madde
stringlengths 1
118
| anlam
stringlengths 0
843
| ornek
stringlengths 0
301
⌀ |
|---|---|---|
anafora konmak | bir şeyi emek harcamadan elde etmek | null |
aramızdan ayrılmak | vefat etmek | Dünya Türkolojisinin de kendisinden heyecanla beklediği tam bir köken bilimi sözlüğünü yayımlamadan aramızdan ayrılmıştır. |
odacıklı | Birçok bölmeye ayrılmış olan | null |
arkadan iş çevirmek | birisiyle ilgili gizli saklı işler yapmak | Güvendiği bir insan, ona göre dostu, onun arkasından iş çevirmiş ve onu tek başına bırakmaya çalışmış. |
arusekli | Arusek kakılarak süslenmiş (mobilya, tavla, ud vb.) | null |
gri propaganda | Hedef kitleyi, kaynağı belli ve görünür olmayan bilgilerle zihninde çelişki yaratarak yönlendirmeyi amaçlayan propaganda türü | … yani bir istihbaratçı olarak iyi bildiği gri propaganda tekniğini kullanıyor: Yalanı, gerçekle besliyor. |
guruldatma | Guruldatmak işi | null |
guruldatmak | Guruldama sesi çıkartmak | null |
atıf almak | çalışmasına atıf yapılmak | null |
ayak banyosu | Ayak sağlığını korumak, baş ağrısı vb. rahatsızlıkları gidermek amacıyla ayakları sıcak veya ılık suda bekletme işlemi | null |
ayak banyosu | Bu işlemin yapıldığı özel kap | null |
aygın | Bitkin durumda olan | Aygın mısın Halime’m, baygın mısın gel / Hiç haberin gelmiyor, dargın mısın gel |
azı karar çoğu zarar | “hiçbir zaman aşırıya kaçılmamalıdır” anlamında kullanılan bir söz | Saban koşmayacaksın. Azı karar, çoğu zarar diyeceksin. Sezdirmeyeceksin. |
azlaştırma | azaltma | null |
azlaştırmak | azaltmak | null |
bağırta bağırta | Bağırtarak | Tekrar geri dönmüşler, imparatorun ağlamasına, Meryem Ana’yı imdada çağırmasına aldırmadan gırtlağına basıp bağırta bağırta kafasını kesmişler. |
balayına çıkmak | balayını geçirmek için tatile gitmek | null |
barbut atmak | barbut oynamak | null |
başçılık | işçibaşılık | Oradan çıkıp başka bir başçının yanında çalışmaya başlamış. Sonra da karşı handa kendisi başçılığa girişmiş. |
başı kapalı | Başı örtülü olan (kadın); başı bağlı, başı örtük, başı örtülü | null |
başı kapalılık | Başı kapalı olma durumu; başı bağlılık, başı örtüklük, başı örtülülük | null |
başkadın | Devlet başkanı veya cumhurbaşkanının eşi; başbayan | null |
başkadın | Padişahın nikâhlı kadınlarından en eskisi | null |
başlama noktası | başlangıç noktası | null |
başlama tahtası | Yeni öğrenenlerin kullandığı özel bir tür sörf tahtası | null |
başlama tahtası | Yüzmeyi yeni öğrenenlerin kullandığı tahta, plastik vb. araç | null |
batağan | bataklık | null |
batağan | Eline geçen parayı boş yere harcayan (kimse) | null |
yüz sineği | Çift kanatlılardan, merkezden aşağıya doğru giden siyah benekli turuncu karınlı, dişileri erkeklerden daha büyük olan, at, eşek ve büyükbaş hayvanların yüzünde ve genellikle göz çevresinde görülen, mukus, tükürük veya gözyaşında bulunan proteinle beslenen, uçma gücü yüksek bir tür sinek (Musca autumnalis) | null |
ünsüz harf | bk. ünsüz | null |
horon vurmak | horon oyununu oynamak | Birlikte bir horon vurduk ki karşı dağlar inildedi. |
hadi canım oradan | inanmama sözü | Hadi canım oradan, bu masal amma da yalancı! |
tezleşme | Tezleşmek (II) durumu | null |
tezleşmek | Tez (II) durumuna gelmek | null |
tezleştirmek | Tez (II) durumuna getirmek | null |
utmak | ütmek (II) | null |
analiz edilmek | çözümlenmek | null |
analiz edilmek | değerlendirilmek | null |
iç yönetmelik | Bir kuruluş, meclis, kurum vb.nin iç işlerini düzenleyen talimat; dâhilî talimatname | null |
geceye kalmak | gecenin geç saatlerine kadar kalmak | Geceye kalmam; merak etme, sen sofrayı kur. |
kıymetlendirilme | değerlendirilme | null |
kıymetlendirilmek | değerlendirilmek | null |
hususi pasaport | 1, 2 veya 3. derecede olan devlet memuru, eski bürokrat, görevde olan il veya ilçe belediye başkanı, kanunla belirlenmiş kişiler ile bunların eş ve çocuklarına verilen pasaport; yeşil pasaport | null |
tabiat yasası | doğa kanunu | null |
yardımcı doçent doktor | doktor öğretim üyesi | null |
püsküllenme | Püsküllenmek durumu | null |
püsküllenmek | Püskül durumuna gelmek | null |
ağaç yaprağıyla gürler (veya güzeldir) | insan işlerini yakınlarından güç alarak daha kolay yapar | null |
yazı geçirmek (veya çıkarmak) | yaz mevsimini bir yerde geçirmek | null |
hizmet pasaportu | Hedef kitleyi, kaynağı belli ve görünür olmayan bilgilerle zihninde çelişki yaratarak yönlendirmeyi amaçlayan propaganda türü; gri pasaport | null |
Birmanca | Myanmar halkı tarafından kullanılan dil | null |
Birmanca | Bu dille yazılmış olan | null |
hayal âlemi | hayal dünyası | null |
işsever | İşine düşkün; işkolik | null |
üst yanı | yukarı yanı, yukarıda olan bölümü | Ben onu Şehzade Camisi’nin üst yanında, sokak içi, eski ahşap bir evde tanıdım. |
içine konuşmak | kızgınlığını yanındakilerin duymayacağı biçimde kısık sesle, kendi kendine söylemek | null |
şükürsüzlük | Şükretmeme durumu | null |
yol yöntem | yol yordam | null |
kadın milleti | Toplumun dişi cinsten oluşan bölümünün tümü; karı milleti, karı kız milleti | null |
yalancı tan | Tan yerinde gün doğmadan beliren, sonradan kaybolan geçici aydınlık; fecrikâzip | null |
fıldır fıldır | Göz sürekli ve hızlı bir biçimde sağa sola dönerek | null |
köyaltı | İdari yönden bir köye bağlı olan, eğitim, sağlık vb. hizmetleri bağlı olduğu köyden alan, en az 50 kişiden oluşup bağlı olduğu köye en az 2 km uzaklıkta olan, sürekli ikamet edilen yerleşim birimi; bağlı, köy bağlısı | null |
erkek kardeş | Bir kimsenin erkek cinsten kardeşi | null |
karmakarışıklık | Karmakarışık olma durumu; darmadumanlık | null |
taş kafalı | kalın kafalı | null |
börek çevirmek | börek yapmak | Çarçabuk peynirli tava böreği çevirmişti Gül abla; elektrikli semaveri çardağa taşımış, masaya gelincik desenli İngiliz keteninden bir örtü sermişti. |
Urfalı | Şanlıurfalı | null |
Urfalılık | Şanlıurfalılık | null |
Antepli | Gaziantepli | null |
Anteplilik | Gazianteplilik | null |
Maraşlı | Kahramanmaraşlı | null |
Maraşlılık | Kahramanmaraşlılık | null |
Kahramankazanlı | Kahramankazan ilinden olan kimse; Kazanlı | null |
Kahramankazanlılık | Kahramankazanlı olma durumu; Kazanlılık | null |
Kazanlı | Kahramankazanlı | null |
Kazanlılık | Kahramankazanlılık | null |
deneyimsizce | Deneyimsiz bir biçimde; tecrübesizce | null |
küçültülmek | ufaltılmak | null |
şundan dolayı | Şunun için; şu açıdan, şu bakımdan, şu yönden, şu yüzden | null |
katmansız | Katmanları olmayan, katmanlardan oluşmayan; tabakasız | null |
dil içi çeviri | Bir dilin tarihî dönemlerindeki biçimleriyle yazılmış bir metnin günümüz diliyle ifade edilmesi | null |
dil içi çeviri | Bir dilin kelimelerine ait varyantların günümüz diliyle ifade edilmesi | null |
kalp hastalığı | Kalbin sağlıklı bir biçimde çalışmasını engelleyen bozukluklara verilen genel ad; kalp (I) | null |
spor araba | Küçük hacimli, genellikle iki koltuklu ve iki kapılı olarak geliştirilen, hızlı kullanım sağlayan, yüksek performanslı araba; spor otomobil | null |
spor otomobil | spor araba | null |
sotelenme | Sotelenmek durumu | null |
sotelenmek | Soteleme işi yapılmak | null |
kantarongiller | Yaprakları karşılıklı, çiçekleri er dişi, birleşik çanak yaprakları 4-5 tane, birleşik taç yaprakları 4-12 tane olan, kapsül tipi meyveli, bir, iki veya çok yıllık, otsu ve çalımsı bitkilerin içinde bulunduğu familya (Gentianaceae) | null |
köy bağlısı | köyaltı | null |
karşı atak | Bir saldırıya karşılık olarak yapılan saldırı | Bir karşı atak geliştiriyordum kendimce; ilgisiz, vurdumduymaz. |
karşı atak | Karşı takımın yaptığı bir akını durdurup hemen arkasına geçme işi; karşı akın, kontratak | null |
eteği belinde | Kıvrak ve hamarat | Eteği belinde, bütün evi o çeviriyor. |
katana gibi | iri yarı olan | null |
poşe yumurta | Kaynama noktasına yaklaşmış suya kırılarak sarısı az, beyazı tam olarak pişirilmiş yumurta | null |
şeref belgesi | Bir devletin veya bir kuruluşun kendisine şeref kattığını düşündüğü bir kişiye verdiği belge; onur belgesi | null |
oligark | Oligarşi düzeni içinde yer alan, çok zengin yönetici veya iş adamı | null |
tarafçı | yandaş | null |
tarafçılık | yandaşlık | null |
kırlangıç bayrak | Üzerinde kurum veya kuruluşların isim, logo, iletişim bilgisi veya bunlarla birlikte vermek istedikleri mesaj yazılı, genellikle alt kısmı ters v biçiminde kesilmiş olan bayrak; kırlangıç | null |
siyah pasaport | diplomatik pasaport | null |