Datasets:

umarigan

/

turkish_corpus

like 1

Portekiz ya da resmî adıyla Portekiz Cumhuriyeti (), Avrupa’nın güneybatısında İber Yarımadası üzerinde yer alan, Avrupa Kıtası'nın en batısındaki ülkedir. Portekiz kuzeyden ve doğudan İspanya ile, güneyden ve batıdansa Atlas Okyanusu ile çevrilidir. Atlas Okyanusu’nun kuzey yarım küredeki bölümünde bulunan Azorlar ve Madeira takımadaları özerk yönetimleriyle birlikte Portekiz’in birer parçasıdır. Geçen 3.100 yıl boyunca Portekiz toprakları, ülkenin kültürünü, tarihini, dilini ve etnik yapısını etkileyen ve içlerinde Fenikeliler, Yunanlar, Romalılar, Cermenler ve Endülüs Emevileri’nin de bulunduğu çeşitli medeniyetlerin geçişine tanık olmuştur. 5. yüzyılda Portekiz ülkesi Douro Nehri’nin ağzındaki Portu (günümüzdeki Porto şehri) ile Cale (günümüzdeki Vila Nova de Gaia) şehirlerine istinaden Latince Terra Portucalis diye anılıyordu. 1093 yılında Kastilya ve Leon Kralı VI. Alfonso, krallığının güneybatısındaki toprakları Henrique de Borgonha’ya vererek Portus Cale Kontluğu‘nu kurdu. Comes Portucalensis denen bu kontluk sonraki yıllarda bağımsız bir krallığın doğuşuna sahne olmuştur. 15. ve 16. yüzyıllarda Brezilya’dan Filipinler’e uzanan Portekiz İmparatorluğu dünyanın önde gelen ekonomik, politik ve kültürel güçlerinden biriydi. 20. yüzyılda imparatorluğun sona ermesiyle birlikte Portekiz Avrupa’ya dönmüştür ve günümüzde dengeli demokratik yapısıyla Avrupa Birliği’nin bir parçasını oluşturmaktadır. == Tarihçe == Portekiz, 5 Ekim 1143’te Kastilya ve León Kralı VII. Alfonso’nun Portekiz Kontluğu’nun bağımsızlığını tanıması ve I. Afonso’yu Portekiz Kralı olarak kabul etmesiyle bağımsız bir ülke olarak kurulmuştur. Günümüzdeki topraklarının yarısı kadar bir alanda kurulduktan sonra Afonso ve kendisinden sonra gelen krallar Hristiyan tarikatlarının askerî desteğiyle Endülüslüler’den daha fazla toprak koparabilmek için sürekli güneye doğru ilerlemişlerdir. 1249 yılında Algarve’nin güney kıyılarına ulaştıktan sonra Portekiz Reconquistası (Fetih) sona ermiştir. 1383 yılında erkek vâris bırakmadan ölen Portekiz Kralı’nın kızıyla evli olan Kastilya Kralı Portekiz tahtında hak iddia edince ortaya çıkan halk ayaklanması 1383-1385 Krizi’ne yol açtı. Sonradan I. João olarak Portekiz tahtına geçen Avizli João ve general Nuno Álvares Pereira yönetimindeki bir kısım soyludan ve halktan oluşan birlikler Aljubarrota Savaşı’nda Kastilya birliklerini yendi. Bu savaş hâlâ komşu İspanya ile olan bağımsızlık mücadelesinin bir sembolü olarak görülmekte ve Portekiz tarihinin en ünlü savaşı olarak değerlendirilmektedir. 1373 yılında İngiltere ile yapılan ittifak günümüzde de devam etmekte ve muhtemelen tarihin en uzun ittifakı sayılmaktadır. Bu ittifakı izleyen yıllarda Portekiz Dünya’nın keşfi için öncülük yapmış ve Keşif Çağı‘nı başlatmıştır. Kral I. João’nun oğlu Prens Infante Henrique o Navegador (Denizci Henrique), bu çağın başlangıcında büyük rol oynamış ve keşif gezilerinin ana destekleyicisi olmuştur. 1415 yılında bir Portekiz filosunun Kuzey Afrika’daki zengin ticaret merkezi Ceuta’yı ele geçirmesiyle Portekiz İmparatorluğu başlamıştır. Bunu Atlas Okyanusu’ndaki ilk keşifler izlemiş, Azorlar ve Madeira’nın keşfiyle ilk sömürgecilik hareketleri başlamıştır. 15\. yüzyıl boyunca Portekizli kâşifler, Avrupa’da çok aranan değerli baharatların ülkesi Hindistan yolunu ararken Afrika kıyıları boyunca güneye doğru seyahat ettiler ve yol boyunca ticaret noktaları kurdular. Sonunda 1498 yılında Vasco da Gama deniz yoluyla Hindistan’a ulaştı ve günümüzün onda biri olan bir milyon nüfusa sahip Portekiz için refah dönemi başladı. sol|küçükresim|340px|Portekiz İmparatorluğu 1410-1999 1500 yılında Brezilya'ya ayak basan Pedro Álvares Cabral burayı Portekiz topraklarına kattı. On yıl sonra Afonso de Albuquerque, Hindistan’daki Goa’yı, Basra Körfezi’ndeki Hürmüz’ü ve günümüz Malezya’sındaki Malakka’yı işgal etti. Dolayısıyla Portekiz İmparatorluğu Hint Okyanusu ve Güney Atlas Okyanusu’ndaki ticaret yollarının egemenliğini eline geçirdi. 1580 yılından 1640 yılına kadar Portekiz’in bağımsızlığı bir süre sekteye uğradı. Fas’taki Osmanlı Fas kuvvetleriyle yaptığı Vadisseyl Muharebesi sırasında ölen Portekiz Kralı I. Sebastião ardında erkek vâris bırakmayınca İspanya Kralı II. Felipe taht üzerinde hak iddia etti ve Portekiz Kralı I. Filipe olarak tahta geçti. Bu savaş Portekiz'i büyük devletler sınıfından çıkardığı gibi Kuzey Afrika'ya ve Fas'a tehdidi ortadan kaldırmış, Osmanlı devletini Kuzey Afrika'nın tartışmasız hakimi haline getirmiştir. Ancak bundan hoşnut kalmayan Portekiz soylularının desteğiyle ayaklanma başlatan IV. João 1640 yılında kral ilan edilerek Bragança hanedanını başlattı. Aynı dönemde Büyük Britanya ve Hollanda, Portekiz İmparatorluğu’nun denizaşırı topraklarını ele geçirmek için saldırmaktaydı ve Portekiz özellikle 1822’de Brezilya’nın bağımsızlığını kazanmasıyla birlikte, 20. yüzyıla kadar sürecek olan bir çöküş dönemine girdi. 5 Ekim 1910 tarihindeki cumhuriyetçi devrim Portekiz monarşisini ortadan kaldırdı. Ama devam eden kaos ortamı ve I. Dünya Savaşı’na askerî katılımın artırdığı önemli ekonomik problemler 28 Mayıs 1926'daki askerî darbeye neden oldu. Bu darbe sonucunda António de Oliveira Salazar ekonomik dengeyi ve toplumsal düzeni sağlayarak 1933 yılına kadar sürecek olan sağ eğilimli askerî diktatörlük tarafından başa getirildi. Gelenekçi otoriter bir rejim olan ve faşizme yakınlığıyla tanınan Estado Novo (Yeni Devlet) yeni bir anayasanın kabulüyle Salazar tarafından kuruldu. II. Dünya Savaşı’nda İttifak Devletleri’ne yaptığı yardımlar nedeniyle bu rejim ayakta kalmaya devam etti. 1961 yılında Angola’da, 1963 yılında Portekiz Ginesi’nde ve 1964 yılında Mozambik’te başlayan bağımsızlık hareketleri Portekiz Sömürge Savaşları’na yol açarak yönetimdeki rejimi zayıflattı. 1968 yılında Salazar yönetimden ayrıldı ve yerine Marcelo Caetano geçti. 25 Nisan 1974 tarihindeki kansız solcu askerî darbe Afrika sömürgelerine bağımsızlıklarını verdiği gibi günümüzün demokratik rejiminin kurulmasına da önayak oldu. Avrupa Birliği’ne tam üyeliğe 1986 yılında kabul edilen Portekiz 1999 yılında da Euro para birimini kullanmaya başladı. == Devlet yapısı == küçükresim|150px|sağ|Cumhuriyet Meclisi (Assembleia da República) Portekiz 1976 yılında kabul edilen anayasaya göre yönetilen demokratik bir cumhuriyettir. Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Meclisi (Assembleia da República), Hükûmet ve Mahkemeler; Portekiz devletinin dört ana organını oluşturur. Yasama, yürütme ve yargı erklerinin ayrılığı; Portekiz Anayasası’nda temel alınmıştır. Beş yıllık görev süresi için halk oylamasıyla seçilen Cumhurbaşkanı’nın yürütme görevi yoktur ve Devlet Başkanlığı görevini yerine getirir. Cumhuriyet Meclisi; dört yıllık görev süresi için halk oylamasıyla seçilen 230 milletvekilinden oluşan yasama organı görevini icra eden parlamentodur. Yürütme organı olan hükûmet; kendi Bakanlar Kurulunu ve onların müsteşarlarını seçen başbakan tarafından yönetilir. Ulusal ve bölgesel hükûmetlerde iki siyasi partinin çoğunluğu görülmektedir: Sosyalist Parti ve Sosyal Demokrat Parti. Mahkemeler; ceza, idari ve malî olarak üçe ayrılır. Yüksek Mahkeme, temyiz kararlarında son karar verici mekanizmadır. Dokuz üyeli Anayasa Mahkemesi, yasaların anayasaya uygunluğunu gözetir.1976 Nisan’ında yürürlüğe konulan yeni anayasa ile sosyalist bir yönetim içine giren Portekiz; 18 idarî bölgeye ayrılmıştır. Başlıca yönetim organları; cumhurbaşkanı, ihtilâl konseyi ve hükûmettir. İhtilâl konseyi, 4 komutan ve silâhlı kuvvetlerden seçilen 14 subaydan meydana gelmiştir. Portekiz, NATO’ya üyedir. 1980’de yapılan seçimleri büyük çoğunlukla merkez-sağ eğilimli "Demokratik İttifak" kazandı. Yeni hükûmet, anayasada bir sürü değişiklik yaparak sivil yönetime geçiş yolunu açtı. 1985 Ekim’inde yapılan seçimleri, serbest piyasa ekonomisini savunan Sosyal Demokrat Parti kazandı. 1986 Şubatında Mário Soares; cumhurbaşkanlığı seçimini kazanarak 60 yıllık bir aradan sonra ilk sivil Cumhurbaşkanı oldu. Aynı yıl Portekiz, AET’ye alındı. 1989’da yapılan değişiklikle sosyalizmle ilgili ifadeler, anayasadan çıkarıldı. == Uluslararası ilişkiler ve askerî yapı == Portekiz 1949 yılından beri NATO’ya, 1986’dan beri Avrupa Birliği’ne ve 1996’dan itibaren de Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu’na üyedir. Brezilya ile dostluk ve çifte vatandaşlık antlaşması vardır. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Çin ile (Makao nedeniyle) olduğu gibi Latin Avrupa ülkeleriyle (İspanya, İtalya, Fransa ve Romanya) de iyi ilişkilere sahiptir. Fas ile yüzyıllardan beri süregelen yakın diplomatik bağları bulunur. Portekiz’in tek uluslararası anlaşmazlığı, Badajoz Antlaşması sonucunda 1801 yılında İspanya buyruğu altına giren Olivenza belediyesi ile ilgilidir. 1814-1815 yılları arasında yapılan Viyana Kongresi’ne istinaden Portekiz tarafından bu belediye geri alınmak istenmektedir. Yine de Avrupa Birliği üyesi iki ülke arasındaki ilişkiler gergin değildir. Portekiz Silahlı Kuvvetleri üç ana kuvvetten oluşur: Ordu, Donanma, ve Hava Kuvvetleri. Portekiz 20. yüzyılda iki önemli askerî harekâta katılmıştır: I. Dünya Savaşı ve Sömürge Savaşı (1961-1974). Portekiz kendi sınırları dışında birçok barış gücüne asker göndermiştir: Doğu Timor, Bosna, Kosova, Afganistan, Irak ve Lübnan. Zorunlu askerlik hizmeti 2003 yılında kaldırılmıştır. == İdarî yapı == küçükresim|sağ| Portekiz’in anakaradaki toprakları ve özerk iki bölgesi. Portekiz idarî yapısı temel olarak 308 belediyeye (Portekizce: concelho) dayanır. Bu belediyeler bucak adı verilen (Portekizce: freguesia) 4.000’den fazla bölüme ayrılır. Belediyeler idarî açıdan alt bölge ve bölgelere bağlanır. 1976 yılından beri en üst idarî yapı “Anakara Portekizi” ile Azorlar ve Madeira özerk bölgeleridir. == Coğrafya == Portekiz toprakları, İber Yarımadası üzerindeki alanı (Portekizlerin çoğu tarafından kıta olarak anılır) ve Atlantik Okyanusu'ndaki iki takımadayı içerir: Madeira ve Azor takımadaları. Portekiz, 30° ve 42° K enlemleri ile 32° ve 6° B boylamları arasındadır. Azor Adaları ve Madeira Orta Atlas Okyanusu üzerindedir. Bu adaların bazıları 1957 yılı gibi yakın geçmişe kadar volkanik olarak etkindi. Portekiz’in anakaradaki toprakları, en büyük nehri olan Tejo Nehri ile ikiye bölünür. Kuzey kısmı içeride düzlükler barındıran ve dört yerde kesintiye uğrayarak tarıma elverişli alanlar yaratan dağlık bir bölgedir. Tejo Nehri ile Algarve arasındaki güney kısmı genelde serin ve yağmurlu bir iklime sahip kuzeyden daha ılık ve kuru bir iklime sahip ovalardan oluşur. Alentejo’dan dağlarla ayrılan Algarve bölgesi ise Fas ve Güney İspanya’ya benzer bir Akdeniz iklimine sahiptir. Portekiz’in en yüksek noktası Pico Adası’nda bulunan 2.351 m. yüksekliğinde eski bir yanardağ olan Pico Dağı’dır. == İklim == Portekiz, Akdeniz iklimine sahiptir. Avrupa’nın en sıcak ülkelerinden biri olan Portekiz’in ana karadaki topraklarında yıllık ortalama sıcaklık kuzeyde 15 °C ve güneyde 18 °C’dir. Madeira ve Azor Adaları sıcaklık aralığı daha dardır. Bahar ve yaz mevsimlerinde güneşli, sonbahar ve kış mevsimlerinde yağmurlu ve rüzgârlıdır. Toplamda, ülke yüzölçümü 92.090 km² kapsar. == Ekonomi == Portekiz 1986 yılında Avrupa Birliği’ne katıldı ve kararlı bir ortamda uyum çalışmalarına başladı, sağlıklı bir büyüme düzeyine erişti. Hükûmetler reformlar uygulayarak birçok devlet teşekkülünü özelleştirdi ve ekonominin önemli alanlarını liberalleştirdi. Portekiz 1999 yılında Euro kullanımına geçen ülkelerden biridir. Başlıca endüstriler içinde petrol rafinerileri, çimento, otomotiv, kâğıt, tekstil, ayakkabı, koltuk ve şişe mantarı üretimi (Dünya lideri) sayılabilir. Tarım artık ekonominin en büyük kısmını oluşturmasa da Portekiz şarapları, özellikle Porto şarabı ve Madeira şarabı dünya çapında pazarlanmaktadır. Özellikle Algarve ve Madeira bölgelerinde turizm de önemli bir geçim kaynağıdır. Turizmden önemli derecede gelir elde edilmesinin yanında, Portekiz tarım ve sanayi gibi alanlarda diğer Avrupa ülkelerine oranla çok daha düşük verim alabilmektedir. AET ülkeleri arasında en yoksul ülke olan Portekiz'de, özellikle tarımda geleneksel yöntemlerin kullanılmaya devam edilmesi ve hâlâ son teknoloji aletlerine geçilememesi tarımdan verim alma şansını düşürmektedir. Ülkedeki malların çoğu ithal bulunmaktadır. Özellikle Güney Amerika ülkelerinden bölgeye özgü meyve ve sebze çeşitlerinin ithali gerçekleşmektedir. Portekiz'de pirinç, buğday, mısır, patates gibi ürünler yetiştirilir. iklimine rağmen incir, badem, portakal gibi ürünler de yetiştirilir. En çok ekilen tarım ürünleri ise mısır, üzüm, çavdar ve zeytindir. Akdeniz bölgesine özgü kültür bitkileri ise buğdaydır. Ayrıca Portekiz'de dış satımı en çok olan ürün porto şarabıdır. F.F.F. kelimeleri Portekiz'in kısaca ünlü olan şeylerini özetler. 1. F FADO SADNESS SONGS 2. F FUTBALL 3. F DE FİESTA Portekiz Golden Visa programı, yabancı yatırımcılara yönelik sunulan bir yatırım programıdır ve ayrıca ARI (Authorization for Residency by Investment) olarak da bilinir. Program, AB vatandaşı olmayan yatırımcılara Portekiz'de oturma izni sağlar ve Ekim 2012'de başlatılmıştır. Programın amacı, 2008 krizinden sonra Portekiz'e uluslararası sermaye çekmektir. Program, başlangıcından bu yana 6 milyar Euro'dan fazla yatırım çekmiş ve sürdürülebilirliği ve başarısı kanıtlanmıştır. Portekiz Golden Visa programının en büyük avantajlarından biri, başvuranlara ve aile bireylerine Portekiz'de yaşama, çalışma ve eğitim alma hakkı sağlamasıdır. Ayrıca program, beş yıl sonra Portekiz vatandaşlığına başvurma olanağı da sunar. 16 Şubat 2023'te Portekiz hükûmeti, ülkedeki konut kriziyle mücadele etmek için Golden Visa programının revize edilmesini veya olası olarak sona erdirilmesini içeren bir dizi önlemleri açıkladı. == Enerji, ulaşım ve iletişim == 2006 yılı verilerine göre Portekiz, enerji üretiminin %55’ini kömür ve petrol ile çalışan enerji santrallerinden sağlamaktadır. Kalan %40 barajlar ve %5 de rüzgâr enerjisi ile sağlanmaktadır. Hükûmet rüzgâr ve güneş enerjisi gibi alternatif enerji kaynakları üzerine yatırım yapmaya çalışmaktadır. Giderek artan otomobil kullanımı ve sanayileşme nedeniyle ulaşım 1990’larda öncelik kazanmıştır. Ülkenin 68.732 km.’lik karayolu ağının 2.000 km.’sini 44 otoyol oluşturmaktadır. İki büyük şehirde, her biri 35 km.’yi geçen metro sistemi bulunmaktadır: Lizbon Metrosu ve Porto Metrosu. 2008 yılında yapımına başlanacak olan ve günümüzde kullanılan Pendolino trenlerinin yerine geçecek yüksek hızlı TGV tren hattı Porto’yu Lizbon’a ve Lizbon’u Madrid’e bağlayacaktır. Ota’ya Lizbon şehri için yeni bir havaalanı da inşa edilecektir. Portekiz dünyanın en yüksek cep telefonu kullanım oranına sahiptir. Mart 2006 verilerine göre evlerin %30’unda yüksek hızlı internet hattı, şirketlerin %78’inde de internet bağlantısı vardır. Portekizlilerin büyük çoğunluğu televizyon kanallarını kablo üzerinden seyretmektedir (Haziran 2004: evlerin %73.6’sı). En önemli havaalanları Lizbon’daki Portela Havaalanı, Faro, Porto’daki Francisco Sá Carneiro Havaalanı, Funchal (Madeira) ve Ponta Delgada’dır (Azorlar). == Nüfus yapısı == Portekiz, dil ve din açısından oldukça bağdaşık yapıda bir ülkedir. Portekiz halkı değişik etnik grupların karışımından oluşur: Roma öncesi İber ve Kelt kabileleri ile Eski Romalılar ve Cermen halkları. 2001 nüfus sayımı sonucunda %51,7’si kadın olan Portekiz’in nüfusu 10.356.117 olarak belirlenmiştir. 2003 yılı sonunda nüfusun %4,2’sini yasal göçmenler oluşturmaktaydı. En büyük göçmen toplulukları Ukrayna, Brezilya, Yeşil Burun Adaları ve Angola gibi ülkelerden olsa da Güney Amerika ve Doğu Avrupa’nın diğer ülkelerinden de göçmenler bulunmaktadır. Portekiz nüfusunun büyük çoğunluğu Katoliktir. En büyük metropolitan alanları Lizbon, Porto, Braga, Coimbra ve Aveiro’dur. 2010 yılında Portekiz'de eşcinsellere evlilik izni verildi ve böylece Portekiz, eşcinsel evliliğin yasal olduğu dünyanın sekizinci ülkesidir. == Eğitim == Portekiz’deki eğitim sistemi dört basamakta toplanır: # Okul öncesi (altı yaş altı çocuklar için), # Temel eğitim (6 ile 15 yaş arası çocuklar içindir ve zorunludur. Bu basamak üç aşamalı şekilde (4+2+3) dokuz yıl sürer. Birinci aşama dört yıl sürer ve esas olarak karakter gelişimi ve ileri çalışmalar için temel bilgi oluşturmaya odaklanılır. İkinci aşama iki yıldır ve disiplinlerarası çalışmalara giriş yapılır. Üçüncü ve sonuncu aşama üç yıl sürer ve bu eğitimin disiplinler arası hale geldiği aşamadır.) # Orta öğretim (üç yıl sürer ve 2010 yılından itibaren zorunludur.) # Yükseköğretim (üniversite ve politeknik okullarında okutulmaktadır.) Portekiz üniversiteleri 1290 yılından beri eğitim vermektedir. Üniversiteler fakültelere bölünmüştür. 2011 yılından itibaren geçerli olmak üzere Bologna süreci uygulamasına geçilmektedir. == Emeklilik == 2020'den itibaren Portekiz'de emeklilik yaşı hem erkekler hem de kadınlar için 66 yıl 5 aydır. == Hukuk sistemi == 19\. yüzyılın sonuna kadar başlıca Fransız yasalarından etkilenen hukuk sistemi o zamandan beri daha çok Alman yasalarından etkilenmeye başlamıştır. Başlıca yasalar arasında Anayasa (1976), Medeni Kanun (1966) ve Ceza Kanunu (1982) sayılabilir. == Kültür == Portekiz Akdeniz’den geçen çeşitli medeniyetlerin ve Keşif Çağı’nda dünyanın değişik bölgelerinde etkileştiği medeniyetlerin etkisiyle kendine özgü bir kültür geliştirmiştir. Portekiz edebiyatı yazılı eserler ve şarkılarla gelişmiş olup Batı medeniyetinin en erken edebiyatlarından birini oluşturur. 1350 yılına kadar Portekizli ve Galiçyalı gezgin ozanlar tüm İber Yarımadası’na edebî etkilerini yaymıştır. Gil Vicente (1465 (?) - 1536 (?)) hem Portekiz hem de İspanyol drama geleneğinin kurucularındandır. Maceraperest ve şair Luís de Camões (yak. 1524 - 1580) Os Lusíadas adlı epik şiirini Virgil'in Aeneid adlı eserini temel alarak yazmıştır. Modern Portekiz şiirinin temeli, Fernando Pessoa’nın (1888 - 1935) eserlerinde görüldüğü üzere neoklasik ve çağdaş tarzlardadır. Günümüz Portekiz edebiyatının uluslararası alanda tanınmasında önde gelen edebiyatçılar arasında şu isimleri sayabiliriz: Almeida Garrett, Camilo Castelo Branco, Eça de Queirós, Sophia de Mello Breyner Andresen, António Lobo Antunes, ve 1998 yılında Nobel Ödülü kazanan José Saramago. Portekiz müziği çeşitli tarzları barındırır. En tanınanı, genellikle Portekiz gitarı ile anılan ve saudade yani özlem ve hasret duyma duygusuyla özdeşleşen, melankolik şehir müziği Fado’dur. Fado’nun uluslararası alanda tanınmış yorumcuları arasında Amália Rodrigues, Mariza, Mísia, ve Madredeus’u sayabiliriz. * :: Terreiro do Fado :: Fado ve halk müziğinin yanı sıra Portekiz gençliği rock, pop ve Portekiz’deki büyük Afrikalı toplulukları tarafından yapılan hip-hop tuga gibi çağdaş müziklere de ilgi duymaktadır. Portekiz’de her yıl çeşitli müzik festivalleri düzenlenir: Zambujeira do Mar, Paredes de Coura, Rock in Rio Lisboa, 2005 yılında MTV Europe Music Awards. Portekiz geleneksel mimarisi çeşitli etkilenmelerle ortaya çıktığı için farklılık taşır. Günümüzde Eduardo Souto de Moura ve Álvaro Siza Vieira gibi dünya çapında ünlü mimarları vardır. Görsel sanatlarda da dünya çapında adı duyulmuş Vieira da Silva ve Paula Rego adlı ressamlar sayılabilir. 1990’lardan beri, 1956’da kurulan Calouste Gulbenkian Vakfı’na Lizbon’daki Belém Kültür Merkezi ile Porto’daki Serralves Vakfı ve Müzik Evi’ni katarak kamuya açık kültürel kurumlarını artırmıştır. File:Jose malhoa fado.jpg|küçükresim|sol|1910 yılında José Malhoa'nın ünlü eserinde tasvirlenen Fado Portekiz'in geleneksel müziğidir. File:Praia da Marinha (2012-09-27), by Klugschnacker in Wikipedia (86).JPG|Ülkedeki ünlü Marinha plajı File:Lisboa April 2014-15a.jpg| File:Lisbon, Portugal (Sharon Hahn Darlin) São Bento.jpg| File:Palácio das Necessidades 1997.JPG|Palácio das Necessidades File:Palais_royal_de_Queluz_-_Fontaine.jpg|Queluz National Palace File:Queluz_Palace_horses_approach_(9180978620).jpg|Portuguese School of Equestrian Art at Queluz File:EstorilMusicMuseum2 (cropped).jpg|Museum of Portuguese Music File:Casa Das Histórias. (6086769476) (cropped).jpg|Casa das Histórias Paula Rego File:Palacio Nacional, Sintra, Portugal, 2019-05-25, DD 89.jpg|Sintra National Palace File:Quinta da Regaleira (34942395382) (cropped).jpg|Quinta da Regaleira File:Quinta Real de Caxias (Oeiras) 5 (cropped).jpg|Royal Quinta of Caxias File:Pena National Palace - Sintra - Palácio Nacional da Pena (15842491914) (cropped).jpg|Pena National Palace File:Hotel Museu do Farol de Santa Marta IMG 7103 (2497377933) (cropped).jpg|Casa de Santa Maria File:Cascais, the town hall (cropped).JPG|Cascais Town Museum File:Palácio Marquês de Pombal - Oeiras - Portugal (37512977350) (cropped).jpg|Palace of the Marquês de Pombal in Oeiras File:Cascata do Palacio do Marques.jpg|Gardens at the Palace of the Marquês de Pombal File:Farol de Santa Marta, Cascais. 02-20 (cropped).jpg|Forte de Santa Marta File:Cascais - Portugal 003 (cropped).jpg|King Luís I Foundation & Cultural Center File:Museu de História Natural de Sintra Exposição (cropped).jpg|Sintra Natural History Museum File:Aqu rio Vasco da Gama (Portugal) (80884059) (cropped).jpg|Aquário Vasco da Gama File:NewsMuseum.JPG|NewsMuseum File:Exiles Memorial Center in Estoril, Portugal 20200112 03.jpg|Exiles Memorial Center File:Pena_National_Palace_- _Sintra_-_Palácio_Nacional_da_Pena_(15842491914)_(cropped).jpg|Palácio da Pena File:Europa - Portugal - Lisboa - Mafra - Palacio.jpg|Royal Palatial Complex of Mafra UNESCO mirası === Mutfak === Portekiz mutfağı, pirinç, patates, ekmek, et, deniz ürünleri ve balık kullanılan çeşitli tariflerle zengin bir mutfaktır. Portekizlilerin özellikle Morina balığından yapılmış yemekleri çok sevdikleri ve Portekiz’de bacalhau denen bu yemeklerin yılın her günü için farklı olmak üzere 365 değişik şekilde pişirildiği söylenir. Pastéis de Bacalhau, Bacalhau à Brás ve Bacalhau à Gomes de Sá en popüler tariflerdir. Diğer iki popüler balık tarifi ızgara sardalye ve soğan, sarımsak, defne yaprağı, patates, domates, biber, maydanoz veya kişniş karışımı ile birkaç balık türünden yapılan domatesli bir çeşit güveç olan caldeirada’dır. küçükresim|sağ| Lizbon'da Pasteis de Nata Portekiz pasta sanatının kökeni ülkeye yayılmış birçok Orta Çağ Katolik manastırındadır. Çok az malzeme (çoğunlukla badem, vanilya, tarçın, un, yumurta ve biraz likör) kullanan bu manastırlar, olağanüstü geniş yelpazede farklı hamur işleri yaratmayı başardılar ki bunlardan Lizbon’un pastéis de Belém (veya pastéis de Nata) ve Aveiro’nun Ovos-Moles gibi tatlı ve kekleri çok revaçtadır. Yumurtalı Portekiz turtası olarak da bilinen Pastéis de Nata'nın tarihi 17. yüzyıla kadar uzanır. Bu tatlı Jerónimos Manastırı'ndaki rahipler tarafından bulunmuştur. Portekiz’in kendine özgü fast-food tarzı yemeği ise Porto’nun Francesinha‘sı (Frenchie), yine Porto'dan geleneksel yemek "Tripas à moda do Porto" ve "bifanas" (ızgara domuz) veya ülke çapında iyi bilinen prego (ızgara dana eti) sandviç'ler yer alır. Sığır, domuz, kuzu, keçi veya tavuktan yapılan tipik Portekiz et tarifleri arasında et, pirinç, patates ve diğer sebzelerin haşlanmasıyla yapılan Cozido à Portuguesa, et ve sosis parçaları ile kuru fasulyeden yapılan ve beyaz pirinçli pilav ile servis edilen Feijoada, Frango de churrasco, Leitão (süt domuzu kızartması), Chanfana ve Carne de porco à alentejana ve Espetadas bulunur. Çok popüler bir kuzey yemeği Dobrada, beyaz fasulye ve havuçlu güveçli işkembedir ve genellikle buğulanmış beyaz pirinçle servis edilir. Peri-peri tavuk, pilav ve sebzelerle servis edilen, Portekiz'in her yerinde sevilen ancak en çok Algarve bölgesinde yaygın olan baharatlı bir közde tavuk yemeğidir. Portekiz şarapları, Portekiz'i tanrıları Bacchus ile özdeş tutan Romalıların zamanından beri uluslararası olarak tanınmıştı. Günümüzde şarapseverler tarafından çok iyi tanınan birçok şarap çeşidi, uluslararası ödüller kazanmıştır. Tanınmış birçok Portekiz şarabı dünyanın en iyi şarapları arasında sayılır: Vinho Verde, Vinho Alvarinho, Vinho do Douro, Vinho do Alentejo, Vinho do Dão, Vinho da Bairrada ve tatlı Porto şarabı, Madeira şarabı ile Setúbal’ın Moscatel şarabı ile Favaios (Douro). Porto ve Madeira, özellikle dünya çapında çok çeşitli yerlerde takdir edilmektedir. Dünyada yaygın pazarlanan Porto şarabını Vinho Verde izler. Artan uluslararası talebe cevap verecek şekilde Vinho Verde ihracatı artış göstermektedir. Portekiz mutfağı çok çeşitlidir ve farklı bölgelerin kendi geleneksel yemekleri vardır. Portekizliler iyi yemek kültürüne sahiptir ve ülke genelinde sayısız iyi restoran ve tipik küçük tasquinhalar vardır. == Spor == sol|küçükresim|Luís Figo: Portekiz millî takım eski kaptanı Futbol Portekiz’de en popüler spor dalıdır. Ekim 2011 itibarıyla Portekiz millî futbol takımı, FIFA üyesi 208 ülke millî takımları arasında, FIFA Dünya Sıralaması'nda 8. sıradadır. Efsanevi Eusébio hâlâ Portekiz futbolunun unutulmaz sembolüdür. Luís Figo, FIFA tarafından 2001’de yılın oyuncusu seçilmiştir. Rui Costa ve Cristiano Ronaldo önemli oyuncular arasında sayılır. Vítor Baía tüm Avrupa kulüpler kupaları dahil olmak üzere tarihte en çok kupa kazanmış oyuncudur. Ayrıca José Mourinho futbol tarihinin en başarılı ve en çok kazanan teknik direktörlerinden sayılır. Portekiz’in en üst düzey futbol karşılaşmaları Superliga’da yapılmaktadır. Önemli futbol kulüpleri arasında SL Benfica, FC Porto ve Sporting CP sayılabilir. “2004 Avrupa Futbol Şampiyonası”’na ev sahipliği yapan Portekiz neredeyse kupayı da kazanıyordu. Final maçında Yunanistan sürpriz bir galibiyet kazanarak ilk defa Avrupa kupasını kazandı. Portekiz millî futbol takımı FIFA Dünya Kupası’nda iki kere yarı finale kaldı. İlki Eusebio’nun 9 golle gol kralı olduğu 1966’da, ikincisi de 2006’dadır. 2006 yılı yarı finalinde Fransa’ya yenilen Portekiz, daha sonra Almanya’ya da yenilerek dördüncü olabilmiştir. Son olarak 2016 yılında Fransa'da düzenlenen Euro 2016 turnuvasında ev sahibi Fransa'yı yenerek şampiyonluğa ulaşmıştır. Futboldan başka basketbol, yüzme, atletizm, tenis, jimnastik, futsal, paten hokeyi (rink hokeyi), hentbol, voleybol ve ragbi gibi birçok branşta profesyonel spor karşılaşmaları ve şampiyonalar düzenlenmektedir. En önemli yarışı “Volta a Portugal” (Portekiz Bisiklet Turu) ile bisiklet sporu ve atletizm en popüler sporlar arasındadır. Paten hokeyinde Portekiz, 15 Dünya ve 20 Avrupa şampiyonluğuyla dünyanın en çok kupa kazanan ülkesidir. Ragbi’de de birçok kupa kazanan Portekiz Temmuz 2006 itibarıyla 5 Avrupa şampiyonası kazanmıştır. Güneşli Algarve bölgesinde yapılan "Algarve Open" golf turnuvası da önemli spor etkinliklerindendir. Lizbon yakınındaki Estoril’de bulunan Autódromo Fernanda Pires da Silva, içlerinde Dünya Motosiklet Şampiyonası ile A1 Grand Prix gibi birçok motor sporunun yapıldığı en önemli yarış pistidir. Portekiz Rallisi ve Madeira Rallisi ile birlikte Baja Portugal 1000 ve Lizbon- Dakar off-road yarışları da uluslararası alanda tanınır. Triatlon dalında Dünya Kupası lideri Vanessa Fernandes sayesinde önemli adımlar atılmaktadır. Judo ve boks branşlarında da Portekiz uluslararası karşılaşmalarda madalyalar kazanmıştır. Ülkede "Jogo do Pau" (Portekiz Sopa Dövüşü) diye bilinen eski bir dövüş sanatı vardır. Kendini koruma amacıyla yapılan bu spor, genellikle genç kadınlar için çıkan anlaşmazlıkları çözmek isteyen delikanlıların yaptıkları düellolarda kullanılırdı. Doğuşu Orta Çağ’a dayanan Jogo do Pau’da silah olarak tahta sopalar kullanılır. "Jogos Populares" gibi diğer geleneksel sporlar da zevk için hâlâ yapılmaktadır. == Festivaller ve bayramlar == Portekiz’de yaz mevsiminde festivaller önemli yer tutar. Her şehrin ve kasabanın kendi festivali vardır. Özellikle Haziran ayı festivalleri çok popülerdir. Bu aydaki festivaller Santos Populares (popüler azizler) diye bilinen üç azize, Padovalı Antonio, Vaftizci Yuhanna ve Simun Petrus'a adanır ve tüm Portekiz’de yapılır. Pagan gelenekten gelen bu festivallerin azizlerle nasıl birleştirildiği bilinmemektedir. Büyük olasılıkla Hristiyanlık bölgeye yayılmadan önce bu eğlenceler Roma tanrıları ya da yerel tanrılar adına yapılmaktaydı. Festivallerin ortak özellikleri şarap, água-pé (bir çeşit sulandırılmış şarap), geleneksel ekmek ve sardalya, düğünler, geleneksel sokak dansları, ateş, havai fişekler ve kutlamalardır. == Yararlı bilgiler == * Resmî tarih yazılış şekli: YYYY/AA/GG (örn. 2006/06/20) * Gündelik kullanım tarih yazılış şekli: GG/AA/YYYY (örn. 20/06/2006), tarihler şu şekilde yazılır: GG de AA de YYYY (örn. 1 de Janeiro de 2005) * Ondalıkları ayırmak için virgül kullanılır: 123,45 * Binlikler resmî olarak boşluk bırakılarak ayrılır - 10 000 - ancak nokta da hâlâ kullanılır - 10.000. * Para birimi Eurodur, (kısaltması €'dir). Avro 100 cêntimos ‘a bölünür. * Avro işareti tutardan önce ya da sonra kullanılabilir, kuruş bölümü nokta ya da virgül ile ayrılabilir: 10,95 € - € 10,95 - € 10.95 - 10.95 € * Posta kodu: 4+3 rakamdan oluşur, arada tire (kısa çizgi) kullanılır (2000-100 gibi). == Kaynakça == === Kullanılan Kaynaklar === === Sources === * * * * * * * * * * * * * * == Dış bağlantılar == * Portekiz fotoğrafları * Portekiz haritası * Hava tahmini Kategori:Akdeniz İçin Birlik ülkeleri Kategori:Portekizce konuşan bölgeler ve ülkeler Kategori:Güney Avrupa ülkeleri

Mozilla Thunderbird, Mozilla Vakfı tarafından geliştirilen, farklı platformlarda çalışabilen, özgür ve açık kaynak kodlu bir e-posta, haber grubu, RSS ve sohbet istemcisidir. Thunderbird projesinin stratejisi Mozilla Firefox web tarayıcısını temel alır. Thunderbird, Ubuntu gibi birçok masaüstü Linux dağıtımında varsayılan e-posta istemcisi olarak gelir. 7 Aralık 2004'te çıkan Thunderbird 1.0 sürümü üç gün içinde 500.000'den fazla indirildi. 10 gün içinde bu sayı 1.000.000'a ulaştı. 1 Aralık 2015'te Thunderbird geçici olarak Mozilla'dan ayrılsa da 9 Mayıs 2017'de yeniden Mozilla çatısı altına döndü. Başlangıça Minotaur olarak anılan, daha sonra Mozilla Firefox'un özgün adı olan Phoenix adı altında geliştirilmesi sürdürülen yazılım, ilk başlarda beklenen ilerlemeyi gösteremedi. Zamanla gelen başarılar ve yazılımın adının Mozilla Thunderbird olarak değiştirilmesiyle çalışmalar sürdürüldü. Thunderbird PGP şifrelemesini ve istatistiksel yığın ileti süzme yöntemini destekliyor. 24 Ocak 2020 tarihinde yayınlanan 68.4.2 sürümü ile karanlık tema konusunda geliştirmeler yapılmıştır. Bununla birlikte bazı hata düzeltmeleri yapılmıştır. == Özellikleri == *Eklenti desteği * Çöp posta süzgeci * Dolandırıcılığa karşı koruma * Gelişmiş güvenlik koruması (postaları gelişmiş şifreleme ve sayısal imzalama yöntemleri ile korur) * Gelişmiş etiketleme (kelimelerle ve renklerle iletiler etiketlenebilir) == Kaynakça == == Dış bağlantılar == *Thunderbird eklentleri * Outlook ve Outlook Express'ten Thunderbird'e yelken açmak (pardus-wiki.org - web arşivi) * Thunderbird ve Firefox'ta Profil Aktarmak (ODTÜ Bilgisayar Topluluğu E-Bergi) * Thunderbird'e giriş rehberi * Mozilla Türkiye ağ sayfası Thunderbird Kategori:RSS okuyucu Kategori:2003 yazılımları Kategori:Ücretsiz çapraz platform yazılımları Kategori:Özgür çokdilli yazılımlar Kategori:C++ ile programlanmış ücretsiz yazılımlar Kategori:OS/2 yazılımları Kategori:Taşınabilir yazılım Kategori:Windows e-posta istemcileri Kategori:Linux e-posta istemcileri Kategori:Mac OS X e-posta istemcileri Kategori:Özgür Usenet istemcileri Kategori:Özgür e-posta istemcileri Kategori:SQLite kullanan yazılımlar Kategori:XUL kullanan yazılımlar Kategori:Mozilla Kamu Lisansı kullanan yazılımlar

Çölyak hastalığı (ya da glüten Enteropatisi); bağırsaklardaki besin emilimini sağlayan villus denilen yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim sistemi hastalığıdır. == Belirtileri == Küçük çocuklarda kusma, ishal, karın şişliği, iştahsızlık, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya çıkabileceği gibi daha ileri yaşlarda sadece kansızlık, boy kısalığı, kemik zayıflığı ve nedeni bilinemeyen karaciğer hastalığı, şiddetli karın ağrıları, gaz problemleri gibi çok değişik belirtilerle de kendini gösterir. Çölyak hastası olan kişiler buğdayda, arpada, çavdarda ve kesin olmamakla birlikte yulafta bulunan ve glüten olarak adlandırılan bir proteine tahammül edememektedir. Eğer glütenli bir ürün tüketirlerse karın ağrıları olabilir. Çölyaklı hastalar glüten içeren yiyecekler yediklerinde, onların bağışıklık sistemleri bunu ince bağırsaklara zarar vererek yanıtlar. Özellikle çok küçük ve parmak şekline benzeyen villus olarak adlandırılan ince bağırsaktaki emilimi sağlayan yapılar kaybolur (düzleşir ve görevini yapamaz hale gelir). Yiyeceklerdeki besinler bu villuslardan geçerek kan dolaşımı içine emilirler. Villuslar olmadan kişi; ne kadar yiyecek yerse yesin; beslenemez. Vücudun kendi bağışıklık sistemine zarar vermesinden dolayı çölyak hastalığı oto-immün sistem rahatsızlığı olarak düşünülmektedir. Bununla birlikte, yiyeceklerin emilememesinden dolayı sindirim rahatsızlığı olarak da sınıflandırılabilmektedir. == Tanı yöntemi == Çölyak hastalığının kesin tanısı ancak deneyimli bir gastroenterolog tarafından yapılacak kan tahlilleri ve ince bağırsak biyopsisi ile tanımlanabilir. Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır, yani ailevi kalıtım söz konusudur. Bazen hastalık bir ameliyat, çocuk doğumu, hamilelik, viral enfeksiyon ya da şiddetli duygusal stresten sonra tetiklenebildiği gibi ilk seferde de aktif olabilir. Hastalık yaşamının herhangi bölümünde ortaya çıkabilmektedir. Çölyak kimi kişilerde çocukluk, kimilerinde ergenlik, kimilerinde ise orta yaş grubunda ortaya çıkabilmektedir. == Tedavi şekli == Tanı konulduktan sonraki aşamada uyulması gereken tek tedavi yöntemi ise size uzman hekim tarafından önerilen glüten içermeyen besinlerle beslenmektir. Glüten buğday, arpa, çavdar ve yulafta bulunduğu için bu gıdalardan ömür boyu uzak durmak gereklidir. Çölyaklı kişiler normal ekmek, makarna, pasta, börek, bisküvi ve benzeri çok sayıda gıdayı yememek durumundadır. == Çölyak hastaları için güvenli yiyecekler == * Tüm sebzeler. * Tüm meyveler. * Tüm bakliyatlar. * Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar. * Yumurta, bal, reçel, basit toz şeker, zeytin. * Et, balık, tavuk (Bu ürünler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme tabi tutulmadığı sürece güvenle tüketilebilir.) * Una batırılmamış konserve çeşitleri. * Mısır, pirinç ve patates. Bunlar hem tüketilebilir hem de unları besin hazırlamada kullanılabilir. Ayrıca kestane unu, nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği tek başına tüketilebileceği gibi unları da güvenle tüketilebilir. * Karabuğday unu. * Evde çekilmiş güvenli baharatlar. == Çölyak hastalığı diyet tedavisinde tüketilmesi yasak besinler == * Buğday, arpa, çavdar ve yulaf katkılı her türlü ürün. * Un, bulgur, bulgur pilavı, irmik, irmik tatlısı, makarna, şehriye, kuskus, ekmek, kek, pasta, kurabiye, bisküvi, börek, çörek, gofret, simit, kraker, dondurma külahı, unlu tatlılar, glüten içeren hazır salça, soslar, tarhana çorbası, yarma. * Galeta ununa veya buğday ununa batırılarak kızartılmış tavuk ve balık gibi et ürünleri. * Malt kullanılan alkollü içecekler, (bira, votka, cin vb.) Özellikle bira yapımında arpa kullanıldığı için içeriğinde glüten barındırmaktadır. * Hazır kahve ve paketli çaylarda kıvam arttırıcı buğday unu kullanıldığı için tüketilmemelidir. * Glüten içeren şalgam suyu. (Piyasada glütensiz şalgam suyu satışı yapılmaktadır) * Glüten içeren hazır çorbalar, köfte, pane harçları gibi hazır çeşniler. (Hazır köftelerde buğday unu vardır) * Hazır yoğurtlar. (Çölyaklı olanlar ev yoğurdu yapmalıdırlar) * Çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez, dondurma gibi gıdaların bazılarında glüten bulunabilmektedir. Bunlar yenilmeden önce muhakkak ürün hakkında bilgi edinilmelidir. Satın alınacak ürünlerin ambalajındaki içindekiler bölümü okunmalıdır. Bazı gıdaların içindekiler bölümünde alerjen uyarısında glüten içerdiği veya içermediği yazmayabilir. Ambalajın bir başka yerinde yazabilmektedir. Bu nedenle alınan ürün tüketilmeden önce mutlaka detaylıca kontrol edilmelidir. * Tuzlu ve soslu kuruyemişler glütenle (buğday unu ile) yapıştırıldığı için tüketmekten kaçınılmalıdır. Ancak bunların glütenle işlem görmemiş hali, glüten içermeyen kuruyemişler serbesttir. Özellikle paketli kuruyemişler glüten bulaşmış makinalarda üretildiği için glüten bulaşabilir. * Sirke. (sirke yapımında bulgur ya da ekmek mayalama amaçlı katıldığı için özellikle nohut ile mayalanan sirkeler tüketilmelidir) Habertürk TV kanalında "Güne Bakış" adlı programa katılan Canan Karatay, çölyak vakalarının arttığını ifade etmiştir. Bazı gıda firmaları ürünlerinde glüten içermeyen gıdalar üretmeye başladı ve azda olsa marketlerde glütensiz ürünler yavaş yavaş yerini almaya başladı. Glütensiz ürünler glütenli ürünlere göre daha pahalıdır ve ulaşılabilmesi zordur. Çölyaklı olanlar bu durumdan rahatsızlık duyarlar. Çölyak "zengin hastalığı" olarak da bilinmektedir. Toplumda çölyak bilinen bir hastalık olmadığı için bu hastalığı olanlar toplumda kendilerini ifade etmede zorluk yaşarlar. == Ayrıca bakınız == * Glütensiz ve kazeinsiz diyet == Dış bağlantılar == * https://web.archive.org/web/20141211143825/http://www.colyak.web.tr/ * http://www.colyak.org.tr Kategori:Otoimmün hastalıklar Kategori:Gastroenteroloji Kategori:Çocuk hastalıkları Kategori:Malnütrisyon

Tarayıcı Savaşları, elektronik cihazların İnternete bağlanırken kullandıkları yazılımlar olan ağ tarayıcısı üreticisi şirketler arasında yaşanan, ve pazar payını elinde tutmak ya da arttırmak için girişilen yarış dönemlerine verilen addır. Bilişim tarihinde üç adet tarayıcı savaşı söz konusudur. Bunlardan birincisi Dünya Çapında Ağ'ın (DÇA) ilk on yılında yaşanan, Netscape şirketinin Navigator (Kılavuz) adlı ağ tarayıcısı ile Microsoft şirketinin Internet Explorer (IE) ağ tarayıcısı arasındaki çekişmedir. İkincisi ve halen devam etmekte bulunanı, daha fazla şirket arasında yaşanmaktadır. Üçüncü savaş ise, cep telefonları ve tablet bilgisayarlar gibi, kişisel bilgisayarlar dışındaki cihazlarda kullanılan mobil tarayıcılar arasında yaşanmaktadır. == I. Tarayıcı Savaşı == === Savaşın başlangıcı === 1995 yılına gelindiğinde Dünya Çapında Ağ'ın (DÇA: İng. World Wide Web (WWW)) bilinirliği iyice artmıştı. Ağ taramasında o zamanların "standardı" sayılan Netscape Navigator, üniversiteler tarafından geliştirilen Mosaic ve Lynx gibi tarayıcılarla yarışıyordu. Netscape Navigator'ın başarısını ve DÇA'nın potansiyelini gören Microsoft, Mosaic'i Internet Explorer (IE) 1.0'ın temeli biçimine sokarak Microsoft Windows 95'in bir bileşeni olarak Ağustos 1995'te piyasaya sürdü. IE'nin 2.0 sürümünün sunulmasıyla çekişme başladı. Daha sonra "Netscape Communicator" olarak yeniden adlandırılan Netscape Navigator ve IE'nin yeni sürümleri, bunu izleyen birkaç yıl içerisinde büyük bir hızla ve arka arkaya piyasaya sürüldü. Yenilikler, genelde hataların giderilmesi biçimindeydi. Bu nedenle bu tarayıcılar çok düzgün işlemiyordu. Sık sık yaşanan çökme olayları ve ortaya çıkan güvenlik açıkları kullanıcıların başlarını ağrıttı. 1996 yılında IE 3.0'ın çıkmasıyla rekabet daha da kızıştı. Bu sürümde betik (İng. script) ve Geçişli Biçem Sayfası (CSS) desteği bulunuyordu. O zamanlarda ağ sayfası tasarlayanlar için sayfaların altına "En iyi görüntü Netscape ile elde edilir" ya da "En iyi görüntü Internet Explorer ile elde edilir" yazmak genel tutumdu. Buna karşı çıkan kullanıcılar ise "hangi ağ tarayıcısıyla olursa olsun" düşüncesiyle yola çıkarak "En iyi görüntü herhangi bir tarayıcıyla elde edilir" hareketini başlattılar. === Microsoft'un Netscape karşısındaki üstünlükleri === Microsoft'un tarayıcı savaşlarında iki noktada üstünlüğü vardı. * Birincisi "kaynak" konusuydu. Netscape pazarın %90'ını elinde bulunduruyorken ve kullanıcıların çoğunun kafasında Netscape için olumlu düşünceler varken, Netscape sadece "ufak" bir kuruluştu. Netscape'in gelirleri, ağ tarayıcısı Navigator ve onun türevi ürünlerin getirilerinden öteye geçemezken, bu gelir Microsoft'un sadece faizden elde ettiği gelirleri bile hiçbir zaman aşamadı. * İkinci ve daha önemli olan üstünlük ise Microsoft'un işletim sistemi pazarında tekel olmasıydı. Elinde bulunan bu üstünlüğü değerlendiren Microsoft, her Windows işletim sistemi ile IE'yi "demetleyerek" baskın duruma geçti. IE artık Netscape'in yanında "seçenek" olarak değil, birincil ağ tarayıcısı olarak sunuluyordu. Windows işletim sisteminden elde edilen gelirler IE'nin geliştirilmesine aktarıldı. Sonuçta, IE ile Netscape arasında yazılımların sundukları açısından büyük bir farklılık kalmadı. Kullanıcılar zaten aldıkları bilgisayarlarda kurulu olarak gelen IE yerine başka bir tarayıcıyı indirmek gibi bir gereksinim duymamaya başladı. === Microsoft'un çalımları === Microsoft'un Netscape'i çökerten diğer girişimleri ise şunlardı: * Netscape'in tarayıcı pazarlamasında izlediği yol tarayıcının ücretsiz olarak dağıtılması biçimindeydi. Ortada sadece sunucu yazılımı satışından elde edilen gelir vardı. Bunu anlayan Microsoft, Netscape'in gelir kaynaklarını baltalayacak biçimde ücretsiz olarak sunucu yazılımı sunmaya başladı. Zamanla Microsoft Windows NT daha çok kullanılmaya başlandı ve Netscape'in gelirleri kesildi. * Microsoft, bilgisayar satıcılarıyla, satılan bilgisayarlarının masaüstlerinde IE simgesi bulunması ve Netscape simgelerini kullananların cezalandırılması yönünde sözleşmeler imzaladı. * Microsoft, İSS'lerin tarayıcının başlık çubuğunda kendi adlarını taşıyan IE sunmalarını kolaylaştırdı. ("Turk.net tarafından sağlanan Microsoft Internet Explorer" gibi.) Böylece İSS'ler kullanıcılarına Netscape değil, IE kullanmayı özendiriyordu. * Microsoft IE'de daha iyi görünen sayfalar hazırlayan tasarım yazılımı Microsoft FrontPage'i piyasaya sürdü. FrontPage'in hafif sürümü ücretsizdi. * Microsoft IE'ye Geçişli Biçem Sayfası (CSS) desteği ve tasarım yazılımları tarafından oluşturulan dağınık HTML'ye Netscape'ten daha az duyarlı olma özelliğini ekledi. Böylece geliştiriciler sayfaların kaynağını düzenlemektense, IE için sayfalar hazırlamaya başladılar. 1998'in sonunda Netscape'in pazar payı liderliğini Internet Explorer'a kaptırmasıyla sona eren bu süreci başlatan bu etkiler, daha sonra bir Microsoft yöneticisi tarafından "Netscape'in hava desteğinin kesilmesi" olarak değerlendirildi. Netscape kısa süre sonra AOL tarafından 4.2 milyar dolara satın alındı. Pazarın yeni önderi olan Internet Explorer, 2002 yılında, Netscape'in en iyi zamanlarında bile yakalayamadığı %98'lik pazar payına ulaştı. Microsoft'un bu sırada ortaya koyduğu davranışlar, tekel yasalarının hiçe sayılması ve işletim sistemi pazarından tekel olma durumunun kötüye kullanıldığı yönündeki eleştirilere destek sağlar nitelikteydi. Bu kadar büyük oranda kullanılan Internet Explorer bu savaşı kazanmış oldu. Ancak bu noktadan sonra Microsoft'un IE'nin geliştirilmesine yatırım yapmamasıyla, ağ tarayıcılarındaki gelişim durdu. === Sonuç === Sonuçta iki tür "kötü durum" güçlendi: * Özellikler ve hatalar: Savaş öncesi tarayıcılar özellikleriyle değerlendirilirdi. Bir tarayıcıda olup diğerinde olmayan özellik, olmayanın hanesine "geride kalmışlık" olarak yazılırdı. Gelişim yönünde artık eskisi kadar harcanmayan para ve emek, yazılımların (genelde IE'nin) hatalarla dolu olmasına neden oldu. * Ölçülere uyma ve yeni ölçü yaratma: Ağ tarayıcıların Dünya Çapında Ağ Birliği gibi kurulların ortaya koyduğu hiper metin işaretleme ölçüleri ve görsel kurallara uyması beklenirdi. Ancak tek taraflı geliştirilen işaretlemeler, diğer tarayıcıların bunları düzgün göstermelerini engelledi. (Örneğin, imi ile kayan yazı oluşturmak.) Ağ standartları, tek tarayıcı egemenliği ile geri plana atıldı. Internet Explorer 6.0; Geçişli Biçem Sayfası, PNG görüntü biçimi ve XHTML gibi biçimleri düzgün olarak gösteremiyor. Bu ise geliştiricilerin gereksiz ve kullanışsız yöntemler kullanmalarına yol açıyor. Çoğu kişi sayfaları standartlara göre değil, IE'de düzgün görünüp görünmediğine göre düzenliyor. Bunlara ek olarak, Microsoft bugün birçok sayfanın düzgün görüntülenmemesine neden olan VBScript ve ActiveX gibi tarayıcı eklentilerini geliştirdi. En gülünç durum ise, birçok deneyimsiz kullanıcının, sadece adında 'Internet' sözcüğü geçtiği için Internet Explorer yazılımını 'İnternet' sanması. (Windows 95 ile desteklenen Internet Explorer sürümünün adı gerçekten The Internet [İnternet] idi.) Gerçekte İnternet, Dünya Çapında Ağ'a bağlı bilgisayarların tümünün oluşturduğu ortam; Internet Explorer ise burada yer alan sayfaları göstermeye yarayan birçok yazılımdan sadece biri. == II. Tarayıcı Savaşı == 1998 yılında Netscape geliştiricileri yazılımlarının kaynak kodlarını açarak "Mozilla" olarak yeniden adlandırdılar. Mozilla kısa sürede birçok yeni özellikle donatıldı. 2003 yılında 1.0 sürümüne ulaşan Mozilla, en gözde açık kaynaklı yazılımlar arasındaki yerini aldı. Daha sonra Mozilla'nın türevi olan ve geliştirilmesinde ağ taramasına yoğunlaşılan Mozilla Firefox; Windows, Linux, Mac OS ve diğer işletim sistemlerinde kullanılmaya başlandı. KDE'nin bir parçası olan UNIX tabanlı Konqueror, Unix benzeri sistemler üzerinden Mozilla Vakfı ve tarayıcısı Firefox ile yarışıyor. Macintosh'un öntanımlı ağ tarayıcısı olan Safari de Konqueror'ın KHTML kaynak okuma ve görüntüleme altyapısını kullanıyor. Opera pazarda çok küçük bir paya sahip olmasına rağmen işletim sistemi eski olan bilgisayarlarda ve Geniş ekranlı cep telefonlarında çok kullanılıyor. Microsoft 2003 yılında yaptığı bir açıklamayla, Internet Explorer Servis Paketi 1'in işletim sistemiyle bütünleşik olmayan son sürüm olacağını, bundan sonraki gelişmelerin Windows Vista'ya bağımlı olacağını duyurdu. 2008'in sonlarında ise Google yeni tarayıcısını (Google Chrome) üreterek tarayıcı savaşlarında yerini aldı. 2009 yılında Internet Explorer 8'inde gelmesiyle tarayıcı savaşları daha da hız kazandı. 2009-2010 yıllarında savaş bir kez daha başladı ancak bu sefer daha fazla tarayıcı ve daha fazla şirketle Google Internet Explorer ile savaşırken Firefox güncellemelerini hızlandırdı. 17 Kasım 2011'de Google Firefox'a çok yaklaştı hatta geçti ama geriledi. == Mobil Tarayıcıları Savaşı == Şu an devam etmekte olan mobil tarayıcı savaşının oyuncuları Microsoft Edge, Opera, Opera Mini, Opera Touch, Mozilla Firefox, Brave Browser, Vivaldi, Mint Browser, Google Chrome ve Safari'dir. == Kaynakça == == Dış bağlantılar == * Ağ tarayıcılarının kullanım oranları * Google Chrome tarayıcısı resmi İnternet sitesi * Microsoft Internet Explorer tarayıcısı resmi İnternet sitesi * Mozilla Firefox tarayıcısı resmi İnternet sitesi * Opera tarayıcısı resmi İnternet sitesi * Apple Safari tarayıcısı resmi İnternet sitesi Kategori:İnternet terimleri Savaş Kategori:Yazılım savaşları

Venüs, Güneş Sisteminde, Güneş'e uzaklık bakımından ikinci sıradaki, sıcaklık bakımından da birinci sıradaki gezegendir. Güneşe uzaklık bakımından ikinci sırada olmasına rağmen en sıcak gezegen olmasının nedeni de atmosferinin gelen güneş ışınlarının dışarı çıkmasına izin vermemesidir. Ayrıca Zühre, Çolpan veya Çoban Yıldızı olarak da bilinir. Bu gezegen adını Eski Roma tanrıçası Venüs (Eski Yunan Mitolojisi'nde Afrodit)'ten almıştır. Venüs'ün astronomik sembolü ise kadınlık sembolü ile aynıdır. Venüs, kendi ekseni etrafında, Güneş Sistemi'ndeki diğer tüm gezegenlerin aksi istikametinde döner. Güneş etrafındaki dönüşünü 224.7 Dünya gününde tamamlar. Büyüklüğü açısından Dünya ile benzerlik gösterdiğinden Dünya ile kardeş gezegen veya dünyanın ikizi olarak da bilinmektedir. Gökyüzünde Güneş'e yakın konumda bulunduğundan ve yörüngesi Dünya'nınkine göre Güneş'e daha yakın olduğundan, yeryüzünden sadece Güneş doğmadan önce veya battıktan sonra görülebilir. Bu yüzden Venüs, Akşam Yıldızı, Sabah Yıldızı veya Tan Yıldızı olarak da isimlendirilir. Çoban Yıldızı da denmektedir. Görülebildiği zamanlar, gökyüzündeki en parlak cisim olarak dikkat çeker. == Venüs'ün tanınmasının tarihçesi == Venüs, Ay, Güneş, Merkür, Mars, Jüpiter, ve Satürn ile birlikte, görünür hareketlerinin diğer yıldızlardan farklılığıyla tanınan 7 gök cisminden biri olarak gösterilir. Bu yönüyle, antik gök bilim için olduğu kadar astroloji açısından da önem taşıyan gezegen, birçok dilde haftanın yedi gününe adını veren gök cisimlerinden biri olarak, tarih öncesinden günümüze insan kültüründe yerini korumuştur. Günümüze ulaşan en eski gök bilimsel belge olan ve MÖ 7. yüzyıla ait olduğu sanılan Ammisaduqa tabletinde Babillilerin MÖ 1700-1400 yılları arasında yaptıkları Venüs gözlemlerinden söz edilir. Eski Mezopotamya, Orta Amerika ve Uzak Doğu kültürlerinde Venüs'ün önemli bir yeri olmuştur. Eski Yunan'da sabah yıldızı olarak görüldüğünde 'Phosphorus', akşam yıldızı olarak görüldüğünde ise 'Hesperus' olmak üzere iki ayrı ad taşımaktaydı. Pisagor sayesinde bu iki yıldızın aslında aynı gök cismi olduğunu öğrenen ilk çağ dünyası, Venüs ve Merkür'ün Güneş çevresinde döndüğünü ileri süren Heraklit ile ilk kez güneş merkezli görüş ile tanıştı. * 1610'da İtalyan gökbilimci Galileo Galilei basit bir teleskop yardımı ile Venüs'ün evreleri olduğunu fark etti. Daha sonraki gözlemlerinde gezegenin evrelerindeki değişikliklere paralel olarak görünür boyutunun da değiştiğini gözleyen Galilei, bu bulguları gezegenin Güneş etrafında döndüğünün kuvvetli göstergeleri olarak kabul etti. * 1761'de Rus gök bilimci Mihail Vasilyeviç Lomonosov, Venüs'ün Güneş geçişi sırasında gezegenin kenar çizgisindeki düzensizliği fark ederek bunun bir atmosferin varlığını gösterdiğini öne sürdü. * 1793'te, Alman gök bilimci Johann Schröter sonradan kendi adıyla anılacak ve Venüs atmosferinin neden olduğu anlaşılacak olan 'faz kayması' olayını gözlemledi. Bu olay, güneş ışınları ile aydınlanan kalın ve yoğun atmosferin Venüs'ün görünür kenar çizgisine eklenerek, bulunduğu konumun gerektirdiğinden farklı bir evredeymiş gibi algılanmasına neden olması sonucu ortaya çıkar. * 1932 yılında, Amerikalı araştırmacılar W. S. Adams ve T. Dunham kızılötesi tayfölçüm ile Venüs atmosferinin temel bileşeninin karbon dioksit olduğunu öğrendiler. İzleyen yıllarda Rupert Wildt, tayfölçüm verilerine dayanarak atmosferin kimyasal bileşimi yanı sıra basıncı, sıcaklığı, gezegen yüzeyiyle etkileşimi hakkında birçok tahminde bulundu. * 1956'da Robert S. Richardson gezegenden yansıyan güneş ışınlarının Doppler kaymasını ölçtüğünde, bulguların gezegenin kendi etrafında dönüş yönünün ters olduğunu gösterdiğini saptadı. * 1960'larda Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (M.I.T.) ve Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü bilim adamları mikrodalga bandında radar incelemeleri ile Venüs'ün kendi etrafında dönüş süresini duyarlı olarak ölçtüler. Aynı dönemde yeryüzünden yapılan radar incelemeleri ile gezegenin yüzey şekilleri hakkında önemli bilgi elde edildi. * 14 Eylül 2020'de Royal Astronomical Society, Venüs'te yüksek miktarda fosfin bulunduğunu açıkladı. Fosfin gazının yüksek oranlarda bulunması resmi açıklamada "Venüs'te hayatın göstergesi" olarak tanımlandı. === Venüs'e gönderilen uzay araçları === küçükresim|sol|240px|Venüs'ün morötesi ışıkta çekilmiş bir fotoğrafı * Sputnik 7 (SSCB): 4 Şubat 1961'de fırlatıldı. Başarısız. (Yer yörüngesinden ayrılamadı) * Venera 1 (SSCB): 12 Şubat 1961'de fırlatıldı. Başarısız. (Venüs'e ulaşamadan iletişim koptu. Şu anda Güneş çevresinde yörüngede) * Mariner 1 (ABD): 22 Temmuz 1962'de fırlatıldı. Başarısız. (Fırlatılmadan hemen sonra kontrolden çıkması üzerine imha edildi) * Sputnik 19 (1962AlphaPi1) (SSCB): 25 Ağustos 1962'de fırlatıldı. Başarısız. (Yer yörüngesinden ayrılma aşamasında son kademe arızalandı. 3 gün sonra Yer atmosferine girerek parçalandı.) * Mariner 2 (ABD): 27 Ağustos 1962'de fırlatıldı. İlk başarılı Venüs sondası. 201 kg ağırlığında. 14 Aralık 1962'de gezegenin 35.000 km yakınından geçti. 42 dakika süren bilimsel gözlemleri ile Venüs hakkında bilinenlere önemli yenilikler ekledi. Venüs yüzeyinin 425 °C'den sıcak olduğunu, bulut tepelerinde ise sıcaklığın düşük olduğunu saptadı. Böylece gezegen yüzeyindeki koşullarda sera etkisinin payı anlaşıldı. Gezegenin manyetik alanı bulunmadığını gösterdi. Ayrıca Venüs'e doğru yolculuğu sırasında ilk kez güneş rüzgârını inceledi, güneş patlamaları kaynaklı yüksek enerjili yüklü parçacıklar ve kozmik ışınlar ile ilgili ölçümler yaptı, gezegenler arası toz miktarının sanılandan daha az olduğunun anlaşılmasını sağladı. Şu anda Güneş çevresinde yörüngede. * Sputnik 20 (1962 AlphaTau1) (SSCB): 1 Eylül 1962'de fırlatıldı. Başarısız. (Yer yörüngesinden ayrılamadı. 5 gün sonra Yer atmosferine girerek parçalandı.) * Sputnik 21 (1962 APi) (SSCB): 12 Eylül 1962'de fırlatıldı. Başarısız. (Yer yörüngesinde iken infilak ederek parçalandı.) * Kosmos 21 (SSCB): 11 Kasım 1963'te fırlatıldı. Başarısız. (Yer yörüngesinden ayrılamadı. 3 gün sonra Yer atmosferine girerek parçalandı). Bu aracın bir Venüs sondası olduğu yalnızca bir tahmindir. Daha sonraki Venüs uçuşlarına hazırlık amaçlı bir test uçuşu da olabilir. * Kosmos 27 (SSCB): 27 Mart 1964'te fırlatıldı. Başarısız. (Yer yörüngesinden ayrılamadı.) * Zond 1 (SSCB): 4 Nisan 1964'te fırlatıldı. Başarısız. (Venüs'e ulaşamadan radyo sistemi arızalandı). Şu anda Güneş çevresinde yörüngede. * Venera 2 (SSCB): 12 Kasım 1965'te fırlatıldı. Başarısız. (Venüs'e varmak üzere iken iletişim kesildi). Şu anda Güneş çevresinde yörüngede. * Venera 3 (SSCB): 16 Kasım 1965'te fırlatıldı. Başarısız. (Venüs atmosferine girmekte iken iletişim kesildi. Venüs üzerine çarparak parçalandı.) Bir başka gezegen üzerinde bulunan en eski insan yapımı nesnedir. * Kosmos 96 (SSCB): 23 Kasım 1965'te fırlatıldı. Başarısız. (Yer yörüngesinden ayrılma için ateşleme sırasında oluşan bir patlama ile hasar gördü. 16 gün sonra Yer atmosferine girerek parçalandı.) * Venera 4 (SSCB): 12 Haziran 1967'de fırlatıldı. Venüs atmosferinden veri gönderen ilk uzay aracı. 1106 kg ağırlığında. 18 Ekim 1967'de Venüs atmosferine girdi, bir paraşüt sistemi ile yavaşlarken yanında taşımakta olduğu 2 termometre, bir barometre, bir radyo altimetre, bir atmosfer yoğunluğu ölçme cihazı, 11 gaz analiz cihazını düşüşe bıraktı ve bu cihazlardan gelen verileri yeryüzüne aktardı. Sondanın kendisi ise hidrojen ve oksijen algılayıcıları, kozmik ışın algılayıcısı yüklü parçacık algılayıcısı ve bir manyetometre taşımaktaydı. 25 km yükseklikte atmosferin yüksek sıcaklık ve basıncına dayanamayarak tahrip oldu. Atmosferin bileşimi ve ulaştığı yükseltiye kadar olan kısmına ait fizik verileri gönderdi. Bu şekilde ilk gezegenler arası yayını gerçekleştirmiş oldu. * Mariner 5(ABD): 14 Haziran 1967'de fırlatıldı. 19 Ekim 1967'de Venüs yüzeyinin 4000 km uzağından geçti. Gezegenler arası ortamda ve Venüs yakınlarında manyetik alan, yüklü parçacıklar, plazma ölçümleri yaptı; Venüs atmosferinin radyo ve morötesi bandında ışınımlarını taradı. Şu anda Güneş çevresinde yörüngede. küçükresim|300px|Venüs ile Dünya'nın boyutsal karşılaştırması * Kosmos 167 (SSCB): 17 Haziran 1967'de fırlatıldı. Başarısız. (Venera 4'e benzer şekilde tasarlanmış olan ve Venüs üzerine inmesi planlanan bu araç Yer yörüngesinden ayrılamadı ve 8 gün sonra Yer atmosferine girerek parçalandı.) * Venera 5 (SSCB): 5 Ocak 1969'da fırlatıldı. 16 Mayıs 1969'da Venüs atmosferine girdi. Venera 4'e benzer şekilde tasarlanmış 405 kg ağırlığındaki sonda, bir paraşüt sistemi ile yavaşlarken 53 dakika süreyle atmosfer hakkında veriler toplayıp gönderdi. Gezegen yüzeyine varamadan, atmosferin yüksek sıcaklık ve basıncına dayanamayarak tahrip oldu. Atmosferin bileşimi ve sondanın inebildiği 38 km yükseltiye kadar olan kısmına ait fizik verileri gönderdi. * Venera 6 (SSCB): 10 Ocak 1969'da fırlatıldı. 17 Mayıs 1969'da Venüs atmosferine girdi. Venera 4'e benzer şekilde tasarlanmış 405 kg ağırlığındaki sonda, bir paraşüt sistemi ile yavaşlarken 51 dakika süreyle atmosfer hakkında veriler toplayıp gönderdi. Gezegen yüzeyine varamadan, atmosferin yüksek sıcaklık ve basıncına dayanamayarak tahrip oldu. Atmosferin bileşimi ve sondanın inebildiği 36 km yükseltiye kadar olan kısmına ait fizik verileri gönderdi. * Venera 7 (SSCB): 17 Ağustos 1970'te fırlatıldı. 15 Aralık 1970'te Venüs atmosferine girdi. 495 kg ağırlığındaki iniş sondası bir paraşüt arızası nedeniyle 60 dakika sürmesi gereken inişini 35 dakikada tamamlayarak Venüs yüzeyine indi ve buradan 23 dakika süreyle sinyaller gönderdi. Gezegen yüzeyinde atmosfer sıcaklığının 475 °C, basıncın ise 90 atmosfer olduğunu saptadı. Böylece bir başka gezegenin yüzeyine çalışır durumda inen ve radyo yayınları yeryüzüne veri gönderen ilk uzay aracı oldu. * Kosmos 359 (SSCB): 22 Ağustos 1970'te fırlatıldı. Başarısız. (Yer yörüngesinden ayrılamadı.) * Venera 8 (SSCB): 27 Mart 1972'de fırlatıldı. 22 Temmuz 1972'de Venüs atmosferine girdi. Bir paraşüt sistemi yardımı ile inişi sırasında atmosfer hakkında veriler topladı. Değişik yükseltilerdeki rüzgâr hızını ve ışık şiddetini ölçtü. Sert atmosfer koşullarında görev süresini uzatabilmek amacıyla bir dış soğutma sisteminden yararlandı ve yüzeye inişinden sonra 50 dakika süreyle veri gönderebildi. Gezegen yüzeyinde aydınlığın fotoğraf çekilebilmesine olanak tanıyacak düzeyde olduğunu saptadı. * Kosmos 482 (SSCB): 31 Mart 1972'de fırlatıldı. Başarısız. (Yer yörüngesinden ayrılamadı.) * Mariner 10 (ABD): 3 Kasım 1973'te fırlatıldı. 5 Şubat 1974'te, daha sonraki Merkür buluşması için uygun rotayı sağlayacak şekilde Venüs yakın geçişini gerçekleştirdi. Gezegen yüzeyinin 5800 km üzerinden geçerken, çok sayıda fotoğraf çekti, Venüs'ün ilk kez mor ötesi bantta görüntülerini elde etti ve bu sayede daha önce bilinmeyen atmosfer akımlarını tanımladı, Venüs'ün dikkate değer bir manyetik alanının bulunmadığını; ancak iyonosfer ile güneş rüzgârının bir şok dalgası oluşturacak şekilde etkileştiklerini gözledi. Venüs atmosferinde hidrojen bulunduğunu ve izotop dağılımına dayanarak bu hidrojenin Güneş kaynaklı olduğunu saptadı. Atmosferin radyo dalgalarını örtme biçimini inceleyerek Venüs bulutlarının en yoğun oldukları yükseklikleri hesapladı. küçükresim|sağ|225 px|Venüs Mariner 10, Merkür gezegenine doğru yolculuğuna devam ederek bu gezegeni ziyaret eden ilk ve tek uzay aracı oldu. Yörünge değişikliği amacıyla bir gezegenin kütleçekim yardımından yararlanan, ve aynı zamanda art arda iki gezegeni başarı ile ziyaret eden ilk uzay sondası olma özelliğini kazandı. Şu anda Güneş çevresinde yörüngede dolanmaktadır. * Venera 9 (SSCB): 8 Haziran 1975'te fırlatıldı. Bir yörünge aracı ve bir iniş aracı olmak üzere iki ayrı sondadan oluşmakta idi. 20 Ekim 1975'te iki araç birbirinden ayrıldı. 22 Ekim tarihinde yörünge aracı Venüs çevresinde 48 saat dolanma süreli bir yörüngeye girerken, 2015 kg ağırlığındaki iniş aracı da, bir sürtünme ve ısı kalkanı, üç ayrı paraşüt sistemi yardımı ile inişe geçti. 2300 kg ağırlığındaki yörünge aracı mor ötesi, görünür bant, kızıl ötesi ve mikrodalga bantlarında incelemeler yapabilecek donanıma sahipti, ayrıca iniş cihazının iniş sırasında ve gezegen yüzeyinde elde ettiği verileri dünyaya aktaracak bir bağlantı istasyonu olarak tasarlanmıştı. Sert atmosfer koşullarında görev süresini uzatabilmek amacıyla bir dış soğutma sistemine sahip olan iniş aracı, 60–30 km düzeyleri arasında bulutlar bulunduğunu gözledi, atmosferde düşük oranda bulunan hidroklorik asit, hidrofluorik asit, iyot ve bromu saptadı. Yüzeye inişinden sonra 53 dakika süreyle veri gönderebildi. Taşıdığı televizyon kamerası yardımıyla Venüs yüzeyinin ilk fotoğraflarını yeryüzüne iletti. Resimlerde aşınma belirtisi göstermeyen keskin kenarlı kayalar, berrak bir atmosfer gözlendi. Venera 9 yörünge aracı şu anda Venüs çevresinde yörüngededir. * Venera 10 (SSCB): 14 Haziran 1975'te fırlatıldı. Venera 9'a benzer şekilde, bir yörünge aracı ve bir iniş aracı olmak üzere iki ayrı sondadan oluşmakta idi. 23 Ekim 1975'te iki araç birbirinden ayrıldı. 25 Ekim tarihinde yörünge aracı Venüs çevresinde 49,5 saat dolanma süreli bir yörüngeye girerken, 2015 kg ağırlığındaki iniş aracı da, bir sürtünme ve ısı kalkanı, üç ayrı paraşüt sistemi yardımı ile inişe geçti. 2300 kg ağırlığındaki yörünge aracı mor ötesi, görünür bant, kızıl ötesi ve mikrodalga bantlarında incelemeler yapabilecek donanıma, bir manyetometreye ve bir yüklü parçacık sayacına sahipti, ayrıca iniş aracının iniş sırasında ve gezegen yüzeyinde elde ettiği verileri dünyaya aktaracak bir bağlantı istasyonu olarak tasarlanmıştı. Sert atmosfer koşullarında görev süresini uzatabilmek amacıyla bir dış soğutma sistemine sahip olan iniş aracı, atmosferin fizik özellikleri üzerinde ölçümler yaptı. Yüzeye inişinden sonra 65 dakika süreyle veri gönderebildi. Taşıdığı televizyon kamerası yardımıyla Venüs yüzeyinin fotoğraflarını yeryüzüne iletti. Venera 10 yörünge aracı şu anda Venüs çevresinde yörüngededir. * Pioneer Venus 1 (Pioneer 12) (ABD): 20 Mayıs 1978'de fırlatıldı. 4 Aralık 1978 tarihinde Venüs çevresinde eliptik bir yörüngeye oturtulan 517 kg ağırlığındaki yörünge aracı, 300 W güç sağlayan güneş panelleri ile 17 değişik gözlem aygıtı çalıştırmakta idi. Gezegenin iyonosferi ve atmosferin üst katmanlarının yapısı hakkında ayrıntılı bilgi topladı, güneş rüzgârının iyonosfer ile etkileşimi ve oluşan manyetik alan üzerinde ölçümler yaptı, kütleçekimi değişimlerini kaydederek Venüs'ün iç yapısına ilişkin ipuçları elde etti. Gezegenin tamamına yakın bölümünün radar haritasını çıkardı. Yörünge ayarlamaları ile Ağustos 1992'ye dek çalışır durumda kaldı ve veri aktarmayı sürdürdü; ancak yakıtının tükenmesi sonucunda Venüs atmosferine girip parçalanarak görevini tamamladı. * Pioneer Venus 2 (Pioneer 13) (ABD): 8 Ağustos 1978'de fırlatıldı. Bir taşıyıcı üzerinde bir büyük, üç küçük atmosfer sondasından oluşmakta idi. Büyük sonda taşıyıcıdan Venüs'e ulaşmadan 25 gün önce, küçük sondalar ise 20 gün önce ayrıldı. Sondalar birbirlerinden çok az farklı rotalar izleyerek 9 Aralık 1978'de gezegenin değişik bölgelerinde atmosfere girdiler. Küçük sondalardan biri gezegenin gece yüzüne, ikincisi gündüz yüzüne, üçüncüsü ise kuzey kutup bölgesine doğru düştüler ve atmosferin değişik düzeylerinde ısı, basınç, ivme, termal ışınım ve asılı parçacık ölçümleri yaptılar. Büyük sonda gündüz yüzünde ekvatora yakın bir bölgeye doğru paraşüt yardımı ile alçaldı ve küçük sondalardakine benzer ölçümlere ek olarak atmosfer bileşenlerini tanımlama ve oranlarını belirleme, bulut yapılarını değerlendirme amaçlı incelemeler yaptı. Atmosfere en son giren taşıyıcıda ise atmosferin dış tabakalarını araştırma amaçlı iki deney aygıtı daha bulunmaktaydı. Tüm bu ölçümlerin sonuçları, Pioneer Venus 1 yörünge aracının eşzamanlı olarak yaptığı gözlemler çerçevesinde değerlendirildi. * Venera 11 (SSCB): 9 Eylül 1978'de fırlatıldı. Bir uçuş aracı ve bir iniş aracından oluşmakta idi. İki araç Venüs'e varmadan iki gün önce ayrıldılar, 25 Aralık 1978'de iniş aracı atmosfere girdi ve bir paraşüt yardımı ile gezegen üzerine yumuşak iniş yaptı. Aynı sırada gezegenin 34.000 km yakınından geçmekte olan uçuş aracı, bu sondanın iniş sırasında ve yüzeyden gönderdiği verileri yeryüzüne aktardı. Uçuş aracının ayrıca iyonosfer, gezegenler arası ortam, güneş rüzgârı üzerinde gözlemler yapma amaçlı donanımı bulunmaktaydı. İniş aracının gözlem aygıtlarının bazılarının arızalanmasına karşın, alt atmosferde Karbon monoksit varlığını saptaması, yıldırımlar gözlemesi mümkün oldu. Uçuş aracı şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir. * Venera 12 (SSCB): 14 Eylül 1978'de fırlatıldı. İkizi Venera 11 gibi bir uçuş aracı ve bir iniş aracından oluşmakta idi. İki sonda Venüs'e varmadan iki gün önce ayrıldılar. İniş aracı, Venera 11'den dört gün önce, 21 Aralık 1978'de atmosfere girdi ve bir paraşüt yardımı ile gezegen üzerine yumuşak iniş yaptı. Aynı sırada gezegenin 34.000 km yakınından geçmekte olan uçuş aracı, bu sondanın iniş sırasında ve yüzeyden gönderdiği verileri 110 dakika süreyle yeryüzüne aktardı. Uçuş aracının ayrıca iyonosfer, gezegenler arası ortam, güneş rüzgârı üzerinde gözlemler yapma amaçlı donanımı bulunmaktaydı. İniş aracı, arıza nedeniyle sınırlı bilimsel veri sağladıysa da Venera 11 tarafından gönderilen bilgileri destekledi. Uçuş aracı 1980'de Bradfield kuyruklu yıldızı ile ilgili ölçümler de yaptı. Şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir. * Venera 13 (SSCB): 30 Ekim 1981'de fırlatıldı. Bir uçuş aracı ve bir iniş aracından oluşmakta idi. Uçuş aracının iyonosfer, gezegenler arası ortam, güneş rüzgârı üzerinde gözlemler yapma amaçlı donanımı bulunmaktaydı. İki araç Venüs'e varmadan önce ayrıldılar, 1 Mart 1982'de iniş aracı atmosfere girdi ve bir paraşüt yardımı ile yavaşlayarak gezegen üzerine indi. Aynı sırada gezegenin yakınından geçmekte olan uçuş aracı, bu sondanın iniş sırasında ve yüzeyden gönderdiği verileri yeryüzüne aktardı. Bu veriler arasında Venüs yüzeyinin ilk renkli görüntüleri de bulunmaktaydı. Araç hareketli bir kol yardımıyla yüzeyden aldığı toprak örneğini değerlendirdi. Toprağın mekanik direncini ölçmek için bir kol, bir sismometre ve ayrıca atmosfer incelemelerini yapmak için çeşitli aygıtlardan yararlandı. Bir başka gezegenden yeryüzüne ses kayıtları gönderen ilk uzay aracı oldu. Gezegen yüzeyinin zorlu koşullarında 127 dakika işlevsel kalabildi. Uçuş aracı şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir. * Venera 14 (SSCB): 4 Kasım 1981'de fırlatıldı. Venera 13 ile aynı tasarıma sahipti. 5 Mart 1982'de Venüs yüzeyine inerek ikizinin gerçekleştirdiklerine benzer incelemeler yaptı. 57 dakika süreyle veri gönderdi. Uçuş aracı şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir. * Venera 15 (SSCB): 2 Haziran 1983'te fırlatıldı. 10 Ekim 1983'te Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi. İkizi Venera 16 ile birlikte Venüs yüzeyinin radar haritasını çıkarmaya başladı. İşlevsel kaldığı 8 ay süresinde bu iki araç gezegenin 30 derece Kuzey enleminin kuzeyinde kalan kesiminin ayrıntılı bir haritasını elde ettiler. * Venera 16 (SSCB): 7 Haziran 1983'te fırlatıldı. Venera 15 ile aynı tasarıma sahipti. 11 Ekim 1983'te Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi. İkizi Venera 15 ile birlikte Venüs yüzeyinin radar haritasını çıkarmaya başladı. İşlevsel kaldığı 8 ay süresinde bu iki araç gezegenin 30 derece Kuzey enleminin kuzeyinde kalan kesiminin ayrıntılı bir haritasını elde ettiler. Venera programının son uçuşu oldu. * Vega 1(SSCB): 15 Aralık 1984'te fırlatıldı. Venera programı çerçevesinde Venüs'e yönelik bir iniş uçuşu şeklinde planlanmış olan uçuş, sonradan Halley kuyruklu yıldızının 1986 geçişini izlemek amacıyla aracın taşıyıcı kısmından yararlanmak üzere değiştirildi. Yeni şekliyle bu uçuşa 'Venüs' ve 'Gallei' (Rusça, Halley kuyruklu yıldızının adı) sözcüklerinin birleştirilmesi ile 'Vega' adı verildi. 9 Haziran 1985'te Vega 1 iniş aracı ve beraberindeki balon ayrıldıktan sonra, 2500 kg ağırlığındaki taşıyıcı araç gezegenin çekim kuvvetinden yararlanarak yörüngesini 1986 yılında Halley ile buluşacak şekilde değiştirdi. Venüs iniş aracı 1500 kg ağırlığında idi. Yüzeyden alınacak örnekler üzerinde analizler yapmak üzere tasarlanmış deney setleri güçlü rüzgârlar tarafından daha sonda yüzeye inmeden önce harekete geçirildiğinden, araç yüzeyde planlanan işlevini gerçekleştiremedi. Sondanın taşıdığı bir balon, ('aerobot') 54 km yükseklikte boşluğa bırakıldı. 3,5 metre çapında ve toplam 25 kg ağırlığındaki bu balon atmosferle ilgili ölçümler yapmak üzere donatılmıştı. Gezegenin karanlık yüzüne bırakılan balon, 47 saat uçtu, ve doğal atmosfer akımlarının yardımı ile 9000 km yol aldıktan sonra gezegenin aydınlık yüzüne geçti ve güneş ışınlarının etkisi ile ısınıp patlayana kadar yeryüzündeki radyoteleskoplar tarafından kaydedilen önemli bilgiler gönderdi. Balonun dikey yöndeki beklenmedik yer değiştirmeleri, Venüs atmosferinin o güne dek bilinmeyen dikey akımlarını gün ışığına çıkardı. Vega 1 taşıyıcı aracı ise 6 Mart 1986'da Halley kuyruklu yıldızı ziyaretini gerçekleştirdi. Araç şu sırada Güneş çevresinde yörüngededir. * Vega 2 (SSCB): 21 Aralık 1984'te fırlatıldı. Vega 1 ile aynı tasarıma sahipti. İniş aracının ayrılmasının ardından Venüs çekim yardımı ile Halley kuyruklu yıldızına doğru yöneldi. İniş aracı 15 Haziran 1985'te gezegen yüzeyine indi. Yüzeyden aldığı örneklerin incelemesinde Ay yüzeyinde bulunan; ancak dünyada nadir olan anortosit-troktolit tipi mineraller saptadı. Yerden 50 km yükseklikte bırakılan balon ise iki güne yakın süre uçarak yeryüzüne bilgi gönderdi. 9 Mart 1986'da Halley kuyruklu yıldızının yanından geçen taşıyıcı araç ise şu anda Güneş çevresinde yörüngededir. küçükresim|sağ|200px|Bir Venüs Örümcek Ağının Magellan uzay sondası tarafından çekilen radar görüntüsü. Venüs'e özgü bu jeolojik yapının niteliği tam olarak bilinmemektedir. * Magellan (ABD): 4 Mayıs 1989'da fırlatıldı. 10 Ağustos 1990'da Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi. 4 yıllık görev süresi içinde Venüs yüzeyinin tamamına yakınının radar haritasını çıkardı. Aynı bölgeler üzerinden birden fazla geçiş yaptığı için değişik açılardan kaydettiği görüntüler birleştirilerek 3 boyutlu haritalar elde edilebildi. Gezegenin ayrıntılı bir kütleçekim alanı haritasını da çıkardı. Görev süresini tamamladığında atmosferin üst sınırına dek alçaltılarak, güneş panelleri üzerindeki sürtünme etkisi ölçümleri ile üst atmosfer yapısı hakkında bilgi edinmeye çalışıldı. Atmosferin frenlemesi nedeniyle giderek yükselti kaybeden araç iki gün sonra parçalanarak gezegen üzerine düştü. Venüs'ün jeolojisi ve yüzey şekilleri hakkında bilinenlerin önemli bir kısmı Magellan'ın sağladığı verilere dayanmaktadır. * Galileo (ABD): Jüpiter ve uydularını incelemek amacıyla 18 Ekim 1989'da fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hız kazanmak üzere 2 Ekim 1990'da Venüs yakın geçişi yaptı. Gezegenin resimlerini çekti. * Cassini-Huygens (ABD): Satürn ve uydularını incelemek amacıyla 15 Ekim 1997'de fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hız kazanmak üzere 26 Nisan 1998 ve 24 Haziran 1999'da iki kez Venüs yakın geçişi yaptı. 1978'de Venera 11'in Venüs atmosferinde yıldırım olarak yorumlanan gözlemlerini doğrulamak üzere atmosferde elektriksel etkinlik aradı; ancak olumlu bir bulguya rastlamadı. * MESSENGER (ABD): Merkür gezegeninin araştırılması amacıyla 3 Ağustos 2004'te fırlatılan araç, kütleçekimi yardımı ile hızı düşürülerek Merkür yörünge girişine hazırlanmak üzere 2006 ve 2007 yıllarında iki kez Venüs yakın geçişi yapacaktır. Bu geçişler sırasında bilimsel aygıtların Merkür gözlemleri öncesi test ve ayarları yapılırken, Venüs üzerinde de gözlemler yapması mümkün olacaktır. * Venus Express (ESA-Avrupa Uzay Ajansı): 9 Kasım 2005'te fırlatıldığı 1270 kg ağırlığındaki araç 11 Nisan 2006'da Venüs çevresinde yörüngeye girerek, gezegenin atmosferi üzerinde yoğunlaşan bilimsel gözlemler yapıyor. * Planet-C (Japonya): JAXA (Japon Uzay Ajansı) tarafından 2008 yılında fırlatılması ve 2009'da Venüs yörüngesine girmesi planlanan 320 kg ağırlığındaki araç, atmosfer hareketleri, elektriksel ve volkanik etkinlik araştırılması üzerinde yoğunlaşan gözlemler yapacaktır. * BepiColombo (ESA ve JAXA ortaklığı): Merkür gezegeninin araştırılması amacıyla 20 Ekim 2018'de fırlatılan aracın, kütleçekimi yardımı ile Ekim 2020 ve Ağustos 2021 olmak üzere iki kez Venüs'e yakın geçişi yapması olasıdır. == Adlandırma == Bir tanrıçanın adını taşıyan tek gezegen olması nedeniyle, Venüs ile ilgili adların, kadın adları arasından seçilmesine özen gösterilmektedir. Bu yaklaşıma tek istisna, gezegen üzerindeki en yüksek dağa İskoç bilim insanı James Clerk Maxwell'in adının verilmiş olmasıdır. Uluslararası Gökbilim Birliği'nin (IAU), Venüs üzerindeki yüzey şekillerinin adlandırılmasında uyulmasını önerdiği kurallar şöyledir: * Kıta büyüklüğündeki toprak parçaları (Terra): Aşk tanrıçaları * Büyük coğrafi bölgeler (Regio): Kadın devler ve Titan'lar * Kraterler: Ünlü kadınların adları. 20 km'den küçük kraterler için, yaygın kadın isimleri. * Dağlar (Montes): Tanrıça adları * Tepeler (Colles): Deniz tanrıçaları * Sırtlar (Dorsa): Gök tanrıçaları * Alçak düzlükler (Planita-ova): Mitolojik kadın kahramanlar * Yüksek düzlükler (Plana-plato): Bereket tanrıçaları * Uçurumlar (Rupes): Ev ve ocak tanrıçaları * Vadiler (Valles): 400 km'den uzun olanlar için, Venüs gezegenine değişik dillerde verilen adlar. 400 km'den kısa olanlar için, nehir tanrıçaları. * Taçlar (Corona): Dünya ve doğurganlık tanrıçaları * Yarıklar (Chasma): Av tanrıçaları, Ay tanrıçaları * Yassı volkanik tabanlar (Farra): Su tanrıçaları * Sığ çukurluklar (Fossa): Savaş tanrıçaları * İnce uzun yapılar (Linea): Savaş tanrıçaları * Düzensiz kraterler (Patera): Ünlü kadınlar * Çokgen görünümlü alanlar (Tessera): Kader ve kısmet tanrıçaları * Kum tepeleri (Unda): Çöl tanrıçaları * Yıldız biçimli oluşumlar (Astra), kubbe biçimli dağ ve tepeler (Tholus), kesişen vadi ağları (Labyrinthus), akıntı alanları (Fluctus): Çeşitli tanrıçalar == Gözlem koşulları == Venüs, Güneş çevresinde yaklaşık 224 gün süren dolanma süresine karşın yörüngesinin Yer yörüngesine yakınlığı nedeniyle 584 gün gibi uzun bir kavuşum dönemine sahiptir. Gökyüzündeki görünür hareketini tamamlaması bir buçuk yılı geçer. Bir alt gezegen olması nedeniyle her zaman Güneş'e yakın konumdadır ve gözlenmesi için en uygun saatler gün doğumundan önce ya da gün batımından sonradır. 'Sabah yıldızı' ve 'akşam yıldızı' adları bu nedenle verilmiştir. -4,4 kadir derecesine varabilen parlaklığı ile en parlak yıldızlardan ve diğer tüm gezegenlerden çok daha parlaktır. Güneş ve Ay'dan sonra gökyüzünün en parlak cismidir. Bu nedenle güneş ışınlarının Venüs'ün görülmesine izin vermediği alt ve üst kavuşum dönemleri dışında yılın büyük bir kısmında rahatlıkla izlenir. Merkür'e oranla çok daha yüksek uzanımlara (en uygun koşullarda 48°) çıkabildiği için gün içinde izlenebildiği süre de daha uzundur ve uygun dönemlerde akşam gün battıktan sonra veya sabah gün doğmadan önce 4 saat kadar ufkun üzerinde kalabilir. En parlak dönemlerinde güneş ufkun üzerinde iken bile görülmesi mümkündür, hatta alışkın gözler gün ortası saatlerinde dahi Venüs'ü yakalayabilir. Aysız gecelerde, kent ışıklarından yeterince uzaklaşılabilirse, insan gözünün Venüs ışığının çevreye verdiği aydınlığı hissedebildiği ve yarattığı gölgelerin fark edilebildiği de söylenir. Venüs'ün dünyaya en yakın olduğu dönemlerde 1 yay dakikayı geçen görünür çapı insan gözünün ayırma gücü sınırındadır ve duyarlı gözlerin gezegenin hilal evresini ayırt edebilmesi olasıdır. Tam güneş tutulmaları çok kısa süre için de olsa, Venüs'ün güneşe çok yakın konumda olduğu kavuşum dönemleri civarında bile gezegenin gün ortasında çıplak gözle izlenebilmesine olanak sağlar. 1999 tam güneş tutulması sırasında bu durum gerçekleşmiştir. === Evreler === küçükresim|250px|Venüs'ün evreleri Bir teleskop ile izlendiğinde Venüs'ün Ay gibi evreleri olduğu görülür. Gezegenin Güneş'in arkasında ve yeryüzüne en uzak durumda olduğu üst kavuşum anında, görünen yüzeyinin tümü aydınlandığından ışıklı bir daire şeklinde 'dolun' evresi söz konusudur. Bu aynı zamanda uzaklık nedeniyle Venüs'ün görünür çapının en az olduğu dönemdir. En yüksek uzanım anında gezegen bir yarım daire şeklinde görülür. Güneş ile yer arasında kaldığı dönemlerde ise karanlık yüzünü göstererek bir 'hilal' şekli alır. Hilalin en ince olduğu dönemler gezegenin Dünya'ya en yakın olduğu ve görünür çapının en büyük olduğu dönemlerdir; ancak bu esnada güneş ışınları gezegenin görülmesini engeller. === Parlaklık === Bir alt gezegen olması nedeniyle Venüs'ün yeryüzünden izlenebilir parlaklığı iki değişkenin ilişkisi ile belirlenir: * Evre * Görünür çap (dolaylı olarak Yer'e uzaklık) Venüs Yer'e en yakın konumda iken dünyaya dönük yüzünün tümüyle karanlıkta kalması, aydınlanan yüzünün tamamının görülebildiği 'dolun' evresinde ise, en uzak dolayısıyla en küçük görünür boyutta olması nedeniyle yeterince parlak değildir. Gezegenin gözlemciye en fazla ışık gönderebildiği konumu, görünür aydınlık yüzeyin en fazla olduğu %30 aydınlık (hilal ile yarım evre arası) evresidir. === Venüs atmosferinin neden olduğu gözlem özellikleri === küçükresim|sağ|Sahte renkte atmosferi gösteren bir Venüs resmi Gündüz-gece çizgisi üzerinde kalan Venüs atmosferinin güneş ışınları ile aydınlanması, gezegenin evresinin beklenenden daha büyük olarak algılanmasına neden olur. Venüs'ün herhangi bir dönemde Güneş'le yaptığı açıya dayanarak hesaplanan evre ile gözlenen evresi arasındaki bu 'faz kayması' bazen 3 günü bulur ve Schröter etkisi olarak adlandırılır. Venüs'ün karanlık yüzünün yeryüzüne dönük olduğu alt kavuşum anında, arkadan aydınlanan atmosferin, ortası karanlık bir halka şeklinde görülebildiği saptanmıştır. Yine alt kavuşum anına yakın günlerde gezegenin karanlık yüzünde çok hafif bir aydınlanma hissedilebilir. 'Küllenmiş ışık' adı verilen bu olay, 1640'lardan bu yana bilinmektedir. Bugüne dek çok değişik açıklamalar getirilmiş olmasına rağmen nedeni bilinmeyen bu atmosfer aydınlanmasının, elektriksel etkinliklerle veya kutup ışıklarına benzer bir mekanizma ile ortaya çıkabileceği öne sürülmüştür. Venüs atmosferi gaz küreler gibi diferansiyel dönme (Kutup ve Eşlek-ekvator- bölgelerinin farklı hızlarda dönmesi) gösterir. Venüs'ün atmosferinde sürekli olarak devam eden asit yağmurları yağmaktadır. Genellikle Venüs kükürt nedeniyle çok sıcak bir iklime sahiptir. == Venüs'ün Güneş geçişleri == küçükresim|sol|300px| Venüs'ün 2004 Güneş Geçişi Venüs yaklaşık 20 ayda bir alt kavuşum konumundan geçtiği halde, yörüngesinin tutulum düzlemine 3,39 derecelik bir açı yapması nedeniyle güneş diskinin önünden geçişi nadiren gerçekleşir. Venüs yörüngesinin tutulum düzlemini kestiği noktalar, yani yörüngenin çıkış ve iniş düğümleri ile Güneş ve Yer'in düz bir çizgi üzerinde yer almasını gerektiren bu durum yaklaşık her yüzyılda 2 kez, 8 yıl aralıklı çiftler şeklinde gözlenir. (1761-1769, 1874-1882, 2004-2012, 2117-2125 gibi). Tüm geçişler, düğümlerin Yer yörüngesindeki izdüşümlerine denk gelen Haziran ve Aralık ayları içinde olur. Daha yakından incelendiğinde geçişlerin düzenlerinin 243 yıllık bir döngü içerisinde yinelendiği dikkati çeker. İçinde bulunduğumuz binyılda, bu döngü 113,5-8-121,5-8 yıllık aralıklar şeklinde tekrarlanmaktadır. Venüs'ün geçişi, Güneş diski üzerinde küçük bir siyah beneğin ilerlemesi şeklinde izlenir ve en fazla 7 saat kadar sürer. == Güneş Sistemi'nde Venüs'ün özel yeri == Bazı özellikleri, Venüs'ü eşsiz kılmaktadır: küçükresim|sağ|300px|Venüs kendi ekseninde dönerken Güneş Sistemindeki diğer gezegenlerin aksi bir yön izler. Venüs kendine ait fizistrospedi paraçalama özelliğine ve trospinakolitan perazmına sahiptir * Dünyaya yörüngesi itibarıyla ortalama mesafe olarak en yakın gezegendir. * Yer'den gözlendiğinde en parlak gezegendir. * Yüzey sıcaklığı en yüksek gezegendir. * Yer benzeri gezegenler arasında en yoğun atmosfere sahip olanıdır. * En çok uzay aracı gönderilen ve üzerinde en çok sayıda insan yapımı araç bulunan gezegendir. * Ekseni etrafında ters döner. *Örneğin Ay Dünya(Yer) etrafında dönerken kendi etrafında Venüs gibi ters, lâkin yavaş dönerek hep aynı yüzünü gösterir. == Atmosferindeki hayat olasılığı == Venüs'ün bulutlarında çok dirençli mikroorganizmalar olabileceğine dair bazı göstergeler bulunmaktadır. El Paso'daki Texas Üniversitesi'nden Dirk Schulze-Makuch ve Louis Irwin'e göre bunlar, diğer şeylerin yanı sıra bazı gazların yokluğunu veya varlığını açıklayabilir. Ayrıca Pioneer-Venus 2'nin büyük daldırma sondası, Venüs'ün bulutlarında bakteri boyutunda parçacıklar buldu.Leben in der Atmosphäre der Venus entdeckt? science.ORF.at, 1 Ocak 2010, erişim 15 Eylül 2020 Cardiff Üniversitesi'nden Profesör Jane Greaves yönetimindeki ekibin Venüs atmoserindeki fosfin miktarı ile ilgili akademik makaleleri, 14 Eylül 2020'de Nature Astronomy dergisinin websitesinde yayınlandı ve bu dergideki makaleye gönderme yaparak The Royal Astronomical Society tarafından aynı gün açıklandı. Prof Greaves ve ekibi, Hawaii'deki James Clerk Maxwell Teleskobu ile yaptıkları gözlemlerde Venüs atmosferinde yüksek miktarda fosfin molekülüne rastladıktan sonra, bu gözlemin öneminden dolayı Şili'deki Atacama Large Millimeter/submillimieter Array (ALMA) tesisindeki 45 teleskopla gözlemlerini kontrol etme imkanı buldular. Bu gözlem, fosfin gazının özelliklerinden dolayı önemliydi: Fosfin gazı, canlı içermeyen süreçlerde (endüstriyel bir üretim yoksa) ancak çok az miktarda üretilebiliyordu. Bu yüzden de eldeki veriler daha detaylı incelemeye tabi tutuldu. Elde edilen veriler üzerinden, Kyoto Sangyo Üniversitesi'nden Prof Hideo Sagawa tarafından hesaplamalara göre Venüs atmosferinin gözlemlenen kısmında her 1 milyar molekülde 20 molekül fosfin olduğu anlaşıldı. MIT'den Prof William Bains'in liderliğinde yapılan çalışmalarda, Prof Greaves'ın tespit ettiği miktarın cansız süreçlerle ortaya çıkıp çıkamayacağı kontrol edildi. Yapılan hesaplamalarda, cansız süreçlerin bu miktarın ancak 10.000'de birini üretebileceği ortaya konuldu. Bu sebeple, Venüs atmosferindeki fosfin miktarı, gezegende hayat olduğunun muhtemel işareti olarak değerlendiriliyor. Çalışmaları yürüten bilim insanları, bu araştırmada ortaya çıkan verilerin Venüs'te hayat olduğunu kesin olarak göstermediğini ve daha fazla veriye ihtiyaç olduğunu belirtiyorlar. Ancak fosfin üretimi ile ilgili bilinen kimyasal tepkimeler göz önüne alındığında, Venüs gezegeninde fosfin üreten mikroorganizmaların varlığı ciddi bir ihtimal olarak değerlendiriliyor. == Kaynakça == Kategori:Karasal gezegenler Kategori:Antik çağlardan beri bilinen astronomik cisimler

küçükresim|Astım krizi Astım (bronşial astma), küçük bronşların ve bronşiollerin, çeşitli uyaranlara aşırı tepki vermesinin sonucu ortaya çıkan, solunum yolu daralmasına sebep olan kronik bir rahatsızlıktır. Buna hava yollarında iltihap da eşlik eder. Çocukların %10’u, erişkinlerin %6’sı astım hastasıdır. Astım atakları esnasında solunum güç ve hırıltılıdır, çoğu zaman öksürük de vardır. Hastaların bir bölümünde astım, ilaçlarla kontrol altına alınmazsa KOAH hastalığına sebep olabilir.Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015Reilly JJ, Silverman EK, Shapiro SD. Chronic Obstructive Pulmonary Disease. In Longo D, Fauci A, Kasper D, Hauser S, Jameson J, Loscalzo J (editors). Harrison's Principles of Internal Medicine (18th ed.) pp.2151–2159. McGraw Hill. New York-London-Totonto, 2011Mason R, Broaddus VC, Martin T, et al. Murray and Nadel's Textbook of Respiratory Medicine, 5th Edition, Saunders, Philadelphia, 2010 == Nedenler (tetikleyiciler) == Astımın kesin nedeni belli değildir. Genel görüşe göre, soluk boruları (bronş- bronşiol) doğuştan duyarlı bireylerde çevresel koşulların etkisi ile astım atakları oluşmaktadır; ayrıca, geçirilmiş zatürre vb. hastalıklar da astımın oluşmasında önemli etkenlerdendir. Astımın tipik karakteristiği bronşların mukoza ödemiyle daralmasından ötürü olan episodik dispnedir (nefes darlığı). Bu durum, polijenik bir kalıtım biçiminde genetik kökenli olabilir; fakat enfeksiyon, alerji ve emosyonel faktörler de rol oynayabilir. Psikolojik mekanizmaların rol oynaması için bronşiyal aşırı duyarlığa somatik bir yatkınlık bulunması gerekir. Astımlılarda belirli birtakım kişilik özelliklerine rastlanmasına rağmen, bu hastalıkla birlikte görülen spesifik bir kişilik tipi yoktur; anksiyetenin yol açtığı bazı astım nöbetlerinin nedeni bir şartlı refleksle açıklanabilir. Astımda belirtilerin aniden ortaya çıkmasına astım atağı veya astım krizi adı verilir. Bu durumda hastalarda ağır bir nefes darlığı olur. Astımı belirtilerin şiddetine göre hafif aralıklı, hafif süregen, orta süregen ve ağır süregen olarak sınıflamak mümkündür. Astımın tanısında muayene bulgularının yanı sıra, kanda IgE' nin ve eozinofil adı verilen akyuvarın sayısının yüksek bulunması, solunum testlerinde soluk borusunda daralma olduğunun gösterilmesi ve deri testleri ile hastaların neye karşı alerjisi olduğunun gösterilmesinin çok büyük bir rolü vardır.Astım, özellikle çocuklarda hafif bir tablo gösterirse belirtiler (%50-%60) tamamen kaybolabilir. Ancak yetişkin astımlıların belirtileri çoğu kez ömür boyu kalıcıdır.Maddox L, Schwartz DA. The pathophysiology of asthma. Annual Review of Medicine, 53: 477–498, 2002 küçükresim|sol|410x410px|Solunum yollarının Astımdan önceki ve sonraki halleri. === Astım ataklarının tetikleyicileri === * Polenler (mast hücrelerinden boşalan IgE’nin yol açtığı Tip I aşırı duyarlılık tepkisine neden olur) * Hava kirliliği * Virüs infeksiyonları * Madde bağımlılığı (tütün dumanı, eroin/kokain inhalasyonu) * Güçlü kokular * Aspirin * Mide reflüsü * Fiziksel yüklenmeler (soğukta egzersiz) * Psikolojik stresler * Chlamydia pnömonisi *Ev tozu akarları *Evcil Hayvan TüyleriAstım Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemi Sağlık Hattı *Gıda Katkı Maddeleri == Astım Tipleri == # Alerjik (immun/ekstrinsik) astım: atopik astma; meslek astması IgG; alerjik bronkopulmoner aspergillozis # İdiyosinkratik (non- immun/instrinsik) astım === Allerjik (atopik) astma === Allerjik astma, en sık görülen astım tipidir. Çocukluk döneminde başlar, ailede genellikle bir astım öyküsü vardır. Hastalarda alerjik nezle, ürtiker ya da egzama öyküsü vardır. Çevreden gelen etkenlerle Tip I niteliğindeki aşırı duyarlılık tepkisi ortaya çıkar. Allejenlerle yapılan deri testleri pozitiftir. Kandaki IgE düzeyi yüksek bulunur. Atakları allerjenler (tozlar, polenler, hayvan tüyleri ve bazı yiyecek maddeleri) tetikler. Duyarlı kişilerin bronş mukozalarındaki mast hücrelerinin ve bu alanlardaki parasempatik reseptörlerin uyarılması ile birlikte bronş çeperlerindeki kasların kasılır (bronkokonstriksiyon), hava geçitleri daralır. ==== Patogenez ==== Bronkokonstriksiyon ataklarını tetikleyen 2 grup medyatör vardır: 1\. Primer medyatörler * Histamin: Bronş daralmalarını doğrudan ve kolinerjik refleks yolu ile tetikler. Damar geçirgenliğini ve mukus salgılanmasını arttırır. * Eosinofilik ve nötrofilik kemoptaktik faktörler: En önemlisi olan “Lökotrien B4” eozinofil ve nötrofil polimorflar için çekici (kemotaktik) bir medyatördür. 2\. Sekonder medyatörler * Lökotrienler: C4, D4 ve E4, uzun süreli bronş daralmalarını tetikler. Damar geçirgenliğini ve mukus salgılanmasını arttırır. * Prostaglandin D2 (PGD2): Bronş daralmalarını tetikler, damarları genişletir. * Platelet-activating factor (PAF): Trombositler aktive olur, kümeler oluşturu ve histamin ile serotonin içeriklerini boşaltırlar. * Sitokinler: IL-1, TNF, IL-6 yangısal tepkileri alevlendirirler. === Meslek hastalığı astması === Bazı iş kollarında alerjik tepkilere neden olan maddelere duyarlı olan bireylerde görülen tablodur. Klinik ve patolojik bulgular alerjik astmadaki gibidir.Hunter D. Diseases of Occupations (10th edition). CRC Press, Boca Raton, 2010 Tetikleyici maddeler şunlardır: * Sedir ağacı * Platin tuzları * Pamuk tozları * Epoksi katalizörleri * İzosiyanatlar * Epoksi reçineleri * Laboratuvar hayvanları * Et paketleme (vinil klorür) * Un üretimi * Yengeç/istakoz işleri * Aromatik yağlar * Formaldehid ve toluen (patoloji laboratuvarları) === Allerjik bronkopulmoner aspergillozis === Kronik kronik aspergillus infeksiyonlarında ortaya çıkar. İrileşen mantar kolonileri bronşlarda tıkaçlar oluşturur. Klinik tablo, bronşial astmadaki bulgulardan daha güçlüdür.Safirstein B. Allergic bronchopulmonary aspergillosis with obstruction of the upper respiratory tract. Chest, 70(6):778-790, 1976 == Astım atağı == Astım atağı (astım krizi) ani olarak nefes borularının daralmasına neden olan kas kasılması,balgam artışı ve nefes borusunun etrafındaki damarların sızdırarak sıvının dokuya geçmesi ile dokunun şişmesi ile karakterize bir alevlenmedir. Astım atağı hava yollarında astıma bağlı bulunan enflamasyonun alevlenmesidir. Bu alevlenme sırasında nefes borusunda kas kasılması ile daralma, balgam salgılanmasında artmayla tıkanma ,ve dokuda damarların sızdırmasıyla şişlik oluşmaktadır. Astım atağının belirtileri göğüs sıkışması, nefes almakta zorluk, kalp çarpıntısı, sık nefes alma, karın kaslarının solunuma katılması, burun kanatlarının solunuma katılması, göğüs kafesinde kaburgalar arasındaki kasların kasıldığının görülmesidir. Hasta nefes alamadığı için konuşmakta ve uyumakta zorlanma yaşar. == Astım Engel Oranı == Doğuştan veya kazanılmış akciğer, plevra ve göğüs kafesi hastalıkları veya akciğeri tutan diğer bütün hastalıklarda, solunum ve dolaşım fonksiyonunda bozukluk yapmışsa; Solunum Fonksiyon Testlerine göre değerlendirme yapılır; Göğüs Hastalıkları (Astım) Oran Az etkilenme varsa %20 Orta derecede etkilenme varsa %40 Ağır derecede etkilenme varsa veya kronik kor pulmonale gelişmişse %80 == Tedavi == küçükresim|222px|Astım tedavisinde kullanılan bir solunum aleti. Tedavide kullanılan ilaçlar iki gruba ayrılır. Birinci grup ilaçlara rahatlatıcı ilaçlar adı verilir (salbutamol, terbutalin gibi sempatomimetikler). Kriz esnasında veya belirtiler başladığında kişi inhaler'i ağzına götürür ve soluk alma (inspirasyon) sırasında inhaler'i sıkar. İkinci grup ilaçlar astımdaki temel sorun olan hava yolundaki iltihabın azaltılmasına yöneliktir. Bunlar da solunum yoluyla alınan kortikosteroidler, kromolin sodyum, nedokromil sodyum, teofilin ve lökotrien reseptör antagonistleridir. Her iki grup ilaçta inhaler tercih edilir. Astım atağının şiddet derecesine göre tedavisi değişir, hafif astım atağında bronş genişleticiler, nefes yolundan verilerek sonuç elde edilebilir. Orta veya ağır şiddette bir astım atağında sprey şeklinde aeresol ilaçları nefes borusuna çekmek zor olacağı için nebülizatör cihazı ile bronş gevşeticilerin akciğere gönderilmesi doğru olacaktır. Hastalar birlikte sistemik ağızdan veya kas içine enjekte prednizonol tipi kortizon uygulanarak ani enflamasyonun durdurulmasına çalışılır. Ağır atakta hastaya oksijende birlikte verilmelidir. İlk tedaviye cevap vermeyen ağır astımlı hastaların yoğun bakıma alınması doğrudur. Astımı kontrolde olan hastaların atak geçirme olasılığı düşüktür. Atak geçirseler bile genellikle seyrek ve hafif olacaktır. Tedavisini doğru uygulamayan kontrol edici ilaçlarını almayan hastalarda ataklar sık ve şiddetli olur atak geçirmemek için atağı uyaran alerjenler, sigara dumanı, hava kirliliği, ani hava değişikliği, gibi etkenlerden korunmak kontrol edici ilaçları düzgün kullanmak gerekir. Sigara dumanı Astım atağı tetikleyici en önemli etkenlerden biri olup aktif ya da pasif sigara dumanı solumak atağın başlamasını sağlayabilir. Alerjik astımlı hastaların bir kısmında ilaç tedavisi ve korunma yöntemleri etkili olmamakta ve aşı tedavisi (immünoterapi) gerekli olmaktadır. Astım tedavisinde çoğunlukla inhaler adı verilen medikal cihazlar kullanılır. İnhaler kullanımı ile lokal etki yaratılır ve daha düşük dozla daha fazla etki elde edilir. Bu şekilde sistemik yan etkilerin önüne geçilmeye çalışılır. ==Ayrıca bakınız== * Oksijenli solunum *http://www.toraks.org.tr/uploadFiles/book/file/4102011173045-hazirliyanlar.pdf *http://www.thoracic.org/statements/resources/allergy-asthma/ats-ers-asthma- control-and-exacerbations.pdf *http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14670286 *http://www.asthma.org.uk/advice-asthma-attacks *https://web.archive.org/web/20160308013015/http://www.ersnet.org/news/item/4400-study- sheds-light-on-late-phase-of-asthma-attacks.html *http://err.ersjournals.com/content/19/115/39.full * "Çocuk Göğüs Hastalıkları" Editörler: Prof. Dr. Elif Dağlı -Doç.Dr. Fazilet Karakoç-Nobel Yayınları ==Kaynakça== Kategori:Göğüs hastalıkları Kategori:Akciğer hastalıkları Kategori:Engel türleri

küçükresim|sağ|Kalın bağırsak kanserinin diyagramı küçükresim|sağ|Kalın bağırsak kanserinin histopatolojik görüntüsü Kalın bağırsak kanseri veya kolorektal kanser kalın bağırsak, rektum ve apandiste görülen kanserli büyümeleri kapsar. Batı dünyasında en sık rastlanan üçüncü kanser tipi ve ölüme yol açan kanserler arasında ikinci sıradadır. Çoğunlukla kalın bağırsakta meydana gelen adenom poliplerden ortaya çıkar. Kalın bağırsak kanseri her yaşta görülmesine karşın, hastaların % 90'ından fazlası, kırk yaş ve üzerindedir. Bu yaştan itibaren her on yılda risk yaklaşık iki katına çıkar. Ailesinde kalın bağırsak kanseri veya kalın bağırsak polipi bulunanlar ve ülseratif kolit hastalığı olanlarda risk artar. Polipler ve kanserin erken aşamaları, genellikle belirti vermezler. Bu yüzden kırk yaşından itibaren mutlaka, rektal muayene, sigmoidoskopi ve dışkıda gizli kan testi yapılmalıdır. Rektal muayene, yani makattan parmakla yapılan muayene ile kalın bağırsak poliplerinin en az % 80'ine tanı konulabilir. Sigmoidoskopi uygulamasında, özel alet ile makattan rektum bölgesine girilir ve ışık kaynağı yardımıyla bölge ayrıntılı olarak incelenir. Dışkıda gizli kan testi, belirti vermeyen ve sinsice kanama yapan poliplerin tanınmasında kullanılır. Erken dönemde tanı koyulan kanserlerde iyileşme oranı % 80-90 arasındadır. İyi huylu poliplerin, yani et parçalarının zamanla kanserleşmesiyle oluşan kalın bağırsak kanserinin önlenmesi için, poliplerin kanserleşmeden tanınması ve cerrahi yöntemlerle çıkarılması gerekmektedir. == Sık görülen belirtileri == * Makattan gelen kanama ve dışkılama alışkanlıklarının değişmesi (kabızlık veya ishal), * Karın ağrısı, gaz sancıları, * Karında kitle, * Dışkıda kanama, * Dışkının incelmesi, * Kansızlık, kendini aşırı yorgun hissetme, * Bulantı ve kusma * Kilo kaybı. == Tanı konulması == * Yapılacak rektal muayene * Laboratuvarda dışkıda gizli kan incelenmesi * Kontrastlı kolon grafisi, bilgisayarlı tomografi gibi radyolojik tetkikler * Tam kan sayımı, biyokimyasal araştırmalar * Rektoskopi, sigmoidoskopi ya da kolonoskopi gibi endoskopik araştırmalar * Biyopsi == Tedavi == Kalın bağırsak kanseri, cerrahi yöntemle tedavi edilir: kanseri oluşturan tümör ve çevresindeki bir miktar sağlam doku alınır. Evre durumuna göre kemoterapi ve adjuvan kemoterapi uygulanır. Anüse çok yakın tümörlerde anüs iptal edilerek kolostomi torbaları ile (karından) dışkılamaya geçilir. Metastaz (diğer organlara yayılma) görülen hastalarda metastazektominin yanı sıra kemoterapi ve radyoterapi de uygulanarak hastanın yaşam süresi uzatılmaya çalışılır. == Erken tanı yöntemleri == * Her yıl dışkıda gizli kan araştırması, beş yılda bir rektal muayene ve rektosigmoidoskopi * Her 10 yılda bir rektal muayene ve tam kolonoskopi * Her 5-10 yılda bir çift kontrastlı kolon grafisi ve rektal muayene önerilir. == Dış bağlantılar == * Tıbbi Onkoloji Derneği'nin tanıtımı == Kaynakça == Kategori:Sindirim sistemi hastalıkları Kategori:Kanser türleri

küçükresim|sağ|Mamografi filmleri: Sol normal, sağ kanserli Meme kanseri, meme hücrelerinde başlayan kanser türüdür. Akciğer kanserinden sonra, dünyada görülme sıklığı en yüksek olan kanser türüdür. Her 8 kadından birinin hayatının belirli bir zamanında meme kanserine yakalanacağı bildirilmektedir. Erkeklerde de görülmekle beraber, kadın vakaları erkek vakalarından 100 kat fazladır. 1970'lerden bu yana meme kanserinin görülme sıklığında artış yaşanmaktadır ve bu artışa modern, Batılı yaşam tarzı sebep olarak gösterilmektedir. Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinde görülme sıklığı, dünyanın diğer bölgelerinde görülme sıklığından daha fazladır. Meme kanseri, yayılmadan önce, erken safhada tespit edilirse, hasta %96 yaşam şansına sahiptir. Her yıl 44000'de 1 kadın meme kanserinden ölmektedir. Meme kanserine karşı en iyi koruyucu yöntem erken teşhistir. Meme kanserinin birçok tipi vardır. En sık rastlanan duktal karsinoma, memenin süt kanallarında başlar. Meme kanseri memenin dışına yayıldığında koltuk altındaki lenfatik nodüller en sık görülen yayılım yerleridir. Kanser hücreleri memenin diğer Lenf Nodlarına, Kemiğe, Karaciğer ve Akciğere yayılabilir. Her kadın meme kanseri gelişme riskine sahiptir. Gerçekte meme kanseri gelişen kadınların çoğunda risk faktörleri belli değildir. == Meme kanseri riskini artıran faktörler == * Kadın olmakWhat are the risk factors for breast cancer?http://www.cancer.org/cancer/breastcancer/detailedguide/breast-cancer- risk-factors * 55 yaş ve üzerinde olmak * Yakın akrabalarda meme kanseri olması (anne veya kızkardeş meme kanseri ise, 2-3 kat daha fazla) * Daha önceden diğer memede kanser tespit edilmiş olması * Adet görmeye 12 yaşından önce başlamış olması * Hiç gebe kalmamış olması * Adet görmenin 50 yaşından sonra da devam ediyor olması * Yoğun meme dokusuna sahip olmak * Alkol ve sigara tüketmek * Gece çalışmak * Obez olmak * Fiziksel aktiviteden yoksun olmak * Deodorant kullanmak(Muhtemel) * BRCA-1 ve BRCA-2 gen mutasyonuna sahip olmak Araştırmalar, meme hücreleri içerisinde, meme kanseri riskini artıran bazı genler olduğunu göstermektedirler. Genetik değişiklikler, aileden (herediter) olabilir veya hayat boyu gelişebilirler. Meme kanseri genellikle tek bir hücrede başlar. Günümüzde meme kanserinin nedeni ve nasıl gelişim göstereceği tam olarak bilinmemektedir. Meme kanseri kompleks bir hastalıktır. Her vaka birbirinin aynısı değildir. Meme kanserinin içinde bulunduğu evreye "stage" denir. Gerçek stage'in bilinmesi, doktorun tedavi planını yapmasını sağlayacaktır. * İnsan, yaşamında meme kanserine sebep olacak herhangi bir yanlış yapmamış olsa da bu hastalığa yakalanabilir. * Meme kanseri bulaşıcı değildir, başka bir hastadan bulaşmaz. * Meme kanseri, stresle veya memeye travmayla (darbeyle) meydana gelmez. * Meme kanseri gelişen çoğu kadının risk faktörü veya ailesinde hastalığa ait bir hikâye yoktur. 2015 yılında ABD'de Texas Üniversitesi Anderson Kanser Merkezi'nde yapılan ve Kanser Araştırma Dergisi'nde (Cancer Research) yayınlanan deneysel çalışmaya göre fruktoz ve sakaroz (glukoz ve fruktoz kombinasyonu) 12-lipoksijenaz (12-LOX) sinyalizasyonunu ve dolayısıyla da 12-hidroksi- 5Z, 8Z, 10E, 14z – eikosatetraenoik asit (12-HETE) seviyesini arttırarak meme kanseri riskini ve metastaz oranını yükselttiği tespit edilmiştir. glukoz + fruktoz → 12-LOX ↑ → 12-HETE ↑ → meme kanseri ↑ == Meme kanseri riskini azaltan faktörler == * Düzenli egzersiz ve fiziksel aktivite * Emzirmek * Yağlı besinleri kısıtlamak * Alkol alımını kısıtlamak * İdeal kiloyu korumak == Tanı == küçükresim|70px|sol|Meme kanseri ile mücadelede dünya genelinde "pembe kurdele" simge olarak seçilmiştir. Meme kanserinde erken teşhis yöntemleri, hastanın taşıdığı risk faktörlerine göre değişkenlik gösterir. Bu faktörlerin arasında yaş ilk sırada gelmektedir. Genç yaşlarda görülebilmesine karşın, ileri yaş gruplarında bu risk artar. Bu nedenle ileri yaş gruplarında erken tanı konması için alınması gereken önlemler, erken yaş gruplarından daha farklıdır. Yirmi ve otuz yaş grubu, her ayın belirli bir döneminde kendi kendilerini muayene etmelidir. Bu kontrol sırasında meme dokusunda farklılık olup olmadığı araştırılır. Şişkinlik, yumru benzeri bir değişiklik saptanırsa derhal bir hekime baş vurulmalıdır. Bir değişiklik saptanmasa da, üç yılda bir kez hekim tarafından muayene edilmelidirler. Kırk yaş grubu, kendi yaptıkları periyodik muayeneye ek olarak her yıl bir kez hekim tarafından muayene edilmeleri gereklidir. Ayrıca her yıl veya en az iki yıl arayla mamografi çektirmeleri gereklidir. Elli yaş grubu, kadınlar kendilerinin periyodik muayenelerine ve her yıl bir defa hekim muayenesine devam etmeli ve her yıl mamografi (meme filmi) çektirmelidir. Kendi kendine kontrollerde on beş günü aşkın sürede ele gelen sertlik veya kitle, deride kalınlaşma, şişme, renk değişikliği, meme başında kalınlaşma, kızarıklık veya yara olması, memede veya meme başında içeri doğru çekinti, meme şeklinde değişiklik, meme başlarının pozisyonlarında değişiklik ve meme başında akıntı gibi belirtiler derhal doktor kontrolü gerektirmektedir. Hekim muayenesi sonucu yapılacak mamografi taramasının ardından ultrason, ince iğne aspirasyon biyopsisi ve normal biyopsi tetkikleriyle kesin tanı konulur. == Evreleri ve tedavi == * Evre 1: Tümör 20 mm. ve daha küçüktür. Bu durumda kanser lenf bezlerine sıçramamıştır. Tedavide meme koruyucu yöntemle lenf bezlerinin alınmasından sonra radyasyon tedavisi uygulanır. Desteklemek için kemoterapi ve/veya hormonoterapi eklenir. Bir diğer uygulama da mastektomi yöntemidir. Bu yöntemde kanserli göğüs alınarak koltuk altı lenf bezleri çıkarılır. * Evre 2-A: Tümörün 20 – 50 mm. arasında olup, lenf bezlerine sıçramamış halidir. * Evre 2-B: Tümörün 2-A evresindeki gibi bir boyut aralığında olup (50 mm. den büyük olabilir), koltuk altı lenf bezlerine sıçramamış halidir. * Evre 2: Evre 1 ile aynı tedavi yöntemi uygulanmakla birlikte, eğer tümör aşırı büyümüş ya da lenf bezlerine sıçramışsa kemoterapi, hormonoterapi ve radyasyon tedavisi tamamlayıcı olarak önerilir. * Evre 3-A: Tümör koltuk altı lenf bezlerine ve göğüs dışı dokulara sıçramış durumdadır ve bu halde mastektomi yöntemiyle tedavi yoluna gidilir. Cerrahi müdahaleden sonra kemoterapi ve hormon tedavisi uygulanır. * Evre 3-B: Bu aşamada tümörün boyutu dikkate alınmaz; tümör göğüs duvarına bağlıdır ve lenf bezlerine sıçramıştır. "Neoadjuvant" adı verilen tümörün boyunun küçültülmesi amaçlı kemoterapi uygulanmasının ardından tümörün boyunun küçülmesinden sonra lampektomi veya mastektomi yapılır. * Evre 4: Bu aşamada kanser göğüs dışındaki vücut bölümlerine yayılmıştır. Bu evre tedavisinde hastanın yaşam süresini artırmak ve yaşam kalitesini yüksek düzeyde tutmak hedeflenir. Kemoterapi ve hormonoterapi yapılır. Hasta şikayetlerine bağlı olarak mastektomi de uygulanabilir. Oligometastatik evre 4 hastalarda kemoterapi sonrası metastazlar silinmişse modifiye radikal mastektomi yani meme ve koltuklarındaki lenf bezlerinin alınması Surviyi arttırmaktadır. Mastektomi uygulamaları sonrasında alınan memenin yerine, plastik cerrahi teknikler ile yeniden meme rekonstrüksiyonu yapılması ameliyatları söz konusu olabilmektedir. Meme kanseri tedavisi; * Cerrahi * Radyoterapi * Kemoterapi * Hormon tedavisi * Hedefleyici (akıllı ilaçlar) ile yapılmaktadır. Tedavi seçiminde en önemli etken tümörün biyolojisi ve evresidir. == Ayrıca bakınız == *Lenf ödemi == Kaynakça ==

The Star-Spangled Banner (Türkçe: Yıldız Bezeli Sancak), Amerika Birleşik Devletleri'nin ulusal marşıdır. Sözleri 13 Eylül 1814 tarihinde Fort McHenry'nin İngiliz ordusuna karşı savunulması sırasında, 35 yaşındaki şair ve avukat Francis Scott Key tarafından yazıldı ve sonra To Anacreon in Heaven adlı bir İngiliz meyhane şarkısının bestesine uyacak şekilde söylenmeye başladı. 1931 yılında Amerika Birleşik Devletleri Kongresi çıkardığı bir kanun ile, şarkıyı Amerika Birleşik Devletleri ulusal marşı ilan etti. == Galeri == küçükresim|sol|ABD bayrağı ile marşı == Kaynakça == * https://web.archive.org/web/20070721004503/http://www.bcpl.net/~etowner/anthem.html Kategori:Ulusal marşlar Ulusal marşlar

HIV (İngilizce: Human Immunodeficiency Virus/Türkçe: İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü), AIDS'e yol açan virüs. HIV, bağışıklık sistemine zarar vererek hastalığa neden olur. Vücudu mikroorganizmalardan koruyan bağışıklık sistemi çalışmadığında, mikroorganizmalar hastalığa daha kolay neden olabilir. Kanında HIV bulunmayan kişiler HIV negatif kişilerdir. Kanında HIV ile enfekte olan kişilere "HIV pozitif" veya "HIV ile yaşayan kişi" denir. Bu kişiler aynı zamanda kanında antikor bulunan anlamında sero (anti-HIV, veya bilinen ismiyle ELISA testi) pozitif kişilerdir. Ancak ilk bulaşma döneminde seronegatif kişiler aynı zamanda enfeksiyon taşıyan kişiler olabilirler. == AIDS == AIDS (İngilizce: Acquired Immune Deficiency Syndrome/Türkçe: Sonradan Edinilen Bağışıklık Sistemi Yetersizliği Sendromu) anlamına gelir. Sonradan Edinilen ifadesi hastalığın irsi (genetik) olmadığı anlamına gelmektedir. Bağışıklık Sistemi Yetersizliği ifadesi ise vücudun bağışıklık sisteminin çökmesi anlamına gelmektedir. Sendrom kelimesi ise bir başka hastalıkla bağlantısı olabilecek çeşitli hastalıklar anlamına gelmektedir. HIV ile yaşayan kişi hastaymış gibi görünmeyebilir veya kişi kendini hasta hissetmeyebilir, HIV ile enfekte olduğunu bile bilmeyebilir. Çünkü, HIV ile enfekte olan kişilerde semptomların ortaya çıkmasına ve ölüme yol açan şey HIV'in kendisi değil, vücudun bağışıklık sisteminin çökmesiyle tamamen savunmasız kaldığı diğer enfeksiyonlardır. == Virüsün yapısı == 300px|sağ|HIV|thumb Virüs tek sarmallı RNA yı çevreleyen p24 proteinlerinden oluşan kapsit, bunun dışında küçük bir matriksi çevreleyen kılıftan oluşur. Kılıfta virüsün antijenik yapısını belirleyen glikoproteinler bulunur. HIV virüsünün üç glikoproteini vardır. Bunlar: * gp160: Proteaz enzimi ile alt üniteleri olan gp120 ve gp41'e bölünerek iki ayrı glikoprotein oluşur. Bu proteinler virüsün membranında bulunurlar. * gp41: HIV'in hücreye girmesini sağlar. * gp120: HIV'in DNA'ya tutunmasını sağlar. * LEDGF: HIV'in DNA'ya nasıl gireceğini belirler. == Kronoloji == * İlk defa Leopoldville, Belçika Kongo'sunda yaşamış bir kişiden 1959 alınan kanda tespit edildi. O tarihten beri dolapta saklanan kanın, 1998'de geliştirilen HIV testi ile hastalığı taşıdığı onaylandı. * Dünyayı dolaşmış, 1961'de Batı Afrika'da uzun yolculuk yapmış Norveçli bir gemici bağışıklık yetersizliği ile 1966 öldü. Karısı ve kızı da ertesi yıl aynı sebeple öldü. * Danimarkalı bir cerrah olan Dr. Grethe Rath, Zaire'de bir seri enfeksiyon ve ender görülen Pneumocystis pneumonia (PCP) tanısı ile öldü. * 1979-1981 arası, normalde çok ender görülen, 12 Kaposi Sarkomu'dan vakası tespit edildi. * 1981'de Kaliforniya Üniversitesi'nde Pneumocystis carinii tanısı tedavi edilen bir eşcinsel hastada CD4 T hücrelerinin (yardımcı T hücreleri) eksikliği tespit edildi. * 1982'de CDC hastalığa AIDS ismini verdi. * 1983'te daha sonra HIV ismi verilecek olan retrovirüsten kaynakladığı bulundu. * 1984'te HIV için ELISA testi geliştirildi. == Bulaşma yolları Belirti ve Önlemler == HIV'iv enfekte olabilmesi için, virüsün dış ortam koşullarında bozulmayacağı kadar kısa bir süre içinde bir kişiden diğerine nakledilmesi gerekir. Bu da virüsün diğer vücut sıvılarının içinde bir kişiden diğerine iletilmesi ile gerçekleşebilir. HIV, korunmasız cinsel ilişki, direkt kan teması, organ nakilleri ve anneden bebeğine olmak üzere dört yolla bulaşabilir. === Cinsel ilişki === HIV ile enfekte kişinin spermi, anal, oral ya da vajinal yoldan yapılacak cinsel ilişki sırasındaki vücut sıvıları ve kan yoluyla bulaşabilir. Lateksten yapılmış bir prezervatif kullanarak HIV'den korunulabilir. Doğum kontrol hapları ve lateks olmayan prezervatifler, HIV'den koruma sağlayamaz. HIV, hem bir erkekten hem de bir kadından bulaşabilir. Herhangi bir cinsel hastalık, HIV'in bulaşma ihtimalinden daha yüksektir. HIV'in iki tipi mevcuttur. Tip II de kadından erkeğe bulaşma ihtimali, Tip I de ise erkekten kadına bulaşma ihtimali daha yüksektir. Afrika da ikinci tip Avrupa ve Amerika'da ise birinci tip daha sık görülür. === Damardan uyuşturucu madde kullanımı === HIV ile yaşayan birisiyle kontamine bir iğne paylaşılırsa, virüs bulaşabilir. (Bu intravenöz (damardan) uyuşturucu bağımlıları arasında HIV'in en önemli bulaşma yoludur.) Dövme ve vücuda piercing yaptırma işlemlerinde kullanılan iğneler, kontamine ise HIV bulaşabilir. === Organ, kan ve kan ürünleri nakli === Gerekli araştırma testleri yapılmamış organ, kan ve kan ürünleri nakli yoluyla da HIV bulaşabilir. Bu durumun engellenmesi için her türlü organ, doku, kan ve kan ürünleri nakli öncesi nakle engel hastalıklar yönünden alınan materyaller kabul eden merkezler tarafından dikkatle kontrol edilir. Araştırma testlerinin pencere döneminde bulunan hastalarda yalancı negatif sonuç vermesi halinde, bulaşma gerçekleşebilir. === Anneden bebeğe === HIV ile yaşayan bir anne, virüsü bebeğine anne sütü aracılığıyla bulaştırabilir. === Belirti === HIV bulaş gerçekleştikten sonra 2-4 hafta aralığında yüksek ateş, boğaz ağrısı, lenf bezlerinde şişlikler, halsizlik, grip ve benzeri belirtiler verir sonrasında kendiliğinden geçer. HIV'in kendine özgü belirtileri bulunmadığından belirtilerin HIV'e ait olup olmadığı ancak ELISA testi aracılığıyla belli olur. Belirtilere göre HIV olup olmadığı anlaşılamaz. HIV enfekte olmuş kişi ayrıca hiç belirti görmeyedebilir. == HIV testleri == HIV vücuda girdiğinden itibaren, vücutta bununla savaşmak için özel antikorlar oluşur. Kandaki bu antikorların ELISA testi (indirekt tanı methodu) veya direkt virüsün proteinlerini tespit eden PCR testi (Direkt Tanı Metodu) gibi tarama yöntemleriyle saptanma çalışmalarıdır. Anti-HIV antikorların ELISA yöntemiyle ölçülebilecek düzeye ulaşması için en az 3 aylık bir süreye (pencere dönemi) ihtiyaç vardır. Bu nedenle test, bulaşma olduktan 3 ay sonra yapılmalıdır. PCR yönteminde ise bu süre 3 haftaya kadar düşmüştür. Anti-HIV testinin pozitif olması, kanda HIV virüsüne karşı antikorların olduğunu gösterir. Ancak anti-HIV testinin yalancı pozitif çıkma ihtimali de vardır. Bu nedenle, kişinin HIV pozitif olduğunun söylenebilmesi için, Western blot testi denen doğrulama testinin de yapılıp sonucunun pozitif olması gerekmektedir. Anti-HIV testi, üniversite hastanelerinin mikrobiyoloji laboratuvarlarında, sigorta ve devlet hastanelerinin laboratuvarlarında ve özel laboratuvarlarda yaptırabilir. Son zamanlarda HIV virüsünün kandaki varlığının direkt kanıtlanması PCR (polymerase chain reaction = polimeraz zincir reaksiyonu) yöntemi ile de yapılabilmektedir. === Pencere dönemi === Pencere dönemi ile ilgili belirsizlikleri gidermek için bazı açıklamalar yapılmalıdır; zira "Üç Ay" ifadesi, HIV virüsüne maruz kalmış her bünyenin 'üçüncü ayda' antikor üreteceği gibi yaygın bir yanılgıya yol açmaktadır. Halbuki pencere döneminin kişiden kişiye değişiklik gösterdiğini vurgulamak gerekir. "Üç Aylık" süre, uluslararası sağlık kuruluşlarının tüm bünyesel farklılıkları da kapsayacak şekilde belirlediği 'maksimum' süredir. Yani bu, HIV ile enfekte olmuş yüz kişiden varsayalım ki %45'inin, 35. günde; %25'inin 50. günde; %15'inin 65. günde; %10'unun 75. günde; %5'inin de 90. günde yeterli antikor seviyesine ulaşacağı anlamına gelir (Oranlar tamamen kurgusaldır). O halde belirlenmiş olan "üç ay" sınırı, 'en geç antikor üreten bünyeyi' de hesaba katarak düşünülmüş 'maksimum' sınırdır. CDC (Center of Disease Control -USA) gibi bazı büyük sağlık örgütleri, testin altıncı ayda tekrarlanması gerektiğini savunmaktadır. Antikor oluşturma (serokonversiyon) süreci üç ayı geçen çok nadir bazı vakalar rapor edilmişse de bunlar o kadar nadirdir ki, tıp makalelerine konu olur. Birçok sağlık örgütü eğer çok kesin bir risk yoksa, 'altıncı ay' testini gereksiz bulmakta ve CDC'yi tutucu olmakla eleştirmektedir. Bazı kuruluşların 'pencere dönemi' ile ilgili olarak verdikleri süreler, "Üçüncü Ay"ın maksimum sınır olarak düşünülmesi gerektiğini kanıtlamaktadır: *New York Sağlık Müdürlüğü’nün hazırladığı broşüre göre "New York’ta kullanılan HIV antikor testlerinde, enfekte olmuş insanların neredeyse tümü bir ayda pozitif çıkmaktadır. Hatta bunların çoğunluğu, daha kısa surede bile pozitif sonuc vermektedir."http://www.health.state.ny.us/diseases/aids/facts/questions/docs/100questions.pdf p;18 *Kaliforniya AIDS Merkezi'nin 1998'de yayınladığı rehber %96'dan daha fazla sayıda insanın, 2 ile 12 hafta arasında pozitif sonucu eline alacağını söylüyor. Çok nadir bazı durumlarda, bunun altı aya uzayabileceği belirtiliyor. AIDS Sağlık Projesi (ABD) danışmanları, ortalama süreyi 25 gün olarak veriyorlar. AIDS Update 98 adlı broşür, "Çoğu örnekte, HIV antikorları 6 ile 8. haftada görünür hale gelirler" demektedir. *Bu konuda son derece zengin bir arşivi olan HIVinsite web sitesi, süreyi 6-12 hafta olarak belirliyor. *Amerikan Seattle & King County Kamu Sağlığı Sitesi, şöyle diyor: “Çoğu insan, saptanabilir antikor düzeyine 4-6 hafta içinde gelir. Bazı insanların daha uzun sürebilir; ama neredeyse %99'u üç ay içinde antikor üretmiş olur. Üç ayı gecen serokonversiyon olayları çok çok nadirdir.” *AIDS servislerinde ve laboratuvarlarında çalışan doktor ve virologlarin (Dr. Sindy Paul, Evan M Cadoff, Eugene Martin) yazdığı, "Rapid Diagnostic Testing for HIV – Clinical Implications" (Business Briefing: Clinical Virology & Infectious Disease, 2004) adli makalede, pencere dönemi 30-60 gün olarak veriliyor. *San Fransisko AIDS Derneği, şöyle demektedir: "Üç aylık pencere dönemi, insanların tümü için normal süredir. Bu insanların çoğu, üç ile dört hafta içinde saptanabilir düzeyde antikor üretir. çok, çok nadir durumlarda, bir insanin antikor üretmesi altı ayı bulabilir." *Kızılay, antikorların tespit edilme suresini 2-6 hafta olarak veriyor. *Kızılhac, antikorlarin tespit edilme süresini en geç 70 gün olarak veriyor. *Amerikan Kamu Sağlığı Kurumu'nun Test Kılavuzunda, 1985-90 yılları arasında kullanılan antikor testinin pencere döneminin ortalama 45 gün olduğu söyleniyor. Fakat günümüzdeki testlerin, bunu 20 gün daha düşürerek, 25 güne indirdiği belirtiliyor. *BERNARD WEBER, EL HADJI MBARGANE FALL; ANNEMARIE BERGER ve HANS WILHELM DOERR'in birlikte yazdıkları makalede, pencere dönemi ortalama 10.2 ile 27.4 güne kadardır şeklinde belirtiliyor.Reduction of Diagnostic Window by New Fourth-Generation Human Immunodeficiency Virus Screening Assays" (Journal of Clinical Microbiology, Aug 1998, s. 2235-2239 === HIV negatif === HIV negatif, kanında HIV testi sonucu kanında virüs bulunmayan kişiler için kullanılır. Bu kişiler aynı zamanda Anti-HIV testi (ELISA testi negatif) kişilerdir. HIV genelde, kan testi ile tanımlanır, bu da HIV antikoru veya HIV testi olarak adlandırılır. Bu test, bağışıklık sisteminin HIV' e karşı antikor üretimi olup olmadığına bakar. Bağışıklık sisteminin, HIV tanımlayacak kadar antikor üretmesi ve bunun testte ortaya çıkması, üç ay kadar bir süre alır. Bu zaman süresi, pencere süresi veya serodönüşüm süresi olarak adlandırılır. Eğer, antikor bulunursa, test sonucu, pozitif olarak değerlendirilir. Bu da, o kişi HIV-pozitif demektir. Eğer, antikor bulunmazsa, test sonucu negatif olarak değerlendirilir. Bu da, test üç aylık pencere sürenin sonunda yapıldığı sürece, o kişi HIV-negatif demektir. == Tedavi == HIV/AIDS'in tedavisinde olumlu gelişmeler vardır. HIV/AIDS, günümüz itibarıyla antiretroviral ilaçlar ile kontrol altında tutulabilmektedir. Bu ilaçlar, günde en az bir adet ya da farklı ilaç kombinasyonları ile kullanılabilmektedir. Ancak HIV/AIDS, doktor kontrolünde ve kesintisiz antiviral tedavi ile kontrol edilebilmektedir. Bu şekilde HIV pozitif kişilerin kaliteli ve uzun bir yaşam sürdürebilmeleri sağlanmaktadır. Uzun yıllardır aşı bulma çalışmaları sürmesine rağmen henüz olumlu bir sonuç elde edilememiştir. Çalışmalar ise farklı ülkelerde DSÖ(Dünya Sağlık Örgütü) desteği ile sürdürülmektedir. == Korunma == Spermdeki ve vajina salgısındaki HIV, dış ortamda birkaç saatte, kuru ortamda ise yarım saatte ölür. HIV kurumuş kanda da kısa zamanda ölür. Hastanın ya da seropozitif kan, sperm veya vajina salgısının bulaştığı eşyadaki HIV'in öldürülmesi: Eşyayı birkaç dakika kaynatarak ya da 60 C°'de 30 dakika ısıtarak virus öldürülür. Sulandırılmış çamaşır suyu temas ettiği HIV'i 10 dakika içinde öldürür. Sodyumhipoklorid, çamaşır suyunda bulunan etkili maddedir, içinde klor vardır. Çamaşır suyu şişesinin üzerindeki tarifeye göre (genellikle 10 kez) sulandırılarak kullanılır. Sulandırılan çamaşır suyunda klor kokusu bulunmalıdır. Çamaşır suyu kullanılacağı zaman sulandırılmalıdır, durmakla bozulur. Çamaşır suyu madensel eşyaya zarar verir. Ultraviyole ile ışınlama (mavi ışık) HIV'in yok edilmesi için önerilmeyen bir yöntemdir. Ultraviyole ışını doğrudan temas ettiği yüzeydeki mikropları öldürür. Cismin altında kalan mikropları öldürmez. === Deri HIV'den nasıl arındırılır? === Su ve sabunla iyice yıkama ile (en az 15 saniye) bütün mikroplar gibi HIV de deriden uzaklaştırılabilir. Yıkandıktan sonra derinin alkol ile temizlenmesi uygun olabilir. Yaralanma durumunda yara yeri, önce sabun ve su ile iyice yıkanmalı, ardından tentürdiyot veya betadin gibi bir antiseptik ile temizlenmelidir. == Ortaya Çıkışı == AIDS hastalığının Afrika’da maymunlardan insanlara geçtiği düşünülüyor. Bu virüsün orta Afrika’da şempanze avlayan insanlara bu esnada aldıkları yaralar vasıtasıyla veya sonrasında şempanze etiyle temas ettiklerinde geçmiş olabileceği iddia edilmekte. == Ayrıca bakınız == * Akut HIV enfeksiyonu * HIV testi * AIDS * gp120 == Dış bağlantılar == * http://www.aidsvebiz.com/ * https://web.archive.org/web/20060903022406/http://www.aids.hacettepe.edu.tr/ * SexWise * HIV InSite University of California, San Francisco, CA, ABD * VA HIV U.S. Department of Veterans Affairs, ABD * AETC AIDS Education and Training Centers National Resource Center * Women, Children and HIV * HIV Education - AIDS Drugs * I-TECH International Training and Education Center on HIV * CDC Centers for Disease Control and Prevention, Atlanta, GA, ABD * IRMA International Rectal Microbicides Advocates == Kaynakça == ;Öze * HIV Kategori:Fransız icatları

Georg Friedrich Bernhard Riemann (17 Eylül 1826 - 20 Temmuz 1866), analiz ve diferansiyel geometri dalında çok önemli katkıları olan Alman matematikçidir. Söz konusu katkılar daha sonra izafiyet teorisinin geliştirilmesinde önemli rol oynamıştır. Bu matematikçinin ismi aynı zamanda zeta fonksiyonu, Riemann hipotezi, Riemann manifoldları ve Riemann yüzeyleri ile de bağlantılıdır. Almanya'da Dannenberg yakınlarındaki Hanover Krallığının Breselenz kasabasında doğan matematikçinin babası Friedrich Bernhard Riemann idi. Bernhard Riemann altı çocuklu bir ailenin ikinci çocuğuydu. Riemann, 1840 yılında büyükannesi ile yaşamak ve Lyceum'u ziyaret etmek için Hannover'e gitti. Büyükannesinin 1842 yılındaki vefatından sonra Lüneburg'daki Johanneum'a giden Riemann, 1846'da yani 19 yaşında Göttingen Üniversitesi'nde filoloji ve teoloji çalışmaya başladı. En küçük kareler yöntemini anlatan matematikçi Gauss'un derslerine katıldı. 1847 yılında Riemann'ın babası ona teolojiyi bırakıp matematik çalışması için izin verdi. 1847 yılında Berlin'e gitti. Burada Jacobi, Dirichlet veya Steiner ders veriyordu. Berlin'de iki yıl kalan matematikçi 1849 yılında Göttingen'e döndü. Riemann ilk dersini 1854'te verdi ve bu dersle sadece Riemann geometrisinin temellerini kurmakla kalmadı aynı zamanda daha sonra Einstein'in izafiyet teorisinde kullanacağı yapıların da temellerini attı. 1857'de Götingen Üniversitesi'nde özel profesörlük kademesine terfi etti ve 1859'da profesör oldu. 1862 yılında Elise Koch ile evlendi. Selasca, İtalya'ya doğru gerçekleştirdiği üçüncü seyahatte hayata gözlerini yumdu. ==Çocukluk ve Gençlik Yılları== Bernhard Riemann 17 Eylül 1826'da Hanover Krallığı'nda Dannerberg yakınlarındaki Breselenz köyünde doğdu. Napolyon Savaşları'nda savaşmış olan babası fakir bir lüterci papazdı. Annesi ise Charlotte Ebell idi. Riemann utangaç bir çocuktu ve toplum önünde konuşmaktan çekinirdi. Riemann okulda öğretmenlerini hayret içinde bırakıyordu. Öğretmenlerin bile yapamadığı karmaşık işlemleri yapabiliyordu. ==Eğitimi== 1840'da Riemann anneannesiyle yaşamak ve Lycreum'u ziyaret etmek için Hanover'a gitti. 1842'de anneannesinin ölümünden sonra Johanneum Lünerburg'daki liseye gitti. Lisede yoğun olarak İncil ile ilgili çalışmalar yaptı ancak matematik Riemann'ın aklını başından alıyordu. 1846'da 19 yaşında papaz olmak ve ailesine yardım etmek için filoloji ve ilahiyat okumaya başladı. 1846 ilkbaharında babası yeterince para topladıktan sonra Riemann'ın ilahiyat okuyacağı Göttingen Üniversitesi'ne gönderdi. Ancak orada Carl Friedrich Gauss'un gözetimi altında matematik okumaya başlayacaktı. Gauss Riemann'a ilahiyat okumayı bırakıp matematiğe geçmesini önerdi. Riemann babasının rızasını alır almaz 1847'de Berlin Üniversitesi'ne transfer edildi. Berlin'de Carl Gustav Jacob Jacobi, Peter Gustav, Lejeune Dirichlet, Jakob Steiner ve Gotthold Eisenstein gibi kişiler öğretim veriyordu. Riemann Berlin'de iki yıl kaldı ve 1849'da Göttingen'e geri döndü. ==Akademi== Riemann, Riemann Geometrisini geliştirdiği 1846'da ilk dersini verdi. Göttingen Üniversitesi Riemann'ı özel profesörlüğe terfi etmek istedi ancak bu teşebbüsleri başarısız oldu. Profesörlük terfisi gerçekleşmemesine rağmen Riemann'a sonunda düzenli maaş verilmeye başlandı. 1859'da Dirichlet'in ölümü ile (Dirichlet eskiden Gauss'un durduğu matematik bölümünün başındaydı) Göttingen Üniversitesi Riemann'ı matematik bölümünün başına atadı. Riemann aynı zamanda fizikte üç ve dört boyuttan daha fazla boyut kullanmayı öneren ilk kişiydi. Riemann 1862'de Elise Koch ile evlendi. 22 Aralık 1862'de Ida Schilling isimli bir kız çocukları oldu. ==Ölümü== Riemann, Hanover ve Prusya orduları savaşa girince İtalya'ya kaçtı. Tüberkuloz sebebiyle 20 Temmuz 1866'da hayatını kaybetti. Riemann koyu bir bir Hristiyandı. Riemann, hayatını Tanrıya hizmet eden bir matematikçinin hayatı olarak görüyordu. Riemann tamamlanmamış çalışmalarını yayınlamayı reddetti ve belki de o çalışmalardaki derin düşünceler sonsuza kadar kayboldu. ==Ayrıca bakınız== * Riemann hipotezi ==Kaynakça== Kategori:1826 doğumlular Kategori:1866 yılında ölenler Kategori:Alman matematikçiler Kategori:Göttingen Üniversitesinde öğrenim görenler Kategori:Veremden ölenler Kategori:İtalya'da veremden ölenler Kategori:Diferansiyel geometriciler

Anadolu yarımadası ile Trakya toprakları üzerine kurulan Türkiye'nin, 81 ili vardır. İller, Türkiye'nin en büyük idari bölümleridir. Bu seksen bir il, dokuz yüz yetmiş üç ilçeye bölünmüştür. Bu ilçeler, en küçük idari birim olan mahalle ve köyleri içinde barındırır. İllerde yönetme ve yürütme görevi, içişleri bakanı tarafından önerilen ve bakanlar kurulunun onayından sonra cumhurbaşkanı tarafından atanan valiler tarafından yerine getirilir. Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışı ve 29 Ekim 1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin resmen kuruluşundan sonra idari sistemde değişikliklere gidildi. İki yıl sonra Ardahan, Beyoğlu, Çatalca, Dersim, Ergani, Gelibolu, Genç, Kozan, Oltu, Muş, Siverek ve Üsküdar illeri ilçeye dönüştürüldü. 1927'de ise Doğubayazıt ilçeye dönüştürüldü ve Ağrı'ya bağlandı. 1929'da Muş tekrar il oldu, Bitlis ilçe hâline getirildi. Dört yıl sonra Aksaray, Cebelibereket, Hakkâri ve Şebinkarahisar'ın ilçe olması, Mersin ile Silifke'nin birleştirilip İçel adında yeni bir ilin oluşturulmasıyla ve Artvin ile Rize'nin birleştirilip Çoruh adında yeni bir ilin oluşturulmasıyla sayı elli altıya düştü. 1936'da Rize, Tunceli ve Hakkâri tekrar il oldu, yine aynı yıl Dersim'in adı Tunceli olarak değiştirildi; 1939'da Hatay Devleti, Türkiye'ye bağlanarak il oldu. 1953'te, Uşak'ın il, Kırşehir'in ilçe olması kararlaştırıldı, 1954'te Adıyaman, Nevşehir ve Sakarya il statüsü kazandı. 1956'da Çoruh ilinin ismi Artvin olarak değiştirildi, 1957'de Kırşehir'in il statüsü geri verildi. Bu yıldan sonra otuz iki yıl boyunca il sayısında herhangi bir değişiklik olmadı. 1989'da Aksaray, Bayburt, Karaman ve Kırıkkale; 1990'da Batman ve Şırnak; 1991'de Bartın; 1992'de Ardahan ve Iğdır; 1995'te Yalova, Karabük ve Kilis; 1996'da Osmaniye, ve 1999'da Düzce il oldu. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Türkiye'nin nüfusu 2019 yılı itibarıyla 83 milyon kişiye ulaştı. Bu rakamın 77 milyonunu il ve ilçe merkezlerinde yaşayanlar oluşturdu. Ülkedeki en fazla nüfusu barındıran il İstanbul, en az nüfusu barındıran il Bayburt'tur. Ayrıca en büyük yüzölçümüne sahip il Konya, en küçük yüzölçümüne sahip il Yalova'dır. Merkezi İzmit olan Kocaeli ili, merkezi Adapazarı olan Sakarya ili, merkezi Mersin olan İçel ili ve merkezi Antakya olan Hatay ili dışında büyükşehir olmayan tüm illerin merkez ilçelerinin adı, il ile aynı adı taşır. == İller == Renkler Başkent ve büyükşehir Büyükşehir {| class="wikitable sortable plainrowheaders" width="100%" Ad Alan (km²) Nüfus (2021) Plaka kodu Telefon kodu Vali Adana 13.844 2.263.373 161,65 01 322 Süleyman Elban Adıyaman 7.337 632.148 85,38 02 416 Aykut Pekmez Afyonkarahisar 14.016 744.179 52,04 03 272 Kübra Güran Yiğitbaşı Ağrı 11.099 524.644 48,31 04 472 Osman Varol Aksaray 7.659 429.069 54,36 68 382 Hamza Aydoğdu Amasya 5.628 335.331 60,02 05 358 Mustafa Masatlı Ankara 25.632 5.747.325 220 06 312 Vasip Şahin Antalya 20.177 2.619.832 124,48 07 242 Ersin Yazıcı Ardahan 4.934 94.932 19,72 75 478 Hüseyin Öner Artvin 7.393 169.543 23,11 08 466 Yılmaz Doruk Aydın 8.116 1.134.031 136,88 09 256 Hüseyin Aksoy Balıkesir 14.583 1.250.610 84,25 10 266 Hasan Şıldak Bartın 2.330 201.711 85,08 74 378 Sinan Güner Batman 4.477 626.319 135,95 72 488 Hulusi Şahin Bayburt 3.746 85.042 22,64 69 458 Cüneyt Epcim Bilecik 4.179 228.335 52,50 11 228 Bilal Şentürk Bingöl 8.004 283.112 34,95 12 426 Kadir Ekinci Bitlis 8.294 352.277 41,97 13 434 Oktay Çağatay Bolu 8.313 320.014 38,02 14 374 Ahmet Ümit Burdur 7.175 273.716 37,74 15 248 Ali Arslantaş Bursa 10.813 3.147.818 282,63 16 224 Yakup Canbolat Çanakkale 9.817 557.276 55,22 17 286 İlhami Aktaş Çankırı 7.542 196.515 25,95 18 376 Abdullah Ayaz Çorum 12.428 526.282 42,71 19 364 Mustafa Çiftçi Denizli 12.134 1.051.056 85,47 20 258 Ali Fuat Atik Diyarbakır 15.168 1.791.373 115,79 21 412 Ali İhsan Su Düzce 2.492 400.976 157,36 81 380 Cevdet Atay Edirne 6.145 412.115 67,35 22 284 Ekrem Canalp Elazığ 9.383 588.088 62,99 23 424 Erkaya Yırık Erzincan 11.815 237.351 19,86 24 446 Mehmet Makas Erzurum 25.006 756.893 30,47 25 442 Okay Memiş Eskişehir 13.960 898.369 63,57 26 222 Erol Ayyıldız Gaziantep 7.101 2.330.432 328,18 27 342 Davut Gül Giresun 7.025 450.154 63,82 28 454 Enver Ünlü Gümüşhane 6.668 150.119 24,67 29 456 Kamuran Taşbilek Hakkâri 7.095 278.218 39,60 30 438 İdris Akbıyık Hatay 5.524 1.670.712 294,87 31 326 Rahmi Doğan Iğdır 3.664 203.159 54,43 76 476 Hüseyin Engin Sarıibrahim Isparta 8.946 445.678 49,73 32 246 Ömer Seymenoğlu İstanbul 5.461 15.840.900 2.841,83 34 212, 216 Davut Gül İzmir 11.891 4.425.789 367,27 35 232 Yavuz Selim Köşger Kahramanmaraş 14.520 1.171.298 79,48 46 344 Ömer Faruk Coşkun Karabük 4.142 249.287 59,98 78 370 Fuat Gürel Karaman 8.678 258.838 29,18 70 338 Mehmet Alpaslan Işık Kars 10.193 281.077 28 36 474 Türker Öksüz Kastamonu 13.064 375.592 29,04 37 366 Avni Çakır Kayseri 16.970 1.434.357 82,93 38 352 Gökmen Çiçek Kırıkkale 4.791 275.968 59,07 71 318 Yunus Sezer Kırklareli 6.459 366.363 56,02 39 288 Birol EKİCİ Kırşehir 6.584 242.944 36,89 40 386 İbrahim Akın Kilis 1.412 145.826 100,91 79 348 Recep Soytürk Kocaeli 3.397 2.033.441 574,92 41 262 Seddar Yavuz Konya 40.838 2.277.017 54,66 42 332 Vahdettin Özkan Kütahya 11.634 578.640 49,79 43 274 Ali Çelik Malatya 12.259 808.692 65,27 44 422 Aydın Baruş Manisa 13.339 1.456.626 107,99 45 236 Yaşar Karadeniz Mardin 8.780 862.757 95,53 47 482 Mahmut Demirtaş Mersin 16.010 1.891.145 114,95 33 324 Ali İhsan Su Muğla 12.654 1.021.141 77,69 48 252 Orhan Tavlı Muş 8.650 405.228 47,26 49 436 İlker Gündüzöz Nevşehir 5.485 308.003 55,24 50 384 İnci Sezer Becel Niğde 7.234 363.725 48,59 51 388 Yılmaz Şimşek Ordu 5.861 760.872 128,68 52 452 Tuncay Sonel Osmaniye 3.320 553.012 162,27 80 328 Erdinç Yılmaz Rize 3.835 345.662 89,49 53 464 Kemal Çeber Sakarya 4.824 1.060.876 213,44 54 264 Çetin Oktay Kaldırım Samsun 9.725 1.371.274 138,66 55 362 Zülkif Dağlı Siirt 5.717 331.980 57,77 56 484 Osman Hacıbektaşoğlu Sinop 5.717 218.408 38,17 57 368 Erol Karaömeroğlu Sivas 28.164 636.121 22,68 58 346 Salih Ayhan Şanlıurfa 19.242 2.143.020 107,76 63 414 Abdullah Erin Şırnak 7.078 546.589 74,82 73 486 Ali Hamza Pehlivan Tekirdağ 6.190 1.113.400 170,50 59 282 Aziz Yıldırım Tokat 10.042 602.567 61,01 60 356 Ozan Balcı Trabzon 4.628 816.684 174,79 61 462 İsmail Ustaoğlu Tunceli 7.582 83.645 11,16 62 428 Mehmet Ali Özkan Uşak 5.555 373.183 66,69 64 276 Funda Kocabıyık Van 20.921 1.141.015 54,33 65 432 Mehmet Emin Bilmez Yalova 798 291.001 339,56 77 226 Muammer Erol Yozgat 13.690 418.500 30,76 66 354 Ziya Polat Zonguldak 3.342 589.684 178,35 67 372 Mustafa Tutulmaz == Türkiye il merkez rakımları == İl Adı Rakım (Google Earth) Adana 25 Adıyaman 701 Afyon 1012 Ağrı 1630 Amasya 400 Ankara 905 Antalya 62 Artvin 530 Aydın 92 Balıkesir 145 Bilecik 513 Bingöl 1159 Bitlis 1637 Bolu 741 Burdur 963 Bursa 238 Çanakkale 11 Çankırı 730 Çorum 822 Denizli 392 Diyarbakır 674 Edirne 50 Elâzığ 1041 Erzincan 1216 Erzurum 1923 Eskişehir 796 Gaziantep 838 Giresun 14 Gümüşhane 1174 Hakkâri 1756 Hatay 89 Isparta 1058 Mersin 18 İstanbul 25 İzmir 9 Kars 1756 Kastamonu 814 Kayseri 1060 Kırklareli 231 Kırşehir 991 Kocaeli 4 Konya 1023 Kütahya 958 Malatya 970 Manisa 79 Kahramanmaraş 562 Mardin 938 Muğla 659 Muş 1334 Nevşehir 1197 Niğde 1239 Ordu 25 Rize 11 Sakarya 41 Samsun 10 Siirt 887 Sinop 27 Sivas 1313 Tekirdağ 28 Tokat 630 Trabzon 36 Tunceli 922 Şanlıurfa 527 Uşak 915 Van 1728 Yozgat 1317 Zonguldak 10 Aksaray 1228 Bayburt 1555 Karaman 1063 Kırıkkale 746 Batman 570 Şırnak 1343 Bartın 12 Ardahan 1799 Iğdır 860 Yalova 8 Karabük 264 Kilis 660 Osmaniye 121 Düzce 149 Rakım (Google Earth) valilik binalarının bulunduğu yerdir. == Eski iller == küçükresim|400px|1927 yılındaki illeri gösteren bir harita * Doğubayazıt ili, Ağrı iline bağlandı. * Çatalca ili, İstanbul iline bağlandı. * Gelibolu ili, Çanakkale iline bağlandı. * Genç ili, Bingöl iline bağlandı. * Kozan ili, Adana iline bağlandı. * Şebinkarahisar ili, Giresun iline bağlandı. * Siverek ili, Şanlıurfa iline bağlandı. * Silifke ili, Mersin iline bağlandı. == Ayrıca bakınız == * Türkiye'de büyükşehir belediyeleri * Türkiye'nin ilçeleri * ISO 3166-2:TR == Notlar == * A İllerin alanlarına, sınırları dahilindeki akarsu ve göller dahildir. * B İçel'in adı, 2002 yılında resmen Mersin olarak değiştirildi. * C İstanbul'da 212, Avrupa Yakası'nın; 216, Anadolu Yakası'nın telefon kodudur. == Kaynakça == *

FAT (File Allocation Table; Dosya Ayırma Tablosu), dosya sistemi'nin orijinali 1970'lerde ve 1980 yılları başında Microsoft MS-DOS işletim sistemi'nin desteklediği dosya sistemi olarak başlar. Orijinalinde 500 Kb'tan küçük diskler için uygun olarak tasarlanmış basit bir dosya sistemidir. Zaman içerisinde çok daha büyük medyaları desteklemek için sonradan geliştirilmeye devam edilmiştir. Şu an için FAT dosya sisteminin FAT12, FAT16, FAT32 olmak üzere üç tipi bulunmaktadır. Bu FAT tipleri ve isimlendirilmelerindeki farklılıkların sebebi, FAT yapısındaki mevcut girdilerin bit olarak boyutlarının farklı olmasıdır. Bir FAT12 girdisinde bit sayısı 12, FAT16 girdisinde 16, FAT32 girdisinde 32 bit'tir. Genel olarak sabit disk sektörlere bölünmüştür. Sektörler diskinizdeki en küçük fiziksel depolama ünitesidir. Bir sektörün bilgi kapasitesi 2’nin kuvvetleridir ki bu genellikle 512 bayt'tır. Dosya Ayırma Tablosu dosyalama sistemine göre, disk kümelere (cluster) bölünür. Her küme de diskin büyüklüğüne göre belli sayıda sektörden oluşur. Maksimum 2TB'a kadar sürücüleri desteklemektedir. (Windows 2000 işletim sisteminde maksimum 32GB'dır). FAT32 sürücülerinde kullanılan küme kapasiteleri disk sığalarına göre aşağıdaki gibidir: Disk kapasitesi Küme sığası: * 260 MB'den az 512 bayt * 260 MB - 8 GB 4 kilobayt * 8 GB - 16 GB 8 kilobayt * 16 GB - 32 GB 16 kilobayt * 32 GB'den büyük 32 kilobayt FAT dosya sistemi günümüzde flaş bellek ünitelerinde kullanılmaya devam etmektedir. Bilgisayarlarda kullanılan yeni işletim sistemleri, daha gelişmiş ve farklı dosya sistemleri kullanmaktadır. ==Notlar== == Ayrıca bakınız == * NTFS * RAW == Dış bağlantılar == * FAT hakkında Türkçe Kaynak FAT hakkında ayrıntılı bilgiler Kategori:Bilgisayar dosya sistemleri Kategori:Windows bileşenleri Kategori:Ecma standartları

küçükresim|sağ|250px|Bazı sinestezik kişilerin harfleri ve rakamları nasıl algıladığını gösteren bir görsel Sinestezi veya duyum ikiliği, kişilerde herhangi bir duyunun uyarımı otomatik olarak başka bir duyu algısını tetiklemektedir. == Etimoloji == Yunanca, syn (Birlikte) ve aisthesis (algı/his/duyum) kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Ortaya çıkan "synaistesia" kelimesi, "birleşik his" ya da "birleşik duyum" olarak tercüme edilebilir. Kaynak olarak "hissizlik, duyu eksikliği" anlamına gelen anesthesia (anestezi) kelimesi ile aynı temele dayanmaktadır. == Tanım == Bir algı modalitesi uyarıldığında birden fazla kanalda uyarılma oluşmasına verilen tıbbi isimdir. Metafor, sembolizm kelimeleri gibi, çeşitli sanat ürünlerinin tanımlanmasında kullanılan "sinestezi" kelimesinden farklı olarak bu olguyu yaşayan kişiler, kasıtsız ve sürekli olarak oluşan benzetmelerden bahsederler. Kısaca, birden fazla algı sistemi aynı nesnelere kendi yorumlarını aynı kuvvette verirler. Sinestezi sahibi insanlar, örneğin, insanları, insan olarak değil de görsel/işitsel/yazısal vb. bir nesne/olgu olarak hatırlar ve benimserler. Annesini ılık süt, kardeşini bir kedi vb. olarak gören/hatırlayan/düşünen biri gibi. Demografi olarak genelde solak ve çift el kullananlarda ve kadınlarda daha sık rastlanmaktadır. Irsi olduğu düşünülmektedir ortalama her 20.000 kişide bir görülür. Bu kişilerde, hafıza fonksiyonları güçlenirken matematiksel ve mekansal algı fonksiyonlarıda tavan yapar. Matematiksel algıda sinestezik birey sayıları çarparken renkleri kullanır böylece matematiksel algısı güçlenmiş olur. Mekansal algıda ise 360 derecenin 1 derecelik diliminin bile bir rengi vardır. Sinestezinin, beynin sol yarım küresiyle ilgili ve hipokampus bezine bağlı bir fonksiyon olduğu düşünülmektedir. İstatiksel olarak çok nadir rastlansa da "normal" bir beyin fonksiyonudur. Her beyinde gerçekleşen bir sürecin bazı insanlarda bilinç yüzeyine yansımasından kaynaklanmaktadır. == Ayrıca bakınız == * Halüsinasyon * Otonom duyusal meridyen tepki == Kaynakça == ;Genel * https://web.archive.org/web/20080501154114/http://psyche.cs.monash.edu.au/v2/psyche-2-10-cytowic.html * There's Something about Zero * Sinestezi Journal ;Spesifik == Konuyla ilgili yayınlar == * Simon Baron-Cohen and Harrison, J. (Eds., 1997). Synaesthesia: Classic and Contemporary Readings. Oxford: Blackwell Publishers. ISBN 0-631-19764-8. * Bosch, P. (2007) The Name of This Book is Secret Little, Brown Young Readers. ISBN 978-0-31-611366-3. * Córdoba M.J. de, Riccò D. (et al.), Sinestesia. Los fundamentos teóricos, artísticos y científicos, Ediciones Fundación Internacional Artecittà, Granada 2012. ISBN 978-84-939054-1-5 * Campen, Cretien van. (2007) The Hidden Sense. Synesthesia in Art and Science. Cambridge, MA: MIT Press/Leonardo Books. ISBN 0-262-22081-4 * Cytowic, R.E. (2003)The Man Who Tasted Shapes. Cambridge: MIT Press ISBN 9780907845430. * Cytowic, R.E. (2002) Synesthesia: A Union of The Senses, second edition. Cambridge: MIT Press ISBN 978-0-26-2032964. * Cytowic, R.E. & Eagleman, D.M. (2009) Wednesday is Indigo Blue: Discovering the Brain of Synesthesia, with an afterword by Dmitri Nabokov. Cambridge: MIT Press ISBN 978-0-26-201279-9. * Dann, K. (1998). Bright Colors Falsely Seen. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 0-300-06619-8. * Duffy, P. L. (2001). Blue Cats and Chartreuse Kittens: How Synesthetes Color their Worlds. New York: Henry Holt & Company. ISBN 0-7167-4088-5. * Harrison, J. (2001). Synaesthesia: The Strangest Thing. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-263245-0. * Jay, C. (2009) Breathing in Colour. Little, Brown. ISBN 978-0-74-992978-7. * Marks L.E., The Unity of the Senses. Interrelations among the modalities, Academic Press, New York, 1978. * Riccò D., Sinestesie per il design. Le interazioni sensoriali nell'epoca dei multimedia, Etas, Milano, 1999. ISBN 88-453-0941-X * Riccò D., Sentire il design. Sinestesie nel progetto di comunicazione, Carocci, Roma, 2008. ISBN 978-88-430-4698-0 * Robertson, L. and Sagiv, N. (Eds., 2005). Synesthesia: Perspectives from Cognitive Neuroscience. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-516623-X. * Rowedder, Anna K. (2009). Für Dich - For You - Pour Toi. Luxembourg: Synaisthesis. ISBN 978-99959-622-1-0. * Sinha, Jasmin (ed.). 2009. Synästhesie der Gefühle (Emotional Synaesthesia). Luxembourg: Synaisthesis. ISBN 978-99959-622-6-5. * Tammet, D. (2006) Born on a Blue Day: A Memoir of Aspergers and an Extraordinary Mind. Hodder & Stoughton Ltd. ISBN 978-0-34-089974-8. * Tornitore T., Storia delle sinestesie. Le origini dell'audizione colorata, Genova, 1986. * Tornitore T., Scambi di sensi. Preistoria delle sinestesie, Centro Scientifico Torinese, Torino, 1988. * Mass, W. (2003) A Mango-Shaped Space. Little, Brown and Company. ISBN 0-316-52388-7 * Ward, J. (2008) The Frog who croaked Blue: Synesthesia and the Mixing of the Senses. Routledge. ISBN 978-0-415-43014-2. == Dış bağlantılar == ;Bilimsel kaynaklar * Richard E. Cytowic Downloads, videos, and information. * David Eagleman's Synesthesia Battery: test * Houston synesthesia study * Synesthetics * Jamie Ward * Synesthesia in Art and Science Bibliography * Blue Cats Resource Center Kategori:Anatomi Kategori:Sinestezi

Böğürtlen, gülgiller (Rosaceae) familyasının Rubus cinsini oluşturan familyasından insan sağlığında önemli rolleri olan organik asitler, mineraller ve vitaminler bakımından çok zengin bir bitki türlerini ortak adı. Böğürtlenlerde çiçeklenme genellikle Mayıs ayında başlayıp Ağustos ayına kadar devam etmektedir. Bu nedenle bitki üzerinde değişik olgunlaşma devrelerinde olan meyve salkımları birbirini izler. === Çoğaltma yöntemleri === * Kök sürgünleri ile * Uç daldırma ile * Yaprak - göz çelikleri ile * Kök çelikleri ile * Doku kültürü ile Kategori:Rubus Kategori:İstilacı bitki türleri

Riemann hipotezi (Riemann zeta hipotezi olarak da bilinmektedir), matematik alanında ilk kez 1859 yılında Bernhard Riemann tarafından ifade edilmiş ve henüz çözülmemiş bir problemdir. Bu hipotez kısaca şöyledir : Bazı pozitif tam sayılar, kendilerinden küçük ve 1'den büyük tam sayıların çarpımı (örn. 2, 3, 5, 7, ...) cinsinden yazılamazlar. Bu tür sayılara Asal sayılar denir. Asal sayılar, hem matematik hem de uygulama alanlarında çok önemli rol oynar. Asal sayıların tüm doğal sayılar içinde dağılımı bariz bir örüntüyü takip etmemektedir ancak Alman matematikçi Riemann, asal sayıların sıklığının; s ≠ 1 olmak koşuluyla tüm s karmaşık sayıları için ::\zeta(s) = 1 + 1/2^s + 1/3^s + 1/4^s + ... = \sum_{n=1}^\infin \frac{1}{n^s} biçiminde belirtilen ve Riemann Zeta Fonksiyonu olarak bilinen fonksiyonun davranışına çok bağlı olduğunu gözlemledi. : ::\zeta(s) = 0 denkleminin tüm çözümleri karmaşık düzlemde bir doğru üzerinde yer almaktadır. Daha kesin bir söyleyişle, bu denklemin tüm karmaşık sayı çözümlerinin gerçel kısımlarının ½ olduğu tahmin edilmektedir. Bu iddia ilk 1.500.000.000 çözüm için sınanmıştır. Bu iddianın her çözüm için doğru olduğunun ispatlanabilmesi halinde asal sayıların dağılımı ile ilgili çok önemli bilgiler edinmek mümkün olacaktır. 18 Kasım 2015 tarihinde Nijeryalı Opeyemi Enoch adlı matematik profesörü, Riemann Hipotezi’ni çözdüğünü iddia etmiştir. Enoch, hipotezin çözümünü Avusturya’nın başkenti Viyana’daki Uluslararası Matematik ve Bilgisayar Bilimleri Konferansı’nda sundu. == Kaynakça == * Riemann hipotezi * http://www.milliyet.com.tr/nijeryali-profesor- riemann/dunya/detay/2150212/default.htm Kategori:Zeta ve L-fonksiyonları Kategori:Matematiksel problemler Kategori:Hipotezler Kategori:Karmaşık analiz Kategori:Sayılar teorisi Kategori:Hilbert problemleri Hipotez Kategori:Millennium Prize Problemleri Kategori:1859 tanıtımları

Gill Sans, Eric Gill tarafından tasarlanan, 1928 ve 1930 yıllarında Monotype şirketince çıkarılan bir yazı tipi. Edward Johnston'ın Londra metrosu için hazırladığı yazı tipi üzerine geliştirilen Gill Sans, çıktığı günden bu yana çok yönlü kullanılabilirliği sık sık kullanılmıştır. Gill Sans dünya çapında tanınan birçok kuruluşun yazışmalarında ve belirtkelerinde kullanılan bir yazı tipidir. Gill Sans'ın yayıncılıkta çok kullanılan Mac OS X ile birlikte gelmesi, bu yazı tipinin birçok kitap, reklam ve işarette kullanılmasını sağlamıştır. == Benzer yazı tipleri == * Humanist * Johnston Underground == İlgili bağlantılar == * Yazıtipi == Dış bağlantılar == * Agfa Monotype * Microsoft ürünleriyle gelen yazıtipleri Kategori:Yazı tipleri

Gıda mühendisliği, bilimsel bilgiler ve mühendislik bilgileri yardımıyla gıdaların güvenilir bir şekilde üretimini, hazırlanmasını, işlenmesini, paketlenmesini, dağıtılmasını ve gıdalardan uygun bir şekilde yararlanılmasını sağlayan mühendislik dalıdır. Temel amacı insanların sağlıklı beslenmesidir. Gıda mühendisliğinin birçok ülkede artan nüfusun beslenme ihtiyacını karşılamak için bir seçenek olarak görülmesi, bu mühendislik dalının gelişmesine katkı sağlamıştır. Gıdaların üretim maliyetinin azaltılması için üç boyutlu gıda baskısı, gıdaların daha uzun süre kullanımını sağlamak için süt pastörizasyonu ve gıdaların kalitesini artırmak için biyosensörler gıda mühendisliğinin yaptığı çalışmalara örnektir. Gıdaların soğutulması ve ambalajlanması konusunda biyoteknoloji, insan sağlığı konusunda ise tıp, veteriner tıp, kimya ve biyoloji gibi bilim dallarıyla birlikte çalışmalar yapılmaktadır. == Gıda mühendisliği bölümünün bilim dalları == Gıda Bilimleri Dalı: Gıda kimyası, gıda mikrobiyolojisi, gıda kalite kontrolü ve beslenme bilim dalları olarak kendi arasında ayrılır. Gıda Teknolojileri Bilim Dalı: Gıda mühendisliği temel işlemleri, yağ teknolojisi, meyve-sebze teknolojisi, hububat teknolojisi, süt teknolojisi, et teknolojisi, gıda maddelerinin ambalajlanması, biyoteknoloji, gıda ekonomisi ve endüstrisi işletmeciliği bilim dalları olarak kendi arasında ayrılır. == Belli başlı dersler == Gıda mühendisliği bölümlerinin eğitim süresi 4 veya 5 (hazırlık sınıfı olan okullarda) yıldır. Eğitimin ilk yıllarında matematik, fizik, kimya ağırlıklı dersler ile birlikte ekonomi, biyoloji ve temel mühendislik dersleri okutulmakta, eğitim ilerledikçe gıda mühendisliği alanına özgü olan yağ teknolojisi, meyve-sebze teknolojisi, hububat teknolojisi, süt teknolojisi, et teknolojisi, gıda maddelerinin ambalajlanması, duyusal analiz, temel işlemler, moleküler biyoloji, mikrobiyoloji, fizikokimya, organik kimya, akışkanlar mekaniği, kütle aktarımı, ısı aktarımı, mühendislik termodinamiği, gıda katkı maddeleri gibi derslere yoğunlaşılmaktadır. Öğrencilere ayrıca gıda sanayisini tanıması, uygulama bilgileri edinmesi ve beceri kazanması amacıyla endüstride staj yaptırılmaktadır. == Gereken nitelikler == Gıda mühendisliği bölümüne girmek isteyen bir kimsenin matematik, biyoloji, fizik ve özellikle kimya ve ekonomi ile ilgili olması gerekir. Ayrıca, gıda mühendisliği temelde disiplinlerarası bir yapı gösterdiğinden bu bölümü tercih eden kişilerin okumayı seven, araştırmaya yönelik çalışmalar yapabilecek, sürekli çalışmayı göze alabilecek ve yenilikleri izleyebilecek bir yapıda olmaları beklenir. == Kazandıkları unvan ve yaptıkları işler == Mezunlar, mezun olduklarında doğrudan gıda mühendisi unvanını almaktadır. Gıda mühendisliği esas itibarıyla ne sadece bir üretici mühendislik dalıdır ne de denetçi dalıdır. Gıdanın üretimiyle "tarladan çatala" (farm to fork) kadar ilgilenebilme, düzeltme, araştırma geliştirme ve toksikolojik risk analizi konularında yetki sahibidir. Bu süreç dahilinde, mühendis, hammadde kabulü analiz sonuçlarıyla yorumlama, hammaddenin üretime dahili, üretim sırasında ve sonrasındaki çıkabilecek sorunların ortadan kaldırılması buna rağmen vuku bulan sorunları çözmek, depolama koşulu ve süresi belirlenmesi, pazarlama, satış ve kalite düzeyi temini, araştırma ve geliştirme (Ar-ge), ürün geliştirme (Ür-ge) gibi bölümlerde yönlendirici, teknik bir yönetici görevi üstlenir. Diğer bir deyişle gıda mühendisliği; kimya mühendisliği, ziraat mühendisliğinin gıda sanayisi alanındaki uygulamalarını karşılayan bir mühendisliktir. Bunların yanı sıra, aldığı mühendislik ve ekonomi eğitimiyle, minimum maliyetle maksimum kar koşullarının optimizasyonunu sağlayabilir. ==Kaynakça==

: Java ya da Cava sözcüğü, aşağıdaki kavramların birisine ilişkin kullanılmış olabilir: == Coğrafya == * Cava adası, Endonezya'da bulunan ve dünyanın en kalabalık adası. * Cava Denizi, adanın kuzeyindeki deniz. * Cava (dil), adada ve dünyanın birçok bölgesinde 75 milyon kişice konuşulduğu tahmin edilen dil. == Biyoloji == * Cava kahvesi, adada yetişen kahve tohumlarından yapılan bir tür kahve. == Bilişim == * Java (programlama dili), dünyanın en yaygın programlama dillerinden biri. Adını, aynı adlı kahveden almıştır. * JavaScript, bir betik dili. Ad benzerliğine karşın diğer Java dili ile ilişkili değildir. *JavaOS, Java programlama dili kullanılarak yazılan işletim sistemi.

Plüton (küçük gezegen tanımı: 134340 Pluto; sembolleri: 16px|⯓ veya 16px|♇), Kuiper Kuşağı'nda bulunan bir cüce gezegendir. Güneş Sistemi'nde bilinen en büyük cüce gezegen ve Neptün ötesi cisim ve doğrudan Güneş etrafında dolanan en büyük on altıncı cisimdir. 2006 yılına dek gezegen olarak sınıflandırılmaktaydı. Plüton, bünyesinde birçok cisim barındıran Kuiper Kuşağı'nın en belirgin üyelerinden biridir. Plüton, diğer Kuiper Kuşağı üyelerine benzer biçimde taş ve buzdan oluşmaktadır ancak bu kuşaktaki cüce gezegenlere nispeten oldukça küçüktür. Kütle ve hacim olarak Ay'ın yaklaşık olarak beşte biri kadardır. Plüton, eksenindeki dış merkezli eğim sayesinde yörüngesinin yaklaşık olarak 1/6'lık bir kısmında Güneş'e Neptün'den daha yakındır. Plüton, 1930'da keşfedildiğinden 2006 yılına kadar, Güneş Sistemi'nin dokuzuncu gezegeni olarak değerlendirilmiştir. 1970'li yıllardan sonra Güneş Sistemi'nin dışında bir cüce gezegen olan 2060 Chiron saptanana kadar küçük bir gezegen olarak düşünülen Plüton'un gezegenlik durumu tartışılmaya başlanmıştır. 20\. yüzyılın sonları ve 21. yüzyılın başlarında Güneş Sistemi'nin dışında Plüton'a benzeyen birçok nesne gözlemlenip 2005'te buna, o sırada Plüton'dan yaklaşık %27 daha büyük olarak değerlendirilen Eris de eklenmiştir. 24 Ağustos 2006'da, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU ya da UAB) Güneş Sistemi'nde bir gezegen olmanın koşullarını tanımlamıştır. Bu tanımlamaya göre Plüton kendi komşu bölgesini gezegenimsilerden temizleyemediği için gezegenlikten çıkartılmış, Eris ve Ceres ile birlikte yeni bir küme olan "Cüce Gezegenler" diğer bir adıyla "Kuiper Kuşağı" sınıfına dahil edilmiştir. Böylece Plüton yeniden sınıflandırılmış, küçük gezegenler dizinine eklenmiş ve astronomik adı yani numarası 134340 olarak değiştirilmiştir. Plüton, bazı araştırmacılar tarafından hâlâ gezegen olarak onaylanmaktadır. Plüton'un en büyük uydusu Charon, Plüton'un yarısı büyüklüğündedir ve bazı bilim insanlarınca ikili sistem olarak gösterilir, çünkü yörüngesi başka bir ağırlık merkezinin içinde yer almaz. IAU tarafından Plüton cüce gezegen sınıfına alınana dek geçen sürede, Charon, Plüton'un uydusu olarak kabul edilmiştir."Pluto and the Developing Landscape of Our Solar System" International Astronomical Union. 27 Ekim 2010 tarihinde erişilmiştir. Plüton'un bilinen iki küçük uydusu daha vardır, bunlar Nix ve Hydra'dır. Bu uydular 2005'te saptanmıştır. Ayrıca New Horizons uzay aracı Plüton'un dağlarının 3.500 metre olduğunu bulmuştur ve uydunun içinde Plüton'u bulan kişinin (Clyde Tombaugh) külleri vardır. Bunun nedeni ise bu kişinin Plüton'a giden uydunun fırlatılışını görmeden önce ölmesidir. == Keşfi == 1840'ta, klasik mekaniğin kullanılmasıyla, Urbain Le Verrier tarafından Uranüs'ün yörüngesindeki kuşkular analiz edildi ve henüz saptanmamış bir gezegen olan Neptün'ün konumu tahmin edildi.Croswell, s. 43 19\. yüzyıldan sonra yapılan gözlemlerde, Uranüs'ün yörüngeleri üzerindeki kuramlar, Neptün'ün ayrı bir gezegen olarak kabul edilmesi konusunu tartışmaya açtı. 1894'te, varlıklı bir Bostonlı olan Percival Lowell, Lowell Gözlemevi'ni kurdu, Lowell'in 1894'te Flagstaff, Arizona'da başladığı astronomik arayışlar sonucunda, Neptün'ün gözlenmesi imkânlı hale geldi ve Neptün Lowell tarafından "X Gezegeni" olarak düşünüldü. Ancak yeni bir X gezegeninin (bilinmeyen gezegen) varlığından daha şüphe ediliyordu. 1909'da, Lowell ve William H. Pickering böyle bir gezegen için çeşitli gök koordinatları önerdi. Lowell'in 1916'daki ölümüne dek yapılan çalışmalardan bir sonuç alınamadı. 19 Mart 1915'te, Lowell Gözlemevi'nde Plüton'un iki fotoğrafının çekilmesine rağmen, bu yeni cisim fark edilemedi. Lowell'in ardından, Constance Lowell'in Percival'le on yıl süren miras hukuku mücadelesi nedeniyle, milyon dolarlık gözlemevi işleyemez duruma geldi. Özetle X Gezegeni 1929'a kadar aranamadı.Croswell, p. 50 Bu tarihten sonra Vesto Melvin Slipher, Clyde Tombaugh'a Plüton'u saptama görevini verdi. Kansas'tan gelen Tombaugh, Lowell Gözlemevi'nde Slipher'in yaptığı çizimlerden etkilendi. Tombaugh iki hafta arayla çekilmiş fotoğraf çiftlerinde sistematik imajlama yoluyla, fotoğrafları karşılaştırarak, herhangi bir nesne değişikliği olup olmadığını araştırdı. Araştırmalarında pırıldaklı karşılaştırıcı kullanıyordu. Bu sistem levhaları hızla aşağı ve yukarı yönlerde değiştirerek değişiklikleri saptama metoduna göre işliyordu ve böylece fotoğraflar arasında konum ve görünüşü değişmiş olan herhangi bir nesnenin deviniminin sanal görüntüsü yaratılabiliyordu. 18 Şubat 1930'da Tombaugh, aynı yılın Ocak 23 ve 29'unda çektiği iki imaj arasında önemli bir görüntü devinimi olduğunu fark etti. 21 Ocak'ta çekilen çözünürlüğü iyi olmayan bir fotoğraf da bu yeni cismi onaylıyordu.Croswell p. 52 Daha sonra yapılan dikkatli gözlemler de bu yeni cismi onayladı ve 13 Mart 1930'da Harvard Üniversitesi Gözlemevi Plüton'un saptandığını duyurdu. == Ad == Bu keşif tüm dünyada yankı uyandırdı. Bu yeni cismi adlandırma hakkına sahip olan Lowell Gözlemevi'ne Atlas'tan Zymal'e kadar 1000'i aşkın isim önerisi geldi. Tombaugh başka bir isim bulunup kalıplaşmadan, bu yeni cismin adlandırılması gerektiğini Slipher'e bildirdi. Slipher önce Zeus adını teklif etti, ardından Percival ve son olarak da kendi ilk adı olan Constance'yi önerdi. Bu öneriler kabul görmedi. Plüton adı o dönemde on bir yaşında Oxfordlu bir öğrenci olan Venetia Burney (1918–2009) tarafından ortaya atıldı. Venetia, gök bilimin yanı sıra klasik mitolojiyle de ilgileniyordu. Plüton'un da muhtemelen karanlık ve soğuk bir gök cismi olduğunu düşündüğü için bu yeni cisme klasik mitolojide yer altı dünyasının tanrısı olarak kabul edilen "Plüton" adını önerdi. Bu fikir Oxford Üniversitesinde eski bir kütüphaneci olan dedesi Falconer Madan ile yaptığı bir sohbet sırasında aklına gelmişti. Madan bu düşünceyi, Profesör Herbert Hall Turner'e aktardı. Turner de bu düşünceyi ABD'deki meslektaşlarına aktardı. Cisim resmî olarak 24 Mart 1930'da kabul edildi. Lowell Gözlemevinin her üyesine üç isimden oluşan küçük bir liste sunuldu ve bu listeden bir ismi seçmeleri istendi. İsim adayları Minerva (başka bir astroitin ismi olarak kabul edildi), Kronos (döneminde pek sevilmeyen bir astronom olan Thomas Jefferson Jackson See tarafından önerildiği için değer yitirdi) ve Plüton'du. Plüton oy birliğiyle seçildi.Croswell pp. 54–55 Bu ad 1 Mayıs 1930'da duyuruldu. Bu duyurunun üzerine dedesi Madan, Venetia'ya 5 paund ödül verdi. == Yörünge ve dönme == sağ|küçükresim|Plüton yörüngesi - ekliptik görünüm. Plüton yörüngesinin bu "yandan görünüşü" (kırmızı) ekliptiğe olan eğilimini göstermektedir. sol|küçükresim|Plüton'un dönüş çizelgesi. Plüton'un yörüngesi görece dış merkezlidir. Tutulum düzlemiyle 17 derecelik bir açı yapar ve günberide 29,7 AB'den (Neptün'ün yörüngesi içinde) günötede 49,5 AB'ye kadar uzanır. Plüton kendi ekseni etrafında 6,39 Dünya gününde döner. Plüton'un ekseni Uranüs ile benzerlik gösterir, yörüngesel eğimi 120° kadardır. Bu yüzden Plüton'daki mevsimsel değişim uç noktalara ulaşır. Plüton'da gün dönümlerinde yüzeyin dörtte biri aydınlıkken kalan kısım karanlıktır; dörtte üçü aydınlıkken ise dörtte biri karanlıktır. Gezegendeki bir yıl 248,3 Dünya yılına karşılık gelir, yani Plüton'un Güneş'in etrafındaki dönüşü yaklaşık 248 Dünya yılı sürer. == X Gezegeni ve Plüton'un gezegen olduğu düşüncesinin ortadan kalkması == Plüton'un küçük oluşu ve yörüngelerindeki çözümsüzlük, Lowell'in X Gezegeni düşüncesi üzerinde kuşkuların ortaya çıkmasına neden oldu. 20. yüzyıl boyunca Plüton'un kütlesi gözden geçirildi. 1978'de, Plüton'un uydusu olan Charon'un keşfiyle Plüton'un kütlesinin ölçümü olası hale geldi. Plüton'un kütlesi Uranüs'ün yörüngelerindeki tutarsızlıklar nedeniyle net hesaplanamasa da kabaca Dünya'nın kütlesinin %0,2'si olarak kabul edildi. Sonraki dönemlerde, X Gezegeni üzerinde Robert Sutton Harrington tarafından önemli çalışmalar yapıldıysa da bu araştırmalar başarısızlıkla sonuçlandı. 1992'de Myles Standish, Voyager 2'nin 1989'da Neptün'e yaptığı uçuşta elde ettiği bilgileri kullanarak Uranüs'ün çekim gücünün Plüton'a etkisini saptadı ve bu bulgu Plüton'un kütlesinde %0,5'lik bir değişime gidilmesi gerektiğini gösterdi. Bu bilgiler, Güneş Sistemi'nde yeni bir X gezegeni olması gerektiği düşüncesini ortadan kaldırdı. Bugüne geldiğimizde, önemli bilim insanlarının çoğu, "X Gezegeni"ni kabul etmemektedir. Bunun yanında, Lowell'in 1915'te konumlandırdığı X Gezegeni'nin verileri; bugün Plüton'un konumlandırılışı ile tutarlılık göstermekte olsa da Ernest W. Brown bunun bir rastlantıdan ibaret olduğunu ortaya koymuştur. Sonuç olarak, "X Gezegeni" Güneş Sistemi'ndeki olması varsayılan dokuzuncu gezegeni ifade eder. Plüton'un yörüngesinin Neptün'e tabii oluşu ve bu gezegenin diğer gezegenlere oranla oldukça küçük olması nedeniyle gezegen olarak görülmemesi, X Gezegeni fikrinin ortadan kalkmasına katkı sağlamıştır. Ayrıca Kuiper Kuşağı'nda 70.000'e yakın plütonsu gök cisminin bulunuşu da Plüton'u yalnızca Kuiper'in bir üyesi olarak görmek gerekliliğini doğurmuştur. Hatta 2005'te keşfedilen Eris adlı cismin, Plüton'dan daha büyük olduğu sonucuna varılmıştır. Tüm bunlardan sonra Plüton, 2006 Prag'da gerçekleştirilen Uluslararası Astronomi Birliği toplantısında gezegenlikten çıkarılmış ve cüce gezegen sınıfına koyulmuştur. Plüton 2008'de alınan yeni bir kararla bu sınıftan da alınarak Plütonumsu sınıfına yerleştirilmiştir. == Fiziksel özellikler == Plüton'un yörünge hızı 4,666 km/s ve kütlesi 1,305×1022 kg'dır. Yüzey sıcaklığı yaklaşık -238 °C'dir. Plüton'un yüzeyinin bu denli soğuk olmasının sonucunda; zaman zaman sahip olduğu ince atmosfer dahi buz tutar. Plüton'un görsel kadri ortalama 15,1 olup, günberide bu rakam 13,65 olur. Plüton'u görüntülemek için yaklaşık 30 cm diyaframlı için teleskoplar kullanılır; çünkü açısal çapı yalnızca 0,11"'dir. Bugün bile, gelişkin teleskopların Plüton'un yüzey ayrıntılarını tam anlamıyla sunduğu söylenemez. Plüton'dan alınan ilk görseller, 1980'li yıllardan sonra gerçekleşmiştir. Plüton'un büyük bir uydusu olan Charon'un keşfi, bu konudaki çalışmaların önünü açmıştır. Böylece Plüton- Charon sistemindeki tutulmalar sırasında, ortalama parlaklığın değişimi gözlenerek, analizler yapılmıştır. Plüton'da parlak bir ışın noktası yayılımı, tutulma sonrası oluşan karanlıktan daha büyük bir ışın farkı doğurur. Bilgisayarlarla yapılan gözlem işlemlerinin birçoğunda, ışın haritaları yaratılır ve bu yöntem sayesinde değişen parlaklık değerleri takip edilebilir. Günümüzde bilgisayar destekli uzay gözlemlerinin önemli bir bölümü, güncel olarak en yüksek görsel çözünürlük kalitesini sunan Hubble Uzay Teleskobu tarafından yapılmakta, bu sayede birçok ayrıntı önemli oranda görüntülenebilmektedir. Bu haritalar, Hubble'nin çektiği görsellerden en uygun piksellerin seçilip, karmaşık bilgisayar işlemleriyle uyarlanmasıyla oluşturulmuştur. Plüton'un yüzeyi 1994 ve 2003-4 yılları arasında değişime uğramış; kuzey kutup bölgesi aydınlanıp, güney kutup bölgesi kararmıştır. Bunun yanında, Plüton'daki kırmızılık derecesi 2000-2002 arasında önemli ölçüde artmıştır. Bu değişimlerin kaynağının -bir yılı 248 Dünya yılına denk gelen bir cisimdeki- mevsimsel değişimlere bağlı olduğu düşünülmektedir. Plüton'un yörünge eğikliğinin ve yörüngesindeki dış merkezliliğin fazla oluşu; bu mevsimsel değişimin hızlanmasını sağlamıştır. Plüton üzerinde yapılan çalışmalar, cisim yüzeyinin yaklaşık %98'ini karbon monoksit ve metanın da eklenmesiyle, nitrojen buzlarının oluşturduğunu ortaya koymuştur. Plüton'un Charon'a bakan yüzeyi daha çok buz haline gelmiş metan içerirken; diğer yüzü daha çok nitrojen ve karbon monoksit buzlarıyla kaplıdır. === Yapı === küçükresim|Plüton yapı teorisi (2006) 1\. Azot buzulları 2\. Buzullar 3\. Kaya Hubble Uzay Teleskobu ile yapılan gözlemler sonucunda, Plüton'un yoğunluğunun 1,8 ilâ 2,1 g/cm3 arasında değiştiği; yapısının %30-%50 arasında buz kütlelerinden, %50-%70 arasında ise kayalardan oluştuğu tahmin edilmektedir. Radyoaktif minerallerin ısı sonucunda ayrışmasıyla kayalarının çözünmesi, buz kütlelerinin oluşmasını sağlamıştır. Bilim insanlarına göre Plüton'un iç yapısı farklılıklar göstermektedir. Kayalıklar, buz örtüsüyle çevrilmiş yoğun bir çekirdeğin etrafını sarmaktadır. Yani Plüton'da manto tabakası buzullardan oluşmaktadır. Yer kabuğunun merkezini oluşturan çekirdeğin çapıysa yaklaşık 1.700 km kadardır. Plüton yüzeyindeki ısınımın devam etmesiyle, manto-çekirdek sınırında 100-180 kilometre kadar kalın; bir yeraltı okyanus tabakası oluşmuştur. === Kütle === Plüton'un kütlesi 1.31×1022 kg'dır. Bu rakam Dünya'nın yaklaşık 0,002'sine tekabül eder; ayrıca çapı 2.306 (+/- 20) km olan Plüton; bu değerde Ay'ın %66'sı kadardır. Plüton'un atmosferi; katı kütlenin küçüklüğünden dolayı kesin olarak tahmin edilememektedir. Önceleri astronomlar, Plüton'un X Gezegeni olduğunu varsaymıştır. Bunun bir sonucu olarak, başlangıçta Plüton'un kütlesi; Uranüs ve Neptün ile olan etkisi çerçevesinde hesaplanmaya çalışılmıştır. 1955'ten başlayarak Plüton'un kütlesiyle ilgili çeşitli veriler ortaya koyulmuş; 1971'deki çalışmalarda Plüton'un kütlesinin kabaca Mars'tan daha küçük olduğu sonucuna varılmıştır.Croswell p. 57 Ayrıca 1976'da, Dale Cruikshank, Carl Pilcher ve David Morrison'un yaptıkları bir araştırmada, ilk kez Plüton'un yansıtabilirlik derecesini belirlemiştir. Bu da Plüton'un zemin sentezindeki metan buzu faktörünü ortaya çıkarmıştır. Bu, Plüton'un parlak bir gezegen olması anlamına gelmiş, bundan dolayı Plüton'un kütlesinin Dünya'nın kütlesinin %1'inden fazla olamayacağı anlaşılmıştır. -Plüton'un yansıtabilirlik derecesi Dünya'nınkinden 1,3-2,0 kat daha büyüktür. 1978'de Plüton'un uydusu olan Charon'un gözlenmesiyle Kepler'in gezegensel hareket yasalarından yararlanılarak, Plüton-Charon sisteminin kütlesinin hesaplanması olanaklı hale gelmiştir. Böylece Charon'un kütleçekim etkisi hesaplanarak, Plüton'un gerçek kütlesi saptanmıştır. Charon'un keşfi uyarlamalı optik çalışmalarına da izin verdiğinden; Plüton'un gerçek çapının hesaplanmasında da önemli rol oynamıştır. Plüton, Güneş sistemi'ndeki karasal gezegenler dikkate alındığında küçük bir kütleye sahiptir. Hatta gezegenlere ait yedi uydudan da daha hafiftir. Kütlece Plüton'dan büyük olan uydular: Ganymede, Titan, Kalisto, İo, Ay, Europa ve Triton'dur. Plüton'un çapı bir cüce gezegen olan Ceres'ten yaklaşık iki kat daha uzundur. Bu oran, iki cismin kütlesel orantısında da yaklaşık olarak geçerlidir. 2005'te keşfedilen bir cüce gezegen olan Eris'in mi, yoksa Plüton'un mu çapının daha büyük olduğu tartışmalı bir konu olmakla birlikte; kütlesel olarak Plüton'un Eris'ten bir miktar büyük olduğu saptanmıştır. (Franck Marchis, 2010-11-08'de) === Atmosfer === Plüton'un atmosferi; yüzeyindeki buz kütlelerini oluşturan nitrojen, karbon monoksit ve metan gazlarıyla çevrilidir. Plüton'un yüzey basıncı 6,5-24 μbar değerleri arasında değişmektedir. Cismin yörüngesi; atmosferi üzerinde büyük bir etki yaratır. Bunun bir sonucu olarak, Plüton'un Güneş'e olan uzaklığı arttıkça, atmosferinde buz kütleleri oluşur; hatta oluşan bu kütleler yüzeye doğru düşer. Plüton Güneş'e yaklaştıkça, cismin katı yüzeyinin sıcaklığı artar. Böylece buzlar süblimleşmiş gazlar haline gelir. Yani sera etkisinin tersinde bir hareket oluşur ve yüzeydeki buharlaşma sonucu atmosferde yoğunluk meydana gelir. Oluşan süblimleşme sonucunda ise cismin yüzeyi soğur. Araştırmacılar, bu soğumayla Plüton'daki sıcaklığın 43 K (−230 °C) kadar olduğunu saptamıştır. Güçlü bir sera gazı olan metanın varlığıyla, Plüton atmosferinde oluşan sıcaklık terselmesi sonucunda; Plüton yüzeyinden 10 km yukarı çıkıldığında sıcaklık yaklaşık 36 K daha fazla ölçülür, bununla birlikte cismin alt atmosferindeki metan yoğunluğu, üst atmosferinden daha fazladır.E. Lellouch, B. Sicardy, C. de Bergh (2009). "Pluto's lower atmosphere structure and methane abundance from high-resolution spectroscopy and stellar occultations " (baskı). Astronomy & Astrophysics. == Uydular == küçükresim|sağ|Plüton sistem diyagramı: Plüton, Niks, Hidra ve Charon Plüton beş doğal uyduya sahiptir: ilk keşfedileni Charon 1978'de James W. Christy tarafından keşfedilmiştir. Diğer küçük uyduları olan Niks ve Hidra ise 2005'te saptanmıştır.Guy Gugliotta. "Possible New Moons for Pluto ." Washington Post. 1 Kasım, 2005. 10 Ekim, 2006'da erişilmiştir. Ayrıca, Plüton-Charon sistemi Güneş Sistemi'nin birkaç ikili sisteminin en büyüğü olması bakımından dikkate değerdir. 2011 Temmuz'unda Hubble Uzay Teleskobu tarafından çapı 13 ile 34 km arasında olan Kerberos adında 4. uydu keşfedilmiştir. 7 Temmuz 2012'de Styx isimli 5. uydu da keşfedilmiştir. Çapı yaklaşık 10–25 km. arası olarak tespit edilmiştir. Plüton'un uyduları, diğer gözlemlenen sistemler göz önüne alındığında Plüton'a oldukça yakındır. Bu özelliğinden dolayı Plüton sistemi, araştırmacılar tarafından: "Son derece yoğun ve büyük ölçüde boş" bir sistem olarak nitelendirilir. Plüton sistemiyle Ay'ın karşılaştırılması. Ad Resim Saptanma Yıl Çap (km) Kütle (kg) Yörünge yarıçapı (km) (barisentrik) Yörünge dönümü (d) Plüton center 1930 2,306 (%66 Ay) 13,050 (%18 Ay) 2,040 (%0,6 Ay) Charon center , 1978 1,205 (%35 Ay) 1,520 (%2 Ay) 17,530 (%5 Ay) 6.3872 (%25 Ay) Styx — 2012 10-25 ? ~47 Nix 2005 91 4 48,708 24.856 Kerberos — 2011 13-34 ? ~59 32.1 ± 0.3 Hydra 2005 114 8 64,749 38.206 Niks ve Hidra'nın kütlesinde gözenekli/buzlu yoğunluk 1.0 g/cm3 olarak kabul edilmektedir. == Galeri == ===Videolar=== == Kaynakça == Kategori:Güneş Sistemi Kategori:Uzay aracının ziyaret ettiği küçük gezegenler Plüton Kategori:Plütinolar Kategori:Cüce gezegenler

== Olaylar == * 1777 - Yıldızları ve şeritleri olan ilk ABD bayrağı, Kongre tarafından Amerika Birleşik Devletleri bayrağı olarak kabul edildi. (Önceki bayrakta yıldızların olduğu bölümde İngiltere bayrağının renkleri bulunuyordu) * 1789 - Darıdan damıtılarak yapılan ilk viski, Amerikalı din adamı vaiz Elijah Craig tarafından üretildi. Bu tür viskiye Bourbon adı verildi, çünkü bu din adamı Kentucky'nin Bourbon ilçesinde yaşıyordu. * 1830 - Fransa, Cezayir'i sömürgeleştirmeye başladı: İlk adımda Sidi Ferruch şehrine 34000 asker çıkardı. * 1839 - Jandarma Teşkilatı kuruldu. Teşkilatın ilk nizamnamesi olan Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi yürürlüğe konuldu. * 1846 - Meksika-Amerika Savaşı sırasında Kaliforniya Cumhuriyeti, Meksika'dan bağımsızlığını ilan etti. * 1900 - Hawaii, Amerika Birleşik Devletleri'ne katıldı. * 1909 - Dernek kurma özgürlüğüne ilişkin ilk yasa olan "İçtimaatı Umumiye Kanunu" kabul edildi. * 1925 - Göztepe SK kuruldu. * 1926 - Brezilya, Milletler Cemiyeti'nden ayrıldı. * 1935 - Etibank Genel Müdürlüğü kuruldu. * 1935 - Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi kurulmasına ilişkin yasa, TBMM'de kabul edildi. * 1935 - Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi. * 1937 - Hatay Devleti'nin bağımsızlığı, TBMM'de onaylandı. * 1940 - Alman Birlikleri Paris’e girdi. * 1949 - Vietnam Devleti kuruldu. * 1951 - İlk ticari bilgisayar olan UNIVAC I tanıtıldı ve ilk makine "ABD Nüfus Müdürlüğü"ne tahsis edildi. (İkincisini Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri alacaktır.) * 1952 - İlk nükleer denizaltı olan USS Nautilus'un omurgası kızağa kondu. * 1964 - Nelson Mandela, ömür boyu hapse mahkûm edildi. * 1966 - Vatikan, "index librorum prohibitum" adı verilen yasaklı kitaplar listesini yürürlükten kaldırdığını duyurdu. Liste, ilk kez 1557'de oluşturulmuştu. * 1977 - Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, Hükûmet kurma görevini CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'e verdi. * 1982 - Arjantin güçleri, Falkland Adaları'nda Birleşik Krallık birliklerine teslim oldu. * 1985 - Fransa, Almanya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg, Schengen Antlaşması'nı imzaladılar. * 1989 - Kapalı yerlerde sigara içilmesi ile sigara reklamı ve kampanyası yasaklandı. * 2000 - İtalya'da affedilen ve Abdi İpekçi suikastı ile gasptan iadesi kararlaştırılan Mehmet Ali Ağca, Türkiye'ye getirildi. * 2001 - Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan'ın 1996'da oluşturdukları "Şanghay Beşlisi" adlı yapılanmaya, Özbekistan'ın da katılmasıyla Şanghay İşbirliği Örgütü kuruldu. * 2014 - Ukrayna Hava Kuvvetleri'ne ait bir İlyuşin İl-76 nakliye uçağı, Lugansk Halk Cumhuriyeti güçleri tarafından vuruldu, uçakta bulunan 49 kişi öldü. * 2018 - 21. FIFA Dünya Kupası organizasyonu olan 2018 Dünya Kupası başladı. == Doğumlar == * 1521 - Takiyüddin, Türk hezârfen, gök bilimci, mühendis ve matematikçi (ö. 1585) * 1529 - II. Ferdinand, Avusturya dükü (ö. 1595) * 1736 - Charles Augustin de Coulomb, Fransız fizikçi (ö. 1806) * 1811 - Harriet Beecher Stowe, Amerikalı yazar (ö. 1896) * 1823 - Pyotr Lavrov, Rus sosyalist düşünür (ö. 1900) * 1827 - Charles Gumery, Fransız heykeltıraş (ö. 1871) * 1832 - Nikolaus August Otto, Alman makine mühendisi (ö. 1891) * 1864 - Alois Alzheimer, Alman sinir hastalıkları uzmanı (ö. 1915) * 1868 - Karl Landsteiner, Avusturya kökenli Amerikalı immünolog ve patolog (ö. 1943) * 1881 - Kaptanzade Ali Rıza Bey, Türk söz yazarı ve besteci ("Yıldızların Altında" ve "Efem" şarkılarının) (ö. 1934) * 1895 - José Carlos Mariátegui, Perulu siyasal önder ve yazar (Marksist tarihsel maddeciliği Peru'nun toplumsal çözümlemesine uygulayan ilk aydın) (ö. 1930) * 1899 - Selim Sarper, Türk siyasetçi (ö. 1968) * 1910 - William Hanna, Amerikalı prodüktör (ö. 2001) * 1917 - Lise Nørgaard, Danimarkalı gazeteci, yazar ve senarist (ö. 2023) * 1921 - Martha Greenhouse, Amerikalı oyuncu (ö. 2013) * 1928 - Ernesto Che Guevara, Arjantinli devrimci (ö. 1967) * 1933 - Jerzy Kosiński, Polonya asıllı Amerikalı yazar (ö. 1991) * 1934 - Mieke Telkamp, Hollandalı şarkıcı (ö. 2016) * 1945 - Coşkun Göğen, Türk sinema oyuncusu * 1946 - Donald Trump, Amerikalı iş insanı, siyasetçi, yönetici ve yazar * 1949 - Alan White, İngiliz müzisyen (ö. 2022) * 1955 - Perihan Savaş, Türk oyuncu * 1959 - Marcus Miller, Amerikalı bas gitarcı ve caz müzisyeni * 1961 - Boy George, İrlanda asıllı İngiliz pop müzik sanatçısı besteci ve söz yazarı * 1966 - Traylor Howard, Amerikalı oyuncu * 1966 - Eva Lind, Avusturyalı soprano * 1969 - Michael Gerber, Amerikalı yazar * 1969 - Steffi Graf, Alman tenisçi * 1970 - Thomas Mack Lauderdale, Amerikalı piyanist. Daha çok kendi kurduğu grubu Pink Martini ile bilinir. * 1970 - Ray Luzier, Alman müzisiyen * 1970 - İlgar Memmedov, Azeri Politikacı * 1971 - Alfred Freddy Krupa, Hırvat ressam * 1972 - Matthias Ettrich, Alman bilgisayar mühendisi * 1973 - Ceca, Sırp şarkıcı * 1974 - Chloe Black, Amerikalı pornografik film oyuncusu * 1976 - Igor Lukšić, Karadağlı siyasetçi * 1976 - Massimo Oddo, İtalyan futbolcu (Dünya Kupası ve Şampiyonlar Ligi şampiyonluğu kazanan) * 1977 - Consequence, Amerikalı rapçi * 1977 - Duncan Oughton, Yeni Zelandalı millî futbolcu ve teknik direktör * 1978 - Diablo Cody, Amerikalı senaryo yazarı ve Oscar Ödülü sahibi * 1978 - Nikola Vujčić, Hırvat millî eski basketbolcu * 1981 - Elano Blumer, Brezilyalı futbolcu * 1982 - Lang Lang, Çinli konser piyanisti * 1983 - Louis Garrel, Fransız oyuncu * 1983 - Şebnem Kimyacıoğlu, Türk millî eski basketbolcu ve avukat * 1983 - James Moga, Güney Sudanlı millî futbolcu * 1984 - Siobhán Donaghy, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı * 1984 - Zuzana Smatanová, Slovak pop- rock şarkıcısı * 1985 - Gundars Celitans, Leton voleybolcu * 1985 - Marvin Compper, Alman eski futbolcu * 1987 - Mohamed Diamé, Senegalli millî futbolcu * 1988 - Victoire Du Bois, Fransız oyuncu * 1988 - Kevin McHale, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı * 1988 - Lucca Staiger, Alman profesyonel basketbolcu * 1989 - Lucy Hale, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı * 1989 - Madison Ivy, Alman kökenli Amerikalı çıplak model ve porno yıldızı * 1989 - Cory Higgins, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1989 - Joao Rojas, Ekvadorlu futbolcu * 1990 - Regina Todorenko, Rus ve Ukraynalı şarkıcı, oyuncu ve sunucu. * 1991 - André Carrillo, Perulu millî futbolcu * 1991 - Kostas Manolas, Yunan millî futbolcu * 1992 - Ben Halloran, Avustralyalı millî futbolcu * 1992 - Daryl Sabara, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı * 1993 - Gunna, Amerikalı rapçi, şarkıcı ve şarkı sözü yazarı * 1994 **Belén Alderete, Paraguaylı manken **Metin Sevinç, Türk oyuncu * 1998 - Hachim Mastour, İtalya doğumlu Fas asıllı futbolcu * 1999 - Chou Tzu-yu, Güney Kore merkezli Tayvanlı şarkıcı * 2000 - RJ Barrett, Kanadalı profesyonel basketbol oyuncusu == Ölümler == * 767 - Ebû Hanîfe, Hanefi mezhebinin kurucusu (d. 699) * 847 - I. Methodios, 4 Mart 843 ile 14 Haziran 847 tarihleri arasında Rum Ortodoks patriği * 1642 - Saskia van Uylenburgh, Hollandalı ressam Rembrandt van Rijn'in eşi (d. 1612) * 1662 - Genç Henry Vane, Massachusetts Körfez Kolonisi valisi (d. 1613) * 1746 - Colin Maclaurin, İskoçyalı matematikçidi (d. 1698) * 1837 - Giacomo Leopardi, İtalyan şair, düşünür, deneme yazarı ve dil bilimci (d. 1798) * 1868 - Aleksandr Ostrovski, Rus gerçekçiliğinin en büyük temsilcilerinden oyun yazarı (d. 1823) * 1883 - Edward FitzGerald, İngiliz şair ve yazar (d. 1809) * 1914 - Adlai Stevenson I, 23. Amerika Birleşik Devletleri başkan yardımcısıdır (d. 1835) * 1920 - Max Weber, Alman sosyolog (d. 1864) * 1923 - Aleksandar Stamboliyski, Bulgar Halk Çiftçi Birliği'nin başkanı (d. 1879) * 1926 - Mary Cassatt, Amerikalı ressam (d. 1844) * 1928 - Emmeline Pankhurst, İngiliz kadın hakları savunucusu (d. 1858) * 1936 - Gilbert Keith Chesterton, İngiliz yazar (d. 1874) * 1946 - John Logie Baird, İskoç mühendis (d. 1888) * 1946 - Jorge Ubico, Guatemala eski devlet başkanı (d. 1878) * 1968 - Salvatore Quasimodo, İtalyan yazar, şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1901) * 1972 - Dündar Taşer, Türk asker, 27 Mayıs darbecisi ve Millî Birlik Komitesi üyesi (d. 1925) * 1976 - Knud, X. Christian ve Mecklenburg Düşesi Alexandrine'nin küçük oğlu ve çocuğu (d. 1900) * 1979 - Ahmed Zahir, Afgan şarkıcı-şarkı yazarıdır (d. 1946) * 1986 - Jorge Luis Borges, Arjantinli şair (d. 1899) * 1986 - Alan Jay Lerner, Amerikalı söz yazarıdır (d. 1918) * 1989 - Christopher Bernau, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu (d. 1940) * 1991 - Peggy Ashcroft, İngiliz aktris ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1907) * 1994 - Ahmet Kostarika, Türk sinema oyuncusu (d. 1927) * 1994 - Henry Mancini, Amerikalı besteci ve aranjör (d. 1924) * 1995 - Roger Zelazny, Polonyalı- Amerikalı yazar (d. 1937) * 2000 - Attilio Bertolucci, İtalyan şair ve yazar (d. 1911) * 2007 - Kurt Waldheim, Avusturyalı politikacı ve devlet adamı (d. 1918) * 2008 - Avni Anıl, Türk bestekâr (d. 1928) * 2011 - Milivoj Ašner, Hırvatistan Bağımsız Devleti'nde polis şefi (d. 1913) * 2013 - Dennis Burkley, Amerikalı oyuncu (d. 1945) * 2013 - Ethem Sarısülük, Ankaralı kaynak işçisi (d. 1986) * 2014 - Alex Chandre de Oliveira, Brezilyalı eski futbolcu (d. 1977) * 2015 - Zito, Brezilyalı eski millî futbolcu (d. 1932) * 2016 - Ann Morgan Guilbert, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu (d. 1928) * 2017 - Luis Abanto Morales, Perulu şarkıcı ve müzisyen (d. 1923) * 2018 - Stanislav Govoruchin, Sovyet-Rus film yönetmeni, aktör ve senarist (d. 1936) * 2018 - Ettore Romoli, İtalyan siyasetçi (d. 1938) * 2019 - Roger Béteille, Fransız uçak mühendisi (d. 1921) * 2019 - Ergün Uçucu, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (d. 1940) * 2020 - Elsa Joubert, Güney Afrikalı "Sestigers Afrikaans" lehçesinde yazan kadın yazar (d. 1922) * 2020 - Noel Kelly, Avustralyalı eski ragbi birliği oyuncusu ve antrenör (d. 1936) * 2020 - Pierre Lumbi, Kongo Demokratik Cumhuriyeti politikacısı (d. 1950) * 2020 - Aarón Padilla Gutiérrez, Meksikalı millî futbolcu (d. 1942) * 2020 - Sushant Singh Rajput, Hint aktör, dansçı ve hayırsever (d. 1986) * 2020 - Haroldo Rodas, Guatemalalı ekonomist, politikacı ve diplomat (d. 1946) * 2020 - Raj Mohan Vohra, Hindistan Ordusu Generali (d. 1932) * 2020 - Tevfik el- Yasiri, Iraklı askeri subay ve politikacı (d. ?) * 2021 - Lisa Banes, Amerikalı aktris (d. 1955) * 2021 - Gündoğdu Duran, Türk besteci ve güfte yazarı (d. 1937) * 2021 - Mburumba Kerina, Namibyalı siyasetçi, çiftçi, akademisyen ve yazar (d. 1932) * 2021 - Dinah Shearing, Avustralyalı aktris (d. 1926) * 2021 - Selçuk Tekay, Türk besteci ve keman sanatçısı (d. 1953) * 2022 - Gabino Díaz Merchán, İspanyol Roma Katolik başpiskopos, ilahiyatçı ve filozof (d. 1926) * 2022 - Hermann Fillitz, Avusturyalı sanat tarihçisi (d. 1924) * 2022 - Joel Whitburn, Amerikalı bir yazar ve müzik tarihçisidir (d. 1939) == Tatiller ve özel günler == * Dünya Gönüllü Kan Bağışçıları Günü *0614 14

Celâl Yalınız (d. Mart 1886 – ö. 6 Haziran 1962), Türk düşünür, nihrir. Sakallı Celâl olarak bilinir. II. Abdülhamid dönemi Bahriye Nazırı Amiral Hüseyin Hüsnü Paşa'nın oğludur. Galatasaray Sultanisi 'nden öğrencisi ve hayranı olduğu Tevfik Fikret'in, "Hak bellediğin bir yola yalnız gideceksin" dizesinde ifade edilen prensibe ne pahasına olursa olsun, hayatı boyunca sadık kalmıştır. Hamdullah Suphi ile sınıf arkadaşıydı. Mustafa Satı Bey ile akrabalığı vardır. Tevfik Fikret aracılığıyla iyi derece Fransızca bildiği için Sorbonne Koleji'ne gönderilmiştir. Hareket Ordusu'na katılmışlığı vardır. Subay abisi sultana karşı geldiği için sürgüne gönderildi. Diğer abisi ise bir kaza sonucu öldü. Üsküp'e Fransızca öğretmeni olarak gönderildi. 1950'lerde protesto etme amacıyla valilik binasının önünü süpürürken o sırada oradan Rasih Nuri İleri ile hocası Profesör Kerim Erim geçmektedir. O günü İleri şöyle anlatır; “Profesör Kerim Erim bir anda fırlayıp yerleri süpüren sakallı bir çöpçünün elini öpmeye başladı.’’ Kendisi yazılı bir eser bırakmamış ama her biri birer eser olan insanlar bırakmıştır arkasında. Yakın arkadaşları arasında Yusuf Ziya Ortaç, Celâl İleri, Ahmet Haşim, "öğrencim" de dediği Nâzım Hikmet, Ordinaryüs Matematik Profesörü Ali Yar, Haldun Taner ve Ali Sami Yen; çevresindekiler arasında Nurullah Ataç, Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Ahmet İsvan, Kazım Taşkent gibi çeşitli isimler ile Melih Cevdet Anday, Orhan Veli gibi pek çok şair ve yazar yer alır. Sakallı Celâl'den günümüze kalan ne kadar bilgi, belge ve tanıklık varsa, a'dan z'ye bulunabilecek "tek kaynak", gazeteci-yazar Orhan Karaveli tarafından yazılmış olan "Sakallı Celâl - Bir 'Bilinmeyen Ünlü'nün Yaşam Öyküsü" adlı belgesel ve 230 sayfalık kitaptır. (Pergamon, 1. baskı Mayıs 2004, 4. baskı Haziran 2004) Celâl Yalınız, beyin kanaması nedeniyle ölmüştür. Çok sevdiği hocası Tevfik Fikret'in yanına Aşiyan Mezarlığı´na defnedilmiştir. == Kaynakça == Kategori:1886 doğumlular Kategori:Türk filozoflar Kategori:Galatasaray Lisesinde öğrenim görenler Kategori:1962 yılında ölenler Kategori:Aşiyan Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:Beyin kanamasından ölenler

Bulanık mantık, bulanık eseme ya da puslu mantık, 1965 yılında Lütfü Aliasker Zade'nin yayınladığı bir makalenin sonucu oluşmuş bir mantık yapısıdır. Bulanık mantığın temeli bulanık küme ve alt kümelere dayanır. Klasik yaklaşımda bir nesne ya kümenin elemanıdır ya da değildir. Matematiksel olarak ifade edildiğinde nesne küme ile olan üyelik ilişkisi bakımından kümenin elemanı ise "1", kümenin elemanı değilse "0" değerini alır. Bulanık mantık klasik küme teorisinin genişletilmesidir. Bulanık küme'de her bir nesnenin bir üyelik derecesi vardır. Nesnenin üyelik derecesi, (0, 1) aralığında herhangi bir değer olabilir ve üyelik fonksiyonu M(x) ile gösterilir . küçükresim|300px Örneğin; normal oda sıcaklığını 23 derece olarak kabul edersek klasik küme kuramına göre 23 derecenin üzerindeki sıcaklık derecelerini sıcak olarak kabul ederiz ve bu derecelerin sıcak kümesindeki üyelik dereceleri "1" olur. 23 altındaki sıcaklık dereceleri ise soğuktur ve sıcak kümesindeki üyelik dereceleri "0" olur. Soğuk kümesini temel aldığımızda bu değerler tersine döner. Bulanık küme yaklaşımında üyelik değerleri [0,1] aralığında değerler almaktadır. Örneğin 14 derecelik sıcaklık için üyelik derecesi "0", 23 sıcaklık derecesi için üyelik değeri "0,25" olabilir. Klasik kümelerin aksine bulanık kümelerde elemanların (nesnelerin) üyelik dereceleri [0, 1] aralığında sonsuz sayıda değişebilir. Bunlar üyelik derecelerinin devamlı ve aralıksız bütünüyle bir kümedir. Kesin kümelerdeki soğuk-sıcak, hızlı-yavaş, aydınlık- karanlık gibi ikili değişkenler, bulanık kümelerde biraz soğuk, biraz sıcak, biraz karanlık gibi esnek niteleyicilerle genişletilerek gerçek dünya problemlerine benzetilir. Kesin kümelerden farkı ise böyle bir çatıda bilginin kaynağındaki küme üyeliğinin, kesin tanımlanmış ön koşullarının olmayışı ve değişkenlerin belli bir aralıkta bulunmasıdır. Bir şeyin varlığı kendisine ait bir isimle doğar. Evrendekilerin tamamı hem (ya) tek (1) hem de (ya da) sonsuz eksi tektir (sonsuz -1). Klasik mantık ile bulanık mantık arasındaki temel farklılıklar : Klasik Mantık Bulanık Mantık A veya A Değil A ve A Değil Kesin Kısmi Hepsi veya Hiçbiri Belirli Derecelerde 0 veya 1 0 ve 1 Arasında Süreklilik İkili Birimler Bulanık Birimler == Yapay zekâ uygulaması olarak bulanık mantık == Bulanık mantık bir yapay zekâ uygulaması oluşturma prensibidir. Bulanık mantıkta temel olan bir sonuca varmaktır. Normal bir programın yapısı: * Temel girdiler → Program → Sabit bir sonuç şeklindedir. Oysaki bir bulanık mantık uygulaması: * Sayısı belli olmayan veri yığını → Program → Girdilere ve varsayıma göre değişken bir veya birden fazla sonuç şeklindedir. Bir bulanık mantık uygulamasındaki sonuç, aynı girdiler olsa bile değişik bir sonuç döndürebilir ve bir öbek halinde veriyi alabilir. Bulanık mantıktaki özellik bunun haricinde verilen verilerin örnekleme mantığı ile alınması ve tümü simgelediği varsayımı yapılması ve buna göre bir olasılık değerinin elde edilmesidir. == Yapay zekâda bulanık mantık uygulamaları == Bulanık mantık, kesin çıktıyı elde etmek için girdi olasılıklarının seviyeleri üzerinde çalışır. Küçük mikro denetleyicilerden büyük, ağa bağlı, iş istasyonu tabanlı denetim sistemlerine kadar çeşitli boyut ve yeteneklere sahip sistemlerde uygulanabilir. Bulanık mantık, donanım, yazılım veya her ikisinin bir kombinasyonunda uygulanabilir. Bulanık mantık ticari ve pratik amaçlar için kullanışlıdır; makineleri ve tüketici ürünlerini kontrol edebilir, doğru akıl yürütmeyebilir, ancak kabul edilebilir mantık yürütebilir. Bulanık mantık, ayrıca mühendislikteki belirsizlikle başa çıkmaya yardımcı olur. == Bulanık mantığın kullanıldığı alanlar == Bulanık mantık için temel uygulama alanları aşağıdaki gibidir: === Otomotiv sistemleri === * Otomatik Şanzımanlar * Dört tekerli taşıtlar * Araç ortam kontrolü === Tüketici elektroniği ürünleri === * Hi-Fi sistemleri * Fotokopi makineleri * Fotoğraf makineleri ve video kameralar * Televizyonlar === Beyaz eşyalar ve ev aletleri === * Mikrodalga fırınlar * Buzdolapları * Tost makineleri * Elektrikli süpürgeler * Çamaşır makineleri === İklimlendirme ürünleri === * Klimalar / Kurutucular / Isıtıcılar * Hava nemlendiriciler == Bulanık mantık sistemlerinin avantajları == * Bulanık akıl yürütme içindeki matematiksel kavramlar çok basittir. * Bulanık mantığın esnekliğinden dolayı, sadece kurallar ekleyerek veya silerek bir FLS’yi (bulanık mantık sistemi) değiştirebilirsiniz. * Bulanık Mantık Sistemleri kesin olmayan, bozuk, gürültülü giriş bilgileri alabilir. * FLS’lerin oluşturulması ve anlaşılması kolaydır. == Bulanık mantık sistemlerinin dezavantajları == * Bulanık sistem tasarımına sistematik bir yaklaşım yoktur. * Sadece basit olduklarında anlaşılabilirler. * Yüksek doğruluk gerektirmeyen problemler için uygundurlar. == Ayrıca bakınız == * Bulanık Küme * Mantık * Matematiksel Mantık * Semantik * Yapay zekâ * Bulanık mimari mekân analizi == Kaynakça == * İBRAHİM, Ahmad M. (2006), Gömülü Sistemlerde Bulanık Mantık, Bileşim Yayınları, 198 s. * ÖZLEM, Doğan (2000), Mantık Klasik/Sembolik Mantık, Mantık Felsefesi, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 398 s. * ŞEN, Zekai (2003), Modern Mantık, Bilge Kültür Sanat, 168 s. * ŞEN, Zekai (2004), Mühendislikte Bulanık Mantık ile Modelleme Prensipleri, Su Vakfı, 190 s. == Dış bağlantılar == * Bulanık Mantık ve Bulanık Kontrol İngilizce * BUMAT (Bulanık Mantık ve Teknolojisi Kulübü) * Burhan Türkşen'le Bulanık Mantık Üzerine Söyleşi * İnternet Ortamında Mantık Araştırmaları Kaynakları * Vural, Mehmet (2002) “Düşünce Tarihinde Mantık: Aristoteles Mantığından Bulanık Mantığa”, Kutadgubilig, İstanbul, sayı 2 * Puslu Mantık ve Teknoloji * Bulanık Mantık (Fuzzy Logic) nedir, nasıl çalışır, tarihi Kategori:Mantık Kategori:Felsefe

Delphi, Object Pascal'ı temel alan bir olaya dayalı programlama dili ve masaüstü, mobil, web ve konsol yazılımları için tümleşik geliştirme ortamıdır (IDE). Delphi, 2008 yılından beri Embarcadero Technologies tarafından geliştirilmektedir. Delphi'nin derleyicileri Windows, macOS, iOS, Android ve Linux (sadece x64) için kodlar üretebilir. Delphi, Code Insight kod editörü, Error Insight gerçek-zamanlı hata yakalama ve diğer özelliklere sahiptir. Başlıca özellikleri; refactoring; VCL (yerel Windows) ve FMX (çoklu-platform, her platform için kısmi yerel); mobil platformlar dahil tüm platformlar için entegre edilmiş debugger; kaynak kod kontrolü (SVN, git ve Mercurial); üçüncü- parti bileşenleri destekleyen RAD Studio'nun bir parçasıdır. Çok güçlü veritabanı desteğine sahiptir. Delphi, derleme hızı açısından dikkat çekici bir hıza sahiptir. C# ve Swift gibi yaygın dillerin aksine, bir milyon satırlık Delphi projesi saniyeler içerisinde derlenebilir. 170,000 satırdan oluşan test projesini saniyeler içinde derlemiştir. Aktif geliştirilmeye devam edilmektedir ve her altı ayda bir yeni özellikler ve düzenlemeler ile yeni sürümü yayınlanmaktadır. Özgün Delphi Borland tarafından hızlı uygulama geliştirme aracı olarak Windows platformu için geliştirilmiştir ve Turbo Pascal'ın yerini almıştır. Delphi var olan dile tam nesne merkezli programlama özellikleri eklemiş ve dilin kullanımı, geliştirilmesi ve desteklenmesi artmıştır. Modern dil özelliklerinden sayılan jenerikler ve anonim metodların yanı sıra string tipleri ve yerel COM port desteği ile özellikleri geliştirilmiştir. 2006 yılında, Borland'ın yazılım geliştirme araçları CodeGear firmasına transfer edilmiş, daha sonra firma Embarcadero Technologies tarafından 2008 yılında satın alınmıştır. 2015 yılında Embarcadero, Idera firması tarafından satın alındı fakat Embarcadero markası adı altında ürünlerin geliştirilmesine devam edildi. 29 Ağustos 2016'da Embarcadero Delphi Ürün Müdürü Marco Cantu, yazdığı blog yazısı ile Delphi'nin Linux'a doğrudan desteğinin verildiğini duyurdu. "Delphi, 25 yılını dolduran Linux'u tebrik etmeye geliyor" isimli yazısında Cantu, birkaç görsel paylaştı. Projenin kod adının Godzilla olduğunu ve PlatformAssistant Sunucusu ile Ubuntu işletim sisteminde derlenmiş Pascal kodlarını paylaştı. == Tarihçe == Borland Delphi Delphi (daha sonra Delphi 1 olarak bilinir) 16-bit Windows 3.1 için 1995'te piyasaya sürüldü ve Hızlı Uygulama Geliştirme (RAD) araçları olarak bilinenlerin ilk örneklerinden biriydi. == Kaynakça == Kategori:Kullanıcı arayüzü oluşturucuları

Haziran; Jülyen ve Gregoryen takvimlerine göre yılın altıncı ayıdır. 30 gün çeken ayların ikincisi ve 31 günden az olan beş aydan üçüncüsüdür. Kuzey yarımkürede yılın en uzun gündüzünün yaşandığı yaz gündönümü ve güney yarımkürede yılın en uzun gecesinin yaşandığı kış gündönümü bu ayda gerçekleşir. 1 Haziran tarihi meteorolojik olarak yerkürenin kuzeyi için Kasım ayına kadar devam edecek olan yaz mevsiminin, güneyi içinse kış mevsiminin başlangıcı sayılır. Aynı yıl içinde diğer aylardan hiçbiri Haziran ile aynı gün başlamaz. Bu özellik yalnızca Haziran ve Mayıs aylarına özgüdür. Ayrıca; Haziran ayı daima Mart ayıyla aynı gün biter ve bu ayın başladığı gün, bir sonraki yılda Şubat ayının başlayacağı güne denk düşer. Artık yıllar haricinde önceki senenin Eylül ve Aralık aylarıyla aynı gün başlayıp yine Eylül ile aynı günde biter. Artık yıllarda ise başlangıç günü bir önceki yılın Nisan ve Temmuz aylarıyla; bitişi ise Nisan ayıyla aynı güne denk gelir. == Etimoloji == Türkçede ve Türkiye'de kullanılan resmi takvim sisteminde "Haziran" olarak zikredilen ayın kökeni, Süryanicede 'sıcak' anlamına gelen "Hazıran" sözcüğüne dayanır. Fakat özellikle Karadeniz Bölgesi'ndeki Rize, Trabzon, Giresun, Akçaabat, Artova ve Niksar gibi yerleşim bölgelerinde, yerel halkın Haziran ayına "kiraz ayı" dediği bilinmektedir. Benzer şekilde Tofalar, Gagavuzlar ve Ahıska Türkleri de bu aya kiraz ismini vermişlerdir. Azerbaycan ve Özbekistan'da "iyun", Kazakistan'da "kökek", Kırgızistan'da "teke" ve "çilde", Türkmenistan'da ise "oğuz" adıyla bilinir. Öte yandan; Hint-Avrupa dil ailesinin konuşulduğu pek çok ülkede, Roma mitolojisinde Jüpiter'in karısı ve evlilik tanrıçası olan Juno'nun (Latince: Junius) ismi bu ayı betimlemek için kullanır. == Olaylar == * Bu ayın 21. gününde gündönümü oluşmaktadır. Kuzey yarım kürede Yaz Gündönümü, güney yarım kürede ise Kış Gündönümü yaşanmaktadır. * Ayın ikinci Pazar günü Belçika'da, üçüncü Pazar günü ise Amerika Birleşik Devletleri, Hollanda, İngiltere ve Kanada ve Türkiye'de Babalar Günü olarak kutlanmaktadır. == Kaynakça ==

Ahmet Piriştina (8 Nisan 1952, Buca, İzmir - 15 Haziran 2004, İzmir), Türk siyasetçi. 1999 ve 2004 yılları arasında İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı görevini sürdürmüştür.https://www.izmir.bel.tr/tr/Haberler/izmirliler-buyuk- baskanlarini-unutmadi/1673/156 == İlk yılları == 8 Nisan 1952'de İzmir'in Buca ilçesinde doğdu. II. Dünya Savaşı sonrasında Kosova'dan göç etmiş Arnavut kökenli bir ailenin çocuğuydu. İlköğretimini Buca'da tamamlayan Piriştina, ortaokulu İzmir Saint Joseph'te, lise öğrenimini İzmir Atatürk Lisesi ve Türkay Koleji'nde tamamladı. 1976 yılında eşi Mine Piriştina ile evlendi. Bu evlilikten bir oğlu ve bir kızı dünyaya geldi. Oğlu Levent Piriştina, 2014 yerel seçimlerinde Buca Belediye Başkanı seçildi. === Erken siyasi kariyeri === 1992 yılından itibaren Ege Bölgesi Sanayi Odası Meclis Başkan Vekilliği görevini de yürüttü. Piriştina'nın siyasetle ilk somut ve sıcak teması, 1991 yılında DSP'den milletvekili adayı oldu. Ancak milletvekili seçilemedi. Politikaya attığı ilk adım, 1994 yerel seçimlerinde İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclis Üyeliği oldu. Piriştina aynı zamanda bu görevini DSP grup sözcüsü olarak sürdürdü. 1995 yılında İzmir milletvekili oldu. KİT yan kuruluna (komisyon) daimi üye seçildi. TBMM genel kurul salonunun yenilenmesi ile ilgili yan kurulda başkanlık, Uğur Mumcu suikastini araştırma yan kurulu üyesi olarak görev yaptı. == İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı == Ahmet Piriştina'nın siyasi macerası 1999 yerel seçimlerinde DSP'den İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmesiyle yeni bir döneme girdi. Bu dönemde, kendisinden daha önce görev yapan büyükşehir belediye başkanlarınca başlatılan ve İzmir'i daha çağdaş bir konuma taşıyan İzmir Büyük Kanal Projesi, İzmir Kordonboyu Projesi ve İzmir metrosu gibi projeler, onun döneminde bitirildi ya da çalışmalar hızlandırıldı. Piriştina büyükşehir belediyesinin Fen İşleri bölümünün altyapısını kullanarak İzmir'deki birçok ilk ve orta dereceli okulun elden geçirilmesini sağlarken, Büyükşehir Belediyesine bağlı Eşrefpaşa Hastanesinin olanaklarıyla ilköğretim okullarında sağlık taraması yaptırdı. Sosyal güvencesi olmayan yoksul öğrencilerin ameliyat dahil tedavi masraflarını belediye bütçesinden ayrılan kaynakla gerçekleştirdi. Ahmet Piriştina, "Değişim Sürecek" sloganıyla girdiği 28 Mart 2004 yerel seçimlerini 2003'te katıldığı CHP'nin adayı olarak ikinci kez ve %45'lik oy oranıyla kazandı. 15 Haziran 2004'te ani bir kalp krizi sonucu öldü. İzmir'lilerin de katıldığı Konak Meydanı'ndaki törenin ardından Aşağı Narlıdere mezarlığında defnedildi. Yerine CHP'ye mensup olan Bornova belediye başkanı Aziz Kocaoğlu, İzmir Büyükşehir Belediye başkanı seçilmiştir. == Dış bağlantılar == * Resmi ağ sitesi * İzmir Büyükşehir Belediyesi == Kaynakça == Kategori:1952 doğumlular Kategori:Buca doğumlular Kategori:İzmir Atatürk Lisesinde öğrenim görenler Kategori:2004 yılında ölenler Kategori:İzmir'de ölenler Kategori:TBMM 20. dönem İzmir milletvekilleri Kategori:Arnavut asıllı Türkler Kategori:TBMM Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu Kategori:Cumhuriyet Halk Partisi mensubu siyasetçiler Kategori:Demokratik Sol Parti mensubu siyasetçiler Kategori:20. yüzyıl Türk siyasetçileri Kategori:İzmir doğumlu siyasetçiler Kategori:İzmir Büyükşehir Belediyesi meclis üyeleri Kategori:Aşağı Narlıdere Mezarlığı'na defnedilenler

Voleybol, file ile ikiye bölünmüş bir oyun alanı üzerinde altı kişilik iki takım ile oynanan bir spor dalıdır. Oyunun amacı, topu filenin üzerinden göndererek rakip takımın oyun alanına topun değmesini sağlamak ve rakip takımın aynı amaca ulaşmasını ise önlemektir. Takımlar topu rakip alana gönderirken topa en az bir kere kendi sahaları içinde vurmalıdır. Takımlar topa en fazla üç kere değebilir, blok teması ile dört kere değme hakları vardır. Top oyuna servis ile sokulur, servisi atan oyuncu topu filenin üzerinden rakip alana gönderir. Oyun; topun oyun alanına değmesi, harice gitmesi veya bir takımın hata yapmasına kadar devam eder. Voleybolda bir "rally" kazanan takım bir sayı alır (Rally Sayı Sistemi). Servisi karşılayan takım rally'i kazandığında bir sayı ve servis kullanma hakkı kazanır. Hakem oyuncuların birine sarı kart verir ise oyuncuyu uyarmış olur. Hakem kırmızı kart verir ise kırmızı kart bulunduğu takım bir sayı ceza alır. Eğer servis kırmızı kart alan takımda ise servis haklarını kaybederler ve servis diğer takıma geçer. Eğer hakem sarı ve kırmızı ayrı ayrı ellerinde gösterirse oyuncu o setliğine oyundan çıkar ve oyuncu o set boyunca ceza sandalyesinde oturur. Eğer hakem sarı ve kırmızı kartı aynı anda ve aynı elinde gösterirse o oyuncu müsabakadan diskalifiye edilir. Voleybol spor salonlarında, plajda veya çimde oynanabilir. Saha ölçüleri 18 metreye 9 metredir. == Tarihi == ABDnin Massachusetts eyaletinde, Genç Erkekler Hristiyan Birliği (YMCA) adındaki spor kulübünde çalışan beden eğitimi öğretmeni William G. Morgan tarafından 9 Şubat 1895'te tasarlandı. Bir kapalı alan sporu olarak 1895’te oynanmaya başlandı. Morgan, bu oyunu "mintonette" olarak adlandırmıştı; daha sonraları topa yere değmeden vurma ilkesinden (vole) yola çıkılarak "voleybol" adı önerildi ve oyun bu adla tanındı. İlk kez Morgan tarafından kaleme alınan voleybol kuralları, YMCA ile Üniversiteler Ulusal Spor Birliği'nin (NCAA) ortak çalışması sonunda 1916’da yeniden düzenlendi. ABD'de kısa sürede tutulan voleybol, I. Dünya Savaşı sırasında ABD askerleri aracılığıyla Avrupa’ya da geçti. Sporun, çeşitli ülkelerde uzun bir dönem bağımsız bir çizgide gelişmesinden sonra, 1947’de Paris'te Uluslararası Voleybol Federasyonu (FIVB) kuruldu. İlk Dünya Şampiyonası 1949 yılında erkekler, 1952'de kadınlar tarafından oynanmıştır. Günümüzde, merkezi İsviçre'nin Lozan kentinde bulunan FIVB'ye 169'tan fazla ülke üyedir. == Oyuncular ve yerleri == ===Pasör=== Smaçörlere pas kaldıran oyuncudur. Pasör oyun sistemine göre farklı bölgelerden "2" ve "3" arasındaki bölgeye gelerek oynar. Oyunu asıl yönlendiren oyuncudur. Pasörün kötü pas atması halinde smaçöre daha çok görev ve hücumdaki etki azalır. Pasör oyun süresi halinde birçok farklı yerde yer alabilir. ===Pasör Çaprazı=== Pasör servise geçtiğinde öne gelen ve genellikle uzun pasla hücum eden oyuncu. "2" numara oyuncusu da denilebilir. Bu oyuncu 4-2 taktiğinde görev almaz. ===Smaçör=== "4" numarada oynayan ve genellikle uzun pasla hücum eden oyunculara denir. Sahada bu görevde oynayan iki oyuncu bulunur. Birisi servise geçtiğinde çaprazı öne geçer, bu nedenle "4" numaradan sürekli olarak hücum yapılabilir. ===Orta Oyuncu=== 3 numaradan oynayan ve kısa, kurşun paslarla hücum eden oyunculara denir. Bu görevde 2 oyuncu sahada yer alır. Birisi servise geçtiğinde çaprazı öne geçer, bu nedenle "3" numaralı bölge de sürekli hücum bölgesidir. ===Libero=== Takımın altıncı oyuncusudur. Farklı renkli (genellikle takım formasının tam zıt renginde) forma giyer, diğer oyunculardan farklı olarak oyuncu listesinde adının yanında bir "L" ibaresi bulunur ve bu ibare bu oyuncunun o maç sırasında başka bir görevde kullanılamayacağını gösterir. Takımın savunma oyuncusudur. Oyun sırasında servis atılmadan önce, takımının o sırada savunmada olan oyuncularından biriyle yer değiştirebilir. Bu yer değiştirme, sahanın arka alanından gerçekleştirilir. Arka alanda parmak pas ve manşet alabilirken, topu 3 metre içinde parmak pasla alamaz. Yerine geçtiği oyuncu "4" numaraya geldiğinde ya da başka bir oyuncuyla değişmesi gerekiyorsa oyundan çıkar. Her iki durumda da oyuna tekrar girebilmesi için bir sayı beklemelidir. Servis atamaz ve 3 metre içinden hücum yapamaz. Arka alandan hücum yapabilir, ancak zıplayamaz. 3 metre içinde hoplayabilir. Arkaya gelen topları parmakla alamaz. Farklı renkte forma giymesinin sebebi voleyboldaki estetik algı ile ilgilidir. Bazen karşı takımın formasını giyebilirler. 2021 yılında FIVB tarafından yapılan kural değişikliğinden önce liberoların takım kaptanı olmalarına izin verilmemekteydi. == Oyuncular == Oyuncunun malzemeleri forma, şort, çorap ve spor ayakkabısıdır. Oyuncuların formaları 1’den 18’e kadar değişiklik gösterebilir. Takım kaptanının formasında, göğüs numarasının altında bir şerit olmalıdır. Diğer oyunculardan farklı renkte olan (libero oyuncuları haricinde) ve/veya kurallara uygun numarası bulunmayan formaların giyilmesi yasaktır. Oyuncular riski kendisine ait olmak kaydıyla gözlük ve lens takabilirler. Oyunda olmayan oyuncular oyun esnasında ısınma sahasında, molalarda ve teknik molalarda kendi oyun alanlarının arkasındaki serbest bölgede topsuz olarak, set aralarında serbest bölge içinde top kullanarak ısınabilirler. Filenin önünde bulunan üç oyuncu ön hat oyuncusudur ve "4" (ön-sol), "3" (ön-orta), "2" (ön-sağ) numaralı alanlarda dururlar. Diğer üç oyuncu geri hat oyuncusudur ve "5" (geri-sol), "6" (geri-orta), "1" (geri-sağ) numaralı alanlarda dururlar. == Pas Çeşitleri == ===Uzun Pas=== Genellikle "4" ve "2" numaralı oyunculara atılan yüksek pastır. ===Kurşun Pas=== "4" ve "2" numaralı oyuncuların hücumlarını hızlandırmak amacıyla atılan, file köşelerine doğru ve fileye paralel olarak atılan kısa ve hızlı pastır. ===Kısa Pas=== "3" numara oyuncularına atılan pastır, hızlı hücumu sağlar ve karşı takımı savunması yerine yerleşmeden yakalama amacı taşır. Yüksekliği ve zamanlamasına göre üç çeşidi vardır. ===Erken kısa=== "3" numara oyuncusu, top pasöre ulaşmadan önce hareketlenir ve top pasörle buluştuğunda havada olur. ===Normal kısa=== "3" numara oyuncusu, top pasöre giderken hareketlenir ve top pasörle buluştuğunda zıplar, topla en yüksek noktada buluşup topa vurur. ===Geç kısa=== "3" numara oyuncusu, topa düşmeye başladığı noktada vurur. == Taktikler == ===4–2=== İki pasör, iki smaçör ve iki orta oyuncu ile sahaya çıkılan taktiktir. Pasörler arka alanda savunma oyuncusu olarak sayılırken öne geldiklerinde pas atmakla görevlidirler. Hücum görevinin sürekli olarak iki oyuncuda olması, bu taktiğin zayıf yönüdür. ===5-1=== Tek pasör, iki smaçör, iki orta oyuncu ve bir pasör çaprazıyla sahaya çıkılan taktiktir. Pasör arka alana geçtiğinde, öncelikli olarak bir savunma oyuncusudur. Top pasöre gelirse, pasör topu karşılar ve pası atmakla yükümlü olan oyuncu pasör çaprazı olur, aksi takdirde pasör 3 metre içine kaçarak pasını atar ve yeniden savunma pozisyonunu alır. Pasörün arkada olduğu pozisyon takımın üç oyuncusunun hücum edebildiği, dolayısıyla da güçlü oldukları pozisyondur. ===Modern 4-2=== İki pasör, iki smaçör, iki orta oyuncu ile oynanır. "4-2"den farkı, pasörlük görevinin arka alanda bulunan pasöre ait olmasıdır. Öne geçen pasör; pasör çaprazı gibi oynar ve takım sürekli olarak üçlü hücum yapabilir. == Voleybol sahası == Oyun alanı, 18x9 m2 ölçülerinde bir dikdörtgendir ve her yönde en az 3 m genişliğinde olan bir serbest bölge ile çevrilmiştir. Oyun sahasının üzerinde bulunan serbest oyun boşluğu, her türlü engelden arındırılmış olmalıdır. Serbest oyun boşluğu, oyun sahası yüzeyinden ölçüldüğünde en az 7 m yüksekliğinde olmalıdır. Sahayı çevreleyen çizgiler 5cm kalınlığındadır. Sahanın yüzeyi düz, yatay ve yeknesak olmalıdır. Oyuncular için sakatlanmaya yol açacak herhangi bir tehlike teşkil etmemelidir. Pürüzlü ve kaygan yüzeylerde oynanması yasaktır. FIVB Dünya ve Resmi Müsabakalarında sadece tahta veya sentetik bir yüzeyin kullanılmasına izin verilir. Bu yüzey daha önce FIVB tarafından onaylanmış olmalıdır. Kapalı salonlarda oyun alanının yüzeyi açık renkte olmalıdır. FIVB Dünya ve Resmi Müsabakalarında çizgiler için beyaz, oyun alanı ve serbest bölge için farklı renkler kullanılmalıdır. Açık hava sahalarında drenaj amacıyla her metre için 5mm lik bir eğime müsaade edilir. Saha çizgilerinin sert bir maddeden oluşturulması yasaktır. ===Oyun alanının üzerindeki çizgiler=== Bütün çizgiler 5cm genişliğindedir. Çizgiler, zeminin ve diğer çizgilerin renklerinden farklı ve açık renkte olmalıdır. ====Sınır çizgileri==== İki yan ve iki dip çizgi oyun alanını belirler. Yan ve dip çizgilerin her ikisi de oyun alanının boyutlarına dahil olarak çizilir. ====Orta çizgi==== Orta çizginin tam ortası oyun alanını 9x9 m2 boyutlarında iki eşit alana böler; bununla beraber orta çizgi kalınlığının, bütünüyle, her iki oyun alanının da sınırları içerisinde olduğu kabul edilir. Bu çizgi filenin altından iki yan çizgi arasında uzanır. ====Hücum çizgisi==== Her oyun alanında, arka kenarı, orta çizginin tam ortasından 3 m geride çizilmiş bir hücum çizgisi, ön bölgeyi belirler. ===Bölgeler=== ====Ön bölge==== Her oyun alanında ön bölge orta çizginin tam ortası ve hücum çizgisinin arka kenarıyla sınırlıdır. Ön bölgenin yan çizgiler dışında serbest bölgenin sonuna kadar uzandığı varsayılır. ====Servis bölgesi==== Servis bölgesi, her dip çizginin gerisinde 9 m genişliğindeki sahadır. Bu bölgenin yan sınırları, dip çizgilerden 20cm geriye, yan çizgilerin uzantısı olarak çizilen 15cm uzunluğunda iki kısa çizgiyle belirlenir. Her iki kısa çizgi de servis bölgesinin genişliğine dahildir. Servis bölgesinin derinliği serbest bölgenin sonuna kadar devam eder. ====Oyuncu değiştirme bölgesi==== Oyuncu değiştirme bölgesi, her iki hücum çizgisinin yazı hakemi masasına kadar olan uzantısı ile sınırlıdır. ====Libero değişim bölgesi==== Libero değişim bölgesi, serbest bölgenin, takım sıraları tarafındaki bir bölümü olup, hücum çizgisi uzantısından dip çizgiye kadar olan alanla sınırlandırılmıştır. ====Isınma sahası==== FIVB Dünya ve Resmi Müsabakalarında ısınma sahaları yaklaşık 3x3 m2 boyutlarında, serbest bölgenin dışında ve oturma sıralarının bulunduğu taraftaki köşelerde yer alır. ====Ceza sahası==== Yaklaşık 1x1 m2 boyutlarında olan ve iki sandalye bulundurulan bir ceza sahası, her bir dip çizgi uzantısının dışında olacak şekilde, kontrol sahası içinde yer alır. Bu sahalar 5 cm genişliğinde kırmızı bir çizgiyle sınırlandırılabilirler. ===File=== File, düşey olarak orta çizginin üstünde yer alır ve erkekler için 2,43 m; kadınlar için 2,24 m yüksekliğindedir. File, 1 m genişliğinde, 9,50 ile 20 m uzunluğundadır ve 20 cm2lik karelerden oluşan siyah iplerden yapılmıştır. Anten, 1,80 m uzunluğunda ve 10 mm çapındadır. Antenlerin her birinin 80 santimetrelik üst kısımları filenin üzerinde devam eder. Antenler filenin bir parçası sayılır ve geçiş boşluğunun yan sınırlarını belirler. == Voleybol kuralları == === Voleybol topu === küçükresim|200px|sağ|Voleybol topu Top, içinde lastik veya benzeri bir maddeden bir kesenin bulunduğu esnek deri ya da sentetik deriden yapılmış ve küresel şekildedir. Tek bir açık renk ya da renk kombinasyonu kullanılabilir. Uluslararası resmi müsabakalarda kullanılan topların sentetik deri maddesinin ya da renk kombinasyonlarının FIVB standartlarına uyması gereklidir. Çevresi 65–67cm ve ağırlığı 260-280 gr’dır. İç basıncı 0.30-0.325kg/cm²’dir. (294.3-318.82 mbar veya hPa) ===Yasaklı malzemeler=== Herhangi bir sakatlığa sebep olacak veya rakibe oranla avantaj sağlayacak her türlü eşya yasaktır. Oyuncular gözlük veya lens takabilir ancak sorumluluk oyuncunun kendisine aittir. ===Kaptanlar=== Kaptanlar kendi takımlarından sorumludurlar. Maç öncesi ve sonrası takım cetvelini imzalar ve kurada takımını temsil eder. ===Sayı kazanmak=== Bir takım 3 şekilde sayı elde edebilir: Rakip sahanın zeminine top temas ettiği zaman, rakip takımın bir hatası sonucu (oyun kurallarına aykırı bir davranış yapılması) veya rakip takım herhangi bir ihtar (uyarı) aldığında. ===Setler=== Bir takım en az 2 sayı farkla 25 sayıda olduğu zaman seti kazanmış olur. 24-25 olduğu durumlarda set 2 sayı fark oluşana kadar devam eder. Üç set alan takım maçı kazanmış olur. 2-2’lik durum eşitliğinde beşinci set oynanır. Beşinci set 2 sayı farkı kuralıyla birlikte 15 sayı üzerinden oynanır. ===Saha seçimi ve ilk servisi atacak takımın seçilmesi=== Oyunun başında başhakem tarafından kura atışı yapılır. Bu şekilde saha ve ilk servisi atacak takım belirlenir. Kurayı kazanan takımın iki seçeneği vardır: Ya ilk servisi kullanmayı seçer ya da sahayı seçer. İlk servisi kullanacak takım filede ilk ısınacak takımdır. ===Oyundaki Oyuncu Sayısı=== Her takımın oyunda altı oyuncusu bulunur. ===Dönüşler=== Dönüşteki sıra başlangıç dizilişi ile başlanır. Set bitene kadar ve oyuncuların pozisyonları ile kontrol edilir. Bir takım servis karşılıyorsa, eğer servis atma hakkı kazanırsa o takımın oyuncuları saat yönünde bir pozisyon dönerler. == Fotoğraflar == Dosya:VolleyballCourt.svg|Voleybol sahası Dosya:VolleyballNet.png|Oyun bölgeleri Dosya:Volleybollplan.png|File Dosya:VolleyballRotation.svg|Dönüşümler Dosya:Gs- volleyball-150308.jpg|Oyuncuların oyun alanında duruşu Dosya:Volleyball block.jpg|3 oyuncunun tamamlanmış bloğu == Dış bağlantılar == * Dünya Voleybol Federasyonu * Türkiye Voleybol Federasyonu == Kaynakça ==

küçükresim|200px|Portakallar küçükresim|220px|Ortadan ikiye ayrılmış portakal . Portakal (Citrus sinensis), Citrus cinsi bir ağaç olan Citrus sinensisi ve onun meyvesini tanımlar. == Tarihçe == İpek yolunun Anadolu'dan geçtiği dönemlerde narenciye Hindistan civarından gelen ticari bir üründü. Ümit Burnu'nun keşfedilmesiyle ticaret yolları değişmiş, Asya kıtasının Avrupalı devletler tarafından sömürgeleştirilmesiyle portakal üretiminin tamamı Portekiz civarına yayılmıştır. Türk topraklarına ilk kez Portekiz'den geldiği için Portekiz meyvesi anlamında Portakal (Portugal) meyvesi denmiş, zaman içinde de sadeleşerek portakala dönüşmüştür. Portakal'ın pomelo ile mandalina'nın doğal melezi olduğu sanılmaktadır. Citrus sinensis'in meyvesine, "acı/ekşi portakal" olarak da anılan _Citrus aurantium'un meyvesinden ayırabilmek için, "tatlı portakal" da denir. == Yetiştirildiği yerler == Türkiye'de Akdeniz ve Doğu Karadeniz (Rize çevresi) ayrıca Kıyı Ege'nin güneyi, Akdeniz çevresinde ve sıcaklık ortalaması 23 ila -3 °C arasında olan yerlerde yetişen ağaçlardır. En kaliteli Washington cinsi portakal Antalya ili Finike ilçesinde yetiştirilmektedir. Finike Çavdır köyü portakalı, en iyi portakal ödülü almıştır. == Ekolojik özellikleri == Ο °C'ye kadar soğuğa dayanabilir. İyi drenajlı ve pH değeri 4,5-8 olan toprakları sever. == Kullanıldığı yerler == Kabuklarından portakal esansı, bu esanstan ise parfüm elde edilir. Gıda sanayisinde de bolca kullanır. Ayrıca ilaç sanayisinde de kullanılmaktadır. == Besin değerleri == Portakalın içerisinde B ve C vitaminleri bulunmaktadır. Besin öğeleri 100 g Enerji 192 kJ (46 kcal) Karbonhidrat 11,54 g Şeker 9,14 g Lif 2,4 g Yağ 0,21 g Protein 0,70 g Tiamin (B1 vit.) 0,100 mg (%8) Riboflavin (B2 vit.) 0,040 mg (% 3) Niasin (B3 vit.) 0,400 mg (% 3) Pantotenik asit (B5) 0,250 mg (% 5) B6 vitamini 0,051 mg (% 4) Folat (Vit. B9) 17 mg (% 4) C vitamini 45 mg (% 75) Kalsiyum 43 mg (% 4) Demir 0,09 mg (% 1) Magnezyum 10 mg (% 3) Fosfor 12 mg (% 2) Potasyum 169 mg (% 4) Çinko 0.08 mg (% 1) %: Günlük önerilen miktar == Kaynakça == Kategori:Garnitürler

küçükresim|240px küçükresim|240px|Resmi karşılaşmalarda kullanılan bir hentbol topu Hentbol, altısı saha içinde, biri kalede olmak üzere yedi oyuncuyla oynanan bir takım sporudur. Oyun süresi otuz dakikalık iki devreden oluşur. İlk yıllarında futbol stadyumlarında 11 kişilik takımlar halinde çim üzerinde oynanan hentbol, 1950'lerden sonra yaygın bir salon sporu haline dönüşmüştür. Danimarkalı beden öğretmeni Holger Nielsen 1848'de Ortrup'daki okulunda kuralları ve metotları belirlenmiş ve adına "Handball spiel" dediği bir oyunun oynanmasına izin vermiştir.1915-1917 yılları arasında Berlinli spor okulu müdürü olan Max Heiser bu oyunun gerçek yapısını düşünen ve kuran ilk kişi oldu. Defanstaki takım, hücum eden takımı ceza sahasının önünde kalelerine yaklaştırmamaya çalışır. D şeklindeki 6 m uzaklıktaki ceza sahasına kaleci dışındaki oyuncuların girmesi yasaktır. Savunma sırasında, defans oyuncuları belirli ölçüde rakip oyunculara temasta bulunabilirler. Aşırı faullü temaslarda oyuncu iki dakikalık oyundan çıkma cezası ile cezalandırılır ve ceza alan oyuncunun yerine oyuncu giremez. Cezası biten oyuncu yerine başka oyuncu girebilir. Hentbol sahası 40 metre uzunluğunda ve 20 m genişliğinde dikdörtgen bir alandır. Kaleye 9 m uzaklıkta kesik çizgiler serbest atış çizgisidir. Bu çizgi ile kale sahası çizgisi arasındaki fauller bu çizgiden kullanılır ve kullanılırken hücum oyuncuları bu alanın dışında durmak zorundadır.Penaltı kararı kale sahasında atış halindeki oyuncuya yapılan faullerde ve kale atışını kale sahası içinde engelleyen savunma oyuncusu varsa kullanılır. Penaltı atışları kalenin tam 7 m karşısından yapılır. Bu atışlara 7 m atışı da denir. Her takım sahaya 14 oyuncu ile çıkar. Maç başlarken oyun alanı içinde, bir takımdan 6' sı oyuncu, biri kaleci olmak üzere toplam 7 oyuncu bulunur. Kenarda 7 yedek oyuncu oturur. Oyun süresi içerisinde çizgi ile belirlenen bölümde, kendi aralarında her an istedikleri kadar oyuncu değiştirilebilirler. Oyunda amaç, rakip kaleye gol atmaktır. Eğer bir oyuncu kurallar içinde topu rakip kaleye atar ve sokabilirse bu "gol" olarak kabul edilir. Takımlar, birbirlerinin kalelerine topu atıp gole çevirmeye çalışırken, gol olmaması için de savunma ile kendi kalelerini korurlar. Hentbolda oyuncular topu elle tutabilir, yumruklayabilir ya da atabilir. Topa vücudun dizden aşağı herhangi bir bölümüyle dokunmak yasaktır. Sadece kaleci kalesini vücudunun tümüyle koruyabilir. Oyuncu, topu elinde en fazla 3 saniye tutabilir ve topla sadece 3 adım atabilir. İki devre sonunda en çok gol kaydeden takım galip gelir. Gol sayıları eşitse karşılaşma beraberlikle son bulur. Galibiyette 2 puan, beraberlikte 1 puan alınırken, yenilgide puan alınmaz. Oyun para atışı ile başlar. Para atışını kazanan takım oyuna top ile mi başlamak istediğini yoksa önce hangi kalede savunma yapmak istediğini seçer. Topun çevresi bayanlar müsabakalarında 54-56 iken erkeklerde 58–60 cm.dir. Topun ağırlığı erkeklerde 425 ile 475 gr bayanlarda ise 325 ile 400 gramı geçmemesi gerekir. Oyuncular topu sürerken iki kez tutabilirler ancak tuttuktan sonra üç saniye içinde ellerinden çıkarmak zorundalar ve topla en fazla üç adım atabilirler. Oyun iki hakemle yönetilir. Günümüzde oynanan modern hentbolun temelleri 1920′lerde Almanya, Danimarka ve İsveç’te oynanan el topuna dayanır. 1936 ve 1952 Olimpiyatlarında gösteri amacıyla yer alan hentbol, 1972 Olimpiyatlarında resmî olarak yer almıştır. Günümüzde hentbol özellikle Avrupa kıtasında büyük ilgi çekmektedir. İspanya'da ASOBAL Liga, Almanya'da Handball Bundesliga, İsveç'te Handbol ElitSerien, Danimarka'da TDC Ligaen sporun en üst düzeyde oynandığı yerel ligler olarak nitelendirilmektedir. == Dış bağlantılar == * Uluslararası Hentbol Federasyonu (IHF) * Avrupa Hentbol Federasyonu (EHF) * EHF Şampiyonlar Ligi

UNIX türevi işletim sistemleri çok işlemcili çok pahalı makinelerden tek işlemcili, basit ve çok ucuz ev bilgisayarlarına kadar pek çok cihaz üzerinde çalışabilen esnek ve sağlamlığı çok değişik koşullarda test edilmiş sistemlerdir. Fakat özellikle kararlı yapısı ve çok kullanıcılı-çok görevli yapısıyla çok işlemcili sunucularda adeta standart haline gelmiştir ve özellikle akademik dünyada iş istasyonları üzerinde çok yaygın bir kullanım alanı bulmuştur. UNIX, Interdata 7/32, VAX ve Motorola 68000 arasında hızla yayıldı. Unix işletim sistemi 1969 yılında AT&T; Bell Laboratuvarları'nda ABD de Ken Thompson, Dennis Ritchie, Brian Kernighan, Douglas McIlroy, Michael Lesk ve Joe Ossanna tarafından tasarlanıp uygulamaya konmuştur. İlk olarak 1971'de yayınlandı ve başlangıçta tamamen bilgisayar programlarının yazılmasında kullanılan alt seviyeli bir çevirme dilinde yazılmıştı. Daha sonra 1973'te Dennis Ritche tarafından C programlama dili ile tekrar yazıldı. Üst düzey bir dilde yazılmış bir işletim sisteminin geçerliliği diğer farklı bilgisayar platformlarına kolayca taşınabilirlik için olanak sağlar. Lisans için AT&T;'yi zorlayan yasal bir aksaklık nedeniyle, UNIX hızlıca büyüdü ve öğretim kurumları ve işletmeler tarafından kabul edilir oldu. UNIX, 1969 yılında,Ken Thompson, Dennis Ritchie, Brian Kernighan, Douglas McIlroy, Michael Lesk ve Joe Ossanna tarafından Bell Laboratuvarları'nda geliştirilmiş, çok kullanıcılı (multiuser), çok görevli yapıyı destekleyen (multitasking) bir bilgisayar işletim sistemidir. Komut yorumlayıcı yazılımlar (shell) aracılığı ile kullanıcı ve bilgisayar sisteminin iletişimi sağlanır. Linus Torvalds tarafından temelleri atılan Linux, UNIX olmayıp bir UNIX türevidir. UNIX'ten ilham alan, bir grup bağımsız yazılımcı tarafından geliştirilen bir işletim sistemi çekirdeğidir. == Tarihi == 1960 yılında MIT, AT&T; Bell Teknoloji Laboratuvarları ve GE(General Electric)'nin birlikte geliştirdikleri MULTICS (Multiplexed Operating and Computing System [Çoğullandırılmış İşletim ve Bilgisayar Sistemi]) projesiyle temelleri atılmıştır. MULTICS projesinin hedefi çoklu kullanıcının bilgisayar erişimine izin vererek eş zamanlı veri paylaşımını gerçekleştirebilmekti. Multics, aynı zamanda çok yenilikçi ve zamanına göre çok gelişmişti ama pek çok sorunu vardı. 1969 yılında proje karmaşık bir hal almaya başlamış ve AT&T; Bell Teknoloji Laboratuvarları projeden çekilmiştir. Bunun nedeni artık MULTICS'in amaçları dışarısında büyümesi ve yavaşlamasıdır. Ancak aynı yıl içinde MULTICS işi daha küçük ölçekli hale getirmeye başlamış ve Bell'de araştırmacı olarak çalışan Ken Thompson'ın MULTICS yazılımını simüle eden bir dosya sistemini kodlamasıyla Unix'in ilk sürümü UNICS (Uniplexed Information and Computing System[Birleştirilmiş Bilgi ve Bilgisayar Sistemi]) ismiyle çıkmıştır. İlk sürümü assembler ile yazılmış olup, sadece yazıldığı tür makinede çalışabilen bir versiyondu. 1973 yılında Thompson, C derleyicisinin atası Dennis Ritchie ile birlikte çekirdeği C ile tekrar kodlayarak Unix'in 5. sürümünü oluşturdu. Böylece Unix, taşınabilir özelliği olan C dili sayesinde, çeşitli hedef donanımlara uygun olarak tekrar derlenebilen kodlardan oluşan taşınabilir bir işletim sistemine dönüşmüş oldu. 1978 yılı Unix için çok önemli bir yıl olarak geçti. Unix İşletim Sistemi 7. sürümüyle birlikte gelişimini artık iki farklı çizgide gerçekleştirecekti: BSD(Berkeley Software Distribution) ve System V. * BSD Berkeley Universitesinde Thompson ve öğrenci Bill Joy ile Chuck Haley Unix'in Berkeley sürümünü kodladı. Bu sürüm, kaynak kod üzerinde çalışan diğer öğrencilere de dağıtıldı. Berkeley öğrencileri, orijinal Unix kaynak kodunun %90'nını değiştirdiler. Araştırmacılar da vi ve C shell gibi metin düzenleme yazılımlarını ekleyerek sistemi daha da geliştirdiler. Sanal bellek (virtual memory), Sendmail, TCP/IP desteği gibi özellikler BSD sürümünden gelmiştir. Daha sonraları * NextStep, * (NeXT), * Sun OS 4.x ve * ULTRIX (DEC) gibi işletim sistemleri BSD üzerinden türemiştir. * System V Bell, Unix'in ticari olarak varlığını sürdürebilir bir ürün olacağını düşündü ve ürünü lisansladı. System V işletim sistemi, konsorsiyum tarafından ortak bir standartta geliştirildi ve yeni özellikleriyle daha güçlü, güvenilir ve güvenli bir sistem oldu. Birkaç yıl System V ticari olarak en çok desteklenen ürün oldu. Tüm System V ürünleri, Bell'de gerçekleştirilen çalışmalar üzerine kurulmuştur ve lisans hakkı Unix System Laboratories'e aittir. Bunlara örnek olarak * AIX (IBM), * Digital Unix (DEC), * HP-UX (HP), * IRIX (SGI), * SCO UNIXware ve * Sun OS 5.x/Solaris (SUN) verilebilir. Günümüzde BSD ve System V'in birçok komut ve özellikleri birbirine benzemektedir. Unix'in çoğu sürümünde her iki yaklaşımdan da faydalanılmıştır. Örnek olarak ps ve printing komutlarında sadece sözdizim farklılıkları vardır. UNIX markası AT&T; Bell Labs tarafından Novell'e satılmıştır. 1994'te UNIX tanımı ve markası günümüzdeki sahibi The Open Group'a devredilmiştir. == UNIX tarihindeki önemli isimler == * Brian Kernighan * Dennis Ritchie * Ken Thompson * Linus Torvalds == UNIX standartları == * POSIX Standardı POSIX (Portable Operating Standard)sistemin taşınabilirliğinin ölçüsüdür. System V üzerinde yazılmış bir yazılım BSD üzerinde çalışabiliyorsa taşınabilirlik özelliğine sahiptir. IEEE POSIX standartları için bir dizi standartlar komiteleri oluşturdu. POSIX.1 komitesi Unix için yazılım yazmada kullanılan C kütüphanesi arayüzünü standartlaştırırken; POSIX.2 komitesi genel kullanıcının erişimine açık komutların standartlarını belirledi. * OSF Standardı Open Software Foundation tarafından geliştirilen standart. * X/Open Standardı Çeşitli bilgisayar üreticilerin, yazılım tedarikçilerinin ve müşterilerden oluşan Avrupa'daki konsorsiyum tarafından kurulan bu standart COSE (Common Open System Environment) gibi spesifikasyonları da içeren farklı Unix standartlarını bir araya getirdi. Günümüzdeki pek çok açık kaynak kodlu işletim sistemleri birer UNIX türevidir. == UNIX türevleri == küçükresim|450px|sağ|Unix ve benzeri sistemlerin gelişimi Günümüzde kullanılmakta olan UNIX markasını kullanabilen veya Unix benzeri olarak tanımlanan işletim sistemlerinden başlıcaları şunlardır: * Linux * FreeBSD, OpenBSD, NetBSD * Minix * Sun Solaris * IBM AIX * HP-UX * SGI IRIX * SCO Unixware * Digital UNIX * Xenix * Mac == ARPANET == 1975 yılının mayıs ayında ARPA, UNIX'i neden ARPANET'in işletim sistemi olarak kullanıldığını RFC 681 de belgelemiştir. UNIX, üniversite üyesi olmayan kullanıcılar için 20,000$ (ABD) ve üniversite üyesi olan kullanıcılar için ise 150$ gibi yüksek bir lisans ücretine sahiptir. Kapsamlı network lisansı olan BELL'de "o bölge için önerilere açık" şeklinde belirtilmiştir. ARPANET ilk kurulduğunda ağa bağlı bilgisayarlar farklı donanım yapısına sahipti, birbirleriyle iletişimlerinde ciddi problemler yaşanıyordu. Amerikan hükûmeti bu sorunun bilgisayarların yeni ve tek tip bilgisayarla değiştirilerek değil, işletim sistemlerinin değiştirilerek çözülmesini talep ediyordu. Bu kapsamda Kaliforniya Üniversite'sindeki UNIX BSD sürümü sil baştan yeniden yazıldı, lisanslama kuralları büyük ölçüde serbestleştirildi, e-posta sistemi ve TCP/IP gibi bugün de hayli etkili bir biçimde kullanılan ağ protokolleri geliştirildi. Böylece UNIX, ARPANET'e bağlanmak isteyen bilgisayarların yeni işletim sistemi oldu. Bu aşama UNIX BSD sürümünün dünyayı fethetme sürecindeki en önemli mihenk taşlarından biri olarak kalacak, sonraki yıllarda bile UNIX BSD sürümünün geliştirilmesi, Amerikan Hükûmeti tarafından finansal olarak desteklenecekti. Fakat UNIX BSD sürümünün bu büyük başarısı sadece günümüz internetinin belkemiği olan ARPANET'in hayata geçirilmesini mümkün kılmakla kalmayacak, aynı zamanda Apple'ın gelmiş geçmiş en ünlü işletim sistemlerinden biri olan Mac OS X ile sonraki sürümleri ve Linux için de ilham kaynağı olacaktı. == Ayrıca bakınız == * Unix zaman == Dış bağlantılar == * Unix.org * Türkiye UNIX Kullanıcıları Grubu * Creation of the UNIX operating system (Bell Labs) * Unix Guru Universe * Unix and Linux Forums * The Unix Heritage Society * Kategori:İşletim sistemi aileleri

== Olaylar == * 1513 - İspanyol Konkistador Juan Ponce de León, Florida'yı keşfetti ve bu bölgeyi İspanya toprağı olarak ilan etti. * 1730 - New York'ta ilk sinagog hizmete girdi. * 1783 - 1441'den beri varlığını sürdüren Kırım Hanlığı, II. Katerina'nın emriyle Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edildi. * 1820 - Milo Venüsü heykeli, bir Ege adası olan Melos'ta bulundu. * 1830 - Avrupa ülkeleri, Osmanlı İmparatorluğu'ndan Yunan Devleti'nin bağımsızlığını onaylamasını istedi. * 1869 - 2. Darülfünun binasının inşası tamamlandı ve Darülfünun-ı Osmani kuruldu. * 1899 - Martha Place, elektrikli sandalye ile idam edilen ilk kadın oldu. * 1918 - I. Dünya Savaşı: Sinema oyuncuları Douglas Fairbanks ve Charlie Chaplin, New York sokaklarında savaş tahvili sattılar. * 1920 - Salih Paşa'nın (Salih Hulusi Kezrak) istifası ile kurulan Damat Ferit Paşa Kabinesi'nin tanınmayacağı yolunda, Heyet-i Temsiliye genelgesi yayınlandı. * 1923 - Mustafa Kemal 9 Umde’yi açıkladı. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin seçim bildirisi niteliğindeki bu ilkelerin başında, 'Egemenlik Ulusundur' maddesi gelmekteydi. * 1924 - Şeriye mahkemelerini kaldıran yeni Mahkemeler Teşkilatı Kanunu TBMM'de kabul edildi. Kadıların yerini hakimler aldı. * 1933 - Almanya'da ari ırktan olmadığı düşünülen memurlar emekli edildi. * 1943 - Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Roosevelt, enflasyonu kontrol altında tutabilmek amacıyla tüm maaş ve ücretleri dondurduğunu ve işçilerin iş değiştirmesini yasakladığını açıkladı. * 1946 - Milletler Cemiyeti son oturumunu yaptı. Bundan sonra örgütün adı Birleşmiş Milletler olacaktır. * 1953 - Kenya bağımsızlık hareketinin önderi Jomo Kenyatta, Mau Mau Ayaklanması gerekçe gösterilerek İngiliz sömürge yönetimince tutuklandı. * 1956 - Seyhan Barajı hizmete girdi. * 1960 - İstanbul'a on saat çamur yağdı. * 1968 - Ortadoğu Teknik Üniversitesi'nde öğrenciler Rektörlük binasını işgal etti. * 1976 - Ankara'da çeşitli fakülte ve öğrenci yurtlarında çıkan olaylarda, aralarında Tabii Senatör Muzaffer Yurdakuler'in oğlu Hakan Yurdakuler'in de bulunduğu, Esari Oran ve Burhan Barın isimli 3 öğrenci öldürüldü, çok sayıda öğrenci yaralandı. * 1992 - Uluslararası Atatürk Barış Ödülü'nün Güney Afrikalı lider Nelson Mandela'ya verilmesi kararlaştırıldı. Mandela, Türk Hükûmetine yönelik insan hakları ihlali suçlamaları nedeniyle ödülü kabul etmedi. * 1992 - Ermeniler, Azerbaycan'nın Ağdaban köyünde 779 sivile işkence yapıp, 67'sini öldürerek Ağdaban Katliamı'nı gerçekleştirdi. * 1993 - Fransa'nın Breton bölgesinde yapılan kazılarda, ünlü çizgi roman kahramanı Asteriks'in yaşadığı köyün bulunduğu öne sürüldü. * 1994 - DenizTemiz Derneği (Turmepa) kuruldu. * 1999 - Hakkâri Valisi Nihat Canpolat'a, Yüksekova ilçesinde bombalı saldırı düzenlendi. Canpolat, saldırıdan küçük sıyrıklarla kurtuldu; şoförü öldü, yedi kişi de yaralandı. *2022 - DHL’e ait B757 kargo uçağı Kosta Rika’nın başkenti San Jose Havalimanı’na acil inişi sırasında pistten çıkarken, meydanda büyük bir faciadan dönüldü.Ve kargo uçağı 2'ye bölündü. == Doğumlar == * MÖ 563 - Gautama Buddha, Hindistanlı dini lider ve Budizmin kurucusu (ö. MÖ 483) * 566 - Gaozu, Çin'in Tang Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatoru (ö. 626) * 1320 - I. Pedro, Portekiz kralı (ö. 1367) * 1336 - Timur, Timur İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarı (ö. 1405) * 1605 - IV. Felipe, İspanya Kralı (ö. 1665) * 1692 - Giuseppe Tartini, İtalyan besteci ve kemancı (ö. 1770) * 1777 - Antoine Risso, Nissart doğa bilimci (ö. 1845) * 1859 - Edmund Husserl, Alman filozof (ö. 1938) * 1875 - I. Albert, Belçika Kralı (ö. 1934) * 1880 - Herbert Adams Gibbons, Amerikalı gazeteci (ö. 1934) * 1909 - John Fante, Amerikalı yazar (ö. 1983) * 1911 - Emil Cioran, Rumen filozof ve deneme yazarı (ö. 1995) * 1911 - Melvin Calvin, Amerikalı biyokimyacı (ö. 1997) * 1912 - Sonja Henie, Norveçli buz patencisi ve sinema oyuncusu (ö. 1969) * 1922 - Carmen McRae, Amerikalı caz şarkıcısı ve piyanist (ö. 1991) * 1929 - Jacques Brel, Belçikalı söz yazarı, şarkıcı ve müzisyen (ö. 1978) * 1938 - Kofi Annan, Ganalı diplomat ve Nobel Barış Ödülü sahibi (Birleşmiş Milletler'in 7. Genel Sekreteri) (ö. 2018) * 1941 - Vivienne Westwood, İngiliz eğitimci, moda tasarımcısı, aktivist ve iş kadını (ö. 2022) * 1942 - Mehmed Niyazi Özdemir, Türk tarihçi ve yazar (ö. 2018) * 1944 - Odd Nerdrum, Norveçli figüratif ressam * 1946 - Tim Thomerson, Amerikalı bir oyuncu * 1947 - Ertuğrul Özkök, Türk gazeteci ve akademisyen * 1949 - John Madden, İngiliz tiyatro, film, televizyon ve radyo yönetmenidir * 1950 - Grzegorz Lato, Polonyalı futbolcu * 1951 - Geir Haarde, İzlandalı siyasetçi ve eski başbakandır * 1952 - Ahmet Piriştina, Türk politikacı ve eski İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı (ö. 2004) * 1955 - Ron Johnson, Amerikalı bir muhasebeci, iş insanı ve politikacı * 1960 - John Schneider, Amerikalı oyuncu, şarkıcı, yazar ve film yapımcısıdır * 1961 - Brian McDermott, İngiliz futbolcu ve teknik direktördür * 1962 - Carme Pigem, Katalan kökenli mimar * 1962 - Izzy Stradlin, Amerikalı müzisyen * 1963 - Dean Norris, Amerikalı oyuncu * 1964 - Biz Markie, ABD'li rap müzisyeni, beatbokxçı, DJ, yapımcı, komedyen, aktör ve televizyon kişiliği (ö. 2021) * 1965 - Christophe Farnaud, Fransız büyükelçi * 1966 - Iveta Bartošová, Çek şarkıcı (ö. 2014) * 1966 - Mark Blundell, eski Formula 1 ve CART yarışçısı * 1966 - Charlotte Dawson, Yeni Zelanda doğumlu Avustralyalı manken ve Tv sunucusu (ö. 2014) * 1966 - Armağan Çağlayan, Türk televizyon yapımcısı, avukat ve akademisyen * 1966 - Mazinho, Brezilyalı futbolcu ve teknik direktör * 1966 - Harri Rovanperä, Finlandiyalı bir ralli sürücüsüdür * 1966 - Robin Wright, Amerikalı aktris * 1968 - Patricia Arquette, Amerikalı oyuncu ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi * 1968 - Patricia Girard, Fransız eski atlet * 1970 - Didem Madak, Türk şair (ö. 2011) * 1972 - Paul Gray, Amerikalı müzisyen ve metal müzik grubu Slipknot'ın bas gitaristi (ö. 2010) * 1973 - Emma Caulfield, Amerikalı oyuncu * 1974 - Batuhan Mutlugil, Türk müzisyen * 1975 - Anouk Teeuwe, Hollandalı şarkıcı * 1975 - Funda Arar, Türk şarkıcı * 1979 - Alexi Laiho, Fin solist, gitarist ve söz yazarı * 1980 - Manuel Ortega, Avusturyalı şarkıcı * 1980 - Katee Sackhoff, Amerikalı oyuncu * 1982 - Gennadiy Golovkin, Kazak profesyonel boksör * 1983 - Natalia Doussopoulus, Yunan şarkıcı ve dizi oyuncusu * 1984 - Ezra Koenig, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı * 1984 - Nemanja Tubić, Sırp futbolcu * 1986 - İgor Akinfeyev Rus futbolcu * 1987 - Royston Drenthe, Hollandalı futbolcu * 1990 - Kim Jonghyun, Güney Koreli şarkıcı (ö. 2017) * 1995 - Cedi Osman, Türk basketbolcu * 1996 - Anna Korakaki, Yunan atıcı * 1997 - Diosdado Mbele, Ekvator Güneşli futbolcu == Ölümler == * 217 - Caracalla, Roma İmparatoru (d. 186) * 622 - Prens Shōtoku, Asuka Dönemi Japonya İmparatorluk Ailesi üyesi ve devlet adamı (d. 574) * 1143 - II. İoannis Komninos ya da Comnenus, 1118 ile 1143 yılları arasında Bizans imparatoru (d. 1087) * 1162 - Eudes de Deuil ya da Odo, Odon, Fransız tarihçi ve İkinci Haçlı Seferi (1147-1149) katılımcısı (d. 1110) * 1364 - II. Jean, İyi (Fransızca: le Bon) olarak adlandırılır - Fransa Kralı (d. 1319) * 1450 - Büyük Kral Sejong, Joseon Hanedanlığı′na hükmetmiş bir kral (d. 1397) * 1492 - Lorenzo de' Medici ya da Lorenzo il Magnifico, İtalyan devlet adamı (d. 1449) * 1551 - Oda Nobuhide, Sengoku döneminde bir daimyō (d. 1510) * 1735 - II. Ferenc Rákóczi, Macar bağımsızlık hareketinin önderi (d. 1676) * 1835 - Friedrich Wilhelm Christian Carl Ferdinand von Humboldt, Alman filozof, dilbilimci ve devlet adamı (d. 1767) * 1848 - Gaetano Donizetti, İtalyan besteci (d. 1797) * 1918 - Ludwig Georg Courvoisier, Basel, İsviçre'den bir cerrah (d. 1843) * 1919 - Loránd Eötvös, Macar fizikçi (d. 1848) * 1922 - Erich von Falkenhayn, Alman general ve Osmanlı mareşali (d. 1861) * 1931 - Erik Axel Karlfeldt, İsveçli şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1864) * 1936 - Robert Bárány, Avusturyalı otolojist. 1914 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü aldı (1876) * 1949 - Wilhelm Adam, Adolf Hitler'den önce Reichswehr'in kadro şefliğinde hizmet veren Alman generalidir (d. 1877) * 1950 - Vaclav Nijinski, Polonyalı balet (d. 1889) * 1958 - Mehmet Kâmil Berk, Türk tıp doktoru (Mustafa Kemal Atatürk'ün doktorlarından) (d. 1878) * 1959 - Şefik Hüsnü, Türk tıp doktoru ve siyasetçi (d. 1887) * 1971 - Fritz von Opel, Alman otomotiv sanayicisi (d. 1899) * 1973 - Pablo Picasso, İspanyol ressam ve kübizmin öncüsü (d. 1881) * 1976 - Hakan Yurdakuler, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrencisi (öldürüldü) * 1981 - Omar Bradley, Amerikalı asker (d. 1893) * 1984 - Pyotr Leonidovich Kapitsa, Nobel Fizik Ödülü sahibi Sovyet fizikçi (d. 1894) * 1985 - Vedat Nedim Tör, Türk yazar ve Kadro dergisinin kurucularından (d. 1897) * 1991 - Per Yngve Ohlin, aynı zamanda sahne adı ile Dead olarak bilinir (d. 1969) * 1992 - Daniel Bovet, İsviçreli farmakolog (d. 1907) * 1993 - Marian Anderson, Amerikalı şarkıcı (d. 1897) * 1996 - Ben Johnson, Amerikalı aktör ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1918) * 1996 - León Klimovsky, Arjantinli senarist ve film yapımcısı (d. 1906) * 2000 - İbrahim Ahmed ya da İbrahîm Ehmed, Kürt yazar ve çevirmen (d. 1914) * 2000 - Claire Trevor, Amerikalı aktris (d. 1910) * 2002 - María Félix, Meksikalı sinema oyuncusu ve şarkıcıydı (d. 1914) * 2002 - Savaş Yurttaş, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1944) * 2004 - Doğan Baran, Türk tıp doktoru, siyasetçi ve eski Sağlık Bakanı (d. 1929) * 2004 - Süleyman Çakır, Mafya Babası (d. 1964) * 2006 - Dick Alban, Amerikalı futbolcu (d. 1929) * 2007 - Sol LeWitt, Amerikalı heykeltıraş ve ressam (d. 1928) * 2008 - Stanley Kamel, Amerikalı oyuncu (d. 1943) * 2010 - Antony Garrard Newton Flew, İngiliz filozof (d. 1923) * 2010 - Malcolm McLaren, İngiliz rock şarkıcısı, müzisyen ve menajeri (d. 1946) * 2010 - Jean-Paul Proust, Fransız vali (d. 1940) * 2010 - Dorothea Margaretha Scholten-van Zwieteren, Hollandalı şarkıcı (d. 1926) * 2012 - Jack Tramiel, Polonya kökenli Amerikalı iş insanı (d. 1928) * 2013 - Annette Joanne Funicello, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1942) * 2013 - Sara Montiel (bilinen adı: Sarita Montiel, doğum adı: Maria Antonia Abad), İspanyol oyuncu ve şarkıcı (d. 1928) * 2013 - Margaret Thatcher, Britanyalı siyasetçi ve eski Başbakan (d. 1925) * 2013 - Yasuhiro Yamada, Japon eski futbolcu (d. 1968) * 2014 - James Brian Hellwig (bilinen adlarıyla: Warrior, The Ultimate Warrior ve Dingo Warrior), WWE'de mücadele etmiş Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1959) * 2015 - Jayakanthan, Hint gazeteci eleştirmen ve yazar (d. 1934) * 2016 - Erich Rudorffer, II. Dünya Savaşı boyunca Alman ordusuna hizmet etmiş avcı uçağı pilotu (d. 1917) * 2017 - Georgi Mihayloviç Greçko, Sovyet kozmonot (d. 1931) * 2018 - Leila Abaşidze, Gürcü-Sovyet oyuncu, film yönetmeni ve senarist (d. 1929) * 2018 - Juraj Herz, Çek yönetmen, aktör, senarist ve sahne tasarımcısı (d. 1934) * 2018 - Vyaçeslav Koleyçuk, Rus ses sanatçısı, müzisyen, mimar ve görsel sanatçı (d. 1941) * 2018 - Charles Jonathan Thomas "Chuck" McCann, Amerikalı oyuncu, seslendirme sanatçısı, kukla sanatçısı ve komedyen (d. 1934) * 2018 - Ali Haydar Öner, Türk bürokrat ve siyasetçi (d. 1948) * 2019 - Josine Ianco-Starrels, Romanya doğumlu Amerikalı sanat yönetmeni ve akademisyen (d. 1926) * 2020 - Richard L. Brodsky, Amerikalı avukat ve politikacı (d. 1946) * 2020 - Jaroslava Brychtová, Çek çağdaş sanatçı (d. 1924) * 2020 - Robert "Bob" Lynn Carroll, Amerikalı-Kanadalı omurgalı paleontoloğu (d. 1938) * 2020 - Miguel Jones Castillo, İspanyol futbolcu (d. 1938) * 2020 - Martin S. Fox, Amerikalı yayıncı (d. 1924) * 2020 - Miguel Jones, İspanyol futbolcu (d. 1938) * 2020 - Bernaie Juskiewicz, Amerikalı politikacı (d. 1943) * 2020 - Joel J. Kupperman, Amerikalı felsefe profesörü (d. 1936) * 2020 - Francesco La Rosa, İtalyan futbolcu (d. 1926) * 2020 - Henri Madelin, Fransız Cizvit rahip ve ilahiyatçısı (d. 1936) * 2020 - Rick May, Amerikalı seslendirme sanatçısı ve tiyatro performansçısı, yönetmeni ve öğretmeni (d. 1940) * 2020 - Valeriu Muravschi, 28 Mayıs 1991 - 1 Temmuz 1992 tarihleri arasında Moldova Başbakanı olarak görev yapan Moldovalı politikacı ve iş insanı (d. 1949) * 2020 - Norman I. Platnick, Amerikalı araknolog ve taksonomist (d. 1951) * 2020 - Robert Poujade, Fransız siyasetçi (d. 1928) * 2020 - Donato Sabia, 800 metrede uzmanlaşmış İtalyan orta mesafe koşucusu (d. 1963) * 2021 - Margaret Wander Bonanno, Amerikalı yazar ve tarihçi (d. 1950) * 2021 - Jovan Divjak, Bosnalı ordu generali (d. 1937) * 2021 - Diána Igaly, Macar atıcı (d. 1965) * 2021 - Roseli Aparecida Machado, Brezilyalı uzun mesafe koşucusu (d. 1968) * 2022 - Psalm Adjeteyfio, Ganalı aktördür (d. 1948) * 2022 - Peng Ming-min, Tayvanlı demokrasi aktivisti, siyasetçi ve hukukçu (d. 1923) == Tatiller ve özel günler == * Dünya Romanlar Günü * Fırtına: Kırlangıç Fırtınası *0408 08

== Olaylar == * MÖ 763 - Asurlular bir Güneş tutulmasını kayıtlarına geçirdiler. Bu özel gün, daha sonra Mezopotamya tarihinin zaman dizininin oluşturulmasında bir referans noktası olarak kullanıldı. * 1215 - İngiltere Kralı John, Magna Carta sözleşmesini mühürledi. * 1381 - İngiliz tarihinin ilk büyük köylü ayaklanması, lideri Wat Tyler'in ölümüyle son buldu. * 1667 - Kayıtlara geçmiş ilk kan nakli Fransa Kralı XIV. Louis'nin de özel doktoru olan Jean-Baptiste Denys tarafından gerçekleştirildi. Dr. Denys, bir koyunun kanını 15 yaşında bir çocuğa nakletmiş ve çocuk yaşamıştı. * 1752 - Benjamin Franklin, uçurtma deneyi ile yıldırımın elektrik akımı olduğunu ispatladı. * 1808 - Joseph Bonaparte, İspanya Kralı oldu. * 1826 - Sultan II. Mahmud, Yeniçeri Ocağı'nı kaldırdı. Yerine "Asakir-i Mansure-i Muhammediye" adıyla yeni bir askeri teşkilat kuruldu. Bu olay, Osmanlı tarihinde "Vaka-i Hayriye" (Hayırlı Olay) olarak anıldı. * 1836 - Arkansas, 25. eyalet olarak ABD'ye katıldı. * 1844 - Charles Goodyear, kauçuğun güçlendirilmesi işleminde kullanılan ve vulkanizasyon adı verilen bir yöntemin patentini aldı. * 1865 - Yoksullar ve yetimlerin yatılı eğitimi için Darüşşafaka kuruldu. * 1888 - II. Wilhelm, Almanya İmparatoru oldu. * 1896 - Japonya'da meydana gelen bir tsunami, 22.000'den fazla kişinin ölümüne yol açarak Japon tarihine en ölümcül tsunami olarak geçti. * 1903 - 11 dakikalık ilk Western filmi olan Great Train Robbery gösterime girdi. * 1911 - Sonradan IBM adını alacak olan "Computing Tabulating Recording Corporation" adlı şirket kuruldu. * 1920 - Almanya ile Danimarka arasında yapılan yeni bir sınır anlaşmasıyla kuzey Schleswig Danimarka'ya verildi. * 1920 - Yozgat'ta Çapanoğu Ayaklanması başladı. * 1920 - 15. Kolordu Komutanlığı, "Doğu Cephesi Komutanlığı" olarak adlandırıldı. Cephenin komutanlığına Kazım Karabekir Paşa getirildi. * 1923 - Nezihe Muhiddin'in öncülüğünde Darülfünun Konferans Salonu'nda gerçekleşen toplantı sonucu Kadınlar Halk Fırkası'nın kurulması kararlaştırıldı. Fırka, yeni Türkiye'deki ilk siyasal parti girişimidir. Fakat parti kuruluşu için izin verilmediğinden, Türk Kadınlar Birliği adında bir derneğe dönüşmüştür. * 1926 - İzmir Suikastı: Atatürk'e karşı yapılacak olan suikast, "Giritli" motorcu Şevki tarafından Vali Kazım Dirik'e bildirildi. * 1927 - Türkiye'nin ilk modern akıl ve ruh hastalıkları hastanesi olan Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi açıldı. * 1930 - Türkiye'nin ilk dış kredisi olan 10 milyon dolar, Amerikan Yardım Bankası'ndan alındı. * 1936 - 1931'den beri Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliği'ni yapmakta olan Recep Peker, Mustafa Kemal Atatürk tarafından görevinden alındı. Genel Sekreterlik görevi, Başvekil İsmet İnönü'ye verildi. * 1938 - Medeni Kanun'daki evlenme yaşı; kadınlar için 15, erkekler için 17 olarak düzenlendi. * 1941 - II. Dünya Savaşı: Savaş Baltası Harekâtı başladı. * 1942 - Atatürk'ün Şişli'de oturduğu ev müze oldu. * 1950 - Batı Almanya, Avrupa Konseyi'ne katılma kararı aldı. * 1954 - UEFA (Union des Associations Européennes de Football) kuruldu. * 1956 - Akis dergisi toplatıldı. * 1969 - Georges Pompidou, Fransa Cumhurbaşkanı seçildi. * 1970 - İşçiler, İzmit Gebze'den İstanbul'a doğru yürüyüşe geçtiler. Yürüyüş sırasında geçilen yerlerdeki işçiler de yürüyüşe katıldı. 15-16 Haziran işçi direnişi olarak adlandırılan bu olaylar, 16 Haziran'da 5 kişinin ölmesi ve İstanbul ve Kocaeli'de sıkıyönetim ilan edilmesi ile sona erdi. * 1973 - Yünsa Yünlü Sanayi Anonim Şirketi kuruldu. * 1975 - Soyuz 19, Baykonur Uzay Üssü'nden havalandı. * 1977 - İspanya'da 41 yıl sonra ilk seçimler yapıldı. * 1978 - İstanbul Tarabya'da bir belediye otobüsü denize uçtu; 35 yolcudan 4'ü kurtulabildi. * 1978 - Ürdün Kralı Hüseyin, Amerikalı Lisa Halaby ile evlendi. Lisa Halaby, adını Nur olarak değiştirdi. * 1981 - Mehmet Ali Ağca'yı hapisten kaçıran Bünyamin Yılmaz, 18 yıl hapse mahkûm oldu. * 1985 - Hollandalı ressam Rembrandt'ın Danaë adlı tablosu, daha sonra akli dengesinin bozuk olduğuna hükmedilen bir adam tarafından saldırıya uğradı. Tuvalin üzerine sülfürik asit döken saldırgan, ayrıca tabloyu iki yerinden bıçakladı. * 1990 - İstanbul'un ilk tüp bebeği doğdu. * 1994 - İsrail ve Vatikan tam diplomatik ilişki anlaşmasına vardı. * 1994 - İş insanı Vehbi Koç'a İsviçre'de, Birleşmiş Milletler Nüfus Faaliyetleri Ödülü verildi. * 2002 - "2002 MN" adı verilen bir asteroid, Dünya'nın 121.000 km yakınından geçti. Bu uzaklık, Dünya ile Ay arasındaki mesafenin üçte biri kadardır. * 2017 - Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul Milletvekili Enis Berberoğlu'na yirmi beş yıl hapis cezası ve tutuklama kararı verilmesiyle, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun Ankara'dan İstanbul'a kadar sürecek olan "Adalet Yürüyüşü" başladı. == Doğumlar == * 1479 - Lisa del Giocondo, Floransalı Gherardini ailesinin üyesi (Leonardo da Vinci tarafından Mona Lisa adıyla tablosu yapılan) (ö. 1542) * 1594 - Nicolas Poussin, Fransız ressam (ö. 1665) * 1763 - Kobayashi Iss, bir Japon şair (ö. 1828) * 1767 - Rachel Jackson, Amerika Birleşik Devletleri'nin 7. Başkanı Andrew Jackson'ın eşidir (ö. 1828) * 1769 - Adam Eckfeldt, Birleşik Devletler Darphanesinde işçi ve memur (ö. 1852) * 1843 - Edvard Grieg, Norveçli besteci (ö. 1907) * 1881 - Paul Cornu, Fransız mühendis ve mucit (ö. 1944) * 1894 - Robert Russell Bennett, Amerikalı besteci ve aranjördü (ö. 1981) * 1902 - Erik Erikson, Danimarka ve Alman kökenli Amerikalı psikolog (ö. 1994) * 1906 - Léon Degrelle, Reksizm'i kuran ve sonra Waffen-SS'e katılan Belçikalı SS-Standartenführer ve politikacı (ö. 1994) * 1907 - James Robertson Justice, İngiliz karakter oyuncusu (ö. 1975) * 1914 - Yuri Andropov, Sovyet devlet adamı (ö. 1984) * 1914 - Saul Steinberg, Amerikalı karikatürist (ö. 1999) * 1915 - Thomas Huckle Weller, Amerikalı bakteriyolog, virolog ve parazitolog - Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2008) * 1916 - Herbert Simon, ABD'li iktisatçı - 1978'de Nobel İktisat Ödülü kazanmıştır (ö. 2001) * 1917 - John Fenn, analitik kimya profesörüdür - 2002 yılında kimya dalında Nobel Ödülünü aldı (ö. 2010) * 1917 - Mihalis Yeniçaris, Yunan şarkıcı, söz yazarı ve bestecidir (d. 2005) * 1918 - François Tombalbaye, Çad'ın ilk devlet başkanı olarak görev yapmış olan bir öğretmen ve sendika aktivisti (ö. 1975) * 1919 - Muzaffer Tema, Türk sinema sanatçısı (ö. 2011) * 1920 - Alberto Sordi, İtalyan oyuncu ve yönetmen (ö. 2003) * 1923 - Erland Josephson, İsveçli aktör (ö. 2012) * 1923 - Ninian Stephen, Avustralyalı hukukçu, devlet memuru ve siyasetçi (ö. 2017) * 1924 - Ezer Weizman, İsrail'in 7. Cumhurbaşkanı (ö. 2005) * 1925 - Attilâ İlhan, Türk şair ve yazar (ö. 2005) * 1927 - Hugo Pratt, İtalyan çizer (ö. 1995) * 1929 - Fakir Baykurt, Türk yazar (ö. 1999) * 1932 - Hüseyin Baradan, Türk sinema oyuncusu (ö. 2004) * 1932 - Mario Cuomo, Amerikalı politikacı ve yazar (ö. 2015) * 1932 - Saltuk Kaplangı, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu (ö. 2010) * 1933 - Muhammed Ali Recai, İran'ın eski cumhurbaşkanı ve başbakanı (ö. 1981) * 1933 - Sergio Endrigo, İtalyan şarkıcı (ö. 2005) * 1936 - Claude Brasseur, Fransız oyuncu (ö. 2020) * 1937 - Herbert Feuerstein, Alman gazeteci, komedyen ve aktör (ö. 2020) * 1937 - Anna Hazare, Hint sosyal aktivist * 1937 - Waylon Jennings, Amerikalı country müzik şarkıcısı, söz yazarı ve müzisyen (ö. 2002) * 1940 - Zübeyde Servet, Mısırlı oyuncu (ö. 2016) * 1941 - Neal Adams, Amerikalı çizgi roman sanatçısı (ö. 2022) * 1941 - Harry Nilsson, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı (ö. 1994) * 1942 - Peter Norman, Avustralyalı atlet (ö. 2006) * 1943 - Johnny Hallyday, Fransız rock müzik bestecisi, söz yazarı ve oyuncu (ö. 2017) * 1943 - Poul Nyrup Rasmussen, Danimarkalı siyasetçi * 1946 - Brigitte Fossey, Fransız oyuncu * 1946 - Demis Roussos, Yunan şarkıcı (ö. 2015) * 1947 - Alain Aspect, Fransız fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi * 1949 - Jim Varney, Amerikalı komedyen, oyuncu, müzisyen, yazar ve seslendirme sanatçısı (ö. 2000) * 1950 - Uğur Erdener, Türk tıp profesörü * 1950 - Lakshmi Mittal, Hindistan'lı iş adamı * 1953 - Xi Jinping, Çinli siyasetçi * 1954 - James Belushi, Amerikalı oyuncu * 1954 - Paul Rusesabagina, Ruanda'lı siyasetçi * 1955 - Polly Draper, Amerikalı oyuncudur * 1958 - Ege Aydan, Türk yönetmen, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu * 1958 - Riccardo Paletti, eski İtalyan motor sporları yarışçısı (ö. 1982) * 1959 - Eileen Davidson, Amerikalı oyuncudur * 1959 - Tor Endresen, Norveçli şarkıcı ve besteci * 1960 - Michèle Laroque, Fransız oyuncu, komedyen, yapımcı ve senarist * 1961 - Laurent Cantet, Fransız yönetmen * 1961 - Forest Whitaker, Amerikalı oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi * 1963 - Helen Hunt, Amerikalı oyuncu * 1964 - Courteney Cox Arquette, Amerikalı oyuncu * 1964 - Michael Laudrup, Danimarkalı eski millî futbolcu ve teknik direktör * 1965 - Kerim Mesimov, eski Kazakistan Başbakanı ve eski Kazakistan Ulusal Güvenlik Kurulu Başkanı * 1966 - Raimonds Vējonis, Letonyalı bir siyasetçi * 1969 - Ice Cube, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu * 1969 - Oliver Kahn, Alman kaleci * 1970 - Žan Tabak, Hırvat basketbolcu ve spor adamı * 1973 - Tore André Flo, Norveçli eski futbolcudur * 1973 - Neil Patrick Harris, Amerikalı oyuncu * 1974 - Tevhidi Taberi, İranlı sanatçı ve ressam * 1975 - Elizabeth Reaser, Amerikalı sinema oyuncusu * 1978 - Wilfred Bouma, Hollandalı eski millî futbolcudur * 1978 - Ahmet Çağıran, Türk futbolcu * 1979 - Yulia Nestsiarenka, Belaruslu sprinter * 1981 - Alou Diarra, Fransız futbolcu * 1981 - John Paintsil, Ganalı eski profesyonel futbolcu * 1983 - Julia Fischer, Alman keman virtüözü ve piyanist * 1984 - Buray, Türk pop müzik şarkıcısı * 1986 - Stoya, Sırp-İskoç orijinli Amerikalı porno yıldızı ve model * 1988 - Ezgi Eyüboğlu, Türk oyuncu * 1989 - Bayley, Amerikalı profesyonel güreşçi * 1989 - Bryan Clauson, Amerikalı otomobil yarışçısı * 1991 - Zlatan Alomerović, Alman futbolcu * 1992 - Muhammed Salah, Mısırlı millî futbolcu * 1992 - Dafne Schippers, Hollandalı atlet * 1993 - Irfan Hadžić, Bosnalı futbolcudur * 1994 **Nevena Božović, Sırp şarkıcı **Iñaki Williams, İspanya doğumlu Ganalı millî futbolcu **Erdi Güncan, Türk futbolcu **Vincent Janssen, Hollandalı futbolcu **Ryo Matsumura, Japon futbolcu **Yussuf Poulsen, Danimarkalı oyuncu **Yevgeni Jerbayev, Rus güreşçi **Alfonso González, Meksikalı futbolcu * 1996 - Aurora Aksnes, Norveçli şarkıcı söz yazarı ve yapımcı * 1998 - Hachim Mastour, İtalya doğumlu Fas asıllı futbolcu == Ölümler == * 707 - Mommu, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 42. imparatoru (d. 683) * 923 - Fransa Kralı I. Robert, 922'den 923'e kadar seçilmiş Batı Frank Kralı (d. 866) * 948 - I. Romanos, 920-944 arasında tahtı damadı VII. Konstantinos'la paylaşan ve gerçek iktidarı elinde tutan Bizans imparatoru (d. 870) * 1073 - İmparator Go-Sanjō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 71. imparatoru (d. 1034) * 1189 - Minamoto no Yoshitsune, Japon samuray ve komutan (d. 1159) * 1341 - III. Andronikos, Bizans İmparatoru (d. 1296) * 1381 - Wat Tyler, İngiliz devrimci lider (d.1341) * 1383 - VI. İoannis, Bizans İmparatoru (d. 1292) * 1785 - Jean- François Pilâtre de Rozier, ilk defa Manş denizini geçmeyi başaran havacı (d. 1754) * 1849 - James Knox Polk, Amerikalı siyasetçi ve ABD'nin 11. Başkanı (d. 1795) * 1876 - Hüseyin Avni Paşa, Osmanlı Sadrazamı ve devlet adamı (d. 1819) * 1885 - Friedrich Karl, Prusya prensi (d. 1828) * 1888 - III. Friedrich, Veliaht Prens Friedrich Wilhelm, 1888'de 99 gün süreyle Prusya kralı ve Alman imparatoru (d. 1831) * 1889 - Mihai Eminescu, Rumen şair, romancı ve gazeteci (d. 1850) * 1929 - Charles Francis Brush, Amerikalı buluşçu, girişimci ve iş insanı (d. 1849) * 1934 - Alfred Bruneau, Fransız opera ve diğer müzik bestecisi ve müzik eleştirmeni (d. 1857) * 1938 - Ernst Ludwig Kirchner, Alman dışavurumcu ressam ve grafiker (d. 1880) * 1945 - Aris Velouchiotis, Yunan gazeteci, politikacı (d. 1905) * 1961 - Peyami Safa, Türk yazar ve gazeteci (d. 1899) * 1962 - Alfred Denis Cortot, Fransız-İsviçreli piyanist ve orkestra şefi (d. 1877) * 1966 - İzzet Melih Devrim, Türk şair, romancı ve oyun yazarı (d. 1887) * 1971 - Wendell Meredith Stanley, Amerikalı biyokimyager, virolog ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1904) * 1981 - Cihat Bilgehan, Türk siyasetçi ve hukukçu (d. 1923) * 1989 - Ray McAnally, İrlandalı aktör (d. 1926) * 1991 - William Arthur Lewis, Karayipler doğumlu iktisatçı (d. 1915) * 1992 - Charles David Menville, Amerikalı animatör ve televizyon yazarı (d. 1940) * 1993 - James Hunt, İngiliz F1 pilotu (d. 1947) * 1994 - Manos Hacidakis, Yunan besteci (d. 1925) * 1995 - John Vincent Atanasoff, bilgisayar devrini başlatan kişi (d. 1903) * 1996 - Ella Fitzgerald, Amerikalı şarkıcı (d. 1917) * 1996 - Hoyt Richard "Dick" Murdoch, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1946) * 1999 - Tahir Kutsi Makal, Türk gazeteci ve yazar (d. 1937) * 2000 - Mina Urgan, Türk edebiyat kuramcısı (d. 1915) * 2001 - Henri Alekan, Fransız görüntü yönetmeni (d. 1909) * 2003 - Hume Cronyn, Kanadalı aktör (d. 1911) * 2003 - Volker Kriegel, Alman caz müzisyeni (d. 1943) * 2004 - Ahmet Piriştina, Türk siyasetçi (d. 1952) * 2005 - Suzanne Flon, Fransız oyuncu (d. 1918) * 2013 - Peride Celal, Türk yazar (d. 1916) * 2013 - Heinz Flohe, Alman eski millî futbolcu (d. 1948) * 2013 - Kenneth Geddes Wilson, Amerikalı teorik fizikçi (d. 1936) * 2014 - Kemal Amin "Casey" Kasem, Amerikalı aktör (d. 1932) * 2015 - Janna Friske, Rus şarkıcı, model ve aktris (d. 1974) * 2015 - Kerkor Kirk Kerkorian, Amerikalı iş insanı, yatırımcı ve hayırsever (d. 1917) * 2016 - Hakkı Devrim, Türk gazeteci ve yayımcı (d. 1929) * 2017 - İbrahim Ebuleyş, Mısırlı iş insanı (d. 1937) * 2017 - Aleksey Batalov, Sovyet-Rus film yönetmeni ve oyuncu (d. 1928) * 2017 - Wilma de Faria, Brezilyalı kadın siyasetçi (d. 1945) * 2018 - Enoch zu Guttenberg, Alman orkestra şefi (d. 1946) * 2019 - Wilhelm Holzbauer, Avusturyalı mimar ve akademisyen (d. 1930) * 2019 - Franco Zeffirelli, İtalyan yönetmen ve opera, film ve televizyon yapımcısı (d. 1923) * 2020 - Mário Calixto Filho, Brezilyalı politikacı, gazeteci ve iş insanı (d. 1946) * 2020 - Lilia Dizon, Filipinli aktris (d. 1928) * 2020 - José Gentil Rosa, Brezilyalı politikacı ve iş insanı (d. 1940) * 2020 - Giulio Giorello, İtalyan filozof, matematikçi ve epistemolog (d. 1945) * 2020 - Renato de Jesus, Brezilyalı politikacı (d. 1963) * 2020 - Badar Uddin Ahmed Kamran, Bangladeşli politikacı ve belediye başkanı (d. 1951) * 2021 - Sanchari Vijay, Hint aktör (d. 1983) * 2021 - Lily Weiding, Danimarkalı aktris (d. 1924) * 2022 - Maureen Arthur, Amerikalı aktris ve şarkıcı (d. 1934) * 2022 - Cho Min-ho, Güney Koreli profesyonel buz hokeyi oyuncusu (d. 1987) * 2023 - Glenda Jackson, İngiliz politikacı, oyuncu ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1936) == Tatiller ve özel günler == * Küresel Rüzgâr Günü * Millî Kurtuluş Günü (Azerbaycan) *0615 15

== Olaylar == * 1787 - Mozart'ın Don Giovanni operası ilk kez olarak Prag Ulusal Tiyatro'da sahnelendi. * 1859 - İspanya, Fas'a savaş ilan etti. * 1863 - Cenevre'de toplanan 16 ülke, Uluslararası Kızılhaç'ın kurulmasına karar verdi. * 1888 - Britanya İmparatorluğu, Alman İmparatorluğu, Avusturya- Macaristan İmparatorluğu, İspanyol İmparatorluğu, Fransa, İtalya, Hollanda, Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu arasında, İstanbul Antlaşması'nın (Convention of Constantinople) nihai metni imzalandı. Buna göre, ilgili devletlerin gemileri hem savaş hem de barış zamanında Süveyş Kanalından geçebilecekler. * 1901 - Amerika Birleşik Devletleri Başkanı William McKinley'in suikastçısı Leon Czolgosz elektrikli sandalyede idam edildi. * 1913 - Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti yıkıldı. * 1914 - Amiral Souchon liderliğindeki Goeben (Yavuz), Breslau (Midilli) ve dokuz Osmanlı savaş gemisinden oluşan bir donanma Rus liman ve gemilerini bombalayarak Osmanlı'nın I. Dünya Savaşı'na girmesine neden oldu. * 1919 - Britanya birlikleri Antep'i Fransızlara teslim edilerek geri çekildi. * 1923 - Türkiye'de cumhuriyetin ilanı: Mustafa Kemal Atatürk ilk Türkiye cumhurbaşkanı seçildi. * 1924 - Milletler Cemiyeti Konseyinde, Türkiye-Irak sınırı, Musul'u Irak'ta bırakacak biçimde saptandı. * 1927 - Irak'ta yapılan kazılarda, Ur kenti yakınlarında 5 bin yıl öncesine ait olduğu belirlenen bir molekül takımı bulundu. * 1929 - New York Menkul Kıymetler Borsası çöktü; Amerika Birleşik Devletleri'nde ekonomik depresyonun başlangıcı. * 1930 - Ankara'daki Cumhuriyet Bayramı törenlerine Yunanistan başbakanı Venizelos da katıldı. * 1933 - Türkiye cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, Cumhuriyet'in ilanının 10. yılı münasebetiyle nutkunu okudu. * 1954 - Dr. Hikmet Kıvılcımlı, Vatan Partisi'ni kurdu. * 1956 - İsrail Ordusu, Mısır sınırını geçerek Sina Yarımadasını işgal etti. * 1960 - Cassius Clay (daha sonra Muhammet Ali) Louisville, Kentucky'de ilk profesyonel maçını kazandı. * 1960 - Millî Birlik Komitesi'nin 147 öğretim üyesini görevden almasına tepkiler sürüyor. Ankara Üniversitesi rektörü Suut Kemal Yetkin istifa etti. * 1961 - Suriye, Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden ayrıldı. * 1961 - İlk Türk yapımı otomobil Devrim, Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel'e armağan edildi. * 1967 - Montreal'deki Expo 67 Dünya Fuarı kapandı. Fuarı 50 milyonun üzerinde insan ziyaret etmişti. * 1969 - İki bilgisayar arasındaki ilk bağlantı gerçekleştirildi. Bu bağlantı İnternet'in öncüsü olan ARPANET üzerinden yapıldı. * 1992 - Türkiye ile Irak'ın kuzeyi arasında stratejik öneme sahip Sinhat Boğazı, TSK'nın eline geçti. Çatışmalarda 90 silahlı militan öldürüldü. * 1992 - Kazakistan ve Türkmenistan, ilk Büyük Elçiliklerini Ankara'da açtılar. * 1998 - THY'nin Adana-Ankara seferini yapan Boeing 737 tipi uçağı, 33 yolcu ve 6 kişilik mürettebatıyla kaçırıldı. Uçağı kaçıran Erdal Aksu, öldürüldü. Aksu'nun Diyarbakır'da 4 öğretmeni katletmekten arandığı belirlendi. * 1998 - Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan, Özbekistan ve Türkiye, Hazar ve Orta Asya petrollerinin Batı pazarlarına Bakü Tiflis Ceyhan Petrol Boru Hattı'yla ulaştırılmasına ilişkin Ankara Deklarasyonu'nu imzaladılar. * 1998 - Amerikalı astronot John Glenn 36 yıl aradan sonra 77 yaşında, Discovery mekiğiyle yeniden uzaya gitti. * 2006 - Nijerya'nın başkenti Abuja'da Boeing 737 tipi bir yolcu uçağı kalkıştan hemen sonra 104 yolcusuyla düştü: 6 kişi kurtuldu. * 2013 - Marmaray açıldı ve ilk sefer Üsküdar'dan Yenikapı'ya düzenlendi. * 2016 - Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı hizmete açıldı. * 2018 - İstanbul Havalimanı açıldı. * 2018 - Endonezya'da Cakarta'dan Sumatra Adası'ndaki Pangkal Pinang şehrine gitmek üzere olan Boeing 737 tipi yolcu uçağı havalandıktan kısa bir süre sonra denize düştü. 189 kişi öldü. == Doğumlar == * 1017 - III. Heinrich, Kutsal Roma İmparatoru (ö. 1056) * 1504 - Shin Saimdang, Koreli filozof, sanatçı, ressam, yazar ve şair (ö. 1551) * 1562 - George Abbot, Canterbury başpiskoposu (ö. 1633) * 1875 - Rebeca Matte Bello, Şilili heykeltıraş (ö. 1929) * 1875 - Marie, Kral I. Ferdinand'ın eşi olarak son Romanya konsort kraliçesi (ö. 1938) * 1879 - Franz von Papen, Alman siyasetçi ve diplomat (ö. 1969) * 1880 - Abram İoffe, Sovyet Rus fizikçi (ö. 1960) * 1891 - Fanny Brice, Amerikalı oyuncu ve model (ö. 1951) * 1897 - Joseph Goebbels, Alman siyasetçi (ö. 1945) * 1897 - Billy Walker, İngiliz futbolcu ve teknik direktör (ö. 1964) * 1899 - Akim Tamiroff, Rus asıllı sinema oyuncusu (ö. 1972) * 1900 - Andrej Bagar, Slovak sinema oyuncusu (ö. 1966) * 1910 - Alfred Jules Ayer, İngiliz filozof (ö. 1989) * 1918 - Diana Serra Cary, Amerikalı sessiz film oyuncusu, yazar ve tarihçi (ö. 2020) * 1920 - Baruj Benacerraf, Venezuela doğumlu Amerikalı immünolog (ö. 2011) * 1922 - Neal Hefti, Amerikalı caz trompetçisi, besteci ve aranjör (ö. 2008) * 1923 - Nazan İpşiroğlu, Türkiye'nin ilk sanat tarihi ve felsefe öğretmenlerinden biri (ö. 2015) * 1923 - Carl Djerassi, Avusturya doğumlu Bulgar-Amerikalı kimyger, yazar ve senarist. Oral doğum kontrol hapının icadına katkısıyla tanınır (ö. 2015) * 1925 - Robert Hardy, İngiliz oyuncu (ö. 2017) * 1926 - Necmettin Erbakan, Türk siyasetçi, mühendis, akademisyen ve Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı (ö. 2011) * 1929 - Yevgeni Primakov, Rus politikacı ve diplomat (ö. 2015) * 1930 - Niki de Saint Phalle, Fransız ressam, görsel sanatçı ve heykeltıraş (ö. 2002) * 1932 - Füruzan, Türk yazar * 1933 - Muzaffer İzgü, Türk yazar ve öğretmen (ö. 2017) * 1937 - Ayla Algan, Türk tiyatro sanatçısı, sinema oyuncusu ve şarkıcı * 1938 - Ralph Bakshi, Amerikalı film yönetmeni * 1938 - Ellen Johnson-Sirleaf, Liberya Cumhurbaşkanı ve Nobel Barış Ödülü sahibi * 1938 - Sezen Cumhur Önal, Türk şarkı sözü yazarı, radyo-TV programcısı ve sunucusu * 1942 - Bob Ross, Amerikalı ressam ve televizyoncu * 1943 - Müjdat Gezen, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, şair ve eğitmen * 1944 - Mehmet Haberal, Türk tıp profesörü ve Başkent Üniversitesi Rektörü * 1947 - Richard Dreyfuss, Amerikalı oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi * 1948 - Kate Jackson, Amerikalı oyuncu * 1948 - Frans de Waal, Hollandalı-Amerikalı etolog ve primatolog * 1950 - Abdullah Gül, Türk siyasetçi ve Türkiye'nin 11. Cumhurbaşkanı * 1955 - Kevin DuBrow, Amerikalı müzisyen (ö. 2007) * 1955 - Etsuko Shihomi, Japon oyuncu * 1957 - Dan Castellaneta, Amerikalı seslendirmeci, oyuncu ve komedyen * 1959 - John Magufuli, Tanzanyalı öğretim görevlisi ve siyasetçi (ö. 2021) * 1960 - Mustafa Koç, Türk iş insanı (ö. 2016) * 1961 - Randy Jackson, Michael Jackson'ın kardeşi, şarkıcı ve müzisyen * 1967 - Joely Fisher, Amerikalı oyuncu * 1967 - Rufus Sewell, İngiliz oyuncu * 1968 - Johann Olav Koss, Norveçli eski sürat patencisi * 1970 - Phillip Cocu, Hollandalı eski millî futbolcu ve teknik direktör * 1970 - Edwin van der Sar, Hollandalı futbolcu * 1970 - Toby Smith, İngiliz müzisyen ve söz yazarı (ö. 2017) * 1971 - Aistė Smilgevičiūtė, Litvan şarkıcı * 1971 - Winona Ryder, Amerikalı oyuncu * 1972 - Tracee Ellis Ross, Amerikalı aktris, şarkıcı, televizyon sunucusu, yapımcı ve yönetmen * 1972 - Gabrielle Union, Amerikalı oyuncu, şarkıcı, aktivist ve yazar * 1973 - Robert Pirès, Portekiz ve İspanya kökenli eski Fransız futbolcu * 1973 - Mahsa Vahdet, İranlı sanatçı * 1980 - Ben Foster, Amerikalı oyuncu * 1981 - Yorgo Fotakis, Yunan eski millî futbolcu * 1982 - Nicolas Gob, Belçikalı oyuncu * 1983 - Malik Fathi, Alman futbolcu * 1983 - Jérémy Mathieu, Fransız eski futbolcu * 1983 - Nurcan Taylan, Türk kadın halterci (Avrupa, Dünya ve Olimpiyat Şampiyonu) * 1985 - Janet Montgomery, İngiliz televizyon ve film oyuncusu * 1986 - Italia Ricci, Kanadalı oyuncu * 1987 - Jessica Dubé, Kanadalı buz patenci * 1987 - Tove Lo, İsveçli şarkıcı ve söz yazarı * 1988 - Florin Gardoș, Romanya vatandaşı futbolcu * 1989 - Primož Roglič, Sloven yol bisikleti yarışçısı * 1989 - Leyla Lydia Tuğutlu, Türk oyuncu ve model * 1990 - Vanessa Crone, Kanadalı buz patenci * 1990 - Eric Saade, İsveçli pop şarkıcısı * 1993 - India Eisley, Amerikalı oyuncu * 1994 - Åke Ödmark, İsveçli yüksek atlayıcı == Ölümler == * 1321 - II. Stefan Uroš Milutin, 1282 yılından 1321 yılına kadar Sırbistan Kralı (d. 1253) * 1618 - Sir Walter Raleigh, İngiliz kâşif (idam edildi) (d. 1554) * 1783 - Jean le Rond d'Alembert, Fransız matematikçi (d. 1717) * 1784 - Giuseppe Zais, İtalyan Peyzaj ressamı (d. 1709) * 1799 - Domenico Cirillo, İtalyan doktor, böcek bilimci, botanikçi (d. 1739) * 1829 - Maria Anna Mozart, Avusturyalı piyanist (Wolfgang Amadeus Mozart'ın ablası) (d. 1751) * 1877 - Nathan Bedford Forrest, Amerikan İç Savaşı'nda Konfederasyon Ordusu generali ve 1867'den 1869'a kadar Ku Klux Klan'ın ilk Büyücüsü (d. 1821) * 1880 - Peter Johann Nepomuk Geiger, Avusturyalı ressam (d. 1805) * 1884 - Ohannes Çamiç Efendi, Ermeni asıllı Osmanlı Ticaret ve Ziraat nâzırı (d. bilinmiyor) * 1901 - Leon Czolgosz, Amerikalı çelik işçisi ve anarşist (William McKinley'e suikast düzenleyen) (d. 1873) * 1911 - Joseph Pulitzer, Macaristan doğumlu Amerikalı gazeteci (d. 1847) * 1924 - Frances Hodgson Burnett, İngiliz yazar (d. 1849) * 1932 - Joseph Babinski, Polonyalı nörolog (d. 1857) * 1933 - Albert Calmette, Fransız bakteriyolog (d. 1863) * 1933 - Paul Painlevé, Fransız siyasetçi ve matematikçi (d. 1863) * 1934 - Lou Tellegen, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1883) * 1935 - Thomas McIntosh, İngiliz futbolcu (d. 1879) * 1949 - İbrahim Alaettin Gövsa, Türk siyasetçi (d. 1889) * 1949 - Georgi Gürciyev, Rus öǧretmen, guru ve yazar (d. 1866 * 1950 - V. Gustav, İsveç Kralı (d. 1858) * 1951 - Robert Grant Aitken, Amerikalı gök bilimci (d. 1864) * 1957 - Louis B. Mayer, Amerikalı film yapımcısı (d. 1884) * 1971 - Arne Tiselius, İsveçli kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1902) * 1981 - Georges Brassens, Fransız şarkıcı (d. 1921) * 1981 - Rıza Kuas, Türk sendikacı, siyasetçi ve DİSK'in kurucusu (d. 1926) * 1986 - Abel Meeropol, Amerikalı öğretmen (d. 1903) * 1997 - Anton Szandor LaVey, Amerikan okültist yazar (günümüz Satanizm'inin başbuğu ve Şeytan Kilisesini kuran) (d. 1930) * 1998 - Paul Misraki, İstanbul doğumlu Fransız film müzikleri bestecisi (d. 1908) * 2004 - Alice, Kral V. George ve Kraliçe Mary'nin üçüncü oğlu Gloucester Dükü Prens Henry'nin karısı (d. 1901) * 2004 - Ordal Demokan, Türk bilim insanı (d. 1946) * 2004 - Edward Oliver LeBlanc, Dominikalı siyasetçi (d. 1923) * 2009 - Jürgen Rieger, Alman avukat ve neo-Nazi siyasetçi (d. 1946) * 2013 - Graham Stark, İngiliz komedyen, oyuncu yazar ve yönetmen (d. 1922) * 2014 - Klas Ingesson, İsveçli eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1968) * 2016 - Pen Sovan, Kamboçyalı siyaset adamı (d. 1936) * 2017 - Muhal Richard Abrams, Amerikalı klarnetçi, grup lideri, besteci ve caz piyanisti (d. 1930) * 2017 - Dennis J. Banks, Kızılderili lider, öğretmen, konuşmacı, aktivist ve yazar (d. 1937) * 2017 - Metin Ersoy, Türk müzisyen ve şarkıcı (d. 1934) * 2017 - Władysław Kowalski, Polonyalı oyuncu (d. 1936) * 2017 - Tony Madigan, Eski Avustralyalı ragbi oyuncusu ve boksör (d. 1930) * 2017 - Manfredi Nicoletti, İtalyan mimar (d. 1930) * 2017 - Linda Nochlin, Amerikalı sanat tarihçisi, küratör, yazar ve kadın hakları savunucusu (d. 1931) * 2017 - Ninian Stephen, Avustralyalı hukukçu, devlet memuru ve siyasetçi (d. 1923) * 2018 - Gérald Bloncourt, Haitili ressam ve fotoğrafçısı (d. 1926) * 2019 - John Witherspoon, Amerikalı komedyen ve oyuncu (d. 1942) * 2020 - Karim Akbari Mobarakeh, İranlı film yönetmeni ve aktör (d. 1953) * 2020 - Angelika Amon, Avusturyalı-Amerikalı moleküler hücre biyoloğu (d. 1967) * 2020 - Amir Ishemgulov, Rus biyolog ve siyasetçi (d. 1960) * 2020 - Yuri Ponomaryov, Rus siyasetçi ve ekonomist (d. 1946) * 2020 - Arturo Rivera, Meksikalı ressam (d. 1945) == Tatiller ve özel günler == * Türkiye'de Cumhuriyet Bayramı *Kızılay Haftası (29 Ekim - 4 Kasım) *1029 29

80'lerin başında San Francisco'da kurulan, Körfez Bölgesi thrash metal soundunun en önemli topluluklarından Exodus, 1985 yılında yayınlanan Bonded By Blood albümü ile başladığı kariyeri boyunca Pleasures Of The Flesh, Fabulous Disaster ve Impact Is Imminent gibi kült albümlere imza atmıştır. 1992'den sonra ayrılıklar yaşayan ve sessizliğe bürünen topluluk, 1997'de yayınladığı konser albümü Another Lesson In Violence ile sessizliğini bozmuş olsa da 2004 yılına kadar başka bir kayıt yayınlamamış, 2004'te ise Tempo Of The Damned ile geri dönüşünü ilan etmiştir. Topluluk, takip eden sene içerisinde Shovel Headed Kill Machine'i Nuclear Blast Records etiketiyle yayınlamıştır ve hâlen çalışmalarına devam etmektedir.İlk gitaristleri dünyaca ünlü Metallica grubunun gitaristi Kirk Hammett'tır. Sonrasında onun yerine Rick Hunolt dahil olmuştur. Hatta grubun değişmeyen tek üyesi olan Gary Holt ilk başta Kirk Hammett'in gitar teknisyeniydi ancak Tim Agnello gruptan ayrılınca kendisi gruba gitarist olarak dahil olmuştur. Ayrıca Aralık ayında İstanbul ve Ankara'da olmak üzere iki konser vermişlerdir.Grubun ilk vokalisti Paul Baloff 2002 yılında ölmüştür. Son albümleri Let There Be Blood 2008 yılında, ilk albümleri olan Bonded By Bloodın tekrar yorumlanmış biçimi şeklinde piyasaya sürülmüştür. Son albümleri Exhibit B:Human Condition 2010 yılında yayınlanmıştır. 2014 yılının Haziran ayında ani bir kararla kadrosundan Rob Dukes'u çıkartan grup, yerine Steve Souza'nın geldiğini duyurmuştur. == Grup üyeleri == === Şimdiki üyeler === *Steve Souza - vokal (1986–1993, 2002–2004, 2014-günümüz) *Gary Holt - gitar (1980–1993, 1997–1998, 2001–günümüz) *Lee Altus - gitar (2005–günümüz) *Jack Gibson - bas gitar (1997–1998, 2001–günümüz) *Tom Hunting - bateri (1980–1989, 1997–1998, 2001–2004, 2007–günümüz) === Eski üyeler === * Rob Dukes - vokal (2005–2014) *Paul Baloff - vokal (1981–1986, 1997–1998, 2001–2002) *Rick Hunolt - gitar (1983–1993, 1997–1998, 2001–2005) *Rob McKillop - bas gitar (1983–1991) *John Tempesta - bateri (1989–1993) *Kirk Hammett - gitar (1980–1983) *Paul Bostaph - bateri (2005–2007) *Michael Butler - bas gitar (1992–1993) *Keith Stewart - vokal (1980–1981) *Chris Kontos - bateri (1993) *Evan McCaskey - gitar (1983) *Matt Harvey - vokal (2004) *Steev Esquivel - vokal (2004) *Tim Agnello - gitar (1980) *Carlton Melson - bas gitar (1980) *Mike Maung - gitar (1983) *Gannon Hall - bateri (1993) *Perry Strickland - bateri (1989) *Doug Williams - bas gitar (1981-1983) === Kronoloji === ImageSize = width:800 height:auto barincrement:20 PlotArea = left:110 bottom:120 top:0 right:30 Alignbars = justify DateFormat = mm/dd/yyyy Period = from:01/01/1980 till:06/02/2011 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Colors = id:vocals value:yellow legend:Vokal id:drums value:blue legend:Bateri id:bass value:red legend:Bass Gitar id:guitar value:green legend:Gitar id:lines value:black legend:Stüdyo albümleri Legend = orientation:vertical position:bottom columns:2 ScaleMajor = increment:2 start:1980 ScaleMinor = increment:1 start:1980 LineData = at:04/25/1985 color:black layer:back at:10/07/1987 color:black layer:back at:11/30/1988 color:black layer:back at:06/21/1990 color:black layer:back at:08/17/1992 color:black layer:back at:03/09/2004 color:black layer:back at:10/04/2005 color:black layer:back at:10/23/2007 color:black layer:back at:10/28/2008 color:black layer:back at:05/07/2010 color:black layer:back BarData = bar:Gary;Holt text:"Gary Holt" bar:Tim;Agnello text:"Tim Agnello" bar:Kirk;Hammett text:"Kirk Hammett" bar:Mike;Maung text:"Mike Maung" bar:Evan;McCasky text:"Evan McCaskey" bar:Rick;Hunolt text:"Rick Hunolt" bar:Lee;Altus text:"Lee Altus" bar:Keith;Stewart text:"Keith Stewart" bar:Paul;Baloff text:"Paul Baloff" bar:Steve;Souza text:"Steve Souza" bar:Matt;Harvey text:"Matt Harvey" bar:Steev;Esquivel text:"Steev Esquivel" bar:Rob;Dukes text:"Rob Dukes" bar:Carlton;Melson text:"Carlton Melson" bar:Jeff;Andrews text:"Jeff Andrews" bar:Rob;McKillop text:"Rob McKillop" bar:Michael;Butler text:"Michael Butler" bar:Jack;Gibson text:"Jack Gibson" bar:Tom;Hunting text:"Tom Hunting" bar:Perry;Strickland text:"Perry Strickland" bar:John;Tempesta text:"John Tempesta" bar:Chris;Kontos text:"Chris Kontos" bar:Gannon;Hall text:"Gannon Hall" bar:Paul;Bostaph text:"Paul Bostaph" PlotData= width:10 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Gary;Holt from:01/01/1980 till:07/01/1993 color:guitar bar:Gary;Holt from:01/01/1997 till:01/01/1998 color:guitar bar:Gary;Holt from:01/01/2001 till:end color:guitar bar:Tim;Agnello from:01/01/1980 till:05/01/1980 color:guitar bar:Kirk;Hammett from:05/01/1980 till:01/01/1983 color:guitar bar:Mike;Maung from:01/01/1983 till:05/01/1983 color:guitar bar:Evan;McCasky from:05/01/1983 till:09/01/1983 color:guitar bar:Rick;Hunolt from:09/01/1983 till:07/01/1993 color:guitar bar:Rick;Hunolt from:01/01/1997 till:01/01/1998 color:guitar bar:Rick;Hunolt from:01/01/2001 till:01/01/2005 color:guitar bar:Lee;Altus from:01/01/2005 till:end color:guitar bar:Keith;Stewart from:01/01/1980 till:01/01/1981 color:vocals bar:Paul;Baloff from:01/01/1981 till:01/01/1986 color:vocals bar:Paul;Baloff from:01/01/1997 till:01/01/1998 color:vocals bar:Paul;Baloff from:01/01/2001 till:01/01/2002 color:vocals bar:Steve;Souza from:01/01/1986 till:07/01/1993 color:vocals bar:Steve;Souza from:01/01/2002 till:01/03/2004 color:vocals bar:Matt;Harvey from:03/01/2004 till:06/01/2004 color:vocals bar:Steev;Esquivel from:06/01/2004 till:09/01/2004 color:vocals bar:Rob;Dukes from:01/01/2005 till:end color:vocals bar:Carlton;Melson from:01/01/1980 till:07/01/1980 color:bass bar:Jeff;Andrews from:07/01/1980 till:01/01/1983 color:bass bar:Rob;McKillop from:01/01/1983 till:07/01/1991 color:bass bar:Michael;Butler from:01/01/1992 till:07/01/1993 color:bass bar:Jack;Gibson from:01/01/1997 till:01/01/1998 color:bass bar:Jack;Gibson from:01/01/2001 till:end color:bass bar:Tom;Hunting from:01/01/1980 till:01/01/1989 color:drums bar:Tom;Hunting from:01/01/1997 till:01/01/1998 color:drums bar:Tom;Hunting from:01/01/2001 till:05/11/2004 color:drums bar:Tom;Hunting from:01/01/2007 till:end color:drums bar:Perry;Strickland from:01/01/1989 till:07/01/1989 color:drums bar:John;Tempesta from:07/01/1989 till:01/01/1993 color:drums bar:Chris;Kontos from:01/01/1993 till:04/01/1993 color:drums bar:Gannon;Hall from:04/01/1993 till:07/01/1993 color:drums bar:Paul;Bostaph from:01/01/2005 till:01/01/2007 color:drums == Diskografi == :Tüm yayınlanan içerikler için, bakınız: Exodus diskografisi. * Bonded by Blood (1985) * Pleasures of the Flesh (1987) * Fabulous Disaster (1988) * Impact is Imminent (1990) * Force of Habit (1992) * Tempo of the Damned (2004) * Shovel Headed Kill Machine (2005) * The Atrocity Exhibition... Exhibit A (2007) * Let There Be Blood (2008) * Exhibit B: The Human Condition (2010) * Blood In, Blood Out (2014) * Persona Non Grata (2021) == Dış bağlantılar == * Official site * Official MySpace page * Exodus – Gary Holt interview @ Metalfan.ro – English Kategori:Amerikalı thrash metal grupları Kategori:1980'de kurulan müzik grupları Kategori:Müzikal beşliler Kategori:Amerikalı groove metal grupları Kategori:Nuclear Blast sanatçıları Kategori:Speed metal grupları

== Olaylar == * 334 - İmparator Konstantin, dul ve yetimler için himaye yasası çıkardı. * 1462 - Kont Drakula ya da Kazıklı Voyvoda veya Vlad Ţepeş adlarıyla da tanınan Eflak Prensi III. Vlad, gece karanlığından yararlanarak Fatih Sultan Mehmed'e (II. Mehmed) başarısız bir suikast teşebbüsünde bulunduktan sonra kaçtı. * 1631 - Mümtaz Mahal doğum yaparken öldü. Eşi Hint-Türk-Moğol Babür İmparatoru Şah-ı Cihan, ertesi yıl başlattığı anıt mezar Tac Mahal'i 20 yıl içinde tamamlattı. * 1641 - Emirgüneoğlu Yusuf Paşa, İran lehine bölücü ve yıkıcı propaganda yaptığı iddiasıyla Sultan İbrahim'in emriyle idam edildi. * 1885 - Özgürlük Heykeli, New York Limanı'na ulaştı. * 1921 - Sivas, Erzincan ve Tunceli yöresinde 3,5 ay süren Koçgiri İsyanı, Türk Ordusu tarafından bastırıldı. * 1926 - Kadıköy Su Şirketi devletleştirildi. * 1932 - Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu ile Milliyet gazetesince ilk kez düzenlenen otomobil yarışı, İstinye-Zincirlikuyu arasında yapıldı. * 1939 - Fransa'da Giyotin'le "halka açık" son infaz, Versay şehrinde Saint-Pierre Hapishanesi'nin (şimdiki Adalet Sarayı) dışında gerçekleştirildi. Giyotinle son idam ise, 10 Eylül 1977'de yapıldı. * 1944 - İzlanda, Danimarka'dan ayrıldı ve cumhuriyet ilan etti. * 1946 - Türkiye İşçi ve Çiftçi Partisi, İstanbul’da kuruldu. Etem Ruhi Balkan, Selahattin Yorulmazoğlu, Mehmet Şükrü Sekban, Necmeddin Deliorman, İrfan Recep Nayal, Ali Esenkova ve İbrahim Tokay kurucular arasında yer alan isimlerdi. * 1951 - Türkiye millî futbol takımı, Batı Almanya'yı Berlin Olimpiyat Stadyumu'nda 2-1 yendi. Başarılı kurtarışlar yapan kaleci Turgay Şeren'e, "Berlin panteri" denilmeye başlandı. * 1967 - Çin, ilk hidrojen bombasını test etti. * 1972 - Watergate skandalı: ABD Başkanı Richard Nixon'un partisi olan Cumhuriyetçi Parti ile bağlantılı 5 hırsız, Watergate İş Merkezi'ndeki bir büroya gizli mikrofon yerleştirirken Polis tarafından yakalanarak tutuklandı. Bu büronun, ABD'nin o zamanki ana muhalefet partisi olan Demokrat Parti'nin merkezi olduğu ortaya çıktı. * 1980 - Cumhuriyet Halk Partisi Nevşehir İl Başkanı ve eski Milletvekili Mehmet Zeki Tekiner öldürüldü. Cenaze töreninde, aralarında Bülent Ecevit'in de bulunduğu Cumhuriyet Halk Partisi heyetine, Ülkü Ocaklılar tarafından taşlı ve sopalı saldırıda bulunuldu. * 1987 - Son ferdi de ölen Esmer Kıyı Çintesi ("Ammodramus maritimus nigrescens") denen serçe türünün soyu tükenmiş oldu. * 1991 - ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz, Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından yeni Hükûmeti kurmakla görevlendirildi. * 1992 - Yeni Galata Köprüsü törenle hizmete açıldı. * 1994 - Dünya Futbol Şampiyonası Amerika'da başladı. Finalde 17 Temmuz günü Brezilya ve İtalya karşılaştı. Şampiyon penaltılarla belirlendi; kupa Brezilya'nın oldu. * 2010 - Sıklıkla blog sayfalar hazırlamak amacıyla kullanılan açık kaynak içerik yönetim sistemi Wordpress'in 3.0 versiyonu yayınlandı. * 2016 - Türkiye Maarif Vakfı kuruldu. * 2018 - Japonya'nın Hirakata şehrinde 5,5 şiddetinde deprem meydana geldi. 4 kişi öldü, 400'den fazla kişi yaralandı. == Doğumlar == * 1239 - I. Edward, İngiltere Kralı (ö. 1307) * 1571 - Thomas Mun, İngiliz yazar, ekonomist (ö. 1641) * 1631 - Gauhara Begum, bir Babür prensesi ve Babür imparatoru Şah Cihan ile eşi Mumtaz Mahal'ın on dördüncü ve en küçük çocuğudur (ö. 1706) * 1682 - XII. Karl, 5 Nisan 1697 – 30 Kasım 1718 tarihleri arasında İsveç kralı (ö. 1718) * 1691 - Giovanni Paolo Pannini, İtalyan ressam ve mimar (ö. 1765) * 1810 - Ferdinand Freiligrath, Alman çevirmen ve şair (ö. 1876) * 1818 - Charles Gounod, Fransız opera bestecisi (ö. 1893) * 1832 - William Crookes, İngiliz kimyacı ve fizikçi (ö. 1919) * 1880 - Carl Van Vechten, Amerikalı yazar ve fotoğrafçı (ö. 1964) * 1882 - İgor Stravinski, Rus besteci (ö. 1971) * 1888 - Heinz Guderian, II. Dünya Savaşı'nda görev almış bir Alman generaldir (ö. 1954) * 1898 - Latife Hanım (Uşaklıgil), Atatürk'ün eşi (ö. 1975) * 1898 - Maurits Cornelis Escher, Hollandalı ressam ve grafik sanatçısı (ö. 1972) * 1898 - Carl Hermann, Alman Kristalografi profesorü (ö. 1961) * 1900 - Martin Bormann, Alman siyasetçi, Nazi Partisi sözcüsü ve Hitler'in özel sekreteri (ö. 1945) * 1904 - Ralph Bellamy, Amerikalı aktör (ö. 1991) * 1920 - Setsuko Hara, Japon oyuncu (ö. 2015) * 1920 - François Jacob, Fransız biyolog (ö. 2013) * 1921 - Aydın Boysan, Türk mimar ve gazeteci (ö. 2018) * 1921 - İlhan Koman, Türk heykeltıraş (ö. 1986) * 1925 - Alexander Shulgin, Amerikalı kimyager ve yazar (ö. 2014) * 1927 - Martin Böttcher, Alman film müziği bestecisi, aranjör, söz yazarı ve orkestra şefi (ö. 2019) * 1929 - Bud Collins, Amerikalı gazeteci ve spor yorumcusu ve sunucusu (ö. 2016) * 1929 - Tigran Petrosian, Sovyet Ermeni satranç oyuncusu ve Dünya satranç şampiyonu (ö. 1984) * 1930 - Adile Naşit, Türk sinema oyuncusu (ö. 1987) * 1931 - John Baldessari, Amerikalı sanatçı (ö. 2020) * 1936 - Ken Loach, İngiliz yönetmen (Ülke ve Özgürlük filmiyle tanınan) * 1938 - Grethe Ingmann, Danimarkalı şarkıcı (ö. 1990) * 1940 - George Akerlof, Amerikalı ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi * 1940 - Özdemir Erdoğan, Türk müzisyen, söz yazarı ve besteci * 1942 - Doğu Perinçek, Türk politikacı * 1942 - Muhammed el-Baradey, Mısırlı hukukçu ve Nobel Barış Ödülü sahibi * 1943 - Newt Gingrich, Amerikalı siyasetçi * 1943 - Barry Manilow, Amerikalı söz yazarı, müzisyen, aranjör ve şarkıcı * 1945 - Ken Livingstone, 2000-2008 yılları arasında Londra'nın ilk belediye başkanı olarak görev yapmış Britanyalı solcu siyasetçi * 1945 - Eddy Merckx, Belçikalı eski profesyonel yol bisikletçisi * 1948 - Joaquín Almunia, İspanyol sosyalist siyasetçi * 1952 - Sergio Marchionne, İtalyan-Kanadalı iş insanı (ö. 2018) * 1955 - Cem Hakko, Türk modacı ve iş insanı * 1957 - Joachim Król, Alman oyuncu * 1958 - Abdullah Oğuz, Türk yönetmen, yapımcı ve senaryo yazarı * 1959 - Baltazar, Brezilyalı millî futbolcu * 1960 - Thomas Haden Church, Amerikalı oyuncu * 1962 - Bap Kennedy, Kuzey İrlandalı müzisyen (ö. 2016) * 1964 - Gürsel Tekin, Türk siyasetçi * 1966 - Jason Patric, Amerikalı sinema oyuncusu * 1968 - Derya Arbaş, Türk oyuncu (ö. 2003) * 1969 - İlya Tsımbalar, Ukrayna asıllı eski bir Rus orta saha futbolcusu ve teknik direktör (ö. 2013) * 1970 - Will Forte, Amerikalı oyuncu, yazar, komedyen ve yapımcı * 1970 - Michael Showalter, Amerikalı komedyen, oyuncu, yönetmen, yazar ve yapımcıdır * 1971 - José Emilio Amavisca, İspanyol millî futbolcu * 1972 - Kıraç, Türk bestekâr ve müzisyen * 1975 - Joshua Leonard, Amerikalı bir oyuncu, yazar ve yönetmen * 1975 - Juan Carlos Valeron, İspanyol emekli futbolcudur * 1976 - Scott Adkins, İngiliz aktör ve dövüş sanatçısı * 1976 - Bülent Bölükbaşı, Türk futbolcu * 1976 - Peter Svidler, Rus satranç ustası * 1977 - Ahmed Azimov, Rusya Müftüler Konseyi Bilirkişi Komitesi Koordinatörü * 1978 - Isabelle Delobel, Fransız buz patenci * 1979 - Young Maylay, Amerikalı rapçi * 1979 - Nick Rimando, Amerikalı millî futbolcudur * 1980 - Sıla Gençoğlu, Türk pop şarkıcısı ve söz yazarı * 1980 - Elisa Rigaudo, İtalyan yürüyüşçü * 1980 - Venus Williams, Amerikalı tenisçi * 1982 - Alex, Brezilyalı futbolcudur * 1982 - Arthur Darvill, İngiliz bir aktördür * 1982 - Jodie Whittaker, İngiliz oyuncu * 1983 - Lee Ryan, İngiliz şarkıcı * 1985 - Özge Gürler, Türk kısa mesafe koşucusu * 1985 - Markos Pagdatis, Kıbrıs Rumu tenisçi * 1985 - Rafael Sóbis, Brezilyalı futbolcudur * 1987 - Kendrick Lamar, Amerikalı hip hop sanatçısı * 1988 - Andrew Ogilvy, Avustralya'lı basketbolcu * 1988 - Stephanie Rice, Avustralyalı yüzücü * 1989 - Simone Battle, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (ö. 2014) * 1990 - Alan Dzagoyev, Oset asıllı Rus millî futbolcu * 1990 - Jordan Brian Henderson, İngiliz millî futbolcudur * 1991 - Grégoire Defrel, Fransız futbolcu * 1992 **Ecem Uzun, Türk oyuncu **Maxime Lestienne, Belçikalı futbolcu * 1994 **İrina Kuraçkina, Belaruslu güreşçi **Didier Ndong, Gabonlu futbolcu **Kubilay Sönmez, Türk futbolcu **Hidemasa Kobayashi, Japon futbolcu * 1995 - Clément Lenglet, Fransız futbolcu * 1997 - K. J. Apa, Yeni Zelandalı oyuncu ve şarkıcı == Ölümler == * 656 - Osman bin Affan, III. Halife (d. 576?) * 811 - Sakanoue no Tamuramaro, bir Japon siyasetçi, general ve şogun (d. 758) * 1025 - I. Bolesław Chrobry, 992'den 1025'e kadar Polonya dükü ve 1025'teki ilk Polonya dükü (d. 967) * 1501 - I. John Albert, Polonya kralı (d. 1459) * 1565 - Aşikaga Yoşiteru, Japon Hükümdar (d. 1536) * 1631 - Mümtaz Mahal, Babür İmparatorluğu'nun 5. Hükümdarı Şah Cihan'ın en gözde eşi (d. 1593) * 1696 - III. Jan Sobieski, Lehistan (Polonya) Kralı (d. 1629) * 1719 - Joseph Addison, İngiliz deneme yazarı, şair ve siyasetçi (d. 1672) * 1734 - Claude Louis Hector de Villars, Fransız asker (XIV. Louis döneminin son generali ve Fransa'nın 6 mareşalinden biri) (d. 1653) * 1797 - Ağa Muhammed Han Kaçar, İran Şahı ve Kaçar Hanedanı'nın kurucusu (d. 1742) * 1866 - Joseph Mery, Fransız yazar, gazeteci, romancı, oyun yazarı, şair (d. 1797) * 1901 - Dilpesend Kadınefendi, II. Abdülhamid beşinci eşi (d. 1861) * 1922 - Otto Lehmann, Alman fizikçi (d. 1855) * 1936 - Henry B. Walthall, Amerikalı sanatçı ve film oyuncusu (d. 1878) * 1940 - Arthur Harden, İngiliz kimyacı (d. 1865) * 1944 - Dénes Berinkey, Macar siyasetçi ve hukukçu (d. 1871) * 1968 - José Nasazzi, Uruguaylı eski futbolcudur (d. 1901) * 1973 - Theodor Krancke, Nazi Almanyası Kriegsmarine Amirali (d. 1893) * 1974 - Refik Koraltan, Türk siyasetçi ve TBMM Başkanlarından (d. 1889) * 1974 - Ferdi Ştatzer, Avusturya asıllı Türk piyanist ve akademisyen (d. 1906) * 1982 - Roberto Calvi, İtalyan bankacı (d. 1920) * 1991 - Mehmet Aziz, Kıbrıs Türkü hekim ve akademisyen (d. 1893) * 1996 - Thomas Kuhn, Amerikalı filozof ve bilim tarihçisi (d. 1922) * 2000 - Ekrem Alican, Türk maliyeci ve siyasetçi (d. 1916) * 2001 - Donald Cram, Amerikalı kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1919) * 2002 - Fritz Walter, Alman futbolcu (d. 1920) * 2005 - Cemal Gencer, Türk sinema ve dizi oyuncusu (d. 1952) * 2005 - Recep Bilginer, Türk gazeteci ve yazar (d. 1922) * 2008 - Cyd Charisse, Amerikalı dansçı ve aktris (d. 1922) * 2009 - Ralf Dahrendorf, Alman-İngiliz sosyolog, filozof, siyaset bilimci ve liberal politikacı (d. 1929) * 2012 - Rodney King, Los Angeles Polis Departmanı (LAPD) polisleri tarafından dövülerek linç edilmiştir (d. 1965) * 2012 - Susan Tyrrell, Amerikalı oyuncu, ressam ve yazar (d. 1945) * 2013 - Michael Baigent, Yeni Zelandalı psikolog, fotoğrafçı, tarihçi ve yazar (d. 1948) * 2015 - Süleyman Demirel, Türk siyasetçi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 9. Cumhurbaşkanı (d. 1924) * 2015 - Başar Sabuncu, Türk oyuncu, senaryo yazarı ve yönetmen (d. 1943) * 2016 - Rubén Aguirre, Meksikalı aktör (d. 1934) * 2016 - Ron Lester, Amerikalı oyuncu (d. 1970) * 2017 - Iván Fandiño, İspanyol matador (d. 1980) * 2017 - Józef Grudzień, Polonyalı boksör (d. 1939) * 2017 - Venus Ramey, Amerikan güzellik kraliçesi olan eski model ve aktivist (d. 1924) * 2019 - Knut Andersen, Norveçli film yönetmeni ve aktör (d. 1931) * 2019 - Muhammed Mursi, Mısır eski cumhurbaşkanı (d. 1951) * 2019 - Gloria Vanderbilt, Amerikalı sanatçı, iş insanı, oyuncu, moda tasarımcısı, yazar ve sosyoelit (d. 1924) * 2020 - Marlene Ahrens, Şilili eski kadın atlet (d. 1933) * 2020 - Dan Foster (DJ), Nijerya'da yaşayan Amerikalı DJ ve radyo yapımcısı (d. 1958) * 2020 - Tran Ngoc Chu, Vietnamlı asker (yarbay), sivil yönetici (şehir belediye başkanı, il başkanı) ve siyasetçi (d. 1924) * 2021 - Kenneth Kaunda, Zambiyalı öğretim görevlisi ve siyasetçi (d. 1924) * 2021 - Tubilandu Ndimbi, Demokratik Kongolu millî futbolcudur (d. 1948) * 2022 - Jean-Louis Trintignant, Fransız sinema oyuncusu (d. 1930) == Tatiller ve özel günler == * İzlanda Bağımsızlık Günü *0617 17

== Olaylar == * 1816 - Indiana, 19. eyalet olarak Amerika Birleşik Devletleri'ne katıldı. * 1901 - İlk masa tenisi turnuvası, Birleşik Krallık'ta düzenlendi. * 1917 - I. Dünya Savaşı: Britanya İmparatorluğu Kudüs'ü ele geçirdi. * 1927 - Doğu illerinde Birinci Genel Müfettişlik kurulmasına karar verildi; Müfettişliğe İbrahim Tali Bey (Öngören) atandı. * 1928 - Türkiye İkinci İktisat Şûrası toplandı. * 1931 - Güney Afrika Cumhuriyeti, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı. * 1931 - Westminster Tüzüğü 1931 ile Birleşik Krallık, dominyonlarına kendini yönetme hakkı verildi. * 1936 - VIII. Edward, Wallis Simpson ile evlenebilmek için Birleşik Krallık tahtından çekildiğini açıkladı. * 1937 - II. İtalya-Habeşistan Savaşı: İtalya Krallığı, Milletler Cemiyeti'nden çekildi. * 1940 - II. Dünya Savaşı: Kuzey Afrika'da İngiliz birlikleri Sidi Barrani'yi ele geçirdi. İtalyan birlikleri teslim oldu. * 1941 - Adolf Hitler ve Benito Mussolini’nin açıklamasıyla, Nazi Almanyası ve İtalya Krallığı, Amerika Birleşik Devletleri'ne savaş ilan etti. * 1946 - Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) kuruldu. * 1949 - Birleşmiş Milletler, Filistinli mültecilerin kendi topraklarına dönme hakkını kabul etti. * 1952 - Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nda ilk uygulama: Telif hakkı Yelpaze mecmuasına ait olan bir resimli romanı yayınlayan, Hürriyet gazetesi aleyhine dava açıldı. * 1962 - Türkiye'de Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği kuruldu. * 1962 - Kanada'da son kez bir mahkûma idam cezası uygulandı. * 1964 - Che Guevara, New York'taki Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda bir konuşma yaptı. Konuşma sırasında binaya dışarıdan havanla ateş edildi, faili bulunamadı. * 1971 - İstanbul Televizyonu yayınlarını haftada iki günden dört güne çıkardı. * 1976 - Ankara Üniversitesi süresiz kapatıldı. * 1976 - İstanbul'da Bebek Maksim Gazinosu yandı. * 1977 - Türkiye'de yerel seçimler yapıldı. Cumhuriyet Halk Partisi seçimlerden birinci parti olarak çıktı. * 1987 - Necatigil Şiir Ödülü Ahmet Oktay'a verildi. Şair ödülü, “Yol Üstünde Semender” adlı yapıtıyla aldı. * 1991 - Avrupa Birliği ülkeleri, 1999’un para birliği için son tarih olacağını açıkladı. * 1993 - Türkiye'nin Bağdat Büyükelçiliği İdare Ataşesi Çağlar Yücel, Bağdat'ta aracının içinde uğradığı silahlı saldırı sonucu öldürüldü. * 1994 - Tek yanlı olarak bağımsızlığını ilan eden Çeçenistan'a, Rusya yüzlerce tank ve askerle girdi. * 1997 - Kyoto Protokolü imzaya açıldı. * 1999 - Avrupa Birliği Devlet ve Hükûmet Başkanları Zirvesi sona erdi. Sonuç belgesinde Türkiye'nin adaylığı kesinleşti. * 2001 - Çin, Dünya Ticaret Örgütü'ne katıldı. * 2002 - Amerikan Temsilciler Meclisi ve Senatosu, istihbarat faaliyetlerinin eşgüdümünün daha iyi sağlanabilmesi için iç istihbarat örgütü kurulmasını tavsiye etti. * 2004 - İstanbul Modern Sanat Müzesi açıldı. * 2009 - Demokratik Toplum Partisi, Anayasa Mahkemesi kararıyla kapatıldı. * 2010 - İsveç'in başkenti Stockholm'da bombalı saldırı gerçekleşti. Patlamada saldırgan hayatını kaybetti ve iki kişi yaralandı. == Doğumlar == küçükresim|sağ|200px|Hector Berlioz (d. 11 Aralık 1803 - ö. 8 Mart 1869) * 1465 - Ashikaga Yoshihisa, Ashikaga şogunluğunun dokuzuncu şogunu (ö. 1489) * 1475 - X. Leo, 9 Mart 1513 - 1 Aralık 1521 döneminde papalık yapmıştır (ö. 1521) * 1746 - Jacques Charles, Fransız mucit ve bilim insanı (ö. 1823) * 1781 - David Brewster, İskoç bilim insanı, mucit ve yazar (ö. 1868) * 1803 - Hector Berlioz, Fransız besteci (ö. 1869) * 1810 - Alfred de Musset, Fransız yazar (ö. 1857) * 1826 - William Henry Waddington, Fransız arkeolog ve siyasetçi (ö. 1894) * 1843 - Robert Koch, Alman kimyager ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1877) * 1856 - Georgi Plehanov, Rus devrimci ve Marksist teorisyen (ö. 1918) * 1863 - Annie Jump Cannon, Amerikalı astronom (ö. 1941) * 1866 - Jack Southworth, İngiliz futbolcu (ö. 1956) * 1882 - Fiorello Henry La Guardia, Amerikalı politikacı (ö. 1947) * 1882 - Max Born, Alman fizikçi (ö. 1970) * 1890 - Carlos Gardel, Arjantinli müzisyen, besteci ve şarkıcı (ö. 1935) * 1890 - Mark Tobey, Amerikalı ressam (ö. 1976) * 1908 - Amon Leopold Göth, Alman Schutzstaffel subayı (II. Dünya Savaşı sırasında Polonya'daki Kraków-Płaszów toplama kampı'nın kumandanı) (ö. 1946) * 1908 - Manoel de Oliveira, Portekizli film yönetmeni (ö. 2015) * 1911 - Necip Mahfuz, Mısırlı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 2006) * 1912 - Carlo Ponti, İtalyan film yapımcısı (ö. 2007) * 1913 - Jean Marais, Fransız oyuncu ve yönetmen (ö. 1998) * 1916 - Elena Garro, Meksikalı yazar (ö. 1998) * 1918 - Alexandr Soljenitsin, Rus romancı ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 2008) * 1922 - Dilip Kumar, Hint aktör ve film yapımcısı (ö. 2021) * 1922 - Maila Nurmi, Fin asıllı Amerikalı oyuncu ve manken (ö. 2008) * 1923 - Betsy Blair, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu (ö. 2009) * 1925 - Paul Greengard, Amerikalı nörolog (ö. 2019) * 1926 - Big Mama Thornton, Amerikalı ritim ve blues şarkıcısı ve söz yazarı (ö. 1984) * 1930 - Chus Lampreave, İspanyol oyuncu (ö. 2016) * 1930 - Jean-Louis Trintignant, Fransız sinema oyuncusu (ö. 2022) * 1931 - Ronald Myles Dworkin, Amerikalı filozof ve anayasa hukukçusu (ö. 2013) * 1931 - Chandra Mohan Jain, Hint mistik guru ve spiritüel (ö. 1990) * 1931 - Rita Moreno, Porto Rikolu aktris, dansçı ve şarkıcı * 1935 - Pranab Mukherjee, Hint siyasetçi (ö. 2020) * 1936 - Hans van den Broek, Hollandalı politikacı * 1938 - Enrico Macias, Fransız şarkıcı * 1940 - Donna Mills, Amerikalı oyuncu * 1941 - Elizabeth Brackett, Amerikalı gazeteci, televizyon sunucusu ve yazar (ö. 2018) * 1941 - Jean Paul Parise, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu (ö. 2015) * 1943 - John Ayldon, İngiliz opera şarkıcısı (ö. 2013) * 1943 - John Denver, Amerikalı şarkıcı (ö. 1997) * 1943 - John Forbes Kerry, Amerikalı siyasetçi * 1948 - Stamatis Spanudakis, Yunan klasik müzik bestecisi * 1950 - Christina Onassis, Amerikalı iş insanı (ö. 1988) * 1953 - Bess Armstrong, Amerikalı oyuncu * 1954 - Jermaine Jackson, Amerikalı şarkıcı * 1958 - Chris Hughton, İrlandalı millî futbolcu * 1958 - Nikki Sixx, Amerikalı müzisyen, söz yazarı, radyo sunucusu ve fotoğrafçı * 1961 - Fatih Aksoy, Türk yapımcı ve yönetmen * 1961 - Steve Nicol, İskoç emekli futbolcu * 1961 - Macky Sall, Senegalli politikacı * 1963 - Nigel Winterburn, emekli İngiliz futbolcu * 1964 - Carolyn Waldo, Kanadalı senkronize yüzücü * 1966 - Leon Lai, Hong Konglu oyuncu * 1967 - Mo'Nique, Amerikalı oyuncu ve komedyen * 1968 - Emmanuelle Charpentier, Fransız kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi * 1968 - Fabrizio Ravanelli, İtalyan eski millî futbolcu * 1969 - Viswanathan Anand, Hint satranç büyük ustası * 1970 - Erkan Petekkaya, Türk oyuncu * 1972 - Sami el-Cabir, Suudi millî futbolcu ve teknik direktör * 1972 - Darío Barrio, İspanyol yemek uzmanı TV programcısı (ö. 2014) * 1973 - Mos Def, Amerikalı rapçi, şarkıcı, oyuncu ve aktivist * 1973 - Anita Caprioli, İtalyan tiyatro ve sinema oyuncusu * 1974 - Rey Mysterio, Amerikalı güreşçi * 1976 - Shareef Abdur-Rahim, Amerikalı basketbolcu * 1981 - Javier Saviola, Arjantinli futbolcu * 1981 - Zacky Vengeance, Amerikalı rock müzisyeni * 1982 - Ece Gürsel, Türk manken ve şarkıcı * 1984 - Leighton Baines, İngiliz eski millî futbolcu * 1984 - James Morris, Amerikalı profesyonel güreşçi * 1985 - Yekta Kurtuluş, Türk millî futbolcu * 1986 - Zeynep Çamcı, Türk oyuncu * 1986 - Roy Hibbert, Jamaika asıllı Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1987 - Alex Russell, Avustralyalı oyuncu * 1990 - Hasan el-Heydus, Katarlı futbolcu * 1992 - Tiffany Alvord, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı * 1992 - Rodrigo Maranhão, Brezilyalı futbolcu * 1993 - Yalitza Aparicio, Meksikalı oyuncu ve öğretmen * 1996 - Hailee Steinfeld, Amerikalı oyuncu * 2002 - Deha Tuzcu, Türk şarkıcı ve söz yazarı == Ölümler == * 384 - I. Damasus, Papa (d. 305) * 969 - II. Nikiforos, 963-969 arasında Bizans imparatoru (d. 912) * 1121 - El-Efdâl Şehinşâh, 1094-1121 döneminde Fâtımîler Hâlifeliği'nin veziri (d. 1066) * 1241 - Ögeday Han, Moğol İmparatoru (Cengiz Han'ın oğlu) (d. 1186) * 1282 - Llywelyn ap Gruffudd, son Galller Prensi (d. 1223) * 1282 - VIII. Mihail, 1259-1282 arasında Bizans İmparatorluğunu yönetmiştir (d. 1223) * 1610 - Adam Elsheimer, Alman Barok ressam (d. 1578) * 1757 - Colley Cibber, İngiliz tiyatro oyuncusu ve yazarı (d. 1671) * 1840 - Kōkaku, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 119. imparatoru (d. 1771) * 1909 - Innokentiy Annensky, Rus şair (d. 1855) * 1918 - Ivan Cankar, Sloven yazar, oyun yazarı, denemeci, şair ve politik aktivist (d. 1876) * 1938 - Christian Lange, Norveçli tarihçi, öğretmen ve siyaset bilimci (d. 1869) * 1941 - Émile Picard, Fransız matematikçi (d. 1856) * 1942 - Séraphine Louis, Fransız ressam (d. 1864) * 1945 - Charles Fabry, Fransız fizikçi (d. 1867) * 1951 - Mustafa Muğlalı, Türk asker ve Türk Kurtuluş Savaşı komutanlarından (d. 1882) * 1951 - Nahit Hilmi Özeren, Türk edebiyatçı ve güfte yazarı (d. 1897) * 1953 - Sedat Simavi, Türk gazeteci (d. 1896) * 1964 - Sam Cooke, Amerikalı şarkıcı (d. 1931) * 1967 - Asım Us, Türk gazeteci ve siyaset adamı (d. 1884) * 1975 - Nihal Atsız, Türk tarihçi, yazar, şair ve Türkolog (d. 1905) * 1978 - Vincent du Vigneaud, Amerikalı biyokimyager (d. 1901) * 1987 - Adile Naşit, Türk sinema sanatçısı (d. 1930) * 1993 - Çağlar Yücel, Türk diplomat ve Türkiye'nin Bağdat Büyükelçiliği İdare Ataşesi * 2002 - André Roch, İsviçreli dağcı (d. 1906) * 2004 - José Luis Cuciuffo, Arjantinli millî futbolcu (d. 1961) * 2005 - Nihat Aybars, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1916) * 2008 - Bettie Page, Amerikalı model (d. 1923) * 2008 - Ali Alatas, Endonezyalı siyasetçi (d. 1932) * 2012 - Mücap Ofluoğlu, Türk tiyatro oyuncusu, seslendirme sanatçısı, yönetmen ve yazar (d. 1923) * 2012 - Galina Vişnevskaya, Rus soprano (d. 1926) * 2012 - Ravi Shankar, Hint müzisyen, sitar ustası ve besteci (d. 1920) * 2013 - Nadir Afonso, Portekizli mimar ve ressam (d. 1920) * 2017 - Mustafa Kemal Uzun, Türk oyuncu ve film yönetmeni (d. 1959) * 2018 - Bill Siegel, Amerikalı belgesel film yapımcısı ve yönetmeni (d. 1962) * 2019 - David Bellamy, İngiliz botanikçi, yazar, sunucu, çevre aktivisti ve yazar (d. 1933) * 2019 - Guy Laporte, Fransız oyuncu ve komedyen (d. 1948) * 2020 - Đurđa Ivezić, Hırvat tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1936) * 2020 - Kim Ki-duk, Güney Koreli yönetmen, senarist ve yapımcı (d. 1960) * 2020 - Joseph Nyagah, Kenyalı siyasetçi (d. 1948) * 2020 - Irena Veisaitė, Litvanyalı tiyatro bilgini, entelektüel ve insan hakları aktivisti (d. 1928) *2021 - Anne Rice, Amerikalı yazar (d. 1941) == Tatiller ve özel günler == * Dünya Dağ Günü * Dünya Tango Günü *1211 11

Avusturya () veya resmî adıyla Avusturya Cumhuriyeti, () Orta Avrupa'da denize kıyısı olmayan, dokuz eyaletten oluşan ülke. Batıda Lihtenştayn ve İsviçre, güneyde İtalya ve Slovenya, doğuda Macaristan ve Slovakya, kuzeyde ise Almanya ve Çekya ile komşudur. Avusturya'nın yüzölçümü 83.879 km2dir ve yaklaşık 9 milyonluk bir nüfusa sahiptir. Avusturya Almancası ülkenin resmi dili olsa da, birçok Avusturyalı gayri resmi olarak çeşitli Bavyera lehçelerinde konuşmaktadır. Avusturya başlangıçta 976 yılı civarında Avusturya Markgraflığı olarak tarih sahnesine çıktı ve daha sonra bir dükalık ve arşidüklük haline geldi. 16. yüzyılda Avusturya, Habsburg Monarşisi'nin kalbi ve tarihin en etkili kraliyet hanedanlarından biri olan Habsburg Hanedanı'nın küçük bir kolu tarafından yönetilen bir devlet olarak hizmet vermeye başladı. Bir arşidüklük olarak, Kutsal Roma İmparatorluğu'nun önemli bir parçası ve idari merkeziydi. Avusturya, 19. yüzyılın başlarında büyük güçlerden biri olan ve Alman Konfederasyonu'nu yöneten kendi imparatorluğunu kurdu ancak 1866'da Avusturya- Prusya Savaşı'ndaki yenilginin ardından diğer Alman devletlerinden ayrılarak kendi yolunu izledi. 1867 yılında Macaristan ile anlaşmaya varılarak Avusturya-Macaristan İkili Monarşisi kuruldu. Avusturya-Macaristan tahtının olası veliahtı Arşidük Franz Ferdinand'ın bir suikast sonucu öldürülmesinin ardından Avusturya, İmparator Franz Joseph yönetiminde bu olayın ardından başlayan I. Dünya Savaşına dahil oldu. Monarşinin yenilmesi ve dağılmasından sonra, Almanya ile birleşme niyetiyle Alman-Avusturya Cumhuriyeti ilan edildi. Ancak yeni kurulan devlet İtilaf Devletleri tarafından desteklenmedi ve tanınmadan kaldı. 1919'da Birinci Avusturya Cumhuriyeti, Avusturya'nın yasal halefi oldu. 1938'de, Alman Reich'ının Şansölyesi olan Avusturya doğumlu Adolf Hitler, Avusturya'nın ilhakını sağladı. 1945'te Nazi Almanyası'nın yenilgisi ve uzun bir Müttefik Devletler işgali döneminin ardından Avusturya, İkinci Cumhuriyet olarak bilinen egemen ve kendi kendini yöneten demokratik bir ulus olarak yeniden kuruldu. Avusturya, devlet başkanı olarak doğrudan seçilmiş bir Federal Başkan ve federal hükûmetin başı olan bir Şansölye tarafından yönetilen bir parlamenter temsili demokrasidir. Avusturya'nın başlıca büyük kentleri arasında Viyana, Graz, Linz, Salzburg ve Innsbruck şehirleri gelmektedir. Avusturya, kişi başına düşen GSYİH açısından sürekli olarak dünyanın en zengin 20 ülkesi arasında yer almaktadır. Ülke yüksek bir yaşam standardına sahip olarak 2018'de İnsani Gelişme Endeksi açısından dünyada 20. sırada yer aldı. Viyana, yaşam kalitesi göstergelerinde sürekli olarak uluslararası alanda en üst sırada yer almaktadır. İkinci Cumhuriyet, 1955'te dış siyasi meselelerde daimi tarafsızlığını ilan etti. Avusturya, 1955'ten beri Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği üyesidir.Jelavich 267 AGİT ve OPEC'e ev sahipliği yapmakta ve OECD ve Interpol'ün kurucu üyesidir. Avusturya ayrıca 1995'te Schengen Anlaşması'nı imzalayan ülkelerden biri oldu ve 1999'da Euro para birimini kullanmaya başladı. == Etimoloji == Avusturya'nın yerel ismi olan Almanca Österreich ismi "doğu ülkesi" anlamına gelir ve ilk olarak 996 tarihli "Ostarrîchi belgesinde" yer alan Eski Yüksek Almanca Ostarrîchi kelimesinden türemiştir. Bu kelime muhtemelen Orta Çağ Latincesi'nde Avusturya Markgraflığı anlamına gelen "Marchia orientalis" kelimesinin yerel (Bavyera) lehçeye çevrilmiş formudur. Avusturya, Bavyera'nın 976 yılında kurulan bir vilayetidir. "Avusturya" kelimesi, Almanca isminin romanizasyonudur ve ilk olarak 12. yüzyılda kaydedilmiştir. O zamanlar, Avusturya'nın Tuna havzası (Yukarı ve Aşağı Avusturya) Bavyera Düklüğü'nün en doğusuydu. == Tarihçe == Orta Avrupa ülkesi olan Avusturya, Roma öncesi zamanlarda çeşitli Keltik kabileler tarafından kuruldu. Noricum Kelt krallığı daha sonra Roma İmparatorluğu’uncs sahiplenilip eyalet yapıldı. Doğu Avusturya'daki günümüz Petronell-Carnuntum, Yukarı Pannonia eyaleti denilen yerde başkente dönüşen önemli bir ordu kampıydı. Carnuntum’da yaklaşık 400 yıl boyunca 50.000 kişi yaşıyordu. === Orta Çağlar === Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra bölge Bavyeralılar, Slavlar ve Avarlar tarafından işgal edildi. Frank Kralı Şarlman MS 788'de bölgeyi fethetti, kolonizasyonu teşvik etti ve Hristiyanlığı yaydı.Johnson 19 Doğu Frank Krallığı'nın parçası olarak, günümüz Avusturya'sını kapsayan çekirdek bölgeler Babenberg'in evine miras bırakıldı. Çok eski tarihlerden beri insanların yaşadığı bu ülke, M.Ö. 100 yıllarında Romalılar tarafından işgal edildi. Bölge marchia Orientalis olarak bilinirdi ve 976'da Babenberg'li Leopold'a verildi.Johnson 20–21 Almanya ile beraber olan Avusturya'ya 803 senesinde Şarlman tarafından "Doğu Marklığı" unvanı verildi. Böylece Germen İmparatorluğu'nun bir parçası olarak kurulmuş oldu. Daha sonraları başa geçen Habsburg Hanedanı, ülkenin sınırlarını genişletmişlerdir. 15. yüzyılda Avrupa'nın ve Hristiyanların en güçlü devletlerinden biri haline gelen Avusturya, Osmanlılara karşı arkası kesilmeyen saldırılara liderlik etmiştir. 16. yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti çeşitli seferler ile 1529'da Macaristan'ı, daha sonra 1540'ta Avusturya'yı yendi. İmparator I. Ferdinand, Macaristan'ın Osmanlı Devleti'ne bırakılması ve senede 30.000 duka altın vergi vermek şartları ile bir antlaşma imzaladı. Böylece Osmanlı saldırıları son buldu. Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları sonucunda Osmanlı Devleti'nden ayrılan Macaristan ile birleşerek Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nu kurdular. I. Dünya Savaşı'nda parçalanan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan ayrılan Avusturya harp sonunda Almanya ile birleşmek istemesine rağmen, galip devletler buna müsaade etmediler. Bağımsız bir devlet olarak kurulan Avusturya Cumhuriyeti, Hitler tarafından 1938'de Almanya'ya katıldı. II. Dünya Savaşı'nın sonunda Almanya'nın yenilmesi ile Avusturya; Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği, İngiltere ve Fransa tarafından işgal edildi. 1955'te bu devletlerle bir antlaşma yapıldı ve Avusturya bağımsızlığını elde etti. == Coğrafya == sağ|küçükresim|268x268pik|Avusturya haritası Avusturya batıda Konstans Gölü'nden doğuda Neusiedl Gölü'ne kadar uzanır. En doğu noktasından en batı noktasının uzaklığı 570 kilometre, en kuzey noktasından en güney noktasının uzaklığı yaklaşık 300 kilometredir. Doğu Alpler üzerinde kurulmuş bulunduğundan ülkenin aşağı yukarı dörtte üçü dağlık arazidir. Kuzeyde ülkeyi batıdan doğuya kateden Tuna Nehri'nin ülkedeki uzunluğu 350 kilometredir. Bu kısımlar en alçak yerlerdir. Alpler Avusturya'da ülkeyi batıdan doğuya doğru üç sıra halinde kaplamışlardır. Ülkenin en yüksek dağı 3798 m ile "Grossglockner"dir. Göller bakımından çok zengin olmasına rağmen bu göller çok küçüktür. En büyük gölü Neusiedl Gölü'dür ki, yüzölçümü 320 km² dir. Bunun bir kısmı da Macaristan'a aittir. === İklim === Avusturya'nın büyük bölümü, karasal ve okyanus etkileri gösteren, Orta-Avrupa geçiş ikliminin etkisi altındadır. Yoğun yağış ve Batı rüzgarı iklimi etkileyen önemli etkenlerdir. Alp bölgesinin kendine ait bir iklim özelliği vardır. Bu bölgede yazlar serin, kışlar bol kar yağışlıdır. Burada yıllık yağış 3000 mm seviyesine ulaşır. Ülkenin kuzey ve batısını etkisi altına alan okyanus etkisi nedeniyle bu bölgelerde yağışlar daha düşük (yıllık 2000 mm) ve yıl içinde sıcaklık farklılaşmaları daha stabildir. Kışlar bu bölgelerde göreceli olarak yumuşak ve yazlar da sıcak geçer. Salzburg'da ortalama sıcaklık Ocak ayında -2 °C Temmuz'da 18 °C'dir. Ülkenin doğusunda karasal iklim egemendir. Bu bölgede kışlar çok sert ve yağışlı geçer. Yağışlar genellikle kar şeklinde olup, alçak yerlerde yağmur halinde olur. Hava sıcaklığı kışın genellikle 0 °C'ın altında bulunur. Bu zamanda dahi hava açık ve berrak olduğundan kış sporlarına elverişlidir. Ortalama sıcaklık Ocak ayında -4 °C, Temmuz ayında 18 °C'dir. Bu bölgede yıllık yağış oranı 600 mm civarındadır. Tuna Nehri kış aylarında donduğundan, ulaşımın aksamaması için buz kırma çalışmaları devamlı yapılır. Yükseklerde fırtınalar bazen çok şiddetli olur. Kara iklimi özelliğinden dolayı yaz ayları sıcak geçer. Sıcaklık ortalaması 20 °C'ın üzerindedir. Bu mevsimde az miktarda da olsa yağış görülür. === Bitki örtüsü ve hayvanlar === Ülkenin toplam alanının yarıya yakını ormanlıktır. Kuzey Alpler'in ön bölgesini daha çok meşe ve kayın ağaçlarının hakim olduğu ormanlar kaplar. Waldviertel ve Hausruck bölgeleriyle merkezi Alpler'in doğu kısmı kayın, meşe, akçaağaç, ladin ağırlıklıdır. Avusturya'nın en önemli çevre sorunu sanayi, turizmin yol açtığı yoğun trafik ve çevre ülkelerin çevre kirliliğinin büyük katkıda bulunduğu asit yağmurudur. Ormanlık alanın dörtte biri bu problemden etkilenmektedir ve kimi bölgelerde ağaç sayısında hızlı bir azalma gözlenmektedir. Yoğun tarım, elektrik enerjisi elde etmek üzere yapılan barajlar ve ormanların azalmasıyla ortaya çıkan erozyon ülkenin diğer önemli çevre sorunlarıdır. Avusturya'nın hayvanlar dünyası Orta Avrupa'nın çeşitliliğini gösterir. Dağlık bölgelerin tipik türleri dağ keçileri ve dağ sıçanlarıdır. Ormanlarda ayrıca karaca, alageyik ve yaban domuzları da yaşar. Ülkede 1997 yılından beri koruma altında bulunan iki düzine kadar özgür kahverengi ayı yaşamaktadır. Ülkenin doğusunda tarla faresi ve tarla sincabına rastlanır. Ülkenin toplam alanının %24'ü doğal koruma altındadır. Avusturya'da üç doğal park, yüzlerce de koruma alanı ve doğal park bulunur. === Doğal kaynaklar === Ülkenin aşağı yukarı %47'si ormanlarla kaplıdır. Orta Avrupa'nın en fazla ormana sahip ülkesidir. Alpler'in 2150 metreye kadar olan yüksekliklerinde mevcut olan ormanların büyük bir kısmı özel şahıslara aittir. Madenler bakımından oldukça zengin sayılan Avusturya'da demir, magnezyum, grafit ve kömür elde edilir. Dünyada en çok grafit üreten ülkedir. Petrol ve doğal gaz üretiminde Avrupa'da dördüncü sıradadır. Bunlardan başka bakır, çinko, kurşun, antimon, boksit ve tungsten madenleri de kâfi miktarlarda üretilmektedir. == Nüfus == küçükresim|1960'tan itibaren nüfus gelişimi === Etnik Yapı === 8,60 milyon (2019) olan nüfusun yaklaşık %93'ü Avusturyalıdır. Türkler, Almanlar, Slavlar, Hırvatlar ve Macarlar (özellikle Burgenland'da), Slovenler (özellikle Karintiya'da), Çekler (özellikle Viyana'da) ve daha küçük sayıda da İtalyanlar, Sırplar ve Rumenler ülkenin diğer azınlık gruplarıdır. Nüfusun %18,6'sını 1-14 yaş grubu, %61,6'sını 15-59 yaş grubu, %19,8'ini de 60 yaşından yukarısı teşkil etmektedir. Halkın %68'i şehirlerde yaşar. Ülkenin nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 99 kişidir. Bununla birlikte nüfus ülke geneline asimetrik dağılmıştır. Alplerin geniş bölgelerinde yerleşim yoktur. Yıllık nüfus artışı 2004 yılına göre yüzde 0,14 seviyesindedir. Ortalama yaşam süresi erkeklerde 76,4, kadınlarda 82,1 yıldır. === Din === Avusturya'da Hristiyanlık egemen dindir. 2001 nüfus sayımında, ülke nüfusunun %73,6'sı Katolik'ti. Katolik Kilisesi'nin kendisine göre, 2016 yılı itibarıyla, Katoliklerin sayısı nüfusun %58,8'ine düştü. Buna karşılık, göç nedeniyle Avusturya'da Müslümanların sayısı son yıllarda arttı; 2001 yılında nüfusun %4.2'si kendisini Müslüman olarak tanımlıyordu; 2010'da yaklaşık %5 ila %6.2'ye, 2016'da ise %7.9'a yükseldi. === Dil === Avusturya'da standart Avusturya Almancası konuşulur, ancak öncelikle eğitimde, yayınlarda, duyurularda ve web sitelerinde kullanılır. Çoğunlukla Almanya'nın Standart Almancası ile aynıdır, ancak bazı kelime farklılıkları vardır. Bu Standart Almanca dili, Almanya, Avusturya, İsviçre ve Lihtenştayn'ın yanı sıra Almanca konuşan önemli azınlıklara sahip olanlar arasında resmi bağlamlarda kullanılır: İtalya, Belçika ve Danimarka. Bununla birlikte, Avusturya'nın ortak konuşulan dili okullarda öğretilen Standart Almanca değil, Bavyera- Avusturya dilidir : bir Yukarı Almanca Avusturyalı olmayan Alman lehçelerini konuşanların yanı sıra kendi aralarında ve farklı derecelerde güçlükle anlaşılan yerel dil veya lehçeler topluluğu. Kolektif bir bütün olarak ele alındığında, Alman dilleri veya lehçeleri , Avusturya'da ikamet eden %2,5'lik Alman doğumlu vatandaşları içeren nüfusun %88,6'sı tarafından yerel olarak konuşulmaktadır, ardından Türkçe (%2,28), Sırpça (%2,21), Hırvatça (%1,63), İngilizce (%0,73), Macarca (%0,51), Boşnakça (%0,43), Lehçe (%0,35), Arnavutça (%0,35), Slovence (%0,31), Çekçe (%0,22), Arapça (%0,22) %) ve Rumence (%0,21) gelmektedir. Avusturya'nın Karintiya ve Steiermark federal eyaletleri, Slovence konuşan önemli bir yerli azınlığa ev sahipliği yaparken, en doğudaki eyalet olan Burgenland'da (eskiden Avusturya-Macaristan'ın Macar kısmının bir parçasıydı ), Macarca ve Hırvatça konuşan önemli azınlıklar var ; Avusturya'nın bu eyaletlerinde Almanca'nın yanı sıra Hırvatça, Macarca ve Slovence de resmi dil olarak kabul edilmektedir. Statistik Austria tarafından 2001 yılı için yayınlanan nüfus sayımı bilgilerine göre Avusturya'da toplam 710.926 yabancı uyruklu yaşıyordu. Bunların en büyüğü, açık farkla eski Yugoslavya'dan 283.334 yabancı uyrukludur ( bunların 135.336'sı Sırpça; 105.487 Hırvatça; 31.591 Boşnakça – yani toplamda 272.414 Avusturya'da ikamet eden anadili, artı 6.902 Slovence ve 4.018 Makedonca konuşur). İkinci en büyük dilsel ve etnik grup nüfusu, şu anda Avusturya'da yaşayan 200.000 ila 300.000 kişilik Türklerdir (azınlık Kürtler dahil). Bir sonraki en büyük dilsel ve etnik grup nüfusu, Avusturya dışından gelmelerine rağmen anadili Almanca konuşan 124.392'dir (çoğunlukla Almanya'dan, bazıları İsviçre'den, İtalya'daki Güney Tirol'den, Romanya'dan veya eski Sovyetler Birliği'nden.) Nüfus Statistik Austria'ya göre Nüfus Statistik Austria'ya göre Yıl Nüfus 1527 civarında 1.500.000 1600 civarında 1.800.000 1700 civarında 2.100.000 1754 2.728.000 1780 2.970.000 1790 3.046.000 1800 3.064.000 1810 3.054.000 1821 3.202.000 1830 3.476.500 1840 3.649.700 1850 3.879.700 1857 4.075.500 1870 4.520.000 1880 4.941.000 1890 5.394.000 1900 5.973.000 1910 6.614.000 1913 6.767.000 1919 6.420.000 1923 6.535.000 1930 6.684.000 1939 6.653.000 1951 6.935.000 1961 7.086.000 1971 7.500.000 1981 7.569.000 1988 7.697.000 1991 7.755.000 2001 8.043.000 2017 8.810.000 2018 8.860.000 == Eyaletler ve şehirler == Federal bir cumhuriyet olan Avusturya, dokuz eyaletten oluşur: Eyalet () Başkent Yüzölçümü Nüfus Dosya:The States of Austria Numbered.svg Dosya:The States of Austria Numbered.svg 1 Burgenland (9) Eisenstadt 3,966 km² 280,350 Dosya:The States of Austria Numbered.svg 2 Karintiya () (6) Klagenfurt 9,536 km² 560,753 Dosya:The States of Austria Numbered.svg 3 Aşağı Avusturya () (2) St. Pölten 19,174 km² 1,588,545 Dosya:The States of Austria Numbered.svg 4 Yukarı Avusturya () (3) Linz 11,980 km² 1,405,986 Dosya:The States of Austria Numbered.svg 5 Salzburg (7) Salzburg 7,154 km² 529,09 Dosya:The States of Austria Numbered.svg 6 Steiermark (4) Graz 16,392 km² 1,203,986 Dosya:The States of Austria Numbered.svg 7 Tirol (5) Innsbruck 12,648 km² 698,47 Dosya:The States of Austria Numbered.svg 8 Vorarlberg (8) Bregenz 2,601 km² 364,61 Dosya:The States of Austria Numbered.svg 9 Viyana () (1) Viyana () 414.90 km² 1,660,534 250px|sağ|küçükresim|18. yüzyılda Viyana Avusturya'nın en büyük şehirleri Viyana (1,71 milyon), Graz (261 bin), Linz (189 bin), Salzburg (148 bin) ve Innsbruck'tur (120 bin). Tabiat şartları icabı kış sporlarının merkezi durumundadır. Dolayısıyla turizm ve kış sporları çok gelişmiştir. Okuma-yazma oranı oldukça yüksektir [%98 (1983)]. Ülkedeki eğitim kurumları Avrupa'nın en eski eğitim kurumlarındandır. Meselâ Viyana Üniversitesi 1365'te kurulmuştur. Ülkede mevcut dört üniversite ve buna bağlı çeşitli fakülte ve üniversite seviyesinde akademiler vardır. Kilisenin eğitim ve öğretimde büyük bir ağırlığı vardır. Avrupa'nın kavşak noktası olduğu için taşımacılık ve ulaşım çok gelişmiştir. == Siyaset == 250px|küçükresim|Başkent Viyana'da bulunan parlamento binası Avusturya anayasasına göre ülke demokratik federal bir cumhuriyettir. Burgenland, Karintiya, Aşağı Avusturya, Yukarı Avusturya, Salzburg, Steiermark, Tirol, Vorarlberg ve Viyana olmak üzere dokuz eyaletten oluşmaktadır. === Yürütme === Devlet Başkanı, Federal Cumhurbaşkanı sıfatı taşır. Anayasa, altı yıllık bir devre için devlet başkanının halk tarafından seçilmesini şart koşmuştur. Federal Cumhurbaşkanı dış meselelerde devleti temsil eder. Anlaşma ve kanunları imzalar, şansölye, yardımcı şansölye, bakan ve diğer yetkilileri tayin eder. Başkan aynı zamanda meclisi toplar, fesheder ve tatile sokabilir. === Yasama === Parlamento iki kamaralıdır: Bundesrat (Eyaletler Meclisi), eyalet parlâmentoları tarafından seçilen 62 milletvekilinden; Nationalrat (Millî Meclis) ise nisbi temsil ile doğrudan seçilen 183 üyeden oluşmaktadır. Nationalrat adaylarının en az 19 yaşını doldurma şartı vardır. Bundesrat'ta hangi eyaletin kaç parlamenterle temsil edileceği, eyaletin nüfusuna bağlı olarak belirlenir. Bu meclis sadece danışman fonksiyonuna sahip olmasına karşın, kimi yasaların çıkmasını geciktirebilir. Avusturya'da oy kullanma yaşı 16'dır. === Siyasî partiler ve başkanları === * Avusturya Sosyal Demokratik Partisi (SPÖ) - Pamela Rendi- Wagner * Avusturya Halk Partisi (ÖVP) - Sebastian Kurz * Avusturya Özgürlük Partisi (FPÖ) - Norbert Hofer * Avusturya’nın Geleceğinin İttifakı (BZÖ) - Johanna Trodt-Limpl * Yeşiller (GRÜNE) - Werner Kogler * Yeni Avusturya Partisi(NEOS) - Beate Meinl-Reisinger * Avusturya Komünist Partisi (KPÖ) - Mirko Messner == Ekonomi == Avusturya ekonomisi, sanayi, turizm ve tarıma dayanmaktadır. Tarıma elverişli toprakları azdır. Bol ürün alabilmek için modern tarım II. Dünya Savaşı'ndan sonra hızla gelişmiştir. Ülkenin alçak bölgelerinde bulunan çayırlık alanlarda hayvancılık gelişmiştir. Ekonomisinin ana kaynağını meydana getiren sanayi dalında, pik demir ve ham çelik, alüminyum üretimi ön sıralarda yer alır. Kağıt, kimyasal madde ve plastik diğer sanayi ürünleridir. Avusturya, dünyanın önde gelen tabii magnezit üreticisidir. Schwechat'taki büyük petrol rafinerisi, ülkenin toplam petrol ve petrol ürünleri tüketiminin dörtte üçünü karşılar. Geniş ormanlarından elde edilen kerestenin sadece bir bölümü ülkede işlenir. İşlenmemiş kereste ülkenin başlıca ihraç ürünleri arasında yer alır. En önemli ihraç ürünlerini; makineler, elektronik araçlar, maden ürünleri, kâğıt, elektrik enerjisi, gıda maddeleri meydana getirir. == Kültür == === Sanat ve mimari === Avusturyalı sanatçılar ve tasarımcılar arasında ünlü ressamlar Ferdinand Georg Waldmüller, Rudolf von Alt, Hans Makart, Gustav Klimt, Oskar Kokoschka, Egon Schiele, Carl Moll ve Friedensreich Hundertwasser, ünlü fotoğrafçılar Inge Morath ve Ernst Haas ve ünlü mimarlar Johann Bernhard, Fischer von Erlach, Otto Wagner, Adolf Loos ve Hans Hollein (1985 Pritzker Mimarlık Ödülü sahibi) gibi isimler yer alır. Çağdaş sanatçı Herbert Brandl önemli sanatçılardan biridir. === Edebiyat === Avusturya, sanatçılar ve bilim insanları ülkesi olarak tanınmasına uygun biçimde her zaman şairler, yazarlar ve romancılar ülkesi olmuştur. Roman yazarları Arthur Schnitzler, Stefan Zweig, Thomas Bernhard ve Robert Musil, şairler Georg Trakl, Franz Werfel, Franz Grillparzer, Rainer Maria Rilke, Adalbert Stifter, Karl Kraus ve çocuk edebiyatı yazarı Eva İbbotson Avusturya'nın ünlü edebiyatçıları arasında yer alır. Ünlü çağdaş oyun yazarları ve romancılar arasında Nobel ödülü bulunan Elfriede Jelinek, Peter Handke ve Daniel Kehlmann yer almaktadır. == Turizm == Avusturya'nın dağları, ormanları ve vadileri yaz ve kış aylarında ideal tatil yerleridir. Göller, dağlar ve vadiler, çeşitli sporları ile ünlüdür. Viyana ise müzik, güzel sanatlar ve tarihi eserlerin merkezidir. Operalar, sanat galerileri bale gösterilerinin verildiği salonlar başşehirde toplanmıştır. Kış aylarında binlerce ziyaretçi, kayak yapmaya Avusturya'ya gelmektedir. == Kaynakça == Kategori:Avrupa ülkeleri Kategori:Orta Avrupa Kategori:Almanca konuşan ülkeler Kategori:Denize kıyısı olmayan ülkeler Kategori:Liberal demokrasiler Kategori:Avrupa Konseyi ülkeleri Kategori:Avrupa Birliği ülkeleri Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler Kategori:1955'te kurulan bölgeler ve ülkeler Kategori:Batı Avrupa Kategori:Erasmus Ödülü sahipleri Kategori:Akdeniz İçin Birlik ülkeleri Kategori:Orta Avrupa ülkeleri

== Olaylar == * 1815 - Napolyon Bonapart, Waterloo Savaşı'nda İngiliz ve Prusya ordularına yenildi. Yenilgi, Fransa ile Avrupa devletleri arasında 23 yıl süren savaşa son verdi. Napolyon, 22 Haziran'da ikinci kez tahttan çekildi. * 1847 - Macar besteci ve piyanist Franz Liszt, Padişah Abdülmecit'e sarayda konser verdi. * 1873 - Kadın hakları savunucusu Susan B. Anthony, 1872 ABD Başkanlık seçimlerinde oy kullanmaya teşebbüs ettiği için 100 dolar para cezasına çarptırıldı. * 1881 - Üç İmparator Birliği, bu kez yazılı olarak yenilendi. * 1919 - Mustafa Kemal Atatürk, Anadolu ve Rumeli Millî Teşkilatı'nın birleştirilmesi hakkında genelge yayınladı. * 1922 - Ziya Gökalp, Diyarbakır'da "Küçük Mecmua"yı çıkarmaya başladı. * 1927 - Hukuk Usulü Muhakemelerine İlişkin Kanun kabul edildi. * 1928 - Havacı Amelia Earhart, bir uçak ile Atlantik Okyanusu'nu geçen ilk kadın oldu. * 1939 - Bursa ve Mersin elektrik tesisleri devletleştirildi. * 1940 - II. Dünya Savaşı: Sovyetler Birliği Baltık ülkelerini işgal etmeye başladı. * 1941 - Türk-Alman Saldırmazlık Antlaşması imzalandı. * 1948 - BM İnsan Hakları Komisyonu'nca, Uluslararası İnsan Hakları Bildirgesi hazırlandı. 10 Aralık 1948'de Paris'te yapılan Genel Kurul toplantısında oylanarak kabul edildi. * 1952 - Warwickshire, İngiltere'de bir test sürüşü sırasında kaza yapan sürücü Cameron Earl hayatını kaybetti;Bu Formula 1'de ilk ölümlü kaza olarak tarihe geçti * 1953 - Mısır'da 74 yıllık İngiliz egemenliğinin sona ermesiyle, Cumhuriyet ilan edildi. * 1979 - Sovyetler Birliği Başkanı Leonid Brejnev ve Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Jimmy Carter, Viyana'da, stratejik silahların sınırlandırılması konulu SALT II anlaşmasını imzaladılar. * 1982 - 12 Eylül Darbesi'nin 18. idamı: 20 Haziran 1976'da 16 yaşındaki Tuncay Abbas adlı çocuğu tecavüz edip öldüren Ednan Kavaklı idam edildi. * 1988 - Başbakan Turgut Özal, Ankara Atatürk Spor Salonu'nda yapılan ANAP Büyük Kongresi'nde, Kartal Demirağ'ın silahlı saldırısında elinden yaralandı. * 1992 - Hırvat Savunma Konseyi Birlikleri (HVO), Mostar'ı işgal etmeye başladı. * 1992 - Sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanacak dar gelirlilere verilecek "Yeşil Kart" uygulaması TBMM'de kabul edildi. * 1993 - Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey, Bakü'yü terk etti. Haydar Aliyev Azerbaycan Cumhurbaşkanı oldu. * 1995 - Çeçen lider Şamil Basayev, Budyonnovsk kenti hastanesine baskın yaptı; 1000'den fazla Rus'u rehin aldı. Böylece Rusya, savaşı durdurma ve görüşmeleri başlatma taleplerini kabul etti. * 1997 - Başbakan Necmettin Erbakan, REFAHYOL olarak da bilinen RP-DYP koalisyon Hükûmeti'nin istifasını, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e sundu. * 2022 - Hindistan ve Bangladeş'te şiddetli muson fırtınalarının neden olduğu yıldırım çarpması ve toprak kayması sonucu 207 kişi öldü. * 2023 - OceanGate şirketine ait bir denizaltısı, Titanic'in enkazını gezerken Atlas Okyanusu'nda kayboldu. 22 Haziran tarihinde ABD Sahil Güvenliği denizaltının enkazına ulaştı: 5 kişi öldü. == Doğumlar == * 1332 - V. İoannis, Bizans İmparatoru (ö. 1391) * 1511 - Bartolomeo Ammannati, bir İtalyan mimar ve heykeltıraştı (ö. 1592) * 1517 - Ōgimachi, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 106. İmparatoru (ö. 1593) * 1757 - Gervasio Antonio de Posadas, Arjantinli bir politikacıydı (ö. 1833) * 1799 - William Lassell, bir İngiliz tüccar ve gök bilimci (ö. 1880) * 1812 - Ivan Goncharov, Rus gazeteci ve yazar (ö. 1891) * 1833 - Manuel del Refugio González Flores, Meksikalı askerî general ve liberal politikacı (ö. 1893) * 1840 - Frances Ann Stewart, Avustralya asıllı Yeni Zelandalı aktivist (ö. 1916) * 1845 - Charles Louis Alphonse Laveran, Fransız doktor (ö. 1922) * 1868 - Miklós Horthy, Macar asker ve siyasetçi (ö. 1957) * 1882 - Georgi Dimitrov, Bulgar siyasetçi (ö. 1949) * 1884 - Édouard Daladier, Fransız siyasetçi (ö. 1970) * 1886 - George Mallory, İngiliz dağcı (ö. 1924) * 1901 - Anastasiya Nikolayevna Romanova, Rus İmparatorluğu Çar II. Nikolay'ın ve eşi Aleksandra Fyodorovna'nın en küçük kızıdır (ö. 1918) * 1907 - Frithjof Schuon, Tradisyonalizm akımının kurucusu metafizikçi, ressam, şair, yazar ve tasavvuf önderi (ö. 1998) * 1913 - Robert Mondavi, Amerikan şarap yapımcısı (ö. 2008) * 1918 - Jerome Karle, Amerikalı kimyager (ö. 2013) * 1918 - Franco Modigliani, İtalyan asıllı Amerikalı iktisatçı ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (ö. 2003) * 1920 - Lode Van Den Bergh, Belçikalı yazar ve eğitimci (ö. 2020) * 1924 - George Mikan, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusudur (ö. 2005) * 1926 - Philip B. Crosby, Amerikalı kalite uzmanı (ö. 2001) * 1927 - Paul Eddington, İngiliz oyuncu (ö. 1995) * 1929 - Jürgen Habermas, Alman felsefeci, sosyolog ve siyaset bilimci * 1931 - Fernando Henrique Cardoso, Brezilyalı sosyolog ve siyasetçi * 1932 - Dudley Herschbach, Amerikalı kimyager * 1933 - Nusret Pezeşkiyan, İranlı nörolog, psikiyatrist ve psikoterapist (ö. 2010) * 1936 - Denny Hulme, Yeni Zelandalı eski Formula 1 pilotu (ö. 1992) * 1936 - Ronald Venetiaan, Surinamlı öğretmen ve siyasetçi * 1937 - Vitali Jolobov, Sovyet kozmonot * 1937 - Jay Rockefeller, bir Amerikan politikacıdır * 1937 - Bruce Trigger, Kanadalı akademisyen, arkeolog, antropolog ve etnotarihçidir * 1940 - Mirjam Pressler, Alman roman yazarı ve çevirmen (ö. 2019) * 1941 - Tekin Aral, Türk karikatürist (ö. 1999) * 1941 - Roger Lemerre, Fransız futbolcu ve teknik direktör * 1942 - Roger Ebert, Amerikalı film eleştirmeni ve senaryo yazarı (ö. 2013) * 1942 - Paul McCartney, İngiliz şarkıcı ve The Beatles'ın üyesi * 1942 - Thabo Mvuyelwa Mbeki, Güney Afrika Cumhuriyeti eski devlet başkanı * 1943 - Raffaella Carrà, İtalyan şarkıcı ve oyuncu * 1944 - Salvador Sánchez Cerén, El Salvadorlu Politikacı * 1944 - Ömer Kavur, Türk film yönetmeni, yapımcı ve senarist (ö. 2005) * 1946 - Fabio Capello, İtalyan eski futbolcu ve teknik direktör * 1947 - Hanns Zischler, Alman oyuncu * 1948 - İlhan Şeşen, Türk müzisyen ve oyuncu * 1949 - Peggy Lukac, ABD doğumlu Alman oyuncu * 1949 - Jarosław Kaczyński, Polonyalı politikacı ve Başbakan * 1949 - Lech Kaczyński, Polonyalı politikacı ve Cumhurbaşkanı (ö. 2010) * 1952 - Isabella Rossellini, İtalyan oyuncu * 1958 - Mazlum Çimen, Türk besteci, keman sanatçısı, balet ve oyuncu * 1959 - Aline Kiner, Fransız kadın gazeteci ve roman yazarı (ö. 2019) * 1964 - Hüseyin Köroğlu, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu * 1964 - Uday Hüseyin, Saddam Hüseyin'in oğlu (ö. 2003) * 1972 - Anu Tali, Estonyalı orkestra şefi * 1974 - Kenan İmirzalıoğlu, Türk aktör * 1974 - Vincenzo Montella, İtalyan eski millî futbolcu ve teknik direktör * 1976 - Alana de la Garza, Amerikalı aktris * 1976 - Bilgehan Demir, Türk spor spikeri, gazeteci ve yapımcı * 1976 - Maksim Galkin, Rus tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve sunucu * 1976 - Blake Shelton, Amerikalı country müzik müzisyeni, şarkıcı ve söz yazarı * 1977 - Kaja Kallas, Estonyalı Politikacı * 1978 - Sarah Adler, Fransız oyuncu * 1981 - Marco Streller, İsviçreli eski futbolcu * 1982 - Nadir Belhadj, Cezayirli futbolcu * 1982 - Marco Borriello, İtalyan futbolcu * 1985 - Matías Abelairas, Arjantinli futbolcu * 1986 - Richard Gasquet, Fransız tenisçi * 1986 - Richard Madden, İskoç oyuncu * 1986 - Meaghan Rath, Kanadalı film ve televizyon dizisi oyuncusu * 1987 - Omar Arellano, Meksikalı futbolcu * 1987 - Ezgi Asaroğlu, Türk oyuncu * 1988 - İslam Slimani, Cezayirli millî futbolcu * 1989 - Pierre-Emerick Aubameyang, Fransa doğumlu Gabonlu millî futbolcu * 1991 - Willa Holland, Amerikalı oyuncu ve model * 1994 **Shion Niwa, Japon futbolcu **Miran Kibe, Japon futbolcu **Takuya Iwanami, Japon futbolcu **Andrew Rowsey, Amerikalı basketbolcu * 1997 - Amine Harit, Fransa doğumlu Faslı millî futbolcu == Ölümler == * 741 - III. Leon, Bizans İmparatoru (d. 685) * 1164 - Schönau'lu Elisabet, Alman Benediktin rahibe ve vizyoner (d. 1129) * 1234 - Chūkyō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 85. imparatoru (d. 1218) * 1464 - Rogier van der Weyden, Flaman ressam (d. 1399) * 1864 - Giovanni Battista Bugatti, Papalık Devletleri'nin infazcısı ve celladı (d. 1779) * 1902 - Samuel Butler, İngiliz yazar (d. 1835) * 1917 - Titu Maiorescu, Rumen akademisyen, avukat, edebiyat eleştirmeni, estetik akımcısı, felsefeci, çocuk eğitmeni, politikacı ve yazar (d. 1840) * 1922 - Jacobus Kapteyn, Hollandalı astronom (d. 1851) * 1928 - Roald Amundsen, Norveçli kâşif (d. 1872) * 1936 - Maksim Gorki, Sovyet- Rus yazar (d. 1868) * 1937 - Gaston Doumergue, Fransız devlet adamı (d. 1863) * 1957 - Necip Akar, Türk eczacı ve sanayici (Gripin'in üreticisi) (d. 1904) * 1959 - Ethel Barrymore, Amerikalı sinema, tiyatro oyuncusu ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1879) * 1959 - Nijat Sirel, Türk heykeltıraş (d. 1898) * 1964 - Giorgio Morandi, İtalyan ressam (d. 1890) * 1968 - Nikolaus von Falkenhorst, Nazi Almanyası döneminde Heer generali (d. 1885) * 1971 - Paul Karrer, İsviçreli organik kimyacı (d. 1889) * 1973 - Roger Delgado, İngiliz aktör (d. 1918) * 1974 - Georgi Jukov, Sovyet mareşali (d. 1896) * 1975 - Hugo Bergmann, İsrailli filozof (d. 1883) * 1980 - Terence Fisher, İngiliz film yönetmeni (d. 1904) * 1980 - Kazimierz Kuratowski, Polonyalı matematikçi ve mantıkçı (d. 1896) * 1982 - Curd Jürgens, Alman aktör (d. 1915) * 1982 - Djuna Barnes, Amerikalı modernist yazar (d. 1892) * 1982 - John Cheever, Amerikalı yazar (d. 1912) * 1983 - Muna Mahmudnizad, İran'da asılan İranlı Bahai (d. 1965) * 1997 - Héctor Yazalde, Arjantinli eski millî futbolcu (d. 1946) * 1999 - Ali Tantâvi, Suriyeli bilim insanı (d. 1909) * 2005 - Nuri İyem, Türk ressam (d. 1915) * 2006 - Vincent Sherman, Amerikalı film yönetmeni (d. 1906) * 2007 - Vilma Espín, Kübalı devrimci, feminist ve kimya mühendisi (d. 1930) * 2008 - Jean Delannoy, Fransız senarist ve film yapımcısı (d. 1908) * 2010 - Michael Verdi, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1980) * 2010 - José Saramago, Portekizli yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1922) * 2010 - Okan Demiriş, Türk besteci ve orkestra şefi (d. 1942) * 2010 - Mübariz İbrahimov, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri'nin askeri, Azerbaycan ulusal kahramanı (d. 1988) * 2011 - Clarence Clemons, Amerikalı müzisyen ve oyuncu (d. 1942) * 2013 - Michael Hastings, Amerikalı gazeteci ve yazar (d. 1980) * 2014 - Stephanie Kwolek, Amerikalı kimyager (d. 1923) * 2016 - Paul Cox, Hollandalı-Avustralyalı senarist ve film yapımcısı (d. 1940) * 2016 - Sverre Kjelsberg, Norveçli şarkıcı, guitarist, bassist, besteci ve söz yazarı (d. 1946) * 2017 - Hans Breder, Alman-Amerikalı sanatçı (d. 1935) * 2017 - Pierluigi Chicca, İtalyan eskrimci (d. 1937) * 2018 - Walter Bahr, Amerikalı emekli futbolcudur (d. 1927) * 2018 - Leon Allen White (bilinen adıyla: Big Van Vader) Amerikalı profesyonel güreşçi ve eski Amerikan Futbolu oyuncusu (d. 1955) * 2018 - XXXTentacion, Jamaika kökenli Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı (d. 1998) * 2019 - Stephen Blaire, Roma Katolik Kilisesi'ne bağlı ABD'li piskopostur (d. 1941) * 2020 - Tibor Benedek, Macar su topu oyuncusu (d. 1972) * 2020 - Mihail İgnatyev, 2010-2020 yılları arasında Çuvaş Cumhuriyeti Başkanı olarak görev yapan Çuvaş siyasetçi (d. 1962) * 2020 - Dame Vera Lynn, İngiliz kadın şarkıcı ve aktris (d. 1917) * 2021 - Lamia Abbas Amara, Iraklı şair ve eğitimci (d. 1929) * 2021 - Giampiero Boniperti, eski İtalyan futbolcudur (d. 1928) * 2021 - Emma Roca Rodríguez, Katalan kökenli İspanyol kayakçı ve uzun mesafe koşucusu (d. 1973) * 2021 - Milkha Singh, Hint kısa mesafe ve engelli koşucusu (d. 1929) * 2022 - Constantin Eftimescu, Rumen futbolcudur (d. 1952) * 2022 - Uffe Ellemann-Jensen, Danimarkalı liberal siyasetçi (d. 1941) * 2022 - Mark Shields, Amerikalı siyasi yorumcu, gazeteci ve köşe yazarı (d. 1937) * 2022 - Ilka Soares, Brezilyalı akris ve model (d. 1932) == Tatiller ve özel günler == * Kraliçe Annenin Doğum Günü (Kamboçya) *0618 18

== Olaylar == * 404 - Ayasofya, çıkan isyanlar sırasında yakıldı. * 1481 - II. Bayezid ile Cem Sultan arasında Yenişehir Ovası'nda yapılan taht savaşını, Cem Sultan kaybetti. * 1837 - Kraliçe Victoria, 18 yaşında Birleşik Krallık tahtına çıktı. 63 yıldan fazla tahtta kalarak en uzun süre saltanat süren Birleşik Krallık Hükümdarı olacaktır. * 1877 - Alexander Graham Bell, dünyanın ilk ticari telefon hizmetini Kanada'nın Ontario Eyaleti'ndeki Hamilton şehrinde başlattı. * 1840 - Samuel Morse, telgrafın patentini aldı. * 1884 - Mülkiye Mühendis Mektebi kuruldu. * 1920 - Çerkez Ethem kuvvetleri, Yozgat Ayaklanması'nı bastırmak üzere Ankara'dan yola çıktı. * 1926 - Kemal Atatürk'e İzmir'de suikast girişimiyle ilgili tutuklamalar devam ediyor; eski Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası lider kadrosundan Ali Fuat Cebesoy tutuklandı, Kâzım Karabekir ise, 22 Haziran günü tutuklandı. * 1938 - 19 Mayıs, 3466 sayılı kanunla Millî Bayram olarak kabul edildi. Gençlik Marşı, Gençlik ve Spor Bayramı Marşı olarak kabul edildi. * 1943 - Adapazarı'nda meydana gelen 5,6 şiddetindeki depremde 346 kişi öldü. * 1946 - Türkiye Sosyalist Emekçi Köylü Partisi, Şefik Hüsnü liderliğinde kuruldu. * 1960 - Mali ve Senegal bağımsızlığını ilan etti. * 1961 - Türkiye, iş gücü ihracına başladı. Almanya'ya gitmek isteyenler, Türkiye İş Kurumu'nun önünde toplandı. * 1961 - Türkiye'nin ilk naneli (mentollü) sigarası Çamlıca piyasaya çıkarıldı. * 1965 - Cezayirli lider Ahmed Ben Bella, askerî darbeyle iktidardan uzaklaştırıldı. Askerî darbeyi, Albay Huari Bumedyen yönetiyordu. * 1976 - Tokat'ta Ednan Kavaklı adlı bir kişi, 16 yaşındaki çocuk Tuncay Abbas'ı tecavüz edip öldürdü. 12 Eylül döneminde idam edildi. * 1987 - Pınarcık katliamı: PKK militanları, Mardin'in Ömerli ilçesindeki Pınarcık köyünde 16'sı çocuk 30 kişiyi öldürdü. * 1990 - Akçaabat'ta büyük bir sel felaketi meydana geldi. 39 kişi öldü, 4 kişi kayboldu. * 1990 - 5261 Eureka adı verilen ilk Mars truvalı asteroit keşfedildi. * 1991 - Alman Parlamentosu, ülkenin başkentini Bonn'dan tekrar Berlin'e taşıma kararı aldı. * 2001 - Pervez Müşerref, Pakistan Cumhurbaşkanı oldu. == Doğumlar == * 1005 - Zahir, 1021-1036 döneminde Fatimiler Halifeliği yedinci halifesi (ö. 1036) * 1566 - III. Zygmunt Waza, 1587'den 1632'ye kadar Polonya-Litvanya Birliği ve Litvanya Büyük Dükalığı hükümdarı, 1592'den 1599'da kadar İsveç kralı ve Finlandiya Büyük Dükü (ö. 1632) * 1583 - Jacob De la Gardie, İsveç İmparatorluğu'nun devlet adamı ve bir komutanı (ö. 1652) * 1723 - Adam Ferguson, İskoç Aydınlanmasının filozofu ve tarihçi (ö. 1816) * 1737 - Tokugawa Ieharu, Tokugawa Şogunluğu'nun 10. şogunu ve Tokugawa Ieshige'nin en büyük oğlu (ö. 1786) * 1743 - Anna Laetitia Barbauld, İngiliz yazar (ö. 1825) * 1756 - Joseph Martin Kraus, Alman-İsveçli besteci (ö. 1792) * 1819 - Jacques Offenbach, Alman asıllı Fransız müzisyen ve besteci (ö. 1880) * 1860 - Alexander Winton, İskoç asıllı Amerikalı, bisiklet, otomobil ve dizel motor tasarımcısı ve mucitdir (ö. 1932) * 1861 - Frederick Gowland Hopkins, İngiliz biyokimyacı (ö. 1947) * 1887 - Kurt Schwitters, Alman resim ve heykel sanatçısı (ö. 1948) * 1888 - Krikor Amiryan, Ermeni asıllı Osmanlı askeri, siyasetçi, iş insanı ve devrimci (ö. 1964) * 1891 - Giannina Arangi-Lombardi, İtalyan soprano opera sanatçısı (ö. 1951) * 1899 - Jean Moulin, Fransız devlet adamı ve Fransız Direnişi'nin lideri (ö. 1943) * 1905 - Lillian Hellman, Amerikalı yazar (ö. 1984) * 1909 - Errol Flynn, Avustralya asıllı Amerikalı oyuncu (ö. 1959) * 1914 - Muazzez İlmiye Çığ, Türk sümerolog * 1915 - Terence Young, İngiliz sinema yönetmeni (ö. 1994) * 1916 - Hamiyet Yüceses, Türk ses sanatçısı (ö. 1996) * 1922 - Cevat Kurtuluş, Türk sinema oyuncusu (ö. 1992) * 1924 - Audie Murphy, Amerikalı aktör (ö. 1971) * 1928 - Martin Landau, Amerikalı oyuncu ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 2017) * 1928 - William Berger, Avusturyalı sinema oyuncusu (ö. 1993) * 1928 - Jean-Marie Le Pen, Fransız aşırı sağ siyasetçi * 1931 - Olympia Dukakis, Yunan asıllı Amerikalı oyuncu ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 2021) * 1932 - Altan Öymen, Türk gazeteci, siyasetçi ve eski Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı * 1934 - Anne Sylvestre, Fransız şarkıcı ve söz yazarı (ö. 2020) * 1940 - Eugen Drewermann, Alman dinbilimci, kilise eleştirmeni, barış aktivisti ve eski katolik rahip * 1940 - John Mahoney, İngiltere doğumlu Amerikalı oyuncu (ö. 2018) * 1940 - Vladimir Korenev, Sovyet-Rus aktör ve eğitimci (ö. 2021) * 1941 - Stephen Frears, İngiliz film yönetmeni * 1942 - Hümayun Behzadi, İranlı futbolcu (ö. 2016) * 1942 - Mustafa Yücel Özbilgin, Türk hukukçu (ö. 2006) * 1942 - Brian Wilson, Amerikalı şarkı sözü yazarı, müzisyen, vokalist, prodüktör, besteci ve aranjör * 1946 - Xanana Gusmão, Doğu Timorlu politikacı * 1946 - Zülfü Livaneli, Türk müzisyen, yazar, yönetmen ve politikacı * 1949 - Lionel Richie, Amerikalı soul ve R&B; şarkıcısı * 1950 - Gudrun Landgrebe, Alman oyuncu * 1950 - Hüsamettin Özkan, Türk siyasetçi * 1950 - Nuri Gökaşan, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu * 1951 - Tress MacNeille, Amerikalı aktris ve seslendirme sanatçısı * 1951 - João Semedo, Portekizli siyasetçi ve fizikçi (ö. 2018) * 1952 - John Goodman, Amerikalı oyuncu ve Emmy Ödülü sahibi * 1953 - Ulrich Mühe, Alman oyuncu (ö. 2007) * 1954 - İlan Ramon, İsrail Devleti'nin uzaya gönderdiği ilk astronot olan İsrail Hava Kuvvetleri'nin savaş pilotu (ö. 2003) * 1961 - Erdal Keser, Türk futbolcu * 1961 - Yalçın Çakır, Türk gazeteci, yazar ve fotoğrafçı * 1966 - Fatma Şahin, Türk siyasetçi * 1967 - Nicole Kidman, Amerikalı oyuncu * 1968 - Tonya Kinzinger, Amerikalı oyuncu ve model * 1968 - Robert Rodriguez, Amerikalı yazar, yapımcı, müzisyen ve film yönetmeni * 1969 - Paulo Bento, Portekizli futbolcu ve teknik direktör * 1970 - Andrea Nahles, Alman siyasetçi * 1971 - Jeordie White, Amerikalı bas gitarist * 1975 - Uğur Taner, Türk yüzücü * 1976 - Juliano Belletti, Brezilyalı eski millî futbolcu * 1978 - Quinton Jackson, Amerikalı profesyonel güreşçi * 1978 - Frank Lampard, İngiliz futbolcu * 1981 - Angerfist, Hollandalı DJ * 1981 - Brede Hangeland, ABD asıllı Norveçli millî futbolcu * 1982 - Aleksey Berezutskiy, Rus eski futbolcu * 1982 - Vasiliy Berezutskiy, Rus eski millî futbolcu * 1982 - Example, İngiliz rapçi ve söz yazarı * 1985 - Darko Miličić, Sırp basketbolcu * 1986 - Luca Cigarini, İtalyan futbolcu * 1987 - Asmir Begović, Bosnalı millî futbolcu * 1987 - Itumeleng Isaac Khune, Güney Afrikalı millî futbolcu * 1989 - Javier Pastore, Arjantinli millî futbolcu * 1990 **Eda Ece, Türk oyuncu **Selin Sezgin, Türk oyuncu **Melis Gözen, Türk oyuncu **Deniz Gözen, Türk oyuncu **Fab Melo, Brezilyalı eski basketbolcu (ö. 2017) * 1991 - ** Kalidou Koulibaly, Senegallı futbolcudur ** Rasmus Lauge Schmidt, Danimarkalı hentbolcu * 1992 - Nurceren Akgün, Türk hentbolcu * 1993 - İrem Karamete, Türk eskrimci * 1993 - Sead Kolašinac, Bosna-Hersek asıllı Alman futbolcu == Ölümler == * 840 - I. Ludwig, 813 yılından beri babası Şarlman ile Frank kralı (d. 778) * 981 - Adalbert von Magdeburg, Benedikten keşiş, başpiskoposu, misyoner ve tarihçi (d. 910) * 1277 - Karamanoğlu Mehmed Bey, Karamanoğulları Beyliği’nin kurucusu ve ilk Hükümdarı (d. ?) * 1597 - Willem Barentsz, Hollandalı denizci ve kaşif (d. 1550) * 1605 - II. Fyodor, Rusya Çarı (d. 1589) * 1668 - Heinrich Roth, Alman misyoner ve bilim insanı (d. 1620) * 1776 - Benjamin Huntsman, İngiliz iş insanı (d. 1704) * 1787 - Carl Friedrich Abel, Alman viola da gambacı ve besteci (d. 1723) * 1800 - Abraham Gotthelf Kästner, Alman matematikçi ve akademisyen (d. 1719) * 1810 - Axel von Fersen the Younger, İsveçli general ve politikacı (d. 1755) * 1813 - Joseph Chinard, Fransız heykeltıraş (d. 1756) * 1815 - Guillaume Philibert Duhesme, Fransız general (d. 1766) * 1820 - Manuel Belgrano, Arjantinli ekonomist, avukat, politikacı, gazeteci ve askeri lider (d. 1770) * 1836 - Emmanuel-Joseph Sieyès, Fransız Katolik din adamı, siyasi deneme yazarı ve diplomat (d. 1748) * 1837 - IV. William, 1830-1837 arası Birleşik Krallık ve Hannover kralı ve Kraliçe Victoria'nın amcası (d. 1765) * 1840 - Pierre Claude François Daunou, Fransız tarihçi ve politikacı (d. 1761) * 1847 - Juan Larrea, Arjantinli kaptan ve politikacı (d. 1782) * 1856 - I. Florestan, 27. Monako prensi ve Valentinois dükü (d. 1785) * 1869 - Hijikata Toshizo, Japon komutan (d. 1835) * 1870 - Jules de Goncourt, Fransız tarihçi ve yazar (d. 1830) * 1872 - Élie Frédéric Forey, Fransız general (d. 1804) * 1875 - Joseph Meek, Amerikalı polis memuru ve politikacı (d. 1810) * 1876 - John Neal, Amerikalı yazar, eleştirmen, editör, öğretim görevlisi ve aktivist (d. 1793) * 1875 - Peter von Uslar, Rus general, mühendis ve dilbilimci (d. 1816) * 1883 - Gustave Aimard, Fransız yazar (d. 1818) * 1888 - Johannes Zukertort, Leh-Alman-İngiliz satranç oyuncusu (d. 1842) * 1897 - Japetus Steenstrup, Danimarkalı bilim insanı ve zoolog (d. 1813) * 1898 - Manuel Tamayo y Baus, İspanyol oyun yazarı (d. 1829) * 1912 - Voltairine de Cleyre, Amerikalı anarşist (d. 1866) * 1933 - Clara Zetkin, Alman devrimci sosyalist politikacı ve kadın hakları savunucusu (d. 1857) * 1938 - Amelia Earhart, Amerikalı havacı ve yazar (2 Temmuz 1937'de kayboldu, 20 Haziran 1938'de öldüğü ilân edildi) (d. 1897) * 1940 - Jehan Alain, Fransız bestecisi ve orgcusu (d. 1911) * 1944 - Süleyman Necati Güneri, Türk gazeteci ve siyasetçi (d. 1889) * 1947 - Bugsy Siegel, Amerikalı mafya lideri (d. 1906) * 1958 - Kurt Alder, Alman kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1902) * 1959 - Hitoshi Ashida, 1948 yılında Japonya'nın 47. başbakanı olarak görev yapmış Japon siyasetçi (d. 1887) * 1963 - Hans Rehberg, Amerikalı milyarder iş insanı, yatırımcı, sivil lider ve hayırsever (d. 1901) * 1966 - George Lemaitre, Belçikalı bilim insanı ve rahip (d. 1894) * 1972 - Şeref Akdik, Türk ressam ve hattat (d. 1899) * 1978 - Mark Robson, Kanadalı film yönetmeni ve yapımcı (d. 1913) * 1984 - Erdoğan Özen, Türk diplomat ve Türkiye'nin Viyana Büyükelçiliği Çalışma Ateşesi ("Ermeni Devrimci Ordusu" adlı örgütün düzenlediği suikast sonucu) (d. 1934) * 1987 - Niyazi Ağırnaslı, Türk siyasetçi ve Türkiye İşçi Partisi eski Senatörlerinden (d. 1911) * 1989 - Hasan İzzettin Dinamo, Türk şair ve yazar (d. 1909) * 1993 - György Sárosi, Eski Macar millî futbolcu (d. 1912) * 1995 - Emil Cioran, Rumen filozof ve deneme yazarı (d. 1911) * 1997 - John Akii-Bua, Ugandalı engelli yarış koşucusu (d. 1949) * 1997 - Cahit Külebi, Türk şair (d. 1917) * 2002 - Erwin Chargaff, Alman biyokimyacı (d. 1905) * 2002 - Behlül Dal, Türk yönetmen ve Altın Portakal Film Festivali’nin fikir babası (d. 1922) * 2004 - Engin İnal, Türk tiyatro, sinema, dizi sanatçısı, çevirmen ve yazar (d. 1942) * 2005 - Jack Kilby, Amerikalı mühendis ve mucit (d. 1923) * 2010 - Abdülmelik Rigi, Sünni İslamcı Cundullah örgütünün eski lideri olan Beluç militan (d. 1983) * 2010 - Roberto Rosato, İtalyan futbolcu (d. 1943) * 2011 - Ryan Dunn, Amerikalı dublör sanatçısı, aktör ve komedyen (d. 1977) * 2011 - Safa Giray, Giray Hanedanı soyundan gelen Türk siyasetçi (d. 1931) * 2014 - Murat Sökmenoğlu, Türk siyasetçi (d. 1945) * 2015 - Miriam Schapiro, Kanada doğumlu sanatçı (d. 1923) * 2016 - Edgard Pisani, Fransız siyasetçi (d. 1918) * 2017 - Ayşe Aral, Türk gazeteci, köşe yazarı ve TV sunucusu (d. 1971) * 2017 - Sergey Mılnikov, Sovyet-Rus buz hokeyi oyuncusu (d. 1958) * 2017 - Prodigy, Amerikalı rapçi (d. 1974) * 2017 - Fredrik Skagen, Norveçli yazar (d. 1936) * 2018 - Ken Albiston, Avustralyalı futbol oyuncusu (d. 1926) * 2019 - Wibke Bruhns, Alman gazeteci, televizyon sunucusu ve yazar (d. 1938) * 2020 - Pedro Lima, Angolalı-Potekizli televizyon sunucusu, yüzücü ve aktör (d. 1971) * 2020 - Kamal Lohani, Bangladeşli gazeteci (d. 1934) * 2020 - Mufti Muhammad Naeem, Pakistanlı din adamı (d. 1958) * 2021 - Joanne Linville, Amerikan aktris (d. 1928) * 2021 - Waldir Lucas Pereira, Brezilyalı profesyonel futbolcu (d. 1928) * 2021 - Luis del Sol, İspanyol futbolcudur (d. 1935) * 2022 - Sture Allén, İsveçli dilbilimci ve akademisyen (d. 1928) * 2022 - Mauricio Quiroga, Arjantinli bisiklet yarışçısı (d. 1992) * 2022 - Eldar Salayev, Azeri fizikçi (d. 1933) == Tatiller ve özel günler == ==Dış bağlantılar== * * * ==Kaynakça== *0620 20

İsviçre Ulusal Marşı İsviçre'nin ulusal marşıdır. Orijinali Almanca olan marş, sonradan İsviçre'nin öteki resmî dillerine de çevrilmiştir ve 1 Nisan 1981'de resmî olarak ülkenin ulusal marşı ilan edilmiştir. Kategori:Ulusal marşlar Ulusal Marşı

== Olaylar == * 325 - İznik Konsili toplantısı sona erdi. * 1097 - Haçlı Seferlerinin ilki sırasında İznik, Selçuklu Türkleri tarafından alındı. * 1157 - Tapınak Şövalyeleri bozguna uğradı; Büyük Üstadları Bertrand de Blanchefort, Komutanları Nureddin Mahmud Zengi olan Müslümanlarca esir alındı. * 1269 - Fransa Kralı IX. Louis, halka açık yerlerde kimliklerini belli eden sarı işaretler takmayan Yahudilerin yakalandıkları takdirde para cezasına çarptırılmalarını emretti. * 1862 - ABD’de kölelik resmi olarak kalktı. * 1868 - Mithat Paşa, Memleket Sandıkları'nı kurdu. * 1870 - Amerikan İç Savaşı'ndan sonra bütün Güney Eyaletleri'nin ABD'ye tekrar kabulünden sonra Amerika Konfedere Devletleri'nin varlığı resmen sona erdirildi. * 1885 - Özgürlük Heykeli, Fransa'dan New York'a getirildi. * 1910 - Dünya Babalar Günü, ilk kez ABD'de kutlandı. * 1910 - Almanya'da "Deutschland" adlı ilk Zeplin balonu, ilk havalanışını başarıyla gerçekleştirdi. * 1911 - Molde FK kuruldu. * 1926 - Mustafa Kemal, İzmir gezisini izleyen Anadolu Ajansı'na ünlü sözlerinin yer aldığı demecini verdi: Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır. * 1934 - İran Şahı Rıza Pehlevi ve Atatürk, ilk Türk operası Özsoy'u Ankara Halkevi’nde izlediler. * 1944 - II. Dünya Savaşı: Filipin Deniz Savaşı'nın ilk günü. * 1952 - Kömür madenlerinde çalışan işçilerin askerlikten muaf tutulmalarına ilişkin yasa kabul edildi. * 1953 - Sovyetler Birliği adına casusluk yapmaktan suçlu bulunan Amerikan vatandaşları Ethel ve Julius Rosenberg, New York'taki "Sing Sing" hapishanesinde idam edildiler. * 1961 - Kuveyt, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını ilan etti. * 1961 - Türkiye Almanya'ya işgücü ihracına başladı. * 1965 - Eskişehirspor kuruldu. * 1966 - Türkiye Güreş Millî Takımı, Kanada'daki Dünya Güreş Şampiyonası'nda birinci oldu. * 1968 - İstanbul'da 40 bin çocuğun, çocuk felci mikrobu taşıdığı açıklandı. * 1972 - 65 ülkenin pilotları uçak kaçırma olaylarını protesto için boykota başladı. Boykota, Türk pilotlar da uydu ve uçak seferleri 24 saat durdu. * 1973 - 50. Yıl Marşı Güfte Yarışması'nı Bekir Sıtkı Erdoğan kazandı. Marşı, Necil Kazım Akses besteleyecek. * 1973 - Dünya Sevgi Birliği Madalyası, "Sev Kardeşim" ve "Hayat Bayram Olsa" şarkıları nedeniyle Şenay'a verildi. * 1978 - Garfield karikatürleri yayımlanmaya başladı. * 1979 - Yaşanan petrol sıkıntısının ardından, İstanbul’da ‘karneyle benzin’ dağıtımına başlandı. * 1981 - Eski Gümrük ve Tekel bakanlarından Tuncay Mataracı ile aynı davadan yargılanan 13 sanık, Yüce Divan tarafından tutuklandı. * 1981 - Türkiye'nin Sesi Radyosu; Arnavutça, Macarca, Sırpça, Çince ve Rusça yayınlara başladı. * 1981 - TRT Kütüphanesi ve Radyo Müzesi açıldı. * 1982 - Çin'de Halkın Silahlı Polisi teşkilatı kuruldu. * 1990 - Trabzon'nun Ortahisar, Maçka, Vakfıkebir, Tonya ve Akçaabat ilçelerinde sel oldu, 21 kişi öldü. * 1991 - Sovyetler Birliği'nin Macaristan'ı işgali sona erdi. * 1992 - 12 Eylül Askeri Yönetimi'nin kapattığı partilerin açılması yasalaştı. * 1992 - İstanbul Park Otel inşaatının durdurulması ve 7 katının yıkılması kararı onaylandı. * 2005 - Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde 3 günde 8 bebek öldü. Ölümlere "Serratia Marcescens" adlı bakterinin yol açtığı açıklandı. *2012 - İsveç’e iadesi istenen Wikileaks kurucularından Julian Assange, Londra’daki Ekvador Büyükelçiliği’ne sığınarak mültecilik başvurusunda bulundu. == Doğumlar == * 1301 - Prens Morikuni, Kamakura şogunluğunun dokuzuncu ve son şogunudur (ö. 1333) * 1566 - I. James, İskoçya, İngiltere ve İrlanda kralı (ö. 1625) * 1623 - Blaise Pascal, Fransız matematikçi (ö. 1662) * 1731 - Joaquim Machado de Castro, Portekizli heykeltıraş (ö. 1822) * 1764 - José Gervasio Artigas, Uruguaylı komutan ve siyasetçi (ö. 1850) * 1782 - Robert de Lamennais, Fransız Katolik rahip, felsefeci ve politik düşünür (ö. 1854) * 1783 - Friedrich Sertürner, Alman eczacı (ö. 1841) * 1846 - Antonio Abetti, İtalyan gök bilimci (ö. 1928) * 1854 - Alfredo Catalani, İtalyan besteci (ö. 1893) * 1861 - Douglas Haig, Britanyalı mareşal (ö. 1928) * 1861 - José Rizal, Filipinli gazeteci, yazar ve şair (ö. 1896) * 1865 - Alfred Hugenberg, Alman iş insanı ve siyasetçi (ö. 1951) * 1871 - Alajos Szokolyi, Macar atlet ve hekim (ö. 1932) * 1877 - Charles Coburn, Amerikalı oyuncu (ö. 1961) * 1896 - Wallis Simpson, VIII. Edward'ın eşi (ö. 1986) * 1896 - Erich Koch, Alman siyasetçi (ö. 1986) * 1897 - Cyril Hinshelwood, İngiliz kimyager ve 1956 Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1967) * 1898 - Benno von Arent, Alman mimar ve Schutzstaffel üyesi (ö. 1956) * 1903 - Lou Gehrig, Amerikalı beyzbol oyuncusu (ö. 1941) * 1906 - Ernst Boris Chain, Britanyalı biyokimyacı ve 1945 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1979) * 1906 - Walter Rauff, Alman Schutzstaffel albayı (ö. 1984) * 1907 - George de Mestral, İsviçreli mühendis (ö. 1990) * 1909 - Osamu Dazai, Japon yazar (ö. 1948) * 1910 - Paul Flory, Amerikalı kimyager ve 1974 Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1985) * 1921 - Louis Jourdan, Fransız oyuncu (ö. 2015) * 1922 - Aage Niels Bohr, Danimarkalı fizikçi (ö. 2009) * 1924 - Vasil Bikov, Beyaz Rus yazar (ö. 2003) * 1927 - Luciano Benjamín Menéndez, Arjantinli general ve insan hakları ihlalcisi (ö. 2018) * 1928 - Tommy DeVito, Amerikalı müzisyen ve şarkıcı (ö. 2020) * 1928 - Bahaeddin Özkişi, Türk yazar (ö. 1975) * 1930 - Gena Rowlands, Amerikalı oyuncu * 1936 - José Antolín Toledano, İspanyol sanayici ve iş insanı (ö. 2022) * 1939 - Ferdi Merter, Türk tiyatro, sinema oyuncusu, yazar ve yönetmen (ö. 2018) * 1939 - John F. MacArthur, Amerikalı teolog ve bakan * 1941 - Václav Klaus, Çek ekonomist ve siyasetçi * 1941 - Gilberto Bennetton, İtalyan girişimci ve iş insanı (ö.2018) * 1944 - Peter Bardens, İngiliz müzisyen (ö. 2002) * 1945 - Aung San Suu Kyi, Myanmarlı siyasetçi ve 1991 Nobel Barış Ödülü sahibi * 1945 - Radovan Karadžić, Sırp siyasetçi ve savaş suçlusu * 1945 - Tobias Wolff, Amerikalı yazar * 1947 - Salman Rüşdi, Hint asıllı İngiliz yazar * 1947 - Hasan Şehata, Mısırlı futbolcu ve teknik direktör * 1948 - Nick Drake, Britanyalı şarkıcı, söz yazarı ve besteci (ö. 1974) * 1951 - Eymen ez-Zevahiri, Mısırlı ilahiyatçı ve tıp doktoru *1951 - Monika Baumgartner, Alman oyuncu ve yönetmen * 1954 - Lou Pearlman, Amerikalı prodüktör (ö. 2016) * 1954 - Kathleen Turner, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı * 1957 - Anna Lindh, İsveç Dışişleri Bakanı (ö. 2003) * 1959 - Anne Hidalgo, Fransız siyasetçi * 1959 - Christian Wulff, Alman siyasetçi ve eski cumhurbaşkanı * 1960 - Raúl Vicente Amarilla, Paraguaylı futbolcu * 1962 - Paula Abdul, Amerikalı koreograf ve şarkıcı * 1962 - Fiona Gillies, İngiliz oyuncu * 1964 - Boris Johnson, Britanyalı gazeteci ve politikacı * 1967 - Bjørn Dæhlie, Norveçli kayaklı koşu sporcusu * 1967 - Mia Sara, Amerikalı oyuncu * 1967 - Ziya Kürküt, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu, seslendirme sanatçısı ve sunucu * 1970 - Antonis Remos, Yunan şarkıcı * 1970 - Ahmet Büke, Türk yazar ve iktisatçı * 1970 - Brian Welch, Amerikalı müzisyen * 1970 - Rahul Gandhi, Hint siyasetçi * 1971 - Ali Ercoşkun, Türk siyasetçi * 1971 - José Emilio Amavisca, İspanyol futbolcu * 1972 - Jean Dujardin, Fransız oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi * 1972 - Brian McBride, Amerikalı futbolcu * 1972 - Poppy Montgomery, Avustralyalı oyuncu * 1972 - Robin Tunney, Amerikalı oyuncu * 1974 - Bülent Ataman, Türk futbolcu * 1975 - Hugh Dancy, İngiliz oyuncu ve manken * 1975 - Anthony Parker, Amerikalı basketbolcu * 1975 - Dennis Crowley, Amerikalı iş insanı ve Foursquare kurucu ortağı * 1976 - Alişan, Türk şarkıcı, oyuncu ve sunucu * 1978 - Dirk Nowitzki, Alman millî basketbolcu ve NBA oyuncusu * 1978 - Zoe Saldana, Amerikalı oyuncu * 1979 - Clara G, Rumen porno yıldızı ve yönetmen * 1979 - Daniele Sottile, İtalyan voleybolcu * 1979 - José Kléberson, Brezilyalı futbolcu * 1980 - Lauren Lee Smith, Kanadalı oyuncu * 1981 - Nadia Centoni, İtalyan voleybolcu * 1981 - Clementine Poidatz, Fransız oyuncu * 1983 - Macklemore, Amerikalı rapçi * 1983 - Aidan Turner, İrlandalı oyuncu * 1983 - Mark Selby, İngiliz snooker ve pool oyuncusu * 1983 - Milan Petržela, Çek futbolcu *1984 - Katarina Kat, Kazak asıllı Amerikalı-Rus pornografik film oyuncusu * 1984 - Birce Akalay, Türk oyuncu * 1984 - Paul Dano, Amerikalı oyuncu * 1984 - Mateus Galiano da Costa, Angolalı futbolcu * 1985 - José Sosa, Arjantinli futbolcu * 1986 - Ragnar Sigurðsson, İzlandalı futbolcu * 1988 - Şafak Pekdemir, Türk oyuncu * 1989 - Abdelaziz Barrada, Faslı futbolcu * 1992 - Carlos Ascues, Perulu futbolcu * 1993 - Olajide William Olatunji, İngiliz YouTuber * 1994 - Miguel Cardoso, Portekizli futbolcu * 1995 - Deniz Aygül, Türk basketbolcu * 1996 - Lorenzo Pellegrini, İtalyan futbolcu * 1998 - José Luis Rodríguez, Panamalı futbolcu * 1998 - Viktoriya Zeynep Güneş, Türk yüzücü == Ölümler == * 626 - Soga no Umako, Japonya'da Asuka döneminde yaşamış Soga boyu üyesi bir devlet adamı (d. 551) * 1650 - Matthäus Merian, İsviçreli yayıncı (d. 1593) * 1716 - Tokugawa Ietsugu, 7. Tokugawa şogunu (d. 1709) * 1747 - Nadir Şah, İran Şahı (d. 1688) * 1820 - Joseph Banks, İngiliz doğa bilimci ve botanikçi (d. 1743) * 1844 - Étienne Geoffroy Saint-Hilaire, Fransız doğa bilimci (d. 1772) * 1865 - Evangelis Zappas, Yunan iş insanı (d. 1860) * 1867 - I. Maximilian, Meksika İmparatoru (d. 1832) * 1884 - Juan Bautista Alberdi, Arjantinli siyaset kuramcısı ve diplomattı (d. 1810) * 1886 - Hobart Paşa, İngiliz asıllı deniz subayı (d. 1822) * 1932 - Fazlı Necip, Türk yazar (d. 1863) * 1937 - James Matthew Barrie, İskoç yazar (d. 1860) * 1951 - Angelos Sikelianos, Yunan lirik şair ve oyun yazarıdır (d. 1884) * 1953 - Ethel Rosenberg, Amerikalı casus (d. 1915) * 1953 - Julius Rosenberg, Amerikalı casus (d. 1918) * 1956 - Thomas J. Watson, Amerikalı iş insanı (d. 1874) * 1956 - Vladimir Obruçev, Rus jeolog (d. 1863) * 1962 - Frank Borzage, Amerikalı yönetmen (d. 1894) * 1973 - Tahir Alangu, Türk edebiyat tarihçisi ve halk bilimi araştırmacısı (d. 1915) * 1977 - Ali Şeriati, İranlı sosyolog (d. 1933) * 1992 - Kathleen McKane Godfree, İngiliz badmintoncu ve tenisçi (d. 1896) * 1993 - William Golding, İngiliz yazar (d. 1911) * 2010 - Mübariz İbrahimov, Azeri asker (d. 1988) * 2010 - Manute Bol, Sudanlı basketbolcu (d. 1962) * 2012 - Richard Lynch, Amerikalı oyuncu (d. 1936) * 2013 - Gyula Horn, Macar sosyalist politikacı ve eski Başbakan (d. 1932) * 2013 - James Gandolfini, Amerikalı oyuncu (d. 1961) * 2013 - Sait Maden, Türk şair, çevirmen, ressam, fotoğrafçı ve grafik tasarımcısı (d. 1931) * 2014 - Ibrahim Touré, Fildişi Sahilli futbolcu (d. 1985) * 2015 - Jack Aeby, Amerikalı fizikçi ve fotoğrafçı (d. 1923) * 2016 - Götz George, Alman oyuncu (d. 1938) * 2016 - Anton Yelchin, Rus asıllı Amerikalı oyuncu (d. 1989) * 2017 - Ivan Dias, Hint kardinal (d. 1936) * 2017 - Tony DiCicco, Eski Amerikan futbolcusu, antrenör ve TV yorumcusu (d. 1948) * 2017 - Otto Warmbier, Amerikalı üniversite öğrencisi (d. 1994) * 2018 - Katriina Elovirta, Fin futbolcu ve hakemdi (d. 1961) * 2018 - Sergio Gonella, İtalyan futbol hakemi (d. 1933) * 2018 - Hubert Green, Amerikalı golfçü (d. 1946) * 2018 - Koko, Batı ova gorili (d. 1971) * 2019 - Norman Stone, İskoç tarihçi (d. 1941) * 2019 - Dmitro Timçuk, Ukraynalı siyasetçi, askeri uzman, gazeteci ve blog yazarı (d. 1972) * 2019 - Peng Xiaolian, Çinli film yönetmeni, senarist ve yazardır (d. 1953) * 2020 - Ian Holm, İngiliz oyuncu (d. 1931) * 2020 - Carlos Ruiz Zafón, İspanyol yazar (d. 1964) * 2022 - Yonca Türkman, Türk tiyatrocu ve dizi oyuncusu (d. 1977) * 2022 - Tim White, Amerikan profesyonel güreş hakemi (d. 1954) == Tatiller ve özel günler == == Kaynakça == *0619 19

Lüksemburg ya da resmî adıyla Lüksemburg Büyük Dukalığı (; ; ), Batı Avrupa'da, denize kıyısı olmayan küçük bir devlettir. Toprakları Belçika, Fransa ve Almanya ile çevrelenmiştir. Başkenti ve en büyük şehri, ülkeyle aynı adı taşıyan Lüksemburg'dur. Yüzölçümü yaklaşık olarak 2.586 kilometrekaredir. 2019 verilerine göre 626.108 nüfusuyla Avrupa'nın en az nüfuslu ülkelerinden biridir. Ülkede parlamenter temsilî demokrasi ile birlikte anayasal krallık sistemi vardır. Grandük unvanını taşıyan bir monark tarafından yönetilir. Eski dönemlerden günümüze ayakta olan en büyük dukalıktır. Ülke son derece gelişmiş bir ekonomiye sahiptir ve kişi başına düşen millî gelir ortalamasında IMF ve Dünya Bankası verilerine göre birinci sırada yer alır. Tarihî ve stratejik önemi kurulduğu Roma dönemine dek uzanır. Lüksemburg; Avrupa Birliği'nin, NATO'nun, OECD'nin, Birleşmiş Milletler'in, Benelüks Topluluğu'nun ve Batı Avrupa Birliği'nin kurucu üyelerindendir. Ülkenin başkenti ve aynı zamanda en büyük yerleşim birimi olan Lüksemburg, Avrupa Birliği ile ilgili pek çok sayıda kurum, kuruluş ve dairenin genel merkezine ev sahipliği yapmaktadır. Lüksemburg, Roma ve Cermen kültürlerinin kesiştiği bir noktada yer alır ve bu iki uygarlığın da ülkenin kültürel yapılanmasında büyük payı vardır. Lüksemburgca, Almanca ve Fransızca olmak üzere üç resmî dilin bulunduğu ülke laik bir devlet yapılanmasına sahip olsa da Lüksemburg halkının büyük çoğunluğu Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır. == Tarihçe == Bu küçük ülkenin tarihi 963'te Kont Siegfried'in Lütteburg Kalesi'ni kurdurmasıyla başlar. 15. yüzyılda 4 Kutsal Roma Cermen imparatoru Lüksemburg'dan seçilmiştir. Bunlardan I. Karl, Lüksemburg'u 1354'te dükalığa dönüştürmüştür. 1443'te Bourbon Hanedanının eline geçen ve yüzyıllarca yabancı ülkelerin egemenliğinde yaşayan dükalık Bourbon hanedanından Marie'nin Avusturya İmparatoru I. Maximillian ile evlenmesi sonucu Habsburglara geçmiştir. küçükresim|250px|sol|Lüksemburg Büyük Dükalık SarayıHabsburgların bölünmesi ile Lüksemburg ailenin İspanyol koluna geçti. 1684'te Fransa Kralı XIV. Louis tarafından ele geçirildi. 1697'de Habsburgların geri aldığı ülke, 1794'te yine Fransız işgaline uğradı. 1815'e kadar Fransız egemenliği altında kalan ülke Viyana Kongresi'nde bağımsız bir büyük dükalık olarak Hollanda'ya geçmiştir. 1830 Ayaklanması'ndan sonra Belçika'nın bir parçası haline gelmiştir. Fransız İmparatoru III. Napoléon'un ele geçirme girişiminin başarısızlığa uğramasından sonra, 1827'de bağımsızlığa kavuşan Lüksemburg Büyük Dükalığı büyük devletlerin himayesi altına alınmış ve Dükalık'ta, 1868'de üstünde birçok değişiklikler yapılmasına rağmen günümüzde de geçerli olan anayasa kullanılmaktadır. O tarihten itibaren yansızlık politikası uygulamasına karşın her iki dünya savaşında da Alman işgalinde kalan Lüksemburg, 1947 Mart'ında Belçika ve Hollanda'yla iktisat ve gümrük birliği Benelüks'ü oluşturmuş, 1949'da NATO'ya, 1957'de Avrupa Ekonomik Topluluğuna üye olmuştur. Başkenti Lüksemburg, 2007 Avrupa kültür başkenti seçildi. Ayrıca kişi başına düşen yıllık millî gelirde dünyada ilk sıradadır (81.000$ 2006 tahmini). Diğer ülkelere nazaran zengin bir toplum olması; ülke topraklarının küçük olması ve çekirdek bir ülke olarak yaşaması ile doğru orantılıdır. Bunların dışında, Lüksemburg, dünyada hâlen bağımsız olarak varlığını sürdüren ve dükalık sistemiyle yönetilen tek devlettir. == Yönetim ve politika == küçükresim|sol|upright|Lüksemburg'un illeri Ülkede parlamenter temsilî demokrasi ile anayasal krallık sistemi vardır. 1868 Anayasası ışığında, yürütme gücü grandük ve çeşitli görevlere atanmış birkaç bakandan oluşan Bakanlar Kurulunun yükümlülüğündedir. Hükûmet başkanı, grandükün onayını aldığı sürece yasama konularında değişiklik yapma ya da yeni yasalar hazırlama yetkisine sahiptir. Lüksemburg Ulusal Meclisinin temsilcileri, 5 yılda bir yenilenen seçimlerle işbaşına gelirler ve halk tarafından doğrudan seçilirler. 4 seçim bölgesinden toplam 60 milletvekili ülkenin tek meclisli parlamentosuna girer ve yasama yetkisini elinde bulundurur. Ülke Konseyi (Conseil d'État) adı verilen birim ise grandük tarafından atanan 21 sıradan vatandaştan oluşur ve bu üyeler,Temsilciler Meclisine görüş ve önerilerini sunma hakkına sahiptirler. Ülkede, Esch-sur-Alzette, Lükemburg ve Diekirch şehirlerinde olmak üzere üç genel mahkeme; Lükemburg ve Diekirch'da iki bölge mahkemesi, temyiz ve fesih mahkemelerinden oluşan Yüksek Adalet Divanı bulunmaktadır. Ayrıca idari mahkeme ve anayasa mahkemesi de kurulmuştur ve bu mahkemeler de başkentte yer alır. === İdari yapılanma === Lüksemburg; Diekirch, Grevenmacher ve Lüksemburg olmak üzere 3 ile bölünmüştür. Bu üç il kendi içinde toplam 12 kantona ve bu kantonlar da 16 komüne ayrılmıştır. Ülkedeki komünlerden 12'si şehir statüsüne sahiptir ve bunlar içinde en büyüğü başkent Lüksemburg'dur === Şehirler === == Askeriye == küçükresim|200pik|Lüksemburg askerleri Lüksemburg'un NATO görevlerine göndermek ve ülke içinde savunma gücünü sağlamak amacıyla oluşturduğu küçük bir ordusu vardır. Yaklaşık 900 kişiden oluşan ülke ordusuna katılım, 1967 yılından bu yana isteğe bağlıdır. Denize çıkışı olmayan Lüksemburg'un donanması da bulunmamaktadır. Askerî havacılık kuvvetleri de olmayan Lüksemburg, buna karşın NATO'nun 17 adet savaş uçağının sahibi olarak kaydedilmiştir. Belçika ile yapılan iki taraflı antlaşmalar ışığında iki ülke ortaklaşa olarak bugün kullanımda olan bir askerî kargo uçağını finanse etti. == Coğrafya ve iklim == Lüksemburg, Avrupa'daki en küçük ülkelerden biridir ve dünyadaki 194 bağımsız devlet içinde yüzölçümü bakımından 175. sıradadır. Ülkenin toplam yüzölçümü yaklaşık 2.586 kilometrekaredir ve en geniş noktasında 82 kilometre uzunluğunda, 57 kilometre genişliğindedir. Lüksemburg doğusunda, Almanya'nın Renanya-Palatina ve Saarland eyaletleri ile güneyde Fransa'nın Lorraine bölgesiyle komşudur. Batısında ve kuzeyinde Belçika'nın Almanca konuşulan bölgeleri ve Lüksemburg ile Liège illeriyle çevrilidir. Ülkenin kuzey ucunda Ardenler uzanır. Yoğun ormanlarla kaplı bu bölgeye Ösling () adı verilir. Bu bölge engebeli arazi yapısına sahiptir ve ülkenin en yüksek tepesi olan 560 metrelik Kneiff da burada yer alır. Bu bölge çok seyrek nüfuslanmıştır. Burada yer alan tek kasaba olan Wiltz, nüfusu 4 bini biraz aşan bir yerleşim birimidir. Ülkenin güney bölümü ise Gutland olarak adlandırılmaktadır ve Ösling'e göre daha yoğun nüfuslanmıştır. Bu bölge daha çeşitlidir ve coğrafi olarak 5 alt bölgeye ayrılabilir. Lüksemburg platosu, ülkenin orta-güney bölümünde yer alır. Burada geniş, düz bir alanda kumtaşı oluşumları gözlenir. Küçük İsviçre bölümü, ülkenin doğusunda yer alır ve sarp kayalıklar, yoğun ormanlarla kaplıdır. Moselle Vadisi, ülkenin en alçak kesimleridir. Güneydoğu sınırına yakın bir noktadadır. Kızıl Topraklar ise ülkenin en güneyinde ve güneybatısında yer alır. Bu bölge Lüksemburg'da sanayinin en önemli merkezlerinin ve ülkenin en büyük şehirlerinin bulunduğu yerdir. Lüksemburg-Almanya sınırı, üç akarsu ile belirlenir: Moselle Nehri, Sauer Nehri ve Our Nehri. Ülkede yer alan diğer önemli akarsular Alzette Nehri, Attert Nehri, Clerve Nehri ve Wiltz Nehri'dir. Sauer ve Attert nehirlerinin vadiler Ösling ve Gutland arasındaki sınırı oluşturur. Lüksemburg Köppen iklim sınıflandırmasında Cfb ile sınıflandırılan Batı Avrupa deniz iklimine sahiptir. Özellikle yaz sonlarında yoğun miktarda yağış alır. == Nüfus bilgileri == === Etnik yapı === Lüksemburg'un yerli halkı Kelt kökenli; ancak Fransız-Alman ırkları ile karışıktır.CIA World Factbook: Luxembourg Erişim tarihi 14 Ekim 2007. 20\. yüzyılda artan göç oranları ve göçmen sayısıyla Belçika, Fransa, Almanya, İtalya ve büyük çoğunluğu da Portekiz'den olmak üzere binlerce kişi ülkeye giriş yapmıştır. 2001 nüfus sayımlarında ülkede Portekiz vatandaşlığına sahip 58.657 kişi yaşadığı belirtilmiştir. Yugoslav Savaşları'nın başladığı dönemden beri Lüksemburg, Bosna-Hersek, Karadağ ve Sırbistan'dan büyük oranda göç almıştır. Her yıl ortalama 10 bin göçmen alan Lüksemburg'a son dönemde yapılan göçler büyük oranda Avrupa Birliği üyesi ülkelerden ve Doğu Avrupa ülkelerinden yapılmaktadır. 2000 yılı verilerine göre ülkede 162.000 göçmen vardır ve toplam nüfusun %37'sini oluşturmaktadırlar. Bunun yanı sıra ülkede sığınma hakkı istemiyle başvuranlar da dâhil, toplam 5 bin kayıt dışı göçmen olduğu sanılmaktadır. === Diller === Lüksemburg'da, Lüksemburgca, Fransızca ve Almanca olmak üzere üç resmî dil vardır. Lüksemburgca resmî dillerden biri olmasının yanı sıra dükalığın ulusal dili olarak kabul görmekte ve hemen hemen tüm Lüksemburglular tarafından bilinmektedir. Lüksemburgca, Almanya sınırında, Almanların konuştuğu lehçeye yakın bir dildir ancak Fransızcadan yoğun biçimde etkilenmiştir. Ülkedeki resmî dillerin üçü de çeşitli alanlarda birinci dil olarak kullanılmaktadır. Lüksemburgca günlük hayatta konuşulan dil olma özelliğine sahiptir ancak yazılı dilde pek kullanılmamaktadır. Resmî yazışmaların büyük bölümü Fransızca yapılır ancak okullarda en çok öğretilen dil ise Almancadır. Basın-yayın organlarının büyük çoğunluğunun ve ülkedeki Katolik Kilisesi'nin de dili Almancadır. Lüksemburg'da eğitim de üç-dillidir. İlköğretimin ilk yılları Lüksemburgca yapılır. Daha sonra kullanılan dil Almanca olarak değişir. Ortaöğretimde ise öğretim dili Fransızcaya döner. Ancak ülkede ortaöğretimden mezun olabilmek için ülkenin üç resmî dilinde de yeterlilik belgesi gerektiğinden ülkede okul bitirme diploması almadan eğitim kurumlarını terk edenlerin sayısı oldukça yüksektir. Özellikle göçmen ailelerin çocukları bu konuda büyük güçlüklerle karşılaşmaktadırlar. Ülkenin üç resmî dilinin yanı sıra, İngilizce de eğitim süresince öğretilmektedir. Bunun dışında, Portekizce ve İtalyanca ülkedeki en büyük azınlık dilleridir. === İnançlar === Lüksemburg laik bir devlet olmasına karşın, devlet bazı inançları resmî olarak tanır. Böylece devlet dinî işlerde yönetimde söz sahibi olur ve din adamlarının atanmasında rol oynar. Bunun karşılığında, dinî kurumların giderleri ve din adamlarının ücretleri ödenir. Günümüzde Lüksemburg'da tanınmış inançlar Katolik Kilisesi, Rum Ortodoks Kilisesi, Rus Ortodoks Kilisesi, Yahudilik, Anglikanizm, Protestanlık ve İslam'dır. Lüksemburg'da 1980 yılından beri devletin dinî inançlara ve eylemlere ilişkin istatistiksel bilgi toplaması yasaklanmıştır. CIA'in 2000 yılı için yaptığı tahminlere göre Lüksemburg halkının %87'si Katolik Kilisesi'ne bağlı iken kalan %13'ü de Protestanlık, Rum Ortodoks, Yahudilik ve İslam inançlarına mensup ya da dinsizdir. Lüksemburg'da inançlar konusunda en güncel istatistik sonuçları Avrobarometre'nin 2005 yılında yürüttüğü çalışmalar sonucu elde edilenlerdir. Buna göre, Lüksemburg vatandaşlarının %44'ü tanrının varlığına inandığını, %22'si bir özel ruh ya da yaşam kaynağının olduğunu düşündüğünü, %22'si de herhangi bir tanrı ya da kutsal varlığa inanmadığını belirtmiştir. == Ekonomi == Lüksemburg ekonomisi istikrarlı, yüksek gelirli, büyüme hızı yüksek bir ekonomidir. Ülkede enflasyon ve işsizlik oranları son derece düşüktür. 1960 yılına dek çeliğin egemen olduğu sanayi sektörü, son dönemlerde çeşitlenmiş ve kimyasallarla kauçuk işlemenin payı artmıştır. Ülke Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra dünyanın en büyük ikinci yatırım fonu merkezi ve avro alanı içindeki en önemli bireysel bankacılık merkezidir. Avrupa'nın en önde gelen sigorta şirketlerinin merkezidir. Bununla birlikte Lüksemburg hükûmeti son dönemlerde bir internet hamlesi gerçekleştirmiş ve bunun üzerine Skype, eBay ve Jajah gibi tanınmış internet şirketleri yerel ya da uluslararası genel merkezlerini Lüksemburg'a taşımışlardır. Ülkede tarım çok küçük oranda genelde ailelerin işlettiği çiftliklerde yapılmaktadır. Lüksemburg özellikle Benelüks Birliği'nin diğer iki üyesi Belçika ve Hollanda ile sıkı ticari ve ekonomik ilişkiler geliştirmiştir. Avrupa Birliği'nin de üyesi olan ülke Avrupa Birliği'nin ortak pazar uygulamasından da yararlanmaktadır. kişibaşına düşen yıllık millî gelir ortalamasında dünyada birinci sıradadır. Ülkelere göre yaşam kalitesi sıralamasında 4. sıradadır. 2006 yılında ülkede işsizlik oranı %4.8 olarak ölçülmüştür. 2005-2006 yılları arasında ilk kez uluslararası büyüme hızlarının düşük olmasından dolayı ülke ekonomisi carî açık vermiştir. === Ulaşım === Lüksemburg'da karayolu, Demiryolu ve havayolu taşımacılığı hizmetleri son derece gelişmiştir. Son yıllarda özellikle karayolu ağı önemli ölçüde yenilenmiş ve 147 kilometre uzunluğunda otoyolla başkent komşu ülkelere bağlanmıştır. Başkenti, Paris'e bağlayan yüksek hızlı demiryolu hattının kullanıma girmesi ile şehir garı yenilenmiş ve son dönemde Lüksemburg-Findel Havalimanı'na yeni bir yolcu terminali eklenmiştir. Yakın gelecekte başkentte şehiriçi ulaşımda cadde tramvayı ve komşu şehirlerle bağlantı içinde hafif metro hatları yapılması düşünülmektedir. Ülkede, 2019 yazında yirmi yaş altı bireylere ücretsiz yapılmış toplu ulaşım düzeni, 1 Mart 2020 tarihi itibarıyla yurt dışına giden trenler ve bütün birinci sınıf biletler hariç olmak üzere, bu yolculuğu isteyenler yıllık 660 euro ödemeye devam edecek, herkese ücretsiz hizmet vermeye başladı. Ücretsiz binişlerde geçerli bir kimlik göstermek yeterli olacak.Dünyada bir ilk: Lüksemburg'da tren, tramvay ve otobüs 1 Mart'tan itibaren ücretsiz oluyor tr.euronews.com kaynağından 24 Şubat 2020 tarihinde arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2020. == Kültür ve sanat == Lüksemburg, tarihi boyunca kültürel bağlamda komşularının gölgesinde kalmış, uzun yıllar bir tarım ülkesi olarak anılmış ancak kendine özgü birtakım folklorik gelenekler geliştirmiştir. Ülkede büyük çoğunluğu başkent Lüksemburg'da bulunan pek çok müze vardır. Ulusal Tarih ve Sanat Müzesi, Lüksemburg Şehri Tarih Müzesi, Grandük Jean Modern Sanat Müzesi ve Diekirch'deki Ulusal Askerî Tarih Müzesi ülkenin en bilinen müzelerindendir. Eski ve iyi korunmuş kaleleriyle başkent Lüksemburg UNESCO'nun dünya kültür mirası listesinde yer almaktadır. Lüksemburg'dan, ressam Joseph Kutter ve Michel Majerus ile fotoğraf sanatçısı Edward Steichen gibi dünyaca tanınmış sanatçılar yetişmiştir. Steichen'ın The Family of Man adlı sergisi Clervaux'da kalıcı olarak sergilenmektedir. Başkent Lüksemburg, 1995 ve 2007 yıllarında olmak üzere iki kez Avrupa Kültür Başkenti olma özelliğini taşıyan tek şehirdir. 2007 yılında Avrupa Kültür Başkenti'nin Büyük Lüksemburg Dükalığı, Almanya'nın Renanya-Palatina ve Saarland eyaletleri ile Fransa'nın Lorraine bölgesini kapsayan sınırötesi bir alan olması kararlaştırıldı. Böylece bölgelerarası ilişkilerin artırılması, geliştirilmesi ve karşılıklı görüş alışverişi sağlanması amaçlandı. == Kaynakça == == Dış bağlantılar == ; Devlet * Resmî devlet sitesi * Büyük Lüksemburg Dükalığı portali * Hükûmet başkanı ve bakanlar kurulu Kategori:Benelüks Kategori:Büyük dukalıklar Kategori:Lüksemburg Dukalığı Kategori:Avrupa ülkeleri Kategori:Fransızca konuşan ülkeler Kategori:Almanca konuşan ülkeler Kategori:Denize kıyısı olmayan ülkeler Kategori:Liberal demokrasiler Kategori:NATO ülkeleri Kategori:Avrupa Konseyi ülkeleri Kategori:Avrupa Birliği ülkeleri Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler Kategori:Avrupa Birliği'nde NUTS 1 istatistiksel bölgeleri Kategori:Avrupa Birliği'nde NUTS 2 istatistiksel bölgeleri Kategori:1815'te kurulan bölgeler ve ülkeler Kategori:Alman Konfederasyonu'nun devletleri Kategori:Batı Avrupa Kategori:Akdeniz İçin Birlik ülkeleri Kategori:Uluslararası Frankofoni Örgütü üyesi ülkeler

küçükresim| 2018'deki dünya nüfusunun kartogramı; her kare 500.000 kişiyi temsil etmektedir. Bu sayfa, nüfusa göre ülkeler ve bağımlı toprakların bir listesidir. Egemen devletleri, yerleşik bağımlı bölgeleri ve bazı durumlarda egemen devletlerin kurucu ülkelerini içerir ve listeye dahil edilme esas olarak ISO standardı ISO 3166-1'e dayanır. Örneğin, Birleşik Krallık tek bir varlık olarak kabul edilirken, Hollanda Krallığı'nı oluşturan ülkeler ayrı ayrı değerlendirilir. Buna ek olarak, bu liste ISO 3166-1'de bulunmayan sınırlı tanınırlığa sahip bazı devletleri de içermektedir. Ayrıca, Birleşmiş Milletlerin 2023 itibariyle 8,045 milyar olarak tahmin ettiği dünya nüfusuna kıyasla her ülkenin nüfusu yüzde olarak verilmiştir. == Yöntem == Bu tabloda kullanılan rakamlar, ulusal nüfus sayımı otoritesi tarafından yapılan en güncel tahminlere veya projeksiyonlara dayanmaktadır ve genellikle yuvarlanmıştır. Güncellenmiş ulusal verilerin mevcut olmadığı durumlarda, rakamlar Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler Departmanı Nüfus Bölümü tarafından 2022 yılı için yapılan tahminlere veya projeksiyonlara dayanmaktadır. Derlenen rakamlar her ülkede aynı zamanda veya aynı doğruluk düzeyinde toplanmadığından, sonuçta ortaya çıkan sayısal karşılaştırmalar yanıltıcı sonuçlar doğurabilir. Ayrıca, tüm ülkelerden gelen rakamların toplanması dünya toplamına eşit olmayabilir. Birleşik Krallık ülkeleri gibi egemen devletlerin ayrılmaz parçalarını oluşturan alanlar, ilgili egemen devletlerin bir parçası olarak sayılır. Avrupa Birliği gibi egemen devlet olmayan diğer oluşumlar ve çeşitli ülkelerin Antarktika üzerindeki hak iddiaları gibi kalıcı nüfusa sahip olmayan bağımsız bölgeler dahil değildir. == Nüfusa göre egemen devletler ve bağımlı topraklar == Not: Birleşmiş Milletlerin 193 üye devletine ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulundaki iki gözlemci devlete numaralandırılmış bir sıra atanmıştır. Bağımlı bölgelere ve egemen devletlerin parçası olan kurucu ülkelere numaralı bir sıra tahsis edilmemiştir. Buna ek olarak, sınırlı tanınırlığa sahip egemen devletler de dahil edilmiş, ancak bir numara sıralaması verilmemiştir. == Ayrıca bakınız == * Nüfus yoğunluklarına göre ülkeler listesi == Notlar == == Kaynakça == Kategori:Nüfusla ilgili konulara göre ülke listeleri

Fransa ( () ) ya da resmî adıyla Fransa Cumhuriyeti veya Fransız Cumhuriyeti ( , ), ana kara toprakları Batı Avrupa'da bulunan ve dünyanın pek çok bölgesinde denizaşırı toprakları olan bir ülkedir.Konuya ilişkin daha çok bilgi için :Kategori:Denizaşırı il sayfasına bakabilirsiniz. thumb|Fransa Cumhuriyeti'nin resmi logosu. Kıta Fransa'sı, güneyde Akdeniz'den kuzeyde Manş Denizi ve Kuzey Denizi'ne, doğuda Ren Nehri'nden batıda Atlas Okyanusu'na kadar yayılan topraklarda yer alır. Fransızlar, ülkelerini topraklarının biçiminden ötürü Altıgen (Fransızca: L'Héxagone, okunuşu: "l'e-gza-gon") olarak adlandırırlar. Fransa, yönetimde yarı başkanlık sisteminin uygulandığı üniter bir devlettir. Ülkenin başlıca ilke ve ülküleri İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nde açıklanmıştır. Fransa'nın Avrupa kıtasındaki komşuları Belçika, Lüksemburg, Almanya, İsviçre, İtalya, İspanya, Monako ve Andorra'dır. Akdeniz'de İtalya'ya ait Sardinya Adası'ndan sadece 12 km uzaktaki Korsika adası da Fransa'ya aittir. Sahip olduğu denizaşırı illerde de, Fransız Guyanası aracılığıyla Brezilya ve Surinam'a, Saint Martin Adası aracılığıyla da Hollanda Antilleri'ne sınırı vardır. Fransa, Manş Denizi'nde deniz yüzeyinin altından geçen Manş Tüneli'yle Birleşik Krallık'a bağlanmaktadır. Fransa, 17. yüzyılın ikinci yarısından bu yana dünya genelinde uluslararası ilişkiler alanında önde gelen ülkelerden olmuştur. 18 ve 19. yüzyıllar arasında, Fransa dönemin en büyük sömürge imparatorluklarından birini kurmuştur. Bu dönemlerde Fransa'nın sınırları Batı Afrika'dan, Güneydoğu Asya'ya kadar uzanmış, etki ettiği bölgelerdeki toplumların kültür ve siyasetlerinde belirgin izler bırakmıştır. Dünya sıralamasında 6. sırada bulunan nominal gayrisafi yurt içi hasılası ve 7. sırada yer alan satın alma gücü paritesi ile ileri bir ekonomiye sahiptir ve gelişmiş ülkeler sınıfında yer almaktadır. İş gezileri için gelenler dâhil, ülkede yirmi dört saatten az kalanlar hariç tutulmak üzere, yıllık olarak ağırladığı yaklaşık 82 milyon turistle Fransa, dünyada en çok ziyaret edilen ülkedir. (Fransızca) Fransa, Avrupa Birliği adlı siyasi ve ekonomik örgütlenmenin kurucu üyelerinden biridir ve birlik üyesi ülkeler içinde yüzölçümü en büyük olanıdır. Ülke, bunun yanında Birleşmiş Milletler'in de kurucu üyelerinden; Frankofon, G8 Zirveleri, Latin Birliği ve NATO'nun da katılımcılarındandır. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin beş daimî üyesinden biridir. 360 etkin savaş başlığı ve 59 nükleer santraliyle önemli bir nükleer güçtür. == Etimoloji == "Fransa" adı, Frankların yurdu anlamına gelen Francia sözcüğüne dayanır. Ancak frank sözcüğünün kökeniyle ilgili pek çok farklı iddia vardır. Bunlardan biri, bu sözcüğün kökeninin ön Cermen dillerinde cirit, kargı, mızrak gibi anlamlara gelen frankona dayandığı yönündedir. Bir başka köken varsayımı da frank teriminin eski Cermen dillerinde özgür anlamına gelen frei sözcüğünden geldiğidir. Frank sözcüğü çağdaş Fransızcada franc biçiminde hâlâ yaşamaktadır ve 2000 yılında euro, Fransa'nın resmî para birimi olana dek Fransa'da kullanılan parayı adlandırmak için de kullanılmıştır. Çağdaş Almancada Fransa bugün bile Frankreich (Türkçe: Frank İmparatorluğu) olarak adlandırılır. Ancak bunu Charlemagne yani Şarlman'ın Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'ndan ayırt edebilmek için eski olan krallığa Frankenreich (Türkçe: Frankların İmparatorluğu) denir. Frank sözcüğü, Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden Orta Çağ'a kadar daha az yaygın biçimde kullanılagelmiş ancak Hugh Capet'in Fransa Kralı olarak taç giymesinin ardından yaygın biçimde, gelecekte Fransa olarak anılacak Fransa Krallığı'nı anlatmak için kullanılmaya başlanmıştır. == Tarihi == === Antik ve Orta Çağ === Günümüz Fransa'sının sınırları hemen hemen eskiden Kelt Galyalıları (Fransızca: Celte Gaulois, okunuşu: selt golwa) tarafından yurt edinilen Antik Galya'nın (Fransızca: Gaule, okunuşu: gol) sınırlarıyla aynıdır. Galya, MÖ 1. yüzyılda Roma İmparatoru Julius Caesar tarafından ele geçirilince Galya halkları yavaş yavaş Roma kültürünü ve Roma dilini benimsediler. Daha sonra zamanla bu dil kendi içinde değişerek çağdaş Fransızcanın temellerini oluşurdu. Fransa topraklarında Hristiyanlık ilk olarak MS 2 ve 3. yüzyıllarda görüldü ve sonraki iki yüzyıl içinde öylesine hızlı yayılma olanağı buldu ki, Aziz Jerome yazılarında Galya'nın "sapkınlıktan kurtulmuş" olan tek bölge olduğunu yazdı. MS 4. yüzyılda, Galya'nın Ren Nehri kıyısındaki doğu sınırları Cermen boyları tarafından yönetiliyordu. Bu topluluklar içinde en etkili olanı, Fransa'ya antik Francie adını da veren Franklardı. Günümüzde kullanılan Fransa adıysa Paris dolaylarında bulunan Capet krallarının yönettiği derebeyliğin bulunduğu bölgenin adından gelir. Roma İmparatorluğu'nun düşüşünden sonra, Avrupa topraklarında yayılan Cermen boyları içinde Franklar, Aryanizm'e değil de, Katolikliğe giren ilk topluluklardı. Bu nedenle Fransa'ya “Kilisenin en büyük kızı” (La fille ainée de l’Église) sıfatı verilmiş, Franklar da buna dayanarak kendilerini “Fransa'nın en iyi Hristiyanları” olarak adlandırmışlardır. Ayrı bir ülke olarak Fransa tarihinin başlamasıysa 843 tarihli Verdun Antlaşması uyarınca Karolenj İmparatorluğu'nun Doğu Frank Krallığı, Batı Frank Krallığı ve Orta Frank Krallığı olarak üçe ayrılmasıyla başladı. Batı Frank Krallığı hemen hemen bugünkü Fransa topraklarını kaplıyordu ve nitekim çağdaş Fransa'nın temelleri bu krallık üzerine kuruldu. Karolenj Hanedanı Fransa'yı 987 yılında Fransa Dükü ve Paris Kontu Hugh Capet'nin, Fransa kralı olarak taç giymesine kadar yönetti. Onun soyundan gelenler ile Valois ve Bourbon hanedanları da aşamalı bir dizi savaşla ülkede birliği sağladılar. küçükresim|sağ|230px|1477'de Fransa, Kırmızı çizgi: Fransa Krallığı'nın sınırları, Açık mavi alanlar: Doğrudan yönetilen kraliyet topraklarıdır. === Erken modern dönem === Krallık yönetimi 17. yüzyılda ve kral XIV. Louis'nin döneminde zirvelerini yaşıyordu. Bu süreçte Fransa, Avrupa kıtasının en kalabalık ülkesi hâline geldi ve Avrupa kültürü, politikaları ve ekonomisi üzerinde en etkili güçlerden biri oldu. Fransızca dönemin diplomasi dili oldu ve uzun süre bu niteliği koruyarak kaldı. Aydınlanma çağı da büyük ölçüde Fransız entelektüel çevrelerinde gerçekleşti. Fransız bilim insanları 18. yüzyılda büyük bilimsel buluşların altına imzalarını attılar. Ayrıca Fransa bu dönemlerde Afrika, Amerika ve Asya kıtaların da birçok denizaşırı toprak edindi. === Fransız Devrimi, Cumhuriyet ve Fransız İmparatorlukları (1789-1914) === Fransa'da krallık sistemi 1789 yılında gerçekleşen Fransız Devrimi'ne dek hüküm sürdü. Fransız Devrimi sırasında dönemin Fransa Kralı XVI. Louis ve eşi Marie Antoinette ile onlara yakınlığı olduğu düşünülen yüzlerce Fransız vatandaşı öldürüldü. Kısa süreli bir dizi yönetim denemesinden sonra Napolyon Bonapart 1799'da cumhuriyetin kontrolünü ele aldı ve kendini önce Birinci Konsül, daha sonra, günümüzde Birinci İmparatorluk (1804-1814) adıyla anılan devletin imparatoru ilan etti. Napolyon Savaşları olarak bilinen bir dizi savaşın ardından, Bonaparte ailesinin yardımıyla Napolyon kıta Avrupası'nın büyük bölümünü ele geçirdi. Yeni elde edilen bu topraklara daha sonra Bonaparte ailesinin üyeleri Fransa'ya bağlı kral olarak atandı. 1815 yılında yapılan Waterloo Savaşı'nda Napolyon'un son yenilgisinden sonra Fransa'da krallık yönetimine geri dönüldü. Ancak bu kez kralın yetkilerine anayasal kısıtlamalar getirildi. 1830 yılında çıkan bir sivil ayaklanma olan Temmuz Devrimi'yle Bourbon Hanedanı tümüyle kaldırılarak anayasal krallığa dayanan Temmuz Monarşisi getirildi. Bu yönetim biçimi 1848 yılına dek sürdü. Bu arada kurulan İkinci Cumhuriyet oldukça kısa süreli oldu ve 1852 yılında III. Napolyon İkinci İmparatorluğu kurunca yıkıldı. 1870 yılında başlayan Fransa-Prusya Savaşı'nda yenilen III. Napolyon bunun üzerine tahttan indirildi ve bu yönetim rejimi de Üçüncü Cumhuriyet'in kurulmasıyla feshedildi. === Modern dönem (1914-günümüz) === Fransa 17. yüzyıldan başlayarak 1960'lara dek bir sömürge devleti kimliğiyle var oldu. 19. ve 20. yüzyıllarda dünyanın dört bir yanında edindiği sömürge toprakları Fransa'yı İngiltere'den sonra ikinci büyük sömürge imparatorluğu haline getirdi. 1919 ve 1939 yılları arasında gücünün doruklarındayken Fransız Sömürge İmparatorluğu'nun yüzölçümü 12.347.000 kilometrekareye erişti. Fransa'nın Avrupa'daki toprakları da işin içine katılınca 12.898.000 kilometrekareye ulaşan Fransız egemenlik sahası dünya topraklarının %8.6'sını kaplar durumdaydı. I. Dünya Savaşı'ndan da, II. Dünya Savaşı'ndan da galip taraf olarak çıkmasına karşın Fransa büyük bir insan kaybına ve maddi zarara uğramış, Avrupa'daki toprakları her iki savaşta da yer yer ya da tümüyle Alman güçlerince işgal edilmiştir. 1930'lu yıllara Halk Cephesi Hükûmeti'nin yaptığı toplumsal yenilikler Fransa'ya damgasını vurmuştur. II. Dünya Savaşının sonrasında Dördüncü Cumhuriyet kurulmuş ve Fransa'nın dünya siyasi ve ekonomik politikalarında etkili bir güç olarak kalabilmesi için ülkenin mevcut durumunun korunmasına çalışılmıştır. Fransa o zamana dek elinde bulundurduğu sömürge topraklarını korumaya çalışmışsa da daha sonra bu konuda sorunlar yaşamıştır. 1946'da Çinhindi'nin yönetimini yeniden ele geçirmek için yapılan harekât Birinci Çinhindi Savaşı'nın çıkmasına neden olmuş ve 1954 yılında Dien Bien Phu Çarpışması'nda Fransız güçleri bölgesel güçlere karşı yenilerek bölgeden çekilmişlerdir. Bundan yalnızca birkaç ay sonra, Fransa Cezayir halkının başlattığı bağımsızlık savaşında yine, hatta daha sert bir direnişle karşı karşıya kalmıştır. O dönemde Pied-noir adı verilen milyonlarca Avrupa kökenli sakini olan Cezayir'in kontrolünü bırakıp bırakmamak konusunda Fransa'da büyük tartışmalar yaşanmış ve ülke bir iç savaşın eşiğine gelmiştir. 1958 yılında istikrarsız ve zayıf durumda bulunan cumhuriyetin yerine, yeni bir anayasa oluşturulması öngörülerek cumhurbaşkanının yetkilerini artıran ve günümüzde de hâlâ süren Beşinci Cumhuriyet'in kurulması kararına varılmıştır. Kurulan bu son cumhuriyetin başkanlığına Charles de Gaulle gelmiş ve Gaulle Cezayir'deki savaşı bitirecek önlemleri alırken ülkeyi de birlik içinde tutmayı başarmıştır. Cezayir Bağımsızlık Savaşı, Cezayir'in başkenti Cezayir'de yapılan barış görüşmeleriyle 1962'de çözümlenmiş ve bu olay Cezayir'in bağımsız bir ülke olmasıyla son bulmuştur. Son yarım yüzyıl içinde Fransa'nın Almanya'ya karşı yürüttüğü barışçıl tutum ve iş birliği ilişkileri Avrupa Birliği'nin ekonomik bütünleşmesinde esas teşkil etmiştir. Bu olumlu havanın en önemli sonucu ocak 1999'da avronun birlik üyesi ülkeler arasında ortak para birimi olarak kabul edilmesi olmuştur. Avrupa Birliği'nin önde gelen güçlerinden olan Fransa'da seçmenler Avrupa Birliği Anayasası oluşturmak için hazırlanan antlaşmayı halkoylamasında reddetmişse de, bu anayasa taslağının kapsadığı hükümleri bir antlaşma içinde uygulamaya sokmayı öngören Lizbon Antlaşması, Şubat 2008'de Fransız Parlamentosu'nda kabul edilmiştir. == Coğrafya == küçükresim|alt=see description|upright=1.1|100,000'den fazla nüfuslu şehirleri gösteren Metropolitan Fransa'ın kabartma haritası küçükresim|sağ|Fransa'nın uzaydan görünümü Metropolitan Fransa olarak adlandırılan, ülkenin Avrupa sınırları içinde bulunan bölümü, kıtanın batı bölümünde yer almaktadır. Ancak Fransa; Kuzey Amerika, Karayipler, Güney Amerika, Hint Okyanusu, Büyük Okyanus ve Antarktika'ya yayılan geniş bir coğrafyada çok sayıda il ve özel bölgeye de sahiptir. Bunlardan doğrudan Fransa'ya ait olanlar denizaşırı iller; kendi içlerinde bağımsız, savunma konusunda Fransa ile anlaşmalı olan ortak ülkeler ise collectivités d'outre- mer kısaca COM (Türkçe: Denizaşırı Topluluklar) olarak adlandırılır. Fransa'nın Avrupa kıtasındaki toprakları 547.030 kilometrekarelik bir alan kaplar. Bu alanla Fransa, Avrupa Birliği içinde İspanya'dan biraz farkla toprak bakımından en büyük ülke sıfatını taşır. Fransa toprakları, batıda ve kuzeyde kıyı ovalarından, güneydoğuda Alp dağ zincirine, iç Fransa'da Massif Central olarak anılan yüksek bölgelere ve güneybatıda Pirenelere kadar uzanan değişik bölgelerde, farklı yer şekillerine sahiptir. Alplerde yer alan ve Batı Avrupa'yla Avrupa Birliği'nin en yüksek noktası olan 4807 metre yüksekliğindeki Mont Blanc, Fransa ile İtalya sınırında yer almaktadır. Kıta Fransası ayrıca Loire Nehri, Garonne Nehri, Seine Nehri ve Rhône Nehri gibi büyük ve karmaşık bir akarsu ağıyla örülmüştür. En alçak noktası deniz yüzeyinin iki metre altında bulunan Camargue deltası içinde yer almaktadır. Yüzölçümü 8.680 kilometrekare olan Korsika adası ise Akdeniz kıyısındaki Nice kentine 128 deniz mili uzaklıktadır. sol|küçükresim|250x250pik|Fransız münhasır ekonomik bölgesi tüm dünya sularında 1 milyon km2ye ulaşır. {(Fransızca) Denizaşırı iller ve ortak topraklar da işin içine katıldığında Fransa'nın toplam yüzölçümü 674.843 kilometrekaredir. (Antarktika, Adélie Toprağı hariç) Bu hâliyle Fransa yeryüzünün %0.45'ini kaplar. 11 milyon kilometrekareyle Fransa, Amerika Birleşik Devletleri'nin ardından dünyanın en büyük ikinci münhasır ekonomik bölgesine de sahiptir. Kıta Fransası, Avrupa ana karasının batısında, 41 ile 51 kuzey paralelleri arasında yer alır. Kuzey ve kuzeybatı kesimlerinde ılıman iklim egemendir ve denizselliğin etkisi iç bölgelerin de iklimlerini biçimlendirmektedir. Güneydoğuda ise Akdeniz iklimi egemendir. Batı kesimler okyanusal iklim etkisi altındadır ve yüksek miktarda yağış alır. Bu bölgelerde kışlar ılık ve yazlar serin geçer. İç kesimlerde sıcak, fırtınalı yazlar ve soğuk ama kurak kışlar görülür. Alplerde ve ülkenin diğer yüksek kesimlerinde Alp iklimi yaşanır. Bu soğuk bölgelerde yılın belirli dönemlerinde sıcaklıklar sıfırın altında seyreder ve yağan kar altı ay yerde kalır. === Çevre === Fransa, 1971'de bir çevre bakanlığı kuran ilk ülkelerden biriydi. Dünyanın en sanayileşmiş ülkelerinden biri olmasına rağmen, Fransa, karbondioksit emisyonları açısından Kanada veya Avustralya gibi ülkelerin gerisindedir. Bunun nedeni, şu anda elektrik üretiminin yüzde 75'ini oluşturan ve daha az kirlilikle sonuçlanan 1973 petrol krizinden sonra ülkenin nükleer enerjiye yaptığı ağır yatırımdır. Yale ve Columbia tarafından yürütülen 2020 Çevresel Performans Endeksi'ne göre Fransa, dünyanın çevreye en duyarlı beşinci ülkesiydi. Tüm Avrupa Birliği devlet üyeleri gibi, Fransa da karbon emisyonlarını 2020 yılına kadar 1990 seviyelerinin en az %20'si oranında azaltmayı kabul etti, ABD'nin emisyonları 1990 seviyelerinin %4'ü oranında azaltma planına kıyasla. 2009 itibarıyla, Fransa'nın kişi başına düşen karbondioksit emisyonları Çin'inkinden daha düşüktü. Ülke, 2009'da salınan ton karbon başına 17 avroluk bir karbon vergisi uygulamaya kararlıydı, bu da yılda 4 milyar avro gelir elde edecekti. Ancak, Fransız işletmelerine yük olacağı korkusuyla plandan vazgeçildi. Ormanlar, Fransa'nın yüzölçümünün yüzde 31'ini oluşturuyor - Avrupa'daki dördüncü en yüksek oran - 1990'dan bu yana yüzde 7'lik bir artışı temsil ediyor. Fransız ormanları, Avrupa'daki en çeşitli ormanlardan bazılarıdır; Fransa topraklarında 140 tan fazla ağaç türü yaşar. Fransa'nın 2018 Orman Peyzaj Bütünlüğü Endeksi ortalama puanı 4.52/10 olup, 172 ülke arasında küresel olarak 123. sırada yer almaktadır. Fransa'da dokuz milli park ve 46 doğal park var, hükûmet, Münhasır ekonomik bölgesinin %20'sini 2020 yılına kadar Deniz koruma alanına dönüştürmeyi planlıyor. Bölgesel bir doğa parkı (Fransızca: parc naturel régional veya PNR), Fransa'da yerel yönetimler ile ulusal hükûmet arasında manzarayı ve mirası korumak için olağanüstü güzelliğe sahip yerleşik bir kırsal alanı kapsayan bir bölgede sürdürülebilir ekonomik kalkınmayı sağlar. Bir PNR, her parkın benzersiz peyzajı ve mirasına dayalı olarak yönetilen insan yerleşimi, sürdürülebilir ekonomik kalkınma ve doğal çevrenin korunması için hedefler ve yönergeler belirler. Parklar, doğa bilimlerinde ekolojik araştırma programlarını ve halk eğitimini teşvik eder. 2019 itibarıyla Fransa'da 54 PNR var. === Yönetim birimleri === Fransa, toplamda 26 yönetimsel bölgeye ayrılmıştır. Bunlardan 22'si metropolitan Fransa olarak anılan, Fransa'nın Avrupa'da kalan toprakları içinde yer alır. 22 bölgeden ana kara dışında kalan tek bölge Korsika Adası'dır. Geri kalan 4 bölge ise denizaşırı ildir. Fransa'da yer alan tüm bu bölgeler ayrıca illere ayrılmıştır. Bu iller genelde alfabetik sıraya göre numaralandırılmıştır. Bu numaralar posta kodlarında ve araç plakalarında kullanılır. Fransa'da département adı verilen 100 il vardır ve bu illerde toplam sayıları 342'yi bulan ilçelere (arrondissement), bunlar da sayıları 4.032 olan kantonlara ayrılmıştır. Fransa'nın en küçük ölçekteki yönetimsel birimi seçilmiş birer başkanca yönetilen ve köy olarak adlandırılabilecek olan komünlerdir. Komünler hiyerarşide kantonların ardından gelirler. Fransa'da yer alan komünlerin sayısı 36.680'dir. Bu bölgeler, iller ve komünler birer yerel meclise sahiplerdir ve bir yönetici tarafından yönetilirler. Arrondissement adı verilen ilçeler ve kantonlar ise yalnızca belediye çapında yönetilmektedir. Ancak durum geçmişte böyle değildi. 1940'a dek ilçelerin de bir meclisi oluyordu ancak bu uygulama Vichy rejiminde askıya alındı ve Dördüncü Cumhuriyet'in kurulmasıyla 1946 yılında tümüyle ortadan kaldırıldı. ==== Bölgeler ve iller ==== Bölge İller Alsace Bas-Rhin, Haut-Rhin Akitanya Dordogne, Gironde, Landes, Lot-et-Garonne, Pyrénées-Atlantiques Auvergne Allier, Cantal, Haute-Loire, Puy-de-Dôme Aşağı Normandiya Calvados, Manche, Orne Burgonya Côte-d'Or, Nièvre, Saône-et-Loire, Yonne Bretanya Côtes-d'Armor, Finistère, Ille-et-Vilaine, Morbihan Merkez Cher, Eure-et-Loir, Indre, Indre-et-Loire, Loiret, Loir-et-Cher Champagne-Ardenne Ardennes, Aube, Haute-Marne, Marne Korsika Corse-du-Sud, Haute-Corse Franche-Comté Doubs, Haute-Saône, Jura, Territoire de Belfort Yukarı Normandiya Eure, Seine- Maritime Île-de-France Essonne, Hauts-de-Seine, Paris, Seine-et-Marne, Seine- Saint-Denis, Val-de-Marne, Val-d'Oise, Yvelines Languedoc-Roussillon Aude, Gard, Hérault, Lozère, Pyrénées-Orientales Limousin Corrèze, Creuse, Haute- Vienne Lorraine Meurthe-et-Moselle, Meuse, Moselle, Vosges Midi-Pyrénées Ariège, Aveyron, Gers, Haute-Garonne, Hautes-Pyrénées, Lot, Tarn, Tarn-et- Garonne Nord-Pas-de-Calais Nord, Pas-de-Calais Pays de la Loire Loire- Atlantique, Maine-et-Loire, Mayenne, Sarthe, Vendée Picardie Aisne, Oise, Somme Poitou-Charentes Charente, Charente-Maritime, Deux-Sèvres, Vienne Provence-Alpes-Côte d'Azur Alpes-de-Haute-Provence, Alpes-Maritimes, Bouches- du-Rhône, Hautes-Alpes, Var, Vaucluse Rhône-Alpes Ain, Ardèche, Drôme, Haute- Savoie, Isère, Loire, Rhône, Savoie ==== Denizaşırı topraklar ==== sol sol Fransa'nın 100 ili arasından 4'ü; Fransız Guyanası, Guadeloupe, Martinik ve Réunion denizaşırı topraklardır ve hepsi birlikte Fransa Cumhuriyeti'nin ve aynı zamanda Avrupa Birliği'nin birer parçasıdır. Kıta Fransasında yer alan iller ile eşit durumdadırlar. 26 bölge ve 100 ilin yanı sıra, Fransa Cumhuriyeti'nin 6 adet daha denizaşırı aidiyeti vardır. Bunlar, Fransız Polinezyası, Mayotte, Saint Barthélemy, Saint Martin, Saint Pierre ve Miquelon ile Wallis ve Futuna'dır. Bağımsız bir ülke ile Fransız toprağı arası bir konumda yer alan ve dünyada başka örneği bulunmayan (sui generis) Yeni Kaledonya, Fransa Güney ve Antarktika Toprakları ve Büyük Okyanus'taki Clipperton Adası da büyük Fransa'yı oluşturan topraklardır. Bu yerler Fransız toprağı olmasına karşın, Fransa'nın üyesi olduğu Avrupa Birliği'nin dışında yer alırlar. Fransa'nın Büyük Okyanus'taki topraklarında para birimi olarak frank kullanımı sürmektedir ve değeri euronunkine göre ayarlanmaktadır. Ancak Avrupa Birliği içine dâhil olan 4 denizaşırı il, frank yerine avro kullanmaya geçmiştir. == Siyaset == Fransa Cumhuriyeti, yarı başkanlık sistemiyle yönetilen, köklü bir demokrasi geçmişine sahip üniter bir devlettir. Beşinci Fransa Cumhuriyeti olan günümüz Fransa'sının Anayasası 28 Eylül 1958 tarihinde yürütülen bir halk oylaması sonucu onaylanmıştır. Bu anayasa parlamentoya oranla devlet başkanının yetkilerini arttıran yasalar içerir. Fransa'da devlet yönetiminin iki kanadı vardır: Fransa Cumhurbaşkanı ve Hükûmet. Ülkenin cumhurbaşkanı ülke çapında 18 yaşını doldurmuş ve oy kullanma hakkı olan tüm seçmenler tarafından beş yıllık dönem için (eskiden yedi yıl) seçilir. Hükûmet ise cumhurbaşkanı tarafından atanan bir başbakan tarafından yönetilir. Fransız Parlamentosu iki meclisli bir yasama organıdır: Fransa Ulusal Meclisi (Assemblée Nationale) ve Senato (Sénat). Ulusal meclisteki milletvekilleri geldikleri yerel seçim bölgesini temsil ederler ulusal seçimlerde 5 yıllık süre için seçilirler. Seçilen 577 milletvekili Bourbon Sarayı'nda toplanır. Ulusal meclisin Bakanlar Kurulu'nu düşürme yetkisi vardır. Bu nedenle partiler arası koltuk dağılımı hükûmetin kararına doğrudan etki eder. 343 senatör ise tüm Fransa çapında halk tarafından seçilmiş olan belediye meclisi üyelerinden, il (département) yerel meclis üyelerinden, Bölge (Région) yerel meclis üyelerinden oluşan seçmenler tarafından 6 yıllık bir süre için seçilir ve her üç yılda bir yapılan seçimlerde yarısı yenilenir. Senato Lüksemburg Sarayı'nda (Palais du Luxembourg) toplanır. Senatonun yasama gücü sınırlıdır: Senato ile ulusal meclis arasında anlaşmazlık olması durumunda son söz Ulusal Meclis'e aittir. Meclisin gündemini belirlemede hükûmetin büyük etkisi vardır. Ulusal Meclis ve Senato birlikte, Versay Şatosu'nda toplanıp Fransa Parlamentosunu oluştururlar. Yalnızca anayasa değişikliğiyle ilgili olarak ve uluslararası bazı anlaşmaları onaylamak amacıyla toplanırlar. Fransa politikaları iki ana politik görüş çevresinde şekillenir: sol görüşlü politikacılar Sosyalist Parti etrafında, sağ görüşlü politikacılar Cumhuriyetçiler etrafında örgütlenmişlerdir. Meclisin yürütme kanadında Sosyalist Partiye mensup vekiller çoğunluktadır. === Hukuk === Fransa, çoğunluğu yazılı hükümlerden oluşan bir yazılı hukuk sistemi kullanır. Hukukun üstünlüğü olgusunun temel ilkeleri, I. Napoléon tarafından oluşturulan 1804 tarihli Fransız Medenî Kanunu'nda bulunur. İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi hükümlerince yasalar yalnızca topluma dokuncası bulunan eylemleri yasaklayabilir. Fransız hukukuna göre yasaklara yalnızca gereksinim duyulması hâlinde başvurulur. Fransız hukuku; özel hukuk ve kamu hukuku olmak üzere iki temel doktrinsel ayrımda incelenir. Özel hukuk, özellikle medenî hukuk ve ticaret hukukunu kapsar. Kamu hukuku ise idare hukuku,ceza hukuku ve anayasa hukuku konularıyla ilgilenir. Fransa, dinî hukuk kurallarının devlet yönetiminde referans alınmamasını gerektiren laik bir devlet yapılanmasına sahiptir. Bu bağlamda Fransız yasaları hazırlanırken herhangi bir dinî inanç ya da değere göre hareket edilmez. Fransa'da tanrıya ya da dinlere sövmenin ve 1791'de de cinsel eylemleri kısıtlayan yasaların kaldırılmasıyla Fransa hukukunda dinle ilintili herhangi bir yasa kalmamıştır. Ancak genel ahlâk kurallarına aykırı eylemler (contraires aux bonnes mœurs) ve kamu düzenini bozacak eylemler zaman zaman yaptırımlara tâbi tutulmaktadır. Fransa'da makabline şamil yasalar yasaktır ve hazırlanan yasaların yürürlüğe girmesi için Fransa Resmî Gazetesi'nde (Fransızca: Journal Officiel de la République Française) yayınlanmış olması gerekmektedir. === Dış ilişkiler === küçükresim|250px|upright|Frankofoni'yi simgeleyen bayrak Fransa, Birleşmiş Milletler'in kurucu üyelerindendir ve elinde bulundurduğu koşulsuz veto hakkıyla Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin de daimi üyelerinden biri konumundadır. Dünya Ticaret Örgütü, Pasifik Topluluğu ve Hint Okyanusu Komisyonu'nun da üyesidir. Karayip Ülkeleri Birliği'nin işbirlikçi üyesi ve tümüyle ya da kısmen Fransızca konuşan ülkelerin oluşturduğu Uluslararası Frankofoni Örgütü'nün başta gelen katılımcılarındandır. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'nün (OECD), UNESCO'nun, Interpol'ün, Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler Bürosu'nun genel merkezlerine ev sahipliği yapar. Fransa 1953 yılında Birleşmiş Milletler'den ülkeyi uluslararası düzeyde simgeleyecek bir arma seçmesi için bir talep almış bunun üzerine günümüzde de Fransız pasaportlarının üstünde kullanılmakta olan simge kabul edilmiştir. Fransa'nın dış ilişkileri büyük ölçüde kurucu üyesi olduğu Avrupa Birliği politikalarınca şekillenmektedir. Avrupa'da her zaman etkili bir güç olan Fransa, 1960'larda Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'ne girmemesi için politika gütmüş, 1990'larda ise yeniden birleşen Almanya'yla yakın ilişkiler geliştirme yoluna gitmiştir. NATO üyesi de olan Fransa, cumhurbaşkanı Charles de Gaulle döneminde alınan kararla NATO'nun askerî kanadından çıkmıştır. NATO'nun askeri kanadına Nicolas Sarkozy döneminde yeniden katılmıştır. Yine 1990'larda Fransız Polinezyası'nda yaptığı yeraltı nükleer denemelerden ötürü uluslararası alanda büyük eleştirilere maruz kalmıştır. Ülke, 2003 yılında Irak'ın Amerika Birleşik Devletleri'nce işgal edilmesine şiddetle karşı çıkmıştır. Geçmiş dönemde Afrika'da bulunan sömürgeleri üzerinde günümüzde de çok büyük etkisi bulunmaktadır ve Fildişi Sahili ile Çad'a barış gücü askerleri de göndermiştir. === Askeri Gücü === Fransa, askeri alanda hâlen dünyanın ve Avrupa'nın en güçlü ülkelerindendir. Yüzyıllara uzanan bir dönem boyunca yerkürenin dört bir yayındaki askeri mevcudiyetiyle dünyanın en güçlü ülkelerinden biri gözüyle bakılan Fransa'nın II. Dünya Savaşı'nda Alman ordusu karşısında yalnızca altı haftalık bir direnişten sonra teslim olması, sadece bu gücün sürekliliğini sekteye uğratmakla kalmamış aynı zamanda Fransa'nın müttefiklerini de korkutmuş ve Fransa'yı işgalden kurtarma seferberliği başlatmalarına önayak olmuştur. Günümüzde Fransa; ABD, Rusya ve Çin'den sonra dünyanın en büyük dördüncü nükleer gücünü elinde bulundurmaktadır. Fransa, 350 bin kişilik askeri personele sahiptir. 31 Temmuz 2007'de Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, Danıştay üyelerinden Jean-Claude Mallet'e Fransa'nın savunmasına yönelik geniş kapsamlı bir gözden geçirme planı üzerinde çalışacak 35 üyeli bir komisyon kurulması direktifini vermiştir. Komisyon ilk çalışma taslağını 2008 başlarında yayınlamıştır. Komisyonun tavsiyeleri doğrultusunda Cumhurbaşkanı Sarkozy, 2008'in yaz aylarından itibaren Fransız savunma siyaseti ve yapılanmasında kökten değişiklikleri başlatmıştır. Avrupa siyasetinde ve güç dengelerinde Soğuk Savaş sonrası meydana gelen değişimlere ayak uydurmak amacıyla, Fransız ordusunun geleneksel odağındaki bölgesel toprakların savunulması doktrini küresel tehdit ortamındaki sorunların üstesinden gelme gayretlerine yöneltilmiştir. Yeniden yapılanma kapsamında, gerek Fransa'nın kent merkezlerinde gerekse Afrika'nın Fransızca konuşulan bölgelerinde tedhiş ağlarının tanımlanması ve imhası Fransız ordusunun birincil görevi haline getirilmiştir. Aynı kapsamda, Fransız güçlerinin yeniden yapılanması ve küresel müdahale kabiliyetine sahip olması için gerekli mali kaynakların sağlanması amacıyla ihtiyaç fazlası üslerin kapatılması ve yeni silah sistemlerine ilişkin projelerin askıya alınması da gündeme gelmiştir. Ayrıca, Fransa'nın eski Cumhurbaşkanı General Charles de Gaulle'ün Mart 1966 tarihinde ülkeyi NATO'nun komuta yapısından çıkarması ve ABD askerlerinin Fransa topraklarından çekilmesini istemesinden 43 yıl sonra, yürürlüğe konan bu tarihi değişim planı çerçevesinde, Sarkozy Mart 2009'da Fransa'nın ittifakın askeri kanadına tam üye sıfatıyla dönme niyetini de açıklamıştır. == Ekonomi == küçükresim|200px|sol|Fransa, büyük ölçüde nükleer enerjiye bağımlıdır Fransa, Avrupa'nın iktisadi açıdan güçlü ülkelerinden olmakla birlikte, yakın dönemde uygulanmaya başlanan iktisadi dünya pazarına uygulama siyasetinde güçlüklerle karşılaştığını 1971-1976 dönemi arasında ticaret bilançosunun 1986 yılı dışında sürekli açık vermiş olması da kanıtlamaktadır. Bu olumsuz nokta bir yana bırakılırsa Fransa, tarım ürünleri bolluğu ve çeşitliliği ile Avrupa Ekonomik Topluluğu içinde birinci sırada, süt ürünleri açısından da dünyada dördüncü sırada (nitekim Fransa tarım- besin sanayi ürünleri dışsatımında dünya ikincisidir) yer almasının yanı sıra, sanayisi de çok güçlü bir ülkedir. Endüstri, ülke gelirinin çeyreğini ve ticaret kazancının %80'inden fazlasını karşılar. Devlet 1990'ların başından beri Fransa Telecom, Fransız Havayolları ve bankalar gibi diğer endüstrilerdeki hisselerini elden çıkarmaya başlamıştır. Yüksek orandaki işsizlik hala Fransa için sorun işgal etmektedir. Fransa, geniş refah imkânlarını ve muazzam devlet bürokrasisini kesmekten kaçınmış ve bütçe açığını kapatmak için savunma harcamalarını kesmeyi ve vergileri yükseltmeyi tercih etmiştir. Fransa, 1 Ocak 1999'daki Euro sistemi referandumuna diğer on Avrupa ülkesi ile birlikte katılmıştır. Ülkedeki satın alma gücü paritesi 1.871- trilyon $ olup, reel büyüme oranı %3.1'dir. Ülkenin %3.3'ü tarım, %26.1'i sanayi, %70.6'sı hizmet sektöründe çalışmaktadır. Enflasyon oranının tüketici fiyatlarında %2.3 olduğu ülkede iş gücü 27.88 milyon civarındadır. Ülkedeki işsizlik oranı %9.1'dir. Bununla beraber sanayi, makine, kimyasal ürünler, otomobil, metalürji, uçak, elektronik, tekstil, gıda ürünleri, turizm üzerine dayalıdır. Sanayinin büyüme oranı yaklaşık %1.5'tir. Ülkedeki tarım ürünleri buğday, tahıl, şeker pancarı, patates, üzüm, sığır, süt ürünleri, balık gibi alt bölümlere ayrılmaktadır. Ülkede ihracat miktarı 490 milyar $ olup, ülke; makine ve taşımacılık araçları, uçak, plastik ürünler, kimyasallar, eczacılık ürünleri, demir-çelik ve meşrubat gibi ürünler satmaktadır. Ülkenin en çok ihracat yaptığı ortakları, Almanya %14.7, İspanya %9.7, İtalya %8.7, Birleşik Krallık %8.3, Belçika %7.1, ABD %7.1 şeklindedir. Aynı şekilde ülkedeki ithalat miktarı 529.1 milyar $ olup, ülke; makine ve parçaları, araçlar, ham petrol, uçak, plastik ürünler, kimyasal ürünler almaktadır. Ülkenin ithalat ortakları Almanya %18.9, Belçika %10.7, İtalya %8.3, İspanya %7, Hollanda %6.6, Birleşik Krallık %5.9, ABD %5.1 şeklindedir. Ülkenin dış borç tutarı 3.461 trilyon $ kadardır. Para birimi Euro olan ülkenin mali yılı takvim yılına göre hesaplanmaktadır. ===Tarım=== Fransa tarihsel olarak büyük bir tarım ürünleri üreticisiydi. Geniş ve verimli toprakları, modern teknolojinin uygulanması ve AB sübvansiyonları birleşerek Fransa'yı Avrupa'nın tarımda üçüncü sırada (özellikle tahıllar ve tarım-gıda sektöründe) tarım ürünleri üreticisi ve ihracatçısı (AB'nin tarımsal üretiminin % 20'sini temsil eder) ve dünya’nın en büyük üçüncü tarım ürünleri ihracatçısı yaptı. Buğday, kümes hayvanları, süt ürünleri, sığır eti ve domuz etinin yanı sıra uluslararası kabul görmüş işlenmiş gıdalar Fransa'nın başlıca tarımsal ihracatlarıdır. Roze şarapları öncelikle ülke içinde tüketilir ancak şampanya ve Bordeaux şarabı dünya çapında tanınan başlıca ihracat ürünleridir. Fransa'ya AB'nin tarım sübvansiyonları son yıllarda azaldı ancak yine de 2007'de 8 milyar $'a ulaştı. Aynı yıl, Fransa 33.4 milyar euro dönüştürülmüş tarım ürünü sattı. Hemen hemen tamamı Martinik, Guadeloupe ve Réunion gibi denizaşırı bölgelerde bulunan şeker kamışı bazlı içki fabrikaları aracılığıyla Fransa rom üretir. Fransız romlarının listesi. Tarım, Fransa ekonomisinin önemli bir sektörüdür: Aktif nüfusun% 3,8'i tarımda istihdam edilirken, toplam tarım-gıda endüstrisi 2005 yılında Fransız GSYİH'sinin % 4,2'sini oluşturdu. === Turizm === küçükresim|Versay Sarayı, Fransa'daki önemli turistik mekânlardandır. 2018'de 89 milyon uluslararası turistle Fransa, dünyanın en çok turist çeken destinasyonudur ve İspanya (83 milyon) ve Amerika Birleşik Devletleri'nin (80 milyon) önündedir. Ancak daha kısa ziyaret süresi nedeniyle turizmden elde edilen gelirde üçüncüdür. Yıllık ziyaretçi sayısına en popüler turistik yerler şunlardır: Eyfel Kulesi (6,2 milyon), Château de Versailles (2,8 milyon), Museum national d'Histoire naturelle (2 milyon), Pont du Gard (1,5 milyon), Zafer Takı (1,2 milyon), Saint-Michel Dağı (1 milyon), Sainte- Chapelle (683.000), Château du Haut-Kœnigsbourg (549.000), Puy de Dôme (500.000), Musée Picasso (441.000) ve Carcassonne (362.000). Fransa özellikle de Paris, 5,7 milyon ziyaretçisiyle dünyanın en çok ziyaret edilen sanat müzesi Louvre, Musée d'Orsay (2,1 milyon), çoğunlukla İzlenimciliğe adanmış Musée de l'Orangerie (1,02 milyon), Claude Monet tarafından yapılmış sekiz büyük Nilüfer duvar resimlerine ve çağdaş sanat'a adanmış Centre Georges Pompidou (1,2 milyon) da dahil olmak üzere dünyanın en büyük ve en ünlü müzelerinden bazılarına sahiptir. Disneyland Paris, 2009'da tatil beldesindeki Disneyland Park ve Walt Disney Studios Park'a 15 milyon toplam ziyaretçi ile Avrupa'nın en popüler tema parkıdır. Yılda 10 milyondan fazla turistle, Güneydoğu Fransa'daki Fransız Rivierası (Fransızca: Côte d'Azur), Paris bölgesinden sonra ülkenin ikinci önde gelen turizm merkezidir. Fransız Rivierası, yılda 300 gün güneş ışığıyla, sahil şeridi ve plajları, 18 golf sahası, 14 kayak merkezi ve 3.000 restoranıyla çekici turistik bir bölgedir. Her yıl Côte d'Azur dünyanın süper yat filosunun %50'sini barındırır. Yılda 6 milyon turistle, Loire Vadisi şatoları ve Loire Vadisi Fransa'nın önde gelen üçüncü turizm merkezidir bu Dünya Mirası Alanı, tarihi kentlerindeki mimari mirasıyla ama özellikle Châteaux d'Amboise, de Chambord, d'Ussé, de Villandry, Chenonceau ve Montsoreau şatolarıyla dikkat çeker. Üçü de Paris yakınlarında bulunan Château de Chantilly, Versailles ve Vaux-le-Vicomte da ziyaretçilerin uğrak yerleridir. Fransa'da UNESCO'nun Dünya Mirası Listesine kayıtlı 37 sit alanı ve yüksek kültürel önemli şehirleri, plajları ve deniz kenarı tatil köyleri ve kayak merkezlerinin yanı sıra çoğu kişinin güzelliği ve huzuruyla (yeşil turizm) keyif aldığı kırsal bölgeleri vardır. Küçük ve pitoresk Fransız köyleri Les Plus Beaux Villages de France (kelimenin tam anlamıyla "Fransa'nın En Güzel Köyleri") derneği aracılığıyla tanıtılır. "Remarkable Gardens" etiketi, Kültür Bakanlığı tarafından sınıflandırılan 200'den fazla bahçe listesidir. Bu etiket, dikkat çekici bahçeleri ve parkları korumayı ve tanıtmayı amaçlar. Fransa ayrıca inanç turizmi ile de ön plana çıkar. Aziz James Yolu veya Hautes-Pyrénées'deki Lourdes kasabasını her yıl birkaç milyon hacı ziyaret eder. ===Enerji=== küçükresim|sol|alt=Fransa, Cattenom'daki nükleer enerji santralin mavi gökyüzüne karşı beyaz su buharı çıkaran dört büyük soğutma kulesi|Belleville Nükleer elektrik santrali. Fransa, dünyadaki en yüksek oranla elektriğinin çoğunu nükleer enerji'den alır Fransa, dünyanın en büyük onuncu elektrik üreticisidir. Çoğunluğu Fransız hükûmetine ait olan Électricité de France (EDF), ülkenin ana elektrik üreticisi ve dağıtıcısıdır ve dünyanın en büyük elektrik şirketi şirketlerinden biridir ve dünya çapında gelir bakımından üçüncü sıradadır. 2018'de EDF, Avrupa Birliği'nin elektriğinin yaklaşık beşte birini, esas olarak nükleer enerji'den üretti.Electricity production, consumption and market overview , Eurostat 2021 itibarıyla Fransa, çoğunlukla İngiltere ve İtalya'ya olmak üzere Avrupa'nın en büyük enerji ihracatçısıydı ve dünyanın en büyük net elektrik ihracatçısıydı. ===Ulaşım=== küçükresim|sol|250px|TGV Sud-Est, Fransa Güneydoğu Hızlı Treni 31.840 kilometrelik uzunluğuyla Fransa demiryolu ağı, Batı Avrupa'nın en gelişmişidir. Fransa'da demiryolları Fransa Ulusal Demiryolları Kurumu (Fransızca: Société Nationale des Chemins de fer français, SNCF) tarafından işletilir. Fransız yüksek hızlı trenleri Thalys, Eurostar ve 320 kilometre hıza çıkabilen TGV'dir. Eurotunnel Shuttle ile birlikte Eurostar, Manş Tüneli'nde işleyerek Fransa ile Birleşik Krallık'ı birbirine bağlar. Bunun yanı sıra Fransa, Andorra dışındaki tüm komşularına demiryolu ağıyla bağlıdır. Şehir içi ve şehirlerarası ulaşımda da yeraltı demiryolu sistemleri ve otobüs hatlarını tamamlayan tramvay hatları oldukça gelişmiştir. Demiryollarının bu denli gelişmiş olmasının başlıca nedeni şehirlerarası yolcu taşımacılığının SNCF'in tekelinde olması, yani özel otobüs firmalarının olmamasıdır. Fransa'da ayrıca uzunluğu toplamda 893.300 kilometreyi bulan bir karayolu ağı da bulunmaktadır. Başkent Paris ve çevresi en yoğun yol ve otoyol ağıyla örülmüş durumdadır ve ülkenin hemen her köşesiyle doğrudan bağlantısı bulunmaktadır. Fransa'daki yollarda ayrıca komşu ülkeler Belçika, İspanya, Andorra, Monako, İsviçre, Almanya ve İtalya'daki kentlerden gelen yoğun bir de uluslararası trafik vardır. Araçlar için yıllık ruhsat kayıt ücreti ya da yol vergisi alınmamaktadır ancak otoyollara girişlerde gişeler aracılığıyla ücret toplanmaktadır. Yeni araba pazarı büyük ölçüde yerli markaların egemenliğindedir: Renault %23 (Fransa'da 2003 yılında satılan arabalara oranı), Peugeot (%20.1) ve Citroën (%13.5).L'automobile magazine, hors-série 2003/2004 page 294 Fransa dünyanın en uzun köprüsü olan Millau Viyadüğü'ne ev sahipliği yapmaktadır ve ülkede Normandiya Köprüsü gibi pek çok önemli köprü daha bulunur. Fransa'da yaklaşık olarak 478 adet havaalanı bulunmaktadır. Paris dolaylarındaki Charles de Gaulle Uluslararası Havalimanı ülkedeki en işlek ve en önemli hava ulaşım merkezidir. Bu havalimanı ülkenin emtia ve yolcu ulaşımında en yoğun trafiği üstlenen merkezidir ve Paris'i dünyanın hemen hemen tüm büyük kentlerine bağlar. Air France, ülkenin ulusal ve resmî havayolu kurumu olmasına karşın ülkede pek çok sayıda yerli ve yabancı ulaşım firması da faaliyet gösterir. 10 adet büyük ölçekli limana sahip olan Fransa'nın en büyük limanı Marsilya'da bulunur ve bu liman aynı zamanda Akdeniz'deki en büyük liman olma özelliğini taşır. 14.932 kilometre uzunluğundaki su yolu ağı Fransa'da ulaşımın bir başka türüdür. Midi Kanalı aracılığıyla Akdeniz ve Atlas Okyanusu, Garonne Nehri'nden birbirine bağlanır. == Nüfus yapısı == küçükresim|Nüfusu 100 binden fazla Fransız şehirleri Tahminî 65.1 milyonluk nüfusuyla Fransa, dünyada en yüksek nüfusa sahip on dokuzuncu ülke ve Avrupa Birliği içinde Almanya'dan sonra ikinci kalabalık ülkedir. Ülkenin en büyük kentleri, Paris, Marsilya, Lyon, Lille, Toulouse, Nice ve Nantes'tır. 2004 yılında Fransa'nın yıllık nüfus artış hızı %0.68 olarak belirlenmiş ve doğum ve kadın başına düşen çocuk sayısı oranları 2005 yılında da artmayı sürdürmüştür. 2006 yılında, toplam ölümlere karşın 300 bin yeni doğum olmuştur. 2002 yılında kadın başına düşen çocuk sayısı 1.88 iken, 2008 yılında bu sayı 2.02'ye yükselmiştir. (Fransızca) 2004 yılında, toplamda 140.033 kişi dış ülkelerden Fransa'ya göç etmiştir. Bunlardan 90.250'si Afrika ülkelerinden, 13.710'u ise Avrupa ülkelerinden gelmiştir. Daha sonraki yıl, 2005'te, dışarıdan alınan göç 135.890'a gerileyerek ufak bir azalma göstermiştir. Fransa'da uzun yıllardan beri tartışılagelen bir konu da ülke içinde kırsal bölgelerden büyük kentlere yönelik göçtür. 1960-1999 yılları arasındaki süreçte kırsal kesim illerinden on beşi nüfus kaybı yaşamıştır. Bunun en çarpıcı örneği nüfusunun %24'ünü iç göçle yitiren Creuse ili olmuştur. === Etnik gruplar === Fransa, etnik açıdan geniş çeşitlilik gösteren bir ülkedir. Ülkede yaklaşık 6 milyon Mağripli ve tahminî 2.5 milyon kadar da siyahî yaşamaktadır.Europe's Minority Politicians in Short Supply . The Washington Post. April 24, 2005.In officially colorblind France, blacks have a dream - and now a lobby . Csmonitor.com. January 12, 2007. Günümüzde, Fransa nüfusunun yaklaşık olarak %40'ının tarihin çeşitli dönemlerinde yaşanan göç dalgalarıyla ülkeye gelenlerden oluştuğu düşünülmektedir.Paris Riots in Perspective . ABC News. November 4, 2005. Fransa Ulusal Ekonomik Çalışmalar ve İstatistik Enstitüsü (kısaca) INSEE'nin yaptığı anketlere göre Fransa'da 4.9 milyon yabancı ülkelerde doğmuş göçmen vardır ve bunların 2 milyonu Fransız vatandaşlığı hakkı almışlardır. (Fransızca) Fransa ayrıca Batı Avrupa'da en çok sığınma hakkı veren ülkedir. 2005 yılında Fransa'ya yaklaşık 50 bin sığınma isteminde bulunulmuştur. Fransa'nın üyesi olduğu Avrupa Birliği'nin serbest dolaşım özgürlüğü, diğer üye ülkeler arasında olduğu gibi Fransa'yı da kapsamaktadır ancak Fransa birlik üyesi Doğu Avrupa ülkelerden gelecek göçü frenlemek için bir takım girişimlerde bulunmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün resmî verilere göre 31 Aralık 2006 tarihi itibarıyla çifte uyruklu vatandaş sayısı dahil olmak üzere 423.471[, Fransa'nın 2006 sayımlarına göre ülkede 400.000 civarında Türk vatandaşı yaşamaktadır. === İnançlar === Fransa, inanç özgürlüğünün anayasal olarak güvence altına alındığı laik bir ülkedir. Ocak 2007'de yürütülen bir anket çalışmasının sonuçlarına göre Fransızların %51'i kendilerini Hristiyanlığın Katolik mezhebi ile ilişkilendirmiş, %31'i Agnostik ya da Ateist olduğunu belirtmiş, %10 başka dinlere inandığını dile getirmiş, %4'ü İslam inancına mensup olduğunu, %3'ü Protestan mezhebinden geldiğini, %1'i Yahudi, %1'i de Budist olduğunu söylemiştir.Franţa nu mai e o ţară catolică , Cotidianul 2007-01-11 (Rumence) Avrupa ülkelerinde istatistiksel araştırmalar Avrobarometre adlı kuruluşun yürüttüğü daha güncel bir çalışmaya göre, Fransız halkının %34'ü bir tanrının varlığına inandığını,%27'si bir tür yaşam gücü ya da kutsal varlığa inandığını, %33'ü ise herhangi bir tanrının varlığına inanmadığını ortaya koymuştur.Fransa'da yaşayan Müslümanların sayısı konusundaki varsayımlar oldukça değişkendir. 1999 yılında yapılan nüfus sayımı verilerine göre Fransa'da yaşayan ve Müslüman olması olası kişilerin sayısı 3.7 milyon olarak hesaplanmıştır. (O dönemki nüfusun %6.3'ü) Ancak 2003 yılında Fransa İçişleri Bakanlığı'nın yayınladığı ülkedeki tahminî Müslüman sayısı 5-6 milyon olarak açıklanmıştır. Müslüman nüfusu çoğunlukla Arap, Mağrip, Siyahî kökenliler ve Türkler oluşturmaktadır. (Nüfusun %8 ilâ 10'u)France to train imams in 'French Islam' , The Guardian Fransa'da yaşayan Yahudilerin toplam sayısı ise 600 bindir ve Avrupa'daki en büyük Yahudi diasporasıdır. Fransa'daki laiklik olgusu 1905 yılından bu yana Fransız hükûmetinin herhangi bir dini tanımasına engel olmaktadır. Bunun yerine Fransız hükûmeti yalnızca dinî kurum, dernek ve örgütlenmeleri tanır ve mevcut yasalar uyarınca bu oluşumların politikaya müdahale etmesine engel olur. Scientology, Tanrı'nın Çocuğu, Moon Tarikatı ve Güneş Tapınağı gibi dinî akımlar Fransa'da tarikat olarak görülür ve diğer dinler ile aynı eşit statüye sahip değillerdir. Tarikatlar ise Fransa'da hoş karşılanmayan oluşumlardır. === Dil === 210px|küçükresim|Eski bir Fransızca metin örneği 1992 yılında alınan kararla, Fransa Cumhuriyeti anayasasının 2. maddesi uyarınca, Fransızca Fransa'nın tek resmî dilidir. Bu durumda Fransa Batı Avrupa'da yalnızca bir resmî dili olan tek ülkedir (Mikrodevletler hariç). Fransızca Hint-Avrupa dil ailesinin Latin dilleri koluna bağlıdır. Latin harfleriyle yazılır ancak özel işaret almış pek çok ekleme harf barındırır. Zengin bir sözcük dağarcığına sahiptir. Académie française adıyla anılan Fransız Akademisi tarafından düzenlenir. Fransızca Avrupa Birliği'nin, Afrika Birliği'nin ve Birleşmiş Milletler'in de resmî dillerinden biridir. Toplam sayıları 77'yi bulan pek çok yöresel dil, lehçe ve azınlık dili Kıta Fransası'nda ve denizaşırı illerde konuşulmaktadır. Bu dilleri konuşanlar çoğunlukla Fransızcayı da akıcı biçimde konuşan iki-dilli kimselerdir. Bunlardan pek çoğu Fransızca ile yakın akrabadır. Ancak Baskça ve bazı azınlık dilleri tümüyle Fransızcadan farklı olup geniş ölçüde ülkede konuşulmaktadır Portekizce, İtalyanca, Mağrip Arapçası ve Berber dilleri en çok konuşulan azınlık dillerindendir. Yakın zamana dek Fransız hükûmeti ve ulusal eğitim sistemi bu dillerin öğrenimine olanak vermemekteydi ancak günümüzde bu diller kimi okullarda çeşitli düzeylerde öğretilmektedir. INSEE tarafından yürütülen ve 45.762 kişiyle görüşülerek hazırlanmış anket sonuçları Sıra Dil Ana dili (bu kadar sayıda kişinin) Yetişkin nüfusun yüzdesi 1 Fransızca 39.360 86% (18 yaş altı kişiler araştırmaya dâhil edilmemiştir) 2 Cermen dilleri (Alsasça, Lorraine Frankçası, etc.) 970 (Alsasça: 660; standart Almanca: 210; Lorraine Frankçası: 100) 2.12% (Alsasça: 1.44%; standart Almanca: 0.46%; Lorraine Frankçası: 0.22%) 3 Arapça (özellikle Mağrip Arapçası) 940 2.05% 4 Oksitanca (Langedokça, Gaskonca, vb) 610 1.33% 5 Portekizce 580 1.27% 6 Oïl dilleri (Picard dili, Gallo, Poitevin-Saintongeais vb.) 570 1.25% 7 İtalyanca (ve lehçeleri) 540 1.19% 8 İspanyolca 485 1.06% 9 Bretonca 280 0.61% 10 Diğer diller (Lehçe, Berber dilleri, Uzakdoğu dilleri, Katalanca, Franko-Provensal, Korsikaca, Baskça, etc.) 2.350 5.12% Toplam 45.762 (iki ana dilli kişiler yine sayılırsa 46.680) 102% (2%'si hem Fransızca hem başka dili ana dilleri olarak söyledikleri için iki kez sayılmışlardır.) === Sağlık === Fransa verilen sağlık hizmetleri, 1997 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından birinci sırada gösterilmiştir. Sağlık hizmetleri, AIDS, kanser ve kistik fibrozis gibi kronik hastalıkları olan yurttaşlar için genelde ücretsizdir. Fransa'da ortalama beklenen yaşam süresi 79.73'tür. 2007 yılı itibarıyla Fransa'da yaşayan kişilerin 140 bininde HIV/AİDS virüsü bulunmaktadır. Bu da toplum nüfusun %0.4'üne denk gelmektedir. Tüm diğer Avrupa Birliği üyesi ülkeler gibi Fransa da Avrupa Birliği'nin çevre konusunda hazırladığı yönergeler uyarınca hassas bölgelere yapılan kanalizasyon salınımı belli bir düzeye kadar azaltmak durumundadır. Ancak 2006 yılında Fransa ulaşması gereken noktanın yalnızca %40'ını gerçekleştirebilmiş ve Avrupa Birliği içinde bu kriterlere en az uyan ülkelerden biri olmuştur. Fransa'da ötanazi yasaktır, ancak kanser hastası Chantal Sébire'in 21 Mart 2008 tarihinde ölümünün ardından otopsi bulgularındaki kuşkular, ülkede ötanazi tartışmalarını yeniden alevlendirmiştir. == Kültür == Fransa kültürü, ülkenin bulunduğu coğrafi konum, komşu uluslarla geliştirilen yoğun ilişkiler ve tarihin çeşitli dönemlerinde yaşanan göç dalgalarıyla şekillenmiştir. Özellikle başkent Paris, ülkenin kültür ve sanat merkezi olma görevini üstlenmiş ve gerek Avrupa'nın gerekse dünyanın en önde gelen kültür merkezlerinden biri olmuştur. Fransız sanatçılar, edebiyatçılar, modacılar günümüzde pek çok alanda önemli yapıtlar vermektedirler. Fransa'nın dışarıdan aldığı yoğun göç ve göçmenlerin ülkelerinden taşıdığı kültür ile Fransa'da günlük yaşamda önemli değişiklikler göze çarpmaktadır. Mutfak ve edebiyat alanlarında öne çıkan bu değişikliklerle Fransa her geçen gün daha çeşitli gelenekler doğmaktadır. ===Sanat=== Fransız sanatının kökenleri, Rönesans döneminde Flaman sanatı ve İtalyan sanatı tarafından çok etkilenmiştir. Orta Çağ'ın en ünlü Fransız ressamı Jean Fouquet, İtalya'ya ilk seyahat eden ve Erken Rönesans'ı ilk elden deneyimleyen kişi olduğu söylenir. Rönesans resim sanatı Fontainebleau Okulu, her ikisi de Fransa'da çalışan Primaticcio ve Rosso Fiorentino gibi İtalyan ressamlardan doğrudan esinlenmiştir. Barok dönem zamanının en ünlü Fransız sanatçılarından ikisi Nicolas Poussin ve Claude Lorrain İtalya'da yaşıyordu. 17\. yüzyıl, Fransız resminin klasisizm yoluyla öne çıktığı ve kendini bireyselleştirdiği dönemdi. Başbakan Jean-Baptiste Colbert, bu sanatçıları korumak için 1648'de Louis XIV himayeleriyle Kraliyet Resim ve Heykel Akademisi’ni kurdu; 1666'da İtalyan sanatçılarla doğrudan ilişki kurabilmek için hala aktif olan Roma'daki Fransız Akademisi‘ni de oluşturdu. Fransız sanatçılar 18. yüzyılda rococo stilini eski barok tarzın daha samimi bir taklidi olarak geliştirdiler, saray onaylı sanatçılar Antoine Watteau, François Boucher ve Jean -Honoré Fragonard ülkenin en tanınmış temsilcileridir. Fransız Devrimi büyük değişiklikler getirdi çünkü Napolyon Jacques-Louis David gibi neoklasik tarz sanatçıları tercih etti ve son derece etkili Académie des Beaux-Arts Akademizm olarak bilinen tarzı tanımladı. Bu dönemde Fransa bir sanatsal yaratım merkezi haline gelmişti ve 19. yüzyılın ilk yarısında birbirini izleyen iki hareketin egemenliği altındaydı; ilk başta Théodore Géricault ve Eugène Delacroix ile Romantizm ve ardından Camille Corot, Gustave Courbet ve Jean-François Millet ile Realizm ve sonunda Naturalizm haline gelen bir stil. 19\. yüzyılın ikinci yarısında, Empresyonizm ve Sembolizm gibi yeni resim stillerinin gelişmesiyle Fransa'nın resim üzerindeki etkisi daha da önemli hale geldi. Dönemin en ünlü empresyonist ressamları Camille Pissarro, Édouard Manet, Edgar Degas, Claude Monet ve Auguste Renoir idi. İkinci nesil izlenimci tarzda ressamlar Paul Cézanne, Paul Gauguin, Toulouse-Lautrec ve Georges Seurat ‘ın yanı sıra RFI, Le néo- impressionnisme de Seurat à Paul Klee 15 March 2005 fauvist sanatçılar Henri Matisse, André Derain ve Maurice de Vlaminck ‘da sanatsal evrimlerin avangardındaydı.National Gallery of Art (United States), The Fauves (dossier) RFI, Vlaminck, version fauve , 25 February 2008 20\. yüzyılın başında Kübizm, Paris'te yaşayan Georges Braque ve İspanyol ressam Pablo Picasso tarafından geliştirildi. Vincent van Gogh, Marc Chagall, Amedeo Modigliani ve Wassily Kandinsky gibi diğer yabancı sanatçılar da Paris'e yerleşti ve çalıştı. Fransa'daki birçok müze tamamen veya kısmen heykellere ve resim çalışmalarına ayrılmıştır. 18. yüzyıldan önce veya 18. yüzyıl boyunca yaratılan büyük bir eski başyapıt koleksiyonu, "La Joconde" olarak da bilinen "Mona Lisa" gibi devlete ait Louvre müzesi ‘nde sergilenir. Louvre Sarayı uzun süredir müze iken, d'Orsay müzesi 1986 yılında, 19. yüzyılın ikinci yarısından Fransız resimlerini bir araya getirmek için (özellikle Empresyonizm ve Fovizm hareketleri) eski tren istasyonunda d'Orsay Garı ‘nda ulusal sanat koleksiyonlarının büyük bir yeniden düzenlenmesiyle açıldı.Musée d'Orsay (official website), History of the museum – From station to museum D’Orsay müzesi, 2018'de dünyanın en iyi müzesi seçildi.The top 10 museums in the world , The Independent, 6 September 2018 Modern eserler, 1976'da Centre Georges Pompidou 'ya taşınan Musée National d'Art Moderne' de sunulmaktadır. Devlete ait bu üç müze, yılda yaklaşık 17 milyon insanı ağırlar. Ministry of Tourism, Sites touristiques en France page 2 "Palmarès des 30 premiers sites culturels (entrées comptabilisées)" [Ranking of 30 most visited cultural sites in France] Resimlere ev sahipliği yapan diğer ulusal müzeler arasında Grand Palais (2008'de 1.3 milyon ziyaretçisi oldu ancak aynı zamanda şehirlerin sahip olduğu birçok müze de vardır ve en çok ziyaret edilenler Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris (2008'de 0.8 milyon giriş), çağdaş eserlere ev sahipliği yapar. Paris'in dışında, tüm büyük şehirlerde Avrupa ve Fransız resmine ayrılmış bir bölümü olan bir Güzel Sanatlar Müzesi vardır. En iyi koleksiyonlardan bazıları Liyon Güzel Sanatlar Müzesi, Lille Güzel Sanatlar Sarayı, Rouen Güzel Sanatlar Müzesi, Diyon Güzel Sanatlar Müzesi, Rennes Güzel Sanatlar Müzesi ve Grenoble Müzesi ‘dir. === Mimari === Teknik olarak Fransız mimarisi olarak adlandırılabilecek özgün bir mimari türü bulunmasa da tam olarak doğru değildir. Gotik mimari ilk ortaya çıktığında bu şekilde adlandırılmış ancak Gotik teriminin ortaya atılmasıyla bu kullanım daha yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Genel olarak Fransa'da mimari eserler Roma döneminden başlar ve Romanesk (10. yüzyıl), Gotik (Orta Çağ), Barok (18. yüzyıl), Neoklasik (19. yüzyıl) ve çağdaş mimari olarak farklı kategorilerde incelenir. Eyfel Kulesi, Louvre Müzesi, Notre Dame Katedrali, Chartres Katedrali, Sacré-Cœur Bazilikası, Zafer Takı, Panthéon gibi binalar Fransa'nın en tanınmış mimari yapıtlarıdır. küçükresim|orta|800px|Paris'in panoramik görüntüsü, şehrin önemli mimari yapıtları === Edebiyat === Fransız edebiyatı, dünyanın en zengin ve en etkileyici edebiyatlarından biridir. Fransız yazarlar başta epik şiir, lirik şiir, drama ve kurgu olmak üzere yazın türlerinin tümüne katkıda bulunmuşlardır. Fransız edebiyatı birçok ülkedeki yazarların çalışmalarını derinden etkilemiştir. 1600´larda, Klasisizm denilen Fransız kültürel hareketi tüm Avrupa edebiyatından önemli etki bırakmıştır. 1700´lerin Fransız yazarları Avrupa edebiyatını kontrol altına almışlardı. 1800´ler boyunca, Gerçekçilik (Realizm) ve Sembolizm, birçok dilde yazan yazarların çalışmalarını şekillendirmesine yardımcı olmuştur. 1900´lerde ise, Gerçeküstücülük (Sürrealizm) ve Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk) Fransa sınırlarının dışına çıkarak diğer yazarlar, sanatçılar ve düşünürlerin çalışmalarını geniş ölçüde etkilemiştir. Fransız yazarların birçoğu, biçim, dil, tarz ve geleneğe önem vermiştir ve diğer dillerin yazarlarından daha fazla kurallar ve modellere bağlı kalmıştır. Genelde, Akılcılık (rasyonalizm) Fransız yazınını elinde tutmuştur. Akılcılık, insan eylemlerinde nedenselliği temel alır. Akılcılık; temiz, kendi kendini kontrol edebilen ve sanatsal ustalığa ulaşmış bir yazın yaratmıştır. Her ne kadar akılcılık Fransız edebiyatında hayatî bir rol oynadıysa da güçlü bir deneysel nitelik zamanla Fransız yazınında öne çıkmıştır. Örneğin 1800´lerin başındaki Romantizm hareketi gibi dönemlerde, bu deneysellik duygu dolu ve bazen de tutkulu bir sanat yaratabilmiştir. ===Felsefe=== Orta Çağ felsefesi, Rönesans'ta Hümanizm ortaya çıkana kadar Skolastisizm tarafından yönetildi. Modern felsefe 17. yüzyılda Fransa'da René Descartes, Blaise Pascal ve Nicolas Malebranche felsefesiyle başladı. Descartes, antik çağlardan beri seleflerinin çalışmalarını temel almak yerine sıfırdan bir felsefi sistem kurmaya çalışan ilk Batı filozofu idi.Russell, Bertrand (2004) [1945]. A History of Western Philosophy. Routledge. p. 511Kenny, Anthony (2006). The Rise of Modern Philosophy: A New History of Western Philosophy, vol. 3. Oxford University Press. pp. 40 Onun "İlk Felsefe Üzerine Meditasyonlar" 'ı felsefi düşüncenin birincil nesnesini değiştirdi ve Spinoza, Leibniz, Hume, Berkeley ve Kant gibi yabancılar için en temel sorunlardan bazılarını gündeme getirdi. Fransız filozoflar Aydınlanma Çağı'nın en önemli siyasi eserlerinden bazılarını ürettiler. "Yasaların Ruhunda" Baron de Montesquieu, ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri'nde uygulandığından beri tüm liberal demokrasilerde uygulanan kuvvetler ayrılığı ilkesini teorize etti. Voltaire, özgür yargılanma hakkı ve din özgürlüğü gibi sivil özgürlükleri savunarak Aydınlanma'yı somutlaştırmaya başladı. 19\. yüzyıl Fransız düşüncesi, Fransız Devrimi'ni izleyen toplumsal rahatsızlığa yanıt vermeyi hedef alındı. Yeni bir sosyal doktrin çağrısı yapan Victor Cousin ve Auguste Comte gibi rasyonalist filozoflara, geleneksel düzenin rasyonalist reddini suçlayan Joseph de Maistre, Louis de Bonald ve Félicité Robert de Lamennais gibi gerici düşünürler karşı çıktı. De Maistre, İngiliz Edmund Burke ile birlikte Avrupa muhafazakarlığının kurucularından biriydi. Comte, Émile Durkheim'ın sosyal araştırmanın temeli olarak yeniden formüle ettiği pozitivizm'in kurucusuydu. 20\. yüzyılda, kısmen pozitivizmin algılanan aşırılıklarına tepki olarak Fransız ruhçuluğu Henri Bergson gibi düşünürlerle gelişti ve Amerikan pragmatizmi ve Whitehead'in proses felsefesi versiyonunu etkiledi. Bu arada Jules Henri Poincaré, Gaston Bachelard, Jean Cavaillès ve Jules Vuillemin ile Fransız epistemolojisi önde gelen düşünce okulu haline geldi. Alman fenomenoloji ve varoluşçuluk'tan etkilenen Jean-Paul Sartre felsefesi, II. Dünya Savaşı'ndan sonra güçlü etki kazandı ve 20. yüzyılın sonlarında Fransa, Jean-François Lyotard, Jean Baudrillard, Jacques Derrida ve Michel Foucault ile postmodern felsefe'nin beşiği oldu. === Eğitim === Fransız eğitim sistemi üç ana okul çağına ayrılmıştır: ilköğretim (enseignement primaire), ortaöğretim (enseignement secondaire) ve yükseköğrenim (enseignement supérieur). İlk ve orta derecede öğrenim büyük ölçüde parasızdır ancak ülkede özel okullar da bulunmaktadır. Özellikle ülkenin dört bir yanına yayılmış durumda olan Katolik okulları bu özel okulların başını çekmektedir. Cumhuriyetçi geleneğin etkisi sonucu eğitim sistemi Fransız Devrimi ile ilan edilen dört temel ilke üzerine kuruludur: * Özgürlük, bazı koşullarda (sözleşmeler) özel kuruluşlara faaliyet olanağı tanır. * Kamu kuruluşlarında eğitim ücretsizdir. * Laik eğitim sistemi kamu eğitiminin yansızlığını güvence altına alır. * 6-18 yaş arası kız ve erkek çocuklarının eğitimi zorunludur. Eğitim örgütü, hiyerarşik ve merkezi bir yapıdadır. Eğitim kurumlarının örgütlenişi, ders saatleri, sistem ve programları Fransa Millî Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenir. Fransa'da okuryazarlık oranı %99'dur. Kıta Fransası'nda bu oran %100'e yakın seyretmektedir. 6.7 milyonu ilköğretimde ve 4.8 milyonu ortaöğretimde olmak üzere Fransa'da toplam 15 milyon öğrenci bulunmaktadır. Fransa'da her yıl eğitime genel bütçeden 64.6 milyon avro ayrılmaktadır. === Spor === Fransa'da spor ilgi odağındadır. Özellikle futbol, ülkede en çok tercih edilen spor dalıdır. FIFA yüzyılın oyuncuları listesinde, Fransa, ülke olarak Brezilya'nın hemen ardında, ikinci sırada yer almaktadır. Ülke bu sporun dışında hemen hemen her türlü sporda gelişmiştir. Örneğin ragbi, özellikle Paris ve Fransa'nın güneyinde futbolunkine yakın bir popülerliğe sahiptir. Millî ragbi takımı her Ragbi Dünya Kupası'na katılmış ve Altı Ulus Şampiyonası'na katılmaktadır. Fransa millî takımı on altı kez Altı Ulus Şampiyonası'nı kazanmış ve Ragbi Dünya Kupası'nda bir kez finale ulaşmıştır. Ekim 2007'de Ragbi Dünya Kupası]] Paris'te sunulmuştur. Fransa'da düzenlenen ve dünyanın en önemli bisiklet yarışlarından biri olan Tour de France (Fransa Bisiklet Turu) da ülkenin en çok izlenen spor olaylarından biridir. === Mutfak === küçükresim|200px|sol|Çeşitli Fransız peynirleri ve şarap Fransız mutfağının kökeni Orta Çağlara uzanır. Fransa mutfağı Fransız Devrimi sonrasında Kolonileşme döneminde dünya sahnesindeki kazandığı gücüyle orantılı olarak gelişmiştir. Napolyon Bonapart döneminde ün kazanmış Marie- Antoine Carême (1784-1833) gibi aşçılar haute cuisine (yüksek aşçılık sanatı) denilen özenli bir yemek tarzını geliştirerek Fransız mutfağına büyük katkılarda bulunmuşlardır. Fransız mutfağı Fransa'nın bölgelerine göre büyük farklılıklar gösterir. Kırmızı etten, deniz ürünlerine ve süt ürünlerine kadar çok değişik türlerde besin Fransız mutfağını biçimlendirir. Fransız mutfağının öne çıkan ögeleri şarap ve peynirdir. Fransa her yıl dünyaca ünlü şaraplarını ihraç ederek ekonomisine katkıda bulunduğu gibi tescillenmiş 1000'i aşkın peynir türüyle de dünyanın en önde gelen peynir üreticilerindendir. Fransa'da bağcılık ve şaraplarıyla ön plana çıkan bölgeler Alsace, Bordeaux, Burgonya, Champagne, Korsika, Jura, Languedoc-Roussillon, Loire, Provence, Rhône ve Savoy'dur. Fransa'nın en ünlü peynirleriyse Brie, Camembert ve Rokfor'dur. Fransız mutfağının dünyaya mâl olmuş ya da dünyaca tanınan diğer yemekleri arasında kruvasan, salyangoz yemeği, baget ekmeği, kaz ciğeri ve crème brûlée (krem brule) sayılabilir. == Ayrıca bakınız == * Fransız milliyetçiliği * Fransa'daki şehirler listesi * Fransa'da COVID-19 pandemisi == Kaynakça == == Dış bağlantılar == * Fransa haritası * Fransa Ülke Profili DTM Dış Ticaret ve Ekonomisi * Hava tahmini Kategori:Batı Avrupa Kategori:Avrupa ülkeleri Kategori:Avrupa Birliği ülkeleri Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler Kategori:Cumhuriyetler Kategori:NATO ülkeleri Kategori:Fransızca konuşan ülkeler Kategori:G8 ülkeleri Kategori:G7 ülkeleri Kategori:G20 ülkeleri Kategori:Liberal demokrasiler Kategori:Avrupa Konseyi ülkeleri Kategori:Akdeniz İçin Birlik ülkeleri Kategori:Uluslararası Frankofoni Örgütü üyesi ülkeler

== Olaylar == * 1788 - New Hampshire, ABD Anayasasını onaylayarak 9. Eyalet olarak birliğe katıldı. * 1908 - Londra'da 200 bin kadın, seçme ve seçilme hakkı için yürüdü. * 1920 - Zonguldak havzasında 1848'de açılan kömür ocaklarını Belçikalı ve Fransız şirketler işletmekteydi. I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1919 yılında Fransız askerleri, şirketlerinin haklarını korumak bahanesiyle önce Zonguldak’ı, ardından da Karadeniz Ereğli’yi işgal etti. Ancak Zonguldak ve çevresindeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri'ne bağlı güçlerin karşı koymasıyla tehlikeye düşmüşler ve 21 Haziran 1920'de de bölgeyi terk etmişlerdir. * 1921 - Sakarya'nın düşman işgalinden kurtuluşu. * 1921 - Zonguldak'ın düşman işgalinden kurtuluşu. * 1927 - Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu, Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edildi. * 1934 - Soyadı Kanunu kabul edildi. * 1934 - Türkiye'de Yahudilere karşı gerçekleştirilen Trakya Olayları başladı. * 1940 - Devlet Opera ve Balesi ilk temsilini verdi: Mozart'tan "Bastien ile Bastienne". * 1941 - II. Dünya Savaşı: Almanya, geceleyin Sovyetler Birliği'ni işgale girişti. * 1942 - II. Dünya Savaşı: Tobruk, İtalyan ve Alman kuvvetlerinin eline geçti. * 1942 - II. Dünya Savaşı: Oregon'da Kolumbiya Nehri yakınlarında yüzeye çıkan, Japon millî denizaltısı "Fort Stevens" askeri üssüne doğru 17 top atışı yaptı. Bu Japonların tüm savaş boyunca Amerikan ana karasına gerçekleştirdiği doğrudan birkaç saldırıdan biriydi. * 1945 - II. Dünya Savaşı: Okinawa Muharebesi sona erdi. * 1946 - Türkiye Garanti Bankası Kuruluş Kanunu kabul edildi. * 1946 - Rize Çay Fabrikası'nın temeli atıldı. * 1948 - "Manchester Baby" (SSEM) kod adlı bir program, bir bilgisayarın kendi elektronik hafızasında depolanarak, oradan çalıştırılan ilk bilgisayar programı olma unvanını kazandı. * 1948 - Columbia Records plak şirketi, ilk Long Play (LP) müzik albümünün tanıtımını New York'ta "Waldorf-Astoria" Oteli'nde geçekleştirdi. * 1976 - Rauf Denktaş, yeniden Kıbrıs Türk Federe Devleti Devlet Başkanlığı'na seçildi. * 1982 - ABD Başkanı Ronald Reagan'a suikast teşebbüsünde bulunan John Hinckley, mahkeme tarafından akli dengesi yerinde olmadığı için suçsuz bulundu. * 1990 - İran'da 7,3 şiddetindeki depremde, 50 bin kişi öldü. * 2006 - Plüton'un yeni keşfedilen uydularına Nix ve Hydra adları verildi. * 2008 - MEB'in hazırlamış olduğu 6. sınıf SBS ilk kez yapıldı. * 2020 - Güneş tutulması gerçekleşti. == Doğumlar == * 1002 - IX. Leo, doğum adı Bruno of Eguisheim-Dagsburg, 12 Şubat 1049 tarihinden ölümüne kadar Papalık yapmıştır (ö. 1054) * 1528 - Maria, Kutsal Roma imparatoriçesi (ö. 1603) * 1774 - Daniel D. Tompkins, Amerikalı siyasetçi (ö. 1825) * 1781 - Simeon Denis Poisson, Fransız matematikçi ve fizikçi (ö. 1840) * 1792 - Ferdinand Christian Baur, Alman teolog ve ahit eleştirmeni (ö. 1860) * 1811 - Carlo Matteucci, İtalyan nörofizyolog ve siyasetçi (ö. 1868) * 1814 - Théodore Frère, Fransız ressam (ö. 1888) * 1823 - Jean Chacornac, Fransız astronom (ö. 1873) * 1839 - Machado, Brezilyalı yazar (ö. 1908) * 1859 - Henry Ossawa Tanner, Amerikalı sanatçı (ö. 1937) * 1882 - Lluís Companys, Katalan siyasetçi (ö. 1940) * 1884 - Claude Auchinleck, Britanyalı mareşal (ö. 1981) * 1891 - Pier Luigi Nervi, İtalyan inşaat mühendisi (ö. 1979) * 1902 - Skip James, Amerikalı Delta blues şarkıcısı, gitaristi, piyanisti ve şarkı sözü yazarı (ö. 1969) * 1905 - Jacques Goddet, Fransız spor muhabiri (ö. 2000) * 1905 - Jean-Paul Sartre, Fransız yazar ve filozof (ö. 1980) * 1908 - William Frankena, Amerikalı ahlak felsefecisidir (ö. 1994) * 1914 - William Vickrey, Amerikalı-Kanadalı Nobel Ödüllü ekonomist (ö. 1996) * 1919 - Anna Arena, İtalyan sinema oyuncusu * 1921 - Judy Holliday, Amerikalı aktris, komedyen ve şarkıcıydı (ö. 1965) * 1921 - Jane Russell, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 2011) * 1924 - Ezzatolah Entezami, İranlı oyuncu (ö. 2018) * 1925 - Giovanni Spadolini, İtalyan politikacı (ö. 1994) * 1925 - Maureen Stapleton, Amerikalı oyuncu (ö. 2006) * 1928 - Margit Bara, Macar sinema oyuncusu (ö. 2016) * 1929 - Abdel Halim Hafez, Mısırlı şarkıcı ve aktör (ö. 1977) * 1929 - Ana Novac, Rumen yazar (ö. 2010) * 1932 - Lalo Schifrin, Piyanist ve kompozitördür * 1935 - Françoise Sagan, Fransız yazar (ö. 2004) * 1940 - Mariette Hartley, Amerikalı bir aktris * 1944 - Tony Scott, İngiliz film yönetmeni (ö. 2012) * 1947 - Çetin Alp, Türk pop müziği sanatçısı (ö. 2004) * 1947 - Şirin Ebâdî, İranlı avukat, yazar, insan hakları savunucusu * 1947 - Fernando Savater, İspanyol filozof ve yazardır * 1948 - Ian McEwan, Man Booker Ödülü sahibi İngiliz roman yazarı * 1948 - Andrzej Sapkowski, Polonyalı fantastik roman yazarı * 1950 - Joey Kramer, ABD'li bir müzisyen * 1952 - Kōichi Mashimo, Japon film yönetmeni * 1953 - Benazir Butto, Pakistanlı siyasi lider (ö. 2007) * 1954 - Alev Oraloğlu, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu * 1954 - Mustapha Ourrad, Cezayir asıllı Fransız yayıncı ve editör (ö. 2015) * 1954 - Müjde Ar, Türk sinema ve dizi oyuncusu * 1954 - Nur Sürer, Türk sinema, dizi ve tiyatro oyuncusu * 1955 - Michel Platini, Fransız futbolcu, teknik direktör ve UEFA Başkanlarından * 1959 - Tom Chambers, ABD'li basketbolcudur * 1959 - Nimr Bakır el-Nimr, Şii din adamı, şeyh ve ayetullah (ö. 2016) * 1960 - Karl Erjavec, Sloven siyasetçi * 1961 - Manu Chao, İspanyol asıllı Fransız şarkıcı * 1961 - Sascha Konietzko, Alman müzisyen ve yapımcı * 1961 - Joko Widodo, Endonezya'nın 7. cumhurbaşkanı olan Endonezyalı siyasetçi * 1962 - Pipilotti Rist, film ve video sanatçı * 1962 - Viktor Tsoy, Sovyetler Birliği'nin rock müzik sanatçısı (ö. 1990) * 1963 - Gōshō Aoyama, Japon manga yazarı * 1963 - Dario Marianelli, Altın Küre ve Akademi Ödülü kazanmış İtalyan besteci * 1964 - David Morrissey, İngiliz aktör ve film yönetmeni * 1964 - Doug Savant, Amerikalı oyuncu * 1965 - Yang Liwei, Çinli askerî pilot ve astronot * 1965 - Lana Wachowski, Amerikalı yönetmen * 1967 - Pierre Omidyar, İran asıllı Fransız-Amerikalı milyarder, girişimci, yazılım mühendisi ve hayırsever * 1967 - Carrie Preston, Amerikalı aktör, yapımcı ve yönetmen * 1967 - Yingluck Shinawatra, Taylandlı iş insanı ve politikacı * 1968 - Sonia Clarke, İngiliz kadın müzisyen ve şarkıcı * 1968 - Chris Gueffroy, Berlin Duvarı'nı geçmeye çalışırken öldürülen son kişi (ö. 1989) * 1969 - Lloyd Avery II, Amerikalı siyahi oyuncu (ö. 2005) * 1970 - Pete Rock, Amerikalı prodüktör, DJ ve rapçi * 1971 - Faryd Mondragón, Kolombiyalı futbolcu (kaleci) * 1971 - Anette Olzon, İsveçli soprano müzisyen * 1973 - Zuzana Čaputová, Slovak siyasetçi, avukat ve aktivist * 1973 - Juliette Lewis, Amerikalı sinema oyuncusu ve müzisyen * 1976 - Miroslav Karhan, Slovak eski futbolcu * 1978 - Erica Durance, Kanadalı oyuncu * 1979 - Kostas Kaçuranis, Yunan eski futbolcu * 1979 - Chris Pratt, Amerikalı dizi ve sinema oyuncusu * 1980 - Ayşegül Abadan, Türk piyanist * 1980 - Barış Özcan, Türk basketbolcu * 1981 - Brandon Flowers, Amerikalı müzisyen * 1982 - Jussie Smollett, Amerikalı aktör ve şarkıcıdır * 1982 - Prens William, İngiliz Kraliyet Ailesi mensubu, Galler Prensi Charles ve Diana Frances Spencer'nın oğlu * 1983 - Edward Snowden, Amerikalı-Russ bilgisayar uzmanı * 1985 - Lana Del Rey, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı * 1985 - Öznur Asrav, Türk manken * 1986 - Cheick Tioté, Fildişi Sahilili futbolcu (ö. 2017) * 1986 - Fevzi Özkan, Türk futbolcu * 1987 - Pablo Barrera, Meksikalı futbolcudur * 1987 - Sebastian Prödl, Avusturyalı futbolcudur * 1988 - Thaddeus Young, Amerikalı profesyonel basketbolcudur * 1989 - Abubaker Kaki Khamis, Sudanlı atlet * 1990 **Yüsra Geyik, Türk oyuncu **François Moubandje, İsviçreli millî futbolcudur * 1991 - Gaël Kakuta, Fransız futbolcu * 1992 - Ekin Koç, Türk oyuncu * 1992 - Max Schneider, Şarkıcı, oyuncu ve söz yazarı * 1993 - Sinem Ünsal, Türk dizi oyuncusu * 1994 **Başak Eraydın, Türk millî tenisçi **Evans Kangwa, Zambiya millî futbolcusu * 1996 - Accursio Bentivegna, İtalyan futbolcu * 1997 - Rebecca Black, Amerikalı pop şarkıcısı == Ölümler == * 524 - Chlodomer, Frankların Kralı I. Clovis'in dört oğlundan ikincisi (d. 495) * 870 - Muhtedi, 869-870 döneminde sadece bir yıl dönemle hükümdarlık yapan On dördüncü Abbasi halifesi * 1377 - III. Edward, İngiltere Kralı (d. 1312) * 1527 - Niccolò Machiavelli, İtalyan tarihçi ve politika yazarı (d. 1469) * 1591 - Aloysius Gonzaga, İtalyan aristokrat ve İsa Cemiyeti üyesi (d. 1568) * 1622 - Salomon Schweigger, Alman protestan papaz ve seyyah (d. 1551) * 1828 - Leandro Fernández de Moratín, İspanyol tiyatro yazarı ve şair (d. 1760) * 1858 - Adolf Ivar Arwidsson, Fin gazeteci, yazar, tarihçi ve siyasetçi (d. 1791) * 1874 - Anders Jonas Ångström, İsveçli fizikçi (d. 1814) * 1908 - Nikolai Rimsky-Korsakov, Rus besteci (d. 1844) * 1915 - Adday Şer, Asur kökenli, Siirt Keldani Katolik Kilisesi başpiskoposu (d. 1867) * 1914 - Bertha von Suttner, Avusturyalı yazar, radikal pasifist ve Nobel Barış Ödülü alan ilk kadın (d. 1843) * 1940 - Janusz Kusociński, Polonyalı atlet, orta ve uzun mesafe koşucusu (d. 1907) * 1954 - Gideon Sundback, İsveçli mucit (d. 1880) * 1957 - Claude Farrère, Fransız yazar (d. 1876) * 1957 - Johannes Stark, Alman fizikçi (d. 1874) * 1965 - Henry Weed Fowler, Amerikalı zoolog (d. 1878) * 1969 - Maureen Connolly, Amerikalı tenisçi (d. 1934) * 1970 - Sukarno, Endonezya'nın ilk Devlet Başkanı (d. 1901) * 1971 - Hasan Vecih Bereketoğlu Türk izlenimci ressam (d. 1895) * 1980 - Ahmet Muhip Dıranas, Türk şair ve yazar (d. 1909) * 1980 - Feridun Cemal Erkin, Türk diplomat ve siyasetçi (d. 1899) * 1985 - Tage Erlander, İsveçli siyasetçi (d. 1901) * 1986 - Assi Rahbani, Lübnanlı besteci ve müzisyen (d. 1923) * 1993 - Münci Kapani, Türk akademisyen ve yazar (d. 1921) * 2001 - Carroll O'Connor, Amerikalı aktör (d. 1924) * 2001 - John Lee Hooker, Amerikalı blues şarkıcısı, gitarist ve bestesi (d. 1917) * 2005 - Guillermo Suárez Mason, Arjantinli general (d. 1924 * 2008 - Abdullah Gegiç, Yugoslav asıllı Türk futbolcu ve teknik direktör (d. 1924) * 2010 - İlhan Selçuk, Türk yazar (d. 1925) * 2012 - Ramaz Şengelya, Gürcü asıllı Sovyet eski millî futbolcu (d. 1957) * 2015 - Dave Godfrey, Kanadalı yazar ve yayıncı (d. 1938) * 2016 - Jim Boyd, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve oyuncu (d. 1956) * 2017 - Pompeyo Márquez, Venezuelalı siyasetçi ve gazeteci (d. 1922) * 2018 - Grigori Barenblatt, Rus matematikçi, akademisyen ve yazar (d. 1927) * 2018 - Charles Krauthammer, Amerikalı Pulitzer Ödülü sahibi sendikacı, köşe yazarı, yazar, siyasi yorumcu ve eski hekim (d. 1950) * 2019 - Peter Ball, İngiliz piskopos ve cinsel istismar hükümlüsü (d. 1932) * 2019 - Susan Bernard, Amerikalı oyuncu, manken, yazar ve iş insanı (d. 1948) * 2019 - Dimitris Hristofias, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin altıncı cumhurbaşkanı (d. 1946) * 2020 - Marconi Alencar, Brezilyalı politikacı (d. 1939) * 2020 - György Bálint, Macar botanikçi ve siyasetçi (d. 1919) * 2020 - Pascal Clément, Fransız siyasetçi (d. 1945) * 2020 - Jürgen Holtz, Alman aktör (d. 1932) * 2020 - Talib Jauhari, Pakistanlı İslam alimi, şair, tarihçi ve Şii İslam Tarikatı filozofu (d. 1929) * 2020 - Mile Nedelkoski, Makedon şair, romancı, öykü ve oyun yazarı (d. 1935) * 2020 - Bernardino Piñera, Katolik Kilisesi Şili Piskoposu (d. 1915) * 2020 - Ahmed Radi, Iraklı millî futbolcu (d. 1964) * 2020 - Ken Snow, Amerikalı millî futbolcu (d. 1969) * 2020 - Bobana Veličković, Sırp kadın atıcı (d. 1990) * 2021 - Jean Guéguinou, Fransız diplomat (d. 1941) * 2021 - Nobuo Hara, Japon caz saksofoncusu ve orkestra şefi (d. 1926) * 2021 - Reshma, Hint aktris (d. 1979) * 2022 - Patrizia Cavalli, İtalyan şairdir (d. 1947) * 2022 - Polycarpose Zacharias, Hint kökenli Malankara Yakubi Süryani Ortodoks Kilisesi Metropoliti (d. 1970) == Tatiller ve özel günler == * Yaz Gündönümü (Kuzey yarımkürede) * Kış gündönümü (Güney yarımkürede) * Dünya Müzik Günü *0621 21

Amerika Birleşik Devletleri (ABD; , USA), Birleşik Devletler (BD; , US) veya resmî olmayan ismiyle Amerika (), orta Kuzey Amerika'da, Kanada ve Meksika arasında bulunan, elli eyalet ve bir federal bölgeden oluşan, federal anayasal cumhuriyet ile yönetilen bir ülkedir. Dünya'nın, 9,8 milyon km2 (3,8 milyon sq mi) yüzölçümü ile karasal alan bakımından dördüncü, toplam alan bakımındansa üçüncü en büyük ülkesi ve 331 milyonu aşan nüfusu ile de en kalabalık üçüncü ülkesidir. Ülkenin başkenti, aynı zamanda federal bölgesi olan Washington, DC'dir; en kalabalık şehri ise New York'tur. Paleo-Kızılderililer, en az 12 bin yıl önce Sibirya üzerinden Kuzey Amerika anakarasına göç ettiler ve 16. yüzyıla gelindiğinde ise Avrupa kolonizasyonu ile karşı karşıya kaldılar. Birleşik Devletler, Doğu Kıyısı boyunca kurulan On Üç Koloni ittifakından doğdu. Büyük Britanya ile vergilendirme ve temsil edilme konusundaki anlaşmazlıklar, bağımsızlığı sağlayan Amerikan Bağımsızlık Savaşı'na (1775-1783) yol açtı. 18. yüzyılın sonlarında ABD, Kuzey Amerika'da hızlı bir şekilde genişlemeye başladı. Ülke; savaşlar, Yerli Amerikalıların yerlerinden edilmesi ve yeni eyaletlerin federasyona kabulü gibi yollarla kademeli olarak yeni bölgeler elde etti. 1848'de Birleşik Devletler, kıtanın bir ucundan diğer ucuna kadar yayılmış hâldeydi. Güney eyaletlerinde 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar köleliğin yasal olması, Amerikan İç Savaşı'na zemin hazırladı ve kölelik tüm ülkede yasaklandı. İspanyol–Amerikan Savaşı (1898) ve I. Dünya Savaşı (1914-1918), ABD'nin dünya gücü olacağının sinyallerini verdi ve II. Dünya Savaşı'nda (1939-1945) ise bunu gerçekleştirdi. Soğuk Savaş sırasında (1947-1991) Birleşik Devletler ve Sovyetler Birliği çeşitli rekabet yarışlarına katıldı, ancak doğrudan askerî çatışma olmadı. Bu yarışlar sırasında ABD, Ay'a ilk insanları indiren 1969 uzay uçuşuyla (Apollo 11) birlikte, öncesinde epey gerisinde kaldığı Sovyetler Birliği'ne karşı Uzay Yarışı'nda önemli bir üstünlük elde etti. Sovyetler Birliği'nin 1991'deki çöküşü, Soğuk Savaş'ı sona erdirdi ve bu, ABD'yi dünyanın tek süper gücü yaptı. Amerika Birleşik Devletleri, bir federal cumhuriyettir ve çift meclisli bir yasama sistemine sahip olmakla birlikte, üç ayrı hükûmet departmanına sahip bir temsilî demokrasidir. Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu (IMF), Amerikan Devletleri Örgütü (OAS), NATO gibi uluslararası kuruluşların kurucu üyesi ve Birleşmiş Milletler ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin daimi üyesidir. Ayrıca ABD, uluslararası ekonomik özgürlük, düşük hükûmet yolsuzluğu, yaşam kalitesi ve yüksek eğitim kalitesi ölçütlerinde üst sıralarda yer almaktadır. Gelir ve servet eşitsizliği öne sürülerek eleştirilmesine rağmen Amerika Birleşik Devletleri, sosyoekonomik performans ölçümlerinde her defasında üst sıralarda yer almaya devam etmiştir. Irksal ve etnik açıdan dünyanın en çeşitli toplumlarından birine sahiptir ve ülkenin bu nüfusu, yüzyıllar süren göçler ile şekillenmiştir. ABD, gelişmiş bir ülke olup, dünyadaki toplam GSYİH'in yaklaşık dörtte birine sahiptir ve nominal açıdan dünyanın en büyük ekonomisidir. Ülke aynı zamanda dünyanın en büyük ithalatçısı ve ikinci en büyük ihracatçısı konumundadır. Nüfusu dünya nüfusunun sadece %4,2'sine tekabül etmesine rağmen ABD, dünyadaki toplam servetin %29,4'üne sahiptir. ABD, küresel savunma harcamalarının üçte birini oluşturur ve askerî alanda en güçlü ülke olarak tanımlanır. == Etimoloji == "Amerika" adının bilinen ilk kullanımı, Alman haritacı Martin Waldseemüller tarafından hazırlanan bir dünya haritasında göründüğü 1507 yılına kadar uzanıyor. Haritasında, Amerigo Vespucci'nin onuruna, günümüzde Güney Amerika olarak kabul edilecek olan yerin adı büyük harflerle gösteriliyor. İtalyan kaşif Vespucci, Karayip Adaları'nın Asya'nın doğu sınırını temsil etmediğini, ancak daha önce bilinmeyen bir kara kütlesinin parçası olduğunu öne süren ilk kişiydi. 1538'de Flaman haritacı Gerardus Mercator, kendi dünya haritasında "Amerika" adını tüm Batı Yarımküre'ye uygulayarak kullandı. "Amerika Birleşik Devletleri" ifadesinin ilk belgesel kanıtı, Stephen Moylan tarafından George Washington'un yaveri Joseph Reed'e yazılan 2 Ocak 1776 tarihli mektuptan kalmadır. Moylan, devrimci savaş çabalarında yardım aramak için "Amerika Birleşik Devletleri'nden İspanya'ya tam ve geniş yetkilerle" gitme arzusunu dile getirdi. "Amerika Birleşik Devletleri" ifadesinin bilinen ilk yayını, 6 Nisan 1776'da Williamsburg, Virginia'daki "The Virginia Gazette" gazetesindeki anonim bir makaleydi. John Dickinson tarafından hazırlanan ve 17 Haziran 1776'da tamamlanan Konfederasyon Maddelerinin ikinci taslağı, "konfederasyonun adının 'Amerika Birleşik Devletleri' olacağını" bildiriyordu. 1777 yılı sonunda onaylanmak üzere eyaletlere gönderilen Maddelerin son hali, “Konfederasyonun başvuru şekli 'Amerika Birleşik Devletleri' olacaktır” cümlesini içeriyordu. Haziran 1776'da Thomas Jefferson, Bağımsızlık Bildirgesi'nin "orijinal kaba taslağı" başlığında "Amerika Birleşik Devletleri" ifadesini büyük harfle yazdı. Belgenin bu taslağı 21 Haziran 1776'ya kadar ortaya çıkmadı ve Dickinson'ın 17 Haziran 1776'da Taslak'ta Konfederasyon Maddeleri'ni kullanmasından önce mi yoksa sonra mı yazıldığı bilinmiyor. "United States" kısa biçimi de standarttır. Diğer yaygın biçimler "U.S.", "USA" ve "America"dır. Konuşma dilindeki isimler "U.S. of A." ve uluslararası olarak "Columbia" şeklindedir. Amerikan şiirinde ve 18. yüzyılın sonlarına ait şarkılarda popüler bir isim olan "Columbia", kökenini Kristof Kolomb'dan alır; hem "Columbus" hem de "Columbia", Columbus, Ohio, Columbia, South Carolina ve District of Columbia dahil olmak üzere ABD yer adlarında sıklıkla görülür. Batı Yarımküre'deki yerler ve kurumlar, Colón, Panama, Kolombiya ülkesi, Columbia Nehri ve Columbia Üniversitesi dahil olmak üzere iki adı taşır. ABD vatandaşı "Amerikalı"dır. "Amerika Birleşik Devletleri", "Amerika" ve "ABD" ülkeye bir sıfat olarak atıfta bulunur ("Amerikan değerleri", "ABD kuvvetleri"). İngilizcedeki "American" kelimesi nadiren Amerika Birleşik Devletleri ile yakından ilgili olmayan konulara atıfta bulunur. == Tarih == ===Yerli halklar ve Kolomb öncesi tarih=== Kuzey Amerika'nın ilk sakinlerinin en az 12.000 yıl önce Bering Köprüsü yoluyla Sibirya'dan göçle geldikleri genel olarak kabul edilmiştir; ancak, bazı kanıtlar daha da erken bir yerleşim tarihini göstermektedir. MÖ 11.000 yılı civarında ortaya çıkan Clovis kültürünün, Amerika'daki insan yerleşiminin ilk dalgasını temsil ettiğine inanılıyor. Bu, muhtemelen Kuzey Amerika'ya doğru gerçekleşen üç büyük göç dalgasından ilkiydi; Daha sonraki göç dalgaları ile günümüz Atabaskların, Aleutların ve Eskimoların ataları bölgeye geldi. Zamanla, Kuzey Amerika'daki yerli kültürler giderek daha komplike hale geldiler ve bazıları güneydoğudaki Kolomb öncesi Mississippi kültürü gibi gelişmiş tarım, mimari ve komplike toplumlar geliştirdi. Kahokya şehir devleti, günümüz Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük ve en karmaşık Kolomb öncesi arkeolojik sit alanıdır. Four Corners bölgesinde, Anasazi kültürü, yüzyıllarca süren tarımsal bilgi birikimi ile gelişti. Güney Büyük Göller bölgesinde bulunan İrokua Konfederasyonu, on ikinci ve on beşinci yüzyıllar arasında bir noktada kuruldu. Atlantik kıyısı boyunca, avlanma ve tuzak kurma ile birlikte sınırlı tarım uygulayan önde gelen yerliler Algonkin halklarıydı. Avrupa ile temas kurulan dönemde Kuzey Amerika'nın yerli nüfusunu tahmin etmek zordur. Smithsonian Enstitüsü'nden Douglas H. Ubelaker, güney Atlantik eyaletlerinde 92.916, Körfez eyaletlerinde 473.616 nüfus olduğunu tahmin ediyor, ancak çoğu akademisyen bu rakamı çok düşük olarak görüyor. Antropolog Henry F. Dobyns, Meksika Körfezi kıyılarında yaklaşık 1,1 milyon insanın, Florida ile Massachusetts arasında yaşayan 2,2 milyon kişinin, Mississippi Vadisi ve kollarında 5,2 milyon kişinin ve Florida yarımadası'nda yaklaşık 700.000 kişinin yaşadığını öne sürerek, nüfusun çok daha fazla olduğuna inanıyordu. Amerika'nın 1492'de Avrupalılar tarafından keşfinden sonra İspanyollar, Portekizliler, Fransızlar ve İngilizler, buradaki yerli halkların aleyhine toprak sahibi oldular. Avrupalılar, Amerika'daki topraklarını genişlettikten sonra, İngiltere başta olmak üzere çeşitli ülkelerden göçmenler alıp buralara yerleştirerek koloniler kurdular. === Avrupalı yerleşimleri === New England kıyılarının Vikingler tarafından çok erken dönemlerde kolonize edildiği iddiası ihtilaflıdır. Avrupalıların Amerika Birleşik Devletleri'ne ilk belgelenmiş varışları, 1513'te Florida'ya ilk seferini yapan Juan Ponce de León gibi İspanyol konkistadorlar tarafından gerçekleştirilmiştir. Daha önce, Christopher Columbus, 1493 yolculuğunda Porto Riko'ya inmişti ve San Juan, on yıl sonra İspanyollar tarafından kolonize edildi. İspanyollar, Florida ve New Mexico'da genellikle ülkenin en eski şehri olarak kabul edilen Saint Augustine ve Santa Fe gibi ilk yerleşim yerlerini kurdular. Fransızlar, özellikle New Orleans olmak üzere Mississippi Nehri boyunca kendi yerleşimlerini kurdular. Kuzey Amerika'nın doğu kıyısının İngilizler tarafından başarılı kolonizasyonu, 1607'de Jamestown'daki Virginia Kolonisi ve 1620'de Plymouth'daki Pilgrimler kolonisi ile başladı. Kıtanın ilk seçilmiş yasama meclisi, Virginia'nın Burgesses Evi, 1619'da kuruldu. Mayflower Sözleşmesi ve Connecticut'ın Temel Emirleri gibi belgeler, Amerikan kolonilerinde gelişecek olan temsili özyönetim ve anayasacılık için emsaller oluşturdu. Birçok yerleşimci, din özgürlüğü için gelen muhalif Hristiyanlardı. 1784'te Ruslar, Alaska'da Three Saints Koyu'nda bir yerleşim kuran ilk Avrupalılardı. Rus kolonizasyonu bir zamanlar bugünkü Alaska eyaletinin çoğunu kapsıyordu. Kolonizasyonun ilk zamanlarında, birçok Avrupalı ​​yerleşimci yiyecek kıtlığına, hastalığa ve Yerli Amerikalıların saldırılarına maruz kaldı. Yerli Amerikalılar da komşu kabileler ve Avrupalı ​​yerleşimcilerle sık sık savaş halindeydi. Ancak birçok durumda, yerliler ve yerleşimciler birbirlerine bağımlı hale geldi. Yerleşimciler yiyecek ve hayvan eti, yerliler ise silahlar, aletler ve diğer Avrupa malları karşılığında ticaret yaptı.Ripper, 2008 p. 6 Yerliler birçok yerleşimciye mısır, fasulye ve diğer gıda maddelerini yetiştirmeyi öğretti. Avrupalı ​​misyonerler ve diğerleri, Yerli Amerikalıları "uygarlaştırmanın" önemli olduğunu hissettiler ve onları Avrupa tarım uygulamalarını ve yaşam tarzlarını benimsemeye çağırdılar.Ripper, 2008 p. 5Calloway, 1998, p. 55 Ancak, Kuzey Amerika'da artan Avrupa kolonizasyonu ile Yerli Amerikalılar yerlerinden edildi ve sıklıkla öldürüldü. Amerika'nın yerli nüfusu, Avrupa'nın gelişinden sonra çeşitli nedenlerle başta çiçek hastalığı ve kızamık gibi hastalıklar olmak üzere azaldı.Stannard, 1993 p. xii"The Cambridge encyclopedia of human paleopathology ". Arthur C. Aufderheide, Conrado Rodríguez-Martín, Odin Langsjoen (1998). Cambridge University Press. p. 205. Bianchine, Russo, 1992 pp. 225–232 Avrupalı ​​yerleşimciler ayrıca Atlas Okyanusu'ndaki köle ticareti yoluyla Afrikalı kölelerin Kolonik Amerika'ya kaçakçılığına başladı. Tropikal hastalıkların daha düşük prevalansı ve daha iyi tedavi nedeniyle, kölelerin Kuzey Amerika'da Güney Amerika'dan çok daha yüksek bir yaşam beklentisi vardı ve bu da sayılarında hızlı bir artışa yol açtı.Tadman, 2000, p. 1534Schneider, 2007, p. 484 Koloni toplumu, köleliğin dini ve ahlaki sonuçları konusunda büyük ölçüde bölünmüştü ve birkaç koloni, uygulamanın hem aleyhinde hem de lehinde yasalar çıkardı.Lien, 1913, p. 522Davis, 1996, p. 7 Bununla birlikte, 18. yüzyılın başında, Afrikalı köleler, özellikle Amerika'nın güneyinde, tarım isçiliği olarak Avrupalı senetli kölelerin yerini almıştı.Quirk, 2011, p. 195 Amerika Birleşik Devletleri'nin temelini oluşturacak olan On Üç Koloni (New Hampshire, Massachusetts, Rhode Island, Connecticut, New York, New Jersey, Pensilvanya, Delaware, Maryland, Virjinya, Kuzey Karolina, Güney Karolina ve Georgia) İngilizler tarafından denizaşırı sömürgeler olarak yönetildi. Yine de hepsinde seçimlerin, çoğu özgür erkeğe açık olduğu yerel yönetimler vardı. Son derece yüksek doğum oranları, düşük ölüm oranları ve istikrarlı yerleşim ile sömürge nüfusu hızla büyüdü ve Kızılderili nüfusunu gölgede bıraktı.Walton, 2009, pp. 38-39 1730'ların ve 1740'ların Büyük Uyanış olarak bilinen Hristiyan diriliş hareketi, hem dine hem de dini özgürlüğe olan ilgiyi ateşledi. ABD'de Fransız- Kızılderili Savaşı olarak bilinen Yedi Yıl Savaşı (1756-1763) sırasında İngiliz kuvvetleri Kanada'yı Fransızlardan aldı. Québec Eyaleti'nin kurulmasıyla, Kanada'nın Frankofon nüfusu, Nova Scotia, Newfoundland ve On Üç Koloni'nin İngilizce konuşan İngiliz sömürgelerinden izole kalacaktı. Yerli Amerikalı nüfusu hariç, On Üç Koloni'nin 1770'te 2,1 milyonun üzerinde, Britanya'nın yaklaşık üçte biri kadar bir nüfusu vardı. Devam eden yeni göçlere rağmen, doğal artış oranı öyleydi ki, 1770'lerde Amerikalıların yalnızca küçük bir azınlığı başka denizaşırı ülkelerde doğmuştu.Walton, 2009, p. 35 Kolonilerin yönetimleri İngilizlerden farklıydı. Pensilvanya dışındaki kolonilerin her birinde iki yasama meclisi bulunuyordu. Kolonileri temsil eden alt meclisin üyeleri mal sahipleri tarafından seçiliyor, Krallığı temsil eden üst meclis üyeleri ise İngiliz Kralı tarafından tayin ediliyordu. Kolonilerde yaşayanlar aynı zamanda mahkemeler kurmuştu ve İngiliz hukuk sistemini uyguluyordu. Kolonilerin Britanya'dan uzaklığı özerk yönetimin gelişmesini sağladı, ancak kolonilerin benzeri görülmemiş başarıları İngiliz monarklarını periyodik olarak kraliyet otoritesini yeniden kurmaya teşvik etti. 1756-1763 yılları arasında İngiltere'nin Avusturya, Fransa ve Rusya ittifakıyla yaptığı savaşlar (Yedi Yıl Savaşları), İngiliz maliyesi üzerinde ciddi bir yük oluşturmuştu. İngiltere'nin mali yükünü gidermek amacıyla yeni vergiler koyması, Amerika'da kolonilerin tepkisiyle karşılaştı. Koloniler yüksek vergiler ödeyip karşılığında hiçbir şey alamamaktan rahatsızlardı. Çay ihracatına gelen yüksek ek vergiyle koloniler, 18. yüzyıl ortalarından beri hazır oldukları bağımsızlık mücadelesini hayata geçirdiler. Savaşın başlarında George Washington ve Thomas Jefferson tarafından kaleme alınan ve özgürlük isteklerini dile getiren Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'ni yayınladı (4 Temmuz 1776). Sonradan 4 Temmuz günü ABD Bağımsızlık Günü olarak kabul edilmiştir. Altı yıl süren savaş sonunda, George Washington komutasındaki koloni güçleri tarafından yenilgiye uğratılan İngiltere geri çekilmiş ve 1783 yılında Paris antlaşmasıyla 13 koloninin bağımsızlığını kabul etmiştir. Bağımsızlıklarını ilan eden koloniler, içişlerinde serbest eyaletlerden oluşan Amerika Birleşik Devletleri'ni kurdular (1787). 1789'da anayasanın tamamlanıp onaylanmasıyla yeni bir ulus ve Amerikalı üst kimliği doğdu. ===Bağımsızlık ve genişleme=== On Üç Koloni'nin Britanya İmparatorluğu'na karşı yürüttüğü Amerikan Bağımsızlık Savaşı, modern tarihte Avrupalı ​​olmayan bir toplumun Avrupalı ​​bir güce karşı yürüttüğü ilk başarılı bağımsızlık savaşıydı. Amerikalılar hükûmetin, yerel yasama organlarında tanımlanan halkın iradesine dayandığını iddia ederek bir "cumhuriyetçilik" ideolojisi geliştirmişlerdi. "Bir İngiliz vatandaşı olarak haklarını" talep ettiler ve "temsil yoksa vergi de yok" ifadesiyle sömürgeye karşı çıktılar. İngilizler, imparatorluğu parlamento aracılığıyla yönetmekte ısrar etti ve çatışma savaşa dönüştü. İkinci Kıtasal Kongre, 4 Temmuz 1776'da Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'ni oybirliğiyle kabul etti; günümüzde bu tarih her yıl Bağımsızlık Günü olarak kutlanır. 1777'de Konfederasyon Maddeleri, 1789'a kadar faaliyet gösteren merkezi olmayan bir hükûmet kurdu. 1781'de Yorktown Kuşatması'ndaki yenilgisinden sonra İngiltere bir barış antlaşması imzalamak zorunda kaldı. Amerikan egemenliği uluslararası olarak tanındı ve ülkeye Mississippi Nehri'nin doğusundaki tüm topraklar verildi. Bununla birlikte, İngiltere ile olan gerilimler, iki tarafın da galip gelemediği 1812 Savaşı'na yol açtı. Milliyetçiler, 1788'de eyalet sözleşmelerinde onaylanan Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nı yazarken 1787 Philadelphia Sözleşmesi'ne öncülük ettiler. 1789'da yürürlüğe giren bu anayasa, federal hükûmeti, faydalı kontroller ve dengeler oluşturma ilkesine göre üç şubede yeniden düzenledi. Kıta Ordusunu zafere taşıyan George Washington, yeni anayasaya göre seçilen ilk başkan oldu. Kişisel özgürlüklerin federal olarak kısıtlanmasını yasaklayan ve bir dizi yasal korumayı garanti eden Haklar Bildirisi, 1791'de kabul edildi. küçükresim|312x312pik|sol|ABD'nin genişlemesi Federal hükûmet 1807'de Atlantik köle ticaretine Amerikan katılımını yasaklasa da, 1820'den sonra Derin Güney'de son derece karlı pamuk mahsulünün ekiminde ve bununla birlikte köle nüfusunda patlama yaşandı. İkinci Büyük Uyanış, özellikle 1800-1840 döneminde milyonları evanjelik Protestanlığa dönüştürdü. Kuzeyde, köleliğin kaldırılması da dahil olmak üzere birçok sosyal reform hareketi hayata geçirildi; Güneyde Metodistler ve Baptistler köle toplulukları arasında kendi dinlerini yaydılar. 18\. yüzyılın sonlarından başlayarak, Amerikalı yerleşimciler batıya doğru ilerlemeye başladılar ve bu bir dizi uzun Amerikan Kızılderili Savaşları'na yol açtı. 1803'te Louisiana'nın satın alımı, ülkenin topraklarını neredeyse ikiye katladı, İspanya, 1819'da Florida ve diğer Körfez Kıyısı bölgelerini Adams-Onís Antlaşması ile terk etti, Teksas Cumhuriyeti, bir yayılmacılık döneminde 1845'te ilhak edildi ve İngiltere ile yapılan 1846 Oregon Antlaşması, ABD'nin bugünkü Kuzeybatı Amerika'yı kontrol etmesine yol açtı. Meksika-Amerika Savaşı'ndaki zafer, 1848'de Kaliforniya'da Meksika'nın çekilişi ve günümüz Amerikan Güneybatısının büyük bir kısmının ilhak edilmesi ile sonuçlanarak ABD'nin kıtada yayılımını sağladı. 1848-1849'daki Kaliforniya Altına Hücum'u, Pasifik kıyılarına göçü teşvik etti, bu da Kaliforniya Soykırımı'na ve buna ek olarak batılı devletlerin kurulmasına yol açtı. Çiftçi Yerleştirme Yasaları'nın bir parçası olarak ABD'nin toplam alanının yaklaşık %10'unu oluşturan büyük miktarda arazinin beyaz Avrupalı ​​yerleşimcilere ve arazi hibelerinin bir parçası olarak özel demiryolu şirketlerine ve kolejlere verilmesi ekonomik kalkınmayı teşvik etti. İç Savaş'tan sonra, yeni kıtalararası demiryolları yerleşimciler için ulaşımı kolaylaştırdı, iç ticareti genişletti ve Yerli Amerikalılarla olan çatışmaları artırdı. 1869'daki, yeni bir Barış Politikası, Kızılderilileri suistimallerden korumayı, daha fazla savaştan kaçınmayı ve nihai ABD vatandaşlıklarını güvence altına almayı sözde vadetti. Bununla birlikte, büyük ölçekli çatışmalar Batı'da 1900'lere kadar devam etti. Amerika Birleşik Devletleri, ülkeyi anayasayla yöneten bir başkanın seçimle iş başına geldiği ilk modern demokratik cumhuriyettir. Bu manada Fransız Devrimi'nin de öncüsü olmuştur. Bu sistem 18. yüzyıl dünyasında eşitlik, insan hakları, adil yargılama ve kuvvetler ayrılığı gibi kavramların gündeme gelmesini sağlamıştır. ABD doğal kaynaklarının zenginliği, genç ve dinamik bir insan gücüne sahip olması nedeniyle 19. yüzyıl boyunca hızla sanayileşti. Ancak 1861-1865 yılları arasında çıkan Amerikan İç Savaşı ülkeyi parçalanma tehdidi altına soktu. Savaş kuzeydeki eyaletlerin başarısıyla sonuçlandı ve ABD tekrar hızlı bir gelişme dönemine girdi. ===İç Savaş ve Yeniden Yapılanma dönemi=== Kuzey ve Güney eyaletleri arasındaki Afrikalıların ve Afroamerikalıların köleleştirilmesine ilişkin uzlaşılmayan çatışma, nihayetinde Amerikan İç Savaşı'na yol açtı. 1860 seçimlerinde Cumhuriyetçi Abraham Lincoln'ın başkan seçilmesiyle birlikte kölelik yanlısı on üç koloni tek taraflı bağımsızlıklarını ilan etti ve Amerika Konfedere Devletleri'ni ("Güney" veya "Konfederasyon") kurdu, federal hükûmet ("Birlik") ise ayrılmanın yasadışı olduğunu savundu. Bu bölünmeyi sağlamak için ayrılıkçılar tarafından askerî harekât başlatıldı ve Birlik de aynı şekilde karşılık verdi. Takip eden savaş, Amerikan tarihinin en ölümcül askeri çatışması olacak ve yaklaşık 618.000 askerin yanı sıra birçok sivilin ölümüyle sonuçlanacaktı. Birlik, başlangıçta sadece ülkeyi bir arada tutmak için savaşıyordu. Bununla birlikte, 1863'ten sonra kayıplar arttı ve Lincoln'ın Özgürlük Bildirgesi'ni ilanından sonra Birlik tarafının bakış açısından savaşın ana amacı köleliğin kaldırılması oldu. Gerçekten de Birlik, Nisan 1865'te savaşı nihayetinde kazandığında, mağlup olan Güney'deki eyaletlerin her birinin, köleliği cezai işçilik dışında yasaklayan On Üçüncü Değişikliği onaylaması zorunlu kılındı. Siyahlar için vatandaşlık ve en azından teoride onlar için de oy hakkı sağlayan iki değişiklik daha onaylandı. Savaştan sonra yeniden yapılanma ciddi bir şekilde başlatıldı. Başkan Lincoln'ın, Birlik ile eski Konfederasyon arasındaki dostluğu ve bağışlamayı teşvik etmeyi çalışması sırasında 14 Nisan 1865'te uğradığı suikast, Kuzey ve Güney arasındaki ilişkileri yeniden bozdu. Federal hükûmetteki Cumhuriyetçiler, Güney'in yeniden inşasını denetlemeyi ve Afroamerikalıların haklarını sağlamayı hedef edindiler. 1876 başkanlık seçimlerinin sonucunu Demokratlara kabul ettirmek için Cumhuriyetçilerin, Güney'deki Afroamerikalıların haklarını korumayı bırakmaktan vazgeçtiği 1877 Uzlaşması'na kadar bu durum sürdü. Kendilerini "Kurtarıcılar" olarak adlandıran Güneyli beyaz Demokratlar, Yeniden Yapılanma'nın sona ermesinden sonra Güney eyaletlerinde yönetime gelerek Amerikan ırk ilişkilerinin en eski konumundan yönetime başladılar. 1890'dan 1910'a kadar Kurtarıcılar, bölgedeki çoğu siyahı ve bazı yoksul beyazları haklarından mahrum eden Jim Crow yasalarını oluşturdular. Siyahlar ülke çapında, özellikle de Güney'de ırkçılıkla karşı karşıya kalacaktı. Ayrıca zaman zaman linç de dahil olmak üzere kanunsuz şiddete maruz kaldılar. ===Daha fazla göç, genişleme ve sanayileşme=== Kuzeydeki kentleşme ve Güney ve Doğu Avrupa'dan gelen emsalsiz göçmen akını, ülkenin sanayileşmesi için bir iş gücü fazlası oluşturdu ve kültürün dönüşümünü sağladı. Telgraf ve kıtalararası demiryolları da dahil olmak üzere ulusal altyapı, ekonomik büyümeyi ve gelişmeyi ve Amerikan Vahşi Batı'sına daha fazla yerleşimi teşvik etti. Daha sonra ampulün ve telefonun icadı da iletişimi ve kentsel yaşamı etkileyecektir. Mississippi Nehri'nin batısındaki Kızılderili Savaşları 1810'dan en az 1890'a değin sürdü. Bu çatışmaların çoğu Yerli Amerikalıların arazilerinin kontrol edilmesi ve öz yönetime sahip Kızılderili rezervleri kurularak sınırlandırılması ile sonuçlandı. Ek olarak, 1830'lardaki Gözyaşı Yolu, Kızılderilileri zorla yeniden yerleştiren Kızılderili Tehcir Yasası'na örnek oluşturdu. Bu, mekanik ekim arazilerini daha da genişleterek uluslararası pazarlar için sermaye fazlasını artırdı. Anakara genişlemesi, 1867'de Alaska'nın Rusya'dan satın alınması ile de arttı. 1893'te Hawaii'deki Amerikan yanlısı unsurlar Hawaii monarşisini devirdi ve ABD'nin 1898'de ilhak ettiği Hawaii Cumhuriyeti'ni kurdu. Porto Riko, Guam ve Filipinler, İspanya-Amerika Savaşı'nın ardından aynı yıl İspanya tarafından terk edildi. Amerikan Samoası, İkinci Samoa İç Savaşı'nın sona ermesinden sonra 1900 yılında Amerika Birleşik Devletleri tarafından satın alındı. Amerikan Virjin Adaları 1917'de Danimarka'dan satın alınmıştır. 19\. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarındaki hızlı ekonomik gelişme, birçok önde gelen sanayicinin yükselişini destekledi. Cornelius Vanderbilt, John D. Rockefeller ve Andrew Carnegie gibi iş adamları ülkenin demiryolu, petrol ve çelik endüstrilerinde ilerlemesine öncülük etti. Bankacılık, J. P. Morgan'ın kilit bir rol oynamasıyla ekonominin önemli bir parçası haline geldi. Amerikan ekonomisi şaha kalkarak dünyanın en büyük ekonomisi haline geldi. Bu dramatik değişikliklere toplumsal huzursuzluk ve popülist, sosyalist ve anarşist hareketlerin yükselişi eşlik etti. Bu dönem, nihayetinde, kadınların oy hakkı, alkol yasağı, tüketim mallarının düzenlenmesi ve rekabeti sağlamak ve işçilerin çalışma koşullarına dikkat etmek için daha fazla antitröst önlemler dahil olmak üzere önemli reformların yapıldığı İlerici Dönem'in ortaya çıkmasıyla sona erdi. ===Birinci Dünya Savaşı, Büyük Buhran ve İkinci Dünya Savaşı=== Amerika Birleşik Devletleri, I. Dünya Savaşı'nın 1914'te patlak vermesinden 1917 tarihine değin tarafsızlığını sürdürdü. 1917'de İtilaf Devletleri'nin yanında savaşa katılarak savaşın gidişatının değişmesinde önemli rol oynadı. 1919'da Başkan Woodrow Wilson, Paris Barış Konferansı'nda diplomatik bir rol üstlendi ve ABD'nin Milletler Cemiyeti'ne katılmasını şiddetle savundu. Ancak Senato bunu kabul etmeyi reddetti ve Milletler Cemiyeti'ni kuran Versay Antlaşması'nı onaylamadı. 1920'de kadın hakları hareketi, kadınlara oy hakkı tanıyan bir anayasa değişikliğini kabul etti. 1920'ler ve 1930'lar, kitle iletişimi için radyonun yükselişine ve ilk televizyonun icadına tanık oldu. Kükreyen Yirmilerin refahı, 1929 Wall Street iflası ve Büyük Buhran'ın başlamasıyla sona erdi. Franklin D. Roosevelt, 1932'de başkan seçildikten sonra bu duruma New Deal ile çözüm bulmaya çalıştı. Milyonlarca Afroamerikalının Güney Amerika'dan Büyük Göçü I. Dünya Savaşı'ndan önce başladı ve 1960'lara kadar sürdü; 1930'ların ortalarındaki Dust Bowl ise birçok çiftçi topluluğunu yoksullaştırdı ve yeni bir batı göçü dalgasına neden oldu. İlk başta II. Dünya Savaşı sırasında etkili bir şekilde tarafsızlığını koruyan ABD, Mart 1941'de Lend-Lease programı aracılığıyla Müttefik Devletler'e malzeme sağlamaya başladı. 7 Aralık 1941'de Japonya İmparatorluğu Pearl Harbor'a sürpriz bir saldırı başlattı ve bu olay ABD'nin Mihver Devletleri'ne karşı Müttefik Devletler yanında savaşa katılmasıyla sonuçlandı. Ertesi yıl yaklaşık 120.000 Japon asıllı Amerikan vatandaşı koruma altına alındı. Japonya önce ABD'ye saldırmış olsa da, ABD yine de "önce Avrupa" savunma politikasını izledi. ABD böylece büyük Asya kolonisi Filipinler'i askeri birliklerinin desteksiz kaldığı Japon işgaline ve ilhakına karşı kaybedilen bir mücadele sonucunda terk etti. Savaş sırasında Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Sovyetler Birliği ve Çin ile birlikte savaş sonrası dünyayı planlamak için bir araya gelen "Dört Güçten" biriydi. Ülke yaklaşık 400.000 askeri personelini kaybetse de savaştan nispeten daha az zararla çıktı ve daha da büyük bir ekonomik ve askeri etkiye sahip oldu. Amerika Birleşik Devletleri, yeni uluslararası finans kurumları ve Avrupa'nın savaş sonrası yeniden yapılanması konusunda anlaşmalar imzalanan Bretton Woods ve Yalta konferanslarında öncü bir rol oynadı. Avrupa'daki savaş Müttefiklerin zaferiyle sonuçlandığında, 1945'te San Francisco'da düzenlenen uluslararası bir konferans, savaştan sonra aktif hale gelen Birleşmiş Milletler Antlaşması'nı ortaya koydu. Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya daha sonra tarihin en büyük deniz savaşında, Leyte Körfezi Muharebesi'nde birbirleriyle savaştı. Amerika Birleşik Devletleri ilk nükleer silahları geliştirdi ve Ağustos 1945'te Japonya'nın Hiroşima ve Nagazaki şehirlerinde kullandı; Japonlar 2 Eylül'de teslim oldular ve II. Dünya Savaşı sona erdi. === Soğuk Savaş ve sivil haklar dönemi === II. Dünya Savaşı'ndan sonra, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği, kapitalizm ve komünizm arasındaki ideolojik karşıtlıktan motivasyon alan Soğuk Savaş olarak bilinen dönemde güç, etki ve prestij için rekabet etti. Bir yanda ABD ve NATO müttefikleri, diğer yanda Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı müttefikleri Avrupa'nın askeri işlerini kontrol ettiler. ABD, komünist etkinin genişlemesine yönelik bir sınırlama politikası geliştirdi. ABD ve Sovyetler Birliği vekalet savaşlarına girerken ve güçlü nükleer cephaneler geliştirirken, iki ülke doğrudan askeri çatışmalardan kaçındı. Birleşik Devletler sıklıkla Sovyet destekli olarak gördüğü Üçüncü dünya ülkelerindeki hareketlere karşı çıktı ve zaman zaman sol hükûmetlere karşı rejim değişikliği için doğrudan müdahalede bulundu, bazen de otoriter sağcı rejimleri destekledi. Amerikan birlikleri, 1950-1953 Kore Savaşı'nda komünist Çin ve Kuzey Kore güçleriyle savaştı. Sovyetler Birliği'nin 1957'de ilk yapay uyduyu fırlatması ve 1961'de ilk mürettebatlı uzay uçuşunu başlatması, 1969'da Amerika Birleşik Devletleri'nin Ay'a insan indiren ilk ulus olduğu bir "Uzay Yarışı"nı başlattı. Amerika Birleşik Devletleri giderek artan bir şekilde Vietnam Savaşı'na (1955-1975) dahil oldu ve 1965'te muharebe güçlerini artırdı. ABD, bu sırada kendi topraklarında İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra sürekli bir ekonomik büyüme ve genel olarak ve özellikle orta sınıfta hızlı bir nüfus artışı yaşamıştı. Özellikle 1970'lerde kadınların işgücüne katılımındaki artıştan sonra, 1985'e gelindiğinde, 16 yaş ve üstü kadınların çoğunluğu istihdam edildi. Eyaletler Arası Otoyol Sisteminin inşası, ülkenin altyapısını takip eden on yıllar boyunca dönüştürdü. Milyonlarca insan çiftliklerden ve şehir merkezlerinden büyük banliyö konut projelerine taşındı. 1959'da Alaska ve Hawaii toprakları sırasıyla Birliğe kabul edilen 49. ve 50. eyalet olduğunda Birleşik Devletler resmi olarak Kıtasal ABD'nin ötesine geçti. Büyüyen Sivil Haklar Hareketi, Martin Luther King Jr.'ın önde gelen bir lider ve figüran haline gelmesiyle, ırkçılığa ve ayrımcılığa karşı koymak için şiddetsizliği kullandı. 1968 tarihli Medeni Haklar Yasası ile sonuçlanan mahkeme kararları ve mevzuatın bir kombinasyonu, ırk ayrımcılığına son vermeye çalıştı. Bu arada, Vietnam savaşı karşıtlığı, Siyah Güç hareketi ve cinsel devrim fikirlerini benimseyen karşı kültür hareketi büyüdü. "Yoksulluğa Karşı Savaş"ın başlatılması, gelir testi yapılmış Ek Beslenme Yardımı Programı, Çocuklu Ailelere Yardım ve sırasıyla yaşlılara ve yoksullara sağlık sigortası sağlayan iki program olan Medicare ve Medicaid'in oluşturulması da dahil olmak üzere, hakları ve refah harcamalarını genişletti. 1970'ler ve 1980'lerin başında stagflasyon başladı. ABD, Yom Kippur Savaşı sırasında İsrail'i destekledi; Buna karşılık, ülke OPEC ülkelerinden gelen bir petrol ambargosu ile karşı karşıya kaldı ve bu 1973 Petrol Krizini ateşledi. 1979'da Başkan Jimmy Carter, Mısır ve İsrail arasında bir barış anlaşmasına aracılık ederek, bir Arap ulusunun İsrail'in varlığını ilk kez tanıdığını işaret etti. Başkan Ronald Reagan, başa gelmesinden sonra ekonomik durgunluğa serbest piyasa odaklı reformlarla yanıt verdi. Yumuşama politikasının çöküşünün ardından, "sınırlama"yı terk etti ve Sovyetler Birliği'ne karşı daha agresif bir politika olan "Rollback" stratejisini başlattı. 1980'lerin sonu, Sovyetler Birliği ile ilişkilerde buzların çözülmesine tanık oldu ve SSCB'nin 1991'deki çöküşünün ardından Soğuk Savaş sona erdi. Bu, ABD'nin dünyanın baskın süper gücü olarak rakipsiz kalmasıyla tek kutupluluğu beraberinde getirdi. === Çağdaş tarih === Soğuk Savaş'tan sonra Ortadoğu'daki çatışma 1990'da Irak'ın ABD'nin müttefiki Kuveyt'i işgal ve ilhak etmesiyle bir krizi tetikledi. İstikrarsızlığın yayılmasından korkan Başkan George H. W. Bush, Ağustos ayında Irak'a karşı Körfez Savaşı'nı başlattı ve yönetti; Ocak 1991'e kadar 34 ulustan koalisyon güçleri tarafından yürütülen savaş, Irak güçlerinin Kuveyt'ten çıkarılması ve monarşinin yeniden kurulmasıyla sonuçlandı. İlk başta ABD askeri savunma ağları şeklinde ortaya çıkan İnternet, 1990'larda uluslararası akademik platformlara ve ardından halka yayılarak küresel ekonomiyi, toplumu ve kültürü büyük ölçüde etkiledi. Dot-com balonu, istikrarlı para politikası ve azalan sosyal refah harcamaları nedeniyle 1990'lar modern ABD tarihindeki en uzun ekonomik genişlemeye sahne oldu. 1994'ten başlayarak ABD'nin Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması'nı (NAFTA) imzalamasıyla ABD, Kanada ve Meksika arasındaki ticaretin artması sağlandı. ABD 1995 ve 1999 yıllarında NATO ülkelerinin yardımıyla Bosna Savaşı'na ve Kosova Savaşı'na müdahale etti. 11 Eylül 2001'de El Kaide örgütü mensubu uçak korsanları, New York City'deki Dünya Ticaret Merkezi'ne ve Washington DC yakınlarındaki Pentagon'a yolcu uçaklarıyla çarparak terör saldırısı düzenledi ve yaklaşık 3.000 kişiyi öldürdü. Buna karşılık, Başkan George W. Bush, 2001'den 2021'e kadar Afganistan'da yaklaşık 20 yıllık bir savaşı ve 2003-2011 Irak Savaşı'nı kapsayan Terörizmle Savaş'ı başlattı. 2011'de Pakistan'daki bir askeri operasyon sırasında Usame bin Ladin öldürüldü. Uygun fiyatlı konutları teşvik etmek için tasarlanan hükûmet politikası, kurumsal ve düzenleyici yönetimdeki yaygın başarısızlıkların yanı sıra Federal Rezerv tarafından belirlenen ABD tarihinin en düşük faiz oranları 2006'da ABD'de konut balonuna yol açtı ve bu da ülkenin Büyük Buhran döneminden beri gördüğü en büyük ekonomik kriz olan 2007–2008 finansal krizi ve Büyük Durgunluk'a sebep oldu. Kriz sırasında, Amerikalıların sahip olduğu varlıklar, değerlerinin yaklaşık dörtte birini kaybetti. İlk Afroamerikan kökenli ABD başkanı olan Barack Obama, krizin ortasında 2008 yılında seçildi ve daha sonra krizin olumsuz etkilerini azaltmak ve tekrar etmemesini sağlamak amacıyla 2009 ekonomik teşvikinin Amerikan Kurtarma ve Yeniden Yatırım Yasasını, Dodd-Frank Wall Street Reformunu ve Tüketicinin Korunması Yasasını yürürlüğe koydu. 2010 yılında, Başkan Obama, Amerika Birleşik Devletleri'nde yaklaşık geçen elli yıl içindeki Sağlık hizmetlerine yönelik en kapsamlı reform olan Hasta Koruma ve Uygun Fiyatlı Bakım Yasası'nı hayata geçirme çabalarına öncülük etti. 2016 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Donald Trump 45. başkan seçildi ve bu sonuç Amerikan tarihindeki en büyük siyasi huzursuzluktan biri olarak görüldü. 2020 başkanlık seçimleriyle Demokrat Joe Biden 46. başkan seçildi. 6 Ocak 2021'de, görevi bırakan Başkan Trump'ın destekçileri, başkanlık Seçim Kurulu oy sayısını bozmak için başarısız bir çabayla Birleşik Devletler Kongre Binası'nı bastı. == Coğrafya == Bitişik 48 eyalet ve Columbia Bölgesi 8.080.470 kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Bu alanın 7,663,940 kilometrekarelik bitişik arazidir ve toplam ABD kara alanının %83.65'ini oluşturur. Yaklaşık %15'i Kuzey Amerika'nın kuzeybatısındaki bir eyalet olan Alaska'da, geri kalanı ise Orta Pasifik'te bir eyalet ve takımada olan Hawaii'de ve Porto Riko, Amerikan Samoası, Guam, Kuzey Mariana Adaları ve ABD Virgin Adaları'ndan oluşan beş nüfuslu ancak şirketleşmemiş insular bölgesinde bulunmaktadır. Sadece yüzölçümüyle ölçüldüğünde ABD, Rusya ve Çin'in ardından üçüncü sırada, Kanada'nın ise hemen önünde yer almaktadır. Amerika Birleşik Devletleri, toplam yüzölçümü (kara ve su) bakımından dünyanın üçüncü veya dördüncü en büyük ülkesi olup, Rusya ve Kanada'nın gerisinde ve neredeyse Çin'e eşittir. Sıralama, Çin ve Hindistan tarafından tartışmalı iki bölgenin nasıl sayıldığına ve ABD'nin toplam büyüklüğünün nasıl ölçüldüğüne bağlı olarak değişmektedir. sol|küçükresim|Denali veya McKinley Dağı, Kuzey Amerika'nın en yüksek dağ zirvesi. Atlantik kıyı şeridinin kıyı ovası daha iç kesimlerde yerini yaprak döken ormanlara ve Piedmont'un inişli çıkışlı tepelerine bırakır. Appalachian Dağları doğu sahilini Büyük Göller'den ve Orta Batı'nın otlaklarından ayırır. Dünyanın en uzun dördüncü nehir sistemi olan Mississippi-Missouri Nehri, ülkenin kalbinden kuzey-güney doğrultusunda akmaktadır. Büyük Ovaların düz, verimli çayırları batıya doğru uzanır ve güneydoğuda bir yayla bölgesi ile kesintiye uğrar. Büyük Ovaların batısında yer alan Rocky Dağları, ülke boyunca kuzeyden güneye uzanır ve Colorado'da 4.300 metre üzerinde zirveye ulaşır. Daha batıda kayalık Büyük Havza ve Chihuahua, Sonoran ve Mojave gibi çöller yer almaktadır. Sierra Nevada ve Cascade sıradağları Pasifik kıyısına yakın uzanır ve her iki sıradağ da 4.300 metre daha yüksek rakımlara ulaşır. Bitişik Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en alçak ve en yüksek noktalar Kaliforniya eyaletindedir ve aralarında sadece yaklaşık 135 km vardır. Alaska'nın 6,190.5 m yüksekliğindeki Denali'si ülkenin ve Kuzey Amerika'nın en yüksek zirvesidir. Aktif volkanlar Alaska'nın Alexander ve Aleutian Adaları'nda yaygındır ve Hawaii volkanik adalardan oluşur. Rockies'teki Yellowstone Ulusal Parkı'nın altında yatan süper volkan, kıtanın en büyük volkanik özelliğidir. === İklim === küçükresim|ABD'nin Köppen iklim tipleri Büyüklüğü ve coğrafi çeşitliliği ile Amerika Birleşik Devletleri, çoğu iklim tipini içermektedir. İklim, 100. meridyenin doğusunda kuzeyde nemli karasaldan güneyde nemli subtropikal iklime kadar değişir. 100'üncü meridyenin batısındaki Büyük Ovalar yarı kuraktır. Amerika'nın batısındaki birçok dağlık bölgede alp iklim görülür. Büyük Havza'da kurak, Güneybatı'da çöl, Kaliforniya kıyılarında Akdeniz, Oregon ve Washington kıyılarında ve Güney Alaska'da okyanus iklimi görülür. Alaska'nın çoğu subarktik veya kutupsaldır. Hawaii ve Florida'nın güney ucunun yanı sıra Karayipler ve Pasifik'teki toprakları tropikaldir. Meksika Körfezi'ne kıyısı olan eyaletler kasırgalara yatkındır ve dünyadaki hortumların çoğu ülkede, özellikle de Orta Batı ve Güney'deki Tornado Alley bölgelerinde meydana gelir. Genel olarak, Amerika Birleşik Devletleri dünyadaki diğer tüm ülkelerden daha fazla yüksek etkili aşırı hava olaylarına maruz kalmaktadır. ABD'de aşırı hava koşulları daha sık görülmeye başlanmış ve 1960'lara kıyasla üç kat daha fazla sıcak hava dalgası rapor edilmiştir. Bitişik 48 eyalette kaydedilen en sıcak on yılın sekizi 1998'den bu yana gerçekleşmiştir. Amerika'nın güneybatısında kuraklıklar daha kalıcı ve daha şiddetli hale gelmiştir. === Biyoçeşitlilik ve koruma === alt=A bald eagle|sol|küçükresim|Kel kartal 1782'den beri Amerika Birleşik Devletleri'nin ulusal kuşudur. ABD, çok sayıda endemik tür içeren 17 mega çeşitliliğe sahip ülkeden biridir: Amerika Birleşik Devletleri ve Alaska'da yaklaşık 17.000 damarlı bitki türü bulunur ve Hawaii'de 1.800'den fazla çiçekli bitki türü bulunur, bunların çok azı anakarada görülür. Amerika Birleşik Devletleri 428 memeli, 784 kuş, 311 sürüngen, 295 amfibi ve 91.000 böcek türüne ev sahipliği yapmaktadır. Ulusal Park Hizmeti tarafından yönetilen 63 ulusal park ve federal olarak yönetilen yüzlerce başka park, orman ve vahşi doğa alanı bulunmaktadır. Toplamda hükûmet, çoğunluğu batı eyaletlerinde olmak üzere ülke topraklarının yaklaşık %28'ine sahiptir. Bu arazinin çoğu koruma altındadır, ancak bir kısmı petrol ve gaz sondajı, madencilik, tomrukçuluk veya sığır çiftçiliği için kiralanmıştır ve yaklaşık %0.86'sı askeri amaçlarla kullanılmaktadır. Çevresel konular arasında petrol ve nükleer enerji tartışmaları, hava ve su kirliliğiyle mücadele, vahşi yaşamı korumanın ekonomik maliyetleri, ağaç kesimi ve ormansızlaşma ve iklim değişikliği yer almaktadır.Daynes & Sussman, 2010, pp. 3, 72, 74–76, 78Hays, Samuel P. (2000). A History of Environmental Politics since 1945. En önde gelen çevre ajansı, 1970 yılında başkanlık emriyle kurulan Çevre Koruma Ajansı'dır (EPA). Vahşi doğa fikri, Vahşi Doğa Yasası ile 1964 yılından bu yana kamu arazilerinin yönetimini şekillendirmiştir.Turner, James Morton (2012). The Promise of Wilderness Tehlike Altındaki Türler Yasası (1973), Amerika Birleşik Devletleri Balık ve Yaban Hayatı Servisi tarafından izlenen tehdit ve tehlike altındaki türleri ve yaşam alanlarını korumayı amaçlamaktadır. 2020 yılı itibarıyla ABD, Çevresel Performans Endeksi'nde ülkeler arasında 24. sırada yer almaktadır. Ülke, 2016 yılında iklim değişikliğine ilişkin Paris Anlaşması'na katılmıştır ve başka birçok çevresel taahhüdü bulunmaktadır. Paris Anlaşması'ndan 2020'de çekilmiş ancak 2021'de yeniden katılmıştır. == Yönetim biçimi == Amerika Birleşik Devletleri 50 eyaletten meydana gelen bir federal birliktir. Ulusal hükûmetin merkezi, Washington, DC'dir. Anayasa, ulusal hükûmetin bünyesinin ana hatlarını tespit eder. Yetkileri ile faaliyetlerini belirtir. Kendine has anayasa ve yetkilere sahip olan her eyalet de öteki işlerden sorumludur. Her eyalet; yönetim bakımından şehir, kasaba, nahiye ve köylere ayrılmıştır ve her eyaletin seçimle gelen kendi valisi vardır. == Hükûmet == küçükresim|Beyaz Saray, ABD Başkanı'nın ikametgahı ve işyeri Amerika'da hükûmet, halk hükûmetidir; halk tarafından kurulur. Kongre üyeleri, başkan, eyalet yetkilileri, kasaba ve şehirleri yönetenler halk tarafından seçilir. Hâkimler de, doğrudan halk tarafından seçilir ya da seçilmiş yetkililer tarafından tayin edilir. Kamu görevlileri, görevlerini iyi yapmadıkları ya da kanunları ciddi bir şekilde ihlal ettiklerinde görevden uzaklaştırılabilirler. Anayasa, kişilerin hak ve özgürlüklerini güvence altına almaktadır. Bu hak ve özgürlükler, 1791'de anayasaya eklenen ve İnsan Hakları Beyannamesi adı verilen ilk on değişiklikte belirtilmektedir. küçükresim|Amerikan Birleşik Devletleri Kongre Binası Anayasa, hükûmetin yetkilerini üçe ayırmıştır: Başında başkan olan yürütme, Senato ve Temsilciler Meclisi olmak üzere kongrenin her iki kanadını ihtiva eden yasama ve başta yüksek mahkeme olmak üzere yargı. Anayasa, her birinin yetkisini sınırlamakta ve birinin gereğinden fazla yetki sahibi olmasını engellemektedir. Eyalet hükûmetlerinde de sistem, federal hükûmet sisteminin hemen hemen aynısıdır. Genelde ülke yönetiminde Cumhuriyetçiler üstündür. 1993-2001 yılları arasında Demokratlar hem Temsilciler meclisinde hem de Beyaz Saray'da üstünlük kurdular. 2001 ve 2004 seçimlerinde kazanan Cumhuriyetçiler oldu. 2004 seçimlerinde sonuçlar şöyleydi; Cumhuriyetçiler: 232, Demokratlar: 202, Bağımsız: 1. 2006 seçimlerinde ise çoğunluk Demokratlardaydı; Demokratlar: 232, Cumhuriyetçiler: 202. Temsilciler Meclisi başkanlığına Demokrat Nancy Pelosi seçildi. küçükresim|Ülkenin en yüksek mahkemesinin bulunduğu Yüksek Mahkeme Binası Her eyalette yürütme kuvvetinin başında bir vali vardır. Eyalet hükûmetleri düzeni koruma, çocuk ve gençlerin eğitimi, yol inşaatı gibi işlere bakar. Federal hükûmet; ulusal, uluslararası ve birden fazla eyaleti ilgilendiren meselelerle uğraşır. Vatandaşların günlük hayatını etkileyen kanunlar, şehir ve kasabalardaki polis teşkilatı tarafından uygulanır. FBI olarak bilinen Federal Soruşturma Bürosu; eyalet sınırlarını geçen suçluları, federal kanunlara aykırı hareket edenleri araştırır. === Federal Hükûmet === Amerika Birleşik Devletleri Başkanı, genel seçimle dört yıllık bir süre için seçilir. Seçilen Başkan, sürenin sonunda bir devre daha seçilebilir. Başkanın aday olabilmesi için Amerika'da doğmuş olması, en az 14 yıl Amerika'da ikamet etmiş olması ve yaşının en az otuz beş olması gerekir. Yılda 200.000 dolar üzerinde maaş ve ilaveten masrafları için de 50.000 dolar alır; fakat bunların toplamı üzerinden gelir vergisi öder. Ayrıca seyahat ve misafir ağırlama masrafı olarak vergiye tabi olmayan 100.000 dolar alır. Başkan, kongre tarafından onaylanmış bir kanun tasarısını veto eder ya da bunu imzalamayı reddederse; kongrenin her iki kanadı tarafından üçte iki oyla alınan bir karar bu vetoyu hükümsüz kılar ve tasarı kanunlaşır. Başkan; federal hâkimleri, büyükelçileri, yüzlerce hükûmet yetkilisini tayin eder. Başkanın ölmesi, istifa etmesi ya da kalıcı olarak sakatlanması hâlinde görevi seçime kadar başkan yardımcısı yürütür. Birleşik Amerika Anayasası uyarınca, görev süresi tamamlanmamış bir Başkan, ancak görevi kötüye kullandığı iddiasının yeterli delile dayanılarak, Temsilciler Meclisinde üyelerin üçte iki çoğunluğunun tasdik etmesi ile görevden alınabilir. Bugüne kadar yalnız bir Amerikan Başkanı görevi kötüye kullanmakla suçlanmıştır. O da 1868'de muhakeme edilerek beraat eden Andrew Jackson'dır. Ancak 1974'te başkan Richard Nixon dâhil, yüksek makamda birçok yetkilinin karıştığı seçim kampanyasında kanun dışı para toplama olayı mahkemeye intikal etti. Watergate olarak adlandırılan bu olayda Nixon, mahkemeye çıkmadan istifa etti ve yerine Gerald Ford geçti. Yasama kolu olan Kongre; Senato ve Temsilciler Meclisi'nden meydana gelir. Senatörler 6 yıl, Temsilciler Meclisi üyeleri ise iki yıl için seçilirler. Senatör ve Temsilciler aday olmak istedikleri sürece tekrar seçilebilirler. Elli eyaletin her biri, Kongreye iki senatör gönderir. Senatonun üçte biri, her iki yılda bir seçilir. Senatör seçilmek için adayın otuz yaşını doldurması ve seçilmesinden en az dokuz yıl önce Amerikan vatandaşı olmuş bulunması şarttır. Temsilciler Meclisinin 435 üyesi vardır. Her eyalet, kendi nüfus oranına göre belli sayıda üyeye sahiptir. Eyaletler aşağı yukarı eşit nüfuslu seçim bölgelerine ayrılır ve her bölgenin seçmenleri Kongreye bir temsilci üye seçer. Bir üyenin en az yirmi beş yaşında ve en az yedi yıllık Amerikan vatandaşı olması gerekir. Bir tasarının kanun olabilmesi için hem Senato hem de Temsilciler Meclisi tarafından tasdik edilmesi gerekir. === Siyasi ayrılıklar === 50 eyaletin her biri, egemenliği federal hükûmetle paylaştığı bir coğrafi bölge üzerinde yargı yetkisine sahiptir. Bunlar ilçelere veya ilçe eşdeğerlerine ve daha sonra da belediyelere bölünmüştür. Columbia Bölgesi, Amerika Birleşik Devletleri'nin başkenti olan Washington şehrini içeren federal bir bölgedir.(a)(36) and (a)(38) U.S. Federal Code, Immigration and Nationality Act. Her eyaletin Kongre'deki temsilci ve senatör sayısına eşit miktarda başkanlık seçmeni vardır ve Columbia Bölgesi'nin üç seçmeni vardır. Birleşik Devletler'in bölgelerinde başkanlık seçmeni bulunmadığından, bu bölgelerdeki insanlar başkan için oy kullanamazlar. Vatandaşlık, tüm eyaletlerde, Columbia Bölgesi'nde ve Amerikan Samoası hariç tüm büyük ABD topraklarında doğumla verilir. Amerika Birleşik Devletleri, eyaletlerin egemenliği gibi Amerikan Kızılderili uluslarının sınırlı kabile egemenliğini gözetmektedir. Amerikan Kızılderilileri ABD vatandaşıdır ve kabile toprakları ABD Kongresi ve federal mahkemelerin yargı yetkisine tabidir. Eyaletler gibi kabilelerin de bazı özerklik kısıtlamaları vardır. Savaş yapmaları, kendi dış ilişkilerini yürütmeleri ve bağımsız para basmaları ya da ihraç etmeleri yasaktır. Kızılderili rezervasyonları genellikle bir eyalet içinde yer alır, ancak eyalet sınırlarını aşan 12 rezervasyon vardır. === Dış ilişkiler === Amerika Birleşik Devletleri'nin yerleşik bir dış ilişkiler yapısı vardır ve 2019 yılında dünyanın en büyük ikinci diplomatik teşkilatına sahip olmuştur. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin daimi üyesidir ve Birleşmiş Milletler Genel Merkezi'ne ev sahipliği yapmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri aynı zamanda G7, G20, ve OECD hükûmetler arası örgütlerinin de bir üyesidir. Neredeyse tüm ülkelerin büyükelçilikleri ve birçoğunun da ülkede konsoloslukları (resmi temsilcileri) bulunmaktadır. Aynı şekilde, İran, Kuzey Kore, ve Bhutan dışında neredeyse tüm ülkelerin ABD ile resmi diplomatik misyonları bulunmaktadır. Tayvan'ın ABD ile resmi diplomatik ilişkileri olmamasına rağmen, gayri resmi de olsa yakın ilişkiler sürdürmektedir. Amerika Birleşik Devletleri ayrıca Tayvan'a düzenli olarak askeri teçhizat tedarik etmektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nin Birleşik Krallık ile "Özel İlişkisi" ve Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Filipinler, Japonya, Güney Kore, İsrail, ve bazı Avrupa Birliği ülkeleriyle (Fransa, İtalya, Almanya, İspanya ve Polonya) güçlü bağları bulunmaktadır. ABD, askeri ve ulusal güvenlik konularında NATO müttefikleriyle ve Amerikan Devletleri Örgütü ve ABD-Meksika-Kanada Serbest Ticaret Anlaşması aracılığıyla Amerika kıtasındaki ülkelerle yakın işbirliği içindedir. Güney Amerika'da Kolombiya geleneksel olarak ABD'nin en yakın müttefiki olarak kabul edilir. ABD, Serbest Ortaklık Anlaşması aracılığıyla Mikronezya, Marshall Adaları ve Palau için tam uluslararası savunma yetkisi ve sorumluluğu kullanmaktadır. Rusya'nın 2014 yılında Kırım'ı ilhak etmesi ve 2022 yılında Ukrayna'yı işgale başlamasından bu yana ABD, Ukrayna'nın kilit bir müttefiki haline gelmiş ve bu süreçte Rusya ile ilişkileri önemli ölçüde bozulmuştur. ABD'nin de Çin ile ilişkileri bozulmuş ve Tayvan ile yakınlaşmıştır. === Askeri === küçükresim|Washington, D.C. yakınlarındaki Pentagon, ABD Savunma Bakanlığı'na ev sahipliği yapmaktadır. ABD başkanı, Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır ve ordunun liderlerini, savunma bakanını ve Genelkurmay Başkanlarını atar. Merkezi Washington, DC yakınlarındaki Pentagon'da bulunan Savunma Bakanlığı, Ordu, Deniz Piyadeleri, Deniz Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri ve Uzay Kuvvetleri'nden oluşan altı hizmet kolundan beşini yönetiyor. Sahil Güvenlik, barış zamanında İç Güvenlik Bakanlığı tarafından yönetilir ve savaş sırasında Deniz Kuvvetleri Departmanına devredilebilir. Amerika Birleşik Devletleri 2019'da ordusuna 649 milyar dolar harcadı, bu da küresel askeri harcamaların %36'sını oluşturuyor. GSYİH'nin %4,7'si ile bu oran, Suudi Arabistan'dan sonra tüm ülkeler arasında ikinci en yüksek orandı. Ayrıca dünyanın nükleer silahlarının %40'ından fazlasına sahiptir, bu sayıda Rusya'dan sonra ikinci en büyük nükleer silah sayısı anlamına gelmektedir. 2019'da ABD Silahlı Kuvvetlerinin altı şubesinin tamamı 1,4 milyon personelin aktif görevde olduğunu bildirdi. Yedekler ve Ulusal Muhafızlar toplam asker sayısını 2,3 milyona çıkardı. Savunma Bakanlığı da müteahhitler hariç yaklaşık 700.000 sivil istihdam etti. Amerika Birleşik Devletleri'nde askerlik hizmeti isteğe bağlıdır, ancak savaş zamanında Seçici Hizmet Sistemi aracılığıyla zorunlu askerlik yapılabilir. Amerika Birleşik Devletleri, Çin Halk Kurtuluş Ordusu ve Hindistan Silahlı Kuvvetleri'nden sonra dünyanın en büyük üçüncü birleşik silahlı kuvvetlerine sahiptir. Bugün, Amerikan kuvvetleri, Hava Kuvvetlerinin geniş nakliye uçakları filosu, Donanmanın 11 aktif uçak gemisi ve Deniz Kuvvetleri ile denizde Deniz seferi birimleri ve Hava Kuvvetleri nakliye uçakları tarafından konuşlandırılan Ordunun XVIII Hava İndirme Kolordusu ve 75. Korucu Alayı tarafından hızla konuşlandırılabilir. Hava Kuvvetleri, stratejik bombardıman filosu aracılığıyla dünyanın dört bir yanındaki hedefleri vurabilir, Amerika Birleşik Devletleri genelinde hava savunmasını korur ve Ordu ve Deniz Piyadeleri kara kuvvetlerine yakın hava desteği sağlar. Uzay Gücü, Küresel Konumlandırma Sistemini işletir, tüm uzay fırlatmaları için Doğu ve Batı Menzillerini işletir ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Uzay Gözetleme ve Füze Uyarı ağlarını işletir. Ordu, yurtdışında yaklaşık 800 üs ve tesis işletiyor ve 25 yabancı ülkede 100'den fazla aktif görevli personel konuşlandırıyor. === Kolluk kuvvetleri ve suç === alt=Chart depicting a steep increase in the number of incarcerated Americans from the 1980s to the 2000s|küçükresim|Yıllara göre Amerika Birleşik Devletleri'nde toplam hapsedilme istatistikleri (1920-2014) Amerika Birleşik Devletleri'nde yerelden federal düzeye kadar yaklaşık 18.000 polis teşkilatı bulunmaktadır.There are 17,985 U.S. police agencies in the United States which include city police departments, county sheriff's offices, state police/highway patrol and federal law enforcement agencies , Politifact, Charles Ramsey, July 10, 2016. Retrieved November 10, 2021. Amerika Birleşik Devletleri'nde yasalar çoğunlukla yerel polis departmanları ve şerif ofisleri tarafından uygulanmaktadır. Eyalet polisi daha geniş kapsamlı hizmetler sunar ve Federal Soruşturma Bürosu (FBI) ve ABD Marshals Service gibi federal kurumların sivil hakları, ulusal güvenliği korumak ve ABD federal mahkemelerinin kararlarını ve federal yasaları uygulamak gibi özel görevleri vardır. Eyalet mahkemeleri çoğu hukuk ve ceza davasını yürütürken, federal mahkemeler belirlenmiş suçlara ve eyalet ceza mahkemelerinden gelen temyiz başvurularına bakar. 2020 itibarıyla, Amerika Birleşik Devletleri'nde kasıtlı cinayet oranı her 100.000 kişide 7'dir. Dünya Sağlık Örgütü Ölüm Veritabanı'nın 2010 yılına ait kesitsel bir analizi, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki cinayet oranlarının "diğer yüksek gelirli ülkelere kıyasla 7,0 kat daha yüksek olduğunu ve bunun 25,2 kat daha yüksek olan silahla işlenen cinayet oranından kaynaklandığını" göstermiştir. Amerika Birleşik Devletleri dünyada belgelenmiş en yüksek hapsetme oranına ve en büyük cezaevi nüfusuna sahiptir.Haymes et al., 2014, p. 389 2019 yılında, bir yıldan fazla hapis cezasına çarptırılanlar için toplam cezaevi nüfusu 1.430.800'dür; bu da 100.000 kişi başına 419'luk bir orana karşılık gelmektedir ve 1995'ten bu yana en düşük seviyededir. Prison Policy Initiative'in 2,3 milyon tahmini gibi bazı tahminler bu sayının daha yüksek olduğunu göstermektedir. Çeşitli eyaletler, hükûmet politikaları ve tabandan gelen girişimler yoluyla cezaevi nüfuslarını azaltmaya çalışmıştır. Çoğu ülke idam cezasını kaldırmış olsa da, Amerika Birleşik Devletleri'nde bazı federal ve askeri suçlar için ve 50 eyaletten 27'sinde ve bir bölgede yaptırım uygulanmaktadır. Bu eyaletlerin birçoğunda cezanın uygulanmasına ilişkin, her biri eyalet valisi tarafından konulan moratoryumlar bulunmaktadır. 1977'den bu yana 1.500'den fazla infaz gerçekleştirilmiş olup, ABD Çin, İran, Suudi Arabistan, Irak ve Mısır'ın ardından dünyada en fazla infazın gerçekleştirildiği altıncı ülke olmuştur. Ancak, yakın zamanda cezayı kaldıran birkaç eyaletle birlikte bu sayı ulusal çapta düşüş eğilimine girmiştir.DPIC adds Eleven cases to the Innocence List bringing national death-row exonerations to 185 , Death Penalty Information Center, Robert Durham, February 18, 2021. Retrieved November 9, 2021. == Ekonomi == Uluslararası Para Fonu'na göre, 22,7 trilyon dolarlık ABD gayri safi yurtiçi hasılası (GSYH), piyasa döviz kurları üzerinden gayri safi dünya hasılasının %24'ünü ve satın alma gücü paritesi (PPP) üzerinden gayri safi dünya hasılasının %16'sından fazlasını oluşturmaktadır. 1983'ten 2008'e kadar ABD'nin reel bileşik yıllık GSYİH büyümesi %3,3 olurken, G7'nin geri kalanının ağırlıklı ortalaması %2,3 olmuştur. Ülke, kişi başına düşen nominal GSYH'de dünyada beşinci, kişi başına düşen GSYH ise yedinci sırada yer almaktadır. Ülke, en az 1900 yılından bu yana dünyanın en büyük ekonomisi konumundadır. Amerika Birleşik Devletleri, özellikle yapay zeka, bilgisayar, ilaç, tıbbi, havacılık ve askeri teçhizat alanlarında teknolojik açıdan en güçlü ve yenilikçi ülkedir. Ülke ekonomisi, bol doğal kaynaklar, gelişmiş bir altyapı ve yüksek verimlilikle beslenmektedir.Wright, Gavin, and Jesse Czelusta, "Resource-Based Growth Past and Present", in Natural Resources: Neither Curse Nor Destiny, ed. Daniel Lederman and William Maloney (World Bank, 2007), p. 185. . Kaynaklar tahminlerinde farklılık gösterse de, 2019'da 44,98 trilyon ABD doları ile en yüksek ikinci toplam doğal kaynak değerine sahiptir. Amerikalılar, OECD üyesi ülkeler arasında en yüksek ortalama hane halkı ve çalışan gelirine sahiptir. 2010 yılında dördüncü en yüksek medyan gelirine sahipken, 2013 yılında altıncı en yüksek medyan hane gelirine sahip olmuşlardır. ABD doları uluslararası işlemlerde en çok kullanılan para birimidir ve ekonomisi, ordusu, petrodolar sistemi ve buna bağlı eurodolar ve büyük ABD hazine tahvilleri piyasası tarafından desteklenen dünyanın en önde gelen rezerv para birimidir. Birçok ülke bunu resmi para birimi olarak kullanmaktadır ve diğerlerinde fiili para birimidir.Benjamin J. Cohen, The Future of Money, Princeton University Press, 2006, ; cf. "the dollar is the de facto currency in Cambodia", Charles Agar, Frommer's Vietnam, 2006, , p. 17 New York Menkul Kıymetler Borsası ve Nasdaq, piyasa değeri ve ticaret hacmi açısından dünyanın en büyük borsalarıdır.Table A – Market Capitalization of the World's Top Stock Exchanges (As at end of June 2012) . Securities and Exchange Commission (China). ABD'nin en büyük ticaret ortakları Çin, Avrupa Birliği, Kanada, Meksika, Hindistan, Japonya, Güney Kore, Birleşik Krallık ve Tayvan'dır. ABD dünyanın en büyük ithalatçısı ve ikinci en büyük ihracatçısıdır. USMCA da dâhil olmak üzere birçok ülke ile serbest ticaret anlaşması vardır. ABD, 2019 Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu'nda Singapur'un ardından ikinci sırada yer verildi. Dünyanın en büyük 500 şirketinden 121'inin merkezi ABD'de bulunmaktadır. Number of companies data taken from the "Country" filter. Ekonomisi post-endüstriyel bir gelişme düzeyine ulaşmış olsa da, Amerika Birleşik Devletleri endüstriyel bir güç olmaya devam etmektedir. Daha küçük bir refah devletine sahiptir ve diğer yüksek gelirli ülkelerin çoğundan daha az geliri devlet eliyle yeniden dağıtmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri 2017 yılında 156 ülke arasında gelir eşitsizliğinde 41. sırada yer alırken, gelişmiş ülkelerin geri kalanına kıyasla en yüksek gelir eşitsizliğine sahip ülke olmuştur. === Bilim ve teknoloji === Amerika Birleşik Devletleri 19. yüzyılın sonlarından beri teknolojik yeniliklerde ve 20. yüzyılın ortalarından beri bilimsel araştırmalarda lider olmuştur. Değiştirilebilir parçalar üretme yöntemleri, 19. yüzyılın ilk yarısında ABD Savaş Departmanının Federal Silah fabrikaları tarafından geliştirildi. Bu teknoloji, makine takım endüstrisinin kurulmasıyla birlikte, 19. yüzyılın sonlarında ABD'nin büyük ölçekli dikiş makineleri, bisikletler ve diğer öğelerin imalatına sahip olmasını sağladı ve Amerikan üretim sistemi olarak tanındı. 20. yüzyılın başlarında fabrika elektrifikasyon ve montaj hattı ve diğer emek tasarrufu sağlayan tekniklerin ortaya çıkışı seri üretim sistemini yarattı. 21\. yüzyılda, Amerika Birleşik Devletlerinde araştırma ve geliştirme finansmanının yaklaşık üçte ikisi özel sektörden gelir. Amerika Birleşik Devletleri, bilimsel araştırma makalelerinde ve etki faktörü konusunda dünyaya öncülük eder. 1876'da Alexander Graham Bell ilk ABD telefon patentini aldı. Thomas Edison'un araştırma laboratuvarı, türünün ilk örneği olan fonografı, ilk uzun ömürlü ampulü ve ilk uygulanabilir film kamerasını geliştirdi. Sonuncusu, dünya çapında eğlence endüstrisi ortaya çıkmasına neden oldu. 20. yüzyılın başlarında, Ransom E. Olds ve Henry Ford otomobil şirketleri montaj hattını popüler yaptılar. Wright kardeşler, 1903'te ilk sürekli ve kontrollü havadan ağır güçle çalışan uçuşu yaptılar. 1920'lerde ve 30'larda faşizm ve Nazizm'in yükselişi, Albert Einstein, Enrico Fermi ve John von Neumann dahil olmak üzere birçok Avrupalı bilim insanının Birleşik Devletlere göç etmesine yol açtı. II. Dünya Savaşı sırasında Manhattan Projesi nükleer silahlar geliştirerek Atom Çağı'nı başlatırken, Uzay Yarışı roketçilikte, malzeme bilimi ve havacılık'ta hızlı ilerlemeler sağladı. 1950'lerde neredeyse tüm modern elektronikte önemli bir aktif bileşen olan transistör'ün icadı, birçok teknolojik gelişmeye ve ABD teknoloji endüstrisinde önemli bir genişlemeye yol açtı. Bu da, Kaliforniya'daki Silikon Vadisi gibi ülke çapında birçok yeni teknoloji şirketinin ve bölgesinin kurulmasına yol açtı. Advanced Micro Devices (AMD) ve Intel gibi Amerikan mikroişlemci şirketlerinin yanı sıra Adobe Systems, Apple Inc., IBM, Microsoft ve Sun Microsystems gibi hem bilgisayar yazılım hem de donanımı şirketlerince sağlanan ilerlemeler kişisel bilgisayarı yarattı ve popüler yaptı. ARPANET, 1960'larda Savunma Bakanlığı gereksinimlerini karşılamak için geliştirildi ve İnternet'e evrilen gelişen ağlar serisi'nin ilki oldu. Amerika Birleşik Devletleri, 2022'de Küresel Buluş Endeksi'nde İsviçre’den sonra ikinci sırada yer aldı. === Gelir, zenginlik ve yoksulluk === Dünya nüfusu'nun %4,24'ünü oluşturan Amerikalılar topluca dünyanın toplam servetinin %29,4'üne sahiptir ve bu, ülkeler arası en büyük yüzdedir. Ayrıca 2020 itibarıyla 724 milyarder ve 10,5 milyon milyonerle dünyadaki milyoner'lerle ABD ayrıca milyarder sayısında ilk sıradadır. 2019-2021 küresel SARS-CoV-2 pandemisi ​​öncesinde, Credit Suisse, yaklaşık 18.6 milyon ABD vatandaşını 1 milyon doları aşan net değere sahip olarak listeledi. Küresel Gıda Güvenliği Endeksi, Mart 2013'te gıda satın alınabilirliği ve genel gıda güvenliği açısından ABD'yi bir numarada sıraladı. Amerikalılar ortalama konut ve kişi başına olarak AB sakinlerden iki katından çok yaşam alanları vardır. 2017 yılı için Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, Amerika Birleşik Devletleri'ni İnsani Gelişme Endeksi (HDI) ne ve eşitsizlik-ayarlı HDI (IHDI) 'ye göre 189 ülke arasında 13. sırada yer aldı. ABD'de zenginlik, gelir ve vergiler gibi yüksek oranda yoğunlaşmıştır; yetişkin nüfusun en zengin %10'u ülkenin hane halkı servetinin %72'sine sahipken, alt yarısı sadece %2'sine sahiptir. Federal Rezerv'e göre, en tepedeki %1, 2016'da ülke servetinin %38,6'sını kontrol ediyordu. 2017'de Forbes, yalnızca üç kişinin (Jeff Bezos, Warren Buffett ve Bill Gates) nüfusun alt yarısından daha fazla paraya sahip olduğunu buldu. OECD tarafından 2018 yılında yapılan bir araştırmaya göre, Birleşik Devletler, büyük ölçüde zayıf toplu pazarlık sistemi ve risk altındaki işçiler için hükûmet desteğinin olmaması nedeniyle, neredeyse diğer tüm gelişmiş ülkelerden daha fazla az gelirli işçi yüzdesine sahiptir. Gelir elde edenlerin en üstteki yüzde biri olan üst sınıf, gelirin devlet transferleri hariç piyasa geliri olarak tanımlandığı 2009'dan 2015'e kadar elde edilen gelirlerin yüzde 52'sini oluşturdu. Yıllarca süren durgunluğun ardından, medyan hane geliri, iki yıl üst üste rekor büyümenin ardından 2016'da rekor seviyeye ulaştı. Ancak gelir eşitsizliği rekor seviyelerde kalmaya devam etmekte ve gelir kazananların beşte biri toplam gelirin yarısından fazlasını eve götürmektedir. En tepedeki yüzde birin aldığı 1976'da yüzde dokuz iken 2011'de yüzde 20'ye iki katına çıkan toplam yıllık gelir payındaki artış, gelir eşitsizliğini önemli ölçüde etkiledi ve Amerika Birleşik Devletleri'ni OECD üyeleri arasında en geniş gelir dağılımlarından birisi yaptı. Gelir eşitsizliğinin kapsamı ve önemi tartışma konusudur. Ocak 2019'da yaklaşık 567.715 korunaklı ve korumasız ABD'deki evsiz kişi vardı ve neredeyse bunların üçte ikisi acil durum barınağı ya da geçici konut programında kalıyordu. 2007 seviyelerine göre yaklaşık %35 daha fazla olarak 2011'de 16.7 milyon çocuk gıda güvenliği olmayan hanelerde yaşıyordu, ancak yıl boyunca gıda alımı ya da yeme alışkanlıkları bozulmuş ve çoğu vaka kronik olmayan yalnızca 845.000 Amerikalı çocukta (%1.1) düşüş yaşandı. 2018 Haziran itibarıyla 40 milyon kişi, yani ABD nüfusunun kabaca %12.7'si, 13.3 milyon çocuk da dahil olmak üzere yoksulluk içinde yaşıyordu. Yoksulların 18.5 milyonu derin yoksulluk içinde yaşıyordu (aile geliri yoksulluk eşiğinin yarısının altında) ve beş milyondan fazlası ise "Üçüncü Dünya' koşullarında" yaşıyordu. 2017'de, yoksulluk oranlarına göre en düşük ve en yüksek olan ABD eyaletleri ya da bölgeleri sırasıyla New Hampshire (%7,6) ve Amerikan Samoası (%65) idi. COVID-19 pandemisi'nin neden olduğu ekonomik etki ve kitlesel işsizlik, Aspen Enstitüsü tarafından yapılan ve 2020'nin sonuna kadar 30 ila 40 milyon insanın tahliye riski altında olduğunu gösteren analizle kitlesel tahliye krizi korkularını artırdı. === Ulaşım === alt=Map of the Interstate Highway System crisscrossing the U.S.|küçükresim|Birleşik Devletler'de 75.440 km boyunca uzanan Eyaletlerarası Karayolu Sistemi Amerika Birleşik Devletleri'nin neredeyse tamamı standart hat olan demiryolu ağı dünyanın en uzun demiryolu ağıdır ve 293.564 km'yi aşmaktadır. Amtrak tarafından dört eyalet dışında tüm eyaletlere sağlanan şehirlerarası yolcu hizmeti ile çoğunlukla yük taşır. Ülkenin iç su yolları dünyanın en uzun beşinci su yoludur ve toplam 41.009 km'dir. Kişisel ulaşıma, 6,4 milyon kilometre uzunluğundaki kamuya açık yol ağında faaliyet gösteren otomobiller hakimdir. Amerika Birleşik Devletleri dünyanın en büyük ikinci otomobil pazarına sahiptir ve 1.000 Amerikalı başına düşen 816,4 araçla (2014) dünyada kişi başına düşen en yüksek araç sahipliğine sahiptir. 2017 yılında, iki tekerlekli olmayan 255 milyon motorlu araç veya 1.000 kişi başına yaklaşık 910 araç düşmekteydi. Sivil havayolu sektörü tamamen özel sektöre aittir ve 1978'den bu yana büyük ölçüde serbestleştirilmiştir; büyük havalimanlarının çoğu ise kamuya aittir. Taşınan yolcu sayısına göre dünyanın en büyük üç havayolu şirketi ABD merkezli olup, American Airlines 2013 yılında US Airways tarafından satın alındıktan sonra bir numara olmuştur. Dünyanın en yoğun 50 yolcu havalimanından 16'sı Amerika Birleşik Devletleri'ndedir ve bunların arasında en yoğun olanı Hartsfield-Jackson Atlanta Uluslararası Havalimanı'dır. En işlek elli konteyner limanından dördü Amerika Birleşik Devletleri'nde yer almaktadır ve bunların en işlek olanı Los Angeles Limanı'dır. === Turizm === Amerika Birleşik Devletleri, Birleşmiş Milletler Turizm Örgütünün verilerine göre 2019 yılında Dünya'nın en çok ziyaret edilen 3. ülkesi olmuştur. == Demografi == === Nüfus === Irk/Etnik (2010 nüfus verilerine göre) Irka göre: Beyaz 72,4% Afroamerikan 12,6% Asyalı 4,8% Kızılderililer ve Alaska yerlileri 0,9% Hawaii yerlileri ve Pasifik adalılar 0,2% Diğerleri 6,2% Melez (iki ya da daha fazla) 2,9% Etniğe göre: Hispanik/Latin (herhangi bir ırk) 16,3% Hispanik/Latin olmayan (herhangi bir ırk) 83,7% Amerika Birleşik Devletleri Nüfus Sayım Bürosu yaklaşık 11,2 milyon yasadışı göçmen de dâhil ülkenin nüfusunu 328.200.000 olarak tahmin eder. 1900'lerde yaklaşık 76 milyon olan ABD nüfusu 20. yüzyılda neredeyse dört katına çıktı. Çin ve Hindistan'dan sonra dünyanın en kalabalık üçüncü ülkesi olan ABD, büyük nüfus artışı beklenen ülkeler arasında büyük ve sanayileşmiş tek ülkedir. ABD'de 1000'de 13 olan doğum hızı, %35 olan dünya ortalamasının altındadır. Nüfus artışı hızı pozitif %0,9, birçok gelişmiş ülkeye göre daha yüksektir. 2012 mali yılı içinde, bir milyondan fazla göçmene (çoğu aile birleşimi ile gelen) yasal ikamet hakkı verildi."U.S. Legal Permanent Residents: 2012" . Office of Immigration Statistics Annual Flow Report. Meksika, 1965 Göç Yasasından beri yeni ikamet edenlerin önde gelen kaynağıdır. Çin, Hindistan ve Filipinler her sene gönderenler arasında ilk dörttedir. Dokuz milyon Amerikalı homoseksüel, biseksüel ya da transseksüeldir, bu nüfusun en az yüzde dördüne eşittir. 2010 yılında yapılan bir araştırmada erkeklerin yüzde yedisi ve kadınların yüzde sekizi kendini gey, lezbiyen ya da biseksüel olarak tanımlamıştır.National Survey of Sexual Health and Behavior . Retrieved January 6, 2013. === Göçler === küçükresim|400px|County'lere göre en büyük soy grupları, 2000 ABD bir göçmen ülkesidir. Göçmenler tarafından kurulmuş ve geliştirilmiştir. Hâlâ dünyanın en çok göç alan ülkelerinden birisidir. Amerika Birleşik Devletleri'nin 4 Temmuz 1776'daki bağımsızlığından hemen önce nüfus yaklaşık 2,5 milyon kadardı (%95 Beyaz Avrupalı, %5 Siyahi Afrikalı). Bu beyaz nüfusta en büyük pay Almanların ve İskandinav ülkelerinindir (İsveç, Norveç, Danimarka). Bu uluslar ilk 3 grubu oluşturmaktaydı (dinî olarak %98 Protestan, %2 Katolik). 1620-1770 yılları arasında bu ilk gelenler karşılıklı evlilikler ve din birliği sayesinde bugün Beyaz Amerikalı denilen (WASP: White, Anglo-Saxon, Protestant yani Beyaz, Anglosakson, Protestan), Amerikan ulusunun politikada ve iş dünyasında hâkim konumda olan ana çekirdeğini oluşturdular. 1961-1963 yılları arasında başkanlık yapan Katolik John F. Kennedy ve 2009-2017 yılları arasında başkanlık yapan Afroamerikalı Barack Obama hariç bütün ABD başkanları bu gruba dâhildir. Günümüz ABD'sinde yaşayan siyahilerin (Afroamerikalılar) çoğu Amerika'ya getirilen kölelerin soyundan gelmektedir. 1870-1920 yılları arası 2. göç dalgasının oluştuğu yıllardır. Bu yıllarda yukarıda adı geçen devletlerden göçler devam etmektedir; fakat yoğunluk Katolik ve Ortodoks Avrupalılara (İtalyanlar, Yunanlar, Gürcüler, Ermeniler, Ruslar, Lehler, Avusturya-Macaristan, Sırplar) ve İrlandalılara kaymıştır. 1880 yılında nüfus 60 milyona yaklaşmıştır (1950'de %86 Beyaz Avrupalı, %9 Siyahi Afrikalı, %3 Hispanik (Latin Amerikalı); dinî olarak ise %74 Protestan, %20 Katolik, %3 Musevi, %2 Ortodoks ve %1 Budist). ABD'nin nüfusu 1935'te 100 milyona, 1970'te 200 milyona, 2005'te ise 300 milyona ulaşmıştır. 3\. göç dalgası 1970'lerin sonunda başlamıştır ve hâlen sürmektedir. Bu göç dalgası daha çok çeşitlilik göstermektedir. Asya'dan, Ortadoğu'dan, eski komünist ülkelerden, Latin ülkelerinden -özellikle Meksika ve Karayipler'den- gelen yoğun Hispanik-Latin Amerikalı göçüdür (yılda yaklaşık 800.000 ila 1,5 milyon arası). 2006 sayımına göre nüfusu 1 milyon ya da üzerinde olan 32 tane grup vardır. 2010 sayımına göre nüfusun çoğunluğu (%63,7) beyaz ve Avrupalı, %16,4'ü Hispanik-Latin Amerikalıdır. Nüfusun %12,2'si Siyahi Afrikalı, %4,7'si Asya kökenli, %0,7'si Amerikan yerlisi, %0,2'si Pasifik adaları yerlisi, %1,9'u melez ve %0,2'si diğer ırklardandır. === Diller === Diller (2007) İngilizce 223 milyon İspanyolca 34,5 milyon Çince 2,5 milyon Fransızca 2,0 milyon Tagalogca 1,5 milyon Vietnamca 1,2 milyon Almanca 1,1 milyon Amerika Birleşik Devletleri'nin federal düzeyde resmî dili yoktur. Ancak ülkede en çok kullanılan dil İngilizcedir (Amerikan İngilizcesi). 2010 yılında 5 yaşın üzerinde olan, yaklaşık olarak 230 milyon kişi diğer bir deyişle nüfusun %80'i evlerinde sadece İngilizce konuşmaktadır, bunu %12 ile İspanyolca takip etmektedir. En az 28 eyalette bazı Amerikalılar İngilizcenin resmi dil olmasını savunmaktadırlar.Wikipedia, İngilizce Amerika Birleşik Devletleri sayfası Hawaii'de eyalet anayasasına göre Hawaii dili ve İngilizce ortak resmi dillerdir. İspanyolcanın kullanımı ise Meksika ve Küba'dan gelen göçmenler nedeniyle son yıllarda belli kollarda arttı. Louisiana eyaletinde ise Fransızca kullanılır; çünkü Fransız sömürgeleri burada kurulmuştur. === Din === Amerika Birleşik Devletleri'nin laikliği orijinal bir devlet ve din ayrılığı ortaya çıkarmıştır. İkisi de bağımsızdır. Bu, başkan ve Kongre üyelerinin göreve başlarken dinî yemin etmelerini engellemediği gibi, anayasada "Kongre üyeleri hiçbir dinî kurum lehine kanun yapamazlar" hükmü bulunur. Amerika Birleşik Devletleri laik bir ülkedir ancak Fransız laikliğinden farklı bir dini yapısı vardır. Din ve devlet iki ayrı saygın yapıdır. Resmî işlerde İncil üzerine yemin etmek, "Tanrı Amerika'yı korusun" duası Amerika Birleşik Devletleri'nde dine veya devlete ilişkin bir zaaf oluşturmaz, iki alan birbirine müdahale etmez. John Kennedy 1960'ta başkan adayıyken Houston, Teksas'ta yaptığı bir konuşmada "Ben Katolik bir başkan adayı değilim. Kamu işlerinde kilisem adına konuşmam, kilise de benim adıma konuşmaz." demiştir. Amerika Birleşik Devletleri'nde yüzdesel olarak; %65 Hristiyan (%40 Protestan, %20 Katolik, %5 Diğer), %30 Dinsiz, %2 Yahudi, %1 Müslüman, %1 Budist ve %1 Diğer dinlerden insan yaşamaktadır. * Katolik mezhebi eğer her Protestan mezhebi ayrı olarak sayılırsa ABD'deki en büyük mezheptir. Ancak bütün Protestan mezhepler topluca göz önüne alınırsa Katolikler'den daha fazladırlar. * Ülkenin %20'si Katolik Kilisesi üyedir. * Baptistler Arkansas, Oklahoma, Missouri, Louisiana, Kentucky, Tennessee, Alabama, Virginia, Kuzey ve Güney Karolina'da çoğunluktadır. * Kuzey ve Güney Dakota'da Lutheryanlar Idaho ve Utah'da Mormonlar çoğunluktur. * Diğer bütün eyaletlerde çoğunluk Katolikler'den oluşur. Büyüklük olarak Katolikler, Baptistler, Bağımsız Protestanlar, Metodistler (Wesleyanlar), Pentikostallar, Lutheryanlar, Presbiteryenler/Kalvinistler (Reformistler), Mormonlar, Stone- Champell restorasyoncuları, Episkopallar/Anglikanlar, Kongregasyoncular/Kalvinistler (Reformistler), Hem evanjelik hem Metodistler, Adventistler, Quakerler, Anabaptistler, Yehova'nın Şahitleri ve Ortodokslar şeklindedir. ===Şehirleşme=== Amerikalıların yaklaşık %82'si, banliyöler dahil, şehirleşmiş bölgelerde yaşar. Bu kişilerin de yaklaşık yarısı, nüfusu 50.000'in üzerinde olan şehirlerde yaşar. 2008 yılında; 273 ABD şehrinin nüfusu, 100.000’in üzerindeydi. Dokuz şehrin nüfusu bir milyonu ve dört şehrin (New York, Los Angeles, Chicago ve Houston) nüfusu da iki milyonu geçiyordu. Özellikle ABD’nin güneyi ve batısındaki pek çok büyük şehrin nüfusu hızla artmaktadır. === Düşünce ve sanat yaşamı === == Kolej ve üniversiteler == Amerika Birleşik Devletleri'nde yükseköğretim 18 yaşında başlar. Ancak yükseköğretimin oraya özgü bir özelliği vardır ki, Avrupa'da rastlanmaz: Üniversitede belli bir alanda uzmanlık öğrenimine başlamadan önce bir kolej aşamasına geçilir. Koleji bitirenlere graduates yani diplomalı olarak bakılır ve -graduate school- da çalışmalarını sürdürürler. Bir Amerikan üniversitesi, genel olarak, bir kolej ile birlikte graduate school'dan oluşur. Kolej ve üniversitelerin çoğu özeldir ve çeşitli kaynaklardan gelen malî kaynaklarla yaşarlar. Eski öğrencilerin bağışları, sanayi ve ticarette ün yapmış (Ford, Rockefeller, Carnegie vb.) büyük sermaye sahiplerinin kurduğu fonlarla, asıl okuyacak öğrencilerin ödedikleri paralar, bu kaynakların başında gelir. Aslında belli bir refah düzeyine gelmiş ailelerin çocuklarını ayrıcalıklı duruma getiren bu sistemin zararları, devlet üniversiteleri yoluyla giderilmek istenir. == Kültür ve toplum == Amerika Birleşik Devletleri, birçok farklı kültüre, çeşitli etnik gruplara, geleneklere ve değerlere ev sahipliği yapmaktadır. Amerikan Yerlileri, Hawaii Yerlileri ve Alaska Yerlileri dışında neredeyse bütün Amerikan vatandaşları ya da vatandaşların ataları son beş yüz yıllık süreç içerisinde Amerika'ya göç etmiş ya da köle olarak gelmiştir. Ana akım Amerikan Kültürü, esasen Avrupa'dan gelen göçmenlerin gelenekleri ve bunun yanı sıra Afrika'dan köle olarak gelenlerin getirdikleri gelenekler gibi birçok kaynak sonucu oluşmuş bir Batı kültürüdür. Asya'dan ve özellikle Latin Amerika'dan daha yakın zamanda yapılan göçler, hem homojenleştirici bir eritme kazanı hem de göçmenlerin ve onların soyundan gelenlerin ayırt edici kültürel özelliklerini koruduğu heterojen bir salata kasesi olarak tanımlanan kültürel mozaiğe katkı sağladı. Amerikalılar geleneksel olarak sıkı çalışma etiği, rekabetçilik, bireycilik ve aynı zamanda özgürlüğü, eşitliği, özel mülkiyeti, demokrasiyi, hukukun üstünlüğünü ve sınırlı güce sahip hükûmet tercihini vurgulayan bir "Amerikan öğretisine" olan birleştirici inanç ile karakterize edilirler. Amerikalılar küresel standartlara göre son derece hayırseverdir: 2006'da yapılan bir İngiliz araştırmasına göre, Amerikalılar GSYİH'nın %1,67'sini hayır kurumlarına, incelenen diğer tüm uluslardan daha fazla verdi. Amerikan Rüyası veya Amerikalıların yüksek standartlarda sosyal hayata sahip oldukları algısı göçmenlerin ülkeye olan ilgisini cezbetmekte kilit rol oynamaktadır. Bu algının doğruluğu günümüzde de tartışma konusu olmaya devam ediyor. Ana akım kültür, Amerika Birleşik Devletleri'nin bir sınıfsız toplum olduğunu savunurken, akademisyenler ülkenin sosyal sınıfları arasında toplumsallaşmayı, dili ve değerleri etkileyen önemli farklılıklar tespit ediyor. Amerikalılar sosyoekonomik başarıya büyük değer verme eğilimindedir ancak sıradan veya ortalama olmak da genellikle olumlu bir nitelik olarak görülür. === Edebiyat ve görsel sanatlar === 18\. yüzyılda ve 19. yüzyılın başlarında Amerikan sanatı ve edebiyatı, Batı kültürüne katkıda bulunarak en çok Avrupa'dan ilham almıştır. Washington Irving, Nathaniel Hawthorne, Edgar Allan Poe ve Henry David Thoreau gibi yazarlar, 19. yüzyılın ortalarında kendine özgü bir Amerikan edebi sesi oluşturmuştur. Mark Twain ve şair Walt Whitman yüzyılın ikinci yarısında önemli figürlerdi. Yaşadığı dönemde neredeyse hiç tanınmayan Emily Dickinson ise önemli bir Amerikan şairi olarak kabul edilmektedir. Herman Melville's Moby-Dick (1851), Twain's The Adventures of Huckleberry Finn (1885), F. Scott Fitzgerald's The Great Gatsby (1925) ve Harper Lee's To Kill a Mockingbird (1960) gibi ulusal deneyimin ve karakterin temel yönlerini yakaladığı düşünülen bir eser "Büyük Amerikan Romanı" olarak adlandırılabilir. On üç ABD vatandaşı Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanmıştır. William Faulkner, Ernest Hemingway ve John Steinbeck genellikle 20. yüzyılın en etkili yazarları arasında gösterilmektedir. Beat Kuşağı yazarları, John Barth, Thomas Pynchon ve Don DeLillo gibi postmodernist yazarlar gibi yeni edebi yaklaşımların önünü açmıştır. Görsel sanatlarda Hudson Nehri Okulu, Avrupa natüralizm geleneğinde 19. yüzyılın ortalarında ortaya çıkmış bir akımdır. Avrupa modernist sanatının bir sergisi olan New York'taki 1913 Armory Show, halkı şok etti ve ABD sanat sahnesini dönüştürdü. Georgia O'Keeffe, Marsden Hartley ve diğerleri yeni, bireysel tarzlar denediler. Jackson Pollock ve Willem de Kooning'in soyut dışavurumculuğu ile Andy Warhol ve Roy Lichtenstein'ın pop sanatı gibi önemli sanatsal akımlar büyük ölçüde Amerika Birleşik Devletleri'nde gelişmiştir. Modernizm ve ardından postmodernizm dalgası Frank Lloyd Wright, Philip Johnson ve Frank Gehry gibi Amerikalı mimarlara ün kazandırmıştır. Amerikalılar, Alfred Stieglitz, Edward Steichen, Edward Weston ve Ansel Adams gibi önemli fotoğrafçılarla modern sanatsal fotoğrafçılık alanında uzun zamandır önemli bir yere sahiptir. Görsel sanatların başında mimarlık gelir. Amerika'nın mimarlığı işlevseldir. Ev kullanışlı ve konforlu olmalıdır. İş yaşamı, büyük gökdelenlerde geçer. Bu gökdelenler içinde gerçek anlamda güzel olanlar vardır. Anıtlar, fazla özgünlüğü olmayan ve genellikle Greko-Romen stilde yapılır. Amerikan resminde, Avrupa etkisinden kurtulmak çabalarına karşın bu etki hâlen egemendir. Bu durum heykel de aynı şekilde geçerlidir. Avrupa sanatının resim ve heykelde ortaya koyduğu başeserlerin önde gelen alıcısı da yine Birleşik Amerika olmaktadır. Bu durumda zincirleme bir etki yaratarak Birleşik Devletler'de müzeciliğin de gelişmesini sağlamıştır. === Sinema ve tiyatro === Los Angeles, Kaliforniya'nın kuzey bölgesi olan Hollywood, sinema filmi üretiminde liderlerden biridir. Dünyanın ilk ticari sinema filmi sergisi 1894 yılında New York'ta Kinetoskop kullanılarak gerçekleştirildi. 20\. yüzyılın başlarından bu yana ABD film endüstrisi büyük ölçüde Hollywood ve çevresinde kurulmuştur, ancak 21. yüzyılda giderek artan sayıda film burada yapılmamakta ve film şirketleri küreselleşme güçlerine maruz kalmaktadır. Halk arasında Oscar olarak bilinen Akademi Ödülleri, Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi tarafından 1929 yılından bu yana her yıl düzenlenirken, Altın Küre Ödülleri ise Ocak 1944'ten bu yana her yıl düzenlenmektedir. Sessiz film döneminde Amerikalı bir film yapımcısı olan yönetmen D. W. Griffith, film gramerinin geliştirilmesinde merkezi bir rol oynarken, yapımcı/girişimci Walt Disney de hem animasyon film hem de film ticaretinde bir liderdi. John Ford gibi yönetmenler Amerikan Eski Batı imajını yeniden tanımlamış ve John Huston gibi diğerleri gibi mekan çekimleriyle sinemanın olanaklarını genişletmiştir. Sektör, John Wayne ve Marilyn Monroe gibi oyuncuların ikonik figürler haline gelmesiyle, erken ses döneminden 1960'ların başına kadar yaygın olarak "Hollywood'un Altın Çağı" olarak adlandırılan altın yıllarını yaşadı. 1970'lerde "Yeni Hollywood" ya da "Hollywood Rönesansı", savaş sonrası dönemin Fransız ve İtalyan gerçekçi filmlerinden etkilenen daha cesur filmlerle tanımlandı. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tiyatro, eski Avrupa tiyatro geleneğinden türemiş ve İngiliz tiyatrosundan büyük ölçüde etkilenmiştir. Amerikan tiyatro sahnesinin merkezi, Broadway, Off-Broadway ve Off-Off- Broadway bölümleriyle Manhattan olmuştur. Birçok film ve televizyon yıldızı, New York yapımlarında çalışarak büyük çıkış yakalamıştır. New York dışında, birçok şehirde kendi sezonlarını üreten profesyonel bölgesel veya yerleşik tiyatro şirketleri vardır ve bazı eserler sonunda New York'a taşınma umuduyla bölgesel olarak üretilir. En büyük bütçeli tiyatro prodüksiyonları müzikallerdir. ABD tiyatrosunda ayrıca, aktif olarak tiyatro kariyeri peşinde koşmayan yerel gönüllülere dayanan aktif bir topluluk tiyatrosu kültürü de vardır.Stephen Watt, and Gary A. Richardson, American Drama: Colonial to Contemporary (1994). === Video oyunları === küçükresim|Activision Blizzard- Gamescom 2013 katılımı Amerikan video oyun endüstrisi, gelir açısından dünyanın en büyük 2. video oyun endüstrisidir. ABD video oyunu endüstrisi, 2020'de yıllık $90 milyar ekonomik çıktı elde etti. Ayrıca, video oyunu endüstrisi, federal, eyalet ve belediye vergilerine yılda 12,6 milyar dolar katkıda bulundu. Activision Blizzard, Xbox, Sony Interactive Entertainment, Rockstar Games ve Electronic Arts gibi en büyük video oyun şirketlerinden bazıları Amerika Birleşik Devletleri'nde yerleşiktir. The Elder Scrolls V: Skyrim, Call of Duty: Modern Warfare ve Diablo III gibi en popüler ve en çok satan video oyunlarından bazıları Amerikalı geliştiriciler tarafından yapılmıştır. Amerikan video oyun sektörü hala önemli bir işveren. 50 eyalette 143.000'den fazla kişi doğrudan ve dolaylı olarak video oyun şirketleri tarafından istihdam edilmektedir. Doğrudan çalışanlar için ulusal tazminat 2,9 milyar ABD dolarıdır veya ortalama ücret US$121.000'dir. 1940'larda Amerikalı bir nükleer fizikçi olan Edward Condon, klasik Nim oyununu oynayabilen bir bilgisayar yarattı. Bilgisayar zamanın %90'ını kazanmış olsa da, binlerce insan yine de bu cihazı oynardı. Yedi yıl sonra, Amerikalı bir televizyon öncüsü olan Thomas T. Goldsmith, Jr., oyuncuların bir hedefe tüfekle ateş etmesini gerektiren osiloskopla görüntülenen bir alet için patent başvurusunda bulundu. Amerikalı Bilim Adamı William Higinbotham, Ekim 1958'de ilk video oyununu geliştirmekle tanınır. Bu, 1970'lerin ikonik video oyunu Pong'u anımsatan oldukça basit bir tenis oyunuydu ve Brookhaven Ulusal Laboratuvarı açık evinde oldukça popülerdi. Piyasaya sürülen ilk Video oyun konsolunun adı Magnavox Odyssey idi ve Amerikan video oyun şirketi Magnavox tarafından üretildi. Activision 1970'lerde kuruldu ve dünyanın ilk bağımsız birinci taraf yayıncısı oldu. 2010'ların ortalarında Amerikan video oyunu dijital dağıtım hizmeti Steam'in yükselişi ve çoğunlukla Unreal Engine ve Unity gibi Amerikan şirketleri tarafından geliştirilen popüler video oyunu yapma araçlarına ve motorlarına kolay erişim, dünya çapında Bağımsız oyunların yükselişini hızlandırdı. === Müzik === Amerikan halk müziği, geleneksel müzik, geleneksel halk müziği, çağdaş halk müziği veya kök müziği olarak bilinen çok sayıda müzik türünü kapsar. Birçok geleneksel şarkı nesiller boyunca aynı aile ya da halk grubu içinde söylenmekte ve bazen Britanya Adaları, Anakara Avrupa ya da Afrika gibi kökenlere kadar uzanmaktadır. Amerika'nın ilk bestecileri arasında, Boston'da doğan ve 1770'lerde vatansever ilahiler besteleyen William Billings adında bir adam vardı; Billings, ilk dönemlerinde Amerikan müziğine hakim olan Birinci New England Okulu'nun bir parçasıydı. Anthony Heinrich, İç Savaş'tan önce en önde gelen besteciydi. Geç Romantik dönem bestecilerinden John Philip Sousa 1800'lerin ortalarından sonlarına kadar başta marşlar olmak üzere çok sayıda askeri şarkı bestelemiştir ve Amerika'nın en büyük bestecilerinden biri olarak kabul edilmektedir.küçükresim|200px|Los Angeles'daki Grammy MuseumAfro-Amerikan müziğinin ritmik ve lirik tarzları, Amerikan müziğini Avrupa ve Afrika geleneklerinden ayırarak önemli ölçüde etkilemiştir. Blues ve eski zaman müziği olarak bilinen halk deyimlerinden unsurlar benimsenmiş ve küresel dinleyici kitlesine sahip popüler türlere dönüştürülmüştür. Caz, 20. yüzyılın başlarında Louis Armstrong ve Duke Ellington gibi yenilikçiler tarafından geliştirilmiştir. Country müzik 1920'lerde, ritim ve blues ise 1940'larda gelişmiştir. Son yıllarda hip hop, Tupac Shakur, Nas ve Eminem gibi 1990'ların öncü sanatçıları ve Kanye West, Kendrick Lamar, Lil Wayne ve Nicki Minaj gibi 2010'lar ve 2020'lerde popülerliğini sürdüren sanatçılarla popüler hale geldi. Elvis Presley ve Chuck Berry 1950'lerin ortalarında rock and roll'un öncüleri arasında yer almıştır. Metallica, The Eagles ve Aerosmith gibi rock grupları dünya çapında en çok satış yapan gruplar arasında yer almaktadır. 1960'larda Bob Dylan, folk uyanışının içinden çıkarak Amerika'nın en ünlü şarkı yazarlarından biri haline geldi. Bing Crosby, Frank Sinatra ve Elvis Presley gibi 20. yüzyıl ortası Amerikan pop yıldızları, Michael Jackson, Madonna, Barbra Streisand, Whitney Houston, Mariah Carey, Bruce Springsteen ve Prince gibi 20. yüzyıl sonu sanatçıları gibi küresel ünlüler haline gelmiştir. === Medya === ABD'deki dört büyük yayıncı kuruluş National Broadcasting Company (NBC), Columbia Broadcasting System (CBS), American Broadcasting Company (ABC) ve Fox Broadcasting Company'dir (FOX). Yayın yapan dört büyük televizyon ağının hepsi ticari kuruluşlarıdır. Kablolu televizyon, çeşitli nişlere hitap eden yüzlerce kanal sunmaktadır. 2021 itibarıyla, 12 yaş üstü Amerikalıların yaklaşık %83'ü radyo yayını dinlerken, yaklaşık %41'i podcast dinlemektedir. Federal Communications Commission (FCC) göre 30 Eylül 2014 itibarıyla ABD'de 15.433 lisanslı tam güç radyo istasyonu bulunmaktadır. Kamu radyo yayıncılığının büyük bir kısmı, 1967 tarihli Kamu Yayıncılığı Yasası kapsamında Şubat 1970'te kurulan NPR tarafından sağlanmaktadır. ABD'nin tanınmış gazeteleri arasında The Wall Street Journal, The New York Times ve USA Today yer almaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde İngilizce'den sonra en yaygın kullanılan ikinci dil olan İspanyolca'da 800'den fazla yayın üretilmektedir. Çok az istisna dışında, ABD'deki tüm gazeteler ya düzinelerce hatta yüzlerce gazeteye sahip Gannett veya McClatchy gibi büyük zincirlere; ya bir avuç gazeteye sahip küçük zincirlere; ya da giderek daha nadir görülen bir durumda, bireylere veya ailelere aittir. Büyük şehirlerde genellikle ana akım günlük gazeteleri tamamlayan New York City's The Village Voice veya Los Angeles's LA Weekly gibi alternatif gazeteler bulunmaktadır. ABD'de kullanılan en popüler beş web sitesi Google, YouTube, Amazon, Yahoo ve Facebook'tur. === Mutfak === İlk yerleşimciler Amerikan yerlileri tarafından hindi, tatlı patates, mısır, kabak ve akçaağaç şurubu gibi yerli, Avrupalı olmayan yiyeceklerle tanıştırıldı. Onlar ve daha sonra gelen göçmenler bunları buğday unu, sığır eti ve süt gibi bildikleri gıdalarla birleştirerek Amerikan mutfağını yarattılar. Ev yapımı gıdalar, Amerika'nın en popüler bayramlarından biri olan Şükran Günü'nde, birçok Amerikalının kutlama için geleneksel gıdalar yaptığı veya satın aldığı ortak ulusal menünün bir parçasıdır. Dünyanın en büyüğü olan Amerikan fast food endüstrisi, 1940'larda arabaya servis formatına öncülük etmiştir. Elmalı turta, kızarmış tavuk, çörek, patates kızartması, peynir soslu makarna, dondurma, pizza, hamburger ve sosisli sandviç gibi karakteristik Amerikan yemekleri çeşitli göçmenlerin tariflerinden türemiştir. Burrito ve taco gibi Meksika yemekleri ve İtalyan kaynaklarından serbestçe uyarlanan makarna yemekleri yaygın olarak tüketilmektedir. Amerikalılar çaydan üç kat daha fazla kahve içmektedir. Portakal suyu ve sütün standart kahvaltı içecekleri haline gelmesinden büyük ölçüde ABD endüstrileri tarafından pazarlanması sorumludur.Smith, 2004, pp. 131–132Levenstein, 2003, pp. 154–155 === Sporlar === ABD'de en popüler sporlar Amerikan futbolu, basketbol, beyzbol ve buz hokeyidir. Beyzbol ve Amerikan futbolu gibi başlıca ABD sporları Avrupa'daki uygulamalardan evrimleşirken, basketbol, voleybol, kaykay ve snowboard Amerikan icatlarıdır ve bunlardan bazıları dünya çapında popüler hale gelmiştir. Lakros ve sörf, Batı ile temastan önceki Amerikan yerlileri ve Hawaii yerlilerinin faaliyetlerinden doğmuştur.Liss, Howard. Lacrosse (Funk & Wagnalls, 1970) pg 13. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki profesyonel spor pazarı yaklaşık 69 milyar dolardır ve tüm Avrupa, Orta Doğu ve Afrika'nın toplamından yaklaşık %50 daha büyüktür. Amerikan futbolu birçok açıdan Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en popüler seyirci sporudur. National Football League (NFL) dünyadaki tüm spor ligleri arasında en yüksek seyirci ortalamasına sahiptir ve Super Bowl dünya çapında on milyonlarca kişi tarafından izlenmektedir. MacCambridge, Michael (2004). America's Game: The Epic Story of How Pro Football Captured a Nation. New York: Random House. . Beyzbol, 19. yüzyılın sonlarından bu yana ABD'nin ulusal sporu olarak kabul edilmektedir ve Major League Baseball en üst ligdir. Basketbol ve buz hokeyi ülkenin sonraki en popüler iki profesyonel takım sporudur ve en üst ligler Ulusal Basketbol Birliği ve Ulusal Hokey Ligi'dir. ABD'de en çok izlenen bireysel sporlar golf ve otomobil yarışları, özellikle de NASCAR ve IndyCar'dır. Amerika Birleşik Devletleri'nde sekiz Olimpiyat Oyunu düzenlenmiştir. Louis, Missouri'de düzenlenen 1904 Yaz Olimpiyatları, Avrupa dışında düzenlenen ilk Olimpiyat Oyunları olmuştur. Los Angeles 2028 Yaz Olimpiyatlarına ev sahipliği yaptığında Olimpiyat Oyunları dokuzuncu kez ABD'de düzenlenmiş olacak. 2021 itibarıyla ABD, Yaz Olimpiyat Oyunlarında 2.629 madalya ile diğer tüm ülkelerden daha fazla madalya kazanırken, Kış Olimpiyat Oyunlarında da 330 madalya ile Norveç'in ardından en çok madalya kazanan ikinci ülke oldu. Futbolda, erkek millî futbol takımı on bir Dünya Kupası'na katılmaya hak kazanmış ve kadın takımı dört kez FIFA Kadınlar Dünya Kupası'nı kazanmıştır. Amerika Birleşik Devletleri 1994 FIFA Dünya Kupasına ev sahipliği yapmıştır ve 2026 FIFA Dünya Kupasına Kanada ve Meksika ile birlikte ev sahipliği yapacaktır. Üniversite düzeyinde, üye kurumların kazancı yıllık 1 milyar doları aşmaktadır ve kolej futbolu ve basketbolu, NCAA Final Four'un en çok izlenen spor etkinliklerinden biri olması nedeniyle büyük izleyici kitlelerini çekmektedir. === Basın === Basın Birleşik Amerika'da, Avrupa'da olduğundan daha kritik bir rol oynar, bunun en iyi örneği Watergate skandalıdır. Yüksek düzeyde birkaç gazetenin dışında kalanlar, yerel ve sporla ilgili haberlere çarpıcı haberlere ayrılmıştır. Gazetelerin çoğu büyük iktisadi kuruluşlarındır ve bundan ötürü ister istemez sermaye çıkarlarını savunurlar.Tanilli, Server Uygarlık tarihi. sf.132-133 == Amerika Birleşik Devletleri yönetimindeki topraklar == * Karayip Denizi'nde 9.104 kilometrekarelik bir ada olan Porto Riko, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlıdır. 3.410.000 nüfusu Amerika Birleşik Devletleri vatandaşıdır. Valilerini ve yasama meclislerini kendileri seçerler. * Yine Karayip Denizi'ndeki Virgin Adaları 1917 yılında Danimarka'dan satın alınmıştır. Adanın yüz bin nüfusu Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı olup valilerini ve tek yasama organı olan senatoyu kendileri seçerler. Virgin Adaları'nda 346 kilometrekare yer tutan 50 küçük ada vardır. ==Ayrıca bakınız== * Amerika Birleşik Devletleri'nin idari bölümleri * Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yerleşim yerleri listesi ==Notlar== ==Kaynakça== == Dış bağlantılar == * * Amerika Birleşik Devletleri , BBC News'de. * ABD için Temel Kalkınma Tahminleri International Futures'da. ; Hükûmet * Resmi ABD Hükümeti Web Portali Hükûmet sitelerine giriş kapısı * Temsilciler Meclisi Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi'nin resmi sitesi * Senato Amerika Birleşik Devletleri Senatosu'nun resmi sitesi * Beyaz Saray Amerika Birleşik Devletleri Başkanı'nın resmi sitesi * Yüksek Mahkeme Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi'nin resmi sitesi ; Tarih * Tarihi dokümanlar Ulusal Kamu Politikası Araştırma Merkezi tarafından toplanan içerik * ABD Ulusal (Motto) Sloganları: Tarih ve Anayasa Ontario Dini Tolerans Danışmanları'nın (OCRT) analizleri * ABD Tarihi verilerle ilgili bağlantılar ; Haritalar * Birleşik Devletler Ulusal Atlası ABD İçişleri Bakanlığı'ndan resmi haritalar * * ABD ile ilgili bilgiler ABD'yle ilgili sağlık, eğitim, gelir ve demografik özelliklere ilişkin çeşitli haritalanmış bilgiler ; Fotoğraflar * ABD fotoğrafları Kategori:İngilizce konuşan ülkeler Kategori:Eski Britanya kolonileri Kategori:Eski konfederasyonlar Kategori:G7 ülkeleri Kategori:G8 ülkeleri Kategori:G20 ülkeleri Kategori:Liberal demokrasiler Kategori:NATO ülkeleri Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler Kategori:Cumhuriyetler Kategori:1776'da kurulan bölgeler ve ülkeler Kategori:Süper güçler Kategori:Federal cumhuriyetler

== Olaylar == * MÖ 217 - Rafya Savaşı: Antik Mısır Ptolemaios Krallığı Ordusu, III. Antiohos idaresindeki Seleukos İmparatorluğu Ordusu'nu Filistin’de bozguna uğrattı. * 431 - Üçüncü Ekümenik Konsil olan Efes Konsili'nin, İskenderiye Patriği Cyril tarafından açılışı. * 1633 - Engizisyon Mahkemesi'nce mahkûm edilen Galile, Kopernikçi görüşlerini ve Dünya'nın döndüğüne ilişkin tezini inkar etmek zorunda kaldı. * 1691 - II. Ahmed, 21. Osmanlı Padişahı olarak tahta çıktı. * 1812 - Napolyon Bonapart Rusya'ya sefer düzenledi. * 1846 - Adolphe Sax, saksofonun patentini aldı. * 1911 - V. George, taç giyerek resmen Büyük Britanya kralı oldu. * 1919 - Amasya Genelgesi yayınlandı. * 1925 - 20 Haziran'da İstanbul'da tutuklanan gazeteciler, Doğu İstiklal Mahkemesi'nde yargılanmak üzere Diyarbakır'a gönderildi. * 1939 - Adana Elektrik Şirketi satın alınarak devletleştirildi. * 1939 - Hindistan'da, Subhas Chandra Bose tarafından Tüm Hindistan İlerleme Bloku adlı parti kuruldu. * 1940 - II. Dünya Savaşı, Fransa Muharebesi: Fransa, imzalanan ateşkes antlaşmasıyla Almanya'ya teslim oldu. * 1941 - II. Dünya Savaşı: Nazi Almanyası, Barbarossa Harekâtı'nı başlatarak SSCB'yi istila etmeye başladı. * 1941 - Hırvatistan'da ilk silahlı antifaşist örgüt kuruldu. * 1942 - Erwin Rommel, Tobruk'u ele geçirdikten sonra Generalfeldmarschall rütbesine terfi ettirildi. * 1945 - İller Bankası Kuruluş Kanunu kabul edildi. * 1976 - Kanada'da idam cezası kaldırıldı. * 1978 - Plüton'un uydusu, Charon keşfedildi. * 2001 - Anayasa Mahkemesi, Fazilet Partisi'ni "Laik cumhuriyet ilkesine aykırı eylemlerin odağı" olduğu gerekçesiyle kapattı. * 2002 - İran'da meydana gelen, Richter ölçeğine göre 6.5 şiddetindeki depremde 261'den fazla kişi öldü. * 2006 - Kuzey Makedonya, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü'ne kabul edildi. * 2008 - MEB'in hazırlamış olduğu 7. sınıf Seviye Belirleme Sınavı ilk kez yapıldı. * 2010 - Apple iPhone (4G) piyasaya sürüldü. * 2012 - Malatya Erhaç Hava Üssü'nden görev amacıyla kalkan F-4 tipi Türk askerî jeti, Suriye karasuları açıklarında, Suriye Ordusu tarafından düşürüldü. == Doğumlar == * 916 - Seyfü'd Devle, Hamdaniler’in Halep kolunun kurucusu ve ilk emiri (ö. 967) * 1510 - Allessandro de Medici, Floransa Dükalığı'nın I. Dükü (ö. 1537) * 1757 - George Vancouver, İngiliz denizci (ö. 1798) * 1767 - Wilhelm von Humboldt, Alman filozof, dilbilimci ve devlet adamı (ö. 1835) * 1805 - Giuseppe Mazzini, İtalyan milliyetçisi, siyasetçi, avukat, aktivist, gazeteci, yazar ve mason (ö. 1872) * 1837 - Paul Morphy, Amerikalı satranç oyuncusu (ö. 1884) * 1850 - Ignác Goldziher, Macar asıllı Musevî kökenli bir müsteşriktir (ö. 1921) * 1856 - Henry Rider Haggard, İngiliz yazar (ö. 1925) * 1861 - Maximilian von Spee, Alman asker (ö. 1914) * 1864 - Hermann Minkowski, bir Alman matematikçi (ö. 1909) * 1869 - Mustafa Sabri Efendi, Osmanlı müderris, Meclis-i Mebûsan Mebusu ve Şeyhülislam (ö. 1954) * 1871 - William McDougall, İngiliz psikolog (ö. 1938) * 1887 - Julian Huxley, İngiliz evrimsel biyolog (ö. 1975) * 1888 - Harold Hitz Burton, Amerikalı bir politikacı ve avukattı (ö. 1964) * 1888 - Selman Abraham Waksman, Amerikalı biyokimyacı (ö. 1973) * 1892 - Robert Ritter von Greim, Alman asker ve Nazi Almanyası Hava Kuvvetleri (Luftwaffe) Komutanı (ö. 1945) * 1893 - Matthias Kleinheisterkamp, Alman Schutzstaffel subayı (ö. 1945) * 1898 - Erich Maria Remarque, Alman yazar (ö. 1970) * 1899 - Michał Kalecki, Polonyalı iktisatçı (ö. 1970) * 1900 - Oskar Fischinger, Alman-Amerikan ressam, film yapımcısı, soyut animatör (ö. 1967) * 1903 - John Dillinger, Amerikalı gangster (ö. 1934) * 1906 - Anne Morrow Lindbergh, Amerikalı yazar ve havacı (ö. 2001) * 1906 - Billy Wilder, Amerikalı yönetmen (ö. 2002) * 1908 - Pablo Dorado, Uruguaylı futbolcu (ö. 1978) * 1909 - Mike Todd, Amerikalı film ve tiyatro yapımcısı (ö. 1958) * 1915 - Cornelius Warmerdam, Amerikalı atlet (ö. 2001) * 1927 - Çetin Altan, Türk yazar (ö. 2015) * 1928 - Ralph Waite, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2014) * 1928 - Steingrímur Hermannsson, İzlandalı siyasetçi (ö. 2010) * 1930 - Yuri Artyuhin, Rus kozmonot (ö. 1998) * 1932 - Soraya Esfandiary Bakhtiary, İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi'nin ikinci eşi (ö. 2001) * 1936 - Kris Kristofferson, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı * 1939 - Ada E. Yonath, İsrailli moleküler biyolog ve kristalograf * 1940 - Abbas Kiyarüstemi, İranlı yönetmen (ö. 2016) * 1941 - Raşid Gannuşi, Tunuslu siyasetçi * 1943 - Klaus Maria Brandauer, Almanca oyuncusu * 1944 - Gérard Mourou, Fransız fizikçi ve akademisyen * 1946 - Józef Oleksy, Polonyalı siyasetçi ve ekonomist (ö. 2015) * 1947 - Gökmen Özdenak, Türk futbolcu ve spor yazarı * 1948 - Todd Rundgren, Amerikalı multi-enstürmantalist, şarkıcı, söz yazarı ve kayıt yapımcısı * 1949 - Aytaç Arman, Türk sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2019) * 1949 - Meryl Streep, Amerikalı oyuncu ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi * 1953 - Cyndi Lauper, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve aktris * 1954 - Wolfgang Becker, Alman yönetmen, senarist ve tarihçi * 1956 - Tim Russ, Amerikalı aktör, film yönetmeni, senarist ve müzisyen * 1957 - Anna Grue, Danimarkalı yazar * 1957 - Arkadi Gukasyan, de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin üçüncü başkanı * 1958 - Bruce Campbell, Amerikalı oyuncu * 1962 - Clyde Drexler, Amerikalı eski basketbol oyuncusu * 1964 - Dan Brown, Amerikalı yazar * 1964 - Miroslav Kadlec, Çek futbolcu * 1966 - Emmanuelle Seigner, Fransız oyuncu, şarkıcı ve model * 1967 - Alejandro Aravena, Şilili mimar * 1968 - Darrell Armstrong, Emekli Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1973 - Rufus Wainwright, Kanadalı-Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı * 1974 - Jo Cox, Birleşik Krallık İşçi Partisi milletvekili * 1974 - Donald Faison, Amerikalı oyuncu * 1974 - Lecy Goranson, Amerikalı aktris * 1977 - Ayça Varlıer Türk oyuncu ve şarkıcı * 1978 - Dan Wheldon, İngiliz yarış pilotu (ö. 2011) * 1981 - Monty Oum, Amerikalı web-bazlı animatör ve yazar (ö. 2015) * 1982 - Gustave Bebbe, Kamerunlu futbolcu * 1984 - Janko Tipsarević, Yugoslavya doğumlu Sırp tenisçi * 1985 - Sofoklis Shorçanitis, Yunan basketbolcu * 1987 - Eda Erdem, Türk voleybolcu * 1987 - Lee Min-ho, Güney Koreli oyuncu * 1987 - Nikita Rukavytsya, Ukrayna asıllı Avustralyalı millî futbolcu * 1988 - Omri Casspi, İsrailli basketbolcu * 1988 - Portia Doubleday, Amerikalı oyuncu * 1989 - Cédric Mongongu, Kongo Demokratik Cumhuriyeti vatandaşı futbolcudur * 1989 - Jung Yong Hwa, Güney Koreli oyuncu ve şarkıcı * 1990 - Sebastian Jung, Alman futbolcudur * 1991 - Hugo Mallo, İspanyol futbolcudur * 1993 - Loris Karius, Alman kaleci * 1994 **Damla Çakıroğlu, Türk voleybolcu **Büşra Yılmaz, Türk yazar **Sébastien Haller, Fildişi Sahili futbolcusu **Yasutaka Yanagi, Japon futbolcu * 1996 - Rodri, İspanyol millî futbolcu * 2000 - Mizgin Ay, Türk sprinter == Ölümler == * MÖ 207 - Hasdrubal Barca, Hamilcar Barca’nın ikinci oğlu ve II. Pön Savaşında Kartaca komutanlarından biridir (d. MÖ 245) * 1101 - I. Rugerro, 1071 ile 1101 yılları arasında ilk Sicilya Kontluğu yapmış Norman aristokrat (d. 1031) * 1276 - V. Innocentius, 21 Ocak - 22 Haziran 1276 tarihleri ​​arasındaki papa (d. 1225) * 1429 - Gıyaseddin Cemşid, İranlı gök bilimci ve matematikçi (d. 1380) * 1521 - Leonardo Loredan, 2 Ekim 1501 – 21 Haziran 1521 döneminde Venedik Cumhuriyeti'ne Doçe (d. 1436) * 1691 - II. Süleyman, Osmanlı'nın 20. Padişahı (d. 1642) * 1767 - Savoylu Maria Luisa Gabriella, bir Savoy prensesiydi (d. 1729) * 1816 - Ferdinando Marescalchi, İtalyan diplomat ve siyasetçi (d. 1754) * 1874 - Howard Staunton, İngiliz satranç ustası (d. 1810) * 1880 - George Merriam, Amerikalı yayımcı (d. 1803) * 1885 - Muhammed Ahmed, Sudan'da Mehdilik hareketinin kurucusu (d. 1845) * 1912 - Ion Luca Caragiale, Senaryo, kısa öykü, şiir yazarı, tiyatro yöneticisi, siyaset yorumcusu ve gazeteci (d. 1852) * 1925 - Felix Klein, Alman matematikçi ve matematik eğitimcisi (d. 1849) * 1931 - Armand Fallières, Fransız siyasetçi ve Fransa Cumhurbaşkanı (d. 1841) * 1936 - Moritz Schlick, Alman Felsefesi (d. 1882) * 1940 - Wladimir Köppen, Rus-Alman coğrafyacı, meteorolog ve botanikçi (d. 1846) * 1945 - Mitsuru Ushijima, Japon İmparatorluk Kara Kuvvetleri generali (d. 1887) * 1965 - David O. Selznick, Amerikan film yapımcısı (d. 1902) * 1969 - Judy Garland, Amerikan şarkıcı ve oyuncu (d. 1922) * 1972 - Paul Czinner, Macar asıllı film yönetmeni ve yapımcı (d. 1890) * 1978 - Jens Otto Krag, Danimarka eski başbakanı (d. 1914) * 1984 - Joseph Losey, Amerikan sinema ve tiyatro yönetmeni (d. 1909) * 1987 - Fred Astaire, Amerikan dansçı ve oyuncu (d. 1899) * 1990 - İlya Frank, Sovyet nükleer fizikçi (d. 1908) * 1993 - Pat Nixon, ABD'nin 37. Başkanı Richard Nixon'ın eşi (d. 1912) * 1995 - Yves Congar, Fransız Dominikan teolog ve kardinal (d. 1904) * 2001 - Luis Carniglia, Arjantinli eski futbolcu ve teknik direktör (d. 1917) * 2003 - Vasil Bikov, Belaruslu yazar (d. 1924) * 2007 - Nusret Özcan, Türk gazeteci ve yazar (d.1958) * 2008 - George Carlin, Amerikan komedyen (d. 1937) * 2011 - Coşkun Özarı, Türk futbolcu ve teknik direktör (d. 1931) * 2014 - İzzet Özilhan, Türk sanayici ve iş insanı (d. 1920) * 2015 - Laura Antonelli, İtalyan aktris (d. 1941) * 2015 - James Horner, Amerikalı orkestra yazarı, orkestra şefi ve besteci (d. 1953) * 2016 - Yaşar Nuri Öztürk, Türk akademisyen, gazeteci, yazar, avukat ve siyasetçi (d. 1951) * 2016 - Amjad Sabri, Pakistanlı müzisyen (d. 1976) * 2017 - Pavel Dalaloyan, Eski Rus futbolcu (d. 1978) * 2017 - Hervé Filion, Kanadalı jokey (d. 1940) * 2017 - Gunter Gabriel, Alman şarkıcı, müzisyen ve besteci (d. 1942) * 2017 - Necmettin Karaduman, Türk siyasetçi (d. 1927) * 2017 - Keith Loneker, Amerikalı oyuncu ve futbolcu (d. 1971) * 2017 - Quett Masire, Botsvanalı siyasetçi (d. 1925) * 2017 - Hartmut Neugebauer, Alman aktör, seslendirme sanatçısı ve dublaj diyalog yönetmeni (d. 1942) * 2018 - Halina Aszkiełowicz-Wojno, Eski Polonyalı voleybol oyuncusu (d. 1947) * 2018 - Geoff Case, Avustralya futbolu oyuncusu (d. 1935) * 2018 - Nahum Korzhavin, Rus-Amerikalı romancı ve yazar (d. 1925) * 2018 - Olga Teresa Krzyżanowska, Polonyalı siyasetçi (d. 1929) * 2018 - Dick Leitsch, Amerikalı LGBT Hakları aktivisti ve gazeteci (d. 1935) * 2018 - Deanna Lund, Amerikalı oyuncu (d. 1937) * 2018 - Rezső Nyers, Macar siyasetçi, ekonomist ve eski bakan (d. 1923) * 2018 - Geoffrey Oryema, Uganda doğumlu Fransız müzisyen (d. 1953) * 2018 - Vinnie Paul, Hellyeah bateristi ve yapımcısı (d. 1964) * 2018 - Waldir Pires, Brezilyalı siyasetçi (d. 1926) * 2019 - Miguel Ángel Falasca, Arjantin kökenli İspanyol voleybolcu (d. 1973) * 2019 - Enis Fosforoğlu, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1948) * 2019 - Leevi Lehto, Fin şair, yazar ve çevirmen (d. 1951) * 2019 - Se'are Mekonnen, Etiyopyalı rütbeli üst düzey asker (d. 1954) * 2019 - Thalles Lima de Conceição Penha, Brezilyalı futbolcu (d. 1995) * 2019 - Jolene Watanabe, Amerikalı profesyonel tenis oyuncusu ve antrenör (d. 1968) * 2020 - Pierino Prati, İtalyan futbolcu (d. 1946) * 2020 - Joel Schumacher, Amerikalı film yönetmeni, senaryo yazarı ve yapımcısı (d. 1939) * 2021 - Giancarlo Amadeo, İtalyan profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1934) * 2021 - Poovachal Khader, Hint mühendis, söz yazarı, besteci ve şair (d. 1948) * 2022 - Marilu Bueno, Brezilyalı aktris (d. 1940) * 2023 - Harry Markowitz, Amerikalı ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (d. 1927) == Tatiller ve özel günler == * Anti-Faşist Mücadele Günü - Hırvatistan *0622 22

Kumuklar (), Dağıstan, Çeçenya ve Kuzey Osetya'nın yerlisi bir Türk halkıdırцитата : Анализ разнообразных источников и (археологических, антропологических, лингвистических) позволяет сделать вывод, что кумыки — коренные жители Дагестана, предки которых жили здесь с каменного века. (Кадыраджиев К. С. Загадки кумыкской и тюркской истории от Эгейского до Каспийского морей. Махачкала, 1992.Руслан Хадимуллин: Кумыки — один из народов Дагестана 5-09-2016, 06:08ЭТНИЧЕСКАЯ ДЕМОГРАФИЯ ДАГЕСТАНА: КУМЫКИ ВО ВТОРОЙ ПОЛОВИНЕ XIX — НАЧАЛЕ XXI В. М.-Р. А. Ибрагимов, А. М. Макгашарипова, Институт ИАЭ ДНЦ РАН, Махачкала Региональный центр этнополитических исследований ДНЦ РАН, Махачкала. Kuzey Kafkasya'daki Türkler arasında en kalabalık olanlardır. 1930'lara kadar Kuzey Kafkasya halkları arasında Kumukça lingua franca olarak kullanılmıştır.https://books.google.com.tr/books?id=n9p4rl09ec0C&q;=Azeri+language+Lingua+franca+in+Southern+Dagestan&pg;=PA74&redir;_esc=y#v=onepage&q;=Azeri%20language%20Lingua%20franca%20in%20Southern%20Dagestan&f;=falseNansen. Gjennem Kaukasus til Volga (Oslo: Jacob Dybwads Forlag, 1929). Tarihsel olarak Kumuk platosu (kuzey Dağıstan ve kuzeydoğu Çeçenya), Hazar Denizi sınırındaki topraklar, Kuzey Osetya ve Terek nehri kıyılarına yerleşmişlerdir. == Nüfus ve yerleşim == Kumuklar, Kafkasya'da Azerilerden sonra ikinci en büyük Türkçe konuşan halk, Kuzey Kafkasya'daki en büyük Türk halkı ve Dağıstan'daki üçüncü büyük halktır. Geleneksel yerleşim bölgesi, Dağıstan Cumhuriyeti'nin bugünkü Hasavyurt İlçesi ve Çeçen Cumhuriyeti'nin Gudermes Bölgesi, Hazar Denizi'nin batı kıyısı, Dağıstan'ın eteklerindeki bölgeler, Kuzey Osetya Cumhuriyeti'nin Terek nehri boyunca uzanan bölgeleri, Çeçen ve Kabardey-Balkar Cumhuriyetleri ile Terek sıradağları'nı içeren Kumuk Düzlemidir.Физическая география Дагестанской АССР / Проф. К. К. Гюль, С. В. Власова, И. М. Кисин / 1959 === Rusya Federasyonu'nun konularına göre sayı === 2010 nüfus sayımına göre, Rusya'da 503,1 bin kişi yaşıyordu, bunların 431,7 bin kişi Dağıstan'da yaşıyordu.küçükresim|313x313pik|2010 nüfus sayımına göre Kafkasya'da geleneksel ikamet bölgelerindeki Kumuk nüfusunun payı. Rusya Federasyonu'nun konusu 2002 2010 Sayı Sayı Dağıstan 365 804 431 736 Tümen Oblastı 12 343 18 668 Hantı-Mansiysk Özerk Okrugu 9554 13 849 Yamalo-Nenets Özerk Okrug 2613 4466 Kuzey Osetya 12 659 16 092 Çeçenya 8883 12 221 Stavropol Krayı 5744 5639 Moskova 1615 2351 Moskova Oblastı 818 1622 Astrakhan Oblastı 1356 1558 Rostov Oblastı 1341 1511 Volgograd Oblastı 895 1018 Bugün Türkiye'de devlet düzeyinde milliyetlerin resmi bir kaydı yoktur. 1994-1996 yılları arasında yapılan bağımsız bir araştırmaya göre, Türkiye'de Kumukların kompakt olarak yaşadığı 20'den fazla köy vardı.Nartajans DAĞISTAN KÖKENLİLERİN TÜRKİYE'DE YAŞADIKLARI ŞEHİRLER VE YERLEŞİM YE. www.nartajans.net. — В провинции Bursa — Koşuboğazı, Mustafakemalpaşa (ассимилированы, но хранят семейную историю); Yeniköy в провинции Orhangazi (вместе с аварцами и даргинцами); в провинции Sivaş — Yıldızeli (Yavuzköy), Yağlıdere, Yıldızeli (Yağköy), Süleymaniye, Hafik (совместно с турками и аварцами); в провинции Tokat — Doğançaylı (совместно с карачаевцами), Yavu, Çermik, Artova (совместно с даргинцами и аварцами), Çirdağ, (совместно с даргинцами и аварцами), Gültepe, Erbaa (совместно с даргинцами и аварцами), Yeniderbent, Zile (совместно с лезгинами), Turhal (совместно с карачаевцами, имеется культурный центр); провинция Çanakkale — Akköprü, Biga (имеется культурный центр), Aziziye, Doğancı, Geyikkırı, Kalafat, Biga (Bozna). Многие кумыкские районы и селения, например в городе Samsun, исчезли в результате переезда и ассимиляции жителей === Coğrafi grupları === Bugün Birkaç Kumuk grubu var: * Temir-Han-Şura (ya da Orta ya da eski adı Şavhallık) Kumuklar (Ancikale, Tarğu, Temir-Han-Şura, Kazanış) * Kuzey (Sulakdan) Kumuklar (Hasavyurt, Endirey, Yahsay) * Dağ yanı Kumuklar (Karabudağkent, Boynak, Heli, Paraul) * Kaytağ (Güney) Kumuklar (Başlı, Macalis, Kayakent, Alhocakent) * Terek nehir Kumuklar (Borağan, Güçükyurt) == Etnonim == "Kumuk" etnoniminin kökeni tam olarak açık değildir. Çoğu araştırmacı (Bakikhanov, S. Tokarev, A. Tamay, S. Hacıyeva vd.) adını Kuman "Kimak" etnonim'den veya başka bir Kıpçak adı olan "Kuman"'dan türemiştir.Агеева, Р. А. Какого мы роду-племени? Народы России: имена и судьбы. Словарь-справочник. — Academia, 2000. — С. 190—191. — ISBN 5-87444-033-X. Uslar'a göre, 19. yüzyılda Kuzey Kafkasya'da Kumuk veya Kumuk terimleri, ovanın Türkçe konuşan sakinlerini ifade etmek için kullanılmıştır. Dağıstan, Çeçenya ve İnguşetya'da sadece Kumuklar Kumuk terimleriyle anılırdı.Услар П. К. Этнография Кавказа. Языкознание. 4. Лакский язык. Тифлис, 1890, с. 2. B. Alborov, "kumuk" etnonimini Türkçe "kum" (kum, kumlu çöl) kelimesinden türetmiştir. Buna karşılık, Ya. A. Fedorov, 8.-19. yüzyılların yazılı kaynaklarına dayanarak, "Gumik - Kumyk - Kumuk" etnik adının Orta Çağ ile ilişkili yerel bir Dağıstan yer adı olduğunu yazdı.Г.С. Фёдоров-Гусейнов. История происхождения кумыков. — Махачкала: Дагестанское книжное издательство «Кумык» - по-тюркски (кипчакски) "изгнанный"., 1996. — С. 138—139. 19\. yüzyılın sonunun yazarı A. Starchevsky, kendisi tarafından derlenen sözlükte "Arıyak" Kumuk adını gösterdi. N. Marr, sırasıyla, Kumukların öz adı olarak "tüzlü(ler)" [düzlüler demek] bir etnonimni bahsetmiştir. P. Uslar'a göre, Kumyk dilinde, Kuzey Kumuklar "mıçığış" kelime ile ifade edildi, Çeçenya sınırındaki Miçik nehrinin adından (şu anda bu Çeçenlerin Kumuk dilindeki adıdır).Н.Г. Волкова. Названия кумыков в кавказских языках // Этническая ономастика. — М.: Наука, 1984. — С. 23—24. Güney Kumukları kendilerini "haydaq qumuqlar", yani "Kaydağ kumuklar" olarak adlandırdılar. Rus, Avrupa ve Fars kaynaklarında Kumuklar "Dağıstan Tatarları"Ян Янсен Стрейс, "три путешествия., 1668 г, "Kafkas Tatarları"Т. Н. Макаров, Татарская грамматика кавказского наречия, 1848, Тифлис, "Terek Tatarları" (Tatarlar demek Türk millet) ve ÇerkeslerЭпиграфические памятники Северного Кавказа. — М.: Наука, 1966. Ч. I. — С. 202 olarak da biliniyordu. Dağıstan'ın diğer halkları Kumukları ova / düz sakinleri olarak adlandırıyor.Языки народов СССР: в 5-ти томах. Тюркские языки. — М.: Наука, 1966. — Т. 2. — С. 194.Расы и народы. Вып. 26. — Наука, 2001. — С. 78. — ISBN 5-02-008712-2. Kumuk adının geçtiği bir daha bir kaynak, Kâşgarlı Mahmud'un Divân-ı Lügati't-Türk adlı eseridir. Kâşgarlı Mahmud, Kumuk kelimesinin karşılığı olarak "Bir zaman yanında bulunduğum beylerden birinin adı" der. Anlaşılıyor ki Kumuk Türkleri, daha XI. yüzyılda kendi adlarıyla tarih sahnesindedirler. == Etnogenez == Bilim adamları arasında Kumukların kökeni hakkında bir fikir birliği yoktur. Konstantin Smirnov, 8-10. yüzyılların Kumuk ovasının nüfusunu, ülkenin mevcut sakinlerinin en yakın atası olarak kabul etti.Смирнов К. Ф. Археологические исследованияв Дагестане в 1948—1950 гг. // Кратк. сообщ. ИМК XIV, 1952,с. 95-96 Kumukların kökenini Kıpçaklarla ilişkilendiren Semön Bronevsky, Kumukların 12-13. yüzyıllarda Kıpçaklarla birlikte Dağıstan'da ortaya çıktığına inanıyordu. Klaprota göre, Kumuklar Dağıstan'da Hazarlarla aynı anda ortaya çıktı ve onlardan sonra burada kaldı, ve A. Vemberi'ye göre, Kumukların Dağıstan'a Hazarlarla aynı anda girmelerine izin verir, burada yaşlı bir nüfusla tanışır ve onunla birleşirler.Г.С. Фёдоров-Гусейнов. История происхождения кумыков. — Махачкала: Дагестанское книжное издательство, 1996. — С. 18 Kumukların Kuman öncesi tarihi de Kumuk folkloru tarafından kanıtlanmıştır. Hazar Kağanlığı'nın varlığından kaynaklanan atasözlerini ve atasözlerini korur.Казиханова (Гусейнова), Асият Абдурагимовна. Этапы расселения тюркоязычных народов на территории Приморского Дагестана в раннесредневековую эпоху : диссертация … кандидата исторических наук : 07.00.02 Махачкала, 2000 186 c. : 61 01-7/82-5 Başka bir Sovyet etnografı olan S. Tokarev, Kumukların kökenini, Pliny'nin MS 1. yüzyılda Kuzey Dağıstan sakinleri olarak bahsettiği "Kam" veya "Kamak" halkıyla ilişkilendirdi. Rus oryantalist Vladimir Minorsky ve Norveçli bilim insanı Fridtjof Nansen, Kumukların Hazar kökeni hakkında yazdılar.В.Ф.Минорский. История Ширвана и Дербенда X - XI вв. — Изд-во Восточной литературы, 1963. — С. C.145.(см.: «Глазами друга».Из Книги «Через Кавказ на Волгу».Махачкала.1981) Kumukların etnogenezinde çeşitli Türk boyları yer almıştır. Kumanya, sonra Altın Orda ve daha sonra Kafkasyalı Tümen Hanlığı'nın Türk kabileleri, ve Kipçaklar önce de Hun ve Ön Bulgar Türk kabileleri — güyen, tümen, as, çağar, sabir, barsil, sala, bürçebiy, döger, candar, borağan, oksungur, tork ve diğerleri.Н. Г. Волкова. Этнический состав населения Северного Кавказа в XVIII — начале XX века. — Москва: «Наука», 1974.Г.-Р. А.К. Гусейнов. Кумыки-брагунцы: история и современность.Аликберов А. К. Эпоха классического ислама на Кавказе: Абу Бакр ад-Дарбанди и его суфийская энциклопедия «Райхан ал-хака’ик» (XI—XII вв.) / А. К. Аликберов. Ответственный редактор С. М. Прозоров — М.: Вост. лит., 2003.Пигулевская Н. В. Сирийские источники по истории народов СССР. М.-ла.1941. C.165, 166 Rus dilbilimci N. Baskakov şunu yazdı:. А. Баскаков. Введение в изучение тюркских языков. Высш. школа,, 1969 — С.255 > Etnik temeli Kıpçak-Oğuz-Bulgar aşiretleri ve kabileleri olan Karaylar, > Kumuklar, Karaçaylar ve Balkarlar. Plano Karpini, 13. yüzyılda Moğollar tarafından fethedilen Hazarya kabilelerinin “Komuk”, “Tarklar”, “Aslar” ve “Çirkaslar” adlarıyla anılmaktadır.Кавказ: европейские дневники XIII—XVIII веков / Сост. В. Аталиков. — Нальчик: Издательство М. и В. Котляровых, 2010. 304 с., стр. 6-7 Kumukların Kumuk ovası, Terek nehri yakası ve Dağıstan'ın en eski sakinleri olduğu görüşü daha sonraki araştırmacılar tarafından da desteklenmektedir: K. KadiradzhievКадыраджиев К. Загадки кумыкской истории: М.-ла. 1994., Y. Kulchik ve K. DzhabrailovКульчик Ю. и Джабраилов Х. (Алханаджиев). Дагестан: кумыкский этнос. М.1993., A. KandaurovКандуаров А. Кумыки: происхождение, становление и развитие. М.-ла. 1996., B. AtaevАтаев Б. Кумыкская равнина. М.-ла.1996. ve M.-R. İbrahimov.Ибрагимов М.-Р. (в соавторстве). «Кумыки» // Народы Дагестана. 1999, № 2 Kraniolojik verilere göre, Dağıstan sakinleri arasında, kafatasının yapısına göre, ovanın yerli sakinleri ve her şeyden önce Kumuklar, Hun zamanının kafataslarına en yakın olanlardır.Миклашевская Н. Н. Новые палеоантропологические материалы с территории Дагестана // Материалы по антропологии Дагестана. М., Дагкнигоиздат. 1959. С. 186—194. Bu, Kumukların muhtemelen Hun krallığının nüfusunun doğrudan torunları olduğu varsayımını doğrular.Магидов С. Х. Этногенез кумыков в свете данных дерматоглифики и антропологии // Вести Кумыкского научно-культурного общества. Махачкала, 2001. Вып.1(5). == Tarih == 8\. Yüzyıldaki Arap fetihleri sırasında Kumuklar, Hazar bölgesindeki nüfusun baskın çoğunluğunu oluşturdu. O zamanlar, Miçik Nehri havzasına zaten Kumukistan deniyordu. Kumuklar, Kuzey Kafkasya'daki Hazarların soyundan gelmektedir.Encyclopedia Britannica 15th Edition 1988 Kumuk halkının yerleşim topraklarında, en ünlüleri Hunlar Krallığı, Hazar Kağanat, Tarğu Şavhallık olan birkaç devlet vardı. Kumukların Rusya ile ilişkiler da dahil olmak üzere büyük jeopolitik öneme sahip diğer önemli devlet oluşumları, Endirey Beyliği (Endirey'li Soltan-Mahmud'un derebeyliği)ТЕРРИТОРИЯ И НАСЕЛЕНИЕ ФЕОДАЛЬНЫХ ВЛАДЕНИЙ ДАГЕСТАНА В XVIII — НАЧАЛЕ XIX ВЕКА, АБДУСАЛАМОВ МАГОМЕД-ПАША БАЛАШОВИЧ, БУЧАЕВ МУРАД ГАДЖИЕВИЧ, 2012, Ötemiş Soltanat, Tümen Beyliği (Şavkal / Şevkal Tümen)Тюменское княжество в контексте истории взаимоотношений Астраханского ханства и Кумыкского государства с Русским в XVI в., Г.-Р. А.-К. Гусейнов, Borağan BeyliğiМагомадова, Т. С., Брагунское княжество — феодальное владение в Чечне в XVII в. (12) /2010. — Грозный: Б/и, 2010, Mehtulu Hanlığı'ydı, Boynak Beyliği ve diğerleri.V. Pantühov yazdı(Пантюхов И.И. О кумыках. СПБ., 1895) > "Antik çağlardan beri, Kumuklar dağcılar arasında büyük bir otoriteye > sahipti ve Kumuk Kağanları ve Şamhallar genellikle Doğu Dağcılarının > Transkafkasya Bölgesi'ne yaptıkları tüm savaşçı kampanyaların başında > duruyorlardı. Yakın ve uzak seferleri sırasında Asya ile sık sık ilişki > içinde olan ve kuzeyde Slav ve Turan kabileleriyle birleşen Kumukların > ataları — Hazarlar, Kafkasya'nın çeşitli unsurlarıyla, onların bir parçası > olan, doğal olarak Asya'dan Avrupa'ya ve geriye doğru kültürün > iletkenleriydi. " === Şavhallık === En büyük Kumyk devletiХожение купца Федота Котова в Персию Авторы: Н. А. Кузнецова, 1958, стр. 102—103МЕХМЕТ-ЭФЕНДИ ВОЛЫНСКИЙ РИСАЛЕ-И АХВАЛ-И ДАГЫСТАН Кумыки и их правители Шаухалы в османских (турецких) источниках XVI — перв. пол. XVIII вв., // Средневековые тюрко-татарские государства, Вып. 2. Казань. 2010Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия . Под ред. Е. М. Жукова. 1973—1982. статья Шамхал, 16. yüzyıldan beri Tarğu Şavhallığı idi (ya da Şamhallık, ) olarak bilinen idi. Şavhallığ'ın oluşum zamanı kesin olarak bilinmemektedir: bazı kaynaklar 8. yüzyılda Arap etkisinin olduğunu gösterirЭСБЕ Тарковское владение, diğer kaynaklara göre Şavhal hanlar Altın Orda kökenlidirЗолотоордынская цивилизация. Сборник статей. Выпуск 1. — Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2008. Bazı kaynaklar ayrıca Şavhal hanedanlarının olası bir değişikliğine de işaret ediyorМухаммад-Рафи. Тарих Дагестан (X—XIV вв.) // Дагестанские исторические сочинения. М. Наука. 1993.Шами Низамеддин. Зафер- наме. Баку, Елм. 1992, с. 16-18.. Timurlu Tarihçi Nizameddin Şami, Şavhal'ı Altın Orda'nın müttefikleri olarak adlandırdı. 1396'da Tohtamış'a karşı kazanılan zaferden sonra Timur, Shavhal'a karşı bir kampanya başlattı. Tarihçi Şarafaddin Yezdi şunları bildirdi: “İnatçı direniş yenildi, kaleler alındı, sakinler öldürüldü, ölümden bir tepe inşa edildi, şamhalın kendisi öldürüldü.” Timurlenk daha sonra Dağıstan'da Şamhal gücünün restorasyonuna katkıda bulunduGulbin-i-Hanan. XVII y. (Ahmet Cevdet. Kirim ve Kafkas Tarihcesi // Emel, № 221. Temmuz-Agustot. 1997. S. 28). Bir Osmanlı kaynağına göre, Timur'un oğlu Miran-Şah'ın Kara-Koyunlular'dan yenilmesinden sonra Kumuklar bağımsızlıklarını kazandılar ve Cengiz Han ailesinden bir şemhal seçtiler. Ancak devlet, 16. yüzyılın sonunda, birkaç yarı özerk (örneğin Mehtulu, Erpeli, vb.) veya bağımsız (örneğin, Yahsay) beyliklerine bölündüğünde, kısmi parçalanmadan kaçınmadıРАСПАД ШАМХАЛЬСТВА И ОБРАЗОВАНИЕ КУМЫКСКИХ ФЕОДАЛЬНЫХ ВЛАДЕНИЙ: ПРИЧИНЫ И ПОСЛЕДСТВИЯ, Абдусаламов Магомед-Паша Балашович,. 16-17. yüzyıllarda Şavhallık uluslararası arenadaki varlığı arttı. Şamhalların vasal mülklerinin sınırları bir zamanlar Kabardey'e kadar uzanıyorduРоссийский государственный архив древних актов. Ф. 23. On. 1. Д. 12. Ч. 5. Л. 209.Российский государственный военно-исторический архив. Ф. 482. Он. 1. Д. 192. Л. 143.. Şavhal Dağıstan Valisi ve bir süre Derbent Hanı unvanını taşıyordu. Avrupa'dan Asya'ya giden yollardan biri olarak Kumuk topraklarının elverişli stratejik konumuАмирбекова Н. Ш. Сефевидо-российский конфликт 1653—1662 гг. // Эндиреевский владетель Султан-Махмуд Тарковский в истории российско-кавказских взаимоотношений (вторая половина XVI — первая половина XVII в.). Международная научно-практическая конференция, посвящённая 460-летию Султан-Махмуда (18 ноября 2008 г.). Махачкала, 2010. С. 244—249., Kumuk hükümdarlarının sık sık bir manevra politikası izlediği üç komşu imparatorluğun bölgesinde nüfuz mücadelesinin nedeni haline geldi. === Rus ve Safevî devletlerinin genişlemesi === 1560'larda, Gürcü kralı ve Kabardey prenslerinin istekleri nedeniyle Rus birliklerinin Şavhallık'a karşı sayısız seferi başladı. Komutan Çeremisinov, 1560'ta Tarğu'nun başkentini ele geçirdi ve yağmaladı. Kafkas Tümen Hanlığı, Şavhallık ile ittifak halinde, fethine umutsuzca direniyor, ancak 1588'de, Hanlığın başkentinin bulunduğu yerde Rus Terki kalesi kuruldu. Tümen hükümdarı Soltaney, Endirey hükümdarına kaçtı. 1594'te Kvorostinin'in Dağıstan Seferi gerçekleşti; bu sırada Rus birlikleri, Terek Kazakları Tarğu'ya aldı, ancak orada Kumuklar tarafından engellendi ve Terki'ye çekilmeye zorlandı, bu da bir uçuşa dönüştü. 1604-1605'te Buturlin'in "Şevkal Kampanyası" olarak bilinen Dağıstan Seferi donatıldı. Karaman sahasındaki Rus birliklerinin, Şavhal hanedanının Soltan-Mahmud'un temsilcisi tarafından yönetilen Kumuklar tarafından birleştirilen Dağıstan kuvvetlerine karşı yenilgisinin bir sonucu olarak bir dizi kampanya başarı ile taçlandırılmadı. Karamzin'e göre, Rus devletinin Kuzey Kafkasya'nın doğu kesimindeki genişlemesi 118 yıl boyunca durdurulduКарамзин, 1816—1829, с. 72 / Т. 11., ancak Kafkasya'da bir yer edinme girişimleri devam etti. 1649 veya 1650'de Çoban-Murza, Nogay ile Şavhallık'a göç etti. Rus hükûmeti 8.000 kişilik bir orduyu Rusya'nın vassallarıyla birlikte Nogayları geri göndermeye zorlaması gereken Şavhallık'a gönderdi, ancak Surhay III. Şavhal Rus ordusuna saldırdı ve Germençik Savaşı'nda Rus ordusunu yendiД. С. Кидирниязов, Ж. К. Мусаурова -Очерки истории ногайцев XV—XVIII вв. — Изд-во дом «Народы Дагестана», 2003 — С. 199. 1651 ve 1653'te Kumuklar, Safevî devletinin birlikleriyle birlikte Rus Sunja kalesini yok etti. Bununla birlikte, bu arada, 1646'da Şah Abbas II, Kumuk topraklarında bir kale inşa etmek için ilk girişimi yaptı, bu da Kumuk Surhay III. Şavhal'ın öfkesine ve onun kesin olarak reddetmesine neden oldu:Шмелёв А. С. О борьбе уцмийства с экспансией Сефевидского Ирана в середине 40-х гг. XX в. // Освободительная борьба народов Дагестана в эпоху средневековья. Махачкала: Тип. ДагФАН СССР, 1986. — 121 с > Şahın Kumuk topraklarında şehirler inşa etmesi asla olmadı 1658'de Surhay, Kaytag usumi Rüstem ile birlikte İranlılara karşı savaştı, ancak yenildi. Yine de Farslar ağır kayıplara uğradılar ve Kumukya'daki kalelerin inşası terk edilmek zorunda kaldı. Çarın 1714'te I. Petrus'a verdiği raporlara göre, Farslar Kumuk prenslerine ve Şavhallara "... haraç gibi maaşlar" ödedilerБекович-Черкасский А. // Алиев К.Таргу-Наме. Лексикон… С. 48. === Müttefikler === Şavhal Çopan, Osmanlı İmparatorluğu vatandaşlığını kabul etti ve 1578-1590 Osmanlı-Safevi savaşlarına Osmanlıların yanında katıldıЭвлия Челеби. Книга путешествия: (Извлечения из сочинения турецкого путешественника XVII века): Перевод и комментарии. Выпуск 2. Москва. 1979 г. Dağıstan, Tümen ve Tarğu mülkleri müttefikti ve Kırım hanlarının hanedanının temsilcileri için bir sığınaktıГусейнов Юсуп Магомедович, КРЫМСКО-ДАГЕСТАНСКИЕ ВЗАИМООТНОШЕНИЯ XV—XVIII вв.. 15. yüzyıldaki "Gerey Han'ın kroniklerine" göre, Kırım tahtının kaybedenlerinden biri olan Gerey Han, Dağıstan'a kaçtı. 1536'da taht mücadelesinde Sahib-Gerey'in rakibi olan Islam-Gerey, Kumukya'da saklanıyordu. 1580'lerde Murad-Gerey, birincinin kızıyla evlenerek Şamhal'a kaçtı. 17. yüzyılın ilk üçte birinde Şagin-Gerey Kumuk'a gitti. IV. Muhammed-Gerey, tahttan ikinci kez indirildikten sonra, Tarğu Şamhallığın belirli bir hükümdarıydı ve hatta Kumukyadaki Pirbay köyünün adını Bahçesaray (Kırımnı başkenti gibi) olarak değiştirdi. 16. yüzyılın ortalarında, Korkunç İvan'a bir mektupta Kırım Han, Kumuklar ile bir ittifak hakkında yazdı. 1591'de Han Gazi- Gerey, Moskova kampanyasını Moskovanın Tümen ve Şavhal'ın mülklerine genişlemesinin intikamı olarak açıkladı. Golitsin'in Kırım'daki ikinci kampanyası sırasında, Selim-Gerey'e yardım etmek için Kafkasya'dan elli bin Kumuk, Çerkes ve Yaman-sadak Nogaylar geldi. Kumuklar, Kırım garnizonlarında görev yaptı. Evliya Çelebi'ye göre, Cincik ve Kuban nehirlerinin birleştiği yerde bulunan Şad-Kermen kalesinde, “tüm Kabardey beylerinin” İslam'a dönüşmesi sayesinde “100 Kumuk atlısı” görev yaptı. === I. Peter ile savaşlar === 1722-1723'te Rus İmparatoru I. Peter, İran kampanyasını donattı. Hedeflerden biri, Şavhal Hazar mülklerinde bir yer edinmekti. Endirey mülkiyeti, Rus ordusuna karşı çıkan ilk kişi oldu. Yenilgiye rağmen, Kumuklar düşmana ağır kayıplar verdi ve bu da imparatoru şok ettiГоликов И. И. Деяния Петра Великого, мудрого преобразителя России, собранные из достоверных источников. — Изд. 2-е, М.: Типография Н. Степанова, 1838.. Ötemiş Sultanlığı'nın feodal mülkiyeti, İnçe Nehri'ndeki savaşta Peter'e şiddetli bir direniş gösterdi. Peter o zaman dediBruce P. H. Memoirs of Peter Henry Bruce, esq., a military officer in the services of Prussia, Russia, and Great Britain: Containing an account of his travels in Germany, Russia, Tartary, Turkey, the West-Indies… London, 1782.: > “Bu insanların savaş sanatı hakkında bir fikri olsaydı, o zaman tek bir ulus > onlarla silahlanamazdı”. Tarğu Şavhallığı ilk başta Rus yanlısı bir tutuma bağlı kaldı, ancak Rus kalesinin inşasından sonra Rusya'ya karşı çıktılar. Kumuk şemhalleri artık komşularını 1605'teki gibi birleştiremediler ve büyüyen Rus kuvvetlerine karşı mücadelede yalnız kaldılarИстория России с древнейших времен. Том 19. От царствования императрицы Екатерины I Алексеевны до царствования императрицы Анны Иоанновны. 1727—1730 гг ГЛАВА ПЕРВАЯ ОКОНЧАНИЕ ЦАРСТВОВАНИЯ ИМПЕРАТРИЦЫ ЕКАТЕРИНЫ I АЛЕКСЕЕВНЫ В октябре 1725 г. генерал-майоры Кропотов и Шереметев ходили опустошать владения шамхала и сожгли двадцать селений, в том числе и Тарки, столицу шамхала, состоявшую из 1000 дворов; всего дворов было сожжено 6110. Шамхал, имея только 3000 войска, не мог сопротивляться превосходному числу русских, у которых одних Козаков и калмыков было 8000 человек, не считая регулярных войск, двух полков пехоты и двух кавалерии; Адил-Гирей ушел из Тарков вместе с турецким посланником и разослал грамоты к другим горским владельцам, прося помощи, но получил отказ . Rusya'nın sık seferlerinin bir sonucu olarak, Rusya'ya resmi katılımı 1813'te Gülistan Barışı ile güvence altına alınan geniş devletten yalnızca küçük mülkler kaldı.Лит.: История Дагестана, т. 1—2, М., 1967-68. Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978. === Kafkas Savaşı === Kafkas Savaşı sırasında öne çıkan Rus General Grigoriy Philipson, Kumuklar hakkında şunları yazmıştır: > Profesör Yazıkov askeri coğrafya derslerinde bize her ikisini de vaaz > etmesine rağmen, Kafkasya ve Kafkas Savaşı hakkında belirsiz bir fikrim > vardı; ama ona göre bir şekilde Kumukların bizim için en cesur ve en düşman > kabile olduğu ortaya çıktı. Kumuklar, Şeyh Mansur'un ayaklanmasında geniş yer aldı. Kumuk prensi Ali- Soltan Çöpalav, Mansur ile birlikte birkaç kez Kizlyar'a saldırdı. Tatartüp yakınlarındaki belirleyici savaşta Kumuklar bizzat Şeyh MansurИдрисов Ю. М., Абдусаламов М. Б. Кумыкские феодальные владения в контексте развития и краха теократического проекта имама Мансура в 1785—1786 годах // Вестник Адыгейского государственного университета. Серия 1: Регионоведение: философия, история, социология, юриспруденция, политология, культурология. 2012. № 4. tarafından komuta edildi. Mansur'un diğer müttefikleri Hasbulat Kazanışlı (Bammatulu beylikni sahibi) ve Kazbek Umaş idi. Genel olarak, Şavhallık'da ve Kumuk düzleminde en az beş ayaklanma meydana geldi: Dağıstan'da 1818-1822'deki Rus karşıtı ayaklanma, sırasında Zasulak Kumuklar ve Mehtulu Hanlığı'nın yenilgiye uğratıldığıасилий Потто. Кавказская война. Том 2. Ермоловское время. М.: Центрполиграф, 2008 г, 1823'teki Şavhallık ayaklanmasıН. И. Покровский Кавказские войны и имамат Шамиля. — Москва: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2000. — С. 135—137, 1825'te Beybulat Taymiyev'i destekleyen ayaklanmaН. И. Покровский Кавказские войны и имамат Шамиля. — Москва: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2000. — С.139-148, 1831'deki Şavhallık ayaklanmasıН. И. Покровский Кавказские войны и имамат Шамиля. — Москва: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2000. — С.207-218, 1831'deki Kumyk düzlemindeki ayaklanma ve 1843'teki Şavhallık ayaklanması[127]Н. И. Покровский Кавказские войны и имамат Шамиля. — Москва: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2000. — С.318. Dubrovin'e göre, > "Şamhal halkı aynı zamanda Kazi-mulla'nın öğretilerinin ilk takipçileriydi > ve onun silahlı kuvvetlerinin ilk çekirdeği olarak hizmet ettiler". Ayrıca, 1844'te Kumuk uçağında bir ayaklanma ve 1855'te Kumukların genel bir ayaklanması hazırlandıН. И. Покровский Кавказские войны и имамат Шамиля. — Москва: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2000.. Dağıstan 1877-1878'deki ayaklanmada Güney Kumukya'nın Başlı köyü katıldı. Rus devleti tarafından direnme girişimleri nedeniyle Kumuk köylerinin yıkılmasına ve yıkılmasına rağmen, Kumuk Ovası komşuları tarafından çıkar veya siyasi çıkarlar için saldırıya uğradı. Örneğin, 1830'da Çeçen lider Avko, İmam Gazi- Muhammed'in ordusuna katılma bahanesiyle bir müfreze toplayarak, son anda gerçek niyetini, "Endirey şehrini yenmek ve hırsızlık için veya sürüleri Kumuklardan çalmak", açıkladı, ancak bu durumda müfreze hayal kırıklığı içinde dağıldıКавказская война. Том 5. Время Паскевича, или Бунт Чечни. Глава XVIII. ЧЕЧНЯ ПОСЛЕ ЕРМОЛОВА. Gazi-Muhammed, Kumuk topraklarını harap ederek onları dağlara gitmeye ve hareketinin bir parçası olmaya zorlamaya çalıştı. === Kafkasya İmamatın Kumuk liderleri === Dağıstan ve Çeçenya İmamı Şamil muhtemelen Kumuk kökenliydi.Блиев М. М. Россия и горцы Большого Кавказа: на пути к цивилизации. — М.: Мысль, 2004. — С. 279. — ISBN 5-244-01004-2.Халилов А. М., Идрисов М. М. Шамиль в истории Северного Кавказа и народной памяти. — Махачкала, 1998. — 119 с.Халилов А. М. Национально-освободительное движение горцев Северного Кавказа под предводительством Шамиля. — Махачкала: Дагучпедгиз, 1991. — 181 с. Kumuklar şunlardı: Çeçen direnişinin lideri ve İmam Şamil'in müdiri (naiplerin üstünde) Taşav-HacıГаммер М. Шамиль. Мусульманское сопротивление царизму. Завоевание Чечни и Дагестана. — М.: КРОН- ПРЕСС, 1998. — 512 с., стр. 101Шамиль в истории Северного Кавказа и народной памяти — Арслан Магомедсолтанович Халилов, Мурад Магомедович Идрисов- 1998 — С. 80Фурман Д. Е. — Чечня и Россия: общества и государства — Polinform- Talburi, 1999 — С.101; Dağıstan'daki erken ayaklanmaların liderleri Sultan Ahmed Han Avarlı (Mehtulu Han ailesinden, ve 1802'den beri Avar bölgesini Hanı, 1819-1822'de Dağıstan'daki ayaklanmanın organizatörüВасилий Потто — Кавказская война. Том 2. Ермоловское время. С.217-218); Hasan Han Mehtululu (1819-1822 Mehtulu ayaklanmasının organizatörü); 1824 ve 1834'te 'daki ayaklanmaların organizatörü, İmam Gazi-Muhammed (Tarğulu Şavhallıknı taht varisi) naibi Umalat-bek BoynaklıН. И. Покровский Кавказские войны и имамат Шамиля. — Москва: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2000. — С.207-216Война на Восточном Кавказе с 1824 по 1834 г. в связи с мюридизмом // Кавказский сборник, Том 13. 1889; İmam Gazi-Muhammedʼnin naibi İrazibek KazanışlıГаджиев М. М. Казанище. Страницы истории. — Махачкала: ИД «Эпоха», 2007. — С. 12-13; Şamilʼnin sırdaşı ve naibi İdris EndireyliДадаев, Юсуп Усманович (1951-). Наибы и мудиры Шамиля /; İbrahim el-Gimri naibiʼnin yardımcısı, "murtazaketlerin" — yani Şamil'in kişisel muhafızı'nın yüzbaşısı — Şangirey Muselimavullu (lakaplı Ova Aslanı)Идрисов Юсуп — Вероучители эпохи Кавказской, статья 26.01.2007; Şamilʼnin Büyükelçi İbrahim Han Oğlu (Kumuk Han Oğlu); Şamilʼnin naibi Muhammed-bek TarğuluВ.Дегоев. Имам Шамиль: пророк, властитель, воин — С.134; Başir Aşılı Yahsaylı (1858'deki İnguş ayaklanmasının liderlerinden biri)А. У. Мальсагов. Ингуши Издательский центр «Эль-Фа», 2003 — С.41. Ayrıca Kumuklar, İmam Şamil'in "murtazaketlerinin" (kişisel muhafızları) çoğunluğunu oluşturuyorduГазимухаммед и начальный этап антифеодальной и антиколониальной борьбы народов Дагестана и Чечни. материалы Международной научной конференции, 13-14 октября 1993, редакция В. Гаджиева, Российская академия наук. Дагестанский научный центр, 1997. === Şavhallığʼın ve Kumuk bölgesinin kaldırılması === Kafkas Savaşı'nın sona ermesiyle 30 Aralık 1869'da Terek bölgesinin Kumyk ilçesi (Kuzey, Zasulak Kumukya) kaldırılmış ve Hasavyurt ilçesi olarak adlandırılmıştır. Biraz önce, 13 Ağustos 1867'de, Kumuk devletinin sonu olarak kabul edilebilecek Tarğu Şavhallığı kaldırıldıШамхалы Тарковские. С.67//Сборник сведений о кавказских горцах. === Kumuk topraklarının kolonizasyonu === Çarlık ve Sovyet hükûmeti, 18. yüzyılın sonları - 19. yüzyılın başlarından itibaren Kumuk topraklarını diğer halklarla birlikte yerleştirme politikası izledi. Kumuklar, Kaçkalık ve Avuh bölgelere yerleştiler ve sahip oldular, bunlar yavaş yavaş ÇeçenlerИстория Дагестана с древнейших времен до наших дней. Т. I. История Дагестана с древнейших времен до XX века / отв. ред. А. И. Османов. М., 2004. 627 сС. М. Броневский Новейшие географические и исторические известия о Кавказе. — М. 1823. — Часть Вторая, стр. 176—177 tarafından yerleştirildi. Salatavyaʼya Avarlar çıktılar. Mesala, 1811'de Tormasov, "Çeçenleri dağları uçakla terk etmeye ikna etmeyi" emretti.Бирюков А. В. Российско-чеченские отношения в XVII — середине XIX вв. // Вопросы истории. — 1998. — № 2 Kafkasya valisi Vorontsov, Kumukların mülklerini "sömürgeleştirme" politikasını, yine Çeçenler tarafından, "Kumukların bunlar üzerinde hiçbir hakkı olmadığını" öne sürerek izlediПокровский Н. И. Кавказские войны и имамат Шамиля / Предисл. Н. Н. Покровского, введ. и прим. В. Г. Гаджиева. — М.: РОССПЭН, 2000. — С. 27. — ISBN 5-8243-0078-X.. Zaten 70'lerin sonlarında, Gerzelavul'dan Endirey'e kadar Hasavyurt bölgesinin tüm güney kesiminde Çeçenler yerleşti. 1870'ten 1877'ye kadar bölgedeki Çeçenlerin sayısı 5.912 Avuklular'dan 14.000 Çeçen'e yükseldi ve 1897'de 18.128'e yükselmeye devam ettiЗ. Х. Ибрагимова ЧЕЧЕНЦЫ В ЗЕРКАЛЕ ЦАРСКОЙ СТАТИСТИКИ (1860—1900) Монография Москва «ПРОБЕЛ-2000» 2006. Terek- Sunja arasındaki Kumukların mülkleri kaybedildi ve Kumuk nüfusu ile birlikte şimdi Çeçenya'nın bir parçası olduПервые русские крепости в междуречье Терека и Сунжи в 16-17 вв., Т. С. МагомадоваБрагунские ханы, кто они? Камиль Алиев > Уместным будет здесь отметить, что ныне брагунские кумыки проживают в > селениях Брагуны (кум.- Борагъан), Исти-су (Дарбанхи) и Баммат-бек-юрт > (Чечня) . 1850'lerde, Terek bölgesinin Kumuk ilçesinin Kumuk prensleri, toprakların yarısından Kumuk nüfusu lehine gönüllü olarak vazgeçti, ancak ilgili hakları teyit eden belgeler sadece şehzadelere ve uzdenlere verildi ve nüfusun geri kalanına çıkarılmadı. Yerel yetkililer, çeşitli bahaneler kullanarak yeni gelenleri kendi Kumuk topraklarına yerleştirdi. Kumuk halkının haklarını ihmal etme politikasının 1907'de devam ettiği kaydedildiИз стенограммы выступления члена Государственной думы второго созыва от Терской области Т. Э. Эльдорханова З мая 1907 г.. Daha Sovyet döneminde, Dağıstan'ın başkanı Avar Daniyalov, ulusal özerkliklerin eksikliğini ve komşu halkların Kumuk topraklarına yeniden yerleştirilmesini haklı çıkarmak için şunları yazmıştı: > “Öncelikle ekonomik nedenlerle bunu yapmak gerekliydi. En azından > Dağıstan'ın ana halklarına (Avarlar, Darginler, Kumuklar, Lezginler, Laklar, > Tabasaranlar) ulusal özerklik verilmesine karar verilirse, Dağıstan'ın ana > zenginliği (ekilebilir arazi, meralar) Kumuklar'a gidecekti, çünkü onlar > kendi topraklarında bulunuyorlardı... İkinci olarak, siyasi ve etnik > hususlar dikkate alındı. Yani, varlıklarının tüm tarihinde Avarlar genel bir > devlet eğitimine sahip değildi ... " Kumuk ilçesi ve Şavhallığ'ın kaldırılmasından bu yana Kumukların kendi ulusal cumhuriyetleri ve hatta tek etnikli bölgeleri bile olmadı. Çarlık döneminde başlayan ve SSCB yıllarında güçlenen Kumuk topraklarının iskan politikası, günümüz Dağıstan Cumhuriyeti'nde de devam etmektedir. 20. ve 21. yüzyılın başlarında, Kumuk yerleşiminin toprakları önemli ölçüde azaldı, Kumyk etnik grubu, şimdi Avarlar, Darginler, Laklar ve Çeçenler'in yaşadığı yerli topraklarda bir azınlık haline geldiАлиева В. Ф., Гимбатов Ш. М., Эльдаров Э. М., Эфендиев И. И., 2004. Современные миграционные процессы в Дагестане // Региональные аспекты социальной политики. Вып.6. Махачкала.. === Ekim Devrimi, Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti === küçükresim|Haydar Bammat, 20. yüzyılın seçkin bir Kuzey Kafkas siyasi figürü, Dağlık Cumhuriyet'in kurucularından biri, yazar ve yayıncı, İslam tarihi üzerine Visages de l'Islam kitabının yazarı. Ekim Devrimi yıllarında Kumuk entelijansiyası Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'nin yaratılmasında aktif rol aldı. Prens Raşit Han Kaplan kurucularından, devletin ana ideologlarından birisi ve İçişleri Bakanıydı, Haydar Bammat Dışişleri Bakanıydı, Savaş Bakanı Prens Nuhbek Şavhal Tarğulu idi, Zubayır Temirhan Birlik Konseyi başkanıydı (“Birlik Meclisi”, parlamento), ve başka kilit bakanlar. === Muhacirlik === Kumuklar ve Türkiye arasında her zaman yakın bağlar olmuştur, örneğin bugün güney Kumuklar, görünüş ve lehçede güçlü bir Oğuz unsuruna sahiptir.Sakinat Shixamedovna Gadjieva. (1961). Kumyki: istoriko-etografik isko. 5. Izd-vo Akademii nauk SSSR. p. 40 15\. yüzyılda, erken Kumuk şairi Ummu Kamal Türkiye'ye taşındı.Aliyev S. Kumuk Turkleri'nin Unutulmaz Sairi Ummu Kamal // "Yesevi". Istanbul, Agustos 1997. №44. S. 43. 16-17. yüzyıllarda Özdemir Paşa ve onu ulanı Osman Paşa belki Dağıstan Türklerden, demek Kumuklardan, geliyorOsmanlı devlet erkânı, İsmail Hâmi Danişmend, Türkiye Yayınevi, 1971 - 360 sayfa, s. 22Mustafa Müftüoğlu. Yalan söyleyen tarih utansın!--. — Çile Yayınevi, 1981. — 384 с.. 18-19. yüzyıllarda. Kumukların Osmanlı İmparatorluğu'na hem zorunlu hem de gönüllü olarak yeniden yerleştirilmesi (muhacirlik) vardıГАДЖИЕВ Э.Н. КУМЫКСКАЯ ДИАСПОРА В ТУРЦИИ: ИСТОРИЯ И СОВРЕМЕННОСТЬ. — 2015.Ömer Karata Mehmed Said Arbatl. KUMUK TÜRKLERİNİN KAFKASYA’DAN ANADOLU’YA GÖÇÜ, 2015.. 1920'lerde Bolşeviklerin iktidara gelmesiyle birlikte Türkiye'ye yeni bir göçmen dalgası geçtiİrfan Nallar. Türkiyedeki Kumuklar Damarlarını Arıyorlar (турецкий) // исследовательская статья, Стамбул. — 2003.. O yılların yerleşimcileri arasında ünlü Dağıstan figürü Aselderhan Kazanalp (1855-1928), Prenses Cahbat Tarğulu, Prens Asadullah Ahmathan Usumi, Prens Raşit Usumi vardı, Prens Orhan Tarğulu (Türkiyede profesör Orhan Şamhal) ve diğerleri. Raşit Usumi daha sonra Biga şehrinin yönetiminin başına geçti, ve orada adının bir caddeye verildiği, onu oğlusu Fethi Usumi de sonra Biga bakanı oldu, ve gazeteci Sadullah Usumi — Raşitni başka bir oğlusudur. Türkiye'deki başka muhacirlerden — Ahmet Saib Kaplanhttps://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/781075, Baha Sait Beyhttp://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/ET002138.pdf. Bazı Muhacirler, şu anda bile birkaç düzine Kumuk ailesinin bulunduğu Suriye ve Ürdün'e taşındı. Örneğin, Suriye'deki Deir-Ful köyü, 1878-1880'lerde Ötemiş, Başlıkent ve Karabudağkent'ten güney Kumuklar tarafından, daha sonra kuzey Kumukya'dan (Köstek) Kumuklar ve diğer Dağıstan halklarının temsilcileri tarafından kuruldu. Diğer göçmenler arasında ünlü Iraklı fotoğrafçı (Murad Acamat) ve önde gelen Pakistanlı mimar yer alıyor. === Demografi === 1795'te Rus İmparatorluğu'nun tahminleri, Şamhal topraklarında (Kumyks dışındakiler dahil) 100 bin kişilik bir sayı veriyor. 1833'te kaba tahminler, Rus İmparatorluğu'nun etki alanlarında yaklaşık 88 bin Kumuk olduğunu gösterdi. 1866'da Kafkas Savaşı'nın sona ermesinden sonra, bazı tahminler 78 bin civarında gösterdi. 1886, 1891 ve 1897'de buna göre - 88, 108, 83 buna göre, 1916'da - 98 bin. 1926 Sovyet nüfus sayımı 88 bin gösterdi. Böylece, neredeyse bir asırdır, savaşlar, Rusya'nın fethettiği topraklardan göçler ve hastalıklar nedeniyle herhangi bir büyüme belirtisi yok.Дагестан // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.Бутков П. Г. Сведения о силах, числе душ и деревень в Дагестане. 1795 г. // ИГЭД. — М., 1958 == Rusya'dan Etnosid == Stalin hükûmetinin kararıyla 12 Nisan 1944'te tarihi Kumuk başkenti Tarki ve komşu köylerin Kumuk nüfusu tamamen Orta Asya SSR'lerine sürüldü (Çeçenler, Karaçaylar, Balkarlar ve Kırım Tatarları da sürüldü). Gerekçe olarak, bölgeye iskân edilen dağ halklarının "tarımsal ihtiyaçlara araziyi boşaltmak" olduğu belirtildi. Rus hukukundaki tarihi sicile rağmen sınır dışı etme, Rus hükûmeti tarafından hala kabul edilmiyor. Bu olayın bir sonucu olarak, yerel halk yıllarca eski başkenti Tarki'yi kaybetti ve bu da Kumyk kültürel mirasının çoğunun kalıcı olarak yok olmasına yol açtı. UNPO, Kumyks'in üyeliğini şöyle tanımlıyor: > Sovyet işgali altında, bir etnokırım politikası uygulandı ve Kumuk > hareketlerinin liderleri bastırıldı, zulüm gördü ve öldürüldü. Tek kültürlü > tarımın başlaması, toprağın sömürülmesi ve ormansızlaşma, bölgede ekonomik > ve ekolojik bir krize yol açtı. Buna ek olarak, Kumuk halkı kültürlerini > koruyamadılar, örneğin dillerini geleneksel Arap alfabesiyle yazma veya > dillerini okullarda öğretme hakları reddedildi. UNPO üyeliği sırasında Kumuk > halkı, Dağıstan Cumhuriyeti'nde bir idari reformu savundu ve ulusal özerklik > biçiminde kendi kaderini tayin hakkını aradı. Ayrıca geleneksel yaşam > tarzlarını, kültürlerini ve geleneklerini korumaya çalıştılar. Kumukların sınır dışı edilmesini gerçekleştiren Dağıstan'ın komünist lideri, Dağıstan'ın etnik olmayan idari sınırını bu şekilde gerekçelendirdi.Строительство социализма в Дагестане, 1921—1940: узловые проблемы, Абдурахман Даниялович Даниялов, Наука, 1975, стр. 42 > “Birincisi, [Dağıstan'ı etnik olmayan bir ilkeyle bölmek anlamında] bunu > ekonomik nedenlerle yapmak gerekliydi. En azından Dağıstan'ın ana halklarına > (Avarlar, Dargins, Kumyks, Lezgins, Laks, Tabasarans) ulusal özerklik > verilmesine karar verilirse, Dağıstan'ın ana zenginliği (ekilebilir arazi, > meralar) Kumyks'e gidecekti, çünkü onlar kendi topraklarında > bulunuyorlardı... İkinci olarak, siyasi ve etnik hususlar dikkate alındı. > Yani, varlıklarının tüm tarihinde Avarların birleşik bir devlet varlığı > yoktu ... " === Türkofobi === 1925'te Rus bilgin Nikolay Trubetskoy, Rusya'nın Kumuklar ile ilgili politikasını açıklayabilecek görüşlerini dile getirdi: > Kumyk, neredeyse tüm Kuzey Kafkasya'nın (Hazar Denizi'nden Kabardey dahil > olmak üzere) "uluslararası" dilidir, Azerice, Transkafkasya'nın çoğuna > (Karadeniz kıyıları hariç) ve ayrıca Türkiye, Ermenistan, Kürdistan ve Kuzey > İran'a hakimdir. . Bu dillerin ikisi de Türkçedir. Unutulmamalıdır ki, > ekonomik hayatın yoğunlaşmasıyla birlikte "uluslararası" dillerin kullanımı > o kadar önem kazanmıştır ki, ana dillerin yerini almıştır: Dağıstan'ın güney > bölgelerinin birçok bölgesi şimdiden tamamen "Azerbaycanlaştırılmış" hale > gelmiştir. Dağıstan'ın böyle bir Türkleştirilmesine izin vermek Rusya'nın > çıkarına pek de uygun değil. Ne de olsa Dağıstan'ın tamamı Türk olursa, o > zaman Kazan'dan Anadolu'ya ve Kuzey İran'a kadar sürekli bir Türk kitlesi > olacak ve bu da ayrılıkçı, Rus düşmanı bir önyargı ile Pan-Turan > fikirlerinin gelişmesi için en uygun koşulları yaratacaktır. Dağıstan, > Avrasya'nın bu bölümünün Türkleşmesine doğal bir engel olarak > kullanılmalıdır. == Dili == Kumuklar, Türk dillerinin Kıpçak grubunun Kıpçak-Polovtsian alt grubuna ait olan Kumuk dilini konuşurlar. Bununla birlikte, Kumuk dilinin çekirdeği 7-10. yüzyıllarda oluşmuştur. Hazar devletinin bağırsaklarında ve Hazar-Bulgar substratı üzerinde oluşturulmuş ve ardından Oğuz-Kıpçak substratının üzerine empoze edilmiştir. 1930'lara kadar, Dağıstan'dan Kabardey'e kadar, Kuzey Kafkasya'nın geniş bir bölgesinde ortak lingua franca idi.Pieter Muysken. Studies in language companion series. From linguistic areas to areal linguistics. — John Benjamins Publishing Company, 2008. — Т. 90. — С. 74. — ISBN 9027231001, 9789027231000.Nansen. Gjennem Kaukasus til Volga (Oslo: Jacob Dybwads Forlag, 1929).Н.С.Трубецкой. "О народах Кавказа" // статья. — 1925.Б. Чобан-Заде 1927 г Kumuk dili, Dağıstan ve Kuzey Kavaz'ın eski yazılı edebi dillerinden biridir. 20. yüzyıl boyunca, Kumuk dilinin yazımı dört kez değişti: 20'li yılların başında geleneksel Arap yazısı değiştirildi, 1929'da önce Latin alfabesi ve ardından 1938'de Kiril alfabesi (Kiril alfabesi) ile değiştirildi. ayrıca 40'lı 50'li yılların başında reform yaptı). Kumuk diline en yakın diller Karaçay-Balkarca, Kırım Tatarcası ve Karaycadır[190]. N. A. Baskakov, Codex Cumanicus yazılı anıtına dayanarak modern Karayca, Karaçay-Balkarca, Kumukca, Kırım Tatarcası ve Memluk Kıpçaklarının dilini Kuman diliyle bir gruba dahil etti. A. N. Samoilovich de Kuman dilini Karaçay-Balkarca ve Kumyk diline yaklaştırdı. Kumuklar arasında Rusça, 19. ve 20. yüzyılın ilk yarısından gelen göçmenlerin torunları arasında Türkçe ve Arapça da yaygındır. Kumuk dilinin lehçeleri arasında Buinak ve Khasavyurt (Edebi Kumyk dilinin temelini oluşturan), Podgorny, Kaitag, Terek (Mozdok ve Bragun)[192] vardır.Кумыкский язык // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. === Kafkasya'nın Lingua franca'sı === 1848'de Kafkas Tatarı, yani Kumyk öğretmeni Timofey Nikitich Makarov, bölgede uluslararası Kumyk olan Kuzey Kafkas dillerinden biri için Rusça'daki ilk dilbilgisini yazdı. T. Makarov yazdı:Татарская грамматика кавказского наречия / Сост. Т. Макаровым. - Тифлис : тип. Канцелярии наместника кавк., 1848. -VII, [5], 144 с. > Tatar dilini konuşan kabileler arasında hem dilin kesinliği ve doğruluğu hem > de Avrupa medeniyetine yakınlık açısından en çok Kumukları sevdim, ama en > önemlisi, Kafkasya'nın Sol Kanatında yaşadıklarını kastettim. Askeri > harekâtlarımızın olduğu ve kendi dilleri dışında tüm aşiretlerin de Kumukca > konuştuğu Hat. Dilbilimci-Türkolog A.N. Kononov ayrıca Kumuk'un Kuzey Kafkasya'daki Türk dillerinin en eskisi olduğunu ve “Kuzey Kafkasya için ve ayrıca Transkafkasya için Azerbaycan dilinin bir tür Lingua franca olduğunu” kaydetti.Кононов А. Н. Из истории кумыкского языкознания // Советская тюркология. Баку, 1982, № 1, с. 49 Derlugyan George, Kumuk dilinin rolü hakkında yazıyor:Адепт Бурдье на Кавказе: Эскизы к биографии в миросистемной перспективе - Георгий Дерлугьян, 2010 ISBN 978-5-91129-063-4, Страниц: 560 > Bozkır halkları arasında egemen olan Türk dilleri Kumyk ve Tatar, Doğu > Afrika'da Swahili veya Avrupa aristokrasileri arasında Fransızca gibi, çok > uluslu Kuzey Kafkasya'da ortak bir lingua franca olarak hizmet etti. > Jeopolitik değişimler nedeniyle, Avrasya'nın Büyük Bozkırı bir sınır bölgesi > olmaktan çıkınca, etnik gruplar arası iletişim dili olarak Türk lehçelerinin > yerini Rusça almıştır. 19\. yüzyılda Vembery, Kumyk'in rolünü şu sözlerle tanımladı: > Kumukların kültürel ilişkilerine gelince, yol boyunca fark ettiğimiz gibi, > birçok Kafkas halkı onların etkisi altında kalmış ve Kumuk dilini benimsemiş > ve Kumuklardan dini konuları öğrenmiştir. Kumuk dili, Balkar, Bezengi, > Chegem, Khulama ve Urusbia dağlarının Kabardey sakinleri tarafından > anlaşılır ve kısmen de konuşulur. Ayrıca, Çeçenler ve Lezginlerin bir kısmı > bu dili anlıyor ve bugün Ruslar bu Türk lehçesinin henüz anlamını > kaybetmediğine şaşırıyorsa, o zaman Rusların kendileri buraya yeni gelirken, > İslam'a dönüşen Kumyks zaten bir oyun oynadı. Ortaçağın başlarındaki pagan > sakinleri arasında kültürel tüccarlar, Müslüman misyonerler arasındaki rol. Kumyk, Rus İmparatorluğu yönetimi ile ilişkilerde Kuzeydoğu Kafkasya'nın resmi diliydi.Ярцева В. Н. и др. (ред.) Языки Российской Федерации и соседних государств. Том 2. К-Р, стр. 183 Dağıstan'da, yalnızca Kumyk ile ilgili olarak, linguonem "Müslüman dili" (busurman til) de kullanılmaktadır[197].Ярцева В. Н. и др. (ред.) Языки Российской Федерации и соседних государств. Том 2. К-Р, стр. 182 Sovyet döneminde, Kumyk'ın rolü, DASSR'de devlet ilan edildiğinde 29 Haziran 1923'te konsolide edildi, çünkü “yerli Dağıstan nüfusunun çoğu Türk-Kumyk dilini konuşuyor ve anlıyor ... Dağlık Dağıstan okullarında Türk dili öğretiminde yapılan deneyim parlak sonuçlar verdi ... not edildi ... "Türk-Kumyk" dilinin Dağıstan yerlileri arasındaki tek iletişim dili olduğu kaydedildi".Г.-Р. А.-К. Гусейнов, М.-Р. А. Ибрагимов, Г. М.-Р. Оразаев, Кумыки в истории языковой ситуации Дагестана XX века, Материалы Республиканской научно-практической конференции, Махачкала, 2008 === Dağ göçü === 1935'te, dil komisyonunun çalışmalarının ve Varşova Doğu Enstitüsü'ndeki kongrenin sonuçlarına göre Kumyk, Bağımsız Kafkasya Komitesi (esas olarak Dağ Cumhuriyeti'nin liderlerinden oluşan) tarafından "ortak bir kabileler arası" olarak seçildi. tüm Kuzey Kafkas kabilelerinin dili." Aşağıdaki diller değerlendirmeye sunuldu: Kumyk, Abhaz, Adige, Avar, Çeçen, Osetçe.Казбекова З. Г. Дагестан в европейской литературе. Махачкала. 1987 == Kumuklar ve Kumuk dili dünya edebiyatında == Alman şair Paul Fleming, 1633 ve 1636'da Holstein elçiliği ile birlikte Kumyk topraklarında seyahat ederken, Kumykia ve kasabalarına birkaç ayet ayırmıştı. Kumuk dili, her ikisi de Kafkasya'da Rus İmparatorluk Ordusu'nda görev yapmış olan Leo Tolstoy ve Mikhail Lermontov gibi Rus klasik yazarları için bir araştırma konusuydu. Tolstoy'un "Baskın", Kazaklar,[131] Hacı Murat ve Lermontov'un "Zamanımızın Bir Kahramanı"[132][129] gibi eserlerinde bu dil mevcuttur."Лев Толстой: Дневник 1847 — 1854 гг. Тетрадь Г. Март - май 1851 г."Мугумова, Анна Львовна. "К проблеме ориентального лексического влияния на язык русской художественной литературы 20-30-х годов XIX в.: На материале произведений М. Ю. Лермонтова" Tolstoy, "Kafkasya'da Avcılık" adlı eserinde Khamamatyurt'un Kumuk köyünü anlatır. Aelxander Bestuzhev-Marlinsky ayrıca "Molla-nur" ve "Ammalat-bek" adlı eserlerinde Kumyk dili ve Kumykia'yı öne çıkardı ve "Dağıstan'dan Mektuplar" adlı eserinde Rus askeri baskınlarını Kumuk yerleşimlerine bazı ayrıntılarla anlattı. Alexander Dumas ayrıca Kumukya'nın bazı bölgelerini ve Kumuk prensi Ali Qazanalp'in konuğu olduğu zamanı da anlattı.Dumas, Alexandre (1962). Adventures in Caucasia. Chilton Books. ISBN 978-0-598-72218-8. == Dini == Kumuklar, 8-12. yüzyıllarda Kafkasya'da İslam'ı ilk benimseyenler arasındaydı. 730'lardan başlayarak Dağıstan'ın Araplar tarafından fethinden sonra.Гарун-Рашид Гусейнов Кумыки и распространение Ислама среди ингушей и карабулаков Ancak İslam'ın tam olarak benimsenmesi, Selçukluların Dağıstan'daki etki dönemini ifade eder.И. В. Лысак, РОЛЬ СЕЛЬДЖУКОВ В РАСПРОСТРАНЕНИИ ИСЛАМА НА ТЕРРИТОРИИ ДАГЕСТАНА«Кавказ и сельджуки» Р. А. Гусейн-Заде İnanan Kumuklar Sünni İslam'ı kabul eder. Kumukların çoğu Şafii mezhebine, bir kısmı da Hanefi mezhebine aittir. == Geleneksel zanaat ve aktiviteler == === Silah zanaat === küçükresim|406x406pik|Kumuk Şavhalnı tüfeği, 19. yüzyıl, Metropolitan Museum of Art, New-York Kumykia, silah üretimi ile ünlüydü. 1858-59'da 3 ay seyahat eden Alexandre Dumas (baba). Kafkasya'da Endirean silah ustaları hakkında şunları yazdı: > Andrey-aul [Endirey demek], silah ustalarıyla tanınır: bıçakları özel bir > damgaya sahip olan ve Kafkasya'da ünlü olan hançerler yaparlar. Bakır bir > madeni paraya bıçakla vurulduğunda, basit bir basınç onu o kadar derinden > keser ki bıçak parayı onunla birlikte kaldırır. Kazanishche'li Bazalay ustanın (özellikle hançerler) eserleri Kafkasya'nın çok ötesinde ünlüydü. Lermontov, bölgedeki tipik bir Rus subayını karakterize eden Kafkas adlı makalesinde şunları yazdı: > Tatarca (demel Kumukca) hafifçe bulaşıyor; bir kılıcı, gerçek bir gurda, bir > hançer - eski bir bazalay... Rus ordusunun birçok Kafkas seferine katılan bir katılımcıya göre, süvari generali ve askeri tarihçi Vasily Potto, Kafkasya'da, Bazalay Kazanşlı ve onun soyundan gelenlerin kılıç gourda ve hançerleri en iyi eserler olarak kabul edildi.Кавказская война, Потто В. А., стр. 543 Bazalay ustalarının eserleri 1851'de Londra'da bir sergide sergilendi.Аствацатурян, Оружие народов Кавказа, глава Центры производства оружия. Shamkhal'ın kişisel silah ustası, bazıları tarafından basaley'den daha üstün kabul edilen Gelinli Shahmanai, sanatının örneklerini 1867'de Paris'teki Dünya Sergisinde sergiledi. Ünlü silah yapımcısı Irajab Magomed (1810 doğumlu) idi, çalışmalarına oğlu Gadzhi Sultanmurad (1840 doğumlu), torunu Zainavbek ve torunu Salavdin (1900 doğumlu) tarafından devam edildi. "Irajab" namlusunda Arabografik yazı bulunan bir silah Hermitage'de tutulmaktadır. XVIII yüzyılda diğer Kumyk silah merkezleri arasında. Kazanishche (Yukarı Kazanishche ve Aşağı Kazanishche), Tarki, Arkas, Bashly, Kapkaykent ve diğerleri ayırt edilebilir. Araştırmacı N. Popko, “Kumyks ve Kabardey'de en iyi silah ustaları, saraççılar, gümüşçüler vardı; Kazaklar, ürünlerine ihtiyaçları olduğu için bu tür insanlarla tanışırdı”.ВООРУЖЕНИЕ И ВОЕННАЯ ТАКТИКА КУМЫКОВ В XVIII Абдусаламов Магомед- Паша Балашович, 2013 Kumyk silah ustalarının çeşitli eserleri - keskin uçlu silahlar ve ateşli silahlar - New York Metropolitan Sanat Müzesi'nde saklanıyor.Arms and Armor of Caucasus (English and Russian Edition): Kirill A. Rivkin: 9780692494813 Şamhalat'ta top, barut, çakmaktaşı, diğer türlü silah ve askeri teçhizatın üretildiği de biliniyor. 17. yüzyılda başkent Tarka'nın duvarlarında toplar duruyordu. === Tarım === 18\. yüzyıl Avrupalı ​​gezgin Johann Gildenstedt, o zamanki Kumyks'in yaşamının bir tanımını verdi:Иоганн Антон Гильденштедт. Путешествие по Кавказу в 1770-1773 гг. — Петербургское Востоковедение, 2002. — С. 255. > Herkes tarım ve bazı sığır yetiştiriciliği ile uğraşmaktadır. Tahıl > ürünleri: buğday, arpa, darı, yulaf ve çoğunlukla pirinç, aynı zamanda > oldukça sık pamuk yetiştiriyorlar, ipek ise çoğunlukla sadece kendi > ihtiyaçları için. Balıkçılık onlar için diğer Tatarlardan daha önemlidir ve > mersin balığı ve diğer balıkları yakalayarak geçimlerini kolaylaştırırlar. > Aralarında yaşam için [gerekli] küçük bir malzeme ticareti olan Kumyk > ürünleri ve diğer gerekli [şeyler] olan birçok Ermeni yaşıyor. Evleri ve > köyleri, birçok kez anlatılan Kafkasya'nın geri kalanı gibi, söğüt > hasırından yapılmış hafif ekoseli yapıdan yapılmıştır. Özel bir ticaret, bolca büyüyen ve 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren St. Petersburg'daki fabrikalara sağlanan kökboya ekimiydi.Кумыки. Вторая половина XVII — первая половина XVIII века. Дагестанское книжное издательство. 1998. — 152 с. Глава I. Экономическое развитие кумыкских земельХаспулатова Н. К. к.и.н., ДГПУ, Экономическое развитие Тарковского шамхальства в XVII—XVIII вв. Ayrıca, Kumykia sakinleri pamuk yetiştirdi ve ipekböcekçiliği geliştirdi.Гербер И. Описание стран и народов вдоль западного берега Каспийского моря. // История, география и этнография Дагестана. / Под ред. М. О. Косвена и Х. — М. О. Хашаева. — М., 1958. С. 71.Кушева Е. Н. Русско- дагестанские отношения в XVII—XVIII веках. Махачкала, 1954. С. 11. Ilıman düzlük ve dağ eteği ikliminin özellikleri, büyük miktarda saman toplamaya gerek kalmadan tüm yıl boyunca meralarda sığır otlatmayı mümkün kıldı ve bu da at yetiştiriciliği, hayvancılık ve koyun yetiştiriciliğinin yüksek gelişimine yardımcı oldu. 18.-19. yüzyıl yazarlarının çoğuna göre Kumuk toprakları sığır açısından zengindi. === Fabrikada üretim === 17\. yüzyılda Evliya Çelebi ve Adam Olearius, Şamhalat'ta el sanatları atölyelerinin olduğundan bahsetmiştir. == Kültürü == küçükresim|334x334pik|Kazanış köyünde Kumuk dansı Kumuklar bölgedeki baskın kültürel etkiydi. Vambery'ye göre:Wambery H[*]. Das Turkenvolk in seinenethnogishen und ethnographishen Beziehungen. Leipzig, 1885, стр. 562 > Kafkasya'nın kültürel bir halkı olan Kumuklar, birçoğunun dillerini ve > geleneklerini benimsediği dağların komşu halkları üzerinde güçlü bir etkiye > sahipti. === Edebiyat === Şair Ümmü Kemal'in edebiyatının ilk örneklerine 14. yüzyılda rastlanır. 19\. yüzyılın sözlük ve dil normlarını belirleyen en ünlü şairi Irchi Kazak'tır. 20. yüzyılın başında Dağıstan'daki ilk tiyatronun oluşumuna da katılan Temibulat Biybulatov, modern edebiyatın reformcusu olarak kabul edilir. Klasik Kumuk müzik folkloru "Kazak yırlar" ile temsil edilir. Kumuk edebiyatı Dağıstan edebiyatı içinde özel bir yerdedir. Kumuk yıravları arasında Amanhor (1670-1706), Miskin Halimat (XVIII. yüzyıl) ile Kakaşuralı Abdurahman (XVIII. yüzyılın sonu- 1870) Kumuk edebiyatının öncüleri olarak sayılmaktadır. Yırçı Kazak (1830-1879) ise Modern Kumuk edebiyatının babası sayılır. Abusupiyan Akayev, İbrahim Kerimov, Mahammat Atabayev, Badrattun Mahammatov, Şeyit Hanım Alişeva, Orazayev gibi sayısız yazar ve şair yetiştirmiş olan Kumuklar geçmişten beri dil ve kültür alanlarında ileri bir halktır. Yoldaş adlı haftalık bir gazeteleri, Tangçolpan, Dağıstanlı Kadın ve Karçıga (çocuk dergisi) adlarında aylık yayımlanan üç dergileri; çeşitli rayonlarda yayımlanan aylık veya haftalık bölgesel gazete ve dergileri bulunmaktadır. == Önemli Kumuk Şahsiyetler == * Şeyh Şamil * Muzaffer Özdağ * Ümit Özdağ == Kaynakça == == İlgili makâle == * Yeni Türkiye, Türk Dünyası Özel Sayısı: Cilt: II-, Sayı: 16, Yıl: 3, Temmuz-Ağustos 1997, s. 2062-2066. Kategori:Kumuklar Kategori:Türk halkları Kategori:Kafkasya'daki Türk halkları Kategori:Dağıstan'daki etnik gruplar Kategori:Rusya'daki etnik gruplar

Topoloji, matematiğin ana dallarından biridir. Yunancada yer, yüzey veya uzay anlamına gelen topos ve bilim anlamına gelen logos sözcüklerinden türetilmiştir. Topoloji biliminin kuruluş aşamalarında yani 19. yüzyılın ortalarında, bu sözcük yerine aynı dalı ifade eden Latince analysis situs ür. Bir homeomorfizmaya örnek olarak, bir üçgenin (içi boş) bir çembere ya da bir çay bardağının, çay tabağına dönüşümü verilebilir. Bunu geometrik olarak görmek çok kolaydır. Gerçekten çay bardağı ya da tabağından birinin kauçuktan yapıldığını düşünürsek, cismin bütünlüğünü bozmadan, çekip uzatarak ve/veya eğip bükerek diğer cisme dönüştürebileceğimizi görürüz. Benzer şekilde kulplu bardak ve simidin birbirlerine aynı yöntemle dönüştürülebileceğini de görebiliriz. Özellikle 19. yüzyılın sonlarına doğru Henri Poincaré'nin çalışmalarıyla ulaşılabilmiş maksimum göreceli temellerine oturtulan topoloji, 20. yüzyıl boyunca gelişmiş ve çeşitli altdallara ayrılmıştır. En temel altdal olan nokta-küme topolojisi, topolojiyi kümeler teorisi düzeyinde inceler; tıkızlık, bağlantılılık, ayrılabilirlik, sayılabilirlik gibi temel kavramlarla ilgilenir. Cebirsel topoloji altdalı, homotopi, homoloji gibi cebirsel- topolojik kuramlar aracılığıyla topolojik uzayları inceler. Türevli topoloji, üzerinde türev işleminin tanımlanabildiği uzayları, örneğin çokkatlıları, türevlenebilir gönderim (konumun analizi) deyimi kullanılıyordu. Topoloji sözcüğü bir topolojik uzayı tanımlamak için inşa edilen ve belli koşulları sağlayan kümeler ailesi için de kullanılır. Aşağıdaki matematiksel tanımda bu koşullar sıralanmıştır. Topolojik yapı, geometri bağlamında bir kümenin üzerine konabilecek en basit yapı olarak görülebilir. Başka bir deyişle, topoloji, geometri yapmak için atılan ilk adımdır. Üzerine topoloji konmuş iki küme arasındaki geçiş, ancak topolojileri gözeten ve sürekli denen gönderimlerle olasıdır. İki topolojik uzayın denkliği, aralarında topolojiyi koruyan ve topolojik eşyapı ya da homeomorfizma denen sürekli bir gönderimin varlığıyla ortaya çıkar. Kabaca, bu tür gönderimler topolojik nesneleri yırtmadan ve koparmadan, eğip bükerek sürekli bir biçimde bir başka nesneye dönüştürler aracılığıyla inceler. Düşük boyutlu topoloji, 2, 3, 4 boyutlu çokkatlıları inceler. Kısacası, topoloji sözcüğünün başına gelen sözcük, altdalın hangi matematiksel yapıları kullanarak topolojik uzayları incelediğini belirtir; örneğin geometrik topoloji, simplektik topoloji, kontakt topoloji vs. == Matematiksel tanım == X herhangi bir küme, T ise X kümesinin altkümelerinin bir kısmından oluşan bir küme olsun. Eğer T aşağıdaki koşulları sağlıyorsa T'ye X'in üzerinde bir topoloji denir: # Boşküme ve X, T'nin elemanları olmalıdır. # T'nin herhangi sayıda elemanının (X'in altkümesi olarak) birleşimi yine T'nin elemanı olmalıdır. # T'nin sonlu sayıda elemanının kesişimi yine T'nin elemanı olmalıdır. Bu koşulların sağlanması durumunda T ile donatılmış X kümesine bir topolojik uzay denir. T'ye dahil olan her bir altkümeye açık (ya da X'te açık) denir. Tanım gereği, boşküme, X, herhangi sayıda altkümenin birleşimi, sonlu altkümenin kesişimi açık altkümelerdir. Bir altkümenin tümleyeni T'nin içindeyse o altkümeye kapalı denir. Dolayısıyla, boşküme ve X aynı zamanda kapalı altkümelerdir. Tüm bu tanımlardan yola çıkarak bir topolojik uzayda herhangi sayıda kapalı altkümenin kesişimi ve sonlu sayıda kapalı altkümenin birleşiminin kapalı olduğu kolaylıkla gösterilebilir. T topolojisine dahil olan altkümelere açık denmesi, çok daha eski bir geleneğe dayanmaktadır. Gerçel sayılar çizgisi, üzerindeki uzaklık (metrik) kavramıyla birlikte düşünüldüğünde standart bir topolojik uzay örneğidir: bu uzayda bir noktaya olan uzaklıkları belli bir sayıdan küçük olan noktaların kümesine geleneksel olarak açık aralık denir. Bu tür açık aralıklar (ve herhangi sayıda birleşimleri) gerçel sayılar çizgisinin standart topolojisinin içinde yer alır. Benzer biçimde, bir düzlemin üzerine açık yuvarlar aracılığıyla kurulacak topoloji, geleneksel Öklit düzlemini verecektir. 'Gerçel sayılar topolojik uzayı'ndan kendisine herhangi bir fonksiyonun sürekli olması, analizdeki (calculus) geleneksel süreklilik tanımıyla tamamen aynıdır. Bir topolojik uzayın (X) bir altkümesi (A) üzerinde, uzayın topolojisi sayesinde bir topoloji kurulabilir. X'te açık herhangi bir kümenin A ile kesişimine A'da açık diyerek oluşturulan topolojiye altuzay topolojisi (tetiklenen topoloji) denir. Örneğin, Öklid düzleminde yatan bir üçgen, tetiklenen topoloji sayesinde sezgisel olarak beklediğimiz topolojik uzay yapısına kavuşur: üçgenin üzerine çizilen açık bir aralık, üçgende açık olacaktır. X ve Y adlı iki topolojik uzay ve X'ten Y'ye giden bir f gönderimi için, Y'deki herhangi bir açık altkümenin f altında ters görüntüsünün X'te açık olması durumunda f gönderimine sürekli gönderim denir. İki topolojik uzay arasında birebir, örten, tersi ve kendisi sürekli bir gönderime topolojik eşyapı ya da homeomorfizma, bu uzaylaraysa eşyapısal ya da homeomorfik denir. Örneğin, düzlemde yatan bir üçgenle bir çember ya da 3 boyutlu Öklit uzayında yatan bir simitle bir kulplu bardak (bulundukları uzaydan tetiklenen topolojileriyle) birbirlerine homeomorfiktir. == Kaynakça == == Ayrıca bakınız == * Topolojik uzay

== Olaylar == * 1111 - V. Heinrich, Kutsal Roma İmparatoru olarak taç giydi. * 1204 - Dördüncü Haçlı Seferi'nde Kostantinopolis'in yağmalanması. * 1517 - Son Memlük sultanı II. Tomanbay, I. Selim tarafından Kahire’de idam edildi. * 1796 - ABD'ye ilk kez bir fil Hindistan'dan getirildi. * 1839 - El Salvador bağımsızlığını ilan etti. * 1849 - Macaristan, cumhuriyet rejimine geçti. * 1870 - Metropolitan Sanat Müzesi, New York'ta kuruldu. * 1909 - Osmanlı İmparatorluğu'nda 31 Mart Olayı meydana geldi. * 1919 - Amritsar katliamı: Büyük Britanya askeri birlikleri, Amritsar'da (Hindistan) 379 silahsız göstericiyi öldürdü. * 1921 - İspanya Komünist İşçi Partisi kuruldu. * 1933 - Yüksek Mühendislik Mektebi'ni (İstanbul Teknik Üniversitesi) bitiren Sabiha ve Melek Hanımlar, Türkiye'nin ilk kadın mühendisleri oldu. İki kadın mühendis, kur'a sonucu Ankara ve Bursa Nafıa İdaresi'ne (Bayındırlık Bakanlığı) atandı. * 1941 - SSCB, Japonya ile saldırmazlık paktı imzaladı. * 1945 - Nazi Almanyası askeri birlikleri, 1000'den fazla politik ve askeri mahkûmu öldürdü. * 1945 - SSCB ve Bulgaristan Krallığı kuvvetleri, Viyana'yı ele geçirdi. * 1949 - Türk Kadınlar Birliği, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün eşi Mevhibe İnönü'nün Onursal Başkanlığında kuruldu. * 1970 - Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesini basan 12 silahlı sağ görüşlü, asteğmen doktor Necdet Güçlü'yü öldürdü. * 1970 - Uzay mekiği Apollo 13, yerden 321.860 km yüksekte olduğu sırada oksijen tanklarından bir tanesi infilak etti. Uzay ekibi başarıyla dünyaya döndü. * 1975 - Lübnan'nın başkenti Beyrut'ta dört Hristiyan Falanjiste karşılık, 27 Filistinlinin öldürülmesiyle Lübnan İç Savaşı başladı. * 1982 - Türkiye'de eski bakanlardan Hilmi İşgüzar, Yüce Divan'da 9 yıl 8 ay hapse mahkûm edildi. * 1985 - Arnavutluk'ta yönetime Enver Hoca'dan sonra Ramiz Alia geldi. * 1987 - Prof. Dr. Ekrem Akurgal, Aziz Nesin, Prof. Dr. Rona Aybay, Panayot Abacı ve Oğuz Aral, Türkiye-Yunanistan Dostluk Derneği'ni kurdu. * 1987 - Portekiz ve Çin, Makao'nun 1999 yılında Çin HC'ye iadesine ilişkin bir anlaşma imzaladı. * 1994 - Kamuoyunda "RTÜK Yasası" diye bilinen Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkındaki Mülga 3984 Sayılı Kanun Meclis'de kabul edildi. * 1994 - Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ın partisinin grup toplantısında, "RP'nin iktidara gelmek için sert mi yumuşak mı, kanlı mı yoksa tatlı mı olacak, buna 60 milyon karar verecek" ifadesini kullanması tepkilere yol açtı. * 1998 - PKK'nın iki numaralı kişisi Şemdin Sakık ile kardeşi Arif Sakık, Genelkurmay Başkanlığı Özel Kuvvetler Komutanlığı'nın operasyonuyla yakalanıp Türkiye'ye getirildi. == Doğumlar == * 1506 - Pierre Favre, Savoie asıllı Katolik din adamı - Cizvitler'in tarikatının kurucularından (ö. 1546) * 1519 - Catherine de' Medici, Fransa Kraliçesi (ö. 1589) * 1570 - Guy Fawkes, İngiliz isyancı asker (ö. 1606) * 1743 - Thomas Jefferson, Amerikalı siyasetçi, yazar ve ABD'nin 3. Başkanı (ö. 1826) * 1764 - Laurent de Gouvion Saint-Cyr, Fransa mareşali ve Marki (ö. 1830) * 1771 - Richard Trevithick, İngiliz mucit ve maden mühendisi (ö. 1833) * 1808 - Antonio Meucci, İtalyan mucit (ö. 1889) * 1825 - Thomas D'Arcy McGee, Kanadalı yazar (ö. 1868) * 1851 - William Quan Judge, Amerikalı teozof (ö. 1896) * 1860 - James Ensor, Belçikalı ressam (ö. 1949) * 1866 - Butch Cassidy, Amerikalı kanun kaçağı (ö. 1908) * 1885 - Pieter Sjoerds Gerbrandy, Hollandalı devlet adamı (ö. 1961) * 1901 - Jacques Lacan, Fransız psikiyatrist (ö. 1981) * 1904 - Yves Congar, 20. yüzyılın en önemli Roma Katolik ilahiyatçılarından biri olduğu düşünülmektedir (ö. 1995) * 1906 - Samuel Beckett, İrlandalı yazar, eleştirmen, şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1989) * 1914 - Orhan Veli, Türk şair (ö. 1950) * 1919 - Howard Keel, Amerikalı oyuncu (ö. 2004) * 1920 - Roberto Calvi, İtalyan bankacı (ö. 1982) * 1923 - Don Adams, Amerikalı oyuncu ve komedyen (ö. 2005) * 1930 - Sergiu Nicolaescu, Rumen yönetmen ve siyasetçi (ö. 2013) * 1931 - Aram Gülyüz, Türk yönetmen, yapımcı ve senarist (ö. 2018) * 1939 - Ekrem Pakdemirli, Türk siyasetçi (ö. 2015) * 1939 - Şemsi İnkaya, Türk oyuncu * 1942 - Ataol Behramoğlu, Türk şair ve yazar * 1942 - Aykut Edibali, Türk siyasetçi, yazar ve Millet Partisi Genel Başkanı (ö. 2022) * 1944 - Bill Gross, Amerikalı mali yönetici ve yazar * 1950 - Ron Perlman, Yahudi asıllı Amerikalı seslendirme sanatçısı ve oyuncu * 1953 - Brigitte Macron, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un eşi * 1955 - Safet Sušić, Boşnak futbolcu * 1963 - Garry Kasparov, Rus satranç büyükustası ve Dünya Satranç Şampiyonu * 1967 - Olga Tañón, Porto Rikolu şarkıcı * 1968 - Jeanne Balibar, Fransız oyuncu ve şarkıcı * 1972 - Qurban Qurbanov, Azeri futbolcu * 1975 - Tatiana Navka, Rus buz patenci ve 2006 Kış Olimpiyatları şampiyonu * 1976 - Jonathan Brandis, Amerikalı oyuncu (ö. 2003) * 1978 - Carles Puyol, İspanyol eski futbolcu * 1980 - Jana Cova, Çek porno yıldızı * 1985 - Kerim Zengin, Türk futbolcu * 1995 - Yosuke Akiyama, Japon futbolcu == Ölümler == * 796 - Diyakoz Paul, Benediktin keşişi, yazman ve Lombardlar tarihçisi (d. 720'ler) * 814 - Krum Han, Tuna Bulgar Devleti Hanı * 989 - Bardas Fokas, Bizans İmparatorluğu'nun öne çıkan generali * 1592 - Bartolomeo Ammannati, İtalyan mimar ve heykeltıraş (d. 1511) * 1605 - Boris Godunov, Rus Çarı (d. 1551) * 1635 - Maanoğlu Fahreddin, Osmanlı'ya isyan eden Dürzi emir (d. 1572) * 1695 - Jean de La Fontaine, Fransız yazar (d. 1621) * 1712 - Nâbi, Osmanlı Dîvân edebiyatı şâiri (d. 1642) * 1794 - İmam Mansur, Çeçen devlet adamı (d. 1760) * 1854 - José María Vargas, Venezuela devlet başkanı (d. 1786) * 1904 - Stepan Makarov, Rus koramiral ve okyanus bilimci (d. 1849) * 1904 - Vasili Vasilyeviç Veresçagin, Rus savaş sanatçı (d. 1842) * 1918 - Lavr Georgiyeviç Kornilov, Rus Askeri İstihbarat mensubu (d. 1870) * 1936 - Konstandinos Demercis, Yunan politikacı (d. 1936) * 1941 - Annie Jump Cannon, Amerikalı astronom (d. 1863) * 1942 - Henk Sneevliet, Hollandalı komünist (d. 1883) * 1943 - Oskar Schlemmer, Alman ressam, heykeltıraş, tasarımcı ve Bauhaus okulu koreografı (d. 1888) * 1945 - Ernst Cassirer, Alman filozofu (d. 1874) * 1956 - Emil Nolde, Alman ressam ve baskı resim sanatçısı (d. 1867) * 1962 - Hermann Muhs, Nazi Almanyası'nda kiliselerden sorumlu Devlet Bakanı ve sekreteri (d. 1894) * 1966 - Abdüsselam Arif, Iraklı asker ve siyasetçi. 1963-1966 yılları arasında Irak cumhurbaşkanı olarak görev yaptı. (d. 1921) * 1966 - Carlo Carrà, İtalyan ressam (d. 1881) * 1967 - Nicole Berger, Fransız oyuncu (d. 1934) * 1975 - Larry Parks, Amerikalı tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1914) * 1975 - François Tombalbaye, diğer adıyla Ngarta Tombalbaye, Çad'ın ilk devlet başkanı olarak görev yapmış olan öğretmen ve sendika aktivisti (d. 1918) * 1978 - Funmilayo Ransome-Kuti, Nijerya'da, kadın hakları savunucusu ve feminist (d. 1900) * 1983 - Gerald Archibald "Gerry" Hitchens, İngiliz eski millî futbolcu (d. 1934) * 1983 - Mercè Rodoreda i Gurguí, Katalan romancı (d. 1908) * 1992 - Feza Gürsey, Türk fizikçi ve matematikçi (d. 1921) * 1998 - Muhip Arcıman, Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1916) * 2000 - Giorgio Bassani, İtalyan yazar ve yayımcı (d. 1916) * 2008 - Ignazio Fabra, İtalyan güreşçi (d. 1930) * 2008 - John Archibald Wheeler, Amerikalı teorik fizikçi (d. 1911) * 2014 - Ernesto Laclau, Arjantinli politik kuramcı sıklıkla, post- Marksist olarak tanınmaktadır (d. 1935) * 2015 - Ronnie Carroll, Kuzey İrlandalı şarkıcı (d. 1934) * 2015 - Eduardo Galeano, Uruguaylı gazeteci (d. 1940) * 2015 - Günter Grass, Alman yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1927) * 2017 - Georges Rol, Roma Katolik Kilisesi'ne bağlı Fransız piskopos (d. 1926) * 2017 - Robert William Taylor ya da Bob Taylor, Amerikalı bilişimci ve bilgisayar mühendisi (d. 1932) * 2018 - Arthur William Bell III, Amerikalı radyo sunucusu, gazeteci ve yazar (d. 1945) * 2018 - Miloš Forman, Çekoslovak - Amerikalı film yönetmeni, senarist, oyuncu, akademisyen ve En İyi Yönetmen Akademi Ödülü sahibi (d. 1932) * 2019 - Francisca Aguirre, İspanyol şair ve yazar (d. 1930) * 2019 - Anthony Peter Buzan, İngiliz yazar, klinik psikolog ve yayımcı (d. 1942) * 2019 - Wally Carr, Avustralyalı profesyonel boksör (d. 1954) * 2019 - Mark Connolly, Amerikalı siyasetçi ve iş insanı (d. 1955) * 2019 - Paul Greengard, Amerikalı nörolog (d. 1925) * 2019 - Neus Català Pallejà, İspanyol eleştirmen, aktivist ve siyasetçi (d. 1915) * 2019 - D. Babu Paul, Hint bürokrat ve yazar (d. 1941) * 2020 - Baldiri Alavedra, İspanyol profesyonel orta saha futbolcusu (d. 1944) * 2020 - Gil Bailey, Jamaikalı radyo yayıncısı ve DJ (d. 1936) * 2020 - Juan Cotino, İspanyol iş insanı, bürokrat ve siyasetçi (d. 1950) * 2020 - Ashok Desai, Hint siyasetçi ve hukukçu (d. 1943) * 2020 - Jerry Givens, Amerikalı aktivist (d. 1952) * 2020 - Ryo Kawasaki, Japon elektronik caz müzisyeni, orkestra şefi, besteci ve yazılım programcısı (d. 1947) * 2020 - Thomas Kunz, Amerikalı biyolog (d. 1938) * 2020 - Philippe Lécrivain, Fransız Cizvit rahip ve tarihçi (d. 1941) * 2020 - Benjamin Levin, II. Dünya Savaşı sırasında Polonya kökenli Yahudi partizan (d. 1927) * 2020 - Sarah Maldoror, Siyahi kökenli Fransız yazar, sinema ve tiyatro yönetmeni (d. 1929) * 2020 - Patricia Millardet, Fransız kadın oyuncu (d. 1957) * 2020 - Dennis G. Peters, Amerikalı analitik kimyager (d. 1937) * 2020 - Avrohom Pinter, İngiliz haham (d. 1949) * 2020 - John Rowlands, İngiliz futbolcu (d. 1947) * 2020 - Zafer Sarfraz, Pakistanlı profesyonel kriketçi (d. 1969) * 2020 - Bernard Stalter, Fransız girişimci ve politikacı (d. 1957) * 2020 - Ann Sullivan, Amerikalı animatör (d. 1929) * 2021 - Maqbul Ahmed, Bangladeşli din adamı, eğitimci ve siyasetçi (d. 1939) * 2021 - Patricio Hacbang Alo, Filipinli Roma Katolik piskopos (d. 1939) * 2021 - Cemal el-Kebindi, Kuveytli millî futbolcu (d. 1959) * 2021 - Isi Leibler, Belçika doğumlu Avustralyalı-İsrailli uluslararası Yahudi aktivist ve yazar (d. 1934) * 2021 - Jaime Mota de Farias, Brezilyalı Katolik piskopos (d. 1925) * 2021 - Bernard Noël, Fransız yazar ve şair (d. 1930) * 2021 - Ruth Roberta de Souza, Brezilyalı kadın basketbol oyuncusu (d. 1968) * 2022 - Michel Bouquet, Fransız aktör (d. 1925) == Tatiller ve özel günler == * Tayland, Laos ve Kamboçya - Songkran (yılbaşı) *0413 13

Adam Smith (; 172317 Temmuz 1790), "Ekonominin Babası" ve "Kapitalizmin Babası" olarak anılan İskoç ekonomist, ahlak filozofu, politik ekonominin öncüsü, ve İskoç Aydınlanması sırasındaki önemli bir figürdü. Smith, Ahlaki Duygular Teorisi (İngilizce: The Theory of Moral Sentiments) (1759) ve Yaratılışın Sorgulanması ve Ulusların Zenginliğinin Nedenleri (İngilizce: An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations) (1776) adlarında iki klasik eser yazdı. Kısaca Ulusların Zenginliği olarak bilinen ikinci kitabının, Smith'in başyapıtı ve ilk modern ekonomi çalışması olduğu düşünülür. Adam Smith bu eserinde mutlak üstünlükler teorisini öne sürmüştür. Genellikle etik problemleri üzerine filozofluk yapması nedeniyle ekonomik açıklamalarında asıl işinin etkileri yoğun görülür. Ekonomide ve doğal olaylarda bir düzen olduğunu ve bunun gözlem ve ahlâk hissi ile tespit edilebileceğini söyler. == Yaşamı == küçükresim|Ulusların zenginliğinin doğası ve nedenleri hakkında araştırma, 1922 Adam Smith, İskoçya'nın Kirkcaldy şehrinde çalışan bir gümrük denetleyicisinin oğlu olarak dünyaya geldi. Kesin doğum tarihi kayıtlarda olmasa da 5 Haziran 1723'te, babasının ölümünden 6 ay sonra vaftiz edilmiştir. Yaklaşık 4 yaşlarında bir çingene çetesi tarafından kaçırılmış, ama kısa zamanda amcası tarafından kurtarılıp annesine geri teslim edilmiştir. Smith bu sıkıntıyı kısa sürede atlatıp annesi ile eski yakınlığını kısa zamanda yakalamıştır. === Resmi eğitim=== On dört yaşında Glasgow Üniversitesi'nde ahlak felsefesi konusunda, Francis Hutcheson'ın yanında eğitim görmeye başlamıştır. Özgürlük, hukuk ve ifade özgürlüğü konularındaki tutkusu burada alevlenmiştir. 1740 yılında Oxford'daki Balliol Koleji'nde okumaya başlamış fakat 1746 yılında okulu terk edip Oxford'un imtiyaz denetimi konusunda eleştirmenlik yapmaya başlamıştır. ===Öğretmenlik kariyeri=== 1748 yılında Edinburgh Üniversitesi'nde Lord Kames'in koruması altında kamu konferansları vermiş, konuşma sanatı ve belles-lettres konularına değinmiştir. Sonraları "servet yönetimi" konusunu ele almış ve bu dönemde, yani yirmili yaşlarının sonlarına doğru, daha sonra Ulusların Zenginliği adlı kitabında dünyaya açıklayacağı "doğal özgürlüğün açık ve basit sistemi" konusuna el atmıştır. 1750 yılı civarlarında ileride çok yakın arkadaş olacağı David Hume ile burada tanışmıştır. İskoç Aydınlanması'nın ortaya çıkışında önemli rol oynayan diğer arkadaşları ile Edinburgh Poker Kulübü'nün müdavimi olmuştur. Smith'in Hristiyan olan babası dinine çok bağlıydı ve İskoç Kilisesi'nin ılımlı kanadına üyeydi. Smith'in İngiltere'ye gidişinin arkasındaki sebebin İngiltere Kilisesi'nde kariyer yapmak istemesi olduğu söylense de bu konu hakkında kesin bir kanıt yoktur ve aksine Smith'in İskoçya'ya deizm yanlısı olarak döndüğü bilinmektedir. Ayrıca çocukken babası tarafından gönderildiği kiliseden kaçarak geri dönmüştür. Smith, felsefi olarak dini ekonominin önünde bir engel olarak görmüş ve ateizm üzerinden düşünmüştür. Birçok yönden Darwin ile aynı görüştedir. 1751 yılında Smith Glasgow Üniversitesi'nin mantık profesörü, ertesi sene de ahlak felsefesi profesörü olarak atanmıştır. Derslerinde etik, konuşma sanatı, hukuk, politik ekonomi ve "polis ve gelir" konularını işlemiştir. 1759'da Glasgow'daki bazı konferanslarını bir araya getirdiği Ahlaki Duygular Kuramı adlı kitabını yayınlamıştır. Bu kitap çıktığı dönemde Smith'in itibarının yayılmasını sağlamıştır. Kitabın ana teması insan ilişkilerinin verici ve alıcılar (yani birey ve toplumun diğer üyeleri) arasındaki sempatiye ve anlayışa ne kadar bağlı olduğu üzerineydi. Lord Monboddo'nun 14 yıl sonra yayımlanan Of the Origin and Progress of Language kitabındaki detaylı incelemesinde gösterildiği üzere, Smith'in bu ilk kitabındaki dil evrimi analizi yüzeyseldi. Yine de Smith'in akıcı ve ikna edici savunmaları belagatlı olsa da tartışılmazdır. Smith açıklamalarını Lord Shaftesbury ve Hutcheson gibi "ahlak duygusu" ya da Hume gibi faydaya (İngilizce: utility) değil, anlayışa dayatmaktadır. küçükresim|upright|Fizyokrat düşünce okulunun liderlerinden François Quesnay|alt=Oturan bir adamın çizimi Smith bu dönemden sonra konferanslarında ahlak teorilerinden hukuk ve ekonomi konularına ağırlık vermeye başladı. Bir öğrencisinin 1763 civarından konferans notlarından Edwin Cannan tarafından derlenip yayınlanan Lectures on Justice, Police, Revenue and Arms adlı kitapta Adam Smith'in politik ekonomi hakkındaki fikirlerinin gelişimi hakkında bir izlenim edinilebilir. Bu kitabın daha kapsamlı bir uyarlaması 1976 yılında Lectures on Jurisprudence adlı Glasgow baskısı tarafından yayımlanmıştır. ===Eğitim ve seyahatler=== Smith ile David Hume sayesinde tanışan Charles Townshend, 1763 yılı sonunda Smith'ten üvey oğlu genç Buccleuch Dükü'ne özel ders vermesini rica etti. Smith, gelecek iki sene boyunca talebesi ile, çoğunlukla Fransa'da yaptığı yolculuklar sırasında Turgot, Jean D'Alembert, André Morellet, Helvétius, ve özellikle çalışmalarına itibar ettiği fizyokratik düşüncenin başkanı François Quesnay gibi öncü aydınlarla tanıştı. küçükresim|upright|David Hume, Smith'in bir arkadaşı ve çağdaşıydı.|alt=Bir resim için poz veren bir adam ===Sonraki yıllar=== Kirkcaldy'ye döndükten sonraki 10 seneyi Yaratılışın Sorgulanması ve Ulusların Zenginliğinin Nedenleri (İngilizce: An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations) adlı, 1776'da yayımlanan başyapıtı üzerinde çalışarak geçirdi. Kitap büyük çoğunluk tarafından hüsnükabul gördü ve revaçta kalarak Smith'in meşhur olmasını sağladı. 1778'de Smith İskoçya'da vergiden sorumlu bir devlet bakanı olarak atandı, Edinburgh'ya annesinin yanına yerleşti. ===Ölüm=== 17 Haziran 1790 yılında ağır bir hastalık sonrası yaşamını yitirdi. küçükresim|upright|sağ|Smith için bir hatıra plaketi, Smith'in memleketi Kirkcaldy'dedir.|alt=Smith'in bir plaketi Bilindiği kadarıyla gelirinin büyük bir kısmını gizli yardım fonlarına bırakmıştır. Smith'in edebi vasiyetini yerine getirenler İskoç akademik dünyasından iki eski arkadaşıdır: fizikçi/kimyacı Joseph Black ve öncü yerbilimci James Hutton. Yazar arkasında pek çok not ve yayımlanmamış yazılar bırakmıştır ama yayımlanmaya uygun olmayan her şeyin imha edilmesi için talimat vermiştir. History of Astronomy adlı yayımlanmamış bir makalesini basıma uygun görmüştür ve bununla beraber diğer eserleri Essays on Philosophical Subjects adlı kitapta 1795 yılında okuyucuyla buluşturulmuştur. == Ulusların Zenginliği == Bu kitabın ana konusu ekonomik büyümedir. Ölümünden kısa bir süre önce Smith, neredeyse bütün yayımlanmamış yazılarını yok etmişti. Sanıldığı kadarıyla, son yıllarında iki büyük tez üzerinde çalışıyordu; bir tanesi hukuk teorisi ve tarihi, diğeri de bilim ve sanat hakkında. Ölümünden sonra, 1795'te yayımlanan Essays on Philosophical Subjects muhtemelen ikinci tezinin bir kısmını kapsamaktadır. Ulusların Zenginliği, ekonomik disiplinin ortaya çıkmasını ve aynı zamanda özerk ve sistematik hale gelmesini sağladığı için döneminde etkili bir eserdi. Batı dünyasında, konusundaki yayımlanan en nüfuzlu kitap olduğu söylenebilir. 1776'da piyasaya çıktığında, İngiltere ve Amerika'da serbest ticaret anlayışı yaygınlaşmaktaydı; ve kitap ekonomik başarı için büyük külçe rezervlerinin önemli olduğunu savunduğu teori olan merkantilizme karşı klasik bir bildirge haline geldi. Bu dönemde Amerika'nın içinde bulunduğu, kurtuluş savaşı sonrasında ortaya çıkan fakirlik ve sıkıntılı koşullar, bu anlayışı doğurmuştur. Yine de kitap piyasaya çıktığı dönemde, serbest ticaretin yararları konusunda herkes ikna olmamıştı: İngiltere halkı ve parlamentosu merkantilizme uzun süre bağlı kalmıştır. Ulusların Zenginliği, aynı zamanda, fizyokratik anlayışın toprağın önemini vurgulayışına karşı çıkıyordu. Smith bunun yerine işgücünün üstünlüğüne inanmaktaydı, ve işçi sınıfının (İngilizce: division of labor) üretimin artmasında etkili olacağını savunuyordu. Uluslar o kadar başarılı oldular ki, bu başarı eski ekonomik ekollerin terk edilmesine yol açtı. Thomas Malthus ve David Ricardo gibi ekonomistler Smith'in bugün klasik ekonomi olarak bilinen teorisini rafine etmeye yöneldiler ve bu zamanla modern ekonominin gelişmesini sağladı. Malthus, Smith'in nüfus fazlalığı konusundaki düşüncelerini geliştirdi. Ricardo "ücretlerin demir kanunu"na (İngilizce: iron law of wages), yani nüfus fazlalığının asgari geçim düzeyinin önününe geçeceğine inanıyordu. Smith, bugün daha doğru olduğuna inanılan, artan üretimle artan ücretler varsayımını önermişti. Ulusların Zenginliği 'nin ana konularından bir tanesi, serbest piyasanın her ne kadar karmaşık ve denetsiz gözükse de aslında sözde bir "görünmez el" tarafından doğru miktarda ve çeşitlilikte üretim yapmak için yönlendirildiğidir. Smith bu simgeyi Ahlaki Duygular Teorisi (İngilizce: The Theory of Moral Sentiments) adlı kitabında daha önce kullanmış olsa da fikri ilk olarak Astronomi Tarihi adlı denemesinde kaleme almıştır. Örneğin, bir üründe üretim eksikliği olduğunda fiyatı artar ve bu durum ortaya bir kâr marjının çıkmasını sağlayarak başkalarını bu ürünü üretmeye teşvik eder ve nihayet kıtlığa son verir. Eğer pazara çok fazla üretici girerse, üreticiler arasındaki artan rekabet ve artan stok, yani arz, fiyatların üretim maliyetine düşmesini sağlayarak; ürünün "doğal fiyatına", yani ortalama piyasa fiyatına ulaşmasına yol açar. Kâr oranı bu ortalama piyasa fiyatında sıfırlansa da mal ve hizmet üretimi için teşvikler ortadan kalkmaz çünkü bütün üretim masrafları, mal sahibinin işgücü de dahil, üretilenin fiyatına yansımaktadır. Eğer fiyatlar sıfır kâr oranının altına düşerse, üreticiler piyasadan çekilmeye başlarlar. Kâr oranları sıfırın üzerinde olduğu sürece üreticiler piyasaya girmeye devam edecektir. Smith, insanların harekete geçmelerini sağlayan nedenlerin, bencil ve açgözlü olmalarından kaynaklandığına inanıyordu. Bunun olumlu sonucu olarak da serbest piyasadaki rekabetin, fiyatların aşağıda kalmasını sağlayarak halkın tamamına faydalı olmasını gösteriyordu. Ona göre bu rekabet aynı zamanda çok çeşitli mal ve hizmet üretilmesini teşvik etmekteydi. Yine de, işadamlarına karşı dikkatli olunması gerektiğini ve tekelleşmenin yanlış olduğunu savunuyordu. Smith, tüm gücüyle sanayi gelişimini engelleyen modası geçmiş devlet kısıtlamalarına saldırıyordu. Nitekim, ekonomik sürece olan çoğu hükûmet müdahalesinin, gümrük vergileri (İngilizce: Tariff) de dahil, verimsizliğe ve uzun dönemde yüksek fiyatlara yol açtığını savunuyordu. Her şeyin oluruna bırakılmasını savunan bu "laissez-faire" teorisi, ileriki yıllarda, özellikle 19. yüzyılda, hükûmetin koyduğu kanunları etkilemiştir. (Buna rağmen Smith hükûmetin varlığına muhalefet değildi; ekonomi sektörünün dışındaki konularda faaliyet göstermesini savunuyordu. Örneğin, fakir yetişkinler için kamu eğitimi verilmesinin, özel fabrikalar için kârlı olmayan kurumsal sistemlerin, adli sistemin ve daimi bir ordunun taraftarıydı.) === Tam rekabet === Smith yaşadığı dönemin bilimsel gelişiminde etkisiyle ekonomiyi doğa kanunlarının varlığıyla açıklamaya çalışmıştır. Görünmez el bu araştırmaların en önemlilerindendir. Smith'e göre iktisadi hayat bireycidir ve bu bireycilik insanların doğal yapısından kaynaklanmaktadır. Kişisel menfaat iktisadi hayat için itici bir güçtür. Kişi doğası gereği en az zahmetle en çok tatmine ulaşmaya çalışacaktır. Bu amaçla, Smith, arz ve talep eşitliğini otomatik olarak gerçekleştiren fiyat mekanizması üzerinde duracaktır. Smith'e göre fiyatlar denge unsurudur. Smith'in denge fiyat unsurunu piyasa örneği ile açıklayalım: Üretim azalırsa fiyatlar yükselir. Fiyatların yükselmesi firmaları daha fazla kâr edeceklerini düşündüklerinden daha fazla üretim yapmalarına teşvik edecek ve arz, talebe yaklaştığı sırada bir dengeye geleceklerdir. Arz talebi aştığı sırada fiyatlar düşecektir. Bu da firmaların üretimlerini kısmasına sebep olacaktır. Böylece hiçbir müdahale olmadan her şey bir dengeye gelecektir. Tam rekabette kişiler ve firmalar kendi çıkarlarını maksimize ederken, aynı zamanda toplumun da çıkarına hizmet ederler. Örnek olarak, tam rekabet ortamında fiyatlar düşer ve fiyatlar düşünce bundan tüketiciler yararlanır. Tam rekabet ortamında üreticiler ve tüketiciler arasında bir çıkar çatışması yoktur. Tam rekabet ortamında üreticiler ile tüketiciler üretim ve tüketim artıklarını eşit şekilde paylaşırlar. Ancak, aşağıdaki etkenler tam rekabet ortamında kurulan dengeyi bozabilir: # Devletin vergilerini arttırması. # Üretim faktörleri'nin optimum bileşimlerinin bozulması, bazı mallarda nadirlik rantı yaratır (nadirlik rantı bir malın piyasada az olması ve mala olan talebin çok olmasından dolayı fiyatının maliyetinden yüksek olmasından dolayı elde dilen kârdır). # Üreticilerin üretim kararlarında yanılma ve üretim kararsızlıkları. # Uluslararası ilişkilerin kısılması veya kopması. # Siyasal istikrarsızlığın artması. === Sermaye === Smith; sermayeyi, emeği arttıran her şey ve emeğin daha verimli çalışmasını sağlayan bir etken olarak tanımlar. Alet, makine, toprak, gübre birer sermayedir. Smith'e göre sermayeye konacak bir vergi, üretimi azaltacak; böylece, hem devletin hem de toplumun faydasını azaltacaktır. # Smith, ilk defa sermayeyi ikiye ayırır: sabit sermaye, değişen sermaye. ## Sabit sermaye: Binalar, gayri menkuller, sabit makinalar ve aletler gibi. Bu sermaye, elden ele dolaşmadan sahibine bir kâr getirir. (sabit sermaye, hiçbir şekilde kâr getirmez, sadece değerini parça parça üretilen metalara aktarır, bu metaların dolaşıma girmesiyle de değişim değerleri gerçekleşir ve böylece sabit sermayenin kullanılan kısmı tekrar sermaye sahibine kâr getirmeden geri döner.) ## Değişken sermaye: Hammadde, satılacak mallar gibi sahibine el değiştirmeden dolayı kâr getirir. Nasıl ki para bir mal ile mübadele edilmedikçe bir fayda sağlamaz, mallarda el değiştirmedikçe fayda sağlamaz. (Değişen sermaye bölümüne sadece ücretler girer, hammaddeler vb. değişmeyen sermayenin döner kısmına aittir.) Bir ülkenin yıllık brüt geliri, yıllık toplam hasılasına eşittir. Emek, ülkelerin zenginliğini yaratan temel sermayedir. Üretim, sermayeye (tasarrufa) bağlıdır. Sermaye oluşturmanın ilk aşaması para elde etmektir ve bu sermayenin oluşması da tasarrufla mümkün olur. A. Smith'e göre tasarruf, geciktirilmiş bir tüketimdir. Bugünün tüketimini yarına bırakmaktır. Smith'e göre bir ülkenin sermaye birikimi arttıkça zenginliği de artar. === Görünmez El === Adam Smith, bireyin ve toplumun iyiliği arasında nedensellik kurduğu Ulusların Zenginliği kitabında şöyle yazıyordu: "(Her birey) kendi çıkarı peşinde koşarken, sıklıkla, katkıda bulunmaya niyetleneceğinden çok daha etkin olarak topluma katkıda bulunur." Buna göre, herkesin bencil olduğu bir toplumda da uyum, bilinçli bir müdahale olmasa da, kendiliğinden oluşacaktır. Bu kendiliğindenliği sağlayan görünmez el, piyasa ilişkileridir. Görünmez el ve piyasayı düzenleyen fiyatlar seviyesi, kaynakların en verimli şekilde kullanılmasına imkân sağlar. Smith, doğal kanunların varlığını kabul etmekte ve iktisat konusunun bu kanunları keşfetmek olduğunu söylemektedir. Yani Smith, doğal düzenin kişisel çıkara göre oluşacağı inancındadır. Bu bakımdan Smith'in doktrini fırsatçı (oportünist) ve gerçekçidir (realist). === Emek === Fizyokratların tersine toprak yerine insan emeğini servetin kaynağı olarak görür ve işbölümünün sağladığı teknik olanaklarla emeğin üretiminin ve dolayısıyla da milli gelirin artacağını savunmuştur. Smith'in teoriye en önemli katkısı tam rekabet altında kaynakların optimal (en verimli düzeyde) etkin dağılımı hakkında ilk analizi geliştirmiş ve artı değer kavramını Ricardo ile (kâr ile özdeş olduğu düşüncesiyle de olsa) birlikte kullanmış olmasıdır. İş bölümüne toplu iğne fabrikasını örnek gösterir. Bu örnekte, günde onlarla ifade edilecek sayıda üretim yapan bir fabrikanın iş bölümü sayesinde üretim sayısını nasıl binlere çıkardığını gösterir. Ülkelerin serveti topraktan çok insan emeğine bağlıdır. Emek, ülkelerin zenginliğini arttıran temel etkendir. Emek özellikle iş bölümünde aktif rol oynar. Gelişmiş ülkelerde emeğin sermaye birikimini sağlamada önemli bir katkısı olmuştur. Smith, servetin kaynağının emek olarak savunduğuna göre, bir ülkenin yıllık emeği, bütün malları yaratan emek toplamıdır. Diğer anlamda, emek üç kesim için de geçerlidir. === Ücret === Smith'e göre her şey fiyata bağlıdır. Üretim miktarı, maliyetler her şey fiyatla ilgilidir. Faktörlerin dağılımı fiyatlara göre olur. Ücret bir fiyattır; emeğin bir fiyatıdır. Ücretler, işverenler ile işçiler arasında yapılan sözleşmelerle belirlenir. Ancak Smith, bu sözleşmelerde işverenlerin işçilerden daha baskın olduğuna dikkat çeker. İşverenler ücretleri düşürmek, işçiler ise yükseltmek ister. Smith'e göre ücretler işçinin ve ailesinin geçimini sağlayacak düzeydedir. Yüksek ücret işçi sayısını arttırır, düşük ücret azaltır. Her şeye rağmen tam rekabet koşullarında ücret asgari ücretin altına inmez. Emek talebi arttığında, kısa dönemde emek nadir olduğundan ücretler artacaktır. Fakat ücretler ona ayrılan fonlara bağlıdır. Emek talebinin artması, milli gelirin gittikçe artmasına, bu da kişi başına düşen milli gelirin yani büyümenin olduğuna işarettir. Milli gelir arttıkça yükselen ücretler, ülkenin gittikçe zenginleştiğini gösteren bir göstergedir. Bununla birlikte Smith'e göre ücret artışı doğumların ve nüfusun artışına sebep olacaktır, bu da bir yandan kârları azaltacaktır. Ayrıca ücretlerin yükselmesi fiyatları arttırır. Smith bu konuda yanılmamıştır. Çünkü yayımladığı zamana göre nüfus azdı ve şu anda belirttiği gibi zamanında ücretlerin artışı ile nüfus patlaması yaşanmıştır ve artık insanlar ücretlere göre üremekten yavaş yavaş vazgeçmektedirler. === İş bölümü (Division of Labour) === A. Smith'in Ulusların Zenginliği adlı kitabında en ünlü bölüm iş bölümüyle ilgili olan ilk bölümdür. 18. yüzyılda yazılmış olmasına rağmen bugün için bile çok doğru gelmektedir. Smith bu bölümde iş bölümünün üretimi nasıl arttırdığını toplu iğne üretimiyle ilgili bir örnekle açıklar. Tek bir kişi, yapılması için on aşaması olan bir iğneden günde sadece on tane yapabilmektedir; fakat her aşamayı yalnızca bir kişi yapsa yani on kişi çalıştırsak bir günde üretilen iğne sayısı 4800'e çıkıyor; ama her biri her aşamayı yapsaydı sadece 100 iğne üretilecekti. Bu demek oluyor ki, iş bölümü iğne üretimini 48 kat arttırmış. Ayrıca işçinin belli bir aşamada uzmanlaşması o teknolojiyi kullanmanın yeni yolları bulunarak arttırılabilir, bu da daha hızlı üretime sebep olur. Uluslararası bakımdan iş bölümü, dünyayı çok geniş bir atölye haline getirmiştir. Bu atölyede emek en elverişli yere gidecek, en az zamanı gerektiren faaliyetleri arayacaktır. İş bölümü üretimi arttıracağından dolayı piyasaların genişlemesini ve büyük piyasaları zorunlu kılacaktır. A. Smith'in iş bölümünü kullanarak uluslararası iktisada en büyük katkısı Mutlak Üstünlük (İngilizce: Absolute Advantage) teorisi olmuştur. Bu teoriye göre bir ülke hangi malı daha ucuza üretiyorsa kaynaklarını o mala tahsis etmelidir; böylece, üstün olduğu malda daha etkin üretim yapabilmektedir. Bu yolla tüm ülkeler birbirlerine muhtaç olmaktadır ama bu sayede üretim çok fazla artmaktadır. Smith "laissez-faire, laissez-passer" (bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler) ilkesini benimsemiştir. Üretim faktörlerinin bir kesimden diğerine serbestçe geçebilmesi gerekmektedir, bu geçişi sağlayan en önemli etken de fiyattır. Devlet ekonomik hayata müdahale etmemelidir. Devletin müdahalesi özel sektörün üretemediği veya yapamadığı konularda olmalıdır; savunma, güvenlik, adalet gibi. Eğer devlet çok vergi alırsa, vergiler üretimi kısacağından dolayı ülke durgunlukla karşı karşıya kalabilir. Bu müdahale hem iç hem de dış ekonomi için geçerlidir. Eğer devlet vergilerle bir malın ithalatını azaltırsa bu, içeride o malın üretiminin tekelleşmesini arttırmaktadır. Uluslararası iş bölümünden yararlanmak için ürünlerin ülkeler arasında serbestçe mübadele edilmesi gerekir. Ekonomik hayat mal ve hizmet üretimi olduğu için, Smith üretime önem vermiştir. Üretimin artırılması emeğin verimine bağlıdır. Verimlilik artışı iş bölümü, tam rekabet, iktisadi hürriyet, tasarruf ve sermaye birikimi ile mümkündür. === Para === A. Smith'e göre para bir mübadele aracıdır. Üretim arttıkça mübadele edilecek daha fazla mal olacağından daha fazla paraya ihtiyaç duyulacaktır. Bir ülkenin fazla parasının olması servet artışı olduğunu göstermez; fazla para oluşu fiyatların genel düzeyini arttırır. Piyasada fazla para bulunması, servet artışını simgelemez. Aksine ülkedeki fazla para insanların ellerindeki parayı arttıracağından ötürü, genel olarak fiyatlarda bir artış olacak, bir ailenin geçimi için daha çok para gerekecek ancak fiyatların ve ödenen ücretlerin artmasından ötürü ülkenin servet varlığında herhangi bir etkiye yol açmayacaktır. Smith'e göre paranın değeri de öbür malların değeri gibi ölçülür. Değer, emeğe bağlıdır. Malın da paranın da değeri ona harcanan emeğe bağlıdır. Bu sebeplerden dolayı emek mübadele değerinin gerçek ölçütüdür. Yani sonuç olarak malların mübadele edilmesi aynı zamanda emeğin mübadele edilmesi anlamına gelmektedir. Emek, değeri kendine eşit emek değeri ile değiştirilecektir. Bu bakımdan bakıldığında; gerçekten mübadele edilen altın, gümüş, para, döviz değil emektir. Güçlükle elde edilen mallar pahalı, az emek harcanarak üretilen mallar ise daha ucuz olur. == Teorileri == === Fiyat Teorisi === Adam Smith'e göre bir real fiyat bir de nominal fiyat vardır. * Real fiyat: Malın elde edilmesinde yapılan masraflardır; emeğe bağlıdır; uzun dönemde tüm mallarda real fiyat geçerlidir yani emeğe bağlıdır. * Nominal fiyat: Kısa dönem içerisinde arz ile talep dengesinin değişmesinden veya piyasa koşullarının değişmesinden kaynaklanan fiyattır. Piyasa fiyatı; malın miktarı ve bu malı alabileceklerin talebi ile oluşur. Burada iki terimin ayrımı yapılmalıdır: Efektif talep ve mutlak talep. * Efektif talep: Malı veya hizmeti ödeme durumunda olanların talebidir. * Mutlak talep: Mala veya hizmete sahip olma arzusudur. Smith, arz ve talep dengesinin tarım ve sanayi kesiminde değiştiğini vurgulamaktadır. Tarım kesimi, genellikle geçen yılların fiyatlarına göre arzlarını belirlemektedir. Fakat, sanayi sektöründeki fiyat değişiklikleri arza ve talebe daha çabuk etki etmektedir. === Rant Teorisi === Adam Smith, beş türlü ranttan bahsetmektedir: # Net hasıla. # Topraktan üretim yapabilmek için toprak sahiplerine verilen bedel kira (İngilizce: Rent). # Toprak sahiplerinin monopolcü durumlarından dolayı elde ettikleri kâr: Bu anlayış, 2. anlayışla benzerlik gösterir. # Piyasalara uzaklık rantı etkiler: Piyasalara yakın toprakların kirası yüksek, uzak yerlerin düşüktür. # Nadirlik rantı: Nadirlik rantı, bir malın piyasada az ama talebinin yüksek olmasından dolayı mala harcanan emeğe göre fiyatının yüksek olmasından dolayı elde edilen kârdır. === Emek Değer Teorisi === A. Smith'e göre bir malın iki çeşit değeri vardır. Birincisi o malın kişiye sağladığı fayda, ikincisi o malın başka mallarla mübadele değeri. Birinci değeri genelde kişiden kişiye değişir, her kişinin verdiği değere bağlıdır ve toplum açısından hesaplanması zordur. İkinci (mübadele) değeri, bu malın diğer mal birimleriyle mübadele edilen miktarına eşittir. Değer; o malın elde ediminde harcanan emeğe bağlı olduğuna göre, mübadele edilen mallar değil emektir. Emek, mübadele değerinin ölçüsüdür. Bazen en faydalı malların mübadele değerleri düşük, az faydası olan malların ise mübadele değerleri yüksek olabilir. Buna en iyi örnek su ve elmastır. Suyun faydası elmasın sağladığı faydadan çok daha fazladır ama elmas suya göre çok daha pahalıdır. Çünkü elmasın elde edilmesinde çok büyük emek harcanmış ve mübadele değerini yükseltmiştir. Ayrıca nadirlik rantından da söz edebiliriz. == Notlar == == Kaynakça == == Dış bağlantılar == *The Wealth of Nations at MetaLibri Digital Library * The Theory of Moral Sentiments at MetaLibri Digital Library Kategori:1723 doğumlular Kategori:1790 yılında ölenler Kategori:İskoç ekonomistler Kategori:Edinburgh Üniversitesi öğretim üyeleri Kategori:Glasgow Üniversitesinde öğrenim görenler Kategori:Aydınlanma filozofları Kategori:Klasik liberaller Kategori:Klasik iktisat Kategori:Canongate Kirkyard'da defnedilenler Kategori:Mantık felsefecileri Kategori:Balliol College'da öğrenim görenler Kategori:Aydınlanma Çağı Kategori:Britanyalı klasik liberaller Kategori:Kapitalizm Kategori:Klasik iktisatçılar Kategori:Kültürel eleştirmenler Kategori:Royal Society üyeleri Kategori:Royal Society of Edinburgh üyeleri Kategori:Ahlâkçılar Kategori:Politik realistler Kategori:İskoç filozoflar Kategori:İskoç akademisyenler Kategori:Toplum eleştirmenleri

== Olaylar == * 1678 - Elena Cornaro Piscopia, Ph. D. (doktora) derecesi alan ilk kadın oldu. * 1788 - Virginia, Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nı onaylayan 10. eyalet oldu. * 1801 - Kahire'deki Fransız işgal orduları, Türk ordusuna teslim oldu. * 1876 - Little Bighorn Muharebesi'nde Kızılderililer, ABD 7. Süvari Alayı'nı imha etti, Komutanları Yarbay George Armstrong Custer çatışmada öldü. * 1903 - Marie Curie, Paris Üniversitesi'ne sunduğu tezde radyumun keşfini açıkladı. * 1917 - Türkiye'de ilk Matbuat Cemiyeti kuruldu. Cemiyetin ilk Başkanı Mahmut Sadık'tı. * 1923 - Mustafa Kemal Paşa, İzmir'den Milletvekili seçildi. * 1925 - Yunanistan'da, General Thedoros Pangalos, bir darbeyle iktidarı ele geçirdi. * 1940 - Fransa Muharebesi sonucunda 22 Haziran 1940'ta imzalanan ateşkes antlaşması yürürlüğe girdi ve Fransa, Almanlara teslim oldu. * 1947 - II. Dünya Savaşı sırasında Hollanda'da bir evin tavan arasında 2 yıl boyunca Alman askerlerinden saklanan Yahudi kız Anne Frank'ın burada yazmış olduğu Anne Frank'ın Hatıra Defteri yayımlandı. * 1948 - Berlin Ablukası'nı yarmak için Batı Berlin'e ABD uçaklarıyla bir hava köprüsü kuruldu. * 1950 - Sovyetler Birliği'nce desteklenen Kuzey Kore Orduları Güney Kore'ye saldırdı. Kore Savaşı başladı. * 1963 - Anayasa Mahkemesi, ilk duruşmayla görevine başladı. * 1965 - 3. Uluslararası Marmara Turu'nda bisikletçi Rıfat Çalışkan birinci oldu. * 1967 - İlk küresel uydu televizyon programı olan ABD yapımı Our World (Bizim Dünyamız) yayına girdi. * 1969 - Kırıkkale'de, MKE Kırıkkalespor ile Tarsus İdman Yurdu arasında oynanan 3. Lig karşılaşmasında çıkan olaylarda; 4 kişi öldü, 100'den fazla kişi de yaralandı. * 1971 - Gölcük Tersanesi'nde yapılan ilk Türk muhribi "Berk", törenle denize indirildi. * 1975 - Mozambik, Portekiz'den bağımsızlığını ilan etti. * 1981 - Microsoft, kendi evinde Washington eyaletinde anonim şirket olmak üzere yeniden yapılandırıldı. * 1981 - 12 Eylül Darbesi'nin 7 ve 8. idamları: 16 Nisan 1980 günü bir Amerikalı astsubay ile Türk arkadaşını öldüren sol görüşlü militanlar Ahmet Saner ve Kadir Tandoğan, idam edildiler. * 1982 - Yunanistan'da askere alınanların saçlarını kazıtmaları yasaklandı. * 1985 - Eskişehir Uçak Fabrikası'nın temeli, Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından atıldı. * 1991 - Hırvatistan ve Slovenya, Yugoslavya'dan bağımsızlıklarını ilan ettiler. * 1993 - Tansu Çiller, Türkiye'nin ilk kadın Başbakanı oldu. * 1998 - Microsoft, Windows 98'i piyasaya sürüldü. * 2018 - Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubu kuruldu. == Doğumlar == * 1560 - Wilhelm Fabry, Alman cerrah (ö. 1634) * 1568 - Gunilla Bielke, İsveç kraliçesi (ö. 1597) * 1722 - Erik Brahe, İsveçli soylu kont (ö. 1756) * 1848 - Arthur Balfour, İngiliz politikacı (ö. 1930) * 1852 - Antoni Gaudí, Katalan mimar (İspanya’da Art Nouveau akımının öncüsü) (ö. 1926) * 1855 - William Alexander Forbes, İngiliz zoolog (ö. 1883) * 1864 - Walther Nernst, Alman kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1941) * 1898 - Kay Sage, Amerikalı şair ve ressam (ö. 1963) * 1900 - Louis Mountbatten, İngiliz asker, Birleşik Krallık'ın Kraliyet Deniz Kuvvetleri Komutanı (ö. 1979) * 1903 - George Orwell, İngiliz yazar (ö. 1950) * 1907 - Sona Hacıyeva, Azerbaycanlı oyuncu (ö. 1979) * 1911 - William Howard Stein, Amerikalı kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1980) * 1920 - Lassie Lou Ahern, Amerikalı oyuncu (ö. 2018) * 1924 - Sidney Lumet, Amerikalı oyuncu ve yönetmen (ö. 2011) * 1925 - William Stoddart, İngiliz yazar * 1926 - Kep Enderby, Avustralyalı siyasetçi ve yargıç (ö. 2015) * 1927 - Süheyl Eğriboz, Türk tiyatro, dizi ve sinema oyuncusu (ö. 2014) * 1928 - Peyo, Belçikalı karikatürist (ö. 1992) * 1932 - Peter Blake, İngiliz ressam * 1933 - Álvaro Siza Vieira, Portekizli mimar * 1935 - Hacı Sabancı, Türk iş insanı (ö.1998) * 1937 - Nevaf el-Ahmed el-Cabir es-Sabah, Kuveyt Emiri * 1936 - B. J. Habibie, Endonezyalı devlet adamı, siyasetçi ve mühendis (ö. 2019) * 1937 - Eddie Floyd, Amerikalı soul/R&B; şarkıcısı ve söz yazarı * 1937 - Keizō Obuchi, Japon siyasetçi * 1942 - Willis Reed, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1943 - Füsun Erbulak, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı * 1945 - Carly Simon, Amerikalı şarkıcı-şarkı yazarı, müzisyen ve çocuk yazarı * 1946 - Roméo Dallaire, Kanadalı asker yazar * 1946 - Ulrik le Fevre, Danimarkalı eski millî futbolcu * 1949 - Brigitte Mohnhaupt, Alman gazeteci, marksist felsefeci, Kızıl Ordu Fraksiyonu mensubu * 1950 - Michel Côté, Kanadalı oyuncu * 1954 - Sonia Sotomayor, 8 Ağustos 2009'dan beri ABD Yüksek Mahkeme Yargıcı görevinde olan Amerikalı avukat * 1955 - Maxime Bossis, Fransız eski futbolcu * 1956 - Anthony Bourdain, Amerikalı yazar * 1961 - Timur Bekmambetov, Kazak uzun metrajlı film ve reklam filmleri yönetmeni * 1961 - Ricky Gervais, İngiliz komedyen, aktör, film yapımcısı ve yayıncı * 1963 - George Michael, İngiliz şarkıcı (ö. 2016) * 1963 - Müge Akyamaç, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu * 1963 - Yann Martel, Kanadalı yazar * 1964 - Johnny Herbert, Britanyalı yarışçı * 1966 - Dikembe Mutombo, Kongo asıllı Amerikalı eski basketbolcu * 1968 - Dorinel Munteanu, Rumen eski futbolcu ve teknik direktör * 1968 - Kayra Şenocak, Türk oyuncu ve sunucu * 1970 - Erki Nool, Estonyalı dekatloncu ve politikacı * 1971 - Ayhan Taş, Türk tiyatro oyuncusu * 1971 - Tarkan Koç, Türk tiyatro oyuncusu * 1974 - Karisma Kapoor, Hint sinema oyuncusu * 1975 - Linda Cardellini, Amerikalı oyuncu * 1975 - Vladimir Kramnik, Rus satranç oyuncusu * 1978 - Layla El, İngiliz profesyonel güreşçi * 1979 - Aydilge, Türk yazar, müzisyen ve radyo programcısı * 1979 - Daniel Jensen, Danimarkalı millî futbolcu * 1979 - Haddy N'jie, Norveçli şarkıcı, söz yazarı, yazar ve gazeteci * 1981 - Aleksey Botvinyev, Rus futbolcu * 1982 - Rain, Güney Koreli şarkıcı, dansçı, söz yazarı, oyuncu ve yapımcı * 1982 - Mihail Yujni, Rus tenisçi * 1983 - Cristian Baroni, Brezilyalı futbolcu * 1983 - Marc Janko, Avusturyalı futbolcu * 1984 **Ariel Piper Fawn, Çek pornografik film oyuncusu **Fatih Atik, Fransız-Türk futbolcu * 1985 - Adrienn Bende, Macar manken * 1985 - Karim Matmour, Cezayirli millî futbolcu * 1986 - Charlie Davies, Amerikalı futbolcu * 1986 - Seda Tokatlıoğlu, Türk voleybolcu * 1988 - Miguel Layún, Meksikalı futbolcudur * 1991 - Soner Demirtaş, Türk serbest güreşçi * 1991 - Victor Wanyama, Kenyalı millî futbolcu * 1991 - Simone Zaza, İtalyan futbolcu * 1992 - Kelsey Robinson, Amerikalı milli voleybol oyuncusu * 1994 **Egor Kreed, Rus şarkıcı **Shuto Hira, Japon futbolcu **Cengizhan Koç, Türk futbolcu * 1996 - Pietro Fittipaldi, Brezilyalı yarış pilotu * 1997 - Rodrigo Bentancur, Uruguaylı millî futbolcu * 1997 - Caner Topçu, Türk oyuncu * 1999 - Abdülkadir Ömür, Türk milli futbolcu == Ölümler == * 1291 - Eleanor, 1236'dan 1272'de ölümüne kadar Kral III. Henry'nin karısı olarak İngiltere Kraliçe (d. 1223) * 1533 - Mary Tudor, Fransa Kraliçesi (d. 1496) * 1587 - Kılıç Ali Paşa, Osmanlı denizci ve Kaptan-ı Derya (d. 1500) * 1671 - Giovanni Riccioli, İtalyan gök bilimci ve rahip (d. 1598) * 1673 - D'Artagnan, Fransız asker ve XIV. Louis'nin silahşorlerinin Komutanı (d. 1611) * 1767 - Georg Philipp Telemann, Alman besteci (d. 1681) * 1784 - Caesar Rodney, Amerikalı politikacı ve hukukçu (d. 1728) * 1822 - E. T. A. Hoffmann, Alman besteci, müzik eleştirmeni, hikâye yazarı ve karikatürist (d. 1776) * 1835 - Antoine-Jean Gros, Fransız ressam (d. 1771) * 1827 - Johann Gottfried Eichhorn, Alman tarihçi ve teolog, ahit eleştirmeni (d. 1752) * 1863 - Johann Karl Ehrenfried Kegel, Alman tarım bilim insanı (d. 1784) * 1864 - I. William, 30 Ekim 1816'dan ölümüne kadar hüküm süren Württemberg kralı (d. 1871) * 1868 - Carlo Matteucci, İtalyan nörofizyolog ve siyasetçi (d. 1811) * 1876 - George Armstrong Custer, Amerikalı asker (d. 1839) * 1894 - Sadi Carnot, Fransız siyasetçi (d. 1837) * 1898 - Ferdinand Cohn, Yahudi biyolog (d. 1828) * 1912 - Lawrence Alma-Tadema, Hollandalı ressam (d. 1836) * 1925 - Josef Breuer, Avusturyalı fizyolog (d. 1843) * 1949 - Alejandro Lerroux, İspanya Başbakanı (d. 1864) * 1956 - Ernest King, ABD'lı filo amirali (d. 1878) * 1960 - Otto Ender, Avusturyalı siyasetçi (d. 1875) * 1960 - Walter Baade, Alman astronom (d. 1893) * 1964 - Gerrit Rietveld, Hollandalı mimar ve mobilya tasarımcısı (d. 1888) * 1971 - John Boyd Orr, İskoç öğretmen, biyolog ve siyasetçi (d. 1880) * 1973 - Aron Gurwitsch, Litvanya asıllı Amerikalı filozof (d. 1901) * 1976 - Johnny Mercer, Amerikalı şarkı sözü yazarı (d. 1909) * 1977 - Olave Baden-Powell, İngiltere kız izcilerinin ilk başkanı ve izciliğin kurucusu Baden Powell'ın eşi (d. 1889) * 1982 - Ferhan Onat, Türk soprano ve Devlet Operası sanatçısı * 1984 - Michel Foucault, Fransız filozof (d. 1926) * 1988 - Hillel Slovak, İsrail doğumlu Amerikalı gitarist (d. 1962) * 1992 - James Stirling, Birleşik Krallık'ın 20. yüzyıldaki mimarlık sektöründe en etkili olmuş mimarlarının başında gelmektedir (d. 1926) * 1995 - Ernest Walton, İrlandalı Nobel ödüllü bilim insanı (d. 1903) * 1997 - Jacques-Yves Cousteau, Fransız okyanus uzmanı, deniz subayı ve sinema yönetmeni (d. 1910) * 2005 - John Fiedler, Amerikalı aktör (d. 1925) * 2005 - Kazım Koyuncu, Türk müzisyen (d. 1971) * 2006 - Arif Mardin, Türk asıllı Amerikalı albüm yapımcısı (d. 1932) * 2008 - Ahmed Yüksel Özemre, Türk atom mühendisi ve yazar (d. 1935) * 2009 - Farrah Fawcett, Amerikalı aktris (Çarli'nin Melekleri) (d. 1947) * 2009 - Michael Jackson, Amerikalı şarkıcı (d. 1958) * 2013 - Lau Kar-leung, Çinli senarist ve film yapımcısı (d. 1934) * 2014 - Eli Wallach, Amerikalı oyuncu (d. 1915) * 2015 - Patrick Macnee, İngiliz oyuncu (d. 1922) * 2016 - Nicole Courcel, Fransız oyuncu (d. 1931) * 2017 - Elsa Daniel, Arjantinli oyuncu (d. 1936) * 2018 - Costance Adams, Amerikalı mimar ve yazar (d. 1964) * 2018 - Jesús Cardenal, İspanyol hukukçu (d. 1930) * 2018 - Štefka Drolc, Sloven kadın tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1923) * 2018 - Richard Benjamin Harrison, Amerikalı iş insanı ve televizyon kişiliği (d. 1941) * 2018 - Bo Nilsson, İsveçli besteci ve trompetçi (d. 1937) * 2019 - Ringaudas Songaila, Litvan komünist politikacı ve veteriner hekim (d. 1929) * 2019 - Bruno de Keyzer, Fransız görüntü yönetmeni (d. 1949) * 2019 - Bryan Marshall, İngiliz oyuncu (d. 1938) * 2019 - Isabel Sarli, Arjantinli kadın oyuncu ve model (d. 1929) * 2020 - Suzana Amaral, Brezilyalı film yönetmeni ve senarist (d. 1932) * 2020 - Kilasu Massamba, Demokratik Kongolu millî futbolcu (d. 1950) * 2020 - Papaleo Paes, Brezilyalı siyasetçi (d. 1952) * 2020 - Ionuţ Popa, Rumen eski futbolcu ve teknik direktör (d. 1953) * 2021 - Olga Barnet, Sovyet-Rus aktris (d. 1951) * 2021 - Marcos Ferrufino, Bolivyalı millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1963) * 2022 - Javier Cárdenas, Meksikalı profesyonel eski futbolcudur (d. 1952) * 2022 - Alberto Gurrola, Meksikalı profesyonel futbolcu ve kaleci antrenörü (d. 1993) * 2022 - Osman Wöber, Avusturyalı-Türk oyuncu ve yönetmen (d. 1960) * 2023 - John B. Goodenough, Amerikalı malzeme bilimci ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1922) == Tatiller ve özel günler == *0625 25

Mantarlar (, tekil hâli: fungus), çok sayıda çok hücreli ve tek hücreli ökaryotik canlıyı kapsayan bir biyolojik âlemin adıdır. Maya gibi mikroorganizmalardan, küf ve şapkalı mantarlara kadar pek çok üyesi olan bu canlılar grubu, halk arasında genellikle sadece şapkalı mantarları tanımlamak için kullanılır. Biyoloji alanında mantarları inceleyen bilim dalına mikoloji denir. Mantarlar âlemine giren tüm canlılar belirli ortak özellikler gösterirler ve bu özelliklerinden ötürü ne hayvanlar ne de bitkiler âlemi içerisinde sınıflandırılabilirler. Mantarlar grubuna giren tüm canlılar hayvanlar gibi heterotrofturlar, yani besinlerini dışarıdan almak zorundadırlar. Bu yönleriyle fotosentez yaparak kendi besinlerini üreten bitkilerden ayrılırlar. Fakat tıpkı bitki hücrelerinde olduğu gibi mantar hücrelerinde de hücre zarına ek olarak bir de hücre duvarı bulunur. Hücre duvarlarında bitkilerdeki hücre duvarı yapı maddesi olan selüloz yerine, kitin maddesi bulunur. Kitin hayvanlara özgü bir karbonhidrat olup böceklerin ve kabukluların dış iskeletlerinde yapı maddesi olarak kullanılır. Mantarlar dünyanın hemen her yerinde bulunurlar. Nemli yerlerde daha çokturlar. Yeryüzünde 1,5 milyon kadar mantar türü olduğu düşünülmekte ise de günümüzde sadece 69.000 kadar türü tanımlanmıştır.A. Usame Tamer, Mikolojiye Giriş Mantarlar, doğada besin döngüsünü sağlayan önemli ayrıştırıcılar oldukları için ekolojik olarak önemli canlılardır. Ayrıca mayaların ekmek, bira ve şarap gibi ürünlerin fermentasyonundaki rolleri ve şapkalı mantarların besin maddesi olarak tüketilmesi bu canlıları ekonomik olarak da önemli bir yere koyar. == Tarihçe == Mantarlarla ilgili sistematik çalışmalar 250 yıllık bir geçmişe dayansa da bazılarının özellikleri yüzyıllardır bilinmektedir. Bira üretiminde, ekmek hamurunun kabartılmasında, şarap yapımında insanlık tarihinde hep kullanılmışlardır. Meksika ve Guatemala halkları bazı halüsinojenik mantarları dinî ve mitolojik törenlerde kullanmışlardır. Yine bazı mantarlar Kuzey Amerika yerlileri ve Çinliler tarafından tıbbî amaçla kullanılmışlardır. Şapkalı mantarların ilk olarak Proterozoik Devir’de (4 milyar – 570 milyon yıl önce) ortaya çıktıkları düşünülüyor. İnsanların şapkalı mantarları kullanımıysa Paleolitik Devir'e (yontma taş devrine) kadar uzanır. Tarihsel kayıtlar, şapkalı mantarların pek de iyi niyetli olmayan amaçlar için kullanıldıklarını ortaya koymaktadır. II. Claudius ve Papa VII. Clement’in düşmanları tarafından zehirli bir mantar türü olan Amanita’yla zehirlendiği yazılmıştır. Bir efsaneye göre de Buddha, bir köylünün ona sunduğu toprak altında yetişen bir mantarı yediği için ölmüştür. == Üremeleri == Mantarlar eşeyli üreme ve eşeysiz üremeyle çoğalırlar. Her iki durumda da spor oluştururlar. Sporlar "humenium" adı verilen yapılarda meydana gelir. Eşeyli üremeleri iki haploid hücrenin birleşmesini içerir. Toprağa dökülen sporlar rüzgarla ya da böceklerle çevreye dağılır ve toprakta yıllarca yaşayabilir. Mantarlar nemli ortamlarda gelişirler, bu nedenle yağmurlardan sonra topraktaki sporlar çimlenerek mantarları oluştururlar. Tek hücreli mantarlar ise tomurcuklanarak çoğalabilirler. Suda yaşayanlarda eşeysiz üreme daha çok hareket organeli (yani flagellum) bulunan zoosporlar ile olur. Yaşam döngülerinde iki safha bulunmaktadır. Bunlar; :* Somatik safha: Mantarın beslenme ve besinsel aktivitelerini yerine getirdiği safha, :* Üreme safhası: Sporların üretimi, somatik yapıların diğer üreme yapılarında kullanıldığı safha. Üç değişik somatik yapı görülebilir. Bunlar; :* Plasmodium ya da pseudoplasmodium denilen çok nukleuslu bir yapı, :* Bir hücreden ibaret bir yapı, :* Hifsi bir yapıdadırlar. :* Hifler, renksiz, ince, uzun iplikler olup yan yana gelerek miselyum adı verilen dokuyu, miselyumlar da tallus adı verilen yapıyı oluşturur. Mantarların yaşam döngüsü her şekilde spor oluşumuyla sonuçlanan eşeyli ve eşeysiz üremeyi kapsamaktadır. Hem eşeyli hem eşeysiz üreme safhalarını içeren tüm yaşam döngüsü "holomorf" diye bilinir. Eşeysiz üreme sporları ve ilgili üreme yapılarının gözlendiği evre "anamorf" (imperfect) evredir. Eşeyli üreme yapılarının gözlendiği evre ise "telemorf" (perfect) evre adını alır. == Önemleri == Mantarlar insanlık tarihi açısından büyük öneme sahiptirler. Ekosistemin önemli parçalarıdır. Son iki milyar yıldır bitki ve hayvansal yapıları çürüttükleri bilinmektedir. Bu yapılardaki elementlerin serbest bırakılmaları mantarlar tarafından sağlanır. Orman ekosistemlerinde karbondioksit salınımı gerçekleştirmektedirler. Ayrıca toprağın yapısını bitki gelişimi için uygun hâle getirirler. "Mikoriza" denilen ortaklıklar oluşturarak bitkilerin köklerine tutunurlar ve bitki köklerinden karbonhidrat alırlar, bu sırada bitki de mantarın hifleri yardımı ile topraktan su ve suda çözünen tuzları emer. Bazı eklembacaklı türlerinde "mycangium" denen yapılar olarak bulunurlar ve selüloz sindirimine yardımcı olurlar. küçükresim|200px|sol|Mantarlar nemli olan her yerde yetişebilirler.Alglerle birleşerek ekosistem için çok önemli olan likenleri oluştururlar. Bazı parazitik mantarlardan tarım zararlıları ve hastalıklarıyla biyolojik mücadelede yararlanılmaktadır. Bazı marketlerde "Collego" adıyla satılan ürün, yabancı otlarla mücadelede kullanılan Colletotrichum gloeosporoides türünden elde edilen bir mikoherbisitdir. Gerçek mantarlardan olan mayalar, fırıncılık ve fermantasyon endüstrisinin temelini oluştururlar. Alkollü içki endüstrisinin temelini de mantarlar oluşturmaktadır. Bununla beraber, sitrik asidin endüstriyel olarak üretilmesinde ve bazı peynir tiplerinin hazırlanmasında da (rokfor, gorgonzola, kamembert gibi) kullanılırlar. Penisilin gibi birçok yararlı antibiyotiğin, thiamin, biyotin, riboflavin gibi bazı vitaminlerin; ergotamin, kortizon gibi önemli ilaçların kullanılmasında yine mantarlardan yaralanılmaktadır. Amilaz, pektolaz gibi enzimler; gibberellin gibi bazı hormonlar da mantarlardan yararlanılarak üretilmektedir. Ayrıca genetik çalışmalarda kullanılan Neurospora cinsi yine bir mantardır. Mantarlardan insanların çeşitli amaçlarla yararlandıkları cinslerden bazıları; fermantasyon yaparak alkollü içkilerin hazırlanmasında ve ekmek yapımında kullanılan Saccharomyces türleri, antibiyotik eldesinde kullanılan Penicillium türleri ve ergot alkaloidlerinin elde edildiği Claviceps purpureadır. == Yetiştiriciliği == Avrupa, Amerika, Çin ve Japonya'da gıda olarak mantar yetiştirme bir endüstri hâlini almıştır. Çin'de mantar yetiştiriliciği 600 yıl öncesine kadar dayanır. Avrupa'da ise 1650'li yıllarda Fransa'da kültür mantarı yetiştiriciliği başlamıştır. Şili gibi bazı Güney Amerika ülkelerinde Aztekler zamanından beri bilinen mısır rastığı (Ustilago maydis), bazı mısır tarlaları özellikle bu mantar ile enfekte edilerek üretimi yapılmakta ve yenilmektedir. Mantarlar gelişmek için; nem, sıcaklık, 4-7 arası pH, oksijen, az miktarda ışığa ihtiyaç duyarlar. == Zararları ve zehirlenme == küçükresim|200px|sol|Mantarlar bitkilerde çoğunlukla hastalığa neden olurlar. Birçok yabani mantar doğadan toplanıp yenebilir ve çoğunun kültür türlerinden daha lezzetli olduğu söylenir. Fakat doğal yetişmiş mantarları toplayan kişi bu konuda uzman olmadığı takdirde zehirlenme ve ölümlerle karşılaşılabilir. Çünkü bazı mantarların çok küçük bir miktarı bile insanı öldürecek kadar zehirlidir. Zehirli mantarları zehirsizlerden ayırmak için genel bir kural yoktur. Yenebilen ve zehirli, mantarlar yan yana yetişebilirler. Bazı yenebilen ve zehirli türler birbirine o kadar benzer ki bunu ancak bir mantarbilimci ayırt edebilir. Zehirli mantarların tadı yenebilen mantarlarınkinden farklı değildir. Rengi, kokusu ve tadı ile bir mantarın zehirli olup olmadığı anlaşılamaz. Mantarların insan ve hayvanlarda oluşturduğu hastalıklara genel anlamıyla "mikoz" denir.http://216.239.59.104/search?q=cache:5934QDzOGAcJ:papirus.ankara.edu.tr/tez/FenBilimleri/Yuksek_Lisans_Tezleri/2004/FY2004_138/2.%2520KURAMSAL%2520TEMELLER.pdf+mikoz&hl;=tr&ct;=clnk&cd;=61≷=tr&lr;=lang_tr Tropikal ülkelerde mikozlar yaygındır. AIDS, kanser, şeker hastalıkları, organ nakli gibi durumlarda doğal veya yapay olarak bağışıklık sistemi baskılandığı için mantar enfeksiyonları ortaya çıkabilir. Mantar sporları havaya karışarak insanda alerji ve astıma sebep olabilirler. Bitkilerde parazitik mantarlar hastalıklara neden olurlar. Bazı mantar türleri bitkiler üstünde yaşar ve besinini bitkilerden sağlar. Bitki öldüğündeyse kendi besinini üreterek yaşamını sürdürür. Özellikle tek cins ürüne dayalı tarımda (patates, pirinç gibi) büyük kayıplara yol açabilirler. Örneğin 1840'lı yıllarda İrlanda'da baş gösteren kıtlığa patates mildiyösü (Phytophthora infestans) neden olmuştur. Bu felâketten dolayı bir milyondan fazla insan ölmüştür. 1943'te ise Bangladeş'te Helminthosporium oryzae diye bilinen tür, pirinç ürününü yok ederek kıtlığa neden olmuştur. Ayrıca, mantarlar hakkındaki yanlış inançlar da zehirlenme olaylarını arttırıcı etki yapar. Zehirli mantarları salyangozların yemediği, ağaçlarda yetişen mantarların zehirsiz olduğu, mantarı yoğurtla yemenin zehirlenmeyi önlediği, zehirli mantarların iç kısmının koparılınca mavileştiği ve kurutulmuş mantarların zehirlemediği gibi bilgiler yanlıştır. Bu bilgilere güvenerek mantar yemek kesinlikle doğru değildir. Mantarlar, ılıman iklimlerde elbiselerin, kameraların, teleskopların, mikroskopların ve diğer optik malzemelerin küflenerek zarar görmesine neden olurlar. Petrol ürünleri, deri gibi organik maddeler de mantarların besin olarak kullandığı ürünlerdir. Çürükçül mantarlar aynı zamanda tomruk ve kerestelerin, ağaçtan yapılmış eşyaların çürüyerek kullanılamaz hale gelmesinden de sorumludurlar. Ayrıca evlerde, marketlerde besinleri bozarak milyarlarca dolarlık zarara neden olurlar. Gıdalarda oluşturdukları mikotoksinlerle toksik zehirlenmelere yol açabilirler. Özellikle okratoksinler ve aflatoksinler, böbreklerde ve karaciğerde hasarlara neden olurlar. "Çavdar mahmuzu" diye bilinen mantar, çavdarın ununa karışıp yenmesiyle ergotizm denilen hastalığa neden olmaktadır. Bu hastalık hayvanlarda ve insanlarda yavru düşüklüğüne neden olmakta ve ölümlerede yol açabilmektedir. Bazı mikotoksik mantarlar Vietnam ve Afganistan'da biyolojik silah olarak kullanılmıştır. == Su Mantarları == Suda yaşayan mantarlar eşeysiz olarak kamçılı zoosporlarla ve eşeyli üreme izogami, aniogami, oogami, gametagogami veya soma-togami ile olur.http://www.etarim.net/bilgi-bankasi/bahce-bitkileri-notlari/su- mantarlari.html - Tarım hakkında ansiklopedik bir bilgi. Sümüksü Mantarlar : *Myxomycetes *Labyrinthulales Algsi Mantarlar : *Phycomycetes *Chytridales *Blastocladiales *Monoblepharidales *Hypochytriales *Saprolegniales *Peronoporales == Sınıflandırılmaları == küçükresim|200px|Mikroskobik bir mantarın hifleri ve sporları Sınıflandırmada bitkiler âlemi içinde ele alınmaları bilim adamları arasında uzun yıllar tartışma konusu olmuştur. Her ne kadar Uluslararası Botanik Nomenklatür Kodunun kurallarına göre adlandırılıp sınıflandırılsa da, bitkilerden farklı bir âlem olarak ele alınmışlardır. İlk taksonomik gruplandırılma eşeysel sporlarına göre yapılmıştır. Günümüze kadar mantarlar, gamet, gametangia, sporokarp ve sporlarının özelliklerine, hayat döngülerindeki sitolojik ve morfolojik özelliklerine göre sınıflandırılmıştır. Mantarlara ait ilk sınıflandırma Linnaeus tarafından yapılmıştır. "Species Plantarum" adlı kitabında mantarları Cryptogamia Fungi sınıfında toplamıştır. İlk modern mikolog ve mikolojinin kurucusu olan Antonio Micheli, mantarları 1719'da yayımladığı "Nova Genera Plantarum" adlı eserinden toplamıştır. Carl Woese (1981), sınıflandırmasını filogenetik kurallara göre yapılmıştır. Monofiletik grup olarak düşünülmüş olan mantarlar, artık üç farklı grup olarak düşünülmektedir. Bu sınıflandırma fungi olarak bilinen organizmaların birbirleriyle sıkı bir ilişki içinde olmadıklarını kabul eder. Buna gore mantarlar; :::* Âlem : Fungi :::::::::Bölüm : Chytridiomycota :::::::::Bölüm : Zygomycota :::::::::Bölüm : Ascomycota :::::::::Bölüm : Basidiomycota :::* Âlem : Stramenopila :::::::::Bölüm : Oomycota :::::::::Bölüm : Hypochytiridiomycota :::::::::Bölüm : Labyrinthulomycota :::* Âlem : Protista :::::::::Bölüm : Plasmodiophora :::::::::Bölüm : Dictyosteliomycota :::::::::Bölüm : Acrasiomycota :::::::::Bölüm : Myxomycota == Yenilebilen mantarlar == Ölümcül seviyede zehirli olan mantar türlerinin sayısı tüm mantar türlerinin sayısına oranlandığında oldukça azdır. Diğer zehirli mantarların bir kısmı ise pişirildiklerinde bu niteliklerini kaybetmektedir. Doğadan toplanan yenilebilen mantar türlerinin sayısı ise hiç de az değildir. Bu türlere ekonomik değerleri ve lezzetleriyle ile köylülerin bütçelerine ciddi katkılar sağlayan Morchella (Kuzu Göbeği) Mantarları iyi bir örnek teşkil eder. Zehirli ve yenilebilen bazı mantar türlerinin ayırdedilmesindeki bazı zorluklar ve yaşanan ölüm olayları nedeniyle kültür mantarlarının yiyecek olarak tüketilmesi önerilmektedir. Mantarların yenilebilen bir türü olan parazitler bitkilerde de bulunur. Bu durumda ilişki tek yönlüdür. Bu parazit içine girdiği bitkiye anında bulaşır ve öldürür. === Yenilebilen mantar türleri === küçükresim|200px|Mycena interrupta küçükresim|200px|Boletus edulis küçükresim|200px|Coprinus comatus küçükresim|200px|Bir yer yıldızı - Geastrum saccatum küçükresim|200px|Morchella esculenta * Agaricus campestris * Amanita caesarea * Armillaria mellea * Boletus badius * Boletus bovinus * Boletus edulis * Boletus elegans * Boletus luteus * Cantharellus cibarius * Chroogomphus rutilus * Coprinus comatus * Craterellus cornucopioides * Fistulina hepatica * Hydnum coralloides * Hydnum repandum * Hygrophorus chrysodon * Lactarius deliciosus * Lactarius salmonicolor * Lactarius volemus * Lepiota procera * Morchella conica var. deliciosa * Morchella esculanta var. * Phlegmacium variecolor * Pleurotus cornucopiae * Pleurotus ostreatus * Polyporus squamosus * Polyporus sulphureus * Russula delica * Sparassis crispa * Tricholoma terreum == Kaynakça == == Ayrıca bakınız == * Aflatoksin * Halüsinojen mantarlar * Mikoloji * Zehirli mantarlar == Dış bağlantılar == * Yenen mantar türleri * Genel bilgiler * Çeşitli mantarların üretilmeleri * Acta Fungorum * Kültür mantarı bilgiler, üretim, satış * Niçin Mantar Konusu? Kategori:Tohumsuz bitkiler Kategori:Âlemler

== Olaylar == * 656 - Ali bin Ebu Talip, Halife seçildi. * 1854 - Çarlık Rusyası Orduları'nın, savaş meydanını terk ederek, geri çekilmesiyle Silistre zaferi kazanıldı. * 1868 - Amerikalı mucit Christopher Latham Sholes, daktilonun patentini aldı. * 1894 - Uluslararası Olimpiyat Komitesi, Paris'te kuruldu. * 1902 - Bir İspanyol ismi olan "Mercedes", marka adı olarak tescillendi. İlk Mercedes otomobil, Wilhelm Maybach tarafından tasarlandı. * 1939 - Hatay Devleti'ın Türkiye'ye katılmasına ilişkin antlaşma, Ankara'da imzalandı. * 1941 - Refah Faciası: Birleşik Krallık'a sipariş edilen denizaltı ve uçak filosunu teslim alacak personeli taşıyan "Refah" şilebi, Mersin'den İskenderiye'ye giderken, bir denizaltı tarafından Mersin açıklarında batırıldı. 168 kişinin öldüğü, 32 kişinin kurtulabildiği olayın ardından, TBMM'de soruşturma başlatıldı. * 1950 - Türkiye Cumhuriyeti Turizm Bankası kuruldu. * 1954 - İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanlığı'na seçilen Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan, ilk kadın Dekan oldu. * 1955 - Akis dergisi Yazı İşleri Müdürü Cüneyt Arcayürek, 6 ay hapse mahkûm oldu. * 1982 - Yurt dışına kaçan Banker Kastelli'nin kasasına el konuldu; 70 banker ve banka yöneticisinin yurt dışına çıkışı yasaklandı. * 1983 - Doğru Yol Partisi (DYP) kuruldu. * 1987 - Halkevleri, Mahkeme kararıyla açıldı. Halkevleri'nin faaliyetleri, 12 Eylül sonrası Millî Güvenlik Konseyi tarafından durdurulmuş ve yöneticileri yargılanmıştı. * 1992 - İsrail'de seçim yapıldı. İşçi Partisi lideri Yitzhak Rabin Başbakan seçildi. * 2016 - Birleşik Krallık'ta Avrupa Birliği üyeliği konusunda referandum yapıldı. AB'den ayrılmaya yönelik oyların oranı %51,89 olarak gerçekleşti. * 2019 - İstanbul'da Ara yerel seçimi yapıldı. Ekrem İmamoğlu tekrar büyükşehir belediye başkanı seçildi. * 2020 - Meksika'da 7.5 büyüklüğünde deprem gerçekleşti. *2023 - 2023 Wagner Grubu isyanı, Rusya'da Rostov on-Don başta olmak üzere Avrupa Rusyası içeresindeki şehirlerde silahlı isyan başlatıldı.{{Web kaynağı | url = https://www.milliyet.com.tr/dunya/live-son-dakika-rusyada-wagner-krizi-darbe- girisimi-iddiasi-6967374 |başlık = Rusya'da Wagner krizi: Darbe girişimi iddiası | tarih = 24 Haziran 2023 == Doğumlar == * MÖ 47 - Caesarion, Antik Mısır tahtına çocuk yaşta çıkmış olan Ptolemaios hanedanının son Kralı (MÖ 30) * 1534 - Oda Nobunag, Japon savaşçı (ö. 1582) * 1596 - Johan Banér, İsveçli bir feldmareşaldi (ö. 1641) * 1668 - Giambattista Vico, İtalyan felsefeci ve tarihçi (ö. 1744) * 1772 - Cristóbal Mendoza, Venezuela'nın ilk başbakanı (ö. 1829) * 1796 - Franz Berwald, İsveçli besteci (ö. 1868) * 1879 - Hüda Şaravi, Mısırlı milliyetçi-feminist lider (ö. 1947) * 1889 - Anna Akhmatova, Rus şair (ö. 1966) * 1894 - Alfred Kinsey, Amerikalı biyolog, entomoloji ve zooloji profesörü (ö. 1956) * 1894 - VIII. Edward, Birleşik Krallık, İngiliz İmparatorluğu dominyonlarının ve Britanya Hindistanı'nın kralı (ö. 1972) * 1897 - Winifred Wagner, Alman opera yapımcısı (ö. 1980) * 1900 - Anna İvanovna Boltunova, Sovyet arkeolog (ö. 1991) * 1901 - Ahmet Hamdi Tanpınar, Türk yazar (ö. 1962) * 1906 - Wolfgang Koeppen, Alman yazar (ö. 1996) * 1907 - James Meade, bir İngiliz iktisatçısı (ö. 1995) * 1908 - Nadir Nadi Abalıoğlu, Türk gazeteci ve Cumhuriyet gazetesi Başyazarı (ö. 1991) * 1910 - Jean Anouilh, Fransız oyun yazarı (ö. 1987) * 1910 - Gordon B. Hinckley, Mormonluk adıyla da bilinen İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 15. başkanı (ö. 2008) * 1912 - Alan Turing, İngiliz matematikçi (ö. 1954) * 1913 - William P. Rogers, Amerikalı bir politikacı, diplomat ve avukat (ö. 2001) * 1916 - Ernst Wilimowski, Polonyalı-Alman futbolcu (ö. 1997) * 1916 - Irene Worth, Amerikalı bir tiyatro ve sinema oyuncusuydu (ö. 2002) * 1919 - Muhammed Budiaf, Cezayirli siyasi lider ve Cezayir Devlet Başkanı (ö. 1992) * 1924 - Osman Bayezid Osmanoğlu, Osmanlı Hanedanı'nın reisi (ö. 2017) * 1926 - Baron Lawson Soulsby, Britanyalı mikrobiyoloji uzmanı bilim insanı ve siyasetçidir (ö. 2017) * 1927 - Bob Fosse, Amerikalı yönetmen, koreograf (ö. 1987) * 1927 - John Habgood, İngiliz Anglikan Başpiskoposu, eğitimci (ö. 2019) * 1929 - June Carter Cash, Amerikalı müzisyen (ö. 2003) * 1930 - Annasif Døhlen, Norveçli ressam ve heykeltıraş (ö. 2021) * 1930 - Donn F. Eisele, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri subayı, test pilotu ve daha sonra NASA astronotuydu (ö. 1987) * 1931 - Joachim Calmeyer, Norveçli aktör (ö. 2016) * 1931 - Ola Ullsten, İsveçli politikacı ve diplomat (ö. 2018) * 1934 - Virbhadra Singh, Hint siyasetçi ve bürokrat (ö. 2021) * 1935 - Keith Burkinshaw, İngiliz futbolcu ve teknik direktör * 1936 - Richard Bach, Amerikalı yazar * 1936 - Kostas Simitis, Yunanistan eski başbakanı * 1937 - Martti Ahtisaari, Fin siyasetçi * 1940 - Wilma Rudolph, Amerikalı atlet (ö. 1994) * 1942 - Hannes Wader, Alman müzisyen ve besteci * 1943 - Vint Cerf, Amerikalı internet öncüsü * 1945 - John Garang, Güney Sudanlı siyasetçi ve isyancı lider (ö. 2005) * 1947 - Bryan Brown, Avustralyalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, seslendirme sanatçısı * 1951 - Alex Asmasoebrata, Endonezyalı siyasetçi ve otomobil yarışçısı (ö. 2021) * 1953 - Armen Sarkisyan, Ermeni siyasetçi * 1955 - Glenn Danzig, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı, müzisyen ve albüm yapımcısı * 1955 - Jean Tigana, Mali asıllı Fransız teknik direktör * 1957 - Frances McDormand, Amerikalı sinema, tiyatro, televizyon oyuncusu ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi * 1960 - Fadil Vokrri, Arnavut asıllı Kosovalı futbolcu (ö. 2018) * 1964 - Joss Whedon, Amerikalı senarist ve yönetmen * 1969 - Ahinoam Nini, İsrailli şarkıcı * 1970 - Yann Tiersen, Fransız müzisyen * 1971 - Nona Fernández, Şilili aktris, yazar ve senarist * 1972 - Selma Blair, Amerikalı oyuncu * 1972 - Zinedine Zidane, Cezayir asıllı Fransız futbolcu * 1975 - Sibusiso Zuma, Güney Afrika vatandaşı futbolcu * 1976 - Paola Suárez, Arjantinli tenis oyuncusu * 1976 - Emmanuelle Vaugier, Fransız asıllı Kanadalı oyuncu * 1976 - Patrick Vieira, Fransız futbolcu * 1977 - Miguel Ángel Angulo, İspanyol Futbolcu * 1977 - Hayden Foxe, Avustralyalı eski futbolcu * 1977 - Gülhan, Türk şarkıcı * 1977 - Jason Mraz, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı * 1978 - Memphis Bleek, ABD'li rapçi * 1978 - Leandro Firmino, Brezilyalı oyuncu * 1978 - Jan Hakon Erichsen, Norveçli sanatçı * 1980 - David Andersen, Avustralyalı basketbolcu * 1980 - Sibel Arslan, İsviçreli avukat ve BastA! partisinin politikacısı * 1980 - Melissa Rauch, Amerikalı aktris ve komedyen * 1980 - Francesca Schiavone, İtalyan tenisçi * 1981 - Antony Costa, Britanyalı şarkıcı ve oyuncudur * 1983 - José Rojas, Şilili futbolcudur * 1984 - Duffy, Grammy Ödülü sahibi Galli şarkıcı ve söz yazarı * 1984 - Mya Nichole, Amerikalı porno oyuncusu * 1984 - Levern Spencer, Saint Lucialı yüksek atlamacı * 1985 - Cem Dinç, Türk basketbolcu * 1986 - Mariano, Brezilyalı futbolcu * 1987 - Alessia Filippi, İtalyan yüzücü * 1992 - Nampalys Mendy, Senegalli millî futbolcu * 1994 **HoYeon Jung, Güney Koreli model, oyuncu **João Pedro Gomes Camacho, Portekizli futbolcu **Roger Martínez, Kolombiyalı futbolcu == Ölümler == * 79 - Vespasian, Roma İmparatoru (d. 9) * 1213 - Marie d'Oignies, Belçikalı Hristiyan mistik (d. 1177) * 1537 - Pedro de Mendoza, İspanyol fatih, asker ve kaşif (d. 1487) * 1565 - Turgut Reis, Türk denizci (d. 1485) * 1659 - Hyojong, Joseon Krallığı'nın 17. kralı (d. 1619) * 1806 - Mathurin Jacques Brisson, Fransız zoolog ve doğa filozofudur (d. 1723) * 1836 - James Mill, İskoç tarihçi, ekonomist, politika teorisyeni ve filozof (d. 1773) * 1864 - Christian Ludwig Brehm, Alman din adamı ve ornitolog (d. 1787) * 1891 - N. R. Pogson, İngiliz astronom (d. 1829) * 1891 - Wilhelm Eduard Weber, Alman fizikçi (d. 1804) * 1893 - William Fox, Yeni Zelandalı siyasetçi ve Yeni Zelanda'da dört dönem Başbakanlık yapan devlet adamı (d. 1812) * 1894 - Marietta Alboni, İtalyan opera şarkıcısı (d. 1826) * 1926 - Jón Magnússon, İzlanda Başbakanı (d. 1859) * 1939 - Timofey Vasilyev, Mordovyalı avukat (d. 1897) * 1942 - Valdemar Poulsen, Danimarkalı mühendis ve mucit (d. 1869) * 1943 - Elise Richter, Viyanalı filolog (d. 1865) * 1944 - Eduard Dietl, Nazi Almanyası'nda asker (d. 1890) * 1954 - Salih Omurtak, Türk asker ve Türk Kurtuluş Savaşı komutanlarından (d. 1889) * 1956 - Reinhold Glière, Polonya kökenli, Rus ve sonra Sovyet, besteci (d. 1874) * 1959 - Boris Vian, Fransız yazar ve müzisyen (d. 1920) * 1959 - Fehmi Tokay, Türk besteci (d. 1889) * 1967 - Franz Babinger, Alman yazar (d. 1891) * 1978 - Cihangir Erdeniz, Türk asker (1 Haziran 1971'de İstanbul Maltepe'de Hüseyin Cevahir'i vuran emekli Deniz Yarbayı) * 1989 - Mişel Eflak, Suriyeli düşünür, sosyolog, Arap milliyetçisi politikacı (d. 1910) * 1989 - Werner Best, Alman Nazi, hukukçu, polis şefi, Darmstadt Nazi Partisi lideri ve SS-Obergruppenführer (d. 1903) * 1995 - Jonas Salk, Amerikalı bakteriyolog hekim (Çocuk felci aşısını bulan) (d. 1914) * 1996 - Andreas Papandreu, Yunan siyasetçi ve Yunanistan Başbakanı (d. 1919) * 1998 - Maureen O'Sullivan, İrlandalı oyuncu (Tarzan filmlerinde "Jane"i canlandırmasıyla ünlü) (d. 1911) * 2000 - Cemil Gezmiş, Deniz Gezmiş'in babası (d. 1922) * 2006 - Aaron Spelling, Amerikalı televizyon yapımcısı (d. 1923) * 2006 - Harriet, Dev galapagos kaplumbağası (d. tahminen 1830) * 2009 - İsmet Güney, Kıbrıs Türkü ressam ve karikatürist (d. 1923) * 2010 - Frank Giering, Alman oyuncu (d. 1971) * 2011 - Peter Falk, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1927) * 2013 - Bobby Bland, Amerikalı soul, caz ve blues şarkıcısı, müzisyen (d. 1930) * 2013 - Richard Matheson, Amerikalı Bilimkurgu, fantezi ve korku edebiyatı türlerinde eserler vermiş yazar ve senarist (d. 1926) * 2014 - Małgorzata Braunek, Polonyalı oyuncu (d. 1947) * 2015 - Cüneyt Arcayürek, Türk gazeteci ve yazar (d. 1928) * 2015 - Magali Noël, İzmir doğumlu Fransız sinema oyuncusu ve şarkıcı (d. 1931) * 2017 - Saman Kelegama, Sri Lankalı ekonomist ve yazar (d. 1959) * 2017 - Stefano Rodotà, İtalyan hukukçu ve politikacı (d. 1933) * 2018 - Donald Hall, Amerikalı şair, yazar, editör ve edebi eleştirmen (d. 1928) * 2018 - Kim Jong-pil, Güney Koreli asker ve siyasetçi (d. 1926) * 2018 - Violeta Rivas, Arjantinli şarkıcı ve aktris (d. 1937) * 2019 - Andrey Haritonov, Sovyet-Rus oyuncu, yönetmen ve senarist (d. 1959) * 2020 - Vehbi Akdağ, Türk millî güreşçi (d. 1949) * 2020 - Jean- Michel Bokamba-Yangouma, Kongolu siyasetçi * 2020 - Michael Falzon, Avustralyalı aktör, sahne sanatçısı, yapımcı ve şarkıcı (d. 1972) * 2020 - Arthur Keaveney, İrlandalı tarihçi (d. 1951) * 2020 - Jampel Lodoy, Rus Tuvaca Budist lama (d. 1975) * 2021 - Melissa Coates, Kanadalı profesyonel güreşçi, vücut geliştirmeci, fitness sporcusu, model ve aktris (d. 1971) * 2021 - Jackie Lane, İngiliz oyuncu (d. 1941) * 2021 - John McAfee, Britanyalı- Amerikalı bilgisayar programcısı ve işletmeci (d. 1945) * 2021 - Med Reventberg, İsveçli aktris, kısa film ve tiyatro yönetmeni (d. 1948) * 2022 - Henri Elendé, Kongolu atlet (d. 1941) * 2022 - Sally Greengross, Greengross Baronesi, İngiliz siyasetçi (d. 1935) * 2022 - Ernst Jacobi, Alman aktör (d. 1933) * 2022 - Yuri Şatunov, Rus erkek şarkıcı (d. 1973) * 2022 - Soon Cho, Güney Koreli akademisyen ve siyasetçi (d. 1928) * 2022 - Mahmut Ustaosmanoğlu, İsmailağa Cemaati'nin lideri (d. 1929) * 2023 - Frederic Forrest, Amerikalı aktör (d. 1936) * 2023 - Sheldon Harnick, Amerikalı söz yazarı, müzisyen ve Pulitzer Ödülü sahibi (d. 1924) == Tatiller ve özel günler == == Kaynakça == *0623 23

Denis Diderot (5 Ekim 1713 - 31 Temmuz 1784), Fransız yazar ve filozof. Aydınlanma Çağı'nın en önemli kişiliklerinden biri. Yazdıkları ve felsefesi Fransız Devrimi'ni hazırlamıştır. Yeni felsefi ve bilimsel düşünceleri ve bilgileri Avrupa ölçeğinde yayma amacıyla tasarlanan ünlü Ansiklopedi'nin (Encyclopédie) baş editörüydü. Birinci cildi düşün ve ülkü arkadaşı D'Alembert yayımlamıştı. İkinci ciltten başlayarak 7. cildin sonuna dek D'alembert ve Diderot birlikte editörlük yapmışlar, bu noktada d’Alembert’in editörlükten çekilmesinden sonra 35. cildin sonuna dek editörlüğü tek başına Denis Diderot yürütmüştür. == Yaşamı == Fransa'nın Champagne ilinin Langres kasabasında doğdu. Diderot'nun babası bir bıçakçı idi. Yedi çocuklu ailenin yaşayan çocuklarının en büyüğü Diderot idi. Ailesi onun papaz olmasına karar verdiği için kardeşi Didier ile birlikte kasabadaki Cizvitler Koleji'nde öğrenim gördü. 22 Ağustos 1726'da papazlık unvanını olarak mezun oldu. Papazlık yapmak yerine öğrenimine devam etmeye karar verdi. Paris'te Louis le Grand Koleji'nde okudu. 2 Eylül 1732'de Grekçe, Latince ve felsefe okutma yetkisi alarak bu okuldan mezun oldu. Öğrenimini tamamladıktan sonra iki yıl bir dava vekilinin yanında yazıcı olarak çalıştı. Sevmediği bu işte çalışırken kendisini Hobbes'un, Locke'un ve Newton'un eserlerine verdi; ardından işi bırakıp bohem bir yaşam sürdü ve maddi sıkıntı içinde yaşadı. 1741 yılında yoksul bir çamaşırcı kız olan Antoinette Champion ile tanışması yaşamına bir düzen getirdi. Babası onaylamasa da 1743'te Antoinette ile evlendi. Kitap çevirisi yaparak geçimini sağlamaya başladı. 1744'te kızı Angélique doğdu. 1728 tarihli Chambers Ansiklopedisi'nin İngilizce'den Fransızca'ya çevrilmesi, yeniden düzenlenip geliştirilmesi işini 1746'da kabul etti. Proje gittikçe büyüdü; Diderot ansiklopedinin yayıncısı oldu. Bu, yıllar boyu onun ana işi ve gelir kaynağı oldu. Jean-Jacques Rousseau ile 1742'de tanışmış olan Diderot; 1746 ile 1749 yılları arasında onunla yakın dost oldu, sık sık bir küçük meyhanede baş başa tartışıyorlardı. Diderot, bu dönemde çevirilerinin yanı sıra özgün eserler meydana getirdi. İlk özgün kitabı olan Felsefe Konuşmaları' 1746'da yayımlandı. Ertesi yıl yayımlanan Filozofça Düşünceler adlı eseri Fransa Parlamentosu tarafından toplatıldı, mahkeme kararıyla yakıldı. 1749'da Görenler İçin Körler Hakkında Mektup adlı eserlerini yayınladı. Bir yandan da edebiyat alanında denemeler yaptı Boşboğaz Mücevherler (Les Bijoux indiscrets) romanı ile Beyas Kuş (L'Oiseau blanc: conte bleu) masalını yazdı. Bir çocuk masalı olan Beyaz Kuş'u yazdığını duyan polis evini bastı ve 1749'da tutuklandı, 28 gün Vincennes Şatosu'na kapatıldı. Serbest kaldıktan sonra enerjisini daha çok Ansiklopedi çalışmalarına verdi. Diderot'nun bir diğer evliliği ise, 1755'te Sophie Volland ile gerçekleşti. Volland diğer insanlar tarafından evde kalmış bir kadın olarak görülüyordu, ancak Diderot fikirlerinden bahsettiği ve içten bulduğu Volland'tan çok etkilenmişti.Lloyd Spencer & Andrzej Krauze, Aydınlanma, Ntv Yayınları. ISBN 9786055443498 Edebiyat alanında da birçok katkısı bulunan Diderot'nun başlıca özelliği romanları şekil ve içeriğinin yanı sıra, felsefi olarak da incelemesiydi. Romantizm akımının öncüsü ve hümanist olan Diderot; zengin kiliseler kontrolünde bir endüstri olarak gördüğü Hristiyanlık dinini reddetmiş ve birçok dincinin saldırılarına maruz kalmıştır. Her ne kadar Ansiklopedi genel olarak elit kesim tarafından ilgiyle karşılanmış olsa da, kimi çevrelerde de tepki ile karşılandı. Cizvitlerin eleştirileriyle karşı karşıya geldi. Diderot 31 Temmuz 1784 tarihinde Fransa'da 70 yaşında ölmüş, Saint-Roch Kilisesi'nin mezarlığına gömülmüştür. == Ayrıca bakınız == *Anti-klerikalizm *Jean-Jacques Rousseau == Kitapları == * Essai sur le mérite et la vertu (Hak etme ve yeti üzerine), Shaftesbury tarafından yazılmış ve Diderot tarafından Fransızca'ya çevrilip notlandırılmıştır (1745) * Pensées philosophiques (Felsefi Düşünceler, deneme (1746) * La que (Kuşkucu gezintiler) (1747) * Les bijoux indiscrets, roman (1748) * Lettre sur les aveugles à l'usage de ceux qui voient (Görenler için körler hakkında mektup) (1749) * L'Encyclopédie (Ansiklopedi) (1750-1765) * Lettre sur les sourds et muets (Sağır ve dilsizler hakkında mektup) (1751) * Pensées sur l'interprétation de la nature (Doğanın yorumlanması üzerine düşünceler), deneme (1751) * Le fils naturel (Doğanın çocuğu) (1757) * Entretien sur le fils naturel (Doğanın çocuğu hakkında konuşma) (1757) * Salons, critique d'art (Salonlar, sanat eleştirisi) (1759-1781) * La Religieuse (Dindar kadın), roman (1760) * Le neveu de Rameau (Rameau'nun yeğeni, diyalog (1761 ?) * Lettre sur le commerce des livres (Kitapların ticareti hakkında mektup) (1763) * Mystification ou l’histoire des portraits (Mistifikasyon ya da portreler tarihi) (1768) * Entretien entre D'Alembert et Diderot (Diderot'yla D'Alembert'in tartışması) (1769) * Le rêve de D'Alembert (D'Alembert'in rüyası), dialogue (1769) * Suite de l'entretien entre D'Alembert et Diderot (D'Alembert Diderot tartışmasının devamı) (1769) * Paradoxe sur le comédien (Oyuncu hakkındaki paradoks) (1769 ?) * Apologie de l'abbé Galiani (Peder Galiani'nin övgüsü) (1770) * Principes philosophiques sur la matière et le mouvement (Madde ve hareket hakkında felsefi ilkeler), deneme (1770) * Entretien d'un père avec ses enfants (Bir babanın çocuklarıyla konuşması) (1771) * Jacques le fataliste et son maître (Kaderci Jacques ve Efendisi), roman (1771-1778) * Supplément au voyage de Bougainville (Bogainville seyahatine ek) (1772) * Histoire philosophique et politique des deux Indes (İki Hindistan'ın felsefi ve politik tarihi), Raynal'le birlikte (1772-1781) * Voyage en Hollande (Hollanda seyahati) (1773) * Eléments de physiologie (Fizyolojinin temelleri) (1773-1774) * Réfutation d'Helvétius (Helvetius'a reddiye) (1774) * Observations sur le Nakaz (Nakaz üzerine gözlemler) (1774) * Essai sur les règnes de Claude et de Néron (Claudius ve Neron'un iktidar dönemleri hakkında) (1778) * Lettre apologétique de l'abbé Raynal à Monsieur Grimm (Peder Raynal'ın Bay Grimm hakkında övgü mektubu) (1781) * Aux insurgents d'Amérique (Amerika isyancılarına) (1782) * Salons (Salonlar) == Kaynakça == Kategori:1713 doğumlular Kategori:1784 yılında ölenler Kategori:18. yüzyılda Fransızlar Kategori:Fransız filozoflar Kategori:Fransız edebiyat eleştirmenleri Kategori:18. yüzyıl Fransız roman yazarları Kategori:Fransız ateistler Kategori:Prusya Bilim Akademisi üyeleri Kategori:Aydınlanma filozofları Kategori:Philosophes Kategori:Ateist filozoflar Kategori:Erotik yazarlar Kategori:Église Saint-Roch'na defnedilenler Kategori:Ateist yazarlar

Venüs veya Venus ile şu maddeler kastedilmiş olabilir: * Venüs, Güneş sisteminde bir gezegen * Venüs (mitoloji), Yunan Mitolojisi'ndeki aşk tanrıçası Afrodit'in Roma Mitolojisi'nde geçen Latince adı * Venüs heykelcikleri, genellikle dişilik organları abartılmış, yukarı paleolitik zamanlardan kalma kadın yontucuklara verilen genel ad * Venüs sembolü, sembol == Kişi== * Venus Williams, Amerikalı tenisçi == Sanat ve eğlence == === Resim ve heykel === * Urbino Venüsü, İtalyan ressam Titian'ın 1538 yılında çizdiği yağlı boya tablodur. * Aynadaki Venüs, İspanyol ressam Diego Velázquez'in yaptığı tablo * Vènus et Fleur, 2004 yılı Fransız yapımı sinema filmi * Venus de Milo, Antik Yunan Heykel sanatının en ünlü örneklerinden birisi * Kaptan Venüs (çizgi roman), çizgi roman * Kürklü Venüs, Leopold von Sacher-Masoch kitabı === Müzik === *Venus (Lady Gaga şarkısı) ===Film=== *Venus (film, 2006), Peter O'Toole‘un başrolünde olduğu 2006 yapımı film.

== Olaylar == * MÖ 209 - Büyük Hun İmparatorluğu Hükümdarı, Mete Han'ın tahta çıkışı. * 1565 - Sokullu Mehmed Paşa, Veziriazam oldu. Veziriazamlığı, üç Padişah döneminde sürdü. (Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murad). * 1878 - Gazeteci ve yazar Ahmet Mithat Efendi, "Tercüman-ı Hakikat" adlı günlük gazeteyi çıkarmaya başladı. * 1884 - İstanbul'da, Beyazıt Devlet Kütüphanesi kuruldu. * 1893 - New York Borsası çöktü. * 1905 - Kurtlu yemeğe karşı çıkan tayfaların kurşuna dizilmesini önlemek isteyen Rus Savaş gemisi Potemkin'in mürettebatı Karadeniz'de ayaklanıp, gemiyi Odessa'ya doğru yönlendirdi. Birinci Rus devrimin ilk ayaklanması Odessa'da başladı. * 1916 - Hicaz, bağımsızlığını ilan ederek Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrıldı. * 1917 - Yunanistan, İtilaf Devletleri'ne katıldı. * 1918 - Azerice, Azerbaycan'da resmi devlet dili ilan edildi. * 1923 - Çift kanatlı bir uçağa, ilk kez havada yakıt ikmali yapıldı. * 1938 - Helikopterin patenti Igor Sikorsky tarafından alındı. * 1946 - Müttefikler, On İki Ada'nın Yunanistan'a verilmesini kararlaştırdı. * 1950 - Amerika Birleşik Devletleri, Kore Savaşı'na asker yollama kararı aldı. * 1950 - Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletler üyelerine Güney Kore'ye yardım çağrısında bulundu. * 1954 - Guatemala'da CIA'nın desteklediği darbeyle, halkın seçtiği Hükûmet devrildi. * 1954 - Dünyanın ilk nükleer enerji santrali, Moskova yakınlarında Obninsk'de açıldı. * 1957 - Louisiana ve Teksas'ta meydana gelen Audrey kasırgası, 500 kişinin ölümüne yol açtı. * 1964 - Emekli Süvari Binbaşı Fethi Gürcan, idam edildi. Gürcan, 22 Şubat 1962'de darbe girişimi nedeniyle emekli edilmişti. Benzer bir girişimi, Talat Aydemir ile 20 Mayıs 1963'te tekrarlayınca yargılanmış ve idama mahkûm olmuştu. * 1964 - Kıbrıs Cumhuriyeti Hükûmeti, 15 yaşından büyük Türklerin Ada'ya girişini yasakladı. * 1967 - Dünyanın ilk bankamatiği, Londra'nın Enfield semtinde hizmete girdi. * 1974 - Richard Nixon, Sovyetler Birliği'ni ziyaret etti. * 1976 - Fransız Hava Yolları'na ait bir yolcu uçağı, Tel Aviv-Atina-Paris seferini yapmakta iken FKÖ militanlarınca kaçırıldı ve Uganda'nın Entebbe şehrindeki Entebbe Uluslararası Havalimanı'na yönlendirildi. * 1977 - Cibuti Cumhuriyeti, Fransa'dan bağımsızlığını ilan etti. * 1978 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi'ne bomba atıldı; Benzin yokluğu nedeniyle uzun kuyruklar oluştu. * 1979 - Muhammet Ali, boksu bıraktığını açıkladı. * 1980 - Adana Cezaevi'nden bir grup tutuklu, tünel yoluyla firar etmeye çalıştı. Güvenlik kuvvetleri ateş açtı; 4 tutuklu öldü. * 1980 - İtalyan Hava Yolları'na ait DC-9 tipi bir yolcu uçağı, İtalya'nın Ustica adası yakınlarında düştü: 81 kişi öldü. * 1984 - TBMM, askerlik süresini 18 aya indiren yasa tasarısını kabul etti. * 1987 - Gaziantep Üniversitesi kuruldu. * 1988 - Fransa'nın başkenti Paris'te bulunan Lyon Garı'nda tren kazası: 56 ölü, 60 yaralı. * 1991 - Yugoslav Halk Ordusu, Slovenya'ya karşı operasyon başlattı. * 1998 - Adana'nın Ceyhan ilçesi merkez üslü depremde 144 kişi öldü. * 2004 - Boris Tadiç, Sırbistan-Karadağ Cumhurbaşkanı seçildi. * 2007 - Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair, görevinden ayrıldı. * 2007 - Sözcü gazetesi kuruldu. == Doğumlar == * 1350 - II. Manuil, Bizans İmparatoru (ö. 1425) * 1462 - XII. Louis, Fransa Kralı (ö. 1515) * 1550 - IX. Charles, Fransa Kralı (ö. 1574) * 1740 - John Latham, İngiliz doktor, doğa tarihçisi, ornitolog ve yazar (ö. 1837) * 1767 - Alexis Bouvard, Fransız bir astronomdu (ö. 1843) * 1806 - Augustus De Morgan, Britanyalı matematikçi ve mantıkçı (ö. 1871) * 1838 - Paul Von Mauser, Alman silah tasarımcısı (ö. 1914) * 1850 - Lafcadio Hearn veya takma adıyla Koizumi Yakumo, İrlanda asıllı bir Japon yazar (ö. 1904) * 1869 - Emma Goldman, Litvan anarko-komünist yazar (ö. 1940) * 1869 - Hans Spemann, Alman embriyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1941) * 1877 - Charles Glover Barkla, İngiliz fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1944) * 1880 - Helen Keller, Amerikalı pedagog (ö. 1968) * 1882 - Eduard Spranger, Alman bir filozof ve psikolog (ö. 1963) * 1884 - Gaston Bachelard, Fransız filozof, yazar (ö. 1962) * 1908 - Guimarães Rosa, Brezilyalı diplomat, yazar ve hekim (ö. 1967) * 1913 - Philip Guston, Amerikalı ressam (ö. 1980) * 1914 - Helena Benitez, Filipinli siyasetçi ve bürokrat (ö. 2016) * 1921 - Yusuf Atılgan, Türk roman ve öykü yazarı (ö. 1989) * 1921 - Muriel Pavlow, İngiliz oyuncu (ö. 2019) * 1930 - Ross Perot, Amerikalı iş insanı ve siyasetçi * 1931 - Tolon Tosun, Türk sporcu, atlet ve diş hekimi (ö.1993) * 1931 - Martinus Veltman, Hollandalı teorik fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2021) * 1934 - Raik Alnıaçık, Türk tiyatro oyuncusu ve yönetmeni * 1936 - Kutlu Payaslı, Türk şarkıcı ve besteci * 1941 - Krzysztof Kieslowski, Polonyalı yönetmen (ö. 1996) * 1951 - Ahmet Güvenç, Türk bas gitarist * 1951 - Mary McAleese, İrlandalı siyasetçi ve İrlanda Cumhurbaşkanı * 1952 - Rita Russek, Alman oyuncu * 1953 - Bilge Öngöre, Türk yazar ve şair * 1955 - Isabelle Adjani, Fransız sinema oyuncusu * 1959 - Janusz Kamiński, Polonyalı görüntü yönetmeni ve film yönetmeni * 1960 - Axel Rudi Pell, Alman heavy metal gitaristi * 1962 - Tony Leung Chiu-wai, Hong Konglu sinema oyuncusu * 1965 - Ali Gültiken, Türk eski milli futbolcu * 1966 - J.J. Abrams, Amerikalı yapımcı, yönetmen ve senarist * 1968 - Pascale Bussières, Kanadalı oyuncu * 1969 - Alessandro Esseno, İtalyan besteci * 1970 - Cecily von Ziegesar, Amerikalı yazar * 1973 - Özge Fışkın, Türk rock müzik şarkıcısı * 1974 - Christian Kane, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı-söz yazarı * 1975 - Tobey Maguire, Amerikalı sinema oyuncusu * 1976 - Wagner Moura, Brezilyalı sinema ve dizi oyuncusu * 1977 - Raúl González, İspanyol futbolcu * 1978 - Petra Frey, Avusturyalı şarkıcı * 1979 - Fabrizo Miccoli, İtalyan millî futbolcu * 1980 - Hugo Campagnaro, Arjantinli futbolcu * 1980 - Tobin Radcliffe, Amerikalı oyuncu * 1981 - Martina García, Kolombiyalı manken, dizi ve sinema oyuncusu * 1983 - Alsu, Tatar asıllı Rus şarkıcı * 1984 - Iosif Cholevas, Almanya doğumlu Yunan millî futbolcu * 1984 - Gökhan İnler, Türk asıllı İsviçreli millî futbolcu * 1985 - Svetlana Kuznetsova, Rus tenis oyuncusu * 1985 - Nico Rosberg, Fin-Alman Formula 1 pilotu * 1986 - Drake Bell, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu * 1986 - Sam Claflin, İngiliz oyuncu * 1987 - Ed Westwick, İngiliz oyuncu * 1988 - Landry Fields, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1988 - Matthew Spiranovic, Avustralyalı millî futbolcu * 1989 - Matthew Lewis, İngiliz oyuncu * 1990 - Laura van der Heijden, Hollandalı hentbolcu * 1991 - Jordy Clasie, Hollandalı millî futbolcu * 1991 - Özge Yavaş, Türk basketbolcu * 1992 - Ahn So-hee, Güney Koreli oyuncu ve şarkıcı * 1993 - Gamze Alikaya, Türk voleybolcu * 1994 **Maëva Coucke, Fransız manken **Andrea Melgarejo, Paraguaylı manken **Gu Sung-yun, Güney Koreli futbolcu * 1999 - Chandler Riggs, Amerikalı çocuk oyuncu == Ölümler == * MÖ 1212 - II. Ramses, Antik Mısır'da, 19. Hanedan firavunlarından biri (d. MÖ 1302) * 1458 - Alfonso, Aragon (V. Alfonso olarak), Valensiya (III. Alfonso olarak), Mayorka, Sardunya ve Korsika (II. Alfonso olarak), Sicilya (I. Alfonso) ve 1416'dan Barselona Kontu (IV. Alfonso olarak) ve 1442'den ölümüne kadar Napoli Kralı (d. 1396) * 1574 - Giorgio Vasari, İtalyan ressam, yazar, tarihçi ve mimar (d. 1511) * 1636 - Date Masamune, Japon siyasetçi ve Daimyo (d. 1567) * 1827 - Johann Gottfried Eichhorn, Alman tarihçi ve teolog, ahit eleştirmeni (d. 1752) * 1831 - Sophie Germain, Fransız asıllı matematikçi, fizikçi ve filozof (d. 1776) * 1831 - Konstantin Pavloviç, Rusya'nın büyük dükü (d. 1779) * 1844 - Joseph Smith, Jr., Mormonluk adıyla bilinen İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin kurucusu olup ilk başkanı ve Mormon peygamberlerinden biri (d. 1805) * 1876 - Harriet Martineau, İngiliz sosyolog (d. 1802) * 1878 - Sarah Helen Whitman, Amerikalı şair, deneme yazarı, transandantalist ve spiritüalist (d. 1803) * 1916 - Ștefan Luchian, Rumen ressam (d. 1868) * 1930 - Kakutsa Çolokaşvili, Gürcü subayı ve Gürcistan'daki Anti-Sovyet gerilla hareketinin komutanı (d. 1888) * 1936 - Mike Bernard, Amerikalı Ragtime müzisyeni (d. 1875) * 1944 - Milan Hodža, Slovak politikacı (d. 1878) * 1945 - Emil Hácha, Çek avukat (d. 1872) * 1961 - Hélène Dutrieu, Belçikalı bisiklet yarışmacısı, motosiklet yarışmacısı, otomobil yarışmacısı ve pilot (d. 1877) * 1964 - Fethi Gürcan, Türk Süvari Binbaşı (20 Mayıs 1963 ayaklanması liderlerinden) (d. 1922) * 1975 - G. I. Taylor, İngiliz fizikçi ve matematikçi (d. 1886) * 1985 - Kövkeb Kamil kızı Seferaliyeva, Azeri kökenli Sovyet klasik piyanisti (d. 1907) * 1992 - Mihails Tāls, Leton satranç büyükustası (d. 1936) * 1996 - Albert R. Broccoli, Amerikalı film yapımcısı (d. 1909) * 1998 - Kerim Tekin, Türk şarkıcı, söz yazarı ve oyuncu (d. 1975) * 1999 - Yorgo Papadopulos, Yunan asker ve cunta lideri (d. 1919) * 2000 - Pierre Pflimlin, Fransız siyasetçi (d. 1907) * 2001 - Jack Lemmon, Amerikalı sinema oyuncusu ve yönetmen (d. 1925) * 2001 - Tove Jansson, Fin romancı, ressam, çizgi karikatür bant yazarı ve çizeri (d. 1914) * 2002 - John Entwistle, İngiliz müzisyen (d. 1944) * 2003 - David Newman, Amerikalı film yapımcısı (d. 1937) * 2004 - George Patton IV, Amerika Birleşik Devletleri Ordusu'nda tümgeneral (d. 1923) * 2005 - John T. Walton, ABDli iş insanı (d. 1946) * 2009 - Gale Storm, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1922) * 2011 - Elaine Stewart, Amerikalı oyuncu ve model (d. 1930) * 2013 - Sayavuş Aslan, Azerbaycanlı komedi oyuncusu (d. 1935) * 2014 - Bobby Womack, Amerikalı müzisyen (d. 1944) * 2015 - Chris Squire, İngiliz müzisyen, şarkıcı ve söz yazarı (d. 1948) * 2016 - Bud Spencer, İtalyan yazar, oyuncu, eski yüzücü (d. 1929) * 2016 - Alvin Toffler, Amerikalı yazar ve gelecekçi (d. 1928) * 2017 - Peter Ludwig Berger, Amerikalı sosyolog ve teolog (d. 1929) * 2017 - Piotr Bikont, Polonyalı politika yazarı, gazeteci, yemek uzmanı ve tiyatro yönetmeni (d. 1955) * 2017 - Michael Bond, İngiliz yazar (d. 1927) * 2017 - Michael Nyqvist, İsveçli aktör (d. 1960) * 2017 - Mustafa Talas, Suriyeli asker ve siyasetçi (d. 1932) * 2018 - Ahron Daum, İsrailli haham (d. 1951) * 2018 - Steve Ditko, Amerikalı yazar (d. 1927) * 2018 - Joseph Jackson, Amerikalı müzisyen (d. 1928) * 2018 - Steven Hilliard Stern, Kanadalı film yapımcısı, yönetmeni ve senarist (d. 1937) * 2018 - Vladimir Andreyeviç Uspenski, Rus matematikçi, dilbilimci, yazar, fizik ve matematik doktoru (d. 1930) * 2019 - Jharna Dhara Chowdhury, Bangladeşi insan hakları aktivisti (d. 1938) * 2019 - Justin Raimondo, Amerikalı yazar, siyasetçi ve yayın yönetmeni (d. 1951) * 2020 - Freddy Cole, Amerikalı siyahi caz şarkıcısı ve piyanist (d. 1931) * 2020 - Linda Cristal, Arjantinli aktris (d. 1931) * 2020 - Antonio Cuenco, Filipinli politikacı (d. 1936) * 2020 - Ilija Petković, Sırp asıllı Yugoslav eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1945) * 2021 - Alison Greenspan, Amerikalı film ve televizyon yapımcısı (d. 1972) * 2021 - Uğurtan Sayıner, Türk oyuncu (d. 1944) * 2021 - Hurşid Şahid, Pakistanlı aktris ve şarkıcı (d. 1926) * 2022 - Joe Turkel, Amerikalı karakter oyuncusu (d. 1927) == Tatiller ve özel günler == * Birleşik Krallık - Gâziler Günü * Fırtına: Yaprak Fırtınası *0627 27

== Olaylar == * 1483 - III. Richard, İngiltere Kralı oldu. * 1530 - İlk Protestan Meclisi kuruldu. * 1541 - Peru'daki İnka topraklarını ele geçiren İspanyol Francisco Pizarro, Lima kentinde öldürüldü. * 1807 - Lüksemburg'da bir depoya düşen yıldırım, 230 kişinin ölümüne yol açtı. * 1819 - Bisikletin patenti alındı. * 1861 - Sultan Abdülmecit öldü; yerine Abdülaziz, Padişah oldu. * 1861 - Atıf Bey, Bebek'te uçuş denemesi gerçekleştirdi. * 1867 - Mısır Valilerine, "Hıdiv" unvanı verildi. * 1870 - İsa'nın doğumunun kutlanıldığı bir Hristiyan bayramı olan Noel'in ABD'de federal bayram olarak kutlanacağı ilan edildi. * 1907 - 1907 Tiflis banka soygunu gerçekleşti. Soyguncular, Rus İmparatorluğu Devlet Bankası'ndan 341.000 rubleyi çalarak kaçtı. Soygun, Vladimir Lenin ile Josef Stalin'in de aralarında bulunduğu kişilerce organize edildi. * 1924 - Verem aşısı, Albert Calmette ve Camille Guérin isimli iki Fransız araştırmacı tarafından keşfedildi. * 1928 - Yeni Türk alfabesini hazırlamak amacıyla kurulan Dil Encümeni, ilk toplantısını Ankara'da yaptı. * 1936 - Nazi Almanyası'nda, ilk kullanılabilir helikopter olan "Focke-Wulf Fw 61"in ilk uçuşu başarıyla gerçekleşti. * 1939 - Ankara Havagazı Şirketi devletleştirildi. * 1939 - Yalova Kaplıcaları'nın Sağlık Bakanlığınca işletilmesine ait yasa çıktı. * 1942 - II. Dünya Savaşı'nın Kuzey Afrika Cephesi'nde Mersa Matruh Savaşı gerçekleşti. * 1944 - Zirai Donatım Kurumu Kanunu TBMM'de kabul edildi. * 1945 - Birleşmiş Milletler Antlaşması, ABD'nin San Francisco şehrinde imzalandı. * 1945 - Türkiye, Birleşmiş Milletler Antlaşması'nı imzaladı. * 1951 - Mithat Paşa'nın 24 Haziran'da Aksu vapuruyla Taif'ten getirilen cenazesi, Cumhurbaşkanı Celâl Bayar'ın da katıldığı törenle, İstanbul'da Hürriyet-i Ebediye Tepesi'ne defnedildi. * 1960 - Madagaskar, Fransa'dan bağımsızlığını kazandı. * 1963 - John F. Kennedy, Batı Berlin'i ziyareti sırasında, meşhur "Ich bin ein Berliner" (Ben bir Berlinliyim) ifadesini kullandı. * 1964 - The Beatles topluluğu, A Hard Day's Night adlı albümlerini piyasaya çıkardı. * 1970 - Çekoslovakya'da Aleksander Dubçek, Komünist Parti'den ihraç edildi. * 1974 - Sabah 08.01'de, ABD'nin Ohio eyaletinde bulunan Troy şehrindeki Marsh Süpermarket'in kasasında işlenen bir paket sakız, dünyada barkodla satılan ilk ürün oldu. * 1975 - Indira Gandhi, Hindistan'da otoriter bir yönetim kurdu. * 1977 - Elvis Presley son konserini verdi. * 1992 - Susa katliamı: Silvan'ın Susa köyünde camide ibadet eden bir grup PKK'lılar tarafından cami dışına çıkarılıp öldürüldü. Olayda on kişi hayatını kaybetti. * 1994 - Türkiye'de Liberal Demokrat Parti kuruldu. * 2000 - Amerika'da genetik harita çalışmalarına başlandı. * 2006 - Türkiye'nin ilk yargıç-savcı derneği YARSAV kuruldu. * 2015 - Amerika'da eşcinsel evlilik mahkeme kararıyla yasal kabul edildi. == Doğumlar == * MÖ 12 - Agrippa Postumus, Marcus Vipsanius Agrippa ve Yaşlı Julia'nın oğlu (ö. 14) * 1580 - Pedro Claver, Kolombiya'da yaşayan bir Katalan Cizvit rahip ve misyonerdi (ö. 1654) * 1730 - Charles Messier, Fransız gök bilimci (ö. 1817) * 1760 - I. Johann, Lihtenştayn Prensi (ö. 1836) * 1787 - Denise OuRall, Fransız ekonomist ve matematikçi * 1797 - Şeyh Şamil, Kuzey Kafkasya halklarının Avar kökenli politik ve dini önderi (ö. 1871) * 1824 - William Thomson (Lord Kelvin), İrlandalı fizikçi (ö. 1907) * 1841 - Paul Wallot, Alman mimar (ö. 1912) * 1892 - Pearl S. Buck, Amerikalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1973) * 1898 - Willy Messerschmitt, Alman uçak tasarımcısı (ö. 1978) * 1904 - Peter Lorre, Macar asıllı Amerikalı oyuncu (ö. 1964) * 1908 - Salvador Allende, Şilili devlet adamı (ö. 1973) * 1914 - Şapur Bahtiyar, İranlı siyasetçi ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi dönemindeki İran'ın son Başbakanı (ö. 1991) * 1917 - Idriz Ajeti, Kosovalı tarihçi (ö. 2019) * 1922 - Eleanor Parker, Amerikalı aktris (ö. 2013) * 1936 - Edith Pearlman, Amerikalı kısa hikâye yazarı (ö. 2023) * 1937 - João Cutileiro, Portekizli heykeltıraş (ö. 2021) * 1937 - Robert Coleman Richardson, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2013) * 1942 - Candan Tarhan, Türk futbolcu ve teknik direktör (ö. 1989) * 1944 - Gennady Zyuganov, Rus politikacı * 1947 - Gulbeddin Hikmetyar, Afgan siyasetçi ve Afganistan Başbakanı * 1951 - Robert Davi, Amerikalı oyuncu * 1954 - Luis Arconada, İspanyol eski millî kaleci * 1955 - Maxime Bossis, Fransız futbolcu * 1955 - Tom Platz, Amerikalı vücut geliştirmeci ve antrenör * 1956 - Chris Isaak, Amerikalı müzisyen * 1956 - Kemal Ermetin, Türk yayımcı ve yazar (ö. 2012) * 1964 - David Rolfe, Avustralyalı yüzücü (ö. 2015) * 1966 - Angelo Di Livio, İtalyan futbolcu * 1968 - Paolo Maldini, İtalyan futbolcu * 1970 - Chris O'Donnell, Amerikalı oyuncu * 1970 - Nick Offerman, Amerikalı oyuncu, yazar ve marangoz * 1974 - Ceylan, Türk arabesk müzik sanatçısı * 1976 - Makare Desilets, Fiji asıllı Amerikalı voleybolcu * 1977 - Tite Kubo, Japon mangaka ve Bleach'in çizeri * 1980 - Uday Kiran, Hint oyuncu (ö. 2014) * 1983 - Felipe Melo, Brezilyalı futbolcu * 1983 - Antonio Rosati, İtalyan futbolcu * 1984 - José Juan Barea, Porto Rikolu profesyonel basketbol oyuncusu * 1984 - Raymond Felton, Amerikalı basketbolcu * 1984 - Deron Williams, Amerikalı basketbolcu * 1985 - Katrin Heß, Alman oyuncu * 1985 - Gözde Sonsırma, Türk voleybolcu * 1987 - Samir Nasri, Cezayir asıllı Fransız millî futbolcu * 1992 - Joel Campbell, Kosta Rikalı futbolcu * 1992 - Rudy Gobert, Fransız profesyonel basketbolcu * 1992 - Jennette McCurdy, Amerikalı film ve televizyon oyuncusu * 1992 - Iman Asante Shumpert, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1993 - Ariana Grande, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu * 1994 - Selin Genç, Türk oyuncu * 1997 - Baek Ye-rin, Güney Koreli şarkıcı * 2005 - Alexia, Hollanda kralı Willem-Alexander ve Kraliçe Máxima'nın ikinci kızıdır == Ölümler == * 363 - Julian, Roma İmparatoru (d. 331) * 822 - Saichō, Budizmin Tendai mezhebinin kurucusu olan Japon Budist keşiş (d. 767) * 1275 - Nasîrüddin Tûsî, Fars bilim insanı ve İslam filozofu (d. 1201) * 1452 - Plethon, Bizans'lı Yeni Platoncu bir filozof (d. 1355) * 1487 - Yannis Argiropulos, Yunan-İtalyan filozof ve hümanistti (d. 1415) * 1541 - Francisco Pizarro, İspanyol fatih (Peru topraklarını ele geçiren) (d. 1475) * 1810 - Joseph Michel Montgolfier, Fransız havacı ve sıcak hava balonunun kaşifi (d. 1740) * 1811 - Juan Aldama, Meksikalı yüzbaşı (d. 1774) * 1811 - Ignacio Allende, Yeni İspanya ordusuna bağlı asker (d. 1769) * 1830 - IV. George, 29 Ocak 1820'den ölümüne kadar Birleşik Krallık ve Hannover kralı (d. 1762) * 1836 - Claude Joseph Rouget de Lisle, Fransız Devrim subayı (d. 1760) * 1856 - Max Stirner, Alman düşünür (d. 1806) * 1861 - Sultan Abdülmecit, Osmanlı'nın 31. Padişahı (d. 1823) * 1922 - I. Albert, 29. Monako prensi ve Valentinois dükü (d. 1848) * 1927 - Armand Guillaumin, Fransız izlenimci ressam ve taşbaskıcı (d. 1841) * 1942 - Tsvyatko Radoynov, Bulgaristan komünist direniş hareketinin lideri (d. 1895) * 1943 - Karl Landsteiner, Avusturya kökenli Amerikalı immünolog ve patolog (d. 1868) * 1947 - Richard Bedford Bennett, 1930-1935 yılları arasında Kanada'nın 11. başbakanı olarak görev yapmış Kanadalı siyasetçi (d. 1870) * 1956 - Clifford Brown, Amerikalı caz trompetçisi (d. 1930) * 1957 - Alfred Döblin, Alman yazar (d. 1878) * 1957 - Meksikalı Joe Rivers, Amerikalı hafif sıklet boksör (d. 1892) * 1967 - Françoise Dorléac, Fransız aktris (Catherine Deneuve'ün kızkardeşi) (d. 1942) * 1971 - Johannes Frießner, Alman Generaloberst (d. 1892) * 1988 - Hans Urs van Balthasar, Katolik teologu (d. 1905) * 1988 - Tugay Toksöz, Türk sinema oyuncusu (d. 1937) * 1996 - Necmettin Hacıeminoğlu, Türk dil bilimci ve yazar (d.1932) * 1996 - Veronica Guerin, İrlandalı gazeteci (d.1958) * 1996 - Zihni Küçümen, Türk tiyatro sanatçısı, çevirmen ve yazar (d.1929) * 1998 - Hacı Sabancı, Türk iş insanı (d. 1935) * 2000 - Nermin Erdentuğ, Türk antropolog (d. 1917) * 2002 - Turgut Özatay, Türk sinema oyuncusu (d. 1927) * 2003 - Marc-Vivien Foé, Kamerunlu millî futbolcu (d. 1975) * 2003 - Denis Thatcher, İngiliz iş insanı ve eski başbakan Margaret Thatcher'ın eşi (d. 1915) * 2004 - Ott Arder, Eston şair (d. 1950) * 2007 - Jupp Derwall, Alman futbolcu ve teknik direktör (d. 1927) * 2010 - Algirdas Brazauskas, Litvanya eski cumhurbaşkanı ve başbakanı (d. 1932) * 2010 - Aldo Giuffrè, İtalyan aktör (d. 1924) * 2012 - Nora Ephron, Amerikalı senarist ve yönetmen (d. 1941) * 2012 - Doris Singleton, Amerikalı oyuncu (d. 1919) * 2013 - Bert Stern, Amerikalı fotoğrafçı (d. 1929) * 2014 - Mary Rodgers, Amerikalı besteci ve çocuk öyküleri yazarı (d. 1931) * 2015 - Yevgeni Primakov, Rus politikacı ve diplomat (d. 1929) * 2016 - Kristiina Elstelä, Fin oyuncu (d. 1943) * 2016 - Ryan Jimmo, Kanadalı dövüş sanatları ustası ve kickboks sporcusu (d. 1981) * 2016 - Kim Sung-min, Güney Koreli oyuncu (d. 1973) * 2017 - Claude Fagedet, Fransız fotoğraf sanatçısı (d. 1928) * 2017 - Desh Bandhu Gupta, Hint milyarder sanayici ve iş insanı (d. 1938) * 2017 - Alice Trolle-Wachtmeister, İsveç asıllı soylu bir kadın (d. 1926) * 2018 - Andrey Dementyev, Rus romancı ve yazar (d. 1928) * 2018 - Henri Namphy, Haitili general ve siyasetçi (d. 1932) * 2018 - Daniel Pilon, Kanadalı oyuncu (d. 1940) * 2019 - Kemal Bayazıt, Türk hekim ve kalp cerrahı (d. 1930) * 2019 - Édith Scob, Fransız tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1937) * 2019 - Max Wright, Amerikalı oyuncu (d. 1943) * 2020 - Abdoulatifou Aly, Madagaskar doğumlu Fransız siyasetçi (d. 1960) * 2020 - Kelly Asbury, Amerikalı senarist, animatör, seslendirme sanatçısı (d. 1960) * 2020 - Stuart Cornfeld, Amerikalı yapımcı, film yönetmeni ve aktör (d. 1952) * 2020 - Madeleine Juneau, Kanadalı Rahibe, müzeci ve eğitimci (d. 1945) * 2020 - Félix de Almeida Mendonça, Brezilyalı politikacı ve mühendis (d. 1928) * 2020 - Faqir Nabi, Afgan aktör (d. 1953) * 2020 - Taryn Power, Amerikalı aktris (d. 1953) * 2020 - Ramon Revilla Sr., Filipinli aktör ve siyasetçi (d. 1927) * 2021 - Joseph Behar, Amerikalı televizyon yapımcısı ve yönetmeni (d. 1926) * 2021 - Mike Gravel, Alaska için ABD Senatörü olan görev almış olan bir politikacıydı (d. 1930) * 2021 - Abdalelah Haroun, Sudan doğumlu Katarlı kısa mesafe koşucusu (d. 1997) * 2021 - Jon Hassell, Amerikalı trompetçi ve etnomüzikologdur (d. 1937) * 2021 - Mir Hazar Han Hoso, Pakistanlı siyasetçi (d. 1929) * 2021 - Frederic Rzewski, Amerikalı besteci ve virtüöz piyanisttir (d. 1938) * 2022 - Thue Christiansen, Grönlandlı eğitimci, tasarımcı ve siyasetçi (d. 1940) * 2022 - Margaret Keane, Amerikalı ressam (d. 1927) * 2022 - Frank Moorhouse, Avustralyalı gazeteci, yazar ve senarist (d. 1938) * 2022 - Frank Williams, İngiliz aktör (d. 1931) == Tatiller ve özel günler == * Azerbaycan: Silahlı Kuvvetler Günü. * Birleşmiş Milletler: İşkence Kurbanlarına Destek Günü (wikidata). *0626 26

== Olaylar == * MÖ 1312 - II. Murşili, Hayasa-Azzi Krallığı'na karşı bir sefer başlattı. * 1441 - İngiltere Kralı VI. Henry, Eton Koleji'ni kurdu. * 1542 - İspanyol kâşif Francisco de Orellana, Güney Amerika'da Amazon nehri kıyısında Icamiaba yerlileri tarafından saldırıya uğramasını, Hükümdarı Şarlken'e "kadın savaşçılar" olarak tanımladığı için, bu nehre "Kadın Savaşçı (Amazon)" ismi verildi. * 1645 - İstanbul'dan 348 harp ve nakliye gemisiyle hareket eden Osmanlı Ordusu, Girit adasına çıktı. * 1859 - Solferino Muharebesi: Avusturya İmparatorluğu, Fransa ve Sardinya Krallığı ittifakına karşı yaptığı savaşı kaybetti. Bu savaşı izleyen İsviçreli iş insanı Jean Henry Dunant, Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi'nin kuruluş sürecini başlattı. * 1894 - Uluslararası Olimpiyat Komitesi, Olimpiyat oyunlarının dört yılda bir yapılması kararını aldı. * 1901 - Pablo Picasso'nun eserleri ilk defa sergilendi. * 1910 - Japonya, Kore'yi istila etti. * 1916 - I. Dünya Savaşı: Somme Muharebesi, Fransa'daki Alman hatlarına yapılan ve bir hafta sürecek topçu ateşi ile başladı. * 1917 - Halep'te, Enver Paşa'nın Başkanlığında Türk ve Alman komutanlarının katılımıyla (Mustafa Kemal Paşa dahil) yapılan toplantıda, General Falkenhein'ın Komutanlığı'nda "Yıldırım Ordular Grubu" kurulması kararlaştırıldı. * 1935 - Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Kanunu kabul edildi. * 1936 - Türkiye millî basketbol takımı ilk maçını Yunanistan ile yaptı, 49-12 galip geldi. * 1938 - Toprak Mahsulleri Ofisi Kuruluş Kanunu kabul edildi. * 1945 - Sovyetler Birliği'nin Büyük Vatanseverlik Savaşı'nda Nazi Almanyası'nı mağlup etmesini kutlamak amacıyla Kızıl Meydan'da Geçit Töreni düzenlendi. * 1947 - Bir Amerikalı, gökyüzünde uçan nesneler gördüğünü bildirdi, nesnelerin fincan tabağına benzediğini iddia etti. Basın ilk kez "uçan daire" terimini kullanmaya başladı. * 1961 - Almanya'ya gidecek ilk işçi kafilesi yola çıktı. İş gücü göndermeye ilişkin protokol, Türkiye ile Batı Almanya arasında 13 Haziran'da imzalanmış ve özel kuruluşların kontratsız işçi göndermelerinin önüne geçilmeye çalışılmıştı. * 1967 - İstanbul'da üniversite öğrencileri, Amerika Birleşik Devletleri 6. Filosunun ziyaretini protesto etti. * 1973 - 90 yaşındaki Eamon de Valera, İrlanda Cumhurbaşkanlığı görevinden ayrıldı. * 1976 - 13. Altın Portakal Film Festivali’nde "En İyi Film Ödülü"nü, yönetmen Atıf Yılmaz’ın Deli Yusuf filmi aldı. * 1981 - Piyangotepe Katliamı sanığı sağ görüşlü militan Ali Bülent Orkan, Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Numaralı Askerî Mahkemesi tarafından ölüm cezasına çarptırıldı. * 1982 - 44 sanıklı Barış Derneği davası başladı. * 1983 - Yaser Arafat'ın Şam'a girişi yasaklandı. * 1983 - Uzay mekiği Challenger, uzaydaki görevini tamamlayarak, Amerika Birleşik Devletleri'nin uzaya gönderdiği ilk kadın astronot olan Sally Ride ile Dünya'ya döndü. * 1989 - Bulgaristan'ın Türk azınlığa uyguladığı baskılar ve zorunlu göç uygulaması, Taksim Meydanı'nda düzenlenen "Bulgaristan'ı Telin Mitingi"nde protesto edildi. * 1992 - Türkiye Kamu Çalışanları Sendikaları Konfederasyonu (Türkiye Kamu-Sen) kuruldu. * 2001 - Polonya'daki Özel Olimpiyatlar Avrupa Futbol Şampiyonası'nda, Zihinsel Engelliler Millî Takımı şampiyon oldu. == Doğumlar == * 1314 - Philippa, İngiltere Kraliçesi (ö. 1369) * 1519 - Théodore de Bèze, Fransız Kalvinist Protestan ilahiyatçı, reformcu ve bilgin (ö. 1605) * 1532 - Robert Dudley, bir İngiliz devlet adamı (ö. 1588) * 1542 - Haçlı Yuhanna, İspanyol Karmelit rahibi, mistik (ö. 1591) * 1687 - Johann Albrecht Bengel, Alman luteran Teolog, Pietist ve Yeni Ahit uzmanıdır (ö. 1752) * 1703 - Jean- Baptiste de Boyer, Marquis d'Argens, bir Fransız filozof ve roman yazarı (ö. 1771) * 1788 - Silvio Pellico, İtalyan yurtsever, şair ve oyun yazarı (ö. 1854) * 1806 - Julius von Leypold, Alman ressam (ö. 1874) * 1842 - Ambrose Bierce, Amerikalı gazeteci ve yazar (ö. 1914) * 1852 - Victor Adler, Avusturyalı sosyalist (ö. 1918) * 1871 - Tokadîzâde Şekib Bey, Osmanlı-Türk şair ve siyasetçi (ö. 1932) * 1883 - Victor Francis Hess, Avusturyalı- Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1964) * 1890 - Milunka Savić, Sırp kadın asker ve halk kahramanı (ö. 1973) * 1895 - Jack Dempsey, Amerikalı ağır sıklet boks şampiyonu (ö. 1983) * 1895 - Robert von Ranke Graves, İngiliz akademisyen, şair ve romancı (ö. 1985) * 1900 - Raphael Lemkin, Polonyalı avukat (ö. 1959) * 1905 - Georgia Hale, Amerikalı sessiz film dönemi sinema oyuncusu (ö. 1985) * 1906 - Pierre Fournier, Fransız çellist (ö. 1986) * 1911 - Ernesto Sabato, Arjantinli yazar (ö. 2011) * 1912 - Mary Wesley, İngiliz yazar (ö. 2002) * 1915 - Norman Cousins, Amerikalı gazeteci, yazar ve profesör (ö. 1990) * 1917 - César Boutteville, Fransız satranç oyuncusu (ö. 2015) * 1921 - Gerhard Sommer, Alman asker * 1923 - Cesare Romiti, İtalyan ekonomist ve iş insanı (ö. 2020) * 1924 - Kurt Furgler, İsviçreli politikacı (ö. 2008) * 1930 - Claude Chabrol, Fransız film yönetmeni (ö. 2010) * 1934 - Ferdinand Biwersi, Eski Alman futbol hakemi (ö. 2013) * 1935 - Juan Bautista Agüero, Paraguaylı eski millî futbolcu (ö. 1935) * 1938 - Ebulfez Elçibey, Azeri siyasetçi ve Azerbaycan'ın 2. Cumhurbaşkanı (ö. 2000) * 1938 - Lawrence Block, Amerikalı yazar * 1939 - Samed Behrengi, Azeri asıllı İranlı öğretmen ve çocuk hikâyeleri ile halk masalları yazarı (ö. 1967) * 1941 - Erkin Koray, Türk müzisyen * 1941 - Julia Kristiva, Bulgar-Fransız edebiyat teorisyeni, psikanalist, yazar ve filozof * 1942 - Mick Fleetwood, İngiliz müzisyen ve aktör (Fleetwood Mac) * 1942 - Colin Groves, Avustralyalı biyoloji profesörü ve antropolog (ö. 2017) * 1942 - Michele Lee, Amerikalı şarkıcı, oyuncu ve yönetmen * 1942 - Eduardo Frei Ruiz-Tagle, Şilili siyasetçi * 1944 - Jeff Beck, İngiliz müzisyen * 1947 - Peter Weller, Amerikalı oyuncu ve yönetmen * 1947 - Clarissa Dickson Wright, İngiliz gazeteci, yemek uzmanı ve TV programcısı (ö. 2014) * 1949 - John Illsey, İngiliz müzisyen * 1950 - Nancy Allen, Amerikalı dizi ve film oyuncusudur * 1950 - Jan Kulczyk, Polonyalı iş insanı (ö. 2015) * 1951 - Charles Sturridge, İngiliz yönetmen ve senarist * 1953 - William Moerner, Amerikan fizikçi ve kimyacı * 1953 - Garry Shider, Amerikalı müzisyen ve gitarist (ö. 2010) * 1955 - Sadi Güven, Türk hâkim * 1957 - Angela Roy, Alman oyuncu ve tiyatro yönetmeni * 1958 - John Tortorella, Amerikalı buz hokeyi oyuncusu ve koç * 1960 - Siedah Garrett, Amerikalı söz yazarı ve şarkıcı * 1961 - Iain Glen, İskoç sinema ve tiyatro oyuncusu * 1962 - Christine Neubauer, Alman oyuncu ve sunucu * 1962 - Gökhan Hotamışlıgil, Türk akademisyen ve tıp doktoru * 1963 - Yuri Kasparyan, Sovyet - Rus müzisyen, Kino grubunun gitaristi * 1964 - Can Doğan, Türk tiyatro sanatçısı * 1964 - Serap Aksoy, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu * 1966 - Adrienne Shelly, Amerikalı oyuncu, senarist ve film yönetmenidir * 1967 - Richard Kruspe, Alman müzisyen * 1968 - Boris Gelfand, İsraili büyük satranç ustası ve satranç yazarı * 1969 - Sissel Kyrkjebø, Norveçli soprano * 1970 - Glenn Medeiros, Portekiz asıllı Hawaiili bir R&B; sanatçısıdır * 1972 - Robbie McEwen, Emekli Avustralyalı yol bisikleti yarışçısı * 1973 - Alexander Beyer, Alman oyuncu * 1973 - Onur Ünlü, Türk senarist, yönetmen, yapımcı, şair, müzisyen ve oyuncu * 1974 - Sinan Şamil Sam, Türk profesyonel boksör (ö. 2015) * 1977 - Francine Jordi, İsviçreli şarkıcı * 1978 - Luis García Sanz, İspanyol eski futbolcudur * 1978 - Pantelis Kafes, Yunan futbolcudur * 1978 - Shunsuke Nakamura, Japon futbolcudur * 1978 - Juan Román Riquelme, Arjantinli futbolcu * 1978 - Emppu Vuorinen, Fin müzisyen ve söz yazarı * 1979 - Petra Němcová, Çek model, televizyon sunucusu, yazar ve hayırseverdir * 1980 - Cicinho, Brezilyalı oyuncu * 1980 - Minka Kelly, Amerikalı oyuncu * 1982 - Joanna Kulig, Polonyalı kadın sinema ve dizi oyuncusu * 1982 - Kevin Nolan, İngiliz eski futbolcu ve teknik direktör * 1984 - J. J. Redick, Amerikalı basketbolcu * 1985 - Diego Alves, Brezilyalı futbolcu * 1986 - Harrison Afful, Ganalı futbolcu * 1986 - Solange Knowles, Amerikalı dansçı, şarkıcı, ve Beyonce Knowles'ın kız kardeşi * 1987 - LiSA, Japon şarkıcı ve söz yazarı * 1987 - Lionel Messi, Arjantinli futbolcu * 1988 - Micah Richards, İngiliz futbolcu * 1990 - Richard Sukuta-Pasu, Alman futbolcu * 1992 - David Alaba, Avusturyalı millî futbolcu * 1992 - Isaac Kiese Thelin, İsveçli millî futbolcu * 1994 - Nicole Muñoz, Kanadalı oyuncu * 1996 - Duki, Arjantinli şarkıcı, rapçi ve rap türünün bestecisidir * 1999 - Darwin Núñez, Uruguaylı futbolcu * 2000 - Nehuén Pérez, Arjantinli futbolcu == Ölümler == * 444 - İskenderiyeli Cyril, Kilise Babası ve Doktoru (d. 375) * 1241 - II. İvan Asen, İkinci Bulgar İmparatorluğu sırasında 1218 ile 1241 yılları arasında Bulgaristan imparatoru * 1398 - Zhu Yuanzhang, Ming Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatoru (d. 1328) * 1407 - I. Theodoros Paleologos, 1383'ten 24 Haziran 1407'deki ölümüne kadar Mora Despotu (despotēs) (d. 1355) * 1519 - Lucrezia Borgia, Papalık Devleti'nin 16. yüzyıldaki hükümdar olan Papa VI. Alexander'ın (Rodrigo Borgia) ve metresi (d. 1480) * 1637 - Nicolas-Claude Fabri de Peiresc, Fransız astronom (d. 1580) * 1835 - Andreas Miaoulis, Yunan deniz kuvvetlerine komuta eden bir devrimci, amiral ve politikacıydı (d. 1765) * 1860 - Jérôme Bonaparte, I. Napolyon'un en küçük kardeşi (d. 1784) * 1908 - Grover Cleveland, ABD'nin 22. ve 24. Başkanı (d. 1837) * 1909 - Sara Orne Jewett, Amerikalı yazar (d. 1849) * 1922 - Aleksandr Antonov, Sosyalist Devrimci Parti üyesi, Sovyet rejimine karşı yapılan Tambov Ayaklanması'nın sonradan lideri (d. 1888) * 1922 - Walther Rathenau, Weimar Cumhuriyeti döneminde Dışişleri Bakanlığı yapan politikacı (d. 1867) * 1935 - Carlos Gardel, Arjantinli tango şarkıcısı (d. 1890) * 1936 - Alice Davenport, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1864) * 1943 - Otto Rühle, Alman Marksist (d. 1874) * 1946 - Louise Whitfield, Amerikalı hayırsever (d. 1857) * 1952 - George Pearce, Avustralyalı politikacı (d. 1870) * 1958 - Herbert Brenon, İrlandalı film yönetmeni (d. 1880) * 1960 - İsmail Hakkı Tonguç, Türk eğitimci ve Köy Enstitülerinin kurucusu (d. 1893) * 1987 - Jackie Gleason, Amerikalı aktör ve müzisyen (d. 1916) * 1993 - Archie Williams, Afrikalı-Amerikalı atlet ve eğitimci (d. 1915) * 1997 - Brian Keith, Amerikalı aktör (d. 1921) * 2000 - Güven Erkaya, Türk asker ve 16. Deniz Kuvvetleri Komutanı (d. 1938) * 2002 - Pierre Werner, Lüksemburg Başbakanı (d. 1913) * 2007 - Chris Benoit, Kanadalı profesyonel güreşçi (d. 1967) * 2011 - Tomislav Ivić, Hırvat futbolcu ve teknik direktör (d. 1933) * 2012 - Gu Chaohao, Çinli matematikçi, eğitimci ve bilim insanı (d. 1926) * 2012 - Yalnız George, son dev galapagos kaplumbağası (d. 1910) * 2012 - Miki Roqué, İspanyol eski futbolcu (d. 1988) * 2013 - Emilio Colombo, İtalyan diplomat ve politikacı (d. 1920) * 2014 - Ramón José Velásquez, Venezuelalı tarihçi, gazeteci, avukat ve siyasetçi (d. 1916) * 2014 - Eli Wallach, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1915) * 2016 - Asım Can Gündüz, Türk gitarist (d. 1955) * 2017 - Véronique Robert, Savaş muhabirliği yapan Fransız-İsviçreli gazeteci (d. 1962) * 2018 - Costance Adams, Amerikalı mimar ve yazar (d. 1964) * 2018 - Stanley Anderson, Amerikalı oyuncu (d. 1939) * 2018 - Frank Heart, Amerikalı bilgisayar mühendisi (d. 1929) * 2018 - Josip Pirmajer, Eski Sloven futbolcu (d. 1944) * 2018 - Pavel Vranský, II. Dünya Savaşı'nda yer almış Çek rütbeli asker (d. 1921) * 2019 - Jeff Austin, Amerikalı mandolinci ve şarkıcı (d. 1974) * 2019 - Billy Drago, profesyonel Amerikalı televizyon ve sinema oyuncusu (d. 1945) * 2019 - Yekaterina İllarionova Dyomina, Rus askeri doktor (d. 1925) * 2019 - Jörg Stübner, Alman eski profesyonel futbolcu (d. 1965) * 2019 - Graham Barnett, İngiliz futbolcu (d. 1936) * 2020 - Gösta Ågren, Fin yazar ve şair (d. 1936) * 2020 - Marc Fumaroli, Fransız yazar ve Fransız edebiyatı uzmanı (d. 1932) * 2020 - Muhammed Yasin Muhammed, Iraklı halterci (d. 1963) * 2021 - Benigno Aquino III, Filipinli politikacıdır (d. 1960) * 2021 - Misheck Chidzambwa, Zimbabveli eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1954) * 2021 - Eleazar Soria, Perulu eski millî futbolcu (d. 1948) * 2022 - Neil Chandler, Avustralya futbolu oyuncusu (d. 1949) * 2022 - Fatih Sibagatullin, Rus siyasetçi (d. 1950) == Tatiller ve özel günler == *0624 24

== Olaylar == * 1389 - I. Kosova Muharebesi: I. Murad önderliğindeki Osmanlı Ordusu ile Sırp Kumandanı Lazar Hrebelyanoviç önderliğindeki çok uluslu Balkan Ordusu arasında yapılan muharebe, Osmanlı Ordusu'nun galibiyeti ile sonuçlandı. * 1763 - Macaristan'nın Komárom kentinde, 6.2 büyüklüğünde deprem oldu. * 1838 - I. Victoria, 18 yaşında Birleşik Krallık tacını giydi. Kraliçe, 20 Haziran'da tahta çıkmıştı. * 1841 - Giselle balesinin prömiyeri, ilk kez Paris'teki "Théâtre de l'Académie Royale de Musique" tiyatrosunda yapıldı. * 1862 - Tasviri Efkar gazetesi, Şinasi tarafından çıkarılmaya başlandı. * 1894 - İşçi Bayramı, Amerika Birleşik Devletleri'nde resmi tatil olarak kabul edildi. * 1895 - El Salvador, Honduras ve Nikaragua birleşerek, "Orta Amerika Birliği"ni kurdular. * 1914 - Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand ve karısı Sophia'nın, Gavrilo Princip adlı bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi üzerine I. Dünya Savaşı başladı. * 1919 - I. Dünya Savaşı sonunda, İtilaf Devletleri ile Almanya arasında Versay Barış Antlaşması imzalandı. * 1921 - Kocaeli, İngiliz ve Yunan birliklerinden alınarak, tekrar Türk topraklarına geri katıldı. * 1923 - Darülfünun, Mustafa Kemal'e "Fahri Müderrislik Şahadetnamesi" gönderdi. * 1928 - Sosyalist Hermann Müller, Almanya Şansölyesi olarak göreve başladı. * 1931 - İspanya'da genel seçimleri sosyalistler kazandı. * 1933 - Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu oluşturuldu. * 1938 - Chicora-Pensilvanya'da boş bir araziye 450 tonluk meteor düştü. * 1940 - Romanya, Basarabya (bugünkü Moldova) bölgesini Sovyetler Birliği'ne bıraktı. * 1948 - Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti, Komünist Bloku oluşturan Kominform'dan ihraç edildi. * 1950 - Seul, Kuzey Kore birliklerince ele geçirildi. * 1967 - İsrail, Doğu Kudüs'ü ele geçirdi. * 1969 - Stonewall ayaklanmaları başladı. * 1981 - Tahran'da İslami Cumhuriyet Partisi merkezinde bomba patladı; 72 politikacı ve görevli öldü. * 1984 - Türkiye'de 13 ilde sıkıyönetim kaldırıldı. Bu illerden 7'sinde olağanüstü hal ilan edildi; 4 ilde uygulanmakta olan olağanüstü hâl uygulamasına ise son verildi. * 1989 - Natanz Olayı: İran'da Natanz Atom Fabrikası, patlama ile birlikte harabeye döndü. * 1997 - Mike Tyson, boks maçının üçüncü raundunda rakibi Evander Holyfield'in kulağını ısırdı ve diskalifiye oldu. * 2000 - Amerika Birleşik Devletleri, Küba'ya karşı 41 yıldır uyguladığı ambargoyu yumuşatma kararı aldı. * 2004 - 17. NATO Zirvesi, İstanbul'da başladı. * 2005 - Kanada, aynı cinsler arasında evliliği yasal kılan üçüncü ülke oldu. * 2006 - Karadağ, Birleşmiş Milletler'e 192. üye ülke olarak kabul edildi. * 2009 - Brezilya, 2009 FIFA Konfederasyonlar Kupası'nı kazandı. * 2011 - Google, yeni sosyal ağ projesi Google+'ı duyurdu. * 2011 - TBMM'de 24. dönemin ilk oturumunda ve yemin töreninde CHP ile BDP destekli bağımsızlar yemin etmediler. * 2013 - Trabzon'da Ayasofya Camii 49 yılın ardından yeniden ibadete açıldı. * 2016 - İstanbul'daki Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali'nde, silahlı ve bombalı intihar saldırısı gerçekleştirildi. Saldırı sonucunda, intihar saldırganları ile birlikte 45 kişi hayatını kaybetti, 239 kişi de yaralandı. == Doğumlar == * 751 - I. Carloman, Frank Kralı (ö. 771) * 1243 - Go-Fukakusa, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 89. imparatorudur (ö. 1304) * 1476 - IV. Paulus, 23 Mayıs 1555 - 18 Ağustos 1559 arasında papa (ö. 1559) * 1491 - VIII. Henry, İngiltere Kralı (ö. 1547) * 1577 - Peter Paul Rubens, Flaman ressam (ö. 1640) * 1703 - John Wesley, İngiliz rahip ve Metodizm'in kurucusu (ö. 1791) * 1712 - Jean-Jacques Rousseau, İsviçreli düşünür (ö. 1778) * 1818 - Angelo Secchi, İtalyan Cizvit ve gök bilimci (ö. 1878) * 1824 - Paul Broca, Fransız hekim, anatomist ve antropolog (ö. 1880) * 1867 - Lightner Witmer, Amerikalı psikolog (ö. 1956) * 1867 - Luigi Pirandello, İtalyan oyun yazarı, romancı ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1936) * 1873 - Alexis Carrel, Fransız fizyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1944) * 1875 - Henri Lebesgue, Fransız matematikçi (ö. 1941) * 1883 - Pierre Laval, Fransız siyasetçi (ö. 1945) * 1889 - Abbas el-Akkad, Mısırlı gazeteci, şair ve edebiyat eleştirmeni (ö. 1964) * 1891 - Carl Spaatz, Amerikalı havacı general ve ABD Hava Kuvvetleri'nin ilk Kurmay Başkanı (ö. 1974) * 1892 - Edward Halett Carr, İngiliz tarihçi ve yazar (ö. 1982) * 1902 - Richard Rodgers, Amerikalı besteci, şarkı sözü ve oyun yazarı (ö. 1979) * 1906 - Maria Goeppert-Mayer, Alman asıllı Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1972) * 1912 - Sherwood Rowland, Amerikalı kimya profesörü (ö. 1927) * 1914 - Aribert Heim, Avusturya asıllı nazi Alman doktor (ö. 1992) * 1918 - William Whitelaw, Britanyalı siyasetçi (ö. 1999) * 1926 - Mel Brooks, Amerikalı sinema oyuncusu, yazar ve yönetmen * 1928 - John Stewart Bell, Kuzey İrlandalı fizikçi (ö. 1990) * 1928 - Hans Blix, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun İsveçli eski başkanı * 1932 - Pat Morita, Japon asıllı Amerikalı sinema aktörü (ö. 2005) * 1934 - Georges Wolinsky, Fransız karikatürist ve çizgi roman karikatüristi (ö. 2015) * 1936 - Belgin Doruk, Türk sinema oyuncusu (ö. 1995) * 1940 - Muhammed Yunus, Bangladeşli bankacı ve ekonomi profesörü ve Nobel Barış Ödülü sahibi * 1941 - David Lloyd Johnston, Kanadalı akademik yazar * 1943 - Klaus von Klitzing, Alman fizikçi * 1944 - Sohrab Şahit Sales, İranlı yönetmen (ö. 1998) * 1945 - Nazlı Eray, Türk öykücü ve romancı * 1945 - Türkân Şoray, Türk oyuncu * 1946 - Bruce Davison, Amerikalı oyuncu ve yönetmen * 1946 - Gilda Radner, Amerikalı oyuncu (ö. 1989) * 1948 - Kathy Bates, Amerikalı oyuncu ve Oscar ödülü sahibi * 1952 - Enis Batur, Türk şair * 1952 - Jean-Christophe Rufin, Fransız yazar * 1955 - Civan Canova, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve oyun yazarı (ö. 2022) * 1955 - Thomas Hampson, Grammy Ödülü sahibi Amerikalı bariton * 1957 - Georgi Parvanov, Bulgar politikacı ve Başbakan * 1961 - Kerem Görsev, Türk müzisyen * 1963 - Mike Fitzpatrick, Amerikalı hukukçu ve siyasetçi (ö. 2020) * 1964 - Sabrina Ferilli, İtalyan tiyatro ile sinema oyuncusu ve televizyon sunucusu * 1966 - John Cusack, Amerikalı aktör * 1966 - Şenay Gürler, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu * 1966 - Mary Stuart Masterson, Amerikalı oyuncu * 1969 - Stéphane Chapuisat, İsviçreli eski futbolcu * 1969 - Ayelet Zurer, İsrailli oyuncu * 1971 - Fabien Barthez, Emekli Fransız kaleci * 1971 - No I.D., Amerikalı müzik yapımcısı * 1971 - Elon Musk, SpaceX Uzay Şirketi'nin kurucusu * 1974 - Yiğit Arı, Türk oyuncu * 1976 - Hans Sarpei, Ganalı futbolcu * 1976 - Ali İhsan Varol, Türk sunucu * 1977 - Harun Tekin, Türk müzisyen ve Mor ve Ötesi'nin solisti * 1980 - Maurizio Domizzi, İtalyan futbolcu * 1981 - Mara Santangelo, İtalyan tenisçi * 1983 - Dorge Kouemaha, Kamerunlu futbolcu * 1984 - Andriy Pyatov, Ukraynalı kaleci * 1987 - Karin Knapp, İtalyan tenisçi * 1991 - Kevin De Bruyne, Belçikalı futbolcu * 1991 - Seohyun, Güney Koreli oyuncu, şarkıcı ve dansçı * 1992 - Oscar Hiljemark, İsveçli futbolcu * 1992 - Elaine Thompson- Herah, Jamaikalı atlet * 1993 - Bradley Beal, Amerikalı basketbolcu * 1993 - Anastasios Bakasetas, Yunan millî futbolcu * 1994 - Hüseyin bin Abdullah, Ürdün Haşimi Krallığı'nın veliahdı, Ürdün kralı II. Abdullah ve kraliçe Rania el Abdullah'ın en büyük oğludur * 1994 **Anish Giri, Rus-Hollandalı satranç oyuncusu **Emily Blue, Amerikalı electropop şarkıcısı ve bağımsız rock grubu Tara Terra'nın solisti **Kira Trusova, Rus hentbolcu **Alessio Cragno, İtalya futbolcu **Hüseyin bin Abdullah, Ürdün Haşimi Krallığı'nın veliahdı * 1995 - Jason Denayer, Belçikalı futbolcu * 1997 - Biran Damla Yılmaz, Türk sinema ve dizi oyuncusu == Ölümler == * 207 - Yuan Shao, Çin'de Doğu Han Hanedanı döneminde yaşamış siyasetçi ve savaş ağasıydı (d. ?) * 548 - Theodora, Bizans İmparatoriçesi ve I. Justinianus'un karısı (d. 500) * 683 - II. Leo, diğer adı Leo Maneius, 17 Ağustos 682'den 28 Haziran 683 tarihine kadar Papalık yapmıştır (d. 611) * 767 - I. Paulus (Aziz Paulus), Katolik Kilisesi'nin dini lideri (Papa) (d. 700) * 1196 - Xiaozong, Çin'in Song Hanedanı'nın 11. imparatorudur (d. 1127) * 1385 - IV. Andronikos, Bizans İmparatoru (d. 1348) * 1389 - I. Murad, Osmanlı'nın 3. Padişahı (d. 1326) * 1598 - Abraham Ortelius, Flaman haritacı ve coğrafyacı (d. 1527) * 1757 - Sophia Dorothea, Frederick William'ın eşi olarak Prusya Kraliçesi (d. 1687) * 1813 - Gerhard von Scharnhorst, Hanoverli general ve ilk Prusya Genelkurmay Başkanı (d. 1755) * 1836 - James Madison, ABD'nin 4. Başkanı (d. 1751) * 1881 - Jules Armand Dufaure, Fransız siyasetçi (d. 1798) * 1885 - Hacı Arif Bey, Türk güfte yazarı ve müzisyen (d. 1831) * 1889 - Maria Mitchell, Amerikalı astronom (d. 1818) * 1892 - Harry Atkinson, Yeni Zelandalı siyasetçi (d. 1831) * 1913 - Campos Sales, Brezilyalı avukat, kahve çiftçisi ve siyasetçi (d. 1841) * 1914 - Franz Ferdinand, Avusturya Arşidükü (suikast) (d. 1863) * 1914 - Sophie Chotek, Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand'ın eşi (suikast) (d. 1868) * 1936 - Alexander Berkman, Amerikalı yazar, radikal anarşist ve aktivist (d. 1870) * 1937 - Max Adler, Avusturyalı marksist hukukçu, sosyolog ve sosyalist teorisyen (d. 1873) * 1940 - Italo Balbo, İtalyan Faşist (d. 1896) * 1942 - Yanka Kupala, Beyaz Rus şair ve yazar (d. 1882) * 1944 - Friedrich Dollmann, Nazi Almanyası generali (d. 1882) * 1945 - Yunus Nadi Abalıoğlu, Türk gazeteci, siyasetçi ve Cumhuriyet gazetesi'nin kurucusu (d. 1879) * 1966 - Fuad Köprülü, Türk tarih profesörü ve Dışişleri Bakanlarından (d. 1890) * 1971 - Franz Stangl, II. Dünya Savaşı Nazi Almanyası'nda Sobibor İmha Kampı ve Treblinka İmha Kampı'nın komutanı (d. 1908) * 1974 - Frank Sutton, Amerikalı oyuncu (d. 1923) * 1976 - Stanley Baker, Galli aktör ve film yapımcısı (d. 1928) * 1981 - Muhammed Beheşti, İranlı din âlimi ve yazar, İslam devrimi'nin kurucularından (d. 1928) * 1989 - Joris Ivens, Hollandalı belgesel film yapımcısı ve yönetmeni (d. 1898) * 1992 - Mikhail Tal, Sovyet Dünya satranç şampiyonu (d. 1936) * 2000 - Cinuçen Tanrıkorur, Türk müzisyen (d. 1938) * 2007 - Erdoğan Tünaş, Türk senarist, yazar ve film yapımcısı (d. 1935) * 2007 - Zehra Bilir, Türk türkücü (d. 1913) * 2007 - Kiichi Miyazawa, 1991-1993 yılları arasında Japonya'nın 49. başbakanı olarak görev yapmış Japon siyasetçi (d. 1919) * 2008 - Ruslana Korşunova, Rus asıllı Kazak manken ve model (d. 1987) * 2009 - Billy Mays, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1958) * 2011 - Paul Bağdatlıyan, Ermeni asıllı şarkıcı, müzisyen ve bestekār (d. 1953) * 2013 - Silvi Vrait, Eston şarkıcı (d. 1951) * 2014 - Meshach Taylor, Amerikalı oyuncu (d. 1947) * 2015 - Jack Carter, Amerikalı komedyen, oyuncu ve sunucu (d. 1923) * 2016 - Maurice Cazeneuve, Fransız oyuncu, yönetmen ve senarist (d. 1923) * 2016 - Scotty Moore, Amerikalı gitarist (d. 1931) * 2016 - Fabiane Niclotti, 2004'te Miss Brezilya güzeli seçilen eski manken (d. 1984) * 2018 - Denis Akiyama, Japon-Kanadalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1952) * 2018 - Harlan Ellison, Kısa öykü, roman, telefon diyaloğu, deneme ve eleştiri tarzında eserler veren ödüllü Amerikalı yazar ve senarist (d. 1934) * 2018 - Domenico Losurdo, İtalyan Marksist filozof ve tarihçi (d. 1941) * 2018 - Christine Nöstlinger, Avusturyalı çocuk ve gençlik kitabı yazarı (d. 1936) * 2018 - Şarık Tara, Türk inşaat mühendisi ve iş insanı (d. 1930) * 2019 - Paul Benjamin, Amerikalı oyuncu (d. 1938) * 2019 - Şükrü Birant, Eski Türk millî futbolcu (d. 1944) * 2019 - Lisa Martinek, Alman oyuncu (d. 1972) * 2020 - Nasir Ajanah, Nijeryalı yargıç (d. 1956) * 2020 - Marián Čišovský, Slovak millî futbolcu (d. 1979) * 2020 - Mimi Soltysik, Amerikalı sosyalist siyasetçi ve politik aktivist (d. 1974) * 2020 - Yu Lan, Çinli tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1921) * 2021 - Paul Koulak, Fransız besteci ve müzisyendir (d. 1943) * 2022 - Cüneyt Arkın, gerçek adıyla Fahrettin Cüreklibatır Türk doktor, dizi, sinema, tiyatro oyuncusu, senarist, yapımcı ve yönetmen (d. 1937) * 2022 - Deborah James, İngiliz gazeteci, podcast yayıncısı ve yardım gönüllüsü (d. 1981) * 2022 - Sergey Korepanov, Sovyet-Rus siyasteçi (d. 1948) * 2022 - Ryuzo Sasaki, Japon siyasetçi (d. 1956) * 2022 - Rolf Skoglund, İsveçli bir oyuncudur (d. 1940) == Tatiller ve özel günler == * Dünya'da Müslümanlar için Kurban Bayramı'nın başlangıcı ve ilk günü * Ukrayna'da Anayasa Günü *0628 28

== Olaylar == * 1868 - Namık Kemal ve Ziya Paşa tarafından Yeni Osmanlılar Cemiyeti'nin yayın organı olarak düşünülen Hürriyet gazetesi, Londra'da yayınlanmaya başlandı. * 1871 - İlk sendikacılık yasası, Birleşik Krallık Parlamentosunda onaylandı. * 1880 - Fransa, Tahiti'yi topraklarına kattı. * 1923 - Fenerbahçe, İşgal Kuvvetleriyle oynadığı "General Harrington Kupası"nı kazandı. * 1925 - Diyarbakır İstiklal Mahkemesince idama mahkûm edilen Şeyh Said ile adamları idam edildi. * 1933 - Sivas-Erzurum Demiryolunun inşasına başlanıldı. * 1934 - Bitlis'te doğan Zaro Ağa, 157 yaşındayken öldü. İç organları inceleme amacıyla alındı. * 1938 - Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü kuruldu. * 1938 - İstiklal Mahkemeleri kararıyla mahkûm olanlarla, 150'likler adı verilen listede bulunanlar hakkında Af Kanunu, TBMM'de kabul edildi. * 1939 - Hatay Devleti Meclisi, oy birliğiyle Türkiye'ye katılma kararı aldı. * 1954 - Türkiye Gazete Sahipleri Sendikası kuruldu. * 1956 - Amerikalı oyun yazarı Arthur Miller ile aktris Marilyn Monroe, Londra'da evlendiler. * 1969 - Galatasaray, Metin Oktay’ın son maçını oynadığı finalde Cumhurbaşkanlığı Kupası’nı kazandı. * 1969 - Yunus Nadi Armağanı'nı "Türkiye'nin Düzeni" kitabıyla Doğan Avcıoğlu kazandı. * 1971 - Bakanlar Kurulu'nun aldığı bir kararla, Türkiye'de haşhaş ekimi yasaklandı. * 1974 - Isabel Perón, Arjantin'in ilk kadın Devlet Başkanı olarak yemin etti. Kocası eski Başkan Juan Peron, sağlık durumunun bozulması üzerine görevlerini bırakmıştı. Zaten iki gün sonra da öldü. * 1976 - Seyşel Adaları, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı. * 1982 - Aşırı sıcak yüzünden İstanbul'da 7 kişi öldü. * 1982 - İsrail, Lübnan'ı işgal etti. İsrail Başbakanı Menahem Begin, Filistinli gerillaların Beyrut'tan ayrılmasına izin verdi. * 1982 - Stratejik Silahların Sınırlandırılması (START I) görüşmeleri Cenevre'de başladı. * 1984 - Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında karma ekonomik protokol imzalandı. * 1986 - Arjantin, Batı Almanya'yı 3-2 yenerek Dünya Futbol Şampiyonu oldu. * 1986 - Atina'da yayımlanan Mesimyrini gazetesinde yer alan bir yazıda, Batı Trakya Türkleri'nin dağıtılması ve Batı Trakya'da ne kadar Türk varsa gitmesi istendi. * 1987 - Cem Karaca, dönemin Başbakanı Turgut Özal'ın desteğiyle yurda döndü. * 1990 - Yugoslavya'da iç savaş büyüyor; Federal Ordu, Slovenya ile Hırvatistan'da bağımsızlık taleplerini bastırmaya çalışıyor. * 1992 - Cezayir Devlet Başkanı Muhammed Budiaf, suikaste uğrayarak yaşamını yitirdi. * 1995 - Ankara Büyükşehir Belediyesi, amblemindeki Hitit Güneşi'ni; Kocatepe Camii'ni ve Atakule'yi simgeleyen bir tasvir ile değiştirdi. * 1999 - Abdullah Öcalan, vatana ihanet suçundan idam cezasına çarptırıldı. * 2000 - Endonezya'da yolcu taşıyan bir tekne 500 yolcusuyla birlikte battı. Kazadan kurtulan olmadı. * 2002 - Türkiye, 2002 FIFA Dünya Kupası'nda 3. oldu. * 2008 - 2008 Avrupa Futbol Şampiyonası finalinde; İspanya, Almanya'yı yenerek Avrupa şampiyonu oldu. * 2011 - TFF, Ankaraspor'un ihraç kararını kaldırarak liglere geri dönmesini sağladı. == Doğumlar == * 1326 - I. Murat, Osmanlı'nın 3. Padişahı (ö. 1389) * 1596 - Go-Mizunoo, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 108. imparatorudur (ö. 1680) * 1798 - Giacomo Leopardi, İtalyan şair, düşünür, deneme yazarı ve dil bilimci (ö. 1837) * 1819 - Thomas Dunn English, Amerikalı siyasetçi ve yazar (ö. 1902) * 1833 - Peter Waage, bir Norveçli kimyacı (ö. 1900) * 1844 - I. Petar (Petar Karadordeviç), Sırbistan Kralı (ö. 1921) * 1844 - Pyotr Tkaçov, Rus yazar, eleştirmen ve devrimci (ö. 1886) * 1849 - Pedro Montt, Şilili siyasetçi (ö. 1910) * 1849 - Sergei Vitte, Rus politikacı (ö. 1915) * 1858 - George Washington Goethals, Amerikalı askeri mühendis (ö. 1928) * 1873 - Leo Frobenius, Alman etnolog (ö. 1938) * 1880 - Ludwig Beck, Alman asker (ö. 1944) * 1882 - Franz Seldte, Alman Stahlhelm paramiliter örgütünün kurucusu, nazi politikacı (ö. 1947) * 1886 - Robert Schuman, Fransız politikacı (ö. 1963) * 1900 - Antoine de Saint-Exupéry, Fransız yazar (ö. 1944) * 1911 - Bernard Herrmann, Amerikalı besteci ve En İyi Özgün Müzik Akademi Ödülü sahibi (ö. 1975) * 1919 - Slim Pickens, Amerikalı oyuncu (ö. 1983) * 1920 - Ray Harryhausen, Amerikalı özel efekt sanatçısı ve film yapımcısı (ö. 2013) * 1926 - Cabir El Ahmed El Sabah, Kuveyt Emiri (ö. 2006) * 1929 - Oriana Fallaci, İtalyan gazeteci ve yazar (ö. 2006) * 1931 - Sevim Burak, Türk yazar (ö. 1983) * 1941 - Jacques Toubon, Fransız siyasetçi * 1942 - Renaud Chazal de Mauriac, Fransız hukukçu * 1944 - Gary Busey, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu * 1945 - Ahmet Azcanlı, Türk araştırmacı ve yazar * 1945 - Chandrika Kumaratunga, Sri Lanka'nın 5. Cumhurbaşkanı * 1946 - Gitte Hænning, Danimarkalı şarkıcı * 1948 - Sean Bergin, Güney Afrika asıllı Hollandalı müzisyen (ö. 2012) * 1948 - Ian Paice, İngiliz baterist * 1949 - Micky Arison, Amerikalı iş insanı ve NBA takımlarından Miami Heat'in sahibi * 1953 - Don Dokken, Amerikalı şarkıcı * 1954 - Júnior, Brezilyalı futbolcu ve teknik direktör * 1956 - Pedro Santana Lopes, Portekizli avukat ve siyasetçi * 1957 - Kurbankulu Berdimuhammedov, Türkmen siyasetçi ve Türkmenistan'ın 2. Cumhurbaşkanı * 1958 - Rosa Mota, Portekizli eski maratoncu * 1958 - Ralf Rangnick, Alman futbolcu ve teknik direktör * 1961 - Sharon Lawrence, Amerikalı oyuncu * 1962 - Amanda Donohoe, İngiliz kadın sinema, tiyatro ve dizi oyuncusu * 1966 - Ünal Karaman, Türk futbolcu ve antrenör * 1967 - Melora Hardin, Amerikalı oyuncu * 1972 - Serhat Tutumluer, Türk oyuncu * 1977 - Zuleikha Robinson, İngiliz oyuncudur * 1978 - Nicole Scherzinger, Amerikalı sanatçı, dansçı, söz yazarı ve şarkıcı * 1979 - Barış Akarsu, Türk pop ve rock müzik şarkıcısı ve TV dizisi oyuncusu (ö. 2007) * 1981 - Joe Johnson, Amerikalı eski millî profesyonel basketbolcu * 1982 - Lily Rabe, Amerikalı oyuncudur * 1986 - José Manuel Jurado, İspanyol futbolcu * 1988 - Éver Banega, Arjantinli futbolcu * 1988 - Elnur Memmedli, Azeri judocu * 1990 - Yann M'Vila, Fransız futbolcudur * 1990 - Petar Škuletić, Sırp millî futbolcu * 1991 - Suk Hyun-jun, Güney Koreli futbolcu * 1991 - Kawhi Leonard, Amerikalı basketbolcu * 1991 - Addison Timlin, Amerikalı oyuncudur * 1992 - Adam G. Sevani, Amerikalı aktör ve dansçı * 1993 - Harrison Gilbertson, Avustralyalı bir aktördür * 1994 **Elina Born, Eston şarkıcı **Leandro Paredes, Arjantinli futbolcu **Camila Mendes, Amerikalı oyuncu * 1997 - Rolando Mandragora, İtalyan futbolcu * 1998 - Michael Porter Jr., Amerikalı basketbolcu == Ölümler == * 226 - Cao Pi, Çin'de Wei Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatorudur (d. 187) * 1149 - Antakyalı Raymond, 1236-49 yılları arasında Antakya Prensliği prensi (d. 1115) * 1316 - Ramon Llull, bir Mallorcalı yazar, filozof, mistik, ilahiyatçı (d. 1232) * 1509 - Margaret Beaufort, Kral Henry VII ve İngiltere Kralı Henry VIII'nin babaannesi ve annesi oldu (d. 1443) * 1520 - II. Montezuma, 1502'den 1520'ye kadar Tenoktitlan'ı yöneten Aztek kralı (d. 1466) * 1779 - Anton Raphael Mengs, Alman bir ressamdır (d. 1728) * 1839 - Hamparsum Limonciyan, Osmanlı Ermenisi bestekâr ve müzik hocası (d. 1768) * 1840 - Lucien Bonaparte, Fransız devlet adamı, Canino ve Musignano prensi (d. 1775) * 1852 - Henry Clay, Amerikalı siyasetçi (d. 1777) * 1860 - Thomas Addison, İngiliz hekim (d. 1793) * 1861 - Elizabeth Barrett Browning, İngiliz şair (d. 1806) * 1875 - I. Ferdinand, 1835'ten 1848'de tahttan çekilmesine kadar Avusturya imparatoru (d. 1793) * 1886 - Adolphe Monticelli, Fransız ressam (d. 1824) * 1895 - Thomas Henry Huxley, İngiliz biyolog (d. 1825) * 1925 - Şeyh Said, Zaza asıllı Türk müderris, mutasavvıf ve adıyla anılan isyanının lideri (d. 1865 ya da 1866) * 1933 - Roscoe "Fatty" Arbuckle, Amerikalı oyuncu (d. 1887) * 1934 - Zaro Ağa, Türkiye'nin en uzun yaşayan insanı (157-160 yıl yaşadığı sanılıyor) (d. 1774 veya 1777) * 1940 - Paul Klee, İsviçreli ressam (d. 1879) * 1941 - Ignacy Jan Paderewski, Polonyalı piyanist ve besteci (d. 1860) * 1945 - Anton Graf von Arco auf Valley, Alman aşırı sağ aktivist (d. 1897) * 1946 - Arthur Castrén, Fin siyasetçi (d. 1866) * 1955 - Max Pechstein, Alman ressam ve grafiker (d. 1881) * 1957 - Kingorō Hashimoto, Japon asker ve siyasetçi (d. 1890) * 1965 - Martin Dunbar-Nasmith, Britanyalı amiral (d. 1883) * 1967 - Jayne Mansfield, Amerikalı oyuncu (d. 1933) * 1975 - Tim Buckley, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve gitarist (d. 1947) * 1978 - Bob Crane, Amerikalı oyuncu (d. 1928) * 1982 - Henry King, Amerikalı sinema yönetmeni (d. 1886) * 1983 - Luis Buñuel, İspanyol yönetmen ve senarist (d. 1900) * 1989 - Tahsin Saraç, Türk şair, yazar ve çevirmen (d. 1930) * 1990 - Irving Wallace, Amerikalı romancı ve senaryo yazarı (d. 1916) * 1992 - Muhammed Budiaf, Cezayir Devlet Başkanı (suikast) (d. 1919) * 1995 - Lana Turner, Amerikalı oyuncu (d. 1921) * 1999 - Allan Carr, Amerikalı film yapımcısı (d. 1937) * 2000 - Vittorio Gassman, İtalyan oyuncu (d. 1922) * 2002 - François Périer, Fransız oyuncu (d. 1919) * 2002 - Rosemary Clooney, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (d. 1928) * 2003 - Katharine Hepburn, Amerikalı oyuncu (d. 1907) * 2007 - Orhan Doğan, Kürt asıllı Türk avukat ve siyasetçi (d. 1955) * 2008 - Don S. Davis, Amerikalı aktör ve ressam (d. 1942) * 2009 - Jean-Paul Roux, Fransız oryantalist ve Türkolog (d. 1925) * 2011 - Kaya Köstepen, Türk futbolcu (d. 1934) * 2013 - Jim Kelly, Amerikalı dövüş sanatları ustası, oyuncu ve sporcu (d. 1946) * 2015 - Hişam Barakat, 2013 ila 2015 arası Mısır başsavcısı (d. 1950) * 2015 - Josef Masopust, Eski Çekoslovak millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1931) * 2015 - Charles Pasqua, Fransız devlet adamı (d. 1927) * 2016 - Nezih Tuncay, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1945) * 2018 - Arvid Carlsson, İsveçli bilim insanı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1923) * 2018 - Chantal Garrigues, Fransız oyuncu (d. 1944) * 2018 - Helen Griffin, Galli oyuncu, senarist ve oyun yazarı (d. 1959) * 2018 - Liliane Montevecchi, Fransız-İtalyan şarkıcı, dansçı ve oyuncu (d. 1932) * 2018 - Derrick O'Connor, İrlandalı karakter oyuncusu (d. 1941) * 2018 - Irena Szewińska, Eski Polonyalı Olimpiyat kadın atletizm sporcusu (d. 1946) * 2019 - Yevheniya Dembska, Ukraynalı oyuncu (d. 1920) * 2019 - Gary Duncan, Amerikalı rock müziği gitaristi ve şarkıcı (d. 1946) * 2019 - Jesper Langberg, Danimarkalı oyuncu (d. 1940) * 2019 - Jeon Mi-seon, Güney Koreli oyuncu (d. 1970) * 2019 - Guillermo Mordillo, Arjantinli animatör ve çizgi roman sanatçısı (d. 1932) * 2020 - Bode Akindele, Nijeryalı milyarder iş insanı ve sanayici (d. 1932) * 2020 - Efraín Barquero, Şilili şair (d. 1931) * 2020 - Abdullah al Mohsin Chowdhury, Bangladeşli bir devlet memuru (d. 1963) * 2020 - Carl Reiner, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1922) * 2021 - Dalenda Abdou, Tunuslu aktris (d. 1928) * 2021 - Stuart Damon, Amerikalı aktör (d. 1937) * 2021 - John Lawton, İngiliz rock, blues müzisyeni, söz yazarı, TV sunucusu ve oyuncu (d. 1946) * 2021 - Donald Rumsfeld, Amerikalı siyasetçi (d. 1942) * 2021 - César Virguetti, Bolivyalı siyasetçi, eğitimci (d. 1955) * 2022 - Eeles Landström, Fin sırıkla atlamacı, siyasetçi ve iş insanı (d. 1932) * 2022 - Yehuda Meshi Zahav, İsrailli insan hakları aktivisti ve yönetici (d. 1959) * 2023 - Alan Arkin, Amerikalı aktör, yönetmen, müzisyen ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1934) == Tatiller ve özel günler == * Dünya Endüstriyel Tasarım Günü * Dünya Skleroderma Günü *0629 29

İyad Allavi (; d. 31 Mayıs 1944, Bağdat), Iraklı siyasetçi ve sinirbilimcidir. Haziran 2004-Mayıs 2005 arasında Irak başbakanı olarak görev yapmıştır. == Hayatı == 1945 yılında Şii bir ailenin çocuğu olarak Irak'ta dünyaya geldi. 1960 yılında Bağdat'ta tıp okumaya başlayan Allavi, Saddam Hüseyin'le burada tanıştı. Daha sonra sinirbilimci (nörolog) olarak Bağdat Üniversitesi'nden mezun oldu. Irak halkı Irakiye Bloku'nun Lideri Allavi'yi Bıyıksız Saddam diye sevmişlerdir. Baas Partisinin kuruluş yıllarında birlikte çalıştığı Saddam Hüseyin'in emrini verdiği Londra'daki suikasttan yaralanarak kurtulmuştur. Kendisini öldürmeye çalışan Saddam Hüseyin'e düşman olan Allavi'nin CIA ve MI6 ile yakın ilişkileri oldu.Tehlikeli Güç, sayfa 153 Allavi 1994'te Saddam'a karşı askeri darbe girişimi yapmış fakat başarısız olmuştur. Irak'ın 2003 yılında Amerika Birleşik Devletleri önderliğinde işgalinden sonra kurulan Irak Geçici Hükümeti'nde Başbakan sıfatıyla göreve başladı. Saddam Hüseyin sonrası Irak'ın ilk başbakanı oldu. 28 Mayıs 2004 - 7 Nisan 2005 tarihleri arasında görev yaptı. Eski bir Baas Partisi üyesidir ve İngiliz vatandaşıdır. 7 Mart 2010 tarihinde yapılan seçimler sonucunda Irak Yüksek Seçim Kurulu'nun açıkladığı sonuçlara göre Allavi'nin liderliğindeki el-Irakiye koalisyonu 91 milletvekili ile seçimlerin galibi oldu. Allavi'nin bu sonuçlardan sonra yeni hükûmeti kurması beklenmekteydi fakat Nuri el-Maliki bunu kabul etmeyerek kendisi kaldı. Allavi'ye ise başka bir görev verilerek devlet kuruldu. == Kaynakça == Kategori:1945 doğumlular Kategori:Irak başbakanları Kategori:Iraklı nörologlar Kategori:Yaşayan insanlar Kategori:Iraklı siyasetçiler Kategori:Iraklı Şiiler Kategori:Bağdat doğumlu siyasetçiler Kategori:Bağdat Üniversitesinde öğrenim görenler Kategori:Londra Üniversitesinde öğrenim görenler Kategori:Birleşik Krallık'taki Iraklı gurbetçiler Kategori:Irak cumhurbaşkanı yardımcıları Kategori:Panama Belgeleri'nde adı geçen kişiler

Boris Tadić, (; d. 15 Ocak 1958, Saraybosna) Sırp siyasetçi. 2004-2014 yılları arasında Demokrat Parti Başkanı, 2004-2012 yılları arasında da Sırbistan Cumhurbaşkanı olarak görev yaptı. 2002 yılında Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Ulaştırma Bakanı oldu. Sırbistan-Karadağ meclisinde Savunma Bakanı olarak görev yaptı ve aynı yıl meclis başkanı seçildi. Demokratik Parti'de genel kurul sekreterliği, Yürütme kurulu 2. başkanlığı ve vekilliği ile 2014-2014 yılları arasında parti başkanlığı görevlerini yürüttü. 2004 yılında yapılan Sırbistan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunu %27,3 oy oranıyla kazandı. 27 Haziran 2004 tarihinde yapılan ikinci tur seçimlerinde de Tomislav Nikolić'i yenerek Sırbistan-Karadağ Cumhurbaşkanı seçildi. 5 Nisan 2012 tarihinde seçimlere 1 yıl kala cumhurbaşkanlığı görevinden istifa ederek erken seçim kararı aldı. 6 Mayıs 2012 tarihinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin birinci turunda % 25.31 oy oranıyla birinci oldu. İkinci turda rakibi olan Tomislav Nikolić ile yarıştı. İkinci turda %47.31 oy oranı aldıysa da, rakibi Tomislav Nikolić %49.54 oy oranıyla birinci oldu ve Sırbistan Cumhurbaşkanı seçildi. 2014 yılında Demokrat Parti'den istifa etti ve Yeni Demokrat Parti'yi kurdu. İngilizce ve çok az Fransızca bilmekte olup evli ve 2 çocuk babasıdır. == Dış bağlantılar == * https://web.archive.org/web/20080225141059/http://www.boristadic.org/ == Kaynakça == |- |- Kategori:1958 doğumlular Kategori:Sırbistan cumhurbaşkanları Kategori:Yaşayan insanlar Kategori:Sırbistan savunma bakanları

Zazalar (Zazaca: "Zaza, Dımılî, Kırd" veya "Kırmanc"), Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir dil olan Zazaca konuşup Türkiye'nin çoğunlukla Doğu Anadolu Bölgesi'nde; Bingöl, Elazığ, Erzincan ve Tunceli, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ise; Diyarbakır, Dicle, Gerger ve Siverek, Hilvan, Çermik yörelerinde yaşayan İranî bir halktır. Zazalar yaklaşık 2-3 milyonKausen, Ernst: Zaza. http://zazaki.de/deutsch/aufsaezte/kausen-Zaza.pdf nüfusa sahiptir. 12 Eylül Darbesi'nin ardından Zazalar dahil birçok entelektüel azınlık, Türkiye'den Avrupa, Avustralya ve ABD'ye göç etti. Zaza diasporasının en büyük kısmı Avrupa'da, ağırlıklı olarak Almanya'da bulunmaktadır. Dini açıdan günümüzde Müslümanlığı benimseyen Zazalar Sünni ve Alevi olmak üzere iki kesime ayrılmışlardır. Zazalar; İran halkları ve İranî diller ile kültür ve dil bakımından çeşitli benzerlikleri barındırırlar.Zazalar: Tarihi, Kültürel ve Sosyal Yapı, S Karabulut, ŞAS el-Palevi - Altın Kalem Yayınları, İzmit, 2013 == Dil == Zazaların dili Zazaca olmakla birlikte, Zazalar arasında çift dillilik veya çok dillilik göze çarpmaktadır. Yaşadıkları veya göç ettikleri coğrafyanın siyasi ve demografik koşullarına göre Kürtçe (Kurmanci), Türkçe ve Arapça gibi diller de konuşulur. Zazaca, dil bilimi bakımından Hint- Avrupa dil ailesine mensup İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna bağlı bir dildir.Lutwig Paul, "Zazaki", Gernot Windfuhr, Iranian Languages, Routledge, 2012, ISBN 978-0-7007-1131-4, Chapter Nine. Zaza dilinin, tarihsel gelişimi incelendiğinde Zazaca'nın kadim İrani dillerin birçok arkaik özelliğini koruyan bir dil olduğu ifade edilmektedir. Zazaca, eril dişil ayrımını da çok güçlü bir şekilde muhafaza eden bir dildir. Zazaca'da Farsça ve İngilizce gibi dillerde de olan "perfect tense" yani tamamlanmış zaman olarak da tanımlayabileceğimiz zaman da bulunmaktadır.Pamukçu F. (2011). Zazacada Dilbilgisi Zamanları, Varol M. (Editör) I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu (13-14 Mayıs 2011), Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, 291 Bunun dışında, Zazaca dil yapısı bakımından Sasani İmparatorluğu'nun yazı dili olan Orta Farsça ile büyük oranda benzerlik göstermektedir. == Din == Zazaların dini ağırlıklı olarak İslâm'dır. Mezhep yoğunluğu ise Sünnilik ve Alevilik'tir. Sünni kesim içerisinde kalan Zazaların bir kısmı Hanefi bir kısmı da Şafii’dir. Dersim aşiretlerinden oluşan Alevi Zazalar, Koçgiri (Zara, Kangal, Ulaş, Divriği)'den Varto-Hınıs, kısmen Bingöl yöresinde, ayrıca Kayseri'nin Sarız ilçesinde mesken iken, Sünni kesim içerisinde kalan Zazalar da Elazığ, Bingöl, Diyarbakır, Siverek, Adıyaman, Aksaray, Mutki, Sason bölgelerinde yaşamaktadırlar. Özellikle Alevi-Sünni ve de Şafii-Hanefi farklılığı Zazalarda önemli şive ve kültür farklılığını da beraberinde getirmiştir.I. Melikof, age. s.106 == Folklor ve kültür == Zazalar diğer İrani halklarla dil ve kültür bağlamında birçok ortak özellik paylaşırlar. Söz konusu bu İrani halkların dilleri aynı kökten gelmektedir ve birçok ortak sözcük barındırmaktadırlar. Sözcüklerin kökleri büyük oranda aynıdır; renklerin, sayıların, bitkilerin adlandırılmasında benzer ortak sözcükler kullanılmaktadır. Kılık-kıyafet, halk masalları, gelenek-görenekler, dini inançlar, bayramlar pek çok noktada ortak özellikler taşımaktadırlar. Zazalar geçmişte bütün İrani halklarda olduğu gibi irili ufaklı çok sayıda aşiretlere bölünmüştür fakat günümüzde aşiret yapısı ve kuralları hemen hemen yok olmuştur. Zazalar tarihsel olarak kırsal ve feodal bir hayat sürmüşler, tarım ve hayvancılıkla uğraşmıştır. Bu noktada Zazaların yaşadıkları Anadolu Yarımadası'nın doğusu tarih boyunca farklı birçok halkın yaşadığı ve farklı devletlerin hüküm sürdüğü bir coğrafya olmuştur. Bu durum ve yaşadıkları coğrafyanın kültürel kesişimselliği nedeniyle Zazalar Anadolu'nun doğu ve güneyinde yaşayan diğer komşu halklar olan Türkler, Türkmenler, Ermeniler, Araplar ve Kürtler gibi farklı halklarla tarihsel olarak sürekli kültürel etkileşim içinde olmuşlardır. Nitekim söz konusu kültürel etkileşim ortaya çıkardığı kültürel yakınlığın yanı sıra Zaza dilinin komşu diller ile birçok sözcük alışverişinde bulunmasına neden olmuştur.Keskin, Mesut . "Zaza Dili". Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi 1 / 1 (Şubat 2015): 93-114. Elâzığ, Tunceli taraflarında bazı köylerde kadınlar şalvar, başlarında leçeg veya puşi, bellerine şal veya kuşak giyerler. Erkekler de takım şalvar, başlarına köşeli şapka, puşi veya desmal giyer ve bellerine de kuşak bağlarlar. Bingöl bölgesinde ise erkekler külah genelde dini inanç amaçlı olarak kullanılmakta, kadınlar ise çarşaf ve şalvar gitmektedir. * Başlıca halk dansları; Qeraçor, Devzer, Çepki, Fadiki, Wışke, Kılaçep ve Bingöl geneli kartal oyunu gibi düğün oyunlarıdır. * Başlıca yemekler; Babıko, bıcık, zervet, keşka, helisa, malez, patila, pêsare, şir, bıcıka qatqatın, çhebelek, dogma, serun, totur aw, mawsta, çırvila gibi genelde hamur ürünü yemeklerdir. Zazalar arasında kutlanan başlıca bayramlar ve önemli günler şunlardır: * Roşanê Remezani: Ramazan Bayramı, hem Alevi hem de Sünni Zazalar tarafından kutlanmaktadır. * Roşanê Qurbani: Kurban Bayramı, hem Alevi hem de Sünni Zazalar tarafından kutlanmaktadır. * Kormışkan bayramı (Çermik ve Siverek Yöresi, Mart ayında Nevruz'a denk gelir. Bahar bayramı olarak son zamanlarda hem Alevi hem de Sünni Zazalar tarafından kutlanmaktadır.) * Hawtemal bayramı (Tunceli Yöresi, Mart ayında, bir tür bahar bayramı). Alevi Zazalar tarafından kutlanır. ** Hawtemalo Pil (Büyük Hawtemal) ** Hawtemalo Qıc (Küçük Hawtemal) ** Qereçarseme: Bir bahar bayramı, yine Mart ayında Alevi Zazalar tarafından kutlanır. * Newê Marti: Mart dokuzu, Nevruz, 22 Mart'a denk gelir, normal Nevruz'dan bir gün sonradır. Alevi Zazalar tarafından kutlanır. * Gağand: Yeni yıl bayramı, daha çok Tunceli- Koçgiri-Varto yılbaşı olarak 13 Ocak'a yakın tarihlerde kutlanır. Bu bayramda Rumi takvim esas alınır. Tunceli'de Alevi Zazalar tarafından kutlanır. * Rocê Xızıri: Hızır orucu, Alevi Zazalar tarafından her yıl Şubat ayının ikinci haftasında 3 gün oruç tutulur. * Rocê İmamu: Muharrem orucu, Alevi Zazalar, Kürtler ve Türkmenler tarafından da tutulur. Alevilik'te çok önemli bir yeri vardır. == Köken bilim == Zaza adının geçtiği bir kaynak, 1329/1330 tarihli Kureyş Şeceresi, yazılı bir deri dokümandır. Sıralanmış birkaç Zaza aşiret adının geçtiği belgede, Zaza aşiretine mensup olarak kaydedilmiş bir imza geçer. (Tālib Mullā Benī min, qebile Zāzā طالب ملا بنی من قبلة زازا 'Zaza kabilesinden talip Mollā Beni') Yaşar ARATEMÜR, “Arkaik Kaynaklardan Modern Kaynaklara Zazaca ve Zazalar”, I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu (13-14 Mayıs2011), Bingöl Üniversitesi Yayınları, Bingöl 2011, s. 227-246.Schmitt, Rüdiger: Altpersische Inschriften der Achämeniden, Wiesbaden, 2009 Yine milattan önce 2. yüzyılda Yakın Doğu’da yaşayan bir mimarın soyadının 'Zazai' olduğu bazı kaynaklarda kaydedilmiştir.Christian Leschke: Zazai, In: Rainer Vollkommer: Künstlerlexikon der Antike, Nikol, Hamburg 2007, S.963 Gezgin Marko Polo'nun yol haritasında Musul-Erzincan-Erzurum dar üçgeni içinde kalan bölgeye Zorzanie/Zarzania dendiği; ancak bu bölge sınırının Hazar Denizi’ne kadar dayandığı vurgulanmaktadır ve Zaza ismi ile bölge ilişkilindirilmektedir. Sümer tapınak ve tanrıçalarından birinin ortak isminin "Ninni-Zaza veya İnnana-Zaza" olduğu kaydediliyor. Eski yer isimleri arasında da 'Zaza' adına rastlandığına işaret edilerek, Zaza-Buha’nın (MÖ.880), Elâzığ'ın Maden yöresinde Mihrap ve Kervançemen dağları eteklerinde bir yer olduğu tarif ediliyor.Mehmet Aydar, Zazaca-Türkçe Sözlük, 1.baskı, İstanbul, 2003, s.11 Bazı araştırmacılar ise Zaza sözcüğünün Sasa veya Sasan (Sasani) sözcüğünden geldiğini öne sürmektedir.Karabulut S.,(2013). Zazalar Tarihi Kültürel ve Sosyal Yapı, İzmit: Altınkalem Yayınları, 29,30Werner E. (2017) Rivers and Mountains A Historical, Applied Anthropological and Linguistical Study of the Zaza People of Turkey including an Introduction to Applied Cultural Anthropology, (Kasım 2017) == Tarihçe == Zazalar ile ilişkilendirilen, Part İmparatorluğu; Sasanilerden önce İran’ı yöneten Kuzey Doğu İran orjinli bir halk olup, Windfuhr onların dillerinin Zazacaya çok yakın olduğunu belirtmektedir. İranlı tarihçi Kaveh Farrokh’da Zazalarla Partların güçlü bağı olduğuna işaret etmektedir.Windfuhr, G. (2009). Dialectology VeTopics. G. Windfuhr, The İranian languages (s. 5-43). NY: Routledge.Farrokh, K. (2007). Shadows in the desert: ancient Persia at war. New York: Osprey Publishing MidlveHouse. Alman dil bilimci Jost Gippert Zazaca ile Orta İrani dil olan Partça arasında çok yakın ilişki olduğunu belirtmektedir.J. Gippert, Die historische Entwicklung der Zaza-Sprache, in: Ware, Nr. 10, Nov. 1996, Frankfurt a. Bazı araştırmacılara göre Zaza sözcüğü Sasa veya Sasan kelimelerinden gelmektedir. 'Zaza' ismi ve Zaza dilinin, Sasaniler'in diline yakın olduğu, Zazalar ve Zazaca'nın Sasani ya da Zazani imparatorluğunun ardılı olarak kabul edildiği de belirtilmektedir.Prof. Dr. Teoman Duralı: Zazalar ve Zazaca, Sasani imparatorluğu soyluların ve dillerinin ardıllarıdır Sasani İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra Sasaniler’in birçok savaş yaptığı düşmanı Bizanslılar’ın Kayzeri, ele geçirdiği sınırlar ile Sasani nüfusunuda içinde barından bölgeyi 1071’e tarihine dek 400 yıl elinde tuttu. Bölgede barınan nüfus, bu süre içinde ‘Rumlaşmamış’ ve kendini, eski devletinin ismiyle Sasani kalıntısı olarak Sasa ya da Zaza şeklinde adlandırmaya devam etti. Onlar, kendilerini bu isim ile tarif etmedi, onlara bu tarifi Bizans Kayzeri yakıştırmıştı. Belli ki Kayzer, bölgedeki ekalliyeti 'Zaza' diyerek küçümsemeye çalışmıştır. Bizans tarafından küçümsenen ve ana coğrafyalarıyla ilişkisi kopan, tekrar irtibat kurma şansı da kalmayan Sasaniler sıkıştıkları derin vadilerde unutuldu,fakat onlar başlangıçtaki bağlılıklarını ise unutmadı. Aradan geçen zaman içerisinde, bölge insanları, kültürel kodları yıpranmış ve başka biçimlere evrilirken ellerinde kalan son şeye sarıldılar isimlerine: "Sasani ya da Sasa veya Zaza" Rus doğubilimci, Minorsky ve W. B. Lockwood, David. N. Mackenzie, Karl Hadank, Artur Christensen gibi birçok dil bilimci de Zazaların kullandığı 'Dımıli' sözcüğünün Dailemi/Dailomi'den geldiğini ve Deylemli demek olduğunu ve Zazalar'ın Hazar Denizi'nin güney kıyılarındaki Deylem'den göçenlerin devamı olduğunu, atalarının dilini günümüze kadar koruyabildiğini söylemişlerdir.V. Minorsky, Daylam-La Domination des Dailamites, Paris, 1932W.B.Lockwood, A Panorama of Indo-European Languages, London 1972.Les Dialects D'avroman Et De Pewa, A. Christensen, 1921, Kopenhag "Behustin Kitabeleri"nde Deylemlilerin konuştukları dil için 'Zuzu' denilmiştir. "Zuzu" yani bugünün anlamıyla 'Zaza'.Perslerin "Behistun Kitabelerinde Deylemlilerin konuştuğu dilin adı 'Zuzu' bugünün anlamıyla Zaza! === Yer isimleri === Zazaistan, Doğu Anadolu ile Güneydoğu Anadolu bölgelerinin bir kısmını oluşturan ve Zaza halkının yaşadığı coğrafi bölgedir. Dr. Zülfü Selcan’ın “Zaza Dilinin Tarihi Gelişimi” adlı makalesi. Bu makalenin ve kitabın 114-115. sayfalarında bir Zazaistan haritası yer alır. Zazaistan, Erzincan, Elâzığ, Tunceli’nin tamamını, Şanlıurfa, Malatya, Sivas, Bitlis, Bingöl, Erzurum, Diyarbakır, Muş'un bir kısmını kapsar. Zazaistan adını ilk defa ortaya atan isim Ebubekir Pamukçu olmuştur. Pamukçu'ya göre, Zazalar hem Türkler hem de Kürtler tarafından reddedilen bir halktır ve Kürdistan yerine Zazaistan teriminin kullanılması gerekmektedir.Ayşe Hür, “Dersim, Alevistan, Zazaistan”, Taraf Gazetesi, 15/11/2009 1991 yılında İsveç'te Ebubekir Pamukçu tarafından yayımlanan Raya Zazaistani (Zazaistan Yolu) Dergisi ilk kez 'Zazaistan' teriminin kullanılmış olduğu dergidir.Desmala Sure(Almanya),No.9, Aralık 1993, s.25-33 Bazı yazar ve araştırmacılar, "Zaza" adının tarihi Zawzan bölgesi ile ilgili olabileceğini belirtmektedir. Kimi kaynaklarda bu isim "Zevezan", "Zuzaniye", "Zevazaniye" veya "Zavzan" biçiminde de yazılmaktadır. İbn al-Athir ve İbnü'l-Esir (1160-1234)'e göre ise 'Zawzan', "Musul'dan, Ahlat yakınlarına kadar uzanıyor, Azerbaycan tarafından da Selmas'a kavuşuyordu."Doğan Avcıoğlu, Türklerin Tarihi, Tekin Yayınevi, c. 4, s. 1524V. Minorsky, "Kürtler", İslâm Ansiklopedisi'nde, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1979, c. 6, s. 1093 10\. yy. da Van Gölünün, güney kısmına tekabül eden coğrafyaya bir dönem "Zawzan" denmiştir. Dil bilimci David Neil MacKenzie, de Zazalar'ın İran Hazar'ından gelip, Kürtlerin yerleşik olduğu bölgenin batısına, yani şimdi yerleşik oldukları bölgeye risksiz geçmiş olması olasılığının zayıf olduğuna işaret ederek, başka bir varsayımı ele almak gerektiğini vurgulamaktadır. Onun varsayımı, Zazaların bugün Kürdistan'ın kalbi olarak kabul edilen yerde, yani Van Gölü'nün güney ve batısındaki topraklarda yaşadıkları ve kendilerinin ilerleyen Kürtlerce batıya gitmeye zorlandıkları varsayımıdır.Mac Kenzie,Kurdic Dialect Studies London,1981 Bu coğrafi adlara MS 10. ve 13. yüzyıl arasında El Mesudi, İbn Miskawaihi, Yakut ve başkalarında da rastlarız. 13. yüzyılda henüz kullanılan bir addı. Zaza kökü korunursa bu ad Zazavan olarak düşünülmelidir. 13. yüzyıl coğrafyacılarından Yakut, 1225'de yazdığı "Mu’jam-ul-Buldan (ii, 957)" adlı eserinde Zawazan'ı "Ermenistan dağları, Khilat (Ahlat, SC), Azerbaycan, Diyarbekir ve Musul arasında yer alan geniş bir eyalet olarak tarif eder." G. R. Drıver, The Dispersıon of the Kurds In Ancient Times, JRAS, Ekim 1921 Behustin yazıtlarında Zazana adında geçen bölge için Bingöl Üniversitesi'nde 2011 yılında yapılan Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumun'da Zazana Hakkında: "Taş yazıtının 20. Şiiri’nin hemen başında 'Zazana' diye bir yerin adı geçmektedir. Bu eski farsça yazıtta, Zazana yukarı Fırat Havzası bölgesi olarak tanımlamak için kullanmaktadır. Bu bölge günümüzde Zaza Halkı'nın yaşadığı yerleşke alanlarıdır." denilmiştir.I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu, Bingöl Üniversitesi Yayınları, Bingöl 2011 == Konuyla ilgili yayınlar == * I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu (2011) * II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (2012) * 38 ra Jü Pelge, Dr. H. Çağlayan, Tij Yayınları * Arslan, İlyas. 2016. Verbfunktionalität und Ergativität in der Zaza-Sprache . Dissertation, Universität Düsseldorf. * Belge ve Tanıklarıyla Dersim Direnişleri, M. Kalman, Nujen Yayınlar * Blau, Gurani et Zaza in R. Schmitt, ed., Compendium Linguarum Iranicarum, Wiesbaden, 1989, , pp. 336–40 (About Daylamite origin of Zaza-Guranis) * Dersim, Jandarma Umum Komutanlığı'nın Raporu, Kaynak Yayınları * Dersim Tarihi, Ali Kaya, Can Yayınları * Dersim’de etnik kimlik Gülsün Fırat, “Herkesin bildiği sır: Dersim" adlı kitapta, İletişim Yay., 2010 * Dersim Yazıları, Sait Çiya, Tij Yayınları * Dersim Zaza Ayaklanmasının Tarihsel Kökenleri, Ebubekir Pamukçu, Yön Yayıncılık * Dersim-Zaza Tarihi, Seyfi Cengiz * Die Rolle des Bildungswesens beim Demokratisierungsprozeß in der Türkei unter besonderer Berücksichtigung der Dimili (Kirmanc-, Zaza-) Ethnizität, Kahraman Gündüzkanat. LIT-Verlag, Münster, 1997 * Die Schwäche der Türkischen Arbeiterbewegung im Kontext der nationalen Bewegung (1908-1945), Hüseyin Çağlayan, Frankfurt, 1995 * Die Rolle des Bildungswesens beim Demokratisierungsprozeß in der Türkei unter besonderer Berücksichtigung der Dimili (Kirmanc-, Zaza-) Ethnizität, Kahraman Gündüzkanat. LIT-Verlag, Münster, 1997 * Faruk İremet, "Zonê Ma Zazaki" (Dilimiz Zazaca), (Our language Zaza), Stockholm 1996, İremet Yayınları * İranice Ansiklopedisi Zaza (Dımli) * Kırd, Kırmanc, Dımıli veya Zaza Kürtleri , Malmîsanij, Deng Yayınları, Îstanbul 1996 * Kulê 38i, Munzur Çem, Peri Yayınları * Kürt Aşiretleri Üzerine Sosoyolojik Tetkikler, Ziya Gökalp, Sosyal Yayınlar, Îstanbul 1992 * Kürtlük, Türklük, Alevilik, Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri, Prof. Dr. Martin von Bruinessen,, İstanbul 1999. * Türk Toplumunda Zazalar ve Kürtler, Prof. Orhan Türkdoğan, Timaş Yayınları * Türkiye'de Etnik Topluluklar, Peter Alford Andrews, tümzamanlar yay. * Türkiye'nin Etnik Yapısı, Ali Tayyar Önder, Fark Yayınları * Zazalar ve Kızılbaşlar, Nazmi Sevgen, Kalan Yayınları * Zaza Kürtler, Mehmed S. Kaya, Çevirenler: K.Ataş, M.S.Akgönül, Rupel Basım Yayın, İstanbul 2014 * Zazalar Üzerine Sosyolojik Tetkikler, H. Reşit Tankut, Kalan Yayınları * Zazalar: Tarih, Kültür ve Kimlik, Ercan Çağlayan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2016. * Zazalar: Tarihi, Kültürel ve Sosyal Yapı, Serdar Karabulut, İzmit: Altınkalem Yayınları 2013 == Kaynakça == == Dış bağlantılar == * Bingöl Üniversitesi Zaza Dili ve Edebiyatı Bölümü * Zazader.org - Zaza Dil ve Kültür Derneği * Zazaki.de - Zazalar ve Zaza Dili üzerine kültür, tarih ve edebi bilgi sitesi * Zazaki.net - Zazaca ve Zazalar ile ilgili kültürel, tarihi ve edebi bilgi sitesi * Iremet Publishing - Zazalar ve Zaza Dili üzerine kültür, tarih ve edebi bilgi sitesi * ZazaPress - Zaza Dili ve kültür dergisi * Enstitüyê Zazaki - Frankfurt Zaza Dil Enstitüsü resmi site * Kategori:İran halkları

== Olaylar == * 1859 - Fransız akrobat Charles Blondin, Niagara Şelalesi'ni ip üstünde geçti. * 1882 - Amerika Birleşik Devletleri'nin 20. Başkanı James Garfield'i öldüren Charles J. Guiteau, asılarak idam edildi. * 1905 - Albert Einstein, Hareketli Cisimlerin Elektrodinamiği isimli makalesini yayımlayarak özel görelilik kuramını ortaya atmış oldu. * 1908 - Tunguska olayı gerçekleşti. * 1912 - Saskatchewan'da meydana gelen kasırga, 28 kişinin ölümüne yol açtı. * 1918 - Göyçay Muharebesi gerçekleşti. * 1921 - Himaye-i Etfal Cemiyeti kuruldu. * 1924 - İstanbul posta dağıtıcıları, ücretlerini yetersiz bularak topluca istifa ettiler. * 1934 - Adolf Hitler'in rakipleri olan 85 üst düzey Sturmabteilung elemanını, Schutzstaffel subaylarına katlettirdiği Uzun Bıçaklar Gecesi harekâtı başladı. * 1934 - Demiryolu Elazığ'a ulaştı. * 1936 - Dünyada ilk kez İngiltere’de kadınlar renkli mayolarla denize girdiler. * 1936 - Tüm zamanların en çok satan romanlarından Rüzgâr Gibi Geçti yayımlandı. * 1936 - Etiyopya İmparatoru Haile Selassie, Mussolini'nin ülkesini işgal etmesi üzerine, Milletler Cemiyeti'nde bir konuşma yaparak yardım talebinde bulundu. * 1938 - ‘'Superman'’, çizgi roman kahramanları arasına girdi. * 1939 - Hatay'ın Türkiye'ye katılması oy birliğiyle onaylandı. * 1941 - II. Dünya Savaşı: Barbarossa Harekâtı - Nazi Almanyası, Ukrayna'nın Lviv kentini aldı. * 1953 - Chevrolet'nin Corvette modeli, Michigan eyaletinin Flint şehrindeki tesislerde üretildi. * 1956 - İki Amerikan yolcu uçağı, Arizona'da Grand Canyon üzerinde havada çarpıştı: 128 kişi öldü. * 1960 - Belçika Kongosu, Belçika'dan bağımsızlığını kazandı. * 1965 - Samsunspor kuruldu. * 1967 - Yön dergisi yayımına son verdi. * 1969 - Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Batman'ın Kuzey Magrip bölgesinde petrol buldu. * 1970 - Türkiye'de haşhaş ekimini sınırlayan kararname, Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi. * 1971 - Rus uzay aracı Soyuz 11, hava depolarında meydana gelen arıza sebebiyle infilâk etti. * 1972 - Casusluk iddiasıyla yargılanan Nahit İmre idama mahkûm oldu. * 1973 - 117 yıldan beri rastlanmayan en uzun güneş tutulması, Türkiye saatiyle 14.00'te başladı. * 1974 - Sovyet balet Mikhail Baryshnikov, Bolşoy Balesi'yle birlikte bulunduğu Kanada'da iltica etti. * 1979 - Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'ne Giden Süreç (1979- 12 Eylül 1980): Ankara'daki Milliyetçi Hareket Partisi Genel Merkezi ve hemen yakınındaki polis karakolu otomatik silahlarla tarandı. MHP lideri Alparslan Türkeş, "Türkiye'de akan her kanın, saldırıya uğrayan her yerin manevi faili Ecevit'tir." dedi. * 1985 - Kaçırıldıktan sonra Beyrut'ta 17 gün tutulan yolcu uçağındaki 39 Amerikalı rehine serbest bırakıldı. * 1990 - Doğu Almanya ile Batı Almanya, ekonomilerini birleştirme kararı aldı. * 1990 - Türkiye Yazarlar Sendikası, İstanbul’da ‘Düşünceye Özgürlük’ yürüyüşü düzenledi. * 1997 - Birleşik Krallık, Hong Kong'un idaresini Çin'e bıraktı. * 1997 - J. K. Rowling'in kaleme aldığı Harry Potter serisinin ilk kitabı basıldı. * 2002 - Brezilya, FIFA Dünya Kupası'nı kazandı. * 2005 - İspanya'da eşcinsel evlilik yasallaştı. * 2019 - ABD başkanı Donald Trump, Kuzey Kore'yi ziyaret eden ilk ABD Başkanı oldu. == Doğumlar == * 1470 - VIII. Charles, 1483 - 1498 arasında hüküm sürmüş olan Fransa kralı (ö. 1498) * 1688 - Ebu'l Hasan Ali, Hüseyni Hanedanının ve Tunus Beyliğinin ikinci beyidir (ö. 1756) * 1755 - Paul Barras, Fransız Devrimi sırasında Direktuvar rejiminin üyesi ve ana yönetici lideri (ö. 1829) * 1789 - Horace Vernet, Fransız ressam ve grafik sanatçısı (ö. 1863) * 1801 - Frédéric Bastiat, Fransız ekonomist ve teorisyen (ö. 1850) * 1817 - Henry Elliot, İngiliz diplomat (ö. 1907) * 1817 - Joseph Dalton Hooker, İngiliz botanikçi ve kâşiflerinden biridir (ö. 1911) * 1893 - Walter Ulbricht, Doğu Almanya Cumhuriyeti lideri (ö. 1973) * 1899 - Madge Bellamy, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu (ö. 1990) * 1903 - Dhuru Alhdimiri, Hint zoolog * 1906 - Anthony Mann, Amerikalı sinema yönetmeni ve oyuncu (ö. 1967) * 1911 - Czesław Miłosz, Polonyalı şair ve deneme yazarı (ö. 2004) * 1914 - Francisco da Costa Gomes, Portekizli asker ve devlet adamıdır (ö. 2001) * 1917 - Susan Hayward, Amerikalı oyuncu (ö. 1975) * 1917 - Lena Horne, Amerikalı bir şarkıcı, oyuncu, dansçı ve medeni haklar aktivisti (ö. 2010) * 1921 - Washington SyCip, Çin asıllı Filipinli-Amerikalı hesap uzmanı ve yöneticidir (ö. 2017) * 1925 - İbrahim Amini, İranlı siyasetçi ve din adamı (ö. 2020) * 1926 - Paul Berg, Amerikalı biyokimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 2023) * 1927 - Shirley Fry, Amerikalı kadın tenis oyuncusu (ö. 2021) * 1927 - Mario Lanfranchi, İtalyan yapımcı, yönetmen, senarist, aktör ve koleksiyoncu (ö. 2022) * 1928 - Celal Aliyev, Azeri akademisyen, biyolog ve siyasetçi (ö. 2016) * 1928 - Orhan Boran, Türk sunucu ve oyuncu (ö. 2012) * 1930 - Tony Lip, Amerikalı oyuncu (ö. 2013) * 1933 - Tomislav Ivić, Hırvat futbolcu ve teknik direktör (ö. 2011) * 1933 - Orval Tessier, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu ve antrenörüdür * 1936 - Assia Djebar, Cezayirli romancı, çevirmen ve film yapımcısı (ö. 2015) * 1936 - Dave Van Ronk, Amerikalı gitarist, şarkıcı, söz yazarı (ö. 2002) * 1938 - Allin Vlasenko, Sovyet- Ukraynalı orkestra şefi (ö. 2021) * 1941 - Otto Sander, Alman oyuncu (ö. 2013) * 1942 - Friedrich von Thun, Avusturyalı oyuncu * 1942 - Robert Ballard, Amerikalı deniz bilimci * 1942 - Şener Kökkaya, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu ve yönetmen * 1943 - Bernard Kessedjian, Fransız diplomat (ö. 2007) * 1951 - André Hazes, Hollandalı şarkıcı ve oyuncu (ö. 2004) * 1954 - Pierre Charles, Dominikalı siyasetçi (ö. 2004) * 1954 - Serj Sarkisyan, Ermeni siyasetçi ve Ermenistan Devlet Başkanı * 1955 - Egils Levits, Letonyalı bir avukat, siyaset bilimci ve yargıç * 1956 - Volker Beck, Doğu Alman eski atlettir * 1959 - Brendan Perry, İngiliz şarkıcı, müzisyen, söz yazarı ve yapımcı * 1959 - Valeriy Sereda, Azeri sporcu * 1959 - Vincent D'Onofrio, Amerikalı oyuncu ve yapımcı * 1960 - Frank Masley, Amerikalı kızakçı * 1963 - Olha Brizhina, Ukrayna'yı temsil etmiş eski atlet * 1963 - Yngwie J. Malmsteen, İsveçli gitarist * 1965 - Mitch Richmond, Amerikalı eski profeyonel basketbolcu * 1965 - Muhammet Uzuner, Türk oyuncu ve yönetmen * 1966 - Alen Markaryan, Ermeni asıllı Türk amigo ve spor yazarı * 1966 - Mike Tyson, Amerikalı boksör * 1967 - Güler Duman, Türk Halk Müziği sanatçısı * 1968 - Phil Anselmo, Amerikalı şarkıcı, besteci ve yapımcı * 1968 - Rafael Moreno Valle Rosas, Meksikalı eski siyasetçi ve bürokrat (ö. 2018) * 1969 - Uta Rohländer, Alman atlet * 1970 - Antonio Chimenti, İtalyan futbolcu ve teknik direktör * 1973 - Arsen Hambardzumyan, Ermeni siyasetçi * 1973 - Devrim Saltoğlu, Türk oyuncu * 1973 - Frank Rost, Alman kaleci * 1973 - Levent Semerci, Türk film yönetmeni * 1973 - Şevket Çoruh, Türk oyuncu * 1974 - Orhan Baltacı, Türk şarkıcı (Doğuş adıyla tanınan) * 1975 - Ralf Schumacher, Alman Formula 1 pilotu * 1975 - Rami Shaban, İsveçli millî futbolcu * 1977 - Tathiana Garbin, İtalyan tenisçi * 1980 - Nourdin Boukhari, Fas ve Hollanda vatandaşı futbolcu * 1981 - Barbora Špotáková, Çek cirit atıcı * 1982 - Aylin Kontente, Türk oyuncu * 1982 - Büşra Pekin, Türk tiyatro ve dizi oyuncusu * 1982 - Lizzy Caplan, Amerikalı oyuncu * 1983 - Cheryl, İngiliz şarkıcı * 1983 - Ebru Polat, Türk şarkıcı * 1983 - Katarzyna Skowrońska, Polonyalı voleybolcu * 1985 - Cem Atan, Türk kökenli Avusturyalı oyuncu * 1985 - Cody Rhodes, Amerikalı güreşçi * 1985 - Michael Phelps, Amerikalı yüzücü * 1985 - Trevor Ariza, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1986 - Alicia Fox, Amerikalı profesyonel güreşçi ve model * 1986 - Fredy Guarín, Kolombiyalı futbolcudur * 1987 - Uraz Kaygılaroğlu, Türk oyuncu * 1989 - Asbel Kiprop, Kenyalı atlet * 1989 - Candide Öztürk, Türk basketbolcu * 1990 - Dario Lezcano, Paraguaylı millî futbolcu * 1990 - N, Jellyfish Entertainment altında çıkış yapmış oyuncu, şarkıcı ve sunucu * 1991 - Margaret, Polonyalı şarkıcı-söz yazarı ve stilist * 1994 - Gianni Rodríguez, Uruguaylı futbolcu * 1997 - Samed Karakoç, Türk futbolcu == Ölümler == * 350 - Nepotianus, Romalı isyancı (d. ?) * 1520 - II. Montezuma, 1502’den 1520’ye kadar Tenoktitlan'ı (Meksiko) yöneten Aztek kralı (d. 1466) * 1607 - Caesar Baronius, İtalyan Kardinal, kilise tarihçisi ve Katolik mezhep savunucusu (d. 1538) * 1649 - Simon Vouet, Fransız ressam ve dekoratör (d. 1590) * 1882 - Charles Julius Guiteau, Amerikalı bir yazar ve avukat (d. 1841) * 1917 - Henry Vaughan, Amerikalı mimar (d. 1845) * 1919 - John Strutt Rayleigh, İngiliz fizikçi (d. 1842) * 1921 - Fedir Şçus, Mahnovşçina komutanı, Ukraynalı Anarko-Komünist devrimci (d. 1893) * 1926 - Lionel Royer, Fransız ressam (d. 1852) * 1934 - Fritz Gerlich, Alman gazeteci ve arşivci (d. 1883) * 1934 - Gregor Strasser, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (NSDAP)'nde politikacı (d. 1892) * 1934 - Karl Ernst, 1933 öncesinde Berlin'de SA lideri ve Gruppenführer (d. 1904) * 1934 - Kurt von Schleicher, Alman asker ve Weimar Cumhuriyeti'nin son Şansölyesi (d. 1882) * 1944 - Hambartsum Haçanyan, Ermeni sinema oyuncusu (d. 1894) * 1946 - Nikolay Morozov, Rus bilim insanı ve Yeni Kronoloji'nin kurucusu (d. 1854) * 1948 - Prens Sabahattin, Türk siyasetçi ve düşünür (d. 1879) * 1952 - Mauno Pekkala, Finlandiya Başbakanı (d. 1890) * 1953 - Vsevolod Pudovkin, Rus film yönetmeni (d. 1893) * 1963 - Alexander Rüstow, Alman filozof (d. 1885) * 1966 - Giuseppe Farina, İtalyan otomobil yarışçısı (d. 1906) * 1967 - Yavuz Abadan, Türk hukukçu (d. 1905) * 1971 - Georgi Dobrovolski, Sovyet kozmonot (d. 1928) * 1971 - Viktor Patsayev, Sovyet kozmonot (d. 1933) * 1971 - Vladislav Volkov, Sovyet kozmonot (d. 1935) * 1973 - Nancy Mitford, İngiliz roman ve biyografi yazarı, gazeteci (d. 1904) * 1984 - Lillian Hellman, Amerikalı oyun yazarı * 1995 - Georgiy Beregovoy, Sovyet kozmonot (d. 1921) * 1996 - Fuat Bayramoğlu, Türk diplomat, Dışişleri ve Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterlerinden (d. 1912) * 2001 - Chet Atkins, Amerikalı gitarist ve müzik yapımcısı (d. 1924) * 2001 - Joe Henderson, Amerikalı caz tenor saksafon sanatçısı (d. 1937) * 2004 - Hüseyin Baradan, Türk sinema oyuncusu (d. 1932) * 2004 - Rosalinde Hurley, İngiliz doktor, mikrobiyolog, patolog (d. 1929) * 2011 - Vasfi Uçaroğlu, Türk baterist ve orkestra şefi (d. 1928) * 2012 - İzak Şamir, İsrailli politikacı (d. 1915) * 2017 - Simone Veil, Fransız bakan ve siyasetçi (d. 1927) * 2018 - Billy Kinard, Amerikalı Amerikan futbolu oyuncusu ve antrenörü (d. 1933) * 2018 - Fuat Sezgin, Türk akademisyen (d. 1924) * 2019 - Borka Pavićević, Sırbistan drama yazarı, savaş karşıtı aktivist ve insan hakları aktivist (d. 1946) * 2019 - David Binder, Amerikalı savaş muhabiri ve gazeteci (d. 1931) * 2019 - David Koloane, Güney Afrikalı politik yazar ve sanatçı (d. 1938) * 2019 - Sebastián Alarcón, Şilili film yönetmeni ve senarist (d. 1949) * 2020 - Tim Brooks, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1947) * 2020 - Dan Hicks, Amerikalı aktör (d. 1951) * 2020 - Aleksandr Kabanov, Sovyet-Rus sutopu oyuncusu ve antrenör (d. 1948) * 2020 - Alfred Kotey, Ganalı profesyonel boksör (d. 1968) * 2021 - Abass Bonfoh, Togolu siyaset adamı (d. 1948) * 2021 - Raj Kaushal, Hint film yapımcısı, yönetmeni ve dublör (d. 1971) * 2021 - Janet Moreau, Amerikalı Olimpiyat atleti (d. 1927) * 2021 - Barbara Murphy, İrlandalı nefrolog (d. 1964) * 2022 - Vladimir Zelenko, Ukraynalı-Amerikalı fizikçi, yazar (d. 1973) == Tatiller ve özel günler == Koruyucu Aile Günü (Türkiye) Dünya Emekliler Günü *0630 30

Slovenya (Slovence: Slovenija) ya da resmî adıyla Slovenya Cumhuriyeti (), Orta Avrupa'nın güneyinde yer alan bir ülkedir. Batısında İtalya, güneybatısında Adriyatik Denizi, güney ve doğusunda Hırvatistan, kuzeydoğusunda Macaristan ve kuzeyinde Avusturya bulunur. Bir zamanlar Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin bir parçası olan Slovenya, 25 Haziran 1991'de bağımsızlığını ilan edip bağımsız bir devlet oldu. 1 Mayıs 2004'te Avrupa Birliği'ne katıldı. Parçalanan Yugoslavya'dan Avrupa Birliği'ne girmiş ilk ülkedir. İkincisi Hırvatistan'dır. Slovenya Slavca'da "Slavlar Ülkesi" anlamına gelmektedir. == Coğrafya == küçükresim|sol|250px|Šmarjetna gora Slovenya'nın büyük bölümü Slovenya Alpleri ile kaplı olup doğusunda Büyük Macaristan Ovası'nın uzantıları yer alır. Slovenya'nın en önemli akarsuları Avusturya Alpleri'nden doğan Sava ve Drava'dır. Ülkenin orta bölümü ve doğusundaki ovalar bu akarsular tarafından sulanır. === İklim === Adriyatik Denizi kıyısındaki dar bir şeritte Akdeniz iklimi görülür. İç kesimlerde ise iklim Karasal iklimdir. Özellikle kuzeydeki dağlık alanlarda kışlar çok soğuk ve kar yağışlı geçer. Sıcaklık ve yağış şartlarının uygun olması nedeni ile ülke topraklarının %57'si ormanlarla kaplıdır. == Tarih == === Tarih öncesi dönem === Bugünkü Slovenya, tarih öncesi çağlardan beri yerleşim görmektedir. Yaklaşık 250.000 yıl öncesinden insan yerleşimine dair kanıtlar var. 1995 yılında Cerkno yakınlarındaki Divje Babe mağarasında bulunan 43100 ± 700 BP'den kalma bir mağara ayısı kemiği, bir tür flüt ve muhtemelen dünyada keşfedilen en eski müzik aleti olarak kabul edilir. 1920'lerde ve 1930'larda, Potok Mağarası'nda arkeolog Srečko Brodar tarafından Cro-Magnon'a ait, delinmiş kemikler, kemik uçları ve iğne gibi eserler bulundu. 2002 yılında, şu anda UNESCO Dünya Mirası Alanı olarak korunan Ljubljana Bataklığı'nda, dünyanın en eski ahşap çarkı olan Ljubljana Bataklıkları Ahşap Çarkı ile birlikte 4.500 yıldan daha eski yığın ev kalıntıları keşfedildi. Tahta tekerleklerin Mezopotamya ve Avrupa'da neredeyse aynı anda ortaya çıktığını gösteriyor. Tunç Çağı'ndan Demir Çağı'na geçiş döneminde Urnfield kültürü gelişti. Hallstatt döneminden kalma arkeolojik kalıntılar, özellikle güneydoğu Slovenya'da, aralarında bir dizi situla bulundu. ==== Roma dönemi ==== Bugünkü Slovenya olan bölge, Roma döneminde Venetia et Histria ( Augustus sınıflandırmasında Roma İtalya'nın X bölgesi) ile Pannonia ve Noricum eyaletleri arasında paylaşılmıştı. Romalılar Emona (Ljubljana), Poetovio (Ptuj) ve Celeia'da (Celje) karakollar kurdular; ve Slovenya topraklarından İtalya'dan Pannonia'ya uzanan ticaret ve askeri yollar inşa etti. 5. ve 6. yüzyıllarda bölge, Hunların ve Germen kabilelerinin İtalya'ya akınları sırasında istilalarına maruz kaldı. İç devletin bir bölümü, savunma hattı olarak adlandırılan kuleler ve duvarlarla korunuyordu. I. Theodosius ve Eugenius arasında 394yılında Vipava Vadisi'nde çok önemli bir savaş gerçekleşti. ==== Slav yerleşimi ==== Slav kabileleri, 568'de Lombardların (son Germen kabilesi) batıya doğru ayrılmasından sonra Alp bölgesine göç ettiler ve Avarların baskısı altında Doğu Alpler'de bir Slav yerleşimi kurdular. 623'ten 624'e veya muhtemelen 626'dan sonra Kral Samo, Alp ve Batı Slavlarını Avarlara ve Cermen halklarına karşı birleştirdi ve Samo Krallığı olarak anılan şeyi kurdu. 658 veya 659'da Samo'nun ölümünün ardından dağılmasından sonra, günümüz Karintiya'sında bulunan Slovenlerin ataları bağımsız Carantania, ve Carniola düklüğünü kurdular., daha sonra Carniola dükalığı. Günümüz Slovenya'sının diğer bölgeleri, Şarlman'ın 803'te Avarlar'a karşı kazandığı zaferden önce yeniden Avarlar tarafından yönetiliyordu. === Orta Çağ === Modern Slovenlerin, özellikle Karintiyalı Slovenlerin atalarından biri olan Carantanians, Hristiyanlığı kabul eden ilk Slav halkıydı. Çoğunlukla İrlandalı misyonerler tarafından Hıristiyanlaştırıldılar, aralarında "Carantanians'ın Havarisi" olarak bilinen Modestus da vardı. Bu süreç, Bavyeralıların Hristiyanlaşmasıyla birlikte, daha sonra, Aquileia Patrikhanesi'nin benzer çabaları yerine Salzburg Kilisesi'nin Hristiyanlaşma sürecindeki rolünü gereğinden fazla vurguladığı düşünülen Conversio Bagoariorum et Carantanorum olarak bilinen muhtırada anlatılmıştır. 8\. yüzyılın ortalarında Carantania, Hristiyanlığı yaymaya başlayan Bavyeralıların yönetimi altında bir vasal düklük haline geldi. Otuz yıl sonra, Carantanians, Bavyeralılarla birlikte Karolenj İmparatorluğu'na dahil edildi. Aynı dönemde Carniola da Frankların egemenliğine girdi ve Aquileia'dan Hıristiyanlaştırıldı. 9. yüzyılın başında Liudewit'in Frank karşıtı isyanının ardından, Franklar Carantanian prenslerini ortadan kaldırarak onların yerine kendi sınır düklerini getirdiler. Sonuç olarak, Frenk feodal sistemi Sloven topraklarına ulaştı. İmparator I. Otto'nun 955'te Macarlara karşı kazandığı zaferden sonra, Sloven toprakları Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir dizi sınır bölgesine bölündü. En önemlisi olan Carantania, 976'da Karintiya Dükalığı'na yükseltildi. 11\. yüzyılda, şu anda Aşağı Avusturya olan bölgenin Almanlaşması, Slovenlerin yaşadığı bölgeyi diğer batı Slavlarından etkili bir şekilde izole ederek, Carantania ve Carniola Slavlarının bağımsız bir Carantanian/Carniolans/Sloven etnik grubuna dönüşmesini hızlandırdı. Orta Çağ'ın sonlarında, tarihi Carniola, Styria, Carinthia, Gorizia, Trieste ve Istria eyaletleri sınır bölgelerinden gelişti ve Orta Çağ Kutsal Roma İmparatorluğu'na dahil edildi. Bu tarihi toprakların sağlamlaştırılması ve oluşumu, 11. ve 14. yüzyıllar arasında uzun bir dönemde gerçekleşti ve Spanheim Dükleri, Gorizia Kontları, Celje Kontları gibi bir dizi önemli feodal aile tarafından yönetildi. Buna paralel bir süreçte, yoğun bir Almanlaştırma, Slovence konuşulan alanların kapsamını önemli ölçüde azalttı. 15. yüzyılda, Sloven etnik bölgesi bugünkü boyutuna indirildi. 1335'te Henry of Gorizia, Carinthia Dükü, Landgrave of Carniola ve Count of Tirol erkek bir varis olmadan öldü, kızı Margaret Tirol İlçesini elinde tutmayı başardı, Wittelsbach imparatoru IV. Louis Karintiya ve Karniyol yürüyüşünü Habsburg'a geçti. Annesi Carinthia'lı Elisabeth merhum dük Gorizia'lı Henry'nin kız kardeşi olan Avusturya Dükü II. Albert. Bu nedenle, günümüz Slovenya topraklarının çoğu, Habsburg monarşisinin kalıtsal bir ülkesi haline geldi. Habsburg monarşisinin diğer bileşenlerinde olduğu gibi, Karintiya ve Karniola, uzun süre kendi anayasal yapısıyla yarı özerk bir devlet olarak kaldı. 1436'da eyalet prensleri unvanını alan bu bölgeden feodal bir aile olan Celje kontları, bir süre Habsburg'ların güçlü rakipleriydi. Avrupa siyasi düzeyinde önemli olan bu büyük hanedan, Sloven topraklarında yer aldı ancak 1456'da yok oldu. Daha sonra, çok sayıda büyük mülkü, 20. yüzyılın başına kadar bölgenin kontrolünü elinde tutan Habsburgların mülkü oldu. Patria del Friuli, 1420'de Venedik'in işgaline kadar bugünkü batı Slovenya'yı yönetti. Orta Çağ'ın sonunda, Slovenya Toprakları, Türk akınları nedeniyle ciddi bir ekonomik ve demografik gerileme yaşadı. 1515'te, bir köylü isyanı neredeyse tüm Sloven topraklarına yayıldı. 1572 ve 1573'te Hırvat-Sloven köylü isyanı, daha geniş bir bölgeyi kasıp kavurdu. Genellikle kanlı yenilgilerle sonuçlanan bu tür ayaklanmalar 17. yüzyıl boyunca devam etti. === Erken modern dönem === 1797'de Venedik Cumhuriyeti'nin dağılmasından sonra Venedik Slovenyası, Avusturya İmparatorluğu'na geçti. Sloven Toprakları, Napolyon, Avusturya İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan tarafından kurulan Fransız yönetimindeki İlirya eyaletlerinin bir parçasıydı. Slovenler Karniola'nın çoğunda, Karintiya ve Steiermark düklüklerinin güney kesiminde, Avusturya Littoralinin kuzey ve doğu bölgelerinde ve ayrıca Macaristan Krallığı'ndaki Prekmurje'de yaşıyordu. Sanayileşmeye, şehirleri ve pazarları birbirine bağlayan demiryollarının inşası eşlik etti, ancak kentleşme sınırlıydı. Sınırlı fırsatlar nedeniyle, 1880 ile 1910 arasında yoğun bir göç yaşandı ve yaklaşık 300.000 Sloven (yani 6'da 1'i) diğer ülkelere , çoğunlukla ABD'ye ve aynı zamanda Güney Amerika'ya (ana kısım Arjantin'e) göç etti. Almanya, Mısır ve Avusturya-Macaristan'daki büyük şehirlere, özellikle Viyana ve Graz'a. Amerika Birleşik Devletleri'nde Sloven göçmenlerin en yoğun olduğu bölge Cleveland, Ohio'dur. Amerika Birleşik Devletleri'nde birçok Sloven'in yerleştiği diğer yerler, önemli sanayi ve madencilik faaliyetlerinin olduğu bölgelerdi: Pittsburgh, Şikago, Pueblo, Butte, kuzey Minnesota ve Salt Lake Vadisi. Erkekler, Slovenya'dan getirdikleri bazı beceriler nedeniyle madencilik endüstrisinde işçi olarak önemliydi. Bu göçe rağmen, Slovenya'nın nüfusu önemli ölçüde arttı. Okuryazarlık %80-90 ile istisnai derecede yüksekti. 19\. yüzyılda, Romantik milliyetçi kültürel ve siyasi özerklik arayışının eşlik ettiği Slovenya'da bir kültür canlanması da görüldü. İlk olarak 1848 devrimleri sırasında geliştirilen Birleşik Slovenya fikri, çoğu Sloven partisinin ve Avusturya- Macaristan'daki siyasi hareketlerin ortak platformu haline geldi. Aynı dönemde, tüm Güney Slav halklarının birliğini vurgulayan bir ideoloji olan Yugoslavizm, Pan-Germen milliyetçiliğine ve İtalyan irredantizmine bir tepki olarak yayıldı. === I. Dünya Savaşı === Birinci Dünya Savaşı, Slovenlere ağır kayıplar verdi, özellikle de bugünkü Slovenya'nın İtalya ile batı sınır bölgesinde meydana gelen on iki Isonzo Muharebesi. Yüzbinlerce Sloven asker Avusturya-Macaristan Ordusu'na alındı ​​ve 30.000'den fazlası öldü. Princely County of Gorizia ve Gradisca'dan yüzbinlerce Sloven, İtalya ve Avusturya'daki mülteci kamplarına yerleştirildi. Avusturya'daki mülteciler iyi muamele görürken, İtalyan kamplarındaki Sloven mültecilere devlet düşmanı muamelesi yapıldı ve 1915 ile 1918 yılları arasında birkaç bin kişi yetersiz beslenme ve hastalıklardan dolayı öldü. 1920 Rapallo Antlaşması, İtalya'daki toplam 1,3 milyon Sloven nüfusunun yaklaşık 327.000'ini terk etti. Faşistler İtalya'da iktidarı ele geçirdikten sonra, şiddetli bir Faşist İtalyanlaştırma politikasına maruz kaldılar. Bu, Slovenlerin, özellikle orta sınıfın, Sloven Littoral ve Trieste'den Yugoslavya ve Güney Amerika'ya kitlesel göçüne neden oldu. Kalanlar, hem pasif hem de silahlı direnişin birbirine bağlı birkaç ağını örgütledi. En bilineni, 1927'de Sloven ve Hırvat nüfusa yönelik faşist baskıya karşı savaşmak için kurulan anti-faşist militan örgüt TIGR idi. === Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler Krallığı (daha sonra Yugoslavya Krallığı) === Sloven Halk Partisi, Habsburg yönetimi altında yarı bağımsız bir Güney Slav devletinin kurulmasını talep ederek, kendi kaderini tayin hakkı için bir hareket başlattı. Teklif, çoğu Sloven partisi tarafından kabul edildi ve bunu, Bildiri Hareketi olarak bilinen, Sloven sivil toplumunun kitlesel seferberliği izledi. Bu talep, Avusturyalı siyasi seçkinler tarafından reddedildi; ancak Birinci Dünya Savaşı'nın ardından Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun dağılmasının ardından, Zagreb'de Sloven, Hırvatlar ve Sırplardan oluşan Ulusal Konsey iktidara geldi. 29 Ekim'de, Ljubljana'daki ulusal bir toplantı ve Hırvat parlamentosu tarafından bağımsızlık ilan edildi ve yeni Sloven, Hırvat ve Sırp Devletinin kurulduğu ilan edildi. 1 Aralık 1918'de Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti Sırbistan ile birleşerek yeni Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı'nın bir parçası oldu ; 1929'da Yugoslavya Krallığı olarak yeniden adlandırıldı. Yugoslavya'nın diğer az gelişmiş bölgelerine kıyasla en sanayileşmiş ve batılılaşmış olan Slovenya'nın ana bölgesi, endüstriyel üretimin ana merkezi haline geldi: Örneğin, Sırbistan ile karşılaştırıldığında, Slovenya'nın endüstriyel üretimi dört kat daha fazlaydı; ve Kuzey Makedonya'dakinden 22 kat daha fazlaydı. === II. Dünya Savaşı === Yugoslavya 6 Nisan 1941'de Mihver Devletleri tarafından işgal edildi. Slovenya'nın da parçası olduğu Yugoslavya hızlıca Almanlar İtalyanlar ve Macarlar arasında paylaşıldı ve "Büyük Reich" için Untersteiermark olarak bilinen Aşağı Styria, Nazi Almanya'sı tarafından zamanla ilhak edildi. 46.000 Sloven zorla Almanlaştırma için Kasım 1941 yılında zorunlu çalışma amacıyla Almanya'ya sürgün edildi. Slovenler, Saksonya'da çeşitli kamplara götürüldü. 1941-1945 yılları arası Alman sanayi tarafından işletilen fabrikalarda Alman çiftliklerinde çalışmaya zorlandılar. Bazı Slovenler gücünün zirvesinde iken 21.000 üyesi bulunan Alman destekli Sloven Yurt Muhafızı birliği ile, işgal güçleri ile iş birliği yaptı. 30.000'den fazla partizan ise Mihver güçleri ve onların işbirlikçileri ile savaşırken öldü. II. Dünya Savaşı sırasında, Slovenler'in yaklaşık yüzde 8'i öldü. === Sosyalist dönem === 1945 yılında, Yugoslavya kendisini serbest bırakmış ve kısa bir süre sonra bir federal olarak adlandırılan bir Komünist devlet haline geldi. Ardından Slovenya sosyalist bir cumhuriyet olarak federasyona katıldı; kendi Komünist Partisi ise 1937 yılında kurulmuştu. II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya'nın yeniden kurulmasını takiben, Slovenya Yugoslavya Federal Devletinin parçası haline geldi. 1950'lerden itibaren, Slovenya, nispeten geniş bir özerkliğe sahipti. 1945 ve 1948 yılları arasında siyasi baskı dalgası Slovenya ve Yugoslavya'da gerçekleşti. 1947 yılına gelindiğinde, tüm özel mülkiyet kamulaştırıldı. 1949 ve 1953 yılları arasında, zorla kolektifleştirme denendi. Bu denemeden sonra, kademeli olarak serbestleştirilmesi politikası izlendi. İşçilerin öz-yönetimi olarak bilinen yeni bir ekonomik politikada Sloven Edvard Kardelj'nin, Yugoslav Komünist Partisi'nin başlıca teorisyeni, tavsiyesi ve denetimi altında uygulanmaya başladı. Sloven lider 1956 yılında, birlikte diğer liderlerle Josip Broz Tito, Bağlantısızlar Hareketi'ni kurdu. == Ekonomi == Ülkenin doğu kesiminde Sava ve Drava nehirlerinin suladığı ovalarda tarımsal etkinlik ön plandadır. Başlıca tarım ürünleri; buğday, mısır, patates ve üzümdür. Bağcılığın yaygın olduğu Maribor'da şarap üretimi de çok yaygındır. Slovenya'nın en önemli yer altı kaynakları linyit, demir, çinko ve cıvadır. Sanayi çok gelişmiştir. Mobilya, demir-çelik, kâğıt, tekstil ve kimya başlıca sanayi kollarıdır. Ülkenin denize açılan tek kapısı Koper şehrinin limanıdır. Slovenya'nın dış ticaretinde en önemli yeri Almanya, Hırvatistan, İtalya, Fransa ve Avusturya alır. == Şehirler == == Nüfus == Slovenya 11'i il düzeyinde olmak üzere 210 belediyeye bölünmüştür. En önemli şehirleri; başkent Ljubljana ile Maribor, Kranj ve Koper'dir. Slovenya Meclisi'nin eşcinsel evliliklere izin veren bir yasayı kabul etmesine rağmen, 20 Aralık 2015'te yapılan referandumda halkın yüzde 63'ü bu yasaya karşı çıkmış ve eşcinsel evlilikler serbest bırakılmamıştır. Fakat 26 Şubat 2017'de Sivil Birliktelik tanınmış ve bundan 5 yıl sonra 8 Temmuz 2022 tarihinde eşcinsel evlilikler kesin olarak yasal oldu. == Ayrıca bakınız == * Sloven sanatçılar listesi * Sloven matematikçiler listesi == Kaynakça == == Dış bağlantılar == * Slovenya - Resmî Turist Rehberi * Slovenya Ülke Bilgileri * Slovenia.si . Your gateway to information on Slovenia. * Government of the Republic of Slovenia Kategori:Avrupa Birliği ülkeleri Kategori:Avrupa ülkeleri Kategori:NATO ülkeleri Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler Kategori:1991'de kurulan bölgeler ve ülkeler Kategori:Cumhuriyetler Kategori:Orta Avrupa Kategori:Liberal demokrasiler Kategori:Avrupa Konseyi ülkeleri Kategori:Slav ülke ve bölgeler Kategori:Güneydoğu Avrupa Kategori:Akdeniz İçin Birlik ülkeleri Kategori:Orta Avrupa ülkeleri Kategori:Güney Avrupa ülkeleri

== Olaylar == * 1851 - Amerikalı yazar Harriet Beecher Stowe'un kölelik karşıtı romanı Tom Amca'nın Kulübesi (Life Among the Lowly) bir gazetede tefrika edilmeye başlandı. * 1926 - Birleşik Krallık, Türkiye ve Irak arasında Ankara Antlaşması imzalandı. Türkiye, Musul petrollerinin gelirinden 25 yıl süreyle yüzde 10 pay almayı kabul etti ve Musul'daki haklarından vazgeçti. Fakat daha sonra, 500 bin sterlin karşılığında bu haktan da vazgeçildi. * 1947 - Marshall Planı: Harvard Üniversitesi'nde verdiği bir konuşmada, Amerika Birleşik Devletleri Devlet Bakanı George Marshall, savaş sonrası Avrupa'ya destek için çağrıda bulundu. * 1956 - Elvis Presley yeni şarkısı "Hound Dog"u televizyonda The Milton Berle Show'da tanıttı, Show sırasında yaptığı kışkırtıcı kalça hareketleri o devirde seyirciler tarafından müstehcen bulundu. * 1957 - Gülhane Askerî Tıp Akademisi teşkilatlandırıldı. * 1963 - Birleşik Krallık Savaş Bakanı John Profumo karıştığı bir seks skandalı yüzünden görevinden istifa etmek zorunda kaldı. (Profumo Skandalı) * 1964 - Hükümetin Kıbrıs'a müdahale kararı üzerine, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Johnson, İnönü'ye, müdahalede ABD yardımına ait silahların kullanılamayacağını belirten ve Türkiye tarihine "Johnson Mektubu" olarak geçen bir mektup gönderdi. * 1967 - İsrail ile Arap ülkeleri arasında; tarihe "Altı Gün Savaşı" diye geçen çatışmalar başladı. Çatışmalar sonrasında, kendi topraklarından daha fazla toprak elde eden İsrail, Gazze Şeridi'ni, Beytüllahim ve Hebron kentlerini, Batı Şeria'yı ve Golan Tepeleri'ni ele geçirdi. * 1975 - Süveyş Kanalı, Altı Gün Savaşı'nın ardından, 8 yıl sonra uluslararası deniz trafiğine açıldı. * 1976 - ABD'de Idaho eyaletinde bulunan "Teton Barajı" çöktü. * 1977 - Ev kullanımına uygun ilk pratik kişisel bilgisayar olan Apple II satışa sunuldu. * 1981 - Genel ahlak kurallarını bozduğu gerekçesiyle eşcinsellerin sahneye çıkması başta İstanbul olmak üzere bazı valiliklerce yasaklandı. * 1981 - ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin yayımladığı haftalık bir tıbbi dergide, Kaliforniya'nın Los Angeles şehrinde 5 kişide, sadece bağışıklık sistemleri zayıflamış hastalarda görülen zatürreenin az rastlanan bir formuna rastlandığı bildirildi. Bu hastalar ilk onaylanmış AIDS vak'aları olarak tarihe geçti. * 1983 - 12 Eylül Darbesi'nin 47 ve 48. idamları: 7 Eylül 1979'da Manisa Turgutlu'da fırın basıp 4 sol görüşlü fırıncıyı öldüren sağ görüşlü militanlar Halil Esendağ ve Selçuk Duracık, idam edildi. * 2017 - Karadağ, NATO'ya üye oldu. == Doğumlar == * 1656 - Joseph Pitton de Tournefort, Fransız doğabilimci (ö. 1708) * 1799 - Aleksey Lvov, Rus besteci (ö. 1870) * 1819 - John Couch Adams, İngiliz astronom (ö. 1892) * 1830 - Karmin Crocco, İtalyan eşkıya (ö. 1905) * 1878 - Panço Villa, Meksikalı devrimci (ö. 1923) * 1883 - John Maynard Keynes, Britanyalı ekonomist (ö. 1946) * 1898 - Federico Garcia Lorca, İspanyol şair (ö. 1936) * 1900 - Dennis Gabor, Macar asıllı İngiliz fizikçi, elektrik mühendisi, mucit ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1979) * 1928 - Tony Richardson, İngiliz sinema yönetmeni (ö. 1991) * 1932 - Christy Brown, İrlandalı yazar ve ressam (ö. 1981) * 1932 - Yekta Güngör Özden, Türk hukukçu, yazar ve şair * 1933 - William Kahan, Kanadalı matematikçi ve bilgisayar bilimcisi * 1939 - Joe Clark, Kanadalı iş insanı ve siyasetçi * 1941 - Ergün Aybars, Türk tarihçi ve akademisyen * 1941 - Martha Argerich, Arjantinli konser piyanisti * 1944 **Colm Wilkinson, İrlandalı şarkıcı **Whitfield Diffie, Amerikalı şifrebilimci * 1946 - Coşkun Göğen (Tecavüzcü Coşkun), Türk oyuncu * 1946 - Stefania Sandrelli, İtalyan oyuncu * 1947 - Laurie Anderson, Amerikalı avangart sanatçısı, besteci, müzisyen ve film yönetmeni * 1949 - Ken Follett, tarihsel ve gerilim türü romanlar yazan Galli yazar * 1952 - Nicko McBrain, İngiliz şarkıcı * 1954 - Haluk Bilginer, Türk oyuncu ve yönetmen * 1954 - Nancy Stafford, Amerikalı oyuncu, film yapımcısı, eski manken ve senarist * 1956 - Enis Berberoğlu, Türk gazeteci, yazar ve siyasetçi * 1956 - Merzie Ibragimovna Khalitova, Sovyet ve Ukrayna vatandaşı, Kırım Tatar kökenli besteci * 1958 - Ahmed Abdallah Mohamed Sambi, Komorlu siyasetçi * 1960 - Kerem Alışık, Türk oyuncu * 1960 - Leslie Hendrix, Amerikalı oyuncu * 1962 - Astrid, Kral II. Albert ve Kraliçe Paola'nın ikinci çocuğu ve tek kızı ve şu anki Belçika hükümdarı Kral Philippe'in kardeşi * 1964 - Rick Riordan, Amerikalı Frantastik yazarı * 1966 - Aydoğan Aydın, Türk asker (ö. 2017) * 1967 - Ron Livingston, Amerikalı film ve dizi oyuncusu * 1968 - Şebnem Sönmez, Türk oyuncu * 1969 - Çiçek Dilligil, Türk oyuncu * 1970 - Koji Noguchi, Japon eski millî futbolcu * 1971 - Mark Wahlberg, Amerikalı oyuncu, müzisyen ve televizyon yapımcısı * 1971 - Susan Lynch, Kuzey İrlandalı oyuncu * 1978 - Fernando Meira, Portekizli eski futbolcu * 1978 - Nick Kroll, Amerikalı oyuncu, komedyen ve seslendirme sanatçısı * 1979 - David Bisbal, İspanyol şarkıcı * 1979 - Pete Wentz, Fall Out Boy grubunun basçısı ve söz yazarı * 1981 - Serhat Akın, Türk futbolcu * 1982 - Achille Emana, Kamerunlu futbolcu * 1982 - Zvjezdan Misimović, Boşnak futbolcu * 1984 - Stephen Nagbe Mennoh, Liberyalı futbolcu * 1984 - Yusuf Güney, Türk şarkıcı * 1985 - Jeremy Abbott, Amerikalı buz patenci * 1986 - Bárbara de Regil, Meksikalı oyuncu * 1986 - Károly Sándor Pallai, Macar bilim insanı, şair ve çevirmen * 1987 - Marcus Thornton, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1988 - Austin Daye, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1989 - Ed Davis, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu * 1989 - Gilberto Oliveira Souza Júnior, Brezilyalı futbolcu * 1989 - Khaleem Hyland, Trinidad ve Tobagolu millî futbolcu * 1989 - Léo Schwechlen, Fransız futbolcu * 1989 - Yiğit Gökoğlan, Türk futbolcu * 1990 - Ben Rienstra, Hollandalı futbolcu * 1990 - DJ Mustard, Amerikalı müzik yapımcısı ve DJ * 1990 - Junior Hoilett, Kanadalı millî futbolcu * 1990 - Masato Kudo, Japon futbolcu * 1990 - Matthias Ostrzolek, Polonya asıllı Alman futbolcu * 1990 - Polina Rahimova, Azeri voleybolcu * 1990 - Sekou Oliseh, Liberyalı futbolcu * 1991 - Lisa Schmidla, Alman kürekçi * 1991 - Martin Braithwaite, Guyana asıllı Danimarkalı millî futbolcu * 1992 - Emily Seebohm, Avustralyalı yüzücü * 1992 - Joazhiño Arroe, Perulu futbolcu * 1992 - Yago Pikachu, Brezilyalı futbolcu * 1993 - Cándido Ramírez, Meksikalı futbolcu * 1993 - Erdal Akdarı, Türk futbolcu * 1993 - Maria Thorisdottir, Norveçli millî futbolcu * 1994 - Anna Neplyakh, Ukraynalı manken * 1995 - Troye Sivan, Güney Afrika doğumlu Avustralyalı oyuncu, şarkıcı, söz yazarı ve eski YouTuber * 1996 - Marcão, Brezilyalı stoper * 1997 - Henry Onyekuru, Nijeryalı millî futbolcu * 1997 - Kieran Tierney, İskoç futbolcu * 1998 - Fabian Benko, Alman futbolcu * 1998 - Yuliya Lipnitskaia, Rus artistik buz pateni sporcusu * 2000 - Pierre Kalulu, Fransız futbolcu == Ölümler == * 1017 - Sanjō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 67. imparatoru (d. 976) * 1316 - X. Louis, Fransa kralı (d. 1289) * 1434 - Yuri Dmitriyeviç, 1389'dan ölümüne kadar Zvenigorod Dükü (d. 1374) * 1615 - Toyotomi Hideyori, Sengoku döneminde yaşamış Japon samuray (d. 1593) * 1816 - Giovanni Paisiello, İtalyan besteci (d. 1741) * 1826 - Carl Maria von Weber, Alman besteci (d. 1786) * 1832 - Kaʻahumanu, Hawaii Krallığı'nda konsort kraliçe (d. 1768) * 1897 - Teodor Kasap, Rum kökenli Osmanlı gazeteci, yazar ve çevirmen (d. 1835) * 1910 - O. Henry, Amerikalı öykü yazarı (d. 1862) * 1944 - Riccardo Zandonai, İtalyan opera ve klasik batı müziği eserleri bestecisi ve müzik eğitimcisi (d. 1883) * 1958 - Evelyn Ellis, Amerikalı oyuncu (d. 1894) * 1965 - Wilhelm, İsveç ve Norveç prensi (d. 1884) * 1971 - Cahit Irgat, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı (d. 1915) * 1974 - Hilmi Ziya Ülken, Türk felsefeci ve sosyolog (d. 1901) * 1977 - Fevzi el- Kavukçu, Arap asker ve politikacı (d. 1890) * 1993 - Conway Twitty, Amerikalı şarkıcı (d. 1933) * 1983 - Kurt Tank, Alman havacılık mühendisi (d. 1898) * 2004 - Necdet Mahfi Ayral, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1908) * 2004 - Ronald Reagan, Amerika Birleşik Devletleri'nin 40. Başkanı (d. 1911) * 2004 - Zahir Güvemli, Türk yazar, karikatürist ve eleştirmen (d. 1913) * 2005 - Susi Nicoletti, Alman-Avusturyalı oyuncu ve balerin (d. 1918) * 2009 - Rajeev Motwani, Hindistan doğumlu bilgisayar bilimci (d. 1962) * 2010 - Erdoğan Tokatlı, Türk sinema yönetmeni, yazar ve çevirmen (d. 1939) * 2011 - Ludo Martens, Belçikalı tarihçi ve komünist politikacı (d. 1946) * 2012 - Caroline John, İngiliz oyuncu (d. 1940) * 2012 - Ray Bradbury, Amerikalı yazar (d. 1920) * 2015 - Sadun Boro, Türk denizci (d. 1928) * 2015 - Tarık Aziz, Iraklı siyasetçi ve eski Irak Dışişleri Bakanı (d. 1936) * 2016 - Jerome Bruner, Amerikalı psikolog (d. 1915) * 2017 - Andy Cunningham, İngiliz oyuncu, kukla sanatçısı ve yazar (d. 1950) * 2017 - Cheick Tioté, Fildişi Sahilili millî futbolcu (d. 1986) * 2017 - Helen Dunmore, İngiliz şair, romancı ve çocuk öyküleri yazarı (d. 1952) * 2017 - Kathryn Stripling Byer, Amerikalı kadın şair ve eğitimci (d. 1944) * 2018 - Brian Browne, Kanadalı caz piyanisti ve besteci (d. 1937) * 2018 - Daša Drndić, Hırvat kadın yazar ve romancı (d. 1946) * 2018 - Feng Ting-kuo, Tayvanlı-Çinli siyasetçi (d. 1950) * 2018 - Frank Bresee, Amerikalı radyocu ve tarihçi (d. 1929) * 2018 - Jānis Bojārs, Litvan gülle atma sporcusu (d. 1956) * 2018 - Kate Spade, Amerikalı moda tasarımcısı ve iş insanı (d. 1962) * 2018 - Pierre Carniti, İtalyan siyasetçi ve sendikacı (d. 1936) * 2019 - Dinyar Contractor, Hint oyuncu, komedyen, yönetmen ve yazar (d. 1941) * 2019 - Elio Sgreccia, İtalyan biyolog ve Kardinal (d. 1928) * 2020 - Carlos Lessa, Brezilyalı ekonomist ve profesör (d. 1936) * 2020 - Keiko Itō, Japon haiku şairi (d. 1935) * 2021 - Narinder Bragta, Hint siyasetçi (d. 1952) * 2021 - Jean-Claude Caron, Fransız aktör (d. 1944) * 2021 - T. B. Joshua, Nijeryalı din adamı, televizyoncu ve hayırsever (d. 1963) * 2021 - Pedro Taberner, İspanyol eski futbolcudur (d. 1946) * 2021 - Galen Young, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu (d. 1975) * 2022 - Latif Demirci, Türk karikatürist (d. 1961) * 2022 - Dom Phillips, İngiliz gazeteci ve köşe yazarı (d. 1964) * 2022 - Alec John Such, ABD'li bir müzisyen (d. 1951) * 2022 - Trouble, Amerikalı rap müzisyeni (d. 1987) * 2023 - Nurhan Damcıoğlu, Türk kantocu, ses sanatçısı, tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1941) * 2023 - Astrud Gilberto, Brezilyalı şarkıcı (d. 1940) == Tatiller ve özel günler == * Dünya Çevre Günü *0605 05

== Olaylar == * 1527 - Dünyanın ilk ve en eski Protestan üniversitesi, Marburg Philipps Üniversitesi kuruldu. * 1683 - Osmanlı Orduları'nın Viyana taarruzu başladı. * 1736 - 23. Osmanlı Padişahı III. Ahmet öldü; yerine I. Mahmud geçti. * 1798 - Napolyon Mısır'ı işgal etti. * 1839 - Padişah II. Mahmut öldü; yerine Sultan Abdülmecit geçti. * 1867 - İngiliz Kuzey Amerika Yasası, Kanada Anayasası olarak yürürlüğe girerek Kanada Konfederasyonu kuruldu. John A. Macdonald ilk Başbakan oldu. * 1878 - Kıbrıs, toprak mülkiyeti Osmanlılarda kalmak üzere, geçici olarak Birleşik Krallık'a devredildi. * 1881 - Dünyanın ilk uluslararası telefon konuşması, St. Stephen (New Brunswick) ve Calais (Maine) arasında yapıldı. * 1903 - Fransa Bisiklet Turu ("Tour de France") ilk defa yapıldı. Bu yarışı Fransız Maurice Garin kazandı ve 6075 Frank ödülün de sahibi oldu. * 1904 - Almanya futbol kulübü olan Bayer 04 Leverkusen kuruldu. * 1908 - SOS, Uluslararası Mors Alfabesi acil durum sinyali olarak kabul edildi. * 1911 - Kandilli Rasathanesi kuruldu. * 1920 - Ankara'da subay yetiştirilmek üzere "Sunuf-u Muhtelife Zabit Namzetleri Talimgahı" açıldı. * 1921 - Çin Komünist Partisi kuruldu. * 1925 - İlk piyango, Türk Tayyare Cemiyeti Mektepleri yararına düzenlendi. * 1926 - Deniz taşımacılığına ve ticaretine ilişkin esasları düzenleyen "Kabotaj Kanunu" yürürlüğe girdi. * 1927 - İstanbul'dan 16 Mayıs 1919'da ayrılan Mustafa Kemal, kurtuluştan sonra ilk kez İstanbul'a gelişinde büyük törenlerle karşılandı. * 1929 - İstanbul- Ankara telefon hattı hizmete girdi. * 1935 - Aydın demiryolu devletleştirildi. * 1937 - Toprakkale, İskenderun, Fevzipaşa - Meydanıekber demiryolları devletleştirildi. * 1939 - Hatay'da askerlik ve yeni teşkilât kanunu çıktı. * 1939 - 1 Temmuz ilk defa Kabotaj Bayramı olarak kutlandı. * 1942 - II. Dünya Savaşı: Kuzey Afrika Cephesi'nde I. El-Alameyn Muharebesi başladı. * 1946 - Elazığ-Palu demiryolu açıldı. * 1960 - Somali bağımsızlığını ilan etti. * 1962 - Ruanda ve Burundi bağımsızlığını ilan etti. * 1963 - ABD'nin posta kodu sistemi olan "ZIP Kodları" kullanılmaya başladı. * 1966 - Kanada, ilk renkli televizyon yayınını gerekleştirdi. * 1968 - Nükleer Silahları Sınırlandırma Anlaşması imzalandı. * 1974 - Arjantin Devlet Başkanı Juan Peron öldü; yerine eşi İsabel Peron geçti. * 1979 - Sony, Walkman'i tanıttı. * 1983 - Kuzey Kore Havayolları'na ait İlyuşin tipi bir yolcu uçağı, Gine-Bissau'nun dağlık bölgesine düştü: 23 kişi öldü. * 1984 - TRT, televizyonda tamamen renkli yayına geçti. * 1988 - Sovyetler Birliği'nde Komünist Partisi, Gorbaçov'un "Perestroyka" politikasını onayladı. * 1987 - Manş Tüneli'nde inşaat çalışmaları başladı. * 1991 - Varşova Paktı resmen dağıldı. * 1992 - TRT- INT/Avrasya yayınları başladı. * 1994 - 27 yıllık sürgünü sona eren FKÖ lideri Yaser Arafat, Filistin'e geri döndü. * 1996 - Azerbaycan, İrlanda ve Tunus ile diplomatik ilişki kurdu. * 1996 - Türkiye'nin ilk nükleer reaktörü, Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde yapılmaya başladı. * 1996 - PNG görüntü formatının 1.0 versiyonu tamamlandı. * 1997 - Çin, şehir-devlet Hong Kong'un egemenliğini 156 yıl aradan sonra Birleşik Krallık'tan geri aldı. * 2002 - Uluslararası Ceza Mahkemesi kuruldu. * 2002 - Bir Rus yolcu uçağı ile Alman kargo uçağı, Güney Almanya'da Überlingen şehri üzerinde havada çarpıştı: 71 kişi öldü. * 2003 - Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin barış zamanı idam cezasının kaldırılmasını öngören 6. protokolünü onayladı. * 2004 - Horst Köhler, Almanya Cumhurbaşkanı oldu. * 2006 - Çin, Tibet'i Çin'e bağlayan 5 bin 72 kilometrelik dünyanın en uzun demir yolunu hizmete açtı. * 2012 - İspanya, 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası finalinde İtalya'yı 4-0 yenerek üst üste ikinci kez şampiyon oldu. * 2013 - Hırvatistan, AB üyesi oldu. == Doğumlar == * 1481 - II. Christian, Danimarka Kralı (ö. 1559) * 1506 - II. Lajos, Macaristan ve Bohemya Kralı (ö. 1526) * 1532 - Marino Grimani, Venedik Cumhuriyetinin 89'uncu dükası (ö. 1605) * 1646 - Gottfried Wilhelm Leibniz, Alman matematikçi (ö. 1716) * 1725 - Jean-Baptiste Donatien de Vimeur, Fransız asilzade ve ordu komutanı (ö. 1807) * 1742 - Georg Christoph Lichtenberg, Alman doğa bilimleri, astronomi ve matematik profesörü, yazar, eleştirmen (ö. 1799) * 1804 - George Sand, Fransız yazar (ö. 1876) * 1818 - Ignaz Semmelweis, Macar bilim insanı ve hekim (ö. 1865) * 1829 - Abraham Behor Kamondo, Fransız bankacı, koleksiyoncu ve hayırsever (ö. 1889) * 1835 - Alfred von Gutschmid, Alman tarihçi ve oryantalist (ö. 1887) * 1844 - Verney Lovett Cameron, İngiliz kâşif (ö. 1894) * 1847 - Heinrich Gelzer, Alman klasik filolog, eski çağ tarihçisi ve Bizantolog (ö. 1906) * 1858 - Willard Metcalf, Amerikalı sanatçı (ö. 1925) * 1862 - Besim Ömer Akalın, Türk tıp profesörü, bilim insanı, sivil toplum örgütçüsü ve Milletvekili (ö. 1940) * 1872 - Louis Blériot, Fransız pilot, mucit ve mühendis (ö. 1936) * 1873 - Alice Guy-Blaché, Fransız film yönetmeni ve yapımcısı (ö. 1968) * 1877 - Alf Spouncer, İngiliz futbolcu ve teknik direktör (ö. 1962) * 1879 - Léon Jouhaux, Fransız sosyalist sendika önderi ve Nobel Barış Ödülü sahibi (ö. 1954) * 1883 - István Friedrich, Macaristan başbakanı ve futbolcu (ö. 1951) * 1884 - Halim Solmaz, Beklenen yaşam süresinden çok fazla yaşamış Türk (ö. 2012) * 1899 - Charles Laughton, İngiliz oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 1962) * 1902 - William Wyler, Alman asıllı Amerikalı film yönetmeni (ö. 1981) * 1916 - Abdülhakim İsmailov, Sovyetler Birliği (SSCB) Kızıl Ordu'sunun Hitler faşizmini yenilgiye uğratmasının simgesi olarak Berlin Parlamento Binası'na (Reichstag) Kızıl Bayrağı diken 3 askerden biri (ö. 2010) (bknz. Berlin Muharebesi) * 1916 - Olivia de Havilland, İngiliz aktris ve Oscar ödülü sahibi (ö. 2020) * 1923 - Nejat Devrim, Türk ressam (ö. 1995) * 1926 - François-Régis Bastide, Fransız siyasetçi, edebiyatçı ve diplomat (ö. 1996) * 1926 - Hans Werner Henze, Alman besteci (ö. 2012) * 1929 - Gerald Edelman, Amerikalı biyolog (ö. 2014) * 1929 - Kamil Yazıcı, Türk sanayici ve iş insanı * 1930 - Emin Cankurtaran, Türk iş insanı ve Fenerbahçe'nin eski Başkanlarından (ö. 2009) * 1930 - Mustafa Akkad, Suriye asıllı Amerikalı film yönetmeni ve yapımcısı (ö. 2005) * 1930 - Osman Numan Baranus, Türk şair ve yazar (ö. 2005) * 1931 - Leslie Caron, Fransız aktris * 1934 - Claude Berri, Fransa doğumlu yönetmen, aktör ve yapımcı (ö. 2009) * 1934 - Sydney Pollack, Amerikalı yönetmen, yapımcı ve oyuncu (ö. 2008) * 1935 - David Prowse, İngiliz vücut geliştirici (ö. 2020) * 1936 - Bekir Sıdkı Sezgin, Türk ses sanatkarı ve bestekâr (ö. 1996) * 1938 - Abdurrahman Kızılay, Türkmen müzisyen (ö. 2010) * 1938 - Yalçın Küçük, Türk araştırmacı yazar, ekonomist ve siyaset bilimci * 1939 - Karen Black, Amerikalı aktris (ö. 2013) * 1939 - Muhammed Bakır El- Hekim, Iraklı Taklit Mercii * 1939 - Suna Selen, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu * 1940 - Cahit Zarifoğlu, Türk şair (ö. 1987) * 1941 - Myron Scholes, Amerikalı-Kanadalı ekonomist * 1941 - Twyla Tharp, Amerikalı dansçı, koreograf ve yazar * 1942 - Geneviève Bujold, Kanadalı aktris * 1942 - Andraé Crouch, Amerikalı gospel şarkıcısı, besteci ve söz yazarı (ö. 2015) * 1942 - İzzet İbrahim ed-Duri, Iraklı eski politikacı ve askeri komutan (ö. 2020) * 1944 - Wahit Hamed, Mısırlı senarist (ö. 2021) * 1945 - Debbie Harry, Blondie'nin solisti olarak tanınan Amerikalı şarkıcı, şarkı sözü yazarı ve oyuncu * 1946 - Mireya Moscoso, Panamalı siyasetçi * 1947 - Sami Hoştan, Türk Susurluk davası hükümlüsü ve Ergenekon davası sanığı (ö. 2015) * 1952 - Dan Aykroyd, Amerikalı sinema oyuncusu * 1952 - Brian George, Büyük Britanyalı-İsrailli komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı * 1953 - Jadranka Kosor, Hırvat politikacı ve eski gazeteci * 1953 - Lawrence Gonzi, Malta Başbakanı * 1954 - Ebu Mehdi el- Mühendis, Iraklı-İranlı asker (ö. 2020) * 1955 - Christian Estrosi, Fransız sağ siyasetçi * 1955 - Li Keçiang, Çin Premier'i (Başbakan) ve Çin Devlet Konseyi parti sekreteri * 1958 - Banu Alkan, Türk oyuncu ve şarkıcı * 1961 - Carl Lewis, Amerikalı atlet * 1961 - Diana Frances Spencer, Galler Prensesi (ö. 1997) * 1962 - Kalpana Chawla, Hint asıllı Amerikan astronot (ö. 2003) * 1966 - Aydın Uğurlular, Türk şarkıcı * 1966 - Mahir Ünal, Türk akademisyen ve siyasetçi * 1967 - Pamela Anderson, Kanadalı aktris ve manken * 1970 - Deniz Seki, Türk şarkıcı * 1971 - Missy Elliott, Amerikalı rapçi, şarkıcı ve yapımcı * 1971 - Julianne Nicholson, Amerikalı aktris * 1975 - Tatyana Tomaşova, Rus atlet * 1976 - Ruud van Nistelrooy, Hollandalı futbolcu * 1976 - Patrick Kluivert, Hollandalı eski millî futbolcu * 1976 - Plies, Amerikalı rap şarkıcısı * 1976 - Szymon Ziółkowski, Polonyalı çekiç atıcı * 1977 - Liv Tyler, Amerikalı sinema oyuncusu * 1982 - Anelia, Bulgar şarkıcı * 1982 - Hilarie Burton, Amerikalı oyuncu * 1983 - Halil Akkaş, Türk atlet * 1983 - Sheilla Tavares de Castro, Brezilyalı voleybolcu * 1984 - Donald Thomas, Bahamalı atlet * 1986 - Şifa Gerdi, Kürt asıllı Iraklı gazeteci ve muhabir (ö. 2017) * 1986 - Agnes Monica, Endonez şarkıcı * 1990 - Ezhel, Türk şarkıcı ve söz yazarı * 1991 - Lucas Vázquez, İspanyol millî futbolcu * 1992 - Serenay Sarıkaya, Türk sinema ve dizi oyuncusu * 1994 **Tich, İngiliz şarkıcı **Jüri Pootsmann, Eston şarkıcı **Miha Zajc, Sloven futbolcu == Ölümler == * 868 - Ali el-Hadî, On İki İmam'ın onuncusu, 9. İmam Muhammed el-Cevâd'ın oğlu (d. 829) * 998 - Ebu'l-Vefâ el-Bûzcânî, İranlı matematikçi ve astronom (d. 940) * 1109 - VI. Alfonso, 1065-1109 tarihleri arasında León kralı ve 1072'den itibaren aynı zamanda Kastilya ve Galiçya kralı (d. 1037) * 1277 - Baybars, Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş Memluk Sultanı (d. 1223) * 1736 - III. Ahmet, Osmanlı'nın 23. Padişahı (d. 1673) * 1839 - II. Mahmut, Osmanlı'nın 30. Padişahı (d. 1785) * 1860 - Charles Goodyear, Amerikalı mucit (d. 1800) * 1876 - Mikhail Bakunin, Rus anarşist (d. 1814) * 1884 - Allan Pinkerton, Amerikalı özel dedektif (d. 1819) * 1896 - Harriet Beecher Stowe, Amerikalı yazar (d. 1811) * 1904 - Şemseddin Sami, Arnavut asıllı Osmanlı dil bilimci ve roman yazarı (d. 1850) * 1904 - George Frederick Watts, İngiliz ressam ve heykeltıraş (d. 1817) * 1925 - Erik Satie, Fransız besteci (d. 1866) * 1929 - Jodok Fink, Avusturyalı siyasetçi (d. 1853) * 1950 - Eliel Saarinen, Finlandiya kökenli Amerikalı mimar (d. 1873) * 1951 - Tadeusz Borowski, Polonyalı yazar (d. 1922) * 1955 - Adnan Adıvar, Türk bilim ve siyaset adamı (d. 1881) * 1963 - Fuat Umay, Türk siyasetçi (d. 1885) * 1963 - Camille Chautemps, Fransız siyasetçi (d. 1885) * 1974 - Juan Perón, Arjantin Devlet Başkanı (d. 1895) * 1981 - Marcel Breuer, Amerikalı mimar ve tasarımcı (d. 1902) * 1983 - Buckminster Fuller, Amerikalı felsefeci, mühendis, mimar, şair, yazar ve mucit (d. 1895) * 1983 - Erich Juskowiak, Almanya millî eski futbolcu (d. 1926) * 1983 - Sabri Ülgener, Türk iktisat profesörü ve toplum bilimci (d. 1911) * 1991 - Michael Landon, Amerikalı yönetmen, yapımcı ve oyuncu (d. 1936) * 1992 - Franco Cristaldi, İtalyan film yapımcısı (d. 1924) * 1996 - Margaux Hemingway, Amerikalı aktris (d. 1954) * 1997 - Robert Mitchum, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1917) * 1999 - Edward Dmytryk, Amerikalı yönetmen (d. 1908) * 1999 - Sylvia Sidney, Amerikalı aktris (d. 1910) * 2000 - Walter Matthau, Amerikalı oyuncu (d. 1920) * 2000 - Zeyyat Selimoğlu, Türk yazar ve çevirmen (d. 1922) * 2001 - Nikolay Basov, Sovyet fizikçi ve eğitmen (d. 1922) * 2003 - Herbie Mann, Amerikalı caz flütçüsü (d. 1930) * 2004 - Marlon Brando, Amerikalı oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1924) * 2005 - Luther Vandross, Amerikalı şarkıcı, şarkı sözü yazarı ve prodüktör (d. 1951) * 2006 - Ryūtarō Haşimoto, Japon siyasetçi (d. 1937) * 2009 - Karl Malden, Sırp asıllı Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1912) * 2012 - Alan G. Poindexter, Amerikalı astronot (d. 1961) * 2015 - Nicholas Winton, İngiliz hayırsever (d. 1909) * 2016 - Yves Bonnefoy, Fransız şair ve deneme yazarı (d. 1923) * 2016 - Robin Hardy, İngiliz film yönetmeni ve senarist (d. 1929) * 2017 - Stevie Ryan, Amerikalı YouTube ünlüsü, komedyen ve aktris (d. 1984) * 2017 - Ayan Sadakov, Bulgar millî futbolcu (d. 1961) * 2018 - François Corbier, Fransız televizyon sunucusu, müzisyen ve söz yazarı (d. 1944) * 2018 - Bojidar Dimitrov, Bulgar siyasetçi ve tarihçi (d. 1945) * 2018 - Gillian Lynne, İngiliz balerin, koreograf, tiyatro oyuncusu ve televizyon sunucusu (d. 1926) * 2019 - İzzet Ebu Auf, Mısırlı oyuncu ve besteci (d. 1948) * 2019 - Bob Collymore, Guyana doğumlu Guyanalı-Britanyalı bilişimci ve iş insanı (d. 1958) * 2019 - Sid Ramin, Amerikalı orkestra şefi, aranjör ve besteci (d. 1919) * 2019 - Jacques Rougeau Sr., Kanadalı profesyonel güreşçi (d. 1930) * 2019 - Bogusław Schaeffer, Polonyalı besteci, eğitimci, müzikolog ve grafik sanatçısı (d. 1929) * 2020 - Kwadwo Owusu Afriyie, Ganalı avukat ve politikacı (d. 1957) * 2020 - Jean Cabannes, Fransız yargıç (d. 1925) * 2020 - Max Crook, Amerikalı müzisyen (d. 1936) * 2020 - Beate Grimsrud, Norveçli romancı, senarist ve oyun yazarı (d. 1963) * 2020 - Ida Haendel, Polonyalı-İngiliz kemancı (d. 1928) * 2020 - Santiago Manuin Valera, Perulu insan hakları aktivisti ve yerli lideri (d. 1957) * 2020 - Euridice Moreira, Brezilyalı siyasetçi ve profesör (d. 1939) * 2021 - Louis Andriessen, Hollandalı besteci, piyanist ve akademisyen (d. 1939) * 2021 - Christian Bottollier, Fransız profesyonel futbolcu (d. 1928) * 2021 - Yuri Dohoyan, Rus satranç büyükustasıdır (d. 1964) * 2021 - Feride Mansurova, Tacikistanlı gastroenterolog (d. 1952) * 2021 - Kartal Tibet, Türk sinema oyuncusu ve yönetmen (d. 1939) * 2022 - Irene Fargo, İtalyan şarkıcı, tiyatro oyuncusu ve televizyon sunucusu (d. 1962) * 2022 - Richard Taruskin, Amerikalı müzikolog ve müzik eleştirmeni (d. 1945) * 2022 - Technoblade, Amerikalı Youtube ünlüsü (d.1999) * 2023 - Lawrence Turman, Amerikalı film yapımcısı (d. 1926) * 2023 - Meg Johnson, İngiliz sinema ve dizi oyuncusu (d. 1936) * 2023 - Vincenzo D'Amico, İtalyan profesyonel futbolcu (d. 1954) * 2023 - Klaus Täuber, Alman profesyonel futbolcu (d. 1958) * 2023 - Christian Dalger, Fransız eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1949) * 2023 - Victoria Amelina, Ukraynalı yazar ve şair (d. 1986) == Tatiller ve özel günler == * Hong Kong - Özel Yönetim Bölgesi Kuruluş Günü * Kanada - Kanada Günü * Türkiye - Denizcilik ve Kabotaj Bayramı * Bağımsızlık Günü (Somali) * Bağımsızlık Günü (Ruanda, Burundi) *0701 01

José Manuel Durão Barroso (d. 23 Mart 1956, Lizbon), Portekizli siyasetçi, 6 Nisan 2002 ve 29 Haziran 2004 tarihleri arasında Portekiz Başbakanı olarak görev yaptı. Başbakanlığı, Avrupa Komisyonu Başkanı olacağı için bıraktı. 1 Kasım 2004 yılında Romano Prodi'den görevi devraldı. 23 Mart 1956'da Lizbon'da doğdu. Lizbon Üniversitesi Hukuk bölümü ve Cenova Üniversitesi Ekonomik ve Sosyal Bilimler bölümünden mezun oldu. Lizbon Üniversitesi ve Georgetown Üniversitesi'nde (ABD) yardımcı doçent olarak akademik yaşantısını sürdürdü. Lizbon'a geri döndü ve Lusiad Üniversitesi'nde Uluslararası İlişkiler bölüm başkanlığı yaptı. Portekiz'de 25 Nisan 1974'te yaşanan Karanfil Devrimi'nde etkin olan siyasetçi, Kasım 1980'de şu an üyesi olduğu Sosyal Demokrat Parti (PSD)'ye katıldı. Angola'da 1990 yılında yaşanan iç savaş sırasında taraftar arası ateşkesi sağlayan Bicesse Anlaşması'nın yapılmasını sağlayanları başında yer aldı. 1995'te Portekiz Ulusal Meclisi'ne girdi, 1999 yılında partisi PSD'nin başkanı oldu. 6 Nisan 2002'de Başbakan olduktan sonra birçok tartışmalı karara imzasını attı. Portekiz toplumunun karşı çıktığı ABD'nin Irak'ı işgaline destek verdi; kamu harcamalarını kıstı. 2004 yılında oy birliğiyle ile Avrupa Parlamentosu Başkanlığı'na seçildi. == Dış bağlantılar == * Resmi site * Portekiz Cumhuriyeti Başbakanlığı Kategori:Yaşayan insanlar Kategori:1956 doğumlular Kategori:Lizbon doğumlular Kategori:Portekizli siyasetçiler Kategori:Portekiz başbakanları Kategori:Avrupa Komisyonu Başkanları Kategori:Portekiz dışişleri bakanları Kategori:Georgetown Üniversitesinde öğrenim görenler Kategori:Maoistler Kategori:Siyasi parti liderleri Kategori:Pro Merito Melitensi Nişanı sahipleri

== Olaylar == * 1243 - Anadolu Selçuklu Devleti'nin Moğol İmparatorluğu'na yenilmesiyle ve Moğol tabiiyetine girmesiyle sonuçlanan Kösedağ Muharebesi gerçekleşti. * 1250 - Fransa Kralı IX. Louis, 7. Haçlı seferi sırasında Mısır'da Memluk Hükümdarı Baybars tarafından esir alındı. * 1439 - Altın Orda Hanı Uluğ Muhammed Han tarafından gerçekleştirilen Moskova Kuşatması başladı. * 1462 - Midilli, Osmanlılar tarafından alındı. * 1767 - Norveç'in en eski gazetesi Adresseavisen yayımlanmaya başladı. Bu gazete hâlen çıkmaktadır. * 1778 - Prusya, Avusturya'ya savaş ilan etti. * 1890 - Idaho, Amerika Birleşik Devletleri'nin 43. eyaleti oldu. * 1905 - Rusya'da askerler genel greve giden altı binden fazla işçiyi öldürdü. * 1908 - Kolağası Resneli Niyazi Bey, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin de onayı ile Makedonya'da Ohri yakınındaki dağlara çıkarak, II. Meşrutiyet'in ilanına yol açan ayaklanmanın lideri oldu. * 1928 - Londra'da ilk renkli televizyon yayını gerçekleşti. * 1938 - Buharlı tren hız rekoru Birleşik Krallık'ta kırıldı: 203 km/saat. * 1938 - Türkiye ile Fransa arasında Antakya’da Türk-Fransız Askerî Antlaşması imzalandı. Hatay'ın toprak bütünlüğünü korumak ve yapılacak olan seçimlerin sayım ve denetimini sağlamak için 2500 Türk ve 2500 Fransız askerî görevlendirildi. Türk askerî birlikleri 5 Temmuz’da Hatay’a girdi. * 1939 - Denizbank'ın işlerini Denizyolları ve Limanlar Genel Müdürlüğü üstlendi. * 1939 - Orman Koruma Kıtaları'nın görevlerine ait nizamname çıktı. * 1944 - II. Dünya Savaşı: Minsk, Sovyet Birlikleri'nce Nazilerden geri alındı. * 1969 - Türkiye'deki Amerika Birleşik Devletleri üslerinin mülkiyeti Türkiye'ye geçti. * 1970 - Birleşik Krallık'a ait bir yolcu uçağı, İspanya'nın Barselona kentinin kuzeyindeki dağlık bölgede düştü: 113 kişi öldü. * 1976 - İsrail komandoları düzenledikleri operasyonla, kaçırıldıktan sonra Uganda'nın Entebbe şehrindeki Entebbe Uluslararası Havalimanı'nda bekletilen bir uçaktaki 105 rehineyi kurtardılar. * 1988 - İstanbul'da Fatih Sultan Mehmet Köprüsü açıldı. * 1988 - Amerika Birleşik Devletleri'ne ait bir savaş gemisinin açtığı ateş sonucu Iran Air'e ait bir yolcu uçağı Basra Körfezi üzerinde düştü: 290 kişi öldü. * 1991 - Çeçenistan Cumhuriyeti ilan edildi. * 1994 - Teksas'ta trafik tarihinde en ölümcül gün: Çeşitli kazalarda 46 kişi öldü. * 2001 - Tupolev TU-154 tipi bir yolcu uçağı, İrkutsk-Rusya'ya inmek üzere olduğu sırada düştü: 145 kişi öldü. * 2004 - Bangkok'ta metro sistemi devreye girdi. * 2005 - İspanya'da eşcinsel evlilik yasası yürürlüğe girdi. * 2006 - adlı asteroid, Dünya'nın 432.308 km yakınından geçti. * 2011 - Türk futbolu şike davası başladı. * 2013 - Mısır'da darbe: Abdülfettah el Sisi komutasındaki Mısır Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu. == Doğumlar == * 321 - I. Valentinianus, 364 yılından ölümüne kadar Roma İmparatoru (ö. 375) * 1423 - XI. Louis, Fransa Kralı (ö. 1483) * 1442 - Go-Tsuchimikado, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 103. imparatoru (ö. 1500) * 1534 - Myeongjong, Joseon Krallığı'nın 13. kralı (ö. 1567) * 1823 - Ahmed Vefik Paşa, Osmanlı devlet adamı, diplomat, çevirmen ve oyun yazarı (ö. 1891) * 1852 - Theodore Robinson, Amerikalı ressam (ö. 1896) * 1854 - Leoš Janáček, Çek besteci (ö. 1928) * 1860 - Charlotte Perkins Gilman, Amerikalı yazar, kadın hareketi öncüsü ve feminist teorisyen (ö. 1935) * 1875 - Fehime Sultan, Osmanlı Sultanı V. Murad’ın kızı (ö. 1929) * 1883 - Franz Kafka, Alman yazar (ö. 1924) * 1904 - Lauri Virtanen, Finlandiyalı atlet (ö. 1982) * 1906 - George Sanders, İngiliz aktör (ö. 1972) * 1926 - Pierre Drai, Fransız hakim (ö. 2013) * 1927 - Ken Russell, İngiliz film yönetmeni (ö. 2011) * 1928 - Orhan Günşiray, Türk sinema sanatçısı (ö. 2008) * 1930 - Antonio Cubillo, İspanyol avukat, politikacı ve aktivist (ö. 2012) * 1940 - Oya Baydar, Türk yazar, gazeteci ve sosyolog * 1946 - Leszek Miller, Polonyalı solcu siyasetçi * 1947 - Adrian Bird, İngiliz profesör * 1949 - Elizabeth Edwards, Amerikalı politikacı, aktivist ve yazar (ö.2010) * 1951 - Jean-Claude Duvalier, Haitili diktatör; bürokrat ve siyasetçi (ö. 2014) * 1952 - Laura Branigan, Amerikalı şarkıcı (ö. 2004) * 1959 - Kader Arif, Fransız sosyalist siyasetçi * 1962 - Abdulkadir Yüksel, Türk eczacı ve siyasetçi (ö. 2017) * 1962 - Hunter Tylo, Amerikalı oyuncu * 1962 - Tom Cruise, Amerikalı oyuncu ve Altın Küre ödülü sahibi * 1963 - Tracey Emin, Çingene ve Kıbrıs Türkü kökenli Britanyalı ressam * 1964 - Yeardley Smith, Emmy Ödülü sahibi Amerikalı oyuncu, yazar, ressam ve seslendirme sanatçısı * 1968 - Ramush Haradinaj, Arnavut kökenli Kosovalı siyasetçi * 1969 - Gedeon Burkhard, Alman oyuncu * 1969 - Shawnee Smith, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı * 1970 - Aşkın Nur Yengi, Türk şarkıcı * 1971 - Julian Assange, Avustralyalı bilgisayar programcısı ve Wikileaks adlı internet sitesinin editörü ve basın sözcüsü * 1971 - Benedict Wong, İngiliz aktör * 1973 - Jorge Andrés Boero, Arjantinli motosiklet yarışçısı (ö. 2012) * 1973 - Patrick Wilson, Amerikalı sinema, tiyatro oyuncusu ve şarkıcı * 1974 - Stephan Luca, Alman oyuncu * 1976 - Hilal Cebeci, Türk şarkıcı, sunucu ve oyuncu * 1979 - Ludivine Sagnier, Fransız oyuncu ve manken * 1980 - Olivia Munn, Amerikalı oyuncu ve model * 1984 - Leyla Aliyeva, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in kızı * 1984 - Corey Sevier, Kanadalı oyuncu * 1986 - Oscar Ustari, Arjantinli futbolcu * 1986 - Oriol Riera Magem, İspanyol futbolcu * 1987 - Mariano Trípodi, Arjantinli futbolcu * 1987 - Sebastian Vettel, Alman Formula 1 pilotu * 1988 - Winston Wiremu Reid, Danimarkalı-Yeni Zelandalı futbolcu * 1988 - James Troisi, Avustralyalı orta saha futbolcusu * 1990 - Lucas Mendes, Brezilyalı futbolcudur * 1991 - Anastasia Pavlyuchenkova, Rus tenisçi * 1993 - Kerem Demirbay, Türk asıllı Alman millî futbolcu * 1994 - Ben Winchell, Amerikalı film ve dizi yönetmeni == Ölümler == * MÖ 362 - Epaminondos, Thebaili general (d. MÖ 418) * MÖ 187 - III. Antiohos, Seleukos İmparatorluğu'nun 6. Hükümdarı (d. y. MÖ 241) * 683 - II. Leo, 17 Ağustos 682'den 28 Haziran 683 tarihine kadar Papa (d. 611) * 1503 - Pierre d'Aubusson, Rodos Şövalyelerinin liderlerinden (d. 1423) * 1642 - Marie de 'Medici, Fransa Kralı IV. Henri'nin ikinci eşi (d. 1575) * 1863 - Thaóyate Dúta, Dakota Siyularından Bdewákhathuŋwaŋ boyunun reisi (d. 1810) * 1881 - Hoca Tahsin Efendi, Osmanlı bilim insanı ve düşünür (d. 1811) * 1904 - Theodor Herzl, Avusturyalı gazeteci ve Siyonizmin kurucusu (d. 1860) * 1918 - V. Mehmet, Osmanlı'nın 35. Padişahı (d. 1844) * 1934 - Henry (Mecklenburg- Schwerin dükü), Hollanda Kraliçesi Wilhelmina'nın eşi olarak Hollanda konsort prensi (d. 1876) * 1935 - André Citroën, Fransız mühendis ve sanayici (Fransız otomobil endüstrisi öncülerinden) (d. 1878) * 1941 - Kâzım Dirik, Türk asker ve siyasetçi (d. 1880) * 1946 - Muzaffer Tayyip Uslu, Türk şair (d. 1922) * 1951 - Tadeusz Borowski, Polonyalı şair ve yazar (d. 1922) * 1969 - Brian Jones, İngiliz rock müzisyeni ve Rolling Stones grubu kurucularından (d. 1942) * 1971 - Jim Morrison, Amerikalı şarkıcı ve The Doors grubunun solisti (d. 1943) * 2000 - Kemal Sunal, Türk sinema oyuncusu (d. 1944) * 2004 - Andriyan Nikolayev, Çuvaş kökenli Sovyet kozmonotu (d. 1929) * 2012 - Andy Griffith, Amerikalı oyuncu, yapımcı, yönetmen, yazar, müzisyen, şarkıcı ve eğitimci (d. 1926) * 2013 - Radu Vasile, Rumen politikacı, tarihçi ve şair (d. 1942) * 2015 - Amanda Peterson, Amerikalı oyuncu (d. 1971) * 2015 - Jacques Sernas, Litvanya doğumlu Fransız oyunucu (d. 1925) * 2016 - Noel Neill, Amerikalı dizi, sinema ve televizyon oyuncusu (d. 1920) * 2017 - Spencer Johnson, Amerikalı yazar (d. 1938) * 2017 - Joseph Robinson, İngiliz oyuncu ve dublör (d. 1927) * 2017 - Rudy Rotta, İtalyan blues müzisyeni ve gitaristi (d. 1950) * 2017 - Solvi Stubing, Alman oyuncu (d. 1941) * 2017 - Paolo Villaggio, İtalyan oyuncu, seslendirme sanatçısı, yazar, yönetmen ve komedyen (d. 1932) * 2018 - Takahiro Satō, Japon manga sanatçısı ve yazar (d. 1977) * 2019 - Sudarshan Agarwal, Hint siyasetçi (d. 1931) * 2019 - Perro Aguayo, Meksikalı profesyonel güreşçi (d. 1946) * 2019 - Koldo Aguirre, İspanyol eski profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1939) * 2019 - Basant Kumar Birla, Hint hayırsever, iş insanı (d. 1921) * 2019 - Arte Johnson, Amerikalı komedyen, dublaj sanatçısı ve oyuncu (d. 1929) * 2019 - Küçük İskender, Türk şair, eleştirmen ve oyuncu (d. 1964) * 2020 - Ejike Obumneme Aghanya, Nijeryalı rütbeli asker ve elektrik mühendisi (d. 1932) * 2020 - Earl Cameron, Bermuda doğumlu İngiliz aktör (d. 1917) * 2020 - Scott Erskine, Amerikalı seri katil (d. 1962) * 2021 - John Siffy Mirin, Papua doğumlu Endonezyalı siyasetçi (d. 1978) * 2021 - Rachmawati Sukarnoputri, Endonezyalı siyasetçi ve hukukçu (d. 1950) * 2022 - Leonard Casey, eski İngiliz profesyonel futbolcu (d. 1931) * 2022 - Robert Floyd Curl, Jr., Amerikalı kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1933) * 2022 - Barry Ronge, Güney Afrikalı gazeteci, yazar, yayıncı, film eleştirmeni ve öykücü (d. 1947) * 2022 - Sergey Sosnovski, Sovyet-Rus aktör (d. 1955) == Tatiller ve özel günler == * Fırtına : Sam Yelleri : 3 Temmuz'da başlayıp 23 Ağustos'ta biten fırtınalar *0703 03

Bu gün, artık olmayan yıllarda, kendisinden önce ve sonra yüz seksen ikişer gün olduğu için yılın tam ortasındaki gündür. 2 Temmuz, artık olmayan yıllarda yılın ilk günüyle, tüm yıllarda da yılın son günüyle haftanın aynı gününe denk gelir. == Olaylar == * 1698 - İngiliz mucit Thomas Savery, ilk buhar makinesinin patentini aldı. * 1777 - Vermont, ABD'nin köleliği kaldıran ilk bölgesi oldu. * 1829 - 25.000 kişilik bir Rus Ordusu, Balkanları boydan boya geçerek Burgaz'ı ve Sliven'i teslim aldı. * 1839 - Küba açıklarında, bir köle gemisi olan Amistad'daki 53 köle ayaklandı. * 1900 - Ferdinand von Zeppelin'in yaptığı hava aracı, Almanya'nın Friedrichshafen kenti yakınlarında denendi ve başarılı oldu. Araca "Zeplin" adı verildi. * 1917 - Yunanistan, Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. * 1932 - Birinci Türk Tarih Kurultayı, Atatürk'ün huzurunda Ankara Halkevi'nde toplandı. * 1932 - Keriman Halis, Türkiye Güzellik Kraliçesi seçildi. * 1934 - Uzun Bıçaklar Gecesi, Ernst Röhm'ün ölümüyle sona erdi. * 1937 - Uçakla ilk dünya turu için yola çıkan Amelia Earhart ve Fred Noonan kayboldu. * 1945 - 15 Yunan mülteciyi öldüren iki kişi, İzmir Saat Kulesi altında idam edildi. * 1951 - Savarona gemisi, Türk Deniz Kuvvetleri'ne devredildi. * 1962 - Walmart perakende zincirinin ilk mağazası, Arkansas Eyaleti'nin Rogers şehrinde açıldı. * 1964 - ABD Başkanı Lyndon B. Johnson, kamu alanlarında ırk ayrımcılığını yasaklayan "Yurttaşlık Hakları Yasası"nı imzaladı. * 1966 - Antalyaspor Kulübü kuruldu. * 1966 - Fransa, Pasifik'teki ilk nükleer bomba denemesini Moruroa adasında gerçekleştirdi. Denemenin kod adı "Aldébaran"dı. * 1972 - Bülent Ecevit, CHP Genel Başkanı seçildi. * 1976 - 1954 yılından beri ayrı olan Kuzey ve Güney Vietnam birleşerek Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti'ni kurdu * 1978 - O yıllarda bir gezegen olarak kabul edilen Plüton'un, Charon uydusu keşfedildi. * 1985 - Andrey Gromiko, Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı olarak atandı. * 1986 - Meksika'da oynanan Dünya Futbol Şampiyonası'nda, Arjantin şampiyon oldu. * 1990 - Hac izdihamı: Mina'da şeytan taşlamaya giden hacı adayları tünelde sıkıştı; 1426 kişi öldü. * 1992 - Olimpiyat Oyunları kapsamında ilk kez New York'ta düzenlenen Dünya Zekâ Oyunları Şampiyona ve Kongresi'nde Türkiye beşinci oldu. * 1993 - Sivas Madımak Oteli yakıldı. Otelde bulunan kişilerden 37'si yanarak öldü. * 2001 - Göğüs kafesine yerleştirildikten sonra dışarıyla herhangi bir bağlantısı kalmayan ilk yapay kalp olan "AbioCor", ilk kez bir hastaya uygulandı. * 2002 - Steve Fossett, tek başına ve mola vermeden dünya çevresini balonla dolaşan ilk insan oldu. * 2003 - Yönetmen Ferzan Özpetek'in Karşı Pencere adlı filmi, İtalya'daki Yabancı Basın Merkezi'nin jüri üyeliğini yaptığı Globo D'Oro (Altın Küre) sinema ödüllerinden, "En İyi Film Ödülü" dahil beşini kazandı. * 2004 - Ağrı'nın Doğubayazıt ilçesinde meydana gelen 5.2 büyüklüğündeki depremde 18 kişi öldü. == Doğumlar == * 419 - III. Valentinianus, Batı Roma İmparatoru (ö. 455) * 1492 - Elizabeth Tudor, VII. Henry ve Yorklu Elizabeth'in dördüncü çocukları ve ikinci kızlarıdır (ö. 1495) * 1714 - Christoph Willibald Gluck, Alman besteci (ö. 1787) * 1820 - Juan N. Méndez, Meksikalı general ve siyasetçidir (ö. 1894) * 1862 - William Henry Bragg, İngiliz fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1942) * 1876 - Wilhelm Cuno, Alman siyasetçi ve iş insanı (ö. 1933) * 1877 - Hermann Hesse, Alman yazar, şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1962) * 1903 - Alec Douglas- Home, İngiliz siyasetçi (ö. 1995) * 1903 - V. Olav, 1957'den ölümüne kadar Norveç kralı (ö. 1991) * 1904 - René Lacoste, Fransız tenisçi ve Lacoste'nin kurucusu (ö. 1996) * 1906 - Hans Bethe, Alman fizikçi (ö. 2005) * 1914 - Erich Topp, Alman U-bot komutanı (ö. 2005) * 1916 - Hans-Ulrich Rudel, II. Dünya Savaşı'nın Alman bombardıman uçak pilotu (ö. 1982) * 1922 - Pierre Cardin, İtalyan asıllı Fransız modacı (ö. 2020) * 1923 - Wislawa Szymborska, Polonyalı şair (ö. 2012) * 1925 - Patrice Lumumba, Kongo DC'nin ilk Başbakanı (ö. 1961) * 1929 - İmelda Marcos, Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Marcos'un eşi * 1930 - Karl Gerstner, İsviçreli grafik tasarımcı (ö. 2017) * 1930 - Carlos Menem, lakabı El Turco, Arjantinli siyasetçi (ö. 2021) * 1932 - Vytautas Paukštė, Litvanyalı aktör (ö. 2022) * 1936 - Ömer Süleyman, Mısırlı politikacı, diplomat ve ordu generali (ö. 2012) * 1937 - Richard Petty, "Kral" lakaplı eski NASCAR pilotu * 1939 - Sultan bin Muhammed el Kasımi, d. 25 Ocak 1972 Şarika Emiri ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin Federal Yüksek Konseyi Üyesi * 1939 - Alexandros Panagoulis, Yunan politikacı ve şair (ö. 1976) * 1942 - Vicente Fox, Meksikalı iş insanı ve eski devlet başkanı (2000-2006) * 1942 - Ahmet Türk, Kürt asıllı Türk siyasetçi * 1943 - Üstün Akmen, Türk tiyatro eleştirmeni ve yazar (ö. 2015) * 1943 - Kevork Malikyan, Türk asılı İngiliz oyuncu * 1946 - Richard Axel, 2004 Nobel Tıp Ödülü sahibi Amerikalı bilim insanı * 1946 - Timur Selçuk, Türk pop müzik yorumcusu, piyanist ve besteci (ö. 2020) * 1947 - Larry David, Amerikalı aktör ve yapımcı (Seinfeld) * 1949 - Hanno Pöschl, Avusturyalı oyuncu * 1951 - Sylvia Rivera, Amerikalı transgender eylemci (ö. 2002) * 1952 - Ahmed Uyahya, Cezayirli siyasetçi * 1957 - Bret Hart, Kanadalı yazar, oyuncu ve emekli profesyonel güreşçi * 1963 - Rositsa Kirilova, Bulgar şarkıcı * 1970 - Yancy Butler, Amerikalı oyuncu * 1973 - Çiğdem Vitrinel, Türk yönetmen, senarist ve yapımcı * 1975 - Elizabeth Reaser, Amerikalı oyuncu * 1976 - Derya Büyükuncu, Türk yüzücü * 1977 - Deniz Barış, Türk futbolcu * 1978 - Jüri Ratas, Eston siyasetçi * 1979 - Rebecca Mader, İngiliz oyuncu * 1983 - Michelle Branch, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve oyuncu * 1984 - Maarten Martens, Belçikalı futbolcu * 1984 - Johnny Weir, Amerikalı buz patenci * 1985 - Vlatko İlievski, Makedon şarkıcı (ö. 2018) * 1985 - Ashley Tisdale, Amerikalı oyuncu * 1985 - Onur Tuna, Türk sinema, tiyatro ve dizi oyuncusu * 1986 - Lindsay Lohan, Amerikalı oyuncu * 1987 - Esteban Granero, İspanyol futbolcu * 1987 - Ruslana Korşunova, Rus asıllı Kazak manken ve model (ö. 2008) * 1988 - Lee Chung-yong, Güney Koreli futbolcu * 1989 - Dev, Amerikalı elektropop şarkıcısı ve söz yazarı * 1989 - Alex Morgan, Amerikalı kadın millî futbolcu * 1990 - Roman Lob, Alman şarkıcı * 1990 - Margot Robbie, Avustralyalı aktris ve yapımcı * 1990 - Danny Rose, İngiliz millî futbolcu * 1992 - Madison Chock, Amerikalı buz patenci * 1993 - Vince Staples, Amerikalı hip hop sanatçısı * 1993 - Ieva Zasimauskaitė, Litvan şarkıcı * 1994 - Baba Rahman, Ganalı futbolcu * 1995 - Boli Bolingoli-Mbombo, Kongo asıllı Belçikalı futbolcu * 2001 - Abraham Attah, kariyeri ve eğitimi için ABD'de yaşayan Ganalı aktör == Ölümler == * 1215 - Eisai, geç Heian ve erken Kamakura döneminde yaşamış Japon Budist keşiş (d. 1141) * 1504 - III. Ştefan, 1457-1504 yılları arasında Boğdan Prensi (d. 1433) * 1511 - Hadım Ali Paşa, Sultan II. Bayezid zamanında 1501-1503 ve 1506-1511 dönemlerinde iki kez sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı * 1566 - Nostradamus, Fransız hekim, eczacı, kahin ve astrolog (d. 1503) * 1582 - Akechi Mitsuhide, Japonya'da Sengoku döneminde yaşamış samuray generali (d. 1528) * 1743 - Spencer Compton, İngiliz devlet adamı (d. 1673) * 1778 - Jean Jacques Rousseau, İsviçreli filozof (d. 1712) * 1798 - John Fitch, Amerikalı saat yapımcısı ve mucit (d. 1743) * 1843 - Samuel Hahnemann, Alman hekim (d. 1755) * 1850 - Robert Peel, Birleşik Krallık Başbakanı (d. 1788) * 1914 - Joseph Chamberlain, Büyük Britanyalı devlet adamı (d. 1836) * 1915 - Porfirio Díaz, Meksika Devlet Başkanı (d. 1830) * 1921 - Salih Zeki, Türk matematik bilgini, bilim tarihçisi ve astronom (d. 1864) * 1924 - Matsukata Masayoshi, Japonya'nın dördüncü başbakanı (d. 1835) * 1934 - Ernst Röhm, Alman subay, siyaset adamı ve SA'nın kurucusu ve kumandanı (d. 1887) * 1949 - Georgi Dimitrov, Bulgaristan'da sosyalist yönetimin kurucusu ve ilk Başbakanı (d. 1882) * 1955 - Fatma Seher Erden (Kara Fatma), Türk kadın asker, Türk Kurtuluş Savaşı kahramanlarından ve İstiklal Madalyası sahibi (d. 1888) * 1961 - Ernest Hemingway, Amerikalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (İntihar) (d. 1899) * 1973 - Betty Grable, Amerikalı aktris (d. 1916) * 1977 - Vladimir Nabokov, Rus yazar (d. 1899) * 1989 - Andrey Gromiko, Sovyet diplomat ve Dışişleri Bakanlarından (d. 1909) * 1989 - Franklin Schaffner, Amerikalı film yönetmeni (d. 1920) * 1989 - Hasan Esat Işık, Türk siyaset adamı ve diplomat (d. 1916) * 1991 - Lee Remick, Amerikalı aktris (d. 1935) * 1993 - Asım Bezirci, Türk yazar (d. 1927) * 1993 - Behçet Sefa Aysan, Türk şair (d. 1949) * 1993 - Hasret Gültekin, Türk sanatçı (d. 1971) * 1993 - Muhlis Akarsu, Türk halk ozanı (d. 1948) * 1993 - Nesimi Çimen, Türk halk ozanı (d. 1931) * 1994 - Andrés Escobar, Kolombiyalı millî futbolcu (d. 1967) * 1996 - Saniye Can, Türk Halk Müziği sanatçısı (d. 1930) * 1997 - James Stewart, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1908) * 1999 - Mario Puzo, Amerikalı yazar ve En İyi Uyarlama Senaryo Akademi Ödülü sahibi (d. 1920) * 2002 - Earle Brown, Amerikalı besteci (d. 1926) * 2007 - Beverly Sills, Amerikalı soprano (d. 1929) * 2009 - Bruno de Leusse, Fransız diplomat (d. 1916) * 2010 - Beryl Bainbridge, İngiliz roman yazarı (d. 1932) * 2011 - Itamar Franco, Brezilyalı siyasetçi (d. 1930) * 2011 - Özcan Tekgül, Türk oryantal dans sanatçısı, sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1941) * 2013 - Douglas Engelbart, Norveç asıllı Amerikalı mucit (d. 1925) * 2013 - Fevziye Fuad, İran şahı Muhammed Rıza Pehlevi'nin ilk eşi (d. 1921) * 2016 - Caroline Aherne, İngiliz ünlü komedyen ve oyuncu (d. 1963) * 2016 - Michael Cimino, Amerikalı yönetmen ve En İyi Yönetmen Akademi Ödülü sahibi (d. 1939) * 2016 - Roger Dumas, Fransız oyuncu (d. 1932) * 2016 - Rudolf Kalman, Macar asıllı Amerikan matematiksal sistem teoristi (d. 1930) * 2016 - Michel Rocard, Fransız siyasetçi ve Fransa Başbakanı (d. 1930) * 2016 - Elie Wiesel, Romanya doğumlu Yahudi edebiyatçı ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1928) * 2017 - Chris Roberts, Alman şarkıcı ve aktör (d. 1946) * 2019 - Şeref Bakşık, Türk siyasetçi (d. 1927) * 2019 - Costa Cordalis, Yunan asıllı Alman müzisyeni, şarkıcısı ve kayakçı (d. 1944) * 2019 - Lee Iacocca, Amerikalı iş insanı (d. 1924) * 2019 - Lis Verhoeven, Alman oyuncu ve tiyatro yönetmeni (d. 1931) * 2019 - Bruce Wallrodt, Avustralyalı Paralimpik atlet (d. 1951) * 2020 - Nikolay Kapustin, Rus besteci ve piyanist (d. 1937) * 2020 - Wanderley Mariz, Brezilyalı siyasetçi ve avukat (d. 1940) * 2020 - Tilo Prückner, Alman aktör (d. 1940) * 2021 - Jolien Verschueren, Belçikalı kadın cyclo-cross yarışçısı (d. 1990) * 2022 - Peter Brook, İngiliz tiyatro ve sinema yönetmeni (d. 1925) * 2022 - Susana Dosamantes, Meksikalı aktris (d. 1948) * 2023 - Milan Milutinović, Sırp siyasetçi ve eski Sırbistan Cumhurbaşkanı (d. 1942) * 2023 - Theo Pahlplatz, Hollandalı profesyonel futbolcu (d. 1947) == Tatiller ve özel günler == * Dünya UFO Günü *0702 02

Temmuz, Jülyen ve Gregoryen Takvimleri'ne göre 31 gün çeken ve yılın 7. ayını oluşturan bir ay. Kuzey yarımkürede yaz mevsiminin 2. ayı olan Temmuz, Güney yarımkürede kış mevsinin 2. ayı olup en soğuk aylardan biridir. == Etimoloji == Temmuz kelimesi Arapça (tammūz تمّوز) veya Aramiceden (tammūz תמוז) Türkçeye geçmiştir. Bu dillere ise Akadçadan girmiştir. En eski kök olarak Akadlar tarafından da tapınılmış Sümer çobanlık ve çiftçilik tanrısı Dummuz gösterilebilir. Gregoryen takviminde bu aya, Roma İmparatoru Julius Sezar'a ithafen July adı verilmiştir. Daha önceleri, Mart ayından başlayan Roma takviminde beşinci ay olduğu için Latince "Quintilis" olarak adlandırılmıştır. İrlanda takviminde ise Temmuz, Iúil olarak adlandırılmıştır ve yaz mevsiminin ikinci ayıdır. Türkçe kökenli olarak bu aya "orak ayı" ya da "ot ayı" denir. == Olaylar == * Temmuz ayının ilk günü Türkiye'de Denizcilik ve Kabotaj Bayramı olarak kutlanmaktadır. == Kaynakça == \----

== Olaylar == * 1054 - SN 1054 adlı süpernova, Çinliler, Japonlar, İranlılar, Araplar ve Amerikan yerlileri tarafından gözlemlendi. Boğa takımyıldızı yakınında bulunan ve Yengeç Bulutsusu'nun kalıntılarından oluşan bu gök olayı aylarca gün ışığında bile görülebilmiştir. * 1187 - Hıttin Muharebesi: Selahaddin Eyyubi, Haçlıları Hıttin'de tam bir bozguna uğrattı. * 1776 - Amerikan Bağımsızlık Bildirisi; Amerikan Kongresi, Büyük Britanya'dan bağımsızlığını ilan etti. ABD'nin kuruluş günü olarak kutlanmaktadır. * 1802 - Amerika Birleşik Devletleri Askeri Akademisi, New York eyaletinde yer alan West Point şehrinde açıldı. * 1810 - Fransa, Amsterdam'ı işgal etti. * 1826 - Amerika Birleşik Devletleri'nin ikinci (John Adams) ve üçüncü Başkanı (Thomas Jefferson) aynı tarihte öldüler. * 1827 - New York'ta kölelik yasaklandı. * 1865 - Lewis Carroll'un Alis Harikalar Diyarında adlı romanı yayımlandı. * 1898 - Pehlivan Koca Yusuf, ABD dönüşünde, 'La Burgogne' adlı geminin Atlas Okyanusu'nda batması sonucu yaşamını yitirdi. * 1918 - Osmanlı Padişahı VI. Mehmet tahta çıktı. * 1918 - Bolşevikler, Rus Çarı II. Nikolas'ı ve ailesini öldürdüler. * 1921 - Karamürsel düşman işgalinden kurtuldu. * 1921 - Antalya düşman işgalinden kurtuldu. * 1932 - İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, otomobiliyle Ankara'dan İstanbul'a giden ilk kişi oldu. * 1932 - Amerikalı gangster Al Capone, 11 yıl hapis cezasına çarptırıldı. * 1934 - Macar fizikçi Leo Szilard, ileride atom bombasının yapımında kullanılacak olan 'zincirleme reaksiyon' modelinin patentini aldı. * 1946 - Ankara Üniversitesi kuruldu. * 1946 - Amerika Birleşik Devletleri, 381 yıl süren ve neredeyse kesintisiz bir sömürge yönetiminden sonra Filipinler'in bağımsızlığını tanıdı. * 1948 - Türkiye - Amerika Birleşik Devletleri İktisadi İşbirliği Anlaşması imzalandı. * 1954 - İstanbul Dolmabahçe Stadı'nda kadınlar arası futbol maçı yapıldı. * 1959 - Alaska'nın 49. eyalet olarak Amerika Birleşik Devletleri'ne katılmasından sonra, 49 yıldızlı yeni bayrak, Pensilvanya eyaletinin Philadelphia şehrinde yurttaşlara tanıtıldı. * 1960 - Hawai'nin 50. eyalet olarak Amerika Birleşik Devletleri'ne katılmasından sonra 50 yıldızlı bugünkü bayrak, Pensilvanya eyaletinin Philadelphia şehrinde yurttaşlara tanıtıldı. 49. yıldızlı bayrak daha 1 yıl önce bugün kabul edilmişti. * 1968 - İşçiler, İstanbul Kazlıçeşme'deki Derby Lastik Fabrikasını işgal etti. İşgal 5 gün sürdü. * 1981 - Uluslararası 9. İstanbul Film Festivali'ne katılan Sovyet Bolşoy Balesi Topluluğu'ndan balerin Galina Çursina, Amerikan Konsolosluğu'ndan sığınma isteğinde bulundu. * 1982 - Lübnan'da dört İranlı diplomat kaçırıldı. * 1987 - Eski Gestapo şefi "Lyon kasabı" lakaplı Klaus Barbie, Fransa'daki yargılanmasının sonunda müebbet hapse mahkûm oldu. * 1994 - Türkiye'nin Atina Büyük Elçiliği Müsteşarı Ömer Haluk Sipahioğlu, Atina'da uğradığı silahlı saldırı sonucu öldü. Suikastı, 17 Kasım Örgütü üstlendi. * 1995 - Türk Silahlı Kuvvetleri, PKK'ya karşı sınır ötesi "Ejder Operasyonu"nu başlattı. * 1996 - Ankara Devlet Güvenlik Mahkemesi, Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) Genel Başkanı Murat Bozlak ve 39 parti yöneticisini tutukladı. * 1997 - NASA'nın gönderdiği "Pathfinder" adlı araştırma robotu, Mars'ın yüzeyine indi. * 1997 - Ankara 1 Numaralı DGM'de görülen "Sivas Katliamı" davasında Savcı, 38 sanık için idam istedi. * 2003 - Kuzey Irak'ta Çuval olayı (veya Çuval hadisesi, İngilizcede: "The Hood event") meydana geldi ve Türkiye kamuoyunda geniş yankı uyandırdı. * 2007 - Şarkıcı ve oyuncu Barış Akarsu, geçirdiği trafik kazasında ağır yaralandı ve 5 gün komada kalıp hayatını kaybetti. * 2012 - Tanrı parçacığı keşfedildi. * 2019 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinde 7,1 şiddetinde deprem meydana geldi. Yangınlara ve bina hasarlarına sebep olan depremde can kaybı olmadı. == Doğumlar == * 1330 - Ashikaga Yoshiakira, Ashikaga şogunluğunun ikinci şogunu (ö. 1367) * 1546 - III. Murat, Osmanlı'nın 12. Padişahı (ö. 1595) * 1799 - I. Oscar, İsveç ve Norveç kralı (ö. 1859) * 1804 - Nathaniel Hawthorne, Amerikalı yazar (ö. 1864) * 1807 - Giuseppe Garibaldi, İtalyan kahraman (ö. 1882) * 1822 - Eugène Guillaume, Fransız heykeltıraş (ö. 1905) * 1826 - Stephen Foster, Amerikalı müzisyen ve söz yazarı (ö. 1864) * 1868 - Henrietta Swan Leavitt, Amerikalı astronom (ö. 1921) * 1872 - Calvin Coolidge, ABD'nin 30. Başkanı (ö. 1933) * 1891 - Georges Duthuit, Fransız sanat eleştirmeni ve yazar (ö. 1973) * 1896 - Mao Dun, Çinli yazar (ö. 1981) * 1900 - Robert Desnos, Fransız şair (ö. 1945) * 1902 - Meyer Lansky, Amerikalı büyük bir organize suç figürü (ö. 1983) * 1907 - Gordon Griffith, Amerikalı yönetmen (ö. 1958) * 1910 - Robert K. Merton, Amerikalı sosyolog (ö. 2003) * 1910 - Gloria Stuart, Amerikalı oyuncu (ö. 2010) * 1918 - Pauline Phillips, Amerikalı radyocu, yazar, mucit ve aktivist (ö. 2013) * 1921 - Gérard Debreu, Fransız-Amerikalı matematikçi ve iktisatçı (ö. 2004) * 1924 - Eva Marie Saint, Amerikalı sinema oyuncusu ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi * 1926 - Alfredo Di Stéfano, Arjantinli futbolcu (ö. 2014) * 1926 - Guillermo Arriaga Fernández, Meksikalı dansçı (ö. 2014) * 1927 - Gina Lollobrigida, İtalyan sinema oyuncusu (ö. 2023) * 1927 - Neil Simon, Amerikalı oyun yazarı (ö. 2018) * 1928 - Giampiero Boniperti, İtalyan futbolcu ve Milletvekili * 1931 - Stephen Boyd, Kuzey İrlanda doğumlu İngiliz aktör (ö. 1977) * 1937 - Thomas Nagel, Amerikalı felsefeci * 1937 - Sonja, 17 Ocak 1991'den beri Kral V. Harald'ın eşi ve Norveç kraliçesi * 1938 - Bill Withers, Amerikalı şarkıcı (ö. 2020) * 1939 - Ulf Dinkelspiel, İsveçli siyasetçi ve ekonomist (ö. 2017) * 1942 - Floyd Little, Amerikalı profesyonel Amerikan futbolu oyuncusu (ö. 2021) * 1945 - Percy Freeman, İngiliz futbolcu (ö. 2016) * 1949 - Horst Seehofer, CSU'den Alman politikacı * 1952 - Álvaro Uribe, Kolombiyalı politikacı ve 2002 ve 2010 yılları arasında Kolombiya Devlet Başkanı * 1959 - Victoria Abril, İspanyol sinema oyuncusu ve şarkıcı * 1961 - Ferenc Gyurcsány, Macaristan Başbakanı * 1962 - Frédéric Auburtin, Fransız yönetmen * 1964 - Edi Rama, Arnavut siyasetçi * 1965 - Regina, Sloven şarkıcı * 1965 - Tracy Letts, Amerikalı oyuncu ve oyun yazarı * 1972 - Nina Badrić, Hırvat şarkıcı * 1978 - Tansu Biçer, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu * 1981 - Froso Papaharalambus, Yunan şarkıcı * 1981 - Tahar Rahim, Cezayir asıllı Fransız oyuncu * 1983 - Isabeli Fontana, Brezilyalı süper model * 1983 - Mossoró, Brezilyalı futbolcu * 1984 - Jin Akashi, Japon aktör * 1984 - Lee Je-hoon, Güney Koreli oyuncu * 1985 **Eufrat Mai, Çek pornografik film oyuncusu **Lys Mouithys, Kongolu futbolcu **Dimitrios Mavroidis, Yunan profesyonel basketbolcu **Taishi Tsukamoto, Japon eski futbolcu * 1986 - Ömer Faruk Aşık, Türk basketbolcu * 1988 - Selçuk Balcı, Türk şarkıcı * 1988 - Tarık Ündüz, Türk oyuncu * 1990 - David Kross, Alman aktör * 1990 - Fredo Santana, Amerikalı rap şarkıcısı (ö. 2018) * 1990 - Naoki Yamada, Japon millî futbolcudur * 1992 - Ángel Romero, Paraguaylı futbolcudur * 1992 - Óscar Romero, Paraguaylı futbolcudur * 1994 **Agnete Johnsen, Norveçli şarkıcı **Era Istrefi, Arnavut şarkıcı * 1995 - Post Malone, Amerikalı şarkıcı * 2003 - Polina Bogusevich, Rus şarkıcı ve söz yazarı == Ölümler == * 943 - Taejo, Kore'de 10. ve 14. yüzyıllar arasında hüküm süren Goryeo Hanedanlığı'nın kurucusu (d. 877) * 975 - Gwangjong, Goryeo Krallığı'nın dördüncü kralı (d. 925) * 1187 - Renaud de Châtillon, İkinci Haçlı Seferi'ne hizmet etmiş, sonra Kutsal Topraklar'da kalmış şövalye (d. 1125) * 1200 - Alâeddin Tekiş, 1172 ile 1200 döneminde Harezmşahlar devletinin hükümdarlığını yapmıştır (d. ?) * 1296 - Konrad von Feuchtwangen, Töton Şövalyeleri'nin 13. Büyük Üstadı * 1429 - I. Carlo Tocco, 1411'den 1429'da ölümüne kadar hüküm süren Epir Despotu * 1546 - Barbaros Hayreddin Paşa, Osmanlı denizcisi ve Kaptan-ı derya (d. 1478) * 1603 - Philippe de Monte, Flaman besteci (d. 1521) * 1742 - Guido Grandi, İtalyan Camaldol keşiş, filozof, ilahiyatçı, matematikçi ve mühendisti (d. 1671) * 1761 - Samuel Richardson, İngiliz yazar ve basımcı (d. 1689) * 1826 - John Adams, ABD'nin 2. Başkanı (d. 1735) * 1826 - Thomas Jefferson, ABD'nin 3. Başkanı (d. 1743) * 1831 - James Monroe, ABD'nin 5. Başkanı (d. 1758) * 1848 - François-René de Chateaubriand, Fransız romancı ve politikacı (d. 1768) * 1881 - Johan Vilhelm Snellman, Fin yazar ve devlet adamı (d. 1806) * 1891 - Hannibal Hamlin, ABD'nin 15. başkan yardımcısı (d. 1809) * 1898 - Koca Yusuf, Deliormanlı efsanevi Türk güreşçi (d. 1857) * 1905 - Élisée Reclus, Fransız coğrafyacı, tarihçi, yazar, vejetaryen ve anarşist (d. 1830) * 1910 - Giovanni Schiaparelli, İtalyan astronom (d. 1835) * 1934 - Marie Curie, Polonya asıllı Fransız kimyager ve Nobel Fizik Ödülü, Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1867) * 1938 - Suzanne Lenglen, Fransız tenisçi (d. 1899) * 1943 - Cevat Abbas Gürer, Türk asker, siyasetçi ve Mustafa Kemal Paşa’nın Başyaveri (d. 1887) * 1943 - Władysław Sikorski, Polonyalı asker ve siyasetçi (d. 1881) * 1946 - Othenio Abel, Avusturyalı paleontolojist ve evrim biyoloğu (d. 1875) * 1963 - Bernard Freyberg, Britanyalı general (d. 1889) * 1968 - Hermann-Bernhard Ramcke, Alman general ve yazar (d. 1889) * 1979 - Theodora Kroeber, Amerikalı yazar ve antropolog (d. 1897) * 1991 - Sabire Aydemir, Türk veteriner hekim (d. 1910) * 1992 - Astor Piazzola, Arjantinli besteci ve bandoneon sanatçısı (d. 1921) * 1995 - Eva Gabor, Macar-Amerikalı aktris, iş insanı ve şarkıcı (d. 1919) * 1995 - Bob Ross, Amerikalı ressam ve televizyoncu (d. 1942) * 1999 - Sevim Tuna, Türk ses sanatçısı (d. 1934) * 2003 - Ahmet Orhan Arda, Türk yüksek mimar ve Anıtkabir mimarlarından (d. 1911) * 2003 - André Claveau, Fransız şarkıcı ve oyuncu (d. 1911) * 2003 - Barry White, Amerikalı şarkıcı (d. 1944) * 2003 - Tomris Uyar, Türk öykü yazarı ve çevirmen (d. 1941) * 2007 - Barış Akarsu, Türk pop ve rock müzik şarkıcısı ve TV dizisi oyuncusu (d. 1979) * 2008 - Ali Yaramancı, Türk asker, mühendis ve bilim insanı (d. 1917) * 2008 - Evelyn Keyes, Amerikalı aktris (d. 1916) * 2009 - Brenda Joyce, Amerikalı aktris (d. 1917) * 2009 - Kurtuluş Türkgüven, Türk müzisyen (d. 1954) * 2010 - Füsun Akatlı, Türk eleştirmen, yazar ve öğretim üyesi (d. 1944) * 2010 - Muhammed Hüseyin Fadlallah, Lübnanlı Müslüman din adamı (d. 1935) * 2011 - Otto von Habsburg, ayrıca Avusturya Arşidükü Otto kraliyet ismiyle de bilinir (d. 1913) * 2011 - Pablo McNeil, Jamaikalı eski kısa mesafe koşucusu ve şimdilerde kısa mesafe koşu antrenörü (d. 1939) * 2013 - Bernie Nolan, İrlandalı şarkıcı ve aktris (d. 1960) * 2015 - Daniel Quinn, Amerikalı oyuncu (d. 1956) * 2016 - Abbas Kiyarüstemi, İranlı yönetmen, senarist ve yapımcı (d. 1940) * 2016 - Halis Bütünley, Türk müzisyen (d. 1956) * 2017 - Hakan Balamir, Türk sinema oyuncusu (d. 1945) * 2018 - Georges-Emmanuel Clancier, Fransız gazeteci, şair ve romancı (d. 1914) * 2018 - Ernst W. Hamburger, Alman- Brezilyalı fizikçi (d. 1933) * 2019 - Chris Cline, Amerikalı milyarder sanayici, iş insanı ve hayırsever (d. 1958) * 2019 - Eduardo Fajardo, İspanyol oyuncu (d. 1924) * 2019 - Arturo Fernández Rodríguez, İspanyol oyuncu (d. 1929) * 2019 - Pierre Lhomme, Fransız film ve görüntü yönetmeni, senarist (d. 1930) * 2020 - Brandis Kemp, Amerikalı aktris (d. 1944) * 2020 - Bhakti Charu Swami, Uluslararası Krishna Bilinci Derneği'nin (ISKCON) manevi lideri ve kurucusu AC Bhaktivedanta Swami Prabhupada'nın müridi (d. 1945) * 2020 - Mary Twala, Güney Afrikalı aktris (d. 1939) * 2021 - Roza Eldarova, Kumuk asıllı Sovyet ve Rus gazeteci, yazar ve siyasetçi (d. 1923) * 2021 - Luminiţa Gheorghiu, Rumen aktris (d. 1949) * 2021 - Richard Lewontin, Amerikan evrimsel biyolog ve genetikçi (d. 1929) * 2022 - Janusz Kupcewicz, Polonyalı eski millî futbolcudur (d. 1955) * 2022 - Kazuki Takahashi, Japon manga yazarı (d. 1961) * 2023 - Georges Bereta, Fransız profesyonel futbolcu (d. 1946) == Tatiller ve özel günler == * Afel (günöte) günü (Dünya'nın Güneş'e en uzak olduğu gün) * Amerika Birleşik Devletleri Bağımsızlık Günü, * Filipin-Amerikan Kardeşlik Günü, * Kocaeli'nin ilçesi Karamürsel'in Kurtuluş Günü *0704 04

Belçika ( ; ; ) veya resmî adıyla Belçika Krallığı, Batı Avrupa'da bulunan bir devlettir. Avrupa Birliği'ne üyedir. Birliğin ve NATO gibi bazı uluslararası organizasyonların merkezlerini barındırır.Belgium is also a member of, or affiliated to, many international organizations, including ACCT, AfDB, AsDB, Australia Group, Benelux, BIS, CCC, CE, CERN, EAPC, EBRD, EIB, EMU, ESA, EU, FAO, G-10, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IDB, IEA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Intelsat, Interpol, IOC, IOM, ISO, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, MONUC (gözlemci), NATO, NEA, NSG, OAS (observer), OECD, OPCW, OSCE, PCA, UN, UNCTAD, UNECE, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNMIK, UNMOGIP, UNRWA, UNTSO, UPU, WADB (non-regional), WEU, WHO, WIPO, WMO, WTrO, ZC. 30,528 km²'lik bir alanı kaplayan ülkenin nüfusu yaklaşık 11,4 milyon kişidir. Cermen ve Latin dünyası arasında bir sınır oluşturan Belçika'da Felemenkler tarafından Felemenkçe, Valonlar tarafından Fransızca ve küçük bir Alman grup tarafından Almanca konuşulur. Belçika federal bir devlet yapısına sahip olup Felemenkçe'nin resmî dil olduğu Flaman Bölgesi, Fransızcanın resmi dil olduğu Valon Bölgesi ve her iki dilin de resmî dil sıfatını taşıdıkları Brüksel Başkent Bölgesi'nden oluşur. * * * * Son olarak, tamamı Valon Bölgesi'nin sınırları içinde kalan ve Almanya'ya komşu Almanca konuşan küçük bir topluluk, Valon bölgesine bağlı olmakla birlikte bazı alanlarda özerkliğe sahiptir ve yaşadıkları bölgede Almanca resmi dildir. The (original) version in German language (already) mentions 73,000 instead of 71,500 inhabitants. Belçika'nın dilsel çeşitliliği ve bununla ilgili politik ve kültürel anlaşmazlığı, Belçika tarihine ve yönetim sistemine yansımıştır. Belçika adı, Kelt ve Cermen karışımı bir halk olan Belgaelerin yaşadığı, Roma eyaleti Galya'nın en kuzeyindeki Gallia Belgicadan kaynaklanır.Footnote: The Celtic and/or Germanic influences on and origin(s) of the Belgae remains disputed. Further reading e.g. Belçika, Hollanda ve Lüksemburg tarihsel olarak Benelüks'ten daha büyük bir alanı kaplayan Alçak Ülkeler diye anılır. Orta Çağ'ın bitiminden 17. yüzyılın başlarına kadar ticari ve kültürel açıdan bir refah merkezi olan ülke, 16. yüzyıldan 1830'daki Belçika Devrimi'ne kadar Avrupa güçleri tarafından birçok muharebeye sahne olarak Avrupa'nın savaş alanı olarak tanımlanmış.—The book reviewer, Haß, attributes the expression in English to James Howell in 1640. Howell's original phrase "the cockpit of Christendom" became modified afterwards, as shown by: —and as such coined for Belgium: (Ayrıca bakınız: The Nuttall Encyclopaedia) ve bu unvanı I. Dünya Savaşı ile II. Dünya Savaşı ile de güçlenmiştir. Bağımsızlığın üzerine ülke, hevesle Endüstri Devrimi'ne katılmış ve 20. yüzyıl boyunca Afrika'da birçok koloni kurmuştur. Belçika'da 20. yüzyılın ikinci yarısına ise bir yandan Felemenkler ve Frankofonlar arasındaki çatışma diğer yandan Flaman ve Valon Bölgeleri arasındaki eşit olmayan ekonomik gelişme damgasını vurmuştur. Bu hâlâ devam eden çatışmalar ülkede üniter devlet yapısından federal devlete doğru bir dizi reformun yapılmasına neden olmuştur. == Tarihçe == Milattan önce 1. yüzyılda Romalılar bölgedeki yerli kabileleri mağlup etti ve bölgede Gallia Belgica ilini kurdu. Kavimler Göçü sonrasında bölgenin yönetimi Franklar tarafından Merovenj Hanedanı'na devredildi. 8. yüzyıl boyunca Frankların yönetimini Karolenj İmparatorluğu devraldı. 843'teki Verdun Antlaşması ile bölge, Orta ve Batı Frank Krallıkları arasında paylaşıldı ve sonucunda Orta Çağ boyunca Fransa Krallığı ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu dönemlerinde toprak ağaları vassallar olarak az çok bağımsızlıklarını kazandı. Bu vassallıkların çoğu 14. ve 15. yüzyıllarda Burgundiya Hollandası (sonrasında Habsburg Hollandası) olarak birleşti. İmparator V. Karl 17 ilin şahsi birliğini 1540'larda devam ettirdi ve bu birlik 1549 Pragmatik Yaptırımlarıyla şahsi bir birlikten çok daha fazlasına dönüşerek kralın Liège Piskoposluğu'ndaki etkisini arttırdı. Seksen Yıl Savaşı (1568-1648) Alçak Ülkeler'i, Birleşik Hollanda Cumhuriyeti (Latince Belgica Foederata, "Federasyon Hollandası") ve Güney Hollanda (Belgica Regia, "Krallık Hollandası") olarak ayırdı. Bugünkü modern Belçika'nın büyük bölümünü içeren Güney Hollanda, art arda Habsburg İspanyası ve Habsburg Avusturyası tarafından idare edildi ve 17. ve 18. yüzyıllar boyunca çoğu Fransa-İspanya ve Fransa-Avusturya savaşına ev sahipliği yaptı. Fransız Devrim Savaşları'ndaki mücadeleyi takiben, Alçak Ülkeler-Liège Piskoposluğu gibi sözde Habsburg kurallarının asla bulunmadığı bölgeleri de içeren I. Fransız Cumhuriyeti tarafından bölgedeki Avusturya egemenliği kırılarak ilhak edildi. 1815'te I. Fransa İmparatorluğu'nun dağılmasıyla Alçak Ülkeler, Hollanda Birleşik Krallığı adı altında yeniden birleşti. 1830 Belçika Devrimi, Katolik ve tarafsız Belçika'nın Geçici Hükûmet ve Ulusal Kongre altında bağımsızlığını ilan etmesine yol açtı. 1831'de I. Léopold'ün Kral olarak atanmasından sonra Belçika, parlamenter bir sisteme sahip bir monarşi oldu. Kralın hakları başta sınırlı olsa da, 1893'te Belçika Genel Grevi'nden sonra erkekler için genel oy hakkı (1919'a kadar çoğul oylamayla), 1949'da ise kadınlar için oy hakkı tanınmıştır. 19\. yüzyıldaki ana siyasal partiler Katolik Parti ve Liberal Parti ile yüzyılın sonlarına doğru gelişmekte olan Belçika İşçi Partisi'ydi. Fransızca, asalet ve burjuvazi tarafından benimsenen tek resmi dildi. Fransızca, Felemenkçe'nin de resmi dil statüsü kazanmasıyla etkisini giderek kaybetmeye başladı. Bu tanınma, 1898 ve 1967'deki Belçika Anayasası'nın bir Felemenkçe versiyonuyla kanunen resmî halde geldi. 1885'teki Berlin Konferansı'nda Kongo Özgür Devleti'nin mülkiyeti II. Léopold'e devredildi. 1900'e doğru ve 1900'lerin başlarından itibaren II. Léopold tarafından devletin başlıca kauçuk ve fildişi kaynağı olan Kongo'nun halkına karşı aşırı ve vahşice muameleler uluslararası endişeleri arttırdı. Bu haykırış 1908'de daha sonra Belçika Kongosu olarak adlandırılan devletin koloninin sorumluluğunu devralmasına yol açtı. küçükresim|320x320pik|20. yüzyılın başında Belçika ve kolonileri Belçika, 1914'te Schlieffen Planı'nın bir parçası olarak Almanya tarafından işgal edildi ve Batı Cephesi savaşlarının çoğu, ülkenin batısında meydana geldi. Savaşın ilk ayları Alman kuvvetlerin Belçikalılara kötü muamele uygulaması nedeniyle Belçika Tecavüzü olarak bilinir. Belçika savaş sırasında Alman kolonileri Ruanda-Urundi'nin (bugünkü Ruanda ve Burundi) yönetimini devraldı ve bölge 1924'te Milletler Cemiyeti'nin kararıyla Belçika mandasına verildi. I. Dünya Savaşı sonucunda 1925'te Prusya'ya ait Eupen-Malmedy, Belçika'ya katıldı ve bu ülkede Almanca konuşan bir azınlığın oluşmasına yol açtı. Ülke, 1940'ta blitzkrieg ile tekrar Almanya tarafından işgal edildi ve bu durum 1944'te Müttefiklerin ülkeyi yeniden kontrol etmesiyle sona erdi. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Almanlarla işbirliği yaptığı söylenen Kral III. Leopold'e karşı genel bir grev baş gösterdi ve Kral 1951'de feragat etti. Belçika Kongosu da 1960'ta Kongo Krizi sırasında bağımsızlığını kazandı; bunu 2 yıl sonra Ruanda-Urundi'nin bağımsızlığı izledi. Belçika, NATO'ya kurucu ülke olarak katıldı ve Hollanda ve Lüksemburg ile birlikte Benelüks grup devletlerini kurdu. 1951'de Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'nun altı kurucu ülkesinden biri olan Belçika, 1957'de Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ve Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun kuruluşunda yer aldı. Daha sonra en önemli yönetim organlarına ev sahipliği yaptığı Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Birliği Konseyi'ni de içeren şimdiki Avrupa Birliği'nin kurucu üyelerinden oldu. == Coğrafya == Kuzeybatıda Atlas Okyanusu'na kıyısı bulunan Belçika'nın, Fransa (), Almanya (), Lüksemburg () ve Hollanda ile () komşudur. İç sularla birlikte 33,990 km²lik alanı kaplayan ülke iç sular dışında 30,528 km²'lik bir alanı kaplar. Belçika üç temel coğrafi bölgeye sahiptir: Anglo-Belçika Havzası ait kuzey-batı kıyı ovaları ve merkez plato ile güneydoğu Hersiniyen orojenik kuşağının parçası olan Ardennes araziler. Ülkenin güney ucunda, Paris Havzası Belçikalı Lorraine adında küçük bir dördüncü bölgeye ulaşır. Kıyı ovaları çoğunlukla kumullar ve polderlerden oluşur. Daha içerilerde sayısız su yolu ile sulanan yumuşak ve yavaşça yükselen kuzeybatı Campine (Kempen) kumsal alanı uzanır. Ardennes yaylalarında daha sağlam mağaralar ve sık ormanlarla kaplı tepeler ve küçük kayalık kanyon vardır. Batıda Fransa'ya doğru genişleyen bu alan doğuya doğru Almanya'daki Yüksek Bataklıklar platosundaki Eifel'e kadar ulaşan 694 metre ile ülkenin en yüksek noktası Signal de Botrange'yi de içerir === İklim === Ülkede her mevsim yağışlı okyanusal bir iklim hakimdir (Köppen iklim sınıflandırması: Cfb). Ocak ayı ortalama en düşük sıcaklık 3 °C iken haziran ayı ortalama en yüksek sıcaklık 19 °C'dir. Ortalama yağış şubat ve nisan aylarında 54 milimetre ile temmuz ayında 78 mm arasında değişiklik gösterir. == İdari Bölümleri == Bayrak İl Felemenkçe adı Fransızca adı Almanca adı Başkent Vali Alan Nüfus (1 Ocak 2019) Flaman Bölgesi border|80px Antwerpen Antwerpen Anvers Antwerpen Anvers Cathy Berx 2008'den beri 1.857.986 80px Doğu Flandre Oost-Vlaanderen Flandre orientale Ostflandern Gent Jan Briers 2013'ten beri 1.515.064 80px Flaman Brabant Vlaams-Brabant Brabant flamand Flämisch-Brabant Leuven Lodewijk De Witte 1995'en beri 1.146.175 border|80px Limburg Limburg Limbourg Limburg Hasselt Herman Reynders 2009'dan beri 874.048 80px Batı Flandre West- Vlaanderen Flandre occidentale Westflandern Brugge Carl Decaluwé 2012'den beri 1.195.796 Valon Bölgesi 80px Hainaut Henegouwen Hainaut Hennegau Mons Tommy Leclercq 2013'ten beri 1.344.241 80px Liège Luik Liège Lüttich Liège Hervé Jamar 2015'ten beri 1.106.992 border|80px Lüksemburg Luxemburg Luxembourg Luxemburg Arlon Olivier Schmitz 2016'dan beri 284.638 80px Namur Namen Namur Namür Namur Denis Mathen 2007'den beri 494.325 80px Valon Brabant Waals- Brabant Brabant wallon Waals-Brabant Wavre Gilles Mahieu 2015'ten beri 403.599 Brüksel Başkent Bölgesi 80px Brüksel Başkent Bölgesi Brussels Hoofdstedelijk Gewest Région de Bruxelles-Capitale Region Brüssel-Hauptstadt Brüksel Rudi Vervoort 2013'ten beri 1.208.542 Toplam België Belgique Belgien Brüksel 11.431.406 == Topluluklar ve bölgeler == Burgund ve Habsburg mahkemelerini takiben, 19.yüzyılda ülkeyi yöneten ve yönlendiren yüksek sınıfın içinde olabilmek için Fransızca konuşabilmek gerekliydi,Felemenkçe konuşanlar alt sınıf vatandaşlardı. Yüzyılın sonunda ve devamı 20. yüzyıla doğru Flaman hareketi bu duruma karşılık olarak gelişti. Valonlar ve Brüksellilerin çoğunluğu Fransızcayı birinci dilleri olarak benimsemesine rağmen Flamanlar bunu reddetti ve Felemenkçenin Flamanların resmi dili olmasında başarılı oldular. II. Dünya Savaşı'nı takriben Belçika siyasetinde giderek artan şekilde iki ana dile bağlı özerkleşmeden yana bir eğilim baskın hale geldi. Toplumsal gerginlik arttı ve anayasa çatışma potansiyelini en aza indirmek için değiştirilmiştir. Temel olarak 1962-63 yıllarında tanımlanan 4 dil alanı (Felemenkçe, Fransızca, iki dilli (Felemenkçe, Fransızca) ve Almanca alanları) ve 1970, 1980, 1988 ile 1993'teki Belçika anayasasındaki ardışık revizyonlar 3 düzeyde politik güce ayrılmış tek bir federal devlet kurdu:Each municipality of the Kingdom is part of one of the four language areas (taalgebieden in Dutch, Sprachgebiete in German), occasionally called linguistic regions (régions linguistiques in French). See the three legal versions of the Constitution: * * English translation, not recently updated and without legal value: * # Brüksel merkezli Belçika Federal Yönetimi. # Üç ana topluluk: #* Flaman topluluğu; #* Fransız topluluğu; #* Alman topluluğu. # Üç bölge: #* Beş vilayete ayrılan Flaman Bölgesi; #* Beş vilayete ayrılan Valon Bölgesi; #* Brüksel Başkent Bölgesi. Anayasal dil alanları bölgelerinde resmi dilleri belirler. Bu yedi parlamento ve hükûmet için 1980'de topluluklar ve bölgeler yaratıldığı zaman olanak sağlasa da Flaman politikacılar ikisini birleştirmeye karar verdi. Yani Flamanlar federal ve özel belediyelere ait sorunlar hariç tüm konularda yetkili olan tek bir parlamento ve yönetimde birleşmiştir.Footnote: The Constitution set out seven institutions each of which can have a parliament, government and administration. In fact there are only six such bodies because the Flemish Region merged into the Flemish Community. This single Flemish body thus exercises powers about Community matters in the bilingual area of Brussels-Capital and in the Dutch language area, while about Regional matters only in the latter. Topluluklar ve bölgelerin örtüşen sınırları iki kayda değer özellik yaratmıştır: Brüksel Başkent Bölgesi (diğer bölgelerden birkaç yıl sonra yaratılmıştır) Fransız ve Flaman topluluklarının ikisini birden içerir ve Almanca konuşulan bölge tamamıyla Valon Bölgesi sınırları içindedir. Kurumlar arasındaki çatışmalar Belçika Anayasa Mahkemesi tarafından çözümlenir. Yapısı farklı kültürlerin barışçıl bir şekilde bir arada yaşaması için uzlaşma yaratması amacıyla tasarlanmıştır. == Ekonomi == Belçika'nın kuvvetle küreselleşmiş ekonomisiBelgium ranked first in the KOF Index of Globalization 2009 ve ulaşım altyapısı Avrupa'nın geri kalanıyla entegredir. Ülkenin ileri derecede endüstrileşen bölgenin kalbindeki konumu, 2007'de dünyanın en büyük 15. ticaret ülkesi olmasına yardımcı olmuştur. Ekonomi, işgücü, yüksek GNP ve kişi başına yüksek ihracatla karakteristikleşmiştir. Belçika'nın ana ithal ürünleri gıda ürünleri, makine, işlenmemiş elmas, petrol ve petrol ürünleri, kimyasallar, giyim ve aksesuar ve tekstil ürünleriyken ana ihraç ürünleri otomobil, gıda ürünleri, demir ve çelik, işlenmiş elmas, tekstil, plastik, petrol ürünleri ve demirdışı metallerdir. Belçika, 19. yüzyılda Endüstri Devrimi'ne katılan ilk kıta Avrupası devletidir. Liège ve Charleroi'deki hızlı gelişen demir ve çelik üretimi ve 20. yüzyılın ortalarında Sambre–Mass vadisinde gelişen sanayi 1830-1910 arasında Belçika'yı dünyanın en gelişmiş üç ulusundan biri yapmıştır. Buna karşın 1840l'arda Flaman Bölgesi'ndeki tekstil endüstrisinde ciddi bir kriz oluştu ve bölge 1846-50 arasında bir kıtlık yaşadı. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Gent ve Anvers, kimya ve petrol endüstrisinde hızlı bir gelişme yaşadı. 1973 ve 1979 Petrol Krizleri ekonomiyi resesyona soktu ve bu durum demir-çelik endüstrisinin daha az rekabete katılan ve üretimde ciddi düşüş yaşayan Valonya'da daha uzun sürdü. 1980'ler ve 1990'lar boyunca ülkenin ekonomik merkezi kuzeye doğru kaydı ve bugünün kalabalık Vlaamse Ruit bölgesine yerleşti. == Kültür == == Demografi == küçükresim|Belçika'daki ana bölgeler 2007'nin başlarında Belçika nüfusunun yaklaşık %92'si Belçika Vatandaşı ve yaklaşık %6'sı diğer Avupa Birliği ülkelerinin vatandaşlarıydı. Kalabalık topluluklar İtalyanlar (171,918), Fransızlar (125,061), Hollandalılar (116,970), Faslılar (80,579), İspanyollar (42,765), Türkler (39,419) ve Almanlardı (37,621). 2004'te %97 oranla hemen hemen nüfusun tamamı kentlerde yaşamaktaydı. Belçika'da kilometrekareye 342 kişi düşer ve bu oran Avrupa'da Monako gibi mikrodevletler ve Hollanda dışında en fazla yoğunluğa sahip ülkedir. Ülkenin en yoğun alanı Anvers–Leuven–Brüksel–Gent kentlerinden meydana gelen Vlaamse Ruit iken en tenha alanı Ardenler'dir. 2006'da Flaman Bölgesi'nin nüfusu 6,078,600 kişiydi ve bu nüfus Anvers (457.749), Gent (230.951) ve Brugge (117.251) kentlerinde yoğunlaşmıştı. Charleroi (201.373), Liège (185.574) ve Namur (107.178) gibi kentleriyle Valonya'nın nüfusu 3.413.978 kişiyken 2 tanesinin 100.000'in üzerinde nüfusu olan 19 belediyeden meydana gelen Brüksel Başkent Bölgesi 1.018.804 nüfusa sahipti. Belçika'da hemcins çiftler evlenme hakkına sahiptirler. === Din === * Katolikler: %54 * Dinsiz: %32 * İslam: %5 * Protestanlık: %3 * Ortodoks: %1 * Diğer: %4 Kaynak: "https://www.europarl.europa.eu/at-your-service/en/be-heard/eurobarometer " CIA'nın 2018 tahminlerine göre Belçika nüfusunun Roma Katolik'ler %57.1'lik, Protestan'lar %2.3'lük, diğer Hristiyan'lar %2.8'lik, Müslüman'lar %6.8'lik, ateistler %9.1, inançsız/agnostikler %20,2'lik, diğerleri de %1.7 kısmı oluşturuyor. === Diller === küçükresim|Resmi diller: 160px|küçükresim|sol|Brüksel'de iki dilli tabelalar. Belçika konuşulan dillere göre Felemenk, Fransız ve Alman bölgelerine ayrılmıştır. Bunun yanında birkaç azınlık dili de gayriresmî olarak konuşulur. Belçika'nın 3 resmi dili ya da lehçelerine dair hiçbir resmi sayım olmadığı gibi herhangi bir istatistik de yoktur. Buna rağmen aileler, eğitim ve yabancı çocukların 2. dilleri gibi bazı konuları içeren alanlarda bazı rakamlar verilebilir. Bir istatistiğe göre Belçika nüfusunun %59'u FelemenkçeNative speakers of Dutch living in Wallonia and of French in Flanders are relatively small minorities that furthermore largely balance one another, hence counting all inhabitants of each unilingual area to the area's language can cause only insignificant inaccuracies (99% can speak the language). Dutch: Flanders' 6.079 million inhabitants and about 15% of Brussels' 1.019 million are 6.23 million or 59.3% of the 10.511 million inhabitants of Belgium (2006); German: 70,400 in the German-speaking Community (which has language facilities for its less than 5% French-speakers) and an estimated 20,000–25,000 speakers of German in the Walloon Region outside the geographical boundaries of their official Community, or 0.9%; French: in the latter area as well as mainly in the rest of Wallonia (3.414 − 0.093 = 3.321 million) and 85% of the Brussels inhabitants (0.866 million) thus 4.187 million or 39.8%; together indeed 100%. %40'ı Fransızca konuşur. Toplam Felemenkçe konuşucusu sayısı 6,23 milyondur ve bu nüfus kuzeydeki Flaman Bölgesi'nde yoğunlaşmıştır. Fransızca konuşucusu sayısı 3.32 milyondur ve konuşucular Valonya'da ve tahmini olarak 0.87 milyon kişi yani Brüksel Başkent Bölgesi'nin 85%inde yoğunlaşmıştır.Flemish Academic Eric Corijn (initiator of Charta 91 ), at a colloquium regarding Brussels, on 2001-12-05, states that in Brussels there is 91% of the population speaking French at home, either alone or with another language, and there is about 20% speaking Dutch at home, either alone (9%) or with French (11%)—After ponderation, the repartition can be estimated at between 85 and 90% French-speaking, and the remaining are Dutch-speaking, corresponding to the estimations based on languages chosen in Brussels by citizens for their official documents (ID, driving licenses, weddings, birth, sex, and so on); all these statistics on language are also available at Belgian Department of Justice (for weddings, birth, sex), Department of Transport (for Driving licenses), Department of Interior (for IDs), because there are no means to know precisely the proportions since Belgium has abolished 'official' linguistic censuses, thus official documents on language choices can only be estimations. For a web source on this topic, see e.g. General online sources: Janssens, Rudi—Strictly, the capital is the municipality (City of) Brussels, though the Brussels-Capital Region might be intended because of its name and also its other municipalities housing institutions typical for a capital. Almanca konuşan 73,000 'lik halk Valon Bölgesi'nin doğusunda yerleşiktir; yaklaşık 10,000 Alman ve 60,000 Belçikalı Almanca konuşur. Takriben 23,000 Almanca konuşucusu resmi bölgeleri yakınlarındaki belediyelerde yaşar. * * Belçika'da konuşulan Felemenkçe ve Fransızca Hollanda'da ve Fransa'da konuşulanlardan sözcükler ve nüans olarak farklılıklar içerir. Birçok Felemenk hala bölgelerindeki Felemenk lehçesini konuşur. Valonya'nın ana resmi dili olan Valonca bugün en çok yaşlı insanlar tarafından konuşulur ya da anlaşılır. Valonya'nın lehçeleri Picard dili gibi bugün günlük yaşamda kullanımda değildir. == Ayrıca bakınız == * Belçika'nın yerleşim birimleri *Belçika'nın şehirlerinin listesi ve nüfusları == Notlar == == Kaynakça == == Dış bağlantılar == ; Yönetim * * ; Genel bilgi * Wikivoyage'de Belçika * CIA Wold Factbook'ta Belçika * Encyclopædia Britannica'da Belçika Kategori:Benelüks Kategori:Avrupa ülkeleri Kategori:Avrupa Birliği ülkeleri Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler Kategori:NATO ülkeleri Kategori:Fransızca konuşan ülkeler Kategori:Batı Avrupa Kategori:Liberal demokrasiler Kategori:1830'da kurulan bölgeler ve ülkeler Kategori:Felemenkçe konuşan bölgeler ve ülkeler Kategori:Federal monarşiler Kategori:Almanca konuşan ülkeler Kategori:Avrupa Konseyi ülkeleri Kategori:Akdeniz İçin Birlik ülkeleri Kategori:Uluslararası Frankofoni Örgütü üyesi ülkeler

Japonya (, Nihon ya da Nippon, resmî adı (), Nihon-koku ya da ), Doğu Asya'da bir ada ülkesidir. Büyük Okyanus'ta bulunan Japonya Japon Denizi'nden Çin, Kuzey Kore, Güney Kore ve Rusya'nın doğusuna, kuzeyde Ohotsk Denizi'nden güneyde Doğu Çin Denizi'ne ve Tayvan'a kadar uzanır. Japonca adını oluşturan kanji karakterler "güneş" ve "köken" anlamına gelir. Bu nedenle Japonya "Doğan Güneşin Ülkesi" diye de bilinir. Japonya coğrafî yapısı bakımından 6.852 adadan oluşan bir takımadadır. Bu adaların en büyükleri olan Honshu, Hokkaido, Kyushu ve Shikoku adaları ülkenin %97'sini oluşturur ve genellikle ev adaları olarak anılır. Ülke sekiz bölgede 47 prefektörlüklere ayrılmıştır; Hokkaido en kuzey eyaleti ve Okinawa ise en güney eyaletidir. Japonya, Endonezya'dan sonra 2. en kalabalık ada ülkesidir. Adaların çoğu dağlıktır ve bazıları yanardağlardan oluşur. Japonya'nın en yüksek dağı olan Fuji Dağı bir yanardağdır. Japonya yüzde 98,5'i Japon olan 126 milyonluk nüfusuyla dünyanın nüfus açısından on birinci en kalabalık ülkesidir. Honshu'da bulunan Büyük Tokyo Metropolü, fiili başkent Tokyo ve bulunduğu alan çevresinde bulunan prefektörlükler ve şehirlerle birlikte 30 milyonunun üzerindeki nüfusuyla dünyanın en büyük metropoliten alanıdır. Arkeolojik araştırmalar Paleolitik çağın son döneminden beri insanların Japon adalarında yaşadığını gösterir. Yazılı tarihte Japonya'nın adı ilk olarak 1. yüzyıldan kalma Çin metinlerinde geçer. Japonya'nın tarihi dış dünyadan etkilendikten sonra çok uzun yıllar boyunca tecrit edilmesiyle şekillenmiştir. 12\. yüzyıldan 1868'e kadar Japonya, İmparator adına hüküm süren ardışık feodal askeri şogunlar tarafından yönetildi. Japonya, 17. yüzyılın başlarında uzun bir tecrit dönemine girdi ve 1853-54'te ABD filosunun Japonya'yı Batı'ya açmaya zorlamasıyla sona erdi. Neredeyse yirmi yıllık iç çatışma ve ayaklanmadan sonra, İmparatorluk Mahkemesi, 1868'de Chōshū ve Satsuma'dan gelen birkaç klanın yardımı ile siyasi gücünü yeniden kazandı ve Japon İmparatorluğu'nu kurdu. 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında, Birinci Çin-Japon Savaşı, Rus-Japon Savaşı ve I. Dünya Savaşı'ndaki zaferler, Japonya'nın artan militarizm döneminde imparatorluğunu genişletmesine izin verdi. 1937’deki İkinci Çin-Japon Savaşı, 1941’de, 1945’te Japon teslim oluşu ardından sona eren İkinci Dünya Savaşında genişledi. 1947 yılında anayasanın kabulünden beri Japonya parlamenter monarşi ile yönetilmektedir. Devletin başı Japon imparatoru, hükûmetin başı ise başbakandır. Seçimle işbaşına gelen bir parlamentosu vardır. Japonya, ASEAN Plus mekanizmasının, BM, OECD, G7, G8 ve G20'nin bir üyesidir ve büyük güç olarak kabul edilir. Accordingly, the great powers after the Cold War are Britain, China, France, Germany, Japan, Russia, and the United States p. 59 Japonya, itibarıyla Gayri safi yurt içi hasılaya göre . ve GSYİH SAGP'ne göre . en büyük ekonomiye sahiptir. Dünyanın en büyük dördüncü ihracatçısı ve ithalatçısıdır. Japonya yüksek vasıflı ve eğitimli bir iş gücünden faydalanır; yükseköğretim diplomasına sahip dünyanın en büyük vatandaş oranı arasında. Resmî olarak savaş ilan etme hakkından vazgeçmiş olmasına rağmen, Japonya, kendini savunma ve barışı koruma rollerinde kullanılan, dünyanın yedinci büyük askeri bütçesiyle modern bir orduyu sürdürüyor; 2015 yılında dünyanın en güçlü dördüncü ordusuna sahipti. Japonya, çok yüksek bir yaşam standardı ve İnsani Gelişme Endeksi ile gelişmiş bir ülkedir. Nüfusu, dünyadaki en yüksek yaşam beklentisine ve üçüncü en düşük bebek ölüm oranına sahiptir, ancak yaşlanan nüfus ve düşük doğum oranı nedeniyle sorunlar yaşıyor. Japonya, tarihi ve kapsamlı sineması, etkili müzik endüstrisi, anime, video oyunları, zengin mutfağı ve bilim ve modern teknolojiye yaptığı önemli katkılar ile ünlüdür. == Etimoloji == Japonca için Japonca kelime olan (), Nihon veya Nippon olarak telaffuz edilir ve kelimenin tam anlamıyla "güneşin kökeni" anlamına gelir. Nichi () karakteri "güneş" veya "gün" anlamına gelir; hon () "temel" veya "orijin" anlamına gelir. Bu nedenle bileşik, "güneşin kökeni" anlamına gelir ve popüler Batı epiteli "Yükselen Güneş Ülkesi'nin" kaynağıdır. Nihon adının ilk kayıtları, Tang hanedanı olan Tang'ın Eski Kitabı'nın Çin tarihi kayıtlarında yer almaktadır. Yedinci yüzyılın sonunda, Japonya'dan bir delegasyon Nihon'un ülkelerinin adı olarak kullanılmasını istedi. Bu adın kökeni 607'de gönderilen ve Sui hanedanlığının resmî tarihinde kaydedilmiş bir harfe sahip olabilir. Japonya Regent Prensi Shōtoku, kendisine "Güneşin doğduğu Arazi İmparatoru" () adını verdiği bir mektupla Çin'e bir misyon gönderdi. Mesaj, Burada, ben, güneşin doğduğu ülkenin imparatoru, ben güneşin battığı ülkenin imparatoruna bir mektup gönderiyorum. Siz nasılsınız? Nihon'u kabul etmeden önce, Yamato ( veya "Büyük Wa") ve wakoku () gibi diğer terimler kullanıldı. Wa () karakteri, Çince tarafından üçüncü yüzyılın Üç Krallık döneminin başlarında olduğu gibi Japonlar için bir atama olarak kullanılan, Wo () (Japonca tarafından "Wa" olarak telaffuz edilir) bir homophone'dur. Wa Hanedanlığı döneminde Nakoku adında Japonya'da erken bir devlet için Wa () (Çince Wei), bir başka form kullanılmıştır. Ama, Japonlar bir miktar con (Çin’de "cüce" veya "cüce" gibi kavramlarla ilişkilendirilmiş) Wa no çağrışımını sevmediler ve bu nedenle "beraberlik, uyum" anlamına gelen "Wa" () karakteriyle değiştirildiler. Japonya kelimesi, muhtemelen tarihsel Çince telaffuzundan kaynaklanmaktadır. Japonya, Marco Polo tarafından Cipangu olarak kaydedildi. Bir Wu lehçesi olan modern Şanghayca'da () Japonya karakterlerinin telaffuzu Zeppen'dir [zəʔpən]. Japonya, Japun veya Japang için kullanılan eski Malay sözcüğü, muhtemelen Fukienese veya Ningpo gibi bir güney kıyı Çin lehçesinden ödünç alındı. ve bu Malay kelimesine 16. yüzyılda Güneydoğu Asya'daki Portekizli tüccarlar tarafından rastlandı. Bu Erken Portekizli tüccarlar daha sonra bu kelimeyi Avrupa'ya getirdi.C.R. Boxer, The Christian Century In Japan 1549–1650, University of California Press, 1951. 11, 28–36, 49–51, Bu ismin İngilizce'deki ilk kaydı, 1577'de basılmış ve Portekizli bir Cizvit Luís Fróis tarafından yazılmış 1565 bir mektubun çevirisinde Giapan'ın yazılışından ibarettir. Meiji Restorasyonundan II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar, Japonya'nın tam adı "Büyük Japonya İmparatorluğu" anlamına gelen Dai Nippon Teikoku () idi. Bugün, Nihon-koku/Nippon-koku () adı, "Japonya Devleti" nin anlamı ile günümüzün resmi bir resmi olarak kullanılmaktadır. Uzun formu açıklayıcı bir tanım içermeyen Japonya gibi ülkelere genellikle "ülke", "ulus" veya "devlet" anlamına gelen koku () karakteriyle eklenmiş bir ad verilir. == Tarihçe == === Prehistorya ve antik tarih === Japon takımadalarına, ilk olarak adaların hala Asya kıtasının bir parçası olduğu dönemde, yaklaşık 100 bin yıl önce yerleşilmişti. Arkeolojik araştırmalar yontma taş devrinde takımadalarda yaşayan insanların temelde avcılık ve toplayıcılıkla geçindiklerini ortaya çıkarmıştır. Cilalı taş devrinde zarif taş aletler yapılmış, ok ve yay kullanılarak ileri avlanma teknikleri geliştirilmiş ve yemek pişirmek ve saklamak için toprak kaplar üretilmiştir. Jomon stili (sicim desenli) kaplar nedeniyle, MÖ 8 bin ile MÖ 300 yüzyılları arasındaki dönem Jomon dönemi olarak adlandırılır. MÖ 300 yıllarında Asya kıtasından tarım, basit pirinç ekimi ve metal işçiliği teknikleri gelmiştir. Japonya'da yaşayanlar tarımsal üretimi artırmak için günlük yaşamlarında tarım aletleri ve demir silahlar, ayrıca dini ayinler için bronz kılıçlar ve aynalar kullanmışlardır. Bu dönemde işbölümü, yöneten ve yönetilenler arasındaki ayrılığı derinleştirmiş ve ülkede pek çok küçük devlet kurulmuştur. MÖ 300 ile MS 300 yılları arasına rastlayan ve çömlekçi çarkında seramiklerin üretildiği döneme Yayoi dönemi denmiştir. Japon adalarına ilk yerleşenler, MÖ 8 bin yıl öncesinden başlayarak, Kuzey Asya’dan geldikleri sanılan ve Üst Yontmataş (veya en azından Ortataş) devrinde yaşayan topluluklardı. Japonya’nın tarih öncesi birkaç evreye ayrılır: Öncomon veya Seramik Öncesi, Comon(yaklaşık olarak MÖ 7500- 300) ve Yayoi (MÖ 300-MS 300). Bu son dönemde adaların kuzeyine Aynular gelip yerleşti ve son Comon halklarıyla karıştı. MS 3. yüzyıl ortalarına doğru Kore’den geçen, Altay kökenli, atlı savaşçı grupları Güney Japonya’ya gelerek bölgeyi hâkimiyetleri altına aldı. Bu insanlar ölülerini kofun denilen çok büyük Tümülüslere gömüyorlardı; Tümülüslerin çevresine kilden silindirler (haniva) sıralanıyordu. Bu savaşçılar aynı zamanda klanlara dayalı bir toplumsal örgütlenme şeması da getirdi.Milliyet, Dictionnaire Larousse (Japonya), III, s. 1221. Buzul çağları boyunca (MÖ 2-3 milyon ile MÖ 10 bin yılları), deniz suyunun büyük bir bölümü kutup çevresinden donduğundan deniz düzeyi çok alçalmıştı, kıta sahanlığındaki Japon Takımadaları kuzeyden, batıdan ve güneyden Asya kıtasına bağlı olmalıydı. Bu çağlara ait yer katmanlarında mamut ve fil taşılları bulunmuştur. Japonların ilk atalarının da böylece Asya’dan ve karadan gelmiş oldukları düşünülmektedir. Comon, toprak kapları bezeme tekniğinde kullanılan ipin adıdır. Mezopotamya ve Mezoamerika gibi uygarlık odaklarında, çanak-çömlek buluntuları tarım devriminden sonra görülüyordu. Japonya’da ise tam tersi olmuştur. Comon’u izleyen çanak-çömlek evresi Yayoi olarak biliniyor. Döner testici tezgâhında yapılmış Yayoi seramiği, kesin olarak bir sulu çeltik kültürünün ürünü sayılmaktadır. Japonlar çeltikleri depolamak için boy boy, çeşit çeşit kaplar yapmışladır. Bugünkü halkın, Japonca konuşan bir kültürden geldiği varsayılırsa, o kültürün Yayoi döneminde oluştuğu da söylenebilir. 538 yılına doğru Budizm’in Kore’den adalara gelişi genelde Japonya’nın tarih döneminin başlangıcı olarak kabul edilir. Asuka dönemi boyunca koyu bir Budist olan Prens Şotoku'nun 622 yılında ölümünden sonra, 628 ve 701 tarihleri arasında birçok yasa çıkarıldı. Bu yasalarla, Tang Hanedanının saltanat sürdüğü Çin’i örnek alan bir yönetim sistemi benimsendi. Nara dönemi (710- 794) boyunca altı Budist mezhep, sonunda Nara’ya yerleşen Japon sarayına kendi görüşlerini benimsetmeye çalıştı. Nara devri, Japonya için yüksek bir kültür devridir. Japon kültürünün birçok temelleri o zaman atılmıştır.Prof. Dr. W. Eberhard, Uzak Doğu Tarihi, TTK Basımevi, Ankara 1992, s. 53. İmparator Kammu, Nara’daki keşişlerin etkisinden kurtulmak için Nagaoka’da yeni bir başkent, on yıl sonra da, bu defa Heian-kyo’da bir başkent kurdu. Heian dönemi (794- 1185/1192), Heian şehri başkent olduktan kısa bir zaman sonra Japonya’nın en büyük şehri hâline gelmiştir. Ülke bu dönemde genişlemiş, yeni Budist öğretiler ortaya çıkmıştır, büyük manastırlar kurulmuş ve Japonca’ya özgü yeni çekim eklerini yazmaya elverişli, hecelere dayalı yeni bir yazı yaratılmıştır. Ainularla muharebeler yaşanmış, Ainuların birçok grupları ülkenin daha kuzeyinde bulunan Hokkaido adasına geçmişlerdi. Böylece, Heian devrinin birinci kısmında Hondo adasının tamamen işgali vuku bulmuş ve nispeten küçük Japon devleti genişlemiştir. 858’den sonra Fujivara ailesi iktidarı ele geçirdi ve XII. yüzyılın ortalarına kadar elinde tuttu. Bu aile ileride Japonya’nın “klasik dönemi” sayılacak bir barış ve kültürel gelişme dönemi başlattı. İki kısma ayrılan Heian devrinin ilk kısmı, Fujivara ailesinin elinde bulunan bir feodal grubun diktatörlüğüdür denilebilir. X. yüzyılda iki rakip klan, Tairalarla Minamotolar, Fujiaların yerini almaya çalışmıştır. Onları karşı karşıya getiren uzun mücadele, 1185’te Şimonoseki yakınında Dan- no Ura’da Taira donanmasının yok edilmesiyle sona erdi. === Feodal dönem === Heian devrinin en tipik vasfı askeri faaliyetlerin her şeyden üstün olmasıdır. Kılıç bu devrin sembolü sayılabilir. Heian döneminin ortalarına doğru “kana” adı verilen iki fonetik alfabe geliştirilmiş ve Çince üslubunun yerini alarak gelişen saf Japon stili edebiyata ışık tutmuş ve oldukça geniş bir biçimde kullanıma girmiştir. Ayrıca bu dönemde sanat alanında da büyük gelişmeler kat edilmiştir. Şogunlar dönemi (1192), Minamoto klanının önderi Yoritomo ve kardeşi Yoşitsune, Taira klanın bertaraf etmiş, sonra da Fujivalara karşı saldırıya geçmişlerdi. Minamoto no Yoritomo imparatorunkinin yanında ikinci bir hükûmet kurmuştur. Yoritomo artık hiçbir yetkisi kalmayan imparatorun 1192’de kendisini başbuğ (şogun: askeri diktatör) olarak atamasını sağladı. Yoritomo uzak eyaletlere valiler gönderip vergi toplama işlerini düzenleyerek pratik ve etkili bir yönetim kurdu. Yoritomo'nun ölümünden sonra yönetim dul karısının ailesine yani Hoco’lara geçti. Bu yeni güç, yeni bir kültür ve ruh oluşturdu. Savaşçılar (Samuray) eski Buddhacı tarikatların geleneklerini reddederek daha sade din biçimlerine döndüler. Kamakura tepelerine Zen tapınakları inşa ettiler ve böylece yeni bir Buddhacılık ve aşılanmaya ve dinsel yazılar Japonca’ya çevrilmeye başlandı. 1221’de bu dinamik hükûmet, otoritesine karşı gelen bir ayaklanmayı bozguna uğrattı. Beş yıl sonra da Asya’dan gelen daha büyük bir tehlikeyi bertaraf etti. 1274’te ve 1281’de Kubilay Han'ın büyük Moğol ordusu Japonya’yı istila etti, ancak etkin bir savunma ve kamikazeler (Tanrıların rüzgârı; 1274’te ve 1281’de çıkıp Moğol donanmasını yok eden iki fırtınaya Japonlar tarafından bu ad verilir) sayesinde Moğol ordusu püskürtüldü. Zamanla kıskançlık ve Hocolara duyulan nefret arttı ve 1333 yılında Aşikaga Takauci imparator II. Daigo ile birleşerek bu iktidara son verdi. İmparator bundan sonra otoritesini yeniden kurmaya çabaladı. Ancak Aşikaga 1336’da İmparator II. Daigo'yu Kyoto’dan sürerek, yerine bir kukla imparator geçirdi. İki yıl sonra da kendini şogun ilan etti. 1333’ten 1338’e kadar süren imparatorluk yönetiminin kısa ömürlü restorasyonun ardından Kyoto, Muromachi’de Ashikaga ailesi tarafından yeni bir askeri hükûmet kuruldu. Muromachi Dönemi 1338’den 1573’e kadar, iki yüzyıldan uzun sürdü. Bu dönem zarfında Bushido’nun sert disiplini estetik ve dini faaliyetlerde ifadesini bulmuştur. Aşikaga tahta oturttuğu imparatorun 1338’de kendisini şogun olarak tanımasını sağladı. Meşru imparator Yamato Dağlarına sığındı ve böylece iki saray dönemi başladı. === Modern dönem === 180px|küçükresim|sağ|Japon İmparatorluğunun 1942 yılındaki en geniş sınırları 180px|küçükresim|sağ|II. Dünya Savaşını kaybettikten sonra Japonya topraklarının işgal güçleri tarafından paylaşımını gösteren harita 10 Mart 1854'te, Komodor Matthew C. Perry ve Amerika Birleşik Devletleri Donanması'na ait Siyah Gemiler, Kanagawa Sözleşmesi ile Japonya'nın dış dünyaya açılmasını zorladı. Bakumatsu döneminde daha sonra Batı ülkeleri ile yapılan benzer antlaşmalar ekonomik ve siyasi krizler getirdi. Şogunun istifası Boshin Savaşı'na yol açtı ve sonucunda tek bir İmparator'un (Meiji Restorasyonu) yönetiminde merkezi bir devlet kuruldu. Batılı siyasi, adli ve askeri kurumları benimseyen Kabine, Özel Konsey'i organize etti , Meiji Anayasasını tanıttı (29 Kasım 1890) ve Ulusal Diyet'i topladı. Meiji döneminde (1868–1912), Japonya İmparatorluğu , Asya'daki en gelişmiş ülke ve etki alanını genişletmek için askeri çatışma peşinde koşan sanayileşmiş bir dünya gücü olarak ortaya çıktı. Birinci Çin-Japon Savaşı (1894–1895) ve Rus-Japon Savaşı'ndaki zaferlerden sonra (1904–1905) Japonya; Tayvan, Kore ve Sahalin'in güney yarısının kontrolünü ele geçirdi. Japon nüfusu 1873 yılında 35 milyon iken 1935'te 70 milyona çıkarak kentleşmeye önemli bir geçiş yaptı. 20\. yüzyılın başlarında, artan yayılmacılık ve militarizasyonun gölgesinde kalan bir Taişo Dönemi (1912–1926) görüldü. I. Dünya Savaşı'na İtilaf devletleri safında katılan Japonya'nın Pasifik ve Çin'deki Alman sömürge imparatorluğu mallarını ele geçirmesine izin verildi. 1920'ler, devletçiliğe doğru siyasi bir kaymaya, 1923 Büyük Tokyo Depremi'nin ardından bir kanunsuzluk dönemine, siyasi muhalefete karşı yasaların çıkarılmasına ve bir dizi darbe girişimine tanık oldu. Bu süreç 1930'larda hızlandı ve liberal demokrasiye karşı bir düşmanlığı paylaşan ve kendilerini Asya'da yayılmaya adamış birkaç radikal milliyetçi grup doğurdu. 1931'de Japonya, Mançurya'yı işgal etti ve işgal etti ve işgalin uluslararası kınanmasının ardından iki yıl sonra Milletler Cemiyeti'nden ayrıldı. 1936'da Japonya, Nazi Almanyası ile Anti-Komintern Paktı'nı imzaladı ve 1940 Üçlü Paktı onu Mihver Devletleri'nden biri haline getirdi. Japonya İmparatorluğu 1937'de Çin'in diğer bölgelerini işgal ederek İkinci Çin-Japon Savaşı'nı (1937–1945) hızlandırdı. 1940'ta İmparatorluk, Fransız Hindiçini'ni işgal etti ve ardından Amerika Birleşik Devletleri Japonya'ya petrol ambargosu koydu. 7–8 Aralık 1941'de Japon kuvvetleri Pearl Harbor'a ve diğerlerinin yanı sıra Malaya, Singapur ve Hong Kong'daki İngiliz kuvvetlerine sürpriz saldırılar düzenleyerek Pasifik'te II. Dünya Savaşı'nı başlattı. Savaş sırasında Japonya tarafından işgal edilen bölgelerde, yerel sakinlere karşı çok sayıda suistimal işlendi ve kadınlara rahatlatıcı kadınlar (Japonca: 慰安婦 (ianfu)) adıyla zorla cinsel kölelik yaptırıldı. Sonraki dört yıl boyunca, Sovyetlerin Mançurya'yı işgali ve 1945'te Hiroşima ve Nagasaki'ye atom bombası saldırısı ile sonuçlanan Müttefik zaferlerinden sonra, Japonya koşulsuz teslim olmayı kabul etti. Savaş, Japonya'nın kolonilerine ve milyonlarca insanın hayatına mal oldu. Müttefikler milyonlarca Japon yerleşimciyi Asya'daki eski kolonilerinden ve askeri kamplarından geri gönderdiler ve Japon İmparatorluğu'nu ve fethettiği topraklar üzerindeki etkisini büyük ölçüde ortadan kaldırdılar. Müttefikler, Japon liderlerini savaş suçlarından yargılamak için Uzak Doğu Uluslararası Askerî Ceza Mahkemesi'ni topladılar. 1947'de Japonya, liberal demokratik uygulamaları vurgulayan yeni bir anayasa kabul etti. Müttefik işgali 1952'de San Francisco Antlaşması ile sona erdi ve Japonya'ya 1956'da Birleşmiş Milletler üyeliği verildi. Rekor bir ekonomik büyüme dönemi Japonya'yı dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olmaya itti. Bu dönem 1990'ların ortalarında sona erdi. 11 Mart 2011'de Japonya'da dünya kayıtlı tarihinin en büyük depremlerinden biri olan 2011 Tōhoku depremi ve tsunamisi yaşandı ve bu deprem Fukuşima I Nükleer Santrali kazaları'na sebep oldu. 2012 yılında Senkaku Adaları (Çince Diaoyü) nedeniyle Çin ile aralarında ada krizi yaşandı. == Coğrafya == Japonya, Pasifik sahili boyunca uzanan toplam 6.852 adaya sahiptir. Okhotsk Denizi'nden Pasifik Okyanusu'ndaki Filipin Denizi'ne kadar olan uzunluğu 3.000 km'den (1.900 mi) fazladır. Kontrol ettiği tüm adaları içeren ülke, 24° ve 46°K enlemler arasında ve 122° ve 146°D boylamlar arasında yer almaktadır. Kuzeyden güneye ana adalar Hokkaido, Honshu, Şikoku ve Kyushu'dur. Okinawa'yı da içeren Ryukyu Adaları, Kyushu'nun güneyinde bir zincir. Nanpō Adaları, Japonya'nın ana adalarının güneyindedir. Birlikte sık sık Japon takımadaları olarak bilinir. 2018 itibarıyla, Japonya'nın bölgesi 377.973.89 km²'dir (145.936.53 metrekare). Doğu Asya'daki en büyük ada ülkesidir. Japonya, dünyanın en uzun altıncı sahil şeridine sahiptir (29,751 km (18,486 mi)). Arazi sınırları yoktur. Çok sayıda dışa açılan adalarından dolayı Japonya, 4.470.000 km²'yi (1.730.000 m² mi) kaplayan, dünyanın sekizinci büyük Özel Ekonomik Bölgesi'ne sahiptir. Japonya'nın yaklaşık yüzde 73'ü ormanlık, dağlıktır ve tarımsal, endüstriyel veya konut kullanımına uygun değildir. Sonuç olarak, çoğunlukla kıyı bölgelerinde bulunan yaşanabilir bölgeler, nüfus yoğunluğunun aşırı derecede yüksek olmasına neden olmaktadır. Japonya, dünyanın en yoğun nüfuslu ülkelerinden biridir. Japonya'nın toplam alanının yaklaşık %0,5'i geri kazanılmış arazidir (umetatechi). 12. yüzyılda başladı. 20. yüzyılın sonları ve 21. yüzyılın başlarında yapılan projeler arasında Ise Körfezi'ndeki Chubu Centrair Uluslararası Havaalanı, Osaka Körfezi'nin ortasında Kansai Uluslararası Havaalanı, Yokohama Hakkeijima Deniz Cenneti ve Wakayama Marina Şehri gibi yapay adalar yer almaktadır. Japonya'nın Akita kentindeki Ogata köyü, 1957'de başlayan Hachirōgata Gölü'nden geri kazanılan arazilerde kuruldu. Nagasaki, Isahaya'daki Isahaya Koyu'ndaki ıslah projesi (早 早 湾 干 拓 事業) 1989'da başladı ve 2018 itibarıyla toplam 35 km² (14 metrekare) geri alındı. Japonya adaları Pasifik Ateş Çemberi'nde volkanik bir bölgede bulunur. Öncelikle, Filipin Denizi Plakası'nın kıtasal Amurya Plakası ve Okinawa Plakası'nın altındaki güney batımının ve Güneydoğu’nun diptüksiyonunun bir sonucu olarak Silüriyen'in ortasından Pleistosen'e kadar yüz milyonlarca yıl boyunca meydana gelen büyük okyanus hareketlerinin bir sonucudur. kuzeydeki Okhotsk Plate altındaki Pacific Plate. Japonya kıyılarındaki Boso Üçlü Kavşağı, Kuzey Amerikan Tabak, Pasifik Tabak ve Filipin Deniz Tabakının buluştuğu üçlü bir kavşaktır. Japonya, Avrasya kıtasının doğu kıyısına bağlandı. Alt plakalar Japonya'yı doğuya doğru çekti ve yaklaşık 15 milyon yıl önce Japonya Denizi'ni açtı. Japonya'da 108 aktif volkan var. Yirminci yüzyıl boyunca, Hokkaido'daki Shōwa-shinzan ve Pasifik'teki Bayonnaise Kayaları'ndaki Myōjin-shō dahil olmak üzere birçok yeni volkan ortaya çıktı. Genellikle tsunami ile sonuçlanan yıkıcı depremler her yüzyılda birkaç kez meydana gelir. 1923 Tokyo depremi 140.000'den fazla kişiyi öldürdü. Daha yeni ana depremler, 1995 Büyük Hanshin depremi ve 11 Mart 2011'de Japonya'yı vuran ve büyük bir tsunamiyi tetikleyen 9,1 büyüklüğünde bir deprem olan 2011 Tōhoku depremidir. Japonya, Pasifik Ateş Halkası'ndaki konumu nedeniyle büyük ölçüde depremlere, tsunamiye ve volkanlara eğilimlidir. 2013 Dünya Risk Endeksi'nde ölçüldüğü üzere en yüksek 15. doğal afet riskine sahiptir. == Siyaset == === Hükûmet === Japonya anayasal monarşi olup İmparator'un yetkileri oldukça kısıtlıdır. Japonya Anayasası'na göre imparator “devletin ve halkın birliğinin simgesidir” ve egemenlik hakkı olmaksızın sadece törensel bir rol oynar. Egemenlik ise Japon halkına ait olup güç Başbakan ve Diet'in diğer seçilmiş üyeleri tarafından esas tutulur. Akihito'nun çekilmesinden sonra tahta çıkan Naruhito, 2019'da bu yana Japonya İmparatoru'dur. Japonya'nın yasama organı Ulusal Diet çift meclisli bir parlamentodur. Diet her dört yılda bir halkoyuyla seçilen 480 sandalyeli Temsilciler Meclisi, altı yıl görev yapan halk tarafından seçilmiş üyelere sahip 242 sandalyeli Danışmanlar Meclisi'nden oluşmaktadır. 20 yaş üzeri yetişkinlerin gizli oyla tüm seçilebilen makamlar için genel oy hakkı bulunmaktadır. Diette sosyal liberal Japonya Demokratik Partisi ve muhafazakâr Liberal Demokrat Partileri (LDP) hakimdir. LDP 1993 ve 1994 yılları arasında kısa bir 11 aylık dönem ve 2009-2012 yılları dışında, 1955 yılından bu yana sürekli bir seçim başarısı gördü. Parti alt kamarada 294 sandalye ve üst kamarada 83 sandalyeyi elinde bulundurmaktadır. Japonya Başbakanı hükûmetin başıdır ve Diet üyeleri tarafından belirlendikten sonra imparator tarafından atanır. Başbakan kabinenin başıdır ve bakanları atama ve görevden alma yetkisine sahiptir. Japonya'nın şu anki başbakanı Fumio Kishida, başbakan Yoshihide Suga'nın başbakanlık görevini bırakma kararını aldıktan sonra, 29 Eylül'de LDP'de yapılan seçimleri kazanarak 4 Ekim 2021'den beri Japonya başbakanlığını yapmaktadır. === İdari bölümler === Japonya, idari olarak dört yılda bir seçilen vali, yasama ve idari bürokrasi tarafından denetlenen 47 prefektörlüğe (, todofuken) ayrılır. Prefektörlükler ise şehir, kasaba ve köy olmak üzere belediyelere ayrılır. Tokyo özel bir statüye sahip olup bunlara ek olarak 23 özel semte ayrılır. Hokkaidō ise prefektörlük ve belediyeler arası 14 alt prefektörlüğe ayrılır. Aynı zamanda bazı diğer prefektörlüklerde de alt prefektörlükler bulunmaktadır. Japonya aynı zamanda sekiz bölgeye ayrılmıştır ancak bu bölgeler coğrafi olup idari bir yapıyı temsil etmemektedir. Japonya'da şu anda birçok şehir, kasaba ve köyler birleştirilmektedir. Bu işlemle birlikte prefektörlük altı idari bölgelerin sayısını azaltılarak idari maliyetlerin düşürülmesi beklenmektedir. === Dış ilişkiler === Japonya'nın neredeyse bütün bağımsız ülkelerle siyasi ilişkileri vardır ve Aralık 1956'dan beri BM'nin aktif bir üyesi olmuştur. Japonya G7, G20 ve APEC'in üyesidir ve Doğu Asya Zirvesi'ne katılmaktadır. Japonya, Avustralya ile Mart 2007'de ve Hindistan ile Ekim 2008'de güvenlik anlaşmalarına girdi. Japonya, 2014'te 9.2 milyar dolar vererek dünyanın 5. en büyük resmî kalkınma yardımı bağışçısıdır. 2017'de, Japonya dünyadaki en büyük beşinci diplomatik ağa sahipti. Japonya'nın ABD ile yakın bağları vardır. Japonya'nın II. Dünya Savaşı'ndaki müttefikleri ve müttefikleri tarafından yenilmesinden bu yana, iki ülke yakın ekonomik ve savunma ilişkilerini sürdürmüştür. Amerika Birleşik Devletleri, Japon ihracatı için büyük bir pazar ve Japon ithalatının başlıca kaynağıdır ve Japonya'yı kısmen bu amaç için askeri üslere sahip olan ülkeyi korumaya kararlıdır. Japonya'nın II. Dünya Savaşı'ndaki yenilgisinden sonra, Japon yönetimi Kuzey Mariana Adaları ABD'nin kontrolüne girdi.The Covenant to Establish a Commonwealth of the Northern Mariana Islands in Political Union With the United States of America, Japonya, Rusya’nın 1945’te Sovyetler Birliği’nce işgal edilen Güney Kuril Adaları’nın (Etorofu, Kunashiri, Shikotan ve Habomai grubu dahil) kontrolüne itiraz ediyor. Güney Kore’nin Liancourt Kayalıkları (Japonca: Takeshima, Korece: Dokdo) kontrolü, ancak Japonya tarafından kabul edilmedi ve talep edildi. Japonya, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ve Çin Cumhuriyeti (ÇC) ile ilişkileri Senkaku Adaları üzerinde zorladı; ve Çin Halk Cumhuriyeti ile Okinotorishima statüsünde. bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:EU- Japan_EPA_Signing_(9).jpg|alt=|sol|küçükresim|Donald Tusk, Shinzō Abe ve Jean- Claude Juncker, AB-Japonya Ekonomik Ortaklık Anlaşmasını imzaladıktan sonra. Japonya’nın Güney Kore ile ilişkisi, Japonya’nın Koreliler’in Japon sömürge yönetimi sırasında özellikle de "rahatlık kadınları" konusunda ele alınması nedeniyle gerildi. Bu kadınlar esasen seks köleleriydi ve bu tedaviye kaç kadının maruz kaldığına dair kesin bir rakam bulunmamasına rağmen, uzmanlar bunun onlarca veya yüz binlerce kişide olabileceğine inanıyor. 1910 ve 1945 arasında, Japon hükûmeti Kore altyapısını yeniden inşa etti. Buna rağmen, Kore’deki modernleşme her zaman Japonların çıkarları ile bağlantılıydı ve bu nedenle sosyal yapıların “devrilmesi” anlamına gelmiyordu. Mesela Japonya, Kore’nin ilkel feodalist tarımını sürdürdü çünkü Japon çıkarlarına hizmet etti. Japonya’nın Kore’deki emperyalizmindeki yeni gelişmeler arasında, ülkenin her yerinde bir dizi polis karakolu kurulması, vergileri ayni vergi yerine sabit parayla değiştirmek ve Japonya’daki özel şirketlere vermek için köylere ait olan ortak arazilerin çoğunun alınması (birçok köylünün topraklarını kaybetmesine neden oldu.) Japonya, yarımadanın 800.000'in üzerinde Japon göçmeni tanıttı ve Kore dilini okullarda yasaklama ve Korelileri Japon isimlerini benimsemeye zorlama çabalarıyla bir kültürel baskı kampanyası yürüttü. bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:G7_in_het_Catshuis.jpg|alt=|küçükresim|210x210pik|Japonya, G7 ve G20 üyesidir. Kore Yarımadası, 1945’te II. Dünya Savaşı'nın sonunda Japonya ve Eksen’in teslim edilmesiyle bir kez daha bağımsız hale geldi. Tarihsel gerginliklerine rağmen, Aralık 2015’te, Japonya konuyla ilgili sorumluluk ve hayatta kalan konfor kadınlarına para ödedi. Bugün, Güney Kore ve Japonya'nın daha güçlü ve daha ekonomik ilişkileri var. 1990'lardan bu yana, Kore Dalgası Doğu Asya'da büyük bir hayran kitlesi yarattı. Japonya, Kore müziği (K-pop), televizyon (K-dramaları) ve filmlerin bir numaralı ithalatçısıdır, ancak bu yalnızca Güney Kore hükûmeti 1948'den beri yerde olan Japonya ile yapılan kültür alışverişinde 30 yıllık yasağı kaldırdıktan sonra mümkün oldu. Kore pop kültür ürünlerinin Japon pazarındaki başarısı kısmen, yıldız pazarlama sistemi ve yeni televizyon şovlarının ve müziğin ağır tanıtımı gibi Japon fikirlerinin ödünç alınmasıyla açıklanmaktadır. Winter Sonata ve Coffee Prince gibi Kore dramalarının yanı sıra BIGBANG ve SHINee gibi K-pop sanatçıları Japon tüketiciler arasında çok popüler. Son zamanlarda, Güney Kore Devlet Başkanı Moon Jae-in, ilişkilerinin geleceğini ve özellikle bölgedeki Kuzey Kore saldırganlığı için çözüm bulma konusunda nasıl işbirliği yapılacağını tartışmak üzere Almanya'nın Hamburg kentindeki 2017 G-20 Zirvesi'nde Japonya Başbakanı Shinzo Abe ile bir araya geldi. Her iki lider de, kadınların anlaşmazlıklarını çözme, bölgede olumlu ilişkiler kurma ve nükleer silahları test etmeye ve kendilerini uluslararası toplumdan daha fazla tecrit etmeye devam ederken, Çin'i Kuzey Kore ile daha iddialı olmaya zorlama konusundaki taahhütlerini yineledi. === Ordu === Japonya'nın askeri gücü (Japonya Öz Savunma Kuvvetleri), Japonya Anayasası'nın 9. maddesi ile sınırlandırılmış olup Japonya'nın herhangi bir savaş ilanı veya uluslararası anlaşmazlıklarda askeri kuvvet kullanmayı reddetmektedir. Bu yüzden Japonya Öz Savunma Kuvvetleri o zamandan bu yana Japonya dışında tek bir kurşun bile atmamıştır.正論, May 2014 (171). Japonya Öz Savunma Kuvvetleri, ülkenin Savunma Bakanlığı tarafından yönetilmektedir ve Kara, Deniz ve Hava öz savunma kuvvetlerinden oluşmaktadır. Japonya'nın askeri harcamaları, ülkenin GSYİH'sının yüzde birinden az olmasına karşın 2005 yılı itibarı ile 44,3 milyar dolar gibi nispeten büyük rakamlara ulaşmaktadır. Öz Savunma Kuvvetlerine katılım tamamen gönüllüdür. Japonya Öz Savunma Kuvvetleri'nin toplam personel sayısı 247.450'dir. Japonya 1992 yılında yapılan bir kanun değişikliğiyle birlikte Kamboçya, Mozambik, Irak ve Endonezya gibi ülkelerde barış operasyonlarına katılarak II. Dünya Savaşı'ndan bu yana ilk defa ülke dışına asker göndermiştir. Ayrıca Japonya Deniz Öz Savunma Kuvvetleri RIMPAC deniz tatbikatlarına düzenli olarak katılmaktadır. == Ekonomi == Japonya, millî geliriyle yılı itibarıyla dünyanın . büyük millî ekonomisidir. II. Dünya Savaşı'nda ağır bir yenilgiye uğramış olmasına rağmen, kısa bir süre içerisinde Japonya'nın hızla kalkınmasıyla dünyanın önde gelen ekonomik güçlerinden birisi hâline dönüşmesi "Japon mucizesi" olarak değerlendirilmiş ve uzun yıllar boyunca çoğu gelişmekte olan ülke için bir örnek olarak gösterilmiştir. 1980'li yılların sonuna gelindiğinde Japonya'nın ekonomik gelişmesi o denli göz kamaştırıcı hale gelmiştir ki, "Japan As Number One" sloganı altında, Japonya'nın dünyanın en büyük ekonomik gücü olması planları yapılmaya başlanmıştır. Hal böyle olmakla birlikte, 1990'lı yılların başından itibaren Japon ekonomisi büyük bir durgunluk içerisine girmiş, büyüme oranları büyük ölçüde azalmış, işsizlik artmıştır. Japonya'nın içine düştüğü bu kronik durgunluktan kurtulamaması hâlinde mali sektörde ciddi bunalımlar yaşamasının kaçınılmaz olacağı büyük ölçüde kabul görmektedir. Ekonomik büyüklüğü ve dünya ticareti içerisindeki yeri göz önünde bulundurulduğunda, (1 dolar 120 yen olarak alındığında, 2002 yılında Japonya 433 milyar dolar ihracat ve 350 milyar dolar ithalat ile 783 milyar dolarlık bir dış ticaret hacmi gerçekleştirmiştir) Japonya'nın içine düşeceği bir finansal krizin tüm dünyayı etkilemesi ise kaçınılmaz olacaktır. Japonya'nın II. Dünya Savaşı sonrasında gösterdiği ekonomik başarının ardında yatan faktörler, daha sonra içine düştüğü ekonomik durgunluğun da belli başlı nedenini teşkil etmiştir. Japonya II. Dünya Savaşı'nı takip eden dönemde, istikrarlı siyasi iktidar (Liberal Demokrat Partisi neredeyse 1990'ların ortalarına kadar sürekli olarak tek başına iktidar olmuştur), büyük şirket grupları (Keiretsu) ve güçlü bir bürokrasiden oluşan üçlü bir saç ayağı tarafından yönetilmiştir. Bu üç güç odağı arasındaki işbirliği Japonya'nın önemli ve cesur kararlar alarak güçlü bir endüstriyel yapıya kavuşmasına olanak sağlamıştır. Özellikle Keiretsular, kendi grupları içerisinde oluşturdukları dev bankalar aracılığıyla ihtiyaç duydukları finansmanı çok elverişli koşullarla elde edebilmiş ve hükûmetin ve bürokrasinin de yönlendirmesi ve koruması altında hızlı bir şekilde gelişerek pek çok endüstriyel sektörlerde dünyada ön plana çıkmayı başarabilmiştir. === Endüstri === Japonya büyük bir endüstriyel kapasiteye sahiptir ve "motorlu taşıtların, takım tezgahlarının, çelik ve demir dışı metallerin, gemilerin, kimyasal maddelerin, tekstillerin ve işlenmiş gıdaların en büyük ve teknolojik olarak en gelişmiş üreticilerinden bazılarına" ev sahipliği yapmaktadır. Japonya'nın sanayi sektörü, GSYİH'sının yaklaşık %27,5'ini oluşturuyor. Ülkenin imalat üretimi, 2019 itibarıyla dünyanın en yüksek üçüncü üretimidir. Japonya, 2017 itibarıyla dünyanın en büyük üçüncü otomobil üreticisidir ve dünyanın en büyük otomobil şirketi olan Toyota'ya ev sahipliği yapmaktadır. Japon gemi inşa endüstrisi, Güney Kore ve Çin'den gelen rekabetle karşı karşıya; bir 2020 hükûmet girişimi, bu sektörü ihracatı artırma hedefleri kapsamında desteklenmesi gereken sektörlerden biri olarak belirledi. === Servisler ve turizm === Japonya'nın hizmet sektörü, 2019 itibarıyla toplam ekonomik üretiminin yaklaşık %70'ini oluşturmaktadır. Toyota, Mitsubishi UFJ, -NTT, ÆON, Softbank, Hitachi ve Itochu gibi dünyanın önde gelenleri arasında listelenen şirketler ile bankacılık, perakende, ulaşım ve telekomünikasyon büyük endüstrilerdir. Japonya, 2019'da 31,9 milyon uluslararası turist çekti. Turist çekmede Japonya, 2019'da dünyada 11. sırada yer aldı. 2017 Seyahat ve Turizm Rekabet Edebilirlik Raporu, Japonya'yı Asya'daki turizmde en gelişmiş 141 ülke arasında 4. sıraya yerleştirdi. === Bilim ve teknoloji === Japonya, özellikle doğa bilimleri ve mühendislik olmak üzere bilimsel araştırmalarda lider ülkeler arasında yer alır. Ülke, 2020 Bloomberg İnovasyon İndeksi'nde en yenilikçi ülkeler arasında 12. sırada yer almış ve Küresel İnovasyon İndeksi'nde 2019'da 15. sırada iken 2021'de 13. sıraya yükselmiştir. Gayri safi yurtiçi hasılaya göre, Japonya'nın araştırma ve geliştirme bütçesi, 2017 itibarıyla 867.000 araştırmacıyı destekleyen 19 trilyon yenlik bir araştırma ve geliştirme bütçesiyle dünyanın ikinci en yüksek bütçesidir. Ülke, fizik, kimya veya tıp alanlarında yirmi iki Nobel ödülü ve üç Fields madalyasına sahiptir. == Altyapı == === Ulaşım === küçükresim|Japonya'da yaygın bir hızlı tren ağı bulunur Japonya'da yollar için çok para harcanmıştır. 1,2 milyon kilometrelik kaplanmış yol ana ulaşım aracıdır. Japonya'da trafik soldan akar. Yüksek hızlı, bölünmüş, sınırlı erişimli paralı yollardan oluşan bir tek ağ, büyük şehirleri birbirine bağlar ve paralı yol girişimleri tarafından işlenir. Hem yeni hem de kullanılmış arabalar ucuzdur. Enerji verimliliği teşvik etmek amacıyla araba sahipliği ücretleri ve benzin vergileri uygulanır. Japonya'da araba kullanımı G8 ülkeleri arasındaki en düşüğüdür. (abone olmak gerekir) 1987'deki özelleştirmeden bu yana, düzinelerce Japon demiryolu şirketi bölgesel ve yerel yolcu taşımacılığı pazarlarında rekabet etmektedir. Büyük şehirleri birbirine bağlayan yüksek hızlı Şinkansenler (hızlı trenler), güvenlikleri ve dakiklikleri ile bilinir. 2013 yılı itibariyle Japonya'da 175 havalimanı bulunmaktadır. En büyük iç hat havalimanı olan Tokyo'daki Haneda Havalimanı, 2019'da Asya'nın en yoğun ikinci havalimanıydı. Keihin ve Hanshin süper liman merkezleri, 2017 itibarıyla sırasıyla 7,98 ve 5,22 milyon TEU ile dünyanın en büyükleri arasındadır. === Enerji === 2019 yılı itibariyle Japonya'da enerjinin %37,1'i petrolden, %25,1'i kömürden, %22,4'ü doğal gazdan, %3,5'i hidroelektrikten ve %2,8'i nükleer enerjiden ve diğer kaynaklardan üretilmiştir. Nükleer enerji 2010 yılındaki yüzde 11,2'lik orana göre düşüş göstermiştir. Mart 2011'deki Fukushima Daiichi nükleer felaketinin ardından devam eden kamuoyu muhalefeti nedeniyle Mayıs 2012 itibariyle ülkedeki tüm nükleer santraller devre dışı bırakılmıştı, ancak hükümet yetkilileri kamuoyunu en azından bazılarının hizmete dönmesi lehine yönlendirmeye çalışmaya devam etti. Sendai Nükleer Enerji Santrali 2015 yılında yeniden faaliyete geçti ve o tarihten bu yana diğer bazı nükleer enerji santralleri de yeniden faaliyete geçti. Japonya önemli yerli rezervlerden yoksundur ve ithal enerjiye büyük ölçüde bağımlıdır. Bu nedenle ülke kaynaklarını çeşitlendirmeyi ve yüksek enerji verimliliği seviyelerini korumayı hedeflemiştir. == Demografi == === Nüfus === küçükresim|Japon bir aile Japonya, dünyanın en yaşlı nüfusuna sahiptir. Medyan yaş 44,7 yıl olup dünyanın en yüksek medyan yaş ve Japonya nüfusunun %30,1'i 60 yaşından daha yaşlı olup 60+ yaş grubuna girenlerin dünyanın en yüksek yüzde oranına sahiptir. Japonya, 122.8 milyonu Japon uyruklu (2021 tahminleri) olmak üzere 125,4 milyon nüfusa sahiptir. Küçük bir yabancı nüfus geri kalanını oluşturuyor. 2019'da toplam Japon nüfusunun %92'si şehirlerde yaşıyordu. Başkent Tokyo'nun nüfusu 13,9 milyon (2022). 38.140.000 kişi ile dünyanın en büyük metropol alanı olan Büyük Tokyo Bölgesi'nin bir parçasıdır (2016). Japonya etnik ve kültürel olarak homojen bir toplumdur, Japonlar ülke nüfusunun %98.1'ini oluşturmaktadır. Ülkedeki azınlık etnik grupları arasında yerli Aynular ve Ryukyulular yer alıyor. Zainichi Koreliler, Çinliler, Filipinliler, çoğunlukla Japon kökenli Brezilyalılar, ve Perulular çoğunlukla Japon asıllı da Japonya'nın küçük azınlık grupları arasındadır. Burakumin bir sosyal azınlık grubu oluşturuyor. Japonya, dünyanın en hızlı yaşlanan ülkesidir ve toplam nüfusunun üçte birini oluşturan herhangi bir ülkedeki en yüksek yaşlı nüfus oranına sahiptir; bu, yaşam beklentisinde bir artış ve doğum oranlarında bir düşüşün izlediği İkinci Dünya Savaşı sonrası bebek patlamasının bir sonucudur. aponya'nın toplam doğurganlık hızı 1,4'tür, bu oran 2,1'lik yenileme hızının altındadır ve dünyanın en düşükleri arasındadır ; Japonya'nın ortalama yaşı 48.4, bu sayı dünyadaki en yüksek ortalama yaştır. 2020 itibarıyla, nüfusun yüzde 28,7'sinden fazlası 65 yaşın üzerinde. Giderek artan sayıda genç Japon evlenmiyor veya çocuksuz kalıyor, Japonya'nın nüfusunun 2065 yılına kadar yaklaşık 88 milyona düşmesi bekleniyor. Demografik yapıdaki değişiklikler, özellikle işgücü nüfusunda azalma ve sosyal güvenlik yardımlarının maliyetinde artış olmak üzere bir dizi sosyal sorun yaratmıştır. Japonya hükûmeti, 2060 yılına kadar çalışma yaşındaki her kişi için neredeyse bir yaşlı olacağını tahmin ediyor. Göçmenlik ve doğum teşvikleri, bazen ülkenin yaşlanan nüfusunu desteklemek için genç işçiler sağlamak için bir çözüm olarak öneriliyor. 1 Nisan 2019'da, Japonya'nın revize edilmiş göçmenlik yasası çıkarılarak, belirli sektörlerdeki işgücü açığının azaltılmasına yardımcı olmak için yabancı işçilerin haklarını koruyor. === Din === Örneğin düğün törenleri genelde Şinto dininin kurallarına göre de yapılır. Cenazelerde ise genelde Budist törenler uygulanır. Şinto ülkenin yerli dinidir. Ormanlarda, dağlarda, denizlerde, kısacası doğada "'kami'" denilen ruhların yaşadığına inanılırdı. Doğa ile uyum içinde yaşayan eski topluluklar bu ruhları sayarlardı. Bu inanç Şinto dininin temelini oluşturur. Sonraları bu ruhlara atalar ve kahramanlar da eklendi. Bazı evlerde bu ruhlara yiyeceklerin sunulduğu "'tanrı rafı'" bulunur. Budizm ise Şinto'dan farklı olarak 6. yüzyılda, Çin ve Kore yoluyla Hindistan'dan gelmiştir. İlk kez 16. yüzyılda Portekizli denizciler aracılığıyla gelen Hristiyanlık ise nüfusun küçük bir kısmınca benimsenmiştir. === Diller === Japonca, Japonya'nın fiili ulusal dilidir ve ülkedeki çoğu insanın ana dilidir. Japonca yazı, kanji (Çince karakterler) ve iki grup kana (el yazısı alfabesine ve kanji tarafından kullanılan köklere dayalı heceler) ile Latin alfabesi ve Arap rakamlarını kullanır. İngilizce, Japonya'da bir iş ve uluslararası bağlantı dili olarak önemli bir rol almıştır. Sonuç olarak, İngilizce derslerinin 2020 yılına kadar Japon okul sisteminin tüm seviyelerinde zorunlu hale gelmesiyle birlikte eğitim sisteminde İngilizcenin yaygınlığı artmıştır. Japon İşaret Dili, Japonya'da kullanılan birincil işaret dilidir ve resmi olarak kabul gördü, ancak kullanımı tarihsel olarak ayrımcı politikalar ve eğitim desteği eksikliği nedeniyle engellendi. === Eğitim === 1947 Temel Eğitim Yasası'ndan bu yana, Japonya'da zorunlu eğitim, birlikte dokuz yıl süren ilkokul ve ortaokuldan oluşur. Hemen hemen tüm çocuklar eğitimlerine üç yıllık bir lisede devam etmektedirler. Japonya'daki en iyi iki üniversite, Tokyo Üniversitesi ve Kyoto Üniversitesi'dir. Nisan 2016'dan itibaren, çeşitli okullar, dokuz yıllık zorunlu eğitim programına entegre edilen ilkokul ve ortaokul ile akademik yıla başladı; MEXT, bu yaklaşımın ülke çapında benimsenmesini planlıyor. OECD tarafından koordine edilen Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA), 15 yaşındaki Japonların bilgi ve becerilerini dünyanın en iyi üçüncü sıralamasında sıralıyor. Japonya okuma yazma, matematik ve fen bilimlerinde okuma yazma, matematik ve fen bilimlerinde ortalama 520 öğrenciyle OECD ülkelerinden biridir ve OECD ülkeleri arasında dünyanın en yüksek eğitimli iş güçlerinden birine sahiptir. 2018 itibarıyla toplam GSYİH'sının yaklaşık %3,1'ini eğitime harcadı. OECD ortalaması olan %4,9'un altında. 2020'de ülke, %52,7 ile yüksek öğrenim görmüş 25 ila 64 yaşındakilerin yüzdesinde üçüncü sırada yer aldı. 25 ila 34 yaşlarındaki Japonların yaklaşık %61.5'i bir tür yükseköğretim yeterliliğine sahiptir ve lisans dereceleri 25 ila 64 yaşındaki Japonların %31,3'ünde bulunur ve OECD'de Güney Kore'den sonra ikinci sıradadır. Japon kadınların %59'unun üniversite diplomasına sahip olması ve Japon erkeklerin %52'sinin üniversite diplomasına sahip olması nedeniyle, Japon kadınları erkek meslektaşlarına kıyasla daha yüksek eğitimlidir. === Sağlık === Japonya'da sağlık bakımı ulusal ve yerel yönetimler tarafından sağlanmaktadır. Kişisel tıbbi hizmetler için ödeme, bir hükûmet komitesi tarafından belirlenen ücretlerle, göreceli erişim eşitliği sağlayan evrensel bir sağlık sigortası sistemi aracılığıyla yapılır. İşverenler aracılığıyla sigortası olmayan kişiler, yerel yönetimler tarafından idare edilen ulusal sağlık sigortası programına katılabilir. 1973'ten beri, tüm yaşlı insanlar devlet destekli sigorta kapsamındadır. Hastalar seçtikleri hekimleri veya tesisleri seçmekte özgürdür. == Kültür == Kimono da Japon kültürünün en önemli unsurudur. Kimono giyen Japonlar adeta sihirli çubukla büyülenmişcesine seremonik ve kibar davranışlar sergilerler. Kimononun da farklılıkları vardır. Evli kadınların kimonolarının kolları kısadır. Bekarların ise uzundur. 20 yaşına basan genç kızlar aile içinde seremoniyle kimono giyer ve 20 yaşını kutlar. Japonlar seremonilerinde hep dingin bir ruha sahip olup doğayla bir yaşamaya çalışırlar. Kadō (Halk diliyle İkebana da denir) da dünyaca ünlü Japon çiçek süsleme sanatıdır. Geleneksel Japon kültüründe kadın-erkek ayrımı yoğun olarak vardır. En basitinden Japonca'da 'erkek dili' ve 'kadın dili' vardır. Erkekler oldukça erkeksi bir dille konuşurken kadınların bu dile ait kelimeleri ünlemleri kullanması pek doğru bulunmaz. Ancak günümüzde Japon kültüründe egemen olan yabancılaşma her alana olduğu gibi dile de etki etmiştir. Çağdaş Japon kültürü Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'dan gelen etkileri birleştirir. Geleneksel Japon sanatları arasında seramik, tekstil, cilalı eşya, kılıç gibi el sanatları ve bebekleri; bunraku, kabuki, noh, dansı ve rakugo performansları; ve diğer uygulamalar, çay töreni, ikebana, dövüş sanatları, kaligrafi, origami, onsen, Geisha ve oyunları vardır. Japonya, hem maddi hem de maddi olmayan kültürel varlıklar ve Ulusal Hazineler'in korunması ve tanıtılması için gelişmiş sistemi vardır. Yirmi iki site UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne konulmuştur ve bunların on sekizi kültür açısından önemlidir. ===Sanat ve mimari=== Japon resminin tarihi, yerli Japon estetiği ile ithal fikirler arasında sentez ve rekabeti sergiler. Japon ve Avrupa sanatı arasındaki etkileşim önemliydi: örneğin, 19. yüzyılda ihraç edilmeye başlanan ukiyo-e baskılar, Japonizm olarak bilinen hareket, Batı'da modern sanatın gelişiminde özellikle de Ard-İzlenimcilik üzerinde önemli etki yaptı. Japon mimarisi ​​yerel ve diğer etkilerin birleşimidir. Geleneksel olarak, zeminden hafifçe yükseltilmiş, kiremitli veya sazdan çatılı ahşap veya çamur sıva yapıları ile nitelendirilir. Ise Mabedi, Japon mimarisinin prototipi olarak kutlandı. Minka ve birçok tapınak binalarında, odalarla iç ve dış mekan arasındaki farkı yok eden tatami hasır ve sürgülü kapıların kullanımını görülür. 19\. yüzyıldan beri Japonya, Batı modern mimarisinin çoğunu inşaat ve tasarıma dahil etti. Japon mimarlar, önce Kenzō Tange gibi mimarların çalışmaları ve ardından Metabolizma gibi hareketlerle uluslararası sahnede bir etki yarattılar. === Mutfak === Japon mutfağı, geleneksel tarifler ve yerel malzemeler kullanan çok çeşitli bölgesel spesiyaliteler sunar. Deniz ürünleri ve Japon pirinci veya erişte geleneksel temel yiyeceklerdir. Japon körisi, Britanya Hindistanı'ndan Japonya'ya girişinden bu yana o kadar yaygın tüketiliyor ki ramen ve sushi ile birlikte ulusal yemek olarak adlandırılabilir. Geleneksel Japon tatlıları wagashi olarak bilinir. Kırmızı fasulye ezmesi ve mochi gibi malzemeler kullanılır. Yeşil çay dondurması modern zaman tatları arasındadır. Genellikle %14-17 alkol içeren ve pirincin birden fazla fermantasyonu ile yapılan demlenmiş pirinç içeceği sake popüler Japon içeceklerindendir. Bira, 17. yüzyılın sonlarından beri Japonya'da üretilmektedir. Yeşil çay Japonya'da üretilir ve Japon çay seremonisinde kullanılan matcha gibi şekillerde hazırlanır. Japon mutfağı, Japon pirinci ile çorba, erişte, balık eti, sebze, tofu ve lezzet katması için yapılan okazu gibi temel gıdalara dayanır. Erken modern çağda kırmızı et gibi daha önceden Japonya'da yaygın olmayan ürünler geldi. Japon mutfağı, gıdanın mevsimselliği,"A Day in the Life: Seasonal Foods" , The Japan Forum Newsletter No.14 Eylül 1999. malzemeler ve sunum kalitesi ile bilinmektedir. Japon mutfağı, geleneksel tariflerle ve yerel malzemelerle geniş bir çok bölgesel özellikler sunmaktadır. Michelin Rehberi, Japonya'daki restoranları dünyanın geri kalanından daha fazla Michelin yıldızı ile ödüllendirdi. === Spor === Geleneksel olarak, sumo Japonya'nın millî sporu olarak kabul edilir. Judo, karate ve kendo gibi Japon savunma sanatları ülkede izleyiciler yaygın olarak uygulanmakta ve tercih edilmektedir. Meiji Restorasyonu'ndan sonra, bazı Batılı sporlar Japonya'ya geldi ve eğitim sistemi aracılığıyla yayılmaya başladı. Japonya 1964 yılında Tokyo Yaz Olimpiyatları'na ev sahipliği yaptı. Japonya 1972 Sapporo ve 1998 Nagano olmak üzere iki kez Kış Olimpiyatları'na ev sahipliği yapmıştır. === Çay töreni === küçükresim|150px|Sadō'nun kurucularından Sen no Rikyu (1522-1591) "Sadō" (Çay Yolu) veya "Çanoyu" (Çayın sıcak suyu) adı verilen çay töreni 15. yüzyıla kadar geriye gider. Törenin esası, ev sahibinin konuklarına çay hazırlaması gibi gündelik bir ihtiyaca dayanır. Çay ikramı zaman içinde törensel bir nitelik kazanmıştır. Ev sahibi ve konuklar bu törenin ayrıntılı kurallarına büyük bir ciddiyetle uyarlar. Bu kurallar töreni olabildiğince sadeleştirir. Çay töreni başlı başına kurallar bütününden ibaret değildir. Bunun için bahçe düzenlemesinden çay odasının döşenmesine kadar birçok ön hazırlığın özenle önceden yapılmış olması gerekir. Çay törenine hazırlanmak, mimariden seramiğe, bahçecilikten tarihe, dinden güzel yazma sanatına kadar birçok alanda asgari bilgileri öğrenmek anlamına gelmektedir. Bu hazırlıklar çay töreninin mükemmelliği için şarttır. Bahçenin güzellikleri arasından çay odasına geçen konuklar, gördükleri güzellikler ve yaşadıkları sükunetle çay törenine hazırlanmaktadırlar. Çay töreninde ağırlıklı olarak Zen Budizmi'nin etkisi görülür. Tören ilk bakışta can sıkıcı bir oyun, gereksiz kurallar bütünü gibi gelebilir. Ancak amaç çay yapıp içmekten çok, doğaya karışmak, onun içinde kaybolmak, bu yolla ruhu aydınlatmaktır. Doğallığın yanı sıra sükunet, sadelik estetik ve zarafetle örülü bir arınma sürecidir çay töreni. Hareketler son derece yavaştır, bu nedenle çay yapımı için gerekli eylemlerde olabildiğince tasarruflu olup, yapılması gereken hareketleri çok incelikle hesaplayıp, bunu zarafetle gerçekleştirmek gerekmektedir. Sonuçta ortaya çıkan uyum, ölçülülük ve güzellik izleyenlerin ruhunda ve zihinlerde kalıcı izler bırakacaktır. === Özel günler === Matsuri olarak adlandırılan ve yıl içerisinde çeşitli zamanlarda kutlanan bayram ve festivallerin çoğu kraliyet döneminden günümüze kadar gelmektedir. Bu kutlamaların çoğu Çin ve Budist kökenlidir fakat Japonlar bu kutlamaları dini tören havasında yapmamaktadırlar. Ocak ayında kutlanan "Yetişkinler Günü" gibi bazı özel günler hafta sonları ile birleştirilmesi amacıyla daima pazartesi günleri kutlanır. Bunların dışında Mart ile Nisan ayları arasında "Çiçek Seyretme" (Hanami), Mayıs ayında "Altın Hafta" (Golden Week), Temmuz 13 ile 15 arası bazen Ağustos ayında "Bon Festivali" (Obon) ve Eylül ayı ortalarında "Ay seyretme" (Tsukimi)dir. ; Resmî Bayramlar 1 Ocak: Yılbaşı 元旦(Gan Tan) Ocağın 2. Pazartesi: Yetişkinler Günü 成人の日(Seijin no hi) 11 Şubat: Kuruluşu'nun Günü 建国記念の日(Kenkoku Kinen no Hi) Japonya'nın ilk ve efsanevî İmparatoru Jinmu'nun tahta çıktığı gün (eski 紀元節 Kigen-Setsu) Mart 20 veya 21: İlkbahar Gündönümü = Nevruz 春分の日(Şumbun no Hi) 29 Nisan: Şoowa Devri Anma Günü = Eski İmparator Hirohito'nun Doğum Günü 昭和の日(Şoowa no Hi) 3 Mayıs: Anayasa Bayramı 憲法記念日(Kenpoo Kinen Bi) Anayasa'nın yürürlüğe konulduğu gün 4 Mayıs: Yeşil Günü みどりの日(Midori no Hi) 5 Mayıs: Çocuk Günü こどもの日(Kodomo no Hi) (Tang no Sekku) Temmuz'un 3.Pazartesi: Deniz Bayramı 海の日(Umi no Hi) Eylül'ün 3.Pazartesi: Yaşlılara Saygı Günü 敬老の日(Kei-Rou no Hi) Eylül 23 veya 24: Sonbahar Gündönümü 秋分の日(Şuubun no Hi) Ekim'in 2. Pazartesi: Spor Günü 体育の日(Taiiku no Hi) 3 Kasım: Kültür Günü 文化の日(Bunka no Hi) Anayasa'nın ilan edildiği gün 23 Kasım: Çalışmalara Teşekkür Günü 勤労感謝の日(Kinrou Kanşa no Hi) 23 Aralık: İmparator Akihito'nun Doğum günü 天皇誕生日(Tennou Tanjoubi) ; Kültürel Bayramlar 3 Şubat: Fasulye atma Seremonisi 節分(Setsubun) 3 Mart: Kızlar Festivali 雛祭(Hina Matsuri) 'Şeftali Bayramı' 桃の節句(Momo no Sekku) 7 Temmuz: Yıldız Festivali 七夕(Tanabata) Eylül ortası: Ay seyretme 月見(Tsukimi) 15 Kasım: 3, 5 ve 7 yaş çocuklar için festival günü 七五三(Şiçi Goo San: 7-5-3) 31 Aralık: Yeni yıl arifesi 大晦日(Oo-Misoka) ; Budistlere özgü Bayram 8 Nisan: Çiçek Bayramı 花祭り (Hana Matsuri): Buda'nın doğum günü ; Askerî Bayram 11 Kasım: Japonya Öz Savunma Kuvvetleri Günü 自衛隊記念日(Jiei Tai Kinen Bi) ; Eski Askerî Bayramlar 10 Mart: Kara Kuvvetleri Günü 陸軍記念日(Rikugun Kinen Bi) * Mukden Büyük Meydan Muharebesi(奉天大会戦)nde Rusları yendikten sonra Mukden Kalesi'ne girdiği gün (1905) 27 Mayıs: Deniz Kuvvetleri Günü 海軍記念日(Kaigun Kinen Bi) * Japon Müşterek Donanması'nın Japon Denizi, Tsuşima Muharebesi(日本海海戦、対馬海戦)nde Rus Baltık Donanmasını yendiği gün (1905) ; Yas Günleri 10 Mart: Tokyo Büyük Hava Hücum Günü 東京大空襲の日 (Tokyo Dai-Kuşuu no Hi) * Tokyo'da Hava bombardımanıyla 100.000'den fazla Japon sivil kaybının yaşandığı gün (1945) 23 Haziran: Okinawa'da Ölenlerin Ruhlarını Teselli Günü 沖縄「慰霊の日」(Okinawa 'İrei no Hi') * 94.000 Japon'un Okinawa Adası Seferi'nin bitiş günü bombardımanla kaybedildiği (1945) 6 Ağustos: Hiroşima Atom Bombası Günü 広島原爆の日(Hiroşima Genbaku no Hi) * Amerika'nın Hiroşima kentine ilk Atom bombasını attığı 140.000'den fazla insanın kaybedildiği gün (1945) * 9 Ağustos: Nagasaki Atom Bombası Günü 長崎原爆の日(Nagasaki Genbaku no Hi) * Amerika'nın Nagasaki kentine ikinci Atom bombasını attığı ve 70.000'den fazla insanın kaybedildiği gün (1945) 15 Ağustos: Mütareke Günü 終戦記念日(Şuusen Kinen Bi) * Japonya'nın teslim olmasıyla II. Dünya Savaşı'nın bittiği gün (1945) * Japonya'da meydana gelen 9,0 büyüklüğünde deprem(11 Mart 2011) === Kıyafet === Uzun bir dışa kapalılık döneminin ardından 19. yüzyılın ikinci yarısında başlayan Batılılaşma çabaları, halkın kıyafetine de yansıdı. Bugünkü Batılı giyim tarzı, bu sürecin sonucudur. Ancak Japonlar Batılılaşma ile birlikte gelenekleri yaşatma, hatta geliştirme çabasını bir an olsun bırakmamışlardır. Bu çerçevede insanlar özel günlerde geleneksel kıyafet olan kimono giymeyi ihmal etmezler. Kimono vücudu saran ve belde geniş bir kuşakla (obi) bağlanan geleneksel ve dünyaca ünlü bir giysidir. Yeni yıl kutlamalarında, evlilik gibi özel günlerde, bayramlarda ya da mezuniyet günlerinde genç, yaşlı, kadın, erkek Japonlar çoğunlukla kimono giyer. Evlilik ve benzeri resmî törenlerde, damatla gelin siyah kimonolar giyerek sorguçlarını takarlar. Erkekler kimonolarının üzerine çok geniş paçalı pantolonlar (hakama) ve bol ceketler (haori) giyerler. İyi bir kimono çok pahalıdır. Japonlar kimonolarına gözleri gibi bakarlar. Kimonolar anneden kıza, babadan oğula aktarılarak giyilir. Kimonoyu ve obiyi düzgün olarak takmak kolay değildir. Bunun için kadınlar özel ders alırlar. Kimono giyildiğinde normal ayakkabı ve çoraplar giyilmez. Ayakkabı yerine yüksek tahta nalınlar (geta) olabileceği gibi pamuklu ya da deriden yapılmış (zori) sandaletler giyilir. Kimono ile özel pamuklu çoraplar olan (tabi) giyilir. Bu çorapların en ayırt edici özelliği başparmak yerinin de örülmüş olmasıdır. Çorapta başparmak ile diğer parmaklar arasında, sandalet bağının geçmesi için oyuk bulunur. Kimonoya benzeyen diğer bir giyecek ise Yukata'dır. Yukata, pamuklu, basit, yazları festivallerde ya da evde bornoz gibi giyilen giyeceklerdir. * Japonya aynı zamanda animede ve bilgisayar oyunlarında dünyada birinci sırayı yer alır. * Japonlar, süs bitkileri ve bahçeleri ile tanınırlar. * MS 700'den önce bile Japonlar keyif için güzel bahçeler yapmışlardır. === Mitoloji === Amaterasu... Amaterasu-oo-mikami Japon Şinto dininin güneş tanrıçasıdır. Japon imparatorluk ailesinin mitsel atasıdır. 天照大神 kelimesi Cennetlerde Parıldayan Tanrıça anlamına gelir. Kojiki'ye göre, onun kural tanımaz erkek kardeşi Susanoo her şeyi yerle bir edip, Amaterasu'nun pirinç tarlalarını, tapınakları tarümar edince, tanrıça buna çok içerlenir ve Ama-no-Iwato isimli mağaraya gizlenir. Güneşini kaybeden dünya karanlıktır artık. Diğer tanrılar onu saklandığı yerden çıkarmak için bir oyun kurarlar. Tanrıça Ama-no-Uzume mağaranın önüne bir ayna koyar ve baştan çıkarıcı bir dans etmeye başlar. Bu bir kutlamadır ve gelen seslerden meraka kapılan Amaterasu mağaradan dışarı uzandığında kendi yansısından ürker. Bu diğer tanrıların onu çekip çıkarması için iyi bir fırsattır. Torunu Ninigi- no-Mikoto'yu Japonya'da barışı sağlaması için yeryüzüne gönderir. Onun oğlu ise Japonya'nın efsanevi ilk tennoosu (imparatoru) olur üç kutsal silahı ile Kılıç, Mücevher ve Ayna. Bu Japonya'nın İmparatoru mitsel temellere bağlama eğilimini yansıtır. Bu yapı ikinci dünya savaşından sonra büyük ölçüde çökse de Tenno hâlen dinsel niteliklerini muhafaza ediyor. == Kaynakça == == Dış bağlantılar == * Kunaicho.go.jp, İmparatorluk Sarayı resmî sitesi (Japonca ve İngilizce) * Kantei.go.jp , Japonya Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu resmî sitesi (Japonca ve İngilizce) * Ulusal Diet Kütüphanesi (Japonca ve İngilizce) * Halkla İlişkiler Ofisi (Japonca ve İngilizce) * Japonya'nın Türkiye Büyükelçiliği ;Turizm * Japonya Ulusal Turist Örgütü (Japonca ve İngilizce) ;Genel bilgiler * (İngilizce) * Encyclopaedia Britannica Japonya portali (İngilizce) * (İngilizce) * * Japan BBC News ülke profil (İngilizce) * Japan OECD (İngilizce) Kategori:Parlamenter monarşiler Kategori:Doğu Asya ülkeleri Kategori:G20 ülkeleri Kategori:G8 ülkeleri Kategori:Ada ülkeleri Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler Kategori:Liberal demokrasiler Kategori:G7 ülkeleri Kategori:Kuzey Asya ülkeleri Kategori:MÖ 7. yüzyılda kurulan bölgeler ve ülkeler

Erciyes Dağı, İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan sönmüş bir yanardağ. Kayseri'nin 25 km güneybatısındaki Sultansazlığı ovaların yanından yükselen büyük kütleli bir stratovolkandır. Yüksek derecede aşınmaya uğramış olan volkanın son olarak, Roma dönemi madeni paralarındaki betimlemelere dayanarak, MÖ 253 yılında püskürdüğü söylenebilir. Erciyes, 3.917 metreye ulaşan zirvesi ile İç Anadolu'nun en yüksek dağıdır. 3300 kilometrekarelik alanı kaplar. Torosların kuzeydoğu uzantısı olan Aladağlar'ın en yüksek noktası olduğu kabul edilmektedir ve Alpin kuşağına dahildir. Dağ Türkçedeki adını, Antik Yunanca'daki adı olan Argaeus (Ἀργαῖος) kelimesinden almıştır. Ünlü gezgin ve coğrafyacı Strabon, Geographika eserinde zirvesinin hiçbir zaman kardan arınmadığını ve açık bir günde zirvesinden Karadeniz ve Akdeniz'in görülebildiğini yazmıştır.Strabo, Geographica 12.2.7. Günümüzde zirvesinin sadece kuzey yamacında bir buzulu kalan Erciyes'in zirvesinden Dünya'nın yuvarlaklığı sebebi ile Akdeniz ve Karadeniz'i görmek mümkün değildir. == Jeoloji == Erciyes Dağı, 3300 kilometrekarelik bir alanı kaplayan büyük kütleli bir stratovolkandır. Kenarlarında en az 64 monogenetik baca yer almaktadır. Zirvesi deniz seviyesinden 3.917 metre, etrafındaki Sultansazlığı havzasından ise yaklaşık 3.000 metre yüksekliktedir. == Erciyes Dağı'nın oluşumu == küçükresim|280px|sağ|Erciyes Dağı'nın kuzey tarafının havadan görüntüsü. 3917 m’lik yükseltisi ile Türkiye’nin beşinci, İç Anadolu Bölgesi’nin ise en yüksek dağıdır.Ünaldı, Ü. E., (2003) Erciyes Dağı"nın Fiziki Coğrafyası. Erciyes Dağı’nın jeomorfolojik, klimatolojik, toprak, hidrografik ve bitki örtüsü özellikleri Erciyes Dağı, Neojen (Miyosen-Alt Pliyosen) döneminden günümüze kadar aktivitesini sürdüren İç Anadolu Volkanik Bölgesinin (CAVP) önemli bir üyesi, kuvaterner yaşlı bir stratovolkandır. Erciyes Volkanı, Ecemiş-Kayseri-Yukarı Kızılırmak-Sivas bölgelerinden geçen Neojen yaşlı İç Anadolu Fay Zonu üzerinde bulunmaktadır.Bozkurt E., 2001. Neotectonics of Turkey–a synthesis. Geodinamica Jeologlar, Erciyes'in tarihini 20 milyon yıl öncesine kadar götürürler. Yapılan araştırmalara göre, bugünkü dağ ve çevresi 20 milyon yıl önce denizle kaplıydı. Zamanla yer kabuğundaki çatlamalar sonucu deniz çevresindeki kara parçaları oluştu ve çevre göl halini aldı. Bu iş için milyonlarca yıl geçti ve nihayet 15 milyon yıl kadar önce, bu gölde volkanik patlamalar oldu. "Neojen Dönemi" adı verilen bu devrede meydana gelen bu patlamalar, gölün ortasında bugünkü Erciyes’ten 400 metre daha yüksek koni şeklinde bir dağın oluşmasına sebep oldu. Tepede bulunan krateri iki baca beslediği için, buradan fışkıran lavların iri parçaları göl içerisinde tortullaşarak yeni bir tabaka; ince toz parçaları ise dağın 100 km ötesine kadar savrularak buralarda kül yığınları meydana getirdi. Bu durum, bugünkü Kayseri’nin çevresindeki bulunan taş ocaklarının teşekkülüne ve Göreme çevresindeki Peri Bacalarının oluşmasına ve özellikle de bims dediğimiz krater küllerinin çevrede büyük kütleler halinde bulunmasına sebep oldu. Tomarza ve Develi bölgesindeki bims yatakları, Cırgalan, Güzelyurt, Gesi çevresindeki taş ocakları, Ürgüp ve Göreme’deki rüzgârın aşındırarak oluşturduğu Peri Bacaları, Erciyes Dağı’nın bu dönemde püskürttüğü lav ve küllerin sonucu meydana geldi. Erciyes dağı, bu ilk oluşumundan sonra uzun bir sessizlik dönemine girdi. Bu dönemde, çevresindeki gölün suları çekildi ve kara parçası oluşarak bunda da kırılma ve kaymalar meydana geldi. Tekir Yaylası, Koç Dağı, Sultan Sazlığı teşekkül etti.http://www.kayserierciyes.com.tr/tr/contents.asp?cid=119 Dağ daha sonra yeniden faaliyete geçti. Bunun tarihi de takriben, 2 ya da 2,5 milyon yıl önceye rastlar. Bu yeni volkanik hareket, Ali Dağı, Yılanlı Dağı, Beşparmak Dağını meydana getirdi. Bu dönemdeki patlamalarda küçük taş parçaları dağın etrafındaki volkanik tepelerin oluşmasını sağladı. Artık çevre, tamamen kara parçasıdır. Sular çekilerek oluşan arazinin tek bekçisi ise Erciyes'tir. Erciyes Dağı, bu ikinci hareketinden sonra derin bir sessizliğe büründü. Bundan takriben bir milyon yıl önceye rastlayan bu dönem buzul çağıdır. Erciyes’i de kalın bir buzul tabakası kapladı. Dağın buzullaşma dönemi dördüncü zamanın başlangıcıdır. İnsanoğlu da bu dönemde ortaya çıktı. Erciyes kendisini insanoğluna buzlarla kaplanmış bir halde takdim etti. Bugün o dönemden kalma buz parçalarının yükseklerdeki iki bazalt yatağında bulunduğu ifade edilir. Yer kabuğunun oluşumu üzerinde araştırma yapan uzmanlar, Erciyes dağının meydana gelişini böylece anlatırken, onun üçüncü defa ateş püskürttüğü ve bunun da oldukça yeni olduğunu söylerler. Bu konuda en önemli kaynakta Miladi takvimin başlangıç dönemine rastlayan yıllarda Kayseri’ye gelen Strabon adında bir coğrafyacı, Erciyes dağında kızgın ateş bacalarının bulunduğunu buradan geceleri lavların çevreye ateş yağdırdığını söyler. Araştırmacılar, bu söylenenlerin doğru olduğunu Erciyes'in volkanik yapısının bunu gösterdiğini ifade ederler. Bu dönemdeki püskürtmeler sonucu Büyük ve Küçük Kızıltepe’ler meydana gelir. Artık Sönmüş bir Volkan ya da İhtiyar bir Yanardağ olarak adlandırılan Erciyes ilk harekete geçtiği dönemin izlerini tamamen kaybetmiştir. İlk bacalar şimdiki iki büyük zirvenin bulunduğu yerde kaybolmuş ve dağ bugünkü şeklini üçüncü ve son faaliyet döneminde almıştır. Dağın, ilk oluşumundaki yüksekliğinden de takriben 400 metre kaybettiği sanılmaktadır. Bu durumun dağın tek bir volkan yerine çeşitli volkanlardan meydana gelen bir volkanlar topluluğu oluşundan kaynaklandığı ayrıca işaret edilmektedir. Günümüzde, heybetine rağmen cazip görünüşü, büyüleyici silueti Kayseri’yi kucaklayan ihtişamı onu tabiattan çok Kayseri'nin vazgeçilmez tek sembolü haline getirmektedir. Üzerine yazılan sayısız şiir de bunun en güzel göstergesidir. Uzmanlar, son yıllarda dünyanın çeşitli bölgelerindeki yanardağlarda görülen volkan püskürtmelerinden hareket ederek Erciyes Dağı için de öyle bir durumun söz konusu olup olmayacağı sorusuna Çok uzak, hatta çok zayıf bir ihtimal diye cevap veriyorlar ve ilave ediyorlar: “Jeolojik araştırmalar, Erciyes'in tamamen sönmüş bir dağ olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır.” == Buzullaşma == Erciyes'e "uzaklaştıkça yakınlaşan, yakınlaştıkça uzaklaşan dağ" yakıştırması yapılır. 2.150 m yükseklikte, Kayseri'den ulaşılabilen kış spor tesisleri bulunmaktadır.Sarıkaya, M.A., Çiner, A. & Zreda, M., 2003. Late Quaternary glacial deposits of the Erciyes Volcano, (in turkish). Hacettepe University Bulletin of Earth Sciences, 27, 59-74. Günümüzden 1,5-2 milyon yıl önce başlayan ve "Buzul Çağı" olarak da adlandırılan (Kuaterner) IV. Zamanın sonlarında yurdumuzdaki yüksek dağlarda olduğu gibi, Erciyes Dağı'nın yüksek kesimlerinde de buzullar oluşmuştur.Kayseri Yıllığı 1998; İl Çevre Değerlendirme Raporu Erciyes Volkanı’nda buzullaşma iki ana ve üç tali vadide gelişmiştir. Ana vadiler kuzeybatıda Aksu Vadisi ve doğuya uzanan Üçker Vadisi’dir. Bu vadiler birbiri ardına sıralanmış iyi korunmuş morenler içerirler. Dağın kuzeydoğusunda, güney ve güneybatısında sırası ile Öksüzdere, Topaktaş ve Saraycık Vadileri bulunur. Bu vadiler diğer vadilerde olduğu gibi buzul çökellerine sahip olmalarına rağmen buzullaşmanın boyutu nispeten daha küçüktür. Ayrıca, Aksu Vadisi aktif bir buzulu, Üçker Vadisi ise bir kaya buzulunu barındırmaktadır.Güner, Y., Emre, Ö., 1983. Erciyes dağında Pleyistosen buzullaşması ve volkanizma ile ilişkisi. Jeomorfoloji Dergisi, 11, 23-34 Buzulların yerleştikleri doruk çevresinde aşındırma etkisiyle dokuz büyük sirk (buz yalağı) oluşmuştur. Bunların en büyüğü dağın doğu kesimindeki Tekir Yaylası'nın yukarısındaki Üçker Buzyalağı'dır. Doruk çevresine yerleşen buzullar, buz yalakları ve vadiler içerisinde daha alçak kesimlere doğru sarkmışlardır. Erciyes Dağı'nın buralardaki büyük krateri, buzulların aşındırması ile silinmiş, dağın, herhalde 400 metre kadar daha yüksekte bulunan doruk bölümü böylece yıpranmalara uğramıştır. == Erciyes ve çevresinin iklimi == Erciyes Volkanı’nı da kapsayan bölge, yazları sıcak ve kuru, kışları soğuk ve orta nemli bir iklim ile temsil edilir. Denizden yüksekligi 1068 m olan Kayseri meteoroloji istasyonunda ölçülen ortalama sıcaklık yaz aylarında (Haziran, Temmuz ve Ağustos ortalaması) 19 °C olup, kış ortalaması (Aralık, Ocak ve Şubat) yaklaşık 0 °C’dir. Uzun yıllar (1961-1990) yıllık ortalama yağış toplamı ise aynı istasyonda 383 mm’dir. Bunun %85’i güz, kış ve bahar aylarında, geri kalan %15’i ise yazın oluşmaktadır.Global Historical Climatology Network, version 2, http://www.ncdc.noaa.gov/oa/climate /ghcnmonthly/index.php, accessed in January 2008 == Resimler == Dosya:Erciyes Dağı - Bulutlu.jpg|Erciyes Dağı - Bulutlu Dosya:ErciyesDagi.jpg|Erciyes Dağı'nın 31 Mart 2005 tarihli uydu görüntüsü, NASA World Wind. Dosya:Erciyes Dagi.jpg|Erciyes'in zirvesinin kuzeyden görünüşü. Dosya:Turkey.Mount Erciyes01.jpg|Erciyes'in zirvesi ve önde peribacaları. Dosya:Develiden Erciyes.jpg|Erciyes Dağı'nın Develiden görünüşü Dosya:Erciyes Dağı.jpg|Kış mevsiminde Erciyes Dağı == Ayrıca bakınız == * Erciyes Kayak Merkezi * Kayseri'deki dağlar listesi * Türkiye'deki dağlar listesi * Türkiye'deki yanardağlar == Kaynakça == * == Dış bağlantılar == * Kültür Bakanlığı resmi websitesi Kayseri - Erciyes Kategori:Aladağlar Kategori:Kayseri ilinin dağları Kategori:Türkiye'deki stratovolkanlar Kategori:İnaktif yanardağlar Kategori:VEI-6 yanardağlar Kategori:Türkiye'deki kış sporları merkezleri Kategori:Üçbinlikler

Vim bir metin düzenleyicidir. Bram Moolenaar tarafından yazılmış ve ilk olarak 1991 yılında yayınlanmıştır. Komut satırında ve kullanıcı arayüzünde çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Vi metin düzenleyici temel alınarak geliştirilmiştir. Vim özgür ve açık kaynak yazılımdır. Yazılımın yayınlanlığı lisans türü GNU GPL ile uyumlu olmakla birlikte, ek olarak, maddi destek vermek isteyenlerin, desteğini Uganda'daki ihtiyaç sahibi çocuklara yapılmasını istemektedir. Vim başlangıçta Amiga için çıkarılmış olsa da bugün çoklu platform desteği sağlamaktadır. 2006 yılında Linux Journal okuyucuları tarafından en çok beğenilen metin düzenleyici seçilmiştir. == Tarihçe == Bram Moolenaar 1988 yılında Amiga bilgisayarlar için Vim üzerinde çalışmaya başladı. 1991 yılında Vim'in ilk yayınladığı sürümünü duyurdu (sürüm 1.14). Başlangıçta Vim ismi "Vi IMitation" ("Vi Taklidi") kelimelerinin kısaltmasıydı. Bu durum 1993 Kasım ayında Vim 2.0 sürümü duyurulmasıyla birlikte değişti. Çünkü artık Vi düzenleyicinin taklidi olmaktan çıkmış, Vi'den çok daha özellikli hale gelmişti. Bu sebeple Vim ismi "Vi IMproved" ("Geliştirilmiş Vi") kelimelerinin kısaltması olarak değiştirilmiştir. == Arayüz == küçükresim|sol|120px|Grafik modda Vim (gVim) Vim'de, Vi'de olduğu gibi, temelde menü veya tıklanabilecek bir simge yoktur. Ama istendiği takdirde komut girerek grafik moduna yani gVim'e geçiş yapılabilir. gVim'de sık kullanılan komutların menüleri ve araç takımları ortaya çıkmaktadır. Fakat uygulamanın tüm özelliklerini kullanmak için gene uygulamanın komut satırı kullanılmalıdır. Vim'in kendi içerisinde yeni başlayanlar için öğretici bir ders vardır (derse "vimtutor" komutu ile erişilebilir). Ayrıca Vim'in özelliklerinin ayrıntıları Vim Kullanıcı Rehberi'nde mevcuttur. Bu rehberi Vim bünyesinde ya da çevrimiçi okuyabilirsiniz. Aynı zamanda Vim'in içerisindeki yardım özelliği ile Vim komutları hakkında ayrıntılar öğrenilebilir. Yardım özelliğinden uygulamanın komut satırına ":help YardımİstenenKomut" komutu yazarak yararlanılır. == Sürüm Geçmişi == Tarih Sürüm Değişiklikler ve yenilikler Haziran 1987 Yok Tim Thompson vi'nin klonunu olan STEVIE sürümünü Atari ST için yayınlar. Kaynak kodlarını Usenet'e yollar. Haziran 1988 Yok Tony Andrews STEVIE'i geliştirir ve Unix ve OS/2 ile uyumlu hale getirir. 3.10 sürümünü Usenet'te yayınlar. 1988 1.0 Bram Moolenaar Amiga sürümü için STEVIE tabanlı Vi IMitation'ı oluşturur. Bu sürüm hiç yayınlanmamıştır. 2 Kasım 1991 1.14 Fred Fish'in 591. disketinde, Amiga için herkesin kullanımına açılan ilk sürümü. 1992 1.22 Unix ile uyumlu hale gelir. Vim artık vi ile rekabet etmektedir. 14 Kasım 1993 2.0 "Vi IMproved" ismini kullanarak yayınlanan ilk sürümü. 12 Ağustos 1994 3.0 Çoklu pencere desteği. 29 Mayıs 1996 4.0 Grafiksel kullanıcı arayüzü 19 Şubat 1998 5.0 Sözdizimi vurgulama, betimleme 6 Nisan 1998 5.1 Hataların giderilmesi, çeşitli geliştirmeler 27 Nisan 1998 5.2 Uzun satır desteği, dosya tarayıcı, açılır menü, oturum dosyaları, kullanıcı tanımlı işlevler ve komutlar, Tcl arayüzü, vb. 31 Ağustos 1998 5.3 Hataların giderilmesi. 25 Temmuz 1999 5.4 Dosya şifreleme, çeşitli geliştirmeler. 19 Eylül 1999 5.5 Hataların giderilmesi, çeşitli geliştirmeler. Ocak 2000 5.6 Yeni sözdizimi dosyaları, hataların giderilmesi. 24 Haziran 2000 5.7 idem 31 Mayıs 2001 5.8 idem 26 Eylül 2001 6.0 Katlama (folding), eklentiler, çoklu dil. 24 Mart 2002 6.1 Hataların giderilmesi, 1 Haziran 2003 6.2 GTK2, Arapça dil desteği, :try komutu, ufak özellikler, hataların giderilmesi. 7 Haziran 2004 6.3 Hataların giderilmesi, çeviri güncellemeleri. 15 Ekin 2005 6.4 Hataların giderilmesi, Perl, Python ve Ruby desteği için güncellemeler 7 Mayıs 2006 7.0 İmla denetimi, kendiliğinden tamamlama, Vim içerisinde sekme sayfalar, mevcut satır ve sütun vurgulama. 12 Mayıs 2007 7.1 Hataların giderilmesi, yeni sözdizimi ve çalışma zamanı dosyaları. 9 Ağustos 2008 7.2 Betiklerde noktalı sayı desteği, hataların giderilmesi. 15 Ağustos 2010 7.3 Lua programlama dili desteği, Python3 desteği, Blowfish şifreleme, kalıcı ileri/geri alma 12 Eylül 2016 8.0 GTK3, MS-Windows DirectX desteği, Asynchronous I/O desteği, Jobs, Timers, Partials, Lambdas and Closures 18 Mayıs 2018 8.1 Uçbirim pencere desteği ve terminal gdb eklentisi 13 Aralık 2019 8.2 Açılır pencereler, metin özellikleri, Türkçe çeviri == Kaynakça == == Dış bağlantılar == * vim.org Kategori:Çapraz platform yazılımları Kategori:Özgür yazılım Kategori:Özgür metin düzenleyiciler Kategori:1991 yazılımları

== Olaylar == * 1521 - Türk ordusu Böğürdelen'e girdi (Böğürdelen Kuşatması). * 1543 - Fransız birlikleri, Lüksemburg'u işgal etti. * 1668 - Isaac Newton, Cambridge'deki Trinity Koleji'nden master derecesi aldı. * 1828 - Kars, Emin Paşa'nın teslim kararı alması üzerine, Rus işgaline uğradı. * 1929 - İlk havayolları hostesi Amerika Birleşik Devletleri'nde göreve başladı. * 1930 - Sanayici Henry J. Kaiser, bugün bilinen adıyla Hoover Barajı'nın inşasını başlattı. * 1937 - Pasifik Cephesi: İkinci Çin-Japon Savaşı başladı. * 1939 - Hatay'da bir il kurulması kararlaştırıldı. * 1939 - Tunceli'deki olağanüstü hâl 31 Aralık 1942*ye kadar uzatıldı. * 1939 - İskenderun Limanı Devlet Demiryolları İdaresi'ne, Payas-İskenderun demiryolu Devlet Limanlan İdaresi'ne devredildi. * 1939 - Tapu ve Kadastro İdaresi Adalet Bakanlığı'na devredildi * 1941 - II. Dünya Savaşı: Fransız ve İngiliz askerleri Beyrut'u işgal etti. * 1943 - İstanbul-Londra uçak seferleri başladı. * 1948 - İdil Biret ve Suna Kan'ın yurt dışında eğitim görmelerini sağlayan ve kamuoyunda Harika Çocuklar Yasası olarak bilinen 5245 sayılı özel yasa çıktı. * 1964 - Metin Erksan'ın yönettiği Susuz Yaz filmi, 14. Uluslararası Berlin Film Festivali'nde Altın Ayı Ödülü'nü kazandı. * 1974 - FIFA Dünya Kupası'nı Almanya kazandı. * 1978 - Büyük Okyanus'taki Solomon Adaları, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını ilan etti. * 1980 - İran'da şeriat esaslarına göre devlet yönetiminin başlangıcı. * 1980 - Led Zeppelin, Berlin'de son konserini verdi. * 1985 - Wimbledon Tenis Turnuvası'nı Boris Becker kazandı. (turnuvayı kazanan ilk Alman ve henüz 17 yaşında). * 1994 - Kuzey ve Güney Yemen arasında savaş, Kuzeylilerin galibiyetiyle sonuçlandı. * 1996 - Wimbledon Tenis Turnuvası'nı Richard Krajicek kazandı. (turnuvayı kazanan ilk Hollandalı). * 1998 - Başbakan Mesut Yılmaz'ın gezisi sırasında Makedonya'da Üsküp yakınlarında meydana gelen kazada, Devlet Bakanı Rüştü Kazım Yücelen, Milletvekili Şinasi Altıner, gazeteci Fikret Bila, koruma polisi ve şoför yaralandı. Türk Heyeti'nin otomobiline çarpan otomobildeki Makedon karı koca öldü. * 2000 - Yargıtay, eski Milletvekili Şevki Yılmaz'a verilen 25 ay hapis cezasını onadı. * 2005 - Londra’da metro istasyonlarına yapılan terör saldırılarında 56 kişi hayatını kaybetti. * 2007 - Dünyanın pek çok şehrinde Live Earth konserleri düzenlendi. * 2007 - Dünyanın yeni 7 Harikası belirlendi. * 2020 - Mustafa Şentop yeniden TBMM başkanı seçildi. == Doğumlar == * 611 - Eudokia Epifaneia, Bizans İmparatoru Herakleios'un ilk eşi Fabia Eudokia ile birlikteliğinden olan tek kızı * 1053 - Shirakawa, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 72. imparatoru (ö. 1129) * 1119 - Sutoku, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 75. imparatoru (ö. 1164) * 1540 - II. János, 1540-1571 arası Transilvanya ve Macaristan Kralı (ö. 1571) * 1616 - John Leverett, İngiliz hakim, tüccar ve askerdi (ö. 1678) * 1746 - Giuseppe Piazzi, İtalyan rahip, matematikçi ve astronom (ö. 1826) * 1752 - Joseph Marie Jacquard, Fransız mucit (ö. 1834) * 1833 - Félicien Rops, Belçikalı bir sanatçıydı (ö. 1898) * 1843 - Camillo Golgi, İtalyan doktor, patolog, bilim insanı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1926) * 1848 - Rodrigues Alves, Brezilya'nın ilk Hazine Bakanı ve beşinci devlet başkanı (ö. 1919) * 1854 - Nikolay Morozov, Rus bilim insanı ve Yeni Kronoloji'nin kurucusu (ö. 1946) * 1860 - Gustav Mahler, Avusturyalı besteci (ö. 1911) * 1861 - Nettie Maria Stevens, Amerikalı genetikçi (ö. 1912) * 1882 - Yanka Kupala, Beyaz Rus şair ve yazar (ö. 1942) * 1887 - Marc Chagall, Rus asıllı Fransız ressam (ö. 1985) * 1891 - Tadamichi Kuribayashi, II. Dünya Savaşı'nda Japon İmparatorluğu generali (ö. 1945) * 1899 - George Cukor, Amerikalı sinema yönetmeni (ö. 1983) * 1901 - Vittorio De Sica, İtalyan yeni gerçekçi yönetmen ve oyuncu (ö. 1974) * 1902 - Vittorio de Sica, İtalyan yönetmen (ö. 1974) * 1907 - Robert A. Heinlein, Amerikalı roman ve bilimkurgu yazarı (ö. 1988) * 1911 - Gian Carlo Menotti, İtalyan asıllı Amerikalı besteci (ö. 2007) * 1917 - Guri Richter, Danimarkalı oyuncu (ö. 1995) * 1919 - Jon Pertwee, İngiliz oyuncu (ö. 1997) * 1921 - Adolf von Thadden, aşırı sağcı Alman politikacı (ö. 1996) * 1924 - Kerim Olowu, Nijerya'lı sporcu (ö. 2019) * 1927 - Doc Severinsen, Amerikalı caz trompetçisi * 1928 - Pat Hitchcock, İngiliz aktris ve film yapımcısı (ö. 2021) * 1930 - Bilyana Plavsiç, Bosna Hersekli politikacı * 1930 - Hank Mobley, Amerikalı hard bop ve soul jazz saksofoncusu (ö. 1986) * 1931 - David Eddings, Amerikalı yazar (ö. 2009) * 1931 - Talât Sait Halman, Türk şair, yazar, çevirmen, akademisyen, diplomat ve siyasetçi (ö. 2014) * 1933 - David McCullough, Amerikalı yazar, anlatıcı, tarihçi ve öğretim üyesi (ö. 2022) * 1936 - Lisa Seagram, Amerikalı oyuncu (ö. 2019) * 1936 - Jo Siffert, İsviçreli otomobil yarışı pilotu (ö. 1971) * 1936 - Nikos Xylouris, Yunan besteci ve şarkıcı (ö. 1980) * 1938 - Jan Assmann, Alman Mısırbilimci ve dinbilimci * 1939 - Robert Nixon, İngiliz çizer (ö. 2002) * 1939 - Yelena Obraztsova, Rus mezzo-soprano (ö. 2015) * 1940 - Ringo Starr, İngiliz müzisyen ve The Beatles müzik grubu üyesi * 1941 - Michael Howard, Britanyalı muhafazakâr siyasetçi * 1941 - Jim Rodford, İngiliz müzisyen ve şarkıcı (ö. 2018) * 1942 - Carmen Duncan, Avustralyalı oyuncu, eğitimci ve aktivist (ö. 2019) * 1944 - Feri Cansel, Türk sinema oyuncusu (ö. 1983) * 1944 - Jürgen Grabowski, Alman eski futbolcu * 1944 - Tony Jacklin, İngiliz golfçü * 1944 - Ian Wilmut, İngiliz embriyolog * 1945 - Adele Goldberg, Amerikalı bilgisayar bilimcisi * 1947 - Gyanendra Bir Bikram Şah Dev, Nepal eski Kralı * 1949 - Shelley Duvall, Amerikalı oyuncu, komedyen ve seslendirme sanatçısı * 1952 - Nevzat Tarhan, Türk hekim ve psikiyatrist * 1960 - Ralph Sampson, Amerikalı eski profesyonel basketbol oyuncusu * 1962 - Akiva Goldsman, Amerikalı film senaristi ve yapımcısı * 1962 - Sırrı Süreyya Önder, Türk sinemacı, yazar ve siyasetçi * 1962 - Ali Teoman, Türk yazar (ö. 2011) * 1968 - Jorja Fox, Amerikalı oyuncu * 1969 - Ali İhsan Yavuz, Türk siyasetçi * 1969 - Metin Feyzioğlu, Türk hukukçu ve Türkiye Barolar Birliği Başkanı * 1970 - Erik Zabel, emekli Alman yol bisikleti yarışçısı * 1972 - Kirsten Vangsness, Amerikalı oyuncu * 1975 - Nina Hoss, Alman tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu * 1976 - Bérénice Bejo, Arjantin asıllı Fransız oyuncu * 1976 - Ercüment Olgundeniz, Türk disk ve gülle atıcısı * 1978 - Chris Andersen, Amerikalı basketbolcu * 1978 - Yasemin Kozanoğlu, Türk manken ve oyuncu * 1979 - Patricia Aulitzky, Avusturyalı aktris ve şarkıcı * 1979 - Zahide Yetiş, Türk sunucu * 1980 - Serdar Kulbilge, Türk sporcu * 1980 - Michelle Kwan, Amerikalı buz patenci * 1981 - Mahendra Singh Dhoni, Hint bir Kriket oyuncusu * 1981 - Synyster Gates, Amerikalı müzisyen, söz yazarı ve Avenged Sevenfold müzik grubunun gitaristi * 1981 - Michael Silberbauer, Danimarkalı millî futbolcu * 1982 - Cassidy, Amerikalı müzisyen * 1982 - Jan Laštůvka, Çek millî kaleci * 1982 - George Owu, Ganalı futbolcu * 1983 - Jakub Wawrzyniak, Polonyalı millî futbolcu * 1984 - Alberto Aquilani, İtalyan futbolcu * 1984 - Stephanie Stumph, Alman aktris * 1986 - Ana Kasparian, Amerikalı ilerici bir siyaset yorumcu, medya sunucusu, üniversite öğretim üyesi ve gazeteci * 1986 - Sevyn Streeter, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı * 1987 - Volkan Şen, Türk futbolcu * 1990 - Lee Addy, Ganalı millî futbolcu * 1991 - Alesso, İsveçli DJ ve prodüktör * 1991 - James Forrest, İskoç millî futbolcu * 1992 - Dominik Furman, Polonyalı futbolcu * 1992 - Nathalia Ramos, İspanyol oyuncu * 1993 - Capital Steez, Amerikalı hip hop sanatçısı (ö. 2012) * 1994 - Mattheus Oliveira, Brezilyalı futbolcu * 1999 - Moussa Diaby, Fransız futbolcu * 2008 - Sky Brown, Britanyalı-Japon kaykaycı == Ölümler == * 1162 - II. Haakon, Norveç Kralı (1157-1162) (d. 1147) * 1304 - XI. Benedictus, 22 Ekim 1303'ten ölümüne kadar, yani bir yıla yakın Papalık yapmıştır (d. 1240) * 1307 - I. Edward, İngiltere Kralı (d. 1239) * 1572 - II. Zygmunt August, Lehistan (Polonya) Kralı (d. 1520) * 1573 - Giacomo Barozzi da Vignola, İtalyan mimar (d. 1507) * 1718 - Aleksey Petroviç, Rus çareviç (d. 1690) * 1865 - George Atzerodt, John Wilkes Booth ile birlikte Abraham Lincoln suikastının komplocusu (d. 1835) * 1865 - Lewis Powell, Amerika Konfedere Devleti askeri (d. 1844) * 1879 - Béla Wenckheim, Macar siyasetçi (d. 1811) * 1890 - Henri Nestlé, Alman şekerlemeci ve Nestlé fabrikalarının kurucusu (d. 1814) * 1901 - Johanna Spyri, İsviçreli yazar (d. 1827) * 1927 - Gösta Mittag-Leffler, İsveçli matematikçi (d. 1846) * 1930 - Arthur Conan Doyle, İskoç yazar ve tıp doktoru (d. 1859) * 1933 - Mikola Skripnik, Ukraynalı Bolşevik devrimci ve Ukrayna Halk Komiserleri Konseyi Başkanı (d. 1872) * 1936 - Georgiy Vasilyeviç Çiçerin, Sovyet diplomat (d. 1872) * 1939 - Axel Hägerström, İsveçli filozof (d. 1868) * 1955 - Ali Naci Karacan, Türk gazeteci ve yazar (d. 1896) * 1956 - Gottfried Benn, Alman dışavurumcu şair ve doktor (d. 1886) * 1962 - Neveser Kökdeş, Türk besteci, güfteci ve tamburi (d. 1904) * 1965 - Moşe Şaret, İsrail'in ikinci başbakanı (1954-1955) (d. 1894) * 1972 - I. Athenagoras, İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin 268. Patriği (d. 1886) * 1972 - Kral Talal, Ürdün Kralı (d. 1909) * 1973 - Max Horkheimer, Alman düşünür ve toplum bilimci (d. 1895) * 1973 - Veronica Lake, Amerikalı aktris (d. 1922) * 1976 - Gustav Heinemann, Almanya'nın 3. Devlet Başkanı (d. 1899) * 1989 - George Voorhis, Amerikalı oyuncu (d. 1923) * 1993 - Rıfat Ilgaz, Türk şair ve yazar (d. 1911) * 2006 - Syd Barrett, İngiliz müzisyen (d. 1946) * 2006 - Rudi Carrell, Hollandalı şarkıcı (d. 1934) * 2010 - Mahmut Erdal, Türk şair, yazar ve halk ozanı (d. 1938) * 2013 - MC Daleste, Brezilyalı rapçi (d. 1992) * 2014 - Dick Jones, Amerikalı seslendirme sanatçısı ve oyuncu (d. 1927) * 2014 - Alfredo Di Stéfano, Arjantinli futbolcu (d. 1926) * 2014 - Eduard Şevardnadze, Gürcü devlet adamı (d. 1928) * 2015 - Jaime Morey, İspanyol şarkıcı (d. 1942) * 2016 - Turgay Şeren, Türk futbolcu ve teknik direktör (d. 1932) * 2017 - Pierrette Bloch, Fransa doğumlu İsviçreli ressam ve tekstil sanatçısı (d. 1928) * 2017 - Pam McConnell, Kanadalı kadın siyasetçi (d. 1946) * 2017 - Kenneth Silverman, Pulitzer Ödüllü biyografi yazarı (d. 1936) * 2018 - Hacène Lalmas, Cezayirli eski futbolcu (d. 1943) * 2018 - Bourbon-Parma Prensi Michel, Fransız soylu, iş insanı, asker ve otomobil yarışçısı (d. 1926) * 2018 - Feyruz Mustafayev, Eski Azerbaycan başbakanı ve siyasetçi (d. 1933) * 2019 - Ora Namir, İsrailli siyasetçi ve diplomat (d. 1930) * 2020 - Hernán Alemán, Venezuelalı politikacı (d. 1955) * 2020 - Jale Aylanç, Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, seslendirme sanatçısı (d. 1948) * 2020 - Çınıbay Tursunbekov, siyasetçi, şair ve aktivist (d. 1960) * 2021 - Ahmed Cibril, Filistin Halk Kurtuluş Cephesi-Genel Komutanlık örgütünün kurucusu ve lideri (d. 1938) * 2021 - Robert Downey Sr., Amerikalı oyuncu, yazar ve film yönetmeni (d. 1936) * 2021 - Erin Gilmer, Amerikalı engelli hakları aktivisti ve avukattı (d. 1982) * 2021 - Abdurrahman Kılıç, Türk akademisyen, bürokrat ve bilim insanı (d. 1951) * 2021 - Dilip Kumar, Hint aktör ve film yapımcısıydı (d. 1922) * 2021 - Jovenel Moïse, Haitili iş insanı ve siyasetçi (d. 1968) * 2021 - Carlos Reutemann, Arjantinli eski Formula 1 pilotu (d. 1942) * 2021 - Chick Vennera, Amerikalı aktör (d. 1947) == Tatiller ve özel günler == *0707 07

== Olaylar == * 1687 - Isaac Newton, Philosophiae Naturalis Principia Mathematica adlı eserini yayımladı. * 1770 - Rus ve Osmanlı Donanmaları arasında Çeşme Muharebesi gerçekleşti. Rus Donanması, Osmanlı Donanması'nı tamamen yok etti. * 1811 - Venezuela, İspanya'dan bağımsızlığını ilan etti. * 1830 - Fransa, Cezayir'i işgal etti. * 1921 - İtalyan Birlikleri, Antalya'dan tamamen çekildi. * 1924 - VIII. Olimpiyat Oyunları, Paris'te başladı. 42 ülkenin katıldığı Olimpiyat Oyunları'na; Almanya, Fransa ile ilgili sorunları nedeniyle katılmadı. * 1932 - Portekiz'de faşist rejimin başkanlığına Antonio de Oliveria Salazar getirildi. * 1938 - Türk Birlikleri Hatay'a girdi. Fransızların 1936'da ilan ettiği sıkıyönetim kaldırıldı. * 1939 - Valilerin CHP il başkanlığı görevlerine son verildi. * 1939 - Enver Paşa'nın çocuk ve torunlarının Türk vatandaşlığına alınmalarına ve yurda dönmelerine izin veren yasa çıktı. * 1940 - II. Dünya Savaşı: Birleşik Krallık ve Vichy Fransası, karşılıklı olarak diplomatik ilişkilerini kestiler. * 1941 - II. Dünya Savaşı: Alman Birlikleri, Dinyeper Nehri'ne ulaştılar. * 1946 - Fransız modacı Louis Réard, Paris'te "Bikini" adını verdiği iki parçalı mayoyu tanıttı. Mayonun adı, ABD'nin atom bombası denemeleri yaptığı Pasifik'teki Bikini Adası'ndan geliyordu. * 1950 - Kore Savaşı: Amerika Birleşik Devletleri ve Kuzey Kore Birlikleri arasındaki ilk çarpışmalar. * 1954 - BBC, ilk televizyon haber bültenini yayınladı. * 1954 - Elvis Presley, ilk şarkı kaydını gerçekleştirdi. * 1962 - Cezayir, Fransa'dan bağımsızlığını ilan etti. * 1971 - Amerika Birleşik Devletleri'nde oy verme yaşı, 21'den 18'e düşürüldü. * 1977 - Pakistan Genelkurmay Başkanı Ziya ül Hak darbe yaptı; Başbakan Zülfikar Ali Butto tutuklandı. * 1989 - İran-Kontra Skandalı: Oliver North, 3 yıl hapis, 2 yıl gözetim, 150.000 dolar para cezası ve 1200 saat gönüllü kamu hizmeti ile cezalandırıldı. * 1989 - Televizyon dizisi Seinfeld'in ilk bölümü yayımlandı. * 1996 - Dolly adı verilen bir koyun, bir erişkin hücreden klonlanmış ilk memeli oldu. * 1998 - Japonya, Mars'a bir uzay aracı gönderdi ve uzay araştırmaları alanında, ABD ve Rusya'dan sonra üçüncü ülke oldu. * 2006 - Kuzey Kore altı kısa ve orta ve bir uzun menzilli füze denemesi yaptı. * 2020 - Dominik'te genel seçimler yapıldı. == Doğumlar == * 1029 - Mûstensir, Fâtımî İmâmı ve Hâlifesi (ö. 1094) * 1675 - Marry Walcott, Salem Cadı Mahkemeleri'nde tanık (ö. 1752) * 1781 - Stamford Raffles, İngiliz sömürge yöneticisi ve Singapur'un kurucusu (ö. 1826) * 1801 - David Farragut, Amerikan İç Savaşı sırasında Birleşik Devletler Donanması'nda bayrak subayıydı (ö. 1870) * 1802 - Pavel Nahimov, Rus amiral (ö. 1855) * 1805 - Robert FitzRoy, İngiliz meteorolog ve denizci (ö. 1865) * 1810 - P. T. Barnum, Amerikalı iş insanı ve "Ringling Bros. and Barnum & Bailey" sirkinin kurucularından (ö. 1891) * 1820 - William John Macquorn Rankine, İskoç mühendis, fizikçi ve matematikçi (ö. 1872) * 1832 - Pavel Çistyakov, Rus ressam (ö. 1919) * 1853 - Cecil Rhodes, İngiliz siyasetçi ve iş insanı (ö. 1902) * 1857 - Clara Zetkin, Alman devrimci sosyalist politikacı ve kadın hakları savunucusu (ö. 1933) * 1872 - Édouard Herriot, Fransız siyasetçi (ö. 1957) * 1873 - Eugene Lindsay Opie, Amerikalı hekim ve patolog (ö. 1971) * 1879 - Dwight F. Davis, Amerikalı tenis oyuncusu ve politikacı (ö. 1945) * 1882 - Inayat Khan, Sufi müzisyen ve ruhani öğretmen (ö. 1927) * 1885 - Blas Infante, İspanyol denemeci, noter ve politikacı (ö. 1936) * 1885 - André Lhote, Fransız heykeltıraş, ressam, sanat eğitimcisi ve yazar (ö. 1962) * 1886 - Willem Drees, Hollandalı siyasetçi (ö. 1988) * 1888 - Herbert Spencer Gasser, Amerikalı fizyolog (ö. 1963) * 1889 - Jean Cocteau, Fransız şair, romancı, ressam ve film yönetmeni (ö. 1963) * 1898 - Yeoryos Grivas, Kıbrıslı Yunan asker (ö. 1974) * 1891 - John Howard Northrop, Amerikalı kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1987) * 1904 - Ernst Mayr, Alman-Amerikan evrim biyoloğu (ö. 2005) * 1910 - Georges Vedel, Fransız kamu hukuku profesörü (ö. 2002) * 1911 - Georges Pompidou, Fransız politikacı (ö. 1974) * 1918 - Zekeriya Muhiddin, Mısırlı asker ve devlet adamı (ö. 2012) * 1921 - Viktor Kulikov, Kızıl Ordu'nun komutanlarından biri, Sovyetler Birliği Mareşali (ö. 2013) * 1924 - János Starker, Macar müzisyen (ö. 2013) * 1925 - Natuk Baytan, Türk senarist, oyuncu ve film yönetmeni (ö. 1986) * 1925 - Jean Raspail, Fransız yazar, gezgin ve kâşif (ö. 2020) * 1926 - Salvador Jorge Blanco, Dominik Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı (ö. 2010) * 1928 - Pierre Mauroy, Fransa Başbakanı (ö. 2013) * 1929 - Katherine Helmond, Amerikalı oyuncu (ö. 2019) * 1932 - Gyula Horn, Macaristan Başbakanı (ö. 2013) * 1936 - Shirley Knight, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusudur (ö. 2020) * 1936 - James Mirrlees, İskoç ekonomist. 1996 yılında William Vickrey ile birlikte Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanmıştır (ö. 2018) * 1940 - Chuck Close, Amerikalı ressam (ö. 2021) * 1941 - Epeli Nailatika, Fiji'nin eski Cumhurbaşkanı * 1942 - Hannes Löhr, Alman futbolcu ve teknik direktör (ö. 2016) * 1946 - Gerard 't Hooft, Hollandalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi * 1950 - Carlos Caszely, Şilili eski futbolcudur * 1952 - Nesim Malki, Yahudi asıllı Türk iş insanı ve tefeci (ö. 1995) * 1955 - Peter McNamara, Avustralyalı profesyonel tenis oyuncusu ve antrenör (ö. 2019) * 1956 - Horacio Cartes, Paraguaylı devlet adamı * 1956 - Ahn Ho-young, Güney Koreli diplomat * 1957 - Cem Toker, Türk siyasetçi * 1957 - Doug Wilson, Kanadalı profesyonel bir buz hokeyi oyuncusudur * 1958 - Avigdor Liberman, İsrailli siyasetçi * 1958 - Veronica Guerin, İrlandalı gazeteci (ö. 1996) * 1960 - Pruitt Taylor Vince, Amerikan oyuncu * 1963 - Edie Falco, Amerikalı kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu * 1964 - Piotr Nowak, Polonyalı futbolcu * 1965 - Kathryn Erbe, Amerikalı oyuncudur * 1965 - Reha Özcan, Türk oyuncu * 1966 - Gianfranco Zola, İtalyan futbolcu * 1967 - Mustafa el-Kazımi, Iraklı siyasetçi * 1967 - Steffen Wink, Alman oyuncu * 1968 - Hedi Slimane, Fransız moda tasarımcısı ve fotoğrafçı * 1968 - Michael Stuhlbarg, Amerikalı oyuncu * 1968 - Susan Wojcicki, Polonyalı iş insanı * 1969 - RZA, Amerikalı Grammy Ödüllü albüm yapımcısı, rapçi, yazar, oyuncu, senarist ve yönetmen * 1973 - Marcus Allbäck, İsveçli eski millî futbolcu * 1973 - Róisín Murphy, İrlandalı şarkıcı, söz yazarı ve yapımcı * 1974 - Márcio Amoroso, Brezilyalı millî futbolcu * 1975 - Ai Sugiyama, Japon profesyonel tenis oyuncusu * 1975 - Hernan Crespo, Arjantinli futbolcu * 1975 - Sebahat Tuncel, Kürt kökenli Türk siyasetçi * 1976 - Nuno Gomes, Portekizli eski futbolcu * 1976 - Çiğdem Can Rasna, Türk voleybolcu * 1977 - Nicolas Kiefer, Alman tenis oyuncusu * 1977 - Royce da 5'9", Amerikalı rapçi * 1978 - İsmail YK, Türk şarkıcı * 1979 - Amelie Mauresmo, Fransız tenis oyuncusu * 1979 - Barış Çakmak, Türk sinema oyuncusu * 1979 - Stiliyan Petrov, Bulgar futbolcu * 1980 - David Rozehnal, Çek eski millî futbolcu * 1980 - Tanem Sivar, Türk sunucu * 1981 - Ryan Hansen, Amerikalı aktör ve komedyen * 1982 - Tuba Büyüküstün, Türk dizi oyuncusu * 1982 - Alberto Gilardino, İtalyan eski millî futbolcu * 1986 - Eşkan Dijage, İranlı millî futbolcu * 1986 - Piermario Morosini, İtalyan futbolcu (ö. 2012) * 1987 - İlkin Tüfekçi, Türk sinema ve dizi oyuncusu * 1988 - Samir Ujkani, Kosovalı millî futbolcu * 1989 - Dejan Lovren, Hırvat millî futbolcu * 1989 - Sean O'Pry, Amerikalı model * 1992 - Alberto Moreno, İspanyol futbolcu * 1994 - Şeyma Ercan, Türk voleybolcu * 1996 - Dolly, klonlanan ilk memeli (ö. 2003) == Ölümler == * 967 - Murakami, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 62. İmparatoru (d. 926) * 1044 - Samuel Aba, 1041-1044 yılları arasında hüküm sürmüş Macar kralı (d. 990) * 1572 - Longqing, Çin'in Ming Hanedanı'nın 12. imparatoru (d. 1537) * 1826 - Stamford Raffles, İngiliz sömürge yöneticisi ve Singapur'un kurucusu (d. 1781) * 1833 - Nicéphore Niépce, Fransız mucit (ilk fotoğrafı çeken) (d. 1765) * 1884 - Victor Massé, Fransız opera bestecisi ve müzik eğitimcisi (d. 1822) * 1911 - Johnstone Stoney, İngiliz-İrlandalı fizikçi (d. 1826) * 1920 - Max Klinger, Alman sembolist ressam ve heykeltıraş (d. 1857) * 1927 - Albrecht Kossel, Alman biyokimyacı ve genetik çalışmalarının öncüsü bilim insanı (d. 1853) * 1932 - René-Louis Baire, Fransız matematikçi (d. 1874) * 1938 - Otto Bauer, Avusturyalı sosyal demokrat politikacı Avusturya Marksizmi'nin teorisyenlerinden biri (d. 1881) * 1943 - Franco Lucchini, İtalyan 2. Dünya Savaşı as pilotu (d. 1914) * 1945 - John Curtin, 1941'den 1945'teki ölümüne kadar Avustralya'nın 14. Başbakanı olarak görev yapan Avustralyalı politikacı (d. 1885) * 1945 - Julius Dorpmüller, 1937-1945 yılları arası Alman Reich Ulaştırma Bakanı (d. 1869) * 1948 - Carole Landis, Amerikalı film oyuncusu (d. 1919) * 1950 - Salvatore Giuliano, Sicilyalı köylü (d. 1922) * 1952 - Safiye Ali, Türk tıp doktoru (d. 1894) * 1964 - Talat Aydemir, Türk asker ve 22 Şubat 1962 ve 20 Mayıs 1963 başarısız darbe girişimlerinin lideri (d. 1917) * 1968 - Hermann-Bernhard Ramcke, II. Dünya Savaşı sırasında Alman general (d. 1889) * 1969 - Leo McCarey, Amerikalı film yönetmeni, yapımcı, senarist ve Oscar ödülü sahibi (d. 1898) * 1969 - Walter Gropius, Alman mimar ve Bauhaus akımının kurucularından (d. 1883) * 1975 - Otto Skorzeny, Alman Schutzstaffel askeri (d. 1908) * 1983 - Harry James, aktör ve trompetçi (d. 1916) * 1983 - Hennes Weisweiler, Alman futbolcu ve teknik adam (d. 1919) * 1987 - İdris Küçükömer, Türk iktisatçı ve düşünür (d. 1925) * 2001 - George Dawson, Amerikalı yazar (d. 1898) * 2001 - Hannelore Kohl, Eski Almanya Başbakanı Helmut Kohl'ın eşi first lady (d. 1933) * 2002 - Katy Jurado, Meksikalı aktris (d. 1924) * 2008 - Adil Erdem Bayazıt, Türk yazar, şair ve Milletvekili (d. 1939) * 2008 - Hasan Doğan, Türk iş insanı ve Türkiye Futbol Federasyonu Başkanlarından (d. 1956) * 2010 - Nasr Hamid Ebu Zeyd, İslam bilgini ve düşünürü (d. 1943) * 2013 - Daniel Wegner, Amerikalı toplumsal ruhbilimci (d. 1948) * 2015 - Yoichiro Nambu, Japonya doğumlu Amerikalı fizikçi (d. 1921) * 2017 - Pierre Henry, Fransız besteci (d. 1927) * 2017 - Joaquín Navarro-Valls, İspanyol gazeteci, hekim ve akademisyen (d. 1936) * 2018 - Claude Lanzmann, Fransız film yapımcısı, yönetmeni ve yazar (d. 1925) * 2018 - Ed Schultz, Amerikalı radyo ve tv sunucusu (d. 1954) * 2019 - Joel Holden Filártiga, Paraguaylı hekim, sanatçı ve insan hakları aktivisti (d. 1932) * 2020 - Ragaa Al Geddawy, Mısırlı aktris (d. 1934) * 2020 - Antônio Bivar, Brezilyalı yazar (d. 1939) * 2020 - Nick Cordero, Kanadalı aktör (d. 1978) * 2020 - Ayetullah Durrani, Pakistanlı siyasetçi (d. 1956) * 2020 - Cleveland Eaton, Amerikalı siyahi caz gitaristi, aranjör, besteci, yayıncı ve prodüktör (d. 1939) * 2020 - Bettina Gilois, Alman-Amerikalı senarist ve yazar (d. 1961) * 2020 - Mahendra Yadav, Hindistan Ulusal Kongresi'nden politikacı (d. 1950) * 2021 - Raffaella Carrà, İtalyan şarkıcı, oyuncu (d. 1943) * 2021 - Roger Cudney, Amerikalı aktör (d. 1936) * 2021 - Richard Donner, Amerikalı film yönetmeni (d. 1930) * 2021 - Vladimir Menşov, Sovyet-Rus aktör ve film yönetmeni (d. 1939) * 2021 - Gillian Sheen, İngiliz eskrimci (d. 1928) * 2022 - Naci Bayamlıoğlu, Türk voleybolcu, antrenör ve spor yöneticisi (d. 1939) * 2022 - Manuel Charlton, İskoç hard rock gitaristi (d. 1941) * 2022 - Lenny Von Dohlen, Amerikalı aktör (d. 1958) * 2023 - Coco Lee, Çinli-Amerikalı şarkıcı-söz yazarı, müzik yapımcısı, dansçı ve aktris (d. 1975) == Tatiller ve özel günler == * Kurtuluş Günü: Hatay/İskenderun'un Fransız işgalinden kurtuluşu (1938) *0705 05

== Olaylar == * 1223 - II. Filip'in ölümüyle, VIII. Louis Fransa Kralı oldu. * 1683 - Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı orduları, II. Viyana Kuşatması'nı başlattılar. * 1700 - Osmanlı Devleti, Rusya Çarlığı ile İstanbul Antlaşması'nı imzaladı. * 1789 - Bastille Baskını gerçekleşti, Fransız Devrimi'nin başlangıcı kabul edilir. Fransa'da ulusal bayram olarak kutlanmaktadır. * 1884 - Kamerun, Almanya'nın sömürgesi oldu. * 1926 - Mustafa Kemal Paşa'ya yönelik İzmir Suikastı girişimi sebebiyle Ziya Hurşit ve arkadaşları idam edildi. * 1933 - Almanya'da Naziler, muhalefet hareketlerini yasakladı. * 1936 - Türkiye, olimpiyatlarda ilk altın madalyayı aldı. Yaşar Erkan, Berlin Olimpiyatları'nda, güreşte 61 kiloda birinci geldi. * 1938 - İtalya, Yahudi karşıtı Nazi modelini kabul etti. * 1942 - Atılay faciası: "Atılay" denizaltısı eğitim dalışı yaptı, bir daha su yüzüne çıkamadı. 37 subay ve er öldü. * 1948 - Kapatılan Türkiye Emekçi ve Köylü Partisi lideri Dr. Şefik Hüsnü Deymer, 5 yıl hapse mahkûm edildi. * 1948 - Yerli Film Yapanlar Cemiyeti'nce düzenlenen ilk film festivali: Şakir Sırmalı'nın yönettiği "Unutulan Sır" en iyi film, Turgut Demirağ'ın yönettiği "Bir Dağ Masalı" en iyi ikinci film seçildi. Nevin Aypar en iyi kadın, Kadir Eroğan en iyi erkek oyuncu, Cahide Sonku ve Talat Artemel ise en iyi karakter oyuncusu dallarında ödüllendirildi. * 1950 - Türkiye'de Genel Af çıktı. * 1958 - Irak'ta 14 Temmuz Devrimi gerçekleştirildi. Kral II. Faysal ve Abdülillah aynı gün, Başbakan Nuri Said Paşa ise bir gün sonra öldürüldü. * 1959 - Kerkükte, üç gün üç gece sürecek, Türkmen katliamı başladı. * 1960 - Eski Konya Valisi Cemil Keleşoğlu, Yassıada'da intihar etti. * 1968 - Tuluat sanatçısı İsmail Dümbüllü, bir jübile gecesiyle sahnelerden ayrıldı. * 1969 - ABD'de, $500, $1.000, $5.000 ve $10.000 değerindeki kâğıt paralar resmen tedavülden çekildi. * 1970 - Askerlik 20, yedek subaylık 18 aya indirildi. * 1971 - Kültür Bakanlığı kuruldu; ilk Bakan Talat Halman. * 1982 - Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Turgut Özal, Maliye Bakanı Kaya Erdem ve İmar ve İskan Bakanı Şerif Tüten istifa etti. Özal'ın yerine Sermet Refik Pasin, Erdem'in yerine Adnan Başer Kafaoğlu ve Tüten'in yerine de Ahmet Samsunlu atandı. * 1983 - Türkiye'nin Brüksel Büyükelçiliği'nde görevli Dursun Aksoy, silahlı saldırıda öldürüldü. Olayı, üç ayrı Ermeni örgütü üstlendi. * 1987 - Olağanüstü Hal Bölge Valiliği kuruldu. * 1993 - Anayasa Mahkemesi, Halkın Emek Partisi'nin (HEP) faaliyetlerinin Anayasa ile Siyasi Partiler Yasası'na aykırı olduğu gerekçesiyle kapatılmasına karar verdi. * 1994 - ANAP'ın, Başbakan Tansu Çiller hakkında mal varlığını araştırma önergesi Meclis'te reddedildi. Buna karşılık, 1983'ten o güne dek Meclis'te yer alan partilerin lider ve yakınlarının mal varlıklarının araştırılmasıyla ilgili önerge kabul edildi. * 2003 - ABD Hükûmeti, üzerinde UFO teorileri de üretilmiş olan "51. Bölge"nin varlığını kabul etti. * 2015 - New Horizons (Yeni Ufuklar) adlı uzay aracı Plüton'a vardı. * 2016 - Nice Saldırısı: Fransa'nın Nice kentindeki Bastille Günü kutlamalarının yapıldığı sırada bir saldırgan tarafından kalabalığın içine kamyon sürülerek terör saldırısı gerçekleştirildi. Saldırıyı, Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) üstlendi. * 2021 - Almanya'nın Rhineland-Palatinate eyaletinde sel felaketi yaşandı, 134 kişi öldü. == Doğumlar == * 926 - Murakami, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 62. imparatorudur (ö. 967) * 1454 - Angelo Poliziano, İtalyan hümanist (ö. 1494) * 1602 - Jules Mazarin, Kardinal, İtalyan siyasetçi (ö. 1661) * 1675 - Humbaracı Ahmed Paşa, Osmanlı Ordusu'nun ıslahı için çalışmalar yapan Fransız subay (ö. 1747) * 1743 - Gavrila Derjavin, Rus şair ve devlet adamı (ö. 1816) * 1801 - Johannes Peter Müller, Alman fizyolog, karşılaştırmalı anatomist ve ihtiyolog (ö. 1858) * 1816 - Arthur de Gobineau, Fransız diplomat, yazar ve filozof (ö. 1882) * 1858 - Emmeline Pankhurst, İngiliz kadın hakları savunucusu (ö. 1928) * 1862 - Gustav Klimt, Avusturyalı sembolist ressam (ö. 1918) * 1868 - Gertrude Bell, İngiliz seyyah ve casus (ö. 1926) * 1874 - Abbas Hilmi Paşa, Osmanlı dönemindeki son Mısır Hidivi (ö. 1944) * 1889 - Ante Pavelić, Hırvat faşist siyasetçi (ö. 1959) * 1890 - Ossip Zadkine, Rus heykeltıraş ve ressam (ö. 1967) * 1895 - Richard Walther Darré, Alman Gıda ve Tarım Bakanı (ö. 1953) * 1896 - Buenaventura Durruti, İspanyol anarşist, devrimci ve sendikalist (ö. 1936) * 1897 - Plaek Phibunsongkhram, Taylandlı bir askeri subay ve politikacıydı (ö. 1964) * 1903 - Irving Stone, Amerikalı yazar (ö. 1989) * 1904 - Isaac Bashevis Singer, Polonya asıllı Amerikalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1991) * 1906 - Olive Borden, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 1947) * 1907 - Safiye Ayla, Türk ses sanatçısı (ö. 1998) * 1910 - Nail Çakırhan, Türk gazeteci, şair ve mimar (ö. 2008) * 1910 - William Hanna, Amerikalı animatör, yönetmen, yapımcı, ses aktörü ve karikatür sanatçısı (ö. 2001) * 1911 - Terry-Thomas, İngiliz oyuncu ve komedyen (ö. 1990) * 1912 - Woody Guthrie, Amerikalı folk müzik şarkıcısı (ö. 1967) * 1913 - Gerald Ford, ABD'nin 38. Başkanı (ö. 2006) * 1918 - Ingmar Bergman, İsveçli oyun yazarı ve film yönetmeni (ö. 2007) * 1919 - Lino Ventura, Fransız sinemasının İtalyan asıllı aktörü (ö. 1987) * 1921 - Leon Garfield, İngiliz kurgu yazarıdır (ö. 1996) * 1921 - Geoffrey Wilkinson, İngiliz kimyager - Ernst Otto Fischer ile birlikte 1973 Nobel kimya ödülü sahibi akademisyen (ö. 1996) * 1923 - Dale Robertson, Amerikalı western film oyuncusudur (ö. 2013) * 1926 - Harry Dean Stanton, Amerikalı oyuncu ve müzisyen (ö. 2017) * 1928 - Louis Calaferte, Fransız yazar (ö. 1994) * 1928 - Nancy Olson, Amerikalı aktris * 1930 - Polly Bergen, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (ö. 2014) * 1930 - Yılmaz Gruda, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, şair ve oyun yazarı * 1933 - Robert Bourassa, Kanadalı avukat ve siyasetçi (ö. 1996) * 1934 - Gotlib, Fransız çizer ve animatör (ö. 2016) * 1935 - Ei-ichi Negishi, Japon kimyager (ö. 2021) * 1937 - Yoshirō Mori, Japon siyasetçi * 1939 - Karel Gott, Çek Caz şarkıcı ve oyuncu (ö. 2019) * 1940 - Halil Jaçellari, Arnavut yazar ve çevirmen * 1941 - Ron Everett, Amerikalı yazar, politik aktivist * 1942 - Javier Solana, İspanyol fizikçi ve siyasetçi * 1943 - Rohana Wijeweera, Sri Lankalı siyasetçi (ö. 1989) * 1947 - Salih Neftçi, Türk ekonomist ve yazar (ö. 2009) * 1947 - Navinchandra Ramgoolam, Mauritius siyasetçi * 1948 - Oruç Aruoba, Türk yazar ve felsefeci (ö. 2020) * 1949 - Tommy Mottola, Amerikalı müzik yapımcısı * 1952 - Eric Laneuville, Amerikalı yönetmen ve oyuncu * 1958 - Mircea Geoană, Rumen siyasetçi * 1958 - Luan Jujie, Çin asıllı Kanadalı eskrimci * 1960 - Ulus Baker, Türk sosyolog, yazar ve çevirmen (ö. 2007) * 1960 - Angélique Kidjo, Beninli şarkıcı-şarkıcı yazarı, oyuncu ve aktivist * 1960 - Jane Lynch, Amerikalı komedyen, oyuncu ve şarkıcı * 1961 - Jackie Earle Haley, Amerikalı oyuncu * 1966 - Matthew Fox, Amerikalı oyuncu * 1967 - Jeff Jarrett, Amerikalı profesyonel güreşçi, güreş eğlence organizatörü * 1969 - Tan Sağtürk, Türk balet ve dizi oyuncusu * 1971 - Bubba Ray Dudley, Amerikalı profesyonel güreşçi * 1973 - Halil Mutlu, Türk halterci ve Dünya ve Olimpiyat şampiyonu * 1974 - Martina Hill, Alman aktris, komedyen ve seslendirme sanatçısı * 1975 - Taboo, Meksika asıllı ABD doğumlu şarkıcı, oyuncu ve rap müzik sanatçısı * 1976 - Zeynep Dizdar, Türk şarkıcı * 1977 - Victoria, Kral XVI. Carl Gustaf'ın en büyük çocuğu olarak İsveç tahtının varisi * 1984 **İsmail Şenol, Televizyon sunucusu ve spor gazeteci **Samir Handanović, Sloven futbolcu **Mounir El Hamdaoui, Faslı milli futbolcu **Nilmar, Brezilyalı futbolcu * 1985 **Ezequiel Scarione, Arjantinli futbolcu **Terukazu Tanaka, Japon futbolcu **Phoebe Waller-Bridge, İngiliz oyuncu * 1987 - Sara Canning, Kanadalı oyuncu * 1987 - Adam Johnson, İngiliz futbolcu * 1987 - Dan Reynolds, Amerikalı müzisyen ve söz yazarı * 1988 - Elise Gatien, Kanadalı aktris * 1988 - Conor McGregor, İrlandalı karma dövüş sanatçısı ve boksör * 1989 - Sean Flynn, Amerikalı aktör ve şarkıcı * 1990 - James Nunnally, Amerikalı basketbolcu * 1992 - Jonas Hofmann, Alman futbolcu * 1994 **Aydın Monguş, Rus güreşçi **Mahmut Akan, Türk futbolcu * 1995 - Serge Gnabry, Fildişi Sahili asıllı Alman millî futbolcu * 1997 - Cengiz Ünder, Türk futbolcu == Ölümler == * 1223 - II. Philippe, 1180 yılından ölümüne kadar Fransa Kralı (d. 1165) * 1742 - Richard Bentley, İngiliz ilahiyatçı ve eleştirmen (d. 1662) * 1790 - Ernst Gideon von Laudon, Avusturyalı rahip (d. 1717) * 1791 - Joseph Gaertner, Alman botanikçi (d. 1732) * 1793 - Jacques Cathelineau, Fransız çerçi ve Vendée isyanı lideri (d. 1759) * 1808 - Kabakçı Mustafa, Osmanlı asker ve kendi adıyla anılan isyanın lideri (d. 1770) * 1816 - Francisco de Miranda, Venezuelalı bir politikacı, askeri adam, diplomat, yazar, hümanist ve ideologdu (d. 1750) * 1817 - Anne Louise Germaine de Staël, İsviçreli yazar (d. 1766) * 1827 - Augustin-Jean Fresnel, Fransız fizikçi (d. 1788) * 1834 - Edmond-Charles Genêt, Fransız diplomat (d. 1763) * 1881 - Billy the Kid, Amerikalı kanun kaçağı (d. 1859) * 1904 - Paul Kruger, Transvaal Cumhuriyeti Devlet Başkanı ve Boer direniş lideri (d. 1824) * 1907 - William Henry Perkin, İngiliz kimyager ve mucit (d. 1838) * 1910 - Marius Petipa, Fransız balet, eğitimci ve koreograf (d. 1818) * 1926 - Ziya Hurşit, Türk siyasetçi (d. 1892) * 1933 - Raymond Roussel, Fransız şair, romancı, oyun yazarı, müzisyen (d. 1877) * 1939 - Alphonse Mucha, Çek ressam ve grafik sanatçısı (d. 1860) * 1942 - Fethi Yüceses, Türk asker ve TCG Atılay denizaltısında hayatını kaybeden astsubaylardan (Hamiyet Yüceses'in eşi) * 1943 - Luz Long, Nazi-Alman sporcu (d. 1913) * 1946 - Arthur Greiser, Nazi Alman politikacı (d. 1897) * 1946 - Jorge Ubico, Guatemala eski devlet başkanı (d. 1878) * 1948 - Harry Brearley, İngiliz metalürji uzmanı (d. 1871) * 1954 - Jacinto Benavente, İspanyol yazardır (d. 1866) * 1958 - Abdülillah, Irak Kralı Gazi bin Faysal'ın kuzeni ve Kayınbiraderi (d. 1913) * 1958 - II. Faysal, Irak Kralı (d. 1935) * 1960 - Cemil Keleşoğlu, Türk bürokrat (d. ?) * 1965 - Adlai Stevenson, Amerikalı siyaset adamı ve diplomat (d. 1900) * 1966 - Julie Manet, Fransız ressam (d. 1878) * 1967 - Tudor Arghezi, Rumen yazar (d. 1880) * 1969 - Eero Berg, Finlandiyalı atlet (d. 1898) * 1971 - Ali Kılıç, Türk asker ve siyasetçi (Atatürk'ün yakın arkadaşı) (d. 1889) * 1974 - Carl Spaatz, Amerikalı havacı general ve ABD Hava Kuvvetleri'nin ilk Kurmay Başkanı (d. 1891) * 1979 - Santos Urdinarán, Uruguaylı futbolcu (d. 1900) * 1986 - Raymond Loewy, Fransız asıllı Amerikalı endüstriyel tasarımcı (d. 1893) * 1993 - Léo Ferré, Fransız şair ve müzisyen (d. 1916) * 1998 - Nguyễn Ngọc Loan, Güney Vietnam Cumhuriyeti Ulusal Polis Şefi (d. 1930) * 1998 - Richard McDonald, McDonald's'ın kurucusu (d. 1909) * 2001 - Eleni Küreman, Türk ilk kadın foto muhabiri (d. 1921) * 2004 - İsmail Hakkı Sunat, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1966) * 2013 - Dennis Burkley, Amerikalı oyuncu (d. 1945) * 2014 - Nadine Gordimer, Güney Afrikalı yazar (d. 1923) * 2016 - Helena Benitez, Filipinli siyasetçi ve bürokrat (d. 1914) * 2016 - Péter Esterházy, Macar yazar ve edebiyatçı (d. 1950) * 2017 - Julia Hartwig, Polonyalı yazar, şair ve çevirmen (d. 1921) * 2017 - Meryem Mirzahani, İranlı matematikçi (d. 1977) * 2018 - Mario Casalinuovo, İtalyan siyasetçi ve eski bakan (d. 1922) * 2018 - Theo-Ben Gurirab, Namibyalı siyasetçi (d. 1938) * 2018 - Hans Kronberger, Alman-Avusturyalı siyasetçi (d. 1951) * 2018 - Masa Saito, Japon profesyonel güreşçi (d. 1942) * 2019 - Pernell Whitaker, Amerikalı profesyonel boksör (d. 1964) * 2020 - Adalet Ağaoğlu, Türk Roman ve oyun yazarı (d. 1929) * 2020 - Jyotsna Das, Hint aktris (d. 1927) * 2020 - Galyn Görg, Amerikalı oyuncu ve dansçı (d. 1964) * 2020 - Polat Haşimov, Azerbaycanlı asker (d. 1975) * 2020 - Muhammad Mohaiminul Islam, Bangladeş Donanması genelkurmay başkanı (d. 1941) * 2020 - Caesar Korolenko, Polonya doğumlu Rus psikiyatrist (d. 1933) * 2020 - María Lugones, Arjantinli aktivist, yazar ve filozof (d. 1944) * 2020 - Maurice Roëves, İngiliz-İskoç aktör (d. 1937) * 2020 - Stephen Susman, Amerikalı avukat (d. 1941) * 2021 - Memnun Hüseyin, Pakistanlı iş insanı ve siyasetçi (d. 1940) * 2021 - Kurt Westergaard, Danimarkalı karikatürist (d. 1935) * 2022 - Francisco Morales Bermúdez, Perulu asker ve siyasetçi (d. 1921) * 2022 - Ivana Trump, Çek-Amerikalı iş insanı, model ve yazar (d. 1949) == Tatiller ve özel günler == * Bastille Günü (Fransa ve bağımlı toprakları) *0714 14

== Olaylar == * 1189 - Fransız asıllı I. Richard (Aslan Yürekli Rişar), İngiltere tahtına çıktı, çok az İngilizce biliyordu. * 1517 - Hicaz, Osmanlı topraklarına katıldı. "Emaneti Mübareke" adıyla anılan İslam peygamberi Muhammed bin Abdullah'a ait kutsal eşya, Mısır fatihi Yavuz Sultan Selim'e teslim edildi. * 1535 - Ütopya'nın yazarı, İngiliz devlet adamı Sir Thomas More, Kral VIII. Henry'yi, İngiltere Kilisesi'nin başı olarak kabul etmediği için idam edildi. * 1827 - Londra Antlaşması imzalandı. * 1885 - Fransız bilimci Louis Pasteur'ün bulduğu kuduz aşısı, ilk kez bir insana uygulandı. * 1905 - Alfred Deakin, ikinci kez Avustralya Başbakanı seçildi. * 1917 - Arabistanlı Lawrence, Arap isyancılarla birlikte Akabe kentine saldırdı. * 1923 - Georgiy Çiçerin, ilk Sovyet Dışişleri Halk Komiseri olarak resmen göreve başladı. * 1924 - Dr. Safiye Ali Hanım Başkanlığında bir Heyet, Uluslararası Kadınlar Kongresi'ne katılmak üzere Londra'ya gitti. * 1927 - Danıştay göreve başladı. * 1929 - Trabzon'nun Of, Çaykara ve Sürmene ilçelerinde sel felaketi yaşandı. 2.539 bina yıkıldı, 146 kişi öldü. * 1935 - Türkiye'de şeker üretimini rasyonel hale getirmek amacıyla Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. kuruldu. 22 milyon TL sermayeli şirkete, mevcut 4 şeker fabrikası (Alpullu, Uşak, Eskişehir, Turhal) bağlandı. * 1942 - Müttefik Devletler, Almanları Mısır'da El-Alameyn'de durdurdu. Fas ve Cezayir'e İngiliz çıkarması yapıldı. Almanya, Kuzey Afrika'dan çekilmeye başladı. * 1944 - Hartford, Connecticut'da bir sirkte çıkan yangında 168 kişi öldü, 700'den fazla kişi yaralandı. * 1947 - "Kalaşnikov" olarak da bilinen AK-47 piyade tüfeğinin üretimine Sovyetler Birliği'nde başlandı. * 1953 - Edirne depreminde ağır hasar gören tarihi Edirne Saat Kulesi yıkıldı. * 1957 - Hükûmet, İstanbul Gazeteciler Sendikası'nı bir süre için kapattı. * 1957 - John Lennon ve Paul McCartney, ilk kez Birleşik Krallık'ta bir festivalde tanıştılar. * 1964 - Malavi, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını ilan etti. * 1965 - Millî İstihbarat Teşkilatı Kanunu, Meclis'de kabul edildi. * 1968 - Öğretmenler Kurultayı'nda temel eğitimin sekiz yıl olması istendi. * 1969 - "İnce Memed" romanının senaryosu sansüre takıldı. Romanın yazarı Yaşar Kemal, "sansür Anayasa'ya aykırıdır" dedi. * 1971 - Sıkıyönetim, İstanbul'daki demiryolu işçileri grevini erteledi. * 1972 - Savcılık Bülent Ecevit hakkında soruşturma açtı. * 1972 - Nihal Atsız, ırkçılık yaptığı iddiasıyla 15 aya mahkûm oldu. * 1979 - Savcılık Milliyetçi Hareket Partisi hakkında soruşturma başlattı. * 1979 - Kısa adı Töb-Der olan Tüm Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Derneği Giresun Bölge Avukatı Alaattin Aydemir öldürüldü. * 1980 - Çorum Olayları: Çorum'da Mayıs sonunda başlayan olaylar, Temmuz'un ilk haftasında iyice tırmandı. Gerilim, Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkan Yardımcısı Gün Sazak'ın öldürülmesiyle başlamıştı. Sağ görüşlüler, Alevi ve sol görüşlülerin oturduğu mahallelere saldırdılar. 29 Mayıs - 6 Temmuz arasında aralıklarla devam eden olaylarda 48 kişi öldü. * 1982 - Bülent Ecevit, demeçleri nedeniyle 2 ay 27 gün hapse mahkûm oldu. * 1988 - Asil Nadir, Günaydın gazetesi ile sekiz adet günlük ve bir adet de haftalık dergi çıkaran Veb Ofset yayın grubunu satın aldı. * 1988 - Kuzey Denizi'ndeki bir petrol arama platformu infilak etti; çıkan yangında 167 kişi öldü. * 1988 - Yedi yıldır süren Devrimci Sol davasında Savcı, 180 sanık için idam cezası istedi. * 1991 - Dr. Lale Aytaman, Muğla Valiliği'ne atandı. Aytaman, ilk kadın vali oldu. * 1995 - Ankara Valiliği, Büyükşehir Belediye Meclisi'nin şehrin simgesi olan Hitit Güneşi'ni, "cami" ile değiştirme kararını reddetti. * 1996 - Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde gazeteci yazar Kutlu Adalı öldürüldü. * 1997 - Devlet Bahçeli, Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı seçildi. Kongrede; Bahçeli 697, Tuğrul Türkeş ise 487 oy aldı. * 1998 - Hong Kong'ta Kai Tak Havaalanı, ihtiyaca karşılık verememesi nedeniyle kapatılarak, yerine Hong Kong Uluslararası Havalimanı açıldı. * 1999 - Devlet Bakanı Hikmet Uluğbay, intihar girişiminde bulundu. * 2005 - Uluslararası Olimpiyat Komitesi, 2012 Yaz Olimpiyatları'nın Londra'da yapılacağını açıkladı. * 2009 - Han milliyetçileri ile Müslüman Uygurlar arasında çatışmalar çıktı. Polis ve askerler, protesto gösterisi yapan Uygurlara ateş açtı. (156 ölü - 828 yaralı) * 2011 - Egemen Bağış, Türkiye'nin ilk Avrupa Birliği Bakanı ve Başmüzakerecisi oldu. == Doğumlar == * 1793 - Jacob de Kempenaer, Hollanda'nın ikinci Başbakanı (ö. 1870) * 1796 - I. Nikolay, Rus Çarı (ö. 1855) * 1817 - Albert von Kölliker, İsviçreli anatomist ve psikolog (ö. 1905) * 1818 - Adolf Anderssen, Alman satranç ustası (ö. 1879) * 1832 - I. Maximilian, Meksika İmparatoru (ö. 1867) * 1858 - John Hobson, İngiliz ekonomist ve sosyal bilimci (ö. 1940) * 1873 - Dimitrios Maximos, Yunan bankacı ve siyasetçiydi (ö. 1955) * 1885 - Ernst Busch, Almanya'nın subayı ve Nazi Almanyası'nın Generalfeldmarschall'i (ö. 1945) * 1886 - Marc Bloch, Fransız tarihçi (ö. 1944) * 1897 - Annette Kellermann, Avustralyalı bir profesyonel yüzücü, vodvil yıldızı, sinema oyuncusu ve yazardır (ö. 1975) * 1898 - Hanns Eisler, Alman ve Avusturyalı besteci (ö. 1962) * 1899 - Susannah Mushatt Jones, Amerikalı en uzun yaşayan kişi (ö. 2016) * 1903 - Hugo Theorell, İsveçli biyokimyacı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1982) * 1905 - Juan O'Gorman, Meksikalı mimar ve duvar resmi sanatçısı (ö. 1982) * 1907 - Frida Kahlo, Meksikalı ressam (ö. 1954) * 1912 - Heinrich Harrer, Avusturyalı dağcı, gezgin, coğrafyacı ve yazar (ö. 2006) * 1912 - Molly Yard, Amerikalı feminist (ö. 2005) * 1921 - Nancy Reagan, ABD Başkanı Ronald Reagan'ın eşi (ö. 2016) * 1923 - Wojciech Jaruzelski, Polonya Devlet Başkanı (ö. 2014) * 1925 - Bill Haley, Amerikalı şarkıcı (ö. 1981) * 1925 - Gazi Yaşargil, Türk bilim insanı ve nörocerrah * 1927 - Janet Leigh, Amerikalı oyuncu (ö. 2004) * 1928 - Leyla Umar, Türk gazeteci (ö. 2015) * 1931 - Murad Wilfried Hofmann, Alman siyasetçi ve yazar (ö. 2020) * 1931 - Della Reese, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (ö. 2017) * 1935 - Tenzin Gyatso, Tibet'in dini önderi (Dalay Lama) ve Nobel Barış Ödülü sahibi * 1937 - Vladimir Aşkenazi, Rus piyanist ve orkestra şefi * 1937 - Ned Beatty, Amerikalı aktör * 1937 - Michael Sata, bir Zambiyalı politikacı (ö. 2014) * 1940 - Nursultan Nazarbayev, Kazakistan'ın 1. Devlet Başkanı * 1941 - David Crystal, İngiliz dilbilimci, akademisyen ve yazar * 1944 - Bernhard Schlink, Alman akademisyen, yargıç ve yazar * 1945 - Bill Plager, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu (ö. 2016) * 1946 - George W. Bush, ABD'nin 43. Başkanı * 1946 - Fred Dryer, Amerikan futbolu oyuncusudur * 1946 - Peter Singer, Avustralyalı filozof * 1946 - Sylvester Stallone, Amerikalı sinema oyuncusu * 1948 - Nathalie Baye, Fransız film, TV ve sahne oyuncusu * 1949 - Noli de Castro, Filipinler'in siyasetçisi ve eski gazeteci * 1951 - Geoffrey Rush, Avustralyalı oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi * 1952 - Hilary Mantel, İngiliz roman yazarı ve eleştirmen (ö. 2022) * 1952 - Adi Shamir, İsrailli kriptograf * 1953 - Nanci Griffith, Amerikalı country folk şarkıcısı, söz yazarı ve gitarist (ö. 2021) * 1958 - Haldun Boysan, Türk sinema ve dizi oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2020) * 1958 - Jennifer Saunders, İngiliz oyuncu ve şarkıcı * 1967 - Petra Kleinert, Alman oyuncu * 1970 - Roger Cicero, Rumen-Alman müzisiyen * 1970 - Inspectah Deck, Amerikalı rapçi ve albüm yapımcısı * 1970 - Salim Nizam, Şair, öğretmen ve yazar * 1971 - Regla Bell, Kübalı voleybolcu * 1972 - Ata Demirer, Türk oyuncu, tiyatrocu, stand-upçı, şarkıcı ve sunucu * 1972 - Levent Üzümcü, Türk tiyatro oyuncusu * 1974 - Diego Klimowicz, Arjantinli emekli futbolcu * 1974 - Zé Roberto, Brezilyalı futbolcu * 1975 - 50 Cent, Amerikalı rap şarkıcısı * 1975 - Sebastián Rulli, Arjantin-Meksikalı aktör ve model * 1976 - Rory Delap, İrlandalı millî futbolcudur * 1977 - Maks Mirni, Beyaz Rus eski profesyonel tenisçi * 1978 - Adam Busch, bir Amerikan oyuncu * 1979 - Kevin Hart, Amerikalı komedyen, oyuncu, yapımcı ve metin yazarı * 1980 - Eva Green, Fransız oyuncu ve model * 1980 - Pau Gasol, İspanyol basketbolcu * 1980 - Joell Ortiz, Amerikalı rapçi * 1981 - Roman Şirokov, Rus millî futbolcu * 1982 - Misty Upham, Amerikalı oyuncudur (ö. 2014) * 1984 - Zhang Hao, Çinli buz patenci * 1985 - Melisa Sözen, Türk oyuncu * 1986 - David Karp, Amerikalı girişimci ve yazılımcı * 1987 - Victoraş Astafei, Rumen futbolcu * 1987 - Kate Nash, İngiliz şarkıcı, söz yazarı, müzisyen ve oyuncu * 1990 - Jae Crowder, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1990 - Magaye Gueye, Fransız asıllı Senegalli futbolcu * 1994 - Joan Jordán, İspanyol futbolcu == Ölümler == * 1189 - II. Henry, İngiltere Kralı (d. 1133) * 1249 - II. Alaxandair, İskoçya kralıdır (d. 1198) * 1415 - Jan Hus, Hristiyan reformcu teolog (d. 1370) * 1476 - Regiomontanus, bir Alman matematikçi, astrolog, astronom (d. 1436) * 1533 - Ludovico Ariosto, İtalyan şair (d. 1474) * 1535 - Thomas More, İngiliz yazar ve devlet adamı (d. 1478) * 1553 - VI. Edward, İngiltere ve İrlanda Kralı (d. 1537) * 1819 - Sophie Blanchard, Fransız kadın havacı ve balon pilotu (d. 1778) * 1835 - John Marshall, Amerikalı bir politikacı ve avukattı (d. 1755) * 1854 - Georg Ohm, Alman fizikçi (d. 1789) * 1871 - Castro Alves, Brezilyalı kölelik karşıtı şair ("kölelerin şairi" olarak bilinen) (d. 1847) * 1873 - Kaspar Gottfried Schweizer, İsviçreli gök bilimci (d. 1816) * 1893 - Guy de Maupassant, Fransız yazar (d. 1850) * 1901 - Chlodwig zu Hohenlohe- Schillingsfürst, Alman imparatorluk şansölyesi (d. 1819) * 1904 - Abay Kunanbayoğlu, Kazak şair ve besteci (d. 1845) * 1916 - Odilon Redon, Fransız ressam (d. 1840) * 1918 - Wilhelm von Mirbach, Almanya İmparatorluğu diplomatı (d. 1871) * 1934 - Nestor Makhno, Ukraynalı anarko-komünist devrimci (d. 1888) * 1944 - Chūichi Nagumo, Japon asker (d. 1887) * 1946 - Umberto Cisotti, İtalyan matematikçi ve fizikçi (d. 1882) * 1952 - Maryse Bastié, Fransız kadın pilot (d. 1898) * 1959 - George Grosz, Alman ressam (d. 1893) * 1962 - William Faulkner, Amerikalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1897) * 1962 - Avusturya Arşidükü Joseph August, Macaristan devlet başkanıydı (d. 1872) * 1971 - Louis Armstrong, Amerikalı caz sanatçısı (d. 1901) * 1975 - Reşat Ekrem Koçu, Türk tarihçi ve yazar (d. 1905) * 1984 - Zati Sungur, Türk illüzyonist (d. 1898) * 1994 - Teoman Erel, Türk gazeteci (d. 1940) * 1995 - Aziz Nesin, Türk yazar (d. 1915) * 1996 - Kutlu Adalı, Kıbrıs Türkü gazeteci, şair ve yazar (d. 1935) * 1998 - Roy Rogers, Amerikalı aktör (d. 1911) * 1999 - Joaquín Rodrigo, İspanyol besteci (d. 1901) * 2000 - Władysław Szpilman, Polonyalı piyanist (d. 1911) * 2003 - Buddy Ebsen, Amerikalı aktör (d. 1908) * 2003 - Çelik Gülersoy, Türk turizmci ve yazar (d. 1930) * 2005 - Claude Simon, Fransız yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1913) * 2008 - Ersin Faralyalı, Türk sanayici ve siyasetçi (d. 1939) * 2008 - Kuddusi Okkır, Türk iş insanı (d. 1948) * 2009 - Ayşegül Devrim, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, seslendirme sanatçısı ve yönetmen (d. 1942) * 2009 - Robert McNamara, ABD'nin Savunma Bakanı ve Dünya Bankası Başkanı (d. 1916) * 2010 - Aleko Sofyanidis, Türk-Yunan futbolcu (d. 1937) * 2014 - Dave Legeno, İngiliz oyuncu ve dövüş sporcusu (d. 1963) * 2014 - Andrew Mango, İngiliz-Rus kökenli varlıklı bir ailenin üç oğlundan biri olan İngiliz yazar (d. 1926) * 2016 - John McMartin, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1929) * 2016 - Turgay Şeren, Türk futbolcu, teknik direktör, futbol yorumcusu ve spor yöneticisi (d. 1932) * 2017 - Michel Aurillac, Fransız siyasetçi ve bürokrat (d. 1928) * 2017 - Håkan Carlqvist, İsveçli motosiklet yarışçısı (d. 1954) * 2017 - Joan B. Lee, İngiltere doğumlu İngiliz-Amerikalı tanıtım modeli ve oyuncu (d. 1922) * 2017 - Galip Tekin, Türk çizgi romancı (d. 1958) * 2018 - Bruce Hunter, Eski Amerikalı Olimpiyat yüzücüsü (d. 1939) * 2018 - Vlatko İlievski, Makedon şarkıcı (d. 1985) * 2018 - Ümran Ahid el-Zubi, Suriyeli siyasetçi ve bakan (d. 1959) * 2019 - Cameron Boyce, Amerikalı çocuk oyuncu (d. 1999) * 2019 - Seydi Dinçtürk, Eski Türk Olimpiyat atleti (d. 1922) * 2019 - Eddie Jones, Amerikalı oyuncu (d. 1934) * 2020 - Inuwa Abdulkadir, Nijeryalı hukukçu ve siyasetçi (d. 1966) * 2020 - Suresh Amonkar, Hint siyasetçi (d. 1952) * 2020 - Rosario Bléfari, Arjantinli rock şarkıcısı, söz yazarı, oyuncu ve yazar (d. 1965) * 2020 - Carme Contreras i Verdiales, İspanyol aktris ve dublaj sanatçısı (d. 1932) * 2020 - Charlie Daniels, Amerikalı country şarkıcısı ve söz yazarı (d. 1936) * 2020 - Julio Jiménez, Bolivyalı politikacı (d. 1964) * 2020 - Gordon Kegakilwe, Güney Afrikalı politikacı (d. 1967) * 2020 - Ennio Morricone, İtalyan besteci (d. 1928) * 2020 - Giuseppe Rizza, İtalyan futbolcu (d. 1987) * 2021 - Suzzanne Douglas, Amerikalı aktris (d. 1957) * 2021 - Civan Gasparyan, Ermeni duduk virtüözü (d. 1928) * 2021 - Patrick John, Dominikalı siyasetçi (d. 1938) * 2022 - James Caan, Amerikalı oyuncu (d. 1940) * 2022 - Jacob Nena, Mikronezyalı siyasetçi (d. 1941) * 2022 - İlter Türkmen, Türk diplomat ve siyasetçi (d. 1927) * 2023 - Arnaldo Forlani, İtalyan siyasetçi (d. 1925) == Tatiller ve özel günler == * Kurtuluş Günü: Hatay/Kırıkhan'ın Fransız işgalinden kurtuluşu (1938) *0706 06

== Olaylar == * 1191 - Üçüncü Haçlı Seferi: Selahaddin Eyyubi'ye bağlı birlikler, Akka Kalesi'ni kuşatan II. Filip'in Ordusu'na, ikinci sene sonunda teslim oldular. * 1521 - Türk Ordusu Zemun'a girdi (Zemun Kuşatması). * 1806 - 16 Alman Prenslik Devleti, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'ndan ayrılarak Ren Konfederasyonu'nu kurdu. Konfederasyon, Ren Birliği'nin yeniden canlandırılmış versiyonu idi. * 1878 - Osmanlı İmparatorluğu, Kıbrıs adasının yönetimini 4 Haziran 1878'de imzalanan Kıbrıs Sözleşmesi ile Birleşik Krallık'a devretmesinin ardından, Ada'ya ilk Birleşik Krallık bayrağı, bugün Lefkoşa burçlarına çekildi. * 1918 - I. Dünya Savaşı sırasında Salyan Muharebesi gerçekleşti. Kura nehri Osmanlı ordusu tarafından kontrol altına alındı. * 1923 - İstiklâl Marşı için Ali Rifat Bey'in bestelediği eser seçildi. Bu marş, 7 yıl okunduktan sonra, 1930'da Zeki Bey'in bestesiyle değiştirildi. * 1932 - Türk Dil Kurumu kuruldu. * 1933 - ABD Kongresi, asgari ücreti belirledi: Saat başına 33 cent. * 1935 - Romanya Krallığı'nda, antikomünist faaliyetler çerçevesinde Romanya Komünist Partisi liderleri tutuklandı. Bu kişiler daha sonra 1936 Craiova Duruşması olarak bilinen siyasi duruşmada yargılandılar. * 1936 - Berlin Olimpiyatları'nda Türkiye'ye ilk olimpiyat madalyasını, güreşte 71 kiloda üçüncü olan Ahmet Kireççi (Mersinli Ahmet) getirdi. * 1944 - İstanbul Yüksek Mühendis Okulu, yeniden düzenlenerek İstanbul Teknik Üniversitesi haline getirildi. Teknik Üniversite; İnşaat, Mimarlık, Makina ve Elektrik Fakülteleri olmak üzere dört fakülteye ayrıldı. *1946 - Irak'ın Kerkük Şehrinde Türklere karşı yapılan Gavurbağı Katliamı * 1947 - Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye arasında askeri ve ekonomik yardımı öngören ilk ikili anlaşma imzalandı. * 1948 - Ruhi Sarıalp, Londra Olimpiyatları’nda üç adım atlamada üçüncü oldu. * 1950 - René Pleven, Fransa Başbakanı oldu. * 1951 - İstanbul Sultanahmet Adliye Sarayı’nın temeli atıldı. * 1958 - Kıbrıs'ta olaylar tırmanıyor. Beş Kıbrıslı Türk, pusuya düşürülerek öldürüldü. * 1960 - Celâl Bayar, vatana ihanet suçuyla Yüce Divan'a sevk edildi. * 1962 - The Rolling Stones topluluğu, ilk konserlerini Londra'da "Marquee Club"de verdiler. * 1967 - Newark'ta (New Jersey) altı gün sürecek olan ırkçı ayaklanmalar başladı. Olaylar sırasında 27 kişi hayatını kaybetti. * 1973 - Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, Orman Suçları Affı Kanunu’nu veto etti. * 1977 - Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu Genel Başkanı Halil Tunç: “Milliyetçi Cephe (MC) Hükümeti kurulur ve güvenoyu alırsa genel greve gideriz” dedi. * 1987 - Türkiye'de anayasa değişikliği için yapılacak halk oylamasında kullanılacak seçmen kütüklerinin belirlenmesi amacıyla tüm yurtta sokağa çıkma yasağı uygulandı. * 1991 - İstanbul’un üç ayrı yerinde yapılan Polis baskınlarında Dev-Sol üyesi 10 kişi öldürüldü. Örgütün eski yöneticilerinden Paşa Güven de aynı gün Paris'te öldürüldü. * 1993 - Hülya Avşar, "Berlin in Berlin" filmindeki rolüyle Moskova Film Festivali’nde, “En İyi Kadın Oyuncu Ödülü”nü aldı. * 1993 - Japonya'nın Hokkaido adası açıklarında meydana gelen ve Richter ölçeğine göre 7,7 şiddetindeki deprem, 230 kişinin ölümüne neden oldu. * 1993 - Türkiye güzeli Arzum Onan, Avrupa güzeli seçildi. * 1994 - Kapatılan Demokrasi Partisi’nin eski Milletvekilleri, Selim Sadak ile Sedat Yurtdaş tutuklandı. * 1997 - Mesut Yılmaz Başbakanlığındaki 55. Hükümet güvenoyu aldı. Anasol-D olarak anılan Koalisyon Hükûmeti; ANAP, DSP, Demokrat Türkiye Partisi (DTP) ve 1 bağımsız üyeden oluşuyordu. * 2000 - ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz, Avrupa Birliği’nden sorumlu Başbakan Yardımcısı olarak Kabine'ye girdi. * 2002 - Faslı askerlerin, Akdeniz'de yerleşimin olmadığı İspanya'ya ait küçük bir adacığa çıkarak Fas bayrağı dikmesi, İspanya ve AB tarafından protesto edildi. * 2004 - Pedro Santana Lopes, Portekiz Başbakanı oldu. * 2006 - Hizbullah'ın kuzey İsrail topraklarına füze saldırılarında bulunması ve 8 İsrail askerini öldürüp 2 tanesini de esir alması, 2006 İsrail- Lübnan Krizi'ni başlattı. * 2010 - İstanbul Voleybol Kulübü kuruldu. * 2016 - Hürkuş, Avrupa'dan sertifika alan ilk Türk uçağı oldu. * 2018 - Suriye Ordusu, hükûmet karşıtı gösterilerin başladığı ilk yer olan Dera'yı yeniden ele geçirdi. == Doğumlar == * MÖ 100 - Julius Caesar, Roma İmparatoru (ö. MÖ 44) * 1394 - Ashikaga Yoshinori, Ashikaga şogunluğunun altıncı şogunudur (ö. 1441) * 1675 - Evaristo Abaco, İtalyan besteci (ö. 1742) * 1730 - Anna Barbara Reinhart, İsviçreli matematikçi (ö. 1796) * 1813 - Francisque Bouillier, Fransız filozof (ö. 1899) * 1817 - Henry David Thoreau, Amerikalı yazar (ö. 1862) * 1824 - Eugène Boudin, Fransız ressam (ö. 1898) * 1828 - Nikolay Çernişevski, Rus düşünür (ö. 1889) * 1849 - William Osler, Kanadalı hekim (ö. 1919) * 1852 - Hipólito Yrigoyen, Arjantinli devlet adamı (ö. 1933) * 1854 - George Eastman, Amerikalı mucit, sanayici ve Eastman Kodak firmasının kurucusu (ö. 1932) * 1861 - Anton Arenski, Rus besteci (ö. 1906) * 1863 - Albert Calmette, Fransız doktor, bakteriyolog ve immünolog (ö. 1933) * 1863 - Paul Drude, Alman fizikçi (ö. 1906) * 1870 - II. Louis, 30. Monako prensi ve Valentinois Dükü (ö. 1949) * 1872 - Emil Hácha, Çek avukat (ö. 1945) * 1880 - Tod Browning, Amerikan bir senarist ve film yapımcısıydı (ö. 1962) * 1884 - Amedeo Modigliani, İtalyan ressam ve heykeltıraş (ö. 1920) * 1884 - Louis B. Mayer, Amerikalı film yapımcısı (ö. 1957) * 1891 - Halit Fahri Ozansoy, Türk şair, gazeteci, oyun yazarı ve öğretmen (ö. 1971) * 1895 - Kirsten Malfrid Flagstad, Norveçli opera sanatçısı (ö. 1962) * 1895 - Buckminster Fuller, Amerikalı felsefeci, mühendis, mimar, şair, yazar ve mucit (ö. 1983) * 1895 - Oscar Hammerstein II, Amerikalı bir söz yazarı, libretto yazarı, tiyatro yapımcısı (ö. 1960) * 1902 - Günther Anders, Alman filozof, gazeteci ve şair (ö. 1992) * 1904 - Pablo Neruda, Şilili şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1973) * 1908 - Milton Berle, Amerikalı komedyen ve oyuncu (ö. 2002) * 1908 - Alain Cuny, Fransız oyuncu (ö. 1994) * 1909 - Fritz Leonhardt, Alman inşaat mühendisi (ö. 1999) * 1913 - Willis Eugene Lamb, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2008) * 1916 - Lyudmila Pavliçenko, Sovyet keskin nişancı (ö. 1974) * 1917 - Andrew Wyeth, Amerikalı görsel sanatçı (ö. 2009) * 1920 - Beah Richards, Amerikalı bir sahne, sinema ve televizyon oyuncusuydu (ö. 2000) * 1923 - James E. Gunn, Amerikalı bilimkurgu yazarı, eleştirmen ve İngilizce profesörü (ö. 2020) * 1924 - Eve Branson, İngiliz dansçı, hayırsever ve çocuk hakları aktivisti (ö. 2021) * 1925 - Yasushi Akutagawa, Japon besteci ve aynı zamanda bir orkestra şefiydi (ö. 1989) * 1928 - Elias James Corey, Amerikalı organik kimyacı * 1930 - Ruth Drexel, Alman oyuncu, tiyatro sanatçısı ve yönetmen (ö. 2009) * 1934 - Van Cliburn, Amerikalı piyanist (ö. 2013) * 1935 - Satoshi Omura, Japon biyokimyacı * 1936 - Jan Němec, Çek film yönetmeni ve senarist (ö. 2016) * 1937 - Bill Cosby, Amerikalı komedyen * 1937 - Lionel Jospin, Fransız siyasetçi * 1938 - Ronny Greetje Bierman, Hollanda asıllı Alman film ve televizyon oyuncusu (ö. 1984) * 1940 - Mehmet Akif İnan, Türk şair, yazar, araştırmacı ve öğretmen (ö. 2000) * 1946 - Jens Beutel, Alman siyasetçi ve satranç oyuncusu (ö. 2019) * 1947 - Aslan Tkhakushinov, Adigey Cumhuriyeti'nin 3. Devlet Başkanı * 1948 - Benjamin Burtt, dört kez Akademi Ödülü kazanmış ses tasarımcısı * 1948 - Richard Simmons, Amerikalı fitness ünlüsü * 1951 - Brian Grazer, Oscar ve Emmy ödüllü Amerikalı film ve televizyon yapımcısıdır * 1951 - Cheryl Ladd, Amerikalı sinema oyuncusu * 1951 - Jamey Sheridan, Amerikalı oyuncudur * 1952 - Irina Bokova, Bulgar politikacı ve UNESCO'nun eski Genel Direktörü * 1954 - Eric Adams, Manowar isimli heavy metal grubunun vokalisti * 1954 - Wolfgang Dremmler, Alman millî futbolcudur * 1955 - Timothy Garton Ash, İngiliz tarihçi, yazar ve yorumcudur * 1955 - Jimmy LaFave, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve folk müzisyenidir (ö. 2017) * 1956 - Pierre Deny, Fransız oyuncu * 1957 - Rick Husband, Amerikalı astronot (ö. 2003) * 1958 - Dilber Ay (Gülşen Demirci), Türk sinema sanatçısı (ö. 1995) * 1959 - Charles Q. Murphy, Amerikalı aktör, komedyen ve senarist (ö. 2017) * 1959 - VI. Tupou, Tonga Kralı * 1960 - Ahmet Ümit, Türk şair ve yazar * 1962 - Julio César Chávez, Meksikalı boksör * 1963 - Frédéric Salat-Baroux, Fransız bürokrat * 1964 - Osman Tural, Türk bürokrat * 1966 - Fevai Arslan, Türk siyasetçi * 1966 - Kemal Ataman, Türk akademisyen ve yazar * 1967 - John Petrucci, Amerikalı gitarist ve Dream Theater'ın üyesi * 1967 - Bruny Surin, Kanadalı atlet * 1969 - Chantal Jouanno, Fransız siyasetçi eski Spor Bakanı * 1970 - Aure Atika, Fas-Portekiz asıllı Fransız oyuncu * 1970 - Lee Byung-hun, Güney Koreli aktör, şarkıcı ve model * 1970 - Dana Golombek, Alman şarkıcı ve oyuncu * 1970 - İpek Tenolcay, Türk manken, sinema ve dizi oyuncusu * 1971 - Nathaniel Philip Rothschild, Yahudi asıllı Britanyalı finansçı (Rothschild ailesi'nin üyesi) * 1971 - Kristi Yamaguchi, Amerikalı buz patenci * 1972 - Lady Saw, Jamaikalı reggae şarkıcı * 1973 - Umut Akyürek, Türk sanat müziği sanatçısı * 1973 - Magoo, Amerikalı rap şarkıcısı * 1973 - Christian Vieri, İtalyan eski futbolcu * 1974 - Sharon den Adel, Hollandalı müzisyen * 1976 - Anna Friel, İngiliz oyuncu * 1976 - Hüsnü Şenlendirici, Türk klarnet sanatçısı * 1977 - Clayton Zane, Avustralyalı millî futbolcu ve teknik direktör * 1978 - Michelle Rodriguez, Amerikalı aktris * 1978 - Topher Grace, Amerikalı sinema oyuncusu * 1982 - Antonio Cassano, İtalyan eski millî futbolcu * 1983 - Libania Grenot, Küba asıllı İtalyan atlet * 1987 - Cansın Hacıbekiroğlu, Türk voleybolcu * 1988 - Patrick Beverley, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1989 - Phoebe Tonkin, Avustralyalı aktris ve model * 1991 - Salih Dursun, Türk futbolcu * 1991 - James Rodríguez, Kolombiyalı millî futbolcu * 1994 - Josephine Japy, Fransız yakın dönem oyuncusu * 1995 - Luke Shaw, İngiliz millî futbolcu * 1995 - Yohio, İsveçli şarkıcı ve söz yazarı * 1997 - Malala Yousafzai, 2014 yılında Nobel Ödülünü kazanan en genç kişi olmuştur * 2000 - Vinícius Júnior, Brezilyalı millî futbolcu == Ölümler == * 1067 - İoannis Komnenos, Bizans aristokrat ve askerî lider (d. 1015) * 1441 - Ashikaga Yoshinori, Ashikaga şogunluğunun altıncı şogunu (d. 1394) * 1536 - Desiderius Erasmus, Hollandalı yazar ve düşünür (d. 1466) * 1539 - Ferdinand Kolomb, Kristof Kolomb'un ikinci oğlu (d. 1488) * 1712 - Richard Cromwell, Oliver Cromwell'in oğlu (d. 1626) * 1720 - Sukjong, Joseon Krallığı'nın 19. kralı (d. 1661) * 1742 - Evaristo Abaco, İtalyan besteci (d. 1675) * 1751 - Tokugawa Yoshimune, Tokugawa Şogunluğu'nun 8. şogunu ve Tokugawa Mitsusada'nın oğlu (d. 1684) * 1762 - Sado, Joseon Kralı Yeongjo'nun ikinci oğlu (d. 1735) * 1804 - Alexander Hamilton, ABD'nin ilk partisi olan Federalist Parti'nin kurucusu ve teorisyen (d. 1757) * 1855 - Pavel Nahimov, Rus amiral (d. 1802) *1863 - Godfrey Vigne, İngiliz amatör kriket oyuncusu ve gezgin (d. 1801) *1874 - Fritz Reuter, Alman romancı (d. 1810) *1892 - Alexander Cartwright, kimi insanlar tarafından beyzbolun babası olarak tarif edilir (d. 1820) * 1910 - Charles Rolls, İngiliz mühendis ve pilot (d. 1877) * 1926 - Gertrude Bell, İngiliz seyyah ve casus (d. 1868) * 1929 - Robert Henri, Amerikan ressam (d. 1865) * 1930 - F. E. Smith, Birkenhead'ın Birinci Kontu, Büyük Britanyalı siyasi (Conservative Party) ve hukukçu (d. 1872) * 1931 - Nathan Söderblom, İsveçli din adamı ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1866) * 1931 - Vladimir Triandafillov, Sovyet komutan ve teorisyen (d. 1894) * 1935 - Alfred Dreyfus, Fransız subay (Dreyfus davası) (d. 1859) * 1935 - Ernesto Brown, Arjantinli futbolcu (d. 1885) * 1945 - Boris Galerkin, Rus matematikçi (d. 1871) * 1945 - Wolfram von Richthofen, Alman savaş pilotu ve Nazi döneminde Luftwaffe'nin Generalfeldmarschalli (d. 1895) * 1949 - Douglas Hyde, İrlandalı siyasetçi ve şair (d. 1860) * 1965 - Ahmet Hulusi Köymen, Türk siyasetçi (d. 1891) * 1966 - D. T. Suzuki, Japon Budist bilgin ve yazarıdır (d. 1870) * 1967 - Fridrikh Markovitch Ermler, Rus senarist ve film yapımcısı (d. 1898) * 1967 - Otto Nagel, Alman ressam (d. 1894) * 1973 - Lon Chaney, Jr., Amerikalı aktör (d. 1906) * 1975 - Latife Uşaklıgil, Atatürk'ün eşi (d. 1898) * 1979 - Minnie Riperton, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı (d. 1947) * 1998 - Jimmy Driftwood, Amerikalı folk şarkıcısı ve söz yazarı (d. 1907) * 2002 - Ece Ayhan, Türk şair (d. 1931) * 2003 - Benny Carter, Amerikan trumpetçi, besteci, aranjör ve grup lideri (d. 1907) * 2005 - Willi Heinrich, Alman yazar (d. 1920) * 2007 - Ulus Baker, Türk yazar ve çevirmen (d. 1960) * 2007 - Gottfried von Einem, Avusturyalı opera bestecisi (d. 2016) * 2013 - Paul Bhattacharjee, Hint kökenli İngiliz oyuncu (d. 1960) * 2014 - Valeriya Novodvorskaya, Rus yazar ve siyasetçi (d. 1950) * 2015 - Tenzin Delek Rinpoche, Sichuan'dan Tibet Budist lideri (d. 1950) * 2016 - Lorenzo Amurri, İtalyan yazar ve müzisyen (d. 1971) * 2016 - Goran Hadžić, Hırvat siyasetçi ve Krayina Sırp Cumhuriyeti eski Devlet Başkanı (d. 1958) * 2017 - Sam Glanzman, Amerikalı çizgi romancı ve animatör (d. 1924) * 2018 - Abbas Emir-İntizam, İranlı siyasetçi ve hükümlü (d. 1932) * 2018 - Xerardo Fernández Albor, Galiçyalı siyasetçi ve devlet adamı (d. 1917) * 2018 - Roger Perry, Amerikalı oyuncu (d. 1933) * 2018 - Laura Soveral, Angola asıllı Portekizli oyuncu (d. 1933) * 2018 - Dada Vaswani, Hint mezhepsel dinî lideri (d. 1918) * 2018 - Robert Wolders, Hollandalı asıllı Amerikalı oyuncu (d. 1936) * 2019 - Jorge Aguado, Arjantinli siyasetçi ve bakan (d. 1925) * 2019 - Fernando J. Corbató, Amerikalı bilgisayar bilimcisi (d. 1926) * 2019 - Dengir Mir Mehmet Fırat, Türk avukat ve siyasetçi (d. 1943) * 2019 - Claudio Naranjo, Şilili yazar, aktivist ve psikiyatr (d. 1932) * 2020 - Miryana Başeva, Bulgar şair ve yazar (d. 1947) * 2020 - Raymundo Capetillo, Meksikalı tiyatro, film, televizyon ve radyo oyuncusu (d. 1943) * 2020 - Judy Dyble, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı (d. 1949) * 2020 - Alfred Mtsi, Güney Afrikalı politikacı (d. 1951) * 2020 - Kelly Preston, Amerikalı oyuncu, manken ve şarkıcı (d. 1962) * 2020 - Lajos Szűcs, Macar millî futbolcu (d. 1943) * 2021 - Wilson Jones, İspanyol profesyonel futbolcu (d. 1934) * 2021 - Ladislav Potměšil, Çek aktör (d. 1945) * 2022 - Tony Binarelli, İtalyan sihirbaz (d. 1940) * 2022 - Vicente Fialho, Brezilyalı mühendis ve siyasetçi (d. 1938) == Tatiller ve özel günler == *0712 12

== Olaylar == * 1439 - Altın Orda Hanı Uluğ Muhammed Han tarafından gerçekleştirilen Moskova Kuşatması sona erdi. * 1793 - Fransız Devrimi önderlerinden Jean-Paul Marat, muhalifi Charlotte Corday tarafından bıçaklanarak öldürüldü. * 1878 - Osmanlı İmparatorluğu, Çarlık Rusyası, Büyük Britanya, Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İtalya Krallığı ve Fransa arasında Berlin Antlaşması imzalandı. * 1921 - Afyon'un Yunanlar tarafından işgali. * 1923 - 14 metre boyundaki harflerden oluşan ünlü "Hollywood" yazısı Los Angeles'taki Hollywood tepelerine inşa edildi. Yazı önce "Hollywoodland" şeklindeyken, 1949 yılındaki yenileme sırasında son dört harf atılmıştır. * 1930 - İlk Dünya Futbol Şampiyonası, Uruguay'da başladı. * 1937 - Fransa, Hatay'ın bağımsızlığını resmen ilan etti. * 1938 - İstanbul’da yapılan ilk Türk uçağı, Ankara yolunda düştü. * 1938 - Toprak Mahsulleri Ofisi kuruldu. * 1941 - II. Dünya Savaşı: Karadağlılar, Mihver Devletleri'ne karşı bir halk ayaklanması başlattılar. (Trinaestojulski ustanak) * 1949 - Papa XII. Pius, Komünist Parti'ye üye olanların aforoz edileceğini söyledi. * 1959 - Trabzon'da bir Amerikan Hava Üssü kuruldu. * 1960 - Said Nursi'nin mezarı açıldı; naaşı Barla, Isparta civarında bilinmeyen bir yere gömüldü. * 1966 - Türkiye İşçi Partisi İstanbul Milletvekili Çetin Altan'ın, Türkiye - Amerika Birleşik Devletleri ilişkileriyle ilgili gensoru önergesi reddedildi. * 1971 - Profesör Mümtaz Soysal ile yazar Sevgi Soysal, Mamak Cezaevi'nde evlendi. * 1976 - Yumurtalık Savcısı Sefa Mutlu'yu öldürmekten sanık Yılmaz Güney, 19 yıl hapse mahkûm edildi. * 1979 - Mısır'ın Ankara Büyükelçiliği'ni basan 4 Filistinli, bir polisle bir bekçiyi öldürdü ve Büyükelçi ile diğer personeli rehin aldı. 14 Temmuz'da da Elçilik'ten kaçmaya çalışan bir Mısırlı öldürüldü. Gerillalar, aynı gün FKÖ yetkilileriyle görüştükten sonra; ikisi Türk, üç rehineyi serbest bıraktı. İçişleri Bakanı Hasan Fehmi Güneş'in de bulunduğu operasyonda gerillalar, 45 saat sonra rehineleri bırakarak teslim oldular. Yargılama sonunda, 23 Aralık 1980'de idama mahkûm edildiler. * 1985 - Afrika'daki fakirlik ve kıtlık dolayısıyla yaşanan ölümleri azaltmak için "Live Aid" konseri düzenlendi. * 1992 - Prof. İhsan Doğramacı, YÖK Başkanlığı'ndan istifa etti. Yerine 19 Mayıs Üniversitesi Rektörü Mehmet Sağlam atandı. * 1993 - Diyarbakır'da, Ergani çevresindeki kazılarda bulunan 9 bin yıl öncesine ait kumaş parçasının, en eski kumaş kalıntısı olduğu açıklandı. * 1993 - İstanbul'da, 34. Uluslararası Matematik Olimpiyatları düzenlendi. * 1995 - Senirkent sel felaketi: Isparta'nın Senirkent ilçesindeki sel felaketinde 74 kişi öldü. == Doğumlar == * 1527 - John Dee, İngiliz matematikçi ve bilim insanı (ö. 1609) * 1590 - X. Clemens, 29 Nisan 1670 - 22 Temmuz 1676 döneminde papa (ö. 1676) * 1607 - Wenceslas Hollar, Bohemyalı- İngiliz oymacı (ö. 1677) * 1608 - III. Ferdinand, Kutsal Roma İmparatoru (ö. 1657) * 1841 - Otto Wagner, Avusturyalı mimar (ö. 1918) * 1847 - Şair Eşref, Türk şair ve kaymakam (ö. 1912) * 1882 - İbrahim Çallı, Türk ressam (ö. 1960) * 1892 - Sultan Galiyev, Tatar Türk'ü siyasi düşünce adamı (ö. 1940) * 1894 - Isaac Babel, Sovyet-Rus gazeteci, oyun yazarı ve çevirmen (ö. 1940) * 1902 - Cemal Nadir Güler, Türk karikatürist (ö. 1947) * 1923 - Alexandre Astruc, Fransız yönetmen (ö. 2016) * 1927 - Simone Veil, Fransız bakan ve siyasetçi (ö. 2017) * 1934 - Wole Soyinka, Nijeryalı yazar * 1935 - Monique Wittig, Fransız yazar ve feminist kuramcı (ö. 2003) * 1938 - Michael Verhoeven, Alman film yönetmeni * 1940 - Patrick Stewart, Emmy ve Altın Küre ödüllü İngiliz oyuncu, yönetmen ve seslendirme sanatçısı * 1941 - Robert Foster, Amerikalı oyuncu (ö. 2019) * 1942 - Harrison Ford, Amerikalı oyuncu * 1944 - Ernő Rubik, Macar heykeltıraş ve mimari profesörü * 1947 - Cynthia Heimel, Amerikalı feminist yazar (ö. 2018) * 1944 - Nino Varon, Musevi asıllı Türk müzisyen ve yapımcı * 1950 - Ma Ying-jeou, Çin Cumhuriyeti devlet başkanı * 1952 - Alyaksandr Tihanoviç, Beyaz Rus şarkıcı (ö. 2017) * 1953 - Selçuk Yöntem, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu * 1954 - Ahmet Demircan, Türk hekim ve siyasetçi * 1954 - Sezen Aksu, Türk şarkıcı, besteci, söz yazarı ve yapımcı * 1957 - Penny Cook, Avustralyalı oyuncu ve yönetmen (ö. 2018) * 1957 - Cameron Crowe, Amerikalı senarist ve film yönetmeni * 1957 - Bahtiyar Hanızade, Azerbaycanlı aktör ve yönetmen * 1964 - Frans Maas, Hollandalı uzun atlamacı * 1967 - Benny Benassi, Grammy ödüllü İtalyan diskjokey ve house müzik prodüktörü * 1974 - Jarno Trulli, İtalyan Formula 1 pilotu * 1976 - Didem İnselel, Türk oyuncu ve sunucu * 1976 - Oleh Sentsov, Ukraynalı yönetmen ve yazar * 1977 - Ashley Scott, Amerikalı oyuncu, manken ve seslendirme sanatçısı * 1978 - Jessica Barth, Amerikalı seslendirme sanatçısı * 1979 - Daniel Díaz, Arjantinli eski futbolcu * 1981 - Helgi Daníelsson, İzlandalı futbolcu * 1982 - Ion Ansotegi, İspanyol futbolcu * 1982 - Mark Eliyahu, İsrail asıllı kamança sanatçısı * 1982 - Çiğdem Batur, Türk dizi oyuncusu ve tiyatrocu * 1983 - Kristof Beyens, Belçikalı kısa mesafe koşucusu * 1985 - Guillermo Ochoa, Meksikalı kaleci * 1986 - Yakup Kılıç, Türk boksör * 1987 - Oğuz Savaş, Türk basketbolcu * 1987 - Öykü Çelik, Türk sinema ve dizi oyuncusu * 1988 - Colton Haynes, Amerikalı oyuncu ve model * 1988 - He Pingping, Çinli Dünyanın en kısa adamı (ö. 2010) * 1988 - Marcos Paulo Gelmini Gomes, Brezilyalı futbolcu * 1988 - Steven R. McQueen, Amerikalı oyuncu * 1988 - Tulisa Contostavlos İngiliz şarkıcı, şarkı sözü yazarı ve aktris * 1990 - Murat Akça, Türk futbolcu * 1990 - Jonathan Mensah, Ganalı futbolcu * 1990 - Eduardo Salvio, Arjantinli futbolcu * 1994 - Petar Golubović, Sırp futbolcu * 1995 - Dante Exum, Avustralyalı profesyonel basketbolcudur * 1997 - Leo Howard, Amerikalı oyuncu ve dövüş sanatçısı == Ölümler == * 884 - Huang Chao, Çin'in Qi Hanedanı'nın kurucusu ve tek imparatoru olan tuz tüccarı ve ayaklanmacı (d. 835) * 1024 - Aziz II. Heinrich, Alman kral (d. 973) * 1105 - Rashi, Yahudi din alimi (d. 1040) * 1107 - I. Kılıç Arslan, Anadolu Selçuklu Devleti'nin 2. Sultanı (d. 1079) * 1380 - Bertrand du Guesclin, Yüz Yıl Savaşı sırasındaki önemli bir Fransız askeri komutandı (d. 1320) * 1399 - Peter Parler, bir Alman - Bohemyalı mimar ve heykeltıraştır (d. 1333) * 1621 - VII. Albert, Avusturya dükü (d. 1559) * 1761 - Tokugawa Ieshige, Tokugawa Şogunluğu'nun 9. şogunu (d. 1712) * 1793 - Jean-Paul Marat, Fransız bilim insanı ve tıp doktoru (d. 1743) * 1817 - Kara Yorgi, Sırbistan'ı uzun süreler yöneten Karađorđević Hanedanının atası (d. 1768) * 1854 - I. Abbas Hilmi Paşa, Ahmet Tosun Paşa'nın oğlu ve Osmanlı egemenliği döneminde Mısır valisi (d. 1813) * 1894 - George Rex Graham, Amerikalı gazeteci, editör ve yayıncı (d. 1813) * 1921 - Gabriel Lippmann, Fransız-Lüksemburglu fizikçi ve mucit (d. 1845) * 1924 - Alfred Marshall, döneminin en etkili iktisatçısı (d. 1842) * 1927 - Mimar Kemalettin Bey, Türk mimar ve Birinci Ulusal Mimarlık Akımının önde gelenlerinden (d. 1870) * 1934 - Mary E. Byrd, Amerikan eğitimci (d. 1849) * 1936 - Fatma Aliye Topuz (Fatma Aliye Hanım), Türk yazar (Türk edebiyatının ilk kadın romancısı) (d. 1862) * 1937 - Henry Edward Armstrong, Royal Society üyesi İngiliz kimyager ve bilim insanı (d. 1848) * 1943 - Kurt Huber, Nazi Almanyası'na karşı direniş yürüten Beyaz Gül grubunun üyesi (d. 1893) * 1945 - Alla Nazimova, Rus-Amerikalı oyuncu, yönetmen ve yapımcı (d. 1879) * 1946 - Alfred Stieglitz, Amerikalı fotoğrafçı (d. 1864) * 1950 - Zekiye Sultan, II. Abdülhamid'in kızı (d. 1871) * 1951 - Arnold Schönberg, Avusturyalı besteci (d. 1874) * 1954 - Frida Kahlo, Meksikalı ressam (d. 1907) * 1959 - Ekrem Reşit Rey, Türk tiyatrocu ve oyun yazarı (Lüküs Hayat operetinin yazarı) (d. 1900) * 1963 - Albert Steffen, İsviçreli roman ve oyun yazarı (d. 1884) * 1965 - Fotis Kontoğlu, Yunan yazar, ressam ve ikonograf (d. 1895) * 1970 - Leslie Groves, Amerikan mühendis (d. 1896) * 1970 - Sheng Shicai, bir Çinli siyasetçi ve savaş ağası (d. 1895) * 1974 - Patrick Blackett, İngiliz fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1897) * 1976 - Joachim Peiper, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nda savaş suçlusu ve kıdemli Waffen-SS Albayı (d. 1915) * 1980 - Seretse Khama, Botsvanalı siyasetçi (d. 1921) * 1983 - Ahmet Üstel, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı ve yazar (d. 1930) * 1986 - Mehmet Seyda, Türk öykücü ve romancı (d. 1919) * 1991 - Mualla Gökçay, Türk ses sanatçısı ve Klasik Türk Müziği yorumcusu (d. 1913) * 1994 - Ayfer Feray, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı (d. 1928) * 1995 - Bilge Karasu, Türk filozof ve yazar (d. 1930) * 1998 - Konstantinos Kollias, Yunan hukukçu ve siyasetçi (d. 1901) * 2002 - Yousuf Karsh, Türk asıllı Amerikan fotoğrafçı (d. 1908) * 2006 - Red Buttons, Amerikalı oyuncu ve komedyen (d. 1919) * 2012 - Sage Stallone, Amerikalı oyuncu, yönetmen, film yapımcısı ve senarist (d. 1976) * 2012 - Richard D. Zanuck, Akademi ödüllü Amerikalı film yapımcısı (d. 1934) * 2013 - Cory Monteith, Kanadalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1982) * 2014 - Nadine Gordimer, Johannesburg doğumlu, Güney Afrikalı yazar (d. 1923) * 2015 - Ildikó Schwarczenberger, Macar eskrimci (d. 1951) * 2015 - Martin Litchfield West, İngiliz filolog ve klasikler uzmanı (d. 1937) * 2016 - Héctor Babenco, Arjantin doğumlu Brezilyalı film yönetmeni, senarist ve yapımcı (d. 1946) * 2016 - Bernardo Provenzano, İtalyan suç örgütü lideri (d. 1933) * 2017 - Joaquim Molins i Amat, İspanyol siyasetçi (d. 1945) * 2017 - Abdurrahman bin Abdülaziz el-Suud, Suud siyasetçi (d. 1931) * 2017 - Charles Bachman, Amerikalı bilgisayar bilimcisi (d. 1924) * 2017 - Okay Gönensin, Türk gazeteci, yazar ve televizyoncu (d. 1950) * 2017 - Héctor Lechuga, Meksikalı aktör, komedyen, siyasi yorumcu ve radyo programcısı (d. 1929) * 2017 - Liu Xiaobo, Çinli insan hakları savunucusu ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1955) * 2018 - Frank Giroud, Fransız çizgi romancı (d. 1956) * 2018 - Claude Seignolle, Fransız yazar ve romancı (d. 1917) * 2018 - Thorvald Stoltenberg, Norveçli siyasetçi ve bürokrat (d. 1931) * 2019 - Richard Carter, Avustralyalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1953) * 2019 - Rod Richards, Galli siyasetçi (d. 1947) * 2020 - Hasan Ahmed el-Levzi, Yemenli siyasetçi ve yazar (d. 1952) * 2020 - Luis Arias Graziani, Perulu hava kuvvetleri subayı ve politikacı (d. 1926) * 2020 - Nurul Islam Babul, Bangladeşli iş uzmanı (d. 1946) * 2020 - Kenneth Church, Safkan at yarışı jokeyi (d. 1930) * 2020 - Grant Imahara, Japon asıllı Amerikalı elektronik mühendisi ve Televizyon sunucusu (d. 1970) * 2020 - Gerardo Juraci Campelo Leite, Brezilyalı politikacı (d. 1931) * 2021 - Shirley Fry, Amerikalı kadın tenis oyuncusu (d. 1927) * 2021 - Jorge J. E. Gracia, ABD'li filozof (d. 1942) * 2021 - Kumutha Raman, Hint kökenli Malezyalı kadın siyasetçi (d. 1979) * 2021 - Aleksandr Stefanoviç, Sovyet-Rus film yönetmeni, yapımcı ve senarist (d. 1944) * 2022 - A. B. Crentsil, Ganalı müzisyen (d. 1943) * 2022 - Michael James Jackson, Amerikalı müzik yapımcısı, ses mühendisi ve bestecidir (d. 1945) * 2022 - Antti Litja, Fin aktör (d. 1938) == Tatiller ve özel günler == *0713 13

== Olaylar == * 1522 - Kanuni Sultan Süleyman, Rodos'a çıktı. * 1829 - Erzurum, Salih Paşa'nın Çarlık Ordusu'nun teslim koşullarını kabulüyle Rus işgaline uğradı. * 1833 - Osmanlı İmparatorluğu ile Çarlık Rusyası arasında Hünkâr İskelesi Antlaşması imzalandı. * 1889 - The Wall Street Journal'ın ilk sayısı yayımlandı. * 1853 - Amerika Birleşik Devletleri Donanması Pasifik Filosu Komutanı Matthew C. Perry, Japonya'nın Uraga kasabasına ulaştı. * 1919 - Mustafa Kemal, resmî görevinden ve askerlikten çekildi. * 1937 - Türkiye ile İran, Irak ve Afganistan arasında saldırmazlık paktı (Sadabat Paktı) imzalandı. * 1947 - Roswell, New Mexico'da, bir UFO'nun düşerek parçalandığı iddia edilen ve hala tartışılan "Roswell UFO Vakası" meydana geldi. * 1948 - Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri, ilk kez başlattığı bir program çerçevesinde kadınları da birliklerinde eğitmeye başladı. * 1960 - U-2 pilotu Francis Gary Powers, Sovyetler Birliği toprakları üzerinde uçağı düşürüldükten sonra yargılandığı mahkemede casuslukla suçlandı. * 1965 - Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) kuruldu. * 1967 - Hacettepe Üniversitesi kuruldu. * 1981 - 22 Mayıs 1979'da sol görüşlü bakkal Battal Türkaslan'ı öldüren sağ görüşlü militan Ahmet Kerse, ölüm cezasına çarptırıldı. * 1982 - Düceyil'de Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'e başarısız bir suikast girişimi düzenlendi. * 1996 - Türkiye'de RP-DYP Koalisyon Hükûmeti güvenoyu aldı; "Refahyol (54. Hükûmet)" dönemi başladı. * 1997 - NATO; Çekya, Macaristan ve Polonya'yı 1999'da birliğe katılmaya davet etti. * 1997 - İstanbul Metris Cezaevi’nde isyan çıktı; 5 kişi öldü. * 1999 - Florida'da Allen Lee Davis adlı bir mahkûmun idam cezası, "elektrikli sandalye" ile infaz edildi. Bu Florida'da elektrikli sandalyenin son kullanılışı oldu. * 2003 - Sudan Havayolları'na ait bir yolcu uçağı, Sudan'da düştü: 117 kişi öldü, iki yaşında bir çocuk kurtuldu. * 2018 - Çorlu tren kazası: Kapıkule'den İstanbul-Halkalı'ya doğru hareket eden yolcu treni, Çorlu yakınlarından geçerken yağış nedeniyle rayların altındaki menfezde oluşan toprak kayması sonucu, 5 vagonun devrilmesiyle meydana gelen tren kazasında, 25 kişi öldü, 317 kişi de yaralandı. * 2020 - Koronavirüs salgını: Doğrulanmış COVID-19 vakalarının sayısı dünya çapında 12 milyonu geçti. * 2022 - Şinzo Abe, Nara şehrinde bir suikast sonucu öldürüldü. == Doğumlar == * 1593 - Artemisia Gentileschi, İtalyan Barok ressamı (ö. 1656) * 1621 - La Fontaine, Fransız yazar (ö. 1695) * 1766 - Dominique Jean Larrey, Fransız cerrah (ö. 1842) * 1831 - John S. Pemberton, Amerikalı eczacı (Coca-Cola'nın ilk üreticisi) (ö. 1888) * 1836 - Joseph Chamberlain, Büyük Britanyalı devlet adamı (ö. 1914) * 1838 - Ferdinand von Zeppelin, Alman kâşif (ö. 1917) * 1839 - John D. Rockefeller, Amerikalı sanayici (ö. 1937) * 1851 - Arthur Evans, İngiliz arkeolog (ö. 1941) * 1857 - Alfred Binet, Fransız psikolog (ö. 1911) * 1867 - Käthe Kollwitz, Alman ressam (ö. 1945) * 1876 - Alexandros Papanastasiou, bir Yunan hukukçu, sosyolog ve politikacı (ö. 1936) * 1885 - Ernst Bloch, Alman filozof (ö. 1977) * 1892 - Pavel Korin, bir Rus ressam ve sanat restoratörüdür (ö. 1967) * 1894 - Pyotr Kapitsa, Nobel Fizik Ödülü sahibi Sovyet fizikçi (ö. 1984) * 1895 - İgor Tamm, Rus fizikçi (ö. 1971) * 1906 - Philip Johnson, Amerikalı bir mimardır (ö. 2005) * 1907 - George W. Romney, bir Amerikalı iş insanı ve Cumhuriyetçi Parti'li politikacı (ö. 1995) * 1908 - Louis Jordan, Amerikalı müzisyen, söz yazarı ve grup lideri (ö. 1975) * 1908 - Nelson Aldrich Rockefeller, ABD'nin 41. Başkan Yardımcısı (ö. 1979) * 1913 - Alejandra Soler, İspanyol siyasetçi ve eğitimci (ö. 2017) * 1916 - Jean Rouverol, Amerikalı oyuncu, yazar ve senaristtir (ö. 2017) * 1919 - Albert Caraco, Fransız asıllı Uruguay vatandaşı filozof, yazar, denemeci ve şair (ö. 1971) * 1919 - Walter Scheel, Alman politikacı (ö. 2016) * 1921 - John Money, Yeni Zelandalı psikolog, seksolog ve yazar (ö. 2006) * 1921 - Edgar Morin, Fransız filozof ve sosyolog (ö. 2006) * 1923 - Harrison Dillard, Amerikalı atletizm sporcusu (ö. 2019) * 1926 - John Dingell, Amerikalı hukukçu ve siyasetçidir (ö. 2019) * 1927 - Maurice Hayes, İrlandalı siyasetçidir (ö. 2017) * 1934 - Marty Feldman, İngiliz komedyen ve aktör (ö. 1982) *1936 - Ralph Strait, Amerikalı televizyon ve sinema oyuncusu (ö. 1992) *1944 - Jeffrey Tambor, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı *1945 - Micheline Calmy-Rey, İsviçreli bir siyasetçi *1947 - Kim Darby, Amerikalı oyuncu *1947 - Jenny Diski, İngiliz romancı ve yazar (ö. 2016) * 1951 - Anjelica Huston, Amerikalı aktris * 1952 - Ahmed Nazif, Mısırlı politikacı * 1952 - Marianne Williamson, Amerikalı manevi öğretmen, yazar ve öğretim görevlisi * 1958 - Kevin Bacon, Amerikalı oyuncu * 1958 - Tzipi Livni, İsrailli politikacı ve eski Mossad ajanı * 1959 - Robert Knepper, Amerikalı oyuncu * 1961 - Andy Fletcher, İngiliz müzisyen (Depeche Mode) (ö. 2022) * 1962 - Joan Osborne, Amerikan şarkıcı, söz yazarı ve müzik yorumcusudur * 1964 - Linda de Mol, Hollandalı televizyoncu ve oyuncu * 1966 - Kudret Sabancı, Türk sinema yönetmeni * 1968 - Billy Crudup, Tony Ödülü sahibi Amerikalı oyuncu * 1970 - Beck, Amerikalı müzisyen, şarkıcı ve multi-enstrümentalist * 1972 - Viorel Moldovan, Rumen futbolcu * 1974 - Elvir Baliç, Boşnak futbolcu * 1975 - Amara, Endonezyalı şarkıcı * 1975 - Serhat Mustafa Kılıç, Türk oyuncu ve şarkıcı * 1976 - Atalay Demirci, Türk sunucu, yazar, şair, oyuncu ve komedyen * 1977 - Christian Abbiati, İtalyan eski futbolcu * 1977 - Milo Ventimiglia, Amerikalı oyuncu * 1978 - Erin Morgenstern, Amerikalı yazar * 1979 - Freeway, Amerikalı hip hop sanatçısı * 1980 - Robbie Keane, İrlandalı eski millî futbolcu * 1981 - Ashley Blue, Amerikalı porno oyuncusu * 1981 - Anastasiya Mıskina, profesyonel Rus tenisçi * 1982 - Sophia Bush, Amerikalı oyuncu * 1983 - Antonio Mirante, İtalyan futbolcu * 1986 - Adrian Winter, İsviçreli futbolcu * 1987 - Vlada Roslyakova, Rus asıllı profesyonel manken * 1988 - Miki Roqué, İspanyol eski futbolcudur (ö. 2012) * 1990 - Alexandru Maxim, Rumen kanat oyuncusu * 1990 - Kevin Trapp, Alman millî futbolcu * 1991 - Virgil van Dijk, Hollandalı futbolcu * 1992 - Ariel Camacho, Meksikalı şarkıcı ve söz yazarı (ö. 2015) * 1992 - Son Heung-Min, Güney Koreli futbolcudur * 1993 - Zeynep Bastık, Türk şarkıcı * 1994 **Buse Arıkazan, Türk sırıkla atlayıcı **Jordan Adams, Amerikan profesyonel eski futbolcusu * 1998 - Jaden Smith, Amerikalı rapçi, şarkıcı ve oyuncudur == Ölümler == * 975 - Edgar, 959 ile 975 yıları arasında İngiltere Kralı (d. 943) * 1153 - III. Eugenius, 15 Şubat 1145'ten ölümüne kadar papa (d. 1080) * 1249 - II. Alexander, 1214'ten 1249'a ölümüne kadar İskoçya kralı (d. 1198) * 1623 - XV. Gregorius, 9 Şubat 1621 - 8 Temmuz 1623 döneminde papa (d. 1554) * 1695 - Christiaan Huygens, Hollandalı bilim insanı (d. 1629) * 1808 - Friedrich Kasimir Medikus, Alman hekim ve botanikçi (d. 1738) * 1822 - Percy Bysshe Shelley, İngiliz şair (d. 1792) * 1850 - Adolphus, İngiltere kralı III. George ve Mecklenburg-Strelitz'li Charlotte'un onuncu çocuğu ve yedinci oğlu (d. 1774) * 1850 - Zachary Taylor, Amerikalı siyasetçi (d. 1784) * 1859 - I. Oscar, 1844'ten ölümüne kadar İsveç ve Norveç kralı (d. 1799) * 1895 - Johann Josef Loschmidt, Avusturyalı bilim insanı (d. 1821) * 1917 - Tom Thomson, Kanadalı ressam (d. 1877) * 1922 - Mori Ōgai, Japon asker ve yazar (d. 1862) * 1932 - Aleksandr Grin, Rus yazar (d. 1880) * 1937 - Diana Abgar, Ermeni diplomat ve yazar (d. 1859) * 1942 - Louis Franchet d'Espèrey, Fransız general (d. 1856) * 1942 - Refik Saydam, Türkiye'nin 4. Başbakanı (d. 1881) * 1943 - Jean Moulin, Fransız Direnişi'nin lideri (d. 1899) * 1956 - Giovanni Papini, İtalyan gazeteci, denemeci, edebiyat eleştirmeni, şair ve romancı (d. 1881) * 1957 - Grace Coolidge, ABD first ladysi (d. 1879) * 1967 - Vivien Leigh, İngiliz oyuncu (d. 1913) * 1979 - Robert Burns Woodward, Amerikalı kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1917) * 1979 - Siniçiro Tomonaga, Japon fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1906) * 1984 - Edith Gostick, Kanadalı politikacı (d. 1894) * 1985 - Simon Kuznets, 1971 Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan Rus asıllı Amerikalı iktisatçı ve istatistikçi (d. 1901) * 1994 - Kim İl-sung, Kuzey Kore Devlet Başkanı (d. 1912) * 2006 - Catherine Leroy, Fransız savaş fotoğrafçısı ve gazeteci (d. 1944) * 2006 - June Allyson, Amerikalı aktris (d. 1917) * 2006 - Mustafa Necati Sepetçioğlu, Türk yazar (d. 1930) * 2011 - Roberts Blossom, Amerikalı oyuncu ve şair (d. 1924) * 2011 - Betty Ford, ABD'nin 38. başkanı Gerald Ford'un eşi (d. 1918) * 2012 - Ernest Borgnine, İtalyan asıllı Amerikalı tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1917) * 2012 - Güngör Dilmen, Türk oyun yazarı ve dramaturg (d. 1930) * 2016 - Vittorio Goretti, İtalyan amatör gök bilimci ve küçük gezegen kaşifi (d. 1939) * 2016 - William Hardy McNeill, Kanadalı yazar ve tarihçi (d. 1917) * 2016 - Abdüssettar İdhi, Pakistanlı hayırsever (d. 1928) * 2017 - Nelsan Ellis, Amerikalı oyuncu ve oyun yazarı (d. 1977) * 2017 - Elsa Martinelli, İtalyan kadın manken ve oyuncu (d. 1935) * 2018 - Tab Hunter, Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve yazar (d. 1931) * 2018 - M.M. Jacob, Hint siyasetçi ve bürokrat (d. 1927) * 2018 - Billy Knight, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu (d. 1979) * 2018 - Flora Plumb, Amerikalı kadın sinema ve dizi oyuncusu (d. 1944) * 2018 - Robert D. Ray, Amerikalı siyasetçi ve bürokrat (d. 1928) * 2018 - Carlo Vanzina, İtalyan film yapımcısı, senarist ve yönetmen (d. 1951) * 2019 - Arthur Ryan, İrlandalı iş insanı (d. 1935) * 2020 - Amadou Gon Coulibaly, Fildişi Sahilli siyasetçi ve Fildişi Sahili Başbakanı (d. 1959) * 2020 - Finn Christian Jagge, Norveçli olimpiyat alp disiplini kayakçısı (d. 1966) * 2020 - Wayne Mixson, Amerikalı siyasetçi ve bürokrat (d. 1922) * 2020 - Ricardo Mthembu, Güney Afrikalı politikacı (d. 1970) * 2020 - Alex Pullin, Avustralyalı Olimpiyat snowboardcusu (d. 1987) * 2020 - Naya Rivera, Amerikalı aktris, şarkıcı ve model (d. 1987) * 2020 - Noloyiso Sandile, Güney Afrikalı soylu (d. 1963) * 2020 - Howard Schoenfield, Amerikalı profesyonel tenis oyuncusu (d. 1957) * 2020 - Flossie Wong-Staal, Çinli-Amerikalı virolog ve moleküler biyolog (d. 1947) * 2021 - Virbhadra Singh, Hint siyasetçi ve bürokrat (d. 1934) * 2022 - Angel Lagdameo, Filipinli Roma Katolik başpiskopos (d. 1940) * 2022 - George Jonathan Dodo, Nijeryalı Roma Katolik piskopos (d. 1956) * 2022 - Hugh Evans, Amerikalı basketbol hakemi (d. 1941) * 2022 - José Eduardo dos Santos, Angolalı siyasetçi (ö. 1942) * 2022 - Larry Storch, Amerikalı aktör (d. 1923) * 2022 - Luis Echeverría, Meksikalı avukat, akademisyen ve siyasetçi (d. 1922) * 2022 - Shinzō Abe, Japon siyasetçi (d. 1954) * 2022 - Tony Sirico, Amerikalı aktör (d. 1942) * 2023 - Özkan Uğur, Türk müzisyen, sinema ve dizi oyuncusu (MFÖ grubunun üyesi) (d. 1953) * 2023 - Srđan Koljević, Sırp senarist ve film yönetmeni (d. 1966) == Tatiller ve özel günler == * Kurtuluş Günü: Hatay - Reyhanlı'nın Fransız işgalinden kurtuluşu (1938) *0708 08

== Olaylar == * 1402 - Ankara Savaşı: Osmanlı İmparatorluğu Sultanı Yıldırım Bayezid ile Büyük Timur İmparatorluğu Sultanı Timur arasında, Ankara'nın Çubuk Ovası'nda yapılan savaş, Timur'un zaferiyle sonuçlandı. * 1871 - Britanya Kolumbiyası, Kanada Federasyonu'na katıldı. * 1881 - Amerika Birleşik Devletleri ordularına karşı savaşan son Yerli Kabile Şefi olan Sioux Kabilesi lideri Oturan Boğa teslim oldu. * 1903 - Ford ilk arabasını üretti. * 1916 - I. Dünya Savaşı: Rus askerleri Osmanlı İmparatorluğu'nun Gümüşhane kentini işgal etti. * 1921 - New York ile San Francisco arasında hava yolu ile posta servisi başladı. * 1936 - Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı. * 1940 - Danimarka, Birleşmiş Milletler'den ayrıldı. * 1944 - II. Dünya Savaşı: Adolf Hitler'e, Alman Ordusu'ndan bir Albay'ın (Claus von Stauffenberg) önderliğinde, başarısız olarak sona eren bir suikast girişimi gerçekleştirildi. * 1948 - Millet Partisi kuruldu. * 1949 - İsrail ve Suriye, 19 ay süren savaşın ardından barış antlaşması imzaladı. * 1951 - Ürdün Kralı I. Abdullah, Cuma namazı sırasında bir Filistinli tarafından öldürüldü. * 1964 - Vietnam Savaşı: Vietkong askeri birlikleri, Vietnam'ın güneyinde Mekong Deltası'ndaki Cái Bè Bölgesi'ne saldırdı: 11 Güney Vietnam'lı askeri personel ile 30'u çocuk 40 sivili öldürdü. * 1965 - Moskova'ya yaptığı ziyaretten dönen Başbakan Suat Hayri Ürgüplü, Sovyetler Birliği'nin Türkiye'ye ekonomik yardımda bulunacağını açıkladı. * 1969 - Tarihte ilk kez insanlı bir uzay aracı, Ay'a ulaştı. Apollo 11 Ay yüzeyine indi. Astronot Neil Armstrong da Ay'a ilk ayak basan insan oldu. * 1973 - Filistinli militanlar, Amsterdam'dan Japonya'ya giden Japon Hava Yolları'na ait bir yolcu uçağını kaçırarak Dubai'ye indirdiler. * 1974 - Kıbrıs Harekâtı: Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Garanti Anlaşması'nın III. maddesine istinaden gerçekleştirdiği askerî harekâtın başlangıcı. * 1975 - Ege Ordusu kuruldu ve Orgeneral Turgut Sunalp, Ege Ordusu Komutanlığı'na getirildi. * 1976 - Viking 1, 11 ay süren yolculuktan sonra Mars'a kondu ve Dünya'ya fotoğraflar aktarmaya başladı. * 1980 - Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, üye ülkelerin Kudüs'ü, İsrail'in başkenti olarak tanımamaları gerektiğine 14-0 oyla karar verdi. * 1984 - Penthouse dergisi çıplak fotoğraflarını yayımlayınca, Miss America yarışması yetkilileri, Vanessa Williams'tan tacını iade etmesini istedi. * 1994 - Kuyruklu yıldız Shoemaker Levy 9'un parçaları, Jüpiter'e çarptı. * 1996 - İspanya: ETA bir havaalanına bomba attı; 35 kişi öldü. * 2001 - Londra Borsası halka açıldı. * 2001 - Saadet Partisi, Necmettin Erbakan tarafından kuruldu. * 2002 - Lima'daki (Peru) bir diskotekte çıkan yangında 25 kişi öldü. * 2005 - Kanada, aynı cinsler arasında evliliğe izin veren dördüncü ülke oldu. * 2007 - İsrail, Gazze Şeridi'nin Hamas'ın eline geçmesinin ardından Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas'ı desteklemek amacıyla cezaevindeki Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC) liderlerinden Abdurrahim Malluh'un da yer aldığı 255 El Fetih yanlısı tutukluyu serbest bıraktı. * 2009 - Ergenekon davasında emekli Orgeneraller Şener Eruygur ve Hurşit Tolon'un da aralarında bulunduğu 56 sanığın yargılanmasına başlandı. Kayıp yakınları ve İHD üyeleri, sanıkların kayıplar ve faili meçhul cinayetlerle ilgili de yargılanmasını istedi. * 2010 - DİSK Kurucu Genel Başkanı Kemal Türkler'in öldürülmesine ilişkin dava yeniden başladı. Yargıtay'ın sanık Ünal Osmanağaoğlu hakkındaki beraat kararını bozmasının ardından başlayan dava, 1 Aralık 2010'da zaman aşımı gerekçesiyle düşürüldü. * 2015 - Suruç saldırısı: Şanlıurfa'nın Suruç ilçesinde düzenlenen bombalı intihar saldırısında 34 kişi öldü, 100'den fazla kişi yaralandı. * 2016 - Türkiye'de askerî darbe girişimi sonrasında, Millî Güvenlik Kurulu önerisi ve Bakanlar Kurulu kararı ile üç ay süreli olağanüstü hâl ilân edildi. * 2020 - Yenilik Partisi, Öztürk Yılmaz önderliğinde kuruldu. == Doğumlar == * MÖ 356 - Büyük İskender, Makedonya Kralı ve tarihteki en büyük İmparatoru (ö. MÖ 323) * 1304 - Francesco Petrarch, İtalyan hümanist ve şair (ö. 1374) * 1519 - IX. Innocentius, Papa (ö. 1591) * 1591 - Anne Hutchinson, İngiliz bir Püriten manevi danışman, dini reformcu (ö. 1643) * 1754 - Destutt de Tracy, Fransız filozof ve ideoloji fikrinin öncü ismi (ö. 1836) * 1774 - Auguste de Marmont, Fransız general ve asilzade (ö. 1852) * 1785 - II. Mahmut, Osmanlı'nın 30. Padişahı (ö. 1839) * 1804 - Richard Owen, İngiliz karşılaştırmalı anatomist, paleontolog, biyolog ve zoologdur (ö. 1892) * 1822 - Gregor Mendel, Avusturyalı bilim insanı ve rahip (ö. 1884) * 1830 - Clements Markham, İngiliz coğrafyacı, kâşif ve yazar (ö. 1916) * 1847 - Max Liebermann, Alman ressam ve grafik sanatçısı (ö. 1935) * 1852 - Theo Heemskerk, Hollandalı Devrimci-karşıtı politikacıydı (ö. 1932) * 1864 - Erik Axel Karlfeldt, İsveçli şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1931) * 1873 - Alberto Santos-Dumont, Brezilyalı havacı (ö. 1932) * 1895 - László Moholy- Nagy, Macar ressam, desinatör, fotoğrafçı ve akademisyen (ö. 1946) * 1897 - Tadeus Reichstein, Polonya doğumlu İsviçreli kimyager, 1950 yılı Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahiplerinden birisidir (ö. 1996) * 1901 - Vehbi Koç, Türk sanayici ve iş insanı (ö. 1996) * 1914 - Dobri Dobrev, Bulgar hayırsever (ö. 2018) * 1916 - Temel Karamahmut, Türk sinema filmi yönetmeni, senarist ve oyuncu (ö. 1963) * 1919 - Edmund Hillary, Yeni Zelandalı dağcı ve kâşif (ö. 2008) * 1924 - Lola Albright, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (ö. 2017) * 1924 - Tatyana Lioznova, Rus film yönetmeni (ö. 2011) * 1925 - Jacques Delors, Fransız iktisatçı ve siyasetçi * 1925 - Frantz Fanon, Fransız düşünür (ö. 1961) * 1927 - Lüdmila Alekseyeva, Rus yazar, tarihçi ve insan hakları aktivisti (ö. 2018) * 1932 - Otto Schily, Alman politikacı * 1933 - Cormac McCarthy, Amerikalı yazar ve Pulitzer Ödülü sahibi (ö. 2023) * 1934 - Aliki Vuyuklaki, Yunan aktris (ö. 1996) * 1935 - Sleepy LaBeef, Amerikalı gospel- rock müziği şarkıcısı, söz yazarı, besteci, müzisyen ve oyuncu (ö. 2019) * 1938 - Aslan Abaşidze, Sovyetler Birliği, Gürcistan ve Acara Özerk Cumhuriyeti vatandaşı siyaset adamı * 1938 - Deniz Baykal, Türk avukat, siyasetçi ve CHP eski Genel Başkanı * 1938 - Natalie Wood, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 1981) * 1942 - Aysan Sümercan, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu * 1943 - Chris Amon, Yeni Zelandalı otomobil yarışçısı (ö. 2016) * 1946 - Randal Kleiser, Amerikalı film yapımcısı ve yönetmen * 1947 - Gerd Binnig, Alman fizikçi * 1948 - Carlos Santana, Meksikalı müzisyen * 1948 - Ramiz Azizbeyli, Azeri oyuncu * 1954 - Keith Scott, Kanadalı müzisyen * 1954 - Salih Zeki Çolak, Türk asker * 1957 - Donna Dixon, Amerikalı oyuncu * 1963 - Paula Ivan, Rumen eski atlet * 1964 - Chris Cornell, Amerikalı müzisyen ve vokalist (ö. 2017) * 1964 - Melda Onur, Türk gazeteci ve siyasetçi * 1967 - Giorgi Kvirikaşvili, Gürcü siyasetçi * 1968 - Kool G Rap, Amerikalı rapçi, şair, senarist, yazar ve prodüktör * 1968 - Hami Mandıralı, Türk futbolcu * 1969 - Josh Holloway, Amerikalı oyuncu * 1971 - Sandra Oh, Kore asıllı Kanadalı oyuncu * 1973 - Omar Epps, Amerikalı aktör ve müzisyen * 1973 - Haakon, Kral V. Harald ve Kraliçe Sonja'nın tek oğlu ve Norveç tahtının varisi * 1975 - Ray Allen, Amerikalı basketbolcu * 1975 - Judy Greer, Amerikalı oyuncu * 1975 - Yusuf Şimşek, Türk futbolcu ve teknik direktör * 1977 - Kiki Musampa, Kongo asıllı Hollandalı futbolcu * 1978 - Willie Solomon, Amerikalı basketbolcu * 1979 - Miklós Fehér, Macar futbolcu (ö. 2004) * 1980 - Gisele Bündchen, Brezilyalı model * 1981 - Hanna Yablonskaya, Ukraynalı oyun yazarı ve şair (ö. 2011) * 1988 - Gazapizm, Türk rapçi * 1988 - Julianne Hough, Amerikalı dansçı, şarkıcı ve oyuncu * 1989 - Yuliya Gavrilova, Rus eskrimci * 1990 - Lars Unnerstall, Alman kaleci * 1991 - Alec Burks, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1993 - Steven Adams, Yeni Zelandalı profesyonel basketbolcu * 1993 - Lucas Digne, Fransız millî futbolcu * 1993 - Atınç Nukan, Türk futbolcu * 1994 **Yushi Mizobuchi, Japon futbolcu **Koray Kaçınoğlu, Türk futbolcu **Maia Shibutani, Amerikalı buz patenci * 1996 - Ben Simmons, Avustralyalı profesyonel basketbol oyuncusu * 1999 - Pop Smoke, Amerikalı rapçi ve şarkı sözü yazarıdır (ö. 2020) == Ölümler == * 1031 - II. Robert, 996 yılından 1031'de ölümüne kadar Fransa kralı (d. 972) * 1109 - Eupraxia Vsevolodovna, Roma İmparatoru eşi (d. 1067) * 1156 - Toba, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 74. imparatoru (d. 1103) * 1160 - Petros Lombardos, Skolastik bir ilahiyatçı ve piskopos (d. 1095) * 1296 - Celaleddin Firuz Halacı, Delhi sultanı (1290-96) (d. 1220) * 1514 - György Dózsa, Macar savaşçı (d. 1470) * 1757 - Johann Christoph Pepusch, Alman besteci (d. 1667) * 1792 - Muhammed bin Abdülvehhâb, Vehhabîlik'in kurucusu (d. 1703) * 1793 - Bruni d'Entrecasteaux, Fransız denizci (d. 1737) * 1816 - Gavrila Derjavin, Rus şair ve devlet adamı (d. 1743) * 1819 - John Playfair, İskoç bilim insanı ve matematikçi (d. 1748) * 1866 - Bernhard Riemann, Alman matematikçi (d. 1826) * 1903 - XIII. Leo, Katolik Kilisesi'nin dini lideri (Papa) (d. 1910) * 1908 - Demetrius Vikelas, Yunan iş insanı ve yazar (d. 1835) * 1912 - Andrew Lang, İskoç asıllı, şiir, roman ve hikâye yazarı (d. 1844) * 1922 - Andrey Markov, Rus matematikçi (d. 1856) * 1923 - Pancho Villa, Meksikalı devrimci, asi ve general (d. 1878) * 1926 - Feliks Dzerjinski, SSCB'li Bolşevik önder ve ilk istihbarat servisi Çeka'nın kurucusu (d. 1877) * 1927 - I. Ferdinand, Romanya Kralı (d. 1865) * 1937 - Guglielmo Marconi, İtalyan kâşif ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1874) * 1942 - Germaine Dulac, Fransız sufrajet (d. 1882) * 1945 - Paul Valéry, Fransız yazar ve şair (d. 1871) * 1951 - I. Abdullah, Ürdün Kralı (d. 1882) * 1951 - Wilhelm, Son Alman İmparatoru II. Wilhelm'in en büyük çocuğu ve varisi ve Alman İmparatorluğu ve Prusya Krallığı'nın son veliaht prensi (d. 1882) * 1955 - Joaquín Pardavé, Meksikalı sinema oyuncusu, yönetmen ve söz yazarı (d. 1900) * 1955 - Kalust Sarkis Gülbenkyan, Ermeni asıllı Osmanlı Devleti vatandaşı iş insanı (d. 1869) * 1959 - Musahipzade Celal, Türk oyun yazarı (d. 1868) * 1967 - Fikret Muallâ, Türk ressam (d. 1903) * 1973 - Bruce Lee, Çin asıllı Amerikalı aktör ve dövüş sanatları eğitmeni (d. 1940) * 1973 - Robert Smithson, Amerikalı arazi sanatçısı (d. 1938) * 1982 - Okot p'Bitek, Ugandalı şair ve toplum bilimci (d. 1931) * 1992 - Mahmut Türkmenoğlu, Türk siyasetçi (d. 1933) * 1994 - Paul Delvaux, Belçikalı gerçeküstücü ressam (d. 1897) * 1995 - Ernest Mandel, Belçikalı marksist teorisyen (d. 1923) * 1996 - František Plánička, Çekoslovak eski millî futbolcu (d. 1904) * 2004 - Kamuran Gürün, Türk diplomat (d. 1924) * 2005 - Hulki Saner, Türk senarist, yönetmen ve film yapımcısı (d. 1925) * 2006 - Gérard Oury, Fransız film yönetmeni ve senarist (d. 1919) * 2009 - Vedat Okyar, Türk futbolcu, spor yazarı ve yorumcu (d. 1945) * 2012 - Aron Dolgopolski, Sovyet-İsrailli dilbilimci (d. 1930) * 2013 - Pierre Fabre, Fransız iş insanı ve kozmetikçi (d. 1926) * 2013 - Helen Thomas, Amerikalı gazeteci ve muhabir (d. 1920) * 2014 - Klaus Schmidt, Alman arkeolog (d. 1953) * 2015 - Dieter Moebius, Alman-İsviçreli elektronik müzisyeni (d. 1944) * 2017 - Chester Bennington, Amerikalı rock şarkıcısı ve Linkin Park solisti (d. 1976) * 2017 - Marco Aurélio Garcia, Brezilyalı siyasetçi ve akademisyen (d. 1941) * 2017 - Andrea Jürgens, Alman müzisyeni ve şarkıcısı (d. 1967) * 2017 - Claude Rich, Fransız oyuncu ve senarist (d. 1929) * 2017 - Sezer Sezin, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1929) * 2018 - Martin O’Donoghue, İrlandalı ekonomist, akademisyen ve siyasetçidir (d. 1933) * 2019 - Sheila Dikshit, Hint siyasetçi (d. 1938) * 2019 - Ilaria Occhini, İtalyan oyuncu (d. 1934) * 2020 - Muhammad Aslam, Pakistanlı siyasetçi ve hukukçu (d. 1947) * 2020 - Michael Jamal Brooks, Amerikalı talk-show sunucusu, YouTube içerik oluşturucusu, yazar, podcast yayıncısı ve siyasi analist (d. 1983) * 2020 - Viktor Çijikov, Rus çizer (d. 1935) * 2020 - Ruth Lewis, Roma Katolik rahibe (d. 1946) * 2020 - Jorge Villavicencio, Guatemalalı cerrah ve politikacı (d. 1958) * 2021 - Vita Andersen, Danimarkalı şair, yazar ve romancı (d. 1942) * 2021 - Françoise Arnoul, Cezayir doğumlu Fransız aktris (d. 1931) * 2021 - Billy Reid, İskoç profesyonel futbolcu (d. 1938) * 2021 - Noureddine Saâdi, Cezayirli teknik direktör (d. 1950) * 2021 - Bergen Williams, Amerikalı aktris (d. 1959) * 2022 - Alan Grant, İskoç çizgi roman yazarı (d. 1949) * 2022 - Bernard Labourdette, Fransız profesyonel bisiklet yarışçısı (d. 1946) == Tatiller ve özel günler == * Fırtına : Gün Dönümü Fırtınası *0720 20

== Olaylar == * MÖ 48 - Dyrrhachium Muharebesi'nde; Gnaeus Pompeius Magnus, Jül Sezar'ı yenilgiye uğrattı. * 1778 - Amerikan Devrimi: Fransa Kralı XVI. Louis, Büyük Britanya Krallığı'na savaş ilan etti. * 1890 - Wyoming, Amerika Birleşik Devletleri'nin 44. eyaleti oldu. * 1894 - İstanbul'da 474 kişinin ölümüne sebep olan bir deprem meydana geldi. * 1900 - Paris metrosu açıldı. * 1910 - Cerrahpaşa Hastanesi kuruldu. * 1913 - Kaliforniya'daki "Ölüm Vadisi"nde sıcaklık, 56.7 °C olarak ölçüldü. Bu, ABD'de ölçülmüş en yüksek sıcaklık derecesidir. * 1921 - Yunan Ordusu'nun taarruzuyla, Kütahya-Eskişehir muharebeleri başladı. * 1923 - İstanbul'da Harp Akademisi kuruldu. * 1939 - İstanbul Beyazıt'daki İnkılâp Müzesi Vali Lütfi Kırdar tarafından açıldı. * 1947 - Hindistan'ın ikiye ayrılmasıyla oluşan Pakistan'da Genel Valiliğe Muhammed Ali Cinnah getirildi. * 1951 - Randy Turpin, Sugar Ray Robinson'ı yenerek orta siklet boks şampiyonu oldu. * 1952 - Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) kuruldu. * 1961 - Galatasaray'lı millî futbolcu Metin Oktay, İtalya'nın Palermo futbol takımına 675.000 liraya transfer oldu. * 1962 - Amerika Birleşik Devletleri, kıtalararası haberleşmeyi sağlayacak olan Telstar uydusunu uzaya gönderdi. * 1971 - Fas Ordusu'nun bazı birlikleri, "Krallık Rejimi"ne karşı ihtilal girişiminde bulundu. Ülkede, cumhuriyet ilan edildi. * 1977 - Ankara İsmetpaşa'da Necdet Adalı ve diğer sol görüşlü militanların gerçekleştirdikleri kahvehane baskınında 2 sağcı öldürüldü. * 1973 - Bahama Adaları, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını ilan etti. * 1985 - Greenpeace gemisi "Rainbow Warrior", Fransız istihbarat teşkilatı DGSE tarafından Auckland Limanı'nda bombalanarak batırıldı. * 1991 - Boris Yeltsin, Rusya Devlet Başkanı olarak göreve başladı. * 1992 - Sosyalist Parti, Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı. * 1992 - Panamalı general Manuel Noriega, Miami, Florida'da yargılandı; uyuşturucu ticareti yapmak ve haraç toplamak suçlarından 40 yıl hapis cezasına çarptırıldı. * 1996 - Türksat uydusu, Fransız Guyanası'ndan uzaya fırlatılarak geçici yörüngesine yerleşti. * 2002 - Peter Paul Rubens'in Masumların Katli isimli tablosu, bir açık arttırmada 76,2 milyon dolara satıldı. * 2020 - Ayasofya Camii, Danıştay tarafından cami statüsünde tekrar ibadete açıldı. * 2021 - Arjantin, 28 yıl sonra Copa América’yı kazandı. == Doğumlar == * 1418 - Go-Hanazono, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 102. imparatorudur (ö. 1471) * 1451 - III. James, İskoçya kralıdır (ö. 1488) * 1509 - Jean Calvin, Fransız din reformcusu (ö. 1564) * 1517 - Odet de Coligny, Fransız Kardinal (ö. 1571) * 1592 - Pierre d'Hozier, Fransız tarihçi (ö. 1660) * 1792 - George M. Dallas, Amerikalı siyasetçi ve diplomat (ö. 1864) * 1830 - Camille Pissarro, Fransız ressam (ö. 1903) * 1835 - Henryk Wieniawski, Polonyalı bir virtüöz kemancı, besteci ve pedagogdu (ö. 1880) * 1856 - Nikola Tesla, Sırp asıllı Amerikalı fizikçi (ö. 1943) * 1862 - Helene Schjerfbeck, Fin ressam (ö. 1946) * 1867 - Maximilian von Baden, Alman şansölyesi (ö. 1929) * 1871 - Marcel Proust, Fransız yazar (ö. 1922) * 1875 - Dezső Pattantyús-Ábrahám, Macar politikacı (ö. 1973) * 1883 - Johannes Albrecht Blaskowitz, Nazi Almanyası Generalobersti (ö. 1948) * 1888 - Giorgio de Chirico, Yunan-İtalyan ressam (ö. 1978) * 1895 - Carl Orff, Alman besteci (ö. 1982) * 1902 - Kurt Alder, Alman kimyacı (ö. 1958) * 1902 - Nicolás Guillén, Kübalı sosyalist, şair (ö. 1989) * 1903 - Werner Best, Alman Nazi, hukukçu, polis şef (ö. 1989) * 1905 - Wolfram Sievers, Alman Nazi Bereichsgeschäftsführer müdürü (ö. 1948) * 1907 - Blind Boy Fuller, Amerikalı blues gitaristi ve şarkıcısıydı (ö. 1941) * 1911 - Cootie Williams, Amerikalı caz, jump blues ve rhythm and blues trompetçisi (ö. 1985) * 1913 - Salvador Espriu, Katalan şair, oyun yazarı ve romancı (ö. 1985) * 1918 - James Aldridge, Avustralya-Britanyalı yazardır (ö. 2015) * 1920 - Owen Chamberlain, Amerikalı fizikçi (ö. 2006) * 1920 - Remo Gaspari, İtalyan siyasetçi (ö. 2011) * 1921 - Jeff Donnell, Amerikalı film ve dizi oyuncusudur (ö. 1988) * 1921 - Jake LaMotta, Amerikalı emekli profesyonel boksör, komedyen ve oyuncu (ö. 2017) * 1922 - Stella Kübler, Yahudi asıllı Gestapo personeli (ö. 1994) * 1923 - Şemsi Yastıman, Türk Halk Müziği sanatçısı (ö. 1994) * 1925 - Mahathir Muhammed, Malezyalı doktor ve siyasetçi * 1926 - Carleton Carpenter, Amerikalı aktör, sihirbaz, dansçı, söz yazarı ve romancı (ö. 2022) * 1927 - Grigori Barenblatt, Rus matematikçi, akademisyen ve yazardır (ö. 2018) * 1927 - David Dinkins, ABD'li siyasetçi (ö. 2020) * 1928 - Bernard Buffet, Fransız ressam (ö. 2000) * 1931 - Jerry Herman, Amerikalı besteci, söz yazarı ve müzisyen (ö. 2019) * 1931 - Alice Munro, 2013 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Kanadalı bir kısa öykü yazarıdır * 1932 - Carlo Abate, İtalyan otomobil yarışçısı (ö. 2019) * 1934 - Jerry Nelson, Amerikalı komedyen, oyuncu ve kukla sanatçısı (ö. 2012) * 1938 - Paul Andreu, Fransız mimardır (ö. 2018) * 1939 - Ahmet Taner Kışlalı, Türk siyaset bilimci (ö. 1999) * 1940 - Raffaele Calabro, İtalyan din adamı (ö. 2017) * 1941 - David G. Hartwell, Amerikalı eğitimci, yayıncı, eleştirmen ve bilimkurgu yazarı (ö. 2016) * 1942 - Ronnie James Dio, Amerikalı müzisyen (ö. 2010) * 1942 - Sixto Rodríguez, Amerikalı bir folk müzisyenidir * 1943 - Arthur Ashe, Amerikalı tenisçi (ö. 1993) * 1943 - Sema Özcan, Türk oyuncu * 1945 - Ron Glas, Amerikan oyuncu (ö. 2016) * 1948 - Ali Haydar Öner, Türk bürokrat ve siyasetçi (ö. 2018) * 1950 - Prokopis Pavlopulos, Yunan hukukçu, akademisyen ve Yunanistan'ın 7. Cumhurbaşkanı * 1954 - Neil Tennant, İngiliz müzisyen * 1956 - Mehmet Serhat Karadağ, Türk güreşçi ve antrenör * 1956 - Tom McClintock, Amerikalı politikacı * 1957 - Barbaros Şansal, Türk moda tasarımcısı * 1958 - Fiona Shaw, İrlandalı aktris, tiyatro ve opera yönetmeni * 1959 - Sandy West, Amerikalı müzisyen, şarkıcı, söz yazarı ve bateristtir (ö. 2006) * 1960 - Seth Godin, Amerikalı yazar * 1961 - Jacky Cheung, Hong Konglu şarkıcı ve aktör * 1967 - Rebekah Del Rio, Amerikalı şarkıcı-şarkı yazarıdır * 1969 - Gale Harold, Amerikalı aktör * 1970 - Jason Orange, İngiliz şarkıcı-söz yazarı, dansçı ve bazen aktör * 1970 - John Simm, İngiliz oyuncu * 1970 - Helen Sjöholm, İsveçli şarkıcı, aktris ve müzikal tiyatro performansçısı * 1971 - Erika Jayne, Amerikalı şarkıcı, televizyon kişiliği ve oyuncu * 1972 - Peter Serafinowicz, İngiliz oyuncu, komedyen, yönetmen ve senarist * 1972 - Sofia Vergara, Kolombiyalı aktris * 1973 - Hiromasa Yonebayashi, Japon animatör ve yönetmen * 1974 - Chiwetel Ejiofor, İngiliz aktör * 1974 - Zeynep Gülmez, Türk tiyatrocu ve sinema oyuncusu * 1975 - Stefán Karl Stefánsson, İzlandalı oyuncu ve şarkıcı (ö. 2018) * 1976 - Edmílson Gomes, İtalyan asıllı Brezilyalı futbolcu * 1976 - Ludovic Giuly, Fransız futbolcu * 1976 - Adrian Grenier, Amerikalı oyuncu, yönetmen ve müzisyen * 1976 - Şafak Pavey, Türk diplomat ve siyasetçi * 1977 - Sinan Tuzcu, Türk dizi ve sinema oyuncusu * 1979 - Gong Yoo, Güney Koreli oyuncu * 1980 - Han Eun-jung, Güney Koreli aktris * 1980 - Claudia Leitte, Brezilyalı şarkıcı * 1980 - Jessica Simpson, Amerikalı şarkıcı * 1981 - Ramazan Döne, Türk hentbol oyuncusu * 1981 - Aleksandar Tunchev, Bulgar futbolcu * 1982 - Leila Alaoui, Faslı-Fransız fotoğrafçı ve video sanatçısı (ö. 2016) * 1983 - Kim Hee-chul, Güney Koreli şarkıcı, oyuncu, besteci ve sunucu * 1983 - Gülşifte Ferahani, İranlı sinema oyuncusu, aktivist ve şarkıcı * 1983 - Barış Pehlivan, Türk gazeteci ve yazar * 1983 - MakSim, Rus şarkıcı ve şarkı sözü yazarı * 1984 - Saori Arita, Japon voleybolcu * 1984 - Michaël Chrétien Basser, Fransız asıllı Faslı millî futbolcu * 1984 - Mark González, Şilili futbolcu * 1984 - Lawrence Olum, Kenyalı futbolcu * 1985 - Mario Gómez, Alman futbolcu * 1986 - Wyatt Russell, Amerikalı oyuncu * 1989 - Alan Carvalho, Brezilyalı futbolcu * 1989 - İsmail Köybaşı, Türk futbolcu * 1989 - Carlos Zambrano, Perulu millî futbolcu * 1990 - Ciara Everard, İrlandalı atlet * 1990 - Emily Skeggs, Amerikalı aktris ve şarkıcı * 1990 - Ali Şaşal Vural, Türk kaleci * 1990 - Emilijus Zubas, Litvanyalı millî futbolcu * 1991 - Kim Cesarion, İsveçli şarkıcı * 1993 - Perrie Edwards, İngiliz müzisyen ve Little Mix'in üyesi * 1994 - Iuri Medeiros, Portekizli futbolcu * 1995 - Ada Hegerberg, Norveçli futbolcu * 2001 - Isabela Merced, Amerikalı aktris ve şarkıcı == Ölümler == * 138 - Hadrianus, Roma İmparatoru (d. 76) * 649 - Li Shimin, 626-649 yılları arasında Çin imparatoru (d. 599) * 831 - Zübeyde bint Cafer, Abbasi halifelerinden Hârûnürreşîd’in hanımı, Emîn’in annesi * 983 - VII. Benedictus, Katolik Kilisesi'nin Ekim 974 tarihinden ölümüne kadar Papa'sı * 1099 - El Cid (Rodrigo Díaz de Vivar), Kastilyalı asil, komutan ve diplomat (d. 1040) * 1103 - I. Erik, kardeşi I. Olaf'ı takiben 1095 yılında Danimarka Kralı olmuştur (d. 1060) * 1226 - Zahir, Abbasi halifelerinin otuzbeşincisi (d. 1176) * 1453 - Çandarlı Halil Paşa, Osmanlı devlet adamı ve Sadrazam (d. ?) * 1559 - II. Henri, 31 Mart 1547'den ölümüne kadar Fransa Kralı. I. François'un ikinci oğlu (d. 1519) * 1561 - Rüstem Paşa, Osmanlı devlet adamı ve Sadrazam (d. 1500) * 1601 - Damat İbrahim Paşa, Osmanlı devlet adamı * 1621 - Charles Bonaventure de Longueval, Kutsal Roma İmparatorluğu için savaşan bir askeri komutandı (d. 1571) * 1851 - Louis-Jacques-Mandé Daguerre, Fransız sanatçı ve kimyager (d. 1787) * 1884 - Paul Morphy, Amerikalı satranç oyuncusu (d. 1837) * 1910 - Johann Gottfried Galle, Alman astronom (d. 1812) * 1915 - Vaja Pşavela, Gürcü yazar ve şair (d. 1861) * 1936 - Rafael de Nogales Méndez, Venezuelalı asker ve yazar (d. 1879) * 1941 - Jelly Roll Morton, Amerikan besteci, grup lideri, arjantör, caz ve Ragtime piyanisti (d. 1890) * 1944 - Lucien Pissarro, İngiliz manzara ressamı, grafiker, ahşap oymacısı, sanatsal kitap tasarımcısı ve baskıcısı (d. 1863) * 1970 - Bjarni Benediktsson, İzlandalı siyasetçi (d. 1908) * 1975 - Nurettin Topçu, Türk yazar, akademisyen ve fikir adamı (d. 1909) * 1977 - Şükrü Gülesin, Türk futbolcu ve spor yazarı (d. 1922) * 1979 - Arthur Fiedler, Amerikalı orkestra yönetmeni (d. 1894) * 1982 - Ziya Keskiner, Türk tiyatro oyuncusu ve yönetmen (d. 1910) * 1985 - Fernando Pereira, Portekiz kökenli serbest Hollandalı fotoğrafçı (d. 1950) * 1989 - Mel Blanc, Amerikalı animatör, komedyen, oyuncu ve yapımcı (d. 1908) * 1992 - Cevdet Kudret, Türk yazar ve edebiyat tarihçisi (d. 1907) * 1994 - Şemsi Yastıman, Türk Halk Müziği sanatçısı (d. 1923) * 1995 - Mehmet Ali Aybar, Türk siyasetçi ve yazar (d. 1908) * 1996 - Hamiyet Yüceses, Türk ses sanatçısı (d. 1916) * 2006 - Şamil Basayev, Çeçen lider (d. 1965) * 2013 - Ali İsmail Korkmaz, Türk öğrenci (Gezi Parkı protestolarında hayatını kaybeden) (d. 1994) * 2013 - Kemal Güven, Türk hukukçu ve siyasetçi (d. 1921) * 2015 - Ömer Şerif, Lübnan asıllı Mısırlı sinema oyuncusu (d. 1932) * 2016 - Ebu Ömer eş-Şişani, Irak ve Şam İslam Devleti'nin liderlerinden biri ve askeri komutanı olan Çeçen militan (d. 1986) * 2016 - Atilla Manizade, Türk opera sanatçısı (d. 1934) * 2017 - Peter Härtling, Alman yazar, şair, yayıncı ve gazeteci (d. 1933) * 2017 - Eugene Koffi Kouame, Fildişi Sahilli futbolcu (d. 1988) * 2017 - Isabelle Sadoyan, Ermeni asıllı Fransız oyuncu (d. 1928) * 2018 - Carlo Benetton, İtalyan bilyoner iş insanı (d. 1943) * 2018 - Jan Henry T. Olsen, Norveçli siyasetçi (d. 1956) * 2018 - Darryl Rogers, Eski Amerikan futbolcusu ve antrenörü (d. 1935) * 2019 - Paulo Henrique Amorim, Brezilyalı gazeteci (d. 1942) * 2019 - Valentina Cortese, İtalyan oyuncu (d. 1923) * 2019 - Denise Nickerson, Amerikalı oyuncu (d. 1957) * 2019 - Albert Shepherd, İngiliz oyuncu (d. 1936) * 2020 - Jack Charlton, İngiliz futbolcu (d. 1935) * 2020 - Corra Dirksen, Güney Afrikalı ragbi birliği oyuncusu (d. 1938) * 2020 - Ghaida Kambash, Iraklı kadın siyasetçi (d. 1974) * 2020 - Cosmas Magaya, Zimbabwe mbira müzisyeni (d. 1953) * 2020 - Paik Sun-yup, Güney Koreli asker (d. 1920) * 2020 - Lara Victoria van Ruijven, Hollandalı kısa pist sürat patencisi (d. 1992) * 2020 - Olga Tass, Macar jimnastikçi (d. 1929) * 2021 - Esther Béjarano, Alman şarkıcı, müzisyen ve aktivist (d. 1924) * 2021 - Jean-Michel Dubernard, Fransız hekim ve siyasetçi (d. 1941) * 2021 - Travis Fulton, Amerikalı karma dövüş sporcusu ve profesyonel boksör (d. 1977) * 2022 - Enver Çingizoğlu, Azerbaycanlı tarihçi, etnolog ve soy bilimci (d. 1962) * 2023 - Jean Jacques Becker, Fransız tarihçi ve çağdaş tarih uzmanı (d. 1928) == Tatiller ve özel günler == * Dünya Hukuk Günü * Fırtına: Bevarih Rüzgarlarının Sonu *0710 10

== Olaylar == * 1453 - Fransızlar, İngilizler karşısında Castillon Muharebesi'ni kazandı. * 1815 - Napolyon, Rochefort'da İngiliz kuvvetlerine teslim oldu. * 1867 - Marx'ın "Das Kapital" adlı eserinin ilk cildi yayımlandı. * 1879 - İstanbul'da tersane işçileri greve girdi. * 1907 - Resim sanatında Kübizm akımı doğdu. * 1918 - Bolşevikler; Rus Çarı II. Nikolay'ı, eşini, çocuklarını ve dört sadık yakınını Yekaterinburg'da idam ettiler. * 1934 - Atatürk, Türk Kurtuluş Savaşı'ndan sonra ilk kez Bolu'ya geldi. * 1936 - Cumhuriyetçi Halk Cephesi Koalisyonu'na karşı askerlerin ayaklanması ile İspanya İç Savaşı başladı. * 1939 - 1. Maârif Şûrası Millî Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel tarafından açıldı. * 1944 - Patlayıcı yüklü iki gemi, Kaliforniya Port Chicago'da çarpıştı: 320 ölü, 400 yaralı. * 1945 - Postdam Konferansı: Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Harry Truman, Sovyetler Birliği lideri Josef Stalin ve İngiltere Başbakanı Winston Churchill, Almanya'nın Potsdam kasabasında bir araya gelerek II. Dünya Savaşı sonrası dünyanın bölüşümünü belirlediler. * 1955 - Disney parklarının ilki, kapılarını Kaliforniya'da açtı: Disneyland. * 1963 - Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) kuruldu. * 1975 - Amerikalı uzay aracı Apollo ve Rus uzay aracı Soyuz uzayda birleştiler. * 1976 - Kanada'nın Montreal kentinde, Yaz Olimpiyat Oyunları başladı. * 1986 - İnsan Hakları Derneği kuruldu. * 1998 - Uluslararası Ceza Mahkemesini kuran Roma Statüsü kabul edildi. * 2007 - Harry Potter ve Melez Prens vizyona girdi. * 2014 - Amsterdam'dan hareket eden Malezya Havayolları'na ait Boeing 777-200ER, Ukrayna - Rusya sınırının 50 kilometre uzağına düştü. Füze ile vurulduğu düşünülen uçağın düşmesi sonucu uçaktaki 298 kişinin tümü öldü. * 2019 - Düzce'nin Akçakoca ilçesinde akşam saatlerinde başlayıp sonraki gün sabah saatlerine kadar devam eden kuvvetli gök gürültülü sağanak yağış sonrasında meydana gel sel afeti sebebiyle 7 kişi hayatını kaybetti. == Doğumlar == * 1487 - Şah İsmail, Safevi Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarı (ö. 1524) * 1698 - Pierre Louis Maupertuis, Fransız düşünür (ö. 1759) * 1744 - Elbridge Gerry, Amerikalı siyasetçi ve ABD'nin 5. başkan yardımcısı (ö. 1814) * 1884 - Boris Vladimiroviç Asafiev, Rus müzikolog ve besteci (ö. 1949) * 1888 - Shmuel Yosef Agnon, İsrailli yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1970) * 1889 - Erle Stanley Gardner, Amerikalı dedektif öyküleri yazarı (ö. 1970) * 1899 - James Cagney, Amerikalı oyuncu (ö. 1986) * 1917 - Kenan Evren, Türk asker ve devlet adamı, Türkiye Cumhuriyeti'nin 7. Cumhurbaşkanı ve TSK'nin 17. Genelkurmay Başkanı (ö. 2015) * 1920 - Juan Antonio Samaranch, İspanyol spor adamı (ö. 2010) * 1922 - Halit Deringör, Türk millî futbolcu (ö. 2018) * 1935 - Donald Sutherland, Kanadalı oyuncu * 1939 - Ali Hamaney, İran İslam Cumhuriyeti'nin dini lideri * 1939 - Valeriy Voronin, Sovyet futbolcu (ö. 1984) *1939 - Milva, İtalyan şarkıcı, oyuncu ve televizyon sunucusu (ö. 2021) * 1942 - Peter Sissons, İngiliz gazeteci ve televizyon sunucusu (ö. 2019) * 1947 - Doğan Canku, Türk müzisyen * 1949 - Geezer Butler, İngiliz müzisyen * 1951 - Mark Bowden, Amerikalı gazeteci ve yazar * 1952 - David Hasselhoff, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı * 1954 - Angela Merkel, Alman siyasetçi * 1957 - Joachim Król, Alman oyuncu * 1958 - Metin Yüksel, Türk aktivist ve Akıncılar Derneği'nin lideri (ö. 1979) * 1958 - Wong Kar-wai, Çinli sinemacı, yönetmen ve senaryo yazarı * 1960 - Jan Wouters, Holllandalı futbolcu * 1961 - Guru, Amerikalı rapçi (ö. 2010) * 1961 - Jeremy Hardy, İngiliz komedyen ve oyuncu (ö. 2019) * 1962 - Emin Boztepe, Türk dövüş sporları ustası ve oyuncu * 1963 - Regina Belle, Grammy ödülü sahibi ünlü Amerikalı sanatçı * 1963 - III. Letsie, Lesotho hükümdarlığının kralı * 1963 - Matti Nykänen, Fin kayakla yüksek atlama sporcusu ve şarkıcı (ö. 2019) * 1967 - Makoto Kitano, Japon futbolcu * 1968 - Åsunn Lyngedal, Norveçli politikacı * 1969 - Jason Clarke, Avustralyalı oyuncu * 1971 - Ari Barokas, Türk müzisyen ve Duman grubunun bas gitaristi * 1971 - Cory Doctorow, Kanadalı bilimkurgu yazarı ve blogcu * 1972 - Jaap Stam, Hollandalı futbolcu * 1974 - Claudio López, Arjantinli futbolcu * 1975 - Elena Anaya, İspanyol oyuncu * 1975 - Evgeniya Artamonova, Rus voleybolcu * 1975 - Ville Virtanen, Finlandiyalı dans müzisyeni ve DJ * 1976 - Dagmara Domińczyk, Polonyalı oyuncu * 1976 - Marcos Senna, İspanyol futbolcu * 1976 - Anders Svensson, İsveçli millî futbolcu * 1977 - Marc Savard, Kanadalı hokey oyuncusu * 1977 - Mario Stecher, Avusturyalı milli kayakçı * 1978 - Émilie Simon, Fransız, synthpop müziği şarkı sözü yazarı ve yorumcusu * 1978 - Katharine Towne, Amerikalı oyuncu * 1979 - Douglas Murray, İşkoç yazar ve gazeteci * 1979 - Mike Vogel, Amerikalı oyuncu * 1980 - Emil Angelov, Eski Bulgar millî futbolcu * 1980 - Javier Camuñas, İspanyol futbolcu * 1980 - Ryan Miller, Amerikalı hokey oyuncusu * 1980 - José Sand, Arjantinli futbolcu * 1981 - Mélanie Thierry, Fransız oyuncu * 1981 - Michelle Barrett, Britanyalı porno yıldızı ve çıplak model * 1982 - Natasha Hamilton, İngiliz şarkıcı * 1983 - Sarah Jones, Amerikalı oyuncu * 1983 - Adam Lind, Amerikalı beyzbol oyuncusu * 1983 - Irini Psyhrami, Yunan şarkıcı * 1983 - Ryan Guettler, Avustralyalı profesyonel BMX sürücüsü * 1984 - Özlem Yılmaz, Türk oyuncu * 1984 - Sotiris Leontiou, Yunan futbolcu * 1985 - Neil McGregor, İskoç futbolcu * 1985 - Tom Fletcher, İngiliz şarkıcı (McFly) * 1986 - Dana, Koreli şarkıcı, dansçı ve oyuncu (TSZX) * 1987 - Ivan Strinić, Hırvat millî futbolcu * 1987 - Tigran Hamasyan, Ermeni caz piyanisti * 1987 - Jeremih, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı, rapçi ve prodüktör * 1990 - Heinz Lindner, Avusturyalı millî futbolcu * 1990 - Anıl Piyancı, Türk rap müzisyeni * 1993 - Kali Uchis, Kolombiya asıllı Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı * 1994 **Benjamin Mendy, Fransız futbolcu **Victor Lindelöf, İsveçli futbolcu **Muhsin el-Harsi, Suudi futbolcu * 1996 - Jeon Wonwoo, Koreli şarkıcı, söz yazarı ve dansçı * 2000 - Miray Akay, Türk dizi ve sinema oyuncusu == Ölümler == * 855 - IV. Leo, papa (d. 790) * 924 - Edward, Wessex kralı * 1198 - Lambronlu Nerses, Kilikya Ermeni Krallığı’nın Tarsus Başespiskoposu (d. 1153) * 1318 - Reşîdüddîn Fazlullah-ı Hemedânî, İlhanlı Devleti'nin Veziri, hekim, yazar ve tarihçi (d. 1247 ila 1250) * 1399 - Polonyalı Jadwiga, Polonya Krallığı'nın ilk kadın hükümdarı (d. 1374) * 1588 - Mimar Sinan, Türk mimar (d. 1489) * 1762 - III. Petro, Rus Çarı (d. 1728) * 1790 - Adam Smith, İskoç siyasetçi ve ekonomist (d. 1723) * 1845 - Charles Grey, Britanyalı siyasetçi (d. 1764) * 1852 - Salvadore Cammarano, İtalyan librettist ve oyun yazarı (d. 1801) * 1879 - Maurycy Gottlieb, Polonyalı realist ressam (d. 1856) * 1887 - Dorothea Dix, Amerikalı toplumsal reformcu ve hümanist (d. 1802) * 1892 - Carlo Cafiero, İtalyan anarşist (d. 1846) * 1896 - Rainilaiarivony, Madagaskarlı siyasetçi (d. 1828) * 1903 - James Abbott McNeill Whistler, ABD doğumlu, Büyük Britanya kökenli ressam (d. 1834) * 1906 - Carlos Pellegrini, 11. Arjantin Devlet Başkanı (d. 1846) * 1912 - Henri Poincaré, Fransız matematikçi ve fizikçi (d. 1854) * 1918 - II. Nikolay, Rus Çarı (d. 1868) * 1918 - Aleksey Nikolayeviç Romanov, Rus İmparatorluğu'nun Çesareviç'i ve taht varisi (d. 1904) * 1918 - Anastasiya Nikolayevna Romanova, Çar II. Nikolay'ın en küçük kızı (d. 1901) * 1918 - Aleksandra Fyodorovna, II. Nikolay'ın eşi (d. 1872) * 1918 - Mariya Nikolayevna Romanova, Çar II. Nikolay'ın üçüncü kızı (d. 1899) * 1918 - Olga Nikolayevna Romanova, Çar II. Nikolay'ın en büyük kızları (d. 1895) * 1918 - Tatyana Nikolayevna Romanova, Çar II. Nikolay'ın ikinci kızı (d. 1897) * 1925 - Lovis Corinth, Alman ressam ve grafiker (d. 1858) * 1928 - Álvaro Obregón, Meksikalı asker ve devlet adamı (d. 1880) * 1944 - William James Sidis, Amerikalı matematikçi ve düşünür (d. 1898) * 1944 - Bule Naipi, II. Dünya Savaşı sırasında Arnavut komünist partizan direniş hareketi üyesi (d. 1922) * 1945 - Ernst Busch, Nazi Almanyası'nın Generalfeldmarschall'i (d. 1885) * 1959 - Billie Holiday, Amerikalı şarkıcı, şarkı sözü yazarı ve besteci (d. 1915) * 1961 - Emin Halid Onat, Türk mimar (d. 1910) * 1961 - Vasfi Mahir Kocatürk, Türk şair, oyun yazarı, öğretmen ve politikacı (d. 1907) * 1967 - John Coltrane, Amerikalı caz müzisyeni ve saksafoncu (d. 1926) * 1995 - Juan Manuel Fangio, Arjantinli yarış arabası sürücüsü (d. 1911) * 1998 - Sedat Celasun, Türk asker (d. 1915) * 2002 - Joseph Luns, Hollandalı siyasetçi ve diplomat (d. 1911) * 2005 - Edward Heath, İngiliz siyasetçi ve Başbakan (d. 1916) * 2006 - Hakkı Atamulu, Türk heykeltıraş (d. 1912) * 2006 - Mickey Spillane, Amerikalı yazar (d. 1918) * 2009 - Meir Amit, İsrailli politikacı, üçüncü Mossad direktörü (d. 1921) * 2009 - Walter Cronkite, Amerikalı televizyon gazetecisi (d. 1916) * 2009 - Leszek Kołakowski, Polonyalı düşünür (d. 1927) * 2009 - Orhan Şengürbüz, Türk spor spikeri (d. 1958) * 2011 - Takaji Mori, Japon eski millî futbolcu (d. 1943) * 2012 - Ms. Melodie, Amerikalı seremoni lideri (d. 1969) * 2012 - İlhan Mimaroğlu, Türk besteci ve yazar (d. 1926) * 2012 - Morgan Paull, Amerikalı oyuncu (d. 1944) * 2013 - Vincenzo Cerami, İtalyan senarist (d. 1940) * 2013 - Briony McRoberts, İngiliz oyuncu (d. 1957) * 2013 - Nurettin Ok, Türk siyasetçi (d. 1927) * 2014 - Jack Lewis, İngiliz kimyacı (d. 1928) * 2014 - Elaine Stritch, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1925) * 2015 - Jules Bianchi, Fransız Formula 1 pilotu (d. 1989) * 2016 - Wendell Anderson, Amerikalı bürokrat (d. 1933) * 2016 - Nüzhet Kandemir, Türk diplomat ve siyasetçi (d. 1934) * 2017 - Harvey Atkin, Kanadalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1942) * 2018 - Rita Bhaduri, Hint kadın sinema ve dizi oyuncusu (d. 1955) * 2018 - Yvonne Blake, İngiliz-İspanyol kadın moda tasarımcısı (d. 1940) * 2018 - Saait Maajiet, Güney Afrikalı kriketçi (d. 1952) * 2018 - João Semedo, Portekizli siyasetçi ve fizikçi (d. 1951) * 2019 - Andrea Camilleri, İtalyan yazarı ve yönetmeni (d. 1925) * 2019 - Giuseppe Merlo, Eski İtalyan profesyonel tenis oyuncusu (d. 1927) * 2020 - José Paulo de Andrade, Brezilyalı gazeteci ve TV sunucusu (d. 1942) * 2020 - Ekaterina Alexandrovskaya, Rus-Avustralyalı buz patencisi (d. 2000) * 2020 - Moussa Benhamadi, Cezayirli politikacı ve araştırmacı (d. 1953) * 2020 - Brigid Berlin, Amerikalı model ve oyuncu (d. 1939) * 2020 - Seyfi Dursunoğlu, Türk sahne sanatçısı, şarkıcı ve sunucu (d. 1932) * 2020 - Zizi Jeanmaire, Fransız balerin, aktris ve koreograf (d. 1924) * 2020 - Silvio Marzolini, Arjantin millî futbol takımı futbolcusu (d. 1940) * 2020 - Angela von Nowakonski, Brezilyalı doktor, araştırmacı ve profesör (d. 1953) * 2021 - Pilar Bardem, İspanyol aktris ve aktivis (d. 1939) * 2021 - Dolores Claman, Kanadalı besteci ve piyanist (d. 1927) * 2021 - Angéline Nadié, Fildişi Sahilli aktris (d. 1968) * 2021 - Robby Steinhardt, Amerikalı müzisyen (d. 1950) * 2021 - Graham Vick, İngiliz opera yönetmeni (d. 1953) * 2021 - Milan Živadinović, Sırp eski profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1944) * 2022 - Erden Kıral, Türk yönetmen ve sinemacı (d. 1942) * 2023 - Mangala Narlikar, Hintli kadın matematikçi, akademisyen ve yazar (d. 1943) == Tatiller ve özel günler == * Dünya Emoji Günü == Kaynakça == *0717 17

== Olaylar == * 1302 - Altın Mahmuzlar Savaşı'nda Flandre şehirleri etrafındaki "Koalisyon Ordusu", Fransa Krallığı Ordusu'nu yenilgiye uğrattı. * 1346 - IV. Karl, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na Kral olarak seçildi. * 1740 - Pogrom: Yahudiler, "Küçük Rusya"dan (bugünkü Ukrayna) sürüldüler. * 1789 - Fransız devrimci Lafayette, "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi"ni Devrimci Millî Meclis'e sundu. * 1859 - Charles Dickens'ın İki Şehrin Hikayesi adlı romanı yayımlandı. * 1895 - Auguste ve Louis Lumière kardeşler, film teknolojilerini bilim adamlarına tanıttılar. * 1921 - İrlanda Bağımsızlık Savaşı sonucunda Kuzey İrlanda, İrlanda'dan bağımsızlığını kazandı. * 1933 - Sümerbank, resmen faaliyete geçti. * 1939 - Emniyet Genel Müdürü Şükrü Sökmensüer Hatay Valiliğine atandı. * 1960 - Harper Lee'nin Bülbülü Öldürmek adlı romanı ilk baskısını yaptı. * 1960 - İdam cezasında yaş haddi kaldırıldı. * 1962 - Atlantik ötesine ilk kez uydu aracılığıyla televizyon yayını gerçekleştirildi. * 1967 - Tuborg, Türkiye'de bira üretimine başladı. * 1971 - Sabahattin Eyüboğlu, İsviçre asıllı piyanist Magdi Rufer, edebiyatçı Azra Erhat ile Vedat Günyol ve Yaşar Kemal’in eşi Tilda Gökçeli gözaltına alındılar. * 1971 - Şili, bakır madenlerini millileştirdi. * 1975 - Eski Çin’in başkenti Şian’da, 2000 yıl öncesine ait, kilden yapılmış, gerçek boyutlarda ve savaş donanımlı 6000 kişilik bir ordu bulundu. Toprak Askerler'in hiçbirinin diğerine benzememesi şaşkınlık yarattı. * 1979 - Abdi İpekçi cinayetinin katil zanlısı, Mehmet Ali Ağca ve Yavuz Çaylan yakalandı. * 1980 - Ordu’nun Fatsa ilçesine yüzlerce asker ve polis “nokta operasyonu” düzenledi, sokağa çıkma yasağı ilan edildi ve bütün evler arandı. Sol görüşlü bağımsız Belediye Başkanı Fikri Sönmez de dahil olmak üzere 300 kişi gözaltına alındı. İçişleri Bakanı, Başkan Sönmez'i görevden aldı. * 1982 - İtalya, İspanya'da düzenlenen Dünya Kupası'nda, Batı Almanya'yı 3-1 yenerek FIFA Dünya Kupası'nı üçüncü kez kazandı. * 1984 - Özel dershanelerin yeniden kurulması yasalaştı. * 1991 - Halkın Emek Partisi Diyarbakır İl Başkanı Vedat Aydın’ın cenazesinde, halkın üzerine ateş açılmasını protesto eden Nusaybin, Lice ve Bismil esnafı, kepenk kapattı. * 1992 - İzmir'in 3. devlet üniversitesi olan, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) kuruldu. * 1992 - Kapatılan Sosyalist Parti yerine, İşçi Partisi kuruldu. * 1994 - Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı, PKK eylemlerini gerekçe göstererek er ve erbaşların terhislerini 4 ay erteledi. * 1995 - Bosna Soykırımı: Ratko Mladiç komutasındaki Sırp ordusu, Bosna-Hersek'teki Srebrenitza Bölgesi'nde, toplamda yaklaşık 8000 Boşnak'ın öldürüldüğü Srebrenitza Katliamı'na başladı. * 2010 - İspanya, Güney Afrika Cumhuriyeti'nde düzenlenen Dünya Kupası'nda, Hollanda'yı 1-0 yenerek ilk kez FIFA Dünya Kupası sahibi oldu. == Doğumlar == * 154 - Bardesanes, Geç antik çağ'da yaşamış Süryani filozof ve gnostik (ö. 222) * 1274 - I. Roibert, İskoçya kralı (ö. 1329) * 1561 - Luis de Góngora, İspanyol Barok lirik şairi (ö. 1627) * 1655 - Sarah Solart, Salem cadı mahkemeleri sırasında suçlanan ilk kadınlardan biri (ö. 1692) * 1657 - I. Friedrich, Prusya Kralı (ö. 1713) * 1754 - Thomas Bowdler, İngiliz hekim, hayırsever, edebiyatçı ve yayıncı (ö. 1825) * 1767 - John Quincy Adams, Amerikalı politikacı ve ABD'nin 6. Başkanı (ö. 1848) * 1770 - Ludwig von Westphalen, Prusyalı aristokrat (ö. 1842) * 1818 - William Edward Forster, İngiliz siyaset adamı (ö. 1886) * 1819 - Susan Bogert Warner, Amerikalı yazar (ö. 1885) * 1832 - Harilaos Trikupis, Yunan devlet adamı ve Yunanistan'ın yedi defa Başbakanı (ö. 1896) * 1834 - James Abbott McNeill Whistler, ABD doğumlu, Büyük Britanya kökenli ressam (ö. 1903) * 1836 - Antônio Carlos Gomes, Brezilyalı romantik edebiyatın en meşhur klasik batı müziği bestecisi (ö. 1896) * 1888 - Carl Schmitt, Alman anayasa hukukçusuydu (ö. 1985) * 1892 - Thomas Mitchell, Amerikalı aktör ve yazardı (ö. 1962) * 1899 - E. B. White, Amerikalı yazar (ö. 1985) * 1903 - Rudolf Abel, Sovyet istihbarat subayıdır (ö. 1971) * 1911 - Erna Flegel, II. Dünya Savaşı sırasında Alman hemşire (ö. 2006) * 1913 - Cordwainer Smith, ABD'li yazar (ö. 1966) * 1916 - Aleksandr Prohorov, Sovyet fizikçi (ö. 2002) * 1916 - Gough Whitlam, Avustralyalı politikacı ve avukattır (ö. 2014) * 1918 - Venetia Burney, Plüton adını öneren kişidir (ö. 2009) * 1920 - Yul Brynner, Amerikalı sinema oyuncusu ve Oscar ödülü sahibi (ö. 1985) * 1920 - Zecharia Sitchin, Azeri asıllı ABD'li gazeteci ve yazardır (ö. 2010) * 1927 - Theodore Maiman, Amerikalı fizikçi (ö. 2007) * 1929 - David Kelly, İrlandalı aktör (ö. 2012) * 1930 - Harold Bloom, Amerikalı eleştirmen (ö. 2019) * 1931 - Tab Hunter, Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve yazardır (ö. 2018) * 1931 - Dave Toschi, Amerikalı dedektif (ö. 2018) * 1932 - Hans van Manen, Hollandalı balet, koreograf ve fotoğrafçı * 1934 - Giorgio Armani, İtalyan moda tasarımcısı * 1941 - Anne-Marie Nielsen, Danimarkalı hentbolcu ve hentbol antrenörü * 1943 - Howard Gardner, Amerikan psikolog * 1943 - Tomasz Stańko, Polonyalı trompetçi ve besteci (ö. 2018) * 1945 - İbrahim Ömer Madra, Türk yazar ve radyo programcısı * 1950 - Bonnie Pointer, Amerikalı şarkıcı (ö. 2020) * 1951 - Walter Meeuws, Belçikalı teknik direktör ve eski futbolcu * 1952 - Bill Barber, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu ve koç * 1952 - Stephen Lang, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı * 1953 - Leon Spinks, Amerikalı profesyonel bir boksördür (ö. 2021) * 1955 - Yuriy Sedıh, Ukrayna asıllı SSCB'li eski çekiç atmacı * 1956 - Sela Ward, Amerikalı oyuncudur * 1957 - Peter Murphy, İngiliz rock şarkıcısı * 1958 - Hugo Sanchez, Meksikalı eski futbolcu ve teknik direktör * 1959 - Tevfik Lav, Türk teknik direktör (ö. 2004) * 1959 - Richie Sambora, Amerikalı şarkı sözü yazarı ve Bon Jovi grubunun gitaristi * 1959 - Suzanne Vega, Amerikalı müzisyen * 1960 - Meral Onat, Türk karikatür sanatçısı * 1963 - Lisa Rinna, Amerikalı televizyon sunucusu ve oyuncudur * 1964 - Menderes Türel, Türk siyasetçi * 1965 - Ernesto Hoost, Surinam asıllı Hollandalı K-1 Dünya Grand Prix Kick boks şampiyonu * 1966 - Kentaro Miura, Japan manga yazarı (ö. 2021) * 1967 - Jhumpa Lahiri, Hint-Amerikalı roman ve öykü yazarı * 1968 - Erdinç Sözer, Türk teknik direktör ve eski futbolcu * 1971 - Leisha Hailey, Amerikalı sinema oyuncusu * 1972 - Michael Rosenbaum, Amerikalı oyuncu * 1974 - Lil Kim, Amerikalı rap müzik sanatçısı ve oyuncu * 1974 - Andre Ooijer, Hollandalı millî futbolcu * 1975 - Rubén Baraja, İspanyol eski futbolcudur * 1976 - Lil' Kim, Amerikalı rap müzik sanatçısı ve oyuncudur * 1978 - Ahu Yağtu, Türk oyuncu ve model * 1979 - Ahmed Salah Hüsnü, Mısırlı millî futbolcu * 1979 - Raio Piiroja, Estonya millî futbol takımı futbolcusudur * 1980 - Tyson Kidd, Kanadalı profesyonel güreşçi * 1980 - İsmail Saymaz, Türk gazeteci ve yazar * 1983 - Mehmet Al, Türk futbolcu * 1983 - Engin Baytar, Türk futbolcu * 1983 - Peter Cincotti, Amerikan şarkıcı, şarkıyazarı ve piyanist * 1983 - Elrio van Heerden, Güney Afrikalı millî futbolcu * 1984 - Tanith Belbin, Amerikalı buz patenci * 1984 - Martin Lanig, Alman emekli futbolcu * 1984 - Rachael Taylor, Avustralyalı oyuncu * 1985 - Orestis Karnezis, Yunan futbolcudur * 1986 - Raúl García, İspanyol millî futbolcudur * 1986 - Yoann Gourcuff, Fransız millî futbolcu * 1986 - Ethem Sarısülük, Türk kaynak işçisi (ö. 2013) * 1987 - Alma Terzic, Boşnak dizi ve sinema oyuncusu * 1988 - Étienne Capoue, Fransız futbolcu * 1989 - David Henrie, Amerikalı oyuncu * 1989 - Tobias Sana, İsveçli futbolcudur * 1990 - Caroline Wozniacki, Danimarkalı profesyonel tenis oyuncusu * 1992 - Muhammed Elneni, Mısırlı millî futbolcu * 1994 - Nina Nesbitt, İskoç şarkıcı, söz yazarı ve gitarist * 1994 **Nina Nesbitt, İskoç şarkıcı **Caleb Ewan, Avustralyalı bisiklet yarışçısı **Lucas Ocampos, Arjantinli millî futbolcu * 2002 - Amad Diallo, Fildişili milli profesyonel futbolcudur == Ölümler == * 155 - I. Pius, Papa (d. ?) * 472 - Anthemius, Batı Roma İmparatorluğu tahtına çıkmış Romalı general (d. 420) * 969 - Olga, Kiev Knezliği'nden oğlu Sviatoslav için (945-960) bir naipti (d. 890) * 1174 - I. Amalrik, Kudüs Kralı 1162–1174 arasında ve daha önce Yafa ve Aşkelon kontu (d. 1136) * 1382 - Nicole Oresme, Piskopos ve filozof (d. 1323) * 1581 - Peder Skram, Danimarkalı senatör ve denizci (d. 1503) * 1593 - Giuseppe Arcimboldo, İtalyan ressam, mimar, sahne tasarımcısı, mühendis ve sanat danışmanı (d. 1527) * 1599 - Chosokabe Motochika, Japonya'da, Sengoku döneminde yaşamış bir daimyo (d. 1538) * 1763 - Peter Forsskål, İsveçli kâşif, oryantalist ve doğa bilimci (d. 1732) * 1793 - Jacques Cathelineau, Devrim sırasında Vendée isyanı lideri (d. 1759) * 1844 - Yevgeni Baratınski, Rus şair (d. 1800) * 1845 - Johann Wilhelm Meigen, bir Alman entomologdur (d. 1764) * 1892 - Ravachol, Fransız anarşist (d. 1859) * 1905 - Muhammed Abduh, Mısırlı Türk eğitimci, yargıç ve reformcu (d. 1849) * 1906 - Heinrich Gelzer, Alman klasik filolog, eski çağ tarihçisi ve Bizantolog (d. 1847) * 1937 - George Gershwin, Amerikalı besteci (d. 1898) * 1939 - Stiliyan Kovaçev, Bulgar asker (d. 1860) * 1941 - Arthur Evans, İngiliz arkeolog (d. 1851) * 1957 - III. Ağa Han, Şiiliğin Nizari İsmaili tarikatının imamı (d. 1877) * 1963 - Tevfik Sağlam, Türk bilim insanı ve askeri hekim (İstanbul Üniversitesi Rektörlerinden ve Verem Savaş Derneği Başkanlarından) (d. 1882) * 1973 - Walter Krüger, Saksonya Krallığı'nın subayı ve Nazi Almanyası'nın generali (d. 1892) * 1974 - Par Lagerkvist, İsveçli romancı ve 1951 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1891) * 1978 - Bedrettin Cömert, Türk eleştirmen ve çevirmen (d. 1940) * 1989 - Laurence Olivier, İngiliz oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1907) * 2005 - Kenan Onuk, Türk spor yazarı ve NTV Spor Yayınları Koordinatörü (d. 1954) * 2008 - Michael DeBakey, Amerikalı kalp cerrahı (d. 1908) * 2015 - Patricia Crone, Danimarkalı-Amerikalı yazar, tarihçi ve oryantalist (d. 1945) * 2015 - Satoru Iwata, Japon oyun programcısı ve Nintendo'nun dördüncü başkanı ve CEO'su olan iş insanı (d. 1959) * 2017 - Jean-Claude Fignolé, Haitili yazar (d. 1941) * 2017 - Fikret Hakan, Türk oyuncu (d. 1934) * 2017 - Éva Schubert, Macar oyuncu (d. 1931) * 2018 - Ji Chunhua, Çinli aksiyon-dövüş filmleri oyuncusu, dövüş sanatçısı ve koreograf (d. 1961) * 2018 - Doğan Hakyemez, Türk basketbolcu ve basketbol menajeri (ö. 1950) * 2018 - Mai Tai Sing, Çin asıllı Amerikalı oyuncu, dansçı ve iş insanı (d. 1923) * 2019 - Brendan Grace, İrlandalı oyuncu, komedyen ve şarkıcı (d. 1951) * 2020 - Jyotsna Bhatt, Hint seramik ve çömlek sanatçısı (d. 1940) * 2020 - Gabriella Tucci, İtalyan opera sanatçısı (d. 1929) * 2021 - Dave Dunmore, İngiliz eski profesyonel futbolcu (d. 1934) * 2021 - Charlie Gallagher, İskoç asıllı İrlandalı millî futbolcu (d. 1940) * 2021 - Charlie Robinson, Amerikalı siyahi oyuncu ve yönetmen (d. 1945) * 2021 - Renée Simonot, Fransız aktris ve dublaj sanatçısı (d. 1911) * 2022 - José Guirao, İspanyol siyasetçi, müzeci ve sanat uzmanı (d. 1959) * 2022 - Erik Hornung, Alman Mısırbilimci (d. 1933) * 2023 - Milan Kundera, Çek yazar (d. 1929) == Tatiller ve özel günler == * Dünya Nüfus Günü *0711 11

== Olaylar == * 1870 - Fransa, Prusya'ya savaş ilan etti. * 1877 - 93 Harbi: Gazi Osman Paşa önderliğinde, 145 gün sürecek olan Plevne Savunması başladı. * 1912 - Yaklaşık 190 kg ağırlığında bir meteor, Navajo County-Arizona semalarında infilak etti ve parçalar kentin üzerine yağdı. * 1920 - Komünist Enternasyonal'in İkinci Kongresi başladı. Kongre'de; örgütsel ilkeler, strateji ve Komünist Enternasyonal'in taktiklerinin temelleri atıldı. * 1933 - Denizli-Çivril'deki 5,7 büyüklüğündeki depremde 20 kişi öldü. * 1939 - Filmlerin denetimine dair sansür nizamnamesi yürürlüğe girdi. * 1939 - İthal izinlerinin ve ihracat primlerinin verilmesi amacıyla Takas Limited Şirketi'nin kurulmasına dair kararname çıktı. * 1940 - II. Dünya Savaşı: İtalyan hafif kruvazörü battı: 121 kişi öldü. * 1943 - II. Dünya Savaşı sırasında Adolf Hitler, Benito Mussolini liderliğindeki İtalyan Heyeti ile Feltre görüşmesini gerçekleştirdi. * 1949 - Laos bağımsızlığını ilan etti. * 1954 - Elvis Presley, ilk albümü That's All Right Mama'yı çıkardı. * 1967 - Boeing 727 tipi bir yolcu uçağı ile Cessna 310 tipi bir uçak, Kuzey Karolina'nın Hendersonville şehri üzerinde havada çarpıştı: 82 kişi öldü. * 1979 - Sandinista gerillaları, Nikaragua'daki ABD destekli Somoza Hükûmeti'ni devirdi. * 1980 - Yaz Olimpiyatları, Moskova'da başladı. Sovyetler'in Afganistan'ı işgalini protesto eden pek çok ülke olimpiyatlara katılmadı. * 1983 - Refah Partisi kuruldu. * 1985 - İtalya'da, Val di Stava barajı çöktü: 268 kişi öldü. * 1987 - Mehmet Terzi, San Francisco Maratonu'nu kazandı. * 1989 - DC-10 tipi bir ABD yolcu uçağı, Sioux City-Iowa'ya acil iniş yaptığı sırada düştü: 296 yolcudan 112'si öldü. * 1990 - New York Federal Mahkemesi, Karun Hazinesi'nin Türkiye'ye iadesi için açılan davada Türkiye lehine karar verdi. Metropolitan Museum of Art yetkililerinin 363 parçalık hazineyi Türkiye'ye iade etmek istemesi üzerine anlaşmaya varıldı ve hazine, Ekim 1993'te Ankara'ya getirildi. * 1993 - İSKİ Genel Müdürü Ergun Göknel, yolsuzluk iddiasıyla görevden alındı. * 1993 - PKK, Van'ın Bahçesaray ilçesi Sündüz Yaylası'nda, uzun namlulu silahlarla ateş açtı; 15 çocuk ile 9 kadın yaşamını yitirdi. * 1996 - Yaz Olimpiyatları, Atlanta-Georgia'da başladı. * 2002 - Eski Anayasa Mahkemesi Başkanı Yekta Güngör Özden, Cumhuriyetçi Demokrasi Partisi'ni (CDP) kurdu. * 2009 - Türkiye'de tüm lokanta, meyhane vb. kapalı alanlarda sigara yasağı uygulaması başladı. * 2013 - Suriye'de, PYD tarafından ele geçirilen yerleşim yeri, özerk bölge ilan edildi ve Rojava Devrimi olarak kabul edildi. Artık orada PYD öncülüğünde Kürdistan Özerk Otonom Bölgesi gerçekleşmiştir. == Doğumlar == * 810 - Buhârî, Buharalı Fars bir muhaddistir (ö. 869) * 1223 - I. Baybars, Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş Kıpçak asıllı Memlûk Devleti sultanıdır (ö. 1277) * 1809 - Friedrich Gustav Jakob Henle, Alman hekim (ö. 1885) * 1811 - Vinzenz Lachner, Alman bestekâr, orkestra şefi ve müzik eğitimcisi (ö. 1893) * 1814 - Samuel Colt, Amerikalı silah üreticisi (ö. 1862) * 1819 - Gottfried Keller, İsviçreli şair ve siyasetçi (ö. 1890) * 1822 - Augusta, III. George'un torunu olan İngiliz Kraliyet Ailesi'nin bir üyesiydi (ö. 1916) * 1834 - Edgar Degas, Fransız empresyonist ressam ve heykeltıraş (ö. 1917) * 1846 - Edward Charles Pickering, Amerikalı gök bilimci, fizikçi (ö. 1919) * 1868 - Florence Foster Jenkins, ABD'li amatör soprano (ö. 1944) * 1876 - Joseph Fielding Smith, Jr., İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 10. başkanıdır (ö. 1972) * 1881 - Friedrich Dessauer, Alman fizikçidir (ö. 1963) * 1883 - Max Fleischer, Amerikalı mucit, film yönetmeni ve yapımcı (ö. 1972) * 1890 - II. Georgios, Yunanistan Kralı (ö. 1947) * 1891 - Eugen Müller, II. Dünya Savaşı sırasında Wehrmacht'ta görev yapan Nazi generali (ö. 1951) * 1893 - Vladimir Mayakovsky, Rus şair (ö. 1930) * 1894 - Percy Spencer, Amerikan mühendis ve mucittir (ö. 1970) * 1896 - A.J. Cronin, İskoç romancı (ö. 1981) * 1898 - Herbert Marcuse, Alman filozof (ö. 1979) * 1900 - Arno Breker, Alman heykeltıraş (ö. 1991) * 1908 - Ernest Buckler, Kanadalı roman ve öykü yazarı (ö. 1984) * 1917 - Fulbert Youlou, Kongolu siyasetçi (ö. 1972) * 1919 - Patricia Medina, İngiliz asıllı Amerikalı oyuncu (ö. 2012) * 1920 - Robert Mann, Amerikalı keman sanatçısı, besteci ve orkestra şefi (ö. 2018) * 1921 - Rosalyn Sussman Yalow, Amerikalı hekim ve 1977 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü (Roger Guillemin ve Andrew Schally ile birlikte) sahibi bilim insanı (ö. 2011) * 1922 - George McGovern, Amerikalı tarihçi, yazar, ABD temsilcisi, Senatör (ö. 2012) * 1924 - Pat Hingle, Amerikalı oyuncu (ö. 2009) * 1925 - Michael Pfeiffer, Alman futbolcu ve teknik direktör (ö. 2018) * 1929 - Gaston Glock, Avusturyalı mühendis * 1929 - Orville Turnquest, emekli Bahamalı politikacı * 1934 - Francisco de Sá Carneiro, Portekizli siyasetçi ve avukat (ö. 1980) * 1936 - Norman Manea, Rumen yazar ve entelektüel * 1943 - Han Sai Por, Singapurlu heykeltıraş * 1945 - George Dzundza, Alman asıllı Amerikalı oyuncu * 1947 - Brian May, İngiliz müzisyen (Queen grubu) * 1948 - Argentina Menis, Rumen atlet * 1949 - Kgalema Motlanthe, Güney Afrikalı siyasetçi * 1951 - Selahattin Taşdöğen, Türk oyuncu * 1952 - Allen Collins, Amerikalı gitaristi (ö. 1990) * 1953 - René Houseman, Arjantinli futbolcu (ö. 2018) * 1959 - Juan José Campanella, Arjantinli televizyon ve film yönetmeni, yazar ve yapımcı * 1960 - Atom Egoyan, Ermeni asıllı Kanadalı film yönetmeni * 1961 - Hideo Nakata, Japon film yönetmeni * 1967 - Yaël Abecassis, İsrailli oyuncu ve model * 1968 - Pavel Kuka, Çek futbolcu * 1968 - Midori, Amerikalı pornografik film oyuncusu * 1968 - Robb Flynn, Amerikalı gitarist * 1970 - Nicola Ferguson Sturgeon, İskoç siyasetçi * 1971 - Vitaliy Kliçko, Ukraynalı boksör ve Dünya Ağırsiklet Boks Şampiyonu * 1973 - Aílton Gonçalves da Silva, Brezilyalı futbolcu * 1976 - Benedict Cumberbatch, İngiliz oyuncu * 1976 - Eric Prydz, İsveçli DJ ve prodüktör * 1978 - Niki Gudex, Avustralyalı dağ bisikletçisi * 1978 - Jonathan Zebina, Fransız millî futbolcu * 1979 - Luke Young, İngiliz eski futbolcu * 1980 - Xavier Malisse, Belçikalı tenis oyuncusu * 1980 - Alice Renavand, Fransız balerin * 1982 - İpek Özkök, Türk oyuncu ve manken * 1982 - Jared Padalecki, Amerikalı oyuncu * 1983 - Vjekoslav Tomić, Hırvat futbolcu * 1984 - Adam Morrison, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1985 - Tobias Werner, Alman futbolcu * 1986 - Deniz Celiloğlu, Türk oyuncu * 1986 - Steffen Weinhold, Alman hentbolcu * 1988 - Kevin Großkreutz, Alman eski profesyonel futbolcu * 1989 - Norberto Murara Neto, Brezilyalı futbolcu * 1990 - Alina Buchschacher, İsviçreli model * 1990 - Ebru Ünlü, Türk oyuncu * 1991 - Eray İşcan, Türk futbolcu * 1994 **Julia Furdea, Avusturyalı model **Michael Frey, İsviçreli futbolcu * 1995 - Manuel Akanji, İsviçreli futbolcu * 1995 - Jannik Kohlbacher, Alman hentbolcu * 1996 - Oh Hayoung, Güney Koreli oyuncu == Ölümler == * 379 - Makrina, bir rahibe ve bir manastırın kurucusu (d. 327) * 931 - Uda, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 59. imparatoru (d. 867) * 998 - Damian Dalassenos, Bizanslı aristokrat (d. 940) * 1374 - Francesco Petrarca, İtalyan şair (d. 1304) * 1543 - Mary Boleyn, İngiliz ünlü Boleyn Ailesi'nin kızlarından biri (d. 1499) * 1597 - Gunilla Bielke, İsveç kralı III. Johan'ın ikinci eşi olarak İsveç kraliçesi (d. 1568) * 1814 - Matthew Flinders, Birleşik Krallık Kraliyet Donanması albayı, denizcisi ve kartograf (d. 1774) * 1823 - Agustín de Iturbide, Meksika Bağımsızlık Savaşı sırasında başarılı siyasetçi (d. 1783) * 1838 - Pierre Louis Dulong, Fransız fizikçi (d. 1785) * 1850 - Margaret Fuller, Amerikalı gazeteci ve kadın hakları savunucusu (d. 1810) * 1868 - Okita Sōji, Bakumatsu dönemi savaşçısı, Shinsengumi’nin Birinci Bölük komutanı ve kendō ustası (d. 1844) * 1873 - Samuel Wilberforce, İngiliz piskopos (d. 1805) * 1891 - Pedro Antonio de Alarcón, İspanyol romancı (d. 1833) * 1909 - Derviş Vahdeti, Osmanlı gazeteci, yazar ve din adamı (aleyhine düşüncede olanlar için: İngiliz ajanı) (d. 1869) * 1929 - Fausto Zonaro, İtalyan ressam (d. 1854) * 1935 - Ludovico M. Nesbitt, İtalyan maden mühendisi kâşif ve yazar (d. 1891) * 1935 - Şükrü Aydındağ, Türk asker ve siyaset adamı (d. 1883) * 1943 - Yekaterina Budanova, Sovyet pilot (d. 1916) * 1947 - Aung San, Birmanyalı milliyetçi önder (d. 1915) * 1956 - Lightner Witmer, Amerikalı psikolog (d. 1867) * 1965 - Syngman Rhee, Güney Kore'nin ilk Cumhurbaşkanı (d. 1875) * 1966 - Suphi Ziya Özbekkan, Türk besteci (d. 1887) * 1970 - Banat Batırova, Başkurt milletvekili (d. 1904) * 1980 - Nihat Erim, Türk akademisyen, siyasetçi ve Türkiye'nin 13. Başbakanı (suikast) (d. 1912) * 1981 - Aleksandr Kotikov, Sovyet tümgeneral (d. 1902) * 1990 - Zeyyat Mandalinci, Türk siyasetçi (d. 1915) * 1992 - Gülcan Tunççekiç, Türk balerin (d. 1942) * 2004 - Zenko Suzuki, Japonya Başbakanı (d. 1911) * 2006 - Jack Warden, Amerikalı oyuncu (d. 1920) * 2009 - Frank McCourt, İrlanda asıllı Amerikalı yazar ve Pulitzer Ödülü sahibi (d. 1930) * 2010 - Daiki Sato, Japon eski futbolcu (d. 1988) * 2011 - Remo Gaspari, İtalyan siyasetçi (d. 1920) * 2012 - Ömer Süleyman, Mısırlı politikacı, diplomat ve ordu generali (d. 1936) * 2013 - Leyla Erbil, Türk yazar (d. 1931) * 2013 - Mel Smith, İngiliz oyuncu, komedyen ve yazar (d. 1952) * 2013 - Bert Trautmann, Alman futbolcu ve teknik direktör (d. 1923) * 2013 - Phil Woosnam, Galli eski futbolcu ve teknik direktör (d. 1932) * 2014 - Rubem Alves, Brezilyalı teolog, filozof, eğitimci, yazar ve psikanalist (d. 1933) * 2014 - Skye McCole Bartusiak, Amerikalı oyuncu ve model (d. 1992) * 2014 - James Garner, Amerikalı sinema sanatçısı (d. 1928) * 2015 - Van Alexander, Amerikalı caz müzisyeni ve bestecisi (d. 1915) * 2015 - Galina Prozumenşçikova, Sovyet yüzücü (d. 1948) * 2016 - Garry Marshall, Amerikalı oyuncu ve yapımcı (d. 1934) * 2017 - María Amuchástegui, Arjantinli televizyoncu (d. 1953) * 2017 - Miguel Blesa, İspanyol banker iş insanı (d. 1947) * 2017 - Blaoui Houari, Cezayirli müzisyen, şarkıcı, söz yazarı ve orkestra şefi (d. 1926) * 2017 - Harun Kolçak, Türk pop şarkıcısı (d. 1955) * 2017 - Barbara Weldens, Fransız kadın şarkıcı ve söz yazarı (d. 1982) * 2018 - Jon Schnepp, Amerikalı televizyon yapımcısı, yönetmeni, seslendirme sanatçısı, editör, yazar, çizer, animatör (d. 1967) * 2018 - Denis Ten, Kazak buz patenci (d. 1993) * 2019 - Inger Berggren, İsveçli şarkıcı (d. 1934) * 2019 - Rutger Hauer, Hollandalı oyuncu (d. 1944) * 2019 - Ágnes Heller, Macar filozof (d. 1929) * 2019 - Jeremy Kemp, İngiliz oyuncu (d. 1935) * 2019 - César Pelli, Arjantin asıllı Amerikalı mimar (d. 1926) * 2019 - Yao Lee, Çinli şarkıcı (d. 1922) * 2020 - Sulţān Hāshim Aīmad al-Īāīī, Iraklı eski asker ve siyasetçi (d. 1942) * 2020 - Biri Biri, Gambiyalı eski millî futbolcu (d. 1948) * 2020 - Oreste Casalini, İtalyan ressam ve heykeltıraş (d. 1962) * 2020 - Sapardi Djoko Damono, Endonezyalı şair ve çevirmen (d. 1940) * 2020 - Juan Marsé, İspanyol romancı, senarist ve gazeteci (d. 1933) * 2020 - Shukrullo, Özbek şair (d. 1921) * 2020 - Nikolay Tanayev, Kırgız siyasetçi ve eski başbakan (d. 1945) * 2021 - Tolis Voskopoulos, Yunan şarkıcı, oyuncu ve besteci (d. 1940) * 2021 - Mary Ward, Avustralyalı eski aktris ve radyo sunucusu (d. 1915) * 2022 - Michael Henderson, Amerikalı bas gitarist ve şarkıcı-söz yazarıdır (d. 1951) * 2022 - Ruslana Pisanka, Ukraynalı aktris, sunucu ve görüntü yönetmeni (d. 1965) == Tatiller ve özel günler == * Dünya Fenerbahçeliler Günü * Yalova'nın düşman işgalinden kurtuluşu. *0719 19

== Olaylar == * MÖ 390 - Roma Cumhuriyeti ile Galya arasında gerçekleşen Allia Muharebesi'ni Galyalılar kazandı. * 656 - Ali bin Ebu Talib halife oldu. * 1919 - Müttefik Yüksek Konseyi, işgal bölgeleri hakkında anlaşamayan İtalya ve Yunanistan arasında bölüştürme yaptı ve Aydın'ın İtalyanlara verilmesi kararlaştırıldı. * 1920 - Mîsâk-ı Millî, TBMM'de kabul edildi. Büyük Millet Meclisi, Misak-ı Millî üzerine yemin etti. * 1925 - Adolf Hitler, nasyonal sosyalist fikirlerini açıkladığı kişisel manifestosu Mein Kampf'ı (Kavgam) yayımladı. * 1930 - Ankara Etnografya Müzesi halka açıldı. * 1932 - Türkiye, Cemiyet-i Akvam'a (Milletler Cemiyeti) 56. üye olarak kabul edildi. * 1932 - Türkiye'de Ezanın Arapça okunması ülke genelinde resmen yasaklandı. Diyanet Dairesi, bu yasağı ilgili mercilere duyurdu. * 1939 - Takas Limited Şirketi kuruldu. * 1941 - II. Dünya Savaşı: Artan millî savunma ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla piyasaya 'tasarruf bonosu' çıkarıldı. 5, 25, 100 ve 1.000 liralık tasarruf bonoları; 3, 6 ve 12 ay vadeli olarak düzenlendi. Faizleri yüzde 4 ile 6 arasında değişen 25 milyon tutarındaki bonolara halk büyük ilgi gösterdi. * 1945 - Çok partili demokratik hayatın ilk adımı atıldı: Millî Kalkınma Partisi kuruldu. Partinin kurucuları arasında Nuri Demirağ, Hüseyin Avni Ulaş ve Cevat Rıfat Atilhan gibi isimler yer aldı. * 1946 - İzmir Gazeteciler Cemiyeti kuruldu. * 1964 - 10 gündür süren Batman Petrol Rafinerisi işçileri grevi, Bakanlar Kurulu ve Türk-İş'in aracılığıyla sona erdi. * 1964 - Türkiye ile ABD arasında, ‘pamuklu ihracatına ilişkin’ anlaşma imzalandı. * 1964 - Türkiye ile Belçika arasında işgücü anlaşması imzalandı. * 1968 - Intel şirketi Santa Clara, Kaliforniya'da kuruldu. * 1974 - ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger’in yardımcısı Joseph Sisco Londra'ya gelerek Bülent Ecevit ile görüştü. Müdahaleden vazgeçmesi için Ecevit’in şartlarını öğrendi ve bunları Yunanlar ile görüşmek üzere Atina’ya hareket etti. * 1975 - Apollo-Soyuz kenetlenmesi televizyondan naklen verildi. * 1976 - Rumen jimnastikçi Nadia Comăneci, Yaz Olimpiyatları'nda 10 tam puan aldı. Böylece Olimpiyat Oyunları tarihinde tam puan alan ilk jimnastikçi unvanını da alarak tarihe geçti. * 1995 - Daha önce 18 Temmuz'da Türkiye'ye geleceği açıklanan BM Genel Sekreteri Butros Gali, halkın tepkisinden çekindiği için ziyaretini iptal etmek zorunda kaldı. * 1996 - Paris'e gitmekte olan bir ABD yolcu uçağı, Long Island-New York açıklarında havada infilak etti; 230 yolcudan kurtulan olmadı. * 1997 - Yücel Yener, TRT Genel Müdürlüğü'ne atandı. * 1998 - İstanbul-Ankara seferini yapan THY'na ait bir uçağın motoru yandı. Yolculara korkulu anlar yaşatan yangın nedeniyle uçak, Atatürk Havaalanı'na zorunlu iniş yaptı. * 2016 - Türkiye'de 3 aylığına OHAL ilan edildi. == Doğumlar == * 1552 - II. Rudolf, Kutsal Roma imparatoru (ö. 1612) * 1635 - Robert Hooke, İngiliz hezarfeni (ö. 1703) * 1670 - Giovanni Battista Bononcini, İtalyan barok besteci ve çellist (ö. 1747) * 1811 - William Makepeace Thackeray, İngiliz yazar (ö. 1863) * 1818 - Louis De Geer, İsveçli politikacı ve yazar (ö. 1896) * 1821 - Pauline Viardot, Fransız mezzo-soprano, pedagog ve bestecisiydi (ö. 1910) * 1853 - Hendrik A. Lorentz, Hollandalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1928) * 1864 - Philip Snowden, İngiliz sosyalist siyaset adamı (ö. 1937) * 1867 - Margaret Brown, Amerikalı bir sosyete üyesi, hayırsever ve aktivistti (ö. 1932) * 1871 - Giacomo Balla, İtalyan ressam, heykeltıraş, sanat eğitimcisi, şair (ö. 1958) * 1882 - Manuel Gálvez, Arjantinli yazar ve şair (ö. 1962) * 1883 - Lev Kamenev, Sovyet Komünist lider (ö. 1936) * 1887 - Vidkun Quisling, Norveçli politikacı (ö. 1945) * 1890 - Frank Forde, Avustralyalı bir politikacıydı (ö. 1983) * 1892 - Arthur Friedenreich, Brezilyalı eski millî futbolcudur (ö. 1969) * 1895 - Olga Spessivtseva, Rus balerini (ö. 1991) * 1897 - Cyril Norman Hinshelwood, İngiliz kimyager (ö. 1967) * 1900 - Nathalie Sarraute, Fransız roman ve deneme yazarı (ö. 1999) * 1906 - Samuel Ichiye Hayakawa, Kanada doğumlu Amerikalı akademisyen ve siyasetçi (ö. 1992) * 1906 - Clifford Odets, Amerikalı oyun yazarı ve senarist (ö. 1963) * 1909 - Andrey Gromiko, Sovyet diplomat ve Dışişleri Bakanlarından (ö. 1989) * 1909 - Muhammed Davud Han, Afganistan Devlet Başkanı (ö. 1978) * 1911 - Hume Cronyn, Kanadalı aktör (ö. 2003) * 1914 - Gino Bartali, İtalyan eski profesyonel yol bisikleti yarışçısıydı (ö. 2000) * 1914 - Oscar Heisserer, Fransız eski millî futbolcudur (ö. 2004) * 1916 - Charles Kittel, Amerikalı fizikçi (ö. 2019) * 1916 - Kenneth Armitage, İngiliz heykeltıraş (ö. 2002) * 1918 - Nelson Mandela, Güney Afrikalı siyasetçi (ö. 2013) * 1921 - Aaron T. Beck, Amerikalı psikiyatr (ö. 2021) * 1921 - John Glenn, Amerikalı havacı, mühendis, astronot ve siyasetçi (ö. 2016) * 1921 - Dorothy Mengering, Amerikalı televizyon sunucusu (ö. 2017) * 1922 - Thomas Samuel Kuhn, Amerikalı filozof ve bilim tarihçisi (ö. 1996) * 1925 - Friedrich Zimmermann, eski bir Alman siyasetçi (ö. 2012) * 1926 - Nita Bieber, Amerikalı oyuncudur (ö. 2019) * 1926 - Bernard Pons, Fransız siyaset adamı (ö. 2022) * 1927 - Robert Ellis Miller, Amerikalı bir film yönetmenidir (ö. 2017) * 1928 - Stig Grybe, İsveçli aktör ve komedyen (ö. 2017) * 1929 - Dick Button, Amerikalı buz patencisi ve olimpiyat şampiyonu * 1931 - Hakkı Kıvanç, Türk sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2015) * 1933 - Jean Yanne, Fransız oyuncu, yazar, film yönetmeni ve bestecidir (ö. 2003) * 1933 - Yevgeni Yevtuşenko, Sovyet şair (ö. 2017) * 1934 - Darlene Conley, Amerikalı aktris (ö. 2007) * 1935 - Tenley Albright, Amerikalı buz patenci * 1937 - Nevzat Eren, Türk tıp doktoru (ö. 2000) * 1937 - Roald Hoffmann, Amerikalı kimyacı. 1981 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır. * 1937 - Hunter Stockton Thompson, Amerikalı gazeteci ve yazar (ö. 2005) * 1938 - Paul Verhoeven, Hollanda asıllı film yönetmeni, senaryo yazarı ve prodüktör * 1940 - James Brolin, Amerikalı oyuncu prodüktör ve yönetmen * 1941 - Bedrettin Dalan, Türk mühendis ve siyasetçi * 1941 - Frank Farian, Alman prodüktör ve müzisyen * 1942 - Giacinto Facchetti, İtalyan futbolcu ve FC Internazionale Milano Kulübü'nün eski Başkanı (ö. 2006) * 1948 - Hartmut Michel, Alman biyokimyacı * 1948 - Jeanne Cordova, Amerikalı LGBT hakları savunucusu aktivist ve yazar (ö. 2016) * 1950 - Richard Branson, İngiliz yatırımcı ve iş insanı * 1951 - Elio Di Rupo, Belçikalı bir politikacı * 1951 - Margo Martindale, Amerikalı oyuncudur * 1953 - Turgay Tanülkü, Türk sinema, dizi ve tiyatro oyuncusu * 1955 - Banu Avar, Türk yazar, gazeteci, program yapımcısı ve sunucu * 1956 - Meral Akşener, Türk siyasetçi * 1957 - Kaisha Atakhanova, Kazak biyolog * 1957 - Nick Faldo, İngiliz golfçü * 1959 - Erdal Çelik, Türk müzisyen, besteci ve söz yazarı * 1959 - Mustafa Kemal Uzun, Türk oyuncu ve film yönetmeni (ö. 2017) * 1961 - Elizabeth McGovern, Amerikalı tiyatro, sinema oyuncusu ve müzisyen * 1961 - Alan Scott Pardew, İngiliz eski futbolcu, teknik direktör * 1962 - Lee Arenberg, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu * 1964 - Wendy Williams, Amerikalı televizyon sunucusu, iş insanı, medya kişiliği ve senarist * 1965 - Petra Schersing, Eskiden Doğu Almanya için yarışan atlet * 1967 - Vin Diesel, Amerikalı aktör * 1968 - Grant Bowler, Yeni Zelanda doğumlu Avustralyalı oyuncu * 1968 - Olga Prohvatılo, Rus oyuncu ve komedyen (ö. 2017) * 1969 - Hege Riise, Norveçli eski futbolcu * 1971 - Penny Hardaway, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1971 - Ryan Church, Amerikalı tasarımcı * 1974 - Derek Anderson, Amerikalı eski profesyonel basketbolcu * 1975 - Daron Malakian, Amerikalı gitarist ve vokalist * 1975 - M.I.A., Sri Lanka asıllı İngiliz şarkıcı, söz yazarı ve besteci * 1975 - Ertem Şener, Türk spor spikeri ve sunucu * 1976 - Cansın Özyosun, Türk dizi oyuncusu * 1977 - Aleksandr Morozeviç, Rus satranç oyuncusu * 1977 - Kelly Reilly, İngiliz oyuncu * 1978 - Adabel Guerrero, Arjantinli sanatçı * 1978 - Mélissa Theuriau, Fransız gazeteci ve televizyon sunucusu * 1979 - Joey Mercury, Amerikalı profesyonel güreşçi * 1980 - Kristen Bell, Amerikalı aktris * 1980 - David Blu, İsrailli ve Amerikalı emekli basketbolcudur * 1981 - Michiel Huisman, Hollandalı oyuncu, şarkıcı ve söz yazarı * 1982 - Priyanka Chopra, Hint sinema oyuncusu, şarkıcı * 1982 - Carlo Costly, Honduraslı futbolcudur * 1982 - Marcin Dołęga, Polonyalı halterci * 1982 - Priyanka Chopra, Hint sinema oyuncusu ve şarkıcı * 1983 - Carlos Diogo, Uruguaylı futbolcu * 1983 - Jan Schlaudraff, Alman futbolcudur * 1985 - Chace Crawford, Amerikalı sinema ve TV yıldızı * 1985 - James Norton, İngiliz oyuncu * 1987 - Carlos Eduardo Marques, Brezilyalı millî futbolcu * 1987 - César Villaluz, Meksikalı futbolcudur * 1988 - Hakan Arslan, Türk futbolcu * 1988 - Änis Ben-Hatira, Alman asıllı Tunuslu millî futbolcu * 1988 - Elvin Mammadov, Azeri futbolcu * 1988 - Merve Özbey, Türk şarkıcı * 1989 - Semyon Antonov, Rus millî basketbolcu * 1989 - Sebastian Mielitz, Alman profesyonel futbolcudur * 1989 - Yohan Mollo, Fransız futbolcudur * 1989 - Dmitri Soloviev, Rus buz patenci * 1993 - Nebil Fekir, Fransız futbolcu * 1993 - Lee Taemin, Güney Koreli şarkıcı, dansçı ve oyuncu * 1994 **Erik Lima, Brezilyalı forvet **Laura Rizzotto, Brezilyalı şarkıcı ve söz yazarı == Ölümler == * 707 - İmparator Mommu, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 42. imparatoru (d. 683) * 715 - Muhammed bin Kasım es- Sekafî, Sind'i fetheden Emevî kumandanı (d. 692) * 928 - II. Stefanos, 29 Haziran 925 ile 18 Temmuz 928 yılları arası Konstantinopolis Ekümenik Patriği olarak görev yapmıştır (d. ?) * 1100 - Godfrey de Bouillon, Belçikalı Haçlı şövalye ve Birinci Haçlı Seferi liderlerinden (d. 1060) * 1194 - Lüzinyanlı Guy, Fransız Haçlı şövalye (d. 1150) * 1566 - Bartolomé de las Casas, Dominikan rahibi, piskopos ve uluslararası hukuk ve insan hakları normlarının ilk savunucularından biri olan yazar (d. 1484) * 1610 - Caravaggio (Michelangelo Merisi), İtalyan ressam (d. 1571) * 1697 - António Vieira, Portekizli Cizvit misyoner ve yazar (d. 1608) * 1721 - Antoine Watteau, Fransız ressam (d. 1684) * 1792 - John Paul Jones, Amerika Birleşik Devletleri Donanması'nın kurucusu (d. 1747) * 1817 - Jane Austen, İngiliz yazar (d. 1775) * 1863 - Robert Gould Shaw, Amerikan İç Savaşı sırasında Birlik Ordusunda Amerikan subayı (d. 1837) * 1872 - Benito Juárez, Meksikalı hukukçu ve siyasetçi (d. 1806) * 1887 - Dorothea Lynde Dix, Amerikalı toplumsal reformcu ve hümanist (d. 1802) * 1890 - Christian Heinrich Friedrich Peters, ilk asteroit kaşiflerinden biri olan Alman-Amerikalı astronom (d. 1813) * 1891 - Şevki Bey, Türk bestekâr (d. 1860) * 1892 - Thomas Cook, İngiliz din adamı ve iş insanı (Kendi adıyla bilinen "Thomas Cook" seyahat şirketinin kurucusu (d. 1808) * 1901 - Carlo Alfredo Piatti, İtalyan çellist ve besteci (d. 1822) * 1919 - Raymonde de Laroche, Fransız pilot ve dünyanın ilk tayyare pilot lisansını alan kadın (d. 1882) * 1932 - Jean Jules Jusserand, Fransız diplomat, tarihçi ve yazar (d. 1855) * 1936 - Antonia Mercé i Luque, Arjantin- İspanyol dansçı (d. 1890) * 1938 - Marie, Kral I. Ferdinand'ın eşi olarak son Romanya konsort kraliçesi (d. 1875) * 1946 - Dragoljub Mihailović, II. Dünya Savaşı'nda görev yapmış Yugoslavyalı-Sırp general (d. 1893) * 1949 - Vítězslav Novák, Çek besteci ve pedagog (d. 1870) * 1950 - Albert Eckstein, Alman çocuk doktoru ve akademisyen (d. 1891) * 1958 - Henri Farman, İngiliz asıllı Fransız pilot ve mühendis (d. 1874) * 1965 - Refik Halit Karay, Türk gazeteci ve yazar (d. 1888) * 1967 - Castelo Branco, Brezilyalı asker ve siyasetçi (d. 1897) * 1968 - Corneille Jean François Heymans, Belçikalı fizyolog (d. 1892) * 1973 - Jack Hawkins, İngiliz aktör (d. 1910) * 1978 - Mehmet Bedrettin Köker, Türk hukukçu (d. 1897) * 1980 - Andrée Vaurabourg, Fransız piyanist ve öğretmen (d. 1894) * 1982 - Roman Osipoviç Jakobson, Rus düşünür (d. 1896) * 1986 - Stanley Rous, İngiliz futbol adamı (d. 1895) * 1990 - Yun Boseon veya Yun Po-sun, Güney Koreli politikacı ve aktivist (d. 1897) * 1996 - Donny the Punk, Amerikalı politik eylemci (d. 1946) * 1996 - José Manuel Fuente, İspanyol yol bisikletçisi ve tırmanma uzmanı (d. 1945) * 2002 - Metin Toker, Türk gazeteci, yazar ve Kontenjan Senatörü (İsmet İnönü'nün damadı) (d. 1924) * 2005 - William Childs Westmoreland, ABD Ordusu'nda general (d. 1914) * 2012 - Rajesh Khanna, Hint aktör ve film yapımcısı (d. 1942) * 2012 - Jean François-Poncet, Fransız diplomat, siyasetçi (d. 1928) * 2012 - Davud Abdullah Raciha, Suriyeli asker (d. 1947) * 2012 - Asıf Şevket, Suriyeli siyasetçi (d. 1950) * 2012 - Hasan Ali Türkmani, Suriyeli asker ve siyasetçi (d. 1935) * 2014 - Dietmar Otto Schönherr, Avusturyalı oyuncu (d. 1926) * 2015 - Alessandro Federico Petricone, Jr., Amerikalı oyuncu (d. 1936) * 2016 - Uri Coronel, Hollandalı iş insanı ve spor yöneticisi (d. 1946) * 2017 - Max Gallo, Fransız tarihçi, yazar ve siyasetçi (d. 1932) * 2017 - Shigeaki Hinohara, Japon psikiyatr ve akademisyen (d. 1911) * 2018 - Ling Li, Çinli yazar, akademisyen, mühendis ve tarihçi (d. 1942) * 2018 - Burton Richter, Nobel ödüllü Amerikalı fizikçi (d. 1931) * 2019 - Yukiya Amano, Japon siyasetçi ve diplomat (d. 1947) * 2019 - Tuncer Cücenoğlu, Türk oyun yazarı ve çevirmen (d. 1944) * 2019 - Luciano De Crescenzo, İtalyan yazar, oyuncu, yönetmen ve mühendis (d. 1928) * 2019 - David Hedison, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1927) * 2020 - Vishnu Raj Atreya, Nepalli yazar ve şair (d. 1944) * 2020 - Charles Bukeko, Kenyalı aktör ve komedyen (d. 1962) * 2020 - René Carmans, Belçikalı profesyonel futbolcu (d. 1945) * 2020 - Elize Cawood, Güney Afrikalı aktris (d. 1952) * 2020 - Katherine B. Hoffman, Amerikalı kimyager ve akademisyen (d. 1914) * 2020 - Juan Marsé, İspanyol romancı, senarist ve gazeteci (d. 1933) * 2020 - Martha Mmola, Güney Afrikalı kadın siyasetçi (d. ?) * 2020 - Haruma Miura, Japon aktör ve şarkıcı (d. 1990) * 2020 - Cécile Reims, Fransiz gravürcü ve yazar (d. 1927) * 2020 - David Romero Ellner, Honduraslı gazeteci, avukat ve politikacı * 2020 - Jope Ruonansuu, Fin aktör, sanatçı, müzisyen ve stand-up komedyen (d. 1964) * 2020 - Jaybee Sebastian, Filipinli yüksek profilli mahkum (d. 1980) * 2020 - Henrique Soares da Costa, Brezilyalı Roma Katolik piskoposu (d. 1963) * 2020 - Lucio Urtubia, İspanyol anarşist, aktivist ve yazar (d. 1931) * 2021 - Afaz Uddin Ahmed, Bangladeşli siyasetçi (d. 1926) * 2021 - Jeffrey Barmby, Eski İngiliz profesyonel futbolcu (d. 1943) * 2021 - Tommy Engstrand, İsveçli spor gazetecisi ve TV sunucusu (d. 1939) * 2022 - Raja Mukherjee, Hint profesyonel kriketçi (d. 1951) == Tatiller ve özel günler == * Mandela Günü *0718 18

Hasret Şükrü Gültekin (1 Mayıs 1971, İmranlı, Sivas - 2 Temmuz 1993, Sivas), Alevi Kürt kökenli Türk, halk ozanı, halk şairi, Türk halk müziği ses sanatçısı, müzisyen, bestekar, söz yazarı ve bağlama virtüözüydü. 6 yaşında bağlama çalmaya başlayan Hasret Gültekin, ilerleyen dönemlerde profesyonelliğe adım atarak şelpe tekniğini uygulamaya başlamıştır. 1980'lerin ortalarında çeşitli albümlerin yapımlarında yer alan Hasret Gültekin, 1987 yılında profesyonel olarak ilk albümünü çıkarmıştır. Ardından Kürtçe ve Kürtçe müziğinin söylenmesinin yasak olduğu bir dönemde bu yasağı delip Newroz adlı albüm serisini hazırlamıştır. Bu çalışmalarıyla birbirine yakın bir süreçte hazırladığı ikinci solo albümü Gece ile Gündüz Arasında ise onun ileride "Bağlama Devrimcisi" olarak anılmasına vesile olan bir yeniliği beraberinde getirir. 1991 yılında ise kendi tabiriyle ilerici müzik adını verdiği Rüzgarın Kanatları isimli albümünü dinleyicilerine sunmuştur. Albüm, Hasret Gültekin'in ilerici müziğinin yanı sıra "Derman Sendedir", "Çeke Çeke", "Yaralı Ceylan" gibi eserlere yaptığı yeni düzenleme ve introlardan, ezgilerde kullanılmış çok sesliliğe, yıllardır alışılagelmiş deyiş yapısını deyişlerin ana hatlarını, özünü bozmadan batı müziği ve ritmleriyle bir araya getirmesi, halk müziği adına bir devrim olarak nitelendirilmektedir. 2 Temmuz 1993 tarihinde Pir Sultan Abdal Şenlikleri için gittiği Sivas'ta son konserlerini vermiş ve Sivas Katliamında Madımak Otelide 33 kişi ile birlikte yakılarak öldürülmüştür. == Hayatı ve kariyeri == Sivas'ın İmranlı ilçesine bağlı Han köyünde dünyaya geldi. Süleyman ve Hacıhanım Gültekin'in üçüncü çocuğudur. Gültekin 6 yaşında iken bağlama çalmaya başladı. Girdiği Kadıköy Maarif Koleji ve Anadolu Lisesini yarıda bırakarak müzik hayatına başladı. Aynı zamanda siyasi bir kişiliğe de sahip olan Gültekin, İşçi Partisi üyesiydi. Sanatçı ilk resitalini Kadıköy Moda Sineması'nda verdi ve ilk albümü Gün Olaydıyı 16 yaşında çıkardı. Talip Özkan'ın öğrencisi oldu. 1989 yılında çıkardığı Gece ile Gündüz Arasında adlı albümü ile sadece sesi ile değil bağlama ve şelpe tekniğiyle de dikkatleri çekti. Çok sayıda sanatçının albümüne müzik yönetmeni olarak imza atmıştır. 1991'de Rüzgarın Kanatlarında adlı bir albüm daha çıkarmıştır. Uluslararası festivallerde Türkiye'yi temsil eden Hasret Gültekin, 1991'de Yeter Gültekin'le evlendi. Bilimsel sosyalizmi benimsedi; önce Sosyalist Parti'nin, bu parti kapatılınca da İşçi Partisi'nin üyesi oldu. Pir Sultan Abdal Kültür Festivali'ne katılmak üzere gittiği Sivas'ta konakladığı Madımak Oteli'nin kundaklanması sonucu yaşanan katliamda 34 kişiyle birlikte yaşamını yitirdi. Bir buçuk ay sonra 13 Eylül 1993'te Roni Hasret adı verilen bir oğlu oldu. Ölümünün ardından Kalan Müzik tarafından Seçmeler adlı bir toplama albümü ve 1993 yılında Yunan rembetiko grubu Prosechos ile birlikte verdiği Ege'nin İki Yakası adlı konserdeki bazı şarkılardan oluşan ve aynı adı taşıyan albüm Hasret Gültekin Kültür ve Sanat Merkezi tarafından yayımlandı. ==Kariyeri== Çocukluk zamanları İstanbul'da geçmiştir. 6 yaşında bağlama çalmaya ve çok sürmeden üretmeye başlar. Müzik her zaman için her şeyden daha önemlidir. Hatta müzik dışında akla gelebilecek hemen her şey ikinci plandadır. Kadıköy Anadolu Lisesini yarıda bırakmak zorunda kalmasının temelinde de yine aynı sebep yatmaktadır. Onun için sık sık okuldan kaçıp yanına gittiği Haydar Acardan Deli Derviş'i dinlemek daha önemlidir. Böyle yoğurur kendini adım adım böyle geliştirir ve yine o dönem "Dağlar Atamadım Sevdamı" ve "Sen Benim Başıma" gibi birbirinden önemli eserlerini üretir. 1987 yılında henüz 16 yaşında Gün Olaydı adını verdiği ilk albümünü çıkarır. Yine aynı gün albümü çıkan Lütfü Gültekin'le tesadüf eseri tanışırlar ve sağlam dost olurlar. Aynı yıl ilk resitalini de verir ve kendisi için aşılması zor basamakları aşmaya başlar. Ertesi yıl 1988 senesinde üç müzisyen dostunun daha yer aldığı Dostlar Muhabbeti albümünün yönetmenliğini üstlenir ve sazlarını çalar. Diğer sanatçıların albümlerini yönetme serüveninin de başladığı bir süreçtir. Devamı yine özellikle de Almanya'daki Netses firması bünyesinde önemli ozanlara ve daha birçok sanatçıya çaldığı albümlerle kendini geliştirir. Haydar Acar'dan, Talip Özkan'a, Musa Eroğlu'ndan, Arif Sağ'a birçok ustadan etkilenmiştir. Tar, kabak kemane, davul ve zurna gibi her türlü enstrümanı çalmaktadır. Bilim adamlarının bilimle yaptığını o müziğiyle yapar çoğu zaman. İnsanların eşit, özgür ve kardeşçe yaşaması ilkesi hayat felsefesidir. Kürtçe ve Kürtçe müziğinin söylenmesinin yasak olduğu bir dönemde ince zekâsıyla bu yasağı delip Newroz adlı albüm serisini hazırlamıştır. Bu çalışmalarıyla birbirine yakın bir süreçte hazırladığı ikinci solo albümü Gece ile Gündüz Arasında ise onun ileride Bağlama Devrimcisi olarak anılmasına vesile olan bir yeniliği beraberinde getirir. Kopuz ve ruzba'nın icadı kadar eski olan el ile çalma tekniğine farklı bir boyut kazandırıp albümdeki deyişleri bu teknikle sunar ve o döneme dek eşine pek rastlanmayan tezene bırakma cesaretini de yine Hasret Gültekin tereddüt etmeden gösterir. Sonraki süreçte ise Şelpe tekniğinin daha çok üstüne gider ve daha önceleri Zülfü Livaneli ve Arif Sağ'ın da denemeler yaptığı bağlama klavyesinde sistematik şelpe çalmaya büyük katkılar sunar. O yaşta biri biri için ancak dile kolaydır Hasret Gültekin için söylenenler. Hollanda Kültür Bakanlığı'nın daveti üzerine gittiği Genç Türküler festivalinde Türkiye'yi temsil etmiştir. 1991 yılında ise kendi tabiriyle ilerici müzik adını verdiği müziğinin zirvesi olan Rüzgarın Kanatları adını verdiği albümünü dinleyicilerine sunduğu dönemdir. Albüm, Hasret Gültekin'in ilerici müziğinin yanı sıra "Derman Sendedir", "Çeke Çeke", "Yaralı Ceylan" gibi eserlere yaptığı yeni düzenleme ve introlardan, ezgilerde kullanılmış çok sesliliğe, yıllardır alışılagelmiş deyiş yapısını deyişlerin ana hatlarını, özünü bozmadan batı müziği ve ritmleriyle bir araya getirmesine dek halk müziği adına bir devrim niteliği taşır ki bugün dahi benzerine zor rastlanır bir çalışmadır. O artık yaşına yönelik tabuları çoktan yıkmıştır yaptığı ve yapmakta olduğu birbirinden önemli çalışmalarla. Arif Sağ'dan Emekçi'ye birçok ustanın yer aldığı 1992 yılında yapımı Türküler Yalan Söylemez albümünde ustalarla beraber yer alması ya da o güne dek ancak kulislerde ve özel sohbetlerde bir araya geldiği Musa Eroğlu gibi ustalarla aynı sahneyi paylaşmaya başlaması özellikle de ustaların gözünde Hasret’in bu kulvarda rüştünü ispat etmesinin en önemli göstergesidir. Avrupa'da ve Türkiye'de verdiği sayısız konserlerin birbirini izlediği, Enel Hakk adını verdiği yeni albüm çalışmalarına başladığı bir dönemde Pir Sultan Abdal Şenlikleri için gittiği Sivas'ta son konserlerini verdi ve Madımak Oteli'nin yakılması ve katliamın büyümesi sonucu beraberindeki diğer 32 aydınla 2 Temmuz 1993 günü hayatını kaybetti. Öldükten sonra adına birçok saygı albümü ve toplama albümler çıkarıldı. 1995 yılında Rüzgarın Kanatlarında albümü tekrar piyasaya sürüldü ve albümün kapağında Yobaz Katliamı Şehidi yazısı eklendi. Türkiye'nin en iyi bağlama çalan sanatçısı olduğu söylenilmektedir ve genç yaşta hayatını kaybetmesine rağmen Alevi kültürünün en tanındık isimlerindendir. ==Ölümü== Pir Sultan Abdal Şenlikleri kapsamında, pek çok sanatçı ve fikir insanı dönemin Sivas valisi Ahmet Karabilgin'in özel davetlisi olarak bu kente geldi. Kültür Merkezi içindeki İslamcı faşistlerle çıkan taşlı sopalı çatışma, polis tarafından fazla büyümeden, zor kullanılarak önlendi. Binlerce kişiden oluşan gerici grup, Kültür Merkezinden yeniden Hükûmet Meydanı'na geldi. Hükûmet Konağını taşlamaya ve slogan atmaya başlayan grup ardından Madımak Oteli civarına ulaşarak, slogan atmaya devam etti. Grup önce Madımak Oteli önündeki araçları ateşe verdi ve oteli taşladı. Madımak Oteli tutuşturulan perdeler ve alt katta bulunan eşyalarla birlikte yakıldı. Otele sığınmış olan kişilerden, aralarında Asım Bezirci, Nesimi Çimen, Muhlis Akarsu, Metin Altıok ve Hasret Gültekin'in de bulunduğu 35 kişi yanarak veya dumandan boğularak yaşamını yitirdi. Aralarında Aziz Nesin'in de bulunduğu 51 kişi de olaylardan kendi olanaklarıyla, ağır yaralarla kurtuldu. İtfaiye merdiveniyle kurtarılmaya çalışılan Aziz Nesin, merdivendeki görevli tarafından darp edilip, merdivenden itfaiye aracı etrafında toplanan karşıt görüşlü kalabalığa doğru itildi.Can Dündar - "O" gün Youtube.com. Başından yaralanan Aziz Nesin'i linç girişiminden araya giren polisler kurtardı. Yaralılar, polis arabalarıyla Tıp Fakültesi Hastanesi'ne götürüldü. Olaylar sonucunda 33 konuk, 2 otel görevlisi ve 2 saldırgan yaşamını yitirdi. Akşam saatlerinde valilikçe ilan edilen ”2 günlük sokağa çıkma yasağı” ile birlikte, güvenlik güçleri şehirde tam bir hakimiyet sağlayabildi. == Diskografi == ===Solo albümleri=== * 1987: Gün Olaydı * 1989: Gece İle Gündüz Arasında * 1991: Rüzgarın Kanatlarında ===Yer aldığı albümler=== * 1988: Dostlar Muhabbeti * 1990: Newroz I * 1990: Türküler Yalan Söylemez * 1992: Newroz II === Katkıda bulunduğu albümler === * Abuzer Karakoç - Alvar Deyişleri (Yönetmen-Bağlama) * Baki Pınar - Süleyman Düzgün - Yüreğimizdeki Tutku (Yönetmen - Bağlama) * Canan Başkaya - Merhamet Kıl (Cura) * Efkari - Sevgi Üretir Öfke Tüketir (Yönetmen - Bağlama) * Emekçi - Güle Barut Serdin Mi (Yönetmen - Bağlama) * Gani Nar - Yaşam (Yönetmen - Bağlama) * Güler Duman - Gül Yüzlü Sevdiğim (Bağlama ve Şelpesiyle dört esere katkı sunmuştur.) * Hayrettin Cançağlar - Özgürlüğün Çığırında (Yönetmen - Bağlama) * Hozan Şahin - Wui Daye Lemın (Yönetmen - Bağlama) * İhsan Güneş - Karayılan (Yönetmen-Bağlama) * Lütfü Gültekin - Aydınlıkta Uyandırın ve Hasretim Hasret Albümleri (Yönetmen - Bağlama) * Mustafa Küçük - Yaralı Keklik (Cura) * Nazım Tanca-Kızılkale ve Mayısın Gülleri (Yönetmen-Bağlama) * Necla Saygılı - Derman Sendedir (Yönetmen-Bağlama) * Nuray Hafiftaş - Atılmaz Sevda (Vokal) * Nurşani - Sen Sebep Oldun (Yönetmen - Bağlama) * Rahmi Saltuk - Hoy Nare (Yönetmen- Bağlama) * Şiwan Perwer - Krivo ve Destan (Süpervizor) * Yılmaz Çelik - Demmi Demmi (Yönetmen-Bağlama) == Ayrıca bakınız == ; Özel * Türk halk müziği ses sanatçıları listesi ; Genel * Klasik Türk müziği şarkıcıları listesi * Türk arabesk müziği şarkıcıları listesi * Türk pop şarkıcıları listesi * Türkiye merkezli müzik şirketleri == Kaynakça == == Dış bağlantılar == * * hasretgultekin.com * Hasret Gültekin'in anısına açılan hayran sitesi Kategori:1971 doğumlular Kategori:İmranlı doğumlular Kategori:Sivas doğumlu müzisyenler Kategori:Esen Müzik sanatçıları Kategori:Raks Müzik sanatçıları Kategori:1993 yılında ölenler Kategori:Kürt asıllı Türkler Kategori:Alevi ozanları Kategori:Türk halk ozanları Kategori:Türk halk şairleri Kategori:20. yüzyıl Türk bestecileri Kategori:Türk bağlamacılar Kategori:Kadıköy Anadolu Lisesinde öğrenim görenler Kategori:Kürt asıllı Türk müzisyenler Kategori:Türk erkek şarkıcı-şarkı yazarları Kategori:Türk halk müziği ses sanatçıları Kategori:Türk halk müziği sanatçıları Kategori:Karşıyaka Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:Kürt Aleviler Kategori:Yanarak ölenler Kategori:Türk söz yazarları Kategori:Madımak Katliamı kurbanları

== Olaylar == * 455 - Avitus, Batı Roma İmparatoru oldu. * 1816 - Arjantin, İspanya’dan bağımsızlığını kazandı. * 1850 - Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Zachary Taylor öldü, yerine Millard Fillmore 13. Başkan oldu. * 1918 - Nashville'de (Tennessee) iki tren çarpıştı: 101 kişi öldü, 171 kişi yaralandı. * 1919 - Mustafa Kemal Paşa'nın görevine son verildiği hakkında Harbiye Nezareti genelgesi yayınlandı. * 1922 - Johnny Weissmüller, 100 m serbest stil yüzmede dünya rekoru kırdı: 58.6 saniye. * 1943 - II. Dünya Savaşı: Müttefikler, Husky Harekâtı'nı başlatarak Sicilya'nın güneydoğu sahillerini işgal etti. * 1944 - II. Dünya Savaşı: Amerikalılar Japonya'ya ait Saipan adasını ele geçirdiler. * 1951 - Amerikalı dedektif romanları yazarı Dashiell Hammett, (Malta Şahini vb.), anti-komünist soruşturmalarda ifade vermeyi reddettiği için altı ay hapse mahkûm oldu. * 1952 - Türkiye'de ilk televizyon yayınları, İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından gerçekleştirildi. * 1961 - 1961 Anayasası, halk oylaması sonucunda yüzde 61,5 “evet” oyuyla kabul edildi. * 1982 - Boeing 727 tipi bir yolcu uçağı, Louisiana eyaletindeki Kenner şehrine düştü: Uçaktaki 146 kişi ve yerdeki 8 kişi öldü. * 1991 - Güney Afrika, 30 yıl aradan sonra Olimpiyatlara tekrar kabul edildi. * 1993 - Şair ve ressam Metin Altıok, 2 Temmuz'daki Sivas Katliamı'ndan ağır yaralı olarak kurtuldu. Ancak komadan çıkamayarak Ankara'da tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitirdi. * 1997 - Çankaya Üniversitesi kuruldu. * 1998 - İstanbul Mısır Çarşısı'nda meydana gelen patlamada; biri turist, 2'si çocuk, 7 kişi öldü. 7'si yabancı uyruklu 120 kişi de yaralandı. * 2002 - Afrika Birliği Örgütü dağıldı ve yeniden yapılanarak Afrika Birliği adını aldı. * 2002 - Hüsamettin Özkan'dan boşalan Devlet Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığı'na Devlet Bakanı Şükrü Sina Gürel atandı. Devlet Bakanlıklarına Tayfun İçli ve Zeki Sezer, Kültür Bakanlığı'na ise Suat Çağlayan atandı. * 2006 - FIFA Dünya Kupası'nı, Berlin'de Fransa'yı normal süresi 1-1 biten maçta, penaltılarla 5-4 mağlup eden İtalya kazandı. * 2006 - Airbus A310 tipi bir yolcu uçağı, 200 yolcusuyla İrkutsk (Sibirya) havaalanına inişte pistten çıktı: 122 kişi öldü. * 2008 - ABD İstanbul Başkonsolosluğu Saldırısı: ABD İstanbul Başkonsolosluğu'na yönelik saldırı gerçekleştirildi. Saldırıyı gerçekleştiren 3 kişi ile 3 polis öldü. * 2011 - Güney Sudan bağımsızlığını ilan etti. * 2013 - Diyanet Radyo yayın hayatına başladı. * 2013 - BTS , fanlarına resmi olarak "ARMY" ismini verdi. == Doğumlar == * 1249 - Kameyama, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 90. imparatorudur (ö. 1305) * 1578 - II. Ferdinand, Kutsal Roma imparatoru (ö. 1637) * 1654 - Reigen, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 112. imparatorudur (ö. 1732) * 1689 - Alexis Piron, Fransız şair ve oyun yazarı (ö. 1773) * 1764 - Ann Radcliffe, İngiliz yazar (ö. 1823) * 1775 - Matthew Gregory Lewis, İngiliz romancı ve oyun yazarı (ö. 1818) * 1809 - Friedrich Gustav Jakob Henle, Alman anatomist ve doktor (ö. 1885) * 1819 - Elias Howe, Amerikalı bir mucittir (ö. 1864) * 1834 - Jan Neruda, Çek yazar (ö. 1891) * 1858 - Franz Boas, Alman kökenli Amerikan vatandaşı dilbilimci ve etnolog (ö. 1942) * 1879 - Ottorino Respighi, İtalyan besteci, müzikolog ve orkestra şefi (ö. 1936) * 1884 - Mihail Borodin, Sovyet siyaset adamı (ö. 1951) * 1894 - Percy Spencer, Amerikalı mühendis ve mikrodalga fırının mucidi (ö. 1970) * 1901 - Barbara Cartland, İngiliz romancı (ö. 2000) * 1907 - Eddie Dean, Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve söz yazarı (ö. 1999) * 1911 - Mervyn Peake, İngiliz yazar, sanatçı, şair ve illüstratördür (ö. 1968) * 1911 - John Wheeler, Amerikalı bir teorik fizikçidir (ö. 2008) * 1916 - Edward Heath, İngiliz siyasetçi ve Başbakan (ö. 2005) * 1926 - Pedro Rodolfo Dellacha, Arjantinli eski millî futbolcu ve teknik direktördür (ö. 2010) * 1926 - Mathilde Krim, İtalyan-Amerikalı tıp araştırmacısı ve bilim insanıdır (ö. 2018) * 1926 - Ben R. Mottelson, ABD-Danimarkalı nükleer fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2022) * 1927 - David Diop, Senegalli şair (ö. 1960) * 1929 - II. Hasan, Fas Kralı (ö. 1999) * 1929 - Lee Hazlewood, Amerikalı country şarkıcısı, söz yazarı ve yapımcı (ö. 2007) * 1930 - Kailasam Balachander, Hint sinema yönetmeni ve yazar (ö. 2014) * 1930 - Buddy Bregman, Amerikalı müzik yapımcısı, film yönetmeni, müzisyen ve besteci (ö. 2017) * 1933 - Oliver Sacks, İngiliz nörolog ve yazar (ö. 2015) * 1934 - Michael Graves, Amerikalı mimar (ö. 2015) * 1935 - Wim Duisenberg, Hollandalı ekonomist ve siyasetçi (ö. 2005) * 1935 - Mercedes Sosa, Arjantinli şarkıcı (ö. 2009) * 1937 - David Hockney, İngiliz ressamdır * 1938 - Brian Dennehy, Amerikalı oyuncu * 1942 - Richard Roundtree, Amerikalı oyuncu * 1945 - Dean R. Koontz, Amerikalı korku yazarı * 1946 - Ali Poyrazoğlu, Türk tiyatrocu * 1946 - Bon Scott, Avustralyalı müzisyen (AC/DC) (ö. 1980) * 1947 - Jim Marurai, Cook Adalı siyasetçi (ö. 2020) * 1947 - Mitch Mitchell, İngiliz davulcu (ö. 2008) * 1947 - Tuncay Özilhan, Türk iş insanı * 1950 - Viktor Yanukoviç, Ukraynalı siyasetçi * 1951 - Chris Cooper, Amerikalı oyuncu * 1954 - Théophile Abega, Kamerunlu eski millî futbolcu (ö. 2012) * 1955 - Lisa Banes, Amerikalı aktris (ö. 2021) * 1956 - Tom Hanks, Amerikalı oyuncu * 1957 - Marc Almond, İngiliz şarkıcı ve şarkı sözü yazarı * 1957 - Kelly McGillis, Amerikalı oyuncu * 1961 - Raymond Cruz, Amerikalı dizi ve film oyuncusu * 1963 - Zeynep Eronat, Türk oyuncu * 1964 - Courtney Love, Amerikalı müzisyen ve oyuncu * 1964 - Gianluca Vialli, İtalyan eski futbolcu ve teknik direktör (ö. 2023) * 1966 - Pamela Adlon, Amerikalı oyuncu, senarist, yapımcı, yönetmen ve seslendirme sanatçısı * 1966 - Amélie Nothomb, Belçikalı yazar * 1967 - Yordan Letchkov, Bulgar futbolcu * 1968 - Álex Aguinaga, Ekvadorlu millî futbolcu ve teknik direktör * 1968 - Paolo Di Canio, İtalyan teknik direktör ve eski futbolcu * 1975 - Shelton Benjamin, Amerikalı profesyonel güreşçi * 1975 - Jack White, Grammy Ödülü kazanmış Amerikalı yapımcı, aktör, multi-enstrümantalist rock müzisyeni ve besteci * 1976 - Emel Çölgeçen, Türk oyuncu * 1976 - Aziza Brahim, Batı Sahralı şarkıcı * 1976 - Jo Kanazawa, Japon eski futbolcu * 1976 - Jochem Uytdehaage, Hollandalı eski uzun kulvar sürat patencisi * 1976 - Fred Savage, Amerikalı aktör ve televizyon yönetmeni * 1978 - Gulnara Samitova- Galkina, Rus orta mesafe koşucusu * 1978 - Jaka Lakovič, Sloven eski profesyonel basketbolcu * 1981 - Lee Chun-Soo, Güney Koreli millî futbolcu * 1982 - Toby Kebbell, İngiliz oyuncu * 1983 - Ahmet Rıfat Şungar, Türk sinema ve dizi oyuncusu * 1983 - Deniz Çetin, Türk müzisyen * 1983 - Sefa Tantoğlu, Türk oyuncu * 1984 - Hasan Kalender, Türk yönetmen * 1987 - Élodie Fontan, Fransız oyuncu * 1987 - Bratislav Punoševac, Sırp futbolcu * 1987 - Rebecca Sugar, Amerikalı animatör, senarist, yapımcı ve şarkıcı/söz yazarı * 1988 - Raul Rusescu, Rumen futbolcu * 1989 - Ronaldo Alves, Brezilyalı futbolcu * 1989 - Deniz Naki, Kürt asıllı Alman futbolcu * 1989 - Zeynep Sever, 2009 Miss Belçika güzeli * 1990 - Joe Corona, Amerikalı futbolcu * 1990 - André Sousa, Portekizli futbolcu * 1991 - Mitchel Musso, Amerikalı oyuncu * 1991 - Riley Reid, Amerikalı pornografik film oyuncusu * 1992 - Douglas Booth, İngiliz oyuncu ve manken * 1993 - DeAndre Yedlin, Amerikalı futbolcu * 1994 - Luka Đorđević, Karadağlı millî futbolcu * 1994 - Jordan Mickey, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1995 - Georgie Henley, İngiliz oyuncu * 1995 - Sandro Ramírez, İspanyol futbolcu * 1998 - Robert Capron, Amerikalı sinema oyuncusu * 1999 - Claire Corlett, Kanadalı oyuncu, şarkıcı ve seslendirmen == Ölümler == * 518 - I. Anastasius, Bizans İmparatoru (d. 430) * 981 - Ramiro Garcés, Pamplona prensi ile ilk Viguera kralı (d. 945) * 1386 - III. Leopold, Avusturya Dükü (d. 1351) * 1441 - Jan van Eyck, Flaman ressam (d. 1395) * 1654 - IV. Ferdinand, Kutsal Roma İmparatoru (d. 1633) * 1706 - Pierre Le Moyne d'Iberville Fransız-Kanadalı denizci ve kâşif (d. 1661) * 1742 - John Oldmixon, İngiliz tarihçi (d. 1673) * 1746 - V. Felipe, İspanya Kralı (d. 1683) * 1747 - Giovanni Battista Bononcini, İtalyan barok bestecisi ve çellist (d. 1670) * 1756 - Pieter Langendijk, Hollandalı oyun yazarı ve şair (d. 1683) * 1766 - Jonathan Mayhew, Amerikalı Hristiyan din adamı (d. 1720) * 1795 - Henry Seymour Conway, İngiliz general ve devlet adamı (d. 1721) * 1797 - Edmund Burke, İngiliz filozof ve devlet adamı (d. 1729) * 1828 - Gilbert Stuart, Amerikalı ressam (d. 1755) * 1850 - Seyyid Ali Muhammed (Bab), İranlı din adamı ve Babilik inancının kurucusu (d. 1819) * 1850 - Zachary Taylor, ABD'nin 12. Başkanı (d. 1784) * 1856 - Amedeo Avogadro, İtalyan kimyager (d. 1776) * 1871 - Alexander Keith Johnston, İskoç coğrafyacı (d. 1804) * 1880 - Paul Broca, Fransız hekim, anatomist ve antropolog (d. 1824) * 1882 - Ignacio Carrera Pinto, Şilili subay (d. 1848) * 1912 - Ion Luca Caragiale, Alman senaryo, kısa öykü, şiir yazarı, tiyatro yöneticisi, siyaset yorumcusu ve gazeteci (d. 1852) * 1932 - King Camp Gillette, Amerikalı mucit (tıraş bıçağını bulan) (d. 1855) * 1938 - Benjamin N. Cardozo, ABD'li hukukçu ve yargıç (d. 1870) * 1946 - Nevzat Tandoğan, Türk bürokrat (intihar) (d. 1894) * 1961 - Whittaker Chambers, Amerikalı yazar ve editör (d. 1901) * 1962 - Georges Bataille, Fransız yazar, sosyolog, antropolog ve filozof (d. 1897) * 1967 - Eugen Fischer, Alman tıp, antropoloji ve öjenik profesörü (d. 1874) * 1971 - Karl Ast, Estonyalı bir yazar ve politikacıydı (d. 1886) * 1974 - Hilmi Soykut, Türk şair (d. 1906) * 1974 - Earl Warren, Amerikalı bir politikacı ve hukukçuydu (d. 1891) * 1980 - Vinícius de Moraes, Brezilyalı şair, söz yazarı, deneme yazarı ve oyun yazarı (d. 1913) * 1985 - Charlotte, Lüksemburg Büyük Dükü IV. Willem ile Portekizli İnfanta Marie Anne'in kızıdır (d. 1896) * 1990 - Reşit Gürzap, Türk oyuncu ve yönetmen (d. 1912) * 1991 - Orhan Hançerlioğlu, Türk felsefeci ve yazar (d. 1916) * 1993 - Metin Altıok, Türk şair ve ressam (d. 1940) * 2002 - Gerald Campion, İngiliz oyuncu (d. 1921) * 2002 - Rod Steiger, Amerikalı oyuncu (d. 1925) * 2004 - Isabel Sanford, Amerikalı bir sahne, sinema ve televizyon oyuncusu ve komedyen (d. 1917) * 2006 - Mehmet Akan, Türk oyuncu, yönetmen, koreograf, folklorcu ve yazar (d. 1939) * 2011 - Arvo Salo, Fin yazar, gazeteci ve politikacı (d. 1932) * 2015 - Christian Audigier, Fransız moda tasarımcısı ve girişimci (d. 1958) * 2015 - Suud el- Faysal, Suudi siyasetçi ve prens (d. 1940) * 2015 - Tahsin Şahinkaya, Türk asker (d. 1925) * 2016 - Norman Abbott, Amerikalı televizyon ve film yönetmeni (d. 1922) * 2017 - Ilya Glazunov, Rus ressam (d. 1930) * 2017 - Paquita Rico, İspanyol kadın şarkıcı ve oyuncu (d. 1929) * 2018 - Peter Carington, Britanyalı siyasetçi (d. 1919) * 2018 - Michel Tromont, Belçikalı siyasetçi (d. 1937) * 2018 - Hans Günter Winkler, Alman at binicisi (d. 1926) * 2019 - Hussaini Abdullahi, Nijeryalı üst düzey rütbeli eski asker ve siyasetçi (d. 1939) * 2019 - Freddie Jones, İngiliz oyuncu (d. 1927) * 2019 - Ross Perot, Amerikalı iş insanı (d. 1930) * 2019 - Fernando de la Rúa, Arjantinli siyasetçi (d. 1937) * 2019 - Rip Torn, Amerikalı oyuncu, seslendirme sanatçısı ve tiyatro yönetmen (d. 1931) * 2020 - Agustín Alezzo, Arjantinli tiyatro yönetmeni ve oyunculuk eğitmeni (d. 1935) * 2020 - John Gerard Beattie, İskoç aktör ve komedyen (d. 1926) * 2020 - Marlene Catzín Cih, Meksikalı siyasetçi (d. 1954) * 2020 - Sahara Khatun, Bangladeşli kadın siyasetçi ve bakan (d. 1943) * 2020 - Mohamed Kouradji, Cezayirli futbol hakemi (d. 1952) * 2020 - Park Won-Soon, Güney Koreli siyasetçi, hukukçu ve aktivist (d. 1956) * 2020 - Hafız Rahim, Singapurlu futbolcu (d. 1983) * 2020 - Vladimir Maksimoviç Salkov, Rus-Ukraynalı profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1937) * 2021 - Boris Andreyev, Eski bir Rus kozmonottur (d. 1940) * 2021 - Þórunn Egilsdóttir, İzlandalı bir politikacıdır (d. 1964) * 2021 - Geoff Makhubo, Güney Afrikalı siyasetçi (d. 1968) * 2021 - Cihan Sedat, Mısırlı bir yazar, akademisyen, edebiyat eleştirmeni (d. 1933) * 2022 - Tommy Jacobs, Amerikalı golfçü (d. 1935) * 2022 - András Törőcsik, Macar eski futbolcudur (d. 1955) * 2023 - Luis Suárez Miramontes, İspanyol futbolcu ve teknik direktör (d. 1935) == Tatiller ve özel günler == * Fırtına: Çarkdönümü Fırtınası (3 Gün) *0709 09

== Olaylar == * 1298 - Falkirk Savaşı: İskoç Komutan William Wallace, Britanya Kralı I. Edward'a yenildi. * 1456 - Belgrad Kuşatması: Macar Komutan János Hunyadi, Osmanlı Padişahı II. Mehmed'i yendi. * 1875 - Ekinci gazetesinin ilk sayısı basıldı. * 1909 - 1879 yılında kurulan Zaptiye Nezareti kapatılarak, "İstanbul Vilayeti ve Emniyet Umumiye Müdüriyeti Teşkilatı'na Dair Kanun" kabul edildi ve Dahiliye Nezareti'ne bağlı Emniyet Umumiye Müdürlüğü kuruldu. * 1931 - İthalat sınırlamaları sistemine ilişkin kanun, TBMM'de kabul edildi. * 1933 - Wiley Post, Dünya etrafında uçakla tek başına dolaşan ilk insan oldu. 15.596 millik yolculuğu; 7 gün, 18 saat, 45 dakika sürdü. * 1946 - DSÖ Anayasası, 61 ülkenin temsilcisi tarafından imzalandı. * 1946 - Kudüs'te İngiliz yönetiminin karargâh olarak kullandığı King David Hoteli bombalandı: 90 kişi öldü. * 1948 - 16 yaşından küçük çocukların ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaklandı. * 1953 - TCDD İşletmesi Kanunu kabul edildi. * 1961 - Barzani aşiretlerinin baskılarına dayanamayan 800 Türk, Irak sınırını aşarak Türkiye'ye iltica etti. Gelenler Hakkâri'nin Benekli yaylasına yerleştirildi ve kendilerine uçakla yiyecek maddesi atıldı. Göç daha sonraki günlerde de sürdü. * 1964 - Türkiye, İran ve Pakistan arasında, Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği Örgütü (RCD) kuruldu. * 1965 - Millî İstihbarat Teşkilatı kuruluş kanunu kabul edildi. * 1967 - Adapazarı ve Mudurnu'da gece saatlerinde meydana gelen 7,2 şiddetindeki depremde 173 kişi öldü, 1078 ev hasar gördü. * 1974 - Kıbrıs Harekâtı: İkinci çıkartma birliği olan 39. Türk Tümeni, Kıbrıs'a çıktı ve havadan inmiş olan birliklerle birleşti. Saat 17:00’de ateşkes ilan edildi. Türk birlikleri, Lapta-Girne-Lefkoşa üçgeni içerisinde Cenevre Görüşmeleri’nin sonucunu beklemeye başladı. * 1980 - Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) eski Başkanı ve Maden-İş Genel Başkanı Kemal Türkler öldürüldü. * 1992 - Kolombiyalı uyuşturucu taciri Pablo Escobar, Medellin yakınlarındaki lüks hapishaneden kaçtı. * 1998 - Türkiye, AB politikasının özünü oluşturacak şekilde hazırlamış olduğu "Türkiye AB ilişkilerini Geliştirme Stratejisi" başlıklı raporunu bir nota eşliğinde, AB Komisyonu ve Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi'ne gönderdi. * 2002 - DSP’den istifalar, Meclis’te de temsil edilen yeni bir parti oluşumuna dönüştü. Yeni Türkiye Partisi, İsmail Cem’in Genel Başkanlığında 63 Milletvekilinin katılımıyla kuruldu. * 2002 - İsrail, Hamas'ın silahlı birlikler komutanı Salah Shehade ve 14 sivili öldürdü. * 2003 - Fransa'daki Eyfel Kulesi'nde yangın çıktı. * 2003 - Özel güçler desteğindeki ABD birliklerinin Musul'da gerçekleştirdiği bombalamada, Saddam Hüseyin'in oğulları Uday Hüseyin, Kusay Hüseyin, Kusay'ın 14 yaşındaki oğlu ve bir koruma görevlisi öldürüldü. * 2004 - Pamukova tren kazası gerçekleşti. Sakarya’nın Pamukova ilçesi sınırlarında Ankara-İstanbul arasında hızlandırılmış tren seferini yapan Yakup Kadri Karaosmanoğlu adlı tren aşırı hızdan dolayı raydan çıkarak, toplam 230 yolcudan 41 kişinin ölümüne, 89 kişinin de yaralanmasına sebep oldu. * 2007 - Türkiye genel seçimleri yapıldı. Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki Adalet ve Kalkınma Partisi, %46,66 oy oranı ile 341 milletvekili çıkardı ve tekrar tek başına iktidar oldu. * 2008 - Bosna Savaşı'nda savaş suçlusu olan Radovan Karadzic, Sırbistan'da yakalandı. * 2015 - Ceylanpınar saldırısı gerçekleştirildi. == Doğumlar == * 1478 - I. Felipe, Burgundiya dükü ve Habsburg hanedanının Kastilya kralı olan ilk üyesi idi (ö. 1506) * 1559 - Brindisili Lorenzo, İtalyan teolog ve Fransiskenlerin bir kolu olan Kapusen tarikati üyesi (ö. 1619) * 1596 - I. Mihail, Rus Çarı (ö. 1645) * 1784 - Friedrich Wilhelm Bessel, Alman gök bilimci ve matematikçi (ö. 1846) * 1831 - Kōmei, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 121. İmparatoru (ö. 1867) * 1839 - Jakob Hurt, Bir Estonyalı halkbilimci, Lüteriyan ilahiyatçı ve dilbilimciydi (ö. 1907) * 1878 - Janusz Korczak, Polonyalı çocuk kitabı yazarı, pediatrist ve pedagog (ö. 1942) * 1882 - Edward Hopper, Amerikalı ressam ve grafiker (ö. 1967) * 1887 - Gustav Ludwig Hertz, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1975) * 1888 - Selman Abraham Waksman, Amerikalı biyokimyacı (ö. 1973) * 1898 - Alexander Calder, Amerikalı heykeltıraş ve ressam (ö. 1976) * 1899 - II. Sobhuza, Svazilandlı hükümdar (ö. 1982) * 1910 - Ruthie Tompson, Amerikalı animatör (ö. 2021) * 1919 - Naim Talu, Türk bürokrat, siyasetçi ve Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı (ö. 1998) * 1923 - César Ardavin, İspanyol bir senarist ve film yapımcısı. 1959'da filmi Tormes'in Klavuzu Altın Ayı ödülü (ö. 2012) * 1923 - Bob Dole, Amerikalı siyasetçi ve avukat (ö. 2021) * 1923 - Mukesh, Hint şarkıcı (ö. 1976) * 1924 - Margaret Whiting, Amerikalı country müzik şarkıcısı ve oyuncu (ö. 2011) * 1928 - Orson Bean, Amerikalı komedyen, yapımcı, yazar ve oyuncu (ö. 2020) * 1928 - Freda Dowie, İngiliz oyuncu * 1928 - Jimmy Hill, İngiliz eski futbolcu ve teknik direktör (ö. 2015) * 1931 - Guido de Marco, Maltalı politikacı (ö. 2010) * 1932 - Óscar de la Renta, Dominikli moda tasarımcısı (ö. 2014) * 1932 - Tom Robbins, Amerikalı roman ve kısa hikâye yazarı * 1933 - Güngör Uras, Türk gazeteci ve yazar (ö. 2018) * 1934 - Louise Fletcher, Amerikalı sinema, dizi oyuncusu ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 2022) * 1939 - Terence Stamp, İngiliz sinema oyuncusu * 1940 - Alex Trebek, Altın Küre ödülü sahibi Kanadalı-Amerikalı komedyen ve sinema oyuncusudur (ö. 2020) * 1943 - Masaru Emoto, Japon yazar (ö. 2014) * 1943 - Kay Bailey Hutchinson, Amerikalı siyasetçi * 1944 - Anand Satyanand, Yeni Zelandalı hukukçu ve Birleşik Krallık'ın 19. Yeni Zelanda Genel Valisi * 1946 - Danny Glover, Amerikalı yönetmen ve aktör * 1946 - Mireille Mathieu, Fransız şarkıcı * 1946 - Paul Schrader, Amerikalı film yönetmeni, senarist ve yapımcı * 1946 - Johnson Toribiong, Palau eski Cumhurbaşkanı, avukat ve politikacı * 1947 - Albert Brooks, Amerikalı oyuncu ve yazar * 1947 - Don Henley, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve davulcu * 1949 - Şevki Şenlen, Türk millî futbolcu ve spor yazarı (ö. 2005) * 1949 - Lasse Virén, Fin eski uzun mesafe koşucusudur * 1953 - Brian Howe, İngiliz rock şarkıcısı, gitarist ve söz yazarı (ö. 2020) * 1954 - Al Di Meola, Amerikalı müzisyen * 1955 - Willem Dafoe, Amerikalı oyuncu * 1956 - Azmi Bişare, Filistinli edebiyatçı, siyaset yazarı ve akademisyen * 1958 - David Von Erich, Amerikalı profesyonel güreşçi (ö. 1984) * 1960 - Jon Oliva, Amerikalı müzisyen * 1961 - Hatice Nayır, Türk mimar ve şair * 1961 - Keith Sweat, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve müzik yapımcısı * 1962 - Steve Albini, Amerikalı müzisyen, yapımcı ve ses mühendisi * 1962 - Alvin Robertson, emekli Amerikan basketbolcu * 1963 - Emilio Butragueño, İspanyol futbolcu * 1963 - Burak Dilmen, Türk futbol antrenörü * 1963 - Behzat Gerçeker, Türk müzisyen ve Enbe Orkestrası'nın kurucusu * 1964 - Bonnie Langford, İngiliz oyuncu ve dansçı * 1964 - John Leguizamo, Amerikalı aktör, yapımcı ve komedyen * 1964 - David Spade, Amerikalı aktör, stand-up komedyeni ve yazar * 1965 - Shawn Michaels, Amerikan profesyonel güreşçi * 1967 - Rhys Ifans, Galli oyuncu, yapımcı ve şarkıcı * 1967 - İskender Paydaş, Türk müzisyen, aranjör ve yapımcı * 1969 - Despina Vandi, Yunan müzisyen ve şarkıcı * 1969 - Jason Becker, Amerikalı gitarist ve kompozitör * 1971 - Kristine Lilly, Amerikalı millî futbolcu * 1973 - Daniel Jones, İngiliz asıllı Avustralyalı yapımcı ve müzisyen * 1973 - Ece Temelkuran, Türk gazeteci ve yazar * 1973 - Rufus Wainwright, Kanadalı-Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı * 1974 - Franka Potente Alman oyuncu ve şarkıcı * 1975 - Aslı Der, Türk yazar * 1975 - Sonja Baum, Alman oyuncu * 1976 - Birgit Öllbrunner, Alman bas gitarist * 1978 - A.J. Cook, Kanadalı oyuncu * 1978 - Dennis Rommedahl, Danimarkalı futbolcu * 1979 - Anastasiya Belikova, Rus voleybolcu * 1980 - Scott Dixon, Yeni Zelandalı otomobil yarışçısı * 1980 - Dirk Kuyt, Hollandalı futbolcu * 1980 - Marco Marchionni, İtalyan futbolcu * 1980 - Kate Ryan, Belçikalı şarkıcı * 1981 - Clive Standen, İngiliz oyuncu * 1981 - Gökçek Vederson, Brezilya asıllı Türk futbolcu * 1983 - Aldo de Nigris, Meksikalı eski futbolcu * 1983 - Arsenie Todiraş, Moldovalı müzisyen * 1984 - Stewart Downing, İngiliz futbolcu * 1985 - Boukary Dramé, Fransız asıllı Senegalli futbolcu * 1985 - Natalya Davydova, Ukraynalı halterci * 1985 - Akira Tozawa, Japon profesyonel güreşçi * 1987 - Burçin Abdullah, Türk sinema ve dizi oyuncusu * 1987 - Denis Gargaud Chanut, Fransız kanocu * 1988 - Álvaro Arroyo, İspanyol futbolcu * 1988 - Thomas Kraft, Alman futbolcu * 1988 - Sercan Temizyürek, Türk futbolcu * 1989 - Keegan Allen, Amerikalı aktör, fotoğrafçı, yazar ve müzisyendir * 1989 - Tanju Kayhan, Türk kökenli Avusturyalı futbolcu * 1991 - Matty James, İngiliz futbolcudur * 1992 - Selena Gomez, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı * 1994 **Jaz Sinclair, Amerikalı aktris **Daniel Álvarez López, Meksikalı futbolcu * 2002 - Felix, Danimarka prensi * 2013 - George, Britanya tahtı varisi ve Windsor Hanedanı üyesi == Ölümler == * 1461 - VII. Charles, Fransa Krallığı Hükümdarı ve Valois Hanedanı üyesi (d. 1403) * 1540 - János Zápolya, Macaristan Kralı (d. 1487) * 1590 - Leone Leoni, Floransalı heykeltıraş (d. 1509) * 1619 - Brindisili Lorenzo, İtalyan teolog ve Fransiskenlerin bir kolu olan Kapusen tarikati üyesi (d. 1559) * 1676 - X. Clemens, Katolik Kilisesi'nin 239. Papası (d. 1590) * 1802 - Xavier Bichat, Fransız anatomi bilgini ve fizyolog (d. 1771) * 1813 - George Shaw, İngiliz zoolog ve botanikçi (d. 1751) * 1814 - Michael Francis Egan, İrlanda kökenli Amerikalı Piskopos (d. 1761) * 1826 - Giuseppe Piazzi, İtalyan rahip, matematikçi ve astronom (d. 1746) * 1832 - II. Napolyon, Fransa İmparatoru (d. 1811) * 1845 - Heinrich von Bellegarde, Saksonya Krallığı doğumlu Avusturyalı mareşal (d. 1756) * 1908 - Randal Cremer, İngiliz siyasetçi, pasifist ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1828) * 1932 - Errico Malatesta, İtalyan anarşist yazar (d. 1853) * 1934 - John Dillinger, Amerikalı gangster (d. 1903) * 1938 - Ernest William Brown, İngiliz gök bilimci (d. 1866) * 1944 - Günther Korten, Alman asker ve Luftwaffe komutanı (d. 1898) * 1950 - William Lyon Mackenzie King, Kanadalı siyasetçi ve Kanada'nın 10. Başbakanı (d. 1874) * 1954 - Ayaz İshaki, Tatar yazar (d. 1878) * 1958 - Mihail Zoşçenko, Rus yazar (d. 1894) * 1967 - Lajos Kassák, Macar şair, ressam ve romancı (d. 1887) * 1968 - Giovannino Guareschi, İtalyan gazeteci, karikatürist ve mizah yazarı (Don Camillo karakterinin yaratıcısı) (d. 1908) * 1973 - Walter Krüger, Alman asker (Nazi Almanyası ve Saksonya Krallığı'nda) (d. 1892) * 1979 - Sándor Kocsis, Macar futbolcu (d. 1929) * 1980 - Kemal Türkler, Türk sosyalist sendikacı ve DİSK'in kurucusu ve ilk Genel Başkanı (d. 1926) * 1987 - Fahrettin Kerim Gökay, Türk bürokrat ve siyasetçi (İstanbul Valisi ve Belediye Başkanlarından) (d. 1900) * 1987 - Örsan Öymen, Türk gazeteci (d. 1938) * 1990 - Manuel Puig, Arjantinli yazar (d. 1932) * 1992 - Toto Karaca, Ermeni asıllı Türk opera, tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1912) * 1999 - Ajlan Büyükburç, Türk müzisyen (d. 1970) * 2000 - Claude Sautet, Fransız film yönetmeni (d. 1924) * 2003 - Kusay Hüseyin, Saddam Hüseyin'in oğlu (d. 1966) * 2003 - Uday Hüseyin, Saddam Hüseyin'in oğlu (d. 1964) * 2004 - Sacha Distel, Fransız şarkıcı (d. 1933) * 2005 - Jean Charles de Menezes, Brezilyalı cinayet kurbanı (Londra'da Polis tarafından öldürülen) (d. 1978) * 2006 - Pierre Rey, Fransız yazar (d. 1930) * 2007 - László Kovács, Macar asıllı Amerikalı görüntü yönetmeni (d. 1933) * 2007 - Ulrich Mühe, Alman aktör (Başkalarının Hayatı) (d. 1953) * 2008 - Estelle Getty, Amerikalı aktris ve sinema oyuncusu (d. 1923) * 2008 - Suna Pekuysal, Türk sinema, tiyatro ve televizyon oyuncusu (d. 1933) * 2009 - Selçuk Hergül, Türk futbolcu (d. 1940) * 2011 - Linda Christian, Amerikalı oyuncu (d. 1923) * 2012 - Bohdan Stupka, Ukraynalı aktör (d. 1941) * 2012 - George Armitage Miller, Amerikalı psikolog (d. 1920) * 2013 - Dennis Farina, Amerikalı oyuncu (d. 1944) * 2014 - Sevda Şener, Türk tiyatro araştırmacısı ve eleştirmen (d. 1928) * 2016 - Leyla Sayar, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1939) * 2017 - Kostyantın Sıtnık, Ukraynalı-Sovyet bilim insanı, siyasetçi ve akademisyen (d. 1926) * 2017 - Margo Chase, Amerikalı grafik sanatçısı (d. 1958) * 2017 - Rappin' Granny, Amerikalı hip hop müzisyeni ve oyuncu (d. 1933) * 2018 - Rene Portland, Amerikalı kadın basketbol antrenörü (d. 1953) * 2019 - Art Neville, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı (d. 1937) * 2019 - Christopher C. Kraft, Jr., Amerikalı uzay mühendisi (d. 1924) * 2019 - Li Peng, Çinli siyasetçi ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin 4. Başbakanı (d. 1928) * 2020 - Charles Evers, Amerikalı insan hakları aktivisti ve siyasetçi (d. 1922) * 2021 - Ian Palmer, Güney Afrikalı futbolcu ve teknik direktör (d. 1966) * 2021 - Palo Pandolfo, Arjantinli şarkıcı, müzisyen, söz yazarı ve yapımcı (d. 1964) * 2021 - Şevket Sabancı, Türk iş insanı (d. 1936) * 2021 - Andre Thysse, Güney Afrikalı profesyonel boksör (d. 1969) * 2021 - Hikmat Singh Verma, Fiji Hint bir politikacıydı (d. 1955) * 2022 - Núria Feliu, Katalan kökenli İspanyol şarkıcı, aktris ve aktivist (d. 1941) == Tatiller ve özel günler == *0722 22

== Olaylar == * 622 - Muhammed ve beraberindeki ilk Müslümanlar, Mekke'den Medine'ye hicret ettiler. Bu olay Hicrî takvimin başlangıcı olarak kabul edilmiştir. * 1212 - Las Navas de Tolosa Muharebesi: Reconquista döneminde, Papa III. İnnocentius'in çağrısı üzerine bir araya gelen İspanya'daki Hristiyan Krallıklar, Muhammed Nasır komutasındaki Müslüman Muvahhidler'i yendi. * 1394 - Fransa Kralı VI. Charles, Yahudilerin Fransa'dan kovulması için emir verdi. * 1661 - Avrupa'da ilk banknot, "Stockholms Banco" adlı bir İsveç bankası tarafından bastırılarak tedavüle verildi. * 1782 - Wolfgang Amadeus Mozart'ın, Saraydan Kız Kaçırma adlı operası ilk kez sahnelendi. * 1880 - Emily Stowe, Kanada'da lisanslı ilk kadın hekim oldu. * 1912 - Stockholm Olimpiyat Oyunları başladı. * 1921 - Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. 1991'de yerine Acara Özerk Cumhuriyeti kuruldu. * 1935 - Dünyanın ilk parkmetresi, Oklahoma City'de bir caddeye yerleştirildi. * 1942 - Fransa'daki en büyük Yahudi tutuklaması: 12884 Yahudi Auschwitz'e gönderilmek üzere tutuklandı. * 1945 - Manhattan Projesi: Amerika Birleşik Devletleri'nin New Mexico Eyaleti, Alamogordo şehri yakınlarında ilk atom bombası denemesi (Trinity testi) yapıldı. * 1965 - Fransa ve İtalya'yı birbirine bağlayan "Mont Blanc Tüneli" açıldı. * 1969 - Apollo 11, Kennedy Uzay Üssü'nden fırlatıldı. * 1979 - Saddam Hüseyin, Irak Devlet Başkanı oldu. * 1990 - Filipinler'de deprem: 1450 ölü. * 1994 - Shoemaker-Levy 9 kuyrukluyıldızının parçaları, Jüpiter gezegenine çarptı. * 1999 - Eski ABD Başkanı John F. Kennedy ve Jacqueline Kennedy Onassis'in oğulları John F. Kennedy, Jr.'ın kullandığı küçük uçak, Atlantik Okyanusu'na düştü. Kennedy, uçakta bulunan karısı ve baldızıyla birlikte hayatını kaybetti. * 2005 - Irak'ın Musayyib kentinde bir intihar eylemcisi, kullandığı patlayıcı yüklü tanker kamyonu, benzin istasyonuna sürdü: 98 ölü, 100 yaralı. * 2008 - Irak'ın Telafer kentindeki bir pazar yerinde, bomba yüklü bir araç infilâk etti: 7'si çocuk 11 kişi öldü, 90 kişi yaralandı. * 2016 - Türkiye'de Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde kendilerini Yurtta Sulh Konseyi olarak tanımlayan bir grup asker tarafından 15 Temmuz'da başlatılan askerî darbe teşebbüsü bastırıldı. == Doğumlar == * 1486 - Andrea del Sarto, İtalyan ressam (ö. 1531) * 1517 - Frances Brandon, 1. Suffolk Dükü Charles Brandon ile Mary Tudor'un ikinci çocukları ve ilk kızlarıdır (ö. 1559) * 1723 - Joshua Reynolds, İngiliz ressam (ö. 1792) * 1796 - Jean-Baptiste-Camille Corot, Fransız izlenimci ressam (ö. 1875) * 1872 - Roald Amundsen, Norveçli kâşif (ö. 1928) * 1888 - Frits Zernike, 1953 yılında Faz kontrast mikroskobu ile Nobel Fizik Ödülü'nü kazanan Hollandalı fizikçi (ö. 1966) * 1896 - Trygve Lie, Norveçli siyaset adamı, diplomat (ö. 1968) * 1902 - Orhan Şaik Gökyay, Türk şair ve edebiyat tarihi ve dil araştırmacısı (ö. 1994) * 1906 - Halide Pişkin, Türk tiyatro oyuncusu (ö. 1959) * 1907 - Barbara Stanwyck, Amerikalı oyuncu (ö 1990) * 1911 - Ginger Rogers, Amerikalı aktris ve dansçı (ö. 1995) * 1915 - Cihat Arman, Türk futbolcu (Fenerbahçe ve Millî Takım'ın kalecisi) (ö. 1994) * 1918 - Müzeyyen Senar, Türk ses sanatçısı (ö. 2015) * 1919 - Choi Kyu-ha, Güney Koreli siyasetçi (ö. 2006) * 1925 - Rosita Quintana, Arjantinli-Meksikalı aktris, şarkıcı ve söz yazarı (ö. 2021) * 1926 - Irwin Rose, Amerikalı biyolog (ö. 2015) * 1930 - Guy Béart, Fransız şarkıcı ve söz yazarı (ö. 2015) * 1930 - Bert Rechichar, Eski profesyonel Amerikan futbolcusu (ö. 2019) * 1934 - Tomás Eloy Martínez, Arjantinli gazeteci ve yazar (ö. 2010) * 1936 - Yasuo Fukuda, Japon siyasetçi * 1939 - Ali Hamenei, İran'ın Türk asıllı dini ve siyasi yüce lideri. * 1939 - Denise LaSalle, Amerikalı blues şarkıcısı ve şarkı sözü yazarı (ö. 2018) * 1939 - Corin Redgrave, İngiliz oyuncu ve aktivist (ö. 2010) * 1942 - Margaret Court, Avustralyalı tenis oyuncusudur * 1943 - Reinaldo Arenas, Kübalı şair, romancı ve oyun yazarı (ö. 1990) * 1945 - Çetin Tekindor, Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısı * 1948 - Lars Lagerbäck, İsveçli teknik direktör * 1952 - Stewart Copeland, Amerikalı müzisyen * 1954 - Betül Arım, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu * 1956 - Lutz Eigendorf, Alman eski futbolcu (ö. 1983) * 1956 - Tony Kushner, Amerikalı oyun yazarı * 1957 - Włodzimierz Smolarek, Polonyalı eski millî futbolcu (ö. 2012) * 1959 - Jürgen Ligi, Estonyalı siyasetçi, bakan * 1959 - James MacMillan, İskoç bir klasik besteci ve orkestra şefidir * 1963 - Phoebe Cates, Amerikalı film oyuncu * 1963 - Srečko Katanec, Sloven millî futbolcu ve teknik direktör * 1963 - Nina Petri, Alman oyuncu * 1964 - Aşot Anastasyan, Ermeni Dünya şampiyonu satranç oyuncusu (ö. 2016) * 1964 - Costance Adams, Amerikalı mimar ve yazar (ö. 2018) * 1964 - Nino Burcanadze, Gürcü siyasetçi ve Gürcistan Parlamentosu başkanı * 1964 - Miguel Indurain, Emekli İspanyol yol bisikleti yarışçısı * 1966 - Yıldız Tilbe, Türk şarkıcı, besteci ve şarkı sözü yazarı * 1967 - Will Ferrell, Amerikalı oyuncu, komedyen, yapımcı ve yazar * 1968 - Larry Sanger, Amerikalı internet proje / yazılım geliştiricisi, Wikipedia'nın kurucularından ve Citizendium'un kurucusu * 1971 - Bibiana Beglau, Alman oyuncu * 1974 - Ryan McCombs, ABD'li şarkıcı, söz yazarı * 1976 - Carlos Paredes, Paraguaylı eski millî futbolcudur * 1976 - Elsa Pataky, İspanyol model ve oyuncu * 1976 - Michael Petkoviç, Hırvat kökenli Avustralyalı eski Kaleci * 1976 - Anna Smashnova, İsrailli profesyonel tenis oyuncusu * 1978 - Gülhan Şen, Türk sunucu * 1979 - Jayma Mays, Amerikalı oyuncu * 1979 - Kim Rhode, Amerikalı atıcı * 1980 - Svetlana Feofanova, Rus eski sırıkla atlayıcı * 1980 - Jesse Jane, Amerikalı pornografik film oyuncusu ve model * 1980 - Adam Scott, Avustralyalı golfçü * 1981 - Zach Randolph, Amerikan profesyonel basketbolcudur * 1981 - Vicente Rodríguez, İspanyol futbolcu * 1981 - Maher Zain, Lübnan asıllı İsveçli müzisyen * 1982 - André Greipel, emekli Alman profesyonel yol bisikleti yarışçısıdır * 1982 - Carli Lloyd, Amerikalı kadın millî futbolcudur * 1982 - Michael Umaña, Kosta Rikalı futbolcudur * 1983 - Katrina Kaif, İngiliz sinema oyuncusu ve model * 1984 - Franco Dario Cangele, Arjantinli futbolcu * 1987 - Annalynne McCord, Amerikalı oyuncu * 1987 - Mousa Dembélé, Belçikalı futbolcu * 1988 - Sergio Busquets, İspanyol millî futbolcu * 1989 - Gareth Bale, Galli millî futbolcu * 1991 - Andros Townsend, İngiliz futbolcudur * 1993 - Alpaslan Öztürk, Türk asıllı Belçikalı futbolcu * 1994 - Koki Tsukagawa, Japon futbolcu * 1996 - Nathaël Julan, Fransız futbolcu (ö. 2020) == Ölümler == * 1060 - Çağrı, Oğuzlar'ın Kınık boyundan Selçuklu hükümdarı Selçuk Bey'in torunu, Mikail'in oğlu, Tuğrul Bey'in ağabeyi ve Alp Arslan'ın babası (d. 989) * 1216 - III. Innocentius, 8 Ocak 1198 ile 16 Temmuz 1216 arasında papalık yapmıştır (d. 1161) * 1324 - Go- Uda, Japonya'nın 91. İmparatoru (d. 1267) * 1342 - I. Károly, 1308'den ölümüne kadar Macaristan ve Hırvatistan Kralı (d. 1288) * 1344 - I. Ahmed, Mısır'da 1342 yılında hüküm sürmüş on beşinci Türk asıllı Bahri hanedanından Memluk Sultanıdır (d. 1318) * 1557 - Clevesli Anne, VIII. Henry'nin dördüncü karısı (d. 1515) * 1612 - Leonardo Donato, Venedik Cumhuriyeti'nin 90'ıncı dükası (d. 1536) * 1664 - Andreas Gryphius Alman barok edebiyatı şairi (d. 1616) * 1764 - VI. İvan, 1740-1741'de Rus çarı (d. 1740) * 1857 - Pierre-Jean de Béranger, Fransız söz yazarı ve şair (d. 1780) * 1882 - Mary Ann Lincoln, Amerika Birleşik Devletleri'nin 16. başkanı olan Abraham Lincoln (d. 1818) * 1889 - Michele Amari, Sicilyalı tarihçi ve oryantalist (d. 1806) * 1910 - Albert Anker, İsviçreli ressam (d. 1831) * 1915 - Ellen G. White, Yedinci Gün Adventistleri Kilisesi'nin kurucu ve liderlerinden (d. 1827) * 1920 - Gyula Benczúr, Macar ressam (d. 1844) * 1945 - David Lindsay, İngiliz yazar (d. 1876) * 1959 - Henri Prost, Fransız mimar ve şehir plancısı (d. 1874) * 1960 - Albert Kesselring, Alman asker ve Nazi Almanyası'nda Luftwaffe mareşali (d. 1885) * 1960 - John P. Marquand, Amerikalı yazar (d. 1893) * 1963 - Nikolay Aseyev, Rus şair (d. 1889) * 1964 - Rauf Orbay, Türk asker ve siyasetçi (d. 1881) * 1969 - Vecihi Hürkuş, Türk pilot, mühendis ve müteşebbis (Türk havacılık önderi) (d. 1896) * 1982 - Charles Robberts Swart, Güney Afrikalı hukukçu ve siyasetçi (d. 1894) * 1985 - Heinrich Böll, Alman yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1917) * 1989 - Herbert von Karajan, Avusturyalı orkestra yönetmeni (d. 1908) * 1990 - Miguel Muñoz, İspanyol eski futbolcu ve teknik direktör (d. 1922) * 1994 - Julian Schwinger, Nobel Fizik Ödülü sahibi Amerikalı teorik fizikçi (d. 1918) * 1999 - John F. Kennedy Jr., Amerikalı avukat, gazeteci ve dergi yayıncısı (d. 1960) * 2001 - Morris (Maurice de Bevere), Belçikalı çizer (çizgi roman Red Kit'in yaratıcısı (d. 1923) * 2003 - Celia Cruz, Kübalı şarkıcı (d. 1925) * 2003 - Carol Shields, Kanada asıllı Amerikalı roman ve öykü yazarı (d. 1935) * 2005 - Camillo Felgen, Lüksemburglu şarkıcı (d. 1920) * 2006 - Güzin Sayar, Türk gazeteci ve Güzin Abla isimli köşesi ile ünlü olmuş köşe yazarı (d. 1921) * 2008 - Çetin Özek, Türk hukukçu, yazar ve gazeteci (d. 1934) * 2012 - Stephen Covey, Eğitmen, kurumsal danışman ve yazar (d. 1932) * 2012 - Jon Lord, İngiliz besteci, org ve piyano müzisyeni (d. 1941) * 2012 - Kitty Wells, Amerikalı country müzik şarkıcısı (d. 1919) * 2013 - T-Model Ford, Amerikalı gitarist ve blues şarkıcısı (d. 1924) * 2014 - Karl Hans Albrecht, Alman girişimci ve iş insanı (d. 1920) * 2014 - Faruk Ilgaz, Türk spor adamı (d. 1922) * 2014 - Johnny Winter, Amerikalı blues gitaristi, şarkıcısı ve söz yazarı (d. 1944) * 2015 - Alcides Ghiggia, Uruguaylı eski millî futbolcu (d. 1926) * 2015 - Brian Hall, Eski İskoç futbolcu (d. 1946) * 2015 - Ali Nar, Türk şair ve yazar (d. 1938) * 2016 - Ömer Halisdemir, Türk astsubay (d. 1974) * 2016 - Nate Thurmond, Amerikalı siyahi efsanevi basketbolcu (d. 1941) * 2017 - Trevor Baxter, İngiliz oyuncu ve oyun yazarı (d. 1932) * 2017 - Régis Gizavo, Madagaskar asıllı Malezyalı akordiyon sanatçısı ve müzisyen (d. 1959) * 2017 - George A. Romero, Amerikalı yönetmen, yazar, editör ve aktör (d. 1940) * 2018 - Jerzy Piskun, Polonyalı eski basketbol oyuncusu (d. 1938) * 2019 - Rosa María Britton, Panamalı hekim ve roman yazarı (d. 1936) * 2019 - Ernie Broglio, Amerikalı eski profesyonel beyzbolcu (d. 1935) * 2019 - Sonia Infante, Meksikalı film yapımcısı, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1944) * 2020 - Patrick Ellis, Amerikalı radyo şovu sunucusu ve yapım direktörü (d. 1943) * 2020 - Cornelius Mwalwanda, Malavili kalkınma ekonomisti (d. 1944) * 2020 - Neela Satyanarayanan, Hint yazar (d. 1948) * 2020 - Phyllis Somerville, Amerikalı aktris (d. 1943) * 2020 - Víctor Víctor, Dominikli gitarist, şarkıcı ve besteci (d. 1948) * 2021 - Biz Markie, ABD'li rap müzisyeni, beatbokxçı, DJ, yapımcı, komedyen, aktör ve televizyon kişiliği (d. 1964) * 2021 - Yves Boutet, Fransız eski profesyonel futbolcu (d. 1936) * 2021 - Roger Fauroux, Fransız bürokrat (d. 1926) * 2021 - Surekha Sikri, Hint aktris (d. 1945) * 2022 - Vira Vovk, Ukraynaca yazan Brezilyalı yazar, şair, eleştirmen ve çevirmen (d. 1926) * 2023 - Jane Birkin, İngiliz şarkıcı, oyuncu ve yönetmen (d. 1946) == Tatiller ve özel günler == *0716 16

== Olaylar == * 1823 - Şili'de kölelik yasaklandı. * 1847 - Salt Lake City, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi peygamberlerinden Brigham Young öncülüğünde kurulmaya başlandı. * 1866 - Tennessee, Amerikan İç Savaşı sonrasında birliğe tekrar kabul edilen ilk eyalet oldu. * 1901 - Yazar O. Henry, zimmet suçundan Austin, Texas'ta üç yıl kaldığı hapishaneden iyi hal nedeniyle salıverildi. * 1908 - II. Meşrutiyet'in ilanı: 29 yıldır askıda olan Osmanlı Anayasası yeniden yürürlüğe girdi. * 1911 - Hiram Bingham III, Machu Picchu'yu (İnka'ların kayıp şehri) yeniden keşfetti. * 1915 - Chicago'da yolcu gemisi battı; 845 kişi öldü. * 1923 - Günümüz Türkiye'sinin sınırlarını büyük oranda çizildiği Lozan Antlaşmasının imzalatılması. * 1931 - Pittsburgh'da (Pensilvanya) yaşlılar evinde çıkan yangında 48 kişi öldü. * 1936 - İspanya Hükûmeti, iç savaş nedeniyle dünyadan yardım istedi. * 1943 - II. Dünya Savaşı: İngiliz ve Kanada uçakları geceleri, ABD uçakları ise gündüzleri Hamburg'u bombaladı. Kasım'da operasyon bittiğinde; 9.000 ton patlayıcı kullanılmış, 30.000 den fazla insan ölmüş ve 280.000 bina yıkılmış olacaktı. * 1944 - II. Dünya Savaşı: Pasifik Cephesi'nde Amerika Birleşik Devletleri ile Japon İmparatorluğu arasında Tinian Muharebesi başladı. * 1950 - Gazeteciler Cemiyeti, sansürün kaldırılışını Basın Bayramı ilan etti. * 1952 - Merzifon ve Akşehir’de sel: 77 ev yıkıldı, 500 büyükbaş hayvan öldü ve tarım alanları sular altında kaldı. * 1955 - Ekrem Koçak, 800 metrede Akdeniz Oyunları rekoru kırarak birinci oldu. * 1958 - Türkiye’nin Kıbrıs’a asker gönderme önerisini, Birleşik Krallık reddetti. * 1959 - Irak’ın Kerkük şehrinde, 1000 kadar Türkmeni’nin katledildiği açıklandı. * 1960 - Basın Ahlak Yasası imzalandı. * 1963 - Sendikalar Kanunu ile Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu çıktı. * 1967 - 11 Mayıs’ta greve giden ve haklarını almak için Ankara’ya yürüyüşe geçen Manisalı 90 temizlik işçisi, 930 kilometre kat ederek Ankara’ya vardı. * 1967 - Dokunulmazlığı kaldırılan Türkiye İşçi Partisi İstanbul Milletvekili Çetin Altan, kararın iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. * 1968 - Polisin İstanbul Teknik Üniversitesi Yurdu’nu bastığı sırada dövdüğü gençlerden Hukuk Fakültesi öğrencisi Vedat Demircioğlu, sekiz gün komada kaldıktan sonra öldü. * 1974 - Yunanistan’da yedi yıldır süren cunta yönetimi sona erdi; sürgündeki Konstantin Karamanlis, Hükûmeti kurmak üzere geri döndü. * 1977 - Dört gün süren Libya-Mısır savaşı sona erdi. * 1986 - Kartal, İstanbul’da tren kazası: 9 ölü, 18 yaralı. * 2016 - Cumhuriyet Halk Partisi, Taksim Mitingi'ni düzenledi. * 2020 - Ayasofya Müzesi, Ayasofya Camii Olarak 86 yıl sonra tekrar açıldı. == Doğumlar == * 1242 - Stommeln'li Christina, bir Alman mistikti (ö. 1312) * 1689 - William, Prenses Anne ve eşi Danimarka’dan Prens George’un oğlu (ö. 1700) * 1783 - Simón Bolívar, Güney Amerikalı devrimci lider (ö. 1830) * 1802 - Alexandre Dumas, père, Fransız yazar (ö. 1870) * 1803 - Adolphe Adam, Fransız besteci (ö. 1856) * 1827 - Francisco Solano López, Carlos Antonio Lopez'in büyük oğlu (ö. 1870) * 1854 - Konstantin Josef Jireček, Çek tarihçi, diplomat ve Slavist (ö. 1918) * 1855 - René Basset, Fransız şarkiyatçı (ö. 1924) * 1857 - Henrik Pontoppidan, Danimarkalı yazar (ö. 1943) * 1860 - Alphonse Mucha, Çek ressam ve grafik sanatçısı (ö. 1939) * 1864 - Juan Vicente Gómez, Venezuela diktatörü (1908-1935 arasında) (ö. 1935) * 1892 - Alice Ball, Amerikalı kimyager (ö. 1916) * 1897 - Amelia Earhart, Amerikalı havacı ve yazar (ö. 1938) * 1920 - Tamar Eshel, İsrailli diplomat ve siyasetçi (ö. 2022) * 1922 - Namık Kemal Şentürk, Türk devlet adamı, bürokrat ve siyasetçi (ö. 2020) * 1925 - Hulki Saner, Türk senarist, yönetmen ve film yapımcısı (ö. 2005) * 1929 - Gülriz Sururi, Türk tiyatro oyuncusu (ö. 2018) * 1931 - Ermanno Olmi, İtalyan yönetmen (ö. 2018) * 1932 - Yıldız Moran, Türk fotoğrafçı, sözlük yazarı ve çevirmen (ö. 1995) * 1936 - Dan Inosanto, Amerikalı dövüş sanatları hocası ve Bruce Lee'nin öğrencisi * 1938 - José Altafini, İtalyan futbolcu * 1939 - Walt Bellamy, Amerikalı basketbolcu (ö. 2013) * 1940 - Ertuğrul Işınbark (Mandrake), Türk illüzyonist (ö. 2014) * 1948 - Gene Zwozdesky, Kanadalı siyasetçi (ö. 2019) * 1950 - Fehmi Koru, Türk gazeteci ve yazar * 1952 - Gus Van Sant, Amerikalı yönetmen ve müzisyen * 1954 - Erdoğan Arıca, Türk futbolcu ve teknik direktör (ö. 2012) * 1954 - Jorge Jesus, Portekizli futbolcu ve teknik direktör * 1956 - Mehmet Ali Aydınlar, Türk iş insanı ve Türkiye Futbol Federasyonu'nun Başkanlarından * 1957 - Şevket Mirziyoyev, Özbek siyasetçi ve Özbekistan'ın 2. Devlet Başkanı * 1961 - Jale Bekar, Türk pop müzik şarkıcısı * 1963 - Karl Malone, Amerikalı basketbolcu * 1965 - Süleyman Nevzat Korkmaz, Türk siyasetçi * 1969 - Jennifer Lopez, Ameriklı oyuncu, şarkıcı, dansçı ve moda tasarımcısı * 1969 - Uzay Heparı, Türk besteci ve yapımcı (ö. 1994) * 1972 - Burak Şendağ, Türk tango bestecisi, bandoneonist ve piyanist * 1973 - Evren Duyal, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu * 1975 - Eric Szmanda, Amerikalı sinema oyuncusu * 1975 - Torrie Wilson, Amerikalı model ve güreşçi * 1976 - Tiago Monteiro, Portekizli Formula 1 pilotu * 1977 - Mehdi Mahdavikia, İranlı futbolcu * 1977 - Serkan Kaya, Türk şarkıcı, besteci ve söz yazarı * 1978 - Madeline Miller, Amerikalı romancı * 1979 - Cristian Rodrigo Zurita, Arjantinli futbolcu * 1979 - Rose Byrne, Avustralyalı oyuncu * 1981 - Nayib Bukele, Salvadorlu siyasetçi ve iş insanı * 1981 - Onur Şan, Türk şarkıcı * 1981 - Summer Glau, Amerikalı dansçı, sinema ve dizi oyuncusu * 1982 - Elisabeth Moss, Amerikalı oyuncu * 1982 - Anna Paquin, Kanadalı oyuncu ve Akademi Ödülü sahibi * 1982 - Vyacheslav Krendelev, Türkmen futbolcu * 1983 - Daniele De Rossi, İtalyan futbolcu * 1984 - Debby Stam, Hollandalı voleybolcu * 1985 - Aries Merritt, Amerikalı atlet * 1986 - Vügar Haşimov, Azeri satranç oyuncusu (ö. 2014) * 1987 - Merve Sevi, Türk oyuncu * 1989 - Eko Yuli Irawan, Endonezyalı halterci * 1991 - Emily Bett Rickards, Kanadalı oyuncu * 1992 - Mikaël Kingsbury, Kanadalı serbest stil kayakçı * 1994 - Bright Edomwonyi, Nijeryalı futbolcu * 1995 - Kyle Kuzma, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1996 - Fırat Alemdaroğlu, Türk basketbolcu * 1997 - Emre Mor, Türk futbolcu == Ölümler == * 946 - Muhammed bin Toğaç, kendisi Fergana'dan gelmiş İhşidi hanedanı kurucusu (d. 882) * 1129 - Shirakawa, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 72. imparatoru (d. 1053) * 1862 - Martin Van Buren, ABD'nin 8. Başkanı (d. 1782) * 1885 - Baldwin Martin Kittel, Alman bitki bilimci (d. 1797) * 1927 - Ryunosuke Akutagava, Japon yazar (d. 1892) * 1930 - Šatrijos Ragana, Litvan hümanist yazar ve eğitimci (d. 1877) * 1941 - Afife Jale, ilk Türk kadın tiyatro oyuncusu (d. 1902) * 1957 - Sacha Guitry, Fransız aktör, yönetmen ve senarist (d. 1885) * 1959 - Abdullah Şaik, Azeri yazar, şair ve öğretmen (d. 1881) * 1968 - Vedat Demircioğlu, Türk devrimci (İTÜ öğrencisi ve Türkiye'de 68 Kuşağının ölen ilk ismi) (d. 1943) * 1974 - James Chadwick, İngiliz fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1891) * 1980 - Peter Sellers, İngiliz aktör (d. 1925) * 1984 - Jose Mauro de Vasconcelos, Brezilyalı yazar (d. 1920) * 1986 - Fritz Albert Lipmann, Alman asıllı Amerikalı biyokimyacı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1899) * 1988 - Ilona Elek, Macar eskrimci (d. 1907) * 1990 - Agah Hün, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1918) * 1991 - Isaac Bashevis Singer, Polonya asıllı Amerikalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1904) * 1992 - Arletty, Fransız oyuncu ve şarkıcı (d. 1898) * 1995 - Sadık Ahmet, Batı Trakyalı Türk tıp doktoru ve siyasetçi (Batı Trakya Türkleri'nin hakları için verdiği mücadele ile tanınan) (d. 1947) * 2002 - Adnan Yücel, Türk şair (d. 1953) * 2004 - Bob Azzam, Lübnan asıllı Mısır doğumlu Fransız şarkıcı (d. 1925) * 2007 - Albert Ellis, Amerikalı psikoterapist (d. 1913) * 2010 - Theo Albrecht, Alman girişimci (d. 1922) * 2011 - Didem Madak, Türk şair (d. 1970) * 2011 - G. D. Spradlin, Amerikalı oyuncu (d. 1920) * 2012 - Nevin Çokay, Türk ressam (d. 1930) * 2012 - Chad Everett, Amerikalı oyuncu (d. 1937) * 2012 - Sherman Hemsley, Amerikalı şarkıcı, oyuncu ve komedyen (d. 1938) * 2012 - John Atta Mills, Gana Dördüncü Cumhuriyeti'nin üçüncü devlet başkanı (d. 1944) * 2013 - Muhammed El-Brahmi, Tunuslu muhalif siyasetçi (d. 1955) * 2013 - Garry Davis, Amerikan aktivist (d. 1921) * 2016 - Marni Nixon, Amerikalı kadın soprano, oyuncu ve şarkıcı (d. 1930) * 2017 - Luis Gimeno, Uruguay doğumlu Meksikalı aktör (d. 1927) * 2017 - Udupi Ramachandra Rao, Hint bilim insanı (d. 1932) * 2019 - Claes Andersson, İsveççe konuşan Fin siyasetçi aynı zamanda psikiyatrist, yazar, şair ve caz müzisyeni (d. 1937) * 2019 - Günay Tuncel, Türk organizatör ve işletmeci (d. 1940) * 2019 - Margaret Fulton, İskoçya doğumlu Avustralyalı-Britanyalı gurme, yemek şefi, yazar, yorumcu ve gazeteci (d. 1924) * 2019 - Sergio Di Giulio, İtalyan aktör ve seslendirme sanatçısı (d. 1945) * 2020 - Nina Andreyeva, Rus kimyager, eğitimci, yazar, siyasi aktivist eleştirmen (d. 1938) * 2020 - Benjamin Mkapa, Tanzanyalı gazeteci, diplomat ve siyasetçi (d. 1938) * 2020 - Amala Shankar, Hint kadın dansçı, aktris ve sanatçı (d. 1919) * 2021 - Rodney Alcala, Amerikalı hükümlü tecavüzcü ve seri katildir (d. 1943) * 2021 - Dieter Brummer, Avustralyalı aktör (d. 1976) * 2021 - Herbert Köfer, Alman aktör ve televizyon sunucusu (d. 1921) * 2021 - Jackie Mason, Amerikalı stand-up komedyeni ve aktör (d. 1928) * 2021 - Romeu, İspanyol çizgi roman sanatçısı (d. 1948) * 2022 - Alain David, Fransız atlettir (d. 1932) * 2022 - Tamar Eshel, İsrailli diplomat ve siyasetçi (d. 1920) * 2022 - David Warner, İngiliz aktör (d. 1941) == Tatiller ve özel günler == * Basın Özgürlüğü için Mücadele Günü *0724 24

== Olaylar == * 1784 - Türkiye'nin Erzincan ilinde meydana gelen depremde, 5 bin kişi hayatını kaybetti. * 1821 - Mora İsyanı sırasında Monemvasia şehrini ele geçiren Yunanlar, 3.000 Türk'ü katlettiler. * 1829 - William Austin Burt, daktilonun ilk hali olan tipografi makinesini icat etti. * 1881 - Dünyanın en eski spor federasyonu olan Uluslararası Jimnastik Federasyonu, Belçika'nın Liège kentinde kuruldu. * 1888 - Enternasyonal marşı, ilk kez Fransa'nın Lille kentinde işçiler tarafından söylendi. * 1894 - Japon güçleri Seul Kraliyet Sarayı'nı işgal etti ve Kore Kralı'nı tahttan indirdi. * 1903 - Ford şirketi, ürettiği ilk arabanın satışını yaptı. * 1911 - İstanbul'da, Aksaray Yeşil Tulumba'da çıkan büyük yangında yaklaşık 300 ev hasar gördü. * 1911 - Mimar Muzaffer Bey'in eseri olan Hürriyet-i Ebediye Tepesi açıldı. * 1919 - Erzurum Kongresi başladı. * 1926 - Fox Film Şirketi, film şeridi üzerine ses kaydını mümkün kılan "Movietone" ses sisteminin patentini satın aldı. * 1929 - İtalya'da faşist Hükûmet, yabancı sözcüklerin kullanımını yasakladı. * 1932 - Alman mimar Hermann Jansen'in, Ankara için hazırladığı Jansen planı olarak adlandırılan nazım planı onaylandı. * 1939 - Hatay Meclisi'nin, 29 Haziran 1939'da aldığı Türkiye'ye katılma kararının ardından, Fransız Kuvvetleri Hatay Devleti'ni terk etti. * 1951 - Paris Antlaşması yürürlüğe girdi. * 1952 - Mısır'da Cemal Abdünnasır liderliğindeki Hür Subaylar Hareketi, Kral Faruk'u devirdi ve monarşiye son verdi. * 1960 - Türk Edebiyatçılar Birliği olağanüstü toplantı yaptı. Toplantıda; Peyami Safa, Samet Ağaoğlu ve Faruk Nafız Çamlıbel, 27 Mayıs Darbesi'nden önce baskı rejimi taraftarı oldukları gerekçesiyle Birlik'ten çıkarıldı. * 1961 - Nikaragua'da Sandinista Milli Özgürlük Cephesi (FSLN) kuruldu. * 1963 - Fransa, nükleer denemeleri sınırlandırmak üzere Moskova'da yapılan "Deneme Yasaklama Antlaşması"na katılmayı reddetti. * 1967 - Detroit, Michigan'da ABD tarihinin en kanlı ayaklanmalarından biri başladı. Olaylar sona erdiğinde; geride 43 ölü, 342 yaralı ve yaklaşık 1400 yanmış bina kaldı. * 1974 - Kıbrıs'ta üç günlük harekatta; 57 şehit, 184 yaralı ve 242 kayıp verildi. * 1976 - Sismik-1 araştırma gemisi (Hora), İstinye Tersanesi'nden törenle Ege Denizi'ne açıldı. * 1983 - Sri Lanka'daki Budist çoğunluk, yaklaşık 3.000 Tamili katletti. 400.000 civarında Tamil, komşu ülkelere kaçtı. Olay, Sri Lanka tarihine "Kara Temmuz" olarak geçti. * 1986 - Prens Andrew ile Sarah Ferguson evlendiler. * 1993 - Ağdam, Ermeni ayrılıkçıları tarafından işgal edildi. * 1995 - Hale-Bopp kuyruklu yıldızının keşfi. * 1996 - Aydın İdare Mahkemesi; Gökova, Yeniköy ve Yatağan termik santrallerinin çevreye zarar verdiği gerekçesiyle faaliyetlerinin durdurulması istemini kabul etti. * 2000 - Yasemin Dalkılıç, sualtı sporları; limitsiz dalışta 120, limitli değişken ağırlıkla serbest dalışta ise, 100 metre ile iki dünya rekoru kırdı. * 2005 - Mısır'ın Şarm El- Şeyh kentinin üç ayrı noktasında patlayan bombalar, 88 kişinin ölümüne yol açtı. * 2010 - One Direction grubu kuruldu. == Doğumlar == * 1441 - Danjong, Joseon Krallığı'nın altıncı kralıdır (ö. 1457) * 1503 - Anna, Avusturya arşidüşesidir (ö. 1547) * 1649 - XI. Clemens, Papa (ö. 1721) * 1775 - Étienne- Louis Malus, Fransız mühendis, matematikçi ve fizikçi (ö. 1812) * 1796 - Franz Berwald, İsveçli besteci (ö. 1868) * 1821 - August Wilhelm Malm, İsveçli zoolog (ö. 1882) * 1854 - Ernest Belfort Bax, İngiliz sosyalist gazeteci ve filozof (ö. 1926) * 1856 - Bal Gangadhar Tilak, Hint bilim insanı, hukukçu, matematikçi, düşünür ve milliyetçi önder (ö. 1920) * 1870 - Frederick Alexander Macquisten, Britanyalı avukat ve politikacı (ö. 1940) * 1878 - Sadri Maksudi Arsal, Türk-Tatar devlet adamı, hukukçu, akademisyen, düşünür ve siyasetçi (ö. 1957) * 1882 - Kâzım Karabekir, Türk asker ve siyasetçi (ö. 1948) * 1884 - Emil Jannings, Alman sinema oyuncusu (ö. 1950) * 1888 - Raymond Chandler, Amerikalı yazar (ö. 1959) * 1892 - Haile Selassie, Etiyopya İmparatoru (ö. 1975) * 1894 - Alfred Kinsey, Amerikalı biyolog, entomoloji ve zooloji profesörü (ö. 1956) * 1897 - Ali Mümtaz Arolat, Türk şair (ö. 1967) * 1899 - Gustav Heinemann, Almanya'nın 3. Devlet Başkanı (ö. 1976) * 1906 - Vladimir Prelog, Hırvat-İsviçreli kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1998) * 1908 - Behçet Kemal Çağlar, Türk şair (ö. 1969) * 1920 - Amalia Rodrigues, Portekizli fado şarkıcısı ve aktris (ö. 1999) * 1924 - Gazanfer Bilge, Türk güreşçi ve iş insanı (ö. 2008) * 1925 - Arif Damar, Türk şair (ö. 2010) * 1928 - Hubert Selby Jr., Amerikalı yazar (ö. 2004) * 1930 - Roger Hassenforder, Fransız profesyonel bisiklet sporcusu (ö. 2021) * 1931 - Jan Troell, İsveçli senarist ve film yapımcısı * 1933 - Richard Rogers, İtalyan mimar * 1934 - Héctor de Bourgoing, Arjantinli-Fransız eski millî futbolcu (d. 1993) * 1943 - Tony Joe White, Amerikalı rock-funk-blues müzisyeni, söz yazarı ve şarkıcı (ö. 2018) * 1950 - Namık Korhan, Kıbrıslı Türk diplomat * 1951 - Edie McClurg, Amerikalı oyuncu, komedyen ve seslendirme sanatçısı * 1953 - Kazım Akşar, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu * 1953 - Necip Rezak, Malezya'nın altıncı başbakanı * 1953 - Ahmet Sezerel, Türk sinema oyuncusu * 1956 - Atilla Sertel, Türk gazeteci ve siyasetçi * 1956 - Nur Ger, Türk iş insanı * 1957 - Theo van Gogh, Hollandalı film yönetmeni, yapımcısı, senarist, yazar ve gazeteci (ö. 2004) * 1959 - Mauro Zuliani, İtalyan atlet * 1961 - Martin Gore, İngiliz müzisyen, söz yazarı ve besteci (Depeche Mode) * 1961 - Woody Harrelson, Amerikalı aktör ve Emmy Ödülü sahibi * 1964 - Bekir Ilıcalı, Türk iş insanı ve Erzurumspor Başkanı * 1964 - Nick Menza, Alman müzisyen ve baterist (ö. 2016) * 1965 - Slash, İngiliz gitarist (Guns N' Roses) * 1965 - Jörg Stübner, Alman eski profesyonel futbolcu (ö. 2019) * 1967 - Philip Seymour Hoffman, Amerikalı oyuncu ve Oscar Ödülü sahibi (ö. 2014) * 1968 - Gary Payton, Amerikalı basketbolcu * 1969 - Marco Bode, Alman millî futbolcu * 1970 - Charisma Carpenter, Amerikalı oyuncu * 1971 - Alison Krauss, Amerikalı bluegrass-country şarkıcısı, söz yazarı ve kemancı * 1972 - Élber Giovane, Brezilyalı futbolcu * 1972 - Élber Giovane, Brezilyalı futbolcu * 1972 - Marlon Wayans, Amerikalı oyuncu, yapımcı ve komedyen * 1972 - Suat Kılıç, Türk avukat ve siyasetçi * 1973 - Monica Lewinsky, Amerikalı kamu görevlisi ve Beyaz Saray'da eski stajyer * 1975 - Alessio Tacchinardi, İtalyan eski millî futbolcu * 1976 - Jonathan Gallant, Kanadalı gitarist (Billy Talent grubu) * 1976 - Öztürk İlmaz, Türk rock müzik şarkıcısı * 1976 - Judit Polgár, Macar satranç ustası * 1979 - Mehmet Akif Alakurt, Türk aktör * 1979 - Sotiris Kiryakos, Yunan futbolcu * 1980 - Michelle Williams, Amerikalı gospel ve R&B; şarkıcısı, söz yazarı, oyuncu ve dansçı * 1981 - Susan Hoecke, Alman oyuncu * 1981 - Dmitriy Karpov, Kazak atlet * 1982 - Gökhan Ünal, Türk futbolcu * 1982 - Ömer Aysan Barış, Türk futbolcu * 1982 - Paul Wesley, Amerikalı oyuncu * 1983 - Aaron Peirsol, Amerikalı yüzücü * 1984 - Walter Gargano, Uruguaylı futbolcu * 1984 - Brandon Roy, Amerikalı basketbolcu * 1985 - Anna Maria Mühe, Alman aktris * 1987 - Alessio Cerci, İtalyan futbolcudur * 1987 - Serdar Kurtuluş, Türk futbolcu * 1987 - Julian Nagelsmann, Alman teknik direktör * 1989 - Burcu Kıratlı, Türk oyuncu * 1989 - Daniel Radcliffe, İngiliz oyuncu * 1992 - Danny Ings, İngiliz millî futbolcudur * 1992 - Konstantinos Tzortziou, Yunan e-sporcu * 1994 **Takuya Kida, Japon futbolcu **Aleksandros Nikolias, Yunan futbolcu * 1996 - Danielle Bradbery, Amerikalı country müzik şarkıcısı * 1996 - David Dobrik, bir Slovak YouTuber * 1996 - Sinan Kurt, Türk asıllı Alman futbolcu == Ölümler == * 1160 - Al-Fa’iz, 1154 -1160 döneminde on üçüncü Fâtımî Hâlifesi olmuştur (d. 1149) * 1373 - İsveçli Brijit, Katolik bir Aziz, Mistik ve tarikat kurucusu (d. 1303) * 1497 - Barbara Fugger, Alman iş insanı ve bankacı (d. 1419) * 1596 - Henry Carey, Kral VIII. Henry'nin Mary Boleyn'den olan oğlu (d. 1526) * 1645 - I. Mihail, Rus Çarı (d. 1596) * 1756 - Erik Brahe, İsveçli soylu kont (d. 1722) * 1757 - Domenico Scarlatti, İtalyan besteci (d. 1685) * 1802 - María Cayetana de Silva, İspanyol aristokratı ve ressam Francisco de Goya'nın eserlerinin popüler modellerinden biri (d. 1762) * 1875 - Isaac Singer, Amerikalı mucit, aktör ve iş insanı (d. 1811) * 1885 - Ulysses S. Grant, ABD'nin 18. Başkanı (d. 1822) * 1916 - William Ramsay, İskoç kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1852) * 1926 - Viktor Vasnetsov, Rus ressam (d. 1848) * 1932 - Alberto Santos-Dumont, Brezilyalı havacı (d. 1873) * 1941 - Kamil Akdik, Türk hattat (d. 1861) * 1942 - Nikola Vaptsarov, Bulgar şair (d. 1909) * 1942 - Valdemar Poulsen, Danimarkalı mühendis ve mucit (d. 1869) * 1944 - Eduard Wagner, II. Dünya Savaşı'nda olarak görev yapan Nazi Almanyası ordusu generali (d. 1894) * 1944 - Hans von Sponeck, Alman general, jimnastikçi ve futbol oyuncusu (d. 1888) * 1948 - D.W. Griffith, Amerikalı film yönetmeni (d. 1875) * 1951 - Philippe Pétain, Fransız mareşal ve Vichy Fransası'nın Başkanı (d. 1856) * 1951 - Robert Joseph Flaherty, Amerikalı film yönetmeni ve yapımcı (d. 1884) * 1955 - Cordell Hull, Tennesseeli Amerikalı politikacı (d. 1871) * 1966 - Montgomery Clift, Amerikalı aktör (d. 1920) * 1967 - Ahmet Kutsi Tecer, Türk şair, yazar ve eğitimci (d. 1901) * 1968 - Henry Hallett Dale, İngiliz farmakolog ve fizyolog (d. 1875) * 1971 - Van Heflin, Amerikalı aktör (d. 1910) * 1972 - Suat Derviş, Türk gazeteci ve yazar (d. 1903) * 1973 - Eddie Rickenbacker, I. Dünya Savaşı'nda As pilot olarak Onur madalyası almış Amerikalı (d. 1890) * 1976 - Mehmet Ertuğruloğlu, Kıbrıslı Türk siyasetçi ve diplomat * 1979 - Joseph Kessel, Fransız yazar ve gazeteci (d. 1898) * 1981 - Ivan Eklind, İsveçli futbol hakemi (d. 1905) * 1983 - Georges Auric, Fransız besteci (d. 1899) * 1989 - Cevat Dereli, Türk ressam (d. 1900) * 1989 - Donald Barthelme, Amerikalı kısa öykü ve roman yazarı (d. 1931) * 1991 - Ertan Anapa, Türk besteci ve şarkıcı (d. 1939) * 1996 - Aliki Vuyuklaki, Yunan aktris (d. 1934) * 1997 - Chūhei Nambu, Japon atlet (d. 1904) * 1999 - II. Hasan, Fas Kralı (d. 1929) * 2000 - Cenk Koray, Türk yazar ve gazeteci (d. 1944) * 2003 - Sinan Erdem, Türk voleybolcu ve Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi Başkanı (d. 1927) * 2004 - Serge Reggiani, İtalyan-Fransız oyuncu ve şarkıcı (d. 1922) * 2007 - Ernst Otto Fischer, Alman kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1918) * 2007 - Zahir Şah, Afganistan Şahı (d. 1914) * 2007 - Ziya Demirel, Türk tiyatro sanatçısı ve yönetmen (d. 1919) * 2008 - Fethi Naci, Türk yazar ve eleştirmen (d. 1927) * 2011 - Amy Winehouse, İngiliz şarkıcı ve besteci (d. 1983) * 2012 - Sally Ride, Amerikalı astronot ve astrofizikçi (d. 1951) * 2013 - Rona Anderson, İskoç oyuncu (d. 1926) * 2013 - Djalma Santos, Brezilyalı futbolcu (d. 1929) * 2014 - Dora Bryan, İngiliz oyuncu (d. 1923) * 2016 - Hüseyin Altın, Türk şarkıcı ve besteci (d. 1958) * 2016 - Thorbjörn Fälldin, İsveçli politikacı (d. 1926) * 2017 - Elliott Castro, Porto Rikolu spor yorumcusu, spor tarihçisi ve yazar (d. 1949) * 2017 - John Kundla, Amerikalı eski NBA ve üniversite basketbol takımı antrenörü (d. 1916) * 2017 - Mehmet Nuri Nas, Türk Ziraat Mühendisi ve akademisyen (d. 1969) * 2017 - Bob DeMoss, Eski Amerikan futbolcusu ve çalıştırıcısı (d. 1927) * 2017 - Flo Steinberg, Amerikalı çizgi romancı ve yayımcı (d. 1939) * 2018 - Maryon Pittman Allen, Amerikalı gazeteci, yazar ve siyasetçi (d. 1925) * 2018 - Oksana Şaçko, Ukraynalı sanatçı ve aktivist (d. 1987) * 2018 - Giuseppe Tonutti, İtalyan siyasetçi (d. 1925) * 2019 - Prince Ferdinand von Bismarck, Alman avukat, iş insanı ve soylu (d. 1930) * 2019 - Gabe Khouth, Kanadalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1972) * 2019 - Danica McGuigan, İrlandalı aktris (d. 1986) * 2019 - Lois Wille, Amerikalı gazeteci, editör ve köşe yazarı (d. 1931) * 2020 - Lamine Bechichi, Cezayirli siyasetçi (d. 1927) * 2020 - Hassan Brijany, İsveçli aktör (d. 1961) * 2020 - Leida Rammo, Eston aktris ve tiyatro yönetmeni (d. 1924) * 2020 - Tamilla Sait kızı Rüstemova-Krastınş, Azeri kökenli Sovyet ve Rus oyuncusu ve piyanist (d. 1936) * 2020 - Jacqueline Scott, Amerikalı aktris (d. 1931) * 2020 - Stuart Wheeler, İngiliz finansçı, iş insanı, siyasetçi, aktivist ve hukukçu (d. 1935) * 2021 - Alfred Biolek, Çek asıllı Alman gösteri sanatçısı, televizyon sunucusu, yapımcı ve eğitimci (d. 1934) * 2021 - Ho-Kau Chan, Hong Kong doğumlu Çinli aktris ve opera sanatçısı (d. 1932) * 2021 - John Cornell, Avustralyalı film yapımcısı, yönetmeni, oyuncu, senarist ve iş insanı (d. 1941) * 2021 - Toshihide Maskawa, Japon Kuramsal fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1940) * 2021 - Steven Weinberg, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1933) * 2022 - Boy Alano, Filipinli aktör ve eski çocuk oyuncu (d. 1941) * 2022 - Rasim Özdenören, Türk öykü ve deneme yazarı (d. 1940) == Tatiller ve özel günler == * Mısır - Devrim günü (1952) * Libya - Devrim günü *0723 23

== Olaylar == * 1099 - Birinci Haçlı Seferi'nde Haçlı Ordusu Kudüs'ü ele geçirdi. * 1240 - İsveç Krallığı ile Novgorod Cumhuriyeti arasında Neva Muharebesi gerçekleşti. * 1410 - Ortaçağ'ın en büyük muharebelerinden biri olan Grunwald Muharebesi gerçekleşti. * 1521 - Herke Kuşatması sonucu adanın fethi. * 1799 - Hiyeroglif yazısının çözümünü sağlayacak olan üç dilde yazılmış Rosetta Taşı, Napolyon'un Mısır Seferi sırasında bir Fransız askeri tarafından bir kale yapımı sırasında rastlantı eseri bulundu. * 1840 - Osmanlı İmparatorluğu, Birleşik Krallık, Prusya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Çarlık Rusyası arasında Londra Antlaşması imzalandı. * 1870 - Georgia, Amerikan İç Savaşı'ndan sonra ABD'ye tekrar kabul edilen son Konfedere eyalet oldu. * 1886 - Kadınlar, Şukufezar dergisinde "saçı uzun aklı kısa" deyimine karşı mücadele başlattı. * 1926 - Viyana'da göstericilere ateş açan Polis, 89 kişinin ölümüne yol açtı. * 1933 - Sanat ve edebiyat dergisi Varlık yayımlanmaya başladı. * 1953 - Uşak il oldu. * 1954 - Boeing 707 ilk uçuşunu gerçekleştirdi. * 1955 - Nobel Ödülü almış on sekiz bilim insanı, nükleer silah karşıtı bir deklarasyon yayınladılar (Mainau Deklarasyonu). Sonradan bunlara otuz dört bilim insanı daha katıldı. * 1974 - Kıbrıs'ta Yunan subayların yönetimindeki Ulusal Muhafız Alayı, Cumhurbaşkanı Makarios'u devirdi ve EOKA-B lideri Nikos Sampson'u Cumhurbaşkanı ilan etti. * 1981 - Ankara'da 14/15 Ekim 1978 gecesi sol görüşlü Veli Güneş ve Halim Kaplan'ı öldüren Çuval Cinayeti sanıkları sağ görüşlü militanlar Fikri Arkan ve Kemal Özdemir, ölüm cezasına çarptırıldı. * 1983 - Orly Havalimanı saldırısı: Paris'in Orly Havalimanı'nda bulunan THY Bürosu'na, ASALA militanlarınca bomba atıldı. 8 kişi öldü, 55 kişi yaralandı. * 1997 - İtalyan moda tasarımcısı Gianni Versace, Miami, Florida'daki evinin önünde Andrew Cunanan adlı Filipinli bir eşcinsel tarafından öldürüldü. * 1997 - Slobodan Milosevic, Yugoslavya Devlet Başkanı seçildi. * 2008 - Bağdat'ın 60 km kuzey doğusundaki Bakuba şehrinde, iki intihar bombacısının bir askeri kampa düzenlediği eylemde en az 28 kişi öldü. * 2014 - Rusya'da, Moskova metrosu'nda oluşan bir kaza sonucu 24 kişi hayattını kaybetti ve yaklaşık 160 kişi yaralandı. * 2016 - Türkiye'de, TSK'daki bir grup asker tarafından askerî darbe teşebbüsünde bulunuldu. * 2018 - Fransa Millî Futbol Takımı 2. kez FIFA Dünya Kupası'nı kazandı. == Doğumlar == * 980 - Ichijō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 66. imparatorudur (ö. 1011) * 1573 - Inigo Jones, İngiliz mimar ve (tiyatro) sahne tasarımcısı (ö. 1652) * 1606 - Rembrandt, Hollandalı ressam ve baskı ustası (ö. 1669) * 1738 - Jacques-André Naigeon, Fransız sanatçı ve ateist filozof (ö. 1810) * 1779 - Clement Clarke Moore, Amerikalı şair (ö. 1863) * 1798 - Aleksandr Gorçakov, Rus diplomat ve devlet insanı (ö. 1883) * 1848 - Vilfredo Pareto, İtalyan iktisatçı ve sosyolog (ö. 1923) * 1892 - Walter Benjamin, Alman filozof, edebiyat eleştirmeni, kültür tarihçisi ve estetik kuramcısı (ö. 1940) * 1899 - Remzi Oğuz Arık, Türk arkeolog, yazar ve politikacı (ö. 1954) * 1904 - Rudolf Arnheim, Alman-ABD'li yazar, sanat ve film kuramcısı ve algısal psikolog (ö. 2007) * 1914 - Howard Vernon, İsviçreli oyuncu (ö. 1996) * 1915 - Albert Ghiorso, Amerikalı bir nükleer fizikçidir (ö. 2010) * 1917 - Nur Muhammed Tereki, Peştun asıllı Afgan siyasetçi (ö. 1979) * 1918 - Bertram Neville Brockhouse, Kanadalı fizikçi. 1994 Nobel Fizik Ödülü'ne layık görüldü (ö. 2003) * 1919 - Iris Murdoch, İrlandalı yazar ve filozof (ö. 1999) * 1921 - Henri Colpi, Fransız bir senarist ve film yapımcısıydı. Yönetmenin filmi Uzun Ayrılık Altın Palmiye ödülünü kazandı (ö. 2006) * 1921 - Robert Bruce Merrifield, Amerikalı biyokimyager, akademisyen ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 2006) * 1922 - Leon Lederman, Amerikalı fizikçi (ö. 2018) * 1923 - İsmet Güney, Kıbrıs Türkü ressam ve karikatürist (ö. 2009) * 1925 - D. A." Pennebaker, Amerikalı belgesel film yapımcısı, yönetmen ve yazardır (ö. 2019) * 1926 - Leopoldo Castelli, Arjantinli general ve devlet adamı (ö. 2003) * 1926 - Raymond Gosling, Maurice Wilkins ve Rosalind Franklin ile birlikte DNA'nın yapısını keşfeden Britanyalı bilim insanı (ö. 2015) * 1927 - Nan Martin, Amerikalı dizi ve sinema oyuncusudur (ö. 2010) * 1927 - Carmen Zapata, Amerikalı oyuncu (ö. 2014) * 1928 - Carl Woese, Amerikalı bir mikrobiyolog (ö. 2012) * 1930 - Jacques Derrida, Fransız filozof (ö. 2004) * 1931 - Clive Cussler, Amerikalı romancı (ö. 2020) * 1932 - Arjan Adarov, Altay yazar (ö. 2005) * 1933 - Guido Crepax, İtalyan çizgi romancı, yazar, grafik sanatçısı (ö. 2003) * 1934 - Harrison Birtwistle, Britanyalı opera ve klasik batı müziği bestecisi (ö. 2022) * 1934 - Eva Krížiková, Slovak aktris (ö. 2020) * 1935 - Ken Kercheval, Amerikalı oyuncu (ö. 2019) * 1937 - Waylon Jennings, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı (ö. 2002) * 1939 - Yılmaz Köksal, Türk sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2015) * 1939 - Aníbal Cavaco Silva, Portekiz siyasetçi * 1940 - Robert Winston, İngiliz politikacı * 1943 - Jocelyn Bell Burnell, Kuzey İrlandalı astrofizikçi * 1944 - Jan-Michael Vincent, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 2019) * 1945 - David A. Granger, Guyanalı emekli asker ve siyasetçi * 1946 - Achim Mentzel, Alman müzisyen ve oyuncu (ö. 2016) * 1946 - Hassanal Bolkiah, Brunei Sultanlığı'nın 29. Sultanı * 1946 - Linda Ronstadt, Amerikalı kadın rock yıldızı * 1947 - Roky Erickson, Amerikalı rock şarkıcısı, söz yazarı, armonika sanatçısı ve gitarist (ö. 2019) * 1948 - Sümer Tilmaç, Türk oyuncu (ö. 2015) * 1949 - Carl Bildt, İsveçli siyasetçi ve diplomat * 1949 - Hilmi Güler, Türk siyasetçi * 1949 - Trevor Charles Horn, İngiliz pop müziği kayıt prodüktörü, şarkı yazarı, müzisyen ve şarkıcı * 1949 - Muhammed bin Raşid el- Mektum, Birleşik Arap Emirlikleri Başbakanı * 1949 - Richard Russo, Amerikalı romancı, kısa öykü yazarı, senarist ve öğretmen * 1951 - James George Janos, Amerikalı aktör, profesyonel güreşçi, siyasetçi ve yazar * 1952 - Terry O'Quinn, Amerikalı aktör ve Emmy Ödülü sahibi * 1953 - Jean-Bertrand Aristide, Haitili politikaci * 1953 - Alicia Bridges, Amerikalı şarkıcı * 1954 - Georgios Kaminis, Yunan Amerikan parlamenter ve anayasa hukuku profesörü * 1954 - Mario Kempes, Arjantinli futbolcu * 1955 - Cevdet Şekerbegoviç, Boşnak futbolcu * 1955 - Harun Kolçak,Türk pop şarkıcısı (ö. 2017) * 1956 - Ian Curtis, İngiliz şarkıcı, söz yazarı ve besteci (ö. 1980) * 1956 - Joe Satriani, Amerikalı gitarist * 1958 - Bergen, Türk şarkıcı (ö. 1989) * 1958 - Tyberii Korponai, Sovyet-Ukraynalı futbolcu (ö. 2021) * 1959 - Vincent Lindon, Fransız oyuncu. * 1961 - Jean-Christophe Grangé, Fransız polisiye yazarı * 1961 - Lolita Davidovich, Kanadalı sinema oyuncusu * 1961 - Forest Whitaker, Amerikalı oyuncu * 1962 - Metin Özülkü, Türk müzisyen * 1962 - Settar Tanrıöğen, Türk sinema ve dizi film oyuncusu * 1963 - Brigitte Nielsen, Danimarkalı aktris, model ve şarkıcı * 1964 - Galyn Görg, Amerikalı oyuncu ve dansçı (ö. 2020) * 1968 - Deniz Arcak, Türk şarkıcı * 1970 - Tarkan Gözübüyük, Türk bas gitarist * 1972 - İnci Türkay, Türk dizi oyuncusu * 1973 - Brian Austin Green, Amerikalı oyuncu * 1976 - Marco Di Vaio, İtalyan eski millî futbolcu * 1976 - Juan Francisco Garcia, İspanyol futbolcu * 1976 - Gabriel Jesus Iglesias, Amerikalı komedyen ve oyuncu * 1976 - Jim Jones, Amerikalı hip hop sanatçısı * 1976 - Diane Kruger, Alman model ve aktris * 1977 - Canan Ergüder, Türk oyuncu * 1977 - Lana Parrilla, Amerikalı oyuncu * 1979 - Alexander Frei, İsviçreli eski millî futbolcu * 1980 - Bruno Mbanangoyé Zita, Gabonlu futbolcu * 1981 - Alou Diarra, Fransız futbolcu * 1982 - Melis Birkan, Türk dizi ve sinema oyuncusu * 1982 - Sinan Sofuoğlu, Türk motosiklet yarışçısı (ö. 2008) * 1985 - Burak Yılmaz, Türk futbolcu * 1986 - David Abraham, Arjantinli futbolcu * 1988 - Shkëlzen Gashi, İsviçreli futbolcu * 1989 - Alisa Kleybanova, Rus tenisçisi * 1990 - Damian Lillard, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1991 - Danilo, Brezilyalı millî futbolcu * 1991 - Derrick Favors, Amerikalı profesyonel basketbolcu * 1992 - Wayde van Niekerk, Güney Afrikalı atlet * 1993 - Ömer Arslan, Türk futbolcu * 1994 - Pelin Bilgiç, Türk basketbolcu * 1995 - Elyar Fox, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı * 2002 - Samuel Asoma, Belçikalı futbolcu == Ölümler == * 1015 - I. Vladimir, Hristiyanlığı benimseyen ilk Kiev büyük prensi (d. 958) * 1274 - Bonaventura - fransiskan Kardinal, felsefeci ve düşünürü (d. 1217) * 1410 - Ulrich von Jungingen, Töton Şövalyeleri'nin 26. Büyük Üstadı (d. 1360) * 1485 - Sinan, II. Mehmed'in oğlu (d. 1455) * 1542 - Lisa del Giocondo, Floransalı Gherardini ailesinin bir üyesi (Leonardo da Vinci tarafından Mona Lisa adıyla tablosu yapılan) (d. 1479) * 1609 - Annibale Carracci, bir İtalyan ressam ve eğitmendi (ö. 1560) * 1626 - Isabella Brant, Flaman ressam Peter Paul Rubens'in birkaç portresini yapan ilk eşi (d. 1591) * 1695 - Eremya Çelebi Kömürciyan, Ermeni şair, tarihçi, tercüman ve matbaacısı (d. 1637) * 1750 - Vasili Tatişçev, Rus İmparatorluk devlet adamı, tarihçi, filozof ve etnograftır (d. 1686) * 1861 - Adam Czartoryski, Polonyalı devlet adamı ve siyasetçi (d. 1770) * 1857 - Carl Czerny, Avusturyalı piyanist, besteci ve müzik öğretmeni (d. 1791) * 1858 - Alexandr Ivanov, Rus ressam (d. 1806) * 1868 - William Thomas Green Morton, Amerikalı tıp insanı (d. 1819) * 1879 - Johann Friedrich von Brandt, Alman doğa tarihçisi ve hayvan bilimci (d. 1802) * 1890 - Gottfried Keller, İsviçreli şair ve siyasetçi (d. 1819) * 1904 - Anton Çehov, Rus öykü ve oyun yazarı (d. 1860) * 1916 - İlya Meçnikov, Ukraynalı asıllı mikrobiyolog (d. 1845) * 1919 - Hermann Emil Fischer, Alman kimyager (d. 1852) * 1927 - Constance Markievicz, İrlandalı devrimci ve yurtsever görüşe sahip süfrajet (eski İrlanda Çalışma Bakanı) (d. 1868) * 1929 - Hugo von Hofmannsthal, Avusturyalı yazar (d. 1874) * 1939 - Paul Eugen Bleuler, İsviçreli psikiyatr (d. 1857) * 1940 - Robert Pershing Wadlow, tıp tarihinde tanınmış en uzun boylu insan (d. 1918) * 1941 - Walter Ruttmann, Alman yönetmen (d. 1887) * 1942 - Roberto María Ortiz, Arjantinli avukat ve politikacı (d. 1886) * 1948 - John J. Pershing, Amerikalı asker (d. 1860) * 1956 - Cemil Cahit Toydemir, Türk asker ve siyasetçi (d. 1883) * 1969 - Peter van Eyck, Alman-Amerikan oyuncu (d. 1911) * 1975 - Fahri Belen, Türk asker ve siyasetçi (d. 1893) * 1976 - Joachim Peiper, Waffen-SS Albayı (d. 1915) * 1977 - Konstantin Fedin, Rus roman yazarı, edebiyatçı ve şair (d. 1892) * 1977 - Esat Mahmut Karakurt, Türk yazar (d. 1902) * 1979 - Juana de Ibarbourou, Uruguaylı şair (Güney Amerika'nın en ünlü kadın şairlerinden) (d. 1895) * 1979 - Gustavo Díaz Ordaz, Meksikalı siyasetçi (d. 1911) * 1980 - Abdurrahman Köksaloğlu, Türk siyasetçi (d. 1930) * 1988 - Tore Keller, İsveçli futbolcu (d. 1905) * 1989 - Nesuhi Ertegün, Türk asıllı Amerikalı müzik yapımcısı ve Atlantic Records müzik şirketinin kurucusu (d. 1917) * 1992 - Hammer DeRoburt, Naurulu siyasetçi (d. 1922) * 1997 - Cengiz Mustafayev, Azeri gazeteci (d. 1960) * 1997 - Gianni Versace, İtalyan modacı ve iş insanı (d. 1946) * 2010 - Osman Nami Osmanoğlu, Osmanlı Şehzadesi ve radyoloji yüksek mühendisi (d. 1918) * 2010 - Selmi Andak, Türk besteci ve köşe yazarı (d. 1921) * 2012 - Celeste Holm, Amerikalı tiyatro, sinema ve televizyon oyuncusu (d. 1917) * 2014 - Faruk Ilgaz, Türk spor adamı (d. 1922) * 2016 - Ömer Halisdemir, Türk asker (d. 1974) * 2016 - Nevzat Yalçıntaş, Türk bürokrat ve siyasetçi (d. 1933) * 2017 - Anne Buttimer, İrlandalı coğrafyacı (d. 1938) * 2017 - Martin Landau, Amerikalı oyuncu (d. 1928) * 2018 - Ronny Fredrik Ansnes, Norveçli arazi (kros) kayakçısı (d. 1989) * 2019 - Rex Richards, İngiliz bilim insanı ve akademisyen (d. 1922) * 2019 - Olga Vyalikova, Sovyet Rus tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1954) * 2020 - Carlotta Barilli, İtalyan aktris (d. 1935) * 2020 - Severino Cavalcanti, Brezilyalı siyasetçi (d. 1930) * 2020 - İgor Çernıh, Rus görüntü yönetmeni (d. 1932) * 2020 - Toke Tufukia Talagi, Niueli siyasetçi (d. 1951) * 2021 - Rosario Casado, İspanyol siyasetçi ve eczacı (d. 1961) * 2021 - Andrew Fordham, İngiliz profesyonel dart oyuncusu (d. 1962) * 2021 - Pyotr Mamonov, Sovyet-Rus rock müzisyeni, söz yazarı ve aktör (d. 1951) * 2021 - Soegiharto, Endonezyalı siyasetçi (d. 1955) * 2021 - Peter R. de Vries, Hollandalı araştırmacı gazeteci, politikacı ve program yapımcısıdır (d. 1956) == Tatiller ve özel günler == * Demokrasi ve Millî Birlik Günü *0715 15

== Olaylar == * MÖ 356 - Herostratus adındaki bir genç, Dünyanın Yedi Harikası'ndan biri olan, Efes'teki Artemis Tapınağı'nı yaktı. * 365 - Richter ölçeğinde 8.0 büyüklüğündeki bir depremin tetiklediği tsunami, Mısır'ın İskenderiye kentini yerle bir etti. Kentte 5.000, çevresinde de 45.000 kişi hayatını kaybetti. * 1446 - Lidköping, İsveç'te bir kent konumuna alındı. * 1711 - Osmanlı Devleti ile Rusya Çarlığı arasında Prut Antlaşması imzalandı. * 1718 - Osmanlı Devleti ile Avusturya ve Venedik Cumhuriyeti arasında Pasarofça Antlaşması imzalandı. * 1774 - Osmanlı Devleti ile Rus İmparatorluğu arasında Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı. * 1798 - Napolyon'un zaferiyle, Fransızlar'a Kahire yolunu açan "Piramitler Savaşı" gerçekleşti. * 1831 - Belçika'nın ilk Kralı, I. Léopold tahta çıktı. * 1861 - Yıllarca süren Amerikan İç Savaşı'nın ilk büyük muharebesi olan, "Birinci Bull Run Muharebesi" meydana geldi. * 1904 - Belçika'da yapılan bir araba yarışında 100 mil (161 km/saat) sınırı, bir Fransız tarafından aşıldı. * 1904 - Trans Sibirya Demiryolu tamamlandı. * 1905 - II. Abdülhamid'e Yıldız Camii önünde Ermeniler tarafından suikast girişiminde bulunuldu. II. Abdülhamid, Şeyhülislam Cemaleddin Efendi ile ayaküstü konuşması sebebiyle, arabadan uzakta olduğundan suikastten yara almadan kurtuldu. * 1913 - Türk Birlikleri, Edirne'yi Bulgar işgalinden kurtardı. * 1922 - İttihat ve Terakki önderlerinden Cemal Paşa, Tiflis'te Ermeniler tarafından öldürüldü. * 1925 - Tennessee'nin Dayton kentindeki bir lise biyoloji öğretmeni (John T. Scopes), evrim konusunu işlemekten suçlu bulundu ve 100 dolar para cezasına çarptırıldı. * 1940 - Baltık ülkeleri, Sovyetler Birliğine ilhak edildi. * 1944 - II. Dünya Savaşı: 20 Temmuz'da Adolf Hitler'e, başarısız bir suikast girişiminde bulunan Claus von Stauffenberg ve işbirlikçileri, Berlin'de idam edildiler. * 1946 - Türkiye'de ilk çok partili seçimler yapıldı. CHP 395, DP 64 Milletvekili kazandı. * 1960 - Sri Lanka'da Başbakan seçilen Sirimavo Bandaranaike, dünyanın ilk kadın başbakanı olma unvanını da almış oldu. * 1967 - TBMM'de TİP İstanbul Milletvekili Çetin Altan'ın dokunulmazlığı kaldırıldı. * 1969 - Apollo 11 mürettebatından Neil Armstrong ve Buzz Aldrin, Ay'daki ilk insan adımlarını gerçekleştirdiler. * 1970 - Mısır'daki Asvan Barajı, 11 yıl süren inşaatın ardından tamamlandı. * 1972 - Kanlı Cuma: IRA militanlarının Kuzey İrlanda'nın Belfast kenti yakınlarındaki eylemlerinde 22 bomba patladı: 9 kişi öldü, 130 kişi ağır yaralandı. * 1977 - Dört gün sürecek olan Libya- Mısır savaşı başladı. * 1977 - Süleyman Demirel, II. Milliyetçi Cephe Hükümeti'ni kurdu. * 1981 - Sıkıyönetim Komutanlığı, Gırgır dergisinin yayınını dört hafta durdurdu. * 1983 - Dünyanın en düşük sıcaklığı ölçüldü: Vostok İstasyonu, Antarktika: -89.2 °C. * 1988 - Amerikan Rock grubu Guns N' Roses'un ilk albümü, aynı zamanda dünyanın en çok satan debut albümü (Bir sanatçının ya da grubun çıkardığı ilk albüm) olma özelliğini taşıyan Appetite for Destruction yayınlandı. * 1996 - Yazar Adalet Ağaoğlu, İstanbul Sarıyer'de bir otomobilin çarpması sonucu ağır yaralandı. * 1998 - TBMM'de yedi Milletvekilinin dokunulmazlıkları kaldırıldı. * 2001 - İtalya'nın Cenova kentinde düzenlenen G-8 zirvesini protesto eden küreselleşme karşıtı bir kişi öldürüldü. * 2017 - Ege Denizi'nde, Türkiye'nin Muğla ilinin Bodrum ilçesinin 10 km güneydoğusunda meydana gelen 6.6 M büyüklüğündeki deprem sonucunda, Yunanistan'ın İstanköy adasında iki kişi öldü, 300'den fazla kişi yaralandı. == Doğumlar == * 541 - Wen, Çin'in Sui Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatorudur (ö. 604) * 810 - Buharî, İslam bilgini (ö. 869) * 1414 - IV. Sixtus, 9 Ağustos 1471 - 12 Ağustos 1484 arasında papa (ö. 1484) * 1648 - John Graham, 1. Dundee Vikontu, İskoç bir asker ve asil (ö. 1689) * 1816 - Paul Reuter, Alman asıllı İngiliz girişimci ve Reuters ajansı'nın kurucusu (ö. 1899) * 1858 - Lovis Corinth, Alman ressam ve grafiker (ö. 1925) * 1870 - Emil Orlik, Avusturyalı ressam, oymacı ve litografçıdır (ö. 1932) * 1880 - Milan Rastislav Štefánik, Slovak astronom ve general (ö. 1919) * 1890 - Eduard Dietl, Nazi Almanyası'nda asker (ö. 1944) * 1891 - Oskar Kummetz, Nazi Almanyası'nda asker (ö. 1980) * 1893 - Hans Fallada, Alman yazar (ö. 1947) * 1899 - Ernest Hemingway, Amerikalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1961) * 1911 - Marshall McLuhan, Kanadalı iletişim kuramcısı ve akademisyen (ö. 1980) * 1920 - Isaac Stern, Rus asıllı Amerikalı kemancı (ö. 2001) * 1923 - Rudolph A. Marcus, Kanada doğumlu Amerikalı kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi * 1926 - Karel Reisz, Çek asıllı İngiliz film yönetmeni (ö. 2002) * 1936 - Ruşen Hakkı, Türk gazeteci, şair ve yazar (ö. 2011) * 1939 - John Negroponte, Rum asıllı Londra doğumlu Amerikalı diplomat * 1939 - Kim Fowley, Amerikalı yapımcı, şarkıcı ve müzisyen (ö. 2015) * 1941 - Diogo Freitas do Amaral, Portekizli siyasetçi, akademisyen ve Portekiz Başbakanı (ö. 2019) * 1946 - Aslıhan Yener, Türk arkeolog * 1948 - Yusuf İslam, Amerikalı müzisyen ve şarkı sözü yazarı * 1950 - Ubaldo Fillol, Arjantinli futbolcu (kaleci) * 1951 - Robin Williams, Amerikalı sinema oyuncusu ve Oscar ödülü sahibi (ö. 2014) * 1955 - Béla Tarr, Macar sinema yönetmeni, yapımcı ve senarist * 1955 - Marcelo Bielsa, Arjantinli futbolcu ve teknik direktör * 1957 - Jon Lovitz, Amerikalı aktör, komedyen ve şarkıcı * 1959 - Reha Muhtar, Türk televizyoncu ve sunucu * 1971 - Charlotte Gainsbourg, İngiliz-Fransız sinema oyuncusu ve şarkıcı * 1971 - Alexander Halavais, Amerikalı akademisyen * 1972 - Catherine Ndereba, Kenyalı atlet * 1972 - Nikolay Kozlov, Rus su topu sporcusu * 1976 - Vahid Haşimiyan, İranlı millî futbolcu ve teknik direktör * 1977 - Danny Ecker, Alman sırıkla atlama sporcusu * 1978 - Damian Marley, Jamaikalı reggae şarkıcısı * 1978 - Josh Hartnett, Amerikalı sinema oyuncusu ve yapımcı * 1979 - Luis Ernesto Michel, Meksikalı futbolcu * 1979 - Andriy Voronin, Ukraynalı eski futbolcu ve teknik direktör * 1980 - Özgür Can Öney, Türk müzisyen ve maNga grubunun davulcusu * 1980 - Sami Yusuf, Güney Azerbaycan kökenli İngiliz şarkıcı, söz yazarı ve besteci * 1981 - Ece Üner, Türk haber spikeri * 1981 - Paloma Faith, İngiliz şarkıcı ve şarkı sözü yazarı * 1982 - Kristian Nushi, Kosovalı Arnavut futbolcu * 1982 - Önder Çengel, Türk asıllı İsviçreli futbolcu * 1983 - Ismaël Bouzid, Cezayirli futbolcu * 1986 - Anthony Annan, Ganalı millî futbolcu * 1986 - Jason Thompson, Amerikalı basketbolcu * 1988 - DeAndre Jordan, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu * 1989 - Marco Fabián, Meksikalı millî futbolcu * 1989 - Juno Temple, İngiliz oyuncu * 1989 - Fulya Zenginer, Türk dizi oyuncusu * 1989 - Ömer Toprak, Türk futbolcu * 1992 - Jessica Barden, İngiliz oyuncu * 1992 - Rachael Flatt, Amerikalı buz patenci * 1994 - Lucas Olaza, Uruguaylı futbolcu * 1998 **İlayda Akdoğan, Türk oyuncu **Blerta Leka, Arnavut manken * 2000 - Erling Haaland, Norveçli futbolcu == Ölümler == * 1425 - II. Manuil, Bizans İmparatoru (d. 1350) * 1552 - Antonio de Mendoza, İspanyol kolonisinin ilk genel valisi (d. 1495) * 1793 - Bruni d'Entrecasteaux, Fransız denizci ve kâşif (d. 1737) * 1796 - Robert Burns, İskoç şair (d. 1759) * 1851 - Horace Sébastiani, Fransız subay, diplomat ve siyasetçisi (d. 1771) * 1856 - Emil Aarestrup, Danimarkalı şair (d. 1800) * 1899 - Robert G. Ingersoll, Amerikalı hatip, aktivist ve politik lider (d. 1833) * 1922 - Ahmed Cemal Paşa, Osmanlı asker ve siyaset adamı (d. 1872) * 1928 - Ellen Terry, İngiliz sahne aktrisi (d. 1847) * 1944 - Ludwig Beck, Nazi Almanyası'nda asker (d. 1880) * 1944 - Albrecht Mertz von Quirnheim, Nazi Almanyası'nda asker (d. 1905) * 1944 - Claus von Stauffenberg, Alman subay (Hitler'e suikast teşebbüsünde bulunan) (d. 1907) * 1946 - Arthur Greiser, Nazi Alman politikacı (d. 1897) * 1948 - Arshile Gorky, Ermeni asıllı ressam (d. 1904) * 1956 - Osman Şevki Çiçekdağ, Türk siyasetçi (d. 1899) * 1962 - G. M. Trevelyan, İngiliz tarihçi ve akademisyen (d. 1876) * 1966 - Philipp Frank, Avusturyalı fizikçi, matematikçi ve akademisyen (d. 1884) * 1967 - Albert Lutuli, Güney Afrikalı politikacı ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1898) * 1967 - Basil Rathbone, İngiliz aktör (d. 1892) * 1972 - Jigme Dorje Wangchuck, Bhutanlı hükûmdar (d. 1929) * 1985 - Aristid von Grosse, Alman-Amerikalı kimyager ve akademisyen (d. 1905) * 1988 - Edip Kürklü, Türk hekim, kalp cerrahı ve Topkapı Hastanesi Başhekimi (d. ?) * 1990 - Sergey Paracanov, Gürcü Ermeni Sovyet sinema yönetmeni, senaryo yazarı ve çok yönlü sanatçı (d. 1924) * 1992 - Yavuzer Çetinkaya, Türk oyuncu (d. 1948) * 1992 - Ernst Schäfer, ornitoloji konusunda uzmanlaşmış, 1930'larda ünlü bir Alman avcı ve Zoolog (d. 1910) * 1998 - Alan Shepard, Amerikalı astronot (uzaya çıkan ilk Amerikalı) (d. 1923) * 2004 - Ismail Fatah Al Turk, Iraklı heykeltıraş (d. 1934) * 2004 - Jerry Goldsmith, Amerikalı film müziği bestecisi (d. 1929) * 2004 - Edward B. Lewis, Amerikalı genetikçi (d. 1918) * 2005 - Long John Baldry, İngiliz şarkıcı ve müzisyen (d. 1941) * 2006 - Ta Mok, Kamboçyalı siyasetçi (d. 1926) * 2010 - Luis Corvalán, Şilili politikacı (d. 1916) * 2012 - Susanne Lothar, Avusturya asıllı Alman oyuncu (d. 1960) * 2013 - Andrea Antonelli, İtalyan motosiklet yarışçısı (d. 1988) * 2014 - Verda Erman, Türk piyanist (d. 1944) * 2017 - John Heard, Amerikalı oyuncu (d. 1946) * 2017 - Yami Lester, Avustralyalı aktivist (d. 1942) * 2017 - Hrvoje Šarinić, Hırvat politikacı (d. 1935) * 2017 - Deborah Watling, İngiliz oyuncu (d. 1948) * 2018 - Elmarie Wendel, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1928) * 2019 - Ann Moyal, Avustralyalı bilim tarihçisi (d. 1926) * 2020 - Dobby Dobson, Jamaikalı reggae şarkıcısı ve albüm yapımcısı (d. 1942) * 2020 - Magda Faluhelyi, Macar kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1946) * 2020 - Suka K. Frederiksen, Grönlandlı siyasetçi ve bakan (d. 1965) * 2020 - Li Jijun, Çinli coğrafyacı ve jeomorfolog (d. 1933) * 2020 - Francisco Rodríguez Adrados, İspanyol Helenist tarihçi, dilbilimci ve çevirmen (d. 1922) * 2020 - Annie Ross, İngiliz- Amerikalı caz şarkıcısı, söz yazarı ve aktris (d. 1930) * 2022 - Taurean Blacque, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1940) * 2022 - Reino Paasilinna, Fin siyasetçi (d. 1939) * 2022 - Vytautas Paukštė, Litvanyalı aktör (d. 1932) * 2022 - Nikola Radmanović, eski Sırp futbolcudur (d. 1969) * 2022 - Uwe Seeler, Alman futbolcu (d. 1936) * 2022 - Rodney Stark, Amerikan din sosyoloğu (d. 1934) == Tatiller ve özel günler == *0721 21

küçükresim|EURO Euro (; yuro)2005 yılında rapor edildiğine göre Türkçede Euro daha az oranda (öro) ile (oyro) şekliyle de telaffuz edilmektedir. veya avro (SİMGE: €, KOD: EUR), Avrupa Birliği'nin kurumları tarafından kullanılan ve Almanya, Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Portekiz, Slovakya, Slovenya ile Yunanistan'ın oluşturduğu euro bölgesinin resmî para birimi. Ayrıca dört Avrupa ülkesinde (Andorra, Monako, San Marino ve Vatikan) daha kullanımda olan euro, 2018 itibarıyla her gün yaklaşık 343 milyon Avrupalı tarafından kullanılmaktadır. Ek olarak 190 milyonu Afrika'da olmak üzere dünya genelinde 240 milyon insan, euroya sabitlenmiş para birimlerini kullanmaktadır. Euro, Amerikan dolarının ardından dünyada en büyük ikinci rezerv para ve en çok kullanılan ikinci para birimi konumundadır. Eylül 2018 itibarıyla dolaşımdaki yaklaşık 1,2 trilyon € değerindeki banknot ve madenî parayla birlikte euro, dünyadaki en büyük toplam değere sahip para birimidir.26 Nisan 2013 itibarıyla: Total EUR currency (coins and banknotes) in circulation 771.5 (banknotes) + 21.032 (coins) =792.53 billion EUR * 1.48 (exchange rate) = 1,080 billion USD Total USD currency (coins and banknotes) in circulation 859 billion USD * * * * Uluslararası Para Fonunun çeşitli para birimleri arasında yaptığı 2008 yılı GSYİH ve satın alma gücü paritesi tahminlerine göre euro bölgesi, dünyadaki ikinci büyük ekonomidir. Euro adı, 16 Aralık 1995'te resmen kabul edildi. Euro, 1 Ocak 1999'da hesap birimi olarak dünya finans piyasalarına tanıtıldı ve 1:1 (ABD$1,1743) oranı ile ECU'nun yerini aldı. Euronun madenî para ve banknotları 1 Ocak 2002'de dolaşıma girdi. == Kullanım == 300px|sol|küçükresim| === Euro bölgesi === # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # === AB üyesi olmadığı hâlde euro kullanan ülke ve bölgeler === Mikrodevletler olan Andorra, Monako, San Marino ve Vatikan; AB üyesi olmamalarına karşın, yapılan antlaşmalar çerçevesinde euro kullanmaktadır. Karadağ ve Kosova ise AB ile herhangi bir antlaşma imzalamadan euro kullanmaktadır. Buna ek olarak AB üyesi ülkelere bağlı ancak kendileri AB'nin bir parçası olmayan beş denizaşırı bölgede (Saint Barthélemy, Saint Martin, Saint Pierre ve Miquelon, Fransız Güney ve Antarktika Toprakları ve Ağrotur ve Dikelya) euro kullanımı görülmektedir. Küba'da 1998'den, Suriye'de 2006'dan, Venezuela'da ise 2018'den beri euro, dış ticaret için kullanmakta olup bu ülkeler Amerika Birleşik Devletleri'nin yaptırımları ve amborgoları sonucunda bu paranın kullanımına geçmiştir. 2009'da Zimbabve, yaşadığı hiperenflasyon nedeni ile yerli para birimini bırakarak euro ve ABD doları gibi para birimlerini kullanmaya başlamıştır. === Rezerv para olarak kullanım === Euro kabul edildiği zamandan beri ABD dolarının ardından en önemli uluslararası rezerv para birimini oluşturmaktadır. Gelişmiş ekonomilerde euronun rezerv olarak kullanımı, gelişmekte veya az gelişmiş olanlara göre daha azdır. IMF'ye göre 2008'de dünyadaki toplam rezerv euronun değeri 1,1 trilyon $ (850 milyon €) olmuş, euro gelişmiş ekonomilerin ulusal rezervlerinin %22'sini, gelişmekte veya az gelişmiş olanlarının ise %31'ini oluşturmuştur. Euronun ABD dolarının yerini alarak en çok kullanılan rezerv olup olamayacağı, ekonomistler arasında tartışılan bir konudur. === Euroya sabitlenmiş para birimleri === AB içerisinde Bulgar levası, Hırvat kunası ve Danimarka kronu; ilgili ülkeler ERM II'ye üye olduklarından ötürü euroya sabitlenmiştir. Avrupa içerisinde bu ülkelere ek olarak Bosna-Hersek değiştirilebilir markı ve Makedon denarı da euroya sabitlidir. Afrika'da ve bazı Pasifik adalarında euroya sabitlenmiş para birimlerinin kullanımı yaygındır. On dört ülkede kullanılan CFA frangı (Orta Afrika frangı ve Batı Afrika frangı), Fransız denizaşırı kolektivitelerinde kullanılan CFP frangı, Komor frangı, Yeşil Burun Adaları eskudosu ve São Tomé ve Príncipe dobrası, euroya sabitlenmiş para birimleridir. Bu ülkelerin kullandığı para birimleri (Portekiz kökenli eskudo ve dobra dışında), zamanında Fransız frangına sabitlenmiş olup bu para euro ile birlikte feshedilince euro kuruna sabitlenme meydana gelmiştir. 2013 yılında 182 milyon Afrikalının, 27 milyon euro bölgesi dışında yaşayan Avrupalının ve yarım milyonu aşkın Pasifik adalının euroya sabitlenmiş bir para birimi kullandığı rapor edilmiştir. == Kurları == Euro, ABD dolarından sonra en çok kullanılan rezerv para birimidir. 4 Ocak 1999'da piyasaya sürülmesinden sonra diğer ana para birimleri karşısında değer kaybetmeye başlayan euro, 2000'de en düşük kuruna ulaştı (3 Mayıs'ta sterlin, 25 Ekim'de ABD doları, 26 Ekim'de Japon yeni karşısında). Daha sonra yeniden yükselmeye başlayan euro, 2008'de tarihî zirve noktasına ulaştı (15 Temmuz: ABD doları, 23 Temmuz: Japon yeni, 29 Aralık: sterlin). Küresel mali krizin ortaya çıkmasıyla birlikte euro, başlangıçta düşüş gösterdi ancak ilerleyen dönemlerde yeniden yükselişe geçti. 2009 yılının sonundan bu yana devam eden Avrupa borç krizinden kaynaklanan baskıya rağmen euro bu dönemde sabit kaldı. == Madenî paralar == € 0,01 1 cent € 0,02 2 cent € 0,05 5 cent € 0,10 10 cent € 0,20 20 cent € 0,50 50 cent € 1,00 1 euro € 2,00 2 euro 71x71pik 86x86pik 86x86pik 91x91pik 91x91pik 101x101pik 112x112pik 120x120pik == Banknotlar == Değeri Renk Uzunluk (mm) Genişlik (mm) Ön tarafı Arka tarafı € 5 gri 120 62 € 10 kırmızı 127 67 € 20 mavi 133 72 € 50 turuncu 140 77 € 100 yeşil 147 82 € 200 sarı 153 82 € 500500€ üretimi 27 Nisan 2019'dan beri durdurulmuş olmakla birlikte para hâlen geçerliliğe sahiptir. mor 160 82 küçükresim|Euro sembolü == Ayrıca bakınız == * Parasal birlik == Notlar == == Kaynakça == ;Genel * * * * Simonazzi, A. and Vianello, F. [2001], “Financial Liberalization, the European Single Currency and the Problem of Unemployment”, in: Franzini, R. and Pizzuti, R.F. (eds.), Globalization, Institutions and Social Cohesion, Springer Verlag, Heidelberg, ISBN 3-540-67741-0. ;Özel == Dış bağlantılar == ;Resmî siteler * *The euro - Europa *Avrupa Merkez Bankası * Kategori:1999 tanıtımları Kategori:1999'da ekonomi Kategori:2002 tanıtımları Kategori:Avrupa Birliği ekonomisi Kategori:Avrupa Birliği'nin simgeleri Kategori:Charlemagne Ödülü sahipleri Kategori:Parasal birlikler

== Olaylar == * 1830 - Fransa'da Temmuz Devrimi; X. Charles tahtından indirildi ve yerine Louis Philippe getirildi. * 1832 - Kavalalı İbrahim Paşa komutasındaki Mısır Hidivliği Ordusu, Ağa Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu'nu Belen Geçidi'nde yapılan muharebede yenilgiye uğrattı. * 1900 - İtalya Kralı I. Umberto, Gaetano Bresci adlı bir anarşist tarafından öldürüldü. * 1921 - Adolf Hitler, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin Genel Başkanı oldu. * 1947 - Dünyanın, tamamı elektronik ilk bilgisayarı ENIAC, hafızasının arttırılması amacıyla verilen aradan sonra tekrar çalıştırıldı ve 2 Ekim 1955'e dek sürekli çalıştı. * 1948 - 1948 Yaz Olimpiyatları: II. Dünya Savaşı nedeniyle 12 yıldır yapılamayan olimpiyatlar Londra'da başladı. * 1953 - TCDD İşletmesi kuruldu. * 1957 - Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu kuruldu. * 1958 - NASA kuruldu. * 1967 - Venezuela'nın Karakas kentinde deprem: Yaklaşık 500 kişi öldü. * 1981 - Birleşik Krallık'ta Galler prensi Charles, Lady Diana ile evlendi. * 1987 - Margaret Thatcher ile François Mitterrand, Manş Tüneli'nin inşasına ilişkin anlaşmayı imzaladılar. * 1989 - İran Devlet Başkanlığı seçimlerini Haşimi Rafsancani kazandı. * 1999 - Amerika Birleşik Devletleri'nde ilk kez bir Başkan görev başındayken ceza aldı. Başkan Bill Clinton, yalan ifade vermek suçundan 90.000 Dolar ödemeye mahkûm edildi. * 2005 - Astronomlar, Güneş Sistemi'nde Eris adını verdikleri bir cüce gezegen keşfettiklerini duyurdular. * 2016 - Hakkâri saldırısı: Hakkâri - Çukurca karayolunda yol kontrolü yapan askerlere, PKK tarafından düzenlenen saldırıda, 8 asker yaşamını yitirdi, 25 asker de yaralandı. == Doğumlar == * 868 - Mehdî el-Muntazar, Şiiliğin tüm kollarını ifade eden İmamiye'nin resmî itikadına göre on ikinci imam (ö. 941) * 1646 - Johann Theile, Erken Barok dönemi Alman bestecisi (ö. 1714) * 1750 - Fabre d'Églantine, Fransız şair, oyuncu, dramaturg ve devrimci (ö. 1794) * 1793 - Ján Kollár, Slovak yazar, arkeolog, bilim insanı, politikacı (ö. 1852) * 1805 - Alexis de Tocqueville, Fransız siyasi düşünür ve tarihçi (ö. 1859) * 1817 - İvan Ayvazovski, Rus ressam (ö. 1900) * 1841 - Gerhard Armauer Hansen, Norveç doğumlu doktor (ö. 1912) * 1869 - Booth Tarkington, Amerikalı oyun ve roman yazarı (ö. 1946) * 1876 - Maria Ouspenskaya, Rus aktris (ö. 1949) * 1883 - Benito Mussolini, İtalyan gazeteci, politikacı ve İtalya Başbakanı (ö. 1945) * 1885 - Theda Bara (Theodosia Goobman), Amerikalı tiyatro ve sinema oyuncusu (ö. 1955) * 1888 - Vladimir Zworykin, Rus asıllı Amerikalı fizikçi ve mucit (ö. 1982) * 1889 - Ernst Reuter, Alman siyasetçi ve Batı Berlin'in ilk Belediye Başkanı (ö. 1953) * 1892 - William Powell, Amerikalı oyuncu (ö. 1984) * 1898 - Isidor Isaac Rabi, Avusturyalı fizikçi (ö. 1988) * 1900 - Eyvind Johnson, İsveçli yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1976) * 1902 - Ernst Glaeser, Alman yazar (ö. 1963) * 1905 - Dag Hammarskjöld, İsveçli iktisatçı ve BM'in 2. Genel Sekreteri (ö. 1961) * 1909 - Chester Himes, Afrikalı-Amerikalı yazar (ö. 1984) * 1913 - Erich Priebke, Nazi Almanyası'nda Waffen-SS'de eski Hauptsturmführer (yüzbaşı) (ö. 2013) * 1917 - Rochus Misch, Nazi Almanyası'nda asker (ö. 2013) * 1918 - Edwin O'Connor, Amerikalı gazeteci, romancı ve radyo yorumcusu (ö. 1968) * 1919 - Nevin Akkaya, Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2015) * 1921 - Chris Marker, Fransız yazar, fotoğrafçı, film yönetmeni, multimedya sanatçısı ve belgeselci (ö. 2012) * 1923 - Atilla Konuk, Türk siyasetçi ve sporcu (ö. 2009) * 1924 - Robert Horton, Amerikalı oyuncu (ö. 2016) * 1925 - Ted Lindsay, Kanadalı profesyonel buz hokeyi oyuncusu (ö. 2019) * 1925 - Mikis Theodorakis, Yunan besteci (ö. 2021) * 1926 - Dominique Appia, İsviçreli ressam (ö. 2017) * 1926 - Don Carter, Amerikalı bowling oyuncusu (ö. 2012) * 1927 - Harry Mulisch, Hollandalı yazar (ö. 2010) * 1933 - Lou Albano, Amerikalı profesyonel güreşçi ve oyuncu (ö. 2009) * 1937 - Daniel McFadden, Amerikalı ekonometrist * 1938 - Peter Jennings, Kanadalı gazeteci (ö. 2005) * 1940 - Aytaç Yalman, Türk asker ve Türk Kara Kuvvetleri Komutanı (ö. 2020) * 1940 - Erol Demiröz, Türk aktör ve yönetmen (ö. 2021) * 1944 - Jim Bridwell, Amerikalı dağ kaya tırmanıcısı ve yazar (ö. 2018) * 1945 - Mircea Lucescu, Rumen futbolcu ve teknik direktör * 1949 - Jamil Mahuad, Ekvadorlu siyasetçi ve avukat * 1953 - Ken Burns, Amerikalı yönetmen ve belgesel film yapımcısı * 1955 - Jean-Hugues Anglade, Fransız aktör * 1958 - Yavuz Sepetçi, Türk oyuncu * 1960 - Binnur Şerbetçioğlu, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu * 1963 - Alexandra Paul, Amerikalı oyuncu * 1963 - Graham Poll, İngiliz eski futbol hakemi, köşe yazarı ve futbol yorumcusu * 1966 - Martina McBride, Amerikalı Grammy ödüllü country müzik şarkıcısı * 1968 - Paavo Lötjönen, Fin müzisyen * 1970 - Raşed El-Maced, Suudi sanatçı, müzisyen ve müzik prodüktörü * 1971 - Lisa Ekdahl, İsveçli şarkıcı ve şarkıcı sözü yazarı * 1973 - Stephen Dorff, Amerikalı oyuncu * 1974 - Josh Radnor, Amerikalı oyuncu * 1974 - Yeşim Ceren Bozoğlu, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu * 1978 - Ayşe Hatun Önal, Türk şarkıcı * 1980 - Fernando Gonzalez, Şilili tenisçi * 1981 - Fernando Alonso, İspanyol Formula 1 pilotu * 1982 - Allison Mack, Amerikalı oyuncu * 1984 - Wilson Palacios, Honduraslı millî futbolcu * 1984 - Oh Beom-Seok, Güney Kore'li millî futbolcu * 1985 - Besart Berisha, Kosovalı millî futbolcu * 1990 - Anna Selezneva, Rus manken * 1994 **Daniele Rugani, İtalyan futbolcu **Ryo Toyama, Japon futbolcu == Ölümler == * 238 - Balbinus, Roma İmparatoru (d. yaklaşık 165) * 238 - Pupienus, Roma İmparatoru (d. 178) * 796 - Offa, 757-796 arasında Mersiya kralı (d. ?) * 1095 - I. Ladislaus, 1077'den itibaren Macaristan, 1091'den itibaren Hırvatistan kralı (d. 1040) * 1099 - II. Urbanus, Papa (Birinci Haçlı Seferi'ni başlatan) (d. 1042) * 1108 - I. Philippe, 1060 yılından ölümüne kadar Franklar kralı (d. 1052) * 1644 - VIII. Urbanus, 6 Ağustos 1623'ten 29 Temmuz 1644'teki ölümüne kadar papa olarak hüküm sürdü (d. 1568) * 1786 - Franz Asplmayr, Avusturyalı besteci ve keman virtüözü (d. 1728) * 1833 - William Wilberforce, İngiliz hayırsever ve politikacı (d. 1759) * 1856 - Robert Schumann, Alman besteci (d. 1810) * 1890 - Vincent Van Gogh, Hollandalı ressam (d. 1853) * 1900 - I. Umberto, İtalya Kralı (d. 1844) * 1913 - Tobias Asser, Hollandalı hukukçu. 1911 yılında Nobel Barış Ödülü'nü Alfred Fried ile birlikte paylaşmıştır. (d. 1838) * 1916 - Tanburi Cemil Bey, Türk bestekâr, yaylı tanbur, klasik kemençe ve lavta ustası (d. 1873) * 1927 - Mehmed Nuri Efendi, Osmanlı İmparatorluğu'nun son Şeyhülislamı (d. 1859) * 1951 - Ali Sami Yen, Türk futbolcu, teknik direktör ve Galatasaray kulübünün kurucularından (d. 1886) * 1954 - Franz Josef Popp, BMW AG'nin kurucu (d. 1886) * 1960 - Hasan Saka, Türk siyasetçi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 7. Başbakanı (d. 1886) * 1962 - Ronald Fisher, İngiliz istatistikçi, biyolog ve genetik bilimci (d. 1890) * 1973 - Henri Charrière, Fransız yazar (d. 1906) * 1974 - Cass Elliot (Mama Cass), Amerikalı şarkıcı (d. 1941) * 1974 - Erich Kästner, Alman yazar (d. 1899) * 1979 - Herbert Marcuse, Alman asıllı Amerikalı felsefeci (d. 1898) * 1982 - Vladimir Zworykin, Rus asıllı Amerikalı fizikçi ve mucit (d. 1888) * 1983 - Raymond Massey, Kanada asıllı Amerikalı tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1896) * 1983 - David Niven, İngiliz sinema oyuncusu (d. 1910) * 1983 - Luis Buñuel, İspanyol film yönetmeni (d. 1900) * 1983 - Mürüvvet Sim, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1929) * 1990 - Bruno Kreisky, Avusturyalı siyasetçi, Avusturya Sosyal Demokrat Partisi önderi ve Avusturya Şansölyesi (d. 1911) * 1992 - Kemal Kayacan, Türk asker, Türk Deniz Kuvvetleri'nin 7. Komutanı ve siyasetçi (d. 1915) * 1994 - Dorothy Crowfoot Hodgkin, İngiliz kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1910) * 1998 - Jerome Robbins, Amerikalı tiyatro yapımcısı, yönetmen ve koreograf (d. 1918) * 2003 - Foday Sankoh, Sierra Leone isyancı grup Devrimci Birleşik Cephesi'nin (RUF) kurucusu ve lideri (d. 1937) * 2006 - Halit Çapın, Türk gazeteci ve yazar (d. 1936) * 2007 - Michel Serrault, Fransız aktör (d. 1928) * 2008 - Şevki Vanlı, Türk mimar (d. 1926) * 2009 - Demirtaş Ceyhun, Türk hikâye ve roman yazarı (d. 1934) * 2011 - Nella Martinetti, İsviçreli şarkıcı ve söz yazarı (d. 1946) * 2012 - John Finnegan, Amerikalı sinema, dizi ve tiyatro oyuncusu, dublaj sanatçısı (d. 1926) * 2012 - Chris Marker, Fransız yazar, fotoğrafçı, film yönetmeni, multimedya sanatçısı ve belgeselci (d. 1921) * 2012 - James Mellaart, İngiliz arkeolog (d. 1925) * 2013 - Christian Benítez, Ekvadorlu eski millî futbolcu (d. 1986) * 2015 - Suna Kili, Türk akademisyen (d. 1929) * 2017 - Sophie Huet, Fransız gazeteci (d. 1953) * 2017 - Rıza Malik, Cezayir eski başbakanı (d. 1931) * 2017 - Olivier Strebelle, Belçikalı heykeltıraş (d. 1927) * 2018 - Hans Kristian Amundsen, Norveçli gazete editörü ve siyasetçi (d. 1959) * 2018 - Brian Christopher, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1972) * 2018 - Oliver Dragojević, Hırvat şarkıcı ve müzisyen (d. 1947) * 2018 - Abbas Duzduzani, İranlı asker ve siyasetçi (d. 1942) * 2018 - Ma Ju-feng, Tayvanlı-Çinli oyuncu (d. 1955) * 2018 - Tomasz Stańko, Polonyalı trompetçi ve besteci (d. 1942) * 2018 - Nikolai Volkoff, Hırvat-Yugoslav asıllı Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1947) * 2020 - Salko Bukvarević, Bosnalı politikacı ve asker (d. 1967) * 2020 - Sheikh Md. Nurul Haque, Bangladeşli politikacı (d. 1940) * 2020 - Malik B., Amerikalı rap müzisyeni ve şarkıcı (d. 1972) * 2020 - Hernán Pinto, Şilili avukat ve politikacı (d. 1953) * 2020 - Perrance Shiri, Zimbabweli politikacı (d. 1955) * 2021 - Carl Levin, Amerikalı siyasetçi (d. 1934) * 2021 - Armen Şekoyan, Ermeni yazar, şair ve gazeteci (d. 1953) * 2021 - Geraldo dos Santos, Brezilyalı profesyonel eski futbolcudur (d. 1962) * 2022 - Juris Hartmanis, Leton bilgisayar bilimcisi (d. 1928) == Tatiller ve özel günler == *0729 29