id
int64 1
9.2k
| answers
list | title
stringlengths 4
104
| question
stringlengths 2
257
| context
stringlengths 31
11.1k
|
|---|---|---|---|---|
3,644 | [
{
"answer_start": "1038",
"text": "2,5 metre yüksekliğe sahip"
}
] | Yıldızların Birbirlerinden Uzaklıklarını Ölçme Sekstantı | Sextans astronomicus trigonicus pro distantiis rimandis tahminen kaç metre yüksekliği sahiptir? | Tycho Brahe’nin sextans astronomicus trigonicus pro distantiis rimandis olarak adlandırdığı bu sekstant, kendisinin zaman içinde hemen hemen özdeş olan üç versiyon halinde imal ettiği bir modele aittir.Çünkü kendi ifadesine göre, bu modelin kesin gözlem için oldukça uygun olduğu ortaya çıkmıştır. Sekstant, bir kasede bulunan nispeten büyük bir küreye, bağımsız hareket edebilir biçimde bir pimle tutturulmuştur. Bu, gözlemciye sekstantı dikey ve yatay olarak doğubatı ve tam tersi yönde hareket ettirme olanağı sağlamakta ve sadece meridyenlerdeki yüksekliği değil, aynı zamanda yıldızların birbirlerinden uzaklıklarını ve böylece konumlarını da belirleme olanağı vermektedir, tıpkı İstanbul Rasathanesi’ nin aletiyle mümkün olduğu gibi(bkz.İstanbul Aletleri no VIII). Her iki alette de, tespit edilen konumu bozmadan kaydedebilmek için, aletin iki ağaç sopayla zeminden desteklenmesi özellikle dikkat çekmektedir. Sekstantın bacak uzunluğu yaklaşık 1,7 metreyi bulmaktadır. Kitaptaki resimlerin oransal büyüklüğüne bakılarak, aletinin 2,5 metre yüksekliğe sahip olduğu tahmin edilebilir. |
3,645 | [
{
"answer_start": "221",
"text": "1.7 metrelik"
}
] | Paralaks Cetveli | Tycho Brahe’nin paralkas cetvelinin kaç metrelik bir nişangah bacağına sahiptir? | Tycho Brahe tarafından instrumentum parallaticum sive regularum olarak nitelendirilen alet, Ptoleme’ nin órganon parallaktión adlı aletinin geliştirilmiş bir versiyonudur. Bu araç ahşaptan imal edilmiştir.Nişangâh bacağı 1.7 metrelik bir uzunluğa sahiptir ve iki nişangâh taşımaktadır. Ptoleme modelinden farklı olarak alt bacak ufka kadar ölçüm yapılabilecek uzunluktadır. Bu bacak gereksinim duyulmadıkça bir yay tarafından yukarıda tutulur.Tümü bir sehpa direğine tutturulmuştur. Bu alet zenit yakınındaki mesafeler ölçümü için kullanılmıştır.Ptoleme’ nin órganon’ unun kullanışsızlığı Müʾeyyededīn el - ʿUrḍī tarafından farkedilmiş ve Taḳiyyeddīn el - Mıṣrī ise bunu kendisinin geliştirdiği bir modelle değiştirmişti. |
3,646 | [
{
"answer_start": "95",
"text": "astronomi ve matematiksel coğrafya çalışmaları"
}
] | Genel Bilgiler ve Jaipur Rasathanesi | Sultan Uluğ Bey ve astronomları ne tür çalışmalar yürütmüşlerdir? | Timur Semerkant’ında Sultan Uluğ Bey ve astronomları tarafından büyük bir titizlikle yürütülen astronomi ve matematiksel coğrafya çalışmaları, Babür’ ün 932 / 526 yılında Moğol İmparatorluğu’ nu kurması sonucu siyasi güçle birlikte Hindistan’ a kaymıştı. Orada 18. yüzyılın başlarına kadar ortaya çıkan astronomik gözlem araçları ve yer çizelgeleri, Semerkant astronomlarının çalışmalarının ileriye taşınması olarak anlaşılabilir. |
3,647 | [
{
"answer_start": "21",
"text": "Sultan Uluğ Bey ve astronomları tarafından"
}
] | Genel Bilgiler ve Jaipur Rasathanesi | Semerkant’ta astronomi ve matematiksel coğrafya çalışmaları kim tarafından yürütülmüştür? | Timur Semerkant’ında Sultan Uluğ Bey ve astronomları tarafından büyük bir titizlikle yürütülen astronomi ve matematiksel coğrafya çalışmaları, Babür’ ün 932 / 526 yılında Moğol İmparatorluğu’ nu kurması sonucu siyasi güçle birlikte Hindistan’ a kaymıştı. Orada 18. yüzyılın başlarına kadar ortaya çıkan astronomik gözlem araçları ve yer çizelgeleri, Semerkant astronomlarının çalışmalarının ileriye taşınması olarak anlaşılabilir. |
3,648 | [
{
"answer_start": "303",
"text": "astronomik gözlem araçları ve yer çizelgeleri"
}
] | Genel Bilgiler ve Jaipur Rasathanesi | Hindistan’da 18. yüzyılın başlarına kadar neler ortaya çıkmıştır? | Timur Semerkant’ında Sultan Uluğ Bey ve astronomları tarafından büyük bir titizlikle yürütülen astronomi ve matematiksel coğrafya çalışmaları, Babür’ ün 932 / 526 yılında Moğol İmparatorluğu’ nu kurması sonucu siyasi güçle birlikte Hindistan’ a kaymıştı. Orada 18. yüzyılın başlarına kadar ortaya çıkan astronomik gözlem araçları ve yer çizelgeleri, Semerkant astronomlarının çalışmalarının ileriye taşınması olarak anlaşılabilir. |
3,649 | [
{
"answer_start": "498",
"text": "Jantar Mantar"
}
] | Genel Bilgiler ve Jaipur Rasathanesi | Bu rasathaneler arasında ilk kurulan hangisidir? | 16. yüzyılın ortalarından itibaren Hindistan’da sürdürülen çalışmalar, Hindu bilgin ve devlet adamı Jai Sing Savāʾī(1686 - 1743)’ nin yoğun ve heyecan verici gayretleriyle son noktasına ulaşmıştır. Büyük kompleksten oluşan Semerkant Rasathanesi’ nin ününden etkilenerek Delhi, Jaipur, Benares, Ujain(Ujjain) ve Madura kentlerinde olağanüstü boyutlu aletlerle donatılmış büyük rasathaneler inşa ettirmiştir. Bu rasathaneler 1722 - 1739 yılları arasında kurulmuştur. İlk rasathane, Delhi’ de kurulan Jantar Mantar(Yantra Mantra’ dan bozulmuş) adlı rasathanedir. |
3,650 | [
{
"answer_start": "46",
"text": "Muḥammed Ṭaraġay b. Şāhruḫ Uluğ Bey"
}
] | SEMERKANT RASATHANESİ | Arap-İslam kültür çevresinin en ünlü rasathanelerinden birini kim kurmuştur? | Semerkant Rasathanesi, Timur’un torunlarından Muḥammed Ṭaraġay b. Şāhruḫ Uluğ Bey (796-853/1394-1449) tarafından kurulmuştur. Uluğ Bey bizzat astronom idi ve girişiminde kuşkusuz Merāġa Rasathanesi’ nden esinlenmişti. Binanın tam olarak ne zaman yapıldığı ve bitirildiği bilinmemektedir.ʿAbdurrezzāk[es - Semerqandī Maṭlaʿ - i Saʿdeyn ve - Mecmaʿ - i Baḥreyn adlı eserinde] 823 / 1420 yılı olaylarını anlatırken, bu yılda kurulan medrese, tekke bağlamında bir rasathanenin inşası hakkında bilgi vermektedir, ancak bundan, rasathanenin gerçekten bu binalarla aynı zamanda doğduğu sonucunu çıkarmak güçtür. Bu, Arap - İslam kültür çevresinin en ünlü rasathanelerinden birisi olmuş, fakat kalıntıları 20. yüzyılın ilk on yılına kadar meçhul kalmıştır.Rasathanenin bir bölümü, ilk olarak eski bir belgedeki işaretlere dayanarak rasathanenin yerini kesin olarak tespit etmiş olan devlet memuru Wjatkin’ in başkanlığında ortaya çıkarılmış ve Taşkent Rasathanesi’ nin tanınmış astronomu Ossipoff,ilk fakat oldukça kaba ölçümleri yerinde yürütebilmiştir. |
3,651 | [
{
"answer_start": "980",
"text": "Ossipoff"
}
] | SEMERKANT RASATHANESİ | Semerkant Rasathanesi’nin kalıntılarının ilk ölçümlerini kim yapmıtşır? | Semerkant Rasathanesi, Timur’un torunlarından Muḥammed Ṭaraġay b. Şāhruḫ Uluğ Bey (796-853/1394-1449) tarafından kurulmuştur. Uluğ Bey bizzat astronom idi ve girişiminde kuşkusuz Merāġa Rasathanesi’ nden esinlenmişti. Binanın tam olarak ne zaman yapıldığı ve bitirildiği bilinmemektedir.ʿAbdurrezzāk[es - Semerqandī Maṭlaʿ - i Saʿdeyn ve - Mecmaʿ - i Baḥreyn adlı eserinde] 823 / 1420 yılı olaylarını anlatırken, bu yılda kurulan medrese, tekke bağlamında bir rasathanenin inşası hakkında bilgi vermektedir, ancak bundan, rasathanenin gerçekten bu binalarla aynı zamanda doğduğu sonucunu çıkarmak güçtür. Bu, Arap - İslam kültür çevresinin en ünlü rasathanelerinden birisi olmuş, fakat kalıntıları 20. yüzyılın ilk on yılına kadar meçhul kalmıştır.Rasathanenin bir bölümü, ilk olarak eski bir belgedeki işaretlere dayanarak rasathanenin yerini kesin olarak tespit etmiş olan devlet memuru Wjatkin’ in başkanlığında ortaya çıkarılmış ve Taşkent Rasathanesi’ nin tanınmış astronomu Ossipoff,ilk fakat oldukça kaba ölçümleri yerinde yürütebilmiştir. |
3,652 | [
{
"answer_start": "20",
"text": "21 metre"
}
] | SEMERKANT RASATHANESİ | Rasathanenin üzerinde bulunduğu tepenin yaklaşık yüksekliği kaç metredir? | Rasathane, yaklaşık 21 metre yüksekliğinde, doğu - batı yönünde 85 metre eninde ve kuzey - güney yönünde de 170 metre eninde düz bir tepede bulunmaktaydı. Geriye kalan izler, yaklaşık 46 metre çapında dairesel bir temelin sözkonusu olduğu düşüncesine götürmektedir. Silindir biçimindeki binanın yerden yüksekliğinin yaklaşık 30 metre olduğu tahmin edilmektedir. Hesaplama, meridyen yönünde, basamaklarla donatılmış iki daire yayı arasında bulunan çok fazla tahrip edilmemiş skalanın yarıçapına dayanmaktadır. Bu alet, yaklaşık 60 metre çapındaki Rey Rasathanesi’ nin sekstantının ileri seviyede gelişmiş biçimidir. Kompleksin tahmini olarak tanınan yatay izdüşümü, çok büyük boyutta bir rasathane izlenimi vermektedir. Semerkant Rasathanesi’ nde kullanılan aletler büyük ölçüde, önemli bilginlerinden Ğıyāseddīn el - Kāşī’ nin Risāle der Şerḥ - i Ālāt - i Raṣad adlı eserinde işlediği aletlerden oluşmaktaydı. 1. İki Bacaklı Alet, 2. Çemberli Alet, 3. Ekvatoriyal Çember, 4. İki Çember, 5. el - Faḫrī Sektantı, 6. Azimut ve Yükseklik Belirleme Aleti, 7. Sinüs ve ters sinüsü belirleyen alet, 8. Küçük Çemberli Alet. |
3,653 | [
{
"answer_start": "64",
"text": "85 metre"
}
] | SEMERKANT RASATHANESİ | Rasathanenin üzerinde bulunduğu tepenin doğu-batı yönündeki eni kaç metredir? | Rasathane, yaklaşık 21 metre yüksekliğinde, doğu - batı yönünde 85 metre eninde ve kuzey - güney yönünde de 170 metre eninde düz bir tepede bulunmaktaydı. Geriye kalan izler, yaklaşık 46 metre çapında dairesel bir temelin sözkonusu olduğu düşüncesine götürmektedir. Silindir biçimindeki binanın yerden yüksekliğinin yaklaşık 30 metre olduğu tahmin edilmektedir. Hesaplama, meridyen yönünde, basamaklarla donatılmış iki daire yayı arasında bulunan çok fazla tahrip edilmemiş skalanın yarıçapına dayanmaktadır. Bu alet, yaklaşık 60 metre çapındaki Rey Rasathanesi’ nin sekstantının ileri seviyede gelişmiş biçimidir. Kompleksin tahmini olarak tanınan yatay izdüşümü, çok büyük boyutta bir rasathane izlenimi vermektedir. Semerkant Rasathanesi’ nde kullanılan aletler büyük ölçüde, önemli bilginlerinden Ğıyāseddīn el - Kāşī’ nin Risāle der Şerḥ - i Ālāt - i Raṣad adlı eserinde işlediği aletlerden oluşmaktaydı. 1. İki Bacaklı Alet, 2. Çemberli Alet, 3. Ekvatoriyal Çember, 4. İki Çember, 5. el - Faḫrī Sektantı, 6. Azimut ve Yükseklik Belirleme Aleti, 7. Sinüs ve ters sinüsü belirleyen alet, 8. Küçük Çemberli Alet. |
3,654 | [
{
"answer_start": "108",
"text": "170 metre"
}
] | SEMERKANT RASATHANESİ | Rasathanenin üzerinde bulunduğu tepenin kuzey-güney yönündeki eni kaç metredir? | Rasathane, yaklaşık 21 metre yüksekliğinde, doğu - batı yönünde 85 metre eninde ve kuzey - güney yönünde de 170 metre eninde düz bir tepede bulunmaktaydı. Geriye kalan izler, yaklaşık 46 metre çapında dairesel bir temelin sözkonusu olduğu düşüncesine götürmektedir. Silindir biçimindeki binanın yerden yüksekliğinin yaklaşık 30 metre olduğu tahmin edilmektedir. Hesaplama, meridyen yönünde, basamaklarla donatılmış iki daire yayı arasında bulunan çok fazla tahrip edilmemiş skalanın yarıçapına dayanmaktadır. Bu alet, yaklaşık 60 metre çapındaki Rey Rasathanesi’ nin sekstantının ileri seviyede gelişmiş biçimidir. Kompleksin tahmini olarak tanınan yatay izdüşümü, çok büyük boyutta bir rasathane izlenimi vermektedir. Semerkant Rasathanesi’ nde kullanılan aletler büyük ölçüde, önemli bilginlerinden Ğıyāseddīn el - Kāşī’ nin Risāle der Şerḥ - i Ālāt - i Raṣad adlı eserinde işlediği aletlerden oluşmaktaydı. 1. İki Bacaklı Alet, 2. Çemberli Alet, 3. Ekvatoriyal Çember, 4. İki Çember, 5. el - Faḫrī Sektantı, 6. Azimut ve Yükseklik Belirleme Aleti, 7. Sinüs ve ters sinüsü belirleyen alet, 8. Küçük Çemberli Alet. |
3,655 | [
{
"answer_start": "201",
"text": "dairesel"
}
] | SEMERKANT RASATHANESİ | Rasathanenin temelinin nasıl bir şekli vardır? | Rasathane, yaklaşık 21 metre yüksekliğinde, doğu - batı yönünde 85 metre eninde ve kuzey - güney yönünde de 170 metre eninde düz bir tepede bulunmaktaydı. Geriye kalan izler, yaklaşık 46 metre çapında dairesel bir temelin sözkonusu olduğu düşüncesine götürmektedir. Silindir biçimindeki binanın yerden yüksekliğinin yaklaşık 30 metre olduğu tahmin edilmektedir. Hesaplama, meridyen yönünde, basamaklarla donatılmış iki daire yayı arasında bulunan çok fazla tahrip edilmemiş skalanın yarıçapına dayanmaktadır. Bu alet, yaklaşık 60 metre çapındaki Rey Rasathanesi’ nin sekstantının ileri seviyede gelişmiş biçimidir. Kompleksin tahmini olarak tanınan yatay izdüşümü, çok büyük boyutta bir rasathane izlenimi vermektedir. Semerkant Rasathanesi’ nde kullanılan aletler büyük ölçüde, önemli bilginlerinden Ğıyāseddīn el - Kāşī’ nin Risāle der Şerḥ - i Ālāt - i Raṣad adlı eserinde işlediği aletlerden oluşmaktaydı. 1. İki Bacaklı Alet, 2. Çemberli Alet, 3. Ekvatoriyal Çember, 4. İki Çember, 5. el - Faḫrī Sektantı, 6. Azimut ve Yükseklik Belirleme Aleti, 7. Sinüs ve ters sinüsü belirleyen alet, 8. Küçük Çemberli Alet. |
3,656 | [
{
"answer_start": "184",
"text": "46 metre"
}
] | SEMERKANT RASATHANESİ | Rasathanenin temelinin çapı yaklaşık kaç metredir? | Rasathane, yaklaşık 21 metre yüksekliğinde, doğu - batı yönünde 85 metre eninde ve kuzey - güney yönünde de 170 metre eninde düz bir tepede bulunmaktaydı. Geriye kalan izler, yaklaşık 46 metre çapında dairesel bir temelin sözkonusu olduğu düşüncesine götürmektedir. Silindir biçimindeki binanın yerden yüksekliğinin yaklaşık 30 metre olduğu tahmin edilmektedir. Hesaplama, meridyen yönünde, basamaklarla donatılmış iki daire yayı arasında bulunan çok fazla tahrip edilmemiş skalanın yarıçapına dayanmaktadır. Bu alet, yaklaşık 60 metre çapındaki Rey Rasathanesi’ nin sekstantının ileri seviyede gelişmiş biçimidir. Kompleksin tahmini olarak tanınan yatay izdüşümü, çok büyük boyutta bir rasathane izlenimi vermektedir. Semerkant Rasathanesi’ nde kullanılan aletler büyük ölçüde, önemli bilginlerinden Ğıyāseddīn el - Kāşī’ nin Risāle der Şerḥ - i Ālāt - i Raṣad adlı eserinde işlediği aletlerden oluşmaktaydı. 1. İki Bacaklı Alet, 2. Çemberli Alet, 3. Ekvatoriyal Çember, 4. İki Çember, 5. el - Faḫrī Sektantı, 6. Azimut ve Yükseklik Belirleme Aleti, 7. Sinüs ve ters sinüsü belirleyen alet, 8. Küçük Çemberli Alet. |
3,657 | [
{
"answer_start": "266",
"text": "Silindir"
}
] | SEMERKANT RASATHANESİ | Rasathane binasının şekli nasıldır? | Rasathane, yaklaşık 21 metre yüksekliğinde, doğu - batı yönünde 85 metre eninde ve kuzey - güney yönünde de 170 metre eninde düz bir tepede bulunmaktaydı. Geriye kalan izler, yaklaşık 46 metre çapında dairesel bir temelin sözkonusu olduğu düşüncesine götürmektedir. Silindir biçimindeki binanın yerden yüksekliğinin yaklaşık 30 metre olduğu tahmin edilmektedir. Hesaplama, meridyen yönünde, basamaklarla donatılmış iki daire yayı arasında bulunan çok fazla tahrip edilmemiş skalanın yarıçapına dayanmaktadır. Bu alet, yaklaşık 60 metre çapındaki Rey Rasathanesi’ nin sekstantının ileri seviyede gelişmiş biçimidir. Kompleksin tahmini olarak tanınan yatay izdüşümü, çok büyük boyutta bir rasathane izlenimi vermektedir. Semerkant Rasathanesi’ nde kullanılan aletler büyük ölçüde, önemli bilginlerinden Ğıyāseddīn el - Kāşī’ nin Risāle der Şerḥ - i Ālāt - i Raṣad adlı eserinde işlediği aletlerden oluşmaktaydı. 1. İki Bacaklı Alet, 2. Çemberli Alet, 3. Ekvatoriyal Çember, 4. İki Çember, 5. el - Faḫrī Sektantı, 6. Azimut ve Yükseklik Belirleme Aleti, 7. Sinüs ve ters sinüsü belirleyen alet, 8. Küçük Çemberli Alet. |
3,658 | [
{
"answer_start": "325",
"text": "30 metre"
}
] | SEMERKANT RASATHANESİ | Rasathane binasının yüksekliği yaklaşık kaç metredir? | Rasathane, yaklaşık 21 metre yüksekliğinde, doğu - batı yönünde 85 metre eninde ve kuzey - güney yönünde de 170 metre eninde düz bir tepede bulunmaktaydı. Geriye kalan izler, yaklaşık 46 metre çapında dairesel bir temelin sözkonusu olduğu düşüncesine götürmektedir. Silindir biçimindeki binanın yerden yüksekliğinin yaklaşık 30 metre olduğu tahmin edilmektedir. Hesaplama, meridyen yönünde, basamaklarla donatılmış iki daire yayı arasında bulunan çok fazla tahrip edilmemiş skalanın yarıçapına dayanmaktadır. Bu alet, yaklaşık 60 metre çapındaki Rey Rasathanesi’ nin sekstantının ileri seviyede gelişmiş biçimidir. Kompleksin tahmini olarak tanınan yatay izdüşümü, çok büyük boyutta bir rasathane izlenimi vermektedir. Semerkant Rasathanesi’ nde kullanılan aletler büyük ölçüde, önemli bilginlerinden Ğıyāseddīn el - Kāşī’ nin Risāle der Şerḥ - i Ālāt - i Raṣad adlı eserinde işlediği aletlerden oluşmaktaydı. 1. İki Bacaklı Alet, 2. Çemberli Alet, 3. Ekvatoriyal Çember, 4. İki Çember, 5. el - Faḫrī Sektantı, 6. Azimut ve Yükseklik Belirleme Aleti, 7. Sinüs ve ters sinüsü belirleyen alet, 8. Küçük Çemberli Alet. |
3,659 | [
{
"answer_start": "527",
"text": "60 metre"
}
] | SEMERKANT RASATHANESİ | Rey Rasathanesi’nin sekstantının yaklaşık çspı ksç metredir? | Rasathane, yaklaşık 21 metre yüksekliğinde, doğu - batı yönünde 85 metre eninde ve kuzey - güney yönünde de 170 metre eninde düz bir tepede bulunmaktaydı. Geriye kalan izler, yaklaşık 46 metre çapında dairesel bir temelin sözkonusu olduğu düşüncesine götürmektedir. Silindir biçimindeki binanın yerden yüksekliğinin yaklaşık 30 metre olduğu tahmin edilmektedir. Hesaplama, meridyen yönünde, basamaklarla donatılmış iki daire yayı arasında bulunan çok fazla tahrip edilmemiş skalanın yarıçapına dayanmaktadır. Bu alet, yaklaşık 60 metre çapındaki Rey Rasathanesi’ nin sekstantının ileri seviyede gelişmiş biçimidir. Kompleksin tahmini olarak tanınan yatay izdüşümü, çok büyük boyutta bir rasathane izlenimi vermektedir. Semerkant Rasathanesi’ nde kullanılan aletler büyük ölçüde, önemli bilginlerinden Ğıyāseddīn el - Kāşī’ nin Risāle der Şerḥ - i Ālāt - i Raṣad adlı eserinde işlediği aletlerden oluşmaktaydı. 1. İki Bacaklı Alet, 2. Çemberli Alet, 3. Ekvatoriyal Çember, 4. İki Çember, 5. el - Faḫrī Sektantı, 6. Azimut ve Yükseklik Belirleme Aleti, 7. Sinüs ve ters sinüsü belirleyen alet, 8. Küçük Çemberli Alet. |
3,660 | [
{
"answer_start": "13",
"text": "Quadrans maximus"
}
] | VII. Ahşap Büyük Kadran | Tycho Brahe'nin yaptığı kadranın ismi nedir? | Tycho Brahe, Quadrans maximus adlı kadranı kendisinin verdiği bilgiye göre, aletler kitabını(1602) yazmasından 26 yıl önce, yani 1576’ da Augsburg’ da yapmıştır. Bu aletin yarıçapı yaklaşık 6 metre idi.Kadran, alt tarafı düzgün kesilmiş olup ağır bir iskele üzerinde yatay olarak sağa sola döndürülebilecek şekilde meşe bir sütuna okuma düzeneği olmaksızın oturtulmuştur. Kadran açık havada kalmış ve birkaç yıl sonra kullanılamaz hale gelmişti. Gözlem için iki delik nişangâh kullanılmıştır(Tycho Brahe’ s Description of his Instruments, a.y., s .88 - 91; Johann A.Repsold: Zur Geschichte der astronomischen Meßwerkzeuge, a.y., s .21 - 22). Tycho Brahe’ nin bu aleti Taḳiyyeddīn el - Mıṣrī’ nin hemen hemen aynı zamanda inşa ettiği ahşap kadranla(İstanbul Rasathanesi Aletleri no V) büyük ölçüde benzerlik göstermektedir.Tycho Brahe’ nin İstanbul’ daki alet hakkında bilgi sahibi olmuş bulunması mümkündür. Bu aletin daha erken bir modelinin, mesela Merāġa Rasathanesi’ ndekinin(bkz.s .44), İslam dünyasında yaygın olması ve söz konusu iki alete de örnek teşkil etmesi mümkündür ve hatta bana göre daha muhtemeldir. |
3,661 | [
{
"answer_start": "190",
"text": "6 metre"
}
] | VII. Ahşap Büyük Kadran | Quadrans maximus'un yakaşık yarıçapı kaç metredir? | Tycho Brahe, Quadrans maximus adlı kadranı kendisinin verdiği bilgiye göre, aletler kitabını(1602) yazmasından 26 yıl önce, yani 1576’ da Augsburg’ da yapmıştır. Bu aletin yarıçapı yaklaşık 6 metre idi.Kadran, alt tarafı düzgün kesilmiş olup ağır bir iskele üzerinde yatay olarak sağa sola döndürülebilecek şekilde meşe bir sütuna okuma düzeneği olmaksızın oturtulmuştur. Kadran açık havada kalmış ve birkaç yıl sonra kullanılamaz hale gelmişti. Gözlem için iki delik nişangâh kullanılmıştır(Tycho Brahe’ s Description of his Instruments, a.y., s .88 - 91; Johann A.Repsold: Zur Geschichte der astronomischen Meßwerkzeuge, a.y., s .21 - 22). Tycho Brahe’ nin bu aleti Taḳiyyeddīn el - Mıṣrī’ nin hemen hemen aynı zamanda inşa ettiği ahşap kadranla(İstanbul Rasathanesi Aletleri no V) büyük ölçüde benzerlik göstermektedir.Tycho Brahe’ nin İstanbul’ daki alet hakkında bilgi sahibi olmuş bulunması mümkündür. Bu aletin daha erken bir modelinin, mesela Merāġa Rasathanesi’ ndekinin(bkz.s .44), İslam dünyasında yaygın olması ve söz konusu iki alete de örnek teşkil etmesi mümkündür ve hatta bana göre daha muhtemeldir. |
3,662 | [
{
"answer_start": "458",
"text": "iki delik nişangâh"
}
] | VII. Ahşap Büyük Kadran | Quadrans maximus adlı kadranda gözlem yapılması ne ile sağlanmıştır? | Tycho Brahe, Quadrans maximus adlı kadranı kendisinin verdiği bilgiye göre, aletler kitabını(1602) yazmasından 26 yıl önce, yani 1576’ da Augsburg’ da yapmıştır. Bu aletin yarıçapı yaklaşık 6 metre idi.Kadran, alt tarafı düzgün kesilmiş olup ağır bir iskele üzerinde yatay olarak sağa sola döndürülebilecek şekilde meşe bir sütuna okuma düzeneği olmaksızın oturtulmuştur. Kadran açık havada kalmış ve birkaç yıl sonra kullanılamaz hale gelmişti. Gözlem için iki delik nişangâh kullanılmıştır(Tycho Brahe’ s Description of his Instruments, a.y., s .88 - 91; Johann A.Repsold: Zur Geschichte der astronomischen Meßwerkzeuge, a.y., s .21 - 22). Tycho Brahe’ nin bu aleti Taḳiyyeddīn el - Mıṣrī’ nin hemen hemen aynı zamanda inşa ettiği ahşap kadranla(İstanbul Rasathanesi Aletleri no V) büyük ölçüde benzerlik göstermektedir.Tycho Brahe’ nin İstanbul’ daki alet hakkında bilgi sahibi olmuş bulunması mümkündür. Bu aletin daha erken bir modelinin, mesela Merāġa Rasathanesi’ ndekinin(bkz.s .44), İslam dünyasında yaygın olması ve söz konusu iki alete de örnek teşkil etmesi mümkündür ve hatta bana göre daha muhtemeldir. |
3,663 | [
{
"answer_start": "62",
"text": "1587"
}
] | VI. Duvar Kadranı | Quadrans muralis yaklaşık olarak hangi yılda yapılmıştır? | Tycho Brahe, quadrans muralis’i ana alet sayıyordu. Bu kadran 1587 yılında yapılmış olmalıdır. Meridyen yönünde bir duvara yerleştirilen bu pirinç araç, Güneş, Ay ve diğer gezegenlerin öğle çizgisinden geçişleri sırasında ulaştıkları yüksekliklerinin(evc) bulunmasına hizmet içindi. 4 metrelik yarıçapıyla ve hassas bölümlenmiş skalasıyla bu araç, büyük ölçüde dakik ölçüm sonuçlarını mümkün olabiliyordu. Kadran, hareketli iki göz nişangâhıyla donatılmıştır. İki nişangâhın birisinden duvar boşluğuna(aşağı ve yukarı hareket ettirilebilecek şekilde) yerleştirilmiş olan altın kaplamalı silindir yoluyla gözlem yapılırdı. Tycho Brahe’ nin çalışma sahnesinin kadranla ve hepsi astronomi alanına ait olmayan diğer aletlerle birlikte tablosu, İstanbul Rasathanesi sahnesinin resmini anımsatmaktadır(bkz.s .54).Duvar kadranının İslam dünyasında el - Baṭṭānī(4. / 10. yüzyılın ilk yarısı)’ den itibaren labina adıyla bilindiğine işaret edilmelidir. Büyük boyutlarda inşa edilen duvar kadranı Merāġa(No.I) ve İstanbul rasathanelerinin(No.II) aletler grubuna aittir. |
3,664 | [
{
"answer_start": "140",
"text": "pirinç"
}
] | VI. Duvar Kadranı | Quadrans muralis hangi maddeden yapılmıştır? | Tycho Brahe, quadrans muralis’i ana alet sayıyordu. Bu kadran 1587 yılında yapılmış olmalıdır. Meridyen yönünde bir duvara yerleştirilen bu pirinç araç, Güneş, Ay ve diğer gezegenlerin öğle çizgisinden geçişleri sırasında ulaştıkları yüksekliklerinin(evc) bulunmasına hizmet içindi. 4 metrelik yarıçapıyla ve hassas bölümlenmiş skalasıyla bu araç, büyük ölçüde dakik ölçüm sonuçlarını mümkün olabiliyordu. Kadran, hareketli iki göz nişangâhıyla donatılmıştır. İki nişangâhın birisinden duvar boşluğuna(aşağı ve yukarı hareket ettirilebilecek şekilde) yerleştirilmiş olan altın kaplamalı silindir yoluyla gözlem yapılırdı. Tycho Brahe’ nin çalışma sahnesinin kadranla ve hepsi astronomi alanına ait olmayan diğer aletlerle birlikte tablosu, İstanbul Rasathanesi sahnesinin resmini anımsatmaktadır(bkz.s .54).Duvar kadranının İslam dünyasında el - Baṭṭānī(4. / 10. yüzyılın ilk yarısı)’ den itibaren labina adıyla bilindiğine işaret edilmelidir. Büyük boyutlarda inşa edilen duvar kadranı Merāġa(No.I) ve İstanbul rasathanelerinin(No.II) aletler grubuna aittir. |
3,665 | [
{
"answer_start": "95",
"text": "Meridyen yönünde"
}
] | VI. Duvar Kadranı | Quadrans muralis duavara yerleştirilirken hangi yönde yerleştiriliyordu? | Tycho Brahe, quadrans muralis’i ana alet sayıyordu. Bu kadran 1587 yılında yapılmış olmalıdır. Meridyen yönünde bir duvara yerleştirilen bu pirinç araç, Güneş, Ay ve diğer gezegenlerin öğle çizgisinden geçişleri sırasında ulaştıkları yüksekliklerinin(evc) bulunmasına hizmet içindi. 4 metrelik yarıçapıyla ve hassas bölümlenmiş skalasıyla bu araç, büyük ölçüde dakik ölçüm sonuçlarını mümkün olabiliyordu. Kadran, hareketli iki göz nişangâhıyla donatılmıştır. İki nişangâhın birisinden duvar boşluğuna(aşağı ve yukarı hareket ettirilebilecek şekilde) yerleştirilmiş olan altın kaplamalı silindir yoluyla gözlem yapılırdı. Tycho Brahe’ nin çalışma sahnesinin kadranla ve hepsi astronomi alanına ait olmayan diğer aletlerle birlikte tablosu, İstanbul Rasathanesi sahnesinin resmini anımsatmaktadır(bkz.s .54).Duvar kadranının İslam dünyasında el - Baṭṭānī(4. / 10. yüzyılın ilk yarısı)’ den itibaren labina adıyla bilindiğine işaret edilmelidir. Büyük boyutlarda inşa edilen duvar kadranı Merāġa(No.I) ve İstanbul rasathanelerinin(No.II) aletler grubuna aittir. |
3,666 | [
{
"answer_start": "283",
"text": "4 metrelik"
}
] | VI. Duvar Kadranı | Quadrans muralis kaç metrelik yarıçapa sahiptir? | Tycho Brahe, quadrans muralis’i ana alet sayıyordu. Bu kadran 1587 yılında yapılmış olmalıdır. Meridyen yönünde bir duvara yerleştirilen bu pirinç araç, Güneş, Ay ve diğer gezegenlerin öğle çizgisinden geçişleri sırasında ulaştıkları yüksekliklerinin(evc) bulunmasına hizmet içindi. 4 metrelik yarıçapıyla ve hassas bölümlenmiş skalasıyla bu araç, büyük ölçüde dakik ölçüm sonuçlarını mümkün olabiliyordu. Kadran, hareketli iki göz nişangâhıyla donatılmıştır. İki nişangâhın birisinden duvar boşluğuna(aşağı ve yukarı hareket ettirilebilecek şekilde) yerleştirilmiş olan altın kaplamalı silindir yoluyla gözlem yapılırdı. Tycho Brahe’ nin çalışma sahnesinin kadranla ve hepsi astronomi alanına ait olmayan diğer aletlerle birlikte tablosu, İstanbul Rasathanesi sahnesinin resmini anımsatmaktadır(bkz.s .54).Duvar kadranının İslam dünyasında el - Baṭṭānī(4. / 10. yüzyılın ilk yarısı)’ den itibaren labina adıyla bilindiğine işaret edilmelidir. Büyük boyutlarda inşa edilen duvar kadranı Merāġa(No.I) ve İstanbul rasathanelerinin(No.II) aletler grubuna aittir. |
3,667 | [
{
"answer_start": "898",
"text": "labina"
}
] | VI. Duvar Kadranı | Duvar kadranının İslam dünyasında bilinen adı nedir? | Tycho Brahe, quadrans muralis’i ana alet sayıyordu. Bu kadran 1587 yılında yapılmış olmalıdır. Meridyen yönünde bir duvara yerleştirilen bu pirinç araç, Güneş, Ay ve diğer gezegenlerin öğle çizgisinden geçişleri sırasında ulaştıkları yüksekliklerinin(evc) bulunmasına hizmet içindi. 4 metrelik yarıçapıyla ve hassas bölümlenmiş skalasıyla bu araç, büyük ölçüde dakik ölçüm sonuçlarını mümkün olabiliyordu. Kadran, hareketli iki göz nişangâhıyla donatılmıştır. İki nişangâhın birisinden duvar boşluğuna(aşağı ve yukarı hareket ettirilebilecek şekilde) yerleştirilmiş olan altın kaplamalı silindir yoluyla gözlem yapılırdı. Tycho Brahe’ nin çalışma sahnesinin kadranla ve hepsi astronomi alanına ait olmayan diğer aletlerle birlikte tablosu, İstanbul Rasathanesi sahnesinin resmini anımsatmaktadır(bkz.s .54).Duvar kadranının İslam dünyasında el - Baṭṭānī(4. / 10. yüzyılın ilk yarısı)’ den itibaren labina adıyla bilindiğine işaret edilmelidir. Büyük boyutlarda inşa edilen duvar kadranı Merāġa(No.I) ve İstanbul rasathanelerinin(No.II) aletler grubuna aittir. |
3,668 | [
{
"answer_start": "123",
"text": "Şeyh Hasan-i Nuranî"
}
] | Abdurrahman Aktepe | Abdurrahman Aktepe'nin babası kimdir? | Abdurrahman Aktepe (1850 Çınar - 1905 Diyarbakır) Kürt alim, astronom ve yazar.Şeyh Abdurrahman Aktepe Diyarbakır 'lı alim Şeyh Hasan-i Nuranî'nin oğlu 'dur, Dini eğitimini önce babasın yanında aldı daha sonra Irak'a gidip eğitimine devam eder.Abdurrahman Aktepe felsefe fıkıh,astronomi ve edebiyat gibi alanlarda pek çok eser yazmıştır ve eserlerini Kürtçe,Arapça ve Osmanlı Türkçesi 'le yazmıştır. 29 Mart 1905 yılında Diyarbakır'da vefat etmiştir.Eserleri ==Divan - ı Ruhî Rewdneim Kitabü’ l Mantık Kitabü’ s Sarf wen - Nahv Kitab’ ül İbriz Keşfu’ z Zulam fî Akaidi Farki 'l İslam Astronomi ile ilgili yazılmış eser Kitabü 't Tıb Risale Minhac - ül Usûl |
3,669 | [
{
"answer_start": "25",
"text": "Çınar"
}
] | Abdurrahman Aktepe | Abdurrahman Aktepe nerde doğmuştur? | Abdurrahman Aktepe (1850 Çınar - 1905 Diyarbakır) Kürt alim, astronom ve yazar.Şeyh Abdurrahman Aktepe Diyarbakır 'lı alim Şeyh Hasan-i Nuranî'nin oğlu 'dur, Dini eğitimini önce babasın yanında aldı daha sonra Irak'a gidip eğitimine devam eder.Abdurrahman Aktepe felsefe fıkıh,astronomi ve edebiyat gibi alanlarda pek çok eser yazmıştır ve eserlerini Kürtçe,Arapça ve Osmanlı Türkçesi 'le yazmıştır. 29 Mart 1905 yılında Diyarbakır'da vefat etmiştir.Eserleri ==Divan - ı Ruhî Rewdneim Kitabü’ l Mantık Kitabü’ s Sarf wen - Nahv Kitab’ ül İbriz Keşfu’ z Zulam fî Akaidi Farki 'l İslam Astronomi ile ilgili yazılmış eser Kitabü 't Tıb Risale Minhac - ül Usûl |
3,670 | [
{
"answer_start": "38",
"text": "Diyarbakır"
}
] | Abdurrahman Aktepe | Abdurrahman Aktepe nerede vefat etmiştir? | Abdurrahman Aktepe (1850 Çınar - 1905 Diyarbakır) Kürt alim, astronom ve yazar.Şeyh Abdurrahman Aktepe Diyarbakır 'lı alim Şeyh Hasan-i Nuranî'nin oğlu 'dur, Dini eğitimini önce babasın yanında aldı daha sonra Irak'a gidip eğitimine devam eder.Abdurrahman Aktepe felsefe fıkıh,astronomi ve edebiyat gibi alanlarda pek çok eser yazmıştır ve eserlerini Kürtçe,Arapça ve Osmanlı Türkçesi 'le yazmıştır. 29 Mart 1905 yılında Diyarbakır'da vefat etmiştir.Eserleri ==Divan - ı Ruhî Rewdneim Kitabü’ l Mantık Kitabü’ s Sarf wen - Nahv Kitab’ ül İbriz Keşfu’ z Zulam fî Akaidi Farki 'l İslam Astronomi ile ilgili yazılmış eser Kitabü 't Tıb Risale Minhac - ül Usûl |
3,671 | [
{
"answer_start": "33",
"text": "1905"
}
] | Abdurrahman Aktepe | Abdurrahman Aktepe kaç yılında vefat etmiştir? | Abdurrahman Aktepe (1850 Çınar - 1905 Diyarbakır) Kürt alim, astronom ve yazar.Şeyh Abdurrahman Aktepe Diyarbakır 'lı alim Şeyh Hasan-i Nuranî'nin oğlu 'dur, Dini eğitimini önce babasın yanında aldı daha sonra Irak'a gidip eğitimine devam eder.Abdurrahman Aktepe felsefe fıkıh,astronomi ve edebiyat gibi alanlarda pek çok eser yazmıştır ve eserlerini Kürtçe,Arapça ve Osmanlı Türkçesi 'le yazmıştır. 29 Mart 1905 yılında Diyarbakır'da vefat etmiştir.Eserleri ==Divan - ı Ruhî Rewdneim Kitabü’ l Mantık Kitabü’ s Sarf wen - Nahv Kitab’ ül İbriz Keşfu’ z Zulam fî Akaidi Farki 'l İslam Astronomi ile ilgili yazılmış eser Kitabü 't Tıb Risale Minhac - ül Usûl |
3,672 | [
{
"answer_start": "210",
"text": "Irak"
}
] | Abdurrahman Aktepe | Abdurrahman Aktepe dini eğitimin'e babasınından ayrıldıktan sonra nerede devam etmiştir | Abdurrahman Aktepe (1850 Çınar - 1905 Diyarbakır) Kürt alim, astronom ve yazar.Şeyh Abdurrahman Aktepe Diyarbakır 'lı alim Şeyh Hasan-i Nuranî'nin oğlu 'dur, Dini eğitimini önce babasın yanında aldı daha sonra Irak'a gidip eğitimine devam eder.Abdurrahman Aktepe felsefe fıkıh,astronomi ve edebiyat gibi alanlarda pek çok eser yazmıştır ve eserlerini Kürtçe,Arapça ve Osmanlı Türkçesi 'le yazmıştır. 29 Mart 1905 yılında Diyarbakır'da vefat etmiştir.Eserleri ==Divan - ı Ruhî Rewdneim Kitabü’ l Mantık Kitabü’ s Sarf wen - Nahv Kitab’ ül İbriz Keşfu’ z Zulam fî Akaidi Farki 'l İslam Astronomi ile ilgili yazılmış eser Kitabü 't Tıb Risale Minhac - ül Usûl |
3,673 | [
{
"answer_start": "525",
"text": " modern tıbba öncülük etmiştir."
}
] | Ebu'l Kasım El-Zehravi | El-Zehravi'nin modern tıbba katkısı nedir? | Ebu 'l Kasım Halef ibn Abbas ez-Zehravi (936-1013), (), daha çok bilinen adıyla El-Zehravi (), Avrupalılar tarafında mn isimlendirildiği şekliyle Abulcasis (Arapça'da Ebu 'l Kasım), Endülüs 'te yaşamış olan bir Arap-Müslüman hekim ve cerrahtır. Ortaçağ İslam Dünyası' nın önde gelen hekimlerinden olan Zehravi, Cerrahi 'nin Babası olarak kabul görür. Zehravi' nin tıbba yaptığı en büyük katkı, hiç şüphesiz 30 ciltten oluşan Kitab al - Tasrif(et - Tasrif) isimli eseridir.Zehravi 'nin kullandığı cerrahi alet ve uygulamalar, modern tıbba öncülük etmiştir. İcat ettiği cerrahi aletlerden bazıları günümüzde hala kullanılmaktadır. Dış gebeliği tanımlayan ilk doktor olmasının yanı sıra, hemofilinin kalıtsal doğasını da belirleyen ilk kişidir. |
3,674 | [
{
"answer_start": "45",
"text": "1013"
}
] | Ebu'l Kasım El-Zehravi | Ebu'l Kasım Halef ibn Abbas ez-Zehravi kaç yılında vefat etmiştir? | Ebu 'l Kasım Halef ibn Abbas ez-Zehravi (936-1013), (), daha çok bilinen adıyla El-Zehravi (), Avrupalılar tarafında mn isimlendirildiği şekliyle Abulcasis (Arapça'da Ebu 'l Kasım), Endülüs 'te yaşamış olan bir Arap-Müslüman hekim ve cerrahtır. Ortaçağ İslam Dünyası' nın önde gelen hekimlerinden olan Zehravi, Cerrahi 'nin Babası olarak kabul görür. Zehravi' nin tıbba yaptığı en büyük katkı, hiç şüphesiz 30 ciltten oluşan Kitab al - Tasrif(et - Tasrif) isimli eseridir.Zehravi 'nin kullandığı cerrahi alet ve uygulamalar, modern tıbba öncülük etmiştir. İcat ettiği cerrahi aletlerden bazıları günümüzde hala kullanılmaktadır. Dış gebeliği tanımlayan ilk doktor olmasının yanı sıra, hemofilinin kalıtsal doğasını da belirleyen ilk kişidir. |
3,675 | [
{
"answer_start": "80",
"text": "El-Zehravi"
}
] | Ebu'l Kasım El-Zehravi | Ebu'l Kasım Halef ibn Abbas daha çok hangi adla bilinirdi | Ebu 'l Kasım Halef ibn Abbas ez-Zehravi (936-1013), (), daha çok bilinen adıyla El-Zehravi (), Avrupalılar tarafında mn isimlendirildiği şekliyle Abulcasis (Arapça'da Ebu 'l Kasım), Endülüs 'te yaşamış olan bir Arap-Müslüman hekim ve cerrahtır. Ortaçağ İslam Dünyası' nın önde gelen hekimlerinden olan Zehravi, Cerrahi 'nin Babası olarak kabul görür. Zehravi' nin tıbba yaptığı en büyük katkı, hiç şüphesiz 30 ciltten oluşan Kitab al - Tasrif(et - Tasrif) isimli eseridir.Zehravi 'nin kullandığı cerrahi alet ve uygulamalar, modern tıbba öncülük etmiştir. İcat ettiği cerrahi aletlerden bazıları günümüzde hala kullanılmaktadır. Dış gebeliği tanımlayan ilk doktor olmasının yanı sıra, hemofilinin kalıtsal doğasını da belirleyen ilk kişidir. |
3,676 | [
{
"answer_start": "146",
"text": " Abulcasis "
}
] | Ebu'l Kasım El-Zehravi | Ebu'l Kasım Halef ibn Abbas Avrupa'da adla bilinmektedir? | Ebu 'l Kasım Halef ibn Abbas ez-Zehravi (936-1013), (), daha çok bilinen adıyla El-Zehravi (), Avrupalılar tarafında mn isimlendirildiği şekliyle Abulcasis (Arapça'da Ebu 'l Kasım), Endülüs 'te yaşamış olan bir Arap-Müslüman hekim ve cerrahtır. Ortaçağ İslam Dünyası' nın önde gelen hekimlerinden olan Zehravi, Cerrahi 'nin Babası olarak kabul görür. Zehravi' nin tıbba yaptığı en büyük katkı, hiç şüphesiz 30 ciltten oluşan Kitab al - Tasrif(et - Tasrif) isimli eseridir.Zehravi 'nin kullandığı cerrahi alet ve uygulamalar, modern tıbba öncülük etmiştir. İcat ettiği cerrahi aletlerden bazıları günümüzde hala kullanılmaktadır. Dış gebeliği tanımlayan ilk doktor olmasının yanı sıra, hemofilinin kalıtsal doğasını da belirleyen ilk kişidir. |
3,677 | [
{
"answer_start": "226",
"text": "hekim ve cerrahtır"
}
] | Ebu'l Kasım El-Zehravi | Ebu'l Kasım Halef ibn Abbas hangi meslekleri yapmıştır? | Ebu 'l Kasım Halef ibn Abbas ez-Zehravi (936-1013), (), daha çok bilinen adıyla El-Zehravi (), Avrupalılar tarafında mn isimlendirildiği şekliyle Abulcasis (Arapça'da Ebu 'l Kasım), Endülüs 'te yaşamış olan bir Arap-Müslüman hekim ve cerrahtır. Ortaçağ İslam Dünyası' nın önde gelen hekimlerinden olan Zehravi, Cerrahi 'nin Babası olarak kabul görür. Zehravi' nin tıbba yaptığı en büyük katkı, hiç şüphesiz 30 ciltten oluşan Kitab al - Tasrif(et - Tasrif) isimli eseridir.Zehravi 'nin kullandığı cerrahi alet ve uygulamalar, modern tıbba öncülük etmiştir. İcat ettiği cerrahi aletlerden bazıları günümüzde hala kullanılmaktadır. Dış gebeliği tanımlayan ilk doktor olmasının yanı sıra, hemofilinin kalıtsal doğasını da belirleyen ilk kişidir. |
3,687 | [
{
"answer_start": "37",
"text": "ابن فقیه همدانی"
}
] | İbn'ül-Fakîh | İbn el-Fakih el-Hamadani'nin Farsça adı nedir? | İbn el - Fakih el - Hamadani(Farsça: ابن فقیه همدانی), onuncu yüzyılda yaşamış bir Fars tarihçi ve coğrafyacıdır.Mukhtasar Kitab al - Buldan(كتاب البلدان) isminde eseriyle tanınmıştır. |
3,688 | [
{
"answer_start": "29",
"text": "Fars"
}
] | İbn'ül-Fakîh | İbn el-Fakih el-Hamadani hangi ırka mensuptur? | İbn el - Fakih el - Hamadani(Farsça: ابن فقیه همدانی), onuncu yüzyılda yaşamış bir Fars tarihçi ve coğrafyacıdır.Mukhtasar Kitab al - Buldan(كتاب البلدان) isminde eseriyle tanınmıştır. |
3,689 | [
{
"answer_start": "141",
"text": "كتاب البلدان"
}
] | İbn'ül-Fakîh | Mukhtasar Kitab al-Buldan'ın Farsça ismi nedir? | İbn el - Fakih el - Hamadani(Farsça: ابن فقیه همدانی), onuncu yüzyılda yaşamış bir Fars tarihçi ve coğrafyacıdır.Mukhtasar Kitab al - Buldan(كتاب البلدان) isminde eseriyle tanınmıştır. |
3,690 | [
{
"answer_start": "102",
"text": "Kaptan-ı Derya"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reisin Osmanlı ordusundaki rütbesi nedir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,691 | [
{
"answer_start": "121",
"text": "Amiral"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Kaptan-ı Derya olan Piri Reis'in rütbesinin TC ordusundaki karşılığı nedir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,692 | [
{
"answer_start": "0",
"text": "Piri Reis"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Kim Piri Reis Haritasını , çizmiştir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,693 | [
{
"answer_start": "150",
"text": "1513"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reis haritası hangi yılda çizmiştir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,694 | [
{
"answer_start": "5900",
"text": "20"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reis Haritası çizilirken kaç farklı kaynak kullanılmıştır? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,695 | [
{
"answer_start": "268",
"text": "Kristof Kolomb"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reis Haritası çizilirken hangi ümlü kaşifin haritası kaynak olarak kullanılmıştır? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,696 | [
{
"answer_start": "470",
"text": "1528"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reis Amerika'yı gösteren haritasını ne zaman yapmıştır? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,697 | [
{
"answer_start": "219",
"text": "Amerika"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reis'in ikinci haritası hangi kıtayı göstermektedir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,698 | [
{
"answer_start": "597",
"text": "1511"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reisin amcası Kemal Reis kaç yılında vefat etmiştir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,699 | [
{
"answer_start": "3096",
"text": "Dünya Haritası"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reis hangi haritalarını Gelibolu'da hazırlamıştır? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,700 | [
{
"answer_start": "150",
"text": "1513"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritası kaç yılında tamamlanmıştır? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,701 | [
{
"answer_start": "750",
"text": "1517"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritası Yavuz Sultan Selim'e kaç yılında teslim edilmiştir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,702 | [
{
"answer_start": "810",
"text": "Yavuz Sultan Selim"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritası hangi padişaha takdim edilmiştir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,703 | [
{
"answer_start": "954",
"text": "Topkapı Sarayı"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritası günümüzde nerede sergilenmektedir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,704 | [
{
"answer_start": "954",
"text": "Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritası nasıl keşfedilmiştir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,705 | [
{
"answer_start": "946",
"text": "1929"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritası ne zaman keşfedilmiştir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,706 | [
{
"answer_start": "1055",
"text": "1954"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya Haritasının Osmanlı harflerinden yeni haflere çevirisi ne zaman yapılmıştır? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,707 | [
{
"answer_start": "1044",
"text": "Afet İnan"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya Haritasının Osmanlı harflerinden yeni haflere çevirisi kim tarafından yapılmıştır? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,708 | [
{
"answer_start": "2550",
"text": "1931"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reis'in Dünya haritası ile ilgili inceleme sonuçalarının sunulduğu 18. Doğubilimleri Kongresi hangi yıl yapılmıştır? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,709 | [
{
"answer_start": "2631",
"text": "Hasan Fehmi Bey"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritasının üzerindeki notları latin harflerine aktaran kimdir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,710 | [
{
"answer_start": "2154",
"text": "1937"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Yusuf Akçura haritayı'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında hangi yıl yayımladı? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,711 | [
{
"answer_start": "2154",
"text": "1937"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reis’in Dünya haritasının bulunduğu Pîrî Reis 'Haritası' adlı kitap kaç senesinde yayımlanmıştır | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,712 | [
{
"answer_start": "3175",
"text": "900x600 mm"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritasının boyutları nedir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,713 | [
{
"answer_start": "3203",
"text": "Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzı"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritasının çiziminde hangi tarz kullanılmıştır? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,714 | [
{
"answer_start": "3986",
"text": "Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritasının daha büyük bir haritanın sol yarısı olduğu düşünülmesinin sebepleri nelerdir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,715 | [
{
"answer_start": "4567",
"text": "Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adaları"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritasında doğru yere çizlmiş fakat şekilleri orantısız yerler nerelerdir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,716 | [
{
"answer_start": "4703",
"text": "Fransa ve İber Yarımadası"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritasında Avrupada iyi çizilen bölgeler nerelerdir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,717 | [
{
"answer_start": "5072",
"text": "Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır."
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya haritasında Kuzey Amerikadaki çizim hatası nedir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,718 | [
{
"answer_start": "5348",
"text": "Orinoko ve Amazon nehirleri"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Dünya Haritası üzerinde Güney Amerik'da rahatlıkla tanınabilen nehirler hangileridir? | Piri Reis Haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizilmiş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. Aralarında Kristof Kolomb'a ait bir haritanın da bulunduğu yirmi kaynağı bütünleştirerek hazırlanmış, 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren değerli bir tarihi belgedir.Pîrî Reis 1528'de Amerikayı gösteren ikinci bir harita yapmıştır.== Tarihçe == îrî Reis, kendisini yetiştirmiş olan amcası Kemal Reis'in 1511'deki ölümünün ardından Gelibolu'ya çekilip orada bir dünya haritası, bir de Kitab-ı Bahriyesini hazırlamıştır. Dünya haritasını 1513'de tamamlayıp 1517 yılında, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. Pîrî Reis; bunun ardından Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) rütbesine getirilir. Harita, 1929'da Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında keşfedilir ve hâlâ oradadır. Afet İnan; 1954 yılında yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında, haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır. merika'yı gösteren, günümüze kalmış antik haritalar arasında Pîrî Reis'inkinden daha eski birkaç başka harita vardır. Bunlardan Cantino'nun 1502'de, Nicolo Caveri (Nicolo de Canerio)'nun 1504-1505'de basılmış, Amerika'yı Asya'nın bir uzantısı olarak gösteren haritaları sayılabilir. Öbürü, 1507'de basılmış Martin Waldseemüller'in haritasıdır. Bu harita; Cannerio'nun haritasından kaynaklanmıştır ama Amerikayı Asyadan ayrı bir kıta olarak gösterir ve onu ilk defa merika olarak adlandırır. Pîrî Reis, kendi haritası için kullandığı kaynaklar arasında Kristof Kolombun haritasının da olduğunu belirtir ki bu -muhtemelen- Kolomb'un 1498'de çizdiği haritadır. Ancak Kolomb'un 1498 tarihli haritasının ne aslı ne de kopyaları bulunabilmiştir. == Haritanın Bulunuşu == arita, 9 Kasım 1929'da Topkapı Sarayı'nda sarayı müzeye dönüştürme sırasındaki envanter tespit çalışmaları sürerken tesadüfen bulundu. Alman bilim adamı Adolf Deismann (1866-1937); dönemin Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem'in kendisine verdiği parçaları inceleyip düzenlerken eline geçen harita takımının içindeki folyoyu o sırada İstanbul'da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman olan Alman bilim adamı Paul Kahle'ye göstermişti. Eserin Pîrî Reis'in ilk dünya haritası olduğunu teşhis eden; Paul Kahle oldu. prof Kahle; harita ile ilgili inceleme sonuçlarını 1931 yılında 18. Doğubilimleri Kongresi'nde sundu. Haritanın üzerindeki notları, Hasan Fehmi Bey; latin harflerine aktardı. Türk Tarih Kurumu başkanı Yusuf Akçura; 1937 tarihli 'Pîrî Reis Haritası' adlı kitabında haritayı yayımladı. Cumhurbaşkanı Atatürk; haritayı Ankara'ya getirtip bizzat inceledi ve devlet matbaasında çoğaltılmasını sağladı.Haritanın kayıp parçalarını arama çabaları sırasında, Topkapı Sarayı Müdürü Tahsin Öz tarafından, dünya haritası olduğu sanılan bir başka Pîrî Reis haritası bulunmuştur.== İçerik ====Genel Görünümü ve Dünya Haritasına Olan Benzerliği===Harita; ceylan derisi üzerine çizilmiş olup 900x600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından -sıkça rastlanan- portolan tarzında yapılmıştır; yani enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.Kenarlarında, açıklayıcı nitelikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı; tutsak edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, mâdenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine değinilir. Ayrıca, gösterilen yerlerde bulunduğu rivayet edilmiş hayvan veya hayâlî yaratıkların resimlerini de gösteren harita; toplam dokuz renkle çizilmiştir.Kenar notlarından birinde; bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreleri, doğuda da Çin,Hint ve Sint bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması, bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı olduğunu gösterir; öbür yarısı kayıptır.Notlardan bir diğerinde, İşbu haritayı Kemal Reis in birâderzâdesi unvânile müştehir Pîrî ibni Hacı Mehmet; 919 senesi Muharreminde Geliboluda tahrir eylemiştir yazar. (Yani 9 Mart-7 Nisan 1513 arasında). Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı; Pîrî Reisin daha sonra yazdığı Kitab-ı Bahriyesinde de aynen yer alır.=== Coğrafi Ayrıntılar ===Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerikanın doğusu kolayca tanınabilir.Atlas Okyanusunda Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları Adaları ve Azor Adalarının konumları doğrudur ama biraz orantısızdırlar.Avrupada Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir.İber Yarımadası 'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak tanınabilir, ancak bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.Afrika kıtasında Senegal, Gambiya ve Gine, ve Fildişi Sahilindeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehrinin kaynağı olarak SahraÇölü 'nde görünen göller vardır.Kuzey Amerikanın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına hiç uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonyanın 15. yüzyılda bilinen şekline benzer.Güney Amerikada Brezilyanın kuzey kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla tanınabilir. Amazonun denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Güney Amerikanın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması muhtemel bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır ama kıyı çizgisinin doğrultusu güney yerine doğuya doğru uzanır.== Haritanın Kaynakları ==Varsayımlara göre bu haritanın, bir kısmı Akdenizde ele geçirilmiş İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların arasında sekiz Caferiye ' haritası, dört Portekiz haritası, güney Asyaya ait bir Arap haritası ve Kristof Kolomb 'a ait bir Amerika haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasî halifelerinden Memun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ait haritalardır.Pîrî Reis, haritasının Orta Amerika kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla: Bu isimler ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır,Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna.Ve hem Kolonbo ulu müneccim imiş.Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır,Kolonbonun hartisinden yazılmıştır.Pîrî Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından kaynaklandığının önemli bir delili, Kübanın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Kübanın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Pîrî Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.Notlarda Antilya olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen İzle de Spanya , (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haitinin bulunduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun yanındaki adanın şekli Japonyaya benzemektedir. Macellanın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusunun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çine varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolombun yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti Türkiyede çok meşhurdurbu Kolomb 'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği yerleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki pek çok kıyı şekli Asyanın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.Karayiplerin çiziminde Pîrî Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki farklı ada için (biri günümüz Porto Rikosunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Küçük Antillerde yer alan Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ayrıca Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.Güney Amerikanın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Pîrî Reis’in kaynaklarından biri muhtemelen onun türevlerindendir.Brezilya kıyıları konusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin ayrıntılı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz konusu kaşif şüphesiz 1500’de Hindistan’a giderken Brezilyayı keşfeden Pedro Alvares Cabraldir.Haritada, bazı yörelerin kaşiflerinin Ceneviz Cumhuriyeti vatandaşı olduğuna dair övücü ifadeler bulunması ve ayrıca Kristof Kolombdan, onun İtalyancadakullanılan adı olan Kolombo olarak bahsetmesi;Pîrî Reisin Cenevizli kaynaklardan da yararlandığına işaret eder. == Harita Kaynakları Hakkında Diğer Teoriler == Pîrî Reis haritası 1960 lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur.Charles HapgoodPîrî Reisin haritasındaki Güney Amerikanın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupaya tanıtmıştır.Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesiSahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood;Pîrî Reisin kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanındünyanın on bin yıl öncekiikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür.İddiaya göre Pîrî Reis;tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır.Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabındaPiri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak içinuzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir.Haritada Güney Amerika kıyılarının doğuya doğru dönmesinin bir açıklaması,Güney Amerikanın doğru çizilmesi halinde haritanın üzerine çizildiği kıymetli ceylan derisinde ona yer kalmayacağıdır.Bu görüşe göre Pîrî Reisharitaya bir ekleme yapıp onun güzelliğini bozmaktansa Güney Amerika kıyılarını haritasının alt kısmına kaydırmıştır.Böyle bir görüşteki anlamsızlık;sınırlı bir deriye çizilen haritanın,istenilse daha küçük yapılabileceği ve de Güney Amerikanın da haritada gerçek görüntüsüne kavuşabilmesi gerçeğidir.Hâlbuki dünyayı gerçek halinde düşünecek olursak(küre) ve de resmini çekecek olursak Güney Amerikanın kürenin kenarına gelmesi hâlinde,Pîrî Reisin haritasındaki gibi bir görsellik kazandığını görürüz.Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarındaPîrî Reisin yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılanKristof Kolombdan yararlandığını belirtir yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması;Adile Aydanın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur.Kesin olarak bilinmektedir ki Kristof Kolomb;Amerikayı keşfetmemişvarmış olduğu Bahama Adalarını Asya Kıtasının bir parçası zannetmiştir.Ayrıca unutulmaması gereken en önemli husus;Kristof Kolombun haritabilimci değiltüccar olduğu gerçeğidir.Bunun yanı sıra Amerika Kıtasının haritalarını çizmediği bir tarafa,elindeki - kendi ülkesine ait - haritaların dahi yaşadığı zamana göre büyük hatalarla dolu olması ve Pîrî Reisin haritalarındaki Antarktika Kıtası hakkında hiçbir bilgisinin bulunmaması;Pîrî ReisinKristof Kolombun haritalarını eline geçirdiği yönündeki söylentilerin tutarsız olduğunu düşündürmektedir. |
3,719 | [
{
"answer_start": "19",
"text": "1960'lı yıllarda"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reis haritası ne zaman bilim ötesi teorilere ilham vermiştir? | Pîrî Reis haritası 1960'lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur. Charles Hapgood, Pîrî Reis'in haritasındaki Güney Amerika'nın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı, 16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupa'ya tanıtmıştır. Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesi, Sahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood; Pîrî Reis'in kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanın, dünyanın on bin yıl önceki, ikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür. İddiaya göre Pîrî Reis; tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır. Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabında, Piri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak için, uzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir |
3,720 | [
{
"answer_start": "87",
"text": "Charles Hapgood"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Avrupa'ya Piri Reis haritasından Antarktika'yı kim tanıtmıştır? | Pîrî Reis haritası 1960'lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur. Charles Hapgood, Pîrî Reis'in haritasındaki Güney Amerika'nın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı, 16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupa'ya tanıtmıştır. Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesi, Sahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood; Pîrî Reis'in kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanın, dünyanın on bin yıl önceki, ikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür. İddiaya göre Pîrî Reis; tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır. Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabında, Piri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak için, uzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir |
3,721 | [
{
"answer_start": "104",
"text": "Pîrî Reis'in haritasındaki Güney Amerika'nın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Charles Hapgood Avrupa'ya Antarktika olarak neyi tanıtmıştır? | Pîrî Reis haritası 1960'lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur. Charles Hapgood, Pîrî Reis'in haritasındaki Güney Amerika'nın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı, 16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupa'ya tanıtmıştır. Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesi, Sahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood; Pîrî Reis'in kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanın, dünyanın on bin yıl önceki, ikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür. İddiaya göre Pîrî Reis; tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır. Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabında, Piri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak için, uzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir |
3,722 | [
{
"answer_start": "277",
"text": "Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesi, Sahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Hapgood neden haritanın dünyanın on bin yıl önceki bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür? | Pîrî Reis haritası 1960'lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur. Charles Hapgood, Pîrî Reis'in haritasındaki Güney Amerika'nın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı, 16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupa'ya tanıtmıştır. Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesi, Sahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood; Pîrî Reis'in kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanın, dünyanın on bin yıl önceki, ikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür. İddiaya göre Pîrî Reis; tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır. Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabında, Piri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak için, uzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir |
3,723 | [
{
"answer_start": "571",
"text": "tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan"
}
] | Pîrî Reis Haritası | İddiaya göre piri reis harita için neden yararlanmıştır? | Pîrî Reis haritası 1960'lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur. Charles Hapgood, Pîrî Reis'in haritasındaki Güney Amerika'nın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı, 16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupa'ya tanıtmıştır. Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesi, Sahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood; Pîrî Reis'in kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanın, dünyanın on bin yıl önceki, ikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür. İddiaya göre Pîrî Reis; tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır. Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabında, Piri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak için, uzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir |
3,724 | [
{
"answer_start": "673",
"text": "Erich von Daniken"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Piri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak için, uzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu kim iddia etmiştir? | Pîrî Reis haritası 1960'lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur. Charles Hapgood, Pîrî Reis'in haritasındaki Güney Amerika'nın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı, 16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupa'ya tanıtmıştır. Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesi, Sahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood; Pîrî Reis'in kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanın, dünyanın on bin yıl önceki, ikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür. İddiaya göre Pîrî Reis; tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır. Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabında, Piri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak için, uzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir |
3,725 | [
{
"answer_start": "695",
"text": "Tanrıların Arabaları adlı kitabında"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Erich von Daniken nerede uzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir? | Pîrî Reis haritası 1960'lı yıllarda bazı bilim ötesi teorilere ilham kaynağı olmuştur. Charles Hapgood, Pîrî Reis'in haritasındaki Güney Amerika'nın güney ucundan doğuya doğru olan uzantıyı, 16. yüzyılda henüz varlığı bilinmeyen Antarktika kıtası olarak Avrupa'ya tanıtmıştır. Bu kara parçasının haritada buzlu görünmemesi, Sahra çölünde ise göllerin görünmesi yüzünden Hapgood; Pîrî Reis'in kullandığı kaynaklar arasındaki bir haritanın, dünyanın on bin yıl önceki, ikliminin günümüzden çok farklı olduğu bir dönemine ait olduğunu öne sürmüştür. İddiaya göre Pîrî Reis; tarih öncesi çağlarda yaşamış bir medeniyetten kalma bir haritadan ya da uzaylılardan yararlanmıştır. Erich von Daniken ise Tanrıların Arabaları adlı kitabında, Piri Reis haritasındaki bazı şekil bozukluklarını açıklamak için, uzaylı bir medeniyetin uzaydan çektiği dünya fotoğraflarından yararlanılmış olduğunu iddia etmiştir |
3,726 | [
{
"answer_start": "134",
"text": "Kristof Kolomb'dan yararlandığını belirtir"
}
] | Pîrî Reis Haritası | Haritanın orijinal nüshalarının kenarlarında ne yazmaktadır? | Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarında, Pîrî Reis'in yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılan, "Kristof Kolomb'dan yararlandığını belirtir" yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması; Adile Ayda'nın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur. |
3,727 | [
{
"answer_start": "214",
"text": "yemek"
}
] | Pîrî Reis Haritası | haritanın kenralarında ne lekelerinin bulunması Adile Ayda'nın dikkatini çekmiştir? | Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarında, Pîrî Reis'in yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılan, "Kristof Kolomb'dan yararlandığını belirtir" yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması; Adile Ayda'nın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur. |
3,728 | [
{
"answer_start": "248",
"text": "Adile Ayda'nın"
}
] | Pîrî Reis Haritası | "Kristof Kolomb'dan yararlandığını belirtir" yazıları kimin dikkatini çekmiştir? | Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarında, Pîrî Reis'in yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılan, "Kristof Kolomb'dan yararlandığını belirtir" yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması; Adile Ayda'nın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur. |
3,729 | [
{
"answer_start": "248",
"text": "Adile Ayda"
}
] | Pîrî Reis Haritası | "Kristof Kolomb'dan yararlandığını belirtir" yazıları kim bu konuda tereddütlerini belirtmiştir? | Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarında, Pîrî Reis'in yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılan, "Kristof Kolomb'dan yararlandığını belirtir" yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması; Adile Ayda'nın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur. |
3,730 | [
{
"answer_start": "248",
"text": "Adile Ayda'nın"
}
] | Pîrî Reis Haritası | harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması kimin dikkatini çekmiştir? | Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarında, Pîrî Reis'in yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılan, "Kristof Kolomb'dan yararlandığını belirtir" yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması; Adile Ayda'nın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur. |
3,731 | [
{
"answer_start": "248",
"text": "Adile Ayda"
}
] | Pîrî Reis Haritası | harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması üzerine kim bu konuda tereddütlerini belirtmiştir? | Ayrıca haritanın orijinal nüshalarının kenarlarında, Pîrî Reis'in yazı biçimi olmadığı belli olan ve yeni yazılmış olduğu anlaşılan, "Kristof Kolomb'dan yararlandığını belirtir" yazıların yanı sıra harita üzerinde yemek lekelerinin dahi bulunması; Adile Ayda'nın dikkatini çekmiş ve bu konuda tereddütler ortaya konulmuştur. |
3,732 | [
{
"answer_start": "53",
"text": "1970"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden hangi yıl mezun oldu? | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1970 yılında “İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü” ile mezun oldu. ABD’de Philadelphia’daki Thomas Jefferson Üniversitesi’nde 1974’te iç hastalıkları uzmanlık eğitimini ve 1978’te hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı. 1979 yılında Doçent , 1988 yılında Profesör unvanını aldı. 1982 yılından yakın geçmişe kadar Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmüştür.Dr.Kansu, 1988-1992 yılları arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği ve 1992-1996 yılları arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır. 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsünde Hematopoietik Kök Hücre Nakli Ünitesi’ni kurmuştur.1979’da TÜBİTAK Teşvik Ödülü’nü, 1985’te Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü’nü, 1987’de Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü ve 1997’de TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü almıştır.TÜBA Asli üyesi ve TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu üyesidir. 1996 yılında Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümü (ISH-EAD) Genel Sekreteri olmuş, 2015 yılında da Derneğin başkanlığına seçilmiştir.Hematolojik malignansiler ve kök hücre transplantasyonu ile ilgilenmektedir. |
3,733 | [
{
"answer_start": "67",
"text": "İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden hangi ödülü alarak mezun oldu? | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1970 yılında “İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü” ile mezun oldu. ABD’de Philadelphia’daki Thomas Jefferson Üniversitesi’nde 1974’te iç hastalıkları uzmanlık eğitimini ve 1978’te hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı. 1979 yılında Doçent , 1988 yılında Profesör unvanını aldı. 1982 yılından yakın geçmişe kadar Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmüştür.Dr.Kansu, 1988-1992 yılları arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği ve 1992-1996 yılları arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır. 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsünde Hematopoietik Kök Hücre Nakli Ünitesi’ni kurmuştur.1979’da TÜBİTAK Teşvik Ödülü’nü, 1985’te Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü’nü, 1987’de Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü ve 1997’de TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü almıştır.TÜBA Asli üyesi ve TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu üyesidir. 1996 yılında Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümü (ISH-EAD) Genel Sekreteri olmuş, 2015 yılında da Derneğin başkanlığına seçilmiştir.Hematolojik malignansiler ve kök hücre transplantasyonu ile ilgilenmektedir. |
3,734 | [
{
"answer_start": "578",
"text": "1992-1996"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu hangi yıllar arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır ? | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1970 yılında “İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü” ile mezun oldu. ABD’de Philadelphia’daki Thomas Jefferson Üniversitesi’nde 1974’te iç hastalıkları uzmanlık eğitimini ve 1978’te hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı. 1979 yılında Doçent , 1988 yılında Profesör unvanını aldı. 1982 yılından yakın geçmişe kadar Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmüştür.Dr.Kansu, 1988-1992 yılları arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği ve 1992-1996 yılları arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır. 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsünde Hematopoietik Kök Hücre Nakli Ünitesi’ni kurmuştur.1979’da TÜBİTAK Teşvik Ödülü’nü, 1985’te Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü’nü, 1987’de Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü ve 1997’de TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü almıştır.TÜBA Asli üyesi ve TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu üyesidir. 1996 yılında Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümü (ISH-EAD) Genel Sekreteri olmuş, 2015 yılında da Derneğin başkanlığına seçilmiştir.Hematolojik malignansiler ve kök hücre transplantasyonu ile ilgilenmektedir. |
3,735 | [
{
"answer_start": "496",
"text": "1988-1992"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu hangi yıllar arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği yapmıştır? | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1970 yılında “İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü” ile mezun oldu. ABD’de Philadelphia’daki Thomas Jefferson Üniversitesi’nde 1974’te iç hastalıkları uzmanlık eğitimini ve 1978’te hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı. 1979 yılında Doçent , 1988 yılında Profesör unvanını aldı. 1982 yılından yakın geçmişe kadar Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmüştür.Dr.Kansu, 1988-1992 yılları arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği ve 1992-1996 yılları arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır. 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsünde Hematopoietik Kök Hücre Nakli Ünitesi’ni kurmuştur.1979’da TÜBİTAK Teşvik Ödülü’nü, 1985’te Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü’nü, 1987’de Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü ve 1997’de TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü almıştır.TÜBA Asli üyesi ve TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu üyesidir. 1996 yılında Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümü (ISH-EAD) Genel Sekreteri olmuş, 2015 yılında da Derneğin başkanlığına seçilmiştir.Hematolojik malignansiler ve kök hücre transplantasyonu ile ilgilenmektedir. |
3,736 | [
{
"answer_start": "1124",
"text": "2015"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu ne zaman Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümünün başkanlığına seçilmiştir? | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1970 yılında “İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü” ile mezun oldu. ABD’de Philadelphia’daki Thomas Jefferson Üniversitesi’nde 1974’te iç hastalıkları uzmanlık eğitimini ve 1978’te hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı. 1979 yılında Doçent , 1988 yılında Profesör unvanını aldı. 1982 yılından yakın geçmişe kadar Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmüştür.Dr.Kansu, 1988-1992 yılları arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği ve 1992-1996 yılları arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır. 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsünde Hematopoietik Kök Hücre Nakli Ünitesi’ni kurmuştur.1979’da TÜBİTAK Teşvik Ödülü’nü, 1985’te Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü’nü, 1987’de Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü ve 1997’de TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü almıştır.TÜBA Asli üyesi ve TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu üyesidir. 1996 yılında Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümü (ISH-EAD) Genel Sekreteri olmuş, 2015 yılında da Derneğin başkanlığına seçilmiştir.Hematolojik malignansiler ve kök hücre transplantasyonu ile ilgilenmektedir. |
3,737 | [
{
"answer_start": "144",
"text": "Thomas Jefferson Üniversitesi"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu nerede uzmanlık eğitimini ve hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı? | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1970 yılında “İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü” ile mezun oldu. ABD’de Philadelphia’daki Thomas Jefferson Üniversitesi’nde 1974’te iç hastalıkları uzmanlık eğitimini ve 1978’te hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı. 1979 yılında Doçent , 1988 yılında Profesör unvanını aldı. 1982 yılından yakın geçmişe kadar Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmüştür.Dr.Kansu, 1988-1992 yılları arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği ve 1992-1996 yılları arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır. 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsünde Hematopoietik Kök Hücre Nakli Ünitesi’ni kurmuştur.1979’da TÜBİTAK Teşvik Ödülü’nü, 1985’te Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü’nü, 1987’de Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü ve 1997’de TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü almıştır.TÜBA Asli üyesi ve TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu üyesidir. 1996 yılında Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümü (ISH-EAD) Genel Sekreteri olmuş, 2015 yılında da Derneğin başkanlığına seçilmiştir.Hematolojik malignansiler ve kök hücre transplantasyonu ile ilgilenmektedir. |
3,738 | [
{
"answer_start": "280",
"text": "1979"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu ne zaman TÜBİTAK Teşvik Ödülünü kazanmıştır? | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1970 yılında “İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü” ile mezun oldu. ABD’de Philadelphia’daki Thomas Jefferson Üniversitesi’nde 1974’te iç hastalıkları uzmanlık eğitimini ve 1978’te hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı. 1979 yılında Doçent , 1988 yılında Profesör unvanını aldı. 1982 yılından yakın geçmişe kadar Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmüştür.Dr.Kansu, 1988-1992 yılları arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği ve 1992-1996 yılları arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır. 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsünde Hematopoietik Kök Hücre Nakli Ünitesi’ni kurmuştur.1979’da TÜBİTAK Teşvik Ödülü’nü, 1985’te Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü’nü, 1987’de Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü ve 1997’de TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü almıştır.TÜBA Asli üyesi ve TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu üyesidir. 1996 yılında Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümü (ISH-EAD) Genel Sekreteri olmuş, 2015 yılında da Derneğin başkanlığına seçilmiştir.Hematolojik malignansiler ve kök hücre transplantasyonu ile ilgilenmektedir. |
3,739 | [
{
"answer_start": "342",
"text": "1982"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu ne zaman Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmeye başlamıştır? | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1970 yılında “İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü” ile mezun oldu. ABD’de Philadelphia’daki Thomas Jefferson Üniversitesi’nde 1974’te iç hastalıkları uzmanlık eğitimini ve 1978’te hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı. 1979 yılında Doçent , 1988 yılında Profesör unvanını aldı. 1982 yılından yakın geçmişe kadar Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmüştür.Dr.Kansu, 1988-1992 yılları arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği ve 1992-1996 yılları arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır. 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsünde Hematopoietik Kök Hücre Nakli Ünitesi’ni kurmuştur.1979’da TÜBİTAK Teşvik Ödülü’nü, 1985’te Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü’nü, 1987’de Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü ve 1997’de TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü almıştır.TÜBA Asli üyesi ve TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu üyesidir. 1996 yılında Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümü (ISH-EAD) Genel Sekreteri olmuş, 2015 yılında da Derneğin başkanlığına seçilmiştir.Hematolojik malignansiler ve kök hücre transplantasyonu ile ilgilenmektedir. |
3,740 | [
{
"answer_start": "828",
"text": "1985"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu ne zaman Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü'nü almıştır? | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1970 yılında “İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü” ile mezun oldu. ABD’de Philadelphia’daki Thomas Jefferson Üniversitesi’nde 1974’te iç hastalıkları uzmanlık eğitimini ve 1978’te hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı. 1979 yılında Doçent , 1988 yılında Profesör unvanını aldı. 1982 yılından yakın geçmişe kadar Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmüştür.Dr.Kansu, 1988-1992 yılları arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği ve 1992-1996 yılları arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır. 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsünde Hematopoietik Kök Hücre Nakli Ünitesi’ni kurmuştur.1979’da TÜBİTAK Teşvik Ödülü’nü, 1985’te Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü’nü, 1987’de Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü ve 1997’de TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü almıştır.TÜBA Asli üyesi ve TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu üyesidir. 1996 yılında Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümü (ISH-EAD) Genel Sekreteri olmuş, 2015 yılında da Derneğin başkanlığına seçilmiştir.Hematolojik malignansiler ve kök hücre transplantasyonu ile ilgilenmektedir. |
3,741 | [
{
"answer_start": "876",
"text": "1987"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu ne zaman Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü kazanmıştır? | Emin Kansu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1970 yılında “İhsan Doğramacı Üstün Başarı Ödülü” ile mezun oldu. ABD’de Philadelphia’daki Thomas Jefferson Üniversitesi’nde 1974’te iç hastalıkları uzmanlık eğitimini ve 1978’te hematoloji yandal uzmanlık eğitimini tamamladı. 1979 yılında Doçent , 1988 yılında Profesör unvanını aldı. 1982 yılından yakın geçmişe kadar Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Temel Onkoloji Anabilim Dalı kurucu Başkanlığı görevini yürütmüştür.Dr.Kansu, 1988-1992 yılları arasında Üniversitelerarası Kurul kontenjanından YÖK üyeliği ve 1992-1996 yılları arasında Avrupa Birliği ve Avrupa Bilim Komisyonu Etik Çalışma Grubu üyeliğini yapmıştır. 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsünde Hematopoietik Kök Hücre Nakli Ünitesi’ni kurmuştur.1979’da TÜBİTAK Teşvik Ödülü’nü, 1985’te Sedat Simavi Sağlık Bilimleri Ödülü’nü, 1987’de Eczacıbaşı Bilim Ödülü’nü ve 1997’de TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü almıştır.TÜBA Asli üyesi ve TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu üyesidir. 1996 yılında Uluslararası Hematoloji Derneği Avrupa ve Afrika Bölümü (ISH-EAD) Genel Sekreteri olmuş, 2015 yılında da Derneğin başkanlığına seçilmiştir.Hematolojik malignansiler ve kök hücre transplantasyonu ile ilgilenmektedir. |
3,742 | [
{
"answer_start": "11",
"text": "9 Eylül 1947"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu ne zaman doğmuştur? | Emin Kansu 9 Eylül 1947'de İstanbul'da doğmuştur. Türk doktor ve akademisyendir. |
3,743 | [
{
"answer_start": "27",
"text": "İstanbul"
}
] | Emin Kansu | Emin Kansu nerede doğmuştur? | Emin Kansu 9 Eylül 1947'de İstanbul'da doğmuştur. Türk doktor ve akademisyendir. |
3,744 | [
{
"answer_start": "89",
"text": "Makina Yük. Müh. Özdemir Bayraktar"
}
] | Baykar Makina | Baykar Makina'yı kim kurmuştur? | Bayraktar Kardeşler’in kısaltılmış hali olarak isimlendirilen Baykar Makina 1984 yılında Makina Yük. Müh. Özdemir Bayraktar tarafından otomotiv sanayine yerlileştirmeye tabi hassas motor, pompa ve dişli kutusu parçalarının imalatı konusunda hizmet etme amacıyla %100 yerli sermaye ile kurulmuştur. 2000 yılından itibaren ailenin ikinci nesil mühendislerinin katılımı (Haluk , Selçuk ve Ahmet Bayraktar) ile Baykar bünyesinde savunma ve havacılık dünyasında insansız hava aracı (İHA) teknolojileri ile bu alanda Ar-Ge çalışmalarına başlanılmıştır. |
3,745 | [
{
"answer_start": "7",
"text": " Kale-Baykar Mini İHA"
}
] | Baykar Makina | Baykar Makina'nın geliştirdiği ilk milli insansız keşif ve istihbarat hava aracınının adı nedir? | Şirket, Kale-Baykar Mini İHA ile ilk milli insansız keşif ve istihbarat (haberalma) hava aracını geliştirme unvanına sahip olmuştur. Söz konusu sistemlerden Kara Kuvvetleri Komutanlığı 19 set (76 adet uçak içerir) İHA sistemi alımı için firmayla anlaşmaya varmıştır. |
3,746 | [
{
"answer_start": "18",
"text": "2007"
}
] | Baykar Makina | Baykar Makina ne zaman Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine giren ilk İHA unvanına sahip mini sınıfı Bayraktar Mini İHA sistem ve alt sistemleri ile geliştirilmiştir? | Baykar bünyesinde 2007 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine giren ilk İHA unvanına sahip mini sınıfı Bayraktar Mini İHA sistem ve alt sistemleri ile geliştirilmiştir. 2012 yılında Katar Silahlı Kuvvetleri’ne yapılan satış ile Bayraktar Mini İHA yurtdışına ihraç edilmiş ilk milli hava aracı sistemidir. Bayraktar Taktik Sınıfı İHA Sistemi’ne yönelik yürütülen Ar-Ge faaliyetleri sonucunda Baykar Makina 2010 yılında 9. Teknoloji ödülünü kazanmıştır. |
3,747 | [
{
"answer_start": "410",
"text": "2010"
}
] | Baykar Makina | Baykar Makina 9. Teknoloji Ödülünü ne zaman kazanmıştır? | Baykar bünyesinde 2007 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine giren ilk İHA unvanına sahip mini sınıfı Bayraktar Mini İHA sistem ve alt sistemleri ile geliştirilmiştir. 2012 yılında Katar Silahlı Kuvvetleri’ne yapılan satış ile Bayraktar Mini İHA yurtdışına ihraç edilmiş ilk milli hava aracı sistemidir. Bayraktar Taktik Sınıfı İHA Sistemi’ne yönelik yürütülen Ar-Ge faaliyetleri sonucunda Baykar Makina 2010 yılında 9. Teknoloji ödülünü kazanmıştır. |
3,748 | [
{
"answer_start": "310",
"text": "Bayraktar Taktik Sınıfı İHA Sistemi"
}
] | Baykar Makina | Baykar Makina hangi AR-GE araştırması sonucu 9. Teknoloji ödülünü almıştır? | Baykar bünyesinde 2007 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine giren ilk İHA unvanına sahip mini sınıfı Bayraktar Mini İHA sistem ve alt sistemleri ile geliştirilmiştir. 2012 yılında Katar Silahlı Kuvvetleri’ne yapılan satış ile Bayraktar Mini İHA yurtdışına ihraç edilmiş ilk milli hava aracı sistemidir. Bayraktar Taktik Sınıfı İHA Sistemi’ne yönelik yürütülen Ar-Ge faaliyetleri sonucunda Baykar Makina 2010 yılında 9. Teknoloji ödülünü kazanmıştır. |
3,749 | [
{
"answer_start": "152",
"text": "2015 yılında"
}
] | Baykar Makina | Baykar Makina'nın Proje Yıldızı ödülüne layık görüldüğü Teknolojinin Yıldızları Ödülleri ne zaman yapılmıştır? | Baykar Makina’nın 'Üç Yedekli Taktik Sınıf Uçuş Kontrol Sistemi Yazılım Bileşenlerinin Geliştirilmesi' projesi, Yıldız Teknik Üniversitesi Teknopark’ın 2015 yılında birincisini düzenlediği Teknolojinin Yıldızları Ödülleri programında “Proje Yıldızı” ödülüne layık görülmüştür. |
3,750 | [
{
"answer_start": "19",
"text": "Üç Yedekli Taktik Sınıf Uçuş Kontrol Sistemi Yazılım Bileşenlerinin Geliştirilmesi"
}
] | Baykar Makina | Baykar Makina hangi projesi sayesinde Teknolojinin Yıldızları Ödülleri programında “Proje Yıldızı” ödülünü layık görülmeye hak kazanmıştır? | Baykar Makina’nın 'Üç Yedekli Taktik Sınıf Uçuş Kontrol Sistemi Yazılım Bileşenlerinin Geliştirilmesi' projesi, Yıldız Teknik Üniversitesi Teknopark’ın 2015 yılında birincisini düzenlediği Teknolojinin Yıldızları Ödülleri programında “Proje Yıldızı” ödülüne layık görülmüştür. |
3,751 | [
{
"answer_start": "270",
"text": "27.030"
}
] | Baykar Makina | Baykartar Taktik İHA Sistemi projesi ne kadar yüksekten uçarak milli hava araçları ile gerçekleştirilmiş en yüksek irtifa rekorunu kırmıştır? | Yürütülen Ar-Ge çalışmalarının sonucu olarak geliştirilen Bayraktar Taktik İHA Sistemi projesi kapsamında Savunma Sanayi tarihinde % 90’nın üzerinde sonuçlanan Sanayi Katılım oranı sağlanmıştır. Bayraktar Taktik İHA 2014 yılı içerisinde icra ettiği otomatik uçuşlar ile 27.030 feet irtifa ve 24 Saat 34 Dakikalık uçuş süresi ile ülke tarihinde milli hava araçları ile gerçekleştirilmiş en uzun süreli uçuş ve en yüksek irtifa rekorlarını kırmıştır. |
3,752 | [
{
"answer_start": "128",
"text": "%100"
}
] | Baykar Makina | Bayraktar Taktik İHA Sistemi Roketsan MAM-L güdümlü füzesi yüklü şekilde yapılan atış testinde yüzde kaç isabet sağlamıştır? | Bayraktar Taktik İHA Sistemi, 17 Aralık 2015 tarihinde 2 adet Roketsan MAM-L güdümlü füzesi yüklü şekilde yapılan atış testinde %100 isabet ile hedefleri vurma başarısını göstermiştir. Bu deneme ile keşif ve gözetleme yaparken, anlık olarak ortaya çıkan hedefleri vurabileceğini gösterdi |
Subsets and Splits
No saved queries yet
Save your SQL queries to embed, download, and access them later. Queries will appear here once saved.