nom
stringlengths 1
196
| vi
stringlengths 1
852
|
|---|---|
〇卷之十六 | quyển chi thập lục |
莊宗裕帝在位十六年紀元者一 | trang tông dụ hoàng đế tại vị thập lục niên kỉ nguyên giả nhất |
元和凣十六 | nguyên hoà phàm thập lục |
附莫登瀛大正八年 | mạc đăng doanh đại chính bát niên |
福海廣和六年 | phúc hải quảng hoà lục niên |
福源永定一年景曆一年 | phúc nguyên vĩnh định nhâ |
洪福凣一 | hồng phúc phàm nhất |
附莫福源光寳五年 | phụ mạc phúc nguyên quang bảo ngũ niên |
茂洽淳福五年崇康六年 | mậu hợp thuần phúc ngũ niên sùng khang lục niên |
〇卷之十七 | quyển chi thập thất |
世宗毅皇帝在位二十七年紀元者二 | thế tông nghị hoàng đế tại vị nhị thập thất niên kỷ nguyên giả nhị |
神宗淵皇帝上在位二十五年紀元者三 | thần tông uyên hoàng đế thượng tại vị nhị thập ngũ niên kỷ nguyên giả tam |
永祚凣十 | vĩnh tộ phàm thập |
德隆凣七 | long đức phàm thất |
陽和凣八 | dương hoà phàm bát |
真宗順皇帝在位七年紀元者一 | chân tông thuận hoàng đế tại vị thất niên kỷ nguyên giả n |
玄宗穆皇帝在位九年紀元者一 | huyền tông mục hoàng đế tại vị cửu niên kỷ nguyên giả nhất |
景治凣九 | cảnh trị phàm cửu |
嘉宗美皇帝在位四年紀元者二 | gia tông mĩ hoàng đế tại vị tứ niên kỷ nguyên giả nhị |
陽德凣三 | dương đức phàm tam |
德元凣一 | đức nguyên phàm nhất |
皇黎朝萬萬世 | hoàng lê triều |
越鑑通考總論 | việt giám thông khảo tổng luận |
臣聞典即書自孔子刪尙書以為典謨而帝王脩齊治平之道益彰 | thần văn ngu điển tức ngu thư tự khổng tử san thượng thư dĩ vi điển mô nhi đế vương tu tề trị bình chi đạo ích chương |
春秋本魯史自孔子脩春秋以定褒貶而天子與禮命討之權益重 | xuân thu bản lỗ sử tự khổng tử tu xuân thu dĩ định bao biếm nhi thiên tử dữ lễ mệnh thảo chi quyền ích trọng |
是以聖帝明王之治天下有志於任君師之責不可不究帝王之學有志於究帝王之學不可不明古今之理 | thị dĩ thánh đế minh vương chi trị thiên hạ hữu chí ư nhiệm quân sư chi trách bất khả bất cứu đế vương chi học hữu chí ư cứu đế vương chi học bất khả bất minh cổ kim chi lí |
然則諸史有作所以為歷大人君之黾鑑意在矣 | nhiên tắc chư sử hữu tác sở dĩ vi lịch đại nhân quân chi mãnh giám ý tại hĩ |
欽惟皇上陛下聖學髙明道心純粹紹祖功宗德之休 | khâm duy hoàng thượng bệ hạ thánh học cao minh đạo tâm thuần tuý thiệu tổ công tông đức chi hưu |
應天與人㱕之會大業既成治功已定乃銳意太平留心墳典有志於帝王之學洞究乎聖賢之書 | ứng thiên dữ nhân quy chi hội đại nghiệp kí thành trị công dĩ định nãi nhuệ ý thái bình lưu tâm phần điển hữu chí ư đế vương chi học đồng cứu hồ thánh hiền chi thư |
覧聖宗淳皇帝天南餘暇諸集而監夫聖謨典則之詳 | lãm thánh tông thuần hoàng đế thiên nam dư hạ chư tập nhi giám phu thánh mô điển tắc chi tường |
懌德宗建皇帝樂宛餘閑各編而會夫帝範渊原之意 | dịch đức tông kiến hoàng đế lạc uyển dư nhàn các biên nhi hội phu đế phạm uyên nguyên chi ý |
燕暇則隨事詩賦 | yến hạ tắc tuỳ sự thi phú |
言形警戒即舜勑天之𰙔也噐皿則寓理制銘心存脩省即殷湯盤銘之戒也 | ngôn hình cảnh giới tức ngu thuấn sắc thiên chi ca dã khí mãnh tắc ngụ lí chế minh tâm tồn tu tỉnh tức ân thang bàn minh chi giới dã |
凡其經天緯地之文治國齊家之道靡 | phàm kì kinh thiên vĩ địa chi văn trị quốc tề gia chi đạo mĩ |
不貫通 | bất quán thông |
日啟經筵講求治理 | nhật khải kinh diên giảng cầu trị lí |
乃命兵部尙書國子監司業兼史舘都總裁臣武瓊𪮙越鑑通考述自洪庞氏至十二使君列為外紀自丁先皇至國朝太祖髙皇帝大定之初年着為本紀凡二十六卷 | nãi mệnh binh bộ thượng thư quốc tử giám tư nghiệp kiêm sử quán đô tổng tài thần vũ quỳnh soạn việt giám thông khảo thuật tự hồng bàng thị chí thập nhị sứ quân liệt vi ngoại kỉ tự đinh tiên hoàng chí quốc triều thái tổ cao hoàng đế đại định chi sơ niên trước vi bản kỉ phàm nhị thập lục quyển |
大而三綱五常之道以至事物細微之理莫不該載 | đại nhi tam cương ngũ thường chi đạo dĩ chí sự vật tế vi chi lí mạc bất cai tải |
又命秘書監黄樞等寫為列本以垂永久 | hựu mệnh bí thư giám hoàng khu đẳng tả vi liệt bản dĩ thuỳ vĩnh cửu |
於是 | ư thị |
皇上陛下以宸心淵廣而包括乎乾坤以天智光明而洞燭乎日月欲撮其大要使一覧之間而天地綱常之道益著常王治平之道益明如大綱既舉而目畢張如明鏡既懸而萬象皆照其有關於世教者大矣 | hoàng thượng bệ hạ dĩ thần tâm uyên quảng nhi bao quát hồ càn khôn dĩ thiên trí quang minh nhi động chúc hồ nhật nguyệt dục toát kì đại yếu sử nhất lãm chi gian nhi thiên địa cương thường chi đạo ích trứ thường vương trị bình chi đạo ích minh như đại cương kí cử nhi chúng mục tất trương như minh kính kí huyền nhi vạn tượng giai chiếu kì hữu quan ư thế giáo giả đại hĩ |
乃命臣黎嵩為之總論 | nãi mệnh thần lê tung vị chi tổng luận |
顧臣學識迂踈見聞淺薄奚足以商確古今𭛁揮至理 | cố thần học thức vu sơ kiến văn thiển bạc hề túc dĩ thương xác cổ kim phát huy chí lí |
然既叨奉明詔敢不對揚聖天子之休命乎臣謹拜手首而献論曰臣聞 | nhiên kí thao phụng minh chiếu cảm bất đối dương thánh thiên tử chi hưu mệnh hồ thần cẩn bái thủ khể thủ nhi hiến luận viết thần văn |
周易曰有天地然後有萬物有萬物然後有夫婦有夫婦然後有父子有父子然後有君臣 | chu dịch viết hữu thiên địa nhiên hậu hữu vạn vật hữu vạn vật nhiên hậu hữu phu phụ hữu phu phụ nhiên hậu hữu phụ tử hữu phụ tử nhiên hậu hữu quân thần |
此綱常之道所由著也 | thử cương thường chi đạo sở do trứ dã |
大學曰心正而后身脩身脩而后家齊家齊而后國治國治而后天下平 | đại học viết tâm chính nhi hậu thân tu thân tu nhi hậu gia tề gia tề nhi hậu quốc trị quốc trị nhi hậu thiên hạ bình |
此治平之道所由行也 | thử trị bình chi đạo sở do hành dã |
然則天地之道不能外綱常以立極帝王之道𡸈䏻外綱常以為治㢤粤自洪庞氏經陽王繼神農之後娶洞庭君女明夫婦之道正風化之原 | nhiên tắc thiên địa chi đạo bất năng ngoại cương thường dĩ lập cực đế vương chi đạo khởi năng ngoại cương thường dĩ vi trị tai việt tự hồng bàng thị kinh dương vương kế thần nông chi hậu thú động đình quân nữ minh phu phụ chi đạo chính phong hoá chi nguyên |
君焉則以德化民垂衣掑手民焉則耕田𮢶井出作入息其炎帝太 | quân yên tắc dĩ đức hoá dân thuỳ y kì thủ dân yên tắc canh điền tạc tỉnh xuất tác nhập tức kì viêm đế thái |
古之風貉龍君繼鴻庞之世娶甌貉氏女而生有百男之祥百粤之祖實始於此享國歷年最為久長富壽多男自古以來未之有也 | cổ chi phong dư lạc long quân kế hồng bàng chi thế thú âu lạc thị nữ nhi sinh hữu bách nam chi tường bách việt chi tổ thực thuỷ ư thử hưởng quốc lịch niên tối vi cửu trường phú thọ đa nam tự cổ dĩ lai vị chi hữu dã |
䧺王嗣貉龍之統務施德惠而撫綏其民專事農桑之業靡有兵戈之警繼世子孫並以䧺王為號祚凡十八世𡻕經二千餘年結䋲為政民無詐偽可見淳厖樸野之俗矣 | hùng vương tự lạc long chi thống vụ thi đức huệ nhi phủ tuy kì dân chuyên sự nông tang chi nghiệp mĩ hữu binh qua chi cảnh kế thế tử tôn tịnh dĩ hùng vương vi hiệu tộ phàm thập bát thế tuế kinh nhị thiên dư niên kết thằng vi chính dân vô trá nguỵ khả kiến thuần mang phác dã chi tục hĩ |
後王德衰怠於政事廢武僃而不脩酒色以為樂蜀兵一至而國綂遂亡 | hậu vương đức suy đãi ư chính sự phế vũ bị nhi bất tu đam tửu sắc dĩ vi lạc thục binh nhất chí nhi quốc thống toại vong |
安陽王西徒巴蜀南烕䧺王都于螺城 | an dương vương tây đồ ba thục nam diệt hùng vương đô vu loa thành |
保有甌貉得龟爪之弩却秦人之兵狃於戰勝安樂而驕趙兵來攻而邊疆失守 | bảo hữu âu lạc đắc quy trảo chi nỗ khước tần nhân chi binh nữu ư chiến thắng an lạc nhi kiêu triệu binh lai công nhi biên cương thất thủ |
趙武帝承秦之亂奄有領表都于番禺與漢髙祖各帝一方有爱民之仁有保之智 | triệu vũ đế thừa tần chi loạn yêm hữu lĩnh biểu đô vu phiên ngung dữ hán cao tổ các đế nhất phương hữu ái dân chi nhân hữu bảo bang chi trí |
武功懾乎蠶叢文教振乎象郡以詩書而化訓國俗以仁義而固結人心教民耕種國富兵強至於遣使一節詞極謙遜南北交歡天下無事享國百有餘年真英雄才畧之主也 | vũ công nhiếp hồ tàm tùng văn giáo chấn hồ tượng quận dĩ thi thư nhi hoá huấn quốc tục dĩ nhân nghĩa nhi cố kết nhân tâm giáo dân canh chủng quốc phú binh cường chí ư khiển sứ nhất tiết từ cực khiêm tốn nam bắc giao hoan thiên hạ vô sự hưởng quốc bách hữu dư niên chân anh hùng tài lược chi chủ dã |
文王以武帝之嫡孫纘承𦾔業凡其制度典章一遵先王成憲感鄰以義却敵 | văn vương dĩ vũ đế chi đích tôn toản thừa cựu nghiệp phàm kì chế độ điển chương nhất tuân tiên vương thành hiến cảm lân dĩ nghĩa khước địch |
安邊 | an biên |
亦繼體守成之君也 | diệc kế thể thủ thành chi quân dã |
明王嗣德之初安於縱弛 | minh vương tự đức chi sơ an ư túng thỉ |
樛后得寵越姬見國中不睦紀綱大亂 | cù hậu đắc sủng việt cơ kiến phế quốc trung bất mục kỉ cương đại loạn |
哀王以童稚之年昧經國之理母后驕滛權臣執政而趙家基業卒至陵夷 | ai vương dĩ đồng trĩ chi niên muội kinh quốc chi lí mẫu hậu kiêu dâm quyền thần chấp chính nhi triệu gia cơ nghiệp tốt chí lăng di |
術陽王以哀王之兄建立於權臣之守智力短淺強虜來侵而趙氏基圖從茲蕧没 | thuật dương vương dĩ ai vương chi huynh kiến lập ư quyền thần chi thủ trí lực đoản thiển cường lỗ lai xâm nhi triệu thị cơ đồ tòng tư phúc một |
迹其哀王之禍雖出於吕嘉而實由明王寵嬖樛后以啟之也 | tích kì ai vương chi hoạ tuy xuất ư lữ gia nhi thực do minh vương sủng bế cù hậu dĩ khải chi dã |
女色之傾人國家如此深可為戒 | nữ sắc chi khuynh nhân quốc gia như thử thâm khả vi giới |
逮夫徵王胃出雄王之後姊妹俱以勇畧聞念蘇定苛政紏率諸部奮 | đãi phù trưng vương vị xuất hùng vương chi hậu tỉ muội câu dĩ dũng lược văn niệm tô định hà chính củ suất chư bộ phấn cử |
雄師大振威名郡縣響應故䏻畧定嶺外六十五成盡復南越故境亦女中之豪傑也 | hùng sư đại chấn uy danh quận huyện hưởng ứng cố năng lược định lĩnh ngoại lục thập ngũ thành tận phục nam việt cố cảnh diệc nữ trung chi hào kiệt dã |
然天不祚貉漢兵來侵向使當時有英雄才畧之主則漢𡸈敢窺於梅嶺㢤士王習魯國之風流學問博洽謙虚下士化國俗以詩書淑人心以禮樂治國踰四十年境内無事 | nhiên thiên bất tộ lạc hán binh lai xâm hướng sử đương thời hữu anh hùng tài lược chi chủ tắc hán khởi cảm khuy ư mai lĩnh tai sĩ vương tập lỗ quốc chi phong lưu học vấn bác hiệp khiêm hư hạ sĩ hoá quốc tục dĩ thi thư thục nhân tâm dĩ lễ nhạc trị quốc du tứ thập niên cảnh nội vô sự |
然而子徽輕信士匡之言不設兵僃遂為吕岱所害 | nhiên nhi tử huy khinh tín sĩ khuông chi ngôn bất thiết binh bị toại vi lữ đại sở hại |
趙嫗以九真之女聚徒山中攻破城邑諸部景從易於反掌 | triệu ẩu dĩ cửu chân chi nữ tụ đồ sơn trung công phá thành ấp chư bộ cảnh tòng dị ư phản chưởng |
雖未㨿嶺表如徵王故事亦女中之雄才也 | tuy vị cứ lĩnh biểu như trưng vương cố sự diệc nữ trung chi hùng tài dã |
前南 | tiền nam |
帝有聰明之至性僃文武之奇才北逐蕭諮南平林邑建國號正尊稱置百官紀年號有帝王䂓畫之大畧 | đế hữu thông minh chi chí tính bị văn vũ chi kì tài bắc trục tiêu tư nam bình lâm ấp kiến quốc hiệu chính tôn xưng trí bách quan kỉ niên hiệu hữu đế vương quy hoạch chi đại lược |
奈何澈湖之師已潰覇先之寇方張白牛之書盖有天數也 | nại hà triệt hồ chi sư dĩ hội bá tiên chi khấu phương trương bạch ngưu chi thư cái hữu thiên số dã |
桃郎王以南帝之兄收餘烬之卒一戦而敗退保野䏻盖其威力不足也 | đào lang vương dĩ nam đế chi huynh thu dư tẫn chi tốt nhất chiến nhi bại thoái bảo dã năng cái kì uy lực bất túc dã |
趙越王接前南帝之統保有朱鳶之地初與桃郎乘時而稱王卒與後李分國而共治 | triệu việt vương tiếp tiền nam đế chi thống bảo hữu chu diên chi địa sơ dữ đào lang thừa thời nhi xưng vương tốt dữ hậu lí phân quốc nhi cộng trị |
幸得龍爪之瑞大破全梁之兵 | hạnh đắc long trảo chi thuỵ đại phá toàn lương chi binh |
奈何螺城之築未乾鴉海之師隨溺鵝毛之禍是誰𠧨也後南帝 | nại hà loa thành chi trúc vị càn nha hải chi sư tuỳ nịch nga mao chi hoạ thị thuỳ cữu dã hậu nam đế |
業承二兄治踰四紀 | nghiệp thừa nhị huynh trị du tứ kỉ |
然背義而滅趙望風而降隋遂成北狩之辱由其自取也 | nhiên bội nghĩa nhi diệt triệu vọng phong nhi hàng tuỳ toại thành bắc thú chi nhục do kì tự thủ dã |
嗚呼天命靡常人心難信 | ô hô thiên mệnh mị thường nhân tâm nan tín |
前乎安陽王恃有龜爪之瑞怠心一形而國隨以滅後乎趙𧻗王恃有龍爪之祥驕心一生而國隨以亡 | tiền hồ an dương vương thị hữu quy trảo chi thuỵ đãi tâm nhất hình nhi quốc tuỳ dĩ diệt hậu hồ triệu việt vương thị hữu long trảo chi tường kiêu tâm nhất sinh nhi quốc tuỳ dĩ vong |
祥瑞之事果何益㢤趙武帝使仲始托婚於安陽王之女乃窃其龜爪以伐安陽王而取其國則趙武帝之計險矣而趙氏尋滅於漢後南帝使雅郎托娶於趙𧻗王之女乃窃其龍爪以伐趙𧻗王而移其祚則後南 | tường thuỵ chi sự quả hà ích tai triệu vũ đế sử trọng thuỷ thác hôn ư an dương vương chi nữ nãi thiết kì quy trảo dĩ phạt an dương vương nhi thủ kì quốc tắc triệu vũ đế chi kế hiểm hĩ nhi triệu thị tầm diệt ư hán hậu nam đế sử nhã lang thác thú ư triệu việt vương chi nữ nãi thiết kì long trảo dĩ phạt triệu việt vương nhi di kì tộ tắc hậu nam |
帝之術深矣而李氏卒陷於隋 | đế chi thuật thâm hĩ nhi lí thị tốt hãm ư tuỳ |
噫滅人之國人亦滅其國天道昭昭足為明戒 | y diệt nhân chi quốc nhân diệc diệt kì quốc thiên đạo chiêu chiêu túc vi minh giới |
梅黒帝起自驩州忿楚客之虐政兵攻之南㨿海嶺北距李唐可謂豪傑之主也 | mai hắc đế khởi tự hoan châu phẫn sở khách chi ngược chính cử binh công chi nam cứ hải lĩnh bắc cự lí đường khả vị hào kiệt chi chủ dã |
惜其禦㓂非才人心寡助而不䏻遏楊思朂之乱也 | tích kì ngự khấu phi tài nhân tâm quả trợ nhi bất năng át dương tư húc chi loạn dã |
馮布盖以唐林之英豪惡正平之苛虐兄弟乘時屈起拯民乱布德立功可謂仁厚之主也 | phùng bố cái dĩ đường lâm chi anh hào ố chính bình chi hà ngược huynh đệ thừa thời khuất khởi chửng dân bát loạn bố đức lập công khả vị nhân hậu chi chủ dã |
惜其子安不䏻嗣守見立於破𣂷迎降於趙昌雖有杜英翰謀國之臣亦無救乎馮氏之亡也 | tích kì tử an bất năng tự thủ kiến lập ư phá cần nghênh hàng ư triệu xương tuy hữu đỗ anh hàn mưu quốc chi thần diệc vô cứu hồ phùng thị chi vong dã |
曲先主世爲巨族䧺 | khúc tiên chủ thế vi cự tộc hùng |
睿智畧因唐之亡群心爱戴共推為主都于羅城民安國治功德永垂享年弗久 | duệ trí lược nhân đường chi vong quần tâm ái đái cộng suy vi chủ đô vu la thành dân an quốc trị công đức vĩnh thuỳ hưởng niên phất cửu |
曲中主克承先業綽有祖風運籌决勝出人意表𭁈北朝諸國而抗衡為我𧻗之令主定府籍𬋩甲之職制度稍立中道崩殂 | khúc trung chủ khắc thừa tiên nghiệp xước hữu tổ phong vận trù quyết thắng xuất nhân ý biểu dữ bắc triều chư quốc nhi kháng hành vi ngã việt chi lệnh chủ định phủ tịch quản giáp chi chức chế độ sảo lập trung đạo băng tồ |
至於後主瀆於干戈賦繁役重百姓怨嗟尋為南漢所滅 | chí ư hậu chủ độc ư can qua phú phồn dịch trọng bách tính oán ta tầm vi nam hán sở diệt |
楊正公念我𧻗土宇久為南漢所併收用豪傑大興旅两敗賊将尽復轝圖 | dương chính công niệm ngã việt thổ vũ cửu vi nam hán sở tính thu dụng hào kiệt đại hưng nghĩa lữ lưỡng bại tặc tướng tận phục dư đồ |
然僃患無謀更為兒所弑 | nhiên bị hoạn vô mưu cánh vi nghĩa nhi sở thích |
吳先主誅公羡之賊臣破弘操之勍敵置文武百官 | ngô tiên chủ tru công tiễn chi tặc thần phá hoằng thao chi kình địch trí văn vũ bách quan |
之階定律令衣服之制真𦙟世之奇才也 | chi giai định luật lệnh y phục chi chế chân tế thế chi kì tài dã |
然顧托非人禍及後嗣 | nhiên cố thác phi nhân hoạ cập hậu tự |
楊三哥以外戚之親受托孤之寄然廢主自立難迯簒弑之誅 | dương tam kha dĩ ngoại thích chi thân thụ thác cô chi kí nhiên phế chủ tự lập nan đào soán thích chi tru |