Search is not available for this dataset
id
stringlengths 0
8
| title
stringlengths 1
247
| text
stringlengths 1
566k
| url
stringlengths 0
44
|
|---|---|---|---|
Sean Connery | Thomas Sean Connery (1930 - 2020) nakeuh sidroe aktor asay Scotland. | ||
Tjoet Nja' Dhien (film) | Tjoet Nja' Dhien nakeuh film drama epos biografi seujarah Indônèsia thôn 1988 nyang geuisutradara lé Eros Djarot. Film nyoë meurumpok meunang "Piala Citra" seubaoë film paléng got lam Festival Film Indônèsia 1988. Film nyoë jimeubintang lé Christine Hakim sebubagoë Tjoet Nja' Dhien, Piet Burnama seubagoë Pang La'ôt, Slamet Rahardjo (aduën Eros Djarot) seubagoë Teuku Umar, ngon jidukông cit lé ramèe artis Indônèsia ngon ramèe ureuëng Acèh nyang jpeurôh lam keuruja peugot film nyan.
Film nyoë jipeusak lé Indônèsia keu "Academy Awards" keu-62 thôn 1990 keu peuneuyum film meubahsa aséng nyang paléng got. Meuhat keuh film nyan hana leupah bak peucalon phôn tamong keunan. | ||
Harah Jawoe | Harah Jawoe nakeuh haraih Arab nyang geu-ubah keu geutuléh Meulayu, Acèh, Minangkabau, Banjar ngon Tausug seureuta padum-padum boh bahsa la'én di Asia Teunggara. Kayém jih neunguy haraih nyan keu teunuléh ngon seunurat bhaih agama.
Haraih Jawoë geunguy keu salah saboh haraih raseumi lam Keurajeuën Brunei Darussalam, geunguy cit keu saboh peuniléh haraih standar lam bahsa Meulayu. Bak neunguy nyang leubèh jroh seunurat lam bahsa Meulayu nakeuh nyang geunguy lam geunantoë haraih Latèn nyang geukheun haraih Rumi. Lam teumadôn Meulayu neunguy haraih nyoë leubèh meusaneut geunguy keu agama ngon reusam. Meuhat nyang neunguy haraih nyoë keu neubuët siuroë-uroë that geupakoë cit lam da'irah ureuëng Meulayu Pattani Thailand Seulatan ngon Kelantan di Malaysia seureuta lé padum-padum boh kawan ureung Islam nyang geuduëk di Filipina Seulatan.
Asai nan.
Narit Jawoë nakeuh narit bahsa Acèh nyang teuka nibak narit "Jawi" (جاوي), nyoë meuhat geumeukeusud ke saboh narit sifeuët ngon nan benda Jawah lam bahsa Arab (جاوة). "Jawah" ngon "Jawi" ka geunguy lé ureuëng Arab keu narit nyang geupeusaban bak neukheun keu wilayah La'ôt Teunggara Asia ngon mandum ureuëng nyang meuduëk disinan, peukara nyang meusaban lagèe jeunèh nan nyang geupham lé ureuëng Iërupa keu geupeunan istilah Pulo-pulo Meulayu ngon Ras Meulayu ngon Jaza'ir al-Jawi (Pulo-pulo Jawi) ngon Bansa Jawi.
Tarèh.
Lahé haraih nyoë nakeuh that meukeumat langsông ngon teuka agama Islam u Pulo-pulo Meulayu, haraih nyoë geu-angkèe nibak haraih Arab keu geutuléh narit ngon tutô Meulayu. Ngon seubab nyan keuh jeuët keu le that ubah, teunamah ngon kri geunantoë padum-padum boh haraih keu jeuët teurimong su nyang hana lam bahsa Arab (lagèe tutô /o/, /p/, atau /ŋ/).
Watèe peungarôh Hindu-Budha mantong kong di wilayah Asia Teunggara, haraih Pallawa that utama geunguy lam teunuléh Meulayu. Saboh batèe jirat nyang na meutarèh 290 H (910 M) bak jirat Syèh Abdul Qadir bin Husin Syah Alam nyang na di Alor Setar, Kedah, saboh batèe jirat nyang geuteumèe di Pekan, Pahang meutarèh 419 H (1026 M), saboh batèe jirat nyang geuteumèe di Phan Rang, Viètnam meutarèh 431 H (1039 M), bateè jirat meutarèh 440 H (1048 M) geuteumèe di Bandar Seri Begawan , Brunei, ngon batèe jirat Fatimah Binti Maimun Bin Hibat Allah nyang geuteumèe di Gresik, Jawa Timu]] meutarèh 475 H (1082 M).
Bak masa phôn-phôn meukeumang agama Islam, teunuléh Arab geupeurunoë keu ureuëng-ureuëng nyang ban meu-agama Islam lam buët agama ngon ibadat matong, lagè keu jeuët geubeuët Al-Quran ngon Shalat. Seubab nyan keuh hana that ssôah keuh haraih Arab jeuët keu geuteurimong lé ureuëng Meulayu meusaban ngon meu-Islam ureuëng nyan. Hana trép meunan laju ka jeuët geupeugot saboh kri la'én keu peupaih haraih Arab keu teunuléh narit Meulayu. Lé tutô meulayu nyang hanjeuët geutulh langsông ngon haraih Arab kajeuët keu geutuléh ngon haraih Jawoë, ngon jeuët geumeuphôm ngon geubeuët keu seunurat raseumi nanggroë atawa teunuléh agama. Meusaban cit lagèe kri geuteurimong haraih Arab di Turki, Parsi ngon India nyang ka na leubèh awai lom, ngon nyan keuh dudoè lam tarèh Meulayu Raya haraih Jawoë ka jeuët keu saboh kri teunuléh Islam lam teumadôn Meulayu.
Tanda paléng awai teunuléh Jawoë nyoë na di Malaysia ngon na Seunurat Terengganu nyang meutaréh 702 Hijriah atawa abad keu-14 Masehi (Taréh nyoë meubacut kureuëng paih cit meuseubab beunileuëng thôn disinan geutuléh kon ngon angka). Salang neunguy haraih Jawoë bak keurajeuën-keurajeuën Meulayu nakeuh bak phôn watèe Pasè, sampoë Keurajeuën Johor, Keurajeuën Acèh seureuta akhé that Keurajeuën Pattani bak abad keu-17. Bak abad keu 19 haraih Romawi phôn ka geunguy disinan. Haraih Jawoë teutap cit na geunguy nibak masa ka jitamong kolonial Iërupa.
Nyan keuh meuhat that peunténg haraih jawoë lam budaya ureuëng Meulayu. Haraih nyan ka geunguy seubagoë nyang meu-antara lam mandum ôseuha, reusam ngon niaga. Lagèe miseuëjih, haraih nyoë geunguy keu seunurat meusipakat nyang peuntèng-peuntèng antara raja-raja Meulayu ngon Portugéh, Beulanda ngon Inggréh. La'én nibak nyan seunurat peunyata meurdèka neugara Malaysia thôn 1957 meuladôm geutuléh lam haraih jawoë.
Sampoë jinoë haraih nyoë mantong geunguy lam bhaih agama ngo reusam di Acèh. Lam nanggroë Meulayu Malaysia geunguy di Terengganu, Kelantan, Kedah, Perlis, ngon Johor. Ureuëng-ureuëng Meulayu di Pattani mantong cit geunguy haraih jawoë sampo ë'an jinoë.
Haraih Jawoë.
Haraih nyang meuwareuna keulabèe nakeuh kri geunantoë nyang cit na lam haraih Jawoë Meulayu hana lam haraih Arab aseuli. | ||
Meukeumang Islam di Indônèsia | Agama Islam meuhat bak peuneugah ahli tarèh Iërupa geuba u Nusantara lé ureung meudagang dari Gujarat, India bak abad keusiblah. Meunan pih ureuëng Islam phôn ka geuteuka u Nusantara dari abad-abad phôn agama Islam di tanoh Arab. Lam padum boh abad masa phôn na Islam di Indônèsia agama nyan ka jeuët keu saboh agama nyang that ramèe geunguy lé ureuëng-ureuëng di Sumatra ngon Jawa. Salang lam peuneugah ahli tarèh Nusantara lagèe HAMKA geupeugah, Islam phôn jitamong dari u Nusantara dari masa lheuëh wafeuët Nabi Muhammad SAW. Na bukti naseukah dari Tiongkok nyang geusurat keu thôn 625 M na ureuëng Arab Islam di panté barat Sumatra.
Kri agama Islam phôn meukeumang.
Hana peuneugah nyang paih keu kri jitamong agama Islam u Nusantara, lam ceunatat aséng nyang na geutuléh cit bhaih Islam ka meukeumang bak keurajeuën-keurajeuën di Sumatra ngon Seumeunanjông Malaya dari abad keu-13. Na saboh peugah nyang ba Islam phôn u Nusantara nakeuh kawôm ulama Islam nyang geujak keunoë dari masa Khalifah Rasyidin. Nyan ban geupeugah lé ahli tarh nakeuh masa Khalifah keu lhèe Utsman bin Affan ka geukirém utôsan u nusantara bak thôn 674 M. Utôsan nyan ka geupeuturi agama Islam u Jepara, (kabupatèn di Jawa Teungoh jinoë), ngon disinan na Keurajeuën Kalingga ngon Ratu kalingga nyang nan gobnyan Ratu Sima ka geutamong Islam cit watèe nyan.
Islam teuka u Acèh.
Dari mandum peuneugah nyang na, nyata jih di Acèh le that leumah keuneubah seujarah masa awai Islam teuka u Nusantara. Lageè keuneubah nyang na di panté timu Acèh, nyang geumeukeusud Keurajeuën Peureulak nakeuh keurajeuën Islam nyang phôn di Nusantara. Bak tarèh seujarah teudong keurajeuën Peureulak nakeuh bak thôn 225 H (840 M) ngon Sultan phôn nyang mat keurajeuën nyan Sultan Alaiddin Sayed Maulana Abdul Aziz Syah. Bak masa keurajeun nyan hana piyôh nibak karu lam nanggroë seureuta na cit teuka seurangan dari Sriwijaya bak thôn 1006 M, sampoë lam bhaih peukeumang agama Islam u luwa da'irah keurajeuën mantong hanjeuët glah bak geupeubuët. Dudoë watèe Peureulak ka geupeusaboh ngon Pasè bak abad keu 13, meubarô keuh nanggroë Islam phôn di Nusantara nyan jeuët geupeukeumang Islam ngon cukôp paih u luwa da'irah. Teuleubèh lom lheuëh prang antara Keurajeuën Pasè ngon Majapahit, lam prang nyang jipeuhancô meuligoë Pasè lé teuntra Majapahit nyan nakeuh meupadum droë ulama Islam nyang jiba cit keudéh u Jawa. Padum-padum droë ulama Acèh nyang jiba u Jawa nyan kajeuët keu ureuëng Islam phôn nyang peukeumang agama Islam di Jawa, geuturi ureuëng nyan ngon gla Walisongo. | ||
Meuseujid Jamek (Kuala Lumpur) | Meuseujid Jamek, Ra'uëh Tun Perak nakeuh saboh meuseujid tuha di Kuala Lumpur. Meuseujid nyoë geupeudong lé ureuëng Islam meuniaga nyang teuka dari India. Neuduëk meuseujid nyoë na di simpang kruëng Klang ngon Kruëng Gombak, phôn geupeudong meuseujid bak masa Malaysia jijajah lé Britania. Meuseujid nyoë na toë ngon tanoh data Meurdèka, seutasiôn Putra LRT ngon Star LRT. Meuseujid nyoë jeuët keu saboh langgeuëm peutunyok keu Kuala Lumpur nyan nakeuh saboh banda teumadôn Islam.
Meuseujid nyoë geurancang lé Arthur Benison Hubback ngon geupeuhah bak raseumi lé Sultan Selangor bak thôn 1909. Arsitektur meuseujid Jamek meucurak Moor. | ||
Tugu Neugara | Tugu Neugara Malaysia, atawa geuturi cit ngon Tugu Peuingat Neugara Malaysia nakeuh saboh peuneudong "skulptur" nyang geupeugot keu meuhoreumat leubéh nibak 11 ribèe droë teuntra nyang maté lam Prang Dônya I (1914-1918), Prang Dônya II (1935-1942),ngon masa-masa darurat ditanoh Meulayu (1948-1960). Tugu nyoë teudong di Kuala Lumpur, toë ngon peuneudong geudông Parlemen Malaysia.
Tugu Neugara nakeuh geunamba keu saboh kawan teuntra nyang geupeuék 'alam neugara, Jalur Gemilang. Tugu nyoë geuhareutoë keu ma'na peumimpin, meusaboh, meusiaga, teuga, ceubeuëh ngon beuhe bak meukureubeuën.
Geupeudong bak thôn 1966, tugu nyan na manyang 15 mètè, geupeugot nibak peurunggu ngon geurancang lé ahli meupheuët Austria, Felix de Weldon.
Bak uroë 27 buleuën lapan thôn 1975, peuneudong nyoë ka jipeureuloh ngon saboh beureutôih. Beureutôih nyan teuka dari buët teroris komunis, meunan pih awak komunis nyan jibantah meunyoë nyan buët nakeuh nibak keurija jih. | ||
Napolèon Bonaparté | Nuked by nuker bot
Asay ngon neubeuët.
Napolèon Bonaparté aneuk numbôy dua nibak tujôh meusyèdara. Jih lahé di Casa Bounaparte, di banda Ajaccio, Korsika, bak uroë 15 buleuën Lapan thôn 1769, saboh thôn lheuëh jipulang Rèpublik Genova keu Peurancih. Jih lahè ngön nan "Napoleone di Bounaparté", nyang dudoë jiubah jeuët keu "Napolèon Bonaparté" nyang leubèh meubèë Peurancih.
Keuluarga Bounaparté saboh keuluarga ulèë balang nyang teuka dari Italia, nyang geuwèh u Korsika bak abad keu-16/ Ayahjih, "Nobile" Carlo Bounaparté, sidroë peungacara, tom jeuët keu waki Korsika watèë Louis XVI meukuasa bak thôn 1777. Majih nan Maria Letizia Ramolino. Jih na sidroë aduën, Joseph; ngon 5 adoë, nakeuh Lucien, Elisa, Louis, Pauline, Caroline, ngön Jérôme. Napolèon ji baptis seubagai katolik padum-padum uroë seugolom meuulang thôn nyang keudua, pah that bak uroë 21 buleuën Tujôh thôn 1771 di Katèdral Ajaccio.
Meu ulèë balang, kaya, seureuta hubôngan keuluargajih nyang luah jeuët keu na Napolèon ubeuet kri peuluweuëng nyang luah bak jak beuët sampoë tingkat nyang manyang. Bak buleuën Sa thôn 1779, Napolèon jidapeuta bak saboh sikula agama di Autun, Peurancih, meukeusud keujijak meurunoë bahsa Peurancih, ngön bak buleuën Limöng jih jidapeuta lom bak saboh sikula mayang militè di Brienne-le-Château. Bak sikula, jih jimeututô ngon lugat narit Korsika nyang that meuklok sampoë jih kayém jikheun keuh lé ngön-ngön jih; seubab nyan keuh jih ka that sunggôh bak jimeurunoë. Napolèon carong bak éleumèë matematika, ngön that meuphôm lam éleumèë seujarah ngon éleumèë bumoë. Lheuëh seuleusoë bak neubeuët nyan laju jisambông neubeuët u Brienne bak thôn 1784, Napolèon jidapeuta bak sikula hayeuë École Militaire di Paris. Disinan jih jilatih jeuët keu sidroë pang artileri. Watèë meusikula disinan, ayahjih meuninggai. Jih pih ék seuleusoë bak sikula nyan lam sithôn, bak kri nyang biasa sikula nyan barô keuh seuleusoë dua thôn. Jih jiujoë lé sidroë ahli that hayeuë masa nyan Pierre-Simon Laplace, nyang bak masa lheuëh nyan jitunyok lé Napolèon jeuët keu anggèta senat.
Karier militè.
Jih jeuët keu murib bak sikula manyang militè Brienne thôn 1779 bak umu 10 thôn, ngön that carong sampoë Napolèon jeuët lulôh bak sikula manyang nyan bak umu 15 thôn. Karier militèjih jiék ngon bagah lheuëh jih asé jipeuseungap gabuëk nyang jipeugot lé kawôm meudukông royalis ngon kri nyang jeuët that gura: jitimbak meuriam di banda Paris dari ateuëh meunara. Keujadian nyan thôn 1795 bak watèë Napolèon umu 26 thôn. Meumacam prang asé jipeumeunang droëjih, nibak laén prang meulawan Austria ngön Prusia.
Masa meujaya.
Lam masa jayajih, Napolèon Bonaparté jikuasa rab mandum tanöh Eropa got ngön diplomasi atawa ngon muprang. Nibak laén nakeuh Beulanda ngön jibeuôt adoëjih Louis Napolèon,Spanyol ngön jibeuôt Joseph Napolèon, Swedia ngön jibeuôt Jenderal Bernadotte seubagoë raja nyang lheuëh nyan teuma meukhianat, lam bagi rayek wilayah Italia nyang jireubôt dari Austria ngön Polandia ngön jibeuôt Joseph Poniatowski seubagoë wali neugara Polandia.
Meunikah.
Napolèon jimeunikah ngön sidroë inöng balèë Joséphine de Beauharnais, lam meurumöh tangga Napolèon peunöh ngön hana peucaya ngön buët meukhianat binoë, lagèë nyang hubôngan Napolèon ngön dara Polandia Maria Walewska sampoë akhéjih Joséphine jeuët keu peurumöh seutia. Meudalèh ngön umu nyang leubèh tuha, Joséphine hana meukeuturônan bak Napolèon nyang dudoë jitaleuëk. Lheuëh nyan meunikah lom Napolèon ngon Putroë Kaisar Austria Marie Louise putroë dari Kaisar Francois I nyang geuikat hubôngan sikutu Austria ngön Peurancih, paunikah putroë nyan ngön Napolèon nakeuh akai peudana meuntroë Matternich bah seulamat nanggroë Austria. Hubôngan meunikah nyan meuakhé ngön talô Napolèon nyang keuphôn. Lam talô nyan ka rhet banda Paris seubab jiprang lé Rusia, Austria ngön Prusia Napolèon jidrop ngon ji peuwèh keudéh u pulo Elba. Marie Louise laju jipuwoë lé ayahjih u Wina.
Pusaka.
Prang.
Lam organisasi militè, Napolèon jipeuturi istilah korps, nyang na nibak meusapat divisi. Jipeugot korps nyoë jidukông cit lé rayek that ureuëng watèë nyan nyang jak dapeuta jeuët keu teuntra, sampoë ka ramèë that-that teuntra jeuët keu jipeugot unit teuntra nyang leubèh rayek nibak divisi.
Napolèon jituri cit ngon meupeuguna artileri meurayek-rayek bak peuhancô musôh, hana harok jih jipeuguna teuntra infantri langsông. Lam jipilh artileri pih jih galak keu artileri nyang glah bak meugrak bah jeuët keu saboh kri meupeusiblah droë lam prang. Saboh artileri nyang that jigalak nakeuh meuriam Sistem Thôn XI nyang seubeutôijih leubèh nibak kri inovasi dari meuriam Sistem Gribeauval.
Kritik.
Hana mandum cit prang asé meunang jih. Talô jih bak keuneuk kuasa tanöh Mesir nyang akibatjih suah meukeuë-keuë teuntra Peurancih meulawan Inggréh, Mamluk ngön Utsmani. Adak pih lam gurôn, Napolèon asé jipeutalô teuntra gabôngan Keusultanan Utsmani ngön Keusultanan Mamluk lam Prang Piramida, tapi padum-padum uroë lheuëh nyan Peurancih talô bak meulawan Inggréh lam prang di Teluk Abukir. Armada Horatio Nelson (Lakseumana Inggréh) nyang keudua go jih meupeutalô armada Peurancih. Go nyoë lam prang di laôt Trafalgar antara armada Peurancis-Spanyol nyang jipimpin lé Lakseumana Villeneuve ngön armada Britania Raya nyang jipimpin lé Lakseumana Nelson, adak pih Nelson maté lam prang nyan keunong timbak bak teuntra seunapan Peurancih.
Talô lom Napolèon bak jak prang Rusia seubab hayeuë that ngon carong that kri strategi Jenderal Mikhail Kutuzov ngön Tsar Aleksandr I dari Rusia lam jilawan teuntra Peurancih ngön jimanfa'at keuneunöng leupië Rusia nyang jeuët peumaté ureuëng nyan ban leupië jih. Watèe nyan Napolèon talô seubab jikhianat lé Raja Swedia, Jendral Bernadotte. Strategi Rusia lam hai nyoë nakeuh jitet banda Moskow lheuëh Napolèon asé peutaklôk banda nyan lam prang nyang that brat di Borodino.
Ngön talô di Rusia habéh keuh karier jih seubagoë Kaisar Peurancih lheuëh nyan na jiwèh u pulo Elba ngön jigisa u Peurancih 100 uroë, lheuëh nyan talô lom lam prang Waterloo watèë meurumpok ngon pasukan Inggréh nyang jipimpin lé Jenderal Blucher. Talô disinan Napolèon nyang ka meunyeurah jiboh keudéh u pulo Saint Helena sampoë maté jih. | ||
Saint Helena | Saint Helena nakeu saboh pulo blah si tunöng Samudra Atlantik, 2.800 km blah si barat pasi Angola. Pulo nyoë nakeuh wilayah nibak Saint Helena, Ascension, ngön Tristan da Cunha, saboh wilayah meurandéh la'ôt Britania Raya, meusaban ngön Ascension ngön Tristan da Cunha.
Pulo Saint Helena meusyeuhu seubab Napolèon Bonaparté tom jiboh keunoë. Jih na di pulo nyoë antara thôn 1816 ngön meuninggai bak thôn 1821. Beunileuëng ureuëng duëk di St. Helena nyang geucatat bak sa uroë Buleuën Sikureuëng 2006 nakeuh 3.926 droë. | ||
15 buleuën Lapan | 15 Agustus nakeuh uroë keu-227 (uroë keu-228 lam thôn kabisat) lam almanak Gregorian. | ||
Meunasah Mamplam, Simpang Mamplam, Bireuen | Meunasah Mamplam nakeuh saboh gampong lam kecamatan Simpang Mamplam, Bireuen. | ||
Énerji | Meutinjoë bak peurspektèf èleumee pisika, tiep sistém fisék na enerji, dumna teuma enerji nyan dipeutentéë lé jumeulah dari sijumeulah persamaan nyang khusuih. Maséng-maséng ka geudisèn keu geuukô enerji nyang geukeubah ngon khusuih. Nibak nyang umum, na peu hana enerji geuthèe lé ureung kalon tiëp na meugantoë sifeut objék atawa sistém. Hana meusaboh pih kri keu tapeunyata enerji teuma enerji nyan han jeut ta peugadöh, nyang jeut na keuh taubah dari saboh saboh beuntuk keu beuntuk nyang meubagoe rupa lom.
Beunagi Enerji.
Enerji na meupadum jeunéh, nyang kayem geupeurunoe bak sikula na keuh enerji kinetik deungen enerji potensial. Energi kinetik meubaro na miseu saboh saboh jisem nyan ka meugrak, meunyo manteng ji iem nyan hana geukheun na enerji kinetik. La'en lom ngen enerji potensial nyan, miseu hana jioh nibak taneh atawa aleu kakeuh hana syit enerji nyan. Beasa jih enerji potensial nyan meubaro jeut geungui miseu ka meuubah keu saboh bentuk enerji nyang laen. | ||
Biogah | Biogah nakeuh gah nyang jipeugét lè neubut anaerobik atawa ferméntasi dari peuë-peuë mantong dabeuëh organik, jitamöng keuh lam kawan nyan na keuh nibak ék manusia ngon meunatang, brôh domeseuték (rumôh), brôh biodegradable atawa tiëp brôh organik nyang biodegradable lam kri anaerobik. Asoë palèng le lam biogah nakeuh metana ngon karbon dioksida. Biogah jeut jinguy seubagoë bahan tèt keundraan atawa keu peuneugot teunaga léseutrèk. | ||
Geumpa Gayo 2013 | Geumpa Gayo 2013 nakeuh geumpa 6,1 bak skala richter nyang teujadi di Kabupatèn Acèh Teungoh bak 21 uroë Buleuën Tujôh thôn 2013. Lam geumpa nyoë nakeuh meuninggai ureuëng dum 39 droë, ngon rab 500 droë nyang la'én nakeuh cidra. Leubèh nibak 3.000 rumoh hancô.
Seubab geumpa.
Geumpa bumoë kayém that teujadi di Sumatra meuseubab pulo nyan na bak ceuë konvergen neuduëk Lempeng Sunda meusubduksi dimeuyub Lempeng Indo-Australia. Lempeng nyan meugrak singet sabé ngon teuga na 60 mm tiëp thôn ngon komponen nyang teuplah rot uneunjih meutulak lé patahan strike-slip di dalam pulo Sumatra, nyang geupeunan patahan rayeuk Sumatra. Thôn 2004, Sumatra teupéh cit ngon geumpa bumoë ngon ië beuna Sumatra–Andaman thôn 2004. Ië beuna nyang teuka nibak geumpa 9,2 skala richter nyan jeuët keu meuninggai meureutôh ribèe droë ureuëng di da'irah La'ôt Hindia. Thôn 2009, hana kureuëng nibak 1.000 droë ureuëng meuninggai lam geumpa bumoë Sumatra 2009. Bak buleuën Peuët thôn 2012, geumpa 8,6 skala richter na meuninggai cit 5 droë ureuëng di Acèh
Kri geumpa.
Poh 14:37 bak watèe di Acèh atawa poh 07:37 UTC uroë 21 buleuën Tujôh thôn 2013, geumpa nyang teugajih 6,1 ka jiguncang bumoë nibak lhôk 10 km dimeuyub muka tanoh. Epeisentrum geumpa nyan na di da'irah tanoh manyang Kabupatèn Bener Meriah, paih bak ujông barat la'ôt Sumatra, 55 km blah rot tunong Kabupatèn Bireuën. Geumpa nyoë teujadi di patahan Semangko. Geumpa meuguncang na trép kureung leubèh 15 detik ngon na geutunyum lé ureuëng nyang neuduëk di Banda Acèh nyang na jarak 510 km, geutunyum cit lé ureuëng duëk di Malaysia Lam leupah nibak geumpa phôn lam padum-padum jeuëm nibak nyan na cit meupadum go jiguncang lé adoë geumpa nyan nyang na teuga 4,3 5,5 ngon 5,2
Meureuloh buët geumpa.
Seuningoh jih bak uroë 3 buleuën Tujôh, jumeulah kureubeuën nyawong lam keunira raseumi peumeurèntah Indônèsia nakeuh 29 droë ureuëng meuninggai ngon 420 droë nyang cidra, meunan pih lé peujabat raseumi di Acèh geupeugah nakeuh paléng dit 42 droë ureuëng nyang meuninggai. Bener Meriah ngon Acèh Teungoh nakeuh wilayah nyang that brat keunong lam musibah nyan.
Reuloh rumoh lam musibah nyan na keuh 15.919 boh rumoh, salang peuneudong umum na 623 boh. Si dit-dit that na 22.135 droë ureuëng di Bener Meriah ngon Acèh Teungoh ka geuwèh nibak teumpat tinggai ngon neuduëk lam meungungsi. Ureuëng ureuëng nyan geuminah hana jeu'h cit nibak rumoh tinggai nyang ka reuloh brat atawa bacut. Di Bener Meriah, na 2.057 boh rumoh nyang reuloh, 662 boh nyang reuloh brat, peuneudong umum nyang reuloh na 76 boh. Lapan boh gampông dari 233 gampông nyang teupèh langsông ngon geumpa. Jumeulah ureuëng meungungsi disinan na 2.265 droë. Ureuëng nyang ka meungingsi nyan ka geutinggai lam tenda-tenda darurat ngon cuaca malam di da'irah gunong nyang leupië jih sampoë 14° C.
Beunantu.
Saboh peusawat ngon helikopter ka geukirém lé peumerèntah keu geujak bantu teuntra ngon peulisi da'irah nyan bak ôseuha peuseulamat kureubeuën geumpa. Le ra'uëh nyang ka reuloh ngon meutôp runtôh tanoh, ka jeuët keu payah keuh bak geukeurija tim peuseulamat. Hana léstrek ngon sinyal talipun pih jeuët keu ssôah kri keu meuhubông ureuëng di da'irah musibah. Lam padum uroë lheuëh musibah ka meuhasé keuh geukirém beunantu nyang leubèh le keu ureuëng keunong musibah. Badan mitigasi bencana Acèh geupeugah beunantu nyang leubèh le keuneuk geuseudia 'oh ka na data nyang paih keu bhaih peuë mantong nyang geupeureulée.
Bak uroë 3 buleuën Tujôh, 40 miliar rupiah (keunira US$4 juta) ka geubri keu ôseuha peupuléh da'irah. Masa keurija darurat geupuga di Bener Meriah keu saboh minggu, ngon jeuët geupeupanyang meunyoë na peureuleè. Lima lokasi pengungsian berada di Bener Meriah dan 10 lokasi pengungsian terdapat di Aceh Tengah.
La'én nibak beunantu peumeurèntah, that ramèe cit ureuëng biasa nyang geubantu lam masa tanggap darurat keu kureubeuën geumpa. Jeuët geubri beunantu lé ureuëng-ureuëng nyan ngon kri geumeuripèe ngon langsông geu peujôk keudéh bak kureubeuën geumpa di Acèh Teungoh ngon Bener Meriah. Beunantu nyan dari masa phôn-phn geumpa laju teuka cit nibak komunitas sosial media nyang na di Acèh ngon Indônèsia, lagèe komunitas ngon forum diskusi bak Facebook ngon Twitter. Meumacam cara ureuëng nyan geusôeuha beunantu, ngon areuta atawa ngon teunaga. | ||
Universitas Guglielmo Marconi | Universitas Guglielmo Marconi (Università degli Studi Guglielmo Marconi) nakeuh saboh univeresitas nyang teuduek di Roma, Itali. Universitas nyoe geupeudöng bak thôn 2004. | ||
Prang Badar | Prang Badar lam bahsa Arab geukheun غزوة بدر, nacit geukheun غزوةَ بدرٍ الكبرى (prang Rayeuk Badar), nan la'én prang nyan الفرقا (prang peumeuklèh). Nakeuh prang nyang bicah bak uroë aleuhad 17 Ramadhan thôn keu-2 Hijriyah, lam almanak masehi nakeuh bak uroë 13 buleuën Lhèë thôn 624. Prang nyoë nakeuh prang rayeuk phôn antara kawôm Muslimin nyang geupimpin langsông lé Nabi Muhammad SAW geulawan ngon kawôm Musyrikin nyang jipimpin lé Amr bin Hisyam Makhzumi atawa Abu Jahal dari qabilah bansa Quraisy Makkah Prang nyoë bicah di saboh tanoh gurôn antara nanggroë Makkah ngon Madinah na mon disinan nyang geuthèe nan mon Badar.
Prang nyan geupeuphôn lé kawôm Muslimin nyang geujak theun kafilah Quraisy nyang teungoh woë dari nanggroë Syam u Makkah, kafilah Quraisy nyan geupimpin lé Abu Sufyan bin Harb, meuhat lam gabuëk punca nyan di Abu Sufyan meuhasé peuleupah droë ngon laju geuyuë woë utôsan sidroë u Makkah keu geulakèe beunantu nibak Quraisy disidéh. Peukara nyan dudoë ka jibantu lé qabilah Quraisy ngon jikirém ureuëng meuprang keunan hana kureuëng nibak 1.000 droë ngon 200 droë teuntra meuguda nyang jipimpin lé ulèebalang Quraisy Abu Jahal seureuta uléebalang Quraisy nyang la'én lagèe Umayyah bin Khalaf, Walid bin 'Utbah, Syaibah bin Rabi'ah ngon la'én-la'én. Jumeulah kawôm Muslimin hana ramèe cit na 312 droë ngon 70 boh unta, nyang geupimpin lé Rasulullah SAW. Meunan pih nit jumeulah ureuëng Islam, prang nyan meuhasé keuh geupeutalô Musyrikin Quraisy ngon maté keuh watèe nyan peumimpin prang Quraisy Abu Jahal atawa Amir bin Hisyam Makhzumi. Jumeulah kureubeuën nyawong awak Qurasy nakeuh 70 droë ngon asé geudrop 70 droë nyang la'én. Salang kawôm Muslimin cit na kureubeuën 14 droë sahabat meurumpok syahid disinan. | ||
Prang Uhud | Prang Uhud (lam bahsa Arab:غزوة أحد) nakeuh prang keu-2 lam tarèh Islam. Prang nyoë teujadi bak uroë keu 7 buleuën Syawwal thôn keu 3 Hijriyah pah ngon uroë 23 buleuën Lhèe thôn 625 M. Prang nyoë seunambông nibak prang di Badar sithôn seugolom nyan, prang nyoë teujadi antara kawôm Muslimin di Yatsrib geulawan kawôm Musyrikin Quraisy nyang jibantu lé Bani Kinanah, Bani Tsaqif ngon namiët meubangsa Habsyi.
Tarèh.
Teuntra Muslimin lam prang nyoë meujumeulah 700 droë nyang geupimpin lé Rasulullah, salang teuntra Musyrikin Makkah na 3.000 droë, jitamong lam kawan nyan 1.000 droë Quraisy ngon 2.000 Habsyi ngon Kinanah nyang jipimpin lé Harits bin Abdul Manaat, meutamah lom 100 droë dari Bani Tsaqif. Na jiba cit lé Musyrikin 3.000 unta ngon 200 guda seureuta 700 boh bajèe beusoë. Tungkat panglima musyrikin lam prang nyan nakeuh bak jaroë Abu Sufyan bin Harb ngon jibantu lé Khalid bin Walid dari Bani Kinanah seureuta teuntra meuguda jibantu lé Sabri bin Abu Jahal.
Lam prang nyoë yôh phôn bicah ka kèng keuëng dum teuntra Musyrikin, meuhat hana trép lheuëh nyan meubalék meunang sampoë rab talô ureuëng Muslimin. Punca jeuët keu kacho teuntra Muslimin nakeuh seubab geutrôn teuntra meupanah nyang bak phôn ka paih geumeudong bak saboh bukét nyang that meusaneut keu peutheun droë nibak jiseurang lé Musyrikin. Lam keujadian nyan sampoë na padu-padum droë teuntra Quraisy nyang trôh ka toë ngon Rasulullah SAW. Awak Quraisy nyan watèe nyan ka hasé jikeuneuk poh Rasulullah SAW, sampoë droëneuhnyan keunong seunjata Quraisy bak muka neuh. Ban ka keunong droëneuhnyan laju jimeurayeuë awak Musyrikin, jisôrak awaknyan jipeugah Nabi ka hasé jipoh, bahthat pih meunan geubantah lé ureuëng Muslimin nyang nakeuh Nabi Muhammad SAW seulamat. Meunan geuthèe lé Muslimin Nabi Muhammad hana meuninggai lom laju geu meuprang sampoë kawôm Musyrikin nyan asé geutiyeuëp dari da'irah Uhud bak uroë nyan. | ||
Sunah muakkad | Sunnah Muakkadah atawa sunat muakkad lam () nakeuh saboh buët ibadah sunnah nyang that geuyue lam agama Islam. Buet ibadah sunnah muakkadah nyoë meuhat rab toe that keu wajéb ngon ibadah sunnah muakkadah nyan biasa jih that galak geukeurija lé ureueng Islam.
Ibadah seumayang nyang sunah muakkad nakeuh lagèe seumayang teurawèh, rawatéb, seumayang gurhana, seumayang duwa uroe raya ngon la'én-la'én. | ||
Seumayang Teurawèh | Seumayang Teurawèh atawa Seumayang Tarawih (lam bahsa Arab:صلاة التراويح nakeuh saboh seumayang sunah nyang that geuyuë keurija lam buleuën Ramadhan. Seumayang Teurawèh nyan geupeubuët tiëp malam lheuëh seumayang Insya sampoë seugolom jitubiët faja. Seumayang nyoë that peureulèe keu neubut ibadah bak buleuën Ramadhan, seubab ngon seumayang Teurawèh nyan keuh geuampôn dum dèsya ummat Islam nyang pubut ibadah nyan. | ||
Jibril | Jibril (Arab: جبريل, Inggréh ngon Gabriel nakeuh malaikat nyang na lam neubeuë agama langét. Ngon lam neubeut agama langét Jibril nyan nakeuh peumimpin Malaikat ngon tugaih dronëuhnyan nakeuh peusampoë wahyu keu Nabi ngon Rasul.
Malaikat Jibril nakeuh malaikat nyang that kayém geuseubôt lam ayat kitab suci Al-Qur'an nan droëneuhnyan ka na lam surah Al Baqarah ayat 97-98 ngon Surah At Tahrim ayat 4. Lam Al-Qur'an, Jibril na meupadum boh gla keu geubôt nan gobnyan, lageè Ruhôl Amin ngon Ruhôl Quddus, atawa Ar-Ruhul Amin ngon la'én-la'én. | ||
Ureuëng Arab Kurais | Quraisy atawa Quréisy (, ) nakeuh saboh bansa nyang na di Makkah ngon bansa nyan dilèe nakeuh kawôm nyang satôh Ka'bah. Asai seujarah bansa Quraisy nyan nakeuh nibak Nabi Ibrahim, meuhat keuh meunan bansa Quraisy nyoë that jihoreumat lé manndum bansa la'én nyang na di tanoh Arab. Lam masa seugolom lahé Nabi Muhammad SAW lam kawôm Quraisy di Makkah, awak nyan nakeuh mantong jiseumah beurhala nyang nakeuh le beurhala nyan jipeuduëk diseulingka ngon didalam Ka'bah. Masa nyan geupeunan lam Islam seubagoë masa Jahiliyah ngon kawôm nyang seumah beurhala nyan geupeunan musyrikin.
Asai nan.
Nan Quraisy nyan phôn geucok bak sidroë éndatu Nabi Muhammad SAW nyang nan gobnyan Fihr. Nibak Fihr nyan keuh teuka dum Bani atawa kawôm aneuk bansa Quraisy nyan lagèe Bani Kinanah, Bani Nadhir, Bani Hasyim ngon le dum la'én. | ||
Marjorie Estiano | Marjorie Dias de Oliveira (8 March 1982) nakeuh actress di Brasil. | ||
Sya'ban | Sya'ban ( ), nakeuh buleuen nyang keu-8 lam thôn Hijriyah. Nan buleuen Sya'ban nyo areutijih nakeuh "meucré" nyang narit nyan teuka dari ureueng-ureueng Arab kabéh meucré-cré ban sigom nanggroe lam hajat keu geumita ie lam buleuen nyan. | ||
Syawwal | Syawwal, nakeuh buleuen nyang keu-10 lam thôn Hijriyah. Taréh nyang that peunténg lam buleuen Syawwal nakeuh bak uroe 1 Syawwal, uroe rayek umat Islam, atawa geukheuen deungön Idul Fitri seubagoe uroe rayek watèe kalheuh geupuasa bak buleuen Ramadhan. | ||
Dzul Qa'dah | Dzulka'idah ( ) nakeuh buleuen nyang keu-11 lam thôn Hijriyah. Buleuen Dzulka'idah nyo na teusom ma'na nyang that peunténg sabab na geuteugah meuprang lam buleuen nyo. Areuti "Dzulka'idah" nakeuh teuka nibak h'an geubri meuprang lé bansa Arab bak masa Nabi. | ||
Dzul Hijjah | Dzulhijjah ( ) nakeuh buleuen nyang keu-12 lam almanak Islam atawa thôn Hijriyah. Ureueng Islam bak geupeuteuntèe buleuen nyo kayém meula'én-la'én peundapat. Na padum-padum droe daripada nyan geungui mètode hisab, na geungui mètode rukyah, atawa geuikôt atôran nibak Arab Saudi. | ||
Rajab | Rajab ( ) nakeuh buleuen nyang keu-7 lam thôn Hijriyah. Rajab nakeuh buleuen nyang kayém geupeunan deungön "Buleuen Allah". | ||
Muharram | Muharram ( ) nakeuh buleuen keu-1 lam thôn Hijriyah. "Muharram" teuka dari kalimat nyang ma'najih "geupeuhareum", nyang areutijih geupeuhareum meuprang atawa meurô-rô darah.
Uroe 1 Muharram nakeuh uroe Thôn Barô keu ureueng Islam.
Watèe teuka.
<noinclude>
<noinclude/> | ||
Rabi'ul Awwal | Rabi'ul Awwal ( ) nakeuh buleuen nyang keu-3 lam thôn Hijriyah. Bak buleuen nyo, bandum ureueng Islam na geupeugôt saboh buet nyang geupeunan ""Maulid Nabi"". Hajat buet nyan nakeuh keu geupeurayek uroe lahé Nabi Muhammad SAW bak uroe 12 tiep-tiep buleuen Rabi'ul Awwal.
Taréh peunténg.
Keujadian la'én: | ||
Peukayan | Peukayan.
Bajèë, siluweuë, ija pinggang, tangkulô', kupiah jipeunan peukayan.
Meunyo tajak bak teumpat nyang ramé ureung tan bajèë geupeukhém lé gob, geukheun geutanjoë hana teupue 'adat. Nyan keuh wajéb tangui peukayan.
Tajaga ba' gèt peukayan ba' badan, bè teuboëh, ba' gléh sabé. Ureuëng kaya geungui peukayan ija nyang lë yum .Teutapi peukayan nyang meunan hana guna jakalèë hana gléh. Bah tangue nyang murah asai ba' gléh. Nyan keuh nyang gét. Dilon, lon tém ngui ija cét murah, gléh niba' ija sutra nyang hana gléh ngon meubèë khèb. Ureuëng inong gala' geu meungui alat meuih pira'. Geutanyoë agam hana lazém ta meungui bië' nyan. | ||
Rabi'ul Akhir | Rabi'ul Akhir ( ) nakeuh buleuen keu-4 lam thôn Hijriyah.
Watèe teuka.
<noinclude>
<noinclude/> | ||
Jumadal Ula | Jumadal Ula ( ) nakeuh buleuen nyang keu-5 lam thôn Hijriyah. Buleuen nyo kayém geukheun cit deungön "Jumadil Awwal".
Watèe teuka.
Buleuen Islam nakeuh buleuen nyang meupatok bak leumah buleuen. Awai buleuen geupeuhôn bak watèe leumah aneuek buleuen (hilal).
Taréh peunténg.
Na padum-padum boh keujadian lam buleuen nyo, nakeuh: | ||
Jumadal Akhirah | Jumadal Akhirah ( ) nakeuh buleuen nyang keu-6 lam almanak Hijriyah. Buleuen nyo jithèe cit deungön nan "Jumadil Tsani".
Watèe teuka.
Buleuen Islam nakeuh buleuen nyang awai ngön abéh uroejih geukalön bak leumah buleuen di langèt. Tiep-tiep thôn Masehi, thôn Hijriyah sabé awai 11 atawa 12 uroe. | ||
Asam | Asam nakeuh seunyawa kimia nyang meunyo tapeularut deungon ie akan geupeuhase ikatan nyang Ph-jih meuseunipat di yub 7 deungon na ikatan H+ bak ateuehjih. Deufinisi laen nibak asam nakeuh nyang peujok pasangan elektron bibeueh keu basa. Bah that pih asam meureaksi ngon basa jeuet keu reaksi peunetral nyang sabe geukheun deungon nan sira. Conto asam lagee asam cuka, asam sulfat (lagee batre ngon aki moto). Asam umomjih nakeuh meunyum masam.
Sipheuet.
Sipheuet Kimia.
Lam ie, reaksi jih akan seutimang sebagoe nyoe anatar jih nakeuh suatu Asam bibeh, lagee nyoe reaksi jih | ||
Caselle Landi | Caselle Landi nakeuh saboh banda nyang na di neugara Itali. | ||
Castelnuovo Bocca d'Adda | Castelnuovo Bocca d'Adda nakeuh saboh banda nyang na di neugara Itali. | ||
Meleti | Meleti nakeuh saboh banda nyang na di neugara Itali. | ||
Cornovecchio | Cornovecchio nakeuh saboh banda nyang na di neugara Itali. | ||
Caminata | Caminata nakeuh saboh banda nyang na di neugara Itali. | ||
Santo Stefano Lodigiano | Santo Stefano Lodigiano nakeuh saboh banda nyang na di neugara Itali. | ||
Super Junior | Super Junior nakeuh saboh grup meusép pop nyang meuasai nibak Korèa Seulatan nyang teungoh meusyeuhu jinoë. Grup meusép nyoë geuatô lé SM Entertainment nyang debut nibak 6 uroë Buleuën Siblaih 2005. | ||
One Direction | One Direction nakeuh saboh kawan meujangeun asay Inggreh. | ||
Leumo Acèh | Leumo Acèh nakeuh jeuneh leumo nyang khaih udep di Aceh. | ||
Malgrat de Mar | Malgrat de Mar nakeuh saboh da'irah sabé nanggroë nyang na di propinsi Barcelona, Catalunya, Seupanyo. Bak beunileuëng thôn 2012 (INE), da'irah nyoë na 18,504 ureuëng duëk. | ||
Pocut Meuligoë | Pocut Meuligoë nakeuh sidroë ureuëng inong uleë balang Sama Langa. Bak masa Beulanda jikeuneuk tamong u Sama Langa, Pocut Meuligoë nyang mantong muda balia ka meuhasé geupeutheun wilayah uleë balang gobnyan. Lé Pocut Meuligoë geupeuwajéb keu mandum ureuëng agam nyang na di Sama Langa bah geutron u mideuën prang ngon soë mantong nyang han geutém jak meuprang ka geutindak ngon hukôman nyang brat.
Pocut Meuligoë nakeuh turônan keu limong dari uleë balang Sama Langa, Tun Sri Lanang. Lam masa Pocut Meuligoë nyoëkeuh na meupadum go lam padum thôn teuntra Beulanda dijak seurang Sama Langa, sampoë-sampoë Karel van der Heijden, Jeundran Beulanda gadoh sineuk aneuk mata lam prang meureubot wilayah Sama Langa.
Peungarôh Pocut Meuligoë han meuceuë di wilayah Sama Langa mantong, tapi nakeuh that luwah sampoë u Acèh Rayek. Lam masa prang Acèh lé Pocut Meuligoë le that geukirém beunantu beulanja, seunjata ngon teuntra u Acèh Rayek keu geubantu prang disidéh. Nibak watèe nyan peukara nyan that mungkén jeuet geubantu lé Pocut saweuëb wilayah Sama Langa nakeuh that hayeuë lam bideuëng meuniaga.
Schumacher sidroë ureuëng teumuléh meubansa Beulanda ka jipeugah lam tulésan jih nakeuh bak thôn 1876, Beulanda that jiharok keu Sama Langa beutundôk keu Beulanda. Tapi meukeusud nyan laju geubalah lé ureueng Sama Langa ngon laju geuseurang kapai-kapai Beulanda di Seulat Malaka. Bak thôn nyang saban lé Gubernur Beulanda Karel van der Heijden ka jireuncana saboh prang u Sama Langa ngon jipeusiap saboh batalion seureuta mandum kapai prang nyang rayeuk-rayeuk ngon prang Sama Langa. Aseuka darat Beulanda watèe nyan jipimpin lé JDJ. van der Hegge Spies.
Bak watèe Beulanda teuka u darat, teuntra Acèh di Sama Langa ka geuprèh awak nyan di bineh panté Kiran ngon Kuala Tambuë. Lam uteuën beuluka nyang le diwilayah nyan ka geukeubah cit sula ban saboh nyan, saboh batalion teuntra Beulanda ngon hana sosah bak geupoh maté lé 40 droë teuntra Acèh nyang geuprèh disinan.
Lheuh keujadian phôn nyan laju meusambông-sambông prang di Sama Langa sampoë 30 thôn lheueh nyan bak watèe Batèë Iliëk meuhasé jireubôt lé Beulanda bak thôn 1904. | ||
Panglima Tibang | Panglima Tibang nakeuh sidroë ureuëng peunténg lam Keurajeuën Acèh Darussalam bak watèe Beulanda jiseurang Acèh thôn 1873. Panglima Tibang atawa Muhammad Tibang nyan seubeutôijih nakeuh sidroë ureuëng turônan India nyang teuka dari Lahore, na asulijih nakeuh Ramasamy nyang dijak u Acèh yôh nmasa ubeut jih. Ramasamy nyan dijak meuranto ngon beukai ahli nibak meu'en sulap. Ngon carong lam bideuëng meupéyasan nyan lé Ramasamy ngon bagah jimeulôp sajan ureuëng Acèh, sampoë jih geumeuhôi lé Sultan Acèh u meuligoë Acèh. Lheueh jitamong Iseulam ngon jibalék nan jeuet keu Muhammad lé Sultan Mahmud Alauddin Syah (1871-1874) geupeucaya jih jeuet keu syahbanda. Lé Sultan keu jih geujôk wilayah kuasa di dairah Tibang ngon dudoe geulakab ngon nan Panglima Tibang atawa gla Teuku Panglima Maha Raja Tibang Muhammad.
Tibang meukhianat keu Acèh bak watèe jih geutunyok lé Sultan keu pimpin saboh utôsan nanggroë u Riau. Meukeusud utôsan nyan nakeuh jak meurundéng ngon Beulanda di Riau, bah awak Beulanda nyan jitém jak u Acèh bak buleuën 12 thôn 1872. Dari Riau Tibang jijak lom u Singapura keu jak meurumpok konsul Amirika, Itali ngon Turki. Ôseuha utôsan Acèh nyang jipimpin lé Tibang nyan jiteupeue lé Beulanda, peukara nyan keuh jeuet laju jipeusigra Beulanda jak Seurang Aceh bak buleuën Lhèe thôn 1873.
Lam prang Acèh sampoë thôn 1879 Tibang na di Acèh sampoë keu jih geupeujôk saboh buët la'én jak pimpin utôsan Acèh u luwa nanggroë, tapi trôh keudéh u luwa Tibang meukhianat ngon meubalék arah jitamong lam teuntra Beulanda jak seurang Acèh. Buet khianat nyankeuh nyang that geuingat lé ureuëng Acèh sampoë uroë nyoë seubagoë khianat nyang paléng bahaya lam seujarah Acèh. | ||
Ulèë balang | Ulèë balang atawa Hulu Balang lam bahsa Meulayu nakeuh kawôm bangsawan lam masyarakat Acèh nyang geupimpén saboh nanggroë, wilayah lam teuningkat kabupaten nibak struktur peumerèntah Indônèsia jinoë. Ulèë balang geugla ngon gla Teuku keu ureuëng agam atawa Cut keu ureuëng inong.
Ulèë balang geuangkèe lé adat lam kri trôn-meutrôn. Ureuëng nyan geuteurimong kuwasa langsông nibak Sultan Aceh. Ulèë balang nyoë nakeuh nyang mat kuwasa nanggroë atawa raja-raja ubeuet nyang that meukuwasa lam dairah maséng-maséng. Bak watèe geupeuangkèe pangkat ngon neuduëk ulèë balang, ureueng nyan meuhat neucok peunutôh nibak Sultan Acèh. Surat peuangkèe nyoë geupeunan Sarakata nyang geubôh cap sikureuëng atawa stempel Keurajeuën Acèh Darussalam. | ||
Ali Hasjmy | Prof. Ali Hasjmy (nan lahé: Muhammad Ali Hasyim) atawa Al Hariry, Asmara Hakiki ngon Aria Hadiningsun lahe di Montasik, Acèh Rayek, 28 uroë Buleuën Lhèe thôn 1914, abeh umu 18 uroë Buleuën Sa thôn 1998 nakeuh sidroë ulama, pujangga ngon ureuëng nyang peunténg asay Acèh.
Keuluwarga.
Ali Hasjmy nakeuh aneuk lumbôi duwa nibak 8 droë meusyèëdara. Yah gopnyan nakeuh Teungku Hasyim. Gop nyan geumeugatip ngon Zuriah Aziz. Aneukgeuh na 7 droë nyakni, Mahdi A Hasjmy, Surya A Hasjmy, Dharma A Hasjmy, Gunawan Hasjmy, Mulya Hasjmy, Dahlia A Hasjmy ngon Kamal A Hasjmy.
Buet.
Le that buët seureuta pangkat nyang tom neumat lé Ali Hasjmi lam hudép gobnyan. Nibak la'én nakeuh bak thôn 1975 gobnyan ka geuangkèe seubagoë gurèe rayeuk (Prof) lam èleumèe dakwah lé IAIN Ar-Raniry, Banda Acèh. Seugohlom nyan gobnyan na tom jeuët keu gubernur Acèh periode 1957-1964, dudoë nibak nyan jeuët keu gubernur geupeubantu meuntroë lam nanggroë Jakarta periode 1964-1968. Na cit gobnyan neumat buet seubagoë Keutuha Majeulih Ulama Acèh, Rektor Institut Agama Islam Negeri Jami'ah Ar Raniry, Darussalam, Banda Acèh. Ngon na cit pangkat-pangkat nyang la'én di Jawatan Sosial Acèh, Sumatera Utara ngon Jakarta antara thôn 1946 sampoë ngon thôn 1957.
Nibak buleuën Sikureuëng thôn 1953 sampoë buleuën Limöng thôn 1954 gobnyan ka jidrop lé teuntra ngon peulisi Rèpublik Indônèsia ngon jitheun gobnyan di rumoh glap Medan ateuëh tudôhan rôh lam Geurakan Tgk. Daud Beureu'éh atawa Darul Islam (DI/TII).
Keunarang.
Ali Hasjmy sidroë ureuëng nyang that galak bak meubeuet ngon meudeungo meusép. Lam le that buët gobnyan bak bideuëng peumeurèntah ngon geusatoh masyarakat gobnyan asé cit neupeugot teunuléh-teunuléh sastra. Saweueb nyankeuh gobnyan ka jithèe cit jeuet keu sidroë pujangga peunténg Indônèsia bak saboh masa. Leubèh kureuëng na 18 boh keunarang sastra, 5 boh teujeumah ngon na 20 boh teunuléh nyang neupeugot lé droëneuhnyan antara la'én nakeuh: | ||
Nyak Adam Kamil | Prof. K.H. Nyak Adam Kamil (lahé di Jeunieb, 24 Buleuën Peuët 1906 – abéh umu 18 Buleuën Siplôh 1992, umu 86 thôn) nakeuh sidroë ureung meusiyasat, ahli ekonomi ngon ureuëng peunténg lam militè Indônèsia. Gobnyan tom jeuët keu sidroë Gubernur Acèh antara thôn 1964-1966 jeuët keu gantoë Prof. Ali Hasjmy. | ||
Darul Islam di Acèh | Prang DI/TII di Acèh bicah bak 20 uroë buleuën Sikureuëng thôn 1953. Geupeuphôn prang nyan ngon saboh haba penyata nibak Teungku Daud Beureu'éh nyang neupeunyata kateudong saboh peumeurèntah Darul Islam di Acèh nyang jeuët keu saboh neugara neuweuëk nibak "Neugara Islam Indônèsia" (NII) di meuyub Imeum Rayeuk NII S.M. Kartosuwirjo.
Teungku Daud Beureu'éh nakeuh sidroë peumimpin Acèh 'oh lheuëh masa Revolusi Meurdèka Indônesia. Pangkat gobnyan nakeuh sidroë Jeundran Mayor (tituler). Gobnyan neumat kuwasa gubernur militè di Acèh bak watèe jigisa keuduwa go teuntra Beulanda u Indônèsia.
Tarèh.
Punca karu Darul Islam atawa DI.TII Acèh nyan nakeuh meupadum boh seubab. Seubab nyang brat that lé peumeurèntah di Jakarta ka jipeugadoh provinsi Acèh ngon jipeusaho bak provinsi Sumatra Utara di Mèdan. Seubab la'én nakeuh keuneuk peudong hukôm Syari'ah di Acèh nyang meusaban ngon hukôm bak agama Islam .
Seubab nyan keuh lé Teungku Daud Beureu'éh ka neupeugrak saboh aseuka meuseunjata seureuta geubantu ngon buët siyasat. Ngon laju jeuët keu prang raya ban saboh nanggroë Acèh antara ureuëng DI/TII geulawan teuntra (TNI) ngon peulisi Indônèsia. Lam prang nyan ureuëng DI/TII meuhasé geukuwasa teumpat-teumpat peunténg di Acèh seuretuta meuhasé cit geuduëk bak padum-padum boh banda rayeuëk di Acèh.
Dudoë lheëh jikirém beunantu teuntra dari Sumatra Utara ngon Sumatra Teungoh, meubarô keuh ureuëng DI/TII meuhahasé jipeuwèh keudéh u glé. Lé Teungku Daud Beureu'éh ngon teuntra gobnyan geusambông prang nyan sampoë meuhasé saboh duëk pakat meusiyasat antara duwa boh pihak nyang sitrèe meusitrèe nyan. Duëk pakat atawa musyawarah nyan geupeunan "Musyawarah Kerukunan Rakyat Aceh" di Kutaraja bak buleuën Duwa blah thôn 1962.
Garéh Watèe.
"Teunuléh bideuëng nyoë geukeumeung peupanyang lom"
Ureuëng-ureuëng rayeuk Darul Islam Acèh.
Geurakan Darul Islam di Acèh sugohlom jeuët keu prang rayeuëk ka leubèh awai geudukông lé padum-padum droë ureuëng rayeuëk bak di Acèh. Mandum ureuëng nyan bak kri meusambông cit ngon peujuangan meuseunjata nyang leubèh awai. Kawôm nyan peureuté peujuang masa tiyeuëp Beulanda nyang that keuciwa neuh seubab han trôh hajat ban lagè neumeujuang dilèe. Ramèe that ureuëng nyang rôh lam geurakan nyan nakeuh peujabat-peujabat peunténg lam peumeurèntah sipil ngon militè Indônèsia di Acèh.
Ureuëng-ureuëng peunténg lam geurakan nyan nakeuh lagèe : | ||
Geografi | Géografi nakeuh èleumèë bhaih muka bumoë, manusia, peunula, hiweuen ngon wasé nibak bumoë. Asai narit geografi geucok nibak bahsa Yunani (γεωγραφία, ""geo"" bumoë, ""graphia"" gamba/teunuléh) meumakna "peujeulah bhaih bumoë". Ureuëng phôn nyang ngui narit Geografi nakeuh Eratosthènès (276-194 SM). Di Indônèsia seugolom thôn 1947 geuthèë ngon nan èleumèë bumoë. Geografi geubagi 2 sagoe èleumèë geografi sosial (baih manusia) ngon geografi fisik (baih alam).
Tarèh.
Nanggroë Yunani nakeuh saboh nanggroë nyang phôn jithèë ka geurawôn baih geografi seubagoë èleumèë ngön filosofi, ngön nyang pike keu phôn nakeuh Thales nibak Milètus, Hèrodotus, Eratosthènès, Hipparchus, Aristotèlès, Dicaearchus dari Mèssana, Strabô, ngön Ptolemy. nanggroë Romawi geubri seuneujôk nibak peumetaan sabab ureuëng nyan le nyang meurawôn nanggroë dan geutamah lom cura’-cura’ atawa cara-cara barô. Salah saboh cura’ nakeuh periplus, nibak pelabuhan ngön daratan man sipanyang garéh panté nyang jeut geukalön lé ureuëng meulaôt; ceuntô keuphôn nakeuh Hanno sang Navigator nibak Carthaginia lom saboh treuk nibak laôt Erythraea, bandua nyan seulamat di laôt sabab geungui cura’ periplus ngön geuturi binèh panté laôt Mirah ngön Teluk Parsi.
bak jameun seuneungöh, ureuëng nanggroë Arab lagèë al-Idrisi, Ibnu Battuta ngön Ibnu Khaldun geuplara ngön sabé geubangön pusaka nanggroë Yunani ngön Romawi. Ngön geumeujak Marco Polo, geografi ka meusipreuëk keu mandum nanggroë Iërupa.
Oh leuh abad keu-18 geografi ka jithèë seubagoë èleumèë nyang jeut keu beunagi nibak kurikulum di universitas di Iërupa (nyang peuphôn Paris ngön Berlin).
Sagoë Geografi.
Géografi Fisik.
Géografi fisik (atawa fisiografi) peupusat keu géografi seubagoë èleumèë bumoë. baih nyoe neupeutrang mangat leubèh tapham bideuëng fisik bumoë ngön laén lom, lagèë : litosfèr, hidrosfèr, atmosfèr, pedosphère, lom baih flora fauna lam dônya (biosfèr).
Géografi Manusia.
Géografi manusia nakeuh sagoë geografi nyang meupusat bak bideuëng saleuë' (pola) nyang membeuntôk manusia sibagoë masyarakat sosial. lam nyoë jitmöng baih budaya, sosial, politék lom ekonomi manusia.
Géomatika.
Geomatika nakeuh sagoë geografi nyang ka lahé bak teungöh thôn 1950. Geomatika kajeut keu èlèmèë nyang luwah, geungui cara lagèë SIG ngön PJ.
Geomatika meulipôt lapang luwah bideuëng nyang meupawôt ngön analisis spasial, lagèë Kartografi, Sistem Informasi Geografis (SIG), Penginderaan jeuôh, lom sistem peuteuntèë neuduëk global (GPS).
Géografi règional.
Geografi regional nakeuh sagoë geografi nyang geuprunoë da'irah nibak mandum meubileung ukô lam dônya. niët phôn nakeuh beujeut keu tapham, atawa jeut tapeuhareutoë jeunèh-jeunèh sipat-sipat wilayah dari drah alam lom manusia.
Geografer nyang jithèë.
Di meuyub nyoë na padum-padum droë ureuëng nyang geupadoli, geupeuna, lom nyang geutém meubuët nibak bideuëng geografi, nakeuh: | ||
Peuta | Peuta nakeuh gamba muka bumoe yang ditampilkan bak saboh bideueng yang data deungon geungui skala meuteuntèe. Peuta jeuet geupeugot lam mubagoe cara nyang mubida, mulai peuta konvensional nyang geucitak sampoe bak peuta digital nyang leumah bak layeue komputer. Asai istilah peuta nakeuh nibak basa Yunani 'mappa' nyang hareutoejih lapék atawa ija top meja. Teutapi seucara umum makna peuta nakeuh gamba bandum atawa ladôm muka bumoe bak bideueng rata nyang geupeuubit deungon geungui skala nyang meuteuntèe. Peuta nakeuh representasi dua dimensi nibak saboh ruweueng lhèe dimensi. Éleumèe bhaih pumeugöt peuta geupeunan kartografi.
Le jeuneh peuta nyang ngui skala, nyang peuteuntèe dum na rayek saboh objek nyang na lam peuta nyan lam keuadaan nyang sibeunajih. Seunapat nibak padum-padum boh peuta geupeunan atlas.
Fungsi Peuta.
Na meumacam fungsi peuta bak meubagoe bideung, nakeuh: | ||
Imum Muslim | Al-Imam Abul Husain Muslim bin al-Hajjaj al-Qusyairi an-Naisaburi (), atawa leubèh kayém geuturi seubagoë Imum Muslim (821-875) lahé bak thôn 204 Hijriah ngon wafeuët bak supôt uroë Aleuhad buleuën Rajab thôn 261 Hijriah ngon geuseumiyub di Naisaburi.
Gobnyan nakeuh ahli lam èleumèe hadis ban ubeut neuh kon lagèe Imum Bukhari ngon tom neudeungo nibak dum gurèe Bukhari ngon ulama la'én nibak nyan. | ||
Gapah lhan | Bak gapah lhan, atawa bak sikhôh-khôh atawa seurapôh atôt nakeuh teunimoh nyang jitamong lam kawan naleuëng. Teunimoh nyan nakeuh meupeureudèe nyang kayém geupoh lé ureuëng di lampôh. Lam bhaih meuubat, teunimoh nyoë jeuë geupeugot keu ubat peuteutap darah. Lam bhaih meuneugoë ôn gapah lhan nyan jeuët keu tuba geusong. | ||
Ceuradieh | Ceuradiëh, Dialium indum, nakeuh bak kayèe nyang na lam familia Leguminosae, bohjih ubé boh anggôr ngon meunyum masam. Bak kayèe nyan that kreuëh ngon lagak that jeuët keu papeuën nyang biasa geunguy keu aleuë tutuë (titi). | ||
Peunula | Lam biologi, peunula geukheun keu organisme nyang jitamöng lam Regnum Plantae. Di dalamjih nakeuh mandum organisme nyang that biasa geuturi lé ureuëng bak kayèe, beuluka, terna, naleuëng, kumbeuëk seureuta alga ijô. Meucatat na keunira 350.000 spesies organisme jitamöng u dalamnyan, nyan hana rôh alga ijô. Dari jumeulah nyan, 258.650 jeunèh nakeuh peunula meubungong ngön 18.000 jeunèh peunula kumbeuëk. Rab mandum peunula nyan meusifeuët "autotrof", ngön jicok energi langsông dari cahaya mata uroë röt proses fotosintesis. Meuseubab ngön wareuna ijô brat that bak anggèta keurajeuën nyan. nan la'én nyang geunguy nakeuh Viridiplantae ("peunula ijô"). Nan la'énjih nakeuh Metaphyta.
Ceuë.
Klasifikasi peunula bak masa jemeun geupeutamong cit ban mandum alga ngon fungi (jitamong kulat leundé) seubagoë anggètajih. Kritik-kritik nyang teuka jeuët keu dudoë fungi geupisah dari peunula. Meunan pih bak stasioner, fungi meusifeuët "saprotrof", jicok energi dari euncit-euncit dabeuëh organik. La'én nibak nyan, bintéh sel fungi kon meususôn nibak dabeuëh nyang saban ngon peunula ngon that meuhi ngon meulatang.
Geuweuëk lom dudoë alga nyang geupisah bak anggèta peunula meuseubab jih hana "diferensiasi jaringan" ngon hana meukeumang klorofil seubagoë pigmen ngon drop energi.
Meuneunguy teknik-teknik biologi molekuler keu filogeni pwunula bak nyatajih dudoë that le meudukông ateuëh peuë nyang meupisah jinoë. Peunula lam areuti nyang jinoë geunguy kayém jikira seubagoë turônan nibak alga ijô.
Rupa nyang khusuih.
rupa nyang bagah that jeuët keu geuturi peunula nakeuh bak wareuna ijô nyang brat meuseubab na meukandông pigmen klorofil nyang that peunténg bak kri jidrop energi rot fotosintesis. Ngon nyankeuh, peunula nibak umumjih meusifeuët autotrof. Padum-padum boh nyang hana saban, lagèe bak padum macam peunula parasit (seumalu), nyan nakeuh meuseubab ngon adaptasi keu kri udép ngon lingkungan nyang hayeuë. Saweuëb sifeuëtjih nyang autotrof, peunula sabé jiduëk bak neuduëk nyang phôn lam ranté ilé peunajôh rot organisme udép (ranté eumpeuën).
Peunula meusifeuët stasioner atawa hanjeuët jiwèh ateuëh kheundak droëjih, meunan pih na pdum-padum macam alga ijò nyang meusifeuët motil (jeuët wèh) saweuëb bak jioh na flagelum.
Meuseubab ngon sifeuëtjih nyang pasif nyoë peunula beujeuët meuadaptasi bak fisik ateuëh meuubah bak teumpat udép nyang jiteurimong lé jih. Variasi morfologi peunula ji'ôh leubèh rayeuëk nibak anggèta keurajeuën nyang la'én. La'én nibak nyan, peunula meuhasé le that metabolit sekunder seubagoë mekanisme ngon peutheun udép ateuëh peuë nyang meuubah bak teumpat jih atawa na jiseurang lé nyang peukarujih. Reproduksi peunula jicok peungarôh cit lé sifeuët nyoë.
Bak tingkat selular, binté sel nyang meususôn nibak selulosa, hemiselulosa, ngon pektin jeuët keu rupajih nyang khusuih, meunanpih bak peunula tingkat meuyub meujan-jan cit meususôn nibak pektin saja. Meuhat cit bak peunula nyang sel jih na plastida; ngon vakuola nyang rayeuk ngon kayém jidominasi volume sel.
Alga.
Le alga nyang hana lé jitamong lam Keurajeuën Plantae. Alga nakeuh lam paum-padum boh kawan nyang meubida nibak organisme nyang meuhasé energi rot fotosintesis, maséng-maséng nyang teuka abk kri independen nibak éndatujih nyang non-fotosintetik. Alga nyang brat that gura nakeuh naleuëng la'ôtt, alga multiseluler nyang meuhat that meuhi ngon peunula terestrial, geuklasifikasi sajan alga ijô, mirah, ngon coklat. Tiëp-tiëp kawan nyan jitamong cit na meupadum boh jeunèh organisme mikroskopik ngon organisme uniseluler. | ||
Gaki limong | Ureuëng meukat bak gaki limong atawa Pedagang Kaki Lima atawa nan paneukjih PKL nakeuh saboh narit istilah neukheun keu soë mantong nyang geu leuëng meuneukat atawa keurija la'èn keu mita pèng diateuëh binéh rot bak dijak ureuëng.
Narit gaki limong nyan na nyang kheun keu istilah ureuëng meukat peunajôh atawa peuë la'én mantong nyang geunguy geureubak keu keudèe gobnyan. Saweuëb istilah nyan keuh meuhat geukheun gaki limong, kayém geuteupeusé ngon jumeulah gaki nyang na limong boh. Limong boh gaki nyan nakeuh duwa gaki atra ureuëng po atra meutamah lom lhèe boh teuk keu "gaki" geureubak (ruda).
'Oh tapeugah teupeusé keunira gaki ngon ruda bak narit gaki limong sang-sang nyan nakeuh haba teupeuna-peuna. Saweuëb ramè cit nyang meukat bak rot nyan nyang hana geunguy geureubak atawa peukakaih meugaki la'én, lagèe ureuëng meukat ubat miseuëjih nyang 'oh geumeukat meumada ngon geuleuëng tika mantong atawa cit lagèe ureuëng meukat cindôy nyang geugulam guci cindôi u peukan keu pat keubah meuneukat.
Seubeutôijih nyang geukheun gaki limong nyan nakeuh saboh neuatô nyang jinguy lé awak Beulanda jameun kolonial. Neuatô nibak peumeurèntah Beulanda masa nyan nakeuh bak tiëp-tiëp rot nyang jinguy lé ureuëng beu na meuseudia luwah limong gaki keu ureuëng nyang jak ngon tapak. | ||
Taman Cicém Kuala Lumpur | Taman Cicém Kuala Lumpur neuduëkjih toë terletak Tasik Perdana, Kuala Lumpur, Malaysia. Di seulingka da'irah nyan nakeuh meupadum boh teumpat nyang that candèn keu ureuëng jak meuramiën lagèe Taman Bambang, Meuseujid Neugara, Taman Bungong Raya, Balèe Memorial Tun Abdul Razak, Planetarium Neugara ngon la'én-la'én.
Taman Cicém nyoë ka geuraseumi lé Seri Paduka Baginda Raja Permaisuri Agông, Tuanku Siti Bainun binti Mohd Ali bak 15 uroë buleuën Siblah thôn 1991. Taman nyoë geusatoh ngon geuhiro lè Diwan Bandaraya Kuala Lumpur.
Taman Cicém nyoë nakeuh saboh taman sari cicém ngon taman tropika khas keu ureung nyang padôli keu alam. Taman cicém nyoë geukheun keusaboh taman cicém nyang that rayeuk di ranto Asia Teunggara ngon na lam wilayah pantong nyang that ijô kira-kira 80 ranté atawa 3.2 hektar luwahjih.
Keu phôn that di Malaysia, dum ureung nyang galak keu cicém ka meurumpok kalon leubèh kureuëng 2000 boh cicém nibak meubagoë spesies jipo ngon bibeuëh lam taman nyoë. Na cicém Kuwangkhang, Eunggang, Leuëk, Rampeuneu, Keudindét, Bruwak ngon Ara ngon nacit cicém flamingo seureuta meubagoë jeunèh cicém nyang teuka dari Malaysia ngon neugara la'én lagèe Australia, New Guinea, Thailand, Indônèsia, Tanzania, China ngon Beulanda jiduëk lam taman cicém nyoë. | ||
Keurajeuën Banten | Keurajeuën Banten nakeuh saboh keurajeuën Islam nyang tom teudong di Provinsi Banten, Indônèsia. Phôn bak thôn 1526, bak watèe nyan Keurajeuën Demak teungoh jipeuluwah peungarôhjih u wilayah pasi barat Pulo Jawa, ngon jipeutalô padum-padum boh wilayah banda la'ôt ngon jipeugot keu pông teuntra ngon da'irah meuniaga.
Maulana Hasanuddin, aneuk agam Sunan Gunung Jati nakeuh nyang meuhat rayeuk that peungarôh lam kri meureubôt kuwasa phôn keurajeuën Banten nyan nibak keurajeuën la'én di barat pulo Jawa.
Rab na 300 thôn keurajeuën Banten asé jipeutheun nanggroë ngon dudoë meuakhé cit ngon teuka kolonial dari Iërupa keunan. Keuneulheuëh that bak thôn 1813 mandum peungarôh nyang na bak keurajeuën nyan ka dicok keu peumeurèntah Hindia Blanda. | ||
Keurajeuën Demak | Keurajeuën Demak atawa Keusultanan Demak nakeuh keurajeuën Islam nyang phôn ngon nyang that rayeuk di panté blah rot barôh Pulo Jawa. Bak reusam Jawa, Demak seugolom jeuët keu keurajeuën nakeuh saboh kadipaten nibak keurajeuën Majapahit, dudoë nibak nyan jeuët keusaboh kuwasa nanggroë ngon neugara barô nyang jeuë keu nanggroë meucok pusaka keurajeuë Majapahit.
Keurajeuën nyoë phôn that geupuga lé Raden Patah bak thôn 1475, ngon jeuët keu neugara keurajeuën nyang geumumat bak agama Islam. Cit hana trôh meusiplôh droë pih nyang meuteumèe duëk raja bak keurajeuën Demak nyan. Hat thôn 1561 mantong keurajeuën nyan ka hana jithèe kha lé. | ||
Freddie Mercury | Freddie Mercury (atawa "Farrokh Bulsara"; Bahsa Gujarat: ફરોખ બલ્સારા, "Pharōkh Balsārā") nakeuh sidroe ureueng meujangeun asay Inggréh. | ||
Groningen (propinsi) | Groningen nakeuh saboh propinsi di Blanda. | ||
Rubék pasi | Rubék atawa Calotropis gigantea nakeuh saboh jeunèh peunula nyang kayém geuteumèe di Indônèsia, Malaysia, Filipina, Thailand, Sri Lanka, India, ngon China.
Peunula nyoë jitimoh lam peureudèe nyang rayekjih meujan trôh 4 mètè. Bungongjih meulapéh ngön lilén meuwareuna putéh atawa boh gadông. Ônjih bulat rab saban ngon bulat boh manok, ngon wareunajih ijô pheuë ngon bakjih jiteubiët geutah putéh ban lagèe ië abin (susu). Lam bahsa Indonesia bak nyoe geukheun " widuri". | ||
Gampông Meunasah Me Merbo, Tanah Pasir, Acèh Barôh | Gampông Meunasah Me Merbo nakeuh saboh gampông nyang na di keucamatan Tanah Pasir, Acèh Barôh. Gampông nyoe siblah röt tunong meuceu ngön gampông Ulé Tanöh, röt timue meuceu ngön Kruèng Keureutoe, siblah röt barôh meuceu ngön gampông Teupin Gapeuh, siblah röt barat meuceu ngön Krueng Aluê Guntöe. | ||
Al-Ghayah Wat Taqrib | Kitab Matan Taqrib atawa "Ghayah Ikhtishar" (), teuma leubèh meucheuhue ngön nan "Matan Abi Syuja’" nakeuh salah saboh nibak kitab 'èleumèe fiqah lam madeuhab Syafi'ie nyang geususôn lé Qadhi Abu Syaja' Ahmad bin Hasan bin Ahmad Ashfahaniy. Gobnyan lahé na nyang peugah thôn 500 Hijriah na sit nyang kheun bak thôn 434 Hijriah di Bashrah.
Kalon Lom.
Matan Taqrib | ||
Himbèe | Himbèë nakeuh jeunèh bue itam nyang meujaroë panyang, hudépjih na di công bak kayèe lam glé. himbèë carong bak jirhak ngon jimeulumpat di công bak kayèe, sampoë hana predator nyang jeuët drop jih. Himbèë nakeuh spesies nyang karab punah seubab ka hana lé teumpat udép meunatang nyan. Himbèë hana iku ngon tubôhjih hana that teupat bak jidong. Meunan pih himbèë na meukeumang utakjih leubèh brat nibak jeuneh buë nyang la'én. Himbèë meuwareuna itam rab-rab mirah. Buë nyoë na meukulét antara aneuk jaroë jih. | ||
Zeca Pagodinho | Zeca Pagodinho ("Jessé Gomes da Silva Filho") (1959) nakeuh sidroe ureueng meujangeun asay Brasil. | ||
Blang Teungoh, Tangsé, Pidië | Blang Teungoh nakeuh saboh gampong nyang na di keucamatan Tangsé. | ||
Geumpang, Pidië | Geumpang nakeuh saboh keucamatan lam kabupatèn Pidië.
Gampông.
Mukim Bangkèh | ||
Utsman bin Affan | Utsman bin Affan (, ) nakeuh sidroë sahbat Nabi Muhammad SAW nyang na rôh lam Khulafa'ur-rasyidin yang keu-3. Utsman nakeuh sidroë syèdaga nyang that kaya meunan pih gobnyan that murah haté ngon that galak meuseudeukah. Jasa gobnyan nakeuh geupeusaboh ayat-ayat Al-Qur'an lam saboh kitab.
Gobnyan nakeuh khalifah keulhèe nyang mat peurèntah dari thôn . La'én nibak nyan sahbat nabi nyang nyoë nakeuh that rayeuk sifeuët malèe bak droëneuh nyan.
Utsman bin Affan nakeuh sahbat nabi ngon khalifah keu lhèe lam Khulafaur Rasyidin. Gobnyan geugla nan ngon Dzun-Nurayn, gla nyoë meuareuti "nyang po dua cahya", saweuëb gobnyan nakeuh neumeugatib ngon duwa droë aneuk inong Nabi, Ruqayyah ngon Ummu Kultsum. | ||
Manè, Pidie | Mané nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Pidië.
Gampông.
Mukim Leutueng | ||
Keumala, Pidie | Keumala nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Pidië.
Gampông.
Dapeuta gampông ngön beunagi Mukim.
Keumala Dalam
Keumala Raya | ||
Banda Mulia, Acèh Teumiëng | Banda Mulia nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Bandar Pusaka, Acèh Teumiëng | Bandar Pusaka nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Bendahara, Acèh Teumiëng | Bendahara nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Karang Baru, Acèh Teumiëng | Karang Baru nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Kejuruan Muda, Acèh Teumiëng | Kejuruan Muda nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Kota Kuala Simpang, Acèh Teumiëng | Kota Kuala Simpang nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Manyak Payéd, Acèh Teumiëng | Manyak Payéd nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Tenggulun, Acèh Teumiëng | Tenggulun nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Rantau, Acèh Teumiëng | Rantau nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Sekerak, Acèh Teumiëng | Sekerak nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Seruway, Acèh Teumiëng | Seruway nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Tamiang Hulu, Acèh Teumiëng | Tamiang Hulu nakeuh salah saboh keucamatan lam kabupatèn Acèh Teumiëng. | ||
Kuta Blang, Bireuen | Kuta Blang nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Bireuen. Uroe jeh keucamatan Kuta Blang jiwoe u Keucamatan Gandapura, teuma dudoe ka geupuga beu jeuet keu saboh keucamatan barô. Seugohlom jeuet keu saboh keucamatan seubeutoijih ka nibak jameun kön ka geupeunan Kuta Blang, sabab nyan nan mukim. | ||
Peulimbang, Bireuen | Peulimbang nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Bireuen. | ||
Banda Alam, Acèh Timu | Banda Alam nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Birem Bayeun, Acèh Timu | Birem Bayeun nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Darul Aman, Acèh Timu | Darul Aman nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Darul Falah, Acèh Timu | Darul Falah nakeuh saboh keucamatan nyang na lam kabupatèn Acèh Timu. | ||
Darul Ihsan, Acèh Timu | Darul Ihsan nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Idi Rayek, Acèh Timu | Idi Rayek nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Idi Timu, Acèh Timu | Idi Timu nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Idi Tunong, Acèh Timu | Idi Teunong nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Indra Makmu, Acèh Timu | Indra Makmu nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Julôk, Acèh Timu | Julôk nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Madat, Acèh Timu | Madat nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Nurussalam, Acèh Timu | Nurussalam nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Panté Bidari, Acèh Timu | Panté Bidari nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Peudawa, Acèh Timu | Peudawa nakeuh saboh keucamatan nyang na lam da'irah kabupatèn Acèh Timu. | ||
Peunarôn, Acèh Timu | Peunaron nakeuh saboh keucamatan nyang na di Kabupatèn Acèh Timu. Mayoritas ureueng nyang na di keucamatan nyoe nakeuh ureueng Gayo. |
Subsets and Splits