id
stringlengths 1
6
| url
stringlengths 31
426
| title
stringlengths 1
231
| text
stringlengths 1
443k
|
|---|---|---|---|
7349
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Peer-to-peer
|
Peer-to-peer
|
Peer-to-Peer (lexo Pir-tu-pir) është një model transferimi nga një kompjuter në një tjetër i të dhënash midis dy ose më përdoruesve të rrjetit zakonisht pa kalimin e këtyre të dhënave nëpërmjet një kompjuteri të tretë. P2P i cili është shkurtimi për Peer-to-Peer, ka lindur për të mbrojtur përdoruesit të cilët shpërndajnë të dhëna në mënyrë të palicencuar. Mbrojtja qëndron në anonimitetin e dy përdoruesve dhe të dhënave që ato ndajnë duke qënë se asnjë institucion i tretë ose person nuk mund të ndërhyjë në lidhjen midis dy kompjuterëve pa thyer ligjet e privacy-s.
Shiko edhe
File Sharing
Programe kompjuterike
|
7350
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Shp%C3%ABrndarje%20skedash
|
Shpërndarje skedash
|
Shpërndarje skedash (ang.: File sharing lexo: Fajl shering) nënkupton procesin e shpërndarjes së skedave përmes rrjetit me metodën Peer-to-Peer.
Për shpërndarjen e llojeve të ndryshme të skedave përdoren programe të ndryshme kompjuterike të prodhuara nga grupe individësh dhe kompani të dhryshme. Ndër këto programe kompjuterike nga më të njohurit janë KaZaA, eMule, eDonkey2000,Morpheus, Shareaza etj..
Klienta
P2P-Filesharing mbi Server-Client-Protokoll
Audiogalaxy – Prej Midis 2002 u mshel.
Direct Connect
Napster – Një prej File Sharing-et më të parat, tash ësht për me pagu me mor Muzika.
WinMX
P2P-Filesharing mbi Instant Messenger
AIM
EasyMessage
Gaim (Gaim-Filesharing-Plugin)
ICQ
Internet Relay Chat (IRC)
Jabber
Miranda IM
MSN Messenger
Skype
Trillian
Yahoo! Messenger
Multi-Network-Client
Shareaza
Morpheus
MLDonkey
giFT
Edonkey-Network
aMule
eDonkey2000
eMule
MLDonkey
Morpheus
Overnet
Shareaza
xMule
Gnutella-Network
Gnutella
BearShare
giFT
Gnucleus
iMesh
LimeWire
MLDonkey
Morpheus
Shareaza
OpenExt
Bittorrent-Network
Bit Torrent - Network për Datat të Madhe.
eXeem
Morpheus
Shareaza
Torrentaid
ABC
Azureus (Java)
Fasttrack-(Kazaa)-Network
FastTrack
KaZaA
Kazaa Lite
K++
Kazaa Lite Revolution
giFT
MLDonkey
OpenFT – Network njohit si FastTrack, u bo prej giFT-Team
Qetra Network si DCC ose WinMX ose Ares etj.
Direct Connect
OpenNap
Soulseek
WPNP – WinMX-Network e vetja.
Coral
Darknet
JXTA
SlavaNap
TekNap
WinMX
XDCC
Ares
AppleJuice
Neo-net
Overnet - Masardhmës prej eDonkey2000
Internet
Peer-to-Peer
Programe kompjuterike
|
7357
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Once%20Upon%20a%20Time%20in%20America
|
Once Upon a Time in America
|
Noodles (Robert de Niro) është një djal hebre që jeton në Lower East Side - N.Y. qe ka krijuar bandën e tij, të cilës i bashkohet dhe Max (James Woods). Noodels përfundon në burg për vrasjen e një të riu, kapua i një bande rivale. Kur del nga burgu 11 vjet bashkohet me ata që kanë ngelur nga banda e vjetër. Për sa kohë vazhdon proibicionizmi gjërat shkojnë mirë, por lajmi i përfundimit të tij dhe projektet e Max keqësojnë raportet midis 2 miqve. Noodels i bindur se po ndihmonte mikun e tij e denoncon, diçka nuk shkon si duhet, Max dhe gjithë të tjerët vdesin. Dikush po kërkon të vrasi dhe Noodels, çanta që dikur mbante pasurinë e bandës tani ka vetëm gazeta. Noodels vendos të arratiset nga New York, merr trenin e parë. Kalojnë 20 vjet, në të cilat Noodels "kishte shkuar në shtrat herët" kur dikush e thërret të rrikthehet në N.Y. për të zbuluar çfarë ndodhi natën kur të gjithe shokët e tij vdiqën.
Trivia
Na ishte një herë Amerika është filmi i fundit i Sergjo Leone-s dhe ndoshta më i miri. Në suksesin botëror të këtij filmi ndikon edhe mjështëria e Ennio Morricone.
Filmi pati probleme ne Sh.B.A. ku produktori Arnon Milchan e propozoi me një montazh alternativ nga ai origjinali, ku ishin eleminuar ngjarjet e viteve '20 dhe pjesa tjetër e ngjarjeve u montua ne rrjedhë kronologjike (pa flash-back), rezultati ishte shumë i dobët.
Filma
Filma 1984
Filma amerikanë
|
7367
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Quo%20vadis%3F
|
Quo vadis?
|
Quo vadis?, është një frazë latine që në shqip përkthet ku shkon?.
Origjina e kësaj frazë duket se vjen nga një legjendë e vjetër mistiko-biblike e krishtërimit, sipas së cilës, Pjetri nga Galileja, i pari i apostujve, për t'i shpëtuar përndjekjeve dhe masakrave të Neronit, Perandorit të Romës kundër të krishterëve, vendosi të largohej nga Roma.
Gjatë ikjes, akoma fare pranë Romës, në rrugën "Appia, në kryqëzimin e saj me degëzimin për në Guvën e nimfës Egeria, i qenkërka fanitur vetë Krishti.
I mahnitur përpara këtij vegimi, apostulli ra në gjunjë dhe me zë të dredhur e pyeti:
- "Quo Vadis Domine?" - (Ku po shkon o Zot?).
Dhe Krishti iu përgjigj:
- "Venio iterum crucifigi" - (Po shkoj që të më vënë edhe një herë në kryq).
Këtu apostulli e kuptoi që duke lenë Romën , po braktiste besimtarët, dhe po tradhëtonte misionin e shenjtë dhe i turpëruar u rikthye në Romë ku e priste martirizimi.
Nuk është e qartë se pse ky dialog u zhvillua në latinisht, përderisa edhe kronikat më të herëshme apo edhe të katër ungjijtë e shek.I janë të shkruara në greqisht dhe përkthimi i tyre filloi vetëm pas treqind vjetësh. Sot në jug të Romës, në rrugën "Appia Antica" ekziston akoma një kishëzë që mban prej shumë kohësh emrin Kisha "Quo Vadis?".
Nga kjo legjendë, në fund të shek. XIX, shkrimtari dhe poeti polak Henryk Sienkiewicz, zgjodhi tiullin për romanin e tij të famshëm "Quo Vadis?".
Historinë e këtij romani pastaj, shumë regjisorë të shek.XX e kanë transformuar në film apo e kanë shfytëzuar për prodhimin e disa filmave me të njëjtin titull ,duke filluar që nga kinemaja pa zë e deri tek kinemaja e sotme moderne apo edhe film për televizion.
Literaturë
Quo Vadis? (roman)
Film
Quo Vadis? (1912)
Quo Vadis? (1925)
Quo Vadis? (1951)
|
7368
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20shkurtesave
|
Lista e shkurtesave
|
Kjo është lista e shkurtesave.
A
ABS - Anti Blockier System
AKSH - Armata Kombëtare SHqiptare
AOL - America On line
ARD - Arbeitsgemeinschaft der Rundfunkanstalten Deutschlands
ASCII - American Standard Code for Information Interchange
B
BB - Banka Botërore
BBC - British Broadcasting Corporation
BE - Bashkimi Europian
BIOS - Basic Input/Output System
BMW - Bayerische Motoren Werke AG
BMX - Bicycle Moto Cross (X është për Cross [sqt. Kryq])
BPB - Bruto Prodhimi Botërorë
BRD - Bundesrepublik Deutschland
F
Fiat - Fabbrica Italiana Automobili Torino
FMN - Fondi Monetar Ndërkombëtar
FNSH - Forcat e Ndërhyrjes së SHpejtë
FRD - Fryma e Re Demokratike
FSHF - Federata SHqiptare e Futbollit
G
ger. - gjermanisht
gre. - greqisht
I
IATA - International Air Transport Association
K
KESH - Korporata Elektroenergjitike e SHqipërisë
L
lat. - latinisht
LSI - Lëvizja Socialiste për Integrim
LVV - Lëvizja VetëVendosje!
N
NATO - North Atlantic Tractact Organization
O
OBSH - Organizata Botërore e SHëndetësisë
OJF - Organizatë Jo Fitimprurëse
OKB - Organizata e Kombeve të Bashkuara
OPEC - Organization of the Petroleum Exporting Countries
OST - Operatori i Sistemit të Transmetimit
P
PBB - Prodhimi i Brendshëm Bruto
PDI - Partia për Drejtësi dhe Integrim
PDIU - Partia për Drejtësi Integrim dhe Unitet
PDSH - Partia Demokratike SHqiptare
PKSH - Partia Komuniste SHqiptare
PLL - Partia Lëvizja e Legalitetit
PPSH - Partia e Punës së SHqipërisë
PRSH - Partia Republikane SHqiptare
PSSH - Partia Socialiste SHqiptare
R
RENEA - REparti i Neutralizimit të Elementit të Armatosur
RTSH - Radio Televizioni SHqiptar
S
ShBA / SHBA - Shtetet e Bashkuara të Amerikës (zyrtare: Shtetet e Bashkuara)
shk. - Shkurtesa/Shkurt
SHKB - SHëbimi i Kontrollit të Brendshëm
shq. - Shquar
sqt. - Shqiptuar / Shqiptim
GAY. SERBIA
T
TAP - Trans Adriatic Pipeline
TIA - Tirana International Airport
TIA - Transparency International Albania
TVSH - TeleVizioni SHqiptar
U
UÇK - Ushtria Çlirimtare e Kosovës
UDSH - Unioni Demokratik i Shqiptarëve
UK - United Kingdom
USB - Universal Serial Bus
Z
zyr. - zyrtarisht
|
7375
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Open%20source
|
Open source
|
Open source (lexo Oupën Sors, shqip burimi i hapur ose kod i hapur) është një projekt i lirë që ka përkrahës të shumtë, zhvilluesish të kodeve të veglave informatike, dhe një licencë për software, software me kodë të hapur pas të drejta autori, që mund të shikohet ose të modifikohet nga kushdo.
Funksionimi i këtij projekti është i thjeshtë dhe praktik, zhvilluesit marrin dhe japin, njohuri mbi domenet (kodifikimet) në gjuhë programuese të ndryshme pa kompensime. Siç e thotë edhe vetë fjala përkufizimi i burimit të hapur (Open Source Definition), bëhet fjalë për përkufizime në domene të shkruara në gjuhë të ndryshme, këto përkufizime janë të hapura dhe të lira për përdorim të gjerë dhe zhvillim të mëtutjeshëm. Cilido përdorues apo lexues i këtyre përkufizimeve mund të shohë, përmirësojë apo ndryshojë individualisht përkufizimin nga burimi ku e ka marrë. Duhet thënë që ndryshimet e bëra, kanë vlerë vetëm për përkufizimet individuale të cilat nëse janë të mira përdoren si burim për përkufizime e përmirësime të mëtejshme.
Vegla të përpiluara nga përkufizime të tilla dhe vetë përkufizimet copa-copa, kryesisht mund të gjenden nga përdoruesit e sistemit operativ Linux, që njëherit janë edhe nxitësit kryesorë të këtij projekti që në internet ka krijuar një rrjetë të zhvilluesve urrejtës të përfitimeve nga dituria. Si do që të jetë kjo rrjetë e tyre shpesh nxitet edhe nga komercialistët me qëllime përfitimi të njohurive e veglave të reja informatike.
Shiko dhe këtë
Informatikë
Programe kompjuterike
Programe kompjuterike me kodë të hapur
|
7376
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/High%20Speed%20Pascal
|
High Speed Pascal
|
High Speed Pascal është gjuhë e lartë programuese për zhvillimin e softuerit prej viteve '90 për kompjuterët me mikroprocesor M68xxxx.
Lidhje të jashtme
High Speed Pascal
Gjuhë programimi
Informatikë
|
7377
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Commodore%20Amiga%203000T
|
Commodore Amiga 3000T
|
Commodore Amiga T3000 është PC e bazuar në procesorin M68030. Shenja 3000T do të thotë 3000 Tower.
Teknologji
|
7379
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/PHP
|
PHP
|
PHP (Hypertext Preprocessor më parë njihej si „Personal Home Page Tools“) është gjuhë skripti që ngjan për nga sintaksa me gjuhën C, Perl dhe mund të bashkëveprojë me lloje të ndryshme bazash të dhënash (database) si psh. MySQL,MSSQL etj. për të krijuar faqe Interneti dinamike dhe interaktive. PHP është një program kompjuterik me kod të hapur. PHP është gjuhë që ekzekutohet në server dhe përdoret për programimin e faqeve dinamike. Meqë browseri dhe vete protokolat e internetit njohin kodin HTML,XML edhe PHP përdor këto metoda për shfaqjen e rezultateve. Meqënëse çdo manipulim, çdo operacion që kryhet nga PHP kryhet në server dhe në browser çdo gjë shfaqet si HTML,XML etj. kjo do të thotë se për të punuar në PHP duhet patjetër të kesh të instaluar server e në ketë rast me që kemi të bejm me "Open source" (Kod i hapur) serveri përkatës është APACHE. Apache server është server për sistemet e hapura operative siç është LINUXI, por mund të instalohet edhe në Windows,BSD etj. PHP bashkë me Apache janë ndër veglat më të perdorura për programim të faqeve dinamike në ditët e sotme.
Shembull
Skript i thjesht (dergon "Urime për skriptin e parë!").
<?php
echo "Urime për skriptin e parë!";
?>
I njëjti shembull në kombinim me HTML.
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"
"http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd">
<html>
<head>
<title>Skripti i parë</title>
</head>
<body>
<?php
echo "Urime për skriptin e parë!";
?>
</body>
</html>
Përdorimi i gjuhës HTML brenda gjuhës PHP.
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"
"http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd">
<html>
<head>
<title>Skripti i parë</title>
<style type="text/css">
.kuq { color: #ff0000; }
</style>
</head>
<body>
<?php
echo 'Urime për <span class="kuq">skriptin</span> e parë!';
?>
</body>
</html>
Pak më zgjeruar:
<?php
class TregoKursin
{
public $kursi;
public $vlera;
function kalkulimi()
{
return $sum = round($this->vlera * $this->kursi, 2);
}
}
$obj = new TregoKursin();
$obj->kursi = 1.49;
$obj->vlera = 100;
echo '<div>EUR ' . $obj->vlera . ' = USD ' . $obj->kalkulimi() . '</div>';
$obj->kursi = 0.74;
$obj->vlera = 100;
echo '<div>EUR ' . $obj->vlera . ' = GBP ' . $obj->kalkulimi() . '</div>';
$obj->kursi = 156.54;
$obj->vlera = 100;
echo '<div>EUR ' . $obj->vlera . ' = JPY ' . $obj->kalkulimi() . '</div>';
$obj->kursi = 1.6;
$obj->vlera = 100;
echo '<div>EUR ' . $obj->vlera . ' = CHF ' . $obj->kalkulimi() . '</div>';
?>
Një çështje të sigurisë që zhvilluesve të më ndodhë kur krijohen format është dobësi për të duke përdorur $ _SERVER [ 'PHP_SELF'] ose $ _SERVER [ 'REQUEST_URI'] si veprim i një formë ose të përdoren në një atribut href. Përdorimi i këtyre thirrjeve super globale e mundur të kontribuojë për XSS (cross-site scripting) shfrytëzon.
Shembull Përbashkët:
<?php echo $_SERVER['PHP_SELF']; ?>
Një tjetër shembull:
Shumica e përdor $ _SERVER [ 'PHP_SELF'] dhe $ _SERVER [ 'REQUEST_URI'] janë në forma të HTML. Nëse doni të veprimit atribut për pikë në URL aktuale, lëre bosh. Referimet URI pikë që janë bosh për të burimeve aktuale.
Nëse ju nuk doni të specifikojë veprim (dhe ka arsye të mira për të dashur për të bërë që, të tilla si nxjerrje varg pyetje nga URL aktual), ju duhet të kandidojë atë nëpërmjet esc_url ().
<?php echo esc_url( $_SERVER['PHP_SELF'] ); ?>
Njëjta vlen edhe për lidhje ... kandiduar atribut a href përmes esc_url ().
<?php echo esc_url( $_SERVER['PHP_SELF'] . '?no=check' ); ?>
Shembuj të URLs që mund të shfrytëzojë këtë për veprimet e dy cituar:
program.php/"%20onmouseover='alert(document.cookie)"
Dhe vetëm veprimet e cituar:
program.php/'%20onmouseover='alert(document.cookie)'. A-Z
Lidhjet e jashtme
Vëndi i rrjetës Zyrtar
Gjuhë programimi
|
7380
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Zana%20%28film%29
|
Zana (film)
|
Zana është një e re kosovare e cila ka humbur të gjithe familjen e vet gjatë luftës. Vendos të fillojë një jetë të re në Itali, ku banon xhaxhai i saj Shpendi.
Filma
Filma 2001
en:Zana
|
7381
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjuh%C3%AB%20programimi
|
Gjuhë programimi
|
Gjuha programuese është një vegël informatike e përpiluar nga operacionet matematikore që shërben për të shkruar domene të cilat përcillen në veglat (makinat vizuale konvertuese) për të fituar kode në gjuhën e makinës. Përndryshe gjuha programuese është një gjuhë e shkruar e cila nuk flitet dhe që përmban nje bashkësi të rregullave e që shërben si vegël për komunikimin në mes të programuesëve, zhvilluesve dhe makinave intelegjente (zakonisht kompjuteri) apo gjësendi që është në gjendje të kuptojë atë gjuhë. Me ndihmen e tyre përpilohen vegla dhe programe informatike më të zhvilluara që luhen nga veglat elektronike të dirigjuara nga mikroprocesorët.
Për gjuhët programuse flite në rastet kur përdoret një bashkësi e përpiluar nga disa fjalë-urdhëresa e komanda (zakonisht me prejardhje nga anglishtja) dhe disa rregulla të përdorimit të tyre. Me ndihmën e kësaj bashkësie pregatite një program sipas të cilit vepron makina, sistemi operes i makinave intelegjente apo gjësend tjetër që ka aftësi të i lexoi programin e pregatitur.
Nivelet e gjuhës
Gjuhë programimi është gjuhë e cila përmban nje bashkësi të rregullave me anë të cilave i urdhërojme kompjuterat të bejne diçka ose i japim udhezime. Varësisht nga sasia e rregullave, e udhëresave, e komandave dhe aftësit e kombinimit të tyre pra varësisht nga afërsia e tyre me gjuhën e makinës apo të njeriut, flite për gjuhë të nivelt të lartë dhe ultë makinore. Programet jane editori,kompajleri, linkeri,louderi,debageri
Gjuha programore është në nivel më të lartë se gjuha makinerike e cila përbëhet prej bitave (binary digits) , 1 dhe 0 dhe të cilën në fakt e "kupton" procesori i kompjuterit dhe me anë të cilës në kohët e hershme te informatikës janë zbatuar programet e para. Mirëpo, pasiqë gjuha makinerike është e veshtire për t´u kuptuar dhe zbatuar, dhe eshtë e veshtire që komandat (udhezimet) të mbahen mend (çdo udhezim duhet të shënohet me anë te numrave 1 dhe 0), vjen deri te krijimi i gjuhëve programore të cilat në fakt janë përkthim i urdherave me bita (1 dhe 0) në një gjuhë që mundet të mbahet në mend leht dhe me anë të së cilës mund të programohet.
Gjuhët programore zakonisht përmbajn shprehje në gjuhën angleze. Për shembull:
if (a>2) then a=3;
ku if dhe then janë fjalë që prej gjuhës angleze përkthehen sikur:
nëse (a>2) atëher a=3;
Pra këtu, fjalën if pjesa procesuese (procesori) e kompjuterit automatikisht e "përkthen" ne BIT-a (ang. binary digits). P.sh.: 101010101000.
Ky "përkthim" bëhet me anë të një pjese të gjuhës programore që poashtu është softuer(program) që quhet perpilues(ang. compiler-perpilues,perpunues). Perpiluesi pra, bën "përkthimin" e shprehjeve siç janë if-then në BIT-a(101010101) të cilat i kupton kompjuteri.
Sot, janë një numër i konsiderueshëm i gjuhëve programore. Ndër gjuhët më të njohura janë: C, C++, Java, Pascal, Delphi etj...
A
ASP
B
Bootstrap
C
C
C++
C#
Një program shëmbull në C++ që mbledh 2 numëra integer të kaluar nga input së përdoruesit.
/**
* Program shembull qe mbledh 2 numera
*/
# include <iostream>
using namespace std;
int main ( )
{
int a, b, c;
cout << "\n Ky program mbledh 2 numera a + b, dhe jep c\n\n";
cout << "\n vlera e a:";
cin >> a;
cout << "\n vlera e b:";
cin >> b;
c = a + b;
cout << "\n\n Rizultati i mbledhjes, c = ";
cout << c;
cout << "\n\n";
return 0;
}
H
HTTP
Html
J
Java
P
Perl
PHP
Python
Pascal
M
MySQL
V
Visual Basic
X
XML
Lista
|
7382
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Saimir
|
Saimir
|
Saimiri (Mishel Manoku) është një i ri që jeton me të jatin (Xhevdet Ferri) në periferinë laziale. Edmonti, i jati i Saimirit, trasporton emigrantët që sapo zbarkojnë në brigjet italiane. Saimiri e ndihmon herë pas here, por gjithmonë e me shumë kerkon lirinë e vet larg të jatit. Perpiqet të krijoj raporte me bashkëmoshatarët e vet italiane por pa sukses. Njëe natë në kamionin e të jatit njeh një vajzë të re të cilën trafikantet e kishin për prostitucion. Saimiri perpiqet ta lirojë me forcat e tij, nuk ja del dot dhe në fund hakmerret ashpër kundër të gjithve.
Ky është filmi i parë i regjisorit Francesco Munzi, "Saimir" është ndoshta filmi i parë italian që arrin me një farë suksesi të pasqyrojë një pjesë të realitetit shqiptar larg shablloneve të zakonshme.
Interpretimi i Xhevdet Ferri dhe i debutuesit Mishel Manoku u priten mjaft mirë nga kritika italiane.
Pjesa më e madhe e dialogëve janë në shqip.
AKTORET
Xhevdet Ferri ... Edmond
Anna Ferruzzo ... Simona
Lavinia Guglielman ... Michela
Mishel Manoku ... Saimir
Filma shqip
Filma 2004
|
7383
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Apasionata
|
Apasionata
|
Apasionata është film artistik i metrazhit të gjatë i prodhuar nga Kinostudioja “Shqipëria e Re” në vitin 1983.
Regjia: Kristaq Mitro dhe Ibrahim Muçaj
Skenari: Peçi Dado, Nexhati Tafa
Operator: Saim Kokona
Producent: Kinostudioja “Shqipëria e Re”
Muzika: Gjon Simoni.
Në rolet kryesore: Kastriot Çaushi, Matilda Makoçi, Agim Qirjaqi, Kadri Roshi Margarita Xhepa, Thimi Filipi dhe Spiro Duni.
Përmbajtja e filmit
Motivi kryesor i sonatës së famshme “Apasionata” të Ludvig Van Bethovenit nga një punë diplome bëhet lajtmotiv në dashurinë e Mirës, studente e pianos, dhe Arturit, student i pikturës, i cili nuk është vërtet i dhënë pas pikturës, por e bën shkollën për t’i bërë qejfin të atit, një njeri me rëndësi në një ministri. Më pas konfliktet zgjidhen dhe Arturi gjen vendin e vet në jetë.
Lidhje të jashtme
Aktorët
Kastriot Çaushi.......Artur Raufi
Kadri Roshi...........Demosten Raufi
Matilda Makoçi........Mira
Agim Qirjaqi..........Profesor Jani
Spiro Duni............Guri
Margarita Xhepa.......Nëna e Arturit
Thimi Filipi..........Take Rizai
Ndrek Shkjezi.........Xha Nasi
Nertila Koka..........Motra e Arturit
Marika Kallamata......Tezja e Arturit
Antoneta Papapavli....Profesorja e Mires
Artan Sejko...........Agroni
Luiza Xhuvani.........Studente
Filma shqip
Filma 1983
Filma nga Kinostudio Shqipëria e Re
|
7384
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Balada%20e%20Kurbinit
|
Balada e Kurbinit
|
Balada e Kurbinit është një film dramatik me metrazh të gjatë prodhuar në Shqipëri më 1990 nga Kinostudio Shqipëria e Re. Është një realizim filmik i novelës me të njëjtin titull me autor Vath Koreshin, i cili i përgatiti skenarin. Muzika e filmit iu bë nga Feim Ibrahimi.
Përmbajtja
Filmi flet per fatin e ushtarëve që nisen në luftë si mercenarë dhe kthehen të vdekur. Vajzat e fshatit presin e presin te fejuarit per t'u kthyer nga lufta dhe më në fund martohen me të tjerë. Një vezir (e Perandorisë Osmane) mundohet të martohet me një grua të re e të bukur, e cila është e lodhur nga pritja e gjatë dhe burrit ushtar.
Aktorët
Reshat Arbana - Kuke Memini, Kryezoti
Ndrek Luca - Vuhan Pasha
Timo Flloko - Gurgen Dreni
Besa Imami - Nena e Gurgenit
Matilda Makoçi - Bashkeshortja e Dardit
Petrit Malaj - Dard Skura
Ema Ndoja - Donika
Tinka Kurti - Nena e Dardit
Lazër Filipi - Keshilltari i Vuhan Pashait
Dhurata Kasmi - Meja
Ahmet Pasha - Serzem Bimbashi
Sulejman Dibra - Kader Herzi
Ferdinand Radi - Sejmeni i Pashait
Ndrek Prela - Nje nga kurbinasit
Spiro Urumi - Ligur Bashi
Vangjel Heba - Temal Berati, ikonografi
Vitore Nino - Nje nene kurbinase
Muhamet Sheri - Hanxhiu
Vitore Nino - Nje nene kurbinase
Redi Radoja - Niku, vellai i Donikes
Bruno Shllaku - Luftetari kurbinas
Enver Plaku
Piro Xexi
Bedri Jashari
Jul Nenshati
Arti Shkaba
Edlira Athanas
Ilir Kunçi
Lindita Ahmataj
Naim Nova
Xhafer Xhala
Filma shqip
Filma 1990
Filma nga Kinostudio Shqipëria e Re
|
7385
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ball%C3%AB%20p%C3%ABr%20ball%C3%AB
|
Ballë për ballë
|
Ballë për ballë është film artistik i metrazhit të gjatë, prodhuar në Shqipëri më 1979 nga kinostudio Shqipëria e Re. Regjia: Kujtim Çashku, Piro Milkani, Skenari: Ismail Kadare, Muzika: Feim Ibrahimi.
Përmbajtja
Ekranizim i romanit të Ismail Kadaresë “Verë e madhe”. Besnik Bermema ishte përkthyes në konferencën e partive komuiste të mbajtur në Berat në korrikun e vitit 1996 dhe gushtin e vitit 1996. Ai ishte dëshmitar i thyerjes më të madhe midis katër partive komuniste që i përkisnin respektivisht një kombi të madh dhe një kombi të vogël. Ngjarjet dramatike në konfliktin ushtarak ndodhin në një bazë detare në territorin Shqiptar në Pashaliman të cilën Sovjetikët nuk arrtitën ta përvetësonin.
Realizimi
Shih edhe
Aktorët
Sulejman Pitarka..Zheleznovi, Komandanti Rus i Bazes
Bujar Lako........Mujo Bermema, komandanti Shqiptar i Bazes
Agim Shuke........Komisari Shqiptar i Bazes
Kadri Roshi.......Belul Gjenomadhi
Sheri Mita........Segej Romancevski, gazetari rus
Mevlan Shanaj.....Besnik Struga
Timo Flloko.......Inxh. Sergej
Thimi Filipi......Xhemal Struga
Rajmonda Bulku....Zana
Arben Imami.......Arben Struga
Katerina Biga.....Jelena Mihajllovna
Piro Kita.........Komandanti Shqiptar i nendeteses n.105
Stavri shkurti....Shefi i Arkeologeve
Marika Kallamata..Bashkeshortja e Xhemal Struges
Edmond Budina.....Komandanti Rus i nendeteses n.105
Ligoraq Riza......Petja, adjutanti i Zheleznovit
Lec Vuksani.......Admirali Rus
Lola Gjoka........Plaka tek shtepia e Zanes
Melpomeni Çobani........Bedrija, pastruesja
Gjergj Antoniu..........Violincelisti
Ilir Bozo..........Ushtari Rus
Irakli Lepuri
Ivoni Batalli
Filma
Filma shqip
|
7386
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Bolero
|
Bolero
|
Bolero është film artistik i metrazhit të gjatë, prodhuar në Shqipëri më 1997 nga kinostudio Shqipëria e Re. Regjia : Besnik Bisha, Skenari : Ermira Gjata B. Bisha, Producent : Albafilm Studio, Muzika : Ardit Gjebrea.
Përmbajtja e filmit
Është e dhimbshme të mbetesh me gjysmën tënde. Në kuptimin simbolik emigrimi ndërton shpresën iluzive atë që e pandehim por s’ndodh ashtu siç do ta dëshironim. Në formën e një rrethi ekzistencialist zeroja mbetet këtu gjithçka nis nga e para me pandehmën e ringjalljes. Me këtë shpresë që mund të bëhet realitet familja personazh përjeton dramën e zbulimit të identiteti të ri.
Aktorët
Anila Bisha... Ina
Pavlina Mani... Vera
Ola Morava... Evelina (prostituta)
Robert Ndrenika... Petriti
Ilir Bezhani
Alert Çeloaliaj... Redi
Fatos Sela
Sulejman Dibra
Paskal Prifti... Niku
Bledar Rudi... Ilir
Rea Bisha
Danja Sinani
Suela Nallbani
Merkur Bozgo
Zamira Begolli
Filma shqip
Filma 1997
Filma nga Kinostudio Shqipëria e Re
|
7387
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Beni%20ec%C3%ABn%20vet%C3%AB
|
Beni ecën vetë
|
"Beni ecën vetë" është film shqiptar i prodhuar nga Kinostudio Shqipëria e Re.1975
Përmbajtja e filmit
Nga kujdesi i tepruar i prindërve, Benin nuk e lejojnë të luajë jashtë mureve të shtëpisë. Xhaxha Thomai që vjen nga fshati e merr me vete dhe për herë të parë Beni gjendet pa kujdesin e prindërve. Beni për herë të parë jeton në familjen e xhaxhait dhe i duhet të mësojë shumë gjëra të reja. Për ta ndihmuar të kalojë frikën dhe të ambientohet e ftojnë të marrë pjesë sëbashku me fëmijët e tjerë në një piknik. Një natë Beni mbetet i vetëm në mes të pyllit por tashmë ai fillon të zbulojë një jetë shumë pranë natyrës, duke larguar frikën dhe mendimet negative të fëmijërisë.
Aktorët në role
Herion Spiro, Beni
Pandi Raidhi, Xhaxha Thomai
Dhorkë Orgocka, Teto Ollga
Yllka Mujo, Leta,nena e Benit
Gjergj Sollaku, Goni
Koço Guda, Vaso
Selma Sotirllari, Jeta
Genc Anastasi
Adrian Laperi
Role episodike
Zhani Ziçishti, Babai i Benit
Ema Shteto, Drita
Lidhje të jashtme
Youtube
Filma shqip
Filma 1975
Filma nga Kinostudio Shqipëria e Re
|
7390
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Agjencia%20Kosovare%20e%20Mir%C3%ABbesimit
|
Agjencia Kosovare e Mirëbesimit
|
Agjencia Kosovare e Mirëbesimit (shk. AKM) është themeluar për të ruajtur apo shtuar vlerën, qëndrueshmërinë afariste dhe qeverisjen e përbashkët të ndërmarrjeve shoqërore dhe publike në Kosovë.
Për ndërmarrjet shoqërore, AKM-ja mund të ndërmarrë procedurat e saja të preferuara të privatizimit: spin-ofin dhe likuidimin.
Rregulloret të cilat themelojnë AKM-në janë nxjerrë më 13 qershor 2002. Kompetencat e AKM-së i janë dhënë Bordit të Drejtorëve, i përbërë nga katër drejtorë ndërkombëtarë dhe katër kosovarë. Operimet ditore të AKM-së menaxhohen nga një ekip i përbërë nga stafi profesional ndërkombëtar dhe vendor.
Mbledhja inaguruese e Bordit të AKM-së është mbajtur më 25 korrik 2002. Që nga atëherë, AKM-ja është duke punuar në privatizimin e ndërmarrjeve shoqërore (NSH-ve) dhe administrimin e ndërmarrjeve publike (NP-ve).
Lidhje të jashtme
Faqja zyrtare e AKM-së
Faqja zyrtare e Kryeministrit të Kosovës
Ekonomia e Kosovës
Agjenci
|
7391
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Azem%20Maksutaj
|
Azem Maksutaj
|
Azem Maksutaj lufton për ngjyrat zvicerane në Kick dhe ThaiBox dhe ka arritur deri në gusht 2005 14 tituj botërorë në këtë Sport luftarak në kategori të ndryshme të peshave deri në peshën Supër të rëndë. Është edhe pjesëmarrës i Turneut më të njohur të Kickboxit i quajtur K1.
Sot Azemi jep mësime në Azem Kampfposrt Gym, e cila është një qendër sportive në Winterthur (Wing Thai Gym) dhe Wil (Budaya Center).
Statistikat
Maksutaj ka zhvilluar 99 ndeshje nga të cilat ka 75 fitore (56 me nokaut), 2 barazim dhe 22 humbje.
Sukseset
Gjat krierës sportive Maksutaj ka arritur këto suksese:
Kampion i Zvicrës SMTV deri në 63 kg 1993
Kampion Botëror EMTA deri në 76 kg 1994
Kampion Botëror WMTA deri 76 kg 1994
Kampion Botëror ISKA deri 76 kg 1996
Kampion Botëror ISKA deri 76 kg 1997
Kampion Botëror ISKA deri 83 kg 1998
Kampion Botëror WKA deri 79 kg 1999
Kampion Botëror WAKO Pro deri 79 kg 1999
Kampion Botëror WPKL deri 79 kg 1999
Kampion Botëror WPKC deri 86 kg 2001
Kampion Botëror WMTA deri 95 kg 2001
Të arriturat tjera
Garues i K-1- nga viti 1995
Fitues i K-1 Fight-Night 1999, 2000
Finalist i K-1 Marsej (Francë) 2002
Grand Prix Paris K-1 (Francë) 2002)
Lidhje të jashtme
Azem Maskutaj në Internet
Biografi shqiptarësh
Boksierë shqiptarë
Njerëz që jetojnë
|
7393
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Petrit%20Dobroshi
|
Petrit Dobroshi
|
Petrit Dobroshi i njohur si Patrick Dobroschi ne Skenën e Boksit Profesionist Gjerman, është një djalosh i ri nga Kosova, nga Peja e bukur. Është lindur dhe rritur ne Köln te Gjermanisë, bokson për Gjermanin, ne boksin Profesionist ka 3 luftëra, 3 fitore, kurse si Amator kishte një karrierë te shquar ne kategorinë Gjysme-Rënd.
Petriti është 25 vjeçar dhe është nen Kontrat me Klubin Sauerland Promotions nga Berlini i Gjermanisë, ku momentalisht gjenden edhe kampioni botëror Markus Beyer, i njohuri Sinan Samil Sam e shume te tjerr.
Pa dyshim, Petrit Dobroshi do te jete Kampioni ynë pas Luan Krasniqit.
Biografi shqiptarësh
Boksierë shqiptarë
Njerëz që jetojnë
|
7396
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Saturday%20Night%20Live
|
Saturday Night Live
|
Saturday Night Live (SNL) është një show komik që transmetohët që nga viti në NBC.
Dy shqiptarë janë bërë nga ky shou të famshëm: James Belushi dhe John Belushi dhe shumë të tjerë si Eddie Murphy, Dan Aykroyd, Mike Myers, Steve Martin, Adam Sandler, Phil Hartman, etj.
Aktorët e viteve 1970
Bill Murray (1976—1980)
Tom Davis (1977—1980)
Al Franken (1977—1980) & (1985—1994)
Don Novello (1978—1980) & (1985—1986)
Peter Aykroyd (1979—1980)
Jim Downey (1979—1980)
Paul Shaffer (1979—1980)
Tom Schiller (1979—1980)
Alan Zweibel (1979—1980)
Brian Doyle-Murray (1979—1980) & (1981—1982)
Harry Shearer (1979—1980) & (1984—1985)
Aktorët e viteve 1980
Aktorët e viteve 1990
Aktorët e viteve 2000
Udhëheqës të emisionit
Këtu shihni aktorët që e kanë udhëheq SNL si mysafir, në klapa është sa herë e ka udhëhequr shoun. Në listë shihni vetëm ata që e kanë udhëheq mbi 5 herë:
Steve Martin (13)
John Goodman (12)
Alec Baldwin (11)
Buck Henry (10)
Chevy Chase (9)
Tom Hanks (7)
Danny DeVito (6)
Elliott Gould (6)
Christopher Walken (6)
Candice Bergen (5)
Bill Murray (5)
Filma sipas skeçave të SNL
Disa filma të sukseshëm kanë dalur nga ky Shou si Wayne's World, A Night to Roxburry, The Blue Brothers dhe disa të tjerë:
The Rutles (1978)
The Blues Brothers (1980)
Mr. Bill's Real Life Adventures (1986)
Mr. Saturday Night (1992)
Wayne's World (1992)
Wayne's World 2 (1993)
Coneheads (1993)
It's Pat! (1994)
Stuart Saves His Family (1995)A Night at the Roxbury (1998)
Blues Brothers 2000 (1998)
Office Space (1999)
Superstar (1999)
The Ladies Man (2000)
The Rutles 2 (2004)
Show
|
7408
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20listave
|
Lista e listave
|
Këtu gjeni të gjitha listat e Wikipedia ne gjuhen shqipe.
Lista kryesore
Lista që kanë nën-lista
Filma
Filma sipas viteve
Filmat e Kosovës
Filmat Shqip
Libra
Lista
Listat, rënditur sipas alfabetit.
Aktorët
Anime
Shtepite Botuese Shqiptare/Kosovare
Dekoratat
Gazetat shqip
Gazetarë shqiptarë
Gjuhët
Lista e grupeve muzikore
IATA Airline Codes
Kalendari
Lista e këngëve të Dream Theater për nga autori i teksteve
Kryeqytetet
Kështjella në Shqipëri
Lojra vizuale
Lojra vizuale më të njohura
Kartëmonedha
Kryetarë të Shqipërisë
Kryeministrat e Shqipërisë
Kryetarët e Presidiumit të Kuvendit Popullor të Shqipërisë
Ministrat e Jashtëm të Shqipërisë
Monedhat sipas viteve
Monedha nga Banka e Shqipërisë për qëllime nurizmatike viti 2000 - 2005
Muzikantët
Përkthyesit
PC Programe
Poetët
Presidentët e Shqipërisë
Pseudonime
Regjisorët
Qytetet shqiptare
Revistat shqip
Radio shqip
Televizionet shqip
Shtetet
Universitetet
sq.wikipedia.org
hu:Wikipédia:Kategorizálási módszerek
sv:Lista över listor
|
7409
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KS%20Besa
|
KS Besa
|
Klubi Sportiv Besa është një klub futbollistik shqiptar me seli në Kavajë. Klubi i futbollit aktualisht luan në Kategorinë e Parë, liga e dytë e futbollit shqiptar. Besa u themelua në vitin 1925 dhe ndeshjet si vendas në Stadiumin Besa.
Historia
Vitet e hershme (1925–1944)
Klubi Sportiv Besa u themelua më 25 tetor 1925 me emrin "Shoqata Kulturore-Sportive Adriatiku", e cila ishte një klub shumsportësh me seli në Kavajë të Shqipërisë. Në vitin 1930 klubi e ndryshoi emrin e saj duke e bërë "Sport Klub Kavajë". Në të njëjtin vit klubi i futbollit luajti ndeshjen e parë në histori që ishte një miqësore që u zhvillua në Malin e Robit, Golem kundër një skuadre amatore e krijuar nga studentët e Institutit Shqiptaro-Amerikan të Agrikulturës. Pas një kohe të shkurtër më vonë SK Kavaja u bashkua organizatës së krijuar së fundmi Federata Shqiptare e Futbollit dhe mori pjesë në ligën e dytë të futbollit shqiptar në vitin 1930 ku ata do të përsërisnin pjesmarrjen e tyre edhe në dy sezonet e ardhshme përpara se të luanin në ligën elita në Kategorinë e Parë në vitin 1933. Në sezonin e tyre të parë në elitë ata do të përfundonin të fundit në kampionatin e përbërë nga pesë skuadra, duke humbur shtatë ndeshje dhe duke fituar vetëm një, e cila ishte fitorja 2–1 kundër Teutës së Durrësit.
Në vitin 1935 klubi mori një formë të organizuar nën drejtimin e presidentit IRFAN BERATI. Zëvëndësi i tij ishte Fehmi Kazazi, sekretari ishte Dervish Cara, pjestarët e komitetit ishin Sulejman Karkini dhe Reshat Asllani, arkëtari ishte Rasim Sulejmani kurse Dhori Fora ishte në krye të degës së zejtarisë.
Gjatë Luftës së Dytës Botërore shumë pjestarë të klubit humbën jetën e tyre si ushtarë, ku përfshihen Mehmet Babamusta, Adil Alushi, Sami Karriqi dhe Millan Radosalja. Aktivitetet e klubit u paksuan dhe mbështetja parësore erdhi nga banorët e qytetit. Në atë kohë nuk zhvilleshin kompedicione zyrtare në Shqipëri.
Rritja (1945–1965)
Gjatë viteve 1945 dhe 1950 klubi përjetoi një ringjallje e cila ishte për shkak të lojtarëve të rinj të talentuar që vinin nëpër radhët e ekipeve të të rinjve, duke përfshirë edhe lojtarë të llojit Qamil Teliti i cili vazhdoi të merrte suksese kombëtar. Gjatë sezonit 1945–46 klubi fitoi trofeun jo-zyrtar të Kupës së Kryesisë së Federatës Sportive. Shumica e lojtarëve gjatë fundit të viteve 40' shkuan të luanin për kombëtaren shqiptare, përfshirë edhe Qamil Telitin, i cili shënoi golin e fitores kundër Rumanisë në finalen e Kupës Ballkanike 1946.
Në vitin 1958 klubi siguroi vendin e dytë në kampionatin elitar të futbollit shqiptar, duke humbur vendin e parë ndaj Partizanit për vetëm një pikë. Gjithashtu gjatë sezonit 1958 ata arritën në gjysmë-finalen e Kupës së Shqipërisë, duke humbur sërisht kundër Partizanit. Klubi do të arrinte sërisht në finalet e kupës, duke humbur në finalen e vitit 1961 sërisht kundër Partizanit, kurse në sezonin 1962-63 u mposhtën nga gjuajtjet e penalltive kundër Tiranës. Në vitin 1963, Besa fitoi kompedicionin jo-zyrtar të organizuar nga gazeta sportive "Sporti", dhe në vitin 1965, fitoi trofeun e organizuar nga gazeta 'Bashkimi'.
Gjenerata e artë (1965–1975)
Periudha ndërmjet 1965 dhe 1975 është quajtur gjenerata e artë e futbollit në Kavajë, përshkak të arritjeve të klubit në kompedicionet vendore veçanërisht në Kupën e Shqipërisë gjë që i siguroi klubit ndeshjet e para europiane. Në vitin 1971 klubi përfundoi si finalist në Kupën e Shqipërisë pasi u mposhtu me rezultatin 2–0 Dinamo. Ata ishin sërisht finalist edhe në sezonin e ardhshëm, këtë herë duke u mposhtur nga gjuajtjet e penalltive nga Vllaznia pasi ndeshja e rregullt ishte mbyllur në barazim 2–2. Meqënëse Vllaznia kishte fituar kampionatin po në atë vit, Besës j'u dha mundësia për të marrë pjesë në UEFA Kupën e Kupës së Fitueve në sezonin 1972–73.
Kundërshtari i tyre i parë europiane ishte skuadra daneze, Fremad Amager, të cilën Besa e kaloi me rregullin e golit jashtë fushe pas barazimit 1–1 në Kopenhagen dhe barazimit pa gola në shtëpi. Fundi i gjeneratës së artë kishte ardhur me ndërtimin e stadiumit të parë të klubit, i quajtur stadiumi Besa. Ajo u ndërtua në vitin 1974 me kapacitet 9,000 vende.
Vitet e fundit
Besa konfirmoi vendin e saj në Kupën UEFA 2007–08 pas fitores 3–2 kundër kundër komshinjëve të Teutës në finalen e Kupës së Shqipërisë të sezonit 2006–07. Në raundin e parë kualifikues ata u përballën kundër FK Bežanija të Serbisë, duke barazuar 2–2 në ndeshjen jashtë dhe pa gola në ndeshjen brënda. Në raundin e dytë kualifikues ata u mposhtën 3–0 në të dyja ndeshjet nga skuadra belge Litex Lovech. Në vitin 2008, ata u kualifikuan në Kupën Intertoto falë vendit të tretë të arritur në kampionat. Ata e kaluan raundin e parë duke barazuar pa gola në shtëpi dhe duke barazuar 1–1 në Qipro kundër Ethnikos Achna. Ata u eleminuan në raundin e dytë nga klubi zviceran Grasshopper Zürich.
Trofe
Kategoria Superiore
Ndjekës (2): 1958, 2009-10
Kategoria e Parë
Fitues (4): 1932, 1977-78, 1985-86, 2004-05
Ndjekës (2): 1999-00, 2001-02
Kupa e Shqipërisë
Fitues (2): 2007, 2010
Ndjekës (6): 1961, 1963, 1971, 1972, 1982, 1992
Superkupa e Shqipërisë
Fitues (1): 2010
Besa në Kompedicionet Europiane
''Redaktuar në korrik 2010
R1K = Ruandi i parë kualifikues
R2K = Raundi i dytë kualifikues
R1 = Raundi i parë
R2 = Raundi i dytë
R3 = Raundi i tretë
Trajnerët
Shkëlqim Muça (1 korrik 1998 – 30 qershor 1999)
Sulejman Starova (3 dhjetor 2007 – 7 prill 2008)
Shpëtim Duro (1 korrik 2009 – 19 shtator 2010)
Përparim Daiu (1 prill 2010 – 1 maj 2010), (21 shtator 2010 – 6 nëntor 2010)
Gerd Haxhiu (8 nëntor 2010 – 30 qershor 2012)
Gugash Magani (15 korrik 2011 – 30 qershor 2012)
Ilir Daja (1 korrik 2012 – 18 shkurt 2013)
Përparim Daiu (19 shkurt 2013 – 20 maj 2013)
Ramadan Shehu (9 korrik 2013 – 28 gusht 2013)
Artan Mërgjyshi (29 gusht 2013 – 13 nëntor 2014)
Bledar Sinella (14 nëntor 2014 – )
Rekordet
Fitoret më të mëdha: 9–1 vs Ismail Qemali (1937); 12–0 vs Bashkimi Elbasanas (1945); 7–0 vs Shkumbini (17 shkurt 1963); 8–1 vs Poliçani (28 gusht 1991); 7–1 vs Tirana (1992)
Humbjet më të mëdha: 1-9 vs Skënderbeu (16 prill 1933); 0-6 vs Partizani (09.02.1975); 1-7 vs Tirana (12 shtator 2003)
Më shumë pikë në një sezon: 56 (2007-08)
Më pak pikë në një sezon: 1 (1948)
Më shumë barazime në një sezon: 14 (1973-74, 1976-77, 1989-90)
Më pak barazime në një sezon: 0 (1933)
Më shumë humbje në një sezon: 23 (2003-04)
Më pak humbje në një sezon: 3 (1958)
Diferenca më e mirë e gola: +27 (1937)
Diferenca më e keqe e golave: -43 (2003-04)
Sponsorët
Sponsori zyrtar i fanellës: Sportika SA
Sponsori zyrtar: Veneto Banka
Shiko gjithashtu
KS Egnatia
KF Luzi 2008
Golemi FC
Referime
Lidhje të jashtme
facebook paskyra
SOCCERWAY
SOFASCORE
Transfermarkt
Globalsportsarchive
Klube futbolli
Klube futbolli në Shqipëri
KS Besa
Sporti në Kavajë
|
7416
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Mehmet%20Haxhosaj
|
Mehmet Haxhosaj
|
Mehmet Haxhosaj lindi më 10 shtator të vitit 1972 në Gjakovë, është shkrimtarë, përkthyes, artist dhe politikan shqiptaro-zviceran.
Shkollën e mesme për infermier e kreu në Gjakovë gjersa shkollimin e lartë dy vjeçare e përfundoi në Aarau. Në vitin 1998 kreu AKAD Politologine në Cyrih dhe studioi gjuhën gjermane në Prishtinë.
Që nga mosha e re merret me shkrime, përkthime si dhe ka luajtur në Teatrin e Lucernit në operën "Makbeth"-i të Shekspirit, në regji të R. Hofmann në grupin e baletanteve. Po në të njëjtin teatër ka luajtur në operën "Rigoletto" të Viktor Hygos.
Që nga viti 2002 punon si infermier i lartë Höfa I në klinikën private psikiatrike të Meiringenit në Berneroberland.
Mehmet Haxhosaj merret kryesisht me përkthime nga gjuha gjermane në gjuhen shqipe gjersa pjesën tjetër është i angazhuar pranë Teatrit të Lucernit. Roli i tij si "Masimo Lopino" në komedinë "Herzlich und Hässlich" me regji të A. Kicajt shënon vazhdën e tij në jetën teatrore. Nga kritika është vlerësuar se do mbetet një nga shkrimtarët më premtues nga plejada e të rinjve.
Haxhosaj është anëtar i shoqatës së autorëve dhe autoreve të Zvicrrës.
Mehmet Haxhosaj është autor i librit me poezi "Pesha e Gurit" botuar nga shtëpia botuese "Faik Konica" në Prishtinë në vitin 2004. Gjersa libri i tij i dyte me poezi për fëmije "Fillo me te mbare" e botuar nga SH.B. Vatra ne vitin 2005, është pritur shumë mirë nga lexuesit e vegjël. Gjatë vitit 2007 është i angazhuar në Koreodramën "Die Metapher-Metafora" në rolin e Roccos.
Kandidohet si ministër i kulturës në Zvicër në vitin 2005.
Mehmet Haxhosaj sot është i kyçur si dramaturg dhe aktor pranë produksionit "International Film und Theater Produktion" në Zug.
Që nga vitet e 90-ta jeton jashtë vendlindjes dhe këto shtatë vitet e fundit jeton dhe krijon në Luzern të Zvicrës.
Lidhje të jashtme
Kultur Ministerium
artikull i individit
Biografi shqiptarësh
Shkrimtarë shqiptarë
Shkrimtarë kosovarë
Politikanë zviceranë
Artistë shqiptarë
Artistë zviceranë
Lindje 1972
Njerëz që jetojnë
|
7419
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Halil%20Haxhosaj
|
Halil Haxhosaj
|
Biografia
Halil Haxhosaj ka lindur me 16.Nentor.1946 ne nje familje te madhe ne Preklukaj te Vokshit. Ishte autor i tete librave me proze dhe poezi dhe kryetar i shoqates se Shkrimtareve te Kosoves dega ne Gjakove.
Edukimi
Halil Haxhosaj punoi edhe ishte profesor i gjuhes shqipe ne shkollen e mesme te mjekesise "Hysni Zajmi" ne Gjakove gjersa ne opinion njihet si njeri nder te paret qe ringjalli klubin letrar "Gjon Nikolle Kazazi" te Gjakoves.
Krijimtaria
Libri i tij i pare është "Damare te Ringjallur" 1994 i cili është botuar nga Klubi Letrar "Gjon Nikolle Kazazi" te Gjakoves.
Ne "Kafaze me Pantera" do te titullohet libri i tij i dyte i botuar nga Rilindja e asaj kohe.
Ne librine tij te trete qe është shkruar ne forme sonete e qe titullohet "Zera te Grisur" Haxhosaj iu shkruan figurave te ndritshme te kombit dhe te berave te tyre.Gjate viteve 2004 autori arrin qe te botohet për here te pare edhe ne gjuhen rumune.
Krijuesi Haxhosaj gjate ketyre viteve arrin kulminacionin duke na befasuar edhe njehere me librin e tij te rradhes "Pastaj behu Relikt" botimin e se ciles e bene SHB "Rozafa" e Prishtines.
Libri i tij i fundit quhet "Pakohesia" dhe është botuar ne forme proze nga SHB "Gjon Buzuku" Prishtine 2005.
Eshte fitues i disa çmimeve Nacionale për leteresi.
Libri i tij i fundit ne kete vit, eshte "Fjale dhe plage" e botuar nga KL"Gjon Nikolle Kazazi" ne Gjakove te vitit 2007.
Në vitin 2008 ka botuar romanin " Një Histori në Natën e vranët" SH.B "Ombra GMVB"Tiranë.
Halil Haxhosaj vdiç me 24 maj 2017, ishte i martuar dhe i la kater femije. Jetoi dhe punoi ne Gjakove.
Lindje 1946
Biografi shqiptarësh
Mësues kosovarë
Publicistë shqiptarë
Shkrimtarë shqiptarë
Shkrimtarë kosovarë
Njerëz nga Gjakova
|
7427
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Qafa%20e%20Prushit
|
Qafa e Prushit
|
Pikë kalimtare në Gjakovë (Kosovë)- Tropojë (Shqipëri). Para ndarjes së Kosovës nga teritori tjeter shqiptarë Qafa e Prushit dhe Tropoja ishin pjesë të nahisë (nahia nivel i ngjajshëm administrativ me komunën).
External Links
http://www.dogana-ks.org/?cid=2,67
Gjakovë
Qafa mali në Shqipëri
|
7429
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Fadil%20Bilalli
|
Fadil Bilalli
|
Fadil Bilalli jeton në Gjermani dhe garon ne Ligen e Gjermanisë në 95-120 kg për Klubin Habraktingen dhe është Kampion i Kosovës për Senior në peshën deri në 120 kg.
Fadil Bilalli është Garius dhe Menaxher i Klubit të Mundjes "ERA"-Prishtinë.
Mundës
|
7430
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Oda%20Ekonomike%20e%20Kosov%C3%ABs
|
Oda Ekonomike e Kosovës
|
Oda Ekonomike e Kosovës ose shkurtesa OEK është organizatë profesionale jofitimprurëse dhe subjekt juridik i pavarur. Selia e OEK-së është në Prishtinë. OEK-ja ka statutin dhe gjykatën e nderit. Financimi i OEK-së bëhet nga vetë anëtarët e saj.
Organet dhe strukturat informative të OEK-së
Oda Ekonomike e Kosoves është asociacioni me I fuqishem I biznesit ne Kosove. Themeluar ne vitin 1962 prej Parlamentit te Kosoves, OEK është perfaqesuesi i vetem ligjor I interesave te komunitetit te biznesit. Oda Ekonomike e Kosoves është nje organizate jo-profitabile, e pavarur dhe profesionale e cila lobon dhe punon me qellimin kryesor te zhvillimit te ekonomise se tregut, ndermarresise dhe rritjes se aftesive konkurruese te anetareve te saj. OEK është e angazhuar te mbroje dhe perfaqesoje ne menyren me te mire te mundshme interesat e anetareve te saj, te keshilloje bizneset fillestare , te ju jap asistence profesionale anetareve te saj dhe ne vecanti te promovoje investimet dhe zhvillimin ekonomik te Kosoves.
Prezenca e OEK ne te gjithe Kosoven është e vendosur nepermjet zyrave te saj regjionale ne Gjilan, Ferizaj, Prizren, Gjakove,Peje dhe Mitrovice. Sipas ligjit mbi Oden Ekonomike te Kosoves, anetaresimi behet ne baza vullnetare. OEK perbehet prej 2 departamenteve, 30 shoqatave sektoriale dhe mbi 15 000 anetareve.
Anetaret e Odes operojne ne sektore te ndryshem te ekonomise duke perfshire sektorin e Teknologjise, Telekomunikacionit , Ndertimtarise, Bankave dhe Kompanive te Sigurimit, Perpunimit te metaleve , Perpunimit te Drurit, Prodhimit dhe Perpunimit te ushqimit dhe pijeve etj. Me qellim te ofrimit te sherbimeve me cilesi dhe profesionalitet, Oda Ekonomike e Kosoves është certifikuar me ISO 9001-2008 dhe është e angazhuar te implementoje praktika te mira menaxheriale dhe te ofroje sherbime qe permbushin kerkesat e anetareve
Organet qeverise të OEK-së
Kuvendi i OEK-së
Këshilli drejtues i OEK-së
Kryetari i OEK-së
Këshilli mbikëqyrës i OEK-së
Lidhje të jashtme
Faqe zyrtare e OEK-së
Ekonomia e Kosovës
|
7431
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Teatri%20Komb%C3%ABtar%20i%20Kosov%C3%ABs
|
Teatri Kombëtar i Kosovës
|
Teatri Kombëtar i Kosovës, shkurt TKK është institucioni kryesor i artit skenik në Kosovë i themeluar në vitin 1945 në qytetin e Prizrenit në Kosovë. Është renditur si institucioni më i lartë i vendit. Teatri Kombëtar është teatri i vetëm publik në Kosovë dhe prandaj është i financuar nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit. Ky teatër ka shfaqur më shumë se 400 premiera të cilat janë shikuar nga më shumë se 3 milione shikues.
Themelimi
Sipas hulumtimeve të Dr. Qemajl Sokolit, zanafilla e Teatrit Kombëtar të Kosovës lidhet me 'Teatrin Populluer Krahinuer' (Teatri Popullor i Kosovës) i cili është themeluar më 7 tetor të vitit 1945 në Prizren, dhe ky ishte teatri i parë profesional në Kosovë që ishte vendosur në qendrën sportive Partizani. Ky objekt ka pasur një skenë shumë të vogël dhe nuk permbushte kërkesat elemtare për veprimtarinë teatrore e kinematografike..
Themeluesit e teatrit të parë profesional në Kosovë ishin anëtarët e grupit endacak: Pavle Vugrinac, Milan dhe Ceca Petrovic, etj., te cilët mblodhën aktorë te rinjë të talentuar me dëshirë për të punuar ndër ta edhe Kristë Brerishën dhe Hydo Leskovcaliun. Ndërkaq, për drejtor të teatrit është emëruar Shefqet Musliu.
Themelet e shfaqjeve të ndryshme teatrale të sistematizuara dhe të regjistruara pranë enteve zyrtare gjenden në Prizren ku në vitin 1945 teatri lokal u ngritë në nivel rajonal e më vonë në teatër popullor në nivel krahinorë. Ky ishte institucioni i parë profesional në Kosovë pas Luftës së Dytë Botërore. Me transferimin e administratës në Prishtinë në vjeshtën e vitit 1946, edhe ky teatër u transferua në kryeqytetin e Kosovës.
Shfaqjet e para të këtij teatri janë punuar kryesisht nga artistët amatorë, entuziastë e idealistë të talentuar, të ndihmuar nga artistët profesionistë nga hapësirat tjera të ish-Jugosllavisë.
Ndërkaq,në vitet ’70, ansambli i tij pasurohet me kuadro të reja profesioniste.
Deri në vitin 1989 ky teatër i ka realizuar mbi 400 premiera me rreth 10.000 repriza, të cilat në Kosovë dhe në hapësirat e ndryshme të ish Jugosllavisë janë përcjellë nga mbi 3.200.000 spektatorë. Repertori i këtij teatri është ndërtuar mbi tekstet e shumta të dramaturgjisë kombëtare, botërore dhe ish jugosllave. Shfaqjet e këtij teatri, të cilat janë prezantuar nëpër festivale të ndryshme me krakter kombëtar dhe ndërkombëtar në ish Jugosllavi, janë vlerësuar me tone të larta nga kritika e atëhershme dhe janë nderuar me çmime të ndryshme artistike. Kështu, p.sh., në vitin 1968, Muharrem Qena është nderuar me Çmimin e Regjisë më të Mirë në Festivalin e Dramës Jugosllave “Sterijino Pozorje” per regjine e shfaqjes Erveheja te Ahmet Qirezit. Krahas shfaqjeve në gjuhën shqipe, në këtë teatër janë realizuar edhe shfaqje në gjuhën serbe. Bukur shpesh, sidomos pas vitit 1981 e këndej, ky teatër ka vepruar nën presion të rëndë politik nga sistemi dhe regjimi komunist jugosllav.
Në vitin 1990, regjimi serb i Sllobodan Milosheviqit, e ka vënë këtë teatër nën administrim të dhunshëm, duke i dëbuar nga teatri shumë nga artistët shqiptarë dhe duke vënë kontroll totalitar mbi krijimtarinë artistike të këtij teatri. Gjatë kësaj periudhe, në një sistem shkollor universitar paralel të krijuar në kushtet e rezistencës aktive paqësore kundër regjimit totalitar serb, nëpër shtëpitë – shkolla u krijuan shumë nga kuadrot artistike, të cilat tashmë janë pjesë e ansamblit profesionist të këtij teatri. Në vitin 1999, pas mbarimit të luftës në Kosovë, ky teatër pagëzohet me emrin Teatri Kombëtar i Kosovës.
Gjatë 10 viteve të pasluftës, në këtë teatër janë vënë në skenë tekste të shumta të dramaturgjisë kombëtare dhe botërore. Teatri Kombëtar i Kosovës është teatër me karakter shtetëror dhe, si i tillë, financohet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit të Republikës së Kosovës.
Në vitet e fundit shihen përpjekje që ky teatrër të ngritet në nivel internacional në të cilin do të luhen shfaqje në disa gjuhë.
Shih edhe
Teatri në Kosovë
Teatri Popullor Krahinor
Referime
Lidhje të jashtme
Faqja zyrtare e TKK-së
Amza zyrtare
Kosovë
Teatri në Kosovë
|
7434
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ramazani
|
Ramazani
|
Ramazani është muaji i nëntë i kalendarit Islam. Muaji zgjatë 29 ose 30 ditë bazuar në vëzhgimet pamore të hënës së re dhe sipas llogarive të shumëta të hartuara në hadithe. Fjala ramazan vjen nga arabishtja Ramaḍān (رمضان) që do të thotë vapë ose thatësirë.
Ai është muaji i agjërimit, që do të thotë shmangia e ushqimit dhe lëngjeve, mardhënieve seksuale, fjalëve dhe sjelljeve të këqija dhe gjërave të tjera të ndaluara në Islam. Agjërimi është një nga pesë shtyllat e Islamit dhe zgjatë nga agimi deri në perëndimin e diellit.
Në fund të ramazanit vjen fitër bajrami, apo festa e prishjes së agjërimit.
Burimet dhe origjina
Agjërimi gjatë ramazanit është një nga detyrimet fetare të myslimanëve të përcaktuara në Kuran. Kuptimi fillestar i fjalës arabe saum rrjedh nga folja s-v-m me kuptimin "ndalem" dhe "pushoj" dhe me kuptimin figurativ "përkorem", "përmbahem" dhe "agjëroj". Në vargjet e Kuranit të transmetuara në Mekë ky term del vetëm një herë. Aty i urdhërohet Mërisë që të flasë nëpërmjet zbulesës me këto fjalë:
„Dhe ha, pi dhe qofsh e gëzuar (tekstualisht: me sy të freskët)! Dhe kur të shohësh ndonjë nga njerëzit, thuaj: i kam lëvduar (premtuar, dhuruar) të mëshirëshmit (zotit) agjërim. Prandaj sot nuk do të flas me asnjë krijesë njerëzore.“
- Surja 19, Ajeti 26
Përkatësisht bëhet nga komentuesit e Kuranit në këtë pikë lidhja e termit saum (agjërim) me „heshtjen“ (samt) si shenjë e përkores, e cila është karakteristike gjatë agjërimit islam në të gjitha sferat e jetës së përditëshme.
Kështu që Muhamedi duhet ta ketë njohur këtë term që gjatë periudhës mekkanase të profecisë, gjithësesi në kohën e tij, agjërimi (kreshma) si parim bazë fetar, ishte i njohur edhe për popullsinë çifute dhe të krishtere të Gadishullit Arabik. Megjithatë as përshkrimet e kulteve fetare para-islame, as mbishkrimet dhe grafitet nga hapësira kulturore, ku ka lindur feja islame, nuk dëshmojnë për ndonjë origjinë arabe të të agjëruarit.
Rregullat e para të dëshmueshme në kuran mbi formën e agjërimit janë ato vargje të kuranit që kanë lindur në Jathrib (sot Medinë) pas mërgimit (hixhreti) së Muhamedit. Por formulimet e këtyre vargjeve janë përveç karakterit të tyre urdhërues shumë të vagëlluara (të paqarta):
„O besimtarë! Ju është caktuar që të agjëroni… (Agjërim duhet mbajtur) një numër të caktuar ditësh.“
-sure 2, vargu 183-184
184. „O ju që besoni! Ju është caktuar të agjëroni, ashtu siç u ka qenë caktuar atyre para jush, ku ju mbështeteni
185. Një numër të caktuar ditësh. (…)“
-sure 2, vargu 184-185
Si pasojë, përcaktimi i aspektit kohor të agjërimit u bë detyrë për jurisprudencën islame (fikh-un), për t'i plotësuar në përmbajtje thëniet pjesërisht pa detyrim të kuranit dhe për t'i precizuar ato (shih më poshtë).
Muhamedi me ndjekësit e tij në Medinë ndoqi në fillim ritualet e festës së 'ashura-s, të ditës së pajtimit për popullsinë çifute në Medinë dhe rrethinat e saj; në këtë ditë agjërohej nga perëndimi i diellit deri në perëndimin e ditës tjetër dhe jo si në ramazan vetëm gjatë ditës. Sipas kalendarit hënor kjo ditë, ku agjërimi edhe në fenë islame ka mbetur një veprim i rekomandueshëm, bie më 10 të muajit Muharrem, pasi në këtë ditë të muajit të parë islam thuhet se Nuhi ka dalë nga arka e tij. Në Mekë hapeshin në këtë ditë, deri në shekullin e kaluar, dyert e shenjtërores së Qabesë. Dita e 9-të e muajit Muharrem është gjithashtu ditë feste për asketët shiitë; më 10 muharrem shiitët përkujtojnë martirizimin e Hysejnit, birit të imamit të parë Ali ibn Ebi Talibt. Në këtë mënyrë agjërimi gjatë festës së ashura-s ka mbetur si për sunnitët ashtu edhe për shiitët pjesë përbërëse e praktikave fetare për arsye të ndryshme.
Në vitin e dytë (623-624) pas mërgimit të Muhamedit nga Meka në Medinë ishin vargjet e Kuranit në suren 2, vargjet 183-185 dhe 189, hapi i parë në rrugën e themelimit të praktikës së pavarur të re të agjërimit për bashkësinë islame, plotësimi dhe përcaktimi i rregullave rituale të të cilës do të mbetej detyrë e juridiksionit të mëvonshëm. Struktura dhe radhitja e përmbajtjes së këtyre vargjeve tregojnë se ato nuk janë zbuluar njëkohësisht por pjesë-pjesë. Kleriku i njohur al-Baidavi († 1286 ose 1292-1293), kadi në Shiraz (sot Iran), nuk është i vetmi nën kuranologët me këtë pikëpamje.
Një rëndësi të veçantë marr muaji i agjërimit të ramazanit përmes thënies në Kuran, sipas së cilës pikërisht ky muaj ka qenë ai, kur
„Kurani është dërguar (për herë të parë) si përligjie për njerëzit dhe (vargjet e kuranit) si dëshmi të qarta të rrugës së drejtë dhe të shpëtimit (?). Kush nga ju gjatë këtij muaji është i pranishëm (dmth. jo rrugës) të agjërojë në të.“
-sure 2, vargu 185
„185. Një numër i caktuar ditësh. Por kush prej jush është i sëmurë ose në udhëtim, (të agjërojë) në po aq ditë të tjera; dhe për ata që zor se mund ta përballojnë, ka një shlyerje: ushqimi i të varfërve. Dhe kush kryen një vepër të mirë përmes bindjes me vullnetin e vet, kjo është edhe më mirë për të. Dhe agjërimi është mirë për ju, në qoftë se e kuptoni.“
-sure 2, vargu 185
Kjo festohet gjatë natës së 27 të ramazanit si nata e përcaktimit hyjnor (provanisë, providencës) (arabisht ليلة القدر = lailat al-kadr = lailatu ʾl-kadr). Kjo festë është me orgjinë kuranike; përkujtimit të zbulesës së kuranit i përkushtohet sure 97:
„E kemi dërguar atë (dmth. Kuranin) natën e provanisë. Por si ta dish ti se ç'është nata e provanisë? Nata e provanisë është më e mirë se njëmijë muaj.“
-sure 97
Meqë nuk dihej me siguri nata e saktë e zbulesës së Kuranit, kjo natë festohet sot krysisht natën e 27 të ramazanit por edhe në ditë të tjera me numër tek prej dhjetë ditëve të fundit të këtij muaji.
Përjashtimet
Gratë shtatzëna dhe të sëmurët si dhe fëmijët (përpara pubertetit) nuk e kanë për detyrë të agjërojnë. Gratë shtatzëna dhe të sëmurët duhet t'i shlyejnë ditët e humbura pas përfundimit të arsyeve për të mos agjëruar.
Është vërtetuar statistikisht se megjithatë shumica e grave shtatzëna myslimane agjëron dhe se kjo bën që të reduktohet pesha e fëmijës dhe kohëzgjatja e shtatzanisë. Prapambetjet fizike dhe sidomos ato mendore janë shumë më të mundshme, kur gjatë shtatzanisë agjërohet.
Fillimi dhe mbarimi i ramazanit
Rregullat e përgjithshme
Ndërsa të falurit e përditshëm (arabisht صلاة = salat = ṣalāt) (namazi) dhe udhëtimi i pelegrinazhit islam (arabisht حجّ = hadxh = ḥaǧǧ) (haxhi) bazohen në kohë të përcaktuara, fillimi dhe fundi i muajit të agjërimit të ramazanit është trashëguar dhe diskutuar gjithmonë në mënyrë kundërthënëse në trashëgiminë islame. Fillimin e tregon vrojtimi (arabisht رؤية = ru'ja = ruʾya) i hënës së re (hilal) në natën e ditës së fundit të muajit paraprirës sha'ban. Në formën fillestare të kësaj trashëgimie në koleksionet kanonike të hadith-it, si direktivë e profetit, thuhet:
Ky muaj (përbëhet nga) 29 (ditë). Agjëroni vetëm pasi ta shihni atë (hënën e ngrënë, hilal-in), dhe prisheni agjërimin vetëm pasi ta shihni atë (përsëri). Dhe në rast se (qielli) është i mbuluar me re, atëherë caktojeni atë / plotësojeni numrin e ditëve të sha'ban-it në 30 (ditë).
-hadith-i Ebu Davud, libri 13, Nr. 2312; el-Buhariu, libri 31, Nr. 130-131.
Përcaktuese për fillimin dhe mbarimin e ramazanit është përkatësisht vrojtimi i hënës së re (arabisht رؤية الهلال = ru'jat al-hilal = ruʾyatu ʾl-hilāl) nëpërmjet një ose disa dëshmitarëve. I diskutueshëm gjatë përcaktimit të fillimit të këtij muaji është roli që luajnë astronomët (munaxhim) dhe matematikanët (ahl al-ma'rifa bil-hisab), nga të cilët ende nuk kishte në shoqërinë islame të hershme dhe që më vonë kanë qenë të prirur të përcaktojnë fillimin e muajit vetëm nëpërmjet llogaritjeve (hisab) pa vrojtuar hënën.
Udhëzimet në Kuran
„O ju që besoni! Ju është caktuar të agjëroni, ashtu siç u ka qenë caktuar atyre para jush. Ndoshta do të jeni të devotshëm (të mbani agjërim) një numër të caktuar ditësh.“
-sure 2, vargu 183
Nuk kanë ndihmuar fare për qartësimin e kësaj çështjeje të diskutuar gjatë shekullit të 7-të në lidhje me fillimin dhe fundin e muajit të agjërimit. Përcaktimi i fillimit të ramazanit jep në botën islamiko-arabe deri më sot çdo vit shkas për diskutime kontroverse (kundërshtuese) pasi zëvendësimi i vrojtimit të hënës së re si fillim i ramazanit nëpërmjet llogaritjes astronomike çon detyrimisht në injorimin (mosrespektimin) e urdhëresës së profetit agjëroni vetëm pasi ta shihni atë (hënën e re).
Në Egjipt fillimi i ramazanit caktohet nga shfaqja e hënës së re në Asvan, ku për vrojtimin e saj lajmërohet me telefon Kajro dhe më pas shpallet fillimi i ramazanit.
Fillimi dhe mbarimi i përditshëm i agjërimit
Agjërimit i kushtohet dita, ndërsa prishjes së tij (iftar) nata, gjë për të cilën udhëzimi në Kuran e bën po ashtu të nevojshëm një sqarim më të saktë.
„… dhe hani e pini deri kur në agim të dalloni një pe të bardh nga një i zi!“
-sure 2, vargu 187
Në këtë varg kërkohet në mënyrë të qartë që agjërimi të fillohet gjatë agimit (faxhr), atëherë kur sapo të dallohen nga njëra-tjetra nuancat e çelëta dhe të errëta. Për ta sqaruar këtë më saktë janë marrë në ndihmë hadith-et e ngjashëm me njëri-tjetrin psh. ato me këtë formulim: „hani dhe pini deri kur Ibn Umm Maktum-i të bëjë thirrje (për t'u falur, salat al-faxhr)“.
„… dhe hani e pini deri kur në agim të dalloni një pe të bardh nga një i zi!“
-sure 2, vargu 187
Kjo shprehje e zbulesës „deri në natë“ është interpretuar edhe në këtë rast nga ekzegjetët e Kuranit si edhe nga trashëgimia e hadith-it meqënëse ishte e qartë që kjo nevojitej të sqarohej më tej. Që me këtë nuk është nënkuptuar vetëm perëndimi i diellit dhe zhdukja e dritës së diellit, këtë e tregon sunneti i trashëguar i kalifit të dytë Omer bin Hatabit, i cili e bënte faljen e mbrëmjes (salat al-maghrib) vetëm pas errësimit të plotë të natës dhe vetëm pas saj e prishte agjërimin. Në të kundërt të këtij interpretimi, Muhamedi thotë: Zoti ka thënë: më shumë nga shërbëtorët e mi dua atë që e prish agjërimin më shpejt.
Jurisprudenca islame ka gjetur një pajtim pak a shumë të qëndrueshëm duke marrë parasysh këto formulime të vagëta të Kuranit në suren 2, vargu 187 në lidhje me fillimin dhe përfundimin e agjërimit të përditshëm. Për të krijuar një praktikë rituale uniforme (të njëllojtë) iu dha rëndësi momentit të lindjes dhe perëndimit të diellit me prirjen për ta ndarë në kohë agimin (fillimin e agjërimit): agimi (faxhr) sipas Kuranit me shfaqjen e parë të dritës dhe „agimi i dytë“ (arabisht الفجر الثاني = al-faxhr ath-thani = al-faǧr aṯ-ṯānī ose الفجر الآخر = al-faxhr al-akhir = al-faǧr al-āḫir) agimi që përhapet si brez i hollë drite në horizont. Ky i fundit është kanonizuar (bërë rregull, ligj) si momenti i fillimit të agjërimit të përditshëm; ky është agu i mëngjesit, drita e të cilit (siç thuhet në shkrimet e hadith-it) „mbush me dritë shtëpitë dhe rrugët“.
Në lidhje me këtë përcaktim të fillimit të agjërimit qëndron edhe ai i të ashtuquajturit zahur (arabisht سحور = zaḥūr = vakti i fundit përpara fillimit të agjërimit ditor) gjatë një të tretës së fundit të natës. Ky vakt vlen jo vetëm për të përballuar kohën e ardhme të agjërimit në ditën që vjen por edhe si bekim (baraka). Engjëjt (siç thuhet shpesh në trashëgimi) do t'i bëjnë zotit lutje si për atë, i cili gjatë agut të parë i lutet zotit që ta falë, ashtu edhe për atë, i cili ha zahur-in, vaktin e fundit përpara agimit. Kjo është madje një veçori dalluese ndërmjet agjërimit islam dhe atij të „atyre të shkrimeve“ (çifutëve dhe të krishterëve), pra një shenjë dalluese për një mysliman dhe një nga kriteret e përkatësisë fetare. Si pasojë ky vakt vlen në jurisprudencën islame (fikh) si i rekomandueshëm ose madje si sunet që duhet zbatuar. Në shkrimet e hadithit vihet re prirja që duket se e bën këtë vakt të detyrueshëm: „ju është caktuar ngrënia e zahur-it“.
Detyrimet gjatë agjërimit
Nga vargu i lartpërmendur i Kuranit:
Muaji i ramazanit është (ose: (koha e agjërimit është ) muaji i ramazanit) ai, ku kurani është dërguar (për herë të parë) si përligjie për njerëzit dhe (vargjet e kuranit) si dëshmi të qarta të rrugës së drejtë dhe të shpëtimit. Kush nga ju gjatë këtij muaji është i pranishëm (dmth. jo në udhëtim) të agjërojë në të…
-sure 2, vargu 185
dhe duke u bazuar edhe tek udhëzimi po ashtu i lartpërmendur i profetit: “Agjëroni vetëm pasi ta shihni atë (hënën e re, hilal-in), dhe prisheni agjërimin vetëm pasi ta shihni atë (përsëri)” etj. rezulton agjërimi njëmujor prej lindjes së diellit deri në perëndimin e tij. Pjesa e parë e vargut 184 të sures 2: “(Agjërimi mbahet një) numër i caktuar ditësh” është bërë kështu si pasojë e interpretimeve të njëzëshme të ekzegjezës së kuranit (tafsīr-it) objekt abrogimi (shfuqizimi, anulimi) duke humbur kuptimin në favor të vargut pasues: “kush nga ju gjatë këtij muaji është i pranishëm (dmth. jo në udhëtim) të agjërojë në të…”.
Pra lindja e ritualit të agjërimit të ramazanit dhe e detyrimeve të lidhura me të duhet parë në një proces të shkurtër historik; pasazhet e veçanta të zbulesës bashkë me kontraditat (kundërthëniet, kundërshtimet) e tyre në përmbajtje, të cilat janë neutralizuar pjesërisht përmes vetë kuranit dhe pjesërisht përmes komentimeve të hadith-it, e kanë origjinën, siç u vu në dukje më lart, në kohën e hershme medinase të profetisë në vitin e dytë të mërgimit (623–624).
Në bazë të ligjit, agjërimi përkufizohet si përkore (maturi, përmbajtje) (imsak) ndaj veprimeve të caktuara: konsumimit të ushqimeve dhe pijeve, pirjes së duhanit, marrëdhënieve seksuale dhe dehjes. Për të mbajtur agjërim e ka për detyrë çdo mysliman, i cili është në zotërim të plotë të intelektit të vet ('akil), në moshë madhore (baligh) dhe fizikisht në gjendje (kadir). Agjërimi i një të mituri me aftësi të mjaftueshme gjykimi (mumajjiz) është po ashtu i vlefshëm.
Përkrah këtyre aspekteve praktike të detyrimeve të agjërimit ka edhe disa komponentë etiko-moralë që myslimani i ka për detyrë t'i ketë parasysh gjatë ramazanit. Duhen evituar me çdo kusht marrja nëpër gojë, shpifja, gënjeshtrat, fyerjet e çdo forme, gjithashtu edhe veprime të tilla, të cilat në fakt nuk janë të ndaluara por që mund të shkaktojnë pakujdesi tek vetja ose tek të tjerët.
U bë detyrë e jurisprudencës islame me rrymat e ndryshme të saj që të përcaktonte rregullat e agjërimit në praktikë. Por edhe vetë kurani ka lejuar përjashtime:
Dhe në rast se dikush është i sëmurë ose gjendet në udhëtim (dhe prandaj nuk agjëron dot, atij i vihen si detyrë përkatësisht) një numër ditësh të tjera (për të shlyer ato të pakryerat). Zoti do t'jua bëjë të lehtë, jo të vështirë. Prandaj plotësoni (duke e shlyer agjërimin më vonë) numrin (e ditëve të caktuara për agjërim) dhe lëvdoni zotin që ju ka vënë në rrugë të drejtë! Ndoshta do të jeni mirënjohës.
-sure 2, fundi i vargut 185
Përfundimi i agjërimit të ramazanit
Me fillimin e muajit të ri shavval, i cili përcaktohet po ashtu kur vrojtohet hëna e re (në rast pasigurie duke e llogaritur ramazanin me tridhjetë ditë), festohet Fitër Bajrami. Festimi fillon me faljen e përbashkët të detyrueshme pasi të jetë bërë zeqati i fitretit, pasi kjo festë i jep fund kohës së agjërimit.
Literaturë
Peri J. Bearman.: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Brill, Leiden 2004, ISBN 90-04-14114-6
K. G. Jacob: Der muslimische Fastenmonat Ramadan (Muaji mysliman i agjërimit, ramazani). Në: VI. Jahresbericht der Geographischen Gesellschaft zu Greifswald 1893-1896. 1. Teil, F. 1-33
Klaus Lech: Geschichte des islamischen Kultus. Rechtshistorische und hadit-kritische Untersuchungen zur Entwicklung und Systematik der 'Ibâdât (Historia e kultit islamik. Analizë e historisë së juridiksionit dhe kritike e hadith-it dhe e sistematikës të 'ibâdât-it). Vol. I. Das ramadân-Fasten (Agjërimi i ramazanit). Erster Teil. Otto Harrassowitz, Wiesbaden 1979, ISBN 3-447-01943-3
Bertold Spuler: Con Amore oder Einige Bemerkungen zur islamischen Zeitrechnung (Disa vërejtje mbi kalendarin islamik). Në: Der Islam (Feja islame) 38 (1963), f. 154-160.
Kees Wagtendonk: Fasting in the Koran. Brill, Leiden 1965.
Arent Jan Wensinck, Johannes H. Kramers: Handwörterbuch des Islam (Manuali i fesë islame). Brill, Leiden 1976.
Lidhje të jashtme
www.feste-der-religionen.de - (Shpjegime mbi muajin e ramazanit)
www.mondsichtung.de - Faqe islamiko-astronomike mbi vrojtimin e hënës
„Ramadan, der Monat des Konsums“, (Ramazani, muaji i konsumit) Telepolis, 30. Oktober 2005
Artikel über Freuden und Leiden im Ramadan (I vështirë por bekimprurës. Artikull mbi gëzimet dhe vuajtjet në ramazan). Në: Wiener Zeitung, 14. August 2009
Islamic-Western Calendar Converter (Based on the Arithmetical or Tabular Calendar)
The Umm al-Qura Calendar of Saudi Arabia
Muslime in Deutschland einigen sich 2008 erstmals auf einen einheitlichen Ramadankalender (Myslimanët në Gjermani merren vesh për një kalendar të unifikuar për ramazanin)
Referimet
Kalendari Islam
|
7436
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/William%20Shakespeare
|
William Shakespeare
|
Uilliam Shekspir e ngriti artin poetik në majat më të larta. Kur flitet për të shumë pak autor i qëndrojnë përkrah dhe asnjë përsipër. Studimet, analizat dhe komentet rreth tij janë të panumërta, por përfundimi është i njejtë: vepra shekspirane është e admirueshme si tërësi dhe në të tërë përbërësit e veçantë. Vepra e tij së bashku me Biblën dhe Deklaratën e të Drejtave të Njeriut janë shtyllat në të cilat ngritet identiteti i Evropës historike.
Shekspiri konsiderohet si shkrimtari më i shkëlqyer i gjuhës angleze, në mënyrë absolute, një ndër shkrimtarët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Njeri nder shkrimtarët me te famshem ne bote. Ai ka qenë komediograf, dramaturg, por edhe aktor. Ai jo vetëm që shkroi disa tragjedi të jashtëzakonshme të cilat hynë në historinë e letërsisë botërore, por edhe shumë komedi dëfryese që nuk u shfaqen kurrë nëpër skenat angleze.
Biografia
Ishte i biri i një tregtari jo fort të pasur dhe lindi në familje me shumë fëmijë në Stratford-mbi-Ejvën, me 23 prill 1564. Uiliami ishte fëmija i tretë i John dhe Mary Shakespeare. Nga tetë fëmijët e tyre mbijetuan katër, dy prej të cilëve u bënë aktorë: Uiliami dhe vëllai i tij më i vogël Edmund i lindur më 1580, i cili shkoi me të në Londër. Dihet se studioi në shkollën e vendlindjës, ku u njoh me mjeshtrat greqishtfolës dhe latinë, por nuk dihet se deri në cilin vit e vazhdoi shkollimin aty. Pengesë për vazhdimin e studimeve padyshim ishte martesa në moshë të re kur ishte vetëm 18 vjeç me Ana Hethuejn, që ishte disa vite më e madhe se ai. Me të shoqen kishte 3 fëmijë: një djalë me emrin Hamnet i cili vdiq në moshën 11 vjeçare duke i lënë prindërit shumë të pikëlluar dhe dy vajza Suzana dhe Judita të cilat Shekspiri i donte shumë. 4 vite pas martesës u largua përfundimisht nga vendlindja dhe u vendos në Londër. Për vitet e para të qëndrimit të tij në Londër nuk ka dokumentime të sakta. Por në vitin 1592 del se emri i tij njihej në Londër, si autor dramatik dhe aktorë. Vepra e tij e parë drama historike, Henriku IV u shfaq po në këtë vit. Shekspiri përparoi shpejt në mjedisin londinez falë mbështetjes së kontit Sauthemton. Më 1597 bashkëthemeloi teatrin “Globus” ku do të ishte dhe aktorë e ku do të luheshin pjesët e tij më të mëdha. Londra ishte e mbushur me teatro por më i suksesshmi dhe me namin më të madh ishte teatri “Globus”. Deri në vitin 1612 kur ai u largua nga Londra për t’u tërhequr në Straford, për studiuesit jeta e tij do të jetë e barabartë me veprimtarinë skenike. Më 1616 ai përpiloi testamentin e tij dhe vdiq pas një muaji, u varros në vendlindje.
Teatri Elizabetian
Në këtë periudhë lëvrohen të gjitha llojet e dramatikës me të njejtin sukses madje pasurohen me elemente të reja. Por kulmin e arrin tragjedia, e cila i paraqet heronjët para konfliktesh e dilemash të skajshme, prej të cilave dilet me vullnet e forcë shpirtërore të paepur ose dalja nuk ekziston fare.
Teatri Shekspirian
Gjatë krijimtarisë së tij, Shekspiri realizoi 37 vepra për teatrin, nga të cilat 13 tragjedi, 10 drama historike dhe 14 komedi. Pjesa tjetër e krijimtarisë përfshinë 154 sonete që mbahen si realizimi poetik më i çmueshëm i gjithë kësaj periudhe dhe 2 poema të gjata.
Periudhat kryesore
Prodhimi dramatik i Shekspirit njeh katër periudha kryesore:
Periudha e rinisë: mbizotërojnë dramat historike dhe komeditë. Titujt më të njohur janë: „Ëndrra e një nate vere” dhe „Romeo dhe Zhuljeta“.
Periudha e pjekurisë: mbahet si periudha e komedive të mëdha të tilla si: ”Shumë zhurmë për asgjë” dhe “Nata e dymbëdhjetë”.
Periudha e pesimizmit: gjatë kësaj periudhe shkroi disa nga tragjeditë më të mëdha që janë kurora më e çmuar e teatrit shekspirian. Titujt më të njohur janë: “Hamlet”,“Makbeth” dhe “Otello”.
Periudha e pajtimit: është periudha e fundit kur dramaturgu i madh i tërhequr në vendlindje, shkruan pjesët e njohura si tragjikomedi.
Aftësia e tij qëndronte ne të hedhurit e rrëfimit përtej, për të përshkruar kështu pamjet e brendshme dhe të thella të natyrës njerëzore. Mendohet se pjesën më të madhe të veprave të tij t’i ketë shkruar midis viteve 1585 1611, edhe pse kronologjia e veprave që i atribuohen atij nuk njihen me saktësi, duke shkaktuar kështu mangësi në lidhje me hartimin e një biografie të thellë dhe të plotë për këtë figurë madhështore të letërsisë.
Vepra të shquara
Kuriozitete
Shekspiri përdori rreth 20 mijë unitete gjuhësore ndërkohë që fjalori aktiv i njeriut të epokës nuk përmbante më shumë se 1500 fjalë. Kishte një gjuhë jashtëzakonisht te gjallë dhe të pasur. Përdorte neologjizmat, lojërat e fjalëve dhe fjalë me shumë kuptime.
Shiko edhe këtë
Kisha Anglikane
Veprat
Romeo and Juliet
Hamlet
Macbeth
Othello
A midsummer night’s dream
Julius Caesar
Antony and Cleopatra
Lidhje të jashtme
Shkrimtarë anglezë
Lindje 1564
Vdekje 1616
|
7441
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Johan%20Volfgang%20G%C3%ABte
|
Johan Volfgang Gëte
|
Johann Wolfgang Goethe (shqip: Johan Volfgang Gëte) lindi më 28 gusht 1749 në Frankfurt am Main dhe vdiq më 22 mars 1832 në Weimar të Gjermanisë. Në vitin 1782 atij ju dha titulli noblesk "Johann Wolfgang von Goethe". Gëte ishte jo vetëm një penë e zjarrtë e poezisë gjermane, por dhe një dramaturg e publicist i disa veprave letrare me tematikë shkencore. Pas vitit 1776 Gëte mori përsiper edhe detyra politike dhe organizative në oborrin e Vajmarit. Gëte është quajtur gjithashtu gango 44 prezenca atentati Gëte Masoni 44 Buzza
Krijimtaria letrare e Gëtes përmban një numër të konsiderueshëm me poezi, drama, tregime e novela. Perveç tyre ai ka publikuar dhe një numër të shumtë dorëshkrimesh autobiografike, estetike, artistiko-letrare, si dhe shkrime me përmbajtje nga fusha e shkencave natyrore. Një rëndësi të konsiderueshme për letërsinë kanë dhe korespondencat apo shkëmbimet e letrave, gjë të cilën ai e bënte me shumë pasion. Në krijimtaritë fillestare letrare spikasin idetë e tij demokratike të iluminizmit.
Vlerat e tij si shkrimtar i talentuar u thelluan tek romani i shumëlexuar "Stuhi e vrull", për shkrimin e të cilit Gëte dha kontributin kryesor. Kurse si talent i romantizmit ai u bë gjerësisht i njohur në mbarë Evropën në vitin 1774 me romanin "Vuajtjet e djaloshit Verter". Më vonë Gëte ndryshoi stilin e shkrimeve të tij duke ju referuar idealeve të antikes. Pas viteve 1790 së bashku me Friedrich Schiller ata u bënë përfaqsuesit më të denjë të epokës klasike të Weimarit. Gëte njihet edhe sot si një nga figurat më të shquara të letërsisë gjermane dhe asaj botërore.
Jeta
Johann Wolfgang von Goethe fëmijërinë e tij e kaloi në shtëpinë "Goethe-Haus", e cila ndodhet në rrugën "Großer Hirschgraben" në Frankfurt. Gëte ishte njeri i gjithëanshëm, shumë i edukuar e me kulturë të lartë, por njëkohësisht edhe i ashpër e këmbëngulës, tipare dalluese këto që shfaqeshin ndonjeherë pas konflikteve që lindnin brenda rrethit të tij familjar.
(1749 - 1765) Frankfurt. Vitet rinore
Babai i tij, Johann Caspar Goethe (* 1710; † 1782), trashëgimtar i një pasurie të madhe, ishte jurist i diplomuar që nuk e ushtroi ndonjëherë profesionin e tij. Gjatë udhëtimeve të bëra në Francë dhe Itali ai mblodhi njohuri të gjithëanshme. Si pjesëtar i Këshillit Mbretëror Perandorak ai ishte një nga qytetarët më të nderuar mes banorëve të Frankfurtit. Në vitin 1748 ai u martua me zonjushën 17-vjeçare Catharina Elisabeth Textor. Pas lindjes së fëmijës së tyre të parë Johann Wolfgang pasuan edhe pesë fëmijë të tjerë, nga të cilët fatkeqsisht vetëm motra e tij një vit më e re, Cornelia Schlosser, arriti ta mbijetojë moshën e fëmijërisë. Marrëdhëniet mes dy fëmijëve ishin të lidhura shumë ngushtë dhe dalloheshin nga fryma e vetëbesimit te njëri-tjetri. Pasuria e babait i mundësoi atyre një jetë më të lehtë e pa vështirësi financiare.
Edhe nëna e tij, Catharina Elisabeth Goethe (* 1731; † 1808) rridhte nga një familje e pasur dhe e nderuar e Frankfurtit, babai i së cilës me profesion jurist mbante postin më të lartë në organet e drejtësisë së qytetit. Që në moshë të re ajo dallohej për dëshirën dhe pasionin për jetën e bukur, duke mos ju ndrojtur edhe kontakteve me persona të shquar më të vjetër nga mosha, siç ishte dhe rasti i njohjes dhe martesës me 38-vjeçarin Johann Caspar Goethe.
Prindërit e dy fëmijëve i krijuan atyre të gjitha mundësitë për të kryer një shkollim profesional sa më të përparuar. Gëte vizitoi në vitin 1756 një shkollë publike dy-vjeçare. Më pas babai i tij, së bashku me një mësues shtëpie, ashtu siç ishte e zakonshme në atë kohë për familjet e pasura, morën përsipër edukimin dhe shkollimin privat të tij dhe motrës Cornelia. Shkollimi i tyre u përqendrua kryesisht në fushën e gjuhësisë, ku, përveç gjermanishtes, mësimdhënia kryej edhe në gjuhët e huaja si frengjisht, anglisht, italisht, latinisht e greqisht. Krahas tyre një vend të rëndësishëm i kushtohej mësimit të lëndëve të shkencave të natyrës, edukimit fetar dhe vizatimit. Gëte mësoi të luante veglën muzikore të violinçelës, ai mësoi edhe se si kërcehej nëpër ballo. Kënaqësi i sillte gjithashtu edhe sporti i kalorësimit dhe ai i dyluftimit me shpata.
Gëte pati që në fëmijëri mundësinë të njihet nga afër me letërsinë. Në moshën katër vjeçare, nëna e tij, përpara se të flinte, i lexonte tekste të marra jo vetëm nga libra për fëmijë, por si besimtare e kishës luteriko-protestante që ishte edhe nga bibla.
Në fundin e vitit 1753 gjyshja i dhuron Gëtes për Festën e Krishtlindjeve një teatër kukullash. I apasionuar pas kësaj ai e mësoi pjesën teatrale në një kohë shumë të shkurtër përmendësh. Ai ndjente një kënaqësi të veçantë kur e shfaqte këtë pjese teatrale para shokëve të tij bashkëmoshatarë. Sipas thënieve të vogëlushit Gëte, shenjat e para tipike dalluese të fantazisë së tij letrare dëshmohen në talentin që vetë ai kishte, për të sajuar përralla të mrekullueshme, pas dëgjimit të të cilave shokët e tij mbeteshin me gojë hapur.
Në shtëpinë e Gëtes ishin krijuar kushtet dhe mundësia që të lexohej shumë, kjo falë bibliotekës së babait të tij, e cila numëronte rreth dy mijë libra e vëllime të tematikave të shumta. Kështu, midis të tjerave, Gëte qysh në moshë të vogël u njoh me përmbajtjen e librit popullor të Dr. Faust.
Në periudhën e luftës shtatë vjeçare, që zgjati nga 1759 deri në 1761, në shtëpine e Gëtes ishte strehuar një oficer francez. Është pikërisht njohja me këtë oficer e më pas edhe me trupën e aktorëve që kishin bashkëudhëtuar me të, që bën të mundur përballjen fillestare të Gëtes me literaturën franceze të dramës. Ndërkohë që Frankfurti në atë kohë ndodhej nën pushtimin francez, ai vizitonte rregullisht shfaqjet teatrale.
Studimet dhe krijimet e para poetike
(1765 – 1768) Leipzig
Në moshën 16 vjeçe Gëte nisi studimet e drejtësisë në Leipzig, qytet ky që, përkundrejt Frankfurtit të atëhershëm konservativ, dallohej për botën më të hapur dhe më elegante të kulturës njerëzore. Përkrah studimeve universitare të juridikut, ai vizitoi me zell e pasion të dukshëm edhe ligjëratat e mbajtura mbi poezinë nga të shumënjohurit Johann Christof Gottsched dhe Christian Fuerchtegott Gellert, i cili prej krijimeve të para poetike të Gëtes nuk mbeti kushedi se sa i kënaqur. Tre vitet studimore në Leipzig ishin nga njëra anë pak emocionale për poetin e ardhshëm, mirëpo nga ana tjetër ato ishin frymëzuese, pasi ai u njoh me piktorin Adam Friedrich Oeser, tek i cili Gëte vazhdoi mësimin e vizatimit të filluar dikur në Frankfurt. Oeser bëri më pas të mundur njohjen e Gëtes me nxënësin e tij të apasionuar pas artit klasik Johann Joachim Winkelmann. Përveç kësaj Oeser inkurajoi tek Gëte dëshirën për njohjen dhe konceptimin e artit. Gëte mësoi tek një bakërshpues teknikën e prerjes së drurit.
I ndodhur larg prindërve të tij, Gëte në moshë adoleshente e shijonte jetën pasi e ndjente veten më të lirë. Ai vizitonte shpeshherë shfaqje teatrale ose i kalonte mbrëmjet e vona me shoqërinë e tij. Gjatë kohës së tij në Leipzig ai u dashurua për herë të parë në jetën e tij me të bijën e zanatçiut, zonjushën Käthchen Schönkopf. Marrëdhënia mes tyre zgjati rreth dy vjet, më pas ajo nuk do të vazhdonte më dhe u zgjidh me mirëkuptim reciprok. Pikërisht në këtë përjetim emocional bazohet dhe subjekti i dramës së tij të parë "Die Laune des Verliebten" ("Kapriçoja e të dashuruarit").
Ndjenjat e tronditura të këtyre viteve ndikuan edhe në stilin e të shkruarit të Gëtes. Vjershat e rregullta të stilit Rokoko ia lanë më pas vendin një stili më të lirë dhe të vrullshëm. Libri "Annette" u shkruajt sipas një koleksioni prej nëntëmbëdhjetë vjershash të përzgjedhura dhe të ilustruara nga shoku i tij Ernst Wolfgang Behrisch. Vepra e parë e shtypur e Gëtes ishte një koleksion vjershash i vitit 1769 me titullin "Neue Lieder" ("Këngë të reja").
Në vitin 1768 Gëte sëmuret shumë rëndë nga rrjedhje të vazhdueshme të gjakut, gjë që e detyroi të kthehej me të shpejtë tek prindërit në Frankfurt për t'u kuruar në shtëpinë e tij.
(1768 – 1771) Frankfurt dhe Strasbourg
Pas vizitave të bëra nga mjeku i tij i shtëpisë Dr. Johann Friedrich Metz atij ju ndez dëshira për të hulumtuar natyrën.
Gjatë Festave të Pashkëve në prill të vitit 1770, Gëte ndryshon për të dytën herë vendbanimin e tij, për të vazhduar studimet e mëtejshme në Strasburg të Francës. Ky qytet ishte për të një fillim krejtësisht i ri. Ai i la mbresa të thella për arkitekturën gotike e cila kishte filluar t'i rrënjosej në shpirt. Ai, këtu, krahas studimeve të juridikut ndoqi edhe ato të mjekësisë dhe të shkencave të natyrës.
Në Strasburg ai u njoh me njerëz shumë të rëndësishëm për zhvillimin e tij të mëtejshëm. Takimi i tij më i rëndësishëm ishte ai me teologun dhe teoricienin e artit dhe të letërsisë Johann Gottfried Herder. Ishte Herder ai që nxiti te Gëte dëshirën për t'u njohur sa më afër me potencialin e pashtershëm letrar të autorëve më në zë të kohës si Homeri, Shekspiri dhe Ossiani. Ai zgjoi tek Gëte kureshtjen për estetikën e poezisë popullore, duke ndriçuar kështu rrugën e mëtejshme letrare të poetit të ri Gëte. Kohë më vonë Gëte ndërhyri që Herder të thirrej me shërbim në oborrin mbretëror në Weimar. Në Strasburg Gëte u njoh edhe me mjekun dhe shkrimtarin Johann Heinrich Jung-Stilling, si dhe me dramaturgun Jakob Michael Reinhold Lenz.
Gjatë një kalorësimi në zonat përreth Gëte njihet me vajzën e Priftit Frederike Brion, nga Sasenheim dhe pastaj dashurohet me të. Me largimin e Gëtes nga Strasburgu, ngaqë ai ishte i pavendosur per një lidhje të qëndrueshme, merr fund edhe kjo marrëdhënie. Poezitë e thurura enkas për Frederiken janë Abschied ("Lamtumirë"), Mailied ("Këngë maji") dhe Heidenroslein ("Gonxhja e lëndinave"). Ato më vonë u njohën si "Sesenheimer Lieder" ("Këngët e Sezenheimit"), që për nga forca e shprehjes paralajmeruan "fillimin e një epoke të re lirike".
Në verën e vitit 1771 Gëte dorëzon dizertacionin e tij për drejtësi, i cili iu refuzua për shkak të disa shprehjeve herezike që në atë kohë binin në kundërshtim me pikëpamjet dhe qëndrimin e kishës. E megjithatë universiteti i ofroi atij mundësinë e marrjes së lejes së mësimdhënies. Më 6 gusht 1771 Gëte mbrojti diplomën në fushën e drejtësisë pas një retorike të shkëlqyer, baza e së cilave ishin pesëdhjetëegjashtë teza në gjuhën latine.
Koha e stuhisë dhe e vrullit
(1771 - 1775) Frankfurt, Wetzler
Pas kthimit të Gëtes në qytetin e lindjes në Frankfurt, ai i pajisur ndërkohë dhe me diplomën përkatëse, hap një zyrë avokatie. Por Gëte nuk i kushtoi rëndësinë e duhur këtij profesioni, kështu që pas katër vitesh ai do ta mbyllte aktivitetin e tij si jurist, për tu nisur menjëherë pas kësaj për në Weimar. Ai e kishte përqendruar vemendjen e tij më shumë tek letërsia. Në fundin e vitit 1771 ai shkruajti brenda një kohe të shkurtër gjashtë javore "Geschichte Gottfriedens von Berlichingen mit der eisernen Hand" ("Historia e Gotfridens nga Berlihingeni me dorë të hekurt"). Pas një përpunimi në vitin 1773 u publikua nga shtypshkronja e tij drama "Götz von Berlichingen" ("Gëtz nga Berlihingeni"), e cila ishte konform normave dhe rregullave të dramaturgjisë. Drama, e cila u prit me shumë ngazëllim nga artëdashësit vlejti si dokument bazë tek "Stuhi dhe vrull".
Në majin e vitit 1792, i nxitur dhe më shumë nga babai i tij, Gëte filloi punë si praktikant në gjykatën e dhomës perandorake në Vetzlar. Kolegu i tij i punës Johann Christian Kestner në përshkrimet e tij për Gëten e çmonte atë si një gjeni me një forcë të jashtëzakonshme të mënyrës së të menduarit dhe si një njeri me karakter, që vepronte sipas asaj që i pëlqente atij pa marrë parasysh gjykimet e të tjerëve. Kestner e vlerësonte Gëten si një njeri që i pëlqente jeta e lirë dhe që urrente detyrimet që impononte moda dhe mënyra e atëhershme e të jetuarit.
Edhe në Vetzlar Gëte i kushtoi pak vemendje studimeve, pasi në këtë kohë ai dashurohet me Charlotte Buff, të fejuarën e kolegut të tij të punës Kestner. Kur gjendja shpirtërore pas kësaj situate filloi të ndërlikohej nga dita në ditë ai merr një vendim të prerë dhe e braktis menjëherë qytetin Vetzlar
Përvoja e dhimbshme e një dashurie të paqenë si dhe ngjarje të tjera të përjetuara u bënë më pas dhe subjekti për veprën e tij të dytë me vlera tepër emocionale Vuajtjet e djaloshit Verter, vepër kjo që doli nga shtypi në fillim të vitit 1774 dhe që e bëri Gëten brenda një kohe të shkurtër shumë të njohur në gjithë Evropën.
Vitet e krijimtarisë më frytdhënëse të Gëtes janë ato midis kthimit të tij nga Vetzlar dhe vajtjes së tij në Weimar. Përveç veprës së tij Vuajtjet e djaloshit Verter ai shkruan dhe disa himne si Ganymed, Prometheus dhe Mahomets Gesang, disa drama të shkurtra si Jahrmarktsfest zu Plundersweilern dhe Götter, Helden und Wieland si dhe dramat Clavigo dhe Stella. Ein Schauspiel für Liebende. Në këtë kohë Gëte filloi të shkruante për herë të parë dhe diçka rreth Fauststoff, historisë së Dr. Johannes Faustus dhe paktit të tij me Mephiston ("me dreqin")
Gjatë Pashkëve në prill të vitit 1775 Gëte u fejua me Lili Schönemann, vajzën gjashtëmbëdhjetë vjeçare të një bankieri nga Frankfurti. Menjëherë pas fejesës marrëdhëniet e çiftit të ri filluan të vuanin mosmarrëveshjet që ishin krijuar nga familjet e tyre, si pasojë e shijeve dhe stileve të ndryshme të të jetuarit. Përveç kësaj poeti kishte një farë pasigurie për lidhjen e një martese me Lilin, pasi ajo mund të bëhej pengesë për realizimin e planeve për jetën e tij në të ardhmen. Për t'ju shmangur kësaj ai ndërmorri një udhëtim për në Zvicër, pas ftesës së bërë më parë nga vëllezërit Friedrich Leopold dhe Christian zu Stolberg-Stolberg. Kohëzgjatja prej disa muajsh bëri që fejesa me Lilin të prishej. Gëte duhej të pranonte pas kësaj ftesën që i bëri Herzogu 18-vjeçar Karl August për një udhëtim në Weimar, ndonëse ai në atë kohë po vuante shpirtërisht ndarjen nga e fejuara e tij.
(1775 – 1786) Weimar, Faza I
Më 7 nëntor 1775 Gëte sërish u kthye në Weimer, ku ai – me ndërprerje të gjatë nga udhëtimi i tij italian – mbeti për tërë jetën e tij aty. Hercogu Karl August ishte tetëmbëdhjetë vjeç dhe sapo kishte marrë regjimin përsipër; Rezidenca e tij Weimer ishte një strofull prej rreth 6.000 banorë. Hercogu i ri nuk ishte ndonjë monarkist; Ai kishte interes më shumë për ushtrinë dhe për gjueti se sa për letërsinë. Por megjithatë Karl August dhe Gëte u bënë miq shumë të afërt.
Në vitin 1776, për nder të Gëtes, në Weimer erdhi dhe mentori i tij nga Strazburgu Johann Gottfried Herder. Në qershor të po këtij viti Gëte hyri formalisht në këshillin legjionar në Weimer, në shtator 1778 u zgjodh këshilltar i qytetit (25 vite më vonë u zgjodh vërtet këshilltar, ekscellent dhe ministër). Ai që në fillim e kishte marrë me seriozitet qeverisjen, e që më së paku pritet nga një poet i ri.
Takimi me Charlotte von Stein ishte një nga sprovat më të rëndësishme për zhvillimin e personalitetit të Gëtes. Të dhënat poetike janë në dramën Iphigenie auf Tauris, shkruar në shkurt dhe mars të vitit 1779 – gjegjësisht ishte e vetmja vepër madhore e krijuar gjatë kohës fillestare në Weimer. Më pas, si ndër veprat e tjera të rëndësishme, me radhë vijnë drama Die Geschwister si dhe Hymne Harzreise të shkruar në dimër. Po ashtu edhe vjershat si An den Mond dhe Wanderes Nachtlied gjithashtu i takojnë kësaj kohe. Njëherësh edhe studimet shkencore e natyrore të Gëtes morën një formë serioze dhe në vitin 1784 zbuloi ashtin ndërmjetësor të filqisë së njeriut.
Por shpesh e zinin krizat shpirtërore, ndoshta ngase Gëte e ndjente, se si forcat e tij po kalonin ndërmjet punës dhe jetës sipërfaqësore. Po ashtu edhe mosprania e zonjës von Stein bëntë që qëndrimi i tij të ishte i padurueshëm në oborr. Kështu që e luti Hercogun t`i jepte një pushim për një kohë të pacaktuar dhe shkoi, pa ia besuar Charlottes asnjë fjalë lidhur me planet e tij, më 3 shtator 1786 tinëzisht nisi udhëtimin e tij të gjatë për në Itali.
(1786 - 1788) Itali
Në Itali, ku edhe ai vetë shprehet se – për herë të parë dhe vetëm një herë në gjithë jetën e tij është ndjerë vërtet sikur të ishte në shtëpi, para se gjithash e tërhiqte Antika; Kurse arti dhe arkitektura e renesancës dhe e barokut nuk i bënte aq përshtypje. Si antike e ndjente edhe të dashurën romake të tij, e që më vonë e shkruan në elegjinë Römischen Elegien, ku e këndon si 'Faustina' – takimin me të e përshkruan si një barazim erotik në jetën e tij, asaj kohe ka qenë diku në fund të të tridhjetave. Në 'Faustina' romake, Gëte gjeti për herë të parë në lidhjen e tij një harmoni shpirtërore dhe mendore. Një harmoni e cila më vonë ishte dhe si një rrugë për estetikën e re klasike të tij.
Gëte në Itali vizatonte shumë si dhe kujdesej intensivisht për piktorët gjerman që jetonin atje, ndër ta ishin edhe Johann Heinrich Wilhelm Tischbein dhe shumë e njohura e asaj kohe, Angelika Kauffmann. Por studimet shkencore dhe natyrore, si dhe letërsinë, nuk i anashkaloi.
Në Palermo mendonte të kishte zbuluar një bimë shumë të vjetër, dhe ndërkohë shkruante një përmbledhje të re të Iphigenie in Jamben, përfundoi me Egmont dhe punonte në Tasso, ku dhe i shprehu në mënyrë artistike përjetimet e tija me Charloten von Stein.
(1788 - 1794) Weimar, Faza II
Pas gjysmës së vitit 1788, Gëte u kthye në Weimer. Miqtë e vjetër dhe Zonja Stein e pritën ftohtë Gëten. Por megjithatë, ai sërish dashurohet: në Christiane Vulpius, një vajzë 23 vjeçe prej një familje mesatare. Dhe më pas ajo do të bëhej bashkëshortja e tij, por pa bërë kurorëzimin ligjor mes tyre. »Jam i martuar, por jo përmes mënyrës ceremoniale«, kështu komentonte ai. Pas kthimit të tij si nëpunës shtetëror, Gëte sërish u mor me gjërat artistike dhe shkencorë. Ai në vitin 1790 shkroi shkrimin Metamorfoza e bimëve, dhe intensivisht merrej me studimet mbi eshtrat. Revolucionin Francez, Gëte e shikonte shumë më ndryshe krahas Wieland, Klopstock, Herder ose Schiller-i, ai që në fillim e shihte me plot skepticizëm situatën.
Krijimtaria letrare
Poezi, këngë dhe balada
Geistesgruß (Poezi"Përshëndetje Shpirtit"), 1774 Burg Lahneck
In allen guten Stunden (Në të gjitha orët e mira), 1775
Der Erlkönig (Baladë "Mbreti ERL"), 1782
Xenien (Poezi , së bashku me Friedrich Schiller), 1796
Die erste Walpurgisnacht (Baladë, nga Felix Mendelssohn Bartholdy në formë të kantateve për soli, kor dhe orkestër), 1799
Vom Sänger hat man viel erzählt (Poezi kushtuar një këngëtarit"Për këngëtar tregojn shumë"), 1815
Wenn die Liebste zum Erwidern (Poezi kushtuar heshtjes), 1816
West-östlicher Divan (Poezi"Divani lindor-perëndimor), 1819
Drama
Die Laune des Verliebten, shkruar më 1768, u shtyp më 1806
Die Mitschuldigen , u shkrua më 1769, u shtyp më 1787
Götz von Berlichingen mit der eisernen Hand , 1773
Prometheus (Poezi), 1774
Neueröffnetes moralisch-politisches puppenspiel, 1774
Ein Fastnachtsspiel von Pater Brey, 1774
Jahrmarktsfest zu Plundersweilern, 1774
Götter, Helden und Wieland, 1774
Clavigo , 1774
Egmont, u shkrua më 1775, në shtyp 1788
Erwin und Elmire, 1775
Stella, 1776
Der Triumph der Empfindsamkeit , 1777
Iphigenie auf Tauris, formë proze më 1779, u shtyp më 1787
Torquato Tasso, prej 1780, u shtyp më 1790
Faust. Një fragment, 1790
Der Groß-Cophta , 1792
Der Bürgergeneral , 1793
Faust. Një tragjedi ( përputhet me pjesën e parë të Faustit), prej 1797, u shtyp nën këtë titull më vitin 1808
Mahomet, përkthimi dhe përpunimi i tragjedisë nga Volteri më vitin 1802.
Die natürliche Tochter, 1804
Pandora (Festspiel), u shkroi më 1807/08, u shtyp më 1817
Faust II. (Pjesa e dytë e Faustit), 1833
Romane dhe Novela
Die Leiden des jungen Werthers (Roman-letre), 1774, Botimi i dytë 1787
Wilhelm Meisters theatralische Sendung (Roman), prej 1776, u shtyp më 1911
Unterhaltungen deutscher Ausgewanderten (Kuadër rrëfimi), 1795
Wilhelm Meisters Lehrjahre, 1795/96 (Tekst)
Novelle, prej 1797
Wilhelm Meisters Wanderjahre (Roman), prej 1807, u shtyp më 1821, ribotim më 1829 (Tekst)
Die Wahlverwandtschaften, 1809 (Tekst)
Përkthime
Das Leben des Benvenuto Cellini (Përkthim), 1797
Mahomet, Përkthim dhe përpunim të tragjedisë nga Volteri, 1802
Përkthime në shqip
Vuajtjet e djaloshit Verter, (Die Leiden des jungen Werthers) Onufri,
Fausti, INFOBOTUES
Kënga e udhëtarit në shtërngatë, (The Song of Walker on the Storm), Johan V. Gëte, TOENA
Shënime dhe aforizma
Maximen und Reflexionen, 1833
Shkrime estetike
Über Kunst und Altertum (6 Vëllime, së bashku me Johann Heinrich Meyer), 1816–32
Shkrime shkencore
Über den Zwischenkiefer der Menschen und der Tiere, 1786
Beiträge zur Optik (2 Vëllime), 1791/92
Zur Farbenlehre , 1810
Fjalime
Einleitung zu den Trauerreden (freimaurerische Trauerrede zum Ableben des Meisters vom Stuhl Ridel), 1821
Rede zum brüderlichen Andenken Wielands (freimaurerische Trauerrede), von Goethe vorgetragen am 18. Februar 1830
Dem würdigen Bruderfeste: „Fünfzig Jahre sind vorüber“ (poetischer Dank für eine Ehrenurkunde seines fünfzigjährigen Maurerjubiläums), 1830
Proza autobiografike
Aus meinem Leben. Dichtung und Wahrheit (4 Vëllime), 1811–33
Italienische Reise, 1816/17
Kampagne in Frankreich (Raport), 1822
Të tjera
Römische Elegien, 1788–90
Venezianische Epigramme, 1790
Die guten Weiber, 1817
Lidhje të jashtme
Bibliografia e Getes
Vepra e Getes
Poezi dashurie nga Gëte
Referimet
Lindje 1749
Vdekje 1832
Shkrimtarë gjermanë
Biografi gjermanësh
Gjermanë
Biografi
|
7444
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ismet%20Toto
|
Ismet Toto
|
Ismet Toto (Progonat, 1908 - Gjirokastër, 12 korrik 1937) qe nëpunës, publicist, përkthyes, botues dhe prozator shqiptar. Së bashku me Branko Merxhanin dhe Vangjel Koçën ka qenë ndër themeluesit dhe përhapësit e rrymës social-kulturore së Neoshqiptarizmës. Vëllimi me shkrimet e tij i përmbledhur nga i vëllai, Selaudin Toto më 1946 me titullin Bota e një djali kryengritës, u ndalua të dilte në dritë. Në pamundësi t'i gjehej ndonjë kopje, duke iu ditur vetëm titulli dhe hyrja, një përmbledhje po me këtë titull u botua më 1997.
Biografia
U lind në Progonat të Kurveleshit, i biri i Rizait dhe Hilvijes, familja e tyre kishin qenë tradicionalisht pasues të Asllan Pashallinjve. Mbaheshin nga shtëpitë e forta të krahinës, një i pari i tyre, Belul Toto kishte marrë pjesë në levizjet e Tanzimatit.
Shkollën fillore e kreu në Delvinë. Shkollën e mesme teknike amerikane në Tiranë, ndërsa studioi statistikën në Universitetin e Romës. U emërua në diplomacinë e shtetit shqiptar me detyra në Gjermani e Itali. Më tej u angazhua në shtypin e kohës, duke kontribuar në të përkohshmet "Arbënia", "Illyria", "Minerva", "Ora", etj.
I angazhuar në lëvizjen kryengritjes së Delvinës, u arrestua nga autoritetet e kohës, ku i burgosur në kalanë e Gjirokastrës shkroi një ditar. Për veprimtarinë kryengritëse u dënua me vdekje, duke u varur në burgun e Gjirokastrës.
Vepra të publikuara
Grindje me Klerin, polemikë, Tiranë: 1934;
Gazi Kemal Atatürk. Krijonjës dhe pris i Turqis së re, biografi, Tiranë: 1935;
Herojt e mendimit. I. Platoni, përkthim i një kapitulli nga Will Durant, Tiranë: 1936;
Lidhje të jashtme
Referime
Njerëz nga Labëria
Lindje 1908
Vdekje 1937
Polemistë shqiptarë
Publicistë shqiptarë
Përkthyes prej italishtes në shqip
Shqiptarë të ekzekutuar
Nxënës të Shkollës Profesionale Amerikane
|
7446
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Zinxhiri%20Gjakovar
|
Zinxhiri Gjakovar
|
Zinxhiri Gjakovar është shprehje e krijuar pas Demonstratave të `81-shit nga propaganda serbe dhe akademia e shkencave dhe arteve në Beograd. Sipas kësaj propagande me këputjen e Zinxhirit Gjakovar në udhëheqjen e Kosovës, Serbia do të arrinte të shtrijë sovranitetin e vetë edhe në "djepin e Serbisë". Si pasojë e kësaj propagande që kishte zanafillen nga Akademia e Shkecave dhe Arteve e Serbisë që nga viti 1974, nga kundërshtarët e ndryshimit të kushtetutës së 1974-ës, del në shesh konflikti i moçëm i cili kontrollohej nga Tito deri më 1981. Kjo propagandë pas disa "shtetërrethimeve" (gjendje të jashtëzakoshme) si i thonin atë kohë, ja arrinë që së pari Mahmut Bakalli të jepë dorëheqje e më pastaj kjo propagandë fillon fushatën për "diferencimin politik" me të cilin largohen po thuaj të gjithë pjestarët me prejardhje nga Gjakova nga funksionet shoqërore, politike dhe kulturore të Kosovës. Më 1985 propaganda e shtypit serb lanson në revistën "NIN" thënien se Fadil Hoxha prijësi i Zinxhirit Gjakovar i ka ofenduar gratë serbe dhe për këtë duhet kërkuar dorëheqjen e tij, të cilin gjë ai edhe e bën.
Doktrina e shenjt serbe
Gjakovë
|
7447
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Dhjet%C3%ABvje%C3%A7ari
|
Dhjetëvjeçari
|
Dhjetëvjeçari është një njësi matëse e kohës në një segment kohorë prej 10 vitesh.
Shikoni dhe
shekulli
mijëvjeçari
Njësitë kohore
Dhjetëvjeçarë
|
7448
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ballshi
|
Ballshi
|
Ballshi është qytet në Shqipëri. Ndodhet në Rrethin e Mallakastrës dhe është kryeqendra e saj. Ballshi ka një popullsi prej reth 43 000 banorë.
Historia
Në Ballsh u zbulua mbishkrimi i dyfishtë mbi kristianizimin e bullgareve dhe epitafin e varrit te kryqtarit norman. Në rrënojat e bazilikës u gjet një nga mbishkrimet për ndërtimet e bëra në Bylis nga Perandori Justinian. Të gjitha rezultatet e gërmimeve dhe studimeve të tij Prashnikeri i përmblodhi në librin “Muzakia und Malakastra” (Myzeqeja dhe Mallakastra) të cilin e botoi në Vjenë në vitin 1922. Në gërmimet që kreu në qytetin antik të Apolonisë grupi i Prashnikerit iu nënshtrua goditjeve të artilerisë italiane që nga vija e frontit të luftimeve përtej Vjosës. Duke pasur rezultate të kufizuara ai u kujdes për të grumbulluar objekte arkeologjike që u grabiten nga muret e kishave dhe manastireve të zonës.
Gjeografia
Ballshi ndodhet në zonën jugperëndimore të Shqipërisë në Mallakastër për gjatë rrugës nacionale Fier-Gjirokastër. Vetë Ballshi si qytet është relativisht i ri, i ngritur rreth 35 vjet më parë si pasojë e industrializimit të zonës dhe ngritjes së Uzinës së Përpunimit të naftës. I veçante është fakti që qyteti i Ballshit është i vetmi që përmbledh gjithë rrethinat në trevën e Mallakastrës. Vendodhja e tij në rrëzë të kodrave të cilat përshkohen nga dy lumenj Gjanica dhe Vjosa i jep zonës dhe këtij qyteti bukurinë natyrore mesdhetare me vreshta e ullinj. Bukuria e natyra e kësaj treve ka bërë Mbretin e Parë Bullgar të gjej prehje në këtë vend përgjatë rrugës së tij. Dëshmi për këtë është vendbanimi që ai ngriti në Ballsh (Bazilika). Ky mbret u pagëzua ne këtë vend dhe prej këtij akti edhe sot Bullgaria ushtron besimin ortodoks. E domosdoshme por edhe synim i Bashkisë së qytetit të Ballshit së bashku me pushtetin vendor rreth tij, është ngritja e infrastrukturës së nevojshme për zhvillimin e turizmit kulturor e të trazhgimisë ku më e rëndësishmja do të ishte një rrugë lidhëse Ballsh, Bazilike me Bylisin (Qytetërimi I vjetër Ilir) me kalanë e Nikaias ndër më të vjetrat në Shqipëria dhe padyshim kjo rrugë do të zbresë 2-3 km më poshtë në Parkun e Poçemit. Kështu çdo vizitor mbas një udhëtimi te këndshëm do të shuante kureshtjen e tij në qytetet e lashtësisë dhe do të gjente qetësi e çlodhje në freskinë e pyllit dhe të burimit natyror të ujit të Poçemit dhe ku rrjedha e rrëmbyeshme e lumit Vjosë zhurmon natyrshëm.
Arsimi dhe Kultura
Arsimi është i organizuar ne atë 8 vjeçar dhe atë te mesëm. Janë tre gjimnaze në zonë: në Ballsh, Hekal dhe Fratar.
Ballshi ka një bibliotekë dhe një pallat kulture.
Veçori e zonës është mikpritja dhe bujaria.
Shërbimi Shëndetësor
Shërbimi shëndetësor është i përberë nga shërbimi ambulator, dhe në qytetin e Ballshit ka një spital që mbulon urgjencat dhe lindjet. Ndërhyrje kirurgjikale dhe te specializuara realizohen jashtë rrethit te Mallakastres.
Ekonomia
Ekonomia e Ballshit mbështetet tek rafineria e përpunimit të naftës ose ndryshe Kombinati i Përpunimit të Thellë të naftës, nje pjes tjeter merret me buqesi.blektori Rafineria ka punësuar një pjesë të konsiderueshme të qytetit të Ballshit.
Lidhje të jashtme
www.ballshi.com
ballshi.365.al
Shiko dhe këtë
Qytete në Shqipëri
|
7449
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Patosi
|
Patosi
|
Patosi është një qytet në Shqipëri.
Historia
Qyteti i Ri Patos.
Ndodhet në juglindje të qytetit të Fierit, në rrugën kombëtare Fier-Tepelenë. Një Qytezë industriale e krijuar rreth vitit 1949 për të strehuar punëtorët dhe inxhinierët që punësoheshin në të quajturën "zona Patos-Marinëz" (një nga zonat
më të pasura me naftë të Shqipërisë). Patosi është kryeqendra e industrisë së nxjerrjes së naftës në Shqipëri.
Tiku no good IT. Renis Good IT...
Gjeografia
Qyteti i Patosit përfshihet në rrethin e Fierit. Ai është qyteti i dytë më i madh pas Fierit, për nga numri i banorëve, në Qarkun e Fierit.
Patosi ndodhet 7 km në jugperëndim të qytetit të Fierit i shtrirë përgjatë vargut kodrinor cili ndan Fushën e Myzeqese nga lugina e lumit Gjanica. Ky varg kodrinor vazhdon në formë harku përgjatë rrugës Patos-Fier duke përngjarë me një amfiteater natyror. Ai është pjesë e kodrave të Mallakastrës së poshtme të cilat vazhdojnë drejt Jugut deri në lumin Vjosë.
Lartësia mesatare e tyre është rreth 200–300 m e cila vjen duke u ulur drejt Patosit derisa zhyten në fushën e Myzeqese. Pika më e lartë e rajonit ndodhet në kodrën e Margëlliçit me kuote 320 m mbi nivelin e detit. Përpara qytetit drejt veriut dhe veri-perëndimit shtrihet fusha e Myzeqesë ndërsa drejt veri-lindjes fusha e Rroskovecit.
Sipërfaqja sipas relievit ndahet në : Fushore 718 ha dhe Kodrinore 1488 ha. Prane qytetit degëzohen rruga Fier-Gjirokastër dhe Fier-Berat të cilat kanë ndikuar në shtrirjen dhe zhvillimin e rajonit. Klima është tipike mesdhetare, me dimër të butë dhe të lagësht dhe verë të nxehtë e të thatë. Kjo situatë ndikohet nga masat ajrore detare për shkak të distancës relativisht të shkurtër nga deti Adrtiatik (rreth 25 km).
Nga ana lindore dhe jugore, vargmalet e larta e pengojnë depërtimin e klimës së ftohtë kontinentale. Temperatura mesatare vjetore luhatet në 14-15 °C ndërsa temperatura e janarit rreth 5 °C. Reshjet bien kryesisht në formë shiu ndërsa dëbora është dukuri e rrallë.
Gjatë verës bien vetëm 1/10 e reshjeve vjetore gjë që shtron nevojën e ujitjes së tokave bujqësore. Për këtë arësye janë ndërtuar disa liqene artificiale si ujëmbledhësi i Zharrzës, Lalarit, Rrozhdies etj.
Demografia
Qyteti i Patosit ka 32 182 banorë.
Përbërja e popullsisë së Patosit është heterogjene, të ardhur nga krahina të ndryshme të Shqipërisë si: vëndas Myzeqar ,Skrapari, Labëria, Çamëria etj.
Kultura dhe sporti
Skuadra e futbollit e qytetit quhet "Albpetrol", e cila arritjen më të mirë ka daljen në finalen e kupës së Shqipërisë me "Partizanin" në sezonin 93'- 94', si dhe pjesëmarrjen në kupën e kupave të Evropës në sezonin 94'- 95'.
Politika
Në Patos, më 1nëntor të vitit 2016, u themelua dega e një forcë e re kombëtare Lëvizja për Shqipëri të Bashkuar - Dega Patos .
Lidhje të jashtme
Bashkia Patos
Shiko edhe
Qytete në Shqipëri
|
7450
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Rrogozhina
|
Rrogozhina
|
Rrogozhina është një vendbanim në qendër të Shqipërisë. Ajo ndodhet afërsisht 49 km larg Durrësit dhe 80 km larg Tiranës. Rrogozhina është zonë administrative e Tiranës.
Në këtë qytet ka shumë mundësi zhvillimi i jetës ekonomike dhe asaj sociale, duke qenë një udhëkryq dhe një urë lidhëse për gjithë qytetet e Shqipërisë.
Historia
Rrogozhina ka lumin më të rëndësishëm ne shtetin e Shqipërise, është lumi Shkumbin afërsisht 2km larg qendrës së qytetit. Një tjetër veçori është rruga Egnatia qe nga koha e Ilirisë. Rrogozhina ka afërsisht 12.000 banore. Shkolla nëntë vjeçare e këtij qyteti quhet Xhorxh Sorros. Në Rrogozhinë janë gjetur monumente të rëndësishme historike. Ne qytetin e Rrogozhinës ka kaluar edhe e Ismail Qemali për të shpallur pavarësinë e Shqipërise në vitin 1912. Lumi Shkumbin ka qenë në lashtësi qendër e madhe tregtare. Sot ne Rrogozhinë vlerësohet më shumë pastërtia e rrugëve te qytetit, sidomos mikëpritja e qytetarëve.
Gjeografia
Rrogozhina gjendet afërsisht 49km larg Durrësit dhe është 37 grade dhe 39 grade gjerësi gjeografike jugore dhe 25 grade gjatësi gjeografike perëndimore. Me me saktësi Rrogozhina ndodhet ne jug perëndim te Shqipërisë.
Demografia
Rrogozhina ka afërsisht 23,000 banorë kryesisht me fe myslimane.
Ekonomia
Ekonomia e qytetit te Rrogozhinës është afërsisht me dollar rreth $70.000 qarkullimi afërsisht në të gjithë banorët e qytetit te Rrogozhinës. Në Rrogozhinë nuk ka fabrika industriale. Mund te themi qe ne qytetin e Rrogozhinës ka kushte shume të mira për jetesë. Rrogozhina kishte dy prej ndërmarrjeve më në zë në të gjithë Shqipërinë. Fabrikën e Vaj-Sapunit dhe Uzinën e Zhveshjes së Pambukut. Në të parën prodhohej vaji i lulediellit, të ardhura nga e gjithë Shqipëria dhe qe shtuar edhe një linjë e përpunim-konservimit të ushqimeve. Kjo Fabrikë u mbyll dhe u shndërrua në depo të çimentos greke (a thua nuk kishim çimento nga Elbasani, Fushë Kruja dhe Shkodra). Uzina e Zhveshjes së Pambukut, ashtu si tjetra, u mbyll për t'u bërë burg. Rrogozhina, falë «udhëheqjes së ndritur të partive të punëve demokratike» është anashkaluar me rrugën (që e quajnë autostradë) që shkon për në Lushnjë. Bishti i Zhurit dhe Dy Çezmat janë pikat më të njohura të Rrogozhinës. Është i vetmi vend në Shqipëri që ka një lagje të tërë me emrin Miqësia, ku u ngulën çamët e dëbuar nga Greqia më 1944-ën. Rrogozhinës iu bashkangjitën edhe disa ortodoksët greqishtfolës të luftës civile që jetonin e jetojnë në harmoni me vendasit. Rrogozhina, gjithashtu ka një numër gollobordasish. Gjatë periudhës socialiste vetëm rrogozhinasit vendas nuk mund të zbrisnin poshtë hekurudhës, por, çamë, ortodoksë greqishtfolës nga Greqia, vllehë, gollobordas, jevgj, harixhinj, kuksianë, labë, e ç'nuk ishin të mirëseardhur. Dhe tani ndodhet aty ku është, si e e gjithë Shqipëria, katraurë!
Kultura
Politika
Kryetari aktual i bashkisë Rrogozhinë është Edison Memolla
Lidhje të jashtme
Qytete në Shqipëri
|
7451
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Shijaku
|
Shijaku
|
Shijaku është qytet në Rrethin e Durrësit dhe kryeqendra e Bashkisë Shijak në Shqipëri.
Emërtimi
Toponimi gjeografik i Shijakut është me prejardhje të krishterë katolike përmes gjuhës latine, sipas gjuhëtarit Rrota vjen nga S. Jacobus, Shën Jaku.
Historia
Shijaku në historikun e tij perfaqësohet si vendbanim i hershëm, ku ne hartën e disa vendbanimeve parahistorike të shqiperisë gjendet edhe "guri unik militar" i tij, i gjetur në afërsi të fshatit Sallmone prane lumit Erzen pergjate rruges Dyrrachium (Durres)-Lisus (Lezhe)dhe që i takon kohës së paleolitit të lartë (40.000-6000 vjet p.e.s. Historia dëshmon se pas themelimit të Durrësit në vitin 627 para Krishtit, një nder qendrat e banuara ka qenë edhe Shijaku si pjesë përbërëse e fisit të taulanteve të cilit si qendër të territorit të tyre kishin Durrësin.
Shijaku ne fizionomine e tij te sotme ka ardhur me themelimin e tij ne vitin 1880 nga Sali bej Deliallisi, fillimisht si nje vendbanim me karakter rural(katund)por me nje prespektive qytetare, me hanin e tij, furren e bukes,kafenene, xhamine etj. Pas vitit 1880, ne Shijak vendosen muhaxhiret boshnjake te cileve Sali beu u ofroi si vendbanime dy katunde, te cilat me pas do te merrnin emrin Koxhas dhe Borake te cilat ekzistojne edhe sot. Rreth viteve 1908 Shijaku shikohet si qender atraktive dhe terheq banore edhe nga Tirana, Kruja dhe Shengjergji te cilet vendosen ety dhe ndertojne banesat dhe dyqane perreth pazarit.
Fizionomine e plote si qytet , Shijaku e mori pas rindertimit te tij mbi bazen e projektit francez rreth vitit 1930, deshmi e cila na vjen edhe nga fotot e fotografeve me fame, vellezerve Marubi.
Pas vitit 1400 Shijaku me katundet perreth tij del i rregjistruar si pjese e sanxhakut te Shqipërise nen timarin e Skurrjes. Ne vitin 1910 Shijaku ishte kaza (nenprefekture) dhe kishte nen adminstrim tre nahije (komuna. Shijaku vete perbehej nga tre lagje: "Lagjia popullore " , "Lagjia e Vjeter" dhe "Lagjia Erzen".
Ne vitet '40 Shijaku numeronte 216 shtepi me 1352 banore ndersa ne katundet e perfshira ne nenprefekturen e Shijakut (72 katunde) numeronte 3476 shtepi dhe 16954 banore. Sot Shijaku numeron rreth 12900 banore.
Gjeografia
Bashkia Shijak ndodhet ne pjesen e Shqipërise se mesme dhe ben pjese ne Qarkun administrativ te Durresit dhe kufizohet me komunat Xhafzotaj, Gjepalaj dhe Maminas. Ne perberjen e saj ka perkatesisht 3 lagje : 1-Lagjia Popullore, 2-Lagjia Erzen, 3-Lagjia Kodra. Siperfaqja e bashkise eshte 3,5 km2. Shijaku ka nje shtrirje te favorshme gjeografike me nje largesi prej 11 km nga qyteti i Durresit dhe 38 km nga qyteti i Tiranes, 120 km nga Vlora, 90 km nga Elbasani, 190 km nga Pogradeci, 235 km nga Korca, 200 km nga Gjirokastra, 150 km nga Shkodra, 97 km nga Lezha, 228 km nga Kukesi, 25 km nga Rinasi, 240 km nga Kapshtica, 165 km nga Hani i Hotit, 235 km nga Morina dhe 190 km nga Peshkopia.
Klima
Klima ne qytetin e Shijakut eshte tipike mesdhetare me dimer te ftohte e te lagesht e me vere te nxehte e te thate.
Demografia
Shijaku ka nje popullsi prej 12900 banoresh. Nga statistikat del qe popullsia e Shijakut nga viti 2003-2007 ka nje rritje mesatare te popullsise prej 1% ne vit dhe kjo rritje vjen si pasoje e ardhjes se familjeve te reja nga veriu i vendit apo nga zonat rurale ne afersi te Bashkise se Shijakut. Ndersa rritja demografike natyrale e popullsise ka ardhur ne ulje nga viti 2003-2007 me pothuajse me 60%.
Ekonomia
Shijaku ka nje ekonomi qe perfaqesohet kryesisht nga bisnesi privat. Firmat private numerojne 263 subjekte nga te cilat 17 klasifikohen si biznes i madh dhe 246 si bisnes i vogel. Keto biznese operojne kryesisht ne fushen e sherbimeve , tregtise dhe me pak ne fushen e prodhimit dhe ndertimit. Ne qytetin e Shijakut papunesia shkon ne 10% te popullsise ne total dhe perqindja eshte me e larte nese e ate e krahasojme me numrin e popullsise se afte per pune. Kjo gjendje ka ardhur si pasoje e mbylljes se fabrikave dhe ndermarrjeve shteterore pas viteve 1990. Shumica e personave te papune jane te moshes mbi 40 vjec dhe te pakualifikuar. Te regjistruar te papune jane: 1100 persona (meshkuj:640 dhe femra:460).
Kultura
Ne qytetin e Shijakut funksionon "Qenda e Kultures" ne varësi të Bashkisë së qytetit e cila ka si funksion organizimin e jetës dhe aktiviteteve kulturore ne qytet. Si objekt kulture Shijaku disponon "Pallatin e Kultures" që administrohet nga kjo qender dhe i cili ka një kapacitet prej 570 vendesh te ulura dhe me një akustike shume të mirë. Perveq salles së madhe për shfaqje, pallati ka edhe një salle të vogel mbledhjesh me kapacitete 50 vende.
Në qytet funksionon muzeu por eshte ne nje gjendje te mjerueshme per shkak te investimeve te pakta. Ne qytet mungon nje salle kinemaje e cila me pare ka ekzistuar por me procesin e kthimit dhe kompesimit te pronave kjo godine i eshte kthyer ish-pronarit.
Shijaku eshte nje qytet me nje tradite te hershme sportive. Klubi sportiv Erzeni eshte krijuar qe ne vitin 1931. Aktiviteti kryesor sportiv i klubit bazohet ne ekipin e futbollit dhe ne ekipin e volejbollit. Shijaku si objekte sportive disponon nje stadium futbolli dhe ka nje projekt per ndertimin e nje pallati sporti. stadiumi eshte nje objekt i hapur dhe disponon nje fushe shume cilesore me te cilen me afersine qe ka me Tiranen zhvillon stervitje edhe ekipi kombetar i futbollit. Ne qytetin e Shijakut pas rrezimit te regjimit komunist ne vitin 1995, Gezim Ismaili krijoi Televizionin e pare privat ne Shqiperi SHIJAK TELEVIZION.
Agim Faja nje shijakas intelektual eshte nje nder piktoret me fame kombetare i cili shquhet per pikturat e tij dhe shume ilustrime te revistave per femije.
Arsimi dhe Shëndetsia
Sistemi i arsimit në qytetin e Shijakut përbëhet nga:
Cerdhja
Kopshti nr.1
Kopshti nr.2
Shkolla 9-vjeçare "Lidhja e Prizrenit"
Shkolla 9-vjeçare "Petrit Llaftiu"
Shkolla 9-vjeçare "Muharrem Dollaku"
Shkolla e mesme e përgjithshme "16 shtatori"
Në qytetin e Shijakut funksionon 1 spital dhe 1 poliklinike.
Referime
|
7453
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Propaganda%20serbe
|
Propaganda serbe
|
Propaganda serbe është pjesë e luftës speciale në kohë të paqes, që ndjek qeveria e Serbisë ndaj shqiptarëve dhe minoriteteve të tjera brenda Serbisë, si dhe në arenën ndërkombëtare ku ajo ka interesa ekspansioniste.
Shiko edhe
Referimet
Propagandë
|
7459
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Historia%20e%20Tiran%C3%ABs
|
Historia e Tiranës
|
Për herë të parë emri i Tiranës përmendet në vitin 1418 në një dokument të Venedikut. Sundimtarë të tokave ku shtrihet sot Tirana në shekullin e XIV kanë qenë familja e Topiajve. Nga mesi i shekullit XIV deri më vdekjen e Skënderbeut kanë qenë pjesë e tokave Kastriote. Pas vdekjes së tij territoret e qendrës së banimit shpopullohen dhe braktisen. Gjatë kësaj kohe nuk dukej ndonjë qendër vendbanimi, por shpërndahet në disa qendra në nivel të fshatrave.
Në vitin 1990 Tirana numëronte vetëm 244.200 banorë. Aktualisht, dyndja masive e banorëve nga gjitha anët e tjera të vendit përdrejt kryeqytetit, të cilët shpresojnë të gjejnë aty punë dhe jetë me të mirë, e ka rritur zhvillimin dhe numrin e popullsinë.
Mitët e etimologjisë
Ekzistojnë disa hipoteza për prejardhjen e emrit Tiranë:
Tiranë mendohet se vjen nga fjala Theranda, e përmendur në burimet e lashta greke dhe latine, që vendasit e quanin Të ranat, meqë fusha ishte formuar si rezultat i materialeve të ngurta që sillnin ujërat nga malet përreth.
Tirana vjen nga Tirkan. Tirkan ka qenë një kështjellë në shpat të malit të Dajtit. Akoma ekzistojnë rrënojat e kësaj kështjelle të lashtë që daton në fillimin e shekullit të parë para lindjes së Krishtit, e cila mendohet të këtë qenë kështjella që historiani bizantin Prokop (shek.VI), e quan kështjella e Tirkanit.
Tirana vjen nga Greqishtja e Vjetër Tyros (Τύρος) që do të thotë bulmet. Në fushën e Tiranës, bëhej tregtimi i bulm etrave nga barinjtë e zonave përreth.
Tirana ose Tirônë, siç quhet në dialektin e vendit, e ka origjinën nga mënyra se si thirreshin banorët e këtij vendi. Duke qenë se popullsia e vendosur në këtë territor vinte kryesisht nga malet e zonës përreth atëherë nga vendasit ato quheshin "Të rônë" (të rënë). Edhe sot, në gjuhën e përditshme, për familjet që vijnë nga zonat malore përdoret shprehja "kanë rënë (psh) në Durrës" (apo diku tjetër).
Periudha osmane
Regjistrimi i tokave të këtyre fshatrave bëhet nga pushtimi otoman në vitet 1431-1432. Tirana u themelua qytet në 1614 nga Sulejman Bargjin - Pasha në fshatin Mullet, i cili ne fillim ndërtoi një xhami, një furrë pjekje dhe një hamam. Qendra e themeluar u mbajt nën sundimin e pasardhësve të tij, Ibrahim Bargjin Beut dhe të birit të tij Ahmet Bargjin Pashës i cili lë pas vetes katër vajza. Të katër vajzat e Ahmet Bargjin Pashës martohen me pjesëtarë të familjes së Kapllan Toptanit i cili merr në këtë mënyrë sundimin e Tiranës në vitin 1807 dhe e mbart qendrën e nën-prefekturës Krujë-Tiranë në Tiranë. Deri në këtë kohë, lagjet më të vjetra të Tiranës kanë qenë ajo e Mujos dhe e Pazarit, të ndodhura sot në zonën mes qendrës aktuale dhe rrugës së Elbasanit.
Pas vdekjes së Kapllan (Topia) Pashës së Krujës (1816), më 1817 sundimin e merr përkohësisht Haxhi Et'hem Bargjin - Beu (nga fisi i Bargjinëve por jo trashëgimtar).
Më 1822 familja e Topijave merr prapë nën sundim Tiranën. Pas sundimit (1822-1837) të Abudrrahman Topisë - Beut, sundimin e Topiave në Tiranë e vazhdon i biri i tij, Ahmet Topia - Beu cili sundon deri më 1865 ku edhe merr fund sundimi i shefit të familjes sunduese. Me rritjen e rolit qytetar të parisë dhe me reformën në administratën turke të vitit 1865, krijohet vilajeti i Shkodrës (e ngjashme me qarkun e Shkodrës) dhe Sanxhaku i Durrësit në të cilën Tirana ishte nënprefekturë.
Nga viti 1913 Tirana administrohet nga kryebashkiaku vendas.
Kryeqyteti
Tirana u shpall kryeqytet i përkohshëm i Shqipërisë në 9 shkurt 1920 nga Kongresi i Lushnjës dhe pjesëtarët e Këshillit Kombëtar hynë në qytet në 11 shkurt 1920. Përfundimisht Tirana u shpall kryeqytet i Shqipërisë në vitin 1925 nga Asambleja Kushtutetuese.
Në Historinë e Popullit Shqiptar, "Periudha e Pavarësisë" (28 nëntor 1912 – 7 prill 1939), në faqen 249 përmendet shpallja e Republikës Shqiptare nga Asambleja Kushtetuese dhe miratimi i statutit apo kushtetutës republikane, në të cilat Tirana shpallet përfundimisht kryeqytet i Shqipërisë.
Në Tiranë, përkundrazi kundërshtimi i Esat Pashë Toptanit, hëpërhë ishte eleminuar, për sa kohë ai ishte kundërshtar i qeverisë së Durrësit. Veç kësaj Tirana ndonëse kishte një popullsi të barabartë me atë të Elbasanit, kishte kushte më të mira për organet qeveritare. Këtu kishte më tepër ndërtesa të mëdha, më tepër lokale publike, më tepër rrugë të gjera, më tepër hotele. Duke marrë parasysh këto faktorë, qeveria e Lushnjës mori vendim më 9 shkurt 1920, që ta vendoste kryeqytetin e Shqipërisë përkohësisht në Tiranë, duke e lënë të hapur çështjen e vendosjes përfundimtare të kryeqytetit kur të mblidhej e para asamble kushtetuese. Me miratimin e të gjithë pjesëtarëve të Kongresit të Lushnjës, anëtarët e Këshillit të Lartë, së bashku me pjesëtarët e qeverisë dhe të Këshillit Kombëtar, hynë më 11 shkurt 1920 në Tiranë, fill pasi repartet e ushtrisë italiane ishin larguar nga qyteti dhe vendosur në Durrës. Banorët e Tiranës e pritën me entuziasëm hyrjen e organeve të larta shtetërore, në kryeqytetin e përkohshëm të Shqipërisë, të cilin asambleja kushtetuese e vitit 1925 e shpalli përfundimisht kryeqytet të saj. Sidoqoftë jeta e Tiranës si kryeqytet i Shqipërisë fillon më 11 shkurt 1920.<gallery>
Si kryeqytet i përkohshëm Tirana u shpall më 8 shkurt 1920 nga Kongresi i Lushnjës dhe përfundimisht e mori këtë status më 31 dhjetor 1925.
Monarkia
Më 8 shkurt 1920, Kongresi i Lushnjës shpalli Tiranën si kryeqytin e përkohshëm të Shqipërisë, e cila kishte fituar pavarësinë në vitin 1912. Në vitin 1923, plani i parë rregullues i qytetit është hartuar nga arkitektë austriake. Pastaj ndërtimit në qendrës së Tiranës ishte pjesë e paketës së bashkëpunimit midis Zogut, mbretit të Shqipërisë dhe Italisë fashiste. Ahmet Zogu ishte udhëheqës i Shqipërisë nga viti 1922 deri 1939. Ai së pari shërbeu si kryeministër (1922-1924), më pas si President (1925-1928) dhe më në fund si Mbret (1928-1939). Qendra e Tiranës është projekti i Florestano di Fausto dhe Armando Brasini njohur arkitektët e periudhës Benito Musoloni në Itali.
Brasini hodhi bazat për modernizimin e rregullimin e ndërtesave ministrore në qendër të qytetit. Plani u shqyrtua nga arkitekti shqiptar Eshref Frashëri, arkitekti italian Castellani dhe arkitektët austriakë Ëeiss dhe Kohler. Ndërtesat moderne parlamentare shqiptare ka shërbyer si klub oficerësh. Në atë kohë, në shtator 1928, Zogu e Shqipërisë u kurorëzua Mbreti Zog I, Mbret i Shqiptarëve.
Arkitektura italiane
Arkitekt të njohur të periudhës së Musolinit në Itali, Florestano de Fausto dhe Armando Brasini, ishin mjeshtërat të cilët ndërtuan sheshin kryesor, e cila sot mban emrin e Kombëtar Skënderbeut Shqiptar, bulevardin e madh, ndërtesat e ministrive, bankën kombëtare, bashkinë e qytetit dhe Pallatin e Brigadave (ish-pallati mbretëror, sot Pallati presidencial). Në vitin 1939, Tirana u zaptua nga forcat fashiste emërimin e një qeverie kukull. Ndërkohë, arkitekti italian Gherardo Bosio iu kërkua të përpunonte planet e mëparshme dhe të prezantonte një projekt të ri në zonën e sotme të sheshit Nënë Tereza. Në fillim të viteve ‘40, pjesa jugore e bulevardit kryesor dhe ndërtesat përreth ishin përfunduar dhe u riemëruan me emra fashistë.
Stili Komunist
Nga viti 1944 deri më 1991, qyteti përjetoi një rënie në cilësinë arkitekturore. Filluan të ndërtoheshin masivisht komplekse apartamentesh të stilit socialist, ndërsa Sheshi Skënderbej u rindërtua me disa ndërtesa të cilat ishin shkatërruar. Për shembull, ish Pazari Vjetër i Tiranës dhe Katedralja Ortodokse u rrafshuan në tokë për ngritjen e pallatit sovjetik i quajtur Pallati i Kulturës. Ndërtesa e bashkisë të ndërtuara me stil italian u prishën dhe në vend të tyre u ndërtua Muzeu Historik Kombëtar, ndërsa struktura qe shërbente Parlamenti i Shqipërisë, gjatë monarkisë u shndërrua në teatër për fëmijë (Teatri i Kukullave sot).
Pjesa veriore e bulevardit kryesor u riemërua Stalin Bulevardi dhe statuja e tij ngritur në sheshin e qytetit. Si pronësia private makina u ndalua, transport në masë përbëhej kryesisht nga biçikleta, kamionë dhe autobusë. Pas vdekjes së Hoxhës, një muze piramidale u ndërtua në kujtesën e tij nga qeveria. Tani është e njohur si Piramida, por nuk ka të bëjë me Enver Hoxhën, ajo është kthyer në Qendrën Kulturore të Tiranës.
Pjesa e veriore e bulevardit kryesor u riemërua Bulevardi Stalin dhe statuaj e tij u ngrit në qendër të qytetit. Ndërsa zotërimi i makinave u ndalua, transporti për masën përbëhej kryesisht nga biçikletat, kamionët dhe autobuzët. Pas vdekjes së Enver Hoxhës, një muze piramde u ndërtua në nder të tij nga qeveria. Tani është e njohur si Piramida, por nuk ka të bëjë më me Enver Hoxhën, ajo është kthyer qendrën kulturore të Tiranës.
Tirana Moderne
Sot, Tirana është qendra e jetës politike, ekonomike dhe kulturore e vendit, me rreth 1 000 000 banorë.
Në vitet e fundit Tirana ka pësuar ndryshime thelbësore në pamjen e saj. Apartamentet e kohës së komunizimit janë lyer në ngjyra të ndezura dhe modele abstrakte nga një artist i cili ishte kryetar i bashkisë (Z.Edi Rama). Kjo nuk ishte vetëm një rregullim por një frymëzim për banorët dhe gjithashtu vizitorët. Për më tepër Tirana ka pësuar një zhvillim gjithmonë në rritje në infrastrukturën moderne duke kontribuar në pamjen metropolitane të qytetit. Tirana po ndryshon çdo ditë. Sheshi Skenderbej është restauruar së fundi, inaugurimi i të cilit u bë më 10 Qershor 2017.
Historia e qyteteve të Shqipërisë
Tiranë
|
7462
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lushnja
|
Lushnja
|
Lushnja është një qytet në Shqipërinë qendrore. Ajo ka 58.200 banorë (2005) dhe është kryeqendra e rrethit së Lushnjës. Qyteti i Lushnjës shtrihet në lindje të fushës së Myzeqesë, buzë kodrave të Darsisë. Territori i tij ze një sipërfaqe prej 37 km². Bashkia Lushnje numëron një popullsi prej rreth 60000 banorë. Qyteti është i ndarë në tetë lagje, të organizuara në pesë rajone.
Objektet e pushtetit vendor janë të vendosura në sheshin qendror, po këtu janë edhe institucionet kulturore artistike, historike, sportive etj. si: Kinoteatri, Muzeu Historik, Biblioteka Publike, Qendra Kulturore e Fëmijëve, Stadiumi etj. Kinoteatri mban emrin e këngëtares së madhe Vaçe Zela. Stadiumi i qytetit të Lushnjës mban emrin e legjendës së futbollit lushnjar dhe atij shqiptar Abdurrahman Roza Haxhiu. Në qytetin e Lushnjës ka një rrjet të tërë institucionesh arsimore dhe kërkimore kombëtare. Instituti i Kërkimeve Bujqësore, tashmë me emërtim të ri, zhvillon prej dekadash një veprimtari të gjerë kërkimore-shkencore me dobi kombëtare. Katër vite më parë, aty u çel filiali i Universitetit Bujqësor të Tiranës. Gjithashtu këtu gjendet edhe shkolla e mesme bujqësore profesionale kombëtare, e cila është hapur dekada më parë. Përgjatë bulevardit kryesor, shtrihet lulishtja e madhe e qytetit. Sipërfaqe të gjelbërta ka edhe në brendësi të lagjeve. Vitet e fundit, rrugët e qytetit janë më të gjelbëruara me pemë dekorative të llojeve të ndryshme.
Lushnja ka një pozitë të favorshme gjeografike. Këtu kryqëzohen arteriet më të rëndësishme të komunikimit ndërqytetës. Autostrada veri-jug kalon pranë qytetit. Nga këtu nis edhe rruga më e rëndësishme e lindjes, Berat -Skrapar e më tej. Gjithashtu nëpërmjet rrugëve dytësore, Lushnja ka shkurtuar distancën me Elbasanin dhe qytetet e tjera të këtij qarku.
Historia
Sipas dëshmive, qyteti fillimisht qe ngulur në kodrat e Virovës, në afërsi të Golemit. Më vonë, thuhet se prej këtu banorët u vendosën afër përroit”. Një tjetër gojëdhënë shumë e përhapur, tregon për “Hanin e Salushes”, si burim nga rrjedh dhe emri i qytetit të Lushnjës. Për Salushen, mendohet që ajo ishte e veja e Pashait ose robina e tij, të tjerë mbështesin faktin që ajo ishte vajza e tij. Ndonëse ekzistencën e hanit të saj të famshëm diku në tokat pranë Institutit e kemi të provuar historikisht dhe të mbështetur në foto dhe në hartën e vjetër të qytetit, duket se rregullat gjuhësore nuk e lejojnë një shndërrim të emrit Salushe në Lushnjë. Por sipas burimeve arkeologjike dhe historike, del se Lushnja fillimisht duhet të ketë qenë vendosur në kodrën e “Vainit” pranë Kishës së Madhe të Kuqe”, me shtrirje urbane që nis nga Kisha deri në brendësi të lagjes “Kongresi”. Një dëshmi tjetër për këtë rast është dhe gjetja e gjurmëve të tubacionit të vjetër prej qeramike, që natyrisht ka shërbyer për të sjellë ujë në “fshat”. Tubacioni i përket periudhës mesjetare. Gjithashtu, provat arkeologjike tregojnë për gjurmët e një Bazilike, e cila sipas specialistëve mund të jetë ndërtuar midis shekujve IV-VI m. Kr, dhe që mund t’i ketë shërbyer një komuniteti të vogël banorësh që jetonin këtu.
Për të pasur një pasqyrë më të qartë të prejardhjes së qytetit po listojmë disa prej toponimeve të vjetra të tij.
E nisim me “Lagjja Teqe” (sot lagjja “”Kadri Qystri”). Sipas gojëdhënave, mendohet që në këtë lagje ka qenë ngritur një teqe e vogël. Tregojnë se dikur, një person mjaft i pasur dhe besimtar i njohur, duke udhëtuar nga Elbasani për në Fier, vendos të pushojë në një han të Lushnjës. Fatkeqësisht, në momentin kur po përpiqej të zbriste nga kali, rrëzohet dhe vdes. Për të përjetësuar kujtimin e tij, të afërmit ngritën një teqe të vogël. Banoret i kanë të njohura gjurmët e saj edhe sot.
Lagjja “Topallti”, (sot “Loni Dhamo”).
Lagjja “Derexhikë” (atje ku sot është rruga “Shëtitorja e Palmave”).
Toponimi “Mehmet Pasha”, diku afër lagjes'Xhevdet Nepravishta. Lagjja “Stan” (sot lagjja “Kongresi”). Këtë emër e ka marrë nga çobanët (vllehët), që u vendosën në këtë kodër rreth 250 vjet më parë.
Kodra “Vain”, toponim me origjinë të paditur.
Kodra “Harburi” ose “Harbori”, në veriperëndim të qytetit.
Toponimi “Mulliri i Beut” përdoret për vendin ku ngrihej ish-depo e duhanit, shumë pranë varrezave publike.
“Kroi i Kongresit” ka qenë një çezmë e ndërtuar në vitin 1924 në lagjen “Kongresi i Lushnjes”.
“Përroi i Çapokut” i cili kalon përmes qytetit. Gjendet dhe si mikrotoponim “Çapoku”. Ndoshta që
këtu dhe emri i përroit.
“Përroi i Krakullit”, atje ku kalonte ky përrua, sot ka banorë që mbajnë mbiemrin “Krakulli”. Toponimi
“Kodra e Kalifas” ose “Kalifaja” përdoret për të treguar vendin ku dikur ngrihej një han. Po gjetjet arkeologjike çfarë thonë? Objekti më i hershëm i zbuluar në territorin e qytetit daton në periudhën Eneolitike, por nuk është i vetmi. Të tjerë objekte arkeologjike janë zbuluar afërsisht në të njëjtin vend dhe i përkasin një periudhe më të vonshme se periudha në fjalë.
Në vitin 1989 në lagjen “Kadri Qystri”, në pronën e një pensionisti, gjatë hapjes së një kanali vaditës, u zbuluan gjurmë të kulturës materiale. Pas kontrollit të bërë nga arkeologët përveç enëve qeramike u bë evidentimi i një varrezë të lashtë. Sipas teknikës së ndërtimit varret ishin të thjesht pa ndonjë konstruksion të veçantë. Varrimi bëhej me vendosje trupi në tokë. Nga sondazhet që u bënë, u pa se inventari i materialit arkeologjik ishte i pasur. U mblodhën fragmente të shumta enësh, si funde skifos, kupash, amforash etj. Këtu u gjetën dhe
objekte të plota, dy lekit. Gjetja tjetër është një enë e tipit Gutus (ushqyes për fëmijë), i cili ruhet thuajse i plotë. Gjithashtu aty u zbulua edhe një terakotë burri e stilit arkaik. Sipas arkeologut P. Çuko, mendohet se varret i përkasin shek IV-III p. Kr,ndërsa
materiali arkeologjik tregon se është përdorur qeramika e importuar nga Apolonia. Ai arriti në përfundim se varreza i përket “një vendbanimi të hapur ilir”.
Po e vazhdojmë me të tjera dëshmi. Pak më distancë prej këtu në vendin e quajtur “Kodra e Kalifas” në vitin 1988 u zbuluan të tjera varre antike. Për nga mënyra e ndërtimit, varret ishin të tipit të thjeshtë e të zakonshëm, me dysheme të shtruara me tjegulla të tipit solenë (të shtrira), të mbuluar po me tjegulla në formë çatie [tip kapuçino, shënim N. Ferro]. Nga studimi rezultoi se këto varre i përkasin periudhës së Antikitetit Vonë.
Sakaq në vitin 2003 Instituti i Arkeologjisë me qendër në Tiranë, organizoi një ekspeditë në kodrën me toponimin “Vain” në Lushnjë. Gjatë kërkimeve aty u zbuluan gjurmët e një bazilike të hershme si dhe mjaft fragmente enësh prej qeramike. Specialistët mendojnë se kjo bazilikë duhet të jetë ndërtuar midis shekujve IV - VI m. Kr.
Përfundimisht, faktet tregojnë se në Lushnjë ka pasur një bazilikë të hershme. Pra kemi një “vend lutjesh”. Po burimet historike çfarë tregojnë? Dokumenti më i hershëm historik i zbuluar deri më tani, e citon Lushnjën si qendër banimi që i përket shek. XV. Por që me siguri Lushnja duhet të jetë themeluar më herët se kaq. Po i rikthehemi edhe një herë dokumentit osman i cili daton në vitin 1431, vit në të cilin u bë dhe regjistrimi i dokumentuar i popullsisё sё Myzeqesё. Myzeqeja në atë kohë kishte 33 fshatra dhe 58 familje ndërsa “Lusnia” (Lushnja) qё nё kёtё periudhё ishte njё katund i vogel, na del me 15 shtёpi dhe rreth 100 banore. Ajo përmendet përsëri me të njëjtin emër, në një tjetër defter osman që mban datën më 1583.
Mësojmë nga burimet historike se Lushnja në vitin 1679 kishte 17 hane dhe me një popullsi afërsisht 150 banorë.''
Fillimi i vitit 1701 e gjen Lushnjën me një popullsi të dyfishuar, por ajo ruante akoma karakterin e një fshati. Midis viteve 1728-1738 mendohet të jetë ndërtuar kisha ShenePremtes. Në këtë periudhë Lushnja përmendet si Çiflig. Disa vite më vonë (1741), Sanxhaku i Vlorës përfshiu të gjithë shqiptarët e jugut nga Shkumbini deri në Delvinë. Kazaja e Myzeqesë varej nga ky sanxhak. Trojet e Lushnjës dhe të rrethinave të saj, u thirrën Nahija e Myzeqesë, qendër e së cilës u bë fshati Karbunarë. Në vitin 1744 Lushnja paraqitet si katund me 57 shtëpi dhe rreth 500 banorë, ndërsa Karbunara me 47 shtëpi. Në këtë periudhë Lushnja mori pamjen e qyteze të vogël ajo kishte një kishë dhe dy rrugë të shtruara me kalldrëm. Afërsisht në vitin 1770, me nismën dhe mbështetjen e gruas së Kurt Pashës, Hanko Pasha, ngrihet xhamia e parë në Lushnjë e cila ka ekzistuar deri në vitin 1967. Lushnja përgjatë gjithë shekullit XVIII fillon gradualisht të zgjerohet dhe të marrë pamjen e një qendre të rëndësishme banimi dhe tregtie.
Në vitin 1830, Lushnja citohet për herë të parë në Fjalorët enciklopedik evropianë. Aty thuhet se “Lusnia” ka 200 shtëpi dhe është e banuar nga myslimanët dhe të krishterët. Pra në vetëm një shekull kemi një trefishim të popullsisë e cila kishte arritur afërsisht në 1800 banorë. “Qyteza” kishte rrugë me kalldrëm, një kishë, një xhami, një teqe, dhe dy puse uji për nevojat e vendasve. Numëronte katër varreza të vogla “publike” të vendosura anës kodrave.
Në vitin 1848 në Lushnjë erdhi poeti dhe piktori i njohur Edwart Lear i cili qendroi këtu për disa orë, për t’u nisur përsëri drejt Beratit. Ai e përshkruan Lushnjën (Lusnia) si një fshat të pajisur me hane për udhëtarët.
Në vitin 1860 në Lushnjë u hap shkolla e parë, ku përveç mësimit të gjuhës greke, mësohej shqip në mënyrë të fshehtë. Shkolla ngrihej afër kishës ShënePremte. Mësuesit e parë ishin Ndin dhe Gori Ziu, babë e bir, nga Gorreja. Po në vitet 1860-1870 në Lushnjë u hap dhe shkolla Mejtepe (shkolle fillore fetare osmane), ndërsa në Karbunarë ishte e hapur një tjetër shkollë mejtepe pak vite më parë.
Pas vitit 1870 Lushnja filloj të dallohej si qendër dhe të marrë pamjen e një qyteti. Në këtë periudhë mendohet të jetë ndërtuar teqeja e “Baba Skënderit”.
Në vitin 1894-1896 Qendra e Kazasë së Myzeqesë (nënprefektura), kaloi nga Karbunara në Lushnjë.
Në vitin 1920 në Lushnjë, u mbajt "Kongresi Kombëtar" që njihet në histori si Kongresi i Lushnjes, i cili i zhvilloi punimet nga data 21 deri më 31 janar. Në Kongres morën pjesë 54 delegatë të zgjedhur nga e gjithë Shqipëria dhe kjo është ngjarja e dytë më e rëndësishme për kombin shqiptar pas shpalljes së pavarësisë. Qëllimi i Kongresit ishte studimi i situatës së brendshme dhe të jashtme të vendit dhe masat që duhet të merreshin për shpëtimin nga reziku i copëtimit të Shqipërisë. Gjithashtu u propozua për të zgjedhur Tiranën si Kryeqytet i Shqipërisë. Ky Kongres u mbajt ne shtëpinë e patriotit lushnjar Kaso Fuga. Kjo shtëpi është muze qysh prej vitit 1960.
Gjeografia
Lushnja gjendet në perëndim të Shqipërisë, pikërisht në të ashtuquajturën Ultësira Perëndimore. Karakterizohet nga një reliev i bute, me pjesën dërrmuese te sipërfaqes te zëne nga fusha dhe kodra të buta. Lushnja ka një pozicion te favorshëm gjeografik duke qene një udhëkryq shumë i rëndësishëm, afër me portet kryesore te vendit, si dhe aeroportin e vetëm të vendit.
Demografia
Demografia e qytetit të Lushnjës përbehet nga një popullsi homogjene e përbëre nga vendas dhe te ardhur nga rrethet si Skrapar, Berat etj, komunite Rome, Egjiptian etj. Popullsia është relativisht me transmetim te vlerave te larta shoqërore dhe edukate qytetare. Është krijuar një edukate për transmetimin e vlerave kulturore nga një brez ne tjetrin duke i perfeksionuar ato. Një pjese e popullsisë se Lushnjës ka emigruar ne dy vende kryesore : Greqi dhe ne Itali si dhe ne vende te tjera.
Kultura Lushnja dallohet si një nga rrethet me prodhim të rëndësishëm kulturor. Në Lushnjë kanë lindur dhe janë rritur artistikisht shumë personalitete të kulturës shqiptare.Në fushën e sportit përmendet veçanërisht dëshmori i futbollit lushnjar dhe atij shqiptar legjenda Abdurrahman Roza Haxhiu ndaj në shenjë respekti për kontributin që ka dhënë ky futbollist dhe trajner në futbollin lushnjarë dhe atë shqiptarë stadiumi i qytetit të Lushnjes mban emrin e tij.
Në fushën e dramaturgjisë përmenden veçanërisht dramaturgu Loni Papa,aktorja Margarita Xhepa, aktori Ilia Shyti, si dhe aktori-regjisor, Gjergji Lala (tani gjendet në Itali dhe vazhdon të punojë si aktor; roli i tij i fundit është ai i ambasadorit sovjetik në filmin "Il papa buono"). Lushnja është vendlindja e këngëtares më të madhe shqiptare të të gjitha kohërave, Vaçe Zela, artiste e popullit dhe familjare e afërt me familjen e njohur Tushe. Gjithashtu edhe këngëtarin e qytetit Luan Manahasa. Të përmendur prozatorët Vath Koreshi, Halil Jaçellari e Lazër Radi (figurë poliedrike). Por Lushnja është vendi i poetëve Faslli Haliti për të arritur tek Visar Zhiti, Fatbardh Rustemi, Bujar Xhaferri etj. Brezi më i rëndësishëm i poetëve të sotëm të Lushnjës përfaqësohet nga emra shumë të përmendur shkrimtarësh që janë bërë të njohur e të vlerësuar lart nga kritika jashtë Shqipërisë si : Shpendi Sollaku, Jozef Radi e Gëzim Hajdari në Itali, Ferdinand Laholli në Gjermani, Gazmend Kapllani në Greqi.
Në fushën historike përmënden patriotët: Besim Nuri, Nebi Sefa, Bajram Haxhiu, Sheh Ibrahim Karbunara, Ferit Vokopola, LLazar Bozo, Qerim Arapi, Andrea Papai, Hamit Xheka, Rrahman Uruçi e të tjerë… Ndërsa nga patriotët lushnjarë në mërgim me një veprimtari të gjerë patriotike për çështjen kombëtare shqiptare përmendet veçanërisht Qerim Haxhiu i cili ishte figura më emblematike e kolonisë shqiptare në Egjipt.
Legjenda
1. Legjenda e Themeluesit
Një nga legjendat më të njohura të Lushnjës është ajo e themeluesit të qytetit, Sulejman Pashës Bargjini. Sipas kësaj legjende, Sulejman Pasha ka kryer një akt të shenjtë para se të nisej për luftë. Ai ka shkuar në afërsi të fshatit Lushnjë dhe ka vendosur mbi një shkëmb një copë të shkurtër të vetullës së tij. Ai ka premtuar se, nëse copa e vetullës do të mblidhet, ai do të kthehet fitimtar. Pas kthimit nga lufta, ai ka gjetur copën e vetullës të mbledhur, dhe kështu ai ka vendosur të themelonte qytetin e Lushnjës.
2. Legjenda e Lumenjve të Bardha
Një tjetër legjendë e njohur e Lushnjës flet për lumenjtë e bardhë që rrjedhin nëpër qytet. Thuhet se ujërat e këtyre lumenjve janë të shenjta dhe kanë aftësinë të kurojnë sëmundjet. Vizitorët dhe banorët shpesh bien dakord se uji i lumenjve të Lushnjës ka një cilësi të veçantë, dhe shumë njerëz vijnë për këto burime natyrore.
3. Legjenda e Kishës së Shën Merisë
Kisha e Shën Merisë është një nga ndërtesat më të njohura historike në Lushnjë. Sipas legjendës, kjo kishë është ndërtuar mbi themelet e një kishe të vjetër të cilën ajo e zuri vendin. Thuhet se ndërtimi i kësaj kishe u krye në një natë, dhe muret u ndërtuan me gurë të çelët. Megjithëse kisha është përmirësuar dhe ndërtuar disa herë gjatë historisë së saj, legjenda e ndërtimit të saj të shpejtë mbetet ende një pjesë e veçantë e historisë së Lushnjës.
4.Legjenda e Kodrës së Çetës
Kodra e Çetës është një kodër e cila ndodhet në afërsi të qytetit të Lushnjës dhe ka një rëndësi historike të madhe. Sipas legjendës, kjo kodër ka qenë vendi ku një grup çetnikësh të njohur mbroheshin dhe kryenin veprimtari të tyre kundër armiqve. Kjo legjendë shpalos rrëfimin e kohërave të vështira të betejave dhe rezistencës së popullit në këtë zonë.
Ngjarje të rëndësishme të qytetit të Lushnjes
27 Nëntor 1912 - Lushnja shpalli Pavarësinë. Patriotët lushnjar ngriten flamurin shqiptar në qytetin e Lushnjes.
21 Janar 1920 - Kongresi Kombëtar i Lushnjes
15 Gusht 1920 - Kongresi Kombëtar Arsimor i Lushnjes
18 Tetor 1944 - Çlirimi i Lushnjes
Figura emblematike të Lushnjes
Vaçe Zela - Këngëtare, Mbretëresha e këngës shqiptare
Abdurrahman Roza Haxhiu Futbollist,Trajner, Dëshmorë i fushës së blertë shqiptare
Margarita Xhepa - Aktore
Vath Koreshi - Shkrimtar
Ilia Shyti - Aktor
Monumentet e kulturës në territorin e Bashkisë së Lushnjës
“Manastiri i Ardenicës” Manastiri i Ardenices
Ky objekt i rëndësishëm kulti ngrihet në një vend dominues në kodrat me të njëjtin emër, në lartësinë e 200 m mbi nivelin e detit.
Në anën lindore të tij ndodhet qyteza e Kolonjës, në pjesën jugore ndodhet fshati Ardenicë, ndërsa në anën perëndimore gjendet fshati
i Libofshës. Mendohet se themelet e këtij manastiri janë hedhur në vitin 1282 me nismën e perandorit Andronik II Paleolog të Bizantit,
i cili e ngriti këtë tempull pas fitores mbi anzhuinët në Berat. Shtysë për këtë veprim do të jetë bërë ndodhja në atë vend e kapelës
së Shën Triadhës, e ngritur aty shekuj më parë. Ekziston hipoteza se kapela mund të jetë ndërtuar në themelet gërmadhë të një tempulli
pagan, i cili ka qenë ndërtuar për nder të hyjneshës Artemisa nga ka rrjedhur dhe emri i sotëm Ardenica.
Shumë pranë këtij tempulli, në rrethinat e të cilit sot ndodhet manastiri, kalonte dega jugore e rrugës antike Egnatia, pikërisht 1 km në perëndim të tij. Përreth manastirit vërehen, aty-këtu, ndërtime të vjetra, të cilat të japin mendimin se rreth tij ndoshta ka pasur një qendër të banuar. Në altarin e Kishës së manastirit të Ardenicës, është bërë edhe kurorëzimi i martesës së heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastrioti me Andronika Arianitin. Manastiri zotëronte edhe një bibliotekë të pasur me botime të kohës, por edhe shkrime të periudhave të mëparshme. Gjatë shek. XVII ka qenë mjaft i përmendur për pasurinë e bibliotekave të tij edhe në Greqi, prej nga vinin me shumicë studiues e fetarë. Por nga zjarri i vitit 1932, humbi përfundimisht pjesa ku ndodhej biblioteka, nga të cilat nuk mbetën veçse disa volume. “Kapela e Shën Triadhës” gjendet në pjesën verilindore të manastirit të Ardenicës. Ajo ka përmasa 7,5 x 3,7 m. Hyrja e saj është në anën perëndimore, e pajisur me dy dritare të vogla në faqen jugore. Kjo kapelë është ndërtuar me gurë shtufi dhe është e pajisur me një hapësirë, muri gjysmërrethor i së cilës e ndan atë nga një sternë uji. Porta e kapelës është mbuluar me hark guri. Pranë dritares lindore të saj ndodhet
edhe një basoreliev qeramike.
“Dekoracioni mural” , vepër e artistëve Kostandin dhe Athanas Zografi, u realizua në vitin 1745. Ai përfshin muret anësore të sallës dhe faqen perëndimore të narteksit, me një program të pasur ikonografik nga historia e Dhjatës së Re. Piktura e ndarë në regjistra përbëhet nga kompozime katërkëndëshe, brezi ornamental me profetët dhe shenjtorët në këmbë me madhësi natyrale. Gjithashtu, programi ikonografik, në faqen lindore përfshin afresket e absidës, Shën Mërinë Platitera me Krishtin e vogël në prehër dhe anash saj, engjëjt me ilitot e hapura. Lart mbi hark, "Liturgjia e Shënjtë" dhe figura shenjtorësh të paraqitura në tors, janë piktura në të dy anët e mureve të altarit, poshtë Platiterës. Etërit e Kishës janë paraqitur si hierarkë, dhe në fund Kungimi i Apostujve. Në të dy niket, afresket paraqesin Krishtin përpara kryqit dhe Shën Theoforin e Martirizuar nga luanët. Në murin jugor trajtohen skena nga jeta e Shën Mërisë, që nga lindja e saj dhe peripecitë që lidhen me jetën e Krishtit, si Ngjallja e Shën Llazarit, Darka mistike, Lutja në malin e ullinjve, Magjistarët dhe përfundon me puthjen e Judës, për të vazhduar më pas në faqen perëndimore. Në qendër të saj qëndron Fjetja e Shën Mërisë dhe skena të tjera që plotësojnë dekoracionin. Në murin verior, ndonëse një pjesë e afreskeve mungon, piktura vazhdon me ciklin e Vuajtjeve. Vajtimi, Ngritja nga varri, Zbritja në ferr, etj. dhe poshtë tyre ndodhen skena të tjera që paraqesin Krishtin si Kryehierark ose simbolet e Shën Mërisë si tek Dritëdhënësja dhe Hymnizimi i saj si mëmë e zotit,etj. Shenjtorët e kishës, me qëndrimet ballore, vendosur sipas rëndësisë së tyrë në bazën e murit, shquhen nga karakteristikat individuale,si Shën Gjergji veshur me gëzofin e leshtë, Minai dinamik, Nestori me shprehjen melankolike dhe Shën e Djela si Virgjëreshë. Në radhën e shenjtorëve është edhe Johan Kukuzeli, personazh historik i shekullit XI-të. Shohim që i një frymëzimi lokal është peizazhi lirik nga skena e Magës me kafshët që kullosin dhe barinjtë me qëndrimet e lira ose gjallëria e vrapit të kuajve nga kthimi i Magëve, trajtime që tregojnë për të tjera prirje realiste të stilit të këtyre piktorëve. Vepra e Zografëve tregon për nivelin mjeshtëror që arritën piktorët në kulmin e aktivitetit të tyre, të konceptimit estetik të kohës që jetuan, duke u bërë burim frymëzimi për pikturimin e kishave të Myzeqesë gjatë shekujve XVIII-XIX-të. Mbishkrimi më i vjetër gjendet në hyrjen qendrore të Manastirit dhe mban datën 1 maj 1477. Nuk dihet me saktësi se ku mund të ketë qënë më përpara, ose çfarë simbolizon kjo datë, ndoshta zbulimet e mëtejshme do të hedhin dritë. Një tjetër mbishkrim lexohet në brendësi të Naosit mbi portën kryesore të tij dhe na jep vitet 1743 – 1744, që është edhe periudha e pikturimit të kishës së Shën Mërisë nga vëllezërit piktorë Kostandin dhe Athanas Zografi. Në manastir ndodhen edhe dy pllaka me data të ndryshme, që i përkasin shekullit XVII. Njëra pllakë, me vitin 1754 ndodhet në pjesën perëndimore të hajatit të kishës, ndërsa tjetra fikson vitin 1770 dhe ndodhet në një nga harqet e furrës.
“Shtëpia Muze "Kongresi i Lushnjës"” Ndodhet pranë qendrës së qytetit, (në rrugën Abaz Bej Lushnja), banesa është dykatëshe e tipit beratase. Banesa mendohet të jetë ndërtuar në gjysmën e dytë të shek XIX. Kjo shtëpi njihet në histori si shtëpia ku kreu punimet Kongresi Lushnjes.
“Kisha e Fjetja e Shën Mërisë” , në fshatin Bishqethëm, Lushnjë
Kisha mendohet të jetë ndërtuar në vitin 1198. Në vitin 1600 ajo u shkatërrua deri në themel nga turqit. Më pas, aty nga viti 1750 u rindërtuar përsëri mbi themelet e kishës së vjetër'.
“Kisha e Shën Kollit” , në fshatin Krutje e Sipërme.
Për këtë kishë nuk dihet data e ndërtimit, por mendohet e mesit të shek. XVIII.
Ajo është pikturuar nga Nikolla Çetiri nga Grabova.
“Kisha e Shën Kollit” , në fshatin Toshkëz
Kjo kishë është ndërtuar në vitin 1811.
Ajo është pikturuar në vitin 1813 nga Johan dhe Nikolla Çetiri nga Grabova.
“Kisha e Shën Todrit” , në fshatin Kadipashaj
Kjo kishë është pikturuar nga Johan Çetiri dhe nipi i tij Nikolla nga Grabova, në vitin 1801. Ndryshe nga shumë kisha të Myzeqesë, këtu pjesët përbërëse, naosi, narteksi dhe hajati, janë të dalluara nga njëra-tjetra. Naosi është i tipit bazikal, me përmasa të brendshme 14x8,40 m, i ndarë nga dy radhë kolonash druri në tre nefe. Kolonat janë të veshura me dërrasa. Ato janë të lidhura ndërmjet tyre me harkada në drejtimin gjatësorë. Edhe arkadat janë ndërtuar me strukturë çatmaje (me kallama).
“Ura e Kasharajt” Ura e Kasharajt është një urë e vogël mbi një vijë uji që derdhej në përroin e fshatit. Ajo njihej prej vendasve me emrin 'Ura e Sefës'. Sipas teknikës së ndërtimit, ura mendohet se mund t'i përkasë Mesjetës, ndoshta në shekujt XII-XIII.
“Ura e Lunjës” Ajo ndodhet në qendër të fshatit Karbunarë e Madhe, vetëm 300 m nga rruga nacionale Lushnjë-Berat. Njihet edhe me emrin "Ura e Begëve". Për nga teknika e ndërtimit, mendohet që t'i përkasë periudhës mesjetare dhe të jetë ndërtuar në shek XVII.
Disa prej “objekteve natyrore” në territorin e Bashkisë së Lushnjës
Rrapi i Zonjës - Bubullimë
Lisi i Konjatit - Konjat
Dushkajat e Senës
Burimi termominerar i Karbunarës
Selvitë e manastirit Ardenicë
Rrapi i Ngurrzës, etj
Kryetarët e Bashkisë Lushnje
Kujtim Haxhiu 1992-1996
Agim Fuga 1996-2000
Ylli Myftiu 2000-2003
Kadri Gega 2003-2007
Albert Sanxhaku 2007-2011
Fatos Tushe 2011-2015-2019.
Emblema
Stema ka formën e një parzmoreje, e cila nënkupton mbrojtjen e qytetit. Ngjyra jeshile nënkupton fushën e gjelbër te Myzeqesë, ndërsa shkrimi “Republika e Shqipërisë” nënkupton shtetin, ku ndodhemi.
Rrethi përfaqëson Rrethin e Lushnjes, i cili ndodhet ne fushën e gjelbër te Myzeqesë. Ne brendësi te tij janë vendosur këto elemente:
• Flamuri kombëtar si dhe Shtëpia Muze “Kongresi I Lushnjes”, dt.21.01.1920, te vendosur ne qendër, nënkuptojnë, se Lushnja është një vend historik.
• Degët e ullirit tregojnë, se Lushnja është një vend i ngrohte, bujqësor dhe pjellor
Njerëz të shquar nga Lushnja
Më poshtë është një listë e njerëzve të shquar që kanë lindur në Lushnjë, (Shqipëri), ose që kanë kaluar shumicën e jetës në Lushnjë.
Bajram Haxhiu - Patriot, anëtar i komisionit nismëtar të Kongresit të Lushnjës
Nebi Sefa - Patriot, një nga etërit themelues të Shqipërisë moderne, nënshkroi deklaratën e pavarësisë në vitin 1912
Ferit Bej Vokopola - Patriot, një nga etërit themelues të Shqipërisë moderne, nënshkroi deklaratën e pavarësisë në vitin 1912
Sheh Ibrahim Karbunara - Patriot
Vaçe Zela - Këngëtare, Mbretëresha e këngës shqiptare Abdurrahman Roza Haxhiu Futbollist, Trajner, “Dëshmorë i fushës së blertë Shqiptare”'''
Margarita Xhepa - Aktore
Ndriçim Xhepa - Aktor
Vath Koreshi - Shkrimtar
Ilia Shyti - Aktor
Qerim Haxhiu - Patriot
Kaso Fuga - Patriot
Pavlina Mani - Aktore
Loni Papa - Shkrimtar
Kristaq Dhamo - Regjisor
Hasan Dervishi - Aktor
Athina Dhimitri (Vogli) - Aktore
Visar Zhiti - Shkrimtar
Faslli Haliti - Shkrimtar
Lindita Arapi - Poete, Shkrimtare
Luljeta Bitri - Aktore
Gjergj Lala - Aktor, Regjisor
Dhimitraq Nushi - Aktor
Hekuran Zhiti - Aktor
Petraq Dhimitri - Aktor
Fahredin Nuri - Inxhinier
Helidon Haliti - Piktor
Izet Shehu - Shkrimtar
Anila Basha - Gazetare
Ilir Levonja - Gazetar
Shpend Sollaku Noé - Poet, Shkrimtar
Gëzim Hajdari - Poet,
Ferdinand Laholli - shkrimtar, shqipërues
Ali Fuga - Futbollist
Halim Haxhiu – Futbollist
Ali (Lika) Haxhiu – Futbollist,Trajner
Kristaq Gogoni - Futbollist
Idajet Haxhiu (Xhaja) – Futbollist
Themi (Mimi) Xhoxhi - Futbollist
Gani Dranga - Futbollist
Islam Linatopi - Futbollist
Iljaz Çeço - Futbollist
Hajdar Sherifi - Futbollist, Trajner
Sami Shefa - Futbollist
Vergjil Xhafa - Trajner Volejbolli,historian i Lushnjës Sportive
Adnand Haxhiu - Futbollist,Trajner
Artan Bano - Futbollist, Trajner
Rezart Dabulla - Futbollist
Saimir Malko - Futbollist,Trajner
Edmond Dalipi - Futbollist
Rey Manaj - Futbollist
Florian Marku - Boksier
Llazar Llupo - Trajner volejbolli
Jorgjia Kapo - Volejbolliste
Skënder Gjyla - Mundës
Namik Gjyla - Peshëngritës
Llaqi Nako - Balerin
Albi Nako - Balerin Koreograf
Arben Mara - Gjimnast
Ferdinand Mara - Gjimnast
Qytete në Shqipëri
Qytete shqiptare
|
7463
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/La%C3%A7i
|
Laçi
|
Laçi është një qytet në Shqipëri, bën pjesë në dhe është qendra e rrethit të Kurbinit.
Emërtimi
Dikur quhej Sebaste, pasi shtrihej në kodrën përballë kishës së Shna Ndout, ku sot ndodhen rrënojat e kalasë së Sebastës. Laç figuron si mbiemër i Mikel Laçit dhe dy djemve të tij, Filipit dhe Gjergjit që u larguan në Urbino të Italisë, paraardhësit e Papa Klementit XI.
Historia
Perandoria Osmane
Sipas një relacioni të Mariano Bolicës të 1614 për Sanxhakun e Shkodrës i së cilës ishte pjesë, Sanbasto (Sebastja), e cilësuar katër milje larg Krujës, mund të jepte 100 burra në armë.
Qyteti i Laçit është qëndra e rrethit të Kurbinit. Laçi ka ekzistuar qe ne kohe te lashta (studime te Zef Valentinit) dhe ka qene qender me rendesi e Kryengritjes se Kurbinit kunder pushtilmit osman, ku shume burra Laçiane kane marre pjese nen udhheqjen e patritiotit e luftetarit te shquar Rilindas Gjin Pjeter Pervizi i Skurajve, 1903-1912, qe u kurorezua me ngrirtjen e flamuri ne Milot po me 28 Nentor 1912, ne marreveshje me Ismali Qemalin. Burrat fiseve kryesore te Laçit u perfshine ne ate kryengritje: si Lesh Pjeter Vathi, Nikoll Kol Mhilli, Mark Gjin Prendi, Frrok Tanushi, Frrok Gjetani, Ndue Gjini, Bajram Shafloqi e te tjere. Prandaj ne Laç u hap shkolla fillore me emrin e Gjin Pjetrit qyshe ne lohen e Mbretnise. Gjin Pjetri ishte mik i ngushte i At Shtjefen Gjecovit dhe nje nder keshilltare e tij per sa i perket plotesimit te Kanunit. Gjecovi i kushton Gjin Pjetrit e Kryengritjes se Kurbinit 116 faqe doreshkrim qe u zbulue ne Biblioteken Kombetare pas 100 vjet heshtje, mbajtur fshehur nga diktatura komuniste.
(Shtjefen Gjecovi - Kryengrita e popullit te Kurbinit, 1903-1906, doreshkrim).
Laçi ka pse mburret sepse aty u vendos edhe nipi i shquar i Gjin Pjetrit, Prenk Pervizi, nje nder oficeret me te larte te Ushtrise Shqiptare, qe arriti graden Gjeneral e Minister i Mbrojtjes Kombetare (me Kosoven). Familje e tji pesoi nje persekutim e masakrim 45 vjecar. (Gjeneral Pernk Pervizi ne shtypin shqiptar, Bruksel, 2009 dhe Lulu NY, 2012) Ne Laç eshte kulla e Pervizit, qe u bombardua nga gjermanet e u dogj nga komunistet me 1944., Prandaj historia e Laçit merr rendesi, sepse, jo vetem qe eshte nje qender e lashte me origjine nga Iliriet por u be qender fetare e njohur boterisht brenda e jashte shtetit, me kishen e Shna Ndout dhe devocionin ndaj Shna Vlashit. Komunizmi ngrit aty Fabriken e suoerfosfatit, qe u be fabrika e vdekjes, sepse shperdau gazrat helmuese qe demtuan abientin natyror, si bimesine dhe shkaktoi semundje te renda nder punetoret e banoret si azme e kancer.
Gjeografia
Qyteti i Laçit ndodhet 11 km larg bregdetit të Adriatikut. Klima është mesdhetare fushore.
Laçi ndodhet në qarkun e Lezhës.
Demografia
Rrethi i Kurbinit kryesisht qyteti i Laçit ka dendësin më të madhe të popullsis, me 2.226 banor për km2. Sipërfaqja e këtij rrethi është 13.5 km2.
Ekonomia
Gjatë regjimit komunist, në qytetin e Laçit kishte disa fabrika, pa asnje mase mbrojtjeje nga tymrat e gazrat industriale, qe nga nje ane siguronin pune por nga ana tjeter helmatisnin ambientin dhe njerezit. Sot ato nuk funksionojnë më dhe shteti s'ka marre asnje mase per ta liruar vendin nga ato ndertesa te shkaterruara. Aktualisht, qyteti ka Polici, Gjykatë, Spital, Stacion Hekurudhorë dhe objekte te tjera social kulturore që plotësojn kërkesat e banoreve.Por nuk ka asnje qender muzeale, ku te ruheshin objekte arkeologjike, dhe te traditave popullore. Ne Laç jane gjetur mjaftg sende e objekte te cmueshlme nga varre te vjetra ne germime rastesore te vendalive. Ketyre dukurive s'u eshte dhene fare rendesi. Kulla e Pervizit u propozua per qender muzeale, sepse ndodhej e rrethuar me nje avlli gurore me kater kulla e qe perfshinte tre dynim toke, 3000 m2. Ku vete kula duhej te njeh si shtepi muze.
Politika
Kultura
Kemi dëshmi të ilirëve në këtë zonë, duke u nisur nga rrënojat e kalas së Sebastës dhe Kishës së Shën Ndout. por duhet te shtojme, se ne ate zone ka pasur mjaft varre te vjetra me orendi e sende qe mjerisht kane humbur, sepse ato qe i kane gjetur i kane mbajtur per vete, ose i kane shitur. Nga ana tjeter zgjerimi i qytetit i ka mbuluar gjurmet e tyre. Pas diktatures, filloi nje ringjallje e kultures nga intelektualet vendas, kryesisht arsimtaret dhe nga rikthimi aty te atyre qe diktatura i kishte ndry ne burgje e kampe. Filluan promovime librash e vleresim figurash historike, si papa Klementi XI, Gjeneral Prenk Pervizi, luftetari e poeti i lirise Ndue Gjergj Lleshi. Libri me poezi "Ankimi i Zanave, te Lek Pervizit, revista Kuq e Zi, etjera aktivitete. Ku kontribut dha dhe i ndjeri Prof. arberesh Vinçenco Golletti Baffa. Krijimi i shoqatave kulturore, ku dallohet ajo e miqesise Shqiperi-Itali themeluar e drejtuar nga Nikoll Lleshi, ku jane bere aktivitete kulturore kushtuar poezise shqipe dhe italiane. Ku kontribut te vlefshem ka dhene edhe nje bir i Laçit, Lek Pervizi, qe jeton ne Belgjike i cili hyn ne radhen e figurave te shquara te diaspores. Ai themeloi e drejton prej 24 e me shume vjet revisten Kuq e Zi, piktor, poet, shkrimtar, historian, publiçist e perkthyes nga disa gjuhe. Prej tij u be i njohur kampi famekeq i Tepelenes, qe s' kishte mbetur gjurme e tij, nepermjet vizatimeve origjinale qe ai kishte mundur te shpetonte e qe u botuan nga Fondacioni Gjerman Konrad Adenauer dhe Istitutin i Studimit te Krimeve te Komunismit, ISKK, bene buje si brenda ashtu jashte vendit. (Lek Pervizi -, Ne Rrathet e Ferrit, Album, ISKK, Tirane, 2013), i perkthyer ne disa gjuhe. Ai i solli shqiptarve librin origjinal mbi jeten e Gjergj Kastriotit Skenderbeut qe ishte shkruar e botuar nga At Dhimiter Frangu latinisht qe me 1480, 12 vjet pas vdekjes se Heroit te Madh Kombetar, dhe 25 vjet para librit te Barletit, qe kopjoi prej tij. Nje veper qe çoroditi Akademine e historianet shqiptare ish komuniste, qe Frangun e kishin mbajtur te fshehur e te pavleresuar (Dhimiter Frangu, Veprat e Shquara te Skenderbeut, Arberia, Tirane 2005). Po ashtu perktheu nga italishtja e vjeter, librin tjeter mbi Skenederbeun (1531), te historianit italian, Paolo Jovio (Giovio) Gjithashtu ai perktehu e botoj nje liber te rendesishme nga Frengjishtja e studiuesit Eduar Schneider, Pellasget e pasardhesit e tyre, ku ai mbron prejardhjen e shqiptarve nga Pellasget nepermjet gjuhes shqipe, kryesisht gegenishtes mirditore qe ai e percakton me 760 fjale rrenje njerrokshe te perveçme qe s'i ka asnje gjuhe tjeter e qe i perkasin pellasgjishtes. (Eduard Schneider, Pellazget e pasrdhesit e tyre, Tirane, 2008) Kaq sa per te plotesuar disa mangesi ne paraqitjen e Laçit. Nje emer per t'u permendur eshte edhe i te ndjerit nenkolonel e Dr. Pjeter Hidri, i cili ishte pedagog ne Akademine e Mbrojtjes, dhe i dipllomuar ne fushen e historise, specializuar ne ate ushtarake, ku mori pjese ne hartimin e Fjalorit Enciklopedik, per ceshtje ushtarake, ku perfshiu figuren e larte ushtarake te Gjeneral Prenk Pervizit, qe komunistet kishin fshire nga faqet e historise me gjithe axhen e tij te madh, Gjin Pjetrin, pikerisht prej nipit tij Prenk Pervizi i deklaruar armik i popullit. Pjeter Hidri botoi monografine kushtuar Gjeneral Prenk Pervizit, qe pati jehone dhe u promovua ne Laç me 2002, (Pjeter Hidri: Gjeneral Prenk Pervizi, Toena, Tirane 2002) me pjesmarrjen e gjithe stafit te Akademise se Mbrojtjes, liber qe u promovua ne Milot, Lezhe e Tirane. Jo qe nga Laçi kane dale edhe figura te tjera,nje radh oficersh akademiste, si Gjon Nikoll Ndreu,Mark Doçi, Rustem Martini, Pal Prendi, Valentin Pervizi,etj.,te cilet duhet te zene vend ne faqet e historise e te kultures qe i perkasin Laçit.
Kisha e Shna Ndout
Sipas kujtimeve të At Zef Pllumit: "Prej disa shekujsh, kjo Shëjtnore konsiderohet si vëndi ma i shëjt në tokën e Shqipnisë, i frekuentuem prej besimtarve të të gjitha religjioneve. Ky vënd thirret “Shejt” sepse Zoti këtu i flet shpirtërave dhe zëmrave të besimtarëve, i n'digjon lutjet e tyne dhe shpesh herë me mënyra të jashtëzakonshme i plotson dishirat e tyne. Gjatë shekujsh besimtarët këtu kanë pasë dy pika takimi: 1). Shënjtoren e Shna Ndout, 2). Shpellën e Shna Vlashit. Përballë vendit të shëjt në maje të malit shifen rrënojat e një kalaje të vjetër. Aty ishte qyteza e Sebastes, ku ishte Ipeshkëv Shna Vlashi, i cili kishte ikë prej qytezet dhe ishte fshehë në atë shpellë në shkamb të gjallë. Paganët e kapën dhe e mbytën. Dita e martirizimit të tij përkujtohet me datë 3 shkurt. Në një reLaçjon të vj. 1641 që Mark Skura dërgon në Romë thuhet: “Aty asht edhe shpella e Shën Vlashit Martir, i cili k'je kapë aty prej njerzve të Agrikolaut, larg një të tretat km larg nga qyteza e Sebastës”. Françeskanët erdhën në Shqipni në vj. 1240 e përhapën edhe divocjonin e Shna Ndout. Që nga vjeti 1349 dokumentat e përmendin si Kuvend Novicjatit, ku fretënt fillojn jetën shpirtnore tue kalue me uratë, pendesë e dishir me u shejtnue në atë vetmi malore. Historiani i Provincës Françeskane të Dalmacisë P. Fabianich, kur shkruen për Kuvendin e Fretënve të Sebastes thotë: “Kisha e vjetër, mbahet e çmohet me divocjon si Shëjtnore, si prej të krishtenve ashtu edhe prej myslimanëve, të cilët dynden aty me shumicë për me kremtue festën e Shna Ndout. Provinçja Françeskane e Shqipnisë e mbajti gjithmonë si Kuvend ma me randsi sepse vizitohet nga shtegarët prej të gjitha anëve të Shqipnisë”.
Shih edhe
Bibliografia
Shtjefen Gjecovi: Kryengritja e popullit te Kurbinit, 1903-1906,
Zef Valentini : Il diritto delle comunità nella tradizione giuridica albanzes, Vallecchi, 1956.
Zef Valentini: “E drejta juridike shqiptare”
Zef Valentini Tribu, Bandiere e Fratellanze, medioeval e moderne,
Zef Valentini “Ligji i maleve shqiptare 1880-1932” (1969)
Pjeter Hidri : Gjeneral Prenk Pervizi, Toena, Tirane, 2002.
Lek Pervizi : Gjin Pjetri Luftetar i Shquar i Rilidjes Kombetare. Bruksel, 2012.
Gjeneral Prenk Pervizi ne Shtypin Shqiptar.
Enciclopedia Trecani, ne faqet Albani,dhe Clemente XI.
Enciclopedia Brittanica, Albani e Clement XI.
Lek Pervizi : Kurbini, broshure, Bruksel 2002.
Revista Kuq e Zi, Klementi XI, Papa Shqiptar, Nr.25-26, Bruksel, 2005.
Revista Kuq e Zi: Papa Shqiptar, Klementi XI, me orgjine nga Laçi, Bruksel, 2006,
Shiko edhe
Lista e qyteteve të Shqipërisë
Referime
Qytete në Shqipëri
|
7464
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ku%C3%A7ova
|
Kuçova
|
Kuçova është një qytet në Shqipërinë e Juglindjes
Historia
Kuçova ka qenë vendbanimi i hershëm Ilir i fisit Desaret. Nga gërmimet e bëra në periferi të qytetit të Kuçovës (në komunën Perondi ku ndodhet sot Kisha e vjetër e Shën Nikollës) del se kjo trevë ka qenë një vendbanim i lashtë me një kulturë të zhvilluar, gjë që vërtetohet nga mënyra e ndërtimit të shtëpive dhe e shëtitores për banorët e saj. Kjo shëtitore ka përmasat e një bulevardi të vërtetë (10 m gjerësi dhe 50 m gjatësi) të shtruar me kalldrëm e me gurë të gdhendur bukur. Po kështu në kodrën e Omurit në verilindje të qytetit, janë gjetur punime mbrojtëse ilire e mbi të gjitha një pishtar (i ekspozuar në muzeun e Beratit), i cili shërbente për të sinjalizuar rrezikun armik nga njëra kala në tjetrën si dhe në të gjithë zonën. Nga gërmimet e bëra në vitet ‘40 – ‘50 të shekullit të kaluar u nxorën në sipërfaqe amfora, shpata e mburoja të kohës ilire.
Në kohët e Mesjetës është shfrytëzuar për interesa jetike të banorëve vendas edhe nafta e dalë në sipërfaqe me vetërrjedhje. Në fund të viteve 1700 – fillimi i viteve 1800, banorë kuçovare si fiset e vjetra Bolanët, Skurot e më vonë Kurtët, kanë shitur naftë bruto për myzeqarët, të cilët e përdornin për bucelat e rrotave të qerreve si vaj grasatues e më pas për djegie.
Në vitet e Luftës së Parë Botërore, në periferi të Kuçovës (aty ku sot janë varrezat e qytetit) u vendos një repart ushtarak austriak. Në vitin 1916, një inxhinier gjeolog, pjesëtar i këtij efektivi vuri re se uji i përroit që rridhte nga kodra e Omurit vinte me naftë. Pasi e shëtiti më këmbë vendin ai arriti në përfundimin se Kuçova ishte një vend me pasuri të mëdha nafte. Këtë fakt ai e bëri publik në vitin 1918. Që nga viti 1918 e deri në vitin 1924, në Kuçovë erdhën shumë shoqëri kërkuese nafte si AIPA (Azienda Italiana Petroli Albania), një shoqëri Anglo-Persiane, Shoqëria Amerikane e Naftës si dhe shoqëri franceze etj.
Në vitin 1928 në vendin që sot quhet “Dikatër” (D4) u shpua e dha naftë pusi i parë në Shqipëri. Që nga ky moment Kuçova u hodh në hartat gjeologjike të botës si vendburim nafte dhe më vonë edhe në hartat politike dhe ushtarake. Që nga viti 1928 e deri në vitin 1943, vendburimi i Kuçovës u shfrytëzua nga shoqëria italiane AIPA. Kjo shoqëri bëri marrëveshje me qeverinë e Mbretit Zog I, që nëse prodhimi i naftës në vit do t’i kalonte 50 000 tonët, kjo shoqëri do të ngrinte në Kuçovë një rafineri. Por ndonëse prodhimi i kaloi 170 000 tonët, rafineria nuk u ngrit, përkundrazi nafta e nxjerrë nisej për t’u përpunuar në Itali. Në historinë e Shqipërisë, Kuçova përmendet edhe si qyteti ku është organizuar greva e parë e punëtorëve në vitin 1936.
Zhvillimin më të madh Kuçova e ka njohur pas Luftës së Dytë Botërore, sidomos në vitet 1975–1990. Popullsia e rrethit në fund të viteve 1980 arriti 32 000 nga 6 400 banorë që ishte në vitin 1938. Në vitin 1944, për stabilizimin e gjendjes shumë të rënduar në Kuçovë si pasojë e djegieve dhe shkatërrimeve të bëra nga pushtuesi, Qeveria e Përkohshme e Beratit urdhëroi ngritjen e një Komisariati të Jashtëzakonshëm për naftën. Ky komisariat do të kishte atributet e një drejtorie të përgjithshme, e cila do të vinte në punë të tërë sistemin e shfrytëzimit të vendburimeve.
Në vitin 1951, me vendim të veçantë të Qeverisë Shqiptare, në Kuçovë u krijuan 11 ndërmarrje ekonomike, ndërsa në vitin 1970 radhitej ndër qendrat më të zhvilluara në shkallë vendi. Në këtë periudhë në Kuçovë shtrinë veprimtarinë e tyre 15 ndërmarrje ku më të rëndësishmet ishin Uzina e Përpunimit të Naftës, Uzina Mekanike e Naftës, Shpim Shfrytëzimi, Ndërmarrja e Nxjerrjes së Naftës, TECI, Transporti, Ndërtim Montimi, Laboratori Shkencor i Naftës, Fabrika e Pluhurave Larës, Fabrika e Tullave(nder të paktat në Shqipëri që prodhojnë tulla me përqindje të lartë argjile), Shkolla e mesme politeknike (kjo shkolle ka arsimuar nxënës të ardhur nga të gjithë rrethet, shume prej të cilëve në ditët e sotme janë funksionare dhe pedagoge të rëndësishëm dhe me emër në universitetin e Gjeologji-Miniera) etj. Edhe pse Kuçova ka pasur një zhvillim industrial shumë të vrullshëm, deri në vitin 1991 ka qenë e përfshirë në rrethin e Beratit. Nga ai vit funksionon si rreth më vete, brenda Qarkut të Beratit.
Gjeografia
Përpara viteve 1990-te Kuçova bënte pjesë në rrethin e Beratit. Sot paraqitet si rreth me vete dhe kufizohet nga Berati në juglindje, Kuçova në juglindje dhe Lushnja në veri-perëndim. Kjo zonë ka një reliev kodrinor-fushor, klime mesdhetare me verë të nxehte dhe të thatë, dimër të ftohtë. Ky qytet ka arritur shifrën rekord në Shqipëri për temperaturën më të larte të regjistruar me 44,4 °C në korrik 1986. Në përgjithësi mbizotërojnë dherat e buta të kafenjta, të përshtatshme për kultivimin e shumë kulturave bujqësore (si të lashtat ashtu edhe shume drurë frutore veçanërisht ullishtë dhe vreshtat). Përshkohet nga lumi Devoll, në veri-perëndim në afërsi të fshatit Kozare.
Demografia
Aktualisht popullsia e rrethit Kuçovë është rreth 48 288 banorë. Nga kjo popullsi 30 441 banorë banojnë në Bashkinë e Kuçovës, duke e renditur të 12-tën nga 65 bashki në shkallë vendi. Dendësia e popullsisë kap shifrën 567 banorë/km², gjë që e rendit këtë rreth si më të populluarin në shkallë vendi. Raporti i shpërndarjes së popullsisë qytet-fshat është progresiv dhe tepër dallues në raport me rrethet e tjera në vend, duke variuar nga 63 % banorë në qytet deri në 37 % banorë në fshat.
Ekonomia
Kuçova ende vazhdon të ruaje fizionominë e dikurshme si qyteti i parë i industrializuar i Shqipërisë. Karakteristike e këtij qyteti është :
Ekzistenca e shfrytëzimit të vendburimeve të naftës dhe gazit, ku deri më sot janë shfrytëzuar vetëm 5 % e rezervave gjeologjike dhe 32 % e rezervave industriale të shfrytëzueshme.
Ekzistenca e industrisë së fuqishme mekanike, e përfaqësuar nga Uzina Mekanike e Naftës (U.M.N) dhe Uzina e Riparimit të Avionëve (U.R.A.), specifike në shkallë vendi për nga natyra e tyre.
Ekzistenca e industrisë së materialeve të ndërtimit e përfaqësuar nga fabrika e vetme në shkallë vendi për prodhimin e karton-katërmasë dhe bitumit të oksiduar si dhe dy fabrikave të tullave.
Ekzistenca e fabrikës së vetme të prodhimit të detergjenteve larës në shkallë vendi me teknologji italiane.
Ekzistenca e qendrës shkencore të kimi-përpunimit të naftës, karburanteve, lubrifikantëve dhe lendeve djegëse, e vetmja për nga natyra në shkallë vendi.
T.E.C.-i, i cili nëse vihet në shfrytëzim, furnizon me energji elektrike të gjithë prefekturën e Beratit (Kuçove-Berat-Skrapar) dhe është një nyje në sistemin kombëtar energjetik për zonën për zonën jug-perëndimore dhe atë qendrore.
Sot ky komunitet ka komoditetin të realizoje nevojat për shërbimet e komunikimit nëpërmjet Internetit dhe telefonisë fikse dhe celulare.
Kuçova lindi si qytet i naftëtarëve dhe si i tille njihet deri në ditët e sotme. Ekonomia në vitet e kaluara ishte e bazuar tek burimet naftëmbajtëse dhe në funksion të tyre u ngritën dhe ndërmarrje si Uzina Mekanike e Naftës, Shpim Kërkimi, Shpim Shfrytëzimi etj, që punësonin një numër të konsiderueshëm punëtoresh.
Sot këto ndërmarrje kanë një numër të kufizuar punëtoresh dhe ekonomia është e mbështetur tek prona private dhe nga të ardhurat e emigranteve.
Kultura
Në juglindje të Kuçovës, më pak se 3 km nga qendra e qytetit, në fshatin Perondi gjendet një nga kishat më të vjetra, për të mos thënë më e vjetra në Ballkan akoma në këmbë. Ndërtimi i takon shek. të X dhe është një shprehje tipike e arkitekturës bizantine të veprave të kultit, ku në muratorë kombinohet guri me terrakotën dhe ku volumet modeste kompensohen me pasurinë e elementëve arkitekturore.
Pikërisht në skajin e kundërt, në juglindje të qytetit, por këtë radhë diçka më larg se kisha e parë, pra rreth 6 km, në vendin e quajtur Salc-Kozare ndodhet një kishë tjetër e denjë për të qenë objekt admirimi për vizitorët. I takon një kohe më të vonshme, por gjithashtu një shembull i shkëlqyer i arkitekturës së shek. XVII, e kishës me hajat të jashtëm dhe me një navatë të bollshme, në krye të së cilës është edhe ikonostasi prej druri, vepër e shquar e mjeshtërve shqiptarë të kohës.
Sport
Sporti ne Kuçove përfaqësohet vetëm nga futbolli. Ekipi i futbollit i qytetit është KF Naftëtari. KF Naftëtari është themeluar ne vitin 1945 dhe për here te pare ne Kategorinë e Pare (sot e quajtur Superliga) ka luajtur ne vitin 1946, kategori ne te cilën nuk është ngjitur prej me shume se 20 vjetësh. Ne sezonin 2009-2010 ekipi luan ne Kategorinë e Dyte. Trajner aktual i ekipit është SOFOKLI VASILI. Stadiumi i ekipit mban emrin e ish futbollistit te shquar te këtij qyteti Bashkim Sulejmani. Kapaciteti i tij është 5.000 vende.
Para viteve 1990 ekzistonte edhe një ekip volejbolli për vajza qe përfaqësohej shume mire ne rang kombëtar.
Politika
Në qershor të vitit 2015 qytetaret e rrethit të Kuçovës iu drejtuan kutive të votimit për të zgjedhur drejtuesit e pushtetit vendor.
Në Bashkinë e Kuçoves rezultatet e votimeve nxorën fitues për të parin mandat z. Selfo Kapllani që i përket koalicionit të majte me 47,93 % të votave. I dyti u rendit kandidati i të djathtës z. Dashnor Çela me 40,77 %
Për Këshillin Bashkia PS-ja ka fituar 6 nga 25 vende, PD-ja 5 vende, LSI-ja 7, PDR-ja 1, ndërsa partitë e tjera kryesore nga 1 vend.
Kantieri i naftës, Kuçova dhe kuçovarët
Kuçova, nafta dhe naftëtarët e saj si motori i zhvillimit dhe ecjes para, janë ngushtësisht të lidhur me njeri tjetrin dhe me një histori krejt të veçantë jo vetëm për Shqipërinë por edhe më gjerë.
Është kantieri i parë i naftës në Shqipëri, duke u bërë burimi i jetesës jo vetëm për vendasit por edhe për shumë të ardhur nga të gjithë krahinat e vendit, nga Saranda, Përmeti, Kolonja, Skrapari, Korça, Shkodra, Kukësi e Peshkopia, duke u bërë edhe shëmbull i mirë i bashkëjetesës dhe mbështetjes së njeri tjetrit.
Në Kuçovë dhe naftë, ka punuar dhe jetuar gjeologu i shquar Stanislav Zuber, personalitet me famë botërore. Ishte Kuçova dhe vetë Zuberi, që e bëri të njohur Shqipërinë, për burimet e naftës, në Kongresin Botëror në vitin 1924, pas së cilës filloi edhe interesimi i fuqive të mëdha për Shqipërinë.
Është Kuçova dhe kantieri i naftës që në shkurt të ’36, i tregoi popullit Shqiptar si të luftojë për të drejtat e tij, kundër shtypjes dhe shfrytëzimit të huaj.
Është Kuçova dhe kantieri i naftës ku jetoi dhe zhvilloi aktivitetin e tij disa dhjetëra vjeçar, deri në shuarje, një nga bijtë e familjes së madhe patriote të Toptanasve dhe nip i Naim Frashërit, inxhinieri i talentuar dhe i përkushtuar Sherif Toptani.
Ishte Kuçova dhe naftëtarët e saj që i treguan popullit shqiptar se për të ndërtuar një jetë më të mirë, për vehte dhe për fëmijët, duhej punuar me sakrificë dhe përkushtim. Për ne, janë të njohur dëshmorët e rindërtimit dhe të zhvillimit të kantierit të naftës në Kuçovë, që u bënë shëmbull frymëzimi për brezat pasardhës. Por si i ritur në mes të këtij kantieri, mbaj mend edhe Minella Savën, Stavri Pojanin, Sotir Tërpinin, Dhori Andonin, Todi Lengun, Llambi Maqinën, Muhamer Salën, Ndreko Nakuçin, Kozma Linon, Kristaq Gogollarin, Llambi Kokonozin, Lili Xhakon, Trush Mitrushin etj., dhe shumë të tjerë të gjithë mjeshtra në specialitetin e vet, të përkushtuar në shërbim të kantierit të naftës që për ne ishin heronj të gjallë.
Me Kuçovën dhe kantierin e naftës, lidhet jeta dhe veprimtaria e shumë specialistëve dhe kuadrove patriotë dhe të shquar nga i gjithë vendi, si Koço Pepa, Eqrem Beci me gjithë prindërit, Ramiz Xhabia, Minella Çami, Petrika Ballauri, Ilia Mihali, Stiljan Pili, Llazar Kreshpani, Beqir Alia dhe Petraq Xhaçka, etj etj. të cilët i dhanë Kuçovës dhe naftës, vitet më të mira, që ishin shembuj të përkushtimit, që krijuan në Kuçovë familjet e tyre duke u bërë shëmbull i kulturës dhe jetesës familjare.
Ka qënë Kuçova dhe kantieri i naftës, vendi i shembullit unik të solidaritetit dhe bashkëpunimit të sinqertë midis vendeve në zhvillim. Në Kuçovë, kanë derdhur djersën e tyre dhe kanë sakrifikuar edhe jetën, specialistë nga shumë vende të Ballkanit por edhe të Evropës Lindore. Kanë qënë me dhjetëra specialistët e huaj sëbashku me familjet e tyre që u rritën mes dashamirësisë së naftëtarëve.
Kuçova dhe kantieri i saj i naftës, ishin shumë arsimdashëse. Ajo, u bë shembulli i shkollimit masiv të naftëtarëve, nga kurset dhe shkollat profesionale me të talentuarit Mehmet Gina, Pali Bilça, Gani Qemo, Hamdi Krujën etj, me Filialin e Universitetit posaçërisht për naftën, që e bënë Kuçovën të jetë burimi i të gjithë punëtorëve të kualifikuar, mjeshtrave, teknikëve, specialistëve dhe kuadrove për të gjithë industrinë e naftës në vend, Patosin, Marinzën, Ballshin, Gorishtin, etj.
Por Kuçova ka qënë edhe mjaft artdashëse. Ajo, investoi, u krijoi hapësirën, zhvilloi veprimtarinë më intensive dhe më të gjërë në fushën e artit dhe të kulturës në vend, duke i dhënë kësaj fushe artistë të shquar si Gaqo Çakon, Vangjo Kostën, Agim Shuken, Burhan Spahiu, Donika Mingën etj etj, por formoi dhe i bëri muzikantë të shquar Tonin Rrotën, Zef Lekën, të apasionuarin e muzikës dhe punës me fëmijët Koço Korçarin, Nito Lalën dhe Luto Hasanin, që së bashku edhe me muzikantë të tjerë, e çuan me sukses disa herë Kuçovën në skenat e mëdha.
Kjo është historia e naftëtarëve të Kuçovës dhe qytetit të tyre, të cilën duhet ta njohin të gjithë të rinjtë jo vetëm këtu në Kuçovë. Me të, duhet të mburret edhe gjithë vendi sidomos në periudhën e sotme që ka nevojë pikërisht për ringjalljen e këtyre vlerave të profesionalizmit të lartë, të arsimdashjes, të artdashjes dhe mbi të gjitha të dashurisë për vendin dhe patriotizmin e spikatur të kuçovarëve.
Kuriozitet
Para viteve '20, më saktë para se të zbulohej se ky qytet ishte një zonë naftëmbajtëse prej shtetasve italiane, Kuçova ka qenë një zonë e paprekur nga zhvillimet industriale, një vendbanim me një popullsi shumë të vogël ku jetonin pak fise, përmend Beqollaret, Brisqet, Polovinasit, Skurat, Bullaret. Territori ka qenë i mbuluar me së shumti prej shkurreve.
Shiko edhe këtë
Lista e qyteteve të Shqipërisë
Lidhje të jashtme
Forumi i Kuçovës Forumi i Kuçovës është hapësira me e madhe ne internet e komunitetit kuçovar.
Kucova Webpage Faqa zyrtare e Kuçovës
Hotel Horizont Kuçovë Hotel Horizont Kuçovë
Qytete në Shqipëri
Qytete shqiptare
|
7465
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Burreli
|
Burreli
|
Burreli është një qytet në verilindje të Shqipërisë dhe qendra administrative e Rrethit të Matit. Që nga viti 2015, është pjesë e Bashkisë Mat. Qyteti i Burrelit ndodhet rreth 91 km larg nga kryeqyteti i Shqipërisë, Tirana. Popullsia e tij, sipas censusit të vitit 2011 është 10862 banorë.
Etimologjia
Në shekullin XV, njihej me emrin Bujril dhe Burril. Mendohet se emri vjen nga fjala bërryl: një vend i vendosur në një kthesë në formën e bërrylit.Gjithashtu qyteti i Burrelit dikur quhej Qyteti i Mollëve.
Historia
Kërkimet arkeologjike kanë zbuluar gjurmë që tregojnë për popullimin e qytetit të Burrelit, si dhe të trevave përreth, që nga viti 7000 p.e.s. Nga periudha e hekurit dhe deri në mesjetën e hershme, banohej nga Pirustët, një fis ilir i cili shtrihej gjithashtu edhe në zonën Mirditës, Dibrës dhe Kukësit.
Gjithashtu, trevat e Burrelit janë banuar edhe nga kastriotët dhe ka qenë qendra e Principatës së Kastriotëve. Deri në vitin 1922, Burreli ishte fshat pa ndonjë rëndësi administrative, ndërsa në vitin 1922, ai u bë qendra administrative e rrethit të Matit dhe më pas, në vitin 1955, Burreli mori statusin e qytetit.
Dokumentacioni arkivor dëshmon se, megjithëse pas vdekjes së Skënderbeut kështjella e Krujës ra në duart e pushtuesve osmanë, Principata e Matit, sikurse edhe Mirdita, nuk u dorëzuan kurrë, madhje edhe pas pushtimit të të gjithë Shqipërisë së asaj kohe. Shumë herë matjanët dhe mirditorët u përgjakën në luftrat e parreshtura me pushtuesit, por njëkohësisht po aq herë triumfuan mbi armikun.
Pas pushtimit të Kosovës nga osmanllinjtë, fisi Zogolli u detyrua të largohej dhe të vendosej në Mat. Lufta kundër osmanllinjve i bashkoi Zogollët me Kastriotët dhe ata lidhën aleancë lufte kundër pushtuesve.
Zogu i Madh pas vdekjes së Skënderbeut u tërhoq nëpër male, në qytetin Varosh të Matit, në Burija të Lurës dhe në qytetin e Bulqizës, duke i sulmuar vazhdimisht pushtuesit dhe duke i raskapitur me luftime të pandërprera, të cilat mundësuan që krahina e Matit të mbetej pothuajse autonome. Asokohe, me të drejtë osmanllinjtë e etiketuan Zogun e Madh si “Furia e Zotit”.
Ekonomia
Zhvillimi ekonomik i qytetit të Burrelit nuk mund të shihet i ndarë nga zona që e rrethon. Duke qene se Mati ka disa prej vendburimeve me te rëndësishme të mineralit te kromit ne vendin tone përveç industrisë nxjerrëse, roli është dhënë edhe industrisë përpunuese të këtij minerali. Uzina e Ferrokromit në Burrel ka qënë industria kryesore e këtij qyteti e dhe si burim kyesor punësimi për banorët e tij. Aktivitete të tjera ekonomike të këtij qyteti mbeten shërbimet, ku tregtia me pakicë punëson numrin më të madh te banorëve. Papunësia vazhdon të mbetet në nivele të larta. Burimet kryesore ekonomike vazhdojnë te vijnë nga dërgesat e qindra te rinjve që ndodhen emigrantë ne vendet e Bashkimit Evropian.
Politika
Burreli është qendra administrative e rrethit te Matit i cili bën pjesë në qarkun e Dibres. Që nga viti 2015, qyteti i Burrelit është pjesë e Bashkisë Mat, e cila përfshin 8 njësi administrative. Kryetar i Bashkisë së Matit është Nezir Rizvani, i zgjedhur nga Partia Demokratike. Në këshillin bashkiak, Aleanca Popullore për Punë dhe Dinjitet ka 9 mandate, ndërsa Aleanca për Shqipërinë Europiane ka 12 mandate.
Traditat dhe zakonet
Kultura artistike gjallon në shekuj në krahinën e Matit. Kavalli, fyelli, pipza, boria, cigone, zumaraja, ciftelia, lahuta, kanë qenë veglat e para muzikore tradicionale. Në oda filluan të këndoheshin këngë trimërie, ngjarje historike, këngë me humor dhe erotica popullore.Instrumentistë viruozë, me meloditë e bukura që ezekutonin bënin rrthin dëgjues për vetë. Shumë këngëtarë matjanë me zërin e tyre kumbues e shumë melodioz depërtonin në shpirtin artdashës të matjanëve. Orkestrimet popullore me cifteli, lauri e daulle ishin orkestrimet kryesore në dasma e gëzime popullore. Në oda e në ambiente festive, muzika shoqërohej me valle të bukura si nga burrat, ashtu edhe nga gratë.Gjatë gjithë veprimtarisë së shtëpisë së kulturës në Mat u përgatitën mjaft ansamble ekoncerte folklorike dhe artistike, u përgatiten premiera estrade e takime teatrale.
Dega e teatrit dhe e estradës drejtohej nga regjizori i talentuar Bajram Ballabani, Shtëpia e Kulturës në Burrel u bë qendër e grumbullimit të folklorit popullor matjan. Nëpërmjet disa festivaleve apo takimeve folklorike, artistike, teatrore etj, jo vetëm evidentohej folklori, por zbuloheshin talente të këngës e të interpretimit të folklorit e të muzikës matjane. Mbi bazën e elementit të përzgjedhur dhe të materialit folklorik dhehumoristik ngriheshin ansamblet folklorike dhe të estradës të cilët konkuronin në aktivitete kombëtare. Mati zuri vend në shumë festivale e takime artisike si në Gjirokastër, Elbasan, vlorë, Berat, Kukës, Peshkopi, Lezhë etj.
Veshjet popullore
Në Shqipëri, Mati konsiderohet krahinë e pasur me veshje popullore, sidomos atyre të grave ku ka një larmi ngjyrash ku dominojnë e kuqja e verdha dhe e bardha. Veshja e grave kryesisht është e përbërë nga këmishë e bardhë, jelek i kuq me temina ngjyre ari, të cilat krijojnë figura të ndryshme, kryesisht degë peme. Veshja popullore e burrave është një veshje tipike e kohës së hereshme me një qeleshe të bardhë, këmishë të bardhë si dhe jelek të kuq me temina.
Kryetarët e Bashkisë ndër vite
Ali Zeneli (1992-1996)
Jarosllav Alla (1996-2000)
Ramiz Palluçi (2000-2003)
Skënder Lleshi (2003-2011)
Adelina Farrici (2011-2015)
Nezir Rizvani (2015-2019)
Agron Malaj (2019-vazhdon)
Sporti
Skuadra përfaqësuese e Burrelit në futboll është KS Burreli, që luan në Kategorinë e Parë. Ekipi u krijua në vitin 1952 fillimisht me emrin "31 korriku". Stadiumi quhet "Liri Ballabani" dhe ka një kapacitet prej rreth 3000 vendesh.
Referime
Lidhje të jashtme
www.bashkiamat.gov.al
Shiko dhe këtë
Qytete në Shqipëri
Qytete shqiptare
|
7466
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/C%C3%ABrriku
|
Cërriku
|
Cërriku është qytet në Shqipërinë e mesme me 40 200 banorë.
Cërriku ndodhet përafërsisht dhjetë kilometra në jugperëndim të qytetit të Elbasanit, në pjesën jugore të shkumbinës.
Historia
Qyteti i Cerrikut është relativisht i ri, por ne baze te te dhenave te historianeve rezulton se arteriet lumore te Shkumbinit dhe Devollit kane sherbyer si rruge te pershtatshme komunikacioni qe ne lashtesi. Deshmite arkeollogjike tregojne ekzistencen e "Tumave" ( koder-varret) qe ndodheshin ne juglindj te Cerrikut (ne teritorin e Radiostacionit), fusha e Pazhokut. Studiuesit i vendosin te dhenat qe dalin nga germimet ne periudhen e bronxit dhe hekurit ne vendin tone. (2000 p.e.s.deri 800 vjet p.e.s.).
Ne kete periudhe u krijua dhe etnosi ilir. Ne periudhen qytetare ilire 5 – 2 p.e.s. keto treva benin pjese ne teritorin e parthineve dhe si qender qytetare kishin Gradishten e Belshit.
Kultura
Nazmi Seitaj (* 1945), shkrimtar
Rajmonda Bulku (* 1958), aktore
Perikli Kristidhi (* 1941), peshëngritës - Qytetar nderi
Referime
Qytete në Shqipëri
Qytete shqiptare
|
7467
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/%C3%87orovoda
|
Çorovoda
|
Çorovodë, e shkruar edhe si Çorovoda është një qytet dhe një ish-komunë në Qarkun e Beratit, Shqipëri. Në reformën e qeverisjes lokale të vitit 2015 u bë nënndarje dhe selia e komunës Skrapar. [1] Popullsia në regjistrimin e vitit 2011 ishte 4.051. Emri i qytetit rrjedh nga gjuhët sllave dhe ka kuptimin "ujë i zi". Ishte selia e ish Qarkut Skrapar. Çorovoda është një qytet në Shqipëri.
Lumi Osumi kalon nëpër qytet. Në rrjedhën e sipërme formon kanione dhe shpella, të cilat janë më të lartat dhe më të gjatat në Shqipëri [citim i nevojshëm]. Lumi ofron mundësi për kayaking dhe sporte të tjera ujore.
Historia
Lumi i Çorovodës më të vogël rrjedh edhe nëpër qytet dhe gojët në lumin Osum. Pesë km në verilindje të Çorovodës formoi Kanionin e Gradecit. Në një nga shkëmbinjtë e saj gjendet gropa më e madhe e Shqipërisë me emrin "Pirogosh". Thuhet se dy mbretër, Piro dhe Goshi, e quajtën atë. Gjithashtu vini re është ura guri i Kasabashit të epokës osmane mbi lumin Çorovoda. Disa arkeologë besojnë se Çorovodë mund të jetë qyteti më i vjetër në Shqipëri . Ata kanë gjetur rrënojat e disa kishave dhe një kështjellë të varrosur në Prishtë që mund të jetë më e lashtë sesa Kalaja e Beratit.
Lufta e dytë botërore
Skrapari është çliruar më 5 shtator 1942. Është rrethi i parë i çliruar në Shqipëri.
Gjeografia
Ndodhet në lartësinë 270 metra mbi nivelin e detit në sheshin e pazarit, deri në 1880 metra, qe e arrin me malin e Tomorrit dhe ka klimë malore.
Demografia
Numri i banorëve shkon në 8,400.
Ekonomia
Ekonomia mbështetet kryesisht në sektorin e bujqësisë dhe blegtorisë, në prodhimin e rakisë dhe verës, në vreshtat dhe në nxjerrjen e pllakave të gurit.
Kultura
Kalaja e Skraparit
Kalaja e Prishtës
Ura e Sharovës
Peshkopata e Hasan Seitajt
Teqeja e Backës
Gjurma e kalit të Abas Aliut
Vrima e nuses (prane gjurmës së Abas Aliut ne Zogas)
Lidhje të jashtme
Burimet
Shiko dhe këtë
Qytete në Shqipëri
Qytete shqiptare
|
7468
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Librazhdi
|
Librazhdi
|
Librazhdi është qytet në lindje të Shqipërisë në rrethin e Librazhdit. Kufizohet në veri me rrethet Bulqizë; perëndim nga rrethi i Elbasanit; në jug nga rrethi i Pogradecit dhe në lindje nga Republika e Maqedonisë. Librazhdi ka një gjatësi kufitare prej 42 km dhe ka tërësisht një reliev kodrinoro-malor. Relievin e bën me te larmishëm fushëgropat si ajo e Domosdoves në Përrenjas dhe ajo e Studnes me atë të Letmit. Lartësia maksimale mbi nivelin e detit është 2253 m në majën e Kuqe të malit Shebenik.
Klima
Pozita gjeografike, konfiguracioni i relievit, lartësia absolute mbi nivelin e detit dhe largësia nga deti Adriatik ka mundësuar natyrën kontinentale te klimës e cila duket ne dimrin e ftohte e të lagësht dhe ne vëren e shkurtër, të nxehtë e të thatë. Temperatura mesatare vjetore është 13,4 °C,temperatura max. e regjistruar është 40,7 °C me 14 shtator 1957 dhe temperatura minimale është regjistruar ne vitin 1968 e cila ishte -15,7 °C.
Gjithashtu neper malet Xhyres ka edhe shume ujqer. (JP)
Flora
1857 lloje bimësh spontane, enezore, te cilat përfaqësojnë 58 % te flora e Shqiptare ose 16 % te florës se Evropës e renditin Librazhdin ne një nder rrethet me te pasura te vendit me bime te lljeve te ndryshme. gjenden te gjitha katet bimore dhe mbulesa bimore zë rreth 72 % te territorit te Rrethit te Librazhdit.
Administrimi
Rrethi i Librazhdit është krijuar si njësi administrative ne vitin 1958. Sot bën pjesë në prefekturën e Elbasanit. Qendra administrative është qyteti i Librazhdit. Rrethi i Librazhdit përbehet nga 2 bashki dhe 9 komuna te cilat u krijuan pas riorganizimit të pushtetit lokal në vitin 1992.
Popullsia
Popullsia e Librazhdit përgjithësisht paraqitet autoktone. Më 1 janar 1998 ajo arriti në 82.411 banorë edhe rreth 18.203 familje. Në qytetet Librazhd e Përrenjas banojnë rreth 27.963 banore ose 29,7 % e popullsisë kurse pjesa tjetër banon ne fshat. Librazhdi ka një moshë mesatare të popullsisë e cila është 48 vjeç.
Arsimi
Shkolla e pare u hap ne Berzheshtë në vitin 1895 dhe konvikti i parë u hap po në Berzështë në vitin 1929. Sistemi arsimor sot është shtrire në të gjithë rrethin. Funksionojnë 93 kopshte për fëmijët parashkollorë, 53 shkolla fillore, 62 shkolla 9-vjeçare, dhe 10 shkolla të mesme ku mësojnë rreth 17.200 nxënës dhe japin mësim rreth 1.142 mësues.
Sporti
Futbolli është sporti me i përhapur ne rrethin e Librazhdi. Qyteti i Librazhdit ka disa ekipe futbolli me emrin KF Sopoti. Po kështu edhe qyteti i Prrenjasit ka një ekip futboll me emrin KF Domosdova. Po këto emra kane edhe klubet e tyre.
Ekonomia
Rrethi i Librazhdit ka pasuri të shumta minerale dhe në bazë të tyre u ngritën gjaëe sistemit socialist miniera për përpunimin e tyre si ajo e hekur-nikelit ne Përrenjasit. Sot ekonomia e rrethit është e bazuar më shumë në sektorin e shërbimeve, blegtori, bujqësi dhe në shfrytëzimin e pyjeve.
Telekomnikacion
Interneti
Në Librazhd e Përrenjas dhe ne pjesen me te madhe te fshatrave te tyre ekziston mbulimi me internet nga operatoret telefonike qe operojn ne Shqiperi.
Referimet
Lidhje të jashtme
www.qarkuelbasan.gov.al
Bashkia Librazhd
www.librazhdi.com
librazhdi.365.al
Shiko dhe këtë
Lista e qyteteve të Shqipërisë
lista e fshatrave te librazhdit
Qytete në Shqipëri
Qytete shqiptare
|
7469
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Gramshi
|
Gramshi
|
Historia e Gramshit nga periudha Ilire(me e rendesishmja Kalaja e Tunjes).
Gramshi është nje rreth në Shqipëri, dhe bënëpjesë në qarkun Elbasan. Shtrihet në pjesën juglindore të Shqipërisë. Mund të shkohet me çdo lloj mjeti me anë të rrugës së asfaltuar Elbasan-Cërrik-Gramsh dhe asaj te Korces.Dikur shkohej edhe ne Kucove.
Gjeografia
Rrethi i Gramshit ndodhet në pjesën qëndrore dhe jugore të Shqipërisë, nga Qafa e Shënkollit, Lleshan në veri deri në Siman(Sqimar) në jug dhe nga Saraseli në perëndim deri në malin e Valamarës, Lenie në lindje.
Sipas të dhënave statistikore të viti 2004 ky rreth numëron 42616 banorë.
Pjesa më e madhe e tij shtrihet në Krahinën Malore Qëndrore, e cila quhet Krahina e Vërçës. Kjo pjesë ndodhet në anën lindore të lumit të Devollit Pjesa lindore e tij shtrihet në Ultësirën Perëndimore, e njohur kjo si krahina e Sulovës dhe zona që shtrihet midis lumit të Devollit dhe të Tomorricës shtrihet në Krahinën Malore jugore dhe njihet si krahina e Tomorricës.
Ky rreth shtrihet në sektorin e mesëm të lumit të Devollit, i cili brenda rrethit ka një gjatësi prej 49 km, lumë, i cili sic e thamë, sëbashku me lumin e Tomorricës e ndan Rrethin e Gramshit në 3 krahina.
Rrethi i Gramshit bën pjesë në prefekturën e Elbasanit. Ai kufizohet nga shtatë rrethe të tjera të cilat janë; Elbasani, Librazhdi, Pogradeci, Korça, Skrapari, Berati dhe Kuçova, dhe ka një sipërfaqe prej 695 km2. Përbëhet nga një bashki, 9 komuna dhe 95 fshatra.
Sipas vendosjes gjeografike, ndodhet në zonën e klimës tranzitore, zonë që është mjaft e përshtatshme për zhvillimin e aktivitetit ekonomik. Këtë avantazh që ofron pozita gjeografike e dëmton karakteri i relievit, i cili në përgjithësi është mjaft i përthyer. Në tërësinë e vet territori i rrethit është një luginë. Lugina e Devollit dhe e Tomorricës përbëjnë pjesën më të shtruar të terrenit dhe ku gjenden edhe tokat më pjellore të tij. Në kurrizin jugor të vargut perëndimor janë zhvilluar mjaft fenomenet glaciale si liqene, të vendosura në lartësinë 1500-1800 m mbi nivelin e detit.
Sipas ndarjes klimatike bën pjesë në zonën klimatike mesdhetare kodrinore nënzona jugperëndimore që shtrihet deri në 800-1000m mbi nivelin e detit dhe në zonën klimatike mesdhetare malore nënzona juglindore pjesa e sipërme e relievit deri në lartësinë 2373m. Temperatura mesatare e ajrit është 12.3oC-15.1oC për Zonat e ulëta dhe 9.5oC-10.9oc për zonën malore.
Në ndërtimin gjeologjik të rrethit të Gramshit marin pjesë kryesisht shkëmbinjtë sedimentarë dhe në sasi të pakët ata magmatikë. Nga studimet e bëra në rrethin e Gramshit njihen 70 shfaqje burimesh të mineraleve të dobishme, metalore dhe jo metalore si dhe minerale industriale ndërtimore.Vlejnë të përmenden ekspeditat gjeologjike të huaja dhe prezenca e disa shpimeve per kerkim nafte.Një ndër ta ndodhet ne afërsi të fshatit Galigat. Në këtë rreth gjenden edhe burime të pastra të ujit të pijshëm me rezerva të mëdha, siç janë ujrat Sotires e Kerpices,ku prej këtij burimi furnizohet me ujë të pijshëm qyteti i Gramshit. Njihen gjithashtu burime ujrash Kurative si në Kërpicë, Holtë dhe Liqeni i Zi, të cilat nëpërmjet investimeve mund të përdoren për kurimin e reumatizmës.
Mund të themi se rrethi i Gramshit ka një hidrografi dhe hidrologji të zhvilluar. Rrjeti hidrografik është shumë i dendur dhe mjaft aktiv në periudhën e shirave.
Burimet ujore përbëjnë një pasuri të madhe potenciale për zhvillimin e industrisë energjitike të rrethit, me kosto jo shumë të lartë. Studimi i bërë për shfrytëzimin e rrjedhjes së lumit Devoll ka nxjerrë si konkluzion se mbi të mund të ndërtohen tre hidrocentrale të mëdhenj. Njëri prej tyre, ai i Banjës. Aktualisht Gramshi ka dy hidrocentrale të vegjël, një mbi lumin Grabovë, në Lenie, me kapacitet 400kw/h, dhe një në fshatin Kërpicë, me kapacitet 200kw/h.Gjithashtu tashmë prej disa kohësh ka përfunduar edhe Hidrocentrali i Tërvolit.
Lumi kryesor i rrethit është Devolli, i cili e përshkon atë thuajse mespërmes. Ai ka rëndësi të madhe ekonomike pasi në të dyja anët ka mjaft toka bujqësore të cilat ujiten prej tij.
Në pasuritë ujore të Gramshit liqenet janë një pjesë e rëndësishme dhe nga elementët që krijojnë vende të bukura turistike. Ato gjenden të rrethuar nga pyje shumë të bukur ahu dhe rrotull tyre ka lëndina e kullota me sipërfaqe të konsiderueshme e bukuri përrallore në pranverë e verë.
Gramshi është 97 km larg Tiranës, 94km larg Korçës dhe 47 km larg Elbasanit. Pra, duhet theksuar fakti se ai është rreth afër autostradave, veçanërisht pranë aksit perëndim-lindje: Durrës-Qafë Thanë-Pogradec-Korçë.
Për ndërtimin gjeologjik, përcaktohet zhvillimi i territorit mbi shkëmbinjë kryesisht sedimentarë dhe më pak mbi magmatikë. Lartësia mesatare mbi nivelin e detit është 804m, ajo më e larta është 2373m (Mali i Valamarës), ndërsa minimalja është 119m(i kërkohet autorit të këtij shkrimi të tregojë se ku ndodhet).
Vendosja e kësaj zone në një territor të pasur me resurse natyrore, të populluar që në lashtësi, të shoqëruar me zhvillime të hershme dhe të vrullshme historike, duke siguruar dhe vazhdimësinë iliro-shqiptare, kanë kushtëzuar larminë e madhe e të jashtëzakonshme natyrore dhe materialo-shpirtërore në zonat e vërejtura.
Kushtet natyrore
Rrethi i Gramshit bën pjesë në Krahina Malore Qendrore, Ultësirën Perëndimore, dhe Krahina Malore Jugore me një reliev Kodrinoro m-malor, me një mesatare prej 804 m mbi nivelin e detit, me lartësi minimale 119 m mbi nivelin e detit dhe maksimale 2373 m. Ka një reliev kryesisht të thyer, i cili vjen duke u ngritur nga perëndimi në drejtim të Lindjes. Lumi i Devollit është një urë ndarëse midis relievit më të ulët në perëndim dhe relievit më malor në lindje. Pikërisht në rrjedhjen e mesme të Devollit , aty afër mesit të gjatësisë së tij brenda rrethit të Gramshit, ndodhet qyteti i Gramshit, 230 m mbi nivelin e detit, ndërtuar ky në një nga tarracat lumore të krijuara nga lumi Devoll në këtë sektor.
Përsa i përket ndërtimit gjeologjik, për rrethin e Gramshit përcaktohet zhvillimi i territorit mbi shkëmbinjë sedimentarë dhe më pak në ata magmatikë, këta të fundit gjenden më tepër në lartësitë e mëdha.
Nga studimet e bëra në rrethin e Gramshit njihen 70 shfaqje burimesh të mineraleve të dobishme, metalore dhe jo metalore si dhe minerale industriale ndërtimore.
Rrethi i Gramshit dallohet për një amplitudë të madhe hipsometrike, kjo për shkak të relievit shumë të thyer të tij, pasi në të janë të pranishme lartësitë 120m mbi nivelin e detit, por ka edhe lartësi që shkojnë deri në 2373 m mbi nivelin e detit, pa përmendur këtu malin e Tomorrit në kufirin jug-jugperëndimor të tij që arrin një lartësi maksimale prej 2415 m. këto kontraste kanë krijuar një reliev të larmishëm, por gjithsesi duke mbetur brenda kuadratit të relievit kodrinoro-malor.
Klima: Rrethi i Gramshit futet në zonën klimatike mesdhetare kodrinore nënzona jugperëndimore që shtrihet deri në 800-1000m mbi nivelin e detit dhe në zonën klimatike mesdhetare malore nënzona juglindore pjesa e sipërme e relievit deri në lartësinë 2373m. Temperatura mesatare e ajrit është 12.3oC-15.1oC për Zonat e ulëta dhe 9.5oC-10.9oc për zonën malore.
Mund të themi se temperatura mesatare eajrit është/varion nga 12.3oC deri 15.1oC për zonat e ulëta dhe 9.5 oC deri 10.9 oC për zonat malore. Niveli i reshjeve varion, por mestarje e tyre është afërsisht 1200 mm shi në vit. Reshjet më së shumti janë në formë në shiut, por në zonat malore bien edhe reshje dëbore të cilat qëndrojnë pa shkrirë 2 deri në 3 muaj në vit. Reshjet më së shumti janë të përqëndruara në stinën e dimrit, vërehet një maksimum në nëntor dhe një minimum në korrik.
Kushtet klimatike në përgjithësi janë të përshtatshme për zhvillimin ekonomik,sidomos atij bujqësor dhe blektorial, pasi sic e theksuam edhe më lart temperaturat janë optimale, gjithashtu eddhe reshjet janë të mjaftueshme. Shumë mirë këto reshje mund të shfrytëzohen për rritjen e kulturave bujqësore, pasi ajo lejon që të paktën në lartësitë më të vogla të merren edhe dy produkte bujqësore në vit, por gjithsesi ndihet nevoja e ujitjes artificiale sidomos në periudhën me reshje të pakëta, gjë e cila mund të rregullohet nëpërmjet shfrytëzimit të lumit të Devollit, ku në bazë të tij janë ngritur një rrjet kanalesh ujitëse, në kohën para viteve ‘90 rreth 30% e sipërfaqes së rrethit u vendos nën ujë.
Gjthashtu një klimë e tillë ndikon pozitivisht edhe mbi shëndetin e njeriut, sidomos nbi luginën e Devollit, prandaj përqëndrimet e popullsisë janë më të mëdha mbi të ose shumë afër tij.
Hidrografia: Rrethi i Gramshit ka një hidrografi të pasur si me ujëra sipërfaqësore ashtu edhe nëntokësore, edhe pse burimet aktive gjithëvjetore janë të dendura vetëm nga lartësitë 1000 m mbi nivelin e detit, ndërsa në zonën e poshtme ato janë të rralla.
Këtu mund të përmendim dy lumenjtë kryesorë të rrethit Devolli me gjatësi breda tij 49km dhe Tomorrica me një gjatësi prej 14km, gjithashtu janë të pranishme edhe disa lumenj të tjerë, por më të vegjël si ai i Holtës, Lenies, etj. Ndër liqenet mund të përmendim më të rëndësishmin prej tyre, liqenin e Dushkut me sipërfaqe prej 1km2.
Në rrëzë të malit të Tomorrit gjendet burimi i Kerpices, që furnizon qytetin e Gramshit dhe shumë fshatra në të cilat kalojnë tubacionet e ujit të pijshëm, por edhe më gjërë, me ujë të pijshëm. Mund të themi se vetëm gjysma e tij shfrytëzohet për ujë të pijshëm, pjesa tjetër shfrytezohet per prodhimin e energjise ne hidrocentralin e Kerpices.
Gjithashtu, të pakëta por jo të parëndësishme janë dhe ujërat termale, të cilat kanë një shfrytëzim të kufizuar vetëm për popullsinë e zonës.
Pra duke bërë një vlerësim të hidrografisë, mund të themi se ky rreth është mjaft i pasur me ujëra,si për të pirë, për ujitje dhe për aktivitete të ndryshme të ekonomisë siç mund të përmendim mullinjtë e bluarjes së miellit, të cilët përdorin ujin e rrjedhshëm 24 h për ushtrimin e aktivitetit të tyre punues. U bënë tashmë 8-9 vjet që qyteti i Gramshit ka ujë 24 h në ditë.
Tokat: Rrethi i Gramshit për vetë nga lartësitë mbi nivelin e detit që variojnë ka të pranishme disa lloje tokash, të cilat janë:
Tokat e imëta kafe, të pranishme kryesisht nga lartësia 119 deri në 600-700m mbi nivelin e detit.
Tokat e kafenjta, nga 700-1000 m
Tokat e murrme pyjore, 1000 deri 1700-1800 m
Tokat livadhore malore, mbi 1800 m mbi nivelin e detit.
Prania e këtyre tokave ka kushtëzuar edhe bimësinë, si atë natyrore dhe atë të kultivuar, tek këta të fundit përmendim praninë e pishave pranë fshatit Pishaj të pazakonta për këtë lartësi.
Ndër katet bimore mund të përmendim
Zonën e dafinës deri në 1000 m
Zonën e ahut, 1700-1800 m
Zonën e rrobullit, 1600-2000 m
Zonën e kullotave sub-alpine, 1900-2373 m mbi nivelin e detit.
Veshja bimore, klima, toka kanë qënë kushte që megjithë ndryshimet e pësuara, edhe sot vlerësohen relativisht të përshtatshme për faunën e Gramshit.
Veprimtaria njerëzore prishi ndjeshëm zinxhirin jetësor të llojeve të veçanta, po ashtu edhe në dëndësinë e “banorëve” të egër në territorin aktual. Ekuilibret e reja nuk janë edhe aq të favorshme për shtimin dhe përhapjen e tyre. Gërryerja e tokës, presioni i aktivitetit të njeriut në mbulesën bimore sjell shkatërrimin e vendbanimeve, pakëson ndjeshëm ushqimin dhe mundësinë për të përballuar faktorët klimatikë dhe “stresin” tek mjaft lloje kafshësh dhe shpendësh. Administrimi i faunës ekzistuese, sado i “disiplinar” me shkresa e ligje, mbetet aktivitet në duart e pakontrolluara dhe spontane me rezultate të pafavorshme për këtë pjesë të botës së gjallë të territorit të rrethit (dhija e egër,gjeli i egër, kaprolli, etj.)
Ekonomia
Periudha socialiste
.
Rrethi i Gramshit historikisht renditet ndër zonat me zhvillim të ulët ekonomik.
Në vitet e të ashtuquajturit kolektivizimi socialist në fshat karakterizohej nga ekonomia e mbyllur, kurse në qytet industia filloi të merrte fizionominë e vet mbas viteve 1960 me ngritjen e Uzinës Mekanike të Çekinit e të fabrikave të tjera që e pasuan atë.
Banorët e këtij rrethi historikisht janë marrë me blegtori e bujqësi dhe një pjesë me përpunimin e drurit. Reformat për thellimin e revolucionit socialist në bujqësi dhe politika e centralizuar demografike, çoi në ngushtimin e pronës private deri aty sa disa fshatra (Shemriza, Lubinja, Gurrëza, Ostenthi, Trashovica, ish- kooperativa bujqësore e Darzezës) mbas vitit 1981 në emër të ″inisiativës″ nga poshtë nuk lejoheshin të mbanin asnjë lopë ose familjet e reja që ndaheshin nga trungu nuk mund të mernin tokë sa gjithë familjet e tjera.
Si rezultat i ngushtimit artificial te “Oborrit kooperativist” fshatari gramshiot në vitet 1985-1991 detyrohej të blinte në tregun e qytetit produkte të tilla si djathin, gjizën, gjalpin, mishin etj. Ky ishte ndoshta paradoksi më i madh.
Gjatë viteve të kooperativizmit, blegtoria, jo vetëm nuk u zhvillua intensivisht, por mbeti mbrapa edhe nga pikpamja ekstensive. Numri i bagëtive të imëta gjatë këtyre viteve ishte 2 herë më i ulët se para kolektivizimit.
Nga regjimi i kaluar Gramshi trashëgoi industrinë ushtarake ku përfshihen Uzina Mekanike e Çekinit dhe Uzina e Prodhimit të Baterive, industrinë e përpunimit të produkteve bujqësore e blegtorale ku përfshihen Fabrika e konservave, Fabrika e pijeve freskuese dhe atyre alkoolike, linjat e përpunimit të qumështit në qytet e disa fshatra, industrinë e materialeve të ndërtimit, veçanërisht të inerteve, industrinë e prodhimit të produkteve prej thupre e kashte misri për eksport, disa reparte mekanike të përpunimit të drurit etj.
Bujqësia është dega bazë e ekonomisë së rrethit,ajo zë 65% të GDP.
Vlen të përmendet se fshati Lubinjë shquhet si fshati me popullsinë më punëtore të këtij rrethi. Pothuajse çdo shtëpi është ndërtuar nga fillimi dhe aktualisht gjenden në gjendje shumë të mirë. Çdo familje fshatare në Gramsh ka në pronësi 0,97ha tokë arë ose 0.2 ha për frymë,sasi kjo e pamjaftueshme për zhvillimin e një ekonomie bujqësore me kërkesat e ekonomisë së tregut.
Ndër kulturat e drithërave gruri zë peshën specifike më të madhe. Ai zë aktualisht 46% të sipërfaqes së mbjellë me bimë arësh dhe 72% të prodhimit të drithërave të bukës
Me misër mbillet 21% e sipërfaqes që zënë drithërat e kjo kulturë jep 27% të prodhimit të drithërave. Pesha specifike e misrit për prodhim buke po vjen duke rënë çdo vit. Ai më gjërë përdoret si ushqim për blegtorinë.
Gramshi është i njohur për prodhimin e duhanit. Sot sipërfaqja e mbjellë me duhan ka rënë, po kështu edhe rendimenti. Çmimi që ofrohet për blerjen e prodhimit të duhanit nuk i nxit fermerët të meren me kultivimin e tij.
Me mikroklimat që ka Gramshi është rreth që kultivohen një numër i konsiderueshëm perimesh, rreth 20 lloje, si patatja, fasulja, domatja, qepa, preshi , trangulli(kastraveci), speci, hudhra, bamja, patëllxhani, bostani, shalqini, sallata, mashurka, panxhari i kuq, karrota, kungulli, lakra, spinaqi e deri tek erëzat e ndryshme. Perimet që kultivohen masivisht në këtë rreth janë patatja, fasulja, domatja, trangulli, qepa, preshi, hudhra e lakra.
Rrethi i Gramshit ka tradita edhe në pemëtari e vreshtari. Mikroklima që ai ka bëjnë të mundur që të kultivohen një numër i konsiderueshëm frutash si rrushi, fiku, molla, dardha, kumbulla, qershia, pjeshka, hurma, arra, gështenja, shega, kajsia, ulliri, bajamja etj.
Kushtet natyrale të relievit krijojnë mundësi për mbarështimin e blegtorisë, veçanërisht të deles e të dhisë, por edhe të gjedhit e të një thundrakëve. Në Gramsh rriten edhe mjaft shpendë të butë si pula, rosa, pata e gjeli i detit. (Në fshatin Çekin ndodhet edhe një pulari për mbarështimin e pulave).
Gramshi njihet edhe për mbarështimin e bletës duke shfrytëzuar masive kullësore. Mjalti i prodhuar sidomos në zonën e Vërçës është i një cilësie të lartë me vlera kurative.
Kultura
Qyteti kanje Pallat Kulture qe quhet "Thoma Prifti" ku mblidhen fëmijët, te rinjtë dhe te gjithë te talentuarit ne fushën e artit dhe ku mund te shpalosin talentin e tyre ne shume drejtime si : këngë, kërcim (popullor dhe modern), humor etj. Gramshi është një qytet mjaft i gjallëruar dhe njëkohësisht një vend ku mund te jetosh i qete, larg zhurmave dhe ajrit super te ndotur te qyteteve te mëdha.
Ka edhe një klub futbolli i cili quhet : KF Gramshi. Gjithashtu ka te zhvilluar shume edhe sportin e volejbollit (për femra). Gjithashtu ka dhe një pallat sporti dhe një kënd sportiv. Gramshi është shume i njohur për muzikën e tij popullore. Nga gjiri i tij kane dale shume këngëtare me zërin si bilbil.
Karakteristika më e dalluar e Gramshit në Muzikën burimore janë 'FYEJT E GRAMSHIT', të cilët kanë marrë vlerësime nga shumë studiues të folklorit tonë. Aktiviteti më i rëndësishëm kushtuar këtij instrumenti ishte festivali që u mbajt vitin e kaluar (2010) në datat 2-3 qershor nën titullin 'Festivali Mbarëkombëtar i Fyejve'.Shpresojmë që ky aktivitet i iniciuar nga Pallati i Kulturës 'Thoma Prifti' të vazhdojë traditën e nisur.
Gjithashtu një pjesë e dalluar e kulturës së Gramshit janë edhe Lojërat Popullore.Disa e kanë vlerësuar si gjënë më të rëndësishme të kulturës së Gramshit.Personazhe te jetes kulturore me origjine Gramshiote jane Shipe Zani ,Dritan Lumshi ,Amarildo Kllogjeri.(Ngelet per tu pasuruar me njerez te artit te Gramshit si piktore shkrimtare etj)
Politika
Vlerësimi i potencialeve natyrore dhe humane për zhvillimin e kësaj zone
Rethi i Gramshit është një rreth që ka një pozitë të favorshme gjeografike dhe një klimë që është shumë e përshtatshme për zhvillimin e ekonomisë së tij, por këto favore dëmtohen nga karakteristikat e relievit, që përgjithësisht është e përthyer (kodrinoro-malor). Por këtë reliev të përthyer mund ta vlerësojmë për pasurin e peizazheve që na ofron.
Në rrethin e Gramshit gjenden luginat e gjëra lumore deri tek kanionet, burime të shumta ujore e ujëvara,ujra të pijshëm e termle, kodra e deri tek malet më të larta të zonës të mbuluar pothuajse gjysëm viti me dëborë, zona të zhveshura, por edhe hektarë të tërë me pyje rrobulli, ahu e pishe.
Të gjitha këto pasuri bëjnë që në të të krijohen lloje të ndryshme vendbanimesh, të cilat edhe këto formojnë një peizazh interesant kryesisht në zonat rurale. Gjithashtu këto pasuri përbëjnë një bazë të rëndësishme për zhvillimin e ekonomisë sidomos sektorit të tretë dhe më saktësisht të disa llojeve të turizmit si: turizmi i bardhë në Malin e Valamarës, turizmi kurativ duke shfrytëzuar burimet e liqenit të Zi, turizmi kulturor e fetar në Grabovën e Sipërme etj. të gjitha këto janë një potencial të cilëve në qoftë se u jepet vëmendja dhe mbështetja e duhur nga organet përkatëse, duke dhënë investimet e duhura, pa frikë brenda një kohe shumë të shkurtër mund të zërë vendin e parë në të ardhurat që ajo mund të sjellë në ekonominë e këtij rrethi.
Gjithashtu një potencial i rëndësishëm është edhe popullsia vitale e kësaj zone. E them këtë sepse numri më i madh i popullsisë është midis moshës 14-64 vjeç (22122 banorë kundrejt 11527 banorë të moshës deri në 14 vjeç dhe 2101 të moshës 65 e lartë). Pra popullsia e rrethit të Gramshit është akoma e re, gjë që bën të jetë një forcë e madhe pune e cila është në kërkim vetëm të punës, që në rrethin e Gramshit mungon, si rrjedhojë kjo popullsi vitale dhe aktive për punë është e detyruar të emigrojë.
Problemet aktuale dhe e ardhmja, perspektiva e zhvillimit ekonomik të kësaj zone
Problemet aktuale që bëjnë pjesë në rrethin e Gramshit janë disa. Pas rënies së sistemit socialist dhe nga kalimi i ekonomisë nga ekonomi socialiste në ekonomi tregu, e dëmtoi rëndë ekonominë e këtij rrethi. Por e meta më e madhe është se ajo edhe në kohën e kolektivizimit nuk pati ndonjë rritje, madje mund të themi që pati një stanjacion në disa raste edhe hapa mbrapa, deri në atë pikë sa fshati gramshiot i blinte në qytet produkte blegtorale, si bulmet e mish, perime e produkte të tjera që mbilleshin në fshat. Me kolektivizimin numri i bagëtive ra, si rrjedhojë edhe rendimenti i tyre pavarësisht se u bë një përpjekje për përmirësim racor.
Gjithashtu nuk mund të mohohen një sërë uzinash e fabrikash të cilat u ngritën në periudhën socialiste dhe u siguronin punë një numri te madh te pupullsisë, por që me privatizimin e tyre dolën mjaft të papunë. Kjo erdhi për shkak se nuk kishte kapital investues gjithashtu teknologjia e tyre ishte shumë e vjetër dhe nuk jepte rendiment.
Unë në fund të çdo çështjeje e çdo mundësie që ekziston për zhvillim kur kam trajtuar objektet punëdhënëse në periudhën socialiste jam munduar ti jap edhe një zgjidhje të mundshme për këto potenciale, të cilët mund të punesonin në punë një numër të madh të popullsisë sidomos të qytetit dhe të disa fshatrave afër tij meqënëse këto objekte lokalizohen më tepër në territorin e qytetit.
Duke u bërë më shumë investime në vend do të mund të ulej edhe numri i të larguarve si brenda ashtu edhe jashtë vendit , kapitali i tytre do të investohej për zhvillimin e rrethit të tyre si rrjedhojë do të ndodhte edhe një riaktivizim i këtij rrethi.
Mendohet që, në qoftë se në rrethin e Gramshit do të ndërtohen tre hidrocentralet që janë parashikuar për t’u ndërtuar, jeta në këtë rreth mund të ndryshojë. Ai mund të bëhet rrugëkalimi midis lindjes dhe perëndimit, duke u lidhur kështu me Korçën (rrugë nacionale), Pogradecin, Beratin, Kuçovën etj., duke shkurtuar kështu disa km rrugë, gjithashtu duke bërë të mundur hapjen e rrethit të Gramshit pasi deri tani ai është si një xhep i cili ka lidhje vetëm me Elbasanin dhe Cerrikun.
Po të shfrytëzohen siç duhet pasuritë hidrike, përfitimet do jenë jo vetëm për këtë territor, por edhe për gjithë Shqipërinë.
Lidhje të jashtme
Bashkia Gramsh
https://web.archive.org/web/20161106045145/http://www.panoramio.com/user/8109026
Burimet
Qytete në Shqipëri
Qytete shqiptare
|
7470
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Poli%C3%A7ani
|
Poliçani
|
Poliçani është një qytet i vogël në pjesën qendër-jugore të Shqipërisë, bën pjesë në Qarkun e Beratit.
I populluar prej afro 10.000 banorësh, qyteti është i rrethuar nga disa kodra, nga të cilat mendohet të ketë prejardhjen edhe emri i tij (poli - shumë (nga greqishtja) dhe çan - kodër (në gjuhën kineze, duke pasur parasysh kontributin kinez të dhënë për ndërtimin e kombinatit, që më vonë do ti jepte jetë edhe vet qytetit)).
Historia
Qyteti është ndërtuar në vitet '60 (1960) nga qeveria komuniste, qëllimi i së cilës ishte të krijonte një qytet industrial për prodhimin e armëve dhe municioneve. Qyteti është ndërtuar në vitet '60 (1960) nga qeveria komuniste, qëllimi i së cilës ishte të krijonte një qytet industrial për prodhimin e armëve dhe municioneve. Lindja e qytetit të Poliçanit ka mbetur e fiksuar në kujtesën e banorëve vendas, si qyteti që zbuti pasojat e krizës ekonomike të zonës dhe ushtroj ndikim të ndjeshëm në përmirësimin e gjendjes materiale dhe rritjen e nivelit të jetesës së saj. Poliçani ka qene një fshat i vogël për t’u transformuar më vonë në një qytet industrial. Në vitin 1961-1966 u kthye në një kantier ndërtimi, me objektiv ngritjen e Uzinës Mekanike për prodhime ushtarake, që më vonë do të formonte Kombinatin Mekanik Ushtarak, i cili ndodhet në pjesën jugore të qytetit. Me fillimin e prodhimeve ushtarake, thithjen e një fuqie punëtorë të konsiderueshme nga disa rrethe të vendit, në vitin 1966-1967 u konsolidua qyteti i Poliçanit me një bazë të fuqishme të industrisë mekanike dhe asaj ushtarake.
Ka qenë për një kohë të gjatë një qytet "fantazmë" rreth së cilit nuk dihej shumë, kjo për motive sigurie.
Gjeografia
Qyteti ndodhet në lartësinë 519 m m.n.d por prania e lumit Osum i jep qytetit një klimë të tipit mesdhetar, me të katra stinët.
Natyra e Poliçanit është e larmishme dhe komplekse, ajo përbëhet nga fushat, luginat, kodrat e deri tek majat më të larta e të thepisura të mbuluara nga dëbora në 5-6 muaj të vitit. Relievi i Poliçanit shtrihet nga lartësitë rreth 200 m mbi nivelin e detit në luginën e Osumit deri në 2417 m në majën “Çuka Partizane”, në malin e Tomorit. Format kryesore të relievit janë: luginat, kodrat dhe vargjet malore të cilat formojnë një mozaik të vërtetë.
Lugina e Osumit: shtrihet në veriperëndim të Poliçanit midis lartësive 200 – 300 m dhe 500 – 600 m. Kjo luginë ka strukturë sinklinale (terrigjenët e përberë nga shkëmbinjtë flishorë). Zgjerimet më të mëdha të kësaj lugine janë në Jaupas, Strorë dhe në veri të qytetit të Poliçanit, kurse ngushtimet takohen në sektorin Hambull – Çorovodë.
Mali i Tomorit: Në një largësi prej 10 km nga qyteti i Poliçanit ndodhet mali i “Tomorit” me lartësi 2379 m, maja më e lartë e tij “Çuka Partizane” me lartësi 2417 m mbi nivelin e detit si dhe “Qafa e Kulmakut” me lartësi prej1430 m mbi nivelin e detit. Mali i Tomorit ka potenciale të mëdha natyrore për turizmin alpin, për eksplorimin nga turistët shqiptarë dhe të huaj, gjeografët, biologët etj. Mali i Tomorit dhe Kulmakut është shpallur monument natyror me VKM nr.102 datë 15.01.1996. “Parku Kombëtar i Malit të Tomorrit” shtrihet në lindje të rrugës nacionale Çorovodë – Poliçan – Berat.
Klima : Qyteti i Poliçanit ka klimë mesdhetare. Ai ndodhet në zonën klimatike mesdhetare – kodrinore, me dimër relativisht të ftohtë, verë të nxehtë dhe reshje jo të shumta, kjo si rrjedhojë e pengimit të erërave shiprurëse nga malet e larta.
Hidrografia : Në pjesën veriperëndimore të qytetit qyteti të Poliçanit ndodhet lumi i Osumit. Ujërat e të cilit përdoren për furnizimin e qendrave të banuara, për prodhimin e energjisë elektrike dhe për ujitjen e kulturave bujqësore.
Demografia
Popullsia e Poliçanit ka pasur një luhatje ndër vite. Në vitin 1985 numri i popullsisë ishte rreth 6500 banorë, duke pësuar një rritje progresive në vitin 1989 me rreth 11 000 banorë . Pas vitit 1990 për shkak të emigracionit, lëvizjes së lirë, kërkimit të një jete dhe ekonomie më të mirë, popullsia pësoi një ulje për të arritur në vitin 2001 në 10 471 banorë. Lëvizjet e banorëve nga qyteti i vogël i Poliçanit drejt qendrave të mëdha të banimit, kanë sjellë një rënie drastike të popullsisë duke regjistruar në vitin 2009 rreth 10 000 banorë.
Aktualisht numri i popullsisë së Poliçanit është 8372 banorë dhe 2792 familje. Numri i lindjeve në qytetin e Poliçanit është 70 lindje/vit dhe numri i vdekjeve 35 vdekje/vit.
Popullsia e Bashkisë Poliçan përbën rreth 4.7 % të popullsisë totale në qarkun e Beratit. Sipas të dhënave trendi i rritjes së popullsisë së qytetit të Poliçanit, në periudhën 2004-2011 ka qene 2% ndërkohë që popullsia në Shqipëri dhe në qarkun e Beratit ka pasur rënie sipas censusit të vitit 2011, 16-25% në nivel qarku dhe 8 % në nivel kombëtar. Rritja e popullsisë të këtij qyteti ka ardhur duke u rritur gjatë dekadës së fundit për shkak të migrimit të njerëzve nga fshatrat përreth. Gjithashtu vihet re dhe një tendencë tjetër që kanë banorët e qytetit të Poliçanit për tu larguar në zonat urbane më të mëdha.
Popullsia e Bashkisë Poliçan do të ndryshoje per shkak të ndarjes së re territoriale (Ligji nr. 115/2014, datë 31.7.2014 “Për ndarjen administrativo - territoriale të njësive të qeverisjes vendore në Republikën e Shqipërisë”) duke ju bashkangjitur njesia vendore Vërtop me fshatrat (Mbrakull, Vërtop, Kapinovë, Zgërbonjë, Vodicë, Fushë Peshtan,Peshtan, Drenovë, Lybeshë, Tomor i madh, Tomor i vogël, Bregas), dhe njesia vendore Tërpan Me fshatrat ( Tërpan, Teman, Paraspuar, Tozhar, Vokopolë, Dodovec, Rehovë, Zhapokikë, Çorogjaf, Panarit, Plashnik i Madh, Lugas, Zhitom i Madh, Zhitom i Vogël).
Ekonomia
Ekonomia e qytetit përqendrohet akoma në industrinë e armëve, në të cilën është e punësuar pjesa dërrmuese e qytetit. Pas ngjarjes së Gërdecit mendohet se pjesë të tjera të Kombinatit, të mbetura në harresë, do të riaktivizohen për vazhdimin e procesit të demontimit të armëve. Ky proces do të bëjë të mundur që një pjesë e mirë e punëtorëve të specializuar dhe me eksperiencë që i kanë kushtuar jetën këtij Kombinati, pas daljes në pension të parakohshëm të mund të rikthehen në punë.
Në Poliçan gjendet edhe një fabrikë e vogël dhe modeste birrë, e cila duke përdorur një ujë shumë të mirë e të kristaltë si ai i Bogovës ka pasur sukses të konsiderueshëm duke shitur edhe në qytetet fqinjë si Çorovodë e Berat, por edhe në Tiranë në sasi modeste.
Aktivitetet tregtare janë zakonisht ndërmarrje të vogla biznesi si dyqane ushqimore, veshmbathje, bare, restorante, internet center, etj.
Aktivitetet bujqësore praktikohen në fushat e "Kullusmës", të cilat ndodhen rreth 2 km nga qyteti, terrene këto para rënies së regjimit në pronësi të shtetit dhe me rënien e këtij të fundit iu shpërndanë qytetarëve. Kultivohen më së tepërmi grurë, misër, fasule dhe perime të shumëllojshme. Në kodrat që rrethojnë qytetin kultivohen ulliri, gështenjat, arrat, fiqtë, qershitë dhe rrushi. Prej rrushit nxirret pikë së pari rakia, e cila konsiderohet më e mira në rang vendi. Gjithashtu në lagjen Kalluç ndodhet edhe një serë, edhe kjo e trashëguar prej regjimit komunist, me një sipërfaqe prej 0,5 km² e cila është në gjendje punë dhe administrohet nga fermerë lokalë.
Kultura
Pallati i Kulturës, i cili ndodhej në qendër të qytetit, kishte sallë kinemaje dhe teatri, bibliotekë, sallë provash muzikore, ambient konferencash e mbledhjesh. Kjo ndërtesë vitet e fundit është rikonstruktuar por ende në të nuk është prezent asnjë projekt kulturor, ndërkohë që në vitet kur kjo qendër ishte funksionale qyteti merrte jetë dhe frymë nga kinemaja, biblioteka dhe aktivitetet muzikorë që zhvilloheshin në të.
Politika
Lidhje të jashtme
Shiko dhe këtë
Qytete në Shqipëri
|
7471
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Bulqiza
|
Bulqiza
|
Bulqiza është një qytet në Shqipëri me rreth 14 000 banorë.
Ndërtimi gjeologjik
Përsa i takon ndërtimit gjeologjik territori i Bulqizës, bën pjesë në zonën tektonike të Mirditës dhe në zonën tektonike të Krasta-Cukalit, e cila shtihet në formën e një rripi nga Labinoti në Dibër. Ndërtimi gjeologjik i Bulqizës përfaqësohet nga shkëmbinjtë magmatik në masën 65% si dhe ato terrigjen dhe sedimentar. ndikuar nga shumëllojshmëria ltologjike e territorit kemi struktura të shumllojshme dhe të ndërlikuara. Në formimin e veҫorive strukturore të formave të relevit në këtë zonë, rol të rëndësishëm kanë luajtur lëvizjet e fuqishme diferencuese (ngritëse dhe ulëse), ku si rezultat i tyre shohim produktin e horsteve dhe grabeneve, të cilat janë të përfaqësuara nga malet dhe luginat përreth. Gjithashtu në këtë zonë mund të themi se relievi është rezultat i tektonikes shkëputëse sesa asaj rrudhosëse.
Gjeografia
Bashkia e Bulqizës shtrihet në rajonin verilindor të Shqipërisë.Në veri ajo kufizohet me bashkinё Dibër, në lindje me Republikën e Maqedonisë së Veriut, në jug-perёndim me bashkinё Tiranë, nё jug me bashkinё Librazhd dhe në perëndim me bashkinё Klos. Gjatësia e vijës kufitare është 120 km ku nga këto gjatësia e vijës kufitare me bashkinё e Dibrës është 25 km, me bashkinё e Librazhdit 29 km, me Republikën e Maqedonisë 30 km, me bashkinё e Klosit 23 km dhe me bashkinё e Tiranës 13 km.
Bashkia e Bulqizës ka një sipërfaqe prej 694 km2. Gjithë territori i bashkisё shtrihet nga 300 m, deri në 2000 m lartësi mbi nivelin e detit. Bashkia e Bulqizёs ka nё pёrbёrje 7 njёsi administrative tё cilat janё: Bulqizё, Martanesh, Fushё-Bulqizё, Zerqan, Gjoricё, Ostren dhe Trebisht.
Relievi
Bashkia e Bulqizës ka një reliev të thyer kryesisht kodrinor- malor me lartësi që shkojnë nga 420 m deri 2101 m mbi nivelin e detit por mali me i madhë ka një lartësi prej 2115 m mbi nivelin e detit. Në këtë territor shtrihen Lugina e Bulqizës me shtrirje nga perëndimi në lindje dhe me gjatësi 25 km e gjërësi deri 1 km, kjo luginë përshkohet nga Zalli i Bulqizës i cili derdhet ne Drinin e Zi. Territori i kësaj bashkie përshkohet gjithashtu edhe nga Lugina e Okshtunit që përshkohet nga Zalli i Okshtunit i cili bashkohet me Zallin e Bulqizës në Çerenec; lugia të tjera mund të përmendim, Luginën e Zogjës; Luginën e Martaneshit. Forma të tjera të relievit mund të përmendim: Rrafshnaltën e Gollobordës; Fushën e Gjoricës; Fushën e Homeshit; Fushën e Vajkalit; Fushën e Klenjës dhe Fusha e Ballenjës. Në territorin e Bashkisë së Bulqizës gjenden edhe malësia e Martaneshit dhe ajone Gollobordës. Lartësia më e madhe është në jug të maleve të Allamanit, Maja e Kreshtës (2101m njëkohsisht edhe maja më e lartë në këtë territor) dhe në malet e Lopës, Maja e Dhokzit(2020m) dhe maja e Kaptinës(1873m).
Klima
Klima në gjithë territorin e baskisë Bulqizës është kontinentale e ftohtë me dimër të ashpër dhe verë të thatë. Por ka dhe shira qe ndimojne token .
Temperatura mesatare vjetore arrin vlerën 10°C dhe temperatura maksimale është regjistruar deri 35°C në verë e ajo minimale –18°C në dimër.
Me sasi mesatare të reshjeve në vit arrin në 980 mm.
Popullsia
Sipas Censusit të vitit 2011 ka një popullsi prej 32,210 banorësh. Ndërkohë që sipas Regjistrit Civil, kjo bashki numëron 4,223 banorë. Bashkia e re shtrihet në një sipërfaqe prej 678.51 km2 me një densitet prej 59.28 banorë/km2 sipas Regjistrit Civil dhe 47.47 banorë/km2 sipas Censusit 2011.
Bashkia Bulqizë ka në përbërje 8 Njësi Administrative, të cilat janë: Bulqizë, Martanesh, Fushë-Bulqizë, Zerqan, Shupenzë, Gjoricë, Ostren dhe Trebisht. Të gjitha njësitë administrative janë aktualisht pjesë e rrethit të Bulqizës dhe qarkut të Dibrës. Bashkia Bulqize ka nën administrimin e saj dy qytete (Bulqiza dhe Krasta) dhe 63 fshatra.
Referime
Qytete në Shqipëri
Qytete shqiptare
|
7472
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/P%C3%ABrmeti
|
Përmeti
|
Përmeti është qytet në juglindje të Shqipërisë dhe qendër e njësisë administrative me të njëjtin emër Rrethi i Përmetit.
Etimologjia
Në antikitet kjo zonë njohej me emrin Trifilia dhe qe pjesë e "Rajonit Melotid". Sipas legjendës qyteti ka marrë këtë emër nga heroi i kohëve të lashta i quajtur Premt i cili për të mos rënë i gjallë në duart e armiqve u hodh nga "Guri i Qytetit", një shkëmb në afërsi të qendrës së qytetit.
Karakterisitikë e qytetit është rritja e trëndafilave në lulishte dhe oborret e shtëpive të vjetra ndaj Përmeti njihet ndryshe si Qyteti i Trëndafilave.
Gjeografia
Qyteti zë një sipërfaqe të vogël.
Teritori i rrethit ka formën e një gjashtëkëndëshi të rregullt me shtrirje gjatësore veriperëndim-juglindje.
Demografia
Popullsia ne qytetin e Permetit eshte rreth 13.000 banore.
Historia
Qyteti u krijua si një qendër administrative, në shekullin e XV dhe XVI, cituar nga të dhëna historike turke, si një lokalitet i pasur me tregje, dyqane magazina dhe bujtina, kështu kjo zonë ishte një qendër e lulëzuar komerciale. Të dhëna historike otomane e viteve 1431 - 1432 referojnë se qyteti kishte 42 shtëpi ndërkohë në shekullin XVI numëronte 136 shtëpi. Ne vitin 1938 Përmeti kishte rreth 3000 banorë dhe 104 fshatra si zona të ndara. Gjatë Luftës së Dytë Botërore është djegur e përmbytur katër herë duke e shndërruar kështu disa herë.
Ne vitin 1913-1914 u kryen shume masakra nga andartet dhe ushtria greke.Per keto fakte ka shkruar Prifti Papa Kosta Tomori ne librin e tij “Barbaritë greke në Shqipëri”
Papa, duke qenë dëshmitar i asaj kohe, tregon me detaje masakrat që andartët grekë kanë kryer në Këlcyrë, Kosinë, Hormovë etj. Si janë vrarë dhjetëra burra, gra e fëmijë, janë plaçkitur dhe janë djegur shtëpitë. Kjo e justifikon edhe ngarkesën emocionale, që dallohet qartazi në libër. Papa është një dëshmitar dhe nuk pretendon të ruajë ftohtësinë e një historiani apo studiuesi, ndaj edhe nuk i kursen epitetet që u vë vrasësve grekë, si “egërsira”, “katilë”, “gjakpirës” etj. Megjithatë rëndësia e këtij libri qëndron te dëshmia historike, e cila është vetëm pak vite larg nga zhvillimi i ngjarjeve, duke mos e lënë kohën që të “transformojë” e t’i japë të tjera ngjyrime ndodhive.
Masakrat e para të grekëve
Një gjysmë ore larg Kosinës, ku qe kufiri autonom, janë dy fshatra: Pacomiti dhe Kuqari. Ndënjësit qenë myslymanë. Në këto dy fshatra, duke qenë afër këtij kufiri, andartët vinin gjithnjë dhe i porosisnin fshatarët që, po të kuptonin ndonjë lëvizje prej shqiptarëve, t’i lajmëronin, se ndryshe janë të humbur! Egërsirat donin shkak që t’i prishini këto fshatra. Nuk shkoi shumë kohë, po një javë, që treguan barbaritë e tyre.
Më 25 të shkurtit, ditë e hënë në mëngjes, andartët hodhën ca batare, se gjoja panë ca shqiptarë që hynë në Pacomit. Pas batareve u sulën të gjithë në këto dy fshatra dhe mblodhën të gjithë burrat sa qenë dhe i shpunë në Kosinë dhe i mbyllën në një katua; u kthyen prapë katilët në këto fshatra, fëmijët që kishin mbetur në fshat u therën; pastaj u sulën nëpër shtëpi për të plaçkitur. Muar bagëtinë, 1500 krerë dhen e dhi dhe 100 krerë lopë, pastaj u vunë zjarrë shtëpive, i përvëluan, i bënë hi. Si mbaruan këto, katilët u kthyen në Kosinë. Nxorën burrat që kishin mbyllur dhe i shpunë më një përrua të fshatit, ku i lemerisën me thika, disave u prenë hundë, veshë, këmbë, duar; të mjerët dhanë shpirtin me lemerira që edhe Neroni të qe nuk do t’i mundonte kësisoj. Numri i tyre qe 75 veta. Si dhanë shpirt, i lanë në atë përrua të zbuluar. Kur bënë këto therrje dhe djegie, andartët, ushtri e rregullt e Greqisë, gjendej në Këlcyrë dhe në Përmet.
Qeveria greke, kur pa se kryengritësit zunë nga barbaritë, para se të ikte ushtri e rregullt dhe po ta linte akoma do të dukej faqezezë, sepse ajo vetë që i bënte këto, s’mënoi, por urdhëroi ushtrinë të ikte nga viset që iu dhanë Shqipërisë. Ushtria, sapo mori urdhrin u ngritën, ikën nga Këlcyra, nga Leskoviku, nga Tepelena dhe nga Saranda. Kështu, pra, i la këto vise në duar të egërsirave, të katilëve të cilët na i dërgoi po vetë.
Me të ikur ushtria e rregullt nga Këlcyra, kryengritësit që ndodheshin në Brezhan nuk mënuan po u hodhën nga urë e Meço Hysos dhe i vanë Këlcyrës. Si ujqit u sulën nëpër shtëpira dhe cili pati fatin e ndenji, u ther si berri; masakruan gra, foshnja dhe ca burra. Gumëzhinte gryk’e Këlcyrës nga blegërimat dhe ulërimat. Pasi mbaruan masakrat, plaçkuan shtëpitë, morën gjënë e gjallë që gjetën dhe pastaj iu vunë zjarr shtëpive’ tym dhe flakë shikoje! Si shkretuan Këlcyrën, iu sulën fshatrave që qenë afër Këlcyrës, Katundishte, Beduqas, Fratar dhe Varibob. Punë e tyre s’qe gjë tjetër përveç se zjarr dhe hekur!
… Kështu mbaroi nisja e tragjedisë. Kryengritësit u mblodhën prapë në kufijtë e parë, ditën tjetër kapedanët e këtyre çetave erdhën në Përmet, ku u pritën me një nder të madh për trimëritë që bënë!
Veqil Dhespoti iu shtrëngoi dorën e u tha: “Ju përhironj se me të vërtetë jeni trima dhe me trimërinë tuaj nderoni (ton Elinismon)! Sa për mundës, pa fjalë do të jemi, këtë e dimë se Perëndia (tonelinon) bekon armët e grekëve dhe kështu do të jeni kurdoherë mundës”.
Kapedanët, kur panë që më shumë krime të bënin, aq më shumë do të nderoheshin, atë mbrëmje u lëshuan nëpër myslimanët e qytetit, për të rrjepur. Ulërima dhe blegërima dëgjoheshin nga mëhalla e myslimanëve. Kërkonin mëshirë, po nga kush? I vanë baba Xhemalit në Teqe. Si e rrahën mirë i morën dhe 50 lira. Pastaj i vanë Islam Efendiut dhe i morën dhe 50 lira. Këto bëheshin me dijeninë e Mitropolisë. Veqil Mitropoli, si një katil dhe gjakpirës, e kish ujdisur me katilin oficer grek, Kocifaqin dhe i ndanin ato që rrëmbenin andartët prej myslimanëve.
Myslimanët vanë në Mitropoli të qaheshin, po te kush të qaheshin; kur ai qe vetë dora nga të parët e katilëve. Po prapë i ngushëllonte Mitropolia dhe u thoshte që të mos dëshpëroheshin se “do ta vëmë tërë fuqinë tonë që të mos të ngjasë gjësendi këtu e tutje”. Po në vend që t’i pushonte të ligat natën, pastaj zunë e bëheshin edhe ditën. Më të nesërmen, një katil i quajtur Petro nga Narta me tre shokë të tjerë vanë në shtëpi të Sali Beut, një plak i ndershëm. Si e rropën mirë ditën në drekë i dhanë 10 thika dhe e lanë në vend, mu te pragu i portës, dhe shkuan. Kur mësoi policia këtë, doli që t’i ndiqte gjoja po s’mundi dot t’i zërë. Me pak fjalë, i bënë myslimanët që s’guxonin të dilnin nga dera…
Masakra kundër hormovitëve
Hormovitët i çuan në kodër. Si qëndruan trupat e Gjirokastrës në Salari, koloneli Zira u kthye në kodër, ku kish lënë hormovitët dhe vendosi t’u japë fund jetës së tyre. I ndau hormovitët me tri grupe nga 60 shpirt të lidhur krah më krah dhe i vuri në tri vende. Pastaj zgjodhi nga trupa e tij 36 veta nga më të zotët në bajonetë dhe i urdhëroi t’u vinin bajonetat dyfekëve. Si i vunë bajonetat, u tha që të ndaheshin më tri grupe nga 12 shpirt dhe të vinin në vendin ku qenë hormovitët dhe t’i shponin me bajoneta…
Andartët bënë pas urdhrit që u dha komandanti. Vanë ku qenë hormovitët dhe zunë me radhë t’i shponin me bajoneta.
Të mjerët hormovitë; të lidhur këmbë e duar po shpoheshin pa mëshirë prej katilëve. Kjo skenë tragjike u bë mu në kishë të fshatit. Si i mbaruan të gjithë së shpuari, i hodhën në një përrua të fshatit. Ky qe fundi tragjik i hormovitëve.
Kultura
Në qytet vërehet një tolerancë fetare.
Përmeti është i njohur në mbarë Shqipërinë për mikpritjen dhe gatimet e shkëlqyera. Ia vlen të shihni edhe kishën e shekullit të XII të Shën Mërisë në Kosinë dhe atë të shekullit XVIII të Leusës. Përmeti ka 14 kisha të tjera dhe 5 xhami.
Përndryshe kultura e qytetit dallohet me një traditë të gjatë letrare dhe muzikore. Përpos Naimit vargjet e të cilit edhe në ditë tona janë të kërkuara nga Përmeti vijnë edhe shkrimtaret e njohur si p.sh.: Bardhyl Londo apo Sejfulla Maleshova. Muzikantë të dalluar të nivelit kombëtarë si Mentor Xhemali e Laver Bariu janë përkujdesur që muzika përmetare të dallohet me karakteristikat e saja të një tradite të gjatë kulturore.
Përmeti është vendlindja e tre vëllezërve Frashëri dhe disa personaliteteve të njohura të kulturës mbarë shqiptare siç është skulptori Odhise Paskali, shkrimtari Nonda Bulka, aktorës artiste e popullit Tefta Tashko Koço dhe këngëtarës së muzikës së lehtë Anjeza Shahini.
Në qytetin e trëndafilave siç e quajnë me përkëdhelje banorë e tij, nxënësi ndjekin mësimet në dy shkollat fillore, në shkollën "Nonda Bulka" dhe atë "Meleq Gosnoshti" dhe në gjimnazin "Sami Frashëri".
Ekonomia
Deget e ekonomise ne rrethin e Permetit jane:bujqesia, blekotoria, bletaria, frutikultura, turizmi dhe transporti.
Ne bujqesi, rendesi zene bimet e arave, midis te cilave dallohet gruri, i cili gjen kushte te favorshme zhvillimi ne te gjitha zonat. Pas grurit vjen misri, qe eshte me shume i perhapur sidomos ne tokat e ujitshme. Kohet e fundit me shpejtesi po perhapen edhe ushqimet per kafshe si: jonxha, misri foragjer, hasellet.
Politika
Kryesisht vatër e partisë socialiste por nuk përjashtohet dhe partia demokrate qe ka nen vete bashkine. Prej zgjedhjeve te 8 majit 2011 bashkia e Permetit drejtohej nga Gilberto Jace perfaqesues i Partise Socialiste. Aktualisht, qe prej zgjedhjeve te 21 qershorit 2015, kryetar bashkie eshte Niko Shupuli i cili i perket partise Demokratike.
Lidhje të jashtme
Faqja e qytetit te Përmetit
Reportazh
Referime
Qytete në Shqipëri
Përmeti
Qarku i Gjirokastrës
|
7473
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Fush%C3%AB-Kruja
|
Fushë-Kruja
|
Fushë-Kruja është një qytet në Shqipëri me rreth 27 000 banorë afër qytetit të lashtë të Krujës. Mendohet se vendstrehimet e para i krijuan bujqërit e ardhur nga Kruja sepse siç dihet ajo nuk ka kushte të përshtatshme për tu zhvilluar bujqësia. Ato për të mos bëre vajtje ardhje këtë rrugë ndërtuan vendbanimet e para. Kjo mendohet të ketë qenë historia e qytetit të Fushe-Krujës.
Historia
Historia e Fushe-Krujes eshte e lidhur me Krujen dhe ze fille ne vitet e mesjetes se vone me emerin ura e zeze, ndersa si toponime jane njohur, Larushku, Nikla, Halili, Zgerdheshi me emra jo fjale per fjale si te sotmet por keshtu rrenja nuk ndrisho, ne arkivat e mesjetes ne Tirane gjenden sasia e popullsise se fshatrave per rreth Fushe-Krujes por jo per Fushe-Krujen.
Ka harta te vjetra edhe Turke Italiane dhe Austriake qe ne vendin e sotem te qyteti nuk ka fare banesa, ura eshte bere shume vone ne vitet 1900 si ure me dru dhe kalimi ka qene ne drejtimin, Qinam, Bura, Zeze, Zalle, e ne vazhdim. Une nuk jam historjan por si intelektual ne pension dhe nga ajo zone mund te kontriboj sa mundem por ajo zone ka shume njerz te profesionit qe duhet te kontribojne. Qyteti ze fille ne kohen pas 1944 dhe kjo eshte bere per efekte te levizjeve nga Kosova, Mati, Dibra dhe me vone nga te gjithe zonat e Shqiperise, autoktone qyteti ka banoret e fshatrave Arrameras, Cela Ziri etere dhe ska pse te kemi dyshime. Qytet ne kryqyzim me perberje heterogjene me kultura te ndryshme dhe ashtu vazhdon me probleme te renda te merive e hakmarrjes dhe nevoja e emancipit te shoqerise. Historine ta shikoj jasht ideollogjise dhe ta studiojne specialistet duke i dhene secilit vendin qe u takon.
Gjeografia
Gjeografikisht Fushe kruja, Shtrihet 10 km ne Perendim te qytetit te Krujes, dhe njekohesisht te vargmaleve Kruje-Dajt. Eshte 15 m mbi nivelin e detit.
Pozicioni i saje gjeografik eshte i rendesishem pasi sherben si nyje lidhese te Veriut dhe Lindjes se Shqiperise me Tiranen dhe Durresin. Pershkohet nga rruga Shkoder-Fushe-Kruje-Tirane dhe te gjthe rrugeve te tjera qe lidhen me rrugen ne Milot, Eshte rruga Burrel-Qaf-Shtame-Kruje-Fushe-Kruje-Vore-Durres. Pershkohet nga Hekurudha Zalle-Budull, dhe ne periferi te saje nga hekurudha Vore-Budull-Shkoder.
Fusha eshte shume pjellore, sidomos per drithera dhe zarzavate dhe Kodrat perrreth ne lindje Zalle. Kullas, Zeze qe vecanarisht jane te mira si njesi bujqesore per mbjelljen e pemeve e kryesisht te rrushit.
Fusha ka nje siperfaqe afersisht 100 km katrore me fshatra ne fushe qe kane zene siperfaqe te shumte per truall duke cenuar token bujqsore.
Pershkohet permes nga lumi i Zeses qe kalon nga fshati Zeze dhe ka marr te njejtin emer dhe buron nga fshatrat e pas Krujes dhe kalon ne shkallen e Krujes. Shterron ne vere dhe eshte bere i padobishem per vaditje si pasoje e ndotjes.
Ne perndim fusha pershkohet nga lumi i gjoles ose lumi i Tiranes, e me pas i gjoles dhe pasta i Ishmit,lumi ka tre emra qe i merr nga vendi ku kalon, dhe ky shume i ndotur.
Ne jug pershkohet nga lumi i Terkuzes,qe kalon ne Tapize Qereke Rinas dhe derdhet ne lumin e Tiranes ne fshtin ndermjetes.
Ne veri pershkohet nga perroi i Bardharit qe buron nga Fushe-Madhja ne anene Jugore te Krujes kalon ne Halil dhe bashkohet me lumin Zeze ne Luz. Ky perrua eshte shume i rrembeshem dhe ne vere shterron.
E gjithe fusha eshte toke e zeze dhe e rende pershkohet nga disa rezurvuare artificiale si ai i Bacungut, Tapizes, me rrjet vaditje e kullimi te pamiirembajtur prej shume vitesh.
Qytete në Shqipëri
|
7474
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Kamza
|
Kamza
|
Kamza është një qytet në veriperëndim të qytetit të Tiranës, me afërsisht 90.000 banorë (sipas regjistrimit të vitit 2009). Në këtë vend në vitin 1952 u hap universiteti i parë shqiptar "Universiteti Bujqësor i Tiranës".
Prejardhja e emrit
Për prejardhjen e emrit "Kamëza" ka dy teori:
Emri Kamëz lindi rreth vitit 1430. Dëshmitë e arritura deri në ditët tona pohojnë se në tokat e Kamzës kishte shumë ullinj të egër. Rreth trungut mbinin filiza që quheshin kamëza ulliri dhe për këtë arsye tokat midis lumit të Tiranës dhe Tërkuzës u quajtën Kamza.
Në vitin 1431 del në pah emri Kamëz, e cila akoma nuk ka autorësinë e saj, por sipas gojëdhënave, kur një grua e vjetër po tirrte lesh, kalimtarë të rastit e pyesin: “Çfarë po bën moj nënë?” gruaja u përgjigjet: “Po thur në kamëz”. Kështu mendohet se i ngeli ai emër, që edhe sot nuk ka ndryshuar, por ka marrë përmasa të tjera.
Gjeografia
Vetëm 7 kilometra nga kryeqyteti të shfaqet një gjigant vilash e investimesh pafund që mban emrin Kamëz, sa e re dhe bashkëkohore aq edhe e rëndesishme për vetë pozicionin strategjik pranë kryeqytetit, aeroportit të Rinasit dhe portit të Durresit. Një ndër qytetet më të reja të Shqipërisë, Bashkia Kamëz e dyta më e madhe në qarkun e Tiranës, dhe e gjashta në Shqipëri.
Popullsia
1946-1991
Popullsia e Kamzës e rritja e numrit të saj ka ardhur si pasojë e migrimit, e kryesisht në vitet 1946-1991 ka dy momente kur popullsia ka kryer lëvizjet e mëdha, periudha 1946-1975, dhe nga 1975-1991. Në periudhën e parë kemi një popullsi të ardhur kryesisht nga Skrapari dhe Burreli. Në këtë kohë në Kamëz, numri i popullsisë nuk i kalonte 6000 banorë. Periudha e dytë përkon me hapjen e minierës së Valiasit, kështu që u krijua mundësia e ardhjes së një fluksi të ri qytetarësh nga të gjithë rrethet e vendit dhe binomi Skrapar- Burrel filloi të zbehej. Në këto kushte u zhvillua me shpejtësi dhe infrastruktura e strehimit. Kjo përiudhe zgjati për rreth 15 vjet deri në vitin 1990, vit që përkon me lëvizjen studentore, të cilës ju bashkengjit dhe levizja e minatorëve të minierës së qymyrgurit të Valiasit. Në vitin 1991, vit që shënon dhe momentin historik të lëvizjes së lirë të qytetarëve, bëri që numri i popullsisë në Kamëz të arrijë 12 500 banorë.
1991-tani
Ndryshimet demokratike lejuan një imigrim të pakontrolluar të qytetarëve nga i gjithë vendi drejt qyteteve kryesore. Ky fenomen ndodhi edhe me Kamzën, ku shumë banorë nga veriu dhe verilindja e Shqipërisë u zhvendosën drejt zonës së Kamzës.
1991-1992 brenda nje viti numri i popullsisë u rrit nga 12,500 në 20,000 banorë.
1992-1996 numri i popullsisë arriti në 45,000 banorë.
Kjo rritje pati një ndikim shumë të madh në ekonominë e këtij komuniteti. Në vitin 1997-2002 numri i popullsisë arriti në 53 027 banorë kurse sot në territorin e Bashkisë Kamëz jetojnë mbi 90 000 banorë.
Mosha për punë zë 60-65 % të popullsisë.
Mosha e tretë zë 8 %.
Numri familjeve në Kamëz arrin afërsisht 19 531 familje.
Raporti lindje-vdekje është 6:1.
Janë të pranishme të gjitha besimet fetare; kisha dhe xhami.
Shëndetësia
Në territorin e Bashkisë Kamëz ekzistojnë dy qendra shëndetësore të vendosura në qendër të Kamzës dhe Bathore.
Qendra shëndetësore Kamëz ka në juridiksion dhe ambulancat e fshatrave Laknas, Valias, Valias i Ri, Frutikulturë, Zall-Mner.
Qendra shëndetësore Bathore ka në juridiksion ambulancat e lagjeve 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 Bathore si dhe ambulancën e fshatit Bulçesh.
Kryetarët e bashkisë
Pëllumb Lepi lindur 30/06/1952 vitet e qeverisjes 1992-1996
Ruzhdi Keçi lindur 12/04/1953 1996-2000
Fran Gjini lindur 19/02/1955 2000-2003
Agim Cani lindur 13/05/1958 2003-2007
Xhelal Mziu lindur 14/04/1967 2007- 2019
Rakip Suli lindur 22/09/1965 2019 dhe vazhdon
Qendra e Kamzës ndodhet 7 km larg kryeqytetit, Tiranës, në veriperëndim të saj. Kufizohet nga veriu me Krujën, nga jugu me Tiranën, nga lindja me Zall-Herrin dhe nga perëndimi me Bërxullën. Terreni në përgjithësi është i sheshtë, me një pjerrësi të lehtë drejt veriperëndimit. Zona ndodhet në një kuotë që varion nga 80-90 m mbi nivelin e detit në pjesën jugore, që zbret në 45 m mbi nivelin e detit, pranë aeroportit të Rinasit në pjesën veriore. Përshkohet nga rruga kombëtare që lidh kryeqytetin me veriun e vendit. Kamëza ndodhet në trekëndëshin strategjik: kryeqyteti Tiranë - aeroporti i Rinasit - porti i Durrësit, gjë që ofron mundësi të mëdha për zhvillim.
Shiko dhe këtë
Xhamia Bejtul-Evel e Tiranës
Burimet
Bashkia e Kamzës Siti i ri
Bashkia e Kamzës Siti i vjetër
https://kamza.gov.al/historiku-i-qytetit/
https://exit.al/kamza-dje-sot-dhe-neser/
Burime
Qytete në Shqipëri
Tiranë
|
7475
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Rr%C3%ABsheni
|
Rrësheni
|
Rrësheni është nje qytet në Shqipëri me rreth 9 200 banorë, kryeqendër e Bashkisë Mirditë. Ka një katedrale shumë të bukur, që është ndërtuar pas vitit 2000. Dikur zona ku sot shtrihet qyteti i Rrëshenit quhej Fushë Lumth.
Historia
Historia e Rreshenit eshte e madhe.Fillon qe nga koherat Ilire ,kahe qe mbipopullonte zona e Mirdites se sotme dhe vazhdon deri ne mbreterite Arberore .
Burimet
Lidhje të jashtme
https://web.archive.org/web/20190829032217/http://mirditaturistike.com/
Qytete në Shqipëri
|
7476
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Mamurrasi
|
Mamurrasi
|
Mamurrasi është një qytet që ndodhet në Rrethin e Kurbinit në Shqipëri. Mamurrasi ka rreth banorë. Banorët e Mamurrasit quhen Mamurrzakë. Është një qytezë. Bashkia e Mamurrasit kohëve të fundit është shkrirë dhe bashkuar me atë të Laçit dhe në godinën e bashkisë gjenden vetëm pak zyra të cilat ofrojnë shërbime, si ajo e gjendjes civile.
Historia
Mamurrasi është një qytet me rreth 20.000 banorë. Ndodhet midis Laçit dhe Fushë-Krujës, e rreth 30 km në veri të kryeqytetit Tiranë. Përmendet qysh në Mesjetë me emrin Mamur nga kronikanë osmanë. Në Mesjetë bënte pjesë në principatat e Topiajve dhe Kastriotëve.
Mamurrasi, historikisht krahinë rurale, u themelua si qendër urbane vetëm pas Luftës së Dytë Botërore nga qeveria komuniste e Tiranës. Popullsia e Mamurrasit është e përzier për nga prejardhja, sepse duke filluar nga vitet '20 në Mamurras u vendosën familje të shpërngulura nga Mati, Dibra, Kukësi, Midrita, Malsia e Shkodrës, Tropoja dhe Kosova. Mbas Luftës së Dytë Botërore në Mamurras u vendosën edhe familje nga Skrapari, Korça, Gjirokastra, dhe rralle ndonjë nga Mallakastra e Vlora.
Gjatë viteve të regjimit komunist, Mamurrasi u zhvillua në bujqësi e vreshtari; të gjitha kodrat ishin të mbjella me vreshta dhe fushat me perime. U hapën ofiçina, pulari e ferma.U hap banka, shkolla, kopshte, çerdhe, maternitet, kinema e qendra shëndetësore. Në kohën komuniste, Mamurrasi u njoh si "Qytet i Mimozave" për shkak të numrit të shumtë të mimozave të mbjella, por sot, fatkeqësisht nuk ndjehet më era e mimozave.
Mamurrasi ka qene edhe i njohur per zboret e shkollave te larta.
Mamurrasi urban, ka edhe fshatrat e tij : Zhej, ShënMëri, Vilzë, Fushë-Mamurras, Gjorëm, Katund i Ri. Në lindje kufizohet me Burrelin, në perëndim laget nga deti Adriatik, në veri me Laçin, dhe në jug me Krujën.
Gjeografia
Demografia
Ekonomia
Kultura
Politika
Burimet
POPULLSIA
Shiko dhe këtë
Qytete në Shqipëri
|
7477
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Erseka
|
Erseka
|
Erseka është një qytet në rrethin e Kolonjës me 3746 banorë sipas censusit te 2011. Qyteti ndodhet në juglindje të Shqipërisë i vendosur mbi Pllajën e Kolonjës e përballë Malit të Gramozit.
Historia
Erseka është krijuar rreth vitit 1768. Fillimisht qyteti ka pasur rreth 100 shtëpi banorë të ardhur nga fshatrat përreth dhe të vendosur buzë rrugës që lidhte Korçën me Leskovikun.
Gjeografia
Erseka shtrihet në pjesën juglindore të Shqipërisë, ajo bën pjesë në krahinën malore juglindore të vendit. Erseka është kryeqendra e rrethit të Kolonjës. Ajo është pozicionuar në brendësi të Pllajës së Kolonjës, e cila ka një lartësi prej rreth 1100 m. mbi nivelin e detit. Pllaja e Kolonjës është njësia fiziko-gjeografike më e rëndësishme për këtë zonë. Ajo gjendet në koordinatat gjeografike 20° 47' 03" në lindje, 20° 27' 04" në perëndim, 40° 29' 30" në veri dhe 40° 05' 00" në jug. Në lindje të Ersekës ndodhet Mali i Gramozit me një lartësi prej 2523 m. mbi nivelin e detit, kurse në perëndim të saj ndodhet Mali i Radomit. Pragu i Qarrit e ndan këtë pllajë nga ajo e Korçës. Në jug të Ersekës shtrihet Malësia e Gërmenjit. Pllaja përshkohet nga një sërë përrenjsh, të cilët bashkohen në pellgun ujëmbledhës të lumit të Osumit. Përrenjtë më të mëdhenj janë Përroi i Starjes dhe Përroi i Taçit. Përrenjtë e tjerë më të vegjël kanë karaktere stinore në aktivitetin e tyre. Në këtë zonë jeton pjesa më e madhe e popullsisë ersekase. Lumi i Osumit rrjedh tërthor pllajës në pjesën perëndimore të saj. Në këtë pllajë gjendet dhe vendbanimi parahistorik i Ollmit të Qinamit, i cili ndodhet në majë e një kodre në afërsi të fshatit Qinam, si dhe shpella e Kamnikut. Mali i Gramozit shërben si kufi ndarës i kësaj zone me shtetin grek. Rrëzë malit janë vendosur një sërë fshatrash si Gjonçi, Taçi, Rehova, Kamnik, Starje, Kreshovë, Skorovot, Milec e Bezhanj.
Rrethi i Kolonjës shtrihet në juglindje të Republikës së Shqipërisë. Pjesa më e madhe e këtij rrethi zihet nga gropa e Kolonjës ndërsa në perëndim shtrihet malësia e Kolonjës. Qyteti i Ersekës është kryeqendra e rrethit të Kolonjës.
Gropa e Kolonjës shtrihet në këto koordinata gjeografike : lindje 20˚ 47' 3" , perëndim 20˚ 27' 30" , veri 40˚ 29' 30" , jug 40˚ 5' 0". Ajo ësht pozicionuar në brëndësi te Gropës së Kolonjës. Një gropë kjo me lartësi rreth 1100 m mbi nivelin e detit. Kjo gropë shtrihet në jug të pragut të Qarrit.Ne jug e në perëndim kufizohet nga malësia e Kolonjës kurse në lindje nga mali i Gramozit. Siperfaqja e saj është 108 km2 me shtrirje më të madhe nga veriu ne jug (rreth 20 km), ndërsa nga lindja në perëndim gjerësia e saj lëkundet nga rreth 1 km në 9 km. Kurrizi qendror ( mali i Qinamit-gostivishtit) e ndan gropën në dy pjesë. 2
Gropa dallohet për reliev te crregullt me lartësitë nga 550 m në 1200 m. Pra amplituda hipsometrike e saj arrin në 650 që është pasojë e zhvillimit në të të proceseve të fuqishme erozive. Copëtimi horizontal i saj është shumë më i madh (deri në mbi 7 km/km2), por vlerat mbizotëruese janë mbi 3 km/km2. Ky është rezultat i ndërtimit prej depozitimeve të shkrifëta, lëvizjeve ngritëse dhe evolucionit të sotëm të piemontit të Kolonjës.
Në lindje të gropes së Kolonjës ndodhet mali i Gramozit me një lartesi prej 2523 m mbi nivelin e detit. Mali i Gramozit ka shtrirje veri-jug rreth 25 km deri në Qafën e Kamenikut, ku zë fill lumi i Lengaricës dhe gjerësi nga 1 në 4 krn. Nga perëndimi kufizohet nga gropa grabenore e Kolonjës dhe nga disa gropa të tjera më të vogla të karakterit të kontaktit tektoniko- litologjik, që ndodhen në jug të kësaj grope. Edhe në lindje të tij (jashtë kufirit), ky mal vegohet nga disa gropa tektonike dhe të kontaktit.
Gramozi ka trajtën e një kreshte të madhe me karakter mikst (të rrumbullakët, të thepisur e te sheshtë) asimetrike në të cilën ngrihen shumë maja të vecuara nga qafa të thella. Ajo, në përgjithësi, ka drejtimin veri-jug. Por vihen re edhe dredhime të saj (të shkaktuara hga përparimi jo i njëjtë i përrenjve në drejtim të kreshtës. Mali i Gramozit ngrihet në lartësitë nga 1400 m në 2523 m, (Maja e Qukapecit). Mbizotërojnë lartësitë mbi 1500 m. Ky mal shënon lar-tësinë më të madhe jo vetëm në Gropat Juglindore dhe në malet përreth tyre, por në gjithë territoret malore që ndodhen në pjesën jugore të vendit. Kjo është e lidhur jo vetëm me lëvizjet e fuqishme ngritëse (amplituda e tyre mbi 2000 m), por edhe me ndërtimin gëlqeror të majave më të larta. Copëtimi horizontal i relievit në këtë mal ,është i madh( deri 5 km/km2), por mbizotërojnë vlerat mbi 3 km/km2, që lidhen kryesisht me ndërtimin e tij prej flishi.
Lëvizjet e fuqishme diferencuese midis grabenit të Kolonjës dhe malit të Gramozit cuan në formimin e thepisjes së madhe tektoniko-erozive perëndimore të këtij mali, e cila është copëtuar nga përrenjtë e shumtë. (fig. B 57) Proceset e shpatit, intensiteti i madh i të cilave është kushtëzuar nga ndërtimi flishor, pjerrësia dhe zhveshja bimore e kanë transformuar rrënjësisht këtë thepisje, duke zvogëluar pjerrë-sinë e shpatit. Kjo pjerrësi është e madhe vetëm në ata sektorë ku dalin në sipërfaqe gëlqerorët.
Pozita gjeografike që ka ky rreth në të cilin kalojnë rrugë që e lidhin atë me pjesë të tjera të Shqipërisë e më gjerë ka bërë që shumica e popullsisë që ndodhej në zonat e thella dhe fshatrat e thellë malorë të zhvendosen buzë këtyre rrugëve për të ushtruar aktivitetin e tyre jetësor. Pozita gjeografike e rrethit ndikon më së shumti tek banorët e zonave më të thella malore, ku për shkak të largësisë që ka ky rreth nga qëndrat e zhvilluara ekonomikisht të vendit bën që zhvillimi i këtyre banorëve si ekonomikisht ashtu edhe nga ana arsimore dhe kulturore të mos jetë në nivelet e duhura. Gjithashtu rrugët e vetme për tu lidhur me zonat e tjera janë ato rrugore automobilistike.
Klima e gropës së Kolonjës është e freskët dhe kushtëzohet nga pozita gjeografike dhe sidomos nga lartësia e madhe mbi nivelin e detit (mbi 1000 m), ekspozimi i saj nga veriu (lartësia relative e pragut të Qarrit 200-300 m) e nga jugu (lartësia relative e pllajës së
Shalësit 200 m) si dhe nga grykat e qafat e shumta në lindje dhe në në të cilat fryjnë erëra, që ndikojnë në klimën e kësaj grope.
Temperatura mesatare vjetore është 9.8˚C, e janarit 0.6˚C, e gushtit 18.6˚c dhe amplituda e temperaturës vjetore 18˚C. Kjo amplitudë është më e vogël se ajo e Korçës për arsye të hapjes më të madhe të saj dhe të ventilimit më të madh. Kjo dukuri ndikon edhe në vlerat jo shumë të theksuara të maksimumeve dhe minimumeve absolute. Kështu, maksimumi absolut në këtë gropë është 34.9˚C, ndërsa minimumi absolut—19.5˚C. Periudha vegjetative në të arrin në rreth 180 ditë. Ngricat janë një dukuri e zakonshme dhe zenë rreth 30 ditë në vit.
Reshjet në këtë gropë janë të pakta, me një mesatare vjetore deri në 943 mm. Stina më e lagët është dimri me 319.3 mm dhe pas tij vjen vjeshta me një ndryshim të vogël. Stina më e thatë është vera me 3 herë më pak reshje se dimri. Kjo dukuri sic thamë, është pasojë e ndikimit kontinental. Reshjet e dëborës zenë një vend të rëndësishëm, ato formojnë shtresë mesatarisht deri në 30-40 ditë në vit.
Klima ka ndikim të drejtpërdrejtë sepse zonat e thella malore kanë klimë më të ashpër se pjesa e brendshme, për pasojë ka çuar në krijimin e një sërë vendbanimesh rurale pranë rrugës nacionale Korçë – Leskovik. Gjithashtu një tjetër aspekt është edhe turizmi i cili është një degë jo shumë e zhvilluar pavarësisht potencialit të madh turistik që ofron kjo zonë. Këtu mund të zhvillohet si turizmi i bardhë dhe ai historik. Si zona më të vizituara mund të përmendim zonën e Gërmenjit dhe atë të Shelegurit. Por, klima këtu luan rolin e saj, sepse duke qenë një klimë me dimër te ashper,me temperatura shumë te ulëta nuk lejon zhvillimin e turizmit.
Hidrografia ndikon në mënyrë të drejtpërdrejtë, sepse çdo vendbanim rural dhe urban është i vendosur pranë një rrjedhje ujore. Duke qënë të vendosur pranë këtyre pjesëve popullsia e zhvillon aktivitetin e saj ekonomik. Gjithashtu kohët e fundit rrjeti hidrografik po përdoret edhe për prodhimin e energjisë elektrike ku mund të përmendim Hec-in e ndërtuar në lumin Osum.
Gropa e Kolonjës dallohet për një rrjet shumë të dendur hidrografik. Por rrjedhjet janë të vogla, shumica e tyre të përkohshme madje ka edhe nga ato që kanë ujë vetëm për një periudhë shumë të shkurtër, pas shirave të gjatë ose pas shkrirjes së menjëhershme të dëborës. K jo dukuri është e lidhur sidomos me filtrimin e madhe të ujit në strukturën e kryqëzuar të piemontit të Kolonjës.
Të gjitha rrjedhjet e kësaj grope dallohen për luhatje të mëdha të niveleve, pra fryrje dhe rënie të menjëhershme të nivelit të tyre. Kjo dukuri është e lidhur sidomos me formën e zgjeruar në pjesën e poshtme të pellgjeve ujëmbledhëse, me pjerrësinë shumë të madhe të shpateve të këtyre pellgjeve dhe të shtretërve të rrjedhjeve ujore. Rol të rëndësishëm luan gjithashtu përbërja prej flishi dhe varfëria bimore. Rrjedhjet ujore të gropës së Kolonjës dallohen edhe për prurje shumë të madhe të ngurtë. Jo rrallë ato marrin trajtën e rrjedhjeve të baltës.
Tokat përhëhen kryesisht nga tokat e kafenjta, të cilat në sektorët e sheshtë ose me pjerrësi të vogël kanë profil të plotë deri në 1 m), ndërsa në sektorët e pjerrët janë mjaft të cekëta. Në Pjesën lindore dhe gjatë shtretërve të përrenjve gjenden tokat primitive.
Bimësia e gropës së Kolonjës ndonëse e pakët, ka tipare të shprehura kserofile dhe përbëhet kryesisht nga shoqërimet e dushkut. Vitet e fundit ajo është zëvendësuar nga bimët e kultivuara.Gjatë viteve të pushtetit popullor mjedisi gjecgrafik është trasformuar gjerësisht, janë hapur toka të reja Për të cilat është siguruar ujitja, janë bërë pyllëzime dhe sistemime antierozive. Bimësia e lartë drusore në malin e Gramozit është shumë e varfër, e kushtëzuar kryesisht nga faktorët natyrorë, sidomos nga përhapja e madhe e proceseve të degradimit të relievit. Por në shpatet dhe në kreshta ka kullota të mira verore. Vetëm në pjesën jugore të tij ahishtet formojnë një pyll masiv. Kohët e fundit në shpatet e Gramozit janë bërë pyllëzime artificiale.
Demografia
Popullsia e qytetit shkon në rreth 10000 banorë sipas regjistrimit të nëntorit 2010 me një përbërje 50,8 % meshkuj dhe 49,2 % femra. Dendësia mesatare e qytetit është rreth 3200 banorë për km². Rreth 65 % e popullsisë i përkasin besimit mysliman, rreth 33% atij ortodoks dhe 2 % atij protestant. Emigrimi dhe ulja e nivelit të lindjeve janë ndër faktorët më kryesorë që popullsia në Ersekë në vitet pas hyrjes së demokracisë ka shkuar gjithnjë e në rënie.
SHTESA NATYRORE, LINDJET DHE VDEKJET
Një tjetër aspekt i rëndësishëm i studimit të popullsisë se Erseksave është dhe shtesa natyrore e saj, që paraqet raportin midis lindjeve dhe vdekjeve. Shtesa natyrore e popullsisë llogaritet të jetë rreth 15 banorë për mijë. Tendenca në vitet e fundit është gjithnjë e më shumë në ulje.
MIGRIMI DHE EMIGRIMI I POPULLSISË
Në qoftë se do të shohim ritmin e shtimit dhe zvogëlimit të popullsisë se Erseksave në kohë na rezulton se që prej statistikave të para të mbajtura për këtë zonë në vitin 1926 e deri në vitin 1991 popullsia ka ardhur duke u shtuar madje gjatë periudhës 1945 – 1990 popullsia u dyfishua kjo si pasojë e politikave të ndjekura në atë periudhë kohore. Por gjatë 25-vjeçarit të fundit ajo është zvogëluar në krahasim me periudhën paraardhëse kjo për disa faktorë që janë :
- Largësia e madhe nga qëndrat e zhvilluara ekonomikisht të vendit ka bërë që një pjesë e konsiderueshme e popullsisë në pamundësi për të zhvilluar bizneset e tyre në këtë zonë janë larguar kryesisht drejt kryeqytetit dhe në ultësirën perëndimore.
-Lindjet e pakta janë një tjetër shkak që ka ndikuar në zvogëlimin e popullsisë pasi në vitet e fundit numri i tyre pothuajse është përgjysmuar, kjo edhe për shkak të emigrimit dhe migrimit të shumtë por edhe për shkak të politikave të planifikimit familjar.
-Emigrimi dhe migrimi i popullsisë kryesisht pas vitit 1990 ka qenë masiv dhe i pakontrolluar çka ka çuar në braktisjen totale të shumë vendbanimeve rurale , madje në disa fshatra të kësaj zone nuk ka më asnjë banor rezident.
-Pamundësia që ka popullsia për të vazhduar arsimimin në shkallët e larta të tij, faktor që çon në një fenomen shqetësues siç është braktisja masive nga ana e të rinjve e kësaj zone për të shkuar në qytete më të zhvilluara të vendit ose në shtete të tjera për të vazhduar arsimimin e tyre. Në gjithë rrethin ka vetëm 3 shkolla të arsimit të mesëm.
-Shëndetësia është një tjetër faktor pasi shërbimi shëndetësor është fare i vogël. Ndodhen 23 qendra shëndetësore primare, nga të cilat 12 ndodhen në njësinë administrative Mollas (për shkak të numrit më të madh të fshatrave). Në përbërje të këtyre qendrave ka mjekë të familjes, ndërsa disa prej tyre kanë edhe mjekë specialistë, 19 konsulentë për gratë dhe fëmijët, si dhe staf mbështetës. Konstatohet se një pjesë e madhe e banorëve të kësaj bashkie, i drejtohet spitalit të Korçës apo atij të kryeqytetit, për të marrë kujdes shëndetësor më të specializuar. Gjendja e ndërtesave vlerësohet si e amortizuar dhe evidentohet nevoja për investime në mirëmbajtjen e tyre.
-Papunësia në Kolonjë rezulton në nivelin 27.1% dhe paraqitet pak më e ulët se mesatarja e papunësisë në rang vendi (rreth 29.3%). Kjo mund të shpjegohet me përqindjen e madhe të popullsisë rurale, e cila supozohet si e vetëpunësuar. Norma e papunësisë për të rinjtë është 53%, ndërsa norma e papunësisë për femrat është 32.5%. Këta tregues flasin për domosdoshmërinë e marrjes së masave urgjente, nëpërmjet projekteve, që synojnë rritjen e numrit të të punësuarve, pa lënë jashtë vëmendjes edhe fuqizimin e orientimin nga tregu i punës të arsimit profesional të mesëm.
SHPËRNDARJA E POPULLSISË SIPAS VENDBANIMEVE.
Në rrethin e Kolonjës kemi 2 vendbanime urbane të cilat janë qytetet e Ersekës dhe të Leskovikut dhe 76 vendbanime rurale. Numri i vendbanimeve rurale ka qenë më i madh në periudhat e mëparshme por në disa nga këto vendbanime, kryesisht në 25 vitet e fundit popullsia ka migruar dhe emigruar në masën 100 % dhe shumë fshatra në komunat Novoselë dhe Çlirim nuk ka më banorë rezidentë të përhershëm por gjatë verës vihet re një popullim stinor i këtyre fshatrave, kryesisht nga popullsi e moshës së tretë. Por, në krahasim me zonat urbane vëmë re se pjesa më e madhe e popullsisë jeton në zonat rurale, pra në zonat urbane kemi një numër prej 5271 banorësh ose 47.6 % e popullsisë së rrethit ndërsa në ato rurale një numër prej 5799 banorësh ose 52.4 % e popullsisë. Pjesa më e madhe e popullsisë është e përqendruar rreth qytetit të Ersekës, ku bashkia Ersekë së bashku me komunën qendër Ersekë kanë 6419 banorë ose 57.9 % e popullsisë. Faktori kryesor i kësaj shpërndarje të popullsisë është ai social dhe si kriter kryesor mund të përmend punësimin. Numrin më të lartë të popullsisë si njësi administrative e ka qyteti i Ersekës me 33.8 % ndërsa më të ulëtin komunat Çlirim dhe Novoselë me përkatësisht secila me 3.2 %. Krahasim i numrit të popullsisë midis viteve 1990 dhe 2011.STRUKTURA GJINORE SIPAS NJËSIVE ADMINISTRATIVE.
Nga sa mund të vëmë re shohim se kemi të bëjmë me një mbizotërim të numrit të personave meshkuj në krahasim me femrat, dhe në rastin e vitit 2011 kemi një përbërje prej 51.02 % meshkuj dhe 48.98 % femra, pra raporti midis meshkujve dhe femrave na rezulton në 96 femra për çdo 100 meshkuj.
STRUKTURA MOSHORE E POPULLSISË SIPAS VENDBANIMEVE
Kemi disa ndarje strukture moshore të popullsisë por në ketë rast popullsia është ndarë në : popullsi të re, popullsi aktive e moshës së mesme dhe popullsi e moshës së tretë. Faktorët kryesorë që ndikojnë mbi strukturat moshore janë lindjet, vdekjet, lëvizjet migruese të grupeve të ndryshme të popullsisë, faktorë socialë dhe ekonomikë. Vetëm një pjesë fare e vogël e të rinjve që vazhdojnë studimet universitare kthehen përsëri në vendlindjen e tyre, duke ndikuar dhe në strukturat moshore dhe si pasojë mosha e re përbën vetëm 15.6 % të popullsisë. Këtu mund të përmendim edhe lindjet e pakta sidomos në vitet e fundit.
Ekonomia
Erseka ka një ekonomi pak të zhvilluar ku më së shumti dallohet fabrika e bukës, ajo e miellit, fabrika e birrës (ALNED), fabrika e qumështit (M6A). Në Ersekë ushtrojnë aktivitetin e tyre prodhues një sërë shoqërish të vogla me karakter artizanal. Gjithashtu në Ersekë janë në funksionim të vazhdueshëm ndërmarrjet shtetërore Ndërmarrja Rruga-Ura dhe Ndërmarrja e Shërbimeve Pyjore. Në Ersekë ka filialin e tij dhe Fondacioni AGRINAS. Taçi Oil International është një kompani që merret me tregtinë e naftës, pronari dhe drejtori i së cilës është biznesmeni kolonjar zoti Rezart Taçi. Nën pronësinë e tij është edhe stacioni televiziv Albanian Screen, dikur i quajtur ALSAT.
Tregu bujqësor zë një vend të rëndësishëm në ekonominë e qytetit të Ersekës. Ajo kryhet me qytetet kufitare Korçë, Leskovik, Përmet, por edhe me qytetet e mëdha si Tirana, Durrësi, apo dhe me zonat kufitare me Greqinë.
Bujqësia dhe blegtoria përbën sektorin kryesor të ekonomise së bashkisë Kolonjë.
Kolonja ka kushte klimatiko-tokësore të përshtatshme për kulturat bujqësore si drithërat, perimet foragjerët dhe vecanërisht te pemtaria. Prodhimet e Kolonjës njihen për cilësinë e tyre dhe vecanërisht mund të dallojmë thekrën e cila është tipike kolonjare që mund të shërbejë për prodhim birre dhe buke të zezë; gruri I cili ka % të lartë gluteni dhe prodhon bukë me cilësi të lartë; frutat si molla, dardha janë shumë cilësore dhe mund të bëhen “pyje” për prodhim “bio”.
Aktualisht merren rendimente të ulta në kulturat bujqësore për shkak të mungesës së inputeve kryesore dhe të teknologjive të reja. Gjithashtu fermerët nuk janë të organizuar dhe kanë shumë vështirësi në teknologji dhe marketing të prodhimit.
Burimi kryesor i të ardhurave të banorëve është bujqësia dhe pemëtaria.Kulturat më fitimprurëse janë drithërat (gruri, misri) e pemët frutore (molla). Shtimi i prodhimit bujqësor në çdo drejtim potencial kushtëzohet nga gjendja e infrastrukturës së ujitjes dhe kullimit, e cila, aktualisht mundëson ujitjen e vetëm 40% të sipërfaqes së tokës gjithsej, shkallës së ulët të mekanizimit të punës për disa nga proceset e punës në bujqësi, dhe kapaciteteve magazinuese të pamjaftueshme të prodhimit të secilës prej kulturave më të kultivuara në zonë.
Sipërfaqja e tokës bujqësore për Bashkinë e Kolonjës është 6357 ha.Për vitin 2015 sipërfaqja e mbjelle është 4416 ha, nga kjo pjesa më e madhe shërben për kultivimin e drithërave dhe foragjereve.Numri i fermave në Bashkinë e Kolonjës është 2,303; nga këto 1420 ferma kanë madhësi ngastre 2 deri 2.5 ha.
Në Kolonjë ka dobësi me infrastrukturën ujitëse dhe kullimin, gjë që kërkon ndërhyrje të shpejtë.Është vështirë të flitet për mekanizim te bujqësisë me këtë fragmentarizim të tokës me sipërfaqe te vogla dhe për rendimente te krahasueshme me rajonin.
Toka bujqësore është tejet e fragmentarizuar ndërsa mungojnë bashkëpunimet mes fermerëve dhe politika vendore të përbashkëta për prodhimin bujqësor; zinxhiri i vlerës është i shkurtër, prodhimi grumbullohet nga sipërmarrës privatë në frigoriferë dhe mbërrin në tregjet vendore dhe rajonale, por nuk përpunohet më tej në asnjë formë.Këto probleme janë shkak për rendiment të ulët të tokës dhe për pasojë shfrytëzim të ulët të potencialit të saj.Nxitja e bashkimit të fermerëve dhe informimi i tyre për fondet e skemave kombëtare që janë të vlefshme për sipërmarrje të përbashkëta të fermerëve është i nevojshëm për të drejtuar në mënyrë me strategjike zhvillimin e sektorit të bujqësisë.Turizmi përbën potencial për diversifikimin e burimit të të ardhurave të zonës, dhe mund të jetë nxitës i rëndësishëm për gjallërimin e jetës sociale të saj; sinergjia që mund të krijohet me agro-bizneset është e vlefshme veçanërisht për punësimin e grave dhe rritjen e mirëqenies së tyre. Megjithatë, sektori është ende i pazhvilluar. Njohja dhe promovimi i vlerave të zonës janë të domosdoshme, me qëllim afrimin e sipërmarrjeve private dhe turistëve vendas e të huaj.
Në bashkinë e Kolonjës, zhvillimi i biznesit është i orientuar kryesisht nga biznesi i vogël. Në këtë territor ushtrojnë aktivitet rreth 350 subjekte private, nga të cilat vetëm 15 subjekte kanë statusin e personit juridik. Subjektet me statusin e personit juridik përbëhen nga 6 firma ndërtimi, ndërsa të tjerat punojnë kryesisht në fushën e shfrytëzimit të pyjeve dhe përpunimit për shitje të lëndës drusore.Pjesa tjetër e aktivitetit ekonomik konsiston në biznesin e vogël, kryesisht në fushën e shërbimeve dhe tregëtisë dhe një numër relativisht i vogël përbëhet nga subjekte të vogla prodhuese e përpunuese, (1 subjekt prodhim birre; 3 subjekte prodhim buke; 1 fabrikë përpunim qumështi dhe 3 baxho me kapacitet relativisht të ulët).Gjithashtu, veprojnë subjekte në fushën e tregëtisë dhe të shërbimeve, kryesisht të vetëpunësuar dhe vetëm 30% e tyre kanë nga dy punonjës të siguruar, përfshi edhe pronarin.
Investimet e reja për zhvillimin e biznesit janë të rralla; numërohen rreth 35 objekte të reja të përshtatura për objekte tregëtie dhe shërbimesh, disa prej tyre të papërfunduara, me sipërfaqe ndërtimi nga 100 deri në 200 m2, mesatarisht 2-3 kate. Ajo që është e dukshme janë investimet për rikonstruksion dhe përshtatje të mjediseve ekzistuese në rreth 80% të mjediseve ku ushtrohet aktivitet privat.Në vitet e fundit ka patur pothuajse një numër kostant të numrit të biznesit të vogël të regjistruar me një rritje rreth 2-3%.Ka subjekte që mbyllin aktivitetin ose ndryshojnë llojin e aktivitetit ose vendndodhjen e biznesit, sidomos në rastet e subjekteve që operojnë kryesisht në mjedise me qera.Numri i bizneseve të mbyllura çdo vit varion në 4-5% të numrit të përgjithshëm të subjekteve private.
Mirëqenia ekonomike
Nga shqyrtimi i burimeve të të ardhurave familjare, rezulton se ndihma sociale dhe përfitimet të ngjashme me të zënë 11,6% të të ardhurave familjare për popullatën lokale të Kolonjës. Në një nivel mjaft të ulët paraqiten remitancat, që përfaqësojnë 3,7% të të ardhurave. Ndërkohë, burimi kryesor i të ardhurave familjare janë punësimi dhe vetpunësimi, që së bashku përfaqësojnë më shumë se gjysmën e totalit: 51,5%, si dhe llojet e ndryshme të pensioneve: 38,8% (kjo e fundit tregon mbi përbërjen e moshuar të popullsisë së zonës). Të dhënat mbi numrin e familjeve që trajtohen me ndihmë ekonomike janë një tregues indirekt i nivelit të varfërisë në Bashkinë e Kolonjës. Këtë ndihmë e përfitojnë në total 394 familje, nga të cilat 154 në qytetin e Ersekës dhe 61 në atë të Leskovikut. Në raport me numrin total të familjeve, rezulton se në Bashkinë e Kolonjës përfitojnë ndihmë ekonomike rreth 6,2 % e familjeve. Përqindja mbetet thuajse konstante dhe nuk ka patur reduktime apo rritje të ndjeshme gjatë viteve të fundit.
Burimet natyrore dhe qëndrueshmëria mjedisore
Bota bimore e shtazore është e pasur.Gati 45 % e sipërfaqes është e mbuluar me pyje e shkurre.Takohet zona e makjeve, dushkut, pishës, ahut, bredhit si dhe ajo e kullotave alpine. Krahina e Kolonjës zotëron zona me vlera të veçanta natyrore, që përbëjnë potencial të lartë turistik: Rezerva Natyrore Gërmenj-Shelegur, zona termale e Vromonerit dhe gazrat sulfurike të Postenanit. Bashkia Kolonjë me sipërfaqe prej 80 mijë ha, mbart një pasuri të madhe pyjore prej 35 mijë ha, kullosore me 22 mijë ha, sipërfaqe fond gjuetie (zonë e lejuar gjuetie) 40 mijë ha dhe zonë e ndaluar gjuetie 26 mijë ha. Rritet shumëllojshmëri e florës dhe e faunës, bazuar edhe në shtrirjen vertikale të sipërfaqes nga zona e ulët Sandrapor-Leskovik me 460 m mbi nivelin e detit deri në kullotat alpine me 2.523 m mbi nivelin e detit (maja Cuka e Pecit). Ky variacion i altitudës sjell pa dyshim mikroklima sipas kundrejtimeve, relieveve, habitateve të florës e faunës mjaft të pasur.
Politika
Partia Socialiste e Shqipërisë fitoi zgjedhjet vendore të vitit 2011 duke zgjedhur si kryetar të bashkisë zotin Ali Laho. Në zgjedhjet parlamentare të vitit 2005 të fituara nga Partia Demokratike në Kolonjë u zgjodhen si deputetë zoti Alfred Dalipi (PS) dhe Leonard Solis (PBDNJ). Kryetar i PD-së i degës së Ersekës është zoti Viktor Duro.Ne zgjedhjet lokale te parakohshme te vitit 2016 fitoi Partia Socialiste e Shqiperise me kryetar Ilia Stefo.
Kultura
Erseka është një qytet me tradita të madha kulturore. Ndër vite ka pasur shumë qytetarë kolonjarë, të cilët kanë kontribuar sukseshëm në fusha të ndryshme të artit dhe kulturës. Ndër më të njohurit kanë qenë Petro Nini Luarasi, Papa Kristo Negovani Sevasti Qiriazi, Parashqevi Qiriazi, Agim Qiriaqi, Dhori Qiriazi, Jani Vreto, Faik Konica, Sali Butka, Gani Butka, Mersin Prodani, dhe Zalo Prodani, Themistokli Gërmenji, Zylyftar Poda, Spiro Bellkameni, Hasan Zyko Kamberi, Shahin Kolonja, Naum Vangjel Cerja dhe këngëtari Xhemal Shaini.
INFORMACION SHTES
Periudhat e zhvillimeve urbane
Përsa i përket kësaj çështjeje në punim kam evidentuar tre periudha kryesore që për nga zhvillimet urbane paraqesin tipare të ndryshme. Periudha e parë nga krijimi i qytetit deri në vitin 1944, periudha e dytë në vitet 1945 – 1990, dhe periudha e tretë nga viti 1991 deri në 2016.
Periudha e parë nga krijimi i qytetit deri në vitin 1944, është evidentuar në ketë punim si periudhë e parë kjo pasi përsa i përket 3 nënsistemeve paraqesin luhatje të ndjeshme në tiparet e tyre. Për shembull, përsa i përket nënsistemit funksional fillimisht aktivitet kryesor ekonomik ishte kryesisht tregtia, më pas kjo hapësirë morri tipare të tjera dhe kaloi në një etapë ku zhvillimi ekonomik ishte administrativo – tregtar, si dhe u zhvilluan bizneset dhe dyqanet e parë dhe në vitet e fundit të kësaj periudhe zhvillimi ekonomik dhe punësimi ishin kryesisht të mbështetur tek punësimi në administratë.
Periudha e dytë nga viti 1945 – 1990 është evidentuar si periudhë më vete kjo kryesisht bazuar në zhvillimet popullatave dhe në nënsistemin fizik. Përsa i përket të parës kemi një rritje të popullsisë rreth 800% nga viti 1944 deri në 1970[3], ndërsa për nënsistemin fizik mund të themi se qyteti u zgjerua shumë përsa i përket sipërfaqes, me rreth 150%, në të gjithë drejtimet por më tepër drejt veriut dhe jugut duke ndjekur gjurmën e rrugës nacionale Korçë – Leskovik.
Periudha e tretë nga viti 1991 – 2016, ka si tipar zhvillimet popullative dhe nënsistemin funksional. Në ketë periudhë kemi migrim dhe emigrim masiv nga qyteti. Nënsistemi fizik pothuajse nuk pëson ndryshime.
Periudha nga krijimi deri në vitin 1944
Para vitit 1944 nuk ekzistonte asnjë lloj industrie[4]. Në periudhën 1920 – 1924 në Kolonjë ka pasur 4 hotele dhe 2 hane[5].
Të dhënat e para për popullsinë e qytetit të Ersekës janë ato të vitit 1928 ku sipas një libri të botuar nga sekretari i përgjithshëm i këshillit të ministrave të asaj kohe Teki Selenica thuhet se pas largimit të andartëve grekë nga Shqipëria juglindore qyteti i Ersekës kishte ngelur vetëm me 27 shtëpi dhe 112 banorë. Nuk dihet saktësisht sa banorë ka pasur përpara këtij viti por dihet se si pasojë e luftës një pjesë e banorëve u largua ose u vranë. Më poshtë është ilustruar me foto qyteti i Ersekës në vitet ’20.
Figura nr. 1 Qyteti i Ersekës në periudhën e mbretit Zog[6].
Përsa i përket ndryshimeve strukturore dhe hapësinore në ketë periudhë mund të themi se ato ishin tepër të larmishme. Toka në hapësirën urbane kishte përdorim kryesisht për bujqësi, dhe shumë pak në aktivitete të tjera. Numri mesatar i ndërtesave në ketë periudhë luhatej midis 15 – 20 ndërtesa banimi mesatarisht, ndërsa si godina shërbimesh 1 – 2 godina. Banesat ishin kryesisht të ulëta dhe pjesa më e madhe e tyre ishin me 2 kate. Çatitë e ndërtesave ishin relativisht të pjerrëta, si pasojë e klimës. Ato ishin të ndërtuara me dërrasa guri. Në qendër ndërtesat ishin pranë njëra – tjetrës, ndërsa me largimin drejt periferisë distanca midis tyre vinte duke u rritur. Rrugët ishin të gjera dhe me bazament natyral.
Në ketë periudhë nga studimi nuk kam vërejtur një ndërlidhje të fortë midis të tre nënsistemeve. Këtu kam vërejtur një ndërvarësi midis nënsistemit funksional dhe atij fizik. Kjo sepse tipologjia dhe shpërndarja e banesave ishin në varësi të aktiviteteve ekonomike të kësaj periudhe. Por, mund të them se rolin kryesor në ketë periudhë e ka pasur nënsistemi funksional i cili ka qënë nxitësi kryesor i zhvillimit të qytetit.
Periudha nga 1945 – 1990
Në vitin 1958 në Ersekë u hap gjimnazi “Petro Nini Luarasi”[7]. Në qytetin e Ersekës që në vitin 1962 është krijuar dhe ka vepruar Muzeu Historik i rrethit Kolonjë[8].
Erseka para çlirimit kishte rreth 300 banorë, kurse në vitin 1970 kishte rreth 2500 banorë[9]. Përsa i përket popullsisë urbane në vitin 1970 ajo ishte në 23%, duke përfshirë qytetin e Ersekës dhe të Leskovikut[10]. Ndërsa qyteti e Ersekës në 1970 kishte 13.35% popullsi urbane, qyteti i Leskovikut ishte në shifrën 9.65%.
Në vitin 1945 në Ersekë kishte vetëm një central të vogël telefonik me 10 numra, që bënte lidhjen e rrethit me qytetet e tjera[11].
Sipas të dhënave të vitit 1970 në qytetin e Ersekës dhe Leskovikut, dy qendrat urbane të rrethit të Kolonjës, deri në ketë vit kishin 2 punishte frutash, 5 punishte alkooli, 2 punishte ëmbëlsirash dhe 11 punishte bulmeti[12]. Deri në vitin 1970 në rrethin e Kolonjës kishte 130 njësi tregtare, nga të cilat 57 në zonat urbane.
Periudha nga viti 1990 deri në ditët e sotme
Qyteti i Ersekës ka 6.8% të totalit të popullsisë urbane të rajonit, sipas të dhënave të vitit 2001[13]. Në vitin 2011 popullsia e qytetit ishte 3746 banorë[14]. Nga këta 613 banorë ose 16.36% i përkasin grupmoshës 0 – 14 vjeç, 2572 banorë ose 68.65% i përkasin grupmoshës 15 – 64 vjeç ose pjesa e popullsisë aktive urbane dhe 561 banorë ose 14.97% i përkasin grupmoshës 65+ vjeç[15]. Gjithsej qyteti ka rreth 1169 familje sipas censusit 2011.
Gjithsej gjatësia e rrjetit rrugor është 17.8 km, ku 10 km janë asfalt, 5.9 km çakëll, 1.9 km pa çakëll[16]. Sipas të dhënave qyteti i Ersekës e ka dendësinë e rrjetit rrugor 2.9 km/km2. Në qytetin e Ersekës, rrjeti rrugor paraqitet në 56.2% të tij si i tipit “i asfaltuar[17], dhe është 25.1% më i lartë se mesatarja e rajonit që është 31.1%.
Përsa i përket strukturës ekonomike qyteti i Ersekës ka si aktivitete kryesore industrinë e lehtë dhe përpunimin e drurit[18]. Sipas të dhënave nga drejtoria rajonale e tatim taksave, dega Korçë, në qytetin e Ersekës, bizneset e liçencuara, nëndegë të sektorit primar, janë gjithsej 2. 1 në nëndegën bujqësi dhe 1 në nëndegën bletari[19]. Në sektorin sekondar nëndegët janë këto : 1 biznes elektro – magnetikësh, 3 biznese mekanike, 11 biznese materialesh ndërtimi, 22 ushqimore, 2 ndërmarrje tekstilesh dhe veshjesh, 13 për përpunim druri dhe 1 industri e letrës, ambalazhit dhe shtypshkronjës[20]. Në sektorin terciar qyteti i Ersekës ka 4.7% të peshës specifike, të totalit të sektorit terciar rajonal[21]. Tregtia urbane në rrethin e Kolonjës zë 41.1%[22]. Përsa i përket sektorit terciar ka gjithsej 292 biznese në ketë sektor, sipas të dhënave të vitit 2009, ku ka 112 njësi tregtare, 31 njësi transporti, 70 njësi turizmi, 69 njësi shërbimesh[23].
Në qytetin e Ersekës ka 278 automjete ose 3.6% e gjithë automjeteve të rajonit[24]. Nga këto 31 shërbejnë për transport, nga të cilat 8 për transport mallrash, 7 për transport udhëtarësh dhe 16 për transport udhëtarësh ku hyjnë taksi dhe furgona[25].
Përsa i përket arkitekturës dhe shpërndarjes së banesave në vitin 2011 kemi 383 godina[26]. Ndryshe mund të shprehemi edhe se në qytet ndodhen 1450 banesa[27], ku hyjnë banimi në pallat, shtëpitë private, vila, shtëpi të përbashkëta banimi etj.
Sipas të dhënave të vitit 2011 në qytet ka 731 telefona fiks, 294 kompjuter dhe 198 lidhje interneti[28]. Nga viti 1945 deri në vitin 2011 numri i telefonave fiks është rritur me 73100%.
Televizioni lokal Era TV vazhdon transmetimet e tij që nga viti 1999.
Personalitete të njohura
Petro Nini Luarasi (Mësues i Popullit, atdhetar)
Papa Kristo Negovani (Mësues i Popullit, atdhetar)
Sali Butka (Atdhetar)
Faik Konica (Rilindas)
Hasan Zyko Kamberi (Rilindas, poet)
Shahin Kolonja (Atdhetar)
Agim Qirjaqi (Aktor)
Jani Vreto (Atdhetar)
Sevasti Qiriazi-Dako (Atdhetare, Mësuese e Popullit)
Parashqevi Qiriazi (Atdhetare, Mësuese e Popullit)
Dhori Qiriazi (Mësues i popullit)
Zalo Prodani (Atdhetar)
Sejfi Vllamasi (Atdhetar, politikan)
Gani Malushi, (Dëshmor)
Themistokli Gërmenji, (Atdhetar)
Josif Pashko, (Atdhetar)
Gramoz Pashko, (Politikan)
Sporti
Klubi Futbollistik Gramozi Ersekë (shkurt: KF Gramozi ) është skuadra e futbollit të qytetit. Klubi është themeluar ne vitin 1925. President i klubit të futbollit FK Gramozi është zoti Rezart Taçi. KF Gramozi ka marrë pjesë gati në të gjitha aktivitetet sportive në vend. Në sezonin 2007-2008 ka dalë kampion i kategorisë së dytë, duke fituar kështu për herë të parë të drejtën për të luajtur në kategorinë e parë. Gjatë sezonit 2008-2009 skuadra e futbollit të Ersekës edhe pse ishte debutuese ajo arrin një nga sukseset më të mira në historinë e saj. Forma e mirë sportive e futbollistëve të saj bëri që skuadra në përfundim të fazës së parë të kryesojë tabelën e klasifikimit. Në fund të kampionatit ajo renditet në vendin e katërt duke fituar njëkohësisht të drejtën për të luajtur një ndeshje shtesë me mbajtësen e vendit të 9-të të kategorise superiore. Ndeshja u luajt në Stadiumin Kombëtar "Qemal Stafa" në Tiranë. Ajo u fitua nga FK Gramozi me rezultatin 5:2 nën praninë e mëse 9000 tifozëve kolonjarë. Në sezonin futbollistik 2009-2010 FK Gramozi debutoi në nivelin më të lartë të futbollit shqiptar, në atë të kategorisë superiore.
Lidhje të jashtme
Bashkia Ersekë - Strategji e zhvillimit ekonomik vendor 2006 - 2011 (PDF-Format)
Raporti për gjëndjen e mjedisit 2008 (PDF-Format)
Futboll Klub Gramozi
Burimi i informacionit
Rrethi i Kolonjës
Qytete në Shqipëri
|
7478
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Peqini
|
Peqini
|
Peqini është qytet në Shqipëri me rreth 10,200 banorë, vendosur midis Elbasanit dhe Rrogozhines buzë lumit të Shkumbinit. Është qytet me vlera historike.
Gjeografia
Peqini shtrihet ne pjesën qendrore te Shqipërisë i kufiziar nga
qyteti i Rrogozhines dhe Elbasanit
Historia
Klaudiana-Biklinet-Peklin-Peqin Peqini është një vendbanim i lashte ilir, në bregun e djathtë të Shkumbinit të poshtëm. Gjetjet arkiologjike dëshmojnë për faktin se ai ka ekzistuar njëherësh me qytetet më të lashte te vendit tonë. Pozicioni gjeografik, ia jepte atij një mundësi të tillë, duke qenë i vendosur përgjatë rrugeës së vjetër të KANDAVISE e më pas te asaj Egnatia, i njohur me emrin KLAUDIANA. Në burimet historike te vitit 1431 thërritet me emrin BIKLINET dhe me pas PEKLIN. Gjatë mesjetës së vonë u zhvillua si qendër tregtare dhe zejtare E kaluara e lashte, sidomos ajo mesjetare, pasqyrohet në momumente historike te qytetit, si Pallati i kultures, Kalaja e Peqinit dhe Xhamia me kullën e sahatit, kisha ortodokse, kisha ungjillore protestante.
Kalaja e Peqinit Në pjesën jugore të qytetit, muret e saj fillimisht të japin përshtypjen e një rrethimi të vogël, por më pas, nëse viziton të gjitha anët, e kupton se nuk është një kala e zakonshme. Brenda territorit të saj ndjehesh si brenda një fortese. Themelet e kalasë së Peqinit mendohet se i përkasin periudhës romake, në kohën e ndërtimit të rrugës “Egnatia” dhe më pas është rikonstruktuar edhe gjatë pushtimit turk. Muret e kalasë, që mban edhe emrin e vendbanimit ilir të Klaudianës kanë patur një lartësi prej rreth 12 metrash. Kalaja e “Klaudianës” është zgjeruar në shekullin e XIV-të nga turqit, të cilët ia dhanë më pas spahiut të kazasë, i cili ndërtoi një saraj dykatësh dhe një harem.
Demir Pasha ka qenë i fundit që ka jetuar në kalanë e Peqinit. Këtë fortesë e përmend në shënimet e tij edhe kronikani i shekullit të XVII-të, Çelebiu, i cili thotë: “…muret e kësaj kështjelle shkojnë rreth 12 metra të lartë. Brenda rri dizdari dhe ka 70 ushtarë. Ka 5 topa në këtë kështjellë dhe 10 shtëpi të vogla të mbuluara me tjegulla. Ka gjithashtu një xhami të vogël pa minare. Në të majtë të kështjellës ngjitur me një mur ka një namazgja…” Kalaja ka qenë e pajisur me llagëme (tunele) të nëndheshme që shërbenin si dalje disa kilometra larg qytetit, në kohë të vështira. Po ashtu, në muret e kalasë janë gjetur tuba prej balte, që sipas arkeologëve do të thotë se në kohë lufte furnizimi me ujë është bërë nga jashtë. Panorama e ditëve të sotme, në kalanë e Kaudianës është e trishtë, krahasuar me atë që rrëfejnë kronikanët. Një minitreg i improvizuar në hijen e mureve të uron mirëseardhjen, kurse në të vetmen portë të lartë do të kuptosh se hyrja është kthyer në një shesh- pushimi për karrocat e kuajve që përdoren për transport. Shkallët janë paksa të veçanta, por dera qëndron e mbyllur dhe çelsi nuk dihet se ku ka përfunduar, pas largimit të të vetmit punëtor që kujdesej për kalanë. E megjithatë, një hyrje tjetër duhet të ekzistonte, pasi fëmijët dhe të moshuarit e përdorin kalanë si një shesh loje apo lulishte. Në një nga portat e vjetra në formë tuneli të ofrohet pamja e brendshme e kalasë. Në një cep të saj është një ndërtim i ri që dikur mendohej të ishte një lokal luksoz për qytetarët e Peqinit. Duket se planet e pronarit të tij i ka prishur bashkia, me aksionin e prishjes së të gjitha objekteve pa leje. Një nga të moshuarit na tregon se kalaja është qendra e qytetit të Peqinit, pasi ai nuk ka asgjë tjetër me të cilin mund të pasqyrojë vlerat e qytetërimit të lashtë. 75-vjeçari Nebi Gripshi e quan fatkeqësi mungesën e përkujdesit për kalanë e vjetër. “Dikur ky objekt ruhej dhe mirëmbahej. Madje këtu flitet se ekzistojnë varre shumë të vjetra, të cilat kërkojnë gërmime, por tani ka mbetur në mëshirën e fatit”,-thotë i moshuari. Nëse gërmohet në brendësi të saj dhe zbulohet pjesa bizantine, atëherë interesi edhe i të huajve do të ishte i madh. “Të vetmet gjëra që ne kemi këtu në Peqin është Kalaja dhe Sahati. Nëse edhe këtyre të dyjave i humbin vlerat, atëherë me çfarë mund të krenohemi. Kemi dëgjuar dhe lexuar se Demir Pasha, i fundit që ka qëndruar në kala ka qënë pas Aqif Pashës si një patriot me mjaft vlera.
Qyterimi i vjetër dhe kultura e Peqinit duhet parë nga këto vlera dhe jo të njihet vetëm si një qytet i vogël dhe i papërfillshëm në hartën e Shqipërisë”,-përfundon Gripshi për “Shekullin”.Nga te gjtihë vizitoret e huaj Peqini dhe krahina e tij përmendet për popullin e tij bujar e mirkpritës, për shtëpitë e kopshtet e bukura, kodrat e veshura me ullij e gjelbërim si dhe fushën e gjerë pjellore, qe lumi Shkumbin i përshkon fund e krye. Në Peqin është parashikuar të kalojë rruga e, Korridorit të tetë, çka do ti sjellë kësaj zone mjaft favorizime ekonomike. Peqini i përket krahinës së Shqipërisë së Mesme dhe si i tille folklori dhe veshjet janë tipike të kësaj krahine Përjashtim bën vetëm zona e Darsisë, në të majtë të lumit, ku vihen re ndikimet të krahinave jugor dhe veriore.
Demografia
Peqini është një qytet i banuar nga një popullsi shqiptare autoktone peqinase disa nga këto mbiemra autoktone janë: Bonati, Dervishi, Sufali, Dubali, Magani, Bejtja, Nuka, Biça, Dokja, Mezini,Cani , Bedalli, Deda, Myftiu, Dubali, Hera, Myftiu, Isaj, Gripshi, Puçi, Godelli, Kumbara, Shqarri, Deda, Mezini, Kadiu, Teqja, Cani, Peza.
Ekonomia
Ky qytet ēshtē i pērmendur gjithashtu pēr zhvillimin e ekonomisē bujqēsore dhe blegtorale.
Kultura
Peqini, njihet si qytet i vjetër dhe tepër i pasur në vlerat kulturore. Ky fakt dëshmohet nga sarajet apo pashallëku që ka pasur dikur Pasha i Peqinit. Akoma kanë mbetur pjesë të këtij pashallëku të vogël. Gjuha ose dialekti i Peqinit është një dialekt që ndahet më dy pjese, sepse nga lumi Shkumbin e sipër flasin me një nuance te dialektit gegë i mesëm, dhe nga lumi Shkumbin e poshtë flasin një nuancë të dialektit toskë. Një gjë që e kanë të përbashkët ne dialektin e tyre peqinasit është shqiptimi i fjalës "Th", që shqiptohet ndryshe si "Th-ja francese". Është nje dialekt i rrallë në të gjitha krahinat e Shqipërisë.
Sporti
Qyteti i Peqinit është shtëpia e ekipit te futbollit Shkumbini. Përfaqësimi i qytetit ne Superligën Shqiptare qe nga viti 1994 është një sukses i madhe për një vend me popullsi relativisht të vogël. Parë ne këtë aspekt ekipi i futbollit jep një kënaqësi të veçantë për banorët e këtij qyteti. Rrezultati më i mirë në këto vite ka qenë vendi i katërt ne Superligë , si dhe dalja tre herë në gjysmëfinalen e kupës së Shqipërisë. Tifozët e Shkumbinit dallohen për mbështetjen e tyre të fuqishme që i japin ekipit të tyre. Në ekip përveç lojtarëve shqiptare militojnë një lojtar maqedonas, një boshnjak si dhe një serb. Trajner i ekipit për sezonin 2021-2022 ishte Lorenc Pashja.
Politika
Kryetari aktual i bashkise Peqin eshte Lorenc Tosku.
Lidhje të jashtme
Peqini Online
Ks Shkumbini Peqin
Shiko dhe këtë
Kalaja e Peqinit
Referime
Qytete në Shqipëri
|
7479
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Divjaka
|
Divjaka
|
Divjaka është një qytet në Shqipërinë e Mesme që ndodhet pes km larg Detit Adriatik dhe në veri-lindje të Lagunës së Karavastës me rreth 7 282 banorë.
Historia
Lashtësia
Mendohet se kodrat e Divjakes deri ne afersi te Terbufit kane qene te banuara qysh ne kohet e lashta. Kjo vertetohet edhe nga shume objekte arkeologjike te gjetura ne keto kodra, si nga varret e shumta qe gjenden neper keto vende.
Rrethinat e Divjakës
Në jug të Divjakës në afërsi të fshatit Mize dhe Xeng nga hapja e një kanali kullues u gjenden disa tjegula , copa rrexylli, një gozhdë kovaei 12 cm, dhe dy rrota me diameter 18 & 10 cm dhe fragmentesh enësh të ndryshme. Copat e tjegulave dhe të tullave të gjetura në këtë arë janë idetike me tjegullat e tullat e gjetura nëpër varret e fshatrave të përmendur më siper. Në fshatin Mize janë gjetur rreth e rrotull varre te mbuluar me tjegulla me permas 70×40×2cm, po dhe pjata balte si dhe vegla pune hekuri, të cilat i perkasin mesjetës së hereshme.
Të gjitha materialet të cilat janë gjetur si: Hanxhare, heshtat,pjatat kandilat, kanë pas egzistuar në muzeun e Divjakës dhe i perkisnin shekullit III-II para erës sonë.
Me perjashtim të pak eneve helenistike e të ndonjë objekti tjetër, të gjitha të tjerat janë Iliro-shqiptare. Si do që të jetë, fakt është se Divjaka dhe kodrat përreth saj kanë qënë të banuara që në kohë të lashta nga fisi i njohur Ilir i Taulantëve dhe më vonë nga shqiptarët e hershëm.
Një fakt tjetër është nje gurë i gjetur në Divjakë me mbishkrim latin i cili është nje gurë rruge dhe deshmon se në këtë zonë ka pas kaluar një rrugë që lidhte Apollonin me Dyrrahun (Durrësin) dhe thuhet se ka qënë një degë e rrugës Egnatia që shkonte për në Skampa (Elbasan) sipas hartes Krahina jonë në shekujt IV-V të erës sonë.
Arkeologjia
Nga zbulimet arkeologjike interes te veeante paraqe fytyra e nje femre ne reliev, Erinia, perendesha e hakmarrjes e skalitur ne nje bllok te vogel guri gelqeror. Kjo veper është gjetur ne murin e jashtem te Kishes se Divjakes. Deri vone ka qene e kspozuar ne muzeun e qytetit. Floket e saj ishin te trajtuar si gjysem gjarperinj e floke me nje goje te hapur qe tregonte tmerrin.
Ne nje bllok tjeter guri gelqeror po ne murin e kishes paraqitet ne reliev portreti i Perandorit ilir, Kostantini i Madh (306-332) i veshur me kemishe popullore ilire. Nga keto fakte mund te themi me siguri se Divjaka dhe zona e saj kane qene banuar para dyndjes se sllaveve dhe para epokes sone.
Pervec gjetjeve te shumta arkeologjike, sipas dokumentave turke te viteve 1441-1450 del se Divjaka ka qene prone e nje te quajturi Dhimiter Prespa. Me pas kaloi ne pronesin e nje fare Zakonas Beu, i cili e permendet ne histori per mardhenie me Gjergj Kastriotin-Skenderbeun.
Nga viti 1450 i shekullit XV qyteti mbeti ne duart e nje te quajturi Zurgo,me vone pas vitit 1450 u be prone e nenes se Sulltanit. Ne kete kohe populli u detyrua te paguante shume taksa si, vergjije, xhelepi gjithashtu per aresye se ata ishin te krishtere ata duhet te paguanin dhe takse nizamie, dhe te punonte argat tek tok e turkut.
Ne afersi te Divjakes meperpara ka pas egzistuar nje fshate i quajtur Kular. Ky fshat e ka marr emrin nga disa relieve ne forme kularesh qe ishin formuar nga rrjedha e lumit Shkumbin.
Per aresye te permbytjeve te shumta nga lumi banoret u detyruan te shpernguleshin nga fshati dhe te shkonin ne Divjake ku jetuan dhe jetojne akoma disa fise si Tashi, Janko etj.
Prejardhja e Emrit
Si dhe nga e ka marre kete emer nuk kemi shume informacione, por per sa dime dhe na kane lene te shkruar te paret tane ka disa teori.
Rrap Mertiri mesues pensionist, i cili para clirimit ka qene mesues ne Divjak, ka degjuar prej mesuesit te mirenjohur Jani Minga se emri Divjake vjen nga fjala Divija dy vija. Ne te vertete qyteti kufizohet nga dy vija uji, grykëderdhja e Shkumbinit ne veri, dhe delta e Semanit në jug.
Ndersa nje informacion tjeter na e jep Profesor Kol Nika ne Librin e tij Divjaka një fshatë i lashte i cili thotë se e ka marre emrin nga rrenja e fjales Div ne gjuhen shqipe Dif-Diva, përdoret për kafshët mbinatyrore dhe ne mënyrën figurative për njerëz me force vigane, te fuqishem e shtatemedhenj.
Emri Divjake permendet per here te pare ne dokumentat turke ne vitet 1441-1443-1445. Keto dokumente kane qene ne muzeun e qytetit.
Nje tjeter dokument qe tregon per prejardhjen e emrit Divjake është dhe botimi ne nje reviste i Profesor Luk Karafilit nga Shkodra me pseudonimin Bardhyli ne artikullin e tij Kravastaja e Divjaka shkruan: Qyteti Divjake mori emrin perrallor te divave te perralles se moeme qe i pershtatet princeshes Marika Matranga dhe tregon tretjen e kesaj familje me ate te princave Muzakaj te Beratit. Autori e mbështët kete ne nje perralle te degjuar ne Lushnje nga disa te moshuar.
Gjithashtu ne kohen e Turqise dhe deri vone para clirimit, krahina ku bente pjese Divjaka quhej Karatoprak (nga turqishtja -dhe i zi-), kjo krahine perfshinte katundet ndermjet Terbufit e gjolit te Karavastase deri ne Libofshe, por vendasit nuk e quanin veten Karatoprakas por Divjakas.
Me sa dihet pra deri me sot fjala Divjake nuk rrjedh nga ndonje emer fisi,llagapi(mbiemer), apo toponomi te mepareshme dhe nuk duhet te kete dale nga vendasit por nga njerez te tjeter qe kane shkelur e pare kete vende dhe banoret e ketij vendiPozita
Pozita Gjografike.
Kordinatat
Kordinatat gjeografike te Divjakes jane: gjatesia 3 km dhe gjeresia 1 km. Lartesia mbi nivelin e detit varion nga 3m deri ne 5m. Largesia nga rruga lokale deri ne rrugen nazionale është rreth 16 km. Per tu ardhur ne ndihme banoreve qe te udhetojne ne vende te ndryshme ne divjake ndodhet nje stacion autobuzash qe ploteson nevojat e qytetareve.
Gjeografia
Kordinatat gjeografike te Divjakes jane: gjatesia 3 km dhe gjeresia 1 km. Lartesia mbi nivelin e detit varion nga 3m deri ne 5m. Largesia nga rruga lokale deri ne rrugen nazionale është rreth 16 km. Per tu ardhur ne ndihme banoreve qe te udhetojne ne vende te ndryshme ne divjake ndodhet nje stacion autobuzash qe ploteson nevojat e qytetareve.
Mjedisi Natyror
Divjaka shtrihet ne brendësi te një fushe. Ne territorin e saj ka pasuri nëntokësore siç është gazi natyror. Këto pasuri janë shfrytëzuar nga njerëzit qe prej 30 vjetësh.
Format kryesore te relievit janë :
kodër - 100 ha
fushë - 1800 ha
pyll - 1275 ha
sipërfaqja ujore - 595 ha
Klima dhe Moti
Klima është mesdhetare dhe është një klime jo e shëndetshme sepse ka shume kontraste midis stineve.
Temperatura mesatare shumëvjeçare vjetore është 21 °C.
Temperatura mesatare shumëvjeçare e janarit është 5 °C.
Temperatura mesatare shumëvjeçare e korrikut është 30 °C.
Temperatura minimale absolute është -1 °C.
Temperatura maksimale absolute është + 38 °C.
Reshjet bien kryesisht ne stinën e pranverës. Reshjet e dëborës janë te rralla ne këtë vend. Reshjet e bresherit bien me shume ne stinën e pranverës. Takohen deri ne 3 dite me breshër ne vit. Ngricat janë te rralla. Takohen deri 10 dite me ngrica ne vit. Ngricat e para shfaqen ne muajin janar ndërsa te fundit ne muajin mars. Periudha e thatësirës zgjat rreth 90 dite ne vit. Ka pasur raste edhe te thatesirave te tejzgjatura dhe kane qene rreth 3 raste ne 10 vjet. Era është e shpeshtë. Erërat dominuese te gjysmës se ngrohte te vitit vijnë nga jugu ndërsa te gjysjmes se ftohte nga veriu. Ne Divjakë nuk mungon edhe rasti i stuhive. Ato ndodhin me shpesh ne mars dhe numërohen mesatarisht 2 dite me stuhi ne vit. Demet qe kane sjelle stupite kane qene : rrëzimi i drithërave, rrëzimi i pemëve te vjetra qe shpesh here shkaktonte edhe rrëzimin e linjave elektrike.
Demografia
Ekonomia
Rezervati i dikurshëm i gjuetisë
Deri ne fund te viteve '80 kjo ishte zone e rezervuar për ish-udheheqesit e larte komuniste, te cilët vinin ne fundjave për te gjuajtur shpeze te egra. Ne lagunën e Karavastase rritet me shumice fazani i egër, i cili përben një nga ushqimet me te zgjedhura, por edhe rosa e shapka te egra.
Peshku dhe kriporet e lagunes
Nje nga menyrat e mbijeteses per banoret e zones është peshkimi. Laguna është e pasur me peshq te llojeve te ndryshme, ku mbizoteron trofta. Por peshkataret dalin shpesh edhe ne det te hapur, duke sjelle ne restorantet e zones nje shumellojshmeri peshku. Ne disa vende jane ngritur edhe kripore te vogla.
Kultura
Veshjet karakteristike te Divjakes jane veshje tipike Myzeqare dhe mjaft te veçanta ne llojin e tyre duke marre parasysh te qendisurat shumengjyreshe ne veshjet e femrave, dhe shamite e tyre te bardha. kapelet e kepucet (opingat) e meshkujve jane gjithashtu teper te veçanta per kete zone.
Feja është një tjetër aspekt mjaft i rëndësishëm i Qytetit te Divjakës. Pjesa me e madhe e banoreve vendas te këtij qyteti janë te besimit te krishtere ortodoks. Ne sheshin qendror te qytetit ndodhet edhe kisha ortodokse tashme e rikonstrukturuar dhe mjaft e mirëmbajtur.
Politika
Kryetar i Bashkise se Divjakese është Z. Josif Gorreja.
Lidhje të jashtme
Divjake.net
Divjaka Shqipëria.com
Saint George Hotel - Plazhi Divjake
Referimet
Shiko dhe këtë
Qytete në Shqipëri
|
7480
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Selenica
|
Selenica
|
Selenica është një qytet në Shqipëri me rreth 6,900 banorë. Bashkia e Selenicës shtrihet rrëzë kodrave në bregun e majtë të Vjosës, pikërisht në afërsi të fushës ku lumi i Vlorës (apo i Shushicës, si quhet në rrjedhën e sipërme të tij) derdhet në Vjosë, si një degë e rëndësishme e tij. Dëshmitë e para për emrin Selenicë datojnë në vitin 1700 dhe deri më sot vazhdon të njihet me këtë emër. Emri i këtij qyteti është i lidhur kryesisht me pasuritë e nëntokës së saj, nxjerrjen dhe shfrytëzimin e bitumit natyror, gjë që ka ndikuar në rritjen dhe zhvillimin e qytetit. Në fillim të shekullit të kaluar ka dëshmi të shumta të shfrytëzimit çnjerëzor që u janë bërë burimeve natyrore të bitumit nga shoqëritë e huaja. Në fillim nga Perandoria Turke, më pas nga shoqëritë angleze, franceze e më pas ato italiane para dhe gjatë Luftës II Botërore. Miniera e parë e organizuar si e tillë daton rreth vitit 1830 dhe është ngritur nga një shoqëri angleze. Gjatë kohës së mbretërimit të Zogut shfrytëzimi i bitumeve të Selenicës bëhej nga shoqëritë italiane, revolta e punëtorëve ndaj të cilave është e njohur nga ngjarjet e viteve 1937, 1940, 1941 dhe 1942. Zhvillimin më të madh Selenica e mori pas Luftës II Botërore, ku si rrjedhojë e shfrytëzimit të bitumeve të saj u hapën shumë vende pune dhe numri i banorëve u rrit ndjeshëm. Në fillim të viteve ’90 Selenica numëronte mbi 8000 banorë dhe kujtohet me nostalgji që në Selenicë kishte trupë amatore teatri, estrade dhe sallë kinemaje, pallat kulture dhe muze, shkollë të mesme dhe bujqësore, si edhe bibliotekë publike.
Historia
Dëshmitë e para për emrin Selenicë datojnë në vitin 1700 dhe deri më sot vazhdon të njihet me këtë emër. Banorët e parë të Selenicës ishin fisi Rovina, të cilët historikisht nga 1550 ishte zona e kullotave të fisit Rovina i cili jetonte në Janinë atë kohë dhe dërgonin bagëtit edhe të punësuarit e tyre. Selenicarët janë kontribuesit dhe mbështetësit të shpalljes së pavarësisë të shqipërisë më 1912. Ismail Qemali kishte shumë mbështetje të fortë nga Fiset e mëdha të lumit të Vlorës dhe kryesisht vllehët e Selenicës. Selenicarët janë edhe ideatorët dhe organizatorët e Luftës së Vlorës më.1920 të udhëhequr nga Tol Kita Rovina (Petraj). Emri i këtij qyteti është i lidhur kryesisht me pasuritë e nëntokës së saj, nxjerrjen dhe shfrytëzimin e bitumit natyror, gjë që ka ndikuar në rritjen dhe zhvillimin e qytetit. Në fillim të shekullit të kaluar ka dëshmi të shumta të shfrytëzimit çnjerëzor që u janë bërë burimeve natyrore të bitumit nga shoqëritë e huaja. Në fillim nga Perandoria Turke, më pas nga shoqëritë angleze, franceze e më pas ato italiane para dhe gjatë Luftës II Botërore. Miniera e parë e organizuar si e tillë daton rreth vitit 1830 dhe është ngritur nga një shoqëri angleze. Gjatë kohës së mbretërimit të Zogut shfrytëzimi i bitumeve të Selenicës bëhej nga shoqëritë italiane, revolta e punëtorëve ndaj të cilave është e njohur nga ngjarjet e viteve 1937, 1940, 1941 dhe 1942. Zhvillimin më të madh Selenica e mori pas Luftës II Botërore, ku si rrjedhojë e shfrytëzimit të bitumeve të saj u hapën shumë vende pune dhe numri i banorëve u rrit ndjeshëm. Në fillim të viteve ’90 Selenica numëronte mbi 8000 banorë.
Gjeografia
Qyteti i Selenicës shtrihet rrëzë kodrave në bregun e majtë të Vjosës, në afërsi (pak kilometra më në lindje) të derdhjes së lumit të Shushicës (lumit të Vlorës) në lumin Vjosë.
Selenica rrethohet nga jugu, lindja dhe perëndimi me kodra. Në drejtim të veriut gjendet lumi i Vjosës, që shërben si kufi ndarës me fshatrat e rrethit të Fierit.
Selenica në jug ka Treblovën, në lindje ka Resulajn dhe Rromsin, më në lindje akoma ka Karbunarin. Në perëndim të Selenicës ndodhet fshati i Armenit.
Gjatë muajve të dimrit, kur rreshjet e shiut janë mjaft të dendura, në Selenicë krijohet një përrua i përkohshëm (disa ditësh) që ka emrin Otima. Përroi krijohet si pasojë e ujit të shumtë që grumbullohet dhe zbret që nga Treblova në një zonë luginë-ngjashme.
Demografia
Historia e themelimit të selenicës i ka fillimet nga 7 (shtatë) vëllezërit të trungut ROVINA me origjinë vllahe, që mbahen si banorët e parë të Selenicës. Këta si grup i shpëtuan djegies dhë vrasjeve të vitit 1769 në Voskopojë, Pas disa qëndrimeve disa mujore në Perëndi dhe Polovin në muajin Mars të 1770 u vendosën në Selenic përball zonës së Mallakastrës. Kasolle e para janë vendosur tel del o e ujit që është sot. Toponimet e zonës janë Mëhallës e Rovinajve, Përroi i Rovinajve, Bishti Malit etj
Ekonomia
Aktiviteti ekonomik kryesor i qytetit të Selenicës është Miniera e Bitumit. Në minierë punojnë punëtorë nga Selenica si dhe punëtorë të ardhur nga fshatrat përreth. Gjithsesi, vitet e fundit aktiviteti i minierës ka rënë shumë.
Kultura
Një nga figurat e njohura te ketij qyteti te vogëel eshte piktori David Selenica i cili ka jetuar ne shekullin e 17-te edhe fillimin e shekullit te 18-te. Ai eshte nje nga figurat me te njohura shqiptare te periudhes post-Bizantine. Familjet e mëdha të Selenicës janë Rovinajt, Takushi, Bombajt, Mitraj. Toli Kita Rovina (Petraj) është një nga ideatorët dhe mbështetësit kryesor të luftës së vlorës 1920. Në fillim të viteve ’90 Selenica kishte trupë amatore teatri, estrade dhe sallë kinemaje, pallat kulture dhe muze, shkollë të mesme dhe bujqësore, si edhe bibliotekë publike.
Politika kryetari aktual pellumb binaj eshte,hajduti dhe kryehajduti i selenices.
Lidhje të jashtme
Shiko dhe këtë
Qytete në Shqipëri
|
7483
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Steven%20Spielberg
|
Steven Spielberg
|
Steven Allan Spielberg ka lindur më 18 dhjetor 1946 në Cincinnati, Ohio, ShBA. Është regjisor dhe producent filmi të ShBA.
Është një nga më të suksesshëm në film dhe sipas revistës Forbes edhe një nga më të pasurit me 2.7 miliard Dollar.
Filmografia
War of the Worlds (2005)
The Terminal (2004)
Catch Me If You Can (2002)
Minority Report (2002)
A.I.: Artificial Intelligence (2001)
Saving Private Ryan (1998) (Çmimi Oskar, regjisori më i miri)
The Lost World: Jurassic Park (1997)
Amistad (1997)
Schindler's List (1993) (Çmimi Oskar, regjisori më i miri, filmi më i miri)
Jurassic Park (1993)
Hook (1991)
Indiana Jones and the Last Crusade (1989)
Always (1989)
Empire of the Sun (1987)
The Color Purple (1985)
Indiana Jones and the Temple of Doom (1984)
E.T. the Extra-Terrestrial (1982)
Raiders of the Lost Ark (1981)
1941 (1979)
Close Encounters of the Third Kind (1977)
Jaws (1975)
The Sugarland Express (1974)
Rroga dhe fitimi
Schindler's List (1993) $0 (Ka thënë që nuk është paguar)
Jurassic Park (1993) $250,000,000 (Rrogë dhe profit)
Raiders of the Lost Ark (1981) $1,500,000 + % e fitimit
Regjisorë amerikanë
Producentë amerikanë
Lindje 1946
Autodidaktë
|
7496
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Memaliaj
|
Memaliaj
|
Qyteti i Memaliajt shtrihet në jug të vendit dhe bën pjesë në Bashkinë e Gjirokastrës. Popullsia është rreth 10 657 banorë(census 2011), dhe ka një sipërfaqe prej 372km2 .Qyteti i vogël industrial u krijua në vitin 1946 pas hapjes së punës në miniera. Në vitin 1990 prodhimi i qymyrit ishte përrreth 500 000 ton në vit. Zhvillimi i punës në miniera solli dhe shtimin e familjeve të reja që u shpërngulën në këtë vend për të punuar në miniera. Qyteti i Memaliajit përshkohet nga lumi i Vjosës, duke i dhënë freski dhe ndihmuar në pastrimin e ajrit të ndotur nga minierat. Në kohën e komunizmit qyteti kishte shumë gjallëri dhe zhvillim si në sektorin e arsimit dhe sportit, gjithashtu me zhvillimin e industrisë së minierave ishte dhe një mbështetje shumë e madhe për ekonominë e Shqiperisë. Pas rënies së komunizmit minierat u mbyllën dhe si pasojë edhe ekonomia e vendit ra. Shumë banorë emigruan në Greqi dhe vende të tjera.
Qendra e qytetit së fundmi është rikonstruktuar por qyteti vazhdon të mbetet i braktisur nga banorët e tij, si një qytet “fantazëm”.Banorët janë pesimist për fillimin e punës në miniera edhe pse është mundësia kryesore e punësimit në vend.
Çfarë të shihni në Memaliaj?
Turizmi industrial dhe ture komuniste janë zgjedhje për shumë turistë të cilët duan të mësojnë më shumë mbi gjurmët që ka lënë komunizmi në Shqipëri.Qyteti ka ende ndërtesat tipike të periudhës së komunizmit. Ture në minierat e vjetra janë gjithashtu interesante.
Historia
Memaliaj e filloi jetën dhe veprimtarin e tij në 1947-48, me gjurmimet dhe kërkimet gjeologjike, e cila do binte një vit më vonë krijimin e një kantieri të madh dhe më pas do merrte formën e një qyteti puntorësh të zhurmëshëm dhe shum nevralgjik në jetën e atdheut të sapo dalë nga lufta e dytë botërore. Shumë shpejtë Memaliaj do zhvillohej e do ecte me furinë e Vjosës e cila lagë tre anë të këtij qyteti, me ujin e saj të pastër dhe të bollshëm.
Me ndërrimin e sistemit totalitar, edhe Memaliaj u bë një nga përkrahësit e parë të demokracisë dhe pikërishtë, ata të rinj të shkolluar, të kulturur të cilët përkrahën me të gjitha forcat demokracinë, disa nga këta i shikojmë sotë në poste drejtuese të cilët përpiqen sinqerishtë për zhvillimin e këtij qyteti.E ku ka më mirë se sa në postet drejtuese të aktivizohen mësuesit? Ata që kanë përgjegjësin e edukimit të brezit të ri, të gjeneratës tradicionale të një kombi e cila duhet të mbart dhe mbartë të gjitha cilësitë kulturore dhe kombëtare shqiptare,sidomos të krahinës jugore. Për këtë do na duhej më tepër kohë, të cilën e patëm të rezervuar, por edhe takime më të zgjeruara, të cilat do t’i bëjmë në vazhdim. Si fillim shkuam në bashkinë ekëtij qyteti për të marr kontakt me përfaqësuesit e qeverisë së këtij qyteti. Kryetari i bashkisë z. Pëllumb Bodeci mungonte dhe ishte i zënë me disa vizita pune jashtë rrethit, siç na informuan, por ne gjetëm në zyrën e bashkisë një vajzë, e cila quhej Leonora Qesko dhe që ishte nën kryetare e bashkisë.Zhvilluam një bisedë të shkurtër me të dhe muarëm një shije të përgjithëshme me problemet që ndesh sotë qyteti.
Problemi më i madh dhe shqetësues është pa-punësia.
Ky qytet me 7640 banorë, sipas statistikave të gjëndjes civile, thënë nga znj. Arlinda Gashi, punonjëse e kësaj zyre. Ja disa nga treguesit kryesorë; Kam gjetur një rregjistër me 7649 banorë, sqaron Arlinda Gashi, nga të cilët vetëm 6839 kam arritur deri në fund të muajit mars ti hedh në regjistrimin elektronik, i cili po vazhdon dhe është në përfundim reth muajit gusht të këtij viti, me qëllim që ti shërbejë paisjes së qytetarëve me kartat e indetitetit.Nga 6839 të rregjistruar janë 3523 meshkuj dhe 3316 femra. Në qoftë se flasim për shifrën egzistente,apo se sa banojnë në faktë në këtë qytet, atëherë kjo shifër bie nga gjysma!D.m.th. rreth 50-60% e këtij numuri sot ndodhen të larguar në emigracion. Shumica e këtyre jan të larguar familjarishtë!
Po të bëjmë krahasimin me shifra dhe përqindje,atëherë i bije që 1/3 të jetë e pa strehë, 300 familje të deklaruar dhe 252 familje marrin rregullishtë ndihmën ekonomike, sociale të akorduar nga shteti.Këto janë shifra që na i jepë znj. Leonora Qesko, në bazë të statistikave. Ndihma ekonomoke në këtë rast është 2600-3000 lekë dhe 6000 lekë për invalidët.Është një ndihmë tepër modeste,e cila nuk mjafton as për të shlyer detyrimet kryesore por megjithatë qytetarët e kanë të nevojshme.Problem tjetër mbetet strehimi i të pastrehëve,problem ky që varet nga qarku i Gjirokastrës dhe që janë 300 familje, të cilat presin ndihmën e shtetit për të vazhduar jetën normale ku të kenë të paktën një strehë për të futur kokën.
Në qoftë se fkasim për përparim a ngritje të nivelit të jetesës,as që bëhet fjalë për këtë qytet të vogël tani për tani. Kur nuk kemi investime, private apo shtetërore,pa tjetër që popullsia do zhytet në varfëri.Disa aktivitete private që lulëzuan gjatë këtyre viteve të demokracisë avash avash po mbyllen duke mos i rezistuar ngritjes së çmimeve dhe shkatërrimit të infrasturkturës. Në qoftë se shteti nuk do të mendojë për hapjen e fronteve të punës, siç është rasti i ndërtimit të hidrocentralit të Kalivaçit, i cili ka thithur mjaftë fuqi puntore, si nga zona përreth por edhe nga qyteti i Memaliaj dhe Tepelenë.
Një ditë tjetër së afërmi do të bëjmë një përshkrim dhe intervistim më të zgjeruar për këtë qytet i cili i ka dhënë kombit shumë mbështetje ekonomike, politike dhe artistike.
Gjeografia
Memaliaj është nje qytet që rrethohet nga tre anë nga lumi Vjosë duge i dhene trajten e nje gadishulli.Klima eshte e ftohte dhe e lagesht ku ndikim te madhe ka era e jugut e cila fryn gjate gjithe dimrit duke ulur temperaturat.
Demografia
Popullsia e rregjistruar ne Bashkine e Memaliaj eshte 7640 banore, por realisht ne qytetin e Memaliajt jetojne rreth 4000 banore.
Komunitete te medha te Memalioteve jetojne ne Tirane, Athine dhe Janine.
Ekonomia
Miniera e Memaliajt është më e rëndësishmja në vëndin tonë, me prodhim të një cilësie të mirë dhe me tregues teknikë dhe ekonomikë më të mirë se çdo minierë tjetër e vendit.
Pellgu qymyrguror i Memaliajt është formuar gjatë Tortonianit, struktura sinklinale qymyrmbajtëse e Memaliajt shtirhet nga qafa e Rabies në veri e deri në Majkosh në afërsi të qytetit të Tepelënës në jug. Është një sinklnal asimetrik për arsye të ndikimit të tektonikës mbihipëse nga lindja në perëndim. Depozitimet e tortonianit vendosen me pajtueshmëri mbi ato të Burdigarianit dhe ndërtojnë bërthamën e sinklinalit.
Mbi bazën e përbërjes litologjike dhe të qymyrmbajtjes formacioni i Tortonianit ndahet në pesë suita të ndryshme nga të cilat vetëm 2 paraqiten.
Vendburimi i qymyrit në Memaliaj është zbuluar gjatë luftës së parë botërore nga gjeologët Austro-Hungarezë, Italiane e Franceze. Në vitet 1914-1916 shohim relacionet e para dhe interesimin e flotës italiane për përdorimin e qymyrit për nevojat e veta, si dhe punimet e para në fushën e Vjosës në krahun juglindor me një pus 63m të thellë, prej nga u moren 7000-8000 ton qymyr. Në gjurmët e dokumentave arkivale gjatë viteve 1922-1924 shohim përpjekjet e një shoqerie anonime italiane dhe të një komisionieri durrsak për të bërë kërkime me qëllim zbulimin në zonën e Memaliajt. Në vitin 1924 një gjeolog austriak dha një përshkrim të shkurtër për karakterin industrial të shtresave të vendburimit.
Aty ku më parë gjeologët ushtarakë kishin ngulur piketat e para, shoqëria italiane ACAI filloi punimet në vendin ku më vonë u hap sektori i parë i minierës, në krahun e djathtë të lumit Vjosë duke hapur një traverbang dhe dy galeri, ndërsa sondat e çpimit vazhdonin kërkimet deri në thellësinë 288 m.
Punëtorët shqiptarë banonin në kasolle, punonin deri në 16 orë në ditë, ushqeheshin sa për të mbajtur gjallë dhe shpërbleheshin 25 herë më pak se italianët.
Pas luftës, në pranverën e vitit 1946 filluan punimet e para për hapjen e minierës. Qymyri nxirrej nga oxhaqet, rrëzohej me sqep, rrallë herë me lëndë eksplozive, pa teknologji shfrytëzimi.
Miniera e qymyrgurit në Memaliaj u krijua ndërmarrje më vete me vendim të Këshillit të Ministrave Nr.34 datë 15 korrik 1949, se deri atëherë ishte sektor në vartësi të minierës së Kërrabës. Këtu zë fill rritja e minierës. Atë vit më 1949 u nxorrën vetëm 3389 ton dhe një vit më vonë u norrën 12023 ton qymyr. Por rruga e zhvillimit të planifikuar filloi në 1951.
Në vitet 1950-1951 teknikët dhe specialistët për herë të parë filluan eksperimentimin e shfrytëzimit me llavë, gjatë së cilit u zgjidhën një sërë problemesh e veshtirësish teknike. Dhe në vitin 1953 u dyfisha kundrejt vitit 1952.
Në vitin 1951 u hodhën themelet e qytetit Memaliaj. Vendin e çadrave e të barakave buzë galerive e zunë godinat e para një e dy katëshe, fjetoret e punëtorëve dhe ofiçina e minierës që kishte një torno të vjetër, një forxhe dhe një aparat saldimi. Këto ndërtime u kryen nga një kantjer i ngritur në Memaliaj nga Ndërmarrja e Ndërtimit të Vlorës.
Në vitet 1951-1955 me përdorimin e sistemit të llavës u përdorën sharrat prerëse të qymyrit dhe filluan punimet në sektorin e dytë, ndërsa gjeologët zbulonin rezerva të reja duke çelur prespektivën.
Gjatë viteve 1956-1960 u bënë hapa cilësore në drejtim të mekanizmit, energjia e ajrit të komprimuar u zëvendësua nga energjia elektrike. Në vitet 1956-1957 filloi çpimi i birave me elektroturjelë. Në vitet 1957-1958 u vendosën elektrovozët e parë për transportin e qymyrit nëntokë dhe në vitin 1959 u vendosën ventilatorët e parë për ajrimin e fronteve të punës. Po në këtë vit vihet në shfrytëzim sektori i tretë dhe filluan punimet për hapjen e pusit nr.1, i pari pus i minierës me thellësi 185 m dhe me tre nivele, punimet e të cilit u lanë në mes nga specialistët polakë. Por vështirësitë u përballuan me guxim nga specialistët tanë dhe në vitin 1963 pusi nr.1 u vu në shfrytëzim.
Gjatë 10 vjeçarit 1956-1965 prodhimi u tejkalua me 16.000 ton dhe në vitin 1965 miniera e tejkaloi 100.000 tonëshin. Në vitin 1964 u përgatit fusha e dytë e minierës, sektori i dytë i së cilës u vu në shfrytëzim në vitin 1965. Edhe vitet 1966-1970 u karakterizuan nga rritja e prodhimit me ritme të shpejta, rritja e shkallës së mekanizmit dhe rendimentit.
U hapën dhe u vunë në shfrytëzim sektori i parë dhe i tretë i fushës së dytë, në minierë u futën elektovozet 3.5 dhe 7 tonësh, kurse në punimet minerare u vendosën lopatat vetngarkuese elektrike. Këto bënë që prodhimi të dyfishohej kundrejt 5 vjetëve më parë.
Në vitin 1973 u vu në shfrytëzim pusi nr.2 i minierës.
Në vitin 1980 u prodhua aq qymyr sa ishte prodhuar në vitet 1961-1965. Pikerisht, në vitet 1976-1980 u vu në punë fusha e tretë minerare me sektorët mbi nivel.
Në 10 vjeçarin e fundit 1981-1990 miniera vazhdoi shfrytëzimin në thellësi të saj. Në vitin 1981 u vu në shfrytëzim pusi nr.3 me thellësi 360 m. Kurse në vitin 1986 u vu në shfrytëzim pusi nr.6 me thellësi 300 m. Këto bënë që në vitet 1981-1985 të nxirrej aq qymur sa u prodhua në vitet 1946-1975. Në vitet 1986-1990 u vunë në shfrytëzim puse nr.4 dhe nr.5 në fushën e tretë dhe të dytë minerare. Në këtë mënyrë prodhimi në vitin 1990 u rrit 160 herë kundrejt vitit të parë të fillimit të punës në këtë minerë.
Një rëndësi të veçantë në plotësimin më të mirë të nevojave të ekonomisë me qymyr dhe rritjes së efektivitetit të prodhimit ka dhënë venia në shfrytëzim në vitin 1971 e fabrikës së pasurimit të qymyrit. Në këtë mënyrë u krijuan mundësitë për përdorimin më racional të qymyrit nga ekonomia dhe gjatë 20 vjetëve ajo përfitoi 120.000.000 lekë nga mënjanimi i transportit të sterilëve ose një volum transporti prej 536.000.000 ton/km.
Bashkë me minierën u rrit edhe klasa punëtore e saj. Në vitin 1946 filluan punimet e para. Në minierë punonin 82 punëtorë, kurse në vitin 1949 kur u krijua ndërmarrja punonin 100 punëtorë dhe në fund të viteve ’80 numëroheshin mbi 2800 punonjës. Midis të cilëve 73 punonjës ishin me arsim të lartë dhe 42 ishin inxhinierë. Me arsim të mesëm ishin 612 punonjës dhe me shkollë të mesme e të lartë kualifikimi ishin 510 punëtorë. Vlen të theksohet një traditë e mirë që u krijua, kalimi i profesionit dorë me dorë nga babai tek i biri gjë që bëri të mundur krijimin e brezave të minatorëve.
Miniera e Memalaijt mbante peshën më të madhe të prodhimit në rrethin e Tepelenës. Prodhimi industrial i saj zinte 64% të prodhimit industrial të rrethit. Në minierë punonin 31% e punëtorëve të rrethit. Miniera jepte 48% të të ardhurave të përgjithshme financiare të rrethit ndërkohë që shpenzimet zinin vetëm 31% të atyre në shkallë rrethi. Me gjithë fjetoret e shumta të punëtorëve shumica e tyre mbi 60% banonin në fshat duke kontribuar edhe në zhvillimin ekonomiko-shoqëror të rrethit.
Por miniera e Memaliajt u shndërrua në një qëndër të rëndësishme industriale jo vetëm për rrethin e Tepelenës por edhe për të gjithë vendin. Ajo nxirrte 28% te sasisë së qymyrit në shkallë vendi. Kjo minierë furnizonte me qymyr 380 konsumatorë në gjithë Shqipërinë dhe mbante marrëdhënie kontraktore për furnizim me qymyr me 24 rrethe të vendit. Gjithashtu ajo i ka dhënë ekonomisë një të ardhur neto prej mbi 500.000.000 lekësh, një prodhim prej 10.126.000 ton qymyr dhe rreth 380.000 m punime minerare.
Pas vitit 1990 me ndryshimin e sistemit shoqëror filloi të ulet gradualisht deri sa miniera u mbyll për arsye se dilte me humbje.
Qymyri i kësaj miniere në krahasim me fushat qymyrgurore të Ballkanit ka pasur fuqi kalorifike relativisht të lartë, por me permbajtje squfuri mbi normat ndërkombëtare, rreth 3% nga nën 1% e lejuar. Qymyri është tregëtuar në konsumatore të shumellojshëm ku përmendim: konsumatorë industriale, për prodhimin e materialeve të ndërtimit, komunale etj.
Konsumatorët kryesorë kanë qënë: TEC dhe Kombinati Metalurgjik Elbasan. Kur kërkesat e këtyre konsumatorëve kanë qënë në rritje Miniera e Memaliajt ka arritur prodhimin maksimal të qymyrit bruto 540 mijë tonë në vit. Shifër kjo që përfaqësonte 25-30% të prodhimit kombëtar të qymyrit.
Sot konsumatorë të kësaj miniere janë fabrikat e tullave. Pas vitit 2000 janë privatizuar disa sektorë të kësaj miniere ku prodhohet 25 mijë tonë qymyrguri, që u shitet fabrikave të tullave.
Në pasqyrën e mëposhtëme janë dhënë karakteristikat cilësore të nënprodukteve që dalin nga pasurimi i qymyrit dhe çmimet e përafërta të shitjes lekë për ton.
Nr.
Emërtimi
Fuqia kalorifike
Hiri (kkal/kg)
Lagështia(%)
Squfuri(%)
Çmimi pa transport
1.
Qymyri pluhur 0-6mm
3800
31
12
3
2300
2.
Koncentrati III( 6-13mm)
5200
16
16
3.5
6000
3.
Koncentrati I+II (13-100mm)
5500
15
13
3.1
8000
Kultura
Agron Llakaj ka lindur në qytetin Memaliaj të rrethit Tepelenë, në 24 prill 1960. Studimet e Larta në Akademinë e Arteve i kreu në vitet 1987-1991. Aktivizimet e tij kanë qënë intensive si i ftuar special në programet e "12 në Hollivud", "12 vallëzime pa një të shtune" dhe "12 jave rreth fatit" etj. Në transmetimet e spektakleve televizive më të shikuara si ajo e "Telebingo", Llakaj ka qënë prezent prej viteve 1996 -2002. Ai ka bashkërealizuar filmin "Titaniku" me TV Klan në vitin 1998,ka qene drejtor artistik, prezantues, moderator dhe aktor i spektakëlit të humorit Portokalli, Kush do te behet Milioner dhe aktualisht punon ne televizionin Vizion + ". Nderuar nga Presidenti i Republikës Bamir Topi, me Urdhrin "Mjeshtër i Madh".
Legjenda Foto Strakosha!
~ Për njerëzit e mirë, kujdeset vetë koha ~
Për të shkruajtur rreth legjendës Strakosha, ç'do shqiptar që të pyesësh, do të japë mbresa të vyera, jo vetëm në artin e futbollit, por dhe të personalitetit të tij të pasur plot virtyte të fisnikta. E kush e dinte, se qyteti i Memaliajt në rrethin Tepelenë, do të ndërtohej enkas për të lindur legjenda Strakosha?! Si ç'do familje shqiptare, dhe familja Strakosha e ardhur nga Dhërmiu shekullor i trimave dhe i Bilbilenjëve të Bregdetit, dhanë kontributin e tyre gjysëm shekullor për ndërtimin e këtij qyteti. Më 29 Mars 1965, lindi Foto Strakosha, i lindur dhe i rritur në Memaliaj, ky djalosh shëmbullor në ç'do drejtim ka lënë gjurmët e një njeriu shpirtmadh, zemër gjerë, bujar, human, atdhedashës , patriotë, asnjëherë nuk e ka mohuar preardhjen e tij, lab autokton. Në të gjithë memorjet tepelenase, por dhe atë shqiptare, është skalitur legjenda e tij sportive e veshur me atdhetarizëm, ku na frymëzon dhe na bën krenar. Ai ka ditur gjithmon ti rezistojë, krahas joshjeve edhe presioneve , për të përfundur me sukses misionin e tij sportiv në mbrojtje të ngjyrave kombëtare. Virtytet e tij nuk janë nëe rastësi, ato janë të trashëguara prej familjes dhe prindërve të tij, të cilët në ç'do kohë gjejnë një respekt të veçantë në qytetin e Memaliajt, e kudo që ata jetojnë .
Memaliaj i quajtur ndryshe "Brazili i Vogël" përsa i përket futbollit, ka lulëzuar nga hera dhe ka nxjerrë shumë talente. Në të shumtat e kërkesave të fëmijëve në ato kohëra , të pyetur nga prindërit se: ç'farë dhurate dëshironi për ditëlindje? Ata shprehen me kënaqsi: një top llastiku! E pra ky top që Fotua e ka ëndëruar, prindërit nuk e linin as të loste me të! Është e pashmangëshme përgjatë kujtesës time , zanafilla e nisjes së, karrierës së tij sportive, ku po e ndaj me ju. Për fat ndihesha i privilegjuar, kur shikoja se, apartamenti im, ndodhej vetëm disa hapa larg fushës kryesore të qytetit ku, kryheshin dhe ndeshjet zyrtare të ekipit të "Minatorit". Kishin vetëm dy javë që trajneri i parë prof. Miço Maçi kishte grumbulluar një ekip pionierësh ku midis tyre ishte dhe Fotua … .
Shumë sportdashës ndiqnin me shumë interes stërvitjen, sidomos atë të portjerëve. Pëshpëritej që është pak i ndrojtur, por ka shumë tregues pozitivë. Fotua ishte i imët por me shtat të përshtatur për të justifikuar mbajtjen e numrit njësh në fanellën sportive. Nuk mund të më fshihen nga kujtesa, kur shikoje shkëputjet planzhone në ajër, e më pas mblidhej shpejtas si litar përmbi topin e rrokur. Prof Miço Maçi na afrohet për pak minuta dhe na thotë (unë isha më i vogël ) "Nëse do të vazhdojë kështu , është talent". Këtë siguri e kam ndierë, përveç lojrave përgatitore, kam lozur vëtëm dy ndeshje zyrtare me të rinjtë, ku porta mbrohej prej tij, e më pas atyre momenteve, ai kaloi me ekipin e parë "Minatori". Sukseset e tij filluan të ngjisnin shkallët me shpejtësi. Talenti i tij, tërhoqi vëmendjen e ekipeve të kategorisë së parë. Një nga ekipet më me zë kryeqytetase - "Dinamo", përveç futbollistit të talentuar tepelenas Mujo Targa iu bë pjestar dhe Foto Strakosha, ku u fitua dhe Kupa e Shqipërisë më 1989, dhe më 1990 fituan që të dy trofetë, Kupën dhe Kampionatin Shqiptar. Më tej, interesimi u shtua nga klubet soprtive Greke, ku Fotua kaloi një karrierë të gjatë futbollistike prej 14.5 vjetesh. Udhëtimi i tij filloi prej Janinës, "Ethnikos" i Pireut ,"Olimpiakos","Panionios" , "Jonikos", "Kalithea", "Ethnikos", "Asteras","Prodheftiqi" , pa haruar se ka mbrojtur për një kohë rekord portën e kombëtares kuqe zi. Ai ka luajtur si portier, plote 73 ndeshje, duke shenuar nje record ne historine e perfaqesueses shqiptare!
Edhe pse përgjatë karrierës, karakteristikat e tij të veçanta shpirtërore, nuk e haruan kurrë djepin e ekipit të parë, që iu dha mundesia për në vazhdim. Ai e ka mbështetur disa herë me vlera të ndryshme këtë ekip. Fotua është nga të paktët vendas që pushtoi zemrat e memaliotëve, e duke e bërë atë "Qytetar Nderi ", i cili është ende i vetëm për atë qytet! Memaliotët këtë ditë të shënuar për birin e tyre e festuan me madhështi. Në këtë cermoni të organizuar, në stadiumin "Karafil Asllani" fjalën e hapjes e bëri doktor Sefer Shehu, e më pas, kryebashkiaku Albert Zhupa. Ambjentin e bënë akoma më festiv, parodistët e Vlorës, Agim Bajko dhe Agron Llaka, këngëtarët, Kozma Dushi, Aurela Gace, Eranda dhe Irma Libohova dhe Petrit Lulo. Titillin "Qytetar Nderi" Foto Strakoshës iu dorëzua nga këshilltari Mërkur Cukalla. Në praninë e babait, dy djemve dhe të bashkëshortes së tij, përmes emocioneve prekëse i drejtohet përzemërsisht bashkëqytetarve me këto fjalë "Është dita më e bukur e jetës sime". Atmosferës i dhuroi më shumë duartrokitje, krijuesi i këngëve labe, gjeniu Maliq Lila, ku reciton vargjet e tij të krijuara enkas për këte ditë. Ja pakëz nga këto vargje: "Hallall o Foto Strakosha Nderi i Vjosës dhe i Jonit Rubin i fushës së Blertë Në krenarinë e Kombit".
Po për këtë ditë të paharuar për Strakoshën, Gazeta "Laberia" ( 30 . gusht. 2001) kishte botuar një artikull të gjatë. Veç tç tjerash ata i kushtonin një vjershë: "Për ju këndon Shqipëria, Kush e mbron sot portën tonë, Foto Strakosha shqiponjë, Bir i djepit të Lirisë, Himarës së Shqipërisë, Fotot me të trembëdhjetë, Për ju këndojnë Bilbilenjtë ..."
Foto Strakosha, duke jetuar gjithmonë me mbresat më të shkëlqyera në karrierën e tij sportive, duke u përballur edhe me disa emra të mëdhenj të futbollit botëror si, Klisman, Bekham, Ouen, Figo, Vieri , Salas etj, duke përjetuar edhe fitoret e disa trofeve si, Fitues i kupës së Shqipërisë -"Dinamo" '89, Kampion i Shqipërisë -"Dinamo" '90, Kupën e Shqipërisë -"Dinamo" '90, fitues i Supërkupës së Shqipërisë - "Dinamo" '90, Kampion i Greqisë -"Olimpiakosin" '97, Kupën e Greqisë -"Panionios" '98, e kanë impresionuar akoma më shumë, e për t'i trashëguar ato dhe tek dy djemtë e tij Dhimitri e Thomai të cilët stërviten sistematikisht për të patur një të ardhme sportive. Shpresojmë një ditë që ta shikojmë dhe trajnerin kryesor të Kombëtares Shqiptare! Me emocionuese dhe mallëngjyese për Foton kanë qënë cermonitë, në stadiumet, greke dhe shqiptare ku, në praninë e mijëra sportdashësve, admiruesish, fansash e tifozesh, janë shoqëruar me duartrokitje të gjata, momentet e lënies së karrierës se tij sportive, duke i dhënë mesazhin, FALEMINDRIT STRAKOSHA !
Statistika: Ka lindur më 29 - 3-1965. Qysh në moshën 12 vjeçare, ka përfaqësuar si portier, ekipin e futbollit të pionierëve të qytetit Memaliaj, në një kampionat kombëtar futbolli të shkollave 8- vjeçare që u zhvillua në qytetin e Lezhës. Në këtë kampionat, ekipi memaliot doli nënkampione, mbas humbjes që pësoi nga një gol i vetëm prej ekipit të Burrelit! Trajneri i tij i parë që zbuloi talentin e tij është ptof. Moco Maci, kurse prof. Viron Laska ishte trajneri që e grumbulloi në ekipin e të rinjëve të "Minatorit". Më pas ka punuar edhe me trajnerët, Reshat Sala, Vladimir Bushi, Qirjako Fani. Bejkush Birçe, Neptun Bajko, Astrit Hafizi, Medin Zhega, Sulejman Demollari, Giuseppe Dossena, Hans-Peter Briegel.
Ka luajtur 73 ndeshje me kombëtaren, dhe kapiten i saj, ndeshje miqësore 19, ndeshje kualifikuese për kupën e botës 25, për atë Evropian 28, të ndryshme 1. Ndeshjen e tij të parë me ekipin Kombëtar, e ka luajtur në moshën 25 -vjeçar e 62 ditë, me 30-5-1990, Iceland 0-2 dhe të fundit në moshën 39 vjeç e 198 ditë, me 13-10-2004, Kazakhstan 1-0. Gjithsej me ekipin Kombëtar ka luajtur 14 - vjet e 136 ditë. Disa nga perfaqësueset që është ndeshur janë: Islanda, Gjermani, Angli,Turqi, Moldavia, Spanja, Latvi, Norvegjia, Finlanda, Armenia, Sllovenia, Uells, Rusia, Vietnami, Irlanda, Bullgaria, Zvicra, Maqedonia, Gjeorgjisë, Portugali, Suedia, Islanda, Estonia, Qipro, Greqia, Danimarka, Kazakistan.
Lidhje të jashtme
www.memaliaj.com
memaliaj.365.al
Burimet
Shiko dhe këtë
Qytete në Shqipëri
|
7497
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1964
|
1964
|
Ngjarje
Lindje
7 Janar - Nicolas Cage, aktor amerikan
14 shkurt - Nijazi Ramadani, shkrimtar-shkrimtarë shqiptarë
6 Prill - David Woodard, shkrimtar dhe dirigjent amerikan
22 Qershor - Dan Brown, shkrimtar amerikan
Vdekje
19 maj - Abdurrahman Roza Haxhiu, futbollist, dëshmor i fushës së blertë shqiptare
25 maj - Eqrem Bej Vlora ishte një politikan, diplomat, shkrimtar dhe historian shqiptar.
|
7498
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1969
|
1969
|
Ngjarje
Lindje
28 janar - Adrian Paci, artist shqiptar.
4 shkurt - Ilir Bajri, kompozitor shqiptarë
12 shkurt - Shkumbin Istrefi, Aktori I Kafeneja Jone Dhe Regjisor
24 mars - Ilir Meta, Kryetar i patrise Lëvizja Socialiste për Integrim (LSI) dhe kryetari i parlamentit Shqiptar.
3 tetor - Gwen Stefani, këngëtare amerikane
14 Prill - Emre Altuğ , këngëtar i aktori turqi
5 nëntor - Selver Kryeziu, deshmor i kombit (UÇK)
17 nëntor - Ryotaro Okiayu, dublues japonez
Vdekje
|
7499
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1971
|
1971
|
Ngjarje
7 maj - Vendosen marrëdhëniet diplomatike mes Shqipërisë dhe Greqisë.
Fillon punë Hidroçentrali i Vaut të Dejës.
Lindje
18 Gusht - Aphex Twin, muzikant anglez
16 Shtator - Amy Poehler, komediane dhe aktore amerikane
13 Tetor - Sacha Baron Cohen, aktor dhe komedian anglez
1 janar - Kucuk Emrah, këngëtar turk dhe aktor turk
Pa data
Datat e personave më poshtë nuk janë të shënuara në artikujt mbi biografinë e tyre:
- Tupac Amaru Shakur, këngëtare rap shqiptarë
- Avdi Xhaqku, nga Hogoshti, dëshmor i Kombit shqiptarë
Vdekje
22 mars - P. Benedikt Dema OFM, mësues, studjues dhe leksikograf shqiptar.
6 dhjetor - Karl Gurakuqi, mësues, nëpunës dhe gjuhëtar shqiptar.
|
7500
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1978
|
1978
|
Ngjarje
25 Shkurt vrasësi serik Ted Bundy arrestohet në Florida
Fillon punë Hidroçentrali i Fierzës.
Prishen marrëdhëniet diplomatike me Kinën.
Lindje
3 Mars - Leonora Jakupi, këngëtare shqiptarë
7 Mars - Azis, këngëtar bullgar
21 Mars - Rani Mukherjee, aktore indiane
24 Qershor - Ariel Pink, muzikant amerikan
Pa data
Datat e personave më poshtë nuk janë të shënuara në artikujt mbi biografinë e tyre:
- Jeton Kelmendi, shkrimtar shqiptarë
Vdekje
25 maj - Xhaferr Deva ishte nëpunës, dhe Ministër i Brendshëm i Shqipërisë.
|
7502
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20viteve%20n%C3%AB%20film
|
Lista e viteve në film
|
Kjo është një listë filmash sipas viteve të shfaqjes.
Shekulli i 19-të në film
1888 - Roundhay Garden Scene është filmi i parë i rregjistruar.
1889
1890
1891
1892
1893
1894 - Thomas Edison rregjistron të psherëtirën e Fred Otts.
1895
1896
1897
1898
1899 - Hirushja
Vitet 1900
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
Vitet 1910
1910
1911
1912
1913
1914
1915 - The Birth of a Nation
1916 - 20000 Leagues Under the Sea
1917
1918
1919
Vitet 1920
1920
1921
1922
1923
1924
1925 - Ben Hur
1926
1927
1928
1929
Vitet 1930
1930 - Hell's Angels
1931 - Frankenstein
- Mata Hari
1932
1933 - King Kong
1934
1935
1936 - Modern Times
- Mr. Deeds Goes To Town
- San Francisco
1937
1938
1939 - Gone with the Wind
- The Wizard of OZ
- Mr. Smith Goes To Washington
Vitet 1940
1940
1941 - Citizen Kane
1942
1943
1944
1945
1946
1947
1948
1949
Vitet 1950
1950
1951 - Quo Vadis
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959 - Ben Hur
Vitet 1960
1960 - Spartakus
1961
1962
1963
1964 - Dr. Strangelove: Or how i stopped worrying and learned to love the bomb!
1965 - Doktor Zhivago
1966
1967
1968
1969
Vitet 1970
1970
1971 - A Clockwork Orange
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
Vitet 1980
1980 - Superman II
1981
1982
1983
1984 - Once Upon a Time in America
- The Terminator
1985
1986
1987 - Dirty Dancing
- Full Metal Jacket
1988
1989
Vitet 1990
1990
1991
1992
1993 - Carlito's Way
1994
1995
1996 - Trainspotting
- L.A. Confidential
1997 - Titanic
1998 - American History X
1999
Vitet 2000
2000
2001 - The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring
2002 - The Lord of the Rings: The Two Towers
2003 - The Lord of the Rings: The Return of the King
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Vitet 2010
2010
Shiko edhe
Portal:Film
Kategoria:Film
Lidhje të jashtme
IMDb: In This Year ...
Listat e filmave
|
7503
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Borland%20Pascal
|
Borland Pascal
|
Borland Pascal është gjuhë programuese e përdorur edhe e njohur si gjuhë programuese Turbo Pascal e cila është projektuar nga kompania e njohur Borland në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Kjo gjuhë është derivat i gjuhës programuese Pascal të dizajnuar nga autori Niklaus Wirth nga Zvicëra.
Gjuhë programimi
|
7504
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/PDA
|
PDA
|
PDA gjithashtu i njohur si kompjuteri PALMTOP ose Asistenti Digjital Personal, është pajisje mobile që funksionon si menaxher informativ personal. PDA-të e sotme kanë mundësi të lidhen në internet. Kjo pajisje ka një ekran vizual elektronik, duke mundësuar përfshirjen e një shfletuesi në Web, por disa modele të reja gjithashtu kanë edhe mundësi zërimi (Audio), që mundëson përdorimin e tyre si telefon mobil ose si pajisje portabël për dëgjim të muzikës. Shumë PDA mund të kyçen në Internet, intranet ose ekstranete me anë të Wi-Fi ose Wireless Wide Area Networks. Poashtu këto pajisje janë të pajisura me ekran të ndjeshëm në prekje(ang. Touchscreen).
PDA-ja i parë është lansuar me 1986 nga Psioni, Organizer II. I përcjellur nga Psion’s Series 3, më 1991, i cili filloi t’i ngjajë stilit më të njohur PDA. Ai gjithashtu kishte tastierë të plotë.
Termi PDA është përdorur për herë të parë më 7 janar 1992 nga Oficeri Ekzekutiv Kryesorë (CEO) i Apple Computers John Sculley në shoun "Consumer Electronics" të mbajtur në Las Vegas, Nevada, duke iu referuar platformës Newton të Apple. Më 1996 Nokia prezantoi telefonin mobil të parë me funksionalitet të plotë PDA, "9000 Communicator", i cili u bë PDA më i shitur në botë. “Communicator”-i solli një kategori të re të telefonëve mobil të njohur si “PDA phones”,tani të quajtur "smartphone". Një anëtarë tjetër në këtë treg ishte Palm, me linjë të produkteve PDA që filloj në mars 1996 me “Pilot 1000”.
Sot, pothuajse të gjithë PDA-t janë smartphone dhe tregu i tyre po rritet vazhdimisht, por një gjë është e sigurt ; PDA-të që nuk e kryejnë funksionin e telefonit shiten shumë më pak se sa ato që e ofrojnë këtë funksion.
Karakteristikat tipike
Një PDA tipike ka ekran të ndjeshëm në prekje për të futur të dhënat, një hapësirë për kartën memoruese (ang. Memory Card Slot) për të ruajtur të dhënat dhe IrDA (portin e infrared teknologjisë), Bluetooth dhe/ose Wi-Fi. Sidoqoftë, disa PDA mund të mos kenë ekran të ndjeshëm në prekje, duke përdorur një tastaturë numerike ose me karaktere për të futur të dhënat, tipike kjo për telefonët që janë PDA.
Nëse dëshirojmë të kemi funksionet e pritura nga PDA, një softuer i pajisjes tipikisht përfshinë një planifikim kalendarik, listë të punëve që do të kryhen, një adresar kontaktesh, kalkulator dhe disa lloje të programeve shënuese. PDA-t me lidhje pa tela (ang. Wireless) gjithashtu përfshijnë shfletuesin e internetit dhe një “email client”.
Ekrani i ndjeshëm në prekje (ang. Touchscreen)
Shumica e PDA-ve origjinal, psh si Apple Newton dhe Palm Pilot, përmbajnë këtë komponent për ndërlidhje me përdoruesin, duke pasur kështu vetëm disa butona, zakonisht të rezervuar për “shortcuts” për programet më së shpeshti të përdorura. Disa ekrane të tilla përfshirë pajisjet mobile Windows, kanë lapsin (ang. stylus) të ndarë për të lehtësuar seleksionimet. Përdoruesi bashkëvepron me pajisjen duke shtypur ekranin për të seleksionuar butonat ose komandat e caktuara ose duke zvarritur gishtin(lapsin) në ekran për të bërë seleksionimin ose lëvizjen poshtë lart.
Metodat tipike për të futur tekstin në një PDA përfshijnë :
Tastierën virtuale, e cila shfaqet në ekran. Teksti futet duke shtypur atë tastierë me gisht ose me laps.
Tastierën e jashtme të lidhur përmes USB, Infrared port-it, ose Bluetooth-it. Disa përdorues mund të zgjedhin për tastaturën me kabllo.
Njohja e shkrimit me dorë - kur shkronjat ose fjalët shkruhen në ekranin e ndjeshëm në prekje dhe pastaj pajisja i kthen ato në tekst. Njohja dhe procesimi i shkrimit horizontal dhe vertikal të formulave, psh “1+2=”, mund të jetë gjithashtu një veçori.
Njohja e goditjes lejon përdoruesin të para-definoj një bashkësi goditjesh në ekranin e ndjeshëm, nganjëherë në hapësirat hyrëse speciale, të shfaqin karaktere të ndryshme në hyrje. Goditjet janë forma të thjeshtësuara karakteresh, duke ia lehtësuar kështu pajisjes procesin e njohjes së tyre. Psh Palm’s Graffiti është një lloj i tillë i goditjes.
Pavarësisht nga projektet rigoroze kërkimore dhe zhvillimore, përdoruesit përjetojnë rezultate të përziera me sistemet që njohin shkrimin e dorës. Disave iu duket frustruese dhe joefektive, ndërsa disa të tjerë janë të kënaqur me cilësinë e njohjes.
PDA-t me ekrane të ndjeshme në prekje janë projektuar për përdorim biznesi, psh BlackBerry dhe Palm Treo]], zakonisht ofrojnë tastatura komplete dhe rrota rrotulluesë (scroll wheels) për të lehtësuar hyrjen e të dhënave dhe navigimin.
Shumë ekrane PDA-sh përkrahin disa forma të tastaturave të jashtme. Tastaturat kompakte të specializuara që ofrojnë qasje të plotë, por paraqesin problem në madhësinë për transport, janë të mundshme për shumë modele. Tastaturat e jashtme mund të lidhen drejtpërdrejtë në PDA, duke përdorur një kabllo, ose me anë të teknologjisë Wireless psh me Infrared ose Bluetooth.
PDA-t e reja, si HTC HD2,Apple iPhone,Apple iPod Touch dhe Palm Pre, Pre Plus,Palm Pixi, Google Android (Sistem Operativ) përfshijnë forma më të avancuara të ekraneve të ndjeshëm në prekje që mund të regjistrojnë shumë prekje njëkohësisht. Këto ekrane “multi-touch” lejojnë ndërfaqe më të sofistikuara duke përdorur gjeste të ndryshme hyrëse me një ose më shumë gishta njëkohësisht.
Kartelat Memorike (ang. Memory Cards)
Edhe pse shumë nga PDA-t e hershme nuk kishin vende për këto karta, sot shumica kanë vende (ang. slots) të formatit "Secure Digital" ose "CompactFlash slot". Edhe pse fillimisht i dizajnuar për memorie, Secure Digital Input/Output (SDIO) dhe CompactFlash kartat janë të disponueshme që të sigurojnë pajisje shtesë si Wi-Fi ose kamera digjitale, normalisht nëse pajisja i përkrah ato. Disa PDA kanë gjithashtu portin USB, kryesisht për lidhjen e “USB flash drives” e disa të tjera përdorin microSD kartat, të cilat janë elektronikisht kompatibile me SD kartat, por kanë madhësi fizike shumë më të vogël.
Lidhshmëria me tela
Përderisa PDA-të e hershme lidheshin me kompjuterët personal përmes porteve seriale ose ndonjë lidhje tjetër, sot shumica lidhet përmes USB kabllove. PDA-t nuk munden të lidhen tipikisht me njëri-tjetrin përmes USB, sepse USB kërkon që njëra makinë të jetë si “host” (prkth. mikpritës), që nuk është funksion tipik i një PDA-je.
Disa PDA të hershme kishin mundësinë e lidhjes në internet në mënyrë indirekte duke përdorur një modem të jashtëm që lidhej me PDA përmes portit serial ose “sync” konektorit, ose direkt duke përdorur një kartë integruese që ofron një port Ethernet.
Lidhshmëria pa tela
PDA-të më moderne kanë Bluetooth, një protokol i popullarizuar pa tela për pajisjet mobile. Bluetooth-i mund të përdoret për të lidhur tastaturat, dëgjueset, pranuesit GPS dhe pajisjet tjera të afërta. Ky protokol poashtu mundëson këmbimin e dosjeve ndërmjet dy PDA-ve.
PDA-t modern kanë Wi-Fi (lidhmëri pa tela në rrjetë) dhe mund të lidhen me Wi-Fi hostët.
Të gjithë smartphone-t dhe disa nga PDA-të modern si Apple iPod Touch, mund të lidhen në rrjetin e gjërë pa tela WWAN (akronim për Wide-Wireless-Area-Network), sikurse ato që ofrohen nga kompanitë e telekomunikimit me celularë.
PDA-të e vjetra nga 1990 deri më 2006 tipikisht kishin portin IrDA që lejonte një rang të shkurtër të përhapjes së valëve, për aq sa shiheshin dy pajisje afër njëra tjetrës. Disa modele të sotme përdorin këtë teknologji, edhe pse kjo është zëvendësuar nga Bluetooth-i dhe Wi-Fi. Për të komunikuar dy pajisje me IrDA atëherë ato duhet të kenë të dyja portin IrDA. Disa printerë kanë pranues IrDA, duke lejuar që PDA-të të printojnë nëse sistemet operative të tyre e përkrahin këtë. Tastaturat universale të PDA-ve përdorin teknologjinë infrared sepse shumë sosh që janë të vjetra e kanë atë. Teknologjia e Infraredit është më pak e kushtueshme dhe ka një përparësi që lejohet të përdoret edhe në bordin e avionit.
Sinkronizimi
Shumë PDA mund të sinkronizojnë të dhënat e tyre me aplikacione në kompjuterin personal të shfrytëzuesit. Kjo lejon që përdoruesit të aktualizojnë kontaktet, terminet ose informatat e tjera në kompjuterët e tyre duke përdorur softuer si Microsoft Outlook ose ACT! dhe të kenë të njëjtën transfer të të dhënash në PDA – ose të transferojnë informatat e aktualizuara nga PDA-ja prapa në kompjuter. Kjo eliminon nevojën që përdoruesit të aktualizojnë të dhënat e tyre në dy vende.
Sinkronizimi gjithashtu parandalon humbjen e informatave të ruajtura në një pajisje nëse ajo humbet, vidhet ose shkatërrohet. Kur PDA-ja riparohet ose zëvendësohet, ajo mund të ri-sinkronizohet (“re-synced”) me kompjuterin duke kthyer të dhënat e përdoruesit.
Disa përdorues vërejnë se të dhënat janë më të shpejta në kompjuterët e tyre se sa në PDA, pasiqë hyrja e tekstit nga ekrani i ndjeshëm në prekje ose tastatura miniaturë është më e ngadalshme se sa tastatura reale fizike. Transferi i të dhënave në PDA me anë të kompjuterit është shumë më i shpejtë se sa futja manuale e këtyre të dhënave përmes pajisjes mobile të dorës.
Shumë PDA posedojnë mundësinë të sinkronizohen me kompjuterin.Kjo mundësohet nga softuer sinkronizues të siguruar me pajisjet mobile të dorës ose nganjëherë me sistemin operativ kompjuterik.
Shembuj të softuerëve sinkronizues përfshijnë :
HotSync Manager, për Palm OS PDA
Microsoft ActiveSync, përdoren nga Win XP ose versione të vjetra të sistemeve operative
Microsoft Windows Mobile Device Center për Win Vista
iSync, i përfshirë me Mac OS X
BlackBerry Desktop Softuer, vetëm për pajisjet BlackBerry.
Këto programe lejojnë PDA-në të sinkronizohet me “Personal information manager”, i cili mund të jetë pjesë e sistemit operativ kompjuterik, pjesë e PDA ose e shitur ndaras nga pala e tretë. P.sh. RIM BlackBerry vie me programin RIM Desktop Manager, i cili mund të sinkronizohet me Microsoft Outlook dhe ACT!.
PDA-të e tjerë kanë vetëm softuerët e tyre të regjistruar (patentuar). Psh, disa Palm OS të hershëm kishin vetëm Palm Desktop-in, përderisa Palm PDA-të e mëvonshme si “Treo 650” kishin mundësinë të sinkronizoheshin tek Palm Desktop ose Microsoft Outlook. Microsoft ActiveSync dhe Windows Mobile Device Center sinkronizohen vetëm me MS Outlook ose MS Exchange server.
Softueri sinkronizues i palës së tretë është i disponueshëm për disa PDA nga kompanitë si CommonTime dhe CompanionLink. Këta softuer mund të përdoren për sinkronizim të PDA-ve me Personal Information Manager të tjerë, të ndryshëm nga prodhuesi i PDA-së (GoldMine dhe IBM Lotus Notes).
Sinkronizimi pa tela
Disa PDA mund të sinkronizojnë disa ose të gjitha të dhënat duke përdorur aftësitë e rrjetës pa tela, në vend që të lidhen direkt me kompjuterin përmes kabllos.
Pajisjet me Apple iOS, si iPhone, iPod Touch dhe iPad mund të përdorin shërbimin e nënshkrimit të MobileMe nga Apple për të sinkronizuar kalendarin, adresarin, e-mailin, “Internet bookmark” dhe të dhëna të tjera në një ose më shumë kompjuterë Macintosh ose Windows duke përdorur Wi-Fi ose lidhjet përmes celularit.
RIM shet BlackBerry Enterprise Server tek korporatat e ndryshme kështu që përdoruesit e korporatës BlackBerry mund të sinkronizojnë PDA-të e tyre pa tela me kompanitë e Microsoft Exchange Server, IBM Lotus Domino, ose Novell GroupWise serverëve. E-maili, hyrjet kalendarike, kontaktet, punët dhe memo-t që ruhen në serverët e kompanisë sinkronizohen automatikisht me BlackBerry.
Sistemet Operative të PDA-ve
Sistemet operative më të shpeshta të instaluara në PDA janë :
Palm OS
MS Windows Mobile (Pocket PC) me Win CE kernel
Android
IOS
Të tjerë sisteme, që përdoren më rrallë janë:
EPOC, pastaj Symbian OS (në celularë + PDA)
Linux (psh VR3, iPAQ, Sharp Zaurus PDA etj)
QNX (gjithashtu në iPAQ)
Navigacioni i automobilit
Disa PDA përfshijnë pranuesit "Global Positioning System"(GPS). Kjo posaqërisht vlenë për smartphone-t. PDA-të e tjera janë kompatibile me pranuesin GPS të jashtëm që përdorë procesorin dhe ekranin e PDA-së për të shfaqur informacionin mbi lokacionin.
PDA-të me funksionalitet të GPS-it mund të përdoren në automobila për orientim. Tanimë po tentohet që vendosja e tyre në vetura të reja të standardizohet.
PDA-të që kanë GPS-in bazik mund të tregojnë edhe për kushtet e trafikut, rrugën dhe të shohin lokacionet e njohura të rrugicave ku ka radar.TomTom, Garmin dhe iGO ofrojnë softuer navigimi për PDA.
PDA-të rigjide (Biznesore)
Disa organizata biznesore dhe qeveritare mbështeten në PDA-të rigjide, nganjëherë të njohura si asistentët digjital të ndërmarrjes ("EnterpriseDigitalAssistant"), për aplikacione të dhënash mobile. EDA shpesh kanë tipare ekstra për të tërhequr të dhënat, si psh lexuesit e barkodeve, lexuesit identifikues të radio-frekuencës (RFID), lexuesit e kartelave magnetike me shirit (psh kartelave të bankës) ose lexuesit e smart kartelave.
Aplikacionet tipike përfshijnë :
Ushtrinë : psh U.S. Army
mbështesin menaxhimin e zinxhirit të furnizimit nëpër depo
dërgimin e pakove
llogaritjen e rrugëtimit
trajtimin mjeksorë dhe mbajtjen e regjistrave në spitale
mirëmbajtjen dhe menaxhimin e objekteve
zbatimin e parkimit
kontrollin e hyrjes dhe sigurinë
mirëmbajtjen e kapitalit
aplikacionet pa tela të kamarierëve në restorante dhe shërbime spitalore
alokimin dhe kursin e taksi-ve
kontrollin e infeksionit të auditimit dhe mbikqyrjes brenda mjediseve të kujdesit shëndetësor etj.
Përdorimi mjeksorë dhe shkencor
Shumë kompani kanë zhvilluar produktet e PDA-ve për qëllime speciale të profesionit mjekësor, si bazave të të dhënave të drogës, informacioneve dhe lajmeve të reja të trajtimit mjeksorë etj. Shërbimet si AvantGo përkthejnë revistat mjekësore në formate të lexueshme nga PDA-të. WardWatch organizon të dhënat mjekësore, duke ofruar rikujtuesit e informacioneve si në regjimin e trajtimit të pacientëve për mjekët që udhëtojnë nëpër lagje. Pendragon dhe Spyware sigurojnë vegla për të mbledhur kërkime duke lejuar që shfrytëzuesi të fus të dhëna përmes PDA-së së tij në një databazë të centralizuar. Microsoft Visual Studio, Sun dhe Java gjithashtu sigurojnë vegla programuese për të zhvilluar instrumentet e analizës në pajisjet e dorës. Këto vegla zhvillimi lejojnë integrimin me SQL-databazat që ruhen në pajisjet e dorës dhe mund të sinkronizohen me një desktop ose databazë të ndonjë serveri.
PDA-të janë treguar si një ndihmesë e madhe në diagnoza dhe selektim të drogave dhe disa studime kanë ardhur në përfundim se kur pacientët përdorin PDA-të për të regjistruar simptomat e tyre, ata komunikojnë në mënyrë më efektive me spitalin përgjat ndjekjes së vizitave.
Zhvillimi i teknologjisë "Sensor Web" ka dërguar deri te sensorët truporë për të monitoruar gjendjen në mënyrë të vazhdueshme, psh Diabetin ose Epilepsinë, të cilët sensorë do t’i paralajmëronin pacientët dhe doktorët kur trajtimi është i nevojshëm duke përdorur kështu komunikimin pa tela dhe PDA-të.
PDA-të përdoren në spitale, strehët për udhëtarë dhe shtëpitë e kujdesit për të regjistruar kontrollin financiar dhe të dhënat e vëzhgimit dhe pastaj për tu sinkronizuar me një server të dhënash në distancë për kyçje të menjëhershme për të menaxhuar të dhënat dhe drejtimin e analizave.Sistemet e Kairos(KAM PDA)janë një zgjidhje komplete e kontrollit financiar dhe mbikqyrjes (ElectronicDataCapture & ReportingSolutions) duke lejuar kështu përdoruesin të ruaj vrojtimin dhe shumë shpejt të shpërndajë raportin tek marrësit e caktuar, duke përdorur PDA-në SoMo 650. nga Socket Mobile.
Përdorimi Edukativ
Pasi teknologjia mobile u bë e zakonshme, ajo është gjithnjë e më shumë duke u përdorur si një mjet mësimi. Disa institucione arsimore kanë përqafuar M-Learning, duke integruar PDA-të në praktikat e tyre mësimore.
PDA-të dhe pajisjet e dorës janë të lejuara në klasat e shumta për marrje digjitale të shënimeve. Studentët mund të kontrollojnë shqiptimin (ang. spell-check), modifikojnë dhe ndryshojnë shënimet e tyre të klasës në PDA. Disa edukatorë shpërndajnë materiale të kursit përmes internetit . Botuesit e teksteve kanë filluar lansimin e shërbimeve e-books, apo teksteve elektronike, të cilat mund të ngarkohen direkt me një PDA, duke zvogëluar numrin e teksteve të nxënësit për t’i bartur.
Kompanitë e softuerëve kanë zhvilluar programe të PDA-ve për të përmbushur nevojat mësimore të institucioneve arsimore, të tilla si fjalorë, programe të përpunimit të fjalëve,enciklopedi dhe planifikues digjital mësimor.
Përdorimet Rekreative
PDA-të mund të përdoren nga entuziastë të muzikës për të luajtur një shumëllojshmëri të formateve muzikore. Shumë prej tyre përfshijnë funksionalitetin e një MP3 player.
Entuziastët e RallyRoad mund të përdorin PDA-të për të llogaritur distancën, shpejtësinë, dhe kohën. Ky informacion mund të përdoret për navigacion ose funksione GPS.
Nëndetëset (ang. Underwater Divers) poashtu mund të përdorin PDA-të për të planifikuar përzierjet e gazit të frymëmarrjes dhe oraret e dekompresimit duke përdorur softuer të tilla si "V-Planner". Sot, pothuajse çdo telefon i zgjuar mund ta bëjë këtë.
PDA-të për njerëzit me aftësi të kufizuara
PDA-të ofrojnë shkallë të ndryshme të qasjes për personat me aftësi të ndryshme, bazuar në pajisje dhe shërbime të veçanta. Njerëzit me aftësi të kufizuara pamore, të dëgjimit, të lëvizshmërisë, apo në të folur mund të jenë në gjendje të përdorin PDA-në një bazë të kufizuar. Ky përdorim mund të rritet nga softuerë të qasjes. Projektimi Universal është relevant për PDA-të si dhe teknologjitë tjera dhe një zgjidhje praktike për përdoruesit për qasje në shumë çështje, edhe pse ky projektim ka ende për t'u integruar në vazhdimësi në përsosmërinë e pajisjeve të popullarizuara PDA.
Referimet
Kompjuter
|
7508
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/MSN%20Messenger
|
MSN Messenger
|
MSN Messenger është program kompjuterik për komunikim i firmës Microsoft (MSN-it) i cili u lëshua në përdorim në korrik të vitit 1999, si platformë për biseda mes personave. Në shkurt të vitit 2006 u emërtua në Windows Live Messenger, si pjesë e serisë Microsoft Windows Live si shërbime dhe software në rrjet.
WebMessenger
Prej 2005 është e mundshme nëpërmjet të shfletuesit të internetit (Internet Browser) të bisedohet pa instaluar mesengerin.
Versionet
MSN Messenger
Marimanga
Marimanga është versioni shqip i MSN Messenger-it.
Windows Live Messenger
Shikoni edhe
Windows Live Messenger
Windows Live
Lidhje të jashtme
MSN Messenger
WebMessenger
Microsoft
Instant Messenger
ca:MSN Messenger
de:MSN Messenger
en:MSN Messenger
es:MSN Messenger
et:MSN Messenger
fi:MSN Messenger
fr:MSN Messenger
he:מסנג'ר
hu:MSN Messenger
it:MSN Messenger
nl:MSN Messenger
no:MSN Messenger
oc:MSN Messenger
pl:MSN Messenger
ru:MSN Messenger
sk:MSN Messenger
sv:MSN Messenger
zh:MSN Messenger
|
7516
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Beti%20e%20Sh%C3%ABmtuar
|
Beti e Shëmtuar
|
Beti e Shëmtuar (origj. Yo Soy Betty la Fea - sqt. Une jam Beti, e Shëmtuara) ishte një telenovelë e prodhuar në Kolumbi që u transmetua në vitin 1999 u transmetua. Në gjuhën shqipe, kjo telenovelë u transmetua e titruar në vitin 2005 në Top Channel (Shqipëri) dhe në Kohavision (Kosovë).
Tema
Në ketë telenovelë flitet për Beti-n (Beatriz Aurora Pinzon Solano), një vajzë e shëmtuar, por e suksesshme dhe inteligjente. Ajo është sekretare e firmës së modës së Armando-s (Armando Mendoza Saenz), me të cilin Beti është e dashuruar, por ai është i martuar. Pas një farë kohe edhe Armando dashurohet me Betin, derisa të dy martohen. Këtu telenovela merr fund.
Versionet tjera
Aq shumë sukses ka pasur Beti, saqë disa kompani prodhimi kanë provuar të fitojnë licensimin për të prodhuar në gjuhë të veta, dhe kështu kanë dalë disa versione, si versioni gjerman i kësaj Telenovel Verliebt in Berlin (sqt. I dashuruar në Berlin), ku aty protagonisti e ka emrin Lisa, por tema është e njëjtë, disa shtete e kanë dubluar ketë Telenovelë, si Kina, Filipinet dhe Rusia. Salma Hayek një aktore e njohur meksikane në ShBA ka fituar licensimin për të prodhuar 2006/2007 me firmë produksione të vetë dhe me stacionin televizione ABC, kjo Telenovelë në gjuhën angleze do të transmetohet me titullin Ugly Betty (sqt.: Beti e Shëmtuar), në versionin amerikan do të luajë America Ferrera Betty.
Lidhje të jashtme
Informacione të tjerë në spanisht
Telenovela kolumbiane
|
7517
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Dallas%20%28seri%29
|
Dallas (seri)
|
Dallas ishte Seri televizive shumë e njohur në Shtetet e Bashkuara dhe në gjithë botën. Në këtë seri bëhet fjalë për familjen Ewings, familje e pasur në Teksas. Seria fillimisht u paraqit në CBS network për 14 sezone, që nga 2 prilli i vitit 1978 gjer më 3 majin e vitit 1991 duke zëvendësuar dramën e gjatë të krimeve Kojak, e cila në atë kohë mbaroi zgjatjen pesë vjeçare. Konsiderohet të jetë drama më e suksesëshme televizive e tëgjitha kohërave.
Dallasi më së miri njihet përmes personazhit kryesorë J.R. Ewing të luatur nga aktori Fort Worth. Ironikisht J.R. mendohej të ishte vetëm karakter ndihmës kur paraqitej premiera e serisë.
David Jacobs ishte krijuesi i dramës Dallas.
Prapavia
Seriali njihej për seksin, mashtrimet, etjen për para dhe etjen për fuqi.
Rolet kryesore
Larry Hagman (roli origjinal) si John Ross "J.R." Ewing, Jr.
Patrick Duffy (roli origjinal) si Robert James "Bobby" Ewing (1978-1985, 1986-1991)
Barbara Bel Geddes (roli origjinal) (1978-1984, 1985-1990) dhe Donna Reed (1984-1985) si Eleanor "Miss Ellie" Southworth Ewing Farlow
Jim Davis (roli origjinal) si John Ross "Jock" Ewing, Sr. (1978-1981)
Victoria Principal (roli origjinal) (1978-1987) si Pamela Jean Barnes Ewing
Linda Gray (roli origjinal) si Sue Ellen Shepard Ewing (1978-1989)
Charlene Tilton (roli origjinal) si Lucy Ewing Cooper (1978-1985, 1988-1990)
Ken Kercheval (roli origjinal) si Cliff Barnes
Steve Kanaly (roli origjinal) si Ray Krebbs (1978-1988)
Susan Howard si Donna Culver Krebbs (1979-1987)
Howard Keel si Clayton Farlow (1981-1991)
Priscilla Beaulieu Presley (1983-1988), Morgan Fairchild (briefly in 1978), dhe Francine Tacker (pak në vitin 1980) si Jenna Wade
Dack Rambo si Jack Ewing (1985-1987)
Sheree J. Wilson si April Stevens Ewing (1986-1991)
George Kennedy si Carter McKay (1988-1991)
Cathy Podewell si Cally Harper Ewing (1988-1991)
Lesley-Anne Down si Stephanie Rogers (1990)
Sasha Mitchell si James Richard Beaumont (1989-1991)
Kimberly Foster si Michelle Stevens Beaumont Barnes (1989-1991)
Barbara Stock si Liz Adams (1990-1991)
Rolet e dyta të rëndësishme
Mary Crosby (1979-1981) dhe Colleen Camp (pak në vitin 1979) si Kristin Shepard
Ted Shackelford (1979, 1980, 1981, 1982, 1985 si mysafir) dhe David Ackroyd (pak në vitin 1978) si Garrison Arthur "Gary" Ewing
Joan Van Ark si Valene Ewing (1978, 1979, 1980, 1981 si mysafir)
David Wayne (1978) dhe Keenan Wynn (1979-1980) si Willard "Digger" Barnes
Tina Louise (roli origjinal) si Julie Grey (prill 1978, 1979)
John Ashton si Willie Joe Garr (1978-1979)
Don Starr si Jordan Lee (1979-1990)
Fern Fitzgerald si Marilee Stone (1979-1990)
Barbara Babcock si Liz Craig (1978-1982)
George O. Petrie si Harv Smithfield (1979-1991)
Tom Fuccello si Senator Dave Culver (1979-1982, 1987, 1990)
Jared Martin si Steven "Dusty" Farlow (1979-1982, 1985, 1991)
Randolph Powell si Alan Beam (1979-1980)
Martha Scott si Patricia Shepard (1979 and 1985)
Leigh McCloskey si Mitch Cooper (1980-1982, 1985, 1988)
Morgan Woodward si Punk Anderson (1980-1987)
Joanna Cassidy si Sally Bullock (1980-1981)
Morgan Brittany si Katherine Wentworth (1981-1984, 1985, 1987)
Priscilla Pointer si Rebecca Blake Barnes Wentworth (1981-1983)
William Smithers si Jeremy Wendell (1981, 1984-1989)
Audrey Landers si Afton Cooper (1981-1984, 1989)
Susan Flannery si Leslie Stewart (1981)
Deborah Rennard si Sylvia "Sly" Lovegren (1981-1991)
Deborah Tranelli si Phyllis Wapner (1981-1991)
Sherill Lynn Rettino si Jackie Dugan (1979-1991)
Alice Hirson si Mavis Anderson (1982-1988)
John Beck si Mark Graison (1983-1984, 1985-1986)
Lois Chiles si Holly Harwood (1982-1983)
Timothy Patrick Murphy si Mickey Trotter (1982-1983)
Christopher Atkins si Peter Richards (1983-1984)
Omri Katz si John Ross Ewing III (1983-1991)
Shalane McCall si Charlie Wade (1983-1988)
Alexis Smith si Lady Jessica Farlow Montford (1984, 1990)
Daniel Pilon si Renaldo Marchetta (1984-1985)
Jenilee Harrison si Jamie Ewing Barnes (1984-1986)
Deborah Shelton si Mandy Winger (1984-1987)
Joshua Harris si Christopher Ewing (1985-1991)
Barbara Carrera si Angelica Nero (1985-1986)
Steve Forrest si Ben Stivers/Wes Parmalee (1986)
Jack Scalia si Nicholas Pearce (1987-1988, 1991)
Andrew Stevens si Casey Denault (1987-1989)
Leigh Taylor-Young si Kimberly Cryder (1987-1988)
Beth Toussaint si Tracy McKay Lawton (1988-1989)
J. Eddie Peck si Tommy McKay (1989)
Jeri Gaile si Rose Daniels McKay (1989-1991)
Ian McShane si Don Lockwood (1989)
Gayle Hunnicutt si Vanessa Beaumont (1989-1991)
Susan Lucci si Sheila Foley (1990-1991)
Barbara Eden si LeeAnn de La Vega (1990-1991)
Seri të njohura
Dallas is also known for a number of famous episodes that made TV history:
"A House Divided"
"Who Done It?"
"The Fourth Son"
"Swan Song"
"Blast From The Past"
"Fall of The House of Ewing"
"Conundrum"
Vlerësimet
Seritë e këtijë seriali gjat vlerësimeve në sezonet e caktuara arritën këto pozita:
#12 (Miniseritë, 1978)
#10 (Sezoni 1, 1978–79)
#6 (Sezoni 2, 1979–80)
#1 (Sezoni 3, 1980–81)
#1 (Sezoni 4, 1981–82)
#2 (Sezoni 5, 1982–83)
#1 (Sezoni 6, 1983–84)
#2 (Sezoni 7, 1984–85)
#6 (Sezoni 8, 1985–86)
#11 (Sezoni 9, 1986–87)
#22 (Sezoni 10, 1987–88)
#30 (Sezoni 11, 1988–89)
#43 (Sezoni 12, 1989–90)
#61 (Sezoni 13, 1990–91)
Paraqitja në DVD
Warner Home Video ka paraqitur 6 sezonet e para të serialit Dallas në DVD në vitin 2004.
Trivia
Filmi Dallas
Bazuar në serialin Dallas është zhvilluar dhe filmi po me të njejtin emër u rolet kryesore i luajnë John Travolta si J.R. dhe Katie Cassidy si Lucy, kurse Luke Wilson si Bobby Ewing.
Shih edhe
List e serive të serialit Dallas
Lidhje të jashtme
Përmbledhja e serive ANG
Faqja e dashamirësve ANG
Seriale
Seriale amerikane
|
7526
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Adolf%20Hitleri
|
Adolf Hitleri
|
Adolf Hitler (20 prill 1889 – 30 prill 1945) ishte një politikan gjerman me prejardhje austriake, i cili ishte diktatori i Gjermanisë nga viti 1933 deri në vdekjen e tij më 1945. Ai u ngrit në pushtet si udhëheqës i Partisë Naziste, duke u bërë kancelar në vitin 1933 dhe më pas duke marrë titullin Führer und Reichskanzler në vitin 1934. Gjatë diktaturës së tij, ai filloi Luftën e Dytë Botërore duke pushtuar Poloninë më 1 shtator 1939. Ai ishte i përfshirë nga afër në operacionet ushtarake gjatë gjithë luftës dhe ishte qendror në kryerja e Holokaustit, gjenocidi i rreth gjashtë milionë hebrenjve dhe miliona viktimave të tjera.
Hitleri lindi në Austro-Hungari dhe u rrit afër Linzit. Ai jetoi në Vjenë më vonë në dekadën e parë të viteve 1900 dhe u transferua në Gjermani në vitin 1913. Ai u dekorua gjatë shërbimit të tij në Ushtrinë Gjermane në Luftën e Parë Botërore. Në vitin 1919, ai iu bashkua Partisë së Punëtorëve Gjermanë (DAP), pararendës i Partisë Naziste dhe u emërua udhëheqës i Partisë Naziste në vitin 1921. Në vitin 1923, ai u përpoq të merrte pushtetin qeveritar në një grusht shteti të dështuar në Mynih dhe u burgos me një dënim prej pesë vjetësh. Në burg, ai diktoi vëllimin e parë të autobiografisë së tij dhe manifestit politik Mein Kampf ("Lufta ime"). Pas lirimit të tij të hershëm në 1924, Hitleri fitoi mbështetjen popullore duke sulmuar Traktatin e Versajës dhe duke promovuar pan-gjermanizmin, antisemitizmin dhe antikomunizmin me oratorinë karizmatike dhe propagandën naziste. Ai shpesh denoncoi kapitalizmin ndërkombëtar dhe komunizmin si pjesë e një komploti hebre.
Deri në nëntor 1932, Partia Naziste mbajti shumicën e vendeve në Reichstag gjerman, por nuk kishte shumicën. Si rezultat, asnjë parti nuk ishte në gjendje të formonte një koalicion parlamentar të shumicës në mbështetje të një kandidati për kancelar. Ish-kancelari Franz von Papen dhe udhëheqës të tjerë konservatorë bindën Presidentin Paul von Hindenburg të emëronte Hitlerin si kancelar më 30 janar 1933. Menjëherë pas kësaj, Reichstag miratoi Aktin Mundësues të vitit 1933, i cili filloi procesin e transformimit të Republikës së Vajmarit në Gjermani Naziste, diktaturë një-partiake e bazuar në ideologjinë totalitare dhe autokratike të nazizmit. Hitleri synonte të eliminonte hebrenjtë nga Gjermania dhe të krijonte një Rend të Ri për të kundërshtuar atë që ai e shihte si padrejtësinë e rendit ndërkombëtar të pas Luftës së Parë Botërore të dominuar nga Britania dhe Franca. Gjashtë vitet e tij të para në pushtet rezultuan në rimëkëmbjen e shpejtë ekonomike nga Depresioni i Madh, shfuqizimi i kufizimeve të vendosura ndaj Gjermanisë pas Luftës së Parë Botërore dhe aneksimi i territoreve të banuara nga miliona gjermanë etnikë, gjë që i dha atij mbështetje të konsiderueshme popullore.
Hitleri kërkoi Lebensraum (fjalë për fjalë 'hapësirë jetese') për popullin gjerman në Evropën Lindore dhe politika e tij e jashtme agresive konsiderohet shkaku kryesor i Luftës së Dytë Botërore në Evropë. Ai drejtoi riarmatimin në shkallë të gjerë dhe, më 1 shtator 1939, pushtoi Poloninë, duke rezultuar që Britania dhe Franca t'i shpallin luftë Gjermanisë. Në qershor 1941, Hitleri urdhëroi një pushtim të Bashkimit Sovjetik. Nga fundi i vitit 1941, forcat gjermane dhe Fuqitë e Boshtit evropian pushtuan pjesën më të madhe të Evropës dhe Afrikës së Veriut. Këto arritje u kthyen gradualisht pas vitit 1941 dhe në vitin 1945 ushtritë aleate mundën ushtrinë gjermane. Më 29 prill 1945, ai u martua me të dashurën e tij të gjatë, Eva Braun, në Führerbunker në Berlin. Më pak se dy ditë më vonë, çifti kreu vetëvrasje për të shmangur kapjen nga Ushtria e Kuqe Sovjetike. Kufomat e tyre u dogjën.
Vitet E Para (1889–1918)
Familja
Familja e Adolf Hitleri erdhi nga më të ulët Austriak të pyjeve e qarkut në kufirin për të Bohemia. Prindërit e tij ishin të zyrtarit të doganës Alois Hitleri (1837–1903) dhe gruan e tij të tretë Klara Pölzl (1860–1907). Ai kishte dy vëllezërit e motrat më të vjetër (Gustav, 1885–1887, dhe Ida, 1886–1888), por tashmë para lindjes së tij, vdiq dhe tre të rinj (Otto, */† në 1892, vetëm gjashtë ditë të vjetër, Hydrocephalus), Edmund (1894–1900), dhe hitlerit motra Paula (1896–1960). Më herët burime, me sa duket, në kujtimet e hitlerit motra Paula është e bazuar, raporton gabimisht të tre vëllezërit e motrat më të vjetër. Dy të vjetër gjysmë-vëllezërit e motrat ishin nga martesa e dytë e të atit: Alois junior dhe Angela. Këto u rrit pas vdekjes së nënës së saj në shtëpinë e hitlerit prindërit.
Hitleri i ati ishte e lindur jashtë martese, dhe ka ndihmuar e saj të 39. Mosha e mbiemrin e nënës së tij Maria Anna Schicklgruber (1796–1847). Gjashtë vjet pas lindjes të së birit të saj, i martuar hitlerit gjyshja Johann Georg Hiedler (1792–1857), e jetës nuk i atësisë e djaloshit të njohur. Vetëm në 1876, vitet pas vdekjes së tij, duke e lënë të tij më të ri vëllai Johann Nepomuk Hiedler (1807–1888) atë si Alois' ati notarize. Ajo ishte emri i formuar në Hitleri, i ndryshuar, të cilat Adolf Hitleri më vonë, me vlerësimin e shprehur. Disa historianë Johann Nepomuk, në shtëpinë e së cilës Alois u rrit në për aktual i ati. Në këtë rast, Johann Nepomuk e mbesa, Klara Pölzl, Alois Hitleri më vonë mori për grua, gjysmë-mbesa e shkallës së parë.
Që nga viti 1923, nuk arriti të përmendim Hitleri, për arsye politike, disa Detaje të saj të origjinës. në vitin 1930, ai ndaloi tij gjysmë-vëllai i Alois Hitleri vogël dhe të birit të tij, William Patrick Hitlerinë media si të Afërmit e tij për të prezantuar, sepse kundërshtarët e tij e tij të origjinës nuk e di. Ai e donte interesi publik në saj të menjëhershme për të përfunduar. Si e mediave të huaja, në vitin 1932, në mënyrë të përsëritur pohoi se Hitleri kishte Hebre paraardhës, përfaqësuesit e këtyre dy gjenealogji tëtij pemën familjare për të eksploruar. Rezultatet e la në vitin 1937 për të publikuar. Pas "Anschluss" të Austrisë në vitin 1938, tha Hitleri, në shtëpi të fshatrave të tij prindërit dhe gjyshërit, Döllersheim dhe Strones, si zonë të kufizuar ushtarake, ishte krijimi i një pjesë të madhe ushtarake të trajnimit zonën e deri në vitin 1942, rreth 7000 banorë janë të zhvendosur, dhe disa pllaka për stërgjyshërit e tij për të hequr. E nderit të varrit të gjyshja e tij ishte shkatërruar; Taufakten familjen e saj ishin të ruajtur.
Gazetari Wolfgang Zdral besonte se Hitleri në mënyrë që të mëtejshme dyshim e tij "dëshmi e Aryan lashtësinë" dhe incestipretendime për shkak të consanguinity e prindërve të tij, për të parandaluar kërkuar. nga Nazistët Hans Frank 1945/46, e themeluar në vitin 1953, pas vdekjes të botuar në "Frank Berger-Teza" të mundshme një Hebre me gjyshin, e hitlerit ka Hitleri biographer , Werner Maser , në vitin 1971.
Shkolla
Për shkak të frekuentimit të pezullimeve të familjes vizituar Hitleri nga 1895 në vitin 1899 ndryshme të shkollave fillore në Passau dhe Lambach, ku ai u bë një student i mirë. Pas të lëvizte në Leonding ai mori pjesë nga 1900, K. k. Staats-Realschule në Linz, ku ai është mësuar treguan të gatshëm të vdesim dy herë dhe ka dështuar për të arritur performancën e objektive, jo në klasën pasardhëse të përmirësuar. Mësimi i fesë në Franc Shitjet e Zi, ai i përbuzur, vetëm me gjeografinë dhe historinë e mësimeve në të Leopold Pötsch interesuar tij. Në Mein Kampf (1925) ai e ngriti ndikimin pozitiv të Pötsch. Në e tij të vërtetë shkollor, las Hitleri si librat e Karl May, ai jetën e zonja. Ati i tij e kishte atë për një zyrtar të karrierës, i vendosur, dhe të dënohet për mosgatishmërinë e tij për të mësuar, me të shpeshta, por të pasuksesshme për të Rrahur. Ai vdiq në fillim të 1903. Në 1904, i ka dërguar nënës së Hitleri për Realschule në Steyr. Nuk ishte për shkak të varfër notat në shkollë në klasën e nëntë u shtuar. Me një përkohshme indisposition ai arriti, që ai me të ëmën në Linz të kthehen dhe shkolla e lartë pa një diplomë nuk ishte e lejuar të largohet.
Në Linz, u takua Hitleri përmes shokëve të klasës, mësuesve dhe Gazetave, të Menduarit e radikale anti-Semite dhe themeluesi i pan-Shoqata gjermane, Georg von Schonerer. Ai pjesë e parë shfaqjet e opera e Richard Wagner, duke përfshirë Rienzi. Për ta bërë këtë, ai u shpreh më vonë: "Në atë çast filloi." Nën përshtypjen e karakteri kryesor, ai duhet, sipas tij, ish-mik gusht Kubizek tha: "unë dua të jem një tribune e njerëzve ."
Në Mein Kampf futet Hitleri të jetë Shkolla si një mësim grevë kundër atit, dhe pretendoi të rënda sëmundje të mushkërive kanë diplomuar nga shkolla e lartë kapur. dhuna e të atit të konsiderohet si një rrënjë të jetë e mundur e saj për zhvillim të mëtejshëm. Sipas Joachim Fest bërë ai në shkollë kohë mes intensive të punës me projekte të ndryshme, si dhe mosveprimit, dhe ka treguar një paaftësi për punë të rregullt.
Një piktor në Vjenë dhe në Munih
Që nga viti 1903, Hitleri u zhvendos në një gjysmë jetim e pensioneve, duke filluar nga 1905 ai gjithashtu ka marrë asistencë financiare nga nëna e tij dhe halla e tij, Johanna. Në fillim të 1907 ishte pranë nënës së tij të gjirit, kanceri u zbulua. Çifutët mjeku , Eduard Bloch, trajtohen ju. Si gjendja e saj me shpejtësi të përkeqësuar, për Hitlerin, për zbatimin e dhimbshme Iodoform-fasha – një të parë eksperimentale Formën e kimioterapia, kur lëkura e tij u hap dhe Iodoform fasha aplikuar për kancerin e tumoreve të drejtpërdrejtë për të trajtuar. E lartë doza të çuar në efekte të rënda anësore dhe, në fund të fundit, vdekjen e saj të përshpejtuara.
Që nga viti 1906, të kërkuar për të Hitleri , një piktor . Ai e pa jetën si një keqkuptuar artist. Në tetor 1907 ai e aplikuar, pa sukses, për një studim të artit në Përgjithësi pikturës në shkollën e Vjenës Akademia e arteve. Ai qëndroi në Vjenë, por u kthye përsëri në Linz, ndërsa ai ishte në 24. tetor mësuar se nëna e tij vetëm disa javë për të jetuar. Sipas Blokut dhe hitlerit motra e mori kujdesin e prindërve të ekonomive familjare, deri në vdekjen e nënës në 21. dhjetor, 1907, dhe me kusht për varrimin e saj dy ditë më vonë. Ai më falënderoi për Bloch, i dha atij disa nga fotografitë e tij, dhe e ruajti në vitin 1938, para arrestimit nga Gestapo.
Me një art student, u dha Hitleri nga janari i vitit 1908 për të 1913 një jetim pensionet e 25 kurora një muaj, si dhe në trashëgiminë e nënës së tij, një maksimum prej 1000 kurora. për Të cilin ai ishte në gjendje për rreth një vit në Vjenë jetës. ai mbrojtës i Tij si Josef Mayrhofer i kërkoi atij disa herë kot, në favor të tij të mitur motra Paula mbi pensionin e ndarë dhe një mësim për të filluar. Hitleri refuzuar, dhe i theu të kontaktit. Ai i përbuzur "një bukë punë", dhe të kërkuar për të në Vjenë artist. Në shkurt 1908 ai kishte një ftesë nga e njohur fazë dizajnere Alfred Rul të papërdorura, trajnimi i kishte ofruar. Si ai vrapoi nga e para, e mori në muajin gusht nga halla e tij, Johanna, një kredi prej 924 Kronen. Në pjesën e dytë e provimit pranues të artit të Akademisë në shtator, ai nuk ishte më pjesë e kampionit të nxjerrë e miratuar. Ai ka dështuar për të përmendur për të Afërmit e tij në këtë dështim, dhe qëndrimit të tij, e tij jetim e pensioneve të vazhdojë të marrë. Prandaj, ai i dha në Banesën si "piktori akademik" ose "shkrimtarit". Ai ishte kërcënuar me konfiskimin për shërbimin ushtarak në të ushtrisë Austriake.
Sipas gusht Kubizek, të cilët ndanë me atë në vitin 1908, një dhomë, të interesuar në Hitleri në atë kohë, më shumë Wagner operat se politika. Pas deklaratën e tij në nëntor të 1908 ai me qira në kohë të shkurtër intervale më tej dhe më tej nga qendra e qytetit, në dhomë, me sa duket, për shkak të nevojave të tij për të holla të rritej. Në vjeshtën e viti 1909 ai i është referuar për tre javë, një dhomë në Sechshauser Straße 56 në Vjenë; më pas ai ishte për tre muaj, nuk është regjistruar zyrtarisht. Nga dëshmia e tij në një ankesë për vepër penale, është e qartë që ai është një i pastrehë strehim në Meidling të banuara. në fillim të 1910, u zhvendos Hitleri në meshkuj Konvikt meldemannstrasse. Në vitin 1938, ai i la të gjitha dosjet e qëndrimit të tij në Vjenë, konfiskimet, dhe një shtëpi në një pasura zonë rezidenciale e tij si student apartament.
Nga 1910 e tutje, Hitleri fitoi, e nënshkruar para apo si watercolors, kopjuar motive të Vjenez kartolina. Këto shitur në dhomën e tij-shoku Reinhold Hanisch, në korrik 1910, për atë, pasi Hebre shokun Siegfried Löffner. Kjo tregoi Hanisch në gusht 1910, për shkak të dyshuar përvetësimi i një Hitleri imazh në rastin e Vjenës policisë. Piktori Karl keq për Roth, ajo tregoi Hitleri, ndoshta në mënyrë Hanischs, për shkak të paautorizuar, posedim e titullit "akademik piktor" është anonim, dhe të arrihet, në se policia ka të tij në drejtimin e këtij titulli. Atëherë le të Hitleri dhe vet figurat e njerëzve banorët Josef Neumann, si dhe tregtarët Jakob Altenberg dhe Samuel Morgenstern shitur. Të tre ishin me origjinë Hebre. E shokun e njerëzve Konvikt, Karl Honisch, shkroi më vonë se Hitleri ka qenë "i pakët, të dobët dhe të ushqyer, hohlwangig me flokë të errët, fytyra e tij i rrahur", dhe "shabbily veshur", unë çdo ditë në të njëjtin cep të shkruar në dhomë, u ula dhe imazhe të vizatuara apo të pikturuara.
Në Vjenë, las Hitleri Gazeta dhe shkrimet e një pan-gjerman, gjermanisht-kombëtare dhe anti-Semites, duke përfshirë ndoshta font e Pamposhtur nga Guido von Listë. Kjo e fundit paraqet imazhin e një "fati" i sigurt, i pagabueshëm Gjermanë heronj Prijësit e fiseve Gjermane përpara rënies ruaj për botën dominimit të shkaktojë. Ky imazh, si historian Brigitte Hamann, mund të Hitleri më vonë të pretendonin chosenness dhe pagabueshmëria, nuk ka gabime të pranoj për të, për të shpjeguar. Ai lexoi gjithashtu, ndoshta, revista Ostara, e cila është Lista-dishepulli Jörg Lanz e Liebenfels të publikohet, , dhe Eduard Pichl shkroi një biografi e Georg von Schonerer (1912). Ky ishte viti 1882, "Entjudung" dhe "kuosë" me ligj kërkohet, një Aryan par grafik, për partinë e tij futur, një völkisch-raciste Gjermanët kundër multikulturalizmit i monarkisë Hapsburg , dhe si një zëvendësim për fenë Katolike Krishterimit, e përfaqësuar ("larg nga Roma!"). Hitleri dëgjuar të Flasin e tij rimorkio, të punës udhëheqës, Franc gur, dhe e saj konkurrent, Imperial Zëvendës , Karl Herman Ujku. Të dy luftuan "verjudete" demokracia sociale, çeke nacionalistët dhe Sllavët. Gur synoi një gjermane e njerëzve të komunitetit, për Tejkalimin e klasës luftë ; Ujku kërkuar një më të madhe, Austria dhe e themeluar në 1903 me dorën tjetër, gjermane e punëtorëve të partisë (Austro-Hungarisë). Hitleri e dëgjonte dhe e admiruan popullore kryetari i bashkisë së Vjenës, Karl Lueger, të Krishterë sociale të partisë (Austri), themeluar kishte, për të Vjenës "Germanization" është bërë dhe si anti-Semite dhe anti-shoqërore demokratike "e njerëzve tribune" në masë efektive Fjalime. Hitleri u diskutua në vitin 1910, sipas tij shokun e njerëzve Konvikt për pasojat e mundshme politike e Lueger vdekjes së tij, hodhi poshtë një palë e pranimit, dhe ishte në favor të një të reja nacionaliste të lëvizjes.
Në masën në të cilën këto ndikime formë tij, është e pasigurt. Në atë kohë, Hans Mommsen, dhe urrejtjen e tij të social Demokratëve, monarkisë Hapsburg dhe Çekët kryesisht janë. nga verën e vitit 1919 nuk janë anti-Semite, por disa të shumë deklaratave dashamirëse të Hitleri mbi Hebrenjtë kaluan. Vetëm nga vjeshta e 1919, ai shkoi për të anti-Semite klishetë , të cilën ai në Vjenë, e kishte bërë të njohur me të; që nga viti 1923 e kishte gjetur më të Bukur, Ujku dhe Lueger si modele.
Në maj 1913, mori Hitleri trashëgimtari i ati (rreth 820 kurora), u transferua në Mynih dhe me qira në Schleißheimer Straße 34 (Maxvorstadt), duke filluar me Rudolf Häusler përbashkët dhoma. Një arsye ishte shpëtuar nga shërbimi ushtarak është i detyrueshëm në Austri. Këtë ai u përpoq, pasi lidhja e Austrisë 1938 nga marrja e tij në shërbimin ushtarak letrat për të mbuluar. Në Mynih, las Hitleri, ndër të tjera, raciste shkrimet e Houston Stewart Chamberlain-së, pikturuar fotografitë, më së shumti pas fotografive të objekteve të rëndësishme, dhe i shiti për një Mynih je tregtar. Më vonë ai pohoi se ishte një "gjermane qytetit" pati një dëshirë të madhe për "arkitektonike piktor" formë. Pas Mynih penale Departamentit të hetimit në 18. janar 1914 ngrihej, dhe në Konsullatën Austriake të paraqitura kishte, ai ishte në 5. shkurt 1914 në Salzburgut si model, por si armë të paaftë për të gjykuar, dhe nga shërbimi ushtarak.
Dashuria marrëdhëniet e Polonisë, në mes të 1903 dhe 1914 janë të panjohura. Kubizek dhe Hanisch që ai të shprehura në Vjenë contemptuously për femëror, dhe iku me vrap para të zhvillimit të grave. Ai e adhuroi, ndërsa në 1906, një Linz, një student, Stefanie Isak (më vonë u martua. Rabatsch), por pa kontakt. Më vonë, ai i referohej një Emilie, motra e Kasolle, siç e tij "zonja e parë". Gjithashtu, kjo marrëdhënie peshore Brigitte Hamann si tepër një dëshirë e parealizueshme. Hitleri është tashmë në vitin 1908, si pan-gjerman, një ndalimi i Prostitucionit dhe seksuale asceticism për të rriturit e rinj është e nevojshme, dhe kjo e fundit, nga frika e infektimit me Sifilis edhe praktikuar.
Ushtar i luftës së Parë botërore
Si shumë të tjerë, të mirëpritur Hitleri në gusht të 1914 entuziazëm për fillimin e para luftës së Parë botërore. Me një menjëhershëm të kërkojë nga 3. gusht 1914, ai i kërkoi mbretit të Bavarisë për leje, në dritën e tij Austriake nënshtetësi në një Bavarez Regiment, të përfshirë. Pas kësaj ishte dhënë, ai u bashkua në moshën 16 vjeçare. gusht 1914 si një luftë vullnetare në Bavarez ushtri , dhe ishte në 8. tetor 1914, tek mbreti i Bavarisë betuar në. Më vonë ai deklaroi se në afat të shkurtër aplikuar për Austriake të veçantë miratimi konsiderohet si një legjendë. Në 1. Në shtator 1914 ai u bë i pari komandant i një kompanie të Rezervave të këmbësorisë regiment 16 .
Hitleri e mori në fund të tetorit 1914 në të Parë Flanders betejë pjesë. Për 1. Në nëntor 1914 ai u emërua trupor për të promovohet me 2. dhjetor, 1914, me Hekur kryq II klasa të shkëlqyer. arsyeja për këtë nuk është i njohur. Nga 9. nëntor 1914 deri në fund të luftës dhe ka shërbyer si Hitleri të rregullt dhe që janë në mes të regimental personelin dhe stafin e drejtoni batalionet nga 1.5 deri 5 km distancë të kryesore të luftuar vijën e frontin Perëndimor. kundër tij më vonë përfaqësim ai nuk ishte i pambrojtur para mesme, të cilët nuk janë të një batalioni apo një kompani dhe në të kishte shumë më mirë shanset e Mbijetesës, sesa ky.
Nga muaji mars 1915 deri në shtator 1916, ai ishte në sektorin e Aubers-Fromelles (Kantonin e La Bassée), dhe në betejë e Fromelles (19./20. korrik, 1916). Në betejën e Somme ishte Hitleri në 5. tetor 1916 në le Barqué (Ligny-Thilloy) nga një shrapnel në kofshën e majtë të plagosur, atë që më vonë të rritet në shumë spekulimet për një mundur HRH Duka Madh Zhan . Ai ishte deri në 4. dhjetor në klub ushtarake spital Beelitz (Potsdam) është nursed mbrapa për shëndetin dhe pastaj të mbetet i qëndrueshëm për kujdesin e në Mynih. Më vonë, ai pretendoi se ai ishte atje për herë të parë është vënë re se entuziazmin për luftë në Gjermani avullohem.
Në 5. Në mars të vitit 1917, u kthye Hitleri e tij tani të Vimy instaluar vjetër njësi mbrapa. Në pranverë, ai mori pjesë në betejën e Arras, në verën e tretë Flanders betejë, nga fundi i marsit 1918 në gjermanisht pranverë fyese dhe luftës në vendimtar dytë beteja e Marne pjesë. Në maj 1918 ai mori një regimental diploma për trimëri të shquar dhe të plagosur distinktiv në të Zezë. Në 4. Në gusht ai mori Hekuri kryq I. klasës për një mesazh shpejtësinë e Para pas dështimit të të gjitha linjat telefonike. E regimental adjutant , Hugo Gutmann, një Hebre, kishte ai për këtë çmim premtuar; komandanti i divizionit , miratohet pas dy javësh.
Hitleri do të sillej sipas dëshmitarëve që ta shfrytëzoni për oficerët. "Eprorët për të paguar vëmendje, askujt nuk pajtohen, verbërisht t'i dorëzojë", ai i dha në vitin 1924 përpara gjykatës si tij në Parim. Ai kurrë nuk u ankua në lidhje me trajtimin e keq si një ushtar, dhe për të ndarë veten e tij dhe bashkëluftëtarët . Kjo është arsyeja pse ata u betua në atë si një "Korbi i bardhë". Sipas deklaratat e tyre, të tymosur dhe pirë, ai kurrë nuk foli për miqtë dhe familjen, e nuk ishte në një motel vizitë të interesuar, dhe unë shpesh u ul për orë të tëra duke lexuar, duke menduar ose pikturë në një cep të qëndrojë.
Kombëtare e socialistëve, Fritz Wiedemann , dhe Max Amann pretenduar pas 1933, Hitleri kishte një ushtarak të transportit, të refuzuar, për të cilat ai vazhdimisht i plagosur bartësin e Hekurit kryqin e dy klasave në fjalë erdhi do të jetë. më Vonë në lavdërimin e hitlerit pohuar shoqërinë, dhe trimëri përmes luftës, shokët, konsiderohet si e pasigurt për shkak se partisë Naziste me zyrtar sendet dhe paratë shpërblehet.
15. Në tetor 1918, Hitleri në Wervik , Flanders e sinapit gazit bërë të verbër përkohësisht si rezultat i një lufte histeri , dhe ka qenë që nga 21. tetori deri në shekullin e 19-të. Në nëntor, në psikiatrik të Departamentit të rezervave ushtarake spitalin e Pasewalk trajtohen. ai Ka mësuar nga 10. Në nëntor të nëntorit revolucionit dhe un negociatat në Compiègne. Ai e përshkroi ngjarjet e 1924 në kuptimin e stab në shpinë legjendë si "më e madhja nëpërkëmbje e shekullit", e cila e bëri atë të vendosë shkaqet, politikan për të. Kjo shihet si e pasigurt si Hitleri në atë kohë, pothuajse mesi dhe pa perspektivës, nuk ka kontakte me politikanë, dhe të dyshuar për vendimin 1923, kurrë nuk u përmend.
Pas Nazist fushë pas letra disapproved e spontane Krishtlindjeve armëpushim të 1914. Në 5. shkurt 1915, përshkruar e duke luftuar në mënyrë të detajuar dhe të shprehura në fund, ai bëri thirrje për një finale të llogarisim me armiqtë Brenda. gjermane e krimeve të luftës të tilla si plaçkitjes dhe të shtënat në masë në hakmarrje për të dyshuar Sabotage, në 1914, në pushtuar Belgjikë, ka qenë i angazhuar, janë paraqitur me Hitlerin në shtator 1941, pas fillimit të fushatës ruse ishte , në retrospektivë, tepër e ekzagjeruar, dhe referuar atyre si shembullore metodë për të luftuar partizanët në Lindje.
Sebastian Haffner quajtur Hitleri në fillim "është vetëm përvojën arsimore". Ian Kershaw shkroi: "lufta dhe pasojat e Polonisë." Si Hitleri, 1914, për herë të parë në jetën e tij për një gjë të dorëzuar, lufta kishte qenë saj solli për paragjykimet dhe fobitë në hidhërimin gjatë disfatës në luftë, nga 1916, me vendosmëri të forcohet. Thomas Weber thotë: "e hitlerit të ardhmen e tij politike identitetin ishin krejtësisht të hapur dhe malleable, si u kthye nga lufta."
Rritje Politike (1918–1933)
Propaganda folësit e Reichswehr
21. nëntor 1918, u kthye në Hitleri nga Pasewalk në München në oberwiesenfeld kazermat e 2. Bavarez këmbësorisë regiment. Ai u përpoq të çmobilizimit nga ushtria gjermane për të shpëtuar, dhe mbeti kështu deri në 31. Në mars 1920 Një Ushtar. Në këtë kohë, ai formë tij politike të parë të botës, të zbuluar dhe të provuar të jetë demagogic fjalimin e talent.
4. dhjetor 1918 deri në 25. janar 1919, e ruajti nderin e Hitleri me 15 ushtarë të tjerë rreth 1000 franceze dhe ruse, të burgosurit e luftës në një ushtarëve të këshillave të udhëhequr nga kampi në Traunstein. 12. shkurt, ai është në München në 2. Demo bilmachung kompania u zhvendos dhe u vendos në 15. shkurt është një nga besuar njerëzve të tij regiment për të zgjedhur. Si i tillë, ai ka punuar me propagandë të Departamentit të ri Bavarez qeverisë, Kurt Eisner (USPD) dhe shokët e tij në demokraci shkolla. 16. Në shkurt ai i mori, pra, me vet Regiment në një Demonstrim të "Revolucionare të punëtorëve të Këshillit" në Mynih.
26. shkurt 1919, të shoqëruar Hitleri, si një vëzhgues i qetë e procesion për pesë ditë më parë, vranë Eisner. Në 15. prill ai kishte për të Ersatzbataillonsrat ushtarët e Mynihut Sovjetik Republikës për të zgjedhur 7. prill shpallur, dhe, si rezultat i dështuar palm putsch të dielën më 13. prill si një "Komunist Sovjetik Republikës", ishte shpallur. Pas dhunshme me ndikim në fillim të majit 1919, e denoncuar shumë të hitlerit dhe të tjerë të besueshëm njerëzit nga Bataillonsrat në frontin e një shteti gjykata e Mynihut Reichswehr administratës si "më të keqe dhe më radikale agitators […] për Sovjetik Republikës", duke kontribuar kështu në dënimin e tyre në dhe për të blerë vullnetit të mirë të ri të sundimtarëve. Më vonë, ai kurrë nuk u tha e tij para bashkëpunim me socialiste ushtarët ' këshillat. Kjo është parë shpesh si opportunism , ose si dëshmi se Hitleri nuk ishte më e theksuar anti-Semite kanë qenë të mund të. Ai përfundoi ndryshe nga anëtarët e tjerë të tij regiment, gjithashtu askush nuk e kundër bashkimit Sovjetik, Republika e themeluar lirë të trupave .
Në maj 1919, kishte takuar Hitleri për herë të parë, kreu i "Departamenti i arsimit" në ushtri e grupit të komanduese 4, kapiteni Karl Mayr. Supozimi se kjo Hitleri si e V-njeri i rekrutuar është i pasigurt, si një ish – "drejtoria e propagandë e njerëzve", nuk është kryer. Ai mori nga 5. 12. qershor, si dhe nga 26. qershor-5. Në korrik 1919, në rekomandimin e 2. Të këmbësorisë regiment "anti-Bolshevik kurset e arsimit" në Universitetin e Mynihut për "Propagandë midis trupave" pjesë. Kështu, ai e mori për herë të parë një politike të trajnimit nga gjermanishtja kombëtare, pan-gjerman dhe anti-Semite akademikë, duke përfshirë Karl Alexander von Müller, e hitlerit Talent si një drejtues, i zbuluar, dhe Gottfried Feder. Ky është ai sipas deklaratën e tij në vitin 1925, në atë kohë, "krijimin e re të partisë," sugjeruar.
22. korrik Hitleri ishte një "ndriçim komando" të 26 zgjedhur trajnerët e Mynihut garnizoni i atashuar, purporting të jetë nga Bolshevism dhe Spartak ekstremizmit "kontaminuar" ushtarë në kampin ushtarak Lechfeld, duke përfshirë edhe shumë ish të burgosurit e luftës, propaganda për të ri-edukuar. Në rrjedhën e 20. - 24. gusht u bashkua Hitleri si një drejtues, edhe me anti-Semite Shprehje e emocioneve të forta. Ai u ngjit pastaj në "të djathtë" Mayrs mbi të, ndoshta në vjeshtë të 1919, Ernst Röhm, bashkë-themelues i fshehtë krahut të djathtë zyrtar, lidhja e të "Hekurt", e paraqitur.
Mayr e V-njerëzit duhet të monitorojë parti të reja politike dhe grupet në Mynih. Ky e mori Hitleri më 12. shtator 1919, për herë të parë në një takim gjermane të punëtorëve të partisë (PAD) në Sterneckerbräu , ku ai në mënyrë të dhunshme të pjesëmarrësve në diskutim kërkoi ndarje të Bavarisë nga Rajhut. Partia e Kryetarit, Anton Drexler e ftoi atë për shkak të gojëtarinë e tij të partisë hyrje.
Në mënyrë që Mayrs është autor i shumë të hitlerit në 16. shtator për Adolf Gemlich, një pjesëmarrës i Leh fushat e "kurseve për edukim", një "raport mbi anti-Semitizmi". Në të ai theksoi se Judaizmi është një garë, jo një Fe. "Judenjtë" janë "të Fesë, të socializmit, të demokracisë e të […] është vetëm një mjet drejt një fundi, para – dhe të etur për pushtet lakmia për të kënaqur. Aktivitetet e tij të prodhojë një racore tuberkulozi e popujve." Prandaj, "anti-Semitizmi i arsyes duhet të luftojnë tij" privilegjet në kohë dhe sipas ligjit dhe për të eleminuar atë. "E saj qëllimit përfundimtar, megjithatë, duhet të jetë e pa kompromis heqjen e Judenjve krejt. Për të dyja është vetëm të aftë e një qeverie kombëtare forcë […] ajo është vetëm me anë të pamëshirshme të veprimit nacional-mendje udhëheqës personalitete me një brendshme ndjenjën e përgjegjësisë." Mayr u pajtuan me hitlerit harton në një masë të madhe.
Ngjitet në lideri i partisë Naziste
Hitleri kërkoi në 4. tetor 1919, Mayr leje, PAD për t'u bashkuar, për të aplikuar për më 19. tetor regjistrimin dhe është konsideruar të jetë 55. (jo si ai gjithmonë pretendonte të jetë e shtatë) anëtarë. duke Filluar në vjeshtë të 1919 ndikuar anti-Semite shkrimtar Dietrich Eckart , hitlerit të Menduarit, i dha atij kontaktet në Mynih borgjezi , si dhe donatorët kryesor, e promovuar atë si një radikale e krahut të djathtë Agitator në klasa më e ulët dhe ka për të filluar në mars të 1921 si një të ardhme karizmatik "udhëheqës" dhe Shpëtimtarin e popullin gjerman. Prej tij, Hitleri mori përsipër deri në vitin 1923 e teori konspirative e pohimit të botës Jewry, të dy NE të lartë të Financave , si dhe "Bolshevism" e vënë.
Në 1920 Hitleri "ishte Kryetari i Reklamat" për PAD. 24. shkurt me emrin e partisë Naziste. Hitleri i veshur tij, Drexler, dhe pranvera është autor i 25-pikë-program . Më 16. mars, 1920, ishte Dietrich Eckart, në Berlin, për disa nga nismëtarët e Kapp-Lüttwitz-putsch (ditën tjetër ra), duke përfshirë Wolfgang Kapp, Erich Ludendorff, Ernst Graf zu Reventlow dhe Waldemar Pabst. Në një tjetër vizitë në Berlin në 1920 ai u takua Heinrich Claß (Alldeutscher Verband), e cila Hitleri pastaj mbështetur financiarisht dhe të Zgjerimit dhe deleveraging e partisë gazetë , völkische Beobachter .
Kur Hitleri 1. prill 1920, Reichswehr u shkarkua, ai mund të e tij të taksave, si një parti e kryetarit të jetës dhe të arritura gjatë vitit, për ndodh 1200–2500 ndërkombëtare. Kështu veproi për të rekrutuar anëtarë të rinj për NSDAP, në atë kohë, radikale e krahut të djathtë gjermane e njerëzve të mbrojtjes dhe Trutzbund dhe Thule society, të lidhura ngushtë me gjerman i partisë socialiste (DSP) ishin konkurrentët e fortë. Ai mbajti Drexler nga një Shoqatë e NSDAP me DSP, por më 7./8. gusht në Salzburgut një Aleancë me Austrisë DNSAP , pan-gjerman kërkesën e partisë së tij.
Në një fjalimi kryesor nga ora 13. gusht 1920 ("Pse jemi ne anti-Semites?") Hitleri tha, për herë të parë detajuar tij ideologjia: të Gjithë Hebrenjtë ishin për shkak të tyre gjoja të pandryshueshme racore karakteri është i paaftë për punë konstruktive. Ata janë në thelb të parazitëve dhe do të bëjë gjithçka për të Fituar botën e dominimit, përfshirë këtu (pra ai pohoi) racës përzierjen, njërëz të popullit përmes artit dhe për shtyp, promovimi i klasës luftë , në vajzë e tregtisë. Pra, ai e bëri raciste dhe anti-Semitizmi të tipar kryesor i programit Nazist.
Me një kohë të gjatë shi pallto të gjatë kostum, një "Gangsterhut", një goditëse të dukshme Revole dhe një hipur-rrëmbej drew Hitleri vëmendje në Mynih pritje. Pasuesit e përshkroi atë si një "i madhërishëm e njerëzve të kryetarit", "jashtë disi mes drejtues dhe nëpunësit, me bredh ngathtësi dhe në të njëjtën kohë, aq shumë të dhunës […] para një audiencë masive" ka ndodhur. Hitleri u kthyer SA nga një "hall mbrojtjen fuqi" në një para-ushtarake të rregullt rackets dhe kërcënimeve të forcës së NSDAP. Ai i projektuar e swastika flamuj dhe standardet për shfaqjet e Fuqisë së SA në qytet dhe vend.
Në qershor të 1921, Hitleri ishte sërish në Berlin, për të mbledhur fonde për NSDAP. Oto Dickel, reformat sociale, Japoneze, të orientuar anëtar i NSDAP nga Augsburg, ishte si një zëvendësim i folësit e Mynihut NSDAP, të ftuar dhe të rregulluar për një Takim në orën 10. korrik 1921, me të dërguarit e DSP nga Nuremberg, nga një bashkim për të negociuar. Hitleri, sipas partisë së tij koleg Herman Esser informuar, u shfaq. Si Eckart, Drexler dhe të tjera Dickels propozime për një program të reformës së simpatik regjistrimet, ai doli i zemëruar në Takim. 11. korrik ai të rekrutuar në të ndikojë partisë Naziste, ndoshta sepse ai e ka bërë tij të veçantë pozitë në parti për të humbur frikë. 14. Në korrik, ai ka kritikuar Dickel dhe pikëpamjet e saj në një deklaratë të detajuar të mprehtë. Për të ri-hyrjes, Dietrich Eckart-të ndërmjetësuara, ai kërkoi dictatorial fuqitë e partisë Naziste. Një takim i Përgjithshëm vendosi, më 29. Në korrik të vitin 1921, një Statut me kërkuara "dictatorial parimin" që i dha Hitleri e partiak dhe kalaja Drexler si "Kryetar nderi" e vendim-marrjes. E hitlerit Besuar, Max Amann të strukturuar dhe të centralizuar partisë organizatës. Pra, të vënë Hitleri në udhëheqjen e tij dhe për të penguar një program të majtë të kthehet e të partisë. Ai ishte një lokal i partisë, shumë nacionalistë, demokracisë kundërshtarët, dhe militarists në mesin e Intelektualëve, në qeveri dhe në administratën e Bavarisë mbështetur.
Ndikimi i saj për të zgjeruar, ai ndjeu që nga viti 1920 disa Fjalime në frontin e Berlinit kombëtare klub , dhe në Republikën e Austrisë. Ai gjithashtu u përpoq, përmes shënjestër të sulmeve politike të kundërshtarëve të njohur publikisht për të. 14. shtator 1921 shqetësojnë, ai dhe pasuesit e tij me dhunë të një takimi të separatiste Bayernbunds në Mynih löwenbräu Keller. Kjo do të ishte themelues i Oto Ballerstedt të plagosur rëndë. Hitleri ishte, pra në 12. Në janar të vitit 1922 për shkak të fajtor dhe deri në tre muaj burgim, për të cilat ai është një nga 24. Në qershor të të njëjtit vit, në Mynih-stadelheim burg, ka shërbyer. Pjesa Tjetër ishte deri në vitin 1926 në sprovues i pezulluar. Ballerstedt, me sa duket, kishte lejuar Hitleri 12 vjet më vonë, gjatë të ashtu-quajtur Röhm-putsch vrasje.
Individuale Britanike dhe Amerikane shtypni neni, duke e cilësuar atë si "potencialisht të rrezikshme", si një përfaqësuese e një "ushtri e hakmarrjes" ose si një "gjermane Musolini". Si të tilla, kishte Hitleri në 3. Në nëntor 1922, tre ditë pasi Musolini e suksesshëm të marsit në Romë, Herman Esser, Mynih thërriste.
Grusht shteti përpjekje
Gjatë Kapp-putsch në 1920 detyruar ushtarak në Bavarisë, qeveria e koalicionit e Hoffmann të japë dorëheqje. Qeveria e re nën Gustav von Kahr sugjeruar një kurs ligjor, nga Bavaria,"e drejtë të qelizave" e Perandorisë. Dhënë, shumë militants e skajshme të Drejtë, të tilla si Herman Ehrhardt , mbështetje dhe strehim. ato ishin të organizuara pas shpërbërjes së lirë të trupave në të njëjtin vit, në të armatosura "banorëve të luftuar mbrapa" dhe "Patriotike shoqata" se rënia e Weimar Republikës të përcaktuara për të arritur. Disa u përgjigjën pozitivisht, dhe e angazhuar për përpjekjet për vrasje politike ose Fememorde.
Pas forcat aleate në vitin 1921, zgjidhja e Bavarez banorëve të luftuar përsëri detyruar kishte besuar Kahr , Oto Pittinger me të fshehtë vazhdimin e "ushtarake të punës". , Në gusht 1922, e planifikuar Pittinger, e Mynihut shefi i policisë Ernst Pöhner , dhe Ernst Röhm një grusht shteti, në bazë të një planifikuar në masë tubim të shoqatave Patriotike kundër Republikës, ligji për mbrojtjen e të më 25. gusht. Kjo ishte, megjithatë, në afat të shkurtër të ndaluara, kështu që vetëm disa Mijë kombëtare e socialistëve mbledhur. Hitleri, grusht shteti planin e dija, e në rrëmbim, foamed dhe ka paralajmëruar Kohë tjetër ai do të veprojë. radikale Të forcave të Röhm dhe Ludendorff refuzuar Pittingers monarkist tabela-federalist dhe kursi i rezistoi gjithnjë e më shumë Përpjekja e tij për unifikimin e ushtarake të lëvizjes. Edhe pse u bashkua me NSDAP, së pari, e 9. nëntor, e themeluar në vitin 1922, "Unioni i shoqatave Patriotike të Bavarisë", por nuk e Bund Oberland dhe të Bund Wiking. Në shkurt 1923 gjatë pushtimi i Ruhr u themelua me Iniciativën e Röhm, Shoqata e Patriotike të luftuar shoqatat, tani që NSDAP dhe SA bashkuar. Në saj të praktikuar Hitleri ndikim të madh dhe të përcaktuara si objektivat e saj: Pas disa kombëtar politikanët, duke përfshirë edhe Hitleri, për shkelje të Republikës aktit për mbrojtjen e të subpoenas të marra, ai u largua nga Shoqata e shtetit Bavarez qeveria në prill 1923 përfundimtar të kërkojë arrestimin garancitë kundër "Patriotike-mendje njerëzve të Bavarisë dhe për të gjithë," për të refuzuar. Ndikimi i tij rritur si ai e mori SA nga lidhja e saj me Ehrhardt organizatë tretur.
Hitleri i quajtur gjithashtu parë "kombëtare kremtimit të mund ditë". tradicionale, autoritet e miratuara Demonstrim të majtë të partive më të Parë të majit, 1923, në Mynih, ishte, megjithatë, nuk e ndalojnë atë. Kjo dobësuar e hitlerit autoritet në NSDAP, kështu që ai, për një kohë, opinioni u tërhoq. Në maj 1923 u themelua me tronditje e madhe Adolf Hitleri në Mynih nga më të afërt të një roje të truprojave dhe banditë.
Në "gjerman ditë" në 1. dhe 2. shtator 1923 në Nuremberg të Bashkuara Hitleri, Ludendorff dhe përkrahësit e tyre të Bund Oberland me Federale Rajhut të luftës flamurit nën Röhm dhe SA për gjermanisht Aleancës. Kjo bëri thirrje për një "Revolucionit kombëtar", kjo është për shkak të përvojës nga 1. Në maj, çështje primare është "të autorizimeve policore[n] e shtetit", pronë për të marrë. 25. shtator, Hitleri e mori përsipër e tij të udhëheqjes politike. Në rastin e një nga Ulrich Wille junior ndërmjetësuar qëndrimit në Zyrih , në gusht të 1923 ai foli në para të ftuarit "mbi situatën në Gjermani dhe ka marrë donacione në mes 11,000 dhe 123,000 në franga Zvicerane, kryesisht në para të gatshme dhe pa një faturë. Nëse e panjohur gjithsej në grusht shteti përgatitjen e partisë Naziste e mundur, nuk është pastruar.
26. shtator ishte e re Kancelari i Rajhut Gustav Stresemann (DVP) e rezistencës pasive ndaj Franko-Belg pushtimi i Ruhr të anulluar. Atëherë të quajtur qeveria e Bavarisë, ku e gjendjes së jashtëzakonshme sipas nenit 48 , dhe për të transferuar pushtetin Ekzekutiv në gradën e "gjendja e Përgjithshme Komisioneri" për të Gustav von Kahr. Ai duhet zyrtarisht të tij "të veçantë marrëdhënieve" për Bavarez e krahut të djathtë dhe organizata e tij të mirë-njohur nacionaliste, anti-Semite ndjenja "budallaqe" nga "çdo faqe" për të parandaluar. Si një e tij të parë masat, ai kishte Evropës Juglindore Hebre familjet nga Bavaria e identifikojnë veten e tyre dhe pasuritë e tyre të konfiskuara.
Një artikull me titullin "E diktatorëve Stresemann – Seeckt" në Völkischer Beobachter, Rajhun e qeverisë mprehtë sulm, le të konfliktit mes saj dhe qeverisë së Bavarisë përshkallëzohet. e Rajhut Ministri i mbrojtjes , Oto Gessler, pas vendosjen e gjendjes së jashtëzakonshme, në krye të gjithë Mbretërisë në 27. Në shtator Ekzekutiv kishte mbajtur ndalimin e Völkischer Beobachter. Kahr dhe komandantin e Reichswehr në Bavarisë, Oto von Lossow, kanë refuzuar këtë komandë. Më 29. shtator shpjegoi Kahr, ai ishte duke shkuar për të Republikës së mbrojtjes nga ligji në Bavarisë jo më të gjatë.
Hitleri vizituar në 30. shtator për herë të parë, Villa Wahnfried. "Bayreuth rrethit" të Cosima Wagner, mbështetur tij për grusht shteti dhe plani i saj pretendojnë se ajo është e shumëpritur kombëtare "udhëheqës" për të. Ai u përpoq në 7. tetor kot, Lossow dhe Seißer për hyrjen në luftën e tij Federale për të lëvizur.
20. tetor sat Gessler Lossow. Kahr caktuar Lossow pastaj pointedly në "vendin e komandantit" dhe e la Bavarisë bazuar në 7. Reichswehr ndarje në Bavaria të betuar. Këtë shkelje të hapur të Kushtetutës ishte një hap i parë drejt zgjidhjes së Bavarisë nga Rajhut. Pas tërheqjes, të SPD nga Kabineti, Stresemann në 2. nëntor 1923, Rajhut Presidenti Friedrich Ebert në 3. nëntor mënyrë analoge për të pasur ekzekutimit kundër Komunistëve mitregierte Saksonisë, Reichswehr trupat kundër Bayern. Shefi i komandës së ushtrisë Hans von Seeckt, refuzuan ta bëjnë këtë, pasi ju nuk keni të mjaftueshme forcat operative dhe luftën jo kundër Reichswehr të marsit. Seeckt dënuar mosbindje e Bavarez Reichswehr trupat, por u largua Kahr të shikoni për të, veçanërisht në interes të unitetit të Perandorisë kushtetuese forma të regjistruar. Në të njëjtën kohë, ai paralajmëroi Kahr dhe Lossow, nuk etnike dhe kombëtare të ekstremistëve. Seeckt ishte edhe nga përfaqësuesit e industrisë së rëndë, të tilla si Hugo Stinnes , si dhe në kohët e politikanëve si Ebert dhe Stresemann si të jetë e mundur "emergjente të gjendjes civile" e kombëtare të diktaturës dhënë.
Edhe "Bavarez triumvirate" e Kahr, Lossow, dhe shefi i policisë së shtetit, Kolonel Hans von Seißer konsiderohen grusht shteti kundër planeve të Berlinit. Në konsultim me kontaktoni njerëz në Veri të Gjermanisë, ata shpresonin, në tetor, 1923, e Rajhut të qeverisë ushtarake presion të sjellë një "kombëtare Bordit Ekzekutiv". Lossow këtë e tha gjatë një Takimi me drejtuesit e njësive paramilitare të organizatave, në 24. tetor edhe një "mars në Berlin", e luajtur në të vërtetë, sidomos në krahasim me gjermane e Aleancës. Në fillim të nëntorit të fitonte, megjithatë, absolute mungesa e qartësisë mbi të jetë e mundur, përbërjen e Bordit Ekzekutiv. Ndërsa Kahr si President në intervista ishte, do të jetë Hitleri dhe Ludendorff, Bordit drejtues nën udhëheqjen tuaj në Mynih të kërkuar, dhe në çdo rast të përfshirë në të. Në 3. nëntor ishte Seeckt, sigurisht, për të Seißer, asgjë kundër legjitim i qeverisë.
Pas 3. nëntor paralajmëruar Kahr të gjithë udhëheqësit e "shoqatave Patriotike" kundër arbitrare veprimet dhe refuzon që të Takohet me Hitlerin. Kjo frikë Kahrs marrëveshje me qeverinë e Rajhut dhe ka miratuar 7. Në nëntor të tjera të Aleancës udhëheqësit e shpejt-të-të jetë grusht shteti. Në mbrëmjen e 8. nëntor ai kishte një tubim prej rreth 3,000 mbështetësit Kahrs në Mynih bürgerbräu bodrumin e luftën e tij Federale të ndryshuar, të fituar nga forcën e armëve, qasje, të quajtur "Revolucionit kombëtar" dhe të detyruar Kahr, Seißer dhe Lossow me një armë zjarri, një "të përkohshme kombëtare gjermane, të qeverisë" nën udhëheqjen e tij, për të rënë dakord. Ai le të të gjithë anëtarëve të pranishëm të vendit qeveria e Bavarisë, dhe emërohet Ludendorff për komandant i përgjithshëm i Reichswehr. Kjo e majtë e triumvirate, të lirë, extorted pëlqimin disa orë më vonë recanted, dhe shtypja e së grusht shteti të përgatisë filloi. SA dhe Bund Oberland mori shumta të vërtetë apo të perceptuar Mynih Judenjve, të cilëve emrat dhe adresat nga telefoni libra hequr kishte si pengje. edhe Pse Mynih-kompani me bazë shefi Eduard Dietl, një fillim PAD anëtar dhe instruktor i SA, dhe oficeri Junior komandat, refuzoi, kundër kryerësve të grusht shteti për të vazhduar mund të Ernst Röhm udhëhequr luftën për Federale shoqata, në natën e 9-të. nëntor shumica e Mynihut kazermë, në stacionin hekurudhor dhe të rëndësishme ndërtesat e qeverisë nuk zënë. Pastaj u përpoq Hitleri dhe Ludendorff me një mars e deri në 4000 pjesërisht i armatosur Nazist mbështetësve, por grusht shteti në Mynih në fuqi. Kombëtare e policisë nën Seißer ndalur Marshimin pranë Feldherrnhalle. Në një periudhë të shkurtër firefight vdekur 16 putschists dhe katër policë. Në rastin e një rënie të plagosur Hitleri kishte ikur dhe ishte më 11. Në nëntor, në shtëpinë Seriozisht Hanfstaengls jam Staffelsee arrestuar. në nëntë Shtete gjermane ndaluar partisë Naziste ishte tani në Bavarisë, dhe më 23. Në nëntor të Rajhut ishte e ndaluar.
Ebert kishte Seeckt, në dritën e tij insubordination në 8. nëntor 1923, komandën e Lartë të Reichswehr, transferohen në Bavarez Reichswehr për të lëvizur kundër kryerësve të grusht shteti mund të lëvizin. Efekti i hitlerit dhe Ludendorff-së për kohezionin e 7. Ndarja me pjesën tjetër të ushtrisë, kaloi dhe diskredituar nga grusht shteti planet e Kahr dhe Seeckt. Hitleri mësuar se ai ka Fuqi "jo në total konfrontim me e institucioneve shtetërore, por vetëm në një llogaritur Ndërveprim me të", mund të arrijë, dhe "pamje të ligjshmërisë" për të vërtetë.
E amateurishly organizuan, të dështuar për grusht shteti përpjekje ishte nga 1933 për Triumfin reinterpreted, dhe një vit si një akt heroik me përkujtimet e "dëshmorëve të lëvizjes" festohet.
Procesi dhe kalaja burg
26. shkurt 1924 u zhvillua para Bavarez e njerëzve të gjykatës, jo në frontin e vërtetë kompetente Rajhut të gjykatës në Leipzig, një gjyq kundër dhjetë të grusht shteti pjesëmarrës. Një pyetje Protokollit të balancuar Ludendorff, në dritën e saj muajve të gjatë aktive grusht shteti përgatitja: Ai kishte asgjë të kryejnë grusht-shtet të planit të njohur. Hitleri ishte në dukje i guximshëm që nga fillimi si një forcë shtytëse e grusht shteti të planifikuar, mohoi akuzën e lartë tradhti , dhe pohoi se "nëntor kriminelët" e 1918 u aktuale tradhtarë. Kështu, ai pasoi oferta e kryetarit të kolegjit , Georg madhështinë për një të butë të dënimit, nëse grusht shteti planet e si dëshmitarë, të ngarkuar Kahr, Lossow dhe Seißer mohojë. E marrë peng dhe për vrasjen e katër oficerëve të policisë nuk ishin të paditur dhe të mos negociuar. "Drejtësisë Komedia" përfundoi me lirimin e Ludendorff dhe të butë sanksionet kundër pesë të bashkë-akuzuari për ndihmën dhe inkurajimin e lartë tradhti.
Gjyqtari madhështinë, në vitin 1922, të parë të procesit kundër Hitleri ishte, dhe prandaj e dinte se ish dënimit të provës ausgetzt u dënua Hitleri në një akt të perversion të drejtësisë vetëm në minimumin e dënimit me pesë vjet burg dhe një gjobë prej 200 gold shënon. Gjithashtu refuzoi të gjykatave të Republikës, ligji për mbrojtjen e detyrueshme të dëbimit si dënim për shkak të huajt të cilët kanë kryer, pasi ai është një "të nderuar shpirtin", në anglisht të mendojnë dhe të ndjehen të, katër vjet e gjysmë vullnetar në ushtria gjermane kishte qenë ushtar dhe janë plagosur. Prokurori Ludwig Stenglein nuk pajtoheshin me hitlerit fillim të shkarkimit: të Ardhmen e mirë të kryer është për shkak të shkeljeve të paraburgimit kushtet (letër e kontrabandës, e Shkruar Mein Kampf u. a.) nuk është për t'u pritur. Megjithatë, ai ishte për shkak të gjoja një të mirë udhëzues për më pak se nëntë muaj burg në kala të Landsberg më 20. dhjetor 1924, e hodhi poshtë.
Deri në proces kishte Hitleri, në vend se "drummers" të popullit është lëvizja e parë e rrugës për një tjetër "Shpëtimtarit të Gjermanisë" si ndoshta Ludendorff-të lirë. Nëpërmjet procesit të raporteve ai ishte edhe në Veri të Gjermanisë si më radikale "etnike" politikanët janë të njohur. Ndjekësit e tij të nderuar atë si një hero dhe Martir për çështjen kombëtare. I përforcuar pozicionin e saj në NSDAP e tij dhe duke qëndruar me të tjerë nacionalistë. Për shkak të këtij pëlqimi, propaganda suksesin e mbrojtjen e tij, e tij, reflektimit të gjatë të Shkruar nga lufta Ime dhe shpërbërja e NSDAP gjatë tij burgim pa Hitleri vetë në rolin e të mëdha, e shumë të shpresuar për lider dhe Shpëtimtar të Gjermanisë. Ai donte të partisë Naziste pas lirimin e tij, si fort të organizuar, të partive të tjera, të pavarur e të partisë .
Ideologjia
Hitleri shkroi në kohën e tij në burg në të 1923/24, kryesisht pa ndihmën e të tjerëve pjesa e parë e programit të tij për të shkruar Mein Kampf. Një autobiografi, ose një zëvendësim për 25-pikë e programit që ai synon. Ai u shpalos këtu, pasi verën e vitit 1919 përfaqësuar racore anti-Semitizmit, me qëllim politik të një "heqjen e Judenjve i tëri". Ideja Qendrore ishte një luftë racore, historinë e njerëzimit, dhe të vendosur në domosdoshmërisht "të drejtën e më të Fortë". Ai e kuptoi "Aryan raca" e bardhë Veriore Evropianët, sidomos Gjermanët, si më të fortë, në botë dominim racor. Si një botë-historike të vdekshëm armik, ai e pa që Judenjtë kërkonin botë, kështu që kjo është një apokaliptike përfundimtar betejë të vijë me ju. pasi ata nuk kanë fuqinë tuaj dhe të Kombit kishte kërkuan të vënë dorë në ju, si një "parazit në trupin e popujve të tjerë", të gjitha racave të tjera për të shkatërruar. për Shkak të kësaj të përpiqemi në garën e tyre të krijuar, të mund të Aryan garë vetëm nga exterminating Judenjtë mbajtur. Në një shënim anë, ai foli për gjermanisht Judenjve: helm të gazit, si qindra mijëra tonë shumë të mirë gjermane të punëtorëve të të gjitha shtresave dhe Profesioneve në fushë, ata kishin për të, atëherë do të sakrificën e Miliona në fillim kishte qenë e kot.Përkundrazi: dymbëdhjetë mijë scoundrels eliminuar në kohë mund të ketë një Milion të mirë, për të ardhmen e popullit gjerman ruajtur." Kjo është dëshmuar nga Hitleri dhe gatishmëria e të gjenocidit, jo për planifikimin e saj.
Programin e pushtimit të Lebensraum në Lindje kishte për qëllim "shkatërrimin e 'Hebre Bolshevism'"si Sistem i Bashkimit Sovjetik quhet, dhe "të pamëshirshme Germanization" të Evropës Lindore rajone. Thoshte ishte e zgjidhjes së gjermane dhe të Shpërndarë ("zhvendosje"), për të Shkatërruar ose Enslave popullsisë lokale. kulturor-gjuhësor Asimilimit, ai e hodhi poshtë si një "Bastardization" dhe, në fund të fundit, vetë-shkatërrimin tuaj në garë në mënyrë rigoroze. Kështu e kishte ai, Kershaw, "një të ngurta konceptuale urë mes 'shfarosjen e hebrenjve', dhe në blerjen e 'vendbanimeve' drejtuar luftës kundër Rusisë". Në këtë ideologjike Bazë, duhet të Europës Lindore deri në Urals "si plotësues dhe të vendbanimit në hapësirë" për nacional-socialiste gjermane të Rajhut me forcë hapur. hitlerit Lebensraum ideja ishte një referencë për Karl Haushofer e teorive të gjeopolitike të outbid ju, por me pushtimin e Evropës Lindore primar luftës synon të partisë Naziste dhe mjetet për të përhershëm ekonomik të vetë-mjaftueshmërinë dhe hegjemoninë e Gjermanisë në një tërësisht të reformuar Evropës u rrit.
Nga hitlerit racizmit u pasua nga zhvlerësim të gjitha "të Dobët" si inferiore për jetën pa të drejtën e jetës: "më të Fortë e ka për të mbizotërojë, dhe më të Dobët që të bashkojë, vetë madhësia e të sakrifikojë." Për pamjen e jashtme, vlerësoi Sllavët si një "race inferiore", të Shteteve të arsimit të paaftë për të dhe, për këtë arsye, në të ardhmen më të larta të cilësisë Gjermanët për të dominuar. brenda, ai i pyeti për sterilizimin e detyruar të prodhimit të drejtë për të trashëguar sëmundje, njeriut edukate , dhe euthanasia. Kështu që ai tha në Nuremberg NSDAP partisë konferencë në vitin 1929: "Do të Gjermanisë çdo vit, një Milion fëmijëve dhe 700,000 për 800,000 të më të dobtëve është eliminuar, atëherë ajo do të në fund të rezultojë ndoshta edhe një forcë të rritur." Këto ide të shkojnë për përfaqësuesit gjerman, racore higjienës, të tilla si Alfred Ploetz dhe Wilhelm Schallmayer . ata ishin kryesisht që lidhen me personat me aftësi të kufizuara. Hitleri e idesë së "Alien", "Asocial" ose "të Shthurur" ishte gjithashtu në Tim betejë blank grupe, të tilla si "Egjiptian" (që do të thotë: Romët dhe yenish), Homo seksual dhe të Krishterë pacifists , të tilla si Bibla e dijetarëve, Hitleri, si një idealist i humbur dhe, prandaj, politikisht të rrezikshme denier e nevojshme luftë për Mbijetesë zhvlerësuar. si të 1933, vra nga kombëtare e socialistëve, shumë nga anëtarët e këtyre grupeve.
Kundër demokracisë, ndarjes së pushteteve, parlamentarizëm dhe pluralizmi vazhdoi Hitleri pakufizuar udhëheqësit e parimit: çdo pushtet në parti dhe shteti duhet të jetë i një jo të zgjedhur, vetëm nga acclamation konfirmuar "udhëheqësit e popullit" jashtë. Kjo duhet të jetë vartësi udhëheqës nivel, të emërojë, dhe kjo, nga ana, tjetër nivel më të ulët. Përkatëse "ndjekësit" duhet verbërisht dhe unquestioningly binden. Këta udhëheqës ideja ishte që nga viti 1800, moderne nacionalizmi u shfaq, dhe që nga viti 1900 si një dëshirë e madhe për një "njerëzit e Perandorit" ose një autoritar, warlike Kancelari i Rajhut, si Otto von Bismarck në anti-demokratike duke e përbashkët e pronës. Hitleri ishte në Linz si një kult të Georg von Schönerer takuar në Vjenë efektin e anti-Semite njerëzit flasin për Karl Lueger e përjetuar, ai tani si model i "njerëzve tribune", vuri në dukje. Udhëheqësi parim përgjigjej për paramilitare organizimin e NSDAP. Ai pohoi rolin e leader duke filluar në nëntor, 1922, pasi Musolini e suksesshëm të marsit në Romë, dhe mori lidhur "kultin e liderit" dhe një voluntaristic të kuptuarit e politikës nga fashizmit Italian. Prandaj, ai pretendonte, e kishte ideologjia e tij në Vjenë deri më 1913, si një vetë-mësohet, fituar, dhe këtë "granit Fondacioni" e veprimeve të tij, sepse atëherë vështirë që të ndryshohet. Schönerer dhe Lueger kishte sy për "Hebre pyetje" hapur dhe e mësoi atë se Judenjtë në të gjitha variantet si njerëz të huaj për të shikoni në, por përmes tyre Kërkimore kanë identitetin e Marxism dhe Judaizmi, dhe, siç e tij të pavetëdijshëm të urrejtjes për të 1909, me një "besimi" është i ngjeshur.
Hitleri ishte Katolik dhe besonin në një Perëndi personal, ai është konsideruar si "i Plotfuqishëm" ose "Zot" i referuar si në historinë e efektshme Fuqinë e mendjes. Ai kishte popullit gjerman krijuar për të sundojë mbi Kombet nuk është e destinuar dhe për individët si ai, udhëheqësit e saj janë të zgjedhur. Kështu që ai u dha biblike zgjedhjeve të popullit të Izraelit për Gjermanët , dhe të integruar atë në raciste botë të parë të nacional socializmit. Për këtë është kërkuar në politikë vetëm dhe totali i vlefshmërisë. Sipas NSDAP-program, i cili është një organizatë jo-denominacioneve "pozitive Krishterimit" kundër "Hebre-materialiste shpirtin", në kuadër të "Etikës morale dhe ndjenja e racës Gjermane," u përgjigj pozitivisht, dhe i shpjegoi Hitleri politike anti-Semitizmi të vullnetit të Perëndisë , dhe për të bartëse e tij: "Pra, unë mendoj se sot, në kuptimin e Krijuesit të Plotfuqishëm për të vepruar: Nga unë më i Judenjve mbrojtje, Unë jam duke luftuar për punën e Zotit." Kjo "shpengim, anti-Semitizmi," ai e mbajti derisa tij vetëvrasje do të mbetet e pandryshuar në të dhe të zgjedhur atë përsëri dhe përsëri si thelbi i tij i të menduarit. Nga Dështimi i "Los von Rom"lëvizja e Schonerer në përfundimin: nacional socializmit kishte të dyja kishat e mëdha dhe Mësimet e tyre si "një Mbështetje të vlefshme për ekzistencën e popullit tonë," të respektojnë, të mbrojnë dhe sektare në politikat e partive për të luftuar. Besimtarët, Protestantët dhe Katolikët të mund pa konfliktet e ndërgjegjes në të partisë Naziste të përfshira. Schonerer luftën kundër Kishës, e kanë shpirtin e popullit me përbuzje, dhe është taktikisht gabuar; si Lueger e Judenjve e misionit, në vend të një zgjidhje për "jetën pyetja e njerëzimit". Si një ndikim pas 1918, ai vlerësoi vetëm Gottfried Feder.
Për shkak të Hitleri, pothuajse të gjitha idetë e tij nga anti-Semitizmi, sociale Darwinism dhe pseudo-shkencore Biologism të shekullit të 19. dhe 20. Në shekullin e mori përsipër, ideologjia e tij dhe rritja e tij më tepër se sa përjashtim, por më tepër si një pjesë dhe pasojë e këtyre rrymave. Kështu ishte ekuacioni e social Demokratëve, Marxists, dhe hebrenjve në Austro-Hungarisë në rastin e një të Krishterë-shoqërore, kombëtare gjermane dhe çeke kombëtare e socialistëve, që 1870s, të zakonshme. Shumë prej individuale motivet e tij fillim të ligjëratave, të tilla si të dyshuar nomadism , Judenjtë e tyre të dyshuar pamundësia e artit, kulturës dhe shtet formimin e mori Hitleri e bëri shumë të reja shkrimet e gjermane anti-Semites, ai 1919/20 nga Mynih kombëtare e socialistëve Fridrih Krohn huazuar. Në mesin e tyre ishin H. Naudh (Hebrenjtë dhe të shtetit gjerman, 12. Edicioni, 1891), Eugen Dühring (Hebre pyetje si çështja e racës, karakter, 5. Edicioni 1901), Theodor Fritsch (Doracak për çifutët pyetje, 27. Edicioni 1910), Hjuston, Howard Chamberlain (themelet e shekullit të 19. Shekulli, 1912), Ludwig Wilser (Gjermanët, 1913), Adolf vërtetë goja (ligji i Nomadism dhe e sotme sundimin e Judenjve, Mynih, 1919) dhe Përkthimi gjermanisht i protokollet e pleqve të Sionit, të Ludwig Müller von Hausen botuar më 1919. adolfi "protokollet", të tilla si në frontin e tij, në pranverë të si dëshmi për pohimin "Hebre bota e konspiracionit".
Vëllimin e parë e lufta Ime ishte nga 1925 në vitin 1932, rreth 300,000 Herë të shitur, dhe me anë të shumë komente në publik konflikteve është e njohur gjerësisht. kanë qenë, megjithatë, pothuajse vetëm hitlerit huaj – dhe-partisë qëllime politike, jo garën e tij teori. Gati asnjë nga politikanë udhëheqës të vendeve të huaja lexuar librin. në vitin 1926, botuar vëllimi i dytë kombëtar Të lëvizjes socialiste çuar në Hitleri idetë për politikë të jashtme, detyrë, dhe strukturën e NSDAP në më shumë detaje, por ishte ende më pak të respektuara. Hitleri i Dytë i librit të vitit 1928 led të tij anti-Semitizmi, racizmit dhe të popullsisë politikës planet më të afërt, por ka mbetur i pabotuar.
Nacional socialistëve të ekspozuar sa më të sforcuar, hipokritë, theksoi politike kundërshtarët e kontradiktave të hitlerit racore ideale për paraqitjen e tij. Si cituar nga Fritz Gerlich në gazetë Katolike , rruga E drejtë , në vitin 1932, një "raporti" të "diskriminimit racor hygienist" Max von Gruber e 1923 ("fytyrën dhe kokën e keqe garë, mongrel ...") dhe mbërritën në bazë të racës kriteret e Hans F. K. Günther , Hitleri i përkasin një "ostisch-mongol racore përzierje". Gerlich ishte kryesisht për shkak të këtij kritika, në vitin 1934, vranë. Kritikat e Hitleri adhurimit dhe ideologjinë Naziste jetuar pas 1933, si një rrezik për jetën pëshpëritje të një shaka : "Flokëverdhë si Hitleri, i gjatë si Goebbels, të pakta si Geringu dhe si të dëlirë si Röhm."
Formacioni i parë dhe sukseset e partisë Naziste
Në 4. janar 1925, Hitleri premtuar Bavarisë Ministri-Presidenti Heinrich të mbajtur, ai do vetëm të politikës ligjore dhe qeverisë në luftën kundër komunizmit për të ndihmuar. Pastaj ngriti Hero, NSDAP ndaluar 16. shkurt, në vitin 1925. Me një editorial në Völkischer Beobachter , e themeluar Hitleri në 26. shkurt, partisë Naziste nën udhëheqjen e tij. Saj partiake Qendrore, regjistrimi do të mund kontrolli, ata kishin të gjithë e mëparshme të anëtarëve, anëtari i ri kartë IDENTITETI për të aplikuar për të. Në të njëjtën kohë, ai bëri thirrje për Unitetin e lëvizjes kombëtare në luftën kundër Judaizmi dhe Marxism, por jo në Bavaria të fortë Katolicizmin. Kështu përjashtuar, ai kundër Ludendorff, që Kryetari i nacional socialiste lirinë e lëvizjes në 12. shkurt dhe zgjidhjen e tyre të iniciuara. Hitleri e pa që, gjatë NSDAP ndalim, të shkaktuara konkurruese fraksione të grupeve të madhe gjermane, e njerëzve të komunitetit, "pala gjermane", "Völkisch-Sociale bllokut" dhe të popullit gjerman lirinë e partisë , por në NSDAP ndodhur. E SA e kishin vetëm si një ndihmëse fuqi në NSDAP, jo si një të veçantë para-organizatë ushtarake, në mënyrë që Ernst Röhm e udhëheqjes.
Hitleri tani e kishte një nga Jakob Werlin huazuar zi Mercedes, një Shofer dhe një trup roje, me të cilën ai ka për performancat e tij shkoi. Ai e drejtoi këtë tani, në çdo Detaj nga koha e mbërritjes së tij, të regjistruar këtë ngjarje të hapësirës, kryetarit të platformës së tij të veshjeve për qëllim efekt, zgjodhi të tij, fjalët dhe Shprehjet e fytyrës të përsëriten. Në mbledhjet e partisë, ai kishte veshur një kafe Uniforme me një swastika fashë, një rrip, rrip lëkure mbi kofshën e djathtë, dhe gjuri i lartë çizme lëkure. Në frontin e një audience te madhe, ai kishte veshur një kostum të zi me këmishë të bardhë dhe kravatë, "në qoftë se ajo u duk e arsyeshme, […] një më pak luftarak, respektableren Hitleri show". e tij shpesh-e veshur kostum blu, pantallona lëkure, shi pallto, ndjeva kapelën dhe veshjen e-rrëmbej ai dukej si një "njeri i çuditshëm Gangster". Në kohë e lirë ai mbante strapless tradicional Bavarez Lederhosen. Në verë ai shmanget ajo, në një kostum banje për t'u parë, jo për tallje.
E hitlerit operacioni është i suksesshëm fillimisht Gjermani-gjerë zgjerimin e NSDAP me formimin e reja lokale dhe grupet rajonale, për të cilën ai ishte "Gauleiter" ishte caktuar. Rajonale të folurit të ndalimeve të personave me aftësi të kuzuara në këtë punë. Ai emërohet Gregor Strasser , në mars 1925, me themelimin e NSDAP në Veri dhe në Perëndim të Gjermanisë. Strasser isha atje deri në shtator të vitit 1925, një parti krahun e kundërt të Hitleri Mynih selinë e partisë socialiste më të qëllimeve, sociale revolucionare sigurisht, dhe një politikë të jashtme të bashkëpunimit me Bashkimin Sovjetik përkrahur. Target grup për të hartuar një të re partia e programit të kërkuar një vend të reformës, shpronësimin e aksioneve në kompani dhe pjesëmarrjen e NSDAP në peticion Princi i shpronësimit. Hitleri le të parë të grantit, por fitoi grupi i synuar pasuesit e Joseph Goebbels si një mbështetës i tij i klasës dhe udhëheqjen e tij. Në shkurt të vitin 1926 ai përdoret kundër grupit të synuar krahun e refuzimit të reja draftin e programit, dhe kështu kërkesën e një Princi të shpronësimit, si një Formë e "Hebre shfrytëzimit të sistemit[s]". Hitleri tha: "çdo diskutim i partisë program (1920). Në verën e vitin 1926 udhëhequr NSDAP, Hitleri përshëndetje , dhe e bëri Hitleri kult Qendror funksion. Hitleri i dominuar nga partia në atë kohë, e ngjashme me atë që nga 1933, nga grindjet dhe rivaliteti, të parë e lejuar, dhe pastaj të vendimit. Kështu ishte personale besnikëria ndaj "udhëheqësi" është i rëndësishëm për impaktin që një funksionar të partisë, dhe Hitleri ishte në të partisë Naziste pothuajse të paprekshëm.
Pasi që e ligjshmërisë së tij, premtimi, Hitleri donte të mundë të demokracisë e tyre me armë dhe dëmtojnë atë. Partisë Naziste duhet të jetë në parlamentet e të lëvizur në, pa ka konstruktive. Përveç kësaj, duhet SA, me parakalime spektakolare, rrugë betejat dhe trazirat vëmendjen publike ndaj partisë dhe liderit të saj për të gjeneruar dhe në të njëjtën kohë, dobësia e sistemit demokratik të zbulojë. Kjo u bazua në të partisë Naziste të krejtësisht të metodave të reja të reklamimit dhe në Masë të bindjes (→ NS-Propagandë). Themelore për suksesin e hitlerit në masë efektive retorikë. Ai do të merret me çështjet politike në një bazë të rregullt dhe në mënyrë të veçantë të "fajësojnë nëntor kriminelët e 1918", "tuaj stab në shpinë", "Bolshevik rrezik", "turp e Versajit", "parlamentare çmenduri" dhe rrënja e gjithë të këqijave për të folur për të: "Judenjtë". Me Ruhr të fushatës dhe broshura , Në mënyrë që të rritet përsëri ai u përpoq, me mbështetjen e Ruhr të industrisë për të fituar. Në Reichstag zgjedhjet e vitit 1928 mbetur në NSDAP, me 2.6 për qind të votave, megjithatë, "një i mitur, madje edhe nëse, sipas të fortë fraksione të partisë". E stabilizuar kushtet ekonomike dhe të vazhdueshme ekonomike boom ("Artë të njëzetat") e ofruara radikale palët në vitin 1929 e vështirë se çdo qasjet e tyre për Agjitacion.
Në vitin 1929 NSDAP dhe DNVP së bashku iniciuar një referendum kundër Rinj Plan, i shquar dëmshpërblimet çështjet në mes të Gjermanisë dhe të saj ish-kundërshtarët në luftë rregullat duhet të jenë të dështuar. Por Hitleri dhe partia e tij mori në shtetin zgjedhjet në Thuringia në vjeshtë të vitit 1929 për herë të parë ishte një mbështetje të konsiderueshme në nacionalist-konservator borgjezi. Shtyp Perandoria e DNVP Kryetari Alfred Hugenberg mbështetur Hitleri, tani e tutje, sepse ai është në të, dhe NSDAP steerable do të thotë pa gjermane, forcat kombëtare në një masë bazë të të ndihmojë.
Si rezultat i 1929 fillimi i krizës globale ekonomike shpërtheu në Gjermani më 27. mars, 1930, në Weimar të koalicionit. E Rajhut Kancelari Herman Müller (SPD), një demokratike Reichstag shumicë të pasur, dhe të parë presidencial në Kabinetin e Heinrich Brüning (qendra) e ndoqën Reichstag zgjedhjet e 1930: Ajo rriti partisë Naziste votën e tyre të ndarë në 18.3 për qind e tyre Reichstag vendeve nga 12 deri në 107 deputetë. Kështu ajo ishte aq e dytë më të fortë në parti, një relevante të pushtetit faktor në gjermanisht politikë.
Në Ulm Reichswehr procesin Hitleri u betua si dëshmitar i mbrojtjes në 25. Në shtator 1930, ai ishte duke shkuar tek e tij "idealiste qëllimet, nën asnjë rrethanë, të paligjshme do të thotë që të përpiqet për" dhe partia shokët, mos e ndiqni këtë kërkesë, të mbajtur, të përjashtuar. Pastaj ai kërcënoi: "Nëse lëvizja jonë është në tuaj betejën ligjore, një gjermane gjykata shtetërore do të vijë; dhe nëntor 1918, është e tij të shlyerjes dhe drejton do të rrokulliset." Në seancë dëshmitar zbuluar avokat Hans Litten në 1931, Hitleri ende Nazist Propagandë për një rrënimit të dhunshëm të lejuara, dhe kështu e ligjshmërisë së tij janë të thyer. Hitleri ishte për shkak të mia betim, shfaqet. edhe Pse prova të mjaftueshme për atë për të regjistruar, procedura ishte e rrëmbeu dhe e vendosur.
Ndërkohë, u përpoq për Kancelari Brüning, Hitleri, për të bashkëpunuar për të lëvizur dhe i ka ofruar atij një pjesëmarrje në Qeveri, sapo ai, Brüning, e dëmshpërblimeve çështja është zgjidhur. Hitleri nuk pranoi, kështu që Brüning e tij të pakicave Kabinetit të SPD, të mund të tolerojë.
Rruga për të mposhtur
Që nga 1931, u Rajhut Presidenti Hindenburg e nënshkrimit listat dhe shënimet për hitlerit Rajhut chancellorship "mbytur". Ai e ftoi Hitleri dhe Herman Göring për të parë bisedën në 10. Në tetor 1931, një ditë para takimit të "Harzburg Para". Sipas Hitleri biographer Konrad Heiden, Hitleri mbajtur në monologje, në vend të Hindenburg është përgjigje në pyetje. Kjo pastaj duhet të ketë thënë, "Bohem trupor" (Hindenburg mistook Austriak Braunau, me çeke qytetin e Broumov) "Ministri". Hitleri i impresionuar me të, dhe e bindur për atë por nuk e tij të Përshtatshmërisë për Kancelari zyra.
Në krizën e vitit 1932, kishte konservatore politikan Franz von Papen, Kurt von Schleicher, Alfred Hugenberg, dhe Oskar von Hindenburg të ndryshme me qëllime personale, pjesa me, pjesërisht kundër njëri-tjetrit në Hindenburg. Ata të gjithë donin të Weimar demokracisë nga një autoritar formë e qeverisë për të zëvendësuar që dallim nga Hitleri dhe partinë e tij, por së pari, si një "plebeian". Pasi ajo ka pak mbështetje në popullsinë e mori, e konsideruar si dhe mbështetur NSDAP ose një nga krahët e saj, gjithnjë e më shumë, si projekte të kërkuar një masë bazë, dhe u ul në Hindenburg për fuqinë e pjesëmarrjes së tyre.
Në zgjedhjet presidenciale të 1932 kundër Hindenburg të konkurrojnë, kishte me Hitlerin, pasi që 30. prill 1925 vëndeve pa shtet , në bazë të § 1 të Rajhut dhe kombësisë një qytetar i një shteti Federal dhe kështu në gjuhën gjermane (shih natyralizimi i Adolf Hitleri). Si për tradhëti, i Dënuar ai aspironte në pajtim me nenin 14 të Perandorisë dhe nacionalitetit ligji të jetë e mundur "të punësimit në mënyrë direkte ose indirekte të shtetit të shërbimit", "për një të huaj, si natyralizim […]" ishte e pritshme shqetësimet e një shteti Federal kundër tij naturalisation të merren me të. Pas disa përpjekjeve të pasuksesshme, e emëroi atë Ministër i brendshëm në e lirë të shtetit të Brunswick , Dietrich Klagges (NSDAP) më 25 maj. shkurt, 1932, tri ditë pas shpalljes e kandidaturës së tij, Braunschweig, anëtar i kantonale të qeverisë. Hitleri u bashkua saj të synuar shërbimit, por kurrë nuk e morën një të polarizuar për fushatën elektorale dhe, më pas kërkoi të pacaktuar lënë për të ardhmen e tij "politike lufton". Ajo ishte si Kancelari i Rajhut në 16. shkurt, 1933 nga Brunswick shtetit të shërbimit të shkarkohet.
Hindenburg marrë në votimin e dytë, më 10. prill 1932, 53, Hitleri 36.8 për qind të votave. Shumë SPD votuesit kishin në këshillën e brüning për Hindenburg si "më të vogël nga dy të Këqijat" kanë votuar, për të hitlerit fitore dhe në fund të Weimar demokracisë, për të parandaluar. Ri-zgjedhur faleminderit 29. Mund të emëruar Franz von Papen si e re Kancelari dhe tretur e Reichstag.
Partisë Naziste mori avantazhin e të gjitha në vitin 1932, dhënë për vendin dhe të pasur në zgjedhjet e vazhdueshme Agjitacion. Hitleri dedikuar Opera këngëtarja Pali Devrient si një zë trajner dhe fushatës shoku , dhe ishte nga prilli deri në nëntor, 1932, për 148 shkallë të gjerë mitingjet, mizë-në, një mesatare prej 20,000 deri 30,000 njerëz morën pjesë. E Propagandës Naziste organizuan atë se klasave, nxjerrës i shpëtimit ("Hitleri mbi Gjermani"). Ai ka qenë në popullsinë e njohur se çdo kandidat tjetër para tij. Në rastin e provokuese mitingjet e partisë Naziste, u vranë në këtë fushatë zgjedhore, dhjetëra njerëz me forcë. "Altona Përgjakshme E Diel" (17. korrik) është rreth bot e Papen e qeverisë në rastin e Kushtetutës, sipas Ekzekutive e Presidentit të qeverisë rajonale të Prusia , nga një dekret për të shitur (Prusia rrahur, 20. korrik).
Në Reichstag zgjedhjet e korrik 1932 e NSDAP 37.3 për qind si më të fortë në parti. Hitleri pretendonte Kancelari zyra. Në pjesën e dytë Reichstag seancë në 12 shtator. shtator shkaktuar një Hindenburg e Reichstag si rezultat i trazirave të saj emergjente rregullore. Në Reichstag zgjedhjeve të nëntorit 1932, e NSDAP, pavarësisht nga humbja e votave 33.1 për qind, përsëri të fortë të palës; të partisë Komuniste të fituar ulëse, në mënyrë që demokratike palët nuk kanë shumicën parlamentare. Pastaj erdhi von Papen mbrapa dhe mundi Hindenburg në frontin e tij me dekret të diktatorit të emërojë.
Shumë thirri në vend të Hitleri si Kancelari, duke përfshirë kombëtare konservatore biznesmen me ndihmën e Hjalmar Schacht organizuar industriale të dhëna. Kjo "nacional-konservatore forcave në ekonomi, ushtarake dhe e burokracisë," aspironte të "autoritar (monarkist) transformimin e shtetit", "të përhershëm të eliminimit të KPD, SPD dhe sindikatat", "heqja e taksës dhe mirëqenies sociale barrën e ekonomisë", "i shpejtë Tejkalimin e Versajit Traktatit" dhe "përmirësuar". Ata besonin se qëllimet e tyre vetëm me mbështetjen e nacional socialiste lëvizje popullore për të arritur jashtë për të. Për padëshiruar pjesë e hitlerit program (udhëheqësit e diktaturës në vend të një monarki, marrja në konsideratë e punës interesat) donte të këtyre elitave përmes "inkuadrim" e Polonisë dhe "taming" e tij politikë për të dobësuar. Kjo iu shfaq atyre për të Papen si një përshtatshme Aleanca partnere, sepse ai është "besim të plotë e Hindenburg kishte dhe i Vetmi në situatë të ishte e tij të mosbesimit të Hitleri për të shpërndarë". Iniciativën e tyre të 19. nëntor fillimisht kishte asnjë sukses.
Hitleri kishte një kritikë e kapitalizmit në të partisë Naziste në fillim, anti-Semitizmi është vartëse, sipas të cilit vetëm Judenjve ekonomike mjerimin e shkaktuar. Hitleri në fjalimin e para në industrinë e Klubit në Düsseldorf vlerësoi fillimin e 1932, roli i elitave ekonomike dhe theksoi kundër votuesve të krahut të majtë palët: E popullit gjerman nuk mund të mbijetojnë për aq kohë sa ajo është gjysma e "pronës si vjedhja" e kishte konsideruar. Megjithatë, financuar partisë Naziste provuar në pjesën më të madhe nga anëtar kontribute dhe taksa e hyrjes në rastin e të folurit të ngjarjeve. Pas Hitleri deri në fund të vitin 1932 të ketë marrëdhënie të mira me komunitetin e biznesit të fituar dhe se shqetësimet e tyre kundër Nazi ekonomike program kryesisht eliminuar kishin mbështetur në shkallë të gjerë të industrisë, rritja e partisë Naziste në pune pikë të boshtit ose i politikave ekonomike Departamenti i NSDAP, sidomos nga "përfaqësues të biznesit nga të dytë dhe të tretë anëtare e hekurit dhe çelikut industria," dhe më vonë Aryanization profiteers, por edhe bankierët, dhe të mëdha fermerëve: ata u përpoqën të sjellin një të ardhme Nazist e politikave ekonomike", me të Lulëzojë e ekonomisë private në linjë", në mënyrë që "të Tregtisë dhe industrisë mund të bashkohen".
Për të shmangur rrezikun e një lufte civile dhe e një mundur të mposhtur nga ushtria gjermane kundër forcave paramilitare e SA dhe KPD, emërohet Hindenburg Kurt von Schleicher në 3. Në dhjetor të Kancelari i Rajhut. Kjo ishte nën von Papen, e Rajhut Ministri i mbrojtjes, dhe mori atë që duket të jetë një punë miqësore normat. Schleicher provuar, partisë Naziste nga një tërthor front-wheel-strategji-per-shtylla: Gregor Strasser ishte gati për të Schleicher propozim të pjesëmarrjes në Qeveri, Zëvendës-Kancelari të jetë dhe në mënyrë që Hitleri për të lëvizur në. Kjo vazhdoi tij, rolin e udhëheqjes në NSDAP dhe kërkesën Chancellery në dhjetor, 1932, në lot dhe kërcënimet për vetëvrasje. Kjo ishte Hindenburg e konservatore Këshilltar me përpjekje, partisë Naziste në qeveri për të marrë pjesë, pa Hitleri e Chancellery të pranoj, ka dështuar.
Në Vend Takimi për Hitleri në shtëpinë e bankier Schröder në 4. janar 1933 është konsideruar si "e lindjes së Rajhut të tretë", "shkakësore të drejtpërdrejtë ngjarjeve pasuese në 30. janar" hapi: Nga Hitleri, von Papen Zëvendës-chancellorship, pushtimi i klasike ministritë kombëtare gjermane dhe e drejta e ofruar, në rastin e të gjitha prezantimeve të Kancelari, Rajhut Presidenti, i pranishëm në të, ai është i fituar pëlqimin e tij. Von Papen dhe Hugenberg besuar, Hitleri, si Kancelari në një konservator të Ministrave të dominohet nga qeveria e "inkuadrim" dhe "të buta". e tyre në Aleancë me Hitleri izoluar Schleicher e qeverisë, nacional socialiste e udhëhequr pasur shtet Federal në mbrojtjen e doganave të konfliktit midis bujqësisë dhe eksportit të industrisë nën trysni shtesë.
E NSDAP ishte në Landtag zgjedhjeve në Lippe 1933 (15. janar), me 39.5 % të votave (100,000 persona me të drejtë vote) më të fortë në parti, dhe pa kërkesën e tyre për udhëheqje. Si një abuzim të ndihmave për të Evropës Lindore gjithashtu, Hindenburg e reputacionit të kërcënuar, të vënë shoku i tij Elard von Oldenburg-Januschau , personalisht, për hitlerit chancellorship, të cilit Kabineti ai ishte mbuluar-up e një skandali është pritur. Gjithashtu fitoi Hitleri më 22. Në janar, Oskar von Hindenburg me kërcënime të Ofrohet si një mbështetës. Kjo hequr fundit rezervat e Rajhut Presidenti kundër emërimit të tij.
Si një Përgjithësi Werner von Blomberg, me premtimin e një të re Rajhut Ministri i mbrojtjes të jetë, për hitlerit qeveria ishte e fituar, humbur Schleicher, të mbyllura mbështetjen e ushtrisë dhe tani ishte plotësisht i izoluar dhe i paaftë për të vepruar. Si Hindenburg kërkesën për zgjedhje të reja, refuzoi, ai u largua në 28. janar 1933. Hitleri, von Papen dhe Hugenberg kishte, ndërkohë, një Kabinetit dakord. Kjo bëri të mundur që Hitleri e emërimit si Kancelari i Rajhut.
Rregull para luftës së Dytë botërore (1933–1939)
Vendosja e diktaturës
30. Në janar të vitit 1933, emërohet Hindenburg është antikushtetues, së pari, Blomberg, e re Reichswehr Ministri, si NSDAP në Berlin, grusht shteti nano. pastaj betuar ai Hitleri dhe pjesës tjetër të Kabinetit dhe për të lejuar atë që kërkohet zgjidhja e Reichstag, një i ri e zgjedhjeve për të lejuar. Kaq desha të Hindenburg, të marrëveshjes politike të arritur me palët për të drejtën në një kombëtare gjermane të dominuar nga qeveria e koalicionit. Në përputhje me rrethanat, përfshirë pothuajse të gjithë Ministrat e Kabinetit Hitleri për DNVP. Partisë Naziste të përfshira, përveç Hitleri vetëm Wilhelm Frick , Rajhut Ministria e punëve të brendshme, megjithatë, një kyç të portofolit. Përveç kësaj, të kontrolluara nga Herman Göring si "Rajhun e Komisionerit për Prussian Ministria e punëve të brendshme" policia në më të madh të shtetit gjerman. Pra, ishte partisë Naziste politikës së brendshme.
Hitleri është tashmë në Rajhun Chancellery, tha: "Asnjë Fuqi në botë është për mua gjithnjë përsëri jetojnë këtu." para zgjedhjeve ai shkoi për demokraci përmes emergjente rregulloret dhe ndryshime në Kushtetutë për të eliminuar atë. E fundit justifikim për të dhënë atë me Reichstag zjarri 27. shkurt, Regjimit Nazist se ata janë në fillim karakterin e një Komunist i kryengritjes. Hitleri e Iniciativës, Frick hartuar dhe qeveria njëzëri ka miratuar "dekreti i Rajhut Presidenti për mbrojtjen e të popullit gjerman" dhe "dekretin e Rajhut Presidenti për mbrojtjen e popullit dhe të shtetit" erdhi me Hindenburg e nënshkruar tashmë në faqen 28. shkurt. Ata të ngritur e lirinë e tubimit, lirinë e shtypit dhe fshehtësia e korrespondencës dhe e lejuar për arrestimet arbitrare, për të gjithë kohën e nacional socializmit. E Reichstag zjarr dekret themeluar shteti i përjashtim që deri në vitin 1945, nuk ka më të ngritur. Prandaj, është konsideruar si aktuale "Kartës kushtetuese së Rajhut të tretë".
Në vijim të fushatës zgjedhore, e hitlerit Regjimit pasur shumë kundërshtarë, sidomos Komunistë, të trembur, arrestim, apo vrasje. Megjithatë devijuar partisë Naziste dhe DNVP në Reichstag zgjedhjeve në maj 5. Në mars , ndryshimet e Kushtetutës nga të nevojshme dy të tretat e votave. E ashtuquajtura dita e Potsdam, nga Reichstag të hapur në 21. mars, i organizuar nga ana e partisë Naziste dhe kombëtare gjermane, marrëveshja e tyre nën udhëheqësi i tyre, Hindenburg. E mundësuar aktin e 23. Në mars të vinte vetëm përmes masive rrugën terrorit, të paligjshme Kuvendit për përjashtimin e të gjithë KPD dhe disa të SPD anëtar i Parlamentit dhe si rezultat anulimin e KPD mandateve. Ajo e lejuar e Regjimit për katër vitet e para, ligjeve në të ardhmen, për të miratuar. Kështu, hiqet e Reichstag në rolin e tij si një ligjvënësi (parlamenti), duke e lënë atë të qeverisë (Ekzekutiv) dhe ishte larguar dhe zëvendësuar me Rajhun Presidenti. Kjo mundësoi hitlerit diktaturës dhe të njëjtin qark të shtetit dhe të shoqërisë. NS-Regjimi është i ndezur 2. Në maj, pas mund ditë festa e një dite më parë, të lirë sindikatat, i themeluar në vend të kësaj, më 10. maj, gjermane të punës në front, të ndaluara në 22. qershor, SPD, të cilit deputetët nuk janë vetëm kundër mundësimit të veprojë votuan ishin të detyruar të 5. Në korrik, vetë-shpërbërjen e partive të tjera dhe bëri NSDAP në 1. dhjetor 1933 me ligj për të siguruar unitetin e partisë dhe të shtetit, vetëm i shtetit parti. Në këtë proces "kishte efektin e presionit nga 'poshtë'" dhe Hitleri "Iniciativës personale".
30. qershor 1934 Hitleri urdhëroi nën pretekstin e një të dyshuar, i Ernst Röhm e propozuar grusht shteti, vrasjen e 150 në 200 mundshme apo të vërtetë konkurrentët dhe rivalët brenda dhe jashtë partisë Naziste. Kabineti legalizuar vrasjet e 3. korrik 1934, dhe shtetit të vetë-mbrojtjes ligji, , si "një ndikim më të lartë dhe vendin e vet e pabesë sulmet". ) Më 13. korrik 1934, Hitleri u premtoi Rajhut, përsëri, ju mbetet vetëm armët e laureatit të shtetit.
Për 1. Në gusht 1934, kur vdekja e Hindenburg në sytë e Bashkuara të Kabinetit të Rajhut Presidenti me ligj vendim nga Kancelari zyra dhe transferohen tek "e mëparshme fuqitë e Rajhut Presidentit të Führer dhe Kancelari i Rajhut Adolf Hitleri". Në të njëjtën ditë, u dha Blomberg, pa Hitleri kërkoi të njohur, pas vdekjes së Hindenburg, ushtarët e Wehrmacht të ri komandant i përgjithshëm nuk kuptojnë anglisht. deri më Tani, të gjithë ishin ushtarë në Weimar betuar në Kushtetutë. Në 2. gusht, Hindenburg e vdekjes, të caktuar nga Hitleri në një dekret të lëshuar për të në të ardhmen "në zyrtare dhe jo-zyrtare të trafikut-si-zakonisht" me këtë dyfishtë titullin, adresën, sepse titulli "President" me Hindenburg e emrin është me "lidhura ngushtë me njëra tjetrën". zyrat e Shoqatës u përgjigj pozitivisht në 19. gusht në referendum në kreun e shtetit gjerman Perandorisë 89.9% të votave valide. Megjithatë, i zhgënjyer nga rezultati i votave Nazist udhëheqja, sepse ajo nuk është aq mbresëlënëse poshtë ishte, si ju vënë atë, në pamje të hapur të presionit dhe Manipulimit të pritshëm.
Mbledhjet e kabinetit të humbur gjithnjë e më shumë rëndësi. Në vitin 1935, Ministri dymbëdhjetë herë, në vitin 1937, gjashtë ishin në 5. shkurt 1938 për të kaluar kohë së bashku. Deri në 1935 ishte Hitleri në një mënyrë të arsyeshme të rregullt plan ditor në Rajhun Chancellery: në mëngjes, duke filluar në orën 10 të mëngjesit, takime me Hans Heinrich Lammers, Meissner, Walther Funk, dhe të ndryshme të Ministrave, kanë drekë rreth 13 ose 14 ora, në mbrëmje, takime me ushtarake ose për politikë të jashtme këshilltarë, ose, më mirë, me Albert Speer rreth projekteve. Gradualisht i dha rrugën për Hitleri, kjo fikse e rutinës ditore, dhe nursed mbrapa ish Bohemstilit të jetës. Aq i komplikuar, ai e tij aide-de-kampime atë si kreun e shtetit të vendimeve. Ministrat (përveç për Goebbels dhe Speer) janë dhënë jo më shumë qasje në Hitleri, nëse ju nuk keni një kontakt të aide-de-kampi kishte, me sa joformale, Fuqi e fituar.
Zgjerimi i Hitlerkults
Në vitin 1933, Hitleri kult si një masë fenomen, pritjet e popullatës dhe Propagandës Naziste punuar. hitlerit shtetit ishte që nga fillimi, "shumë të personalizuar": Ai nuk kishte asnjë të zyrës politike , të tilla si Josef: për t'u vendosur, jo një Këshill lufte, dhe nuk ka Großrat si Musolini. Ai gjithashtu nuk e Këshillit rajonal ose pala e Senatit si një kundër-peshë për të, dhe të zëvendësohet Kabinetit pas ajo nuk është më takuar. Hitleri kishte përshëndetur ishte në vitin 1933 për zyrtarët për detyrë të bërë, dhe një pjesë të madhe të popullsisë, janë miratuar vullnetarisht.
Hitleri e politikës ishte takuar me të në një Pjesë të madhe të popullsisë në rritje pëlqimin. E vërtetë apo e dukshme sukseset e regjimit – eliminimin e në masë të papunësisë, Tejkalimin e Traktatit të Versajit dhe të brendshme politike, konsolidimi dhe, më vonë, i pari fitoret spektakolare në fillim të luftës së Dytë botërore – shkroi Propagandës Naziste Hitleri i vetëm. Këtë e zgjatur e kultit të liderit nga partia në funksion të një kult kombëtar, dhe të forcohet hitlerit Qëndrimin kundër konservatore të elitave dhe të huaj.
Mungesa e kritikës e adolfi për më tej Zgjerimin e një udhëheqësi të shtetit. Kjo ishte në vitin 1939, në fund të tij, sa të gjithë oficerët dhe ushtarët personale Führereid kishte për të dhënë. Nazist ligjore doktrina legjitimuar nga një ligj kushtetues, me pa të drejtë idenë e një matshme udhëzues për hir të njëjtë. që nga viti 1934 si "Führer dhe Kancelari i Rajhut", ishte titulli i "lider" nga 1941 vetëm Hitleri të rezervuara. Kështu, gjermane Cornelia Schmitz-Berning, termi gradualisht të duhur emrat e të zhvilluar.
Hitleri kishte kult ishte në gjermanisht përditshme të jetës, për shembull, duke e riemërtimin e shumë rrugëve dhe shesheve pas Hitleri, nga transferimin e nderit shtetësinë, një Adolf-Hitleri-Koog si një model për shtetin e gjakut dhe tokës-ideologjia, fshat "Hitleri oaks" dhe "Hitleri Linden", komercialisht të tregtohet Hitleri imazhet, nga viti 1937 e tutje, gjithashtu shteti vulën postare serinë dhe numrin e vizitorëve në pjesën e sipërme kripë malit. Ky përkushtim tejkaluar kulti i Bismarck, nga larg. Kritik bashkëmoshatarëve ajo ishte duke u bërë gjithnjë e më e vështirë të ndahen. Hitleri nënshkroi me emrin e tij, nga rreth 1937 nga dhënia e titullit, Adolf-Hitleri-shkollë në Nazi-elita shkolla.
I erdhi të gjerë në fushat e shoqërisë, vullnetarizmit: Si të nxitura nga industria gjermane me Adolf Hitleri donacion i ekonominë gjermane nga 1. Në qershor 1933 kombëtare rindërtim" deri në vitin 1945, me rreth 700 milionë Reichsmarks për NSDAP, e përdor për të cilën Hitleri e lirë për të vendosur. Për këtë ai e themeluar në vitin 1937, "Adolf-Hitleri-faleminderit", vjetore donacion prej gjysmë Milion Reichsmarks "për veçanërisht meriton, të të varfërit e partisë shokët". Hitleri ishte qytetar nderi i shumë gjermane qytete, disa të privuar atë të nderit të shtetësisë, pas vdekjes së tij ose e shpalli atë në një fund.
Hitleri kishte kult është historianët si shenjë dalluese e një "karizmatik dominimit", burokratike raste nuk zëvendësohet, por arched, dhe aq shpesh konfliktit të kompetencës ndërmjet hierarkisë partiake dhe shtetërore të aparatit të krijuar. Rivaliteti Naziste autoritetet, në gara të anticipatory Kapjen e "Udhëheqës të Shteteve," kam hyrë, i nevojshëm, në anën tjetër, më shumë dhe më autoritative vendimet politike të Polonisë. Kjo, megjithatë, shumë konflikte të nxjerrë për reputacionin e tij si për jetën e përditshme konfliktet, të përhershme, të pagabueshëm, gjeniu është vetëm sundimtar të mos dëmtojë, dhe ka kontribuar për erozionin e funksionimit të administratës shtetërore. Me rritjen e Hitleri-mit ra në të njëjtën kohë, Reputacioni i NSDAP.
Pas lidhjes së Austrisë gjermane, Rajhut dhe zgjedhjet e para të "më të madh gjerman Reichstag" në 10. Në prill të 1938, me 99.1 % miratimin ishte Prestigjin e diktatorit të edhe një herë të rritur, dhe në bazë të Konsensusit të mbretërimit të tij ndoshta kurrë nuk do të ishte më e madhe. sulmin mbi Poloni ishte në gjuhën gjermane nuk popullore. Kershaw, arriti hitlerit popullaritet pas fitimtare "Blitzkrieg" kundër Francës, një i ri kulmin, u nis, në vitin 1941, vetëm gradualisht mbrapa dhe u rrëzua vetëm pas disfatës në Stalingrad në vitin 1943. Götz Aly , nga ana tjetër, të përfunduara në vitin 2006, new treguesit, njëra prej të cilave ai ka realizuar një projekt kërkimor që hitlerit popullaritet edhe para polak fushatës fuqishëm ka rënë, sipas Perëndim fushatë në vitin 1940, vështirë të mbulohen, dhe sulmi në Rusi ra me shpejtësi.
Në jetën Private
Në një bisedë personale me Hitlerin si "lider" në stil. Miq të ngushtë janë që në lidhje me 1921, dhe e Pseudonimit "Ujku", për etimologjinë e tij të parë emrin Adolf, prirje kundër. Në luftë e kishte Hitleri, disa nga udhëheqësit e selinë e pastaj të caktojë.
Midis vitin 1926 dhe 1931, përgjigjej për atë mbi një bazë konfidenciale me të , Maria Reiter, në një festë të vetët, por në rënie të tyre Ehewunsch. Në vitin 1928, ai kishte në Berchtesgadener Qarkut të sipërme kripë mal, një vend shtëpinë me qira e tij gjysmë-motra Angela Raubal dhe dy vajzave , Anxhela (zan. Geli) dhe Elfriede lëvizur në. Në vitin 1929, ai i la të tij gjysmë-mbesa Geli e tij në Mynih apartament të lëvizur dhe për të detyruar ata të kenë një marrëdhënie dashurie tij me Shofer, Emil Mauricepër të ndaluar. 19. Në shtator 1931 ishte armën e tij gjenden shtënë; vetëvrasja ishte pranuar. Hitleri mori avantazhin e kjo vetë-përfaqësimit të partisë miq: Ai donte të në të ardhmen, vetëm unselfishly për Mirëqenien e popullit gjerman.
Që nga viti janar 1932, erdhi thashethemet që Hitleri me Eva Braun, një punonjës i fotografin e tij Heinrich Hoffmann, një lidhje intime. Një martesë me të, ai nuk pranoi. Në rrjedhën e vitit, të bëra disa vetëvrasjes. Pastaj ai shkoi në një më të qëndrueshme marrëdhëniet me tokat e tij, të cilën ai, por deri në vdekjen e tij në Publik si një sekret i mbajtur.
Hitleri ishte që nga rinia e tij, një organizatë jo-duhanpirës dhe nuk piu alkool, dhe më vonë dhe jo kafe dhe çaj të zi. Nga 1932 ai hëngri nga frika e një kanceri në stomak vegjetarian. Kjo dietë zakon ai mbajti si Kancelari i Rajhut dhe trajtuar ato në monologje të para e më të afërt rimorkio rrethin si një mjet për të nacional socialiste e politikës shëndetësore pas luftës.
Që nga lufta e Parë botërore, i pëlqente, dhe e mbajti hitlerit qentë. Shpesh ai kishte me të e tij gjermane bari Blondi në frontin e idilike peisazhet e përshkruajnë tij private pohuar dashuria e Kafshëve dhe të natyrës për të treguar se gjermane identifikimi për të lejuar, dhe i përhapur nga dëshira për harmoni mes udhëheqës dhe të Udhëhequr për të vepruar.
Hitleri refuzuar për universitetet, profesorët ("Profaxe") dhe ka themeluar shkencën, nga jeta e gjatë dhe për të fituar njohuri të hollësishme auto-didactically. Ai mund të lexoni informacion në Detaje të përhershme për të mbërthyer dhe të thurura, në qoftë se keni nevojë për të, pa treguesit e origjinës në Fjalime, biseda apo monologje për ju se sa idetë tuaja. Ai e kishte 16,000 për tre private bibliotekat shpërndarë libra, nga të cilat rreth 1,200 do të jepet. Rreth gjysma e tyre janë të përdorim ushtarak letërsisë, rreth dhjetë për qind kanë të drejtat e esotericism, okulte, dhe gjermanisht nacionaliste dhe anti-Semite tema të përmbajtjes. Vetëm disa vepra i përkasin letërsisë, duke përfshirë edicionet e dramat e William Shakespeare, të tilla si Jul Cezari dhe Hamleti.
Për një listë të Starnberger të shihni një mjek i dhëmbëve dhe anëtar i Thule-Gesellschaft Fridrih Krohn, biblioteka e të cilit është kryesisht një folkish shkrimet e Polonisë, gjatë viteve 1919 në vitin 1921, të përdorura, të huazohet Hitleri kishte një numër të ndryshme të punimeve të Leopold von Ranke raportet e Revolucionit rus, veprat e Montesquieu, Ruso, Kanti, Schopenhauer , dhe Oswald Spengler, e fundit por jo më pak anti-Semite shkrimet e Houston Stewart Chamberlain, Henry Ford, Anton Drexler, Gottfried Feder dhe Dietrich Eckart. Gjatë burgimit në Landsberg për Hitleri me Karl Marksi, Friedrich Nietzsche, Heinrich von Treitschke dhe Otto von Bismarck . Markimi dhe marzhës, shënimet për të treguar hitlerit lexojnë sa më shumë libra. Ai zotëruar asnjë gjuhë të huaj, përveç një pakice franceze që nga e saj Linzer reale të shkollës kohë. huaj shtypni raportet që ai kishte nga shefi i tij përkthyes , Paul Otto Schmidt përkthyer.
1. Mund të 1920-5. tetor 1929, jetoi me Hitlerin në Munih në thiersch Strasse 41 në lagjen e Lehel. Në vitin 1929, ai u vendos në një 9-apartament dhomë në rrethin e Bogenhausen, Prinzregent hapësirë 16. Sot ndërtesa është shtëpia e një polici të inspektimit. Apartamenti ishte perdorur nga Hitleri duke filluar në vitin 1934, vështirë se përdoren, ishte ende e saj zyrtare të regjistruar adresa.
Hitleri bleu në verën e vitit 1933 në shtëpinë Wachenfeld në Obersalzberg në Berchtesgaden dhe le të pronës deri në mes të 1936 "Berghof".
Persekutimi
Pas rrugën e terrorit të SA në Weimar Republikës, në fillim filloi me hitlerit rritet në pushtet, sistematik, të dhunshme përndjekje politike të kundërshtarëve të NSDAP nën sloganin e "Revolucionit kombëtar". Pra, le SA në janar, 1933, kamp të ngritur. Shteti e Paraburgimit, keqtrajtim dhe vrasje të përmbushen për "Reichstag zjarr rregulloren" 28. shkurt 1933 në Komunistët, socialdemokratët, pacifists, dëshmitarët e Jehovait, konservatore, Nazist kundërshtarët dhe të tjera gjermane, kritika të shprehura, apo atë reziston (→ anëtarët e rezistencës), dhe, mbi të gjitha, Judenjtë. Në vitet në vijim, persekutimin e ndryshme, grupet e Krishtera, me aftësi të kufizuara, homoseksualët, gjoja Antisociale dhe "të huaj të edukuar" e zgjatur.
Hitleri nuk kishte asnjë "master plan" për shtetin "Hebre politikës", , por përgjigjur shpesh në afat të shkurtër për presionin e partisë Naziste anëtarët me nismat ligjore. E tyre të dukshme qëllimi ishte NSDAP program, të shkruar përjashtimin dhe dëbimin e gjermane Judenjve. Hitleri përgatitur "Çifut për të bojkotuar" nga 1. prill 1933, direkt para, por jo si Iniciator dhe organizator. Ai e ka këshilluar 7. prill, të miratuar ligjin për rivendosjen e profesionale të shërbimit civil (për përjashtimin e "jo-Aryan" nëpunësi civil), dhe vendosur nga parasysh kushtet politike për më shumë se version të moderuar. më Pas, përfshirë edhe të shumë shoqatave profesionale e Judenjve. Kjo u pasua nga shumë të tjera, jo-shtetërore përjashtim hapa. Hitleri ishte tashmë në 1933 sistematik ghettoization e Judenjve dhe hapësinor përjashtim: ata duhet të jenë "nga të gjitha Profesionet […], të mbyllur në një territor, ku ajo duruar […], ndërsa popullit gjerman është shikuar se si për të marrë e kafshëve të egra në kërkim në".
Në Nuremberg ligjet e 1935, gjermanisht Judenjtë e të drejtave të shtetësisë, të tërhiqet, dhe "martesat e përziera" dhe marrëdhëniet seksuale mes Judenjve dhe jo-hebrenjve si "raca defilement" me një burg apo paraburgim në shtëpinë e kërcënuar nga Terrori, nga baza e kësaj partie, nisur dhe ata duhet të jenë të kënaqur. Hitleri e përgatiti atë muaj më parë, kështu që ai në Rajhun Kongresin e partisë në gusht çështje të tjera. Ai theksoi kufizim në "plot Judenjve" në projekt-ligj vetëm para shpalljes në 15 maj. shtator.
Përndjekja e Judenjve u realizua në vitin 1936, për shkak të verës dhe të Dimrit Olimpike dhe 1937 në Sfond. Por, kur Hitleri në 9. nëntor 1938 e vdekjes së njeriut që kishte qenë shtënë Ambasada Sekretari Ernst Eduard nga Rath mësuar, ai të konsultohet menjëherë me Goebbels, dhe të autorizuar prej tij, me vrasjen si një pretekst për të tashmë i planifikuar Gjermani-gjerë Kristallnacht pogroms për të shfrytëzuar. Këtu janë qindra e hebrenjve të vrara, dhjetëra mijëra njerëz në Kampet e përqendrimit, të internuar dhe të shpronësuar, dhe mijëra sinagoga dhe Hebre varrezat e shkatërruar. Presidenti AMERIKAN Franklin D. Roosevelt mprehur tonin drejt Gjermanisë. Hitleri i dha tjera "Hebre politikës", Herman Göring, Heinrich Himmler dhe Reinhard Heydrich. Këto banda janë "spontan" të pakontrolluara në rrugë terrorit nga Judenjtë ligjit si Kriminelë, të trajtuar, dhe për "Judenjtë pendimi" për dëmtimin e nëntorit pogroms e ardhjes.
Hitleri tha në një, por edhe në veçanti Reichstag fjalim në gjashtë-vjetorin e tij të përurimit më 30. janar 1939:
Politika
Hitleri ishte një organizuan ceremoni të përurimit 23 maj. shtator 1933, në mënyrë të rreme si shpikësi dhe planifikuesi i mbretërisë autostrada , dhe i quajtur Zgjerimin e tyre si "Hitleri i programit" për eliminimin e të masë të papunësisë për të përhapur. Në fakt, ishin dy rrugë para 1933 ndërtuar dhe më shumë janë të planifikuara. Ndërtimi në NS kohë të punësuarit, më së shumti vetëm me dhjetëra mijëra, deri në një maksimum prej 125,000 punëtorëve, solli në për të Punuar për paga të ulëta, të detyruar dhe në rast të refuzimit në Kampet e përqendrimit ishin të burgosur. Programi në vitin 1941 ka qenë për shkak të rimëkëmbjes së punëtorëve për luftë të shërbimit të papërfunduar të vendosur. Hitleri është premtimi i një masë të mobilitetit mbetur të paplotësuara zgjidh. Megjithatë, klishe pas vitit 1945, ai mori papunësisë, me ndërtimin e autostradës deri në vitin 1938, me sukses të eliminohen.
Hitleri planifikuar që nga viti 1933, Berlin deri në 1950, si "kryeqyteti i Perandorisë Gjermane gjerman Kombit", krejtësisht të rimodeloj dhe në "Germania" për të riemërtuar. Për ta bërë këtë, ai emëruar Albert Speer në vitin 1937 për "inspektori i Përgjithshëm, për revidimin e Rajhut të kapitalit". Shtizë projektuar në rrjedhën e Germania planet për të në Publik modest, duke i dhënë Hitleri një gjigant "udhëheqësi i Palace" në fund të zbavitje. E planifikuara me ndërtesa monumentale ishte në vitin 1939, e Re Rajhut Chancellery ishte e përfunduar. qytetit nga një unazë rrugore dhe e rrethuar nga dy drejtë, kryqëzimin-të lirë, të gjerë, për Marshime të përshtatshme rrugët e kaluar. Ndërtimi i një tuneli të kalojë nën Veri-Jug aksin ishte në vitin 1939 filloi, por në vitin 1942, për shkak të mungesës së Materialeve në luftë të vendosur. Hitleri kishte "të shkëlqyer Ndërtues" e partisë Naziste tubim bazë në Nuremberg për të shpenzuar dhe të brumosur me idetë e tij, skica, dhe për të Vizituar në planifikimin, i bekuar në të vërtetë, por zakonisht vetëm me nismat e tjera Nazist Organeve.
Kisha e politikës
Sipas fuqisë së taktike afirmimin e Krishterimit ishte Hitleri përfaqësues i Neuheidentums të tilla si Artur Dinter në vitin 1928, NSDAP përjashtohet, dhe Alfred Rosenberg në vitin 1930, të detyruar të jetë anti-Kishës libër , mitin e shekullit të 20-të. Xx si një private të parë për të shënuar. Në të njëjtën kohë, ai kishte planifikuar Sprovat e partisë Naziste të anëtarëve të miratuar Krishterimin për të Nazist racore ideologji të lidhur. Për të themeluar këtë në vitin 1932, Kisha partia e gjermane të Krishterët (DC).
Hitleri i parë i qeverisë deklaratat (1. shkurt, 23. mars 1933) theksoi se ai ishte duke shkuar për të Krishtërimit "si Bazë të të gjithë tonë moralit" mbrojtur "të thellë e brendshme religjionit", e cila do të lejojë që qeveria e kontratave të të dy kishave përmbahen në shkollë dhe edukimi, nivel të arsyeshëm të ndikimit, "Bolshevism" dhe ateist organizatat e luftës dhe marrëdhëniet miqësore me Vatikanit të vazhdojë të zgjerohet. Big kishat janë "faktorët më të rëndësishëm për ruajtjen e nacionalitetit tonë". Për këtë, ju duhet të jetë në luftën kundër "materialist botëror të parë" dhe krijimin e "njerëzve të komunitetit" për të marrë pjesë. Ai përfundoi me atin tonë, stilin e lutja liturgjike formula dhe me "Amen". Gjatë orkestruar "ditën e Potsdam" (21. mars), ai ishte në gjendje të lidhë në Prussian shtetit traditën e Kishës, dhe të shpërndarë në të njëjtën kohë, Katolike frikën e një të re "kultura e luftës".
Për shkak të kësaj shënjestër Nazist Propagandën e tyre anti-Traditës demokratike, të dy u përgjigj në favor të mëdha të kishave, heqja e demokracisë. Katolike parti e qendrës , Ludwig Kaas rënë dakord për të më 23. mars aktivizimin akt. Gjermane Katolike peshkopët ngriti 1931 deklaruar papajtueshmëria e Krishterimit dhe nacional socializmit në 28. mars në dhe të lejuara Katolikë bashkuar partisë Naziste. shumica e kishave Protestante mirëpritur kombëtare të kthehet", dhe e bëri intercessions për ditëlindjen e hitlerit-e kap, pa viktima Naziste politika e dhunës për të përmendur.
Deri në 20. korrik ishte Hitleri me Vatikanit, një Rajhut concordat , pasi modeli i Traktati Lateran Musolini e vitit 1929. Ajo tha: "veprimtaria politike e klerikëve Katolike dhe partitë, dhe për të siguruar ekzistencën e doktrinën Katolike, denominacioneve të shkollave, një thjesht fetare, bamirëse, dhe cultic shoqatat dhe klubet. Përcaktimit të saktë ishte, për shkak të vetë-shpërbërjen e qendrës së partisë, (5. korrik) për të shpejtë përfundimin e kontratës zbatohen. Në një sekret të Protokollit shtesë, ranë dakord për të Hitleri me peshkopët një ushtarak baritore kujdesin e kontratës, në qoftë se Gjermania conscription për të ri-futur.
Të gjitha Protestante në vend, lidhja e kisha në një "Rajhun e Kishës", të thirrur për të Polonisë në 25 maj. prill, Lindje Prussian Ushtarake chaplain , Ludwig Müller (DC) "përfaqësues i Autorizuar" për Protestante Punëve dhe të emëruar në 24. qershor – gusht hunter të shtetit "Komisioneri" për gjendjen e kishave në Prusia. Hunter zëvendësuar të gjithë udhëheqësit e Kishës, kundër Abuzimeve të qeverisë protestuan, me DC përfaqësues. Pas protestave të dhunshme dhe një Hindenburg-Takime të ndërmjetësuara mori Hitleri hunter të veprimeve. Në 11. korrik formuar gjermane e Kishës Ungjillore (DEK) të angazhuar për të Kishës zgjedhjet në 23 korrik. korrik. Në prag courted Hitleri në radio file për DC, atëherë menaxhimin e shumica e kishave Protestante fituar. Pas thirrjes protokollet e dëshmitarëve refuzuar hitlerit Krishterimit, megjithatë, në korrik të vitit 1933 si një "Çifut mashtrim". "Gjermane Krishtërimi" është cramp dhe Iluzion. Ju vetëm mund të jetë ose i Krishterë ose një gjerman. Të tij, Avokim për DC ishte, prandaj, vetëm e bën të motivuara politikisht.
Në 5. shtator e zgjodhi DC Müller si Rajhut Peshkopi , dhe e udhëhequr nga Prusia të Aryan para-grafiku analog të ligjit, të Krishterëve Hebrenj nga Kisha përjashtuar. Si rezultat i sporteve të Pallatittubim (13. Në nëntor të 1933) kanë humbur shumë nga anëtarët e tyre njësi. Pastaj Müller tuaj kryetarit, vendos Protestante të rinjve në dhjetor, në mënyrë të paligjshme, e Hitleri rinisë dhe ndalimin në janar, 1934, dhe të gjitha brenda Kishës kritikat e tij të udhëheqjes. Kështu ai e ka humbur autoritetin e tij në DEK. Në vazhdim të luftës midis Kishës dhe shtetit thyen tyre njësi organizative; Aryan paragrafi ishte në tuaj nuk të mbizotërojë.
Hitleri kërkoi DC-kundërshtarin në 25. Në janar, 1934, Tregojnë të wiretapped telefonata Martin Niemöllers së pari, shteti do të jetë i devotshëm për të treguar dhe Müller si Rajhut Peshkopi për të pranuar. Në mars, ai emëroi ish-të lirë të trupave të luftëtarëve , Franc von Pfeffer e "përfaqësuesi special për Kishën e Punëve", më 12. prill gjuetar në lidhje me "Walter" e ECD. Përpjekjet e tyre për të njëjtin qark të vendit kishat nga Ndërprerja e zgjedhura të vendit peshkopëve të forcës dështuar për shkak të rezistencës së QARKUT kundërshtarët. 30. Mund 1934 themeloi Rrëfyer Kishës (BK), e cila Karl Barth shkroi barmen Teologjike Deklarata është vetëm një sundimin e ligjit se sa për të ungjillit sipas të përcaktuara dhe totalitare të shtetit ideologjia, si një herezi refuzuar. Në tetor, krijoi një pjesë e BK, vet e strukturave administrative. Londër përfaqësues të Ecumenism të kërcënuar me ndërprerjen e marrëdhënieve me ECD. Si pasojë e fortë e brendshme dhe të jashtme protestave të vazhdueshme Hitleri, piper, dhe hunter në fund të tetorit, 1934, tha planifikuar të sharat-në të gjitha Protestante peshkopët dhe të njohura peshkopët Hans Meiser, Theophil Wurm , dhe gusht Marahrens , si të ligjshme të përfaqësuesit të Kishës. Pra, ai e bënë veten e tij si Arbitër e mosmarrëveshjes në DEK.
Në Paralele, të forcuar Hitleri në vitin 1934, Kisha e armikut forcave të partisë Naziste: Ai emëruar Alfred Rosenberg "filozofike agjentët" (janar), gjatë "röhm putsch" gjithashtu, disa kryer Katolikë për vrasje (korrik), shërbimi i sigurisë i reichsführer SS (SD) set-up dhe të saj zyrës qendrore të Berlinit (dhjetor). SD-Qendrore në Departamentin për "ideologjik analiza" spiunuar mbi politikisht të dyja kishat e mëdha dhe të pandërprera të tyre publike ndikojnë në favor të neuheidnischer religjionit. Pas propozimeve nga ana e Sekretarit të Wilhelm Stuckart (janar 1935) refuzuan të Hitleri tërheqja e shtetit nga kishtare me rëndësi, megjithatë, dhe më e preferuar prit-dhe-shiko neutralitetin dhe më të rrepta mbikëqyrje të shtetit mbi kishat. Për ta bërë këtë, ai emërohet Hanns Kerrl "Ministri për kishtare Affairs" (korrik). Kjo miratuar një "ligj për të siguruar DEK" (shtator), veprimtaria e BK me 17 të rregulloret zbatuese për të 1939 kufizuar dhe DEK-kisha, ndër të tjera, edhe prirja e tyre të fondeve dhe procedurave ligjore. Me përfaqësues nga të gjitha drejtimet e pushtuar të shtetit dhe të "Kishës komitetet" duhet të ECD organizationally. Kerrl nuk arriti këtë objektiv, gjysma e BK në mbështetësve dhe kundërshtarëve të komisioneve të tij, (shkurt, 1936).
Si rezultat i rritje të protestave kundër Kerrl, Hitleri filloi më 15. shkurt 1937 habitshme zgjedhjet në DEK, gjoja për të dhënë atë një Autonome Kishës Kushtetutës për të dhënë. Që nga pjesët e ECD me një bojkotit të kërcënuar, ishte data e zgjedhjeve është shtyrë disa herë, dhe në nëntor të anulohet. Gestapo mori deri në fund të vitit, të shumta BK-përfaqësues dhe Katolike Nazi-kundërshtarët. Në dhjetor të transferohen Kerrl, DEK kabllo të jurist Fridrih Werner. Këtë e kufizuar fetare të gazetarisë, të arsimit, të financimit dhe subjekt për të ndryshuar, dhe të ndarë në BK, nga të gjithë pastorët e Prusia, një betim për besnikëri ndaj Hitleri e nevojshme (prill 1938). Shumica e BK-përfaqësues i përgjigjej pozitivisht për betimin si të ligjshëm kërkesë të shtetit, por Hitleri e Zëvendës Martin Bormann shkroi për të gjithë NSDAP-Gauleiter, betimi ishte brenda Kishës, dhe vullnetarisht (korrik). Nga ana e Regjimit Nazist dhe për këtë në shtator të rënë, të dobësuar autoritetin e BK linjë në mënyrë të konsiderueshme. Kerrl u përpoq në vitin 1939, në mënyrë të përsëritur, të gjitha DEK-lider në një deklaratë të "popullit gjerman, karakteristikë e nacional socialiste ideologji" dhe të "pamëshirshëm luftojnë kundër politike dhe shpirtërore ndikimin e racës Hebreje" për të kryer. gusht Marahrens nënshkruar deklarata në korrik, në autoritetin e vet për Lutherrat, gjithashtu autoritet në BK humbur.
Pas Anschluss të Austrisë (mars 1938) të kufizuar Hitleri Kerrls kompetencave "të vjetër të shtetit"; të Kerrls vdekjes (dhjetor 1941), ai u largua nga zyra të lira. Ai e la anti-klerike partisë Naziste-përfaqësuesit e Kishës e aktiviteteve në fusha të reja; ata eliminohen në vitin 1938, në Austri, të gjithë anëtarët e urdhrit dhe manastirin e shkollave. Në shtator 1939, ban Hitleri, por të gjitha Nazist për masat kundër të mëdha të kishave, në mënyrë që të ketë tij të luftës mbështetur. Këto të quajtur të Krishterë, në vitin 1939, së bashku me "bindja ndaj udhëheqësit," lutje dhe përkushtim gjerman fitore. Gauleiter Arthur Greiser shpallur kishat në e sapoformuar "Reichsgau wartheland" në vitin 1940, për bashkësitë fetare pa shtetërore për mbrojtjen e të drejtave dhe të shpronësuar atë të pastër dhomat e kultit. Edhe pse kanë protestuar e mëdha të kishave, falenderoi Hitleri, por në fund të qershorit 1941, "Krishterë-Occidental kulturës" kundër "të vdekshme, armiku i të gjithë mënyrë që," të komunizmit, 've kam ruajtur. Kjo shpjegohet kryesisht për shkak të rëndësishme kishtare protesta kundër euthanasia vrasjet në frontin e Njohur më shpesh: Pas luftës, ai ishte duke shkuar për të "Kisha problem", dhe e mëdha të kishave disempower; Krishterimi "bir i një brandiges lidhje". Pastaj kalohet Bormann të gjitha NSDAP-kali prindërit, Kisha e politikave në pushtuar territore, dhe i urdhëroi ata, ndikimi i kishave në "njerëz guide" që më në fund të thyer.
Përmirësimin, zgjerimin dhe luftës kurs
Si qeveritë demokratike e Weimar Republikës, Hitleri donte të rishikojë politikën e jashtme, e para në Traktatin e Versajit e themeluar më 1919 gjermane territorial humbjet, dhe forca të blinduara kufizime, megjithatë, jo thjesht me iniciativat diplomatike, por me rrezikun e konfliktit ushtarak. Publikisht ai tha 1939, të përsëritur dëshirën e tij për Paqe, në fakt, ai ishte përgatitur që nga viti 1933, gjermane rearmament dhe luftës aftësinë, maksimumi që nga viti 1937, një luftë agresioni . Sipas Liebmann-regjistrimi ai shpjegoi ushtarake në 3. shkurt 1933 e dëshiruar ushtarake të pushtimit të "Lebensraum në Lindje" dhe mori Poloni si "armik i shtetit" në crosshairs.
Në tetor 1933, thyen Nazist të Regjimit të çarmatimit negociatat me Britaninë e madhe dhe Franca , dhe e nxiti tërheqjen e Perandorisë gjermane nga Lidhja e Kombeve. Pas Hindenburg vdekjes së tij në vitin 1934, Hitleri i njoftoi gjeneralët që e Gjermanisë në pesë vitet e luftës, të jenë të gatshëm për të. Ai e mbështeti një Nazist grusht shteti përpjekje në Vjenë, ku Austriake Kancelari Engelbert dollfuss u vra. Pas këtij grusht shteti përpjekjen e dështuar, tha Hitleri, gjermane, Perandoria nuk kishte asgjë për të bërë të kishte.
Në mars 1934 ngritur Hitleri gjerman të nxjerrë në Pah përtej kufijve të Traktatit të Versajit. Në shtator të 1934, ai konkludoi me Poloninë, çuditërisht, një dhjetë-vjeçare jo-agresioni i Paktit. 16. Në mars 1935 ai e njohu Traktatin e Versajit ndaluar Përgjithshme conscription përsëri. Në Mbretërinë e Bashkuar në siguri në peshë, përsëriti ai më 21. Në maj 1935, në një "paqe të folurit" në Reichstag, gjermane Marinës traversë, vetëm 35 përqind e Tonnage e flotës Britanike. Më 18 qershor. Në qershor 1935, kalaja e Britanisë së madhe, me Gjermaninë, Hitleri i ofroi për të automjeteve të marrëveshjes, për një tjetër ndoshta më të madh gjerman rearmament për të shmangur.
Në vitin 1936, njoftoi Hitleri, katër vjet plan . Kjo duhet të bëhet në katër vjet, ushtria gjermane operacionale dhe ekonominë gjermane në luftë. Ai ishte me Mefo-Shko financuar dhe ka kontribuar për gjermanisht rimëkëmbjes ekonomike. Në mars, vitin 1936, u pasua nga Rhineland profesion. Të dy fraksionet e Traktatit të Versajit aleatët. Regjimit Nazist ndihmuar Francisco Franco gjatë luftës civile spanjolle në vitin 1936 me përdorimin e gjermane Condor Legjionit dhe të paligjshme bombardimet mbi qytetet si Gernika për fitore.
Në 5. nëntor 1937, shpjegoi Hitleri në frontin e Ministrit të Punëve të jashtme, Ministër i luftës dhe i Supreme komandantët e tri degët e ushtria e saj "themelore mendimet në […] sonë të jashtme-politika e situatës". 85 milion Gjermanët kishin një "e drejtë më të madhe të hapësirës për jetesë", prandaj, "zgjidhja e mungesës së hapësirës," detyrë Qendrore e politikës gjermane. Anglia dhe Franca ishin dy kundërshtarët. Në fund të fundit më shumë se dy orë monolog, ai e quajti, si të saj objektivi i parë humbjen e "Republikës çeke dhe në të njëjtën kohë, Austri[s] burgu kërcënim […] off". Kështu ishte diktator e tij kartave të përballet deri dhe dy afatshkurtër Qëllimet e gjermane për Zgjerimin. Në këto dy-orësh të diskutimit të ngritura nga gjeneralët të bëjë, jo për shkak të një lidhje të Austrisë dhe aneksimi i Çekosllovaki, por ishin të shqetësuar për shkak të hitlerit padurim, dhe kishin frikën e ndonjë parakohshme Evropian konfliktit. Ministri i punëve të jashtme Neurath duan Hitleri në janar 1938, paralajmëroi: "se tij politikë për luftë". Hitleri vetëm u përgjigj: "ai nuk kishte pasur më shumë kohë".
Në Blomberg-Fritsch të krizave (janar/shkurt 1938) hyri Blomberg nga zyra si Rajhut Ministri për luftë; Hitleri ishte Werner von Fritsch nga ushtria lartë shtabin e komandës (OKH), dhe e mori sapo krijuar Supreme komandën e Wehrmacht (OKW) nga e hitlerit nga 4. shkurt 1938. Ai e pa veten si ideal "fusha e Zotit", "kokë-në, e do dhe zemra e përgjithshëm të luftës për jetën e popullit" (Ludendorff 1935), dhe kjo, si Idhullin e tij Friedrich "i Madh", por për dallim nga Wilhelm II, nuk e ushtarake duhet lënë. Përkundrazi, kërkoni për "luftën për ekzistencë" është e nevojshme, me ardhjen e luftës së shfarrosja nga "'liderët' e popullit gjerman," bashkimin e të gjitha sociale të forcave. Ai nuk ishte vetëm një General "ideologjike" dhe objektivat politike, por edhe strategjitë e individit në fushën trenat mund të jenë vendosur.
Me kërcënimet ushtarake ("ndërmarrja Oto"), për të arritur Hitleri në mars 1938, "Anschluss" e Austrisë për tani "më të madhe gjermane të Rajhut". Në Vjenë, ai e njoftoi, më 15. mars entuziast turmë, "ekzekutimi i mesazhin e jetës sime": "hyrja e atdheut tim në Rajhun gjerman". Në shtator të 1938 ai kërkoi nga Çekosllovakia në Sudetenland në Gjermani, të caktojëdhe të kërcënuar ose me pushtimin e gjermanisë e trupave (e Sudeten krizës). Në konferencën e Mynihut mbi 29. shtator 1938, e siguroi Hitleri e aleatëve të tyre Franca dhe Britania ekzistencën e pjesës tjetër të Çekosllovaki. Kjo qëndroi e tij, Kryeministri Britanik Neville Chamberlain dhe frëngjisht Kryeministri Édouard Daladier , përfshirjen e Sudeten-gjermane fushat e kërcënimit të luftës për të parandaluar atë. Hitleri, lufta për Zgjerimin e pandryshueshme kushtet për Mbijetesën e regjimit të tij, të mbajtur, të ndjejnë, në marrëveshje me qëllim pushtimin e tërë Çekosllovaki tradhtuar.
Hitleri presionit të quajtur Krijoi Tiso , në mars të 1939 e Parë, Republika e sllovakisë . Hitleri i lejuar në 15. Në mars, mbetur çeke territorin nga Wehrmacht për të zënë, dhe në këto ditë, si "protektorat të Bohemia dhe Moravia" e madhe gjermane Perandorisë për Shtojca. Kjo thyerja e Mynihut marrëveshje, duhet të "Germanization" të këtyre zonave për të lehtësuar: Një pjesë e Çekët duhet të asimilohen, dhe pjesa Tjetër si "racially të padobishme" dhe "armiku i Rajhut" vrarë ose dëbuar. Sllovakia u bë një satelit shtetit të Gjermanisë. 23. mars, 1939, hynë në Lituani, Hitleri kishte edhe një numër të madh presionin e kishte vendosur në të, Memel tokës në Gjermani.
Për shkak të hitlerit shkelje të kontratës së përfunduar, Franca dhe Britania e tyre të mëparshme Appeasement politikës dhe përfundoi me Polonia deri në 13. prill 1939, e ndihmë ushtarake e kontratave. Tashmë në 11. Në prill Hitleri urdhëroi Wehrmacht komandën e stafit, pushtimi i Polonisë deri në rënien e ushtarake për t'u përgatitur. Më 28. prill, ai njoftoi gjermano-polak jo-agresioni i Paktit dhe gjermano-Britanik i automjeteve marrëveshjes dhe kërkuan që lidhja të lirë qytetin Danzig për Rajhun gjerman. 23. Në maj ai u tha gjeneralët e Wehrmacht, kjo kërkesë ishte vetëm një pretekst për pushtimin e "hapësira jetësore" për një vetë-mjaftueshme dietë gjerman (shih Schmundt Protokolli).
Si një kusht për një jo-agresionit marrëveshje me fuqitë Perëndimore, Poloni mbrojtjes duhet të lehtësuar, kërkuar e diktatorit Sovjetik Josef: për t'u vendosur nga Polonia, një fillesë garanci për Kuqe ushtri, qeverisë, siç pritej, nuk pranoi. Pastaj ranë dakord për të: për t'u vendosur me Hitleri, deri në 24. gusht gjermano-Sovjetik jo-agresioni i Paktit. Kështu që ai donte për kohë për riorganizimin e Kuqe të ushtrisë, zyrtarët në Tmerr të Madh (1937–1939) në masë të paraburgimit ishte vrasje. Në sekret të Protokollit shtesë të Paktit, të dyja palët kanë rënë dakord për ndarjen e Polonia dhe Shtetet Baltike. Në fjalimin e Polonisë në frontin e Lartë komandantët më 22. gusht 1939 , ai i dha "shkatërrimi i Polonisë = heqjen e saj që jetojnë fuqi," siç e tij të luftës qëllimi i njohur dhe tha: "Ne jemi duke shkuar në Perëndim deri ne polet kanë pushtuar."
Nga Revista time e zgjodhi Hitleri në vitin 1939, dhe "njeriu i vitit" në vitin 1938, sepse ai është më i madh kërcënimi për demokratik, liridashës të botës.
Dominimi në luftën e Dytë botërore (1939–1945)
Gjatë pushtimit të Polonisë
Menjëherë pas nënshkrimit të Paktit me: për t'u vendosur të ftuar Hitleri i Polonisë, polake, korridor dhe polak të të drejtave të Lirë qytetin Danzig gjermane Rajhut të partisë. E Propagandës Naziste pretenduar të përforcuar pohuar krimet dhe masakrat e Polonisë për të ashtu-quajtur etnike Gjermanët, dhe bëri thirrje për një Ndërhyrje. Që nga 28. gusht qëndroi për ushtria gjermane si një sulm data e 1. shtator. 31. gusht, 12:40 PM dhënë Hitleri e tij "udhëzim Nr. 1 për drejtimin e luftës". Në natën nga 31. gusht 1. shtator 1939, vënë në skenë në polonisht uniforma të veshur SS-burra në një BASTISJE në Dërguesi Gleiwitz në Silesia. Si e 4:45 të mëngjesit, kanë shtënë në gjermanisht battleship Schleswig-Holstein , polak pozicione në Danziger Westerplatte. Me këtë sulm nisi gjermane të pushtimit të Polonisë nga Hitleri gjatë luftës së Dytë botërore lëshoi.
Për 1. shtator, pohoi Hitleri, e cila është në kundërshtim me realitetin në Radio dhe në frontin e Reichstag se Polonia kishte Gjermani sulmuar, dhe që në 5:45 am mbrapa "qëlluar". Franca dhe BRITANIA e madhe i tha më 3. Në shtator të luftës në Gjermani, në përputhje me traktatet e Aleancës me Poloninë, megjithatë, pa e vet operacioneve luftarake kundër Gjermanisë për të hapur. 18. shtator ishte në masë të polak trupave të përfshira pas ditëve të para të Kuqe ushtria e tyre me pushtimin e Polonisë kishte filluar. Varshavë, u dorëzua në shtator 27. shtator. Hitleri u zhvillua këtu në 5. Në tetor, një Paradë të 8. Ushtria . Një ditë më vonë, u dorëzua e fundit të polak trupat e betejes Kock.
Në rrjedhën e marrëdhënieve gjermane-Poloni lufta, rreth 66,000 polake dhe 17,000 gjermane ushtarë u vranë. në mënyrë Specifike të përcaktuara Einsatzgruppen e sigurisë, të policisë dhe SD, Wehrmacht ushtarët dhe njësitë e etnike Gjermanët të vrarë në polak fushatës rreth 16.400, deri në fund të vitit, rreth 60,000 polet, duke përfshirë rreth 7,000 Judenjve. Pra, ata donin për të marrë sa më shumë prej dy milionë polak Çifutë në Sovjetik pushtuar Lindore, Poloni, për të shpërndarë. Duke filluar në tetor 1939, e ndjekur nga deportimet e hebrenjve në një distancë polak fusha. Ata ishin, në fakt, në mars të vitit 1940, pas lokale të protestave, të vendosur, të shërbejë si një dëshmuar modelin gjithëpërfshirës për dëbim planet për vitet në vijim, të tilla si (sipas Perëndim të fushatës, e padetyrueshme) Madagaskar plani ityre për rezultatin e dëshiruar, shkatërrimin e Evropiane Hebrenjtë duhet të jetë.
17. shtator 1939 Marshuan Kuqe të ushtrisë, në përputhje me të fshehta dhe Protokollit shtesë të Hitleri -: për t'u vendosur Pakti, në lindje të Polonisë. Pas takimit të gjermanisë dhe bashkimit Sovjetik, të trupave në Brest-Litovsk më 22. shtator 1939, të mësuar në lidhje me Hitlerin, se sa keq e tankeve Sovjetike. E mposht nga ushtria e Kuqe në dimër luftës kundër Finlanda në 1939–40 inkurajuar Hitleri e tij në supozimin se ushtria e Kuqe është një lehtë për të mposhtur armikun.
"Euthanasia"
Sipas të gjitha gjasave, Hitleri foli në vitin 1935, në parim, pozitive për "euthanasia" për të planifikuar pa to. në rastin e një fëmijë me aftësi të kufizuara në Saksonisë, e cila u prezantua në vitin 1938 ose 1939, Hitleri veten e tij, ose e palëkundur e liderit të sëmurë vrasjen e punonjësve. Së pari, ajo ishte e fëmijëve"euthanasia" të përgatitur. Në korrik 1939, i dha Hitleri në Rajhun e mjekëve udhëheqës Leonardo Conti, atëherë puna e "rritur euthanasia" të organizuar. Megjithatë, ndërsa Conti një rregullore të miratuar, vendosi Hitleri, një propozim Philipp Bouhlers pas vrasjes veprim të pa bazë ligjore nga studio e liderit të organizuar.
Në tetor 1939, një takim joformal ishte për këtë qëllim për të Shkruar e Polonisë, në 1. shtator, prandaj, në fillim të luftës, u datë, dhe Philipp Bouhler, dhe Karl Brandt të autorizuar, gjuhës si "mëshirë vrasje" të maskuar vrasjen e pacientët psikiatrikë dhe të personave me aftësi të organizuar. Ky shkrim të pushtetit të avokatit të legitimated në Këmbënguljen e organizatorëve të hitlerit para me gojë mënyrë që për këtë vrasje masive , pa e Shprehur të ligjit, të cilat ai, për arsye të konfidencialitetit të vazhdojnë të jenë të mohohet. E shtetit vrasje si "euthanasia" glossed si "shkatërrim të jetës e të padenjë për jetën" ideologically justifikuar.
Gjysmë-shtet të veçantë të administratës Qendrore të shërbimit pikë T4 në mes të institucioneve të përcaktuara për viktimat nga të gjitha anët e Perandorisë parë ishin mbledhur, para jush, për gazifikimi e tyre në kampet e vdekjes transportuar. Për shkak të ndryshme të zbatimit margjinat përjetuar përfaqësues nga kishat e mëdha në Gjermani, duke përfshirë Peshkopi Reiner gusht Graf von Galenit, për këtë "Sekret të Rajhut çështje", dhe u kthye pas disa refleksione kohë, herë pas here në publik. Atëherë, Hitleri urdhëroi në gusht 1941, zyrtarisht vendosjen e "veprimit T4". Vrasjet ishin të decentralizuar si "të egër euthanasia" (e njohur edhe si "veprim Brandt"), sidomos me barna dhe ushqim të privimit të vazhdueshme. Në "veprim 14f13" ishin gjithashtu të sëmurët, të vjetër ose "nuk punon" kamp të burgosur e vrarë. Në fund të luftës ishte afërsisht gjysma e të gjithë të burgosurve të ketë qenë i vrarë. Vrasja e personave me aftësi të ishte përdorur nga SS-einsatzkommando si një fushë e eksperimentimit për më vonë për vrasje masive të hebrenjve. Vetëm në ish-territorin e Rajhut ishin gati 190,000 mendërisht dhe fizikisht njerëzit me aftësi të kufizuara, gassed, i helmuar, i qëlluar ose janë lënë të vdesin urie; shumë më tepër viktima ka qenë në okupuara. Totale vlerësimet shuma deri në 260,000 viktimave.
Gjenocidi të Sinti dhe Romëve
Hitleri përbashkët tij Vjenez periudhën e përbashkëta dhe Stereotipat e anti-Gypsyism. Ai e ka vlerësuar në luftën Time unspoken Rome në mënyrë të nënkuptuar si Judenjtë si një "racore elemente të", pra, nga "njerëzit e trupit"dhe të "zhdukur".
Në përputhje me Himmler e dekretit të 8. dhjetor 1938 "zgjidhja përfundimtare e Egjiptian pyetje" u Rome, prej qershorit 1939, nga ana e Regjimit Nazist të kontrolluara nga zona e Evropës Lindore ishin deportuar. Në Poloni fushatë shtator 1939 filloi kombëtare të socialistëve dhe ndihmësit e tyre me vrasjet masive të tyre. Deri në fund të luftës vra në mes 100,000 dhe 500,000 Rome. Hitleri refuzoi rekrutimin e Romëve në Wehrmacht 1940/41 dhe ndalimin e Himmler në vitin 1942, "Aryan" Rome nga e internimit në Kampet e përqendrimit. SS-Einsatzgruppen, dhe Wehrmacht zyrtarët në shenjë hakmarrjeje për sulme partiake apo një kamp përqendrimi ekipet e ka kryer vrasjet masive, sidomos në 1943/44 në dhomat e gazit të Aushvicit.
E Porajmos ishte shfarosje e një racore, për shkatërrimin e objektiv të gjenocidit. Të drejtpërdrejtë të Vrasjes urdhra nga Hitleri për Romët nuk janë të njohura. Përgjegjësia e tij, megjithatë, është për shkak të raciste përgjithshëm i planifikimit dhe politikave të regjimit të tij.
Në perëndim fushatës
Në e tij të të folurit Supreme komandantët më 23. nëntor 1939, deklaroi Hitleri, "e lirë dhe më e shpejtë e kohës," të Evropës Perëndimore në sulm. Në "kompania Weser ushtrimit" u pushtua nga Wehrmacht nga 9. Nga prilli deri në 10. qershor 1940, fillimisht, neutral Danimarkë dhe pushtoi Norvegji. 10. Mund të 25. qershor zënë në Perëndim të fushatës, Luksemburg, Belgjikë, Holandë dhe detyruar me mbretërinë e BASHKUAR aleatëve në Francë pas disa javësh për të dorëzuar,pasi ata janë në Ardennes (Belgjikë, në Veri të Francës), Maginot line, në të ashtu-quajtur Gjysmëhënës-prerë anashkaluar.
24. Mund të vendoset nga Hitleri, në Përputhje me Rundstedt, por në kundërshtim me mendimin e tjera gjeneralët, të sëmurë numër të madh të Tanke për të këmbimit, dhe rrethimi i Dunkirk të forcave ajrore të largohet. Prandaj, mund të gjatë "Operacionit Dinamo" rreth 224.000 Britanik dhe pothuajse 112,000 franceze dhe Belge ushtarë të gjithë angleze kanal për të evakuuar; armët dhe lufta material ata i kishte në kontinent.
22. Në qershor të vitit 1940, ishte simbolikë e makinave të Compiegne, e un me mundi Francë mbyllur. Ishte Hitleri kulmin e fama e tij në gjermanisht. E Propagandës Naziste e stilizuar, Kolonel-Gjeneral Wilhelm Keitel , pas Hitleri e tutje si "më i madhi komandant i të gjitha kohërave", gjeniu i tani të ashtu-quajtur "blitzkrieg strategjia" u shpik, dhe e shpejtë fitoret e shkakton. Kjo ishte hequr dhe zëvendësuar nga shtabeve të Përgjithshme, veçanërisht të lartë të komandës të ushtrisë, dhe inkurajuar Hitleri e tij të vërtetë të luftës qëllim shkatërrimin e Bashkimit Sovjetik, në sulm për të marrë. Një fushatë kundër Rusisë ishte në krahasim me fushatën në Perëndim, "sandbox lojë", ai kishte, sipas shtizë, më 21. Në qershor të vitit 1940, për të Keitel dhe Alfred Jodl vërejtur.
Qëllimi i tij është në fuqi për Britaninë e madhe për njohjen e gjermane sovranitetit të kontinentale Evropiane dhe tolerancë të tjera të rëndësishme në Lindje, e humbi Hitleri. 10. Mund të vitit 1940, ishte Winston Churchill, që nga viti 1933, një staunch kundërshtarin e appeasement politikën e ri Britanik e Kryeministrit . 19. korrik 1940, ai e hodhi poshtë hitlerit publike armëpushim të merren, në BBC menjëherë dhe përgjithmonë. Në betejën e Britanisë (10. korrik 31. tetor 1940) përfundoi si një ushtarak i ngërçit, por ishte një politike dhe strategjike për të mposhtur Hitlerin, për Herë të parë, një vend për të imponuar vullnetin e saj në. Atëherë le të Hitleri në pranverën e 1941, planet për Pushtimin e Anglisë .
31. korrik 1940, Hitleri e ka informuar OKW vendimin e tij me Bashkimin Sovjetik deri në malet Urale për të pushtuar, dhe pastaj Britania e madhe për humbjen e saj, Aleanca me Shtetet e Bashkuara të Amerikës . E drejtë, ai bëri dy-para luftës. Ai urdhëroi këtë sulm luftës deri në pranverën e 1941 për t'u përgatitur.
Italia ishte pak para francez dorëzuar në qershor 1940, për të bërë të Gjermanisë luftës aleat. Së bashku me Japoneze Ambasadori Saburō Kurusu nënshkruar nga Musolini dhe Hitleri në 27. Në shtator të 1940, në Berlin, e Paktit trepalësh mes Japoni, Itali dhe Gjermani, me ndihmën e ndërsjelltë në rast të "krijimin e një rend të ri në Evropë" dhe "më të madhe të Azisë" i sigurt. Dispozitat e kontratës duhet, sidomos në Shtetet e Bashkuara nga lufta për të mbajtur të fortë të Përparme kundër BRITANIA e madhe formë të devijuar, por këtë qëllim.
Hitleri Përpjekjet, Spanjë dhe Francë në luftë kundër Britanisë së madhe, përfshinte, në tetor të vitit 1940. Në udhëtimin për takim me "Caudillo" Franco kishte takuar Hitleri më 22. tetor 1940 në Montoire-sur-le-Loir, Ministrin e jashtëm francez, Pierre Laval, një avokat i bashkëpunimit me Gjermaninë, për një diskutim joformal. ditën tjetër, në Takimin me Franco në Hendaye, për të kredituar Hitleri me falënderimin e tij gjerman të të ndihmojë në të luftës civile spanjolle, dhe sugjeroi të menjëhershëm përfundim të një Aleance dhe spanjolle luftës hyrjes për janar 1941. Spanjolle territorial dëshiron në Afrikën e Veriut (frëngjisht Marok, në provincën e Oran) ai dëshironte për të, por në lidhje me Vichy France nuk të japin në. Gjithashtu, mund të Gjermanisë Spanja nuk do të japë atë që BRITANIA e madhe arritur: qymyr, gomë, pambuku, dhe jetike grurit, duke Spanjë në verën e vitit 1940, para një kolapsi ekonomik i ruajtur. I kujdesshëm Franco ishte, pra, nuk është e mundur për të shkujdesur hapat, për shembull, për një sulm në Gjibraltar, për të lëvizur, dhe ishte vetëm një Protokoll, sipas të cilit e mëvonshme të luftës ende për t'u përcaktuar bashkërisht. Kështu që ishte marrëveshje për Hitleri praktikisht të pavlefshme. Në të brendshme të rrethit "u egërsuan" ai më vonë nëpërmjet "Jezuit e derrit" dhe "rremë[n] Krenarisë së Spanjoll".
24. tetor takuar Hitleri me Marshall Pétain në Montoire-sur-le-Loir. Këtu ai ndoqi qëllimin, nëse nuk është një Deklaratë lufte nga Franca për në BRITANI të madhe, kështu që të paktën në mbrojtjen e frëngjisht kolonitë në Afrikën e Veriut dhe Lindjen e mesme, kundër sulmeve të Forcave françaises libres (Charles de Gaulle) dhe Britanike për të arritur. Franca mund të në rastin e një rishpërndarje e Afrikës kolonitë angleze në pronësi të kompensohet plotësisht. Pétain dhe Ministri i Punëve të jashtme Laval konfirmuar se shkalla e bashkëpunimit të Francës dhe Gjermanisë e më shumë bujare dhe trajtimin e përvetësimit të kolonial të territoreve në rastin e një vendimi të paqes varej. Hitleri i ofroi Pétain, asgjë Konkrete, dhe anasjelltas, tha Pétain, një mbështetje aktiv nuk është i saktë. "Rezultati", thotë Ian Kershaw, "ishte, pra, e pakuptimtë". Henry Rousso ka vënë në dukje se pasojat janë megjithatë shumë të gjerë. Edhe pse të zhgënjyer, të shpallur nga Pétain më 30. tetor 1940, në një fjalim, ai ishte duke shkuar në "rrugën e bashkëpunimit" për të hyrë, dhe i çoi në ndryshim nga një attentis tabelat e bashkëpunimit për bashkëpunim aktiv të regjimit me banojnë në pushtet. Ai është shpikur një të ri politik afatgjatë, por gjithashtu udhëhequr për një të thyer në frëngjisht dhe ndërkombëtare të opinionit Publik, një ndikim negativ ishte regjistruar.
Hitleri i dha dorë nga Plani për të oust nga Britania e Mesdheut (Gjibraltar, Malta, Egjipt). Në pikëpamjen e tij, ishin të rënda dallimet e Interesave midis Spanjë, Francë dhe Itali në Mesdhe, nuk duhet të tejkalohen, në mënyrë që një strategjie kundër Britania e madhe nuk e Dobi e madhe do të jetë se kundërshtari për të mposhtur, dhe kështu edhe Shtetet e Bashkuara të mundshëm të luftës në vitin 1941. Për dy opsione të tjera, një strategjike ajrore të luftës ose të një rrethimi të luftës kundër Britanisë mungonte materiale parakushtet: një flotë të rënda të sulmuesit dhe një i fuqishëm për Publikun. Opcionin e katërt, një Pushtim të Britanike ishull, ishte nga ushtria e lidershipit të favorizuar. Pas paktit molotov vizitë në Berlin më 12. dhe 13. nëntor 1940, dhe parehati që kjo vizitë të tij kishte morën, Hitleri ishte më e bindur se kurrë se "shkatërrimin" e Bashkimit Sovjetik në një rrufe fushatës, mënyra e vetme ishte që të fillojë një luftë për të fituar. Ai, pra, ka refuzuar Brauchitsch dhe Franc Halder në 5. dhjetor 1940, ushtria për një sulm në Bashkimin Sovjetik në fund të majit të vitit të ardhshëm për t'u përgatitur. Një fitore kundër Bashkimit Sovjetik, Nazist për ideologjike dhe racore arsye, gjithsesi, të kërkuar, dukej atij rruga më e sigurt për Perandorisë gjermane në krahasim me Shtetet e Bashkuara të amerikës dhe britania e madhe e pakundërshtueshme. Hitleri dhe Regjimit "kishte në vitin 1940 vetëm një zgjidhje: të vazhdojë të luajë dhe, si gjithmonë, e guximshme hap përpara për sipërmarrje".
Lufta për shfarosjen kundër Bashkimit Sovjetik
Hitleri ishte në vitin 1940 nga Ministria e Çështjeve ekonomike ka qenë i informuar se në Hitleri -: për t'u vendosur Paktit të rënë dakord nga të Sovjetik furnizimet e lëndëve të para, të cilat Gjermania tashmë vështirë se mund të paguajnë, nuk është e mjaftueshme që të ketë një kohë të luftës kundër Britanisë dhe ndoshta Shtetet e Bashkuara të amerikës. Qëllimi i tij, shpejt që të jetë e Bashkimit Sovjetik për të sulmuar, ishte e inkurajuar nga dhe në qarqet udhëheqëse të Wehrmacht, biznesit të madh të ministrive dhe burokracia e ndarë nga shumë të tjerë. hitlerit qëllimi ishte "një bllokadë-rezistente të mëdha të Perandorisë" deri në malet Urale dhe Kaukaz.
18. Në dhjetor të 1940, ai urdhëroi të Wehrmacht komandën e stafit, sulmi në Bashkimin Sovjetik ("rast Barbarossa"), deri në maj të 1941, një top sekret të përgatitur. Kontributin e tij ishte se ai ishte Bashkimit Sovjetik në çdo fjalimeve publike, deri në 22. qershor 1941 është përmendur. Në këto muaj, ai ka lëshuar Commissar rendit dhe të tjera komandat, lidershipi Sovjetik elitave në Vazhdën e Para për vrasje dhe veprimet guerile nga aktet e Hakmarrje mbi popullsinë civile, për të luftuar. Në prani të mbi 200 zyrtarë të lartë në Wehrmacht ai tha: "më 30. Në mars 1941, në Rajhun Chancellery, të afërt të luftës, ishte një racore, ideologjike lufta për shfarosjen dhe pa lidhje me luftën, juridike ndërkombëtare të normave të sjelljes. E komandant i përgjithshëm do të ketë ndonjë personale dyshime për të kapërcyer. Asnjë prej atyre që janë të pranishëm mori rastin e vërtetë, e hitlerit kërkesat më vonë edhe njëherë për diskutim. , OKW dhe OKH dha duhura operative komandat. Gjithashtu pa rrufe e luftës planifikimit, pjesë të mëdha të bashkimit Sovjetik, të popullsisë të vdesin urie deri në vdekje. Duhet të mbijetojë vetëm që ishte e nevojshme në okupuara për sigurimin e lëndëve të para dhe të ushqimit. Pjesa tjetër ishin konsideruar si të padobishme gojën, e gjermane ushqimit bilancin e-ngarkuar (→ urisë planit).
Me një muaj vonesë, për shkak të Ballkanit fushatës sulmuar Wehrmacht, Bashkimit Sovjetik në 22. qershor, 1941, Hitleri e urdhrave pa një zyrtar Shpalljen e luftës. E në vend të kësaj, në Moskë, e Schulenburg kaluar "Memorandumit" të pretenduar, si dhe në vijim Nazist Propagandës një akute sulm qëllimin e Kuqe të ushtrisë, Hitleri më parë, dhe tani ai parandaluese. kjo e Fundit i dha Hitleri si Shpëtimtari i Occident kundër "Aziatike barbarizëm" dhe kultura destruktive "(Hebre) Bolshevism". Në këtë pre-emptive luftës këto ishin shumë gjeneralët e Wehrmacht përtej vitit 1945 dhe më gjerë. Nga ana tjetër, theksoj një historian i hitlerit synimet e, ai, në vitin 1927, në pjesën e dytë vëllimin e Mein Kampf të përcaktuara, dhe që nga viti 1933, në mënyrë të përsëritur konfirmuar: Ai donte të Bashkimit Sovjetik për "vazhdimin e ndenjjes dhe / ose të lëndëve të para ushqimore dhe bazës" të gjermanisë për të pushtuar, imagjinar, nuk është gjoja në pushtet në botë Judaizmi plotësisht të shkatërruar dhe popullsinë e pushtuar territoret ose si rob të punëtorëve për t'i shfrytëzuar ose shkatërruar. Në Leningrad, nga shtator 1941 në janar të vitit 1944, gjermane dhe finlandisht ushtritë ishte i rrethuar, i vrarë gjermane "motive raciale, uria politikës" rreth 1.1 milion njerëz.
Pavarësisht fituar kaldaja beteja ishte Plani Barbarossa, në gusht 1941 dështuar, për shkak se nga kazan betejat, një pjesë të madhe të kundërshtarit ikur dhe ri-formuar, elementi Surprizë pastruar, gjermane humbjet e rritur dhe e hitlerit "zig-zag urdhrave" të fokusohet tek arsimi në ushtrinë e grupit të qendrës apo ushtria e grupit të Jugut të akumuluar. gjermane paraprakisht ishte nga tetor 1941 për të Ndalur një. Bashkimi Sovjetik ishte një pjesë e madhe e saj të armëve të prodhimit në Lindje të Urals të vazhdojë të reja dhe ndarjet e saj Perëndimore e para. Në një konferencë në Berlin më 29. nëntor 1941, raportoi Walter Rohland , Hitleri dhe OKW, e Superioritetit të Sovjetik tank prodhimit. Sipas tij informacionit, tha armatimet Ministri Fritz Todt , në një rreth të vogël: "Kjo luftë nuk është ushtarakisht. shkelje tyre më shumë për të fituar!" Hitleri kishte pyetur se si ai duhet të të lë dhe për të gjetur një zgjidhje politike si është e mundur të përjashtuar.
Në sulm në Moskë (fillimi i 2-të. tetor) ishte një fundit të improvizuar përpjekje e Polonisë, humbjen e Bashkimit Sovjetik para Dimrit fuqi. Por nga mesi i tetorit, ishin të rënda shi dhe më vonë të rënda Acar (-22 °C), të gjitha operacionet vijnë në një qëndrim. Pajisjet e ushtria gjermane për dimër luftës dhe plotësimin e ushtrisë grupit të qendrës ishin tërësisht të pamjaftueshme. Megjithatë, këmbënguli Hitleri për të qenë të mendimit se ushtria e Kuqe ishte në prag të kolapsit, dhe donte Moskë për të rrethuar dhe të vdesin urie. Në 5. dhjetor pasur rritje për shkak të Arktik temperatura minus 40 deri në 50 gradë Celsius, dhe mungesa e furnizimeve të armëve, ushqimit dhe dimrit veshje për 20 apo 30 km para se të Moskës. Ditën tjetër filloi Sovjetike kundër-sulm me 100 përçarje në mesin e tyre të freskët për dimër luftës pajisur njësive nga Lindja e largët, ushtria e grupit qendër të tërheqjes së detyruar. tërheqjen e kërcënuar në një pashpresë të shpëtuar të trajtojë. Në këtë Situatë të rrezikshme, ndalimin e Polonisë në 15. dhe më 19. dhjetor 1941 më tutje tërheqje, dhe lejohet vetëm kur një evasive lëvizjes […], ku më tej prapa në një pozitë të përgatitur". Kjo komandë kishte veshur "mund përkohësisht të shmangur një fatkeqësi e Napoleonic përmasa." Hitleri e mori përsipër komandës Supreme të ushtrisë së Walther von Brauchitsch dhe ishte i bindur: "Kjo pak operacion çdokush mund të bëjë." Por Hitleri do të jetë më fleksibile, do të jetë Lindore para deri në fund të muajit janar 1942, ndoshta me më pak në humbjen e jetës të konsoliduar. gjermane humbjet në betejën e Moskës, 581.000 ushtarët, ishin më të mëdha se në Stalingrad dhe në Kursk në vitin e ardhshëm. Bashkimi Sovjetik ka humbur 1,8 milion ushtarë.
Në frontin e Moskës, Ostheer aplikuar për herë të parë, parimin e "dogjën tokë" për të mbuluar tërheqje Sovjetik civilëve dhe të burgosurve të luftës në tërheqje fushën e mass uria apo ngrirjen deri në vdekje nuk ishte. Jo të gjitha komandat erdhi nga Hitleri, apo Keitel, por duhet të "udhëheqësit".
Humbjen në frontin e Moskës është konsideruar aktuale pikë kthese të luftës për shkak se ajo përfundoi serinë e gjermane, rrufe e luftës. Hitleri e njohur kjo, sipas Jodl menjëherë.
Gjermano-Sovjetik të luftës ", qe e luftës, Nazisti që nëntëmbëdhjetë-të njëzetat e kërkuar". Si më parë, humbja e më të suksesshme të luftës në historinë e njerëzimit ka kushtuar kjo 28 milion Sovjetik qytetarët e jetës, duke përfshirë 15.2 milionë civilëve. së Paku 4.2 milionë njerëz vdiqën nga uria, në mesin e tyre 2.5 milion milion e 3.3 milionë Sovjetik, të burgosurit e luftësnë gjermanisht kujdestarisë, si rezultat i kequshqyerjes, sëmundje apo abuzimit, vdiq apo u qëlluan.
E holokaustit
Lufta për shfarosjen kundër Bashkimit Sovjetik dhe eskalimit të Holokaustit shkoi dorë më Dorë. Katër Einsatzgruppen e SS, pas Heydrich është udhëzimi nga 2. korrik 1941, Komuniste funksionarët, "elementet radikale" (partizanët), si dhe "të gjithë Hebrenjtë në parti dhe pozicioneve shtetërore" për të xhiruar. Shpejt u pa dallim, të gjithë e kërkueshme Judenjtë si të dyshuar partizanët vranë – në e parë kryesisht burra, atëherë Hebre gratë dhe fëmijët.
16. korrik 1941, përshëndeti Hitleri të rangut të lartë Nazist zyrtarët në Sovjetik partizane të luftës: "... ai na jep mundësinë, të zhdukur, ajo është kundër nesh." Ai u transferua për të Himmler për këtë vrasje detyrë e drejtuesve të SHM, policisë dhe SD në Lindje. Himmler intensifikuar forcat menjëherë nga 3,000 deri 33,000 njerëzve. Hitleri ishte nga 1. gusht informohen për rezultatet e tyre të raporteve. Në pesë muajve të parë të Ostfeldzugs vrarë rreth 500,000 Judenjve.
19. gusht u pasua nga Hitleri me sugjerimin e Goebbels, pas polake, gjermane Judenjtë që të Veshin Hebre star fuqi. Për shembull, në 17. Në shtator 1941, ai i lejuar, në Këmbënguljen e shumë të Gauleiter, Dëbimin e gjermane Judenjtë në Lindje që ai, si megjithatë, vetëm pas fitores mbi Bashkimin Sovjetik fillojnë të kërkuar. Kështu ai iu përgjigj Alfred Rosenberg e propozim: për t'u vendosur është Dëbim nga Vollga Gjermanët për të marrë hak. Më 25 maj. Në tetor erdhi dhe Hitleri mbështetur në shpalljen e tij të 30-të. Në janar të 1939, Judenjtë e, në rastin e një bote të re të luftës si një masë ndëshkimore për gjermanisht viktimat e luftës për të shkatërruar: "Kjo penale garë ka dy milionë të vdekur të luftës së parë botërore në saj të Ndërgjegjes, tani përsëri qindra e mijëra. Më thuaj asgjë, Ne mund të bëjë atë, por jo në baltë! […] Është e mirë në qoftë se terrori i paraprin, që ne të mund të Judenjve të exterminated."
12. dhjetor 1941, një ditë pas Deklaratës së tij të luftës në Shtetet e Bashkuara, tha Hitleri për Goebbels' shënimet e në Rajhun Chancellery ftuar nga Gau dhe Rajhut kokën: "në luftën e dytë botërore është këtu, për shfarosjen e Jewry duhet të jetë e nevojshme të pasojë." Judenjtë do të keni për të paguar viktimave në mesin e ushtarë gjerman në "Lindore të fushatës" me jetën tuaj. në Të tashmen, duke përfshirë Hans Frank, kuptohet hitlerit deklaratë si një thirrje Evropiane për Hebrenjtë për ta dëbojmë, por në pushtua Polonia për të vrarë dhe në përputhje me metodat e përshtatshme për të kërkuar. 18. dhjetor 1941, Himmler, në shërbim të tij, kalendarin, Hitleri kishte Kërkesat e tij të mëparshme veprimet e Einsatzgruppen konfirmuar dhe e urdhëroi: "Hebre pyetje / si partizanët shfarosja".
Hitleri kishte göring është urdhrave të Reinhard Heydrich, datë 31. korrik 1941 "zgjidhja përfundimtare për çifutët pyetje" të autorizuar dhe urdhëroi Wannsee konferenca e 20. Në janar 1942, Heydrich e saj qëllim që thanë: 11 milion Evropian Judenjtë në Lindje, të deportuar, të kërkuar e tyre "natyrore pakësim" nga rob të punës, si dhe "trajtimin e duhur" e me të Mbijetuarit. Kështu, rishkrimin e shfarosjen e synimit në : të regjimit Nazist. Për "dëbimin" e tashmë të mbushur me njerëz Hebre geto për të mëvonshëm Deportees ishim nga marsi e 1942 në pushtua Polonia, tre kampe shfarosje në operacion. Kështu filloi vrasja e deportees menjëherë pas mbërritjes, dhe nga dhomat e gazit. Prej tyre ishin çifut dhe Rom të prekur.
Një shkrim i Holokaustit komandën e Hitleri, nuk ishte e gjetur dhe është konsideruar të jetë e pamundshme. deklaratën e Tij të 12. dhjetor 1941, sugjerojnë disa historianë si një vendim-marrje, Judenjtë, vrasjet në gjithë Evropën për të zgjeruar, ose të paktën si një sfidë të eskalimit hap të Holokaustit. Këto i bëri Hitleri jo vetëm nisur dhe nuk data e urdhëruar.
Dëshmitarët verbale komandat e dokumentuar vrasjet e Polonisë për ekzekutimin e Judenjve. Kështu thirret Sekretarin shtetëror Wilhelm Stuckart në fund të dhjetorit 1941 , disa javë para se të ashtuquajturit Wannsee konferencë për shfarosjen sistematike të hebrenjve – si ishte për shkak të urdhrave për vrasjen e hebrenjve shkarkojë duhet të jetë i suksesshëm në një udhëheqës të komandës. Heinrich Himmler foli në letra dhe Fjalime të vartësve, të tilla si Posen Fjalimet e 1943 në mënyrë të përsëritur e hitlerit imponohet atij komandën e "zgjidhje përfundimtare" dhe i dha udhëzim të veçantë të Hitleri tij private shënime. Hitleri vetë tha se në janar 1942 publikisht në disa raste se tij "profecia" e janar 1939, tani "i plotë". Rrjedhimisht, të përshkruara Goebbels atë në një ditar për hyrjen e 27. Në mars 1942, si një "mëshira kampion dhe zëdhënës të një zgjidhje radikale" në "Jewish question" Hitleri ishte në 7. tetor 1942 personalisht nga Odilo Globocnik për Judenjtë vrasjet në katër vdekjes në kampe dhe në mars të 1943 dhe Korherr raport për vrasje (të përshkruara si "të evakuimit" dhe "trajtim të veçantë") e deri atëherë për 2.5 (në fakt tre milion hebrenj të pranishëm. Gjithashtu, ai urdhëroi. NS-autorët e krimit, të tilla si Rudolf Höß dhe Adolf Eichmann pas luftës, një komandë e Polonisë në verën apo vjeshtën e 1941 shfarosjen e Judenjve e kanë dëshmuar. Në kulmin e betejës së Stalingrad kujtohet Hitleri në 8. nëntor 1942, në Mynih löwenbräu Keller për Herë të katërt, këtë vit në e tij "profeci" për Judenjtë. Në këtë pikë, fjalimi ai sapo kishte bërë të gjitha kompromiset dhe paqe merret në jashtëm armiqtë e përjashtuar. Rezultat i "ndërkombëtare të luftës"[s] "shfarosjen e Jewry në Evropë".
Më Tej Rrjedhën E Luftës
Në 7. Në dhjetor 1941, e të merren me të Gjermanisë, aleatët e Perandorisë së Japonisë , SHBA, naval bazë të Pearl Harbor dhe po i Shteteve të Bashkuara të amerikës në luftën e Dytë botërore. Hitleri, nuk ka të bëjë me kohën e Japoneze sulm, i informuar, i mirëpritën sulm, euforike: Tani, mund Gjermani e luftës, të mos e humbur më. Në Reichstag, ai deklaroi më 11. dhjetor 1941, Shtetet e Bashkuara gjatë luftës, pa që të tre fuqive të Paktit atë të angazhuar, pa gjeneralët e tij për t'u konsultuar dhe pa ushtarake-strategjike dhe ekonomike me pasoja për vetë udhëheqjen e luftës për të llogaritur. historiani marrë disa arsye: Hitleri për 1942 gjithsesi me Ndërhyrjen e Shteteve të Bashkuara të amerikës dhe që nga hua – qira të veprojë , e cila ka filluar dërgesat e armëve për të Britanisë së madhe dhe Bashkimit Sovjetik si një luftë të llogarisë. Ai ishte Deklaratën e tyre të luftës nuk është të presin të të duan është një shenjë e fuqisë. Ai ishte akoma me shpejt-të-të të fitores mbi Bashkimin Sovjetik, e llogaritur, dhe pastaj një "botë flash luftës" me qëllim të gjermanisë botërore të dominimit, të çojë duan. Ai kishte fiton në teke të Shteteve të Bashkuara kundër fuqive të boshtit , dhe çdo dypalëshe paqe negociatat nga fillimi për të përjashtuar duan. Ai kishte mundësinë e një U-boat luftës në Atlantik kundër anijet Amerikane për të hapur duan. Hitleri u përpoq të zhvillimit në Paqësor si të favorshme. Për shkak të luftës në Paqësor, duke shkuar për në SHBA, armët e tyre dërgesat në Mbretërinë e Bashkuar për të reduktuar. Gjermania do të ketë kohë të mjaftueshme për të fituar para të një Ndërhyrjes Amerikane në Evropë, kontinentin, është plotësisht nën kontroll.
Në luftë, Hitleri ishte një "Workaholic", Detajet e të punësuarve ishte, pa pushim, i rrethuar nga e njëjta të vjetra, uninspiring Rrethim. Netëve me pak gjumë dhe të përditshme të gjatë takimeve me liderët ushtarakë pasuar njëri-tjetrin. Stilin e tij të punës ishte një rezultat i tepër i personalizuar sundimin e tij dhe pamundësia e autoritetit të deleguar. E tij egomaniac të Bindur se vetëm ai mund të, dhe fitore të garantuar, të përforcuar tij mosbesimin e tij gjeneralët dhe rritjen e tij choleric shpërthime zemërimi. Kjo shkatërruar duke filluar në vitin 1940, të rregullt të punës së qeverisë dhe të komandës ushtarake, çka me hitlerit marrjes nën kontroll nga ushtria e lidershipit, në dimër të krizave të 1941 . Në rastin e çështjeve në para në shtëpi ishin, pohoi ai uncompromisingly autoriteti ndërhyri vetëm sporadike dhe unsystematically, për mosveprim, për maskim.
Në fillim të 1943, të humbur e Wehrmacht e tyre më të lartë të humbjeve të betejës së Stalingrad. Kjo disfatë është konsideruar si pikë kthese të luftës së Dytë botërore. Hitleri ishte përgjegjës, pasi që ai është komandant i përgjithshëm i 6. Ushtria të tërhiqet nga Stalingrad ndaluar pasur, për aq kohë sa ajo është ende operacionale të kishte qenë e mundur pa ushtri të grupit Një, Kaukazi, para-hasin është për kompromis. Hitleri vetë tha se lufta nuk bëhet për të fituar.
E gjermane Afrika e trupave (DAK) humbi dytë betejën e El Alamein, dhe Rommel urdhëroi 4. nëntor 1942 kundër hitlerit urdhra për shkak të Epërsi dërrmuese e Britanike në tërheqje. Në Tunizi, ajo ishte DAK nga Britanik dhe, në ndërkohë, mbërriti trupave amerikane në një pincer ("Operacioni Pishtar"). Rommel kërkesë të marsit 1943, Tunizi dhoma dhe trupat e tij për të Sicili tërheqë përsëri në maj, refuzoi të Hitleri në mënyrë rigoroze dhe të emëruar Rommel nga Afrika e Veriut. 12. maj 1943 dorëzimin e 150,000 gjermane dhe 100,000 italiane ushtarë dhe në Tunis. Kjo mposhtur sugjeruar një shumë të gjermanishtes si gjuhë e "të dytë Stalingrad" ose "Tunis shkallë".
Në fillim të prillit 1943, u takua Hitleri dhe Musolini në Schloss klessheim në Salzburgut dhe hodhi poshtë thirrjen e tij për një kompromis për paqe në Lindje kategorikisht. Me monologje të gjata rreth Prussian historisë, ai u përpoq Musolini për të vazhduar luftën për të lëvizur. aleatët krerët e Bullgaria, Rumania, Hungaria, Norvegjia, Sllovakia, Kroacia dhe Franca ai u takua deri në fund të prillit në punë, rezistencën tuaj do me lajka, cajoling, dhe thinly-të mbuluar kërcënime të forta. Me ndihmën e përgatitur posaçërisht hartat e OKW, mbi të cilat para sigurisht në Lindje hyrë gabimisht dhe forcat e kundërshtarit dhe vetë nuk e dallueshme sheqer, ai situatën.
Në fillim të 1944, u bë aleate Bomberdhe luftëtar i njësive gradualisht, superioritetin e ajrit dhe shkatërruar shumë të mëdha dhe të mesme gjermane qytete, nga zona e bombardimeve. Megjithatë, Hitleri kishte edhe bomba – në vend të kësaj, gjithnjë e më shumë, avionë luftarakë për të luftuar këto sulme të ndërtuar. Pas "Operacionit Gomora" kundër Hamburgut në korrik 1943, kur rreth 30,000 njerëz në zjarr e stuhi vdiq, ai refuzoi të më shumë se 50 përqind e shkatërruar qytetin për të vizituar, nuk ka marrë asnjë Delegacion i shërbimeve emergjente dhe nuk kishte radio fjalës. Pas tre sulmeve në Berlin , në gusht dhe shtator 1943, e regjistruar Goebbels e tij në ditar, se "në veçanti, janë ankuar, se në lidhje me ajër të luftës nga faqet e udhërrëfyesit, nuk shpjegues fjalë që është thënë".
Hitleri strategjik gabimet e përfituesve të "Operacionin Overlord", më 6. Në qershor të vitit 1944. Kështu që ai e kishte parë të gjithë në Normandi si Pushtimi i pa-adoptuar, megjithatë, të stafit të tij përsëri për të biseduar jashtë, dhe ende besonte në 13. Në qershor, një mashtrim. Ai e ndaloi trupave nga të tjera bregdetare seksionet për të zbritet dhe të dyshuar një ulje në Pas-de-Calais. Gjermane trupat në Normandi ishin në vende të papritura, të befasuar. Von Rundstedt, komandant i përgjithshëm në Perëndim, kishte herët në Mëngjes për lirimin e dy në Paris, vendosën të blinduara ndarjet e pyeti. Alfred Jodl refuzuar. Në pasdite, u pajtua me Hitleri e vonuar përdorimin e këtij Rezervë kundër 150 kilometra larg për të aleate ura-kokë. E tij aide-de-kampi kishte deri në përafërsisht. 10 jam i gatshëm Hitleri për të Zgjoheni, sepse ai ishte vetëm rreth tre ora në mëngjes në shtrat, kishte shkuar. "Kjo vonesë ishte vendimtare." Si trupat e aleancës në gusht të vitit 1944 në Paris përparuar, Hitleri urdhëroi që të qytetit njeriu i fundit për të mbrojtur, dhe kështu shkatërrimin e tyre në kohën e blerjes. Gjerman të qytetit, komandanti , Dietrich von Choltitz injoruar hitlerit urdhra për t'i bërë ballë dhe u dorëzua në Paris, pa një luftë dhe pothuajse i paprekur në frëngjisht gjeneralmajor Jacques-Philippe Leclerc de Hauteclocque.
Sepse Hitleri e kuptoi se ai nuk mund të besojnë Gjermanët humbur dhe nuk kishte asnjë triumfon më shumë do të mund të shpallë, ai u foli të vitit 1944, jo në publik dhe vetëm tri herë (më 30. janar, 21. korrik, dhe 31. dhjetor) në radio. e Tij shëndetësore është përkeqësuar me shpejtësi. Ndoshta ai ishte duke vuajtur nga sëmundja Parkinson, por e saj politike-ushtarake të vendim-marrjes aftësinë është e vështirë të prekur. në Dritën e vazhdueshëm të humbjeve, të jashtëzakonshme, sakrificën e madhe shkatërrimi, dhe të njohurive të pashmangshme gjermane humbjen Hitleri ishte lufta do të vazhdojë. E tij të ndërhyrjes në udhëheqjen e luftës, për ndalimin e prekshme trupat në një fazë të hershme për të tërhequr (→ Ngurta katror), ka rezultuar në masive të viktimave në Wehrmacht.
Në një nga shumë iluzione të disa vlerësim i përgjithshëm se Hitleri kishte konsideruar tashmë nga mesi i gushtit 1944 kundër aleatët Perëndimorë të çojë në një ndjeshme ushtarake goditje që duhet të çojë në rrëzimin e Anti-Hitleri koalicionit. Katër ditë para fillimit të Ardennes fyese ai u tha komandantët e tij, që armiku, "pa marrë parasysh se çka bën ai, kurrë nuk dorëzohen, të presin, kurrë, asnjëherë"; kjo do të, në fund, "një ditë, një kolaps i tij nervor forcat përvojë".
E parë përgatitjet për Ofensivë ishin, në fshehtësinë më të madhe, në fund të verës të vitit 1944. Objektivi kryesor i Fyese ishte porti i qytetit të Anwerp, për furnizimet e aleatëve është e një rëndësie të madhe. Ajo filloi në ora 16. Në dhjetor të vitit 1944 dhe fillim të vitit 1945, të anuluara. Hitleri kontribuar akoma më shumë për publikun më e lartë e Besimit, dhe për të gjuajtur njerëzve në mjedisin e tij. Për Nicolaus von më Poshtë ai i dha, megjithatë, lufta ishte e humbur. E ai udhëhoqi, si zakonisht, për tradhëti dhe dështimit të tjera mbrapa. Ai aspironte tani vetëm vendin e tij në histori: "dorëzimi nuk është më, kurrë. Ne mund të shkojnë poshtë. Por ne do të kemi një botë të marrë." Kjo e bëri Hitleri edhe para njerëzve të vet. Terroriste që u kthyen në shtëpi për Rajhun:
Në 7. mars arriti NE ushtarët e undestroyed ura e Remagen në Jug të Ruhr fushë. Hitleri kishte "Fluturuar gjykatë e juridiksionit" të Perëndimor para për të dërguar, për pesë oficerët e urës ekuipazhit të Remagen në 9. Në mars të dënuar me vdekje. Në 23. mars filloi me Rini e kalimit të Veriut të Ruhr zonë në Wesel nga trupat Britanike. Pra, ishte e luftës në Perëndim, në fund të humbur, por Hitleri refuzuan të dorëzohen. Ai e pa vetëm në një "luftë të Fundit" kuptim, në mënyrë që të paktën brezat e ardhshëm janë respektuar.
Që nga fillimi i karrierën e tij politike, Hitleri mendoi, në më ekstreme Alternativa: Gjermania do të jetë fitimtare ose të vdesin. Më shumë gjasa një fitore ajo ishte, në total duhet të jetë gjerman humbjen. Për të shtizën ai tha: "më 18. Në mars të 1945-ës, nuk është e nevojshme të jetë i vëmendshëm për bazat, për të marrë njerëzit e tij më primitive të jetës nevojë. Ajo do të jetë më mirë, edhe këto gjëra për të shkatërruar. Njerëzit, gjithnjë e më shumë një, e provoi dhe e ardhmja i takon ekskluzivisht për më të fortë "Ostvolk". 19. mars Hitleri e urdhëruar nga lideri (më vonë "Nero komandën"), shkatërrimin e infrastrukturës gjatë tërheqje të ushtrisë. Ai i porositi Speer dhe Gauleiter, shkatërrimin, por e dinte se me shtizën e tij të urdhërojë që të sabotage. Këtë e mohoi këtë, por Goebbels pa hitlerit autoritetit të venitet.
Rezistenca kundër Polonisë
Në mes të 1933 dhe 1945 ishin të individëve, grupeve dhe organizatave që për arsye të ndryshme, rezistenca kundër Regjimit të hitlerit. Vetëm pak refuzuar nga fillimi i tij e diktaturës. E persekutuan Komunistët dhe socialdemokratët tashmë kishte para 1933, paralajmëroi: "Hitleri do të thotë luftë!" Në mërgim-SPD-së Sopade u përpoq gjermane nga jashtë vendit për të ndikuar dhe i thirri ata në 30. janar 1936 me pamflet "Për Gjermani – kundër Hitleri!", për të kryengritjes kundër Regjimit të tij.
Që nga muaji shkurt, 1933, nuk ishte një shumë e anonim vrasjen kërcënimet kundër Polonisë. Vetëm autorët u u. a., nacional-socialiste e opozitës të grupit të "të Zezë Përpara," udhëzuar të Ndritshme dreri në dhjetor 1936, Zvicerane teologji student Maurice Bavaud në nëntor 1938, dhe zejtar Georg Elser. E vetë-bërë plasëse shpërtheu në 8. nëntor 1939 në Mynih është bürgerbräu bodrum vetëm disa minuta më vonë, pas Hitleri dhe fjala e tij kishte mbaruar. Elser ishte si një "e veçantë e të burgosurit e führer" në Dachau kamp përqendrimi në 9. prill 1945, Hitleri personale të komandës u vranë.
E themeluar në vitin 1934, të Rrëfimit të Kishës për t'i bërë ballë tha qeveria Sulmet mbi organizimin e Kishës, por vështirë se krimi i shtetit. Shumë nga anëtarët e tyre kanë votuar për Nazistët, të miratuara nga heqja e demokracisë dhe persekutimin e hebrenjve. Pastor Dietrich Bonhoeffer kritikonte kultin e liderit, në shkurt 1933 në një radio leksion ("udhëheqësi dhe zyra, vetë-deify, të simuluara e Perëndisë") dhe të kërkohet, në prill 1933, Kisha e rezistencës kundër shkeljes së të drejtave të Hitleri regjimit. Pas nëntor pogroms e 1938, ai ndihmoi në rrethin përqark Hans Oster , një atentati përpjekje Hitleri për t'u përgatitur.
1938 ishin edhe konservativ, dhe brenda-ushtarake të rezistencës grupe të tilla si Goerdeler-rrethi dhe kreisau rrethit. e tyre të përmbysur planet e fokusuar në pjesët e Wehrmacht, kishte, prandaj, vetëm në rastin e një vrasje e Polonisë, e ardhmja e suksesshme dhe mund të përdoren vetëm nga personat me qasje të brendshëm të menaxhimit të rrethit, kjo është për t'u kryer. Këto ishin Hitleri e pakushtëzuar për Besnikëri; të rënda të caktuara konfliktet janë të pashmangshme. Në shtator të konspiracionit planifikuar disa të rangut të lartë ushtarakë dhe civilë në zyrën e punëve të jashtmeqë kapiteni Friedrich Wilhelm Heinz më 28. shtator 1938, me bastisjen e partisë në Rajhun Chancellery depërtimit dhe Hitleri në një përleshje të xhiruar. për këtë, çuditërisht, një kompromis për Mynihut marrëveshje rënë dakord për të, ajo dukej të jetë i pashpresë, të rënies së tij të "ushtarake adventurism" për të justifikuar atë. si pasojë, ka mbetur i vrasjes përpjekje, von Brauchitsch dhe Halder vetëm gjysma zemër e përkrahur. E konspiracionit, përfshirë ushtarake në OKH dhe në zyrtare grup-inteligjencës e OKW, të mbajtur hitlerit projekte, Francë në vitin 1939 për të sulmuar, sepse është e pazbatueshme për të, dhe donte këtij sulmi me një tjetër grusht shteti përpjekje për të parandaluar atë. Sipas Elser e atentatit ishin aranzhimet të hitlerit mbrojtjen, megjithatë, të shtrënguar. Brauchitsch frikë pas një shpërthim të Hitleri në 5. Në nëntor 1939, këtë e dinë në lidhje me masakrën grusht shteti përpjekje e di. Pastaj e mori Hans Oster, për të 11. nëntor 1939-planifikuar eksploziv dorëzimit në Erich Kordt të jetë e rrezikshme, dhe, prandaj, ishte planifikuar atentati përpjekje.
E Bardhë u Ngrit e ka bërë të njohur Mynih-bazuar grupi u përpoq për të arrestimit të Scholl vëllezërit e motrat në 18. shkurt 1943, Gjermanët, sidomos e të rinjëve, me të fluturuar shkoni me rezistenca në lëvizje. Arsyeja kryesore për këtë ishte Nazist krime të tilla si Holokausti, grupi ndërkombëtar i transmetuesit e dinte. Anëtarët ishin në 22. Në shkurt të 1943, dhe ekzekutohet.
Pas disfatës në Stalingrad, disa nga oficerët e ushtrisë, grupi u përpoq përsëri për të vrarë Hitlerin. Bomba, Henning von Tresckow , më 13. Në mars 1943, e hitlerit aeroplani ishte një mushkë, lit. Në 21. Në mars 1943, të kërkuar Rudolf-Christoph Freiherr von Gersdorff , gjatë një ekspozitë në Berlin Zeughaus , së bashku me Hitlerin në ajër shpërthim. Kjo e majtë të ekspozitës, por pas disa minutash, para acid detonator të jetë efektive. Von Gersdorff ishte në gjendje të detonator në nick kohore ta ulin.
E atentatit të përpiqet të 20. korrik 1944, në führer është selia wolf varr, të plagosur katër Kalimtarë fatal, Hitleri mbeti pothuajse i unharmed. Ai shprehet se direkt: Zoti e kishte shpëtuar atë, kështu që ai e bëri tij të "rendit" në fund të të çojnë. Claus Schenk Graf von Stauffenbergse bomba është ruajtur, dhe të një grusht shteti për t'i dhënë fund luftës kishin përgatitur, dhe tre nga kolegët e tij ishin, pa gjykim dhe pa e hitlerit pëlqimin në 21. korrik, pak pas mesnatës, në oborrin e bendler bllok në Berlin-një edukue ekzekutuar.
Në radio Hitleri tha gjermane, "një shumë e vogël Klikë e ambicioz, të paskrupullt dhe në të njëjtën kohë penale, budalla zyrtarët" kemi planifikuar për të dhe Wehrmacht udhëheqja e stafit për të "zhdukur". të tjera se në stab në shpinë në vitin 1918, do të këtë kohë penale "pa mëshirë exterminated". E Wehrmacht duhet të involvuar zyrtarët e parë, për të përjashtuar personat e gjykatës duhet të jetë aq e zakonshme Kriminelët, dënimin me vdekje dhe brenda dy orësh, në mënyrë që të e tyre, motivet dhe qëllimet nuk mund të shpjegojë. Roland Freisler, partisë Naziste si "gjak gjyqtari", ishte i gatshëm, në frymën e Polonisë për të gjykuar. Kjo mori avantazhin e dështuar atentati përpjekje, opozita të tij të luftës drejtimin e shtabit të Përgjithshëm të Wehrmacht, më në fund e fik dhe skeptik gjeneralët fajin e ka humbur betejat.
Një 400-të fortë Gestapo Komisioni zbuluar një shumë-përhapur rrjeti i Komplotistët, dhe u zhvillua më 22 maj. Në shtator të vitit 1944 në Zossen fotografi, marrëveshjet për grusht shteti përpjekjet e para 1939, dhe kështu të përhershme ushtarake të Opozitës kundër Hitleri i zënë. Ky ndalim mbi njerëzit e gjykatës, dokumentet në proceset momentale të përdorni: Gjermanët nuk duhet të dinë se atentati përpjekje shenjë paralajmëruese pasur, dhe jo vetëm të pak të planifikuara. Nga gusht 1944, i dënuar njerëzit e gjykatës në më shumë se 50 të proceseve, më shumë se 110 njerëz të shekullit të 20-të. korrik 1944 vdekjes; 89 të tyre janë deri në 30. prill të vitit 1945 në burgun e Berlin-Plötzensee në mish grepa të varur. në Total, kishte rreth 200 personave të Përfshirë.
Në fund në Bunker
16. Në janar të vitit 1945, jetoi Hitleri, kryesisht në dhomat e bunker në kopshtin e Vjetër Rajhut Chancellery në Berlin. Në e tij të fundit publike pamjen më 20. Në mars të vitit 1945, ai nënshkruar 20 të Hitleri rinisë dhe 30 SS ushtarë me Hekur kryq e tyre "heroike në mbrojtje të Berlinit".
Si Presidenti, Roosevelt më 12. prill 1945, vdiq, Hitleri shpresonte që, shkurtimisht, të një shpërbërja e Anti-Hitleri i koalicionit dhe i nxiti ushtarët e Wehrmacht me kërcënimin Sovjetik masakrat më 16. prill, edhe një herë, të pakushtëzuar të vazhdojë të luftojë. 20. prill 1945 ai e ka marrë në të führer-së bunker për të fundit herë të ftuar në ditëlindjen e tij. 22. prill ai pësoi një kolaps nervor, kur ai mësoi se SS-Obergruppenführer Felix Steiner urdhëruar lirimin sulmit të ushtrisë së tij të grupit në betejën e Berlinit, si të pazbatueshme është mohuar. Hitleri u ankua, tani e ka të humbur gjithçka, madje edhe SS e kishte tradhtuar, dhe shkarkohet pjesë të stafit të tij. Ai vendosi në Berlin për të qëndruar, dhe e urdhëroi shefi i tij aide-de-kampit, SS-Obergruppenführer Jul Schaub, të gjitha letrat dhe dokumentet e tij private kasafortat në Berlin, Mynih dhe në Berghof për të djegur. Në 25. prill dëgjuar Hitleri, fitorja e partisë së ushtarëve Amerikanë me ushtarët e kuq të ushtrisë në Torgau , dhe nga encirclement të gjithë e Berlinit nga ushtria e Kuqe. Ai ishte vazhdimisht në përparimin në qendër të qytetit.
27. prill është e hitlerit vendimin për të kryer vetëvrasje, ishte rrënjosur thellë të kuqe ushtri e ushtarëve të vdekur në duart e të binte dhe një dënim për krimet e tij, për të shpëtuar. 28. prill ai mësoi të Himmler viti muaj të vazhdueshme të fshehtë negociatat me aleatët për një paqe të veçantë, dhe e tij "ofertë", në vazhdim të Holokaustit të hungarez Judenjve . Hakmarrja e Himmler, ai urdhëroi zyrtari ndërlidhës i Waffen-SS në Fuehrer e selisë, Herman Fegelein, dhe xhiruar. Rreth mesnatës ai u martua me të dashurën e tij Eva Braun. Pas kësaj, ai diktuar Sekretarja e tij Traudl Junge për një periudhë të shkurtër private dhe politike të Dhiatës së. Në të ai emërohet Karl Dönitz si pasardhësi i tij si Rajhut President dhe komandant i përgjithshëm i forcave të armatosura, Goebbels si e re Kancelari i Rajhut, kalaja, Göring dhe Himmler nga e partisë Naziste dhe Gjermanët thirrur për të pakushtëzuar për vazhdimin e luftës, në përputhje me Nuremberg ligjeve dhe më tej shkatërrimin e Judejve. Në mbrëmjen e 29. prill ai mësoi të Musolini e përmbarimit të ditëve të para, dhe ndoshta edhe të përdhosjes e trupin e tij. Kjo përforcuar vendimin e tij për të kryer vetëvrasje.
30. prill drekë shpërndarë, ai është Helm për shokun e tij, dhe lejoi atyre private breakout përpjekjet. Efekti i helmit, ai kishte më parë e tij në bari qen në provë, pa të jenë të pranishëm. Në rreth 15:30, gëlltitur Eva Braun, me helm, Hitleri kishte qëlluar veten. Martin Bormann, dhe të tjerët nga udhëheqësit e shoqëron komandën e djegur si ju ka urdhëruar trupat e tyre në kopshtin e Ri të Rajhut Chancellery, dhe varrosur Mbetjet e të tjera trupat e vdekur në një bombë krater në afërsi të bunker të dalë. , OKW raportuar vdekjen e hitlerit në mbrëmjen e 1. Mund të në Radio dhe nuk e përmend tij vetëvrasje.
10. Mund të vënë Fritz njeri i vërtetë, një kohë të gjatë, asistent i hitlerit dentisti , Hugo Blaschke, Sovjetik pushtuesve të vendosur dhëmbët pjesë dhe të dhëmbëve e urave të dy trupat, që ai e quajti Hitleri dhe Eva Braun për t'u ngritur e për të identifikuar. Më vonë kërkimet konfirmuar identifikimin. Sovjetikët mbajtur rezultatet nga arsye politike, të fshehta. Ky zgjidhur një shumë të teoritë e konspiracionit . Për të përmbajë ajo, mori historiani Britanik Hugh Trevor-Roper Hitleri vdekjes së tij në vitin 1947, në bazë të shumë provave dhe të deklaratave të dëshmitarëve, dhe për të krijuar një Perëndimor "Hitleri i vdekjes"hulumtim. Sipas Raporteve nga viti 1990 deri në hitlerit dhe Eva Braun i Mbetet disa herë varrosur diku tjetër dhe, në vitin 1970, e djegur tërësisht, dhe si të hirit në një lumë të shpërndarë. Hitleri i atribuohet Kafkës fragmente në rusi arkivi shtetëror sipas hulumtim i ri nga një grua.
Dönitz ishte në përputhje me hitlerit fundit do, së pari, të vazhdojë të luftojë, dhe nuk pranoi një total të dorëzohen. Në 8. maj 1945 ishte e pakushtëzuar dorëzimin e Wehrmacht, luftës së Dytë botërore në Evropë përfundoi. Bota ka humbur më shumë se 66 milionë njerëz në jetën e tyre. miliona të tjerë janë plagosur, të përhershme e luftës dhe të plagosur, të pastrehë, të dëbuar, të deportuar ose i burgosur. Shumë qytete në Evropë dhe Azinë Lindore janë shkatërruar. Gjermane Perandorisë në katër zonat e okupimit të ndarë dhe Lindore të territoreve pjesërisht nën polake, pjesë e të Sovjetik administrative juridiksionit . Gati dymbëdhjetë milion Gjermanët nga ish-Lindore të territoreve të shitur. Më vonë pasuan në dekadat gjatë të ndarjes së Evropës dhe të ndarjes së Gjermanisë.
Në vitin 1956, tha Oto Günsche para gjykatës se ai kishte Hitleri në një karrige tjetër në Shtrat (jo në të) ulur. Gjykata vlerësoi deklaratën e tij si të saktë, dhe e shpjegoi me Hitlerin në 25 maj. tetor 1956 nuk ka qenë ligjërisht e vdekur.
Historike Klasifikimet
E NS-hulumtuese kërkon, veçanërisht si Hitleri pa një profesionist, dhe karakter të kualifikimeve për Kancelari dhe diktatori përmirësimet mund të jetë, çfarë qëllimesh ai kishte dhe atë e tij ose të saj në rolin Nazist shtetit luajtur, veçanërisht në luftë dhe Holokaustit.
Friedrich Meinecke në vitin 1946 ishte i mendimit se Hitleri ishte Prussian militarism inkurajuar fuqishëm që të ketë qenë, të pasur chancellorship, por vetëm të ndodhë të jetë nga Hindenburg. Me të ishte një "satanike parimi" dhe "e brendshme të huaj rregull" në gjermanisht histori ka hyrë. Ai ishte "nuk e tona race". Këtë mendim të shërbyer në periudhën post-lufte , si "gjithçka, ose pothuajse për gjithçka, Hitleri dhe jo vetëm 'Gjermane' të jetë një barrë".
Tashmë në vitin 1936, Konrad Heiden, hitlerit të politikave të kishte qenë përshkruar si një Plan të detajuar për të Arritur botë të dominuar. Në të kundërt, shpjegoi Herman Rauschning në vitin 1939, Hitleri ishte një fuqi politikan pa objektiva të qarta dhe të përdorimit të politikës së jashtme me mundësi për të bërë fitim. Kjo pikëpamje u pasua në vitin 1952, Alan Demine parë të njohur ndërkombëtarisht Hitleri biographer: Hitleri ishte një vetëm me anë të "vullnetit për Pushtet" steered "për disa parime Oportunist". Sipas Alan J. F. Taylor (1961) donte të Hitleri, si mëparshme gjermane politikanët, Gjermani e kontinental fuqi të madhe pozicion të shërohen. Nga ana tjetër, i justifikuar Hugh Trevor-Roper në vitin 1960, me më vonë deklaratat e Polonisë, dhe pikëpamjen e tij se Hitleri kishte për të vazhdimisht të hershme të vendbanimeve koncept dhe një realitet.
Gnter Moltmann argumentuar në vitin 1961, pamja: Hitleri kishte botës dominimin e kërkuar. Andreas Hillgruber ka çuar, në vitin 1963, nga: Hitleri së pari, Evropën kontinentale, Lindjen e Mesme dhe në kolonitë Britanike të dëshironi për të pushtuar, dhe më vonë në Shtetet e Bashkuara për të mposhtur dhe pastaj të dominuar botën. Klaus Hildebrand, Jost Dülffer, Jochen Thies, Milan Hauner, dhe të tjera "globalists" janë të bazuara në kodër Gruber e mbrojti me studimet e veçanta. Gjithashtu, për "kontinentin alist" (Trevor-Roper, Eberhard Jäckel, dhe Axel Kuhn) të caktuara Hitleri, Nazist për politikë të jashtme dhe të mbahen të tij raciste habitat programi, dhe të përhershëm në botë fuqinë e pozitës së Gjermanisë në të gjitha taktike dhe kthesat si objektivat themelore.
Tashmë në vitin 1941 tha Ernst Fraenkel: konkurrencës midis autoriteteve administrative dhe NSDAP bëri hitlerit hapësirë për manovrim i është kufizuar. Në vitet 1970, argumentoi se hulumtimi mbi individuale qëllimet, ose për të më të Përgjithshme të zhvillimeve dhe anonim strukturat e pushtetit Naziste periudhë të caktuar, ose nëse Hitleri është më i "fortë", historinë e vetë e ka dashur vendimtare, ose më mirë një "e dobët", në kohën e tij, rrethanat dhe kufizimet, reaktive diktator.
E hitlerit në rolin e Holokaustit, ishte veçanërisht e diskutueshme. "Qëllimi-alists" si Hillgruber dhe Jäckel pa e hitlerit "racore, ideologjike program", dhe ka ndjekur vazhdimisht shkatërrimin e qëllimin si një faktor vendimtar, edhe pse jo cdo eskalim të nivelit të Holokaustit nisur. "Functionalists" të tilla si Hans Mommsen dhe Martin Broszat , megjithatë, deklaroi Holokaustit një akumulim vrulli i tyre dhe një gjendje komplekse tyl të anticipatory bindje politike functionalization dhe vetë-krijuar pengesa. E hitlerit dhe anti-Semite retorikë, ky proces është vetëm shkaktuar.
Kohëve të fundit studimet e veçanta të "rrota e shkatërrimit", e kanë arritur këtë interpretim e mosmarrëveshjes. Peter Longerich treguar me gojë urdhra nga Hitleri për shfarosjen e hebrenjve dhe forcë lëvizëse në zbatimin e gjyqësore kundër Holokaustit denier David Irving (1995–2000). Gjithashtu Raul Hilberg, të cilit monografi për shfarosjen e Evropiane Hebrenjtë në vitin 1961, i Holokaustit nga Bashkëveprim të ndryshme të pushtetit të grupeve dhe autoritetet Naziste Sistemit shpjegoi, - tha në vitin 2002, Që e Polonisë, e tij anti-Semitizmi "në programin e qeverisë, të udhëhequr për vrasjen e Evropiane Judenjve". Kershaw përmblidhet 2009,:
Në vitin 1961, Waldemar Besson , një Hitleri biografia e tij, si një formuese përfaqësues të periudhës Naziste, ishte detyra më e rëndësishme e historiografinë e shpjegon. NS-kërkimore refuzuar Hitleri biografitë nga bashkëkohorët si Helmut Heiber (1960), Hans-Bernd Gisevius (1963), Ernst Deuerlein (1969) dhe Robert Payne (1973) si dhe më të shitur historike revisionists të tilla si Erich Kern, David Irving, dhe Werner Maser, si dhe punon për psiko-pathographie të Adolf Hitleri nga Walter Charles Langer, Rudolph Binion , dhe Kryesimi Stierlin si një shkencore pak nënshtrim "Hitleri-valë".
Fashizmi, teoritë , në anën tjetër, pa Hitleri vetëm si një replaceable karakter, dhe të lënë pas dore e tij individuale synimet dhe veprimet. Në RDGJ ishte, pra, nuk Hitleri biografi. Gerhard Schreiber prezantua në vitin 1983 si një Perëndimor kërkimit të konsensusit: Hitleri ishte nacional socializmit është i pazëvendësueshëm, dhe NS-herë pa të, është e paimagjinueshme. Kjo do të ketë efekt në hitlerit "personalitetit" të përqendruar biografitë mezi shpjeguar. Ju gjithashtu duhet historike kushtet për zhvillimin e saj. Kjo kërkesë u përpoq Ian Kershaw, me dy pjesë, Hitleri biografi (1998; 2000) për të përmbushur. Ajo shpjegon ngritjen e hitlerit, me Max Weber e modelit të "karizmatik në rregull": për Shkak të kushteve sociale pas luftës së Parë botërore, "führer miti" i hitlerit popullaritet të tij dhe më vonë ishin të arsyeshme. Fuqia e tij e kishte të bazuar pasuesve të tij dhe një pjesë të madhe të shoqërisë gjermane ishin të gatshëm dhe të përkushtuar, edhe pa drejtpërdrejtë komandat "në kuptimin e një lideri të tij, është për t'u përjashtuar", siç e partisë Naziste zyrtare Werner Willikens 1934 vënë atë.
Ludolf Herbst ka kritikuar: Kershaw interpretuar hitlerit karizmatik rregull, si Besimin e Vendosi të mbështetura sociale marrëdhënie të, dhe kështu si një produkt i shoqërisë pritjet. Në këtë proces, mbetet pa u vënë re, nëse dhe si kjo charism politike jetën e përditshme është i vendosur. Një Besim më të Gjermanëve të jashtëzakonshme aftësitë e Polonisë, të regjimit Nazist legjitimuar, nuk është provable. E Propagandës Naziste kishte hitlerit Karizëm të krijuar artificialisht, në mënyrë që të shpëtimit, pritjet e Gjermanëve për të shfrytëzuar.
Informacione Të Mëtejshme
Letërsi
Bibliographies
Pali Madden: Adolf Hitleri dhe Nazistët në Epokën: një plan Bibliografia e Gjuhës angleze Punon në Origjinën, Natyrën dhe Strukturën e Shtetit Nazist. Scarecrow Press, Përfshirë, Lanham, Md. 1998, ISBN 0-8108-3558-4.
Dokumentet origjinale
Adolf Hitleri: Mein Kampf. F. Në Vend Pasardhësin E Tij, Në Mynih.
Grupi 1: 1925; 2. Edicionin E Vitin 1926; 1932: Një Zgjidhje.
Vëllimi 2: 1927; 2. Edicioni i 1932: kombëtar Të lëvizjes socialiste.
Të krishterë Hartmann u. një. (Hg.): Adolf Hitleri, Mein Kampf. Një kritik Edition (2 vëllime). Institutit të historisë bashkëkohore, Mynih/Berlin në vitin 2016.
Adolf Hitleri: rruga për një ringjallje. Bruckmann, Mynih, 1927.
Instituti i historisë bashkëkohore (Hrsg.): Hitleri e Dytë të Librit. Një dokument nga viti 1928. Futur dhe plan nga Gerhard Ludwig Weinberg, me një Parathënie nga Hans Roth rock. Deutsche Verlags-Anstalt, Shtutgard, Në Vitin 1961.
Josef Becker, Ruth Becker (EDS.): Hitleri është marrja E Pushtetit. Dokumentet nga hyrjen në fuqi të Polonisë, 30. janar 1933 Humbjen e një pale të shtetit të 14. korrik 1933. transmetimet dixhitale, botim të ri, 1996, ISBN 3-423-02938-2.
Robert Eikmeyer (Ed.): Adolf Hitleri: Fjalime në art dhe politikave kulturore. 1933–1939. Me një hyrje nga Boris Groys. Revolver, Frankfurt am Main 2004, ISBN 3-86588-000-2.
Werner Jochmann (Ed.): Monologje në führer është selia 1941–1944. Regjistruar nga Heinrich Heim (1980). Botim i veçantë, Orbis, Mynih 2000, ISBN 3-572-01156-6.
Dëshmitarët
Rochus Misch: E fundit dëshmitar. "Unë kam qenë e hitlerit Telephonist, courier dhe truprojës". Me një Parathënie nga Ralph Giordano. Pendo, München 2008, ISBN 978-3-86612-194-2.
Henrik Eberle, Matthias Uhl (Hrsg.): Në Libër Hitleri. Sekret dosjen e NKVD dhe Jozefi V.: për t'u vendosur, e përzgjedhur mbi bazën e marrjes në pyetje të protokollet e hitlerit Personale adjutant, Oto Günsche, dhe Valet, Heinz Larje, Moskau 1948/49. Lübbe, Bergisch Gladbach i Gjermanisë 2005, ISBN 3-7857-2226-5.
Henri Mbledhës: Hitleri e rrumbullakëta në führer e selisë. Formimit, të strukturës dhe pasojat e nacional socializmit (1951). Propylaea, 2003, ISBN 3-549-07185-X.
gusht Kubizek: Adolf Hitleri – në fëmijërinë time të ngushtë. Stocker, Graz, Göttingen, 1953; botim të ri të vitit 2002, ISBN 3-7020-0971-X.
Cv
Wolfram Pyta: Hitleri. Artist, si politikan. Një Rregull Analiza. Kolonët, Mynih në vitin 2015, ISBN 978-3-8275-0058-8.
Pjetri Longerich: Hitleri. Biografi. Kolonët, Mynih në vitin 2015, ISBN 978-3-8275-0060-1.
Volker Ullrich: Adolf Hitleri. Biografi. Vëllimi I: vitet e kthim prapa, 1889 në vitin 1939. S. Fischer, Frankfurt am Main, Gjermani 2013, ISBN 978-3-10-086005-7.
Ian Kershaw: Hitleri. 2 vëllime. Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart/Mynih
Vol. 1: 1889–1936, 1998, ISBN 3-421-05131-3.
Grupi 2: 1936–1945, 2000, ISBN 3-421-05132-1.
Regjistruar-Band, 1889–1945. Redaktuar nga Martin Zwilling, Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart/München 2001, ISBN 3-421-05563-7.
Hitleri: 1889–1945. Pantheon, München 2009, ISBN 978-3-570-55094-6.
Kurt Pätzold, Manfred Weiß Becker: Adolf Hitleri. Një politike biografi. Publikuar, Leipzig, në vitin 1995, ISBN 3-86189-066-6; Directmedia Botuese, Berlin, 2007, ISBN 978-3-89853-307-2.
Marlis Steinert: Hitleri. Bek, Mynih 1994, ISBN 3-406-37640-1.
Sebastian Haffner: komente Hitleri (1978). Fischer, Frankfurt am Main 1981, ISBN 3-596-23489-1.
John Toland: Adolf Hitleri. Biografia 1889–1945 (anglisht, botimi i parë në vitin 1976). Lübbe, Bergisch Gladbach, 1977, ISBN 3-7857-0207-8; figura e botës, Augsburg, 2003, ISBN 3-8289-0540-4.
Joachim Fest: Hitleri. Një Biografi (1973). Mirror, Hamburg, 2007, ISBN 978-3-87763-031-0.
Joachim Fest: Hitleri, Adolf.Në:Re gjermane biografi(NDB).Grupi 9, Duncker & Humblot, Berlin 1972,ISBN 3-428-00190-7, fq. 250-266 (Digitalisat).
Hans Bernd Gisevius: Adolf Hitleri: Një Biografi. Përpjekje për një interpretim. Droemer/Knaur, 1969.
Alan Demit Të Vogël: Hitleri. Një studim i tiranisë (Londër 1952). Bechter monedhë, Augsburg 2000, ISBN 3-8289-0378-9.
Adolf HitlerinëMunzinger arkiv (të fillojnë të nenitlirisht në dispozicion)
Psiko-historike, studime , shih psiko pathographie Adolf hitlerit#letërsisë.
Herët kohë
Othmar Plöckinger: në Mesin e ushtarëve dhe agitators. E hitlerit formuese vjet në ushtarake gjermane nga 1918 në vitin 1920. Ferdinand Schöningh, Paderborn, Gjermani 2013, ISBN 978-3-506-77570-2.
Thomas Weber: Hitleri e parë të luftës. Nga tetari Hitleri, në luftën e dytë botërore – miti dhe e vërteta. Propyläen, Berlin 2011, ISBN 978-3-549-07405-3; qendrës Federale për edukim politik, Bonn 2012, ISBN 978-3-8389-0281-4.
David Balta e Madhe: e hitlerit në Mynih. Ngritjen dhe rënien e kryeqytetit të lëvizjes. Bek, München 2006, ISBN 978-3-406-44195-0.
Anton Joachimsthaler: Hitlers rrugën e filloi në München 1913–1923. Herbig, München, 2000, ISBN 3-7766-2155-9.
Brigitte Hamann: Hitleri në Vjenë: zanati i një diktatori. 12. Edicioni, Piper, Mynih, 1998, ISBN 3-492-22653-1.
Anti-Semitizmi
Ralf Georg Reuth: hitlerit Urrejtjen E Judenjve. Klishe dhe realitetit. Piper, München 2009, ISBN 978-3-492-05177-4.
Béla Grunberger, Pierre Dessuant: Anti-Semitizmit, E Hitleri. Në: Béla Grunberger, Pierre Dessuant: Narcisizëm, Krishterimi, Anti-Semitizmi. Një psiko-analitike të studimit. Klett-Cotta, Stuttgart, 2000, ISBN 3-608-91832-9, S. 409–480.
Ngritje Politike
Ludolf Herbst: hitlerit Karizëm: shpikjen e një gjermane Mesia. S. Fischer, Frankfurt am Main 2010, ISBN 978-3-10-033186-1.
Brigitte Hamann: Winifred Wagner ose hitlerit Bayreuth. Piper, München/Cyrih 2002, ISBN 3-492-04300-3.
Henri Ashby Turner: e hitlerit rrugën drejt Pushtetit. janar, 1933. Luchterhand, München 1997, ISBN 3-630-87988-8; Ullstein, Berlin, 1999, ISBN 3-548-26547-2.
Hans-Gnter Richardi: Hitleri dhe mbështetësit e tij. Fakte të reja mbi historinë e hershme të NSDAP. Süddeutscher Verlag, München 1991, ISBN 3-7991-6508-8.
Gotthard Diaspri: dështoi taming. Mënyrë për të hitlerit të rritet në pushtet 1930–1934. Suhrkamp, Frankfurt am Main 1986, ISBN 3-518-11270-8.
Diktatura, 1933–1939
Georges Van Vrekhem: Hitleri dhe Perëndinë e tij – Sfond të Hitleri Fenomen. Rupa & co., New Delhi, 2006, ISBN 81-291-0953-0 (anglisht).
Michael Rißmann: Hitleri e Perëndisë. Besimi në Provanisë hyjnore dhe misionin e vetëdijes gjerman diktator. Pendo, Cyrih/München 2001, ISBN 3-85842-421-8.
Gerd R. Ueberschär, Winfried Vogel: Shërbejë dhe të Fitojnë. Hitleri e dhuratave të tij të elitave. S. Fischer, Frankfurt am Main 1999, ISBN 3-10-086002-0.
Lufta E Dytë Botërore
Antony Beevor: Lufta E Dytë Botërore (Londër, 2012). C. Bertelsmann, Mynih 2014.
Ian Kershaw: Në Fund. Lufta për të rënies. NS-Deutschland 1944/45. DVA, München 2011, ISBN 978-3-421-05807-2.
Herman Graml: Hitleri dhe Angli. Një Ese për nacional socialiste për politikë të jashtme nga 1920 deri në vitin 1940. Oldenbourg, Mynih, 2009, ISBN 978-3-486-59145-3.
Ian Kershaw: Kthese Pikë. Vendime të rëndësishme në luftën e Dytë botërore. Deutsche Verlags-Anstalt, München 2008, ISBN 978-3-421-05806-5.
Götz Aly: e hitlerit e Njerëzve të Shtetit. Grabitje, racore luftës dhe nacional socializmit (2005). Fischer, i rishikuar dhe zgjeruar edicionin, Frankfurt am Main 2006, ISBN 978-3-596-15863-8.
Robert S. Wistrich: Hitleri dhe Holokaustit. Berliner Taschenbuch-Verlag, Berlin, 2003, ISBN 978-3-8333-0290-9.
Hitleri E Pritjes
Hans-Ulrich Thamer, Simone Erpel (Ed.): Hitleri dhe Gjermanët. Bashkësi kombëtare dhe e krimit. Ranor, Drezden 2010, ISBN 978-3-942422-10-9.
Henrik Eberle (EDS.): Letra me Hitlerin. Një popull i shkruan lideri i saj. I panjohur dokumente nga arkivat e Moskës për Herë të parë publikohen. Lübbe, Bergisch Gladbach i Gjermanisë 2007, ISBN 978-3-7857-2310-4.
Ian Kershaw: Hitleri kishte mit: kulti i liderit dhe e njerëzve të mendimit. transmetimet dixhitale, Mynih, 2002, ISBN 978-3-423-30834-2.
Robert Gellatley: Mbështetjen E Polonisë. Pëlqimin dhe Detyrimit në Nazist në Gjermani. Oxford University Press, Oxford / New York, 2001, ISBN 0-19-820560-0.
Të krishterë Graf von Krockow: Hitleri e tij Gjermanët. Lista, München 2001, ISBN 3-471-79415-8.
Gnter Scholdt: autorët e Hitleri: gjermanisht-folëse shkrimtar, 1919–1945 dhe imazhi juaj e "lider". Bouvier, Bonn 1993, ISBN 3-416-02451-6.
Jürgen W. të Lëkunden: Hitleri e Votuesve. München 1991, ISBN 3-406-35232-4.
Thomas Koebner (Hrsg.): "Vëllai Hitleri". (Tomas Mann). Autorët e internimit dhe e rezistencës, shih "udhëheqës" e Rajhun e tretë. Heyne, München 1989, ISBN 3-453-03385-X.
Philipp W. Fabry: spekulime mbi Hitlerin. Gjykimet e bashkëmoshatarëve (1969). Athenäum, Königstein, 1979, ISBN 3-7610-7227-9.
Weblinks
Letërsinë dhe mbi Adolf Hitlerinë katalogun ebibliotekës kombëtare gjermane
Punon me dhe për Adolf Hitleri nëgjermanisht Digital library
Daniel Wosnitzka: Adolf Hitleri.CV në formë tabelore nëLeMO(DHMdheHdG)
Hitleri i karrierës: Nga V-njeri në masë vrasës. Në: Spiegel Online. 25. nëntor 2011, vizituar në 25. Në dhjetor të vitit 2014.
Propaganda naziste libër – se Si bota pa Hitleri. Në: sueddeutsche.de. 31. korrik 2012, vizituar në 25. Në dhjetor të vitit 2014.
Individuale dëshmi
Gjermanë
Austriakë
Lindje 1889
Vdekje 1945
|
7527
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1949
|
1949
|
Ngjarje
20 Janar - Harry S. Truman, inaugurohet president i SHBA.
Shqipëria bëhet anëtare e Këshillit të Ndihmës Ekonomike Reciproke.
31 Mars - Newfoundlandi bashkohet me Kanadasë si provinca e saj e 10-të.
4 Prill - Firmoset Pakti i Atlantikut të Veriut në Washington, D.C. duke krijuar NATOn.
5 Maj - Firmoset Traktati i Londrës duke krijuar Këshillin e Evropës.
11 Maj - Izraeli pranohet në OKB si shteti i 59-të.
2 gusht - Provokime të armatosura nga Greqia në kufirin me Shqipërinë.
8 Gusht - Butani fiton pavarësinë.
24 Gusht - Krijohet NATO
29 Gusht - Bashkimi Sovjetik teston bombën e parë bërthamore Joe-1
1 Tetor - Formohet Republika Popullore e Kinës.
Lindje
Janar
1 Janar - Nijaz Durakoviç, politikan boshnjak (v. 29 janar 2012)
5 Janar - Anne-Marie Lizin, politikane belge (v. 2015)
6 Janar - Arsen Hoxha, futbolli shiqptar
8 Janar:
Perika Gjezi, aktor shqiptar (v. 27 qershor 2010)
Juanjo Díaz, futbollist spanjoll (v. 6 dhjetor 2017)
12 Janar - Haruki Murakami, shkrimtar bashkëkohor japonez
17 Janar:
Anita Borg, shkencëtare Kompjuterash Amerikane (v. 2003)
Mikael Neumann, aktor suedez
20 Janar - Göran Persson, politikan suedez
23 Janar - Ahmed Rateb, aktor egjiptian (v. 2016)
24 Janar - John Belushi, aktor dhe këngëtar shqiptarë nga ShBA (v. 1982).
Shkurt
1 Shkurt - George Friedman, analist gjeopolitik amerikan
4 Shkurt - Rasim Deliq, general i Armatës së Bosnjës dhe Hercegovinës (v. 16 prill 2010)
6 Shkurt - Roger-Pol Droit, filozof francez
7 Shkurt:
Hysen Sinani, shkrimtar dhe përkthyes shqiptar
Paulo César Carpegiani, futbollist brazilian
11 Shkurt - Thimi Nika, pedagog shiqp
15 Shkurt - Hadi Shehu, aktor shqiptar (v. 12 mars 2017)
18 Shkurt - Pat Fraley, aktor dhe komedian amerikan
19 Shkurt - Brian Dill, ministër presbiterian
20 Shkurt - Adnan Kahveci, politikan turk (v. 1993)
22 Shkurt:
Paskal Milo, politikan shqiptar
Niki Lauda, pilot australian i Formula 1 (v. 20 maj 2019)
Edwin Joosten, shkrimtarë dhe biznesmen holandez (v. 2022)
Chester Orloff, historianë, shkrimtarë dhe profesorë në portland
28 Shkurt - Ilene Graff,
aktore amerikane
Mars
1 mars - Misto Shumeli, agronom dhe mësues shqiptar (v. 1989)
5 Mars - Shusaku Hirasawa, futbollist japonez
10 Mars - Gjergji Thaka, futbollist shqiptar (v. 2017)
19 Mars - Valeri Leontiev, këngëtare ruse
21 Mars:
Slavoj Zhizhek, filozof slloven
Eddie Money, këngëtar amerikan (v. 2019)
26 Mars - Ladislav Dvořák (l.1949-KSCM), politikan çek (v. 14 janar 2022)
27 Mars - Dubravka Ugreshiq, shkrimtare kroate
29 Mars - Israel Finkelstein, akademik dhe arkeolog
Prill
6 Prill - Patrick Hernandez, këngëtar francez
8 Prill:
Vllasova Musta, poete dhe skenariste shqiptare
Brenda Russell, tekstshkruese dhe pianiste amerika
13 Prill - Kristofer Hitçens, shkrimtar amerikan (v. 15 dhjetor 2011)
15 Prill - Kadir İnanır, aktor turk
24 Prill - Tritan Shehu, politikan shqiptar
27 Prill:
Hiroji Imamura, futbollist japonez
Aleksandër Lalo, pianist shqiptar (v. 2017)
30 Prill - António Guterres, politikan dhe diplomat portugez
Maj
2 Maj - Arif Demolli, gazetar dhe shkrimtar shqiptar (v. 2017)
6 Maj - Ramiz Tafilaj, biznesmen, aktivist dhe botues shqiptar
8 Maj - Michael Sells, historian amerikan
9 Maj - Beverly Penberthy, aktore amerikane
18 Maj - Milaim Kadriu,
politikan shiqptar
25 Maj - Robert Përmeti, piktor shqiptar
26 Maj - Ward Cunningham, themelues i wikit të parë.
Qershor
1 Qershor - Tonin Tërshana, këngëtar shqiptar (v. 2015)
2 Qershor - Klaudeta Riza, aktor shqiptar
3 Qershor - Moikom Zeqo, akademik, shkrimtar, historian shqiptar (v. 2019)
12 Qershor - Ryohei Suzuki, futbollist japonez
15 Qershor - Jim Varney, komedian dhe aktor amerikan (v. 10 shkurt 2000)
18 Qershor - Lech Kaczyński, politikan polak (v. 2010)
Korrik
1 korrik - Jovan Jano, shkrimtar dhe publicist shqiptar
7 korrik - Shelley Duvall, aktore amerikane
11 korrik:
Julia Gjika, poete shqiptare
Émerson Leão, futbollist brazilian
15 korrik - Carl Bildt, diplomat suedez
17 korrik - Jean Carlo Simancas, aktor venezuelas
21 korrik - Kujtim Puto,
24 korrik - Michael Richards, aktor amerikan
26 korrik - Mazllum Baraliu, profesor universitar
30 korrik - Gëzim Uruçi, (v. 2012)
Gusht
1 Gusht - Baki Ymeri, eseist dhe publicist shqiptar
11 Gusht - Gafurr Loku,
17 Gusht - Mitsunori Fujiguchi, futbollist japonez
22 Gusht - Diana Nyad, gazetare amerikane
30 Gusht - Peter Maffay, shquar të rokut gjerman
31 Gusht - Richard Gere, aktor amerikan
Shtator
2 Shtator:
Paz Alicia Garciadiego, skenariste meksikane
Hans-Hermann Hoppe, Ekonomist amerikano-gjerman
9 Shtator - Susilo Bambang Yudhoyono, politikanë indonezisë
16 Shtator - Petrit Serjani, politikan shqiptar
21 Shtator - Yusaku Matsuda, aktor japonez (v. 1989)
30 Shtator - Flora Brovina, poet shqiptar i Kosovës
Tetor
1 Tetor - André Rieu, violinist, dirigjent dhe biznesmen holandez
8 Tetor - Sigourney Weaver, aktore amerikane
10 Tetor - Naoto Kan, politikan japonez.
12 Tetor - Ilich Ramírez Sánchez, vrasësi serial në venezuelë
21 Tetor - Benjamin Netanyahu, politikan izraelit.
22 Tetor - Arsène Wenger, futbolli francez
23 Tetor - Würzel, kitarist i famshëm anglez (v. 2011)
Nëntor
10 Nëntor - Michio Yasuda, futbollist japonez
11 Nëntor - Safet Berisha, futbollist shqiptar (v. 2016)
15 Nëntor - Iljaz Prokshi, shkrimtar shqiptar (v. 2007)
22 Nëntor - Radosh Ljushiq, akademik dhe historian serb
28 Nëntor:
Karlo Gojković, poet serb (v. 14 prill 2023)
Michael Steiner, diplomat gjerman
Dhjetor
7 Dhjetor - Zeqir Demi, doktor i pedagogjisë, shqiptar nga Kosova.
11 Dhjetor - László Mérő, matematikan, psikolog, publicist hungarez
13 Dhjetor:
Nikolin Lorenci, sportist shqiptar (v. 2020)
Tarëk Akan, aktorë dhe producentë turk (v. 2016)
15 Dhjetor - Don Johnson, aktor amerikan.
17 Dhjetor - Paul Rodgers, muzikant britanik
22 Dhjetor - Robin Gibb, këngëtar dhe kompozitor britanik (v. 20 maj 2012)
24 Dhjetor - Skënder Gjinushi, politikan shqiptar
30 Dhjetor - Ayke Agus, muzikante indoneziane
Pa data
Datat e personave më poshtë nuk janë të shënuara në artikujt mbi biografinë e tyre:
Janar - Mark Aronoff, profesor kanadeze
- Moshe Cukerman, sociolog izraelit
- Dhimitër Spiro Robo, pilot
- Zekai Müftüoğlu, aktor turk (v. 4 gusht 2006)
- Hamit Gurguri, shkrimtar dhe përkthyes
- Niko Pojani, profesor shiqptar
- Isa Qosja, Regjisor shqiptar i filmit
- Bülent Eczacıbaşı, biznesmen turk
- Vangjo Vasili, piktor shqiptar
- Bashkim Ahmeti, piktor shqiptar
- Mehmet Güreli, shkrimtar, piktor, regjisor dhe muzikantë turk
Vdekje
14 shtator - Pandeli Evangjeli, politikan shqiptar, ish kryeministër i Shqipërisë (L. 1859)
3 Tetor - Mit’hat Frashëri, atdhetar shqiptar (l. 1880)
Pa data
Datat e personave më poshtë nuk janë të shënuara në artikujt mbi biografinë e tyre:
- Kostaq Kota, politikan shqiptar (l. 1889)
- Xhevat Kortsha, mësues, historian, min. Arsimi i qeverisë Kruja.
Kalendari
Vite
|
7528
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1926
|
1926
|
Ngjarje
Lindje
30 janar - Tish Daija, kompozitorë shqiptarë († 2004)
6 shkurt - Liza Laska, aktore shqiptare
16 mars - Jerry Lewis, komedian, producent, aktor dhe këngëtar amerikan
24 mars - Dario Fo, shkrimtar, komedian, aktor etj. italian
6 qershor - Teki Biçoku, gjeolog shqiptarë († 2009)
13 qershor - Teki Kaltani, agronomë shqiptarë († 1991)
19 korrik - Luk Kaçaj, muzikant, tenorë dhe akademik shqiptarë († 2001)
Vdekje
Kalendari
Vite
|
7529
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1922
|
1922
|
Ngjarje
10 shtator - Mblidhet Kongresi i Beratit që e shpalli autoqefale Kishën Ortodokse të Shqipërisë.
2 dhjetor - Formohet qeveria e kryesuar nga Ahmet Zogu.
Lindje
6 mars - Qemal Draçini, kritik, studiues, publicist, lëvrues i poezisë e i prozës dhe mësues shqiptar.
14 maj - Sinan Hasani, komunist, diplomat dhe shkrimtar († 2010)
22 shtator - Fatmir Gjata, shkrimtar shqiptar
7 nëntor - Androkli Kostallari, gjuhëtar, leksikolog dhe akademik shqiptarë
28 dhjetor - Stan Lee, karikaturist nga ShBA
Vdekje
Marsel Prust, shkrimtar francez
Shekulli XX
|
7530
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1921
|
1921
|
Ngjarje
Lindje
8 Maj - Ali Sokoli, pulmolog kosovarë
Vdekje
18 maj - Nexhib bej Draga ishte deputet i Vilajetit të Kosovës në Mexhlisin Osman, dhe senator në Parlamentin e Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene, veprimtar i gjallë politik për të drejtat kombëtare shqiptare të fillim shekullit XX.
Kalendari
Vite
|
7531
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1917
|
1917
|
Ngjarje
6 prill - ShBA i shpall luftë Gjermanisë.
14 shtator - Rusia shpallet republikë.
6 dhjetor - Finlanda shpall pavarësinë nga Perandoria e Rusisë.
Lindje
29 maj - John F. Kennedy, presidenti i 35-të i ShBA-ve (v. 1963)
26 qershor - Idriz Ajeti, shkrimtar dhe akademik shqiptar
19 nëntor - Indira Gandhi, kryeministre e Indisë (v. 1984)
Vdekje
27 nëntor - Babë Dudë Karbunara, nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë
Kalendari
Vite
|
7532
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1912
|
1912
|
Ngjarje
15 prill - Mbytet anija Titanic.
21 nëntor - Ismail Qemali së bashku me disa atdhetarë shqiptarë mbërrijnë në Durrës.
25 nëntor - Ismail Qemali së bashku me atdhetarët shqiptarë arrijnë në Vlorë.
28 nëntor - Shqipëria shpall pavarësinë duke u shkëputur tërësisht nga Perandoria Osmane.
29 nëntor - Isa Boletini mbërrin në Vlorë së bashku me 100 luftëtarë.
4 dhjetor - Kuvendi Kombëtar zgjodhi Qeverinë Kombëtare me kryetar Ismail Qemalin.
Lindje
30 Mars - Karl May, shkrimtar gjerman
3 Maj - Alaudin Frashëri, agronom shqiptarë († 1997)
31 korrik- lindi ekonomisti dhe statisticieni Milton Friedman, fitues i Çmmit Nobel në Ekonomi.
Pa data
Datat e personave më poshtë nuk janë të shënuara në artikujt mbi biografinë e tyre:
- Sotir Kuneshka, profesor i shkencave († 1992)
Vdekje
20 Prill - Bram Stoker shkrimtar Irlandez i cili shkroi veprën flokloriste Dracula
|
7534
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1899
|
1899
|
Ngjarje
Sami Frashëri, boton në Bruksel, pa emër autori, "Shqipëria ç'ka qenë, ç'është e ç'do të bëhet".
Lindje
17 janar
Al Capone - Kriminelë italo-amerikanë dhe mafioz
21 korrik
Ernest Hemingway - Shkrimtarë amerikanë
13 gusht
Alfred Hitchcock - Regjisorë anglezë-amerikanë
Vdekje
Shekulli XIX
|
7535
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1898
|
1898
|
Ngjarje
Naim Frashëri, boton poemat e mëdha Istoria e Skënderbeut dhe Qerbelaja, i sëmurë rëndë shkonë të takon Andon Zako Çajupin.
Lindje
Vdekje
Vdes politikani gjerman Otto von Bismarck.
Kalendari
Vite
|
7536
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1897
|
1897
|
Ngjarje
Në revistën Albania, ribotohet Nga dolli shqipëtari me titull të ri: Pellazgët-Shqipëtarët.
Lindje
Vdekje
Kalendari
Vite
|
7537
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1894
|
1894
|
Ngjarje
Lindje
25 janar - Micheil Tschiaureli, regjisor gruzian
Muharrem Bajraktari, Komandant i Përgjithshëm i Xhandarmërisë Shqiptare
2 tetor, Bernardin Palaj, françeskan i Shkodrës
Branko Merxhani, publicist e përkthyes shqiptar.
Vdekje
1 janar - Heinrich Rudolf Hertz, fizikant gjerman
Shekulli XIX
1894
|
7538
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1893
|
1893
|
Ngjarje
1 janar - Japonia pranon kalendarin gregorian
Lindje
10 janar - Xhevat Kortsha, mësues, historian dhe min. Arsimi i qeverisë Kruja.
12 janar - Hermann Göring, oficer gjerman nazist (v. 1946)
26 dhjetor - Mao Ce Duni, lider kinez (v. 1976)
Vdekje
6 korrik - Guy de Maupassant, shkrimtar francez (l. 1850)
17 janar - Rutherford B. Hayes ish president i SHBA-ve. (l. 1822)
1893
Shekulli XIX
|
7539
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1891
|
1891
|
Ngjarje
Lindje
28 maj - Ali Këlcyra udhëheqës çetash kundër andarteve greke, prijës gjatë Luftës së Vlorës, deputet dhe gazetar shqiptar.
7 korrik - Dom Lazër Shantoja, publicist, përkthyes dhe poet lirik.
Vdekje
Kalendari
Shekulli XIX
1891
|
7540
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Fadil%20Vokrri
|
Fadil Vokrri
|
Fadil Vokrri (lindur me 23 korrik 1960 në Sfeçël; vdëkur me 9 qershor 2018 në Prishtinë) njihet si "Legjenda e futbollit shqiptar" dhe mbetet futbollisti më i njohur dhe i adhuruar në Kosovë. Vdiq në Prishtinë papritmas më 9 qershor 2018, pas një ataku kardiak. Është varrosur me ceremoni të larta shtetërore në varrezat e Prishtinës në Arbëri më 10 qershor 2018.
Biografia
Në vitet '80 Fadil Vokrri arriti kulmin e karrierës se tij. Ai e filloi karrierën e tij si futobollist me KF Llapi të Podujevës dhe më vonë kaloi tek KF Prishtina dhe luajti për një periudhë edhe me KF Partizani i Beogradit. Ai pati mundësi të arrinte edhe më shumë në karrierën e tij. Në vitin 1987 klubi i futbollit Juventus ishte i interesuar për të dhe i propozoi nënshkrimin e një kontrate disa vjeçare. Në atë vit Fadil Vokrri ishte vlerësuar si futbollisti më i mirë i vitit në Jugosllavi. Mirosllav Bllazheviç, trajneri i KF Prishtina e vlerësonte Fadil Vokrrin si sulmuesin e qendrës më të mirë në Jugosllavi. Mirëpo, në atë kohë Fadil Vokrri u thirr për të kryer shërbimin e detyruar ushtarak. Sipas ligjit jugosllav, sportistët jugosllavë nuk mund të luanin jashtë Jugosllavisë në qoftë se ata nuk kishin kryer shërbimin e detyruar ushtarak përpara moshës 27 vjeç.
Gjatë periudhës së shërbimit ushtarak ai luajti për KF Partizani i Beogradit. Në atë kohë Fadil Vokrrit iu propozua të luante edhe për Dinamo e Zagrebit. Fadil Vokrri e shpjegon kështu pse vendosi të luante për KF Partizani dhe jo Dinamo e Zagrebit: "Pikërisht "Partizani", ka qënë ekipi i parë që ka shprehur interesim për mua. Arsyeja për të kaluar në rradhët e "Partizanit", së pari ka vendosur afërsia kilometrazhe Prishtinë-Beograd, pastaj siç dihet atëbotë të ish-Jugosllavisë, "Partizani", ka pasur shumë simpatizues në Kosovë, sepse ky ekip gjithnje kishte ndonjë shqiptar të aktivizuar në klub. Për nga shikueshmëria "Partizani" ka pasur Kosovën, Malin e Zi, Maqedoninë, tri qendra kryesore për rekrutimin e lojtarëve. Edhe unë si fëmijë, si çdo moshatar i imi isha simpatizues i "Partizanit" të Beogradit, d.m.th. si shumica e kosovarëve, andaj këto ishin arsyet që unë kalova në radhët e ekipit të "Partizanit". Kushtet që më pat ofruar ky ekip ishin shumë të mira, e qe besa edhe "Prishtina", me transferimin tim tek "Partizani", nuk është ndarë keq për nga "leku", kështu që të gjitha komponentet u përmbushën që unë të bëhem lojtar i ekipit të "Partizanit". Kam kaluar mirë në këtë ekip, mirëpo nuk kanë munguar edhe provokimet e ndryshme. Si p.sh. atëbotë kur minatorët e Trepçës, hynë në zgafellë, TV Vesti nga Beogradi, në emisionin në gjuhën shqipe në orën 17:00, më kanë ftuar që unë të bëja thirrje, që minatorët të dalin nga zgafella (kjo është hera e parë që këtë po e bëj publike), më janë paraqitur dy-tri herë emra të ndryshëm të sferës së politikës, mirëpo unë u thashë se nuk merrem me politikë dhe se janë politikanët të cilët mund të bëjnë thirrje ...".
Flamurtari - Partizani i Beogradit
Petro Ruci, lojtar i Flamurtarit të birth_placeorës e kujton kështu atë ndeshje dhe Fadil Vokrrin: "Detyra që na dha trajneri Leonidha Çuri ishte që unë dhe Rrapo Taho të koordinojmë veprimet tona për të ruajtur mirë sulmuesit më të rrezikshëm të Partizanit të Beogradit Milko Gjurovski dhe Fadil Vokrri. Për vetë mënyrën e lojës, që u krijua, më takoi mua të luaj ndaj bashkatdhetarit tim Vokrri. Ai ishte një lojtar i shpejtë, i fortë fizikisht, kërcente shumë në ajër dhe e godiste mjaft mirë topin me kokë. Ai ishte një futbollist mjaft i vështirë për çdo mbrojtje kundërshtare. Si i tillë, ai ishte i vështirë edhe për ne."
Fadil Vokrri kujton nga këto 2 ndeshje: "Në takimin e parë që e zhvilluam në birth_placeorë, ekipi i "Partizanit", ka qenë shumë i dobët, ku humbëm 2:0. Në Kavajë i kam 30 familje kushëri, babai im komunikonte me ta nëpërmjet letrave dhe ekipi ynë më të arritur në Vlorë, një natë para ndeshjes, kanë qenë 2000 tifozë, që më prisnin. Për mua ishte diçka madhështore, me këtë rast dua të falënderoj trajnerin tim në atë kohë Fahredin Jusufin (ish-trajner i Partizanit), i cili më dha leje speciale që të dal dhe të përshëndetem me atë tifozëri që më prisnin. Tani kur po flas po më rrënqethet trupi dhe bashkë me ta kam bërë dikund 1000 fotografi, ndoshta dikush brenda nga klubi më ka përcjellë, mirëpo lejen ma dha Jusufi. Ndërsa sa i përket lojës ““Flamurtari”, me plotë meritë fitoi 2:0", ndërkaq në ndeshjen e kthimit në Beograd, Fadil Vokrri, shënoi golin e dytë, si dhe në Vokrrin shkaktohet penalltia, "Partizani" udhëheq 2:0, ekipi ynë luan shumë mirë, e po ashtu edhe Fadil Vokrri, njëri ndër lojtarët më të mirë në terren, mirëpo në fund të takimit Sokol Kushta shënoi gol, pastaj portieri i "Flamurtarit", Arapi, ka qenë në formë shumë të mirë, kështu që "Partizani", u eliminua nga garat. Humbja e "Partizanit" ka qenë shumë e rëndë, u pasqyrua shumë keq, ku thuhej se si është e mundur që një ekip si "Flamurtari", ta eleminojë ekipin e "Partizanit" të Beogradit, me famë të madhe, kështu që vërtet humbja në Beograd, u përjetua shumë rëndë. Kjo u pasqyrua menjëherë në lojën për Kupën e ish-Jugosllavisë, kundër "Iskres" (anëtar i Ligës së Dytë), ku humbëm, kështu që humbja ndaj "Flamurtarit", na destabilizoi në tërësi".
Fadil Vokrri ka luajtur 12 ndeshje me ekipin përfaqësues të Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë dhe ka shënuar 5 gola.
Fadil Vokrri luan për një periudhë kohe për NIM, Francë
Fadil Vokrri në vitet 1990-1992 luajti për ekipin e futbollit Fenerbahçe të Turqisë dhe korri shumë suksese për këtë ekip.
Pas përfundimit të karrierës si futbollist, Fadil Vokrri u vendos me banim në Francë, ku u bë trajner i një ekipi futbolli të ligës së dytë.
Pas një kohe të suksesshme atje, Fadili u kthye në Kosovë dhe jetoi në Prishtinë.
Funksionet e tanishme të Fadil Vokrrit
Fadil Vokrri ka qenë president i KF Prishtina dhe nën udhëheqjen e tij stadiumi i Prishtinës u modernizua shumë.
Fadil Vokrri ishte president i Federatës së Futbollit Kosovar, FFK.
Lidhje të jashtme
https://web.archive.org/web/20160305142240/http://www.albca.com/aclis/modules.php?name=News&file=article&sid=658
https://web.archive.org/web/20060823112513/http://www.albnet.gr/sport/27shtator.htm
Lindje 1960
Vdekje 2018
Njerëz nga Besiana
Futbollistë jugosllavë
Futbollistë kosovarë
Futbollistë në Ligën e Parë Jugosllave
Futbollistë në KF Prishtina
Futbollistë në FK Partizan
Futbollistë në Ligue 2
Futbollistë në Nîmes Olympique
Futbollistë në Süper Lig
Futbollistë në Fenerbahçe S.K.
Futbollistë në Bourges 18
|
7541
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Atletika
|
Atletika
|
Atletika është një nga sportet më të lashta, që u përfshi në programin e rregullt te lojërave olimpike që në 1896, në Olimpiadën e Parë të kohërave moderne.
Atletika
Fjala Atletik rrjedh nga fjala Greke qe do te thot "athla" gare nepermjet ushtrimit.
Thuhet që është sporti më i vjetër në botë, sport i cili daton si një sport profesional që në mijëvjeçarin e dytë para erës sonë. Atletet ishin një pjesë e privilegjuar e popullsisë që gëzonin respektin e të tjerëve dhe ishin pjesë e hierarkisë më të lartë të qyteteve antike.
Sot Atletika numëron një numër te madh disiplinash, por në antikë ajo ishte e kushtëzuar në vrapime të ndryshme dhe hedhje disku. Gjatë kohës së antikës dhe sidomos erës romake dhe helene shumë sporte që sot paraqiten si sporte në vete (mundja, noti etj) i atribuoheshin sportit të atletikës.
Atletika e lehtë
Në këtë sport hyjnë disiplinat të bazuara në lëvizjet natyrore të vrapimit, kërcimit, gjuajtjes dhe hedhjes dhe të cilat mund të luhen në garë nga një lojtarë, nga më shumë lojtarë apo ekipe lojtarësh. Atletika e lehtë është pjesa kryesore e lojërave olimpike dhe njëherazi është themeli i edukatës fizike dhe mentale të trupit të sportistëve për rezultate të larta në llojet e tjera të sportit. Të gjitha garat e atletikës së lehtë, luhen sipas rregullave të Federatës Ndërkombëtare të Atletikës së Lehtë (IAAF) të kombinuara me vendimet e shoqatave profesioniste kombëtare.
Disiplinat
{| class="wikitable"
! colspan="8" |Vrapimet
! colspan="2" |Kercimet
! rowspan="2" |Hedhjet
! rowspan="2" |Shumegarshet
|-
|Sprint
|Dist. e mesme
|Dist. e gjata
|Stafetat
|Me pengesa
|Pa pengesa
|Ne rruge
|Ecje
|vertikal
|horizontal
|-
|100 m200 m400 m
|800 m1000 m
1500 m
1 Milie
|3000 m
5000 m
10.000 m1 Ore
|4 × 100 m4 × 400 m3 × 800 m (F)
3 × 1000 m (M)
|100 m (F)110 m (M)400 m
|3000 m
|10 km
Gjysmarathon
Maraton100 km
Kroset
|20 km50 km
|Se lartiMe shkop
|Se gjati
Tre hapsh
|Gjyle Disku Shtize Cekici
|Shtatgaresh (F)Dhjetgaresh (M)
|}
a
Vrapimi i lirë
Është disiplinë olimpike në të cilën atletët vrapojnë lirshëm në distanca si:
për meshkuj: 100m, 200m, 400m, 800m, 1500m, 5000m, 10000m, 1000m, 2000m, 3000m, 20000m, 30000m dhe vrapimi brenda 1 ore. Nga lista zyrtare janë tërhequr vrapimet në gjatësi prej 300m, 500m, 7500m, 15000m, vrapimi brenda 2 orëve dhe për vendet me gjuhë angleze nga viti 1976 zyrtarisht ka mbetur vrapimi me gjatësi 1 milje.
Maratona sipas kohës apo sipas gjatësisë
Vrapimi stafetë në gjatësi si vrapimet e tjera të lira
Vrapimi me pengesa
Vrapimi me pengesa me garat në
Vrapimi 110 metra
Vrapimi 200 metra
Vrapimi 400 metra etj.
Gara kërcimi atletik me disiplinat
Kërcimi i lirë mbi shkop (i lirë në lartësirë)
Kërcimi me shkop
Kërcimi (në largësi)
Trehapëshi
Dhjetgarëshi
Ecja në
Ecja 20 km
Ecja 50 km
Atletika e rëndë
Gara gjuajtje atletike
Gjuajta e gjyles
Gjuajta e diskut
Gjuajtja e shtizës
Gjuajtja e çekiçit
Ngritja e peshave
Vrapim me ndryshim drejtimi 10 her 5
Sporte
Atletikë
|
7543
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Zahir%20Pajaziti
|
Zahir Pajaziti
|
Zahir Pajaziti (1 Nëntor 1962 – 31 Janar 1997) ishte njëri nga komandantët e parë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK-së). Lindi më 1 Nëntor 1962 në fshatin Turiçicë të Komunës së Podujevës dhe ra dëshmorë më 31 Janar 1997 në fshatin Pestovë të Komunës së Vushtrrisë, pasi ra në një pritë të organizuar nga forcat serbe. Njihet si "Pushka e Parë e Lirisë", dhe ishte udhëheqësi i grupit të parë të luftëtarëve nga Kosova që bënin stërvitjet në Shqipëri. Pas përfundimit të luftës, ai u shpall Hero i Kosovës.
Pajaziti u lind në një familje bujare në fshatin Turiçicë të Llapit. Ishte fëmija i 5-të i prindërve Qerim Pajaziti dhe Fatime (Rudari) Pajaziti.
Nga dyert e kësaj familjeje kanë dalë ushtarakë që në Luftën e Parë dhe të Dytë Botërore. Po ashtu edhe babai i Zahirit, Qerimi ishte pjesëmarrës aktiv në forcat progresive të asaj kohe.
Zahiri që në fëmijëri ishte rritur në frymën e babait të tij me dashurinë për atdheun.
Shkollën fillore e kreu në fshatin e tij, kurse të mesmen, shkollën e policisë, e regjistroi në vitin shkollor 1976-‘77 në Vushtrri. Nga shkolla u përjashtua me arsyetimin: sjellje të papranueshme ndaj organit të shkollës, arsyetim që përdorej zakonisht për persona që kishin pikëpamje tjera nga organi shkollor i asaj kohe.
Në vitin 1980, bashkë me dy bashkëpunëtorë të tij, Raif Sfishtën dhe Nexhmi Dabinofcin kalojnë ilegalisht kufirin e Shqipërisë dhe për këtë burgosen në Shkodër për 18 ditë. Pas kthimit në vendlindje ai burgoset nga policia lokale e Orllanit dhe dënohet si i mitur me 15 ditë burg.
Pasi që kreu shkollën e mesme në Orllan, Zahiri në vitin 1981 fillon ndjekjen e mësimeve në Fakultetin Filologjik të Universitetit të Prishtinës në drejtimin e gjuhës angleze. Po në këtë vit ai vijon shërbimin ushtarak për 12 muaj dhe në vitin 1985 e vazhdon edhe për 3 muaj në Beograd.
Aktiviteti ushtarak
Në rrethanat e krijuara gjatë grevave të përgjithshme në Kosovë të mbajtura më 3 shator të vitit 1990, Zahiri dhe aktivistët tjerë fillojnë të punojnë për ngritjen e një rrjeti sigurimi në Kosovë. Si rezulltat i kësaj pune Zahiri dhe aktivistët e Orllanit krijojnë Shtabin e Njësisë Guerile në Orllan.
Në vitin 1991, pasi që në Kosovë fillojnë punët ilegale të kordinoheshin me ato legale Zahiri shkon në Shqipëri për qëllime ushtarake. Me tu kthyer në Kosovë në vitin 1992, grupi i tij zbulohet dhe atij i duhet të kalojë në ilegalitet për disa muaj. Deri në 1992 ai kontribuoi në furnizimin me armatim të shtabeve të krijuara në rrethinën e Orllanit.
Gjatë vitit 1994, Zahiri filloi të angazhohet edhe në pjesë tjera të Kosovës për krijimin e UÇK-së. Kështu, ai është një nga themeluesit e Shtabit të Përgithshëm të UÇK-së dhe anëtar i tij që nga fillimi, nga ku fillon të bëhet koordinimi i aktiviteteve politike dhe ushtarake në të cilat ai luante një rol të madh si në zgjerimin e fushës së ndikimit, po ashtu edhe në furnizimin me armatim.
Zahiri shquhet në atë kohë si organizues dhe zbatues i shkëlqyeshëm i sulmeve guerile ndaj forcave serbe në Kosovë, veçanërisht në rajonin e Llapit. Në të gjithë aktivitetin e tij, përkrahjen më të madhe dhe pothuajse të gjithë financimin e ka pasur nga kushëriri i tij Fadil Pajaziti, i cili ishte një biznesmen.[citim i nevojshëm]
Vdekja
Në janar të vitit 1997 grupi i tij zbulohet nga sigurimi serb. Më 31 janar Zahir Pajaziti ishte duke udhëtuar nga Prishtina në drejtim të Vushtrrisë me bashkëluftëtarin dhe nipin e tij Hakif Zejnullahun dhe bashkëluftëtarin tjetër Edmond Hoxhën nga Juniku, forcat serbe kishin zënë pritë në fshatin Pestovë, ku të 3 bien heroikisht gjatë luftimeve.
Urdhri Hero i Kosovës
Më 31 janar 2008, në 11-vjetorin e rënies, Presidenti i Kosovës Fatmir Sejdiu i akordoi Zahir Pajazitit dekoratën më të lartë shtetërore të Kosovës, Urdhrin Hero i Kosovës.
Biografi shqiptarësh
Ushtria Çlirimtare e Kosovës
Dëshmorë
Hero i Kosovës
Lindje 1962
Vdekje 1997
Podujevë
Njerëz nga Prishtina
Absolventët e Universitetit të Prishtinës
|
7546
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Sfe%C3%A7la
|
Sfeçla
|
Sfeçël është një vendbanim në komunën e Besianës, Kosovë. Pas vitit 1999 fshati është i njohur edhe me emrin Laberion.
Gjeografia
Sfeçël është fshat në një lartësi afër 3-4 kilometra nga qyteti i Besianës. Pozita gjeografike fshatit i mundëson që të llogaritet si qendër e fshatrave për rreth dhe është i përshkuar nga lumi Dumnicë.
Sfeçla është fshat rrafshinor me tokë bujqësore të klasit të parë. Fshati ndahet në tri lagje të njohura si: Lagje e Epërme dhe Lagje e Poshtme.
Sfeçla kufizohet me këto fshatëra: Surkishin, Ballocin, Lladocin, Shajkoci, Dumoshin, Gllamnikun dhe Sekiraça.
Demografia
Fshati ka rreth 1700 banorë.
Ekonomia
Kooperative bujqësore "DRITA" në Sfeçël ka një sipërfaqe së tokës pjellore prej : 787 447 m² (78 hektar, 74 ari, 47m²) dhe ndërtesën administrative prej 240 m². Në kohën e Jugosllavisë në Sfeçël kjo kooperativ shoqërore bujqësore ishte shumë më aktive se sot dhe kishte rendimente të larta. Në vitet e 90' ta pothuajse ky aktivitet u shua. Pas luftës filloj reaktivizimi i saj. Bujqësia është edhe sot një ndër burimet kryesore të këtij fshati. Ka dhe ca fabrika private të vogla të cilat gjinden kryesisht në duar private. Aty ka dhe shumë lokale apo shitore private. Shumë njerëz janë të angazhuar në administratë në dhe jashtë Sfeçlës.
Karakteristikë e veçante është rrjeti rrugor i këtij fshati, janë më tepër se 33 Km rruge jo te asfaltuara që shtrihen në Sfeçël, me shumë udhëkryqe dhe pothuajse mundesh të shkosh në të gjitha drejtimet.
Kultura
Jeta shoqërore
Zhvillohet kryesisht në ambiente dhe fusha shkollore. Nuk mungojnë as pajisje moderne si Internet Cafe dhe lokale private. Sfeçla pas luftës 1999 u kyç në ujësjellësin e Batllavës. Ka pasur shumë projekte të realizuara nga udhëheqësit e fshatit p. sh për pastrim ambienti dhe riparimin e rrugëve, ndërtim urash, etj. Në Sfeçël ende nuk ka rrjet telefonik fiks edhe pse premtimet ka pasur me dekada.
Historia
Fillimisht në Sfeçël jetonin këto familje kryesore: Vokrrët, Ajvazët, Ajetët dhe Dodollët. Pas dëbimit nga Serbia të shqiptareve nga vendet e tyre shumë familje zgjodhën Sfeçlen si vendbanim të tyre. Prej vitit 1918-1941 në Sfeçël erdhën 48 familje (të debuara nga vendbanimet e tyre): Topanicët, Vërshecët, Restelicët, Zeqirët (Bollosicet), Reçicët, Murgullët, Muçiqët, Dobratinët, Merofcit, Toqanët, Metehit, Zhitjalit, Doberdolët, Kaqanollët, Bajgorët, Zhushët, Mehanët, Ugrijalitët, Xhakalitët, Perpellacët, Govorët, Bojollët (sot Hyseni), Jetullahët e shumë të tjera.
Pas luftës së dyte botërore jetonin edhe shumë familje serbe të cilëve nga Serbia iu kishte dhëne prone tokësore. Gradualisht ata u tërhoqën dhe që nga vitet e 80ta deri në vitin 1999 jetonin vetëm dy pleq serb të cilët u tërhoqën mbas luftës. Në Sfeçël momentalisht jeton vetëm një familje me prejardhje rome të cilët janë të integruar në jetën shoqërore kosovare dhe kanë qenë para dhe gjatë luftës.
Lufta 1999
Gjatë luftës së Kosovës 1999 në Sfeçël gjinden strehim afër 20.000 refugjate nga rrethina e Llapit. Pastaj ata dhe vendasit u dëbuan nga Sfeçla. Gjatë luftës humben jetën disa civile dhe u dogjën shumë shtëpia. UÇK kishte baze në Sfeçël dhe luftëtar.
Shih dhe këtë
Lista e ardhacakëve - Podujevë
Personalitete
Fadil Vokrri - futbollist
Ali Ajeti - dëshmor
Mehmet Visoka - dëshmor
Adil Vokrri - futbollist
Selatin Vokrri - trajner fut.
Ejup Visoka - politikan
Avdullah Vokrri - Dr. shkence
Islam Visoka - trajner fut.
Imer Topanica - shkrimtar
Gani Ajvazi - Doktorr otorinolaringolog ORL
Shaban Zeçiri - Futbollist
Edon Zeçiri - Futbollist
Lidhje të jashtme
vendndodhja
Podujevë
Fshatra në Kosovë
Fshatra në komunën e Besianës
|
7547
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lidhja%20Demokratike%20e%20Kosov%C3%ABs
|
Lidhja Demokratike e Kosovës
|
Lidhja Demokratike e Kosovës është parti politike në Republikën e Kosovës. Ajo është e orientuar drejt parimeve të demokracisë dhe i përket qendrës së djathtë.
Lidhja Demokratike e Kosovës në zgjedhjet komunale të vitit 2021 doli e para me më së shumti vota, duke fituar në kryeqytet Prishtinë, Pejë, Lipjan, Istog, Viti, Fushë Kosovë, Dragash dhe Junik. Lidhja Demokratike e Kosovës aktualisht ka 15 deputet në Parlamentin e Republikës së Kosovës.
Historia
Në shtator dhe tetor të vitit 1989, një grup shkrimtarësh dhe intelektualësh, në kohën e shqetësimeve më të mëdha politike dhe shoqërore te ne, u pajtua, gati spontanisht, që të themelonte një parti politike, e cila do t’i artikulonte kërkesat politike të shqiptarëve dhe do të bëhej nismëtare e proceseve të pluralizmit, që ishin në nismë në vendet e bllokut të atëhershëm socialist. Ky grup intelektualesh e caktuan kryesinë e LDK-së me kryetar Dr. Ibrahim Rugova, sekretar Jusuf Buxhovi dhe anëtarë të kryesisë Dr. Fehmi Agani, dr.Bujar Bukoshi, dr.Ali Aliu, Nekibe Kelmendi, Mehmet Kraja e shumë figura të njohura shkrimtarësh e intelektualësh të asaj kohe. Kjo lëvizje shqiptare, me program kombëtar e demokratik, duke e bërë program fundamental politik Lirinë, Pavarësinë e Demokracinë e Kosovës, fitoi përkrahjen dhe mbështetjen e popullit të Kosovës. Në kohën e represionit më të egër serb e jugosllav kundër popullit të Kosovës.
LDK-ja organizoi rezistencën politike e qytetare, organizoi jetën sociale, politike e publike, duke promovuar lirinë e fjalës, lirinë e shprehjes, tolerancën e humanitetin, duke promovuar vlerat autentike e universale. LDK-ja, që nga fillimi u shfaq si forcë politike institucionale, duke punuar me mund e sakrifica për ndërtimin e institucioneve demokratike të Kosovës, si bazë fundamentale e shtetit, në mënyrë që të mos rrëshqitet në anarki, arbitraritet e diktaturë.
Menjëherë me tu kthyer pas luftes së fundit në Kosovë LDK me kryetar Dr.Ibrahim Rugovën fitoj zgjedhjet bindshëm, duke ju bashkuar LDK-së edhe shumë anëtarë të tjerë dhe duke fituar kështu miqësi me ndërkombetarë. Lidhja Demokratike e Kosovës përqafon pluralizmin politik që shpreh struktura dhe interesa të ndryshme, që mundëson garën e koncepcioneve dhe të opsioneve të ndryshme politike përmes sistemit parlamentar dhe shumpartiak; angazhohet për mbrojtjen e plotë dhe për zgjerimin e të drejtave dhe të lirive të njeriut, për të drejtën e mendimit dhe të shprehjes së lirë, për lirinë e organizimit politik. LDK-ja lufton kundër çdo forme të urrejtjes, të dhunës e jotolerancës kombëtare e fetare, kundër çdo forme të diskriminimit dhe gjenocidit, kundër çdo tentative të ndryshimit të dhunshëm të strukturave ekzistuese etnike. Angazhohet kundër çdo monopoli politik dhe ekskluziviteti ideologjik, për lirinë e ndërgjegjës dhe të bindjeve politike, angazhohet për pavarësi të gjyqësorit.
Ideologjia
Lidhja Demokratike e Kosovës është parti e qendës së djathtë. Ajo filloi si një lëvizje gjithëpopullore e intelektualëve shqiptarë e cila u angazhua fuqishëm për pavarësinë e Kosovës në fillim vitet 90. Ajo fillimisht udhëhiqej nga Presidenti Ibrahim Rugova, një lider i moderuar e paqësor, i cili ndërtoi raporte me bashkësinë ndërkombëtare dhe orientoi Kosovën drejt perëndimit.
Struktura dhe përbërja aktuale
Kryetari i Lidhjes Demokratike të Kosovës është Dr. Lumir Abdixhiku, i cili u zgjodh në krye të partisë më 14 mars 2021. Nën lidershipin e tij, në zgjedhjet lokale të 17 tetorit, LDK arriti që të rikthehet si partia e parë në vend, duke fituar kryeqytetin dhe 7 komuna të tjera.
Lidhja Demokratike e Kosovës për nënkryetar të saj ka Lutfi Hazirin, Shqipe Mjekiqin, Gazmend Muhaxherin dhe Anton Qunin ndërsa pozitën e sekretarit e mban Imri Ahmeti.
Anëtarët e kryesisë janë
Kujtim Shala
Avdullah Hoti
Hykmete Bajrami
Arben Gashi
Armend Zemaj
Sibel Halimi
Doruntinë Maloku
Ekrem Hyseni
Ardian Shala
Xhafer Tahiri
Alban Zogaj
Vlora Dumoshi
Safet Kamberi
Brikenda Kryeziu
Fadil Krasniqi
Sokol Haliti
Teuta Sahatqija
Valon Murtezaj
Besian Mustafa
Lutfi Zharku
Muhamet Hamiti
Faton Bislimi
Rrezarta Krasniqi
Ilir Ferati
Besa Gaxherri
Lidhjet
Lidhja Demokratike e Kosovës është e vetmja parti politike në Kosovë që është e anëtarësuar në organizatat evropiane të partive politike. Ajo është anëtare në EEP, Partia Popullore Evropiane, që e ka fituar në tetorin e vitit 2012, në mbledhjen e Bukureshtit të EPP-së. LDK-ja e thekson nevojën për përfaqësim sa më të madh në sa më shumë organizata, jo vetëm në EPP, dhe e cek edhe bashkëpunimin që e ka me Jarl Hjalmarson Foundation, me Robert Schumann, me Konrad Adenauer Stiftung (KAS), etj.
Faqja zyrtare e LDKsë
Parti politike në Kosovë
|
7556
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Llapi
|
Llapi
|
Deshironi të dini më shumë për:
Podujevë, qytet i vjetër i Krahinës së Llapit
Lumi i Llapit
Krahina e Llapit
Xhamia e Llapit
ZOLL - Zona operative e Llapit
KF Llapi
Personalitete nga komuna e Podujevës
|
7562
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ilir%20Zeka
|
Ilir Zeka
|
Ilir Zeka është mundist i klubit të mundjes "Kek Prishtina" në Prishtinë. Ai garon për këtë klub qe 6 vite. Ai është 17 vjeçar në shkollën e mesme ekonomike. Rezultatet e këtij mundësi janë :
Vendi i I-rë në turnirin gjithëkombëtar në Prizren në vitin 2002.
Vendi i I-rë në kampionatin e Kosovës për senior në vitin 2003 në Prishtinë.
Vendi i I-rë në turneun memorial "Nexhat Braha" në vitin 2003 në Prizren.
Vendi i II-të në turneun e mundjes ne vitin 2002 në Sharr Hani Elezit.
Vendi i II-të në Takimin mbarëkombëtar për të rinj në vitin 2003 në Shqipëri.
Vendi i II-të në Kampionatin e Kosovës për kadet në vitin 2003 në Prishtinë.
Vendi i II-të në Kampionatin e Kosovës për kadet në vitin 2004 në Prishtinë.
Vendi i III-të në Kampionatin e Kosovës në vitin 2003 në Prishtinë.
Vendi i III-të në Kampionatin e Kosovës për kadet në vitin 2003 në Prishtinë.
Garimi i parë ishte në vitin 2000 në 35 kg në Kampionatin e Kosovës ku zuri vendin e dytë. Prej atëherë filluan rezultatet e shkëlqyeshme të këtij mundësi. Të gjitha këto rezultate i arriti me ndihmën e trajnerëve të shkëlqyeshëm Mirsad Krasniqi dhe Mustafë Syla.
Poashtu ka edhe disa mirënjohje nga Federata e Mundjes e Kosovës si mundësi më i mirë i vitit.
Mundës
|
7563
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Reshat%20Arbana
|
Reshat Arbana
|
Reshat Arbana lindi më 15 shtator 1940 në Tiranë, Shqipëri. Ai është një aktor teatri dhe filmi. Një nga aktorët më popullorë të kinemasë shqiptare, me mbi 35 role, duke filluar që nga viti 1963.
Pasi i kreu studimet në shkollën e lartë për aktorë “Aleksander Moisiu”, pranë Teatrit Kombëtar në Tiranë, më 1968, filloi punë në Radio Tirana. Nga viti 1977 e deri sa doli në pension ishte aktor i Teatrit Kombëtar të Tiranës.
Ndër rolet më të spikatura në film: Samiu tek Fije që priten 1976, Prefekti tek Gjeneral gramafoni 1978, Bimbashi tek Liri a vdekje 1979, Isa Boletini tek Nëntori i dytë 1982, Ahmeti tek Dora e ngrohtë 1983, Adnani tek Hije që mbeten pas 1985, Aliu tek Binarët 1987, Emili tek Rikonstruksioni 1988, Kuke Memini tek Balada e Kurbinit 1990. Për rolet e Dajlan Beut tek Kush vdes në këmbë 1984 dhe Kryetarit të Këshillit tek Kur hapen dyert e jetës 1986 ka fituar Medalionin e Festivalit të Filmit më 1985 e 1987.
Në maj 2004 u rikthye në skenën e Teatrit Kombëtar me rolin e protagonistit në dramën Streha e të harruarve.
Më 7 tetor 2011 Presidenti i Republikës, Bamir Topi i akordoi zotit Reshat Arbana Urdhrin “Nderi i Kombit” me motivacionin: "Aktorit të shquar të teatrit dhe kinematografisë, i cili me interpretimin mjeshtëror dhe origjinalitetin e tij u bë një artist popullor e shumë i dashur për publikun, rolet e të cilit kanë pasuruar me vlera të reja kulturën kombëtare.”
Më 26 nëntor 2011 në koncertin "Nëntori II" organizuar në kuadrin e javës së kulturës shqiptare me rastin e 99 vjetorit të shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, Shoqata shqiptare në Parma të Italisë "Scanderbeg" i dorëzoi çmimin "Skënderbeu - Diaspora shqiptare në Itali" zotit Reshat Arbana të akorduar në emër të 24 shoqatave dhe subjekteve në Itali me motivacionin: Për personalitetin e jashtëzakonshëm, cilësinë artistike dhe frymëzimin me të cilin ka interpretuar role, histori, ngjarje, duke i pasuruar me humanizmin dhe kulturën që e karakterizon përherë. Çmimi ju dorëzua nga përgjegjesi i organizimit të shoqatës "Scanderbeg Parma" zoti Durim Lika.
Filmografia
Ada (2013)
Në kërkim të kujt (2009) - serial nga Top Channel, Asim Qani
Familja Moderne (2008) - serial nga Kosova, Gjergji
Kaskadori shqiptar (1998) (TV)
Vite të rëndësishme (1997)
Jeta në duart e tjetrit (1991) - Profesori
Balada e Kurbinit (1990) - Kuk Memini, kryezoti
Vetmi (1990) - Andri
Flutura në kabinën time (1988) - Xhaxhai
Rikonstruksioni (1988) (TV) - Shoku Emil, Kryeinxhinieri i kantierit
Binarët (1987) - Ali Morina
Kur hapen dyert e jetës (1986) - Kryetari i këshillit të fshatit
Hije që mbeten pas (1985) - Adnan Kodra
Të paftuarit (1985) - Mark Ukacjerra
Kush vdes në këmbë (1984) - Dajlan Beu
Shirat e vjeshtës (1984) - I deleguari i Ministrisë
Zambakët e bardhë (1984) - Pedagog Petriti
Dora e ngrohtë (1983)- Ahmeti
Fundi i një gjakmarrjeje (1983) - Komandanti i Xhandarmërisë
Gracka (1983) - Gjenerali Amerikan
Kohë e largët (1983)
Nëntori i dytë (1982) - Isa Boletini
Shokët (1982) - Nikolla
Gjurmë në kaltërsi (1981) - Komandanti
Intendenti (1980) - Kryetari i këshillit të fshatit
Liri a vdekje (1979) - Bimbashi
Nga mesi i errësirës - (1978) - Zoti Ugolini, Keshilltari
Gjeneral gramafoni (1978) - Prefekti
Kur hidheshin themelet (1978) (TV) - Beqir Aga
Fije që priten (1976) - Sami Ameni
Pylli i lirisë (1976) - Xha Kovi
Tinguj lufte (1976) - Mësues Naimi
Kapedani - (1972) - Një nga të rinjtë e fshatit
Plagë të vjetra (1968) - Pacienti
Duel i heshtur (1967), - Islami
Komisari i dritës (1966) - Nikoll Mustaqeziu
BABAI (2019) Premire teatrale ne Teatrin "Skampa"- me regji te Spiro Duni
Referime
Biografi shqiptarësh
Aktorë shqiptarë
Njerëz që jetojnë
|
7566
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Hajdar%20Dushi
|
Hajdar Dushi
|
Hajdar Dushi (Prishtinë, 18 shkurt 1916 - Kalaja e Dodës, 24 shtator 1944) ka qenë anëtar i Grupit Komunist të Shkodrës, ndër të parët veprimtar i rezistencës antifashiste në Shqipëri dhe Jugosllavi dhe "Hero i Popullit" nëpër këto vende pas Luftës së Dytë Botërore.
Biografia
U lind në Prishtinë më 18 shkurt 1916, familja e tij u kthye në Gjakovë prej ku kishte prejardhjen pas Luftës së Parë Botërore. Më pas nisi shkollimin fillor në Prishtinë dhe vijoi mësimet në Medresenë e Shkupit. Por i la mësimet atje dhe shkoi në Shqipëri, ku ndoqi dhe përfundoi arsimin e mesëm në Gjimnazin e Shkodrës. Qe pjesë e celulave komuniste që kishin nisur dhe zhvillonin veprimtarinë e tyre në atë gjimnaz së bashku me Emin Durakun, Haki Tahën dhe Lazër Radin.
Në kohën e okupimit fashist Hajdar Dushi konsiderohej nga okupatorët si propagandues i ideve të rrezikshme në Durrës, Vlorë, Berat, Elbasan dhe Korçë. Hajdar Dushi ishte prijës i demonstratave të prillit të vitit 1942 në Durrës. Ai ishte njohës i mirë i disa gjuhëve të huaja si anglishtes, italishtes, gjermanishtes dhe turqishtes. Ishte ndër të parët që përktheu pjesë të "Kapitalit" të Marksit në shqip. Dushi ka përkthyer edhe disa libra kryesisht me karakter të lëvizjes antifashiste për shkak të të cilave ai u arrestua dhe pas 9 muajve iku nga burgu.
Ka qenë pjesëmarrës i mbledhjes së Bujanit dhe ishte një ndër formuluesit e "Deklaratës së Bujanit"
Hajdar Dushi u vra në moshën 28 vjeçare më 24 shtator 1944 nga forcat që ishin kundër lëvizjes në afërsi të Kalasë së Dodës (Rrethi i Dibrë, Shqipëri)
Mirënjohjet
Hero i Popullit
Si shenjë nderimi të punës së tij, pas luftës antifashiste shumë ente, objekte shoqërore, shkolla, shoqata kulturore, sportive etj e mbajnë emrin e tij.
- Hajdar Dushi, ishte anëtar i Partisë Komuniste Shqiptare qe me themelimin e saj ne 8 nëntor 1941. Hajdar Dushi, ishte përgjegjës i celulës se Grupit Komunist te Shkodrës, ne qytetin e Durrësit ; dhe Spiro Bakalli, ishte përgjegjës i celulës se Grupit Komunist te Korçës, ne qytetin e Durrësit. Ata u takuan, vetëm qe te dy, ne një kafe kofidenciale te qytetit te Durrësit, dhe përcaktuan, vendosen, se cilët anëtare, nga seicili Grup, do ti propozoheshin mbledhjes themeluese te PKSH, për tu pranuar si anëtare te PKSH ne 8 nëntor 1941. Pas themelimit te PK Shqiptare, fillon puna për organizimin e saj edhe ne qytete dhe fshatrat e Shqipërisë. Njësia me e madhe organizative e PKSH ne terren ishte Qarkori. P.Sh. Qarkori i PKSH Durrës mbulonte Durrësin, Matin, Myzeqenë. Sekretar Politik i PKSH, ne mbledhjen e pare, për Qarkorin e Durrësit, u zgjodh, me votim te fshehte, Spiro BAKALLI, qytetar i Durrësit, djali i Vasil Bakallit, tregtar durrsak dhe njëkohësisht zv/kryetar i Bashkisë se Durrësit, i zgjedhur nga populli, nga viti 1928-1942. Po ne këtë mbledhje Hajdar DUSHI u zgjodh sekretar organizativ i Qarkorit te PKSH, Durrësit. Hajdar Dushi u dërgua nga PKSH për te ndihmuar organizimin, përhapjen, zgjerimin e mëtejshëm te lëvizjes nacional çlirimtare edhe ne Kosove. Hajdar Dushi është vrare pabesisht, tregonin miqtë e tij. Madje përmendnin edhe emrin e bajraktarit bashkëpunëtor ne vrasjen e DUSHIT. Por kjo e fundit, sot, është e parëndësishme për aq koha sa presim qe te ribehemi njësh. Një familje. Një komb. Një shtet.
Shiko dhe këtë
Shoqëria Kulturo Artistike Hajdar Dushi
Referime
Lindje 1916
Vdekje 1944
Njerëz nga Prishtina
Komunistë shqiptarë
Hero i Popujve të Jugosllavisë
Hero i Popullit
|
7578
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/2003%20n%C3%AB%20film
|
2003 në film
|
Box office
Filma
Ngjarje
Çmime
Rekorde
Vdekje
Vite në film
|
7588
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20qyteteve%20sipas%20banor%C3%ABve
|
Lista e qyteteve sipas banorëve
|
Kjo është lista e qyteteve sipas banorëve.
Burime të jashtme
Mongabay.com - Popullsia e qyteteve botërore sipas mongabay.com në vitin 2005
Referime
!
Qytete
|
7606
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KF%20Besiana
|
KF Besiana
|
KF Besiana është klub futbollistik nga Podujeva dhe merr pjesë në Superligën e Kosovës në futboll. KF Besiana në vitin 2002 është shpallur kampione e Kosovës.Kf Besiana është shuar.
Histori
KF Besiana u formua ne vitin 1995. Në sezonin 2001/02 u shpall kampione e Kosovës në futboll si dhe fituese e Kupës së Kosovës dhe Superkupës së Kosovës. Gjate sezonit 2001/02 barrën kryesore e mbajti ky formacion Qosa, Hoxha, Avdyli, Statovci, Kurti, Oguta, Islami, Arifi, Vokrri (Aliu), Rrahmani, dhe Munishi.
Disa nga futbollistet që barten barrën kryesore të Besianës nder vite :
Bejtush Bejta, Arsim Durmishi, Elvis Osmani, Ynall Duraku, Shefqet Kurti, Xhevat Kurti, Bedri Behrami, Bekim Behrami, Ilir Izmaku, Erdin Hashani, Vyrty Hashani, Valon Mjekiqi, Burim Hashani, Driton Vokshi, Enis Aqifi, Baki Bulliqi, Burim Murseli, Kushtrim Munishi, Visar Aliu, Bekim Isufi, Faruk Nazifi, Sabri Osmani, Ismet Ramushi, Agron Istrefi, Astrit Hyseni, Ndrec Komani, Filip Koci, Kristian Nushi, Blerim Azizi, Shpetim Babaj, Dukagjin Zefi, Erkan Sylejmani, Fadil Ademi, Suad Pertinac, Sadik Rrahmani, Suad Keqi, Eroll Salihu, Adil Vokrri, Eroll Konushevci, Driton Rrahmani, Driton Islami, Ahmet Haliti, Ekrem Avdyli, Masar Qosa, Labinot Qosa, Faruk Statovci, Bekim Visoka, Artan Tahiri, Vellaznim Visoka, Ahmet Cerovic, Adis Mehovic, Adnan Nuradinovic, Emir Ragipovic, Ahmet Ahmetovic, Elvedin Hajkovic, Chijoko Declan, Emannuel Ojekwu, Tielen Oguta, Emiliano Rrodhaj, Ervis Osmani, Adem Bakia, Ylber Aliu, Bashkim Arifi, Jeton Elezi, Jeton Mehmeti, Vullnet Emini, Burhan Emerllahu, Bujar Islami, Arsim Plepolli, Ardian Shehu, Fitim Hoxha, Blerim Haxholli, Emin Bajrami, Gezim Sadriu, Bujar Blakqori, Vëllaznim Visoka
etj.
Trofetë e mëdhenj
Liga e Parë
Fitues (1): 2003.
Kupa e Kosovës
Fitues (1): 2002.
Superkupa e Kosovës
Fitues (1): 2002.
Lojtaret
1.Florım Potera
2. Drıton Vokshı 08.20.1981 mbrojtes
3. Filip Koci 10.03.1976 mbrojtes
5. Kujtim Kutllovci 01.05.1985 mbrojtes
7. Përparim Buzaku 06.25.1974 mesfushor
8. Ervis Osmani 07.28.1981 mesfushor
9. Adem Bakiu 05.15.1976 sulmues
10. Bujar Blakçori 02.04.1985 mesfushor
11. Ismet Ramushi 11.16.1979 sulmues
13. Ilir Sekiraça 01.20.1985 mesfushor
14. Adnan Murati 19.11.1993 sulmues
15. Driton Mahmuti 04.03.1985 mbrojtes
16. Ojukwu Ikechukwu 03.26.1981 mesfushor
17. Ali Haxhiu 12.15.1978 mesfushor
18. Driton Potoku 23.11.1980 mesfushor
19. Burim Sadiku 07.25.1985 mesfushor
6. Bekim Isufi - mesfushor
23. Ilir Izmaku 05.17.1983 mesfushor
24. Jeton Mehmeti 05.17.1985 mbrojtes
25. Ahmet Haliti 1 Tetor 1989 mesfushor
12. Driton Ibrahimi - 23 Mars 1986 portier
21. Chijoko Declan - sulmues
20. Burim Sadiku - mesfushor
22. Bejtush Bejta -mesfushor
Trajneri
Kryetrajneri i këtij klubi quhet Selatin Vokrri ndërsa ndihmës trajner janë Idriz Mehmeti dhe Shaban Hajdari.
Rezultate
Dy ndeshje miqësore ndërkombëtare të KF Besiana :
KF Besiana 2-0 Olimpija (Sarajevo)
KF Besiana 0-2 Genclerbirligi
Lidhje të Jashtme
Besiana
Podujevë
|
7616
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20shkrimtar%C3%ABve%20t%C3%AB%20huaj
|
Lista e shkrimtarëve të huaj
|
Kjo është lista e autorëve dhe shkrimtareve të ndryshëm të librave dhe romaneve, përveç shkrimtarëve dhe shkrimtareve shqiptarë të cilët janë tek lista e shkrimtarëve shqiptar
Shkrimtarët më eminent
A
Agatha Christie
B
C
Charles Baudelaire
Franz Kafka
George Gordon Byron
Gabriel García Márquez
Nazim Hikmet
William Shakespear
Stefan Zweig
Hermann Hesse
Johann Wolfgang Goethe
Friedrich Nietzsche
Friedrich Schiller
Erich Kästner
Karl May
Honore de Balzac
Jean-Jacques Rousseau
Edgar Allan Poe
Ernest Hemingway
Jack London
Stephen King
Oscar Wilde
Lista tjera të shkrimtarëve
Lista e librave të fantazisë
Lista tjera të botimeve
Lista e shkrimtarëve të fantazisë
|
7620
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Besiana%20%28kthjellim%29
|
Besiana (kthjellim)
|
Besiana apo Podujeva - Qytet
Besiana (Emër) - emër femëror shqiptar
Besiana Mehmedi - këngëtare
KF Besiana - Klub futbollistik
|
7626
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Srinivasa%20Ramanuxhan
|
Srinivasa Ramanuxhan
|
Srinivasa Aiyangar Ramanujan ka lindur më 22 dhjetor 1887 në Erode, Tamil Nadu; dhe ka vdekur më 26 prill 1920 në Kumbakonam.
Matematikan i njohur indian i cili edhe pse pa shkollim të plotë formal shquhet për rezultatet e tij në teorinë e numrave. Së bashku me anglezin Godfrey Harold Hardy në vitin 1918 ai e dha formulën asimptotike për llogaritjen e numrit të particioneve të numrit natyral n që shënohet me p(n) me barazimin
Matematikanë indianë
Autodidaktë
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.