Datasets:
clui
/
it-pl-input

Dataset card Data Studio Files Community
1
it
stringlengths
2
914
pl
stringlengths
1
915
Grazie .
Dziękuję .
( Musica ) Circa 43.000 anni fa , un giovane orso delle caverne morì nelle dolci colline al confine nordoccidentale della odierna Slovenia .
( Muzyka ) Około 43 000 lat temu młody niedźwiedź jaskiniowy umarł na wzgórzach w północno-wschodniej części obecnej Słowenii .
Un migliaio di anni dopo , un mammut morì nella Germania meridionale .
Tysiąc lat później mamut umarł w południowych Niemczech .
Alcune centinaia di anni dopo , anche un grifone morì nelle vicinanze .
Kilka stuleci później sęp płowy też umarł w tej samej okolicy .
Non sappiamo quasi nulla su come questi animali incontrarono la morte , ma questi differenti creature sperdute nel tempo e nello spazio condivisero un destino eccezionale .
Nie wiemy prawie nic o tym , jaki koniec spotkał te zwierzęta , jednak , mimo że rozrzucone w czasie i przestrzeni , dzieliły wspólny , niezwykły los .
Dopo la loro morte , un osso da ciascuno dei loro scheletri fu trasformato da mani umane in un flauto .
Po ich śmierci , każdy z ich szkielet został zmieniony przez ludzkie ręce w fleci .
Rifletteteci un secondo .
Zastanówmy się nad tym .
Immaginate di essere un cavernicolo , 40.000 anni fa .
Wyobraźcie sobie jaskini , 40 000 lat temu .
Avete imparato a usare il fuoco ,
Nauczyliście się używać ogień .
costruito semplici attrezzi per cacciare ,
Stworzyliście proste narzędzia do polowania .
avete imparato a fare vestiti con le pelli di animali per tenervi al caldo in inverno .
Nauczyliście się tworzyć ubrania ze skór zwierząt , aby było wam ciepło zimą .
Cosa scegliereste come vostra prossima invenzione ?
Co wynaleźlibyście później ?
Sembra assurdo che inventereste il flauto , uno strumento che produce inutili vibrazioni nelle molecole d' aria .
Wydaje się niedorzecznością , że stworzylibyście flet , narzędzie wzbudzające bezużyteczne wibracje wśród cząsteczek powietrza .
Ma questo è proprio quello che i nostri antenati hanno fatto .
To właśnie zrobili nasi przodkowie .
Ora questo risulta essere sorprendentemente comune nella storia della innovazione .
Zdarza się to zaskakująco często w historii wynalazków .
Qualche volta la gente inventa cose perchè vuole restare viva o nutrire i suoi piccoli o conquistare il villaggio vicino .
Czasem wynalazki powstają , by utrzymać nas przy życiu , nakarmić dzieci albo podbić sąsiednią osadę .
Ma abbastanza spesso , le nuove idee si realizzano semplicemente perchè sono divertenti .
Ale równie często nowe pomysły powstają z chęci zabawy .
E vi è una cosa singolare : molte di quelle invenzioni ludiche ma apparantemente frivole diventano l' innesco di trasformazioni epocali nella scienza , politica e società .
A teraz coś niezwykłego . Wiele z tych zabawnych , pozornie błahych wynalazków , wywołało ogromne zmiany w nauce , polityce i społeczeństwie .
Prendete probabilmente la più importante invenzione dei tempi moderni : i computer programmabili .
Weźmy być może najważniejszy wynalazek współczesności , czyli programowalny komputer .
Ora , la storia ufficiale è che i computer nascono dalla tecnologia miitare , poichè i primi computer erano stati progettati proprio per decodificare codici criptati o calcolare le traiettorie dei razzi .
Według znanej historii wywodzi się z technologii wojskowej , bo wiele z pierwszych komputerów było projektowanych do łamania kodów w czasie wojny i obliczania trajektorii rakiet .
Ma in effetti , le origini dei moderni computer sono molto più giocose , anche musicali , di quanto immaginiate .
Jednak początki współczesnego komputera są bardziej związane z zabawą , a nawet muzyką , niż się wydaje .
L' idea dietro il flauto , di soffiare semplicemente l' aria nel tubi per ottenere un suono , fu alla fine modificata per creare il primo organo più di 2.000 anni fa .
Pomysł z fletem , dmuchania w tubę , aby uzyskać dźwięk , uległ modyfikacji i powstały pierwsze organy ponad 2000 lat temu .
Qualcuno ebbe la brillante idea di attivare i suoni premendo piccole leve con le dita , inventando la prima tastiera musicale .
Ktoś wpadł na genialny pomysł wytwarzania dźwieków poprzez naciskanie palcami małych dźwigni , wymyślając klawiaturę muzyczną .
Ora , le tastiere si sono evolute dagli organi ai clavicordi e clavicembali fino al pianoforte , fino alla metà del XIX secolo , quando un gruppo di inventori infine ebbero l' idea di usare una tastiera per attivare non suoni ma lettere .
Ewoluowała ona od organów po klawikord , klawesyn i pianino , aż w połowie XIX wieku grupa wynalazców wpadła na pomysł użycia klawiszy nie do produkcji dźwięków , a liter .
Infatti , la prima macchina da scrivere era originalmente chiamata " il clavicembalo scrivente . " I flauti e la musica portarono a innovazioni ancora più potenti .
Pierwsza maszyna do pisania została nazwana " klawikordem do pisania " . Flet i muzyka doprowadziły do jeszcze większych odkryć .
Circa un migliaio di anni fa , durante il Rinascimento Islamico , 3 fratelli di Bagdad progettarono un dispositivo che era un organo automatizzato .
Około 1000 lat temu , w czasach islamskiego odrodzenia , trzej bracia z Bagdadu zaprojektowali urządzenie , które było automatycznymi organami .
Lo chiamarono " lo strumento che suona da solo . " Ora , lo strumento era sostanzialmente un grande carillon .
Nazwali je " instrumentem , który sam gra " . Instrument był w rzeczywistości dużym , muzycznym pudłem .
L' organo poteva essere impostato a suonare delle canzoni con le istruzioni codificate mettendo delle punte su un cilindro rotante .
Dało się go ustawić tak , by grał różne utwory , wykorzystując instrukcje zakodowane przy pomocy wypustek umieszczonych na obrotowym walcu .
Se volevate che suonasse una canzone diversa , bastava inserire un nuovo cilindro con un codice diverso .
Jeśli miał zagrać inny utwór , trzeba było wymienić walec na nowy , z innym kodem .
Lo strumento era il primo di questo tipo .
Ten instrument był jedyny w swym rodzaju .
Era programmabile .
Był programowalny .
Ora , concettualmente , era un significativo balzo in avanti .
Koncepcyjnie był to olbrzymi krok naprzód .
L' intero concetto di hardware e software diventa per la prima volta immaginabile con questa invenzione .
Idea hardware i software okazuje się rzeczywista dzięki temu wynalazkowi .
E quel concetto incredibilmente potente non ci è arrivato come strumento di guerra o conquista , o assolutamente non per necessità .
Ten niewiarygodny pomysł nie powstał jako instrument wojny czy podboju , czy nawet z potrzebny .
Arrivò dalla strana gioia di guardare una macchina suonare .
Powstał z radości obserwowania grającego urządzenia .
Infatti , l' idea di macchine programmabili rimase in vita solo per la musica per circa 700 anni .
Idea programowalnych maszyn istniała dzięki muzyce około 700 lat .
Nel 1700 , le macchine musicali divennero i giocattoli dell' elite Parigina .
W XVIII wieku muzyczne maszyny stały się zabawką paryskich elit .
Uomini di spettacolo usavano gli stessi cilindri codificati per controllare i movimenti fisici di quelli che erano chiamati automi , un primo tipo di robot .
Showmani używali tych samych zakodowanych walców , by kontrolować ruchy tak zwanych automatów , wczesnej odmiany robotów .
E mentre de Vaucanson stava progettando il suo musicista robot , ebbe un' altra idea .
Gdy de Vaucanson projektował swojego muzycznego robota , wpadł na kolejny pomysł .
Se si può programmare una macchina per emettere suoni piacevoli , perchè non programmarla per tessere bei motivi colorati sulla stoffa ?
Jeśli można było zaprogramować maszynę , by ładnie grała , dlaczego nie zaprogramować jej , by tkała piękne , kolorowe wzory .
Invece di usare gli spinotti dei cilindri per rappresentare le note musicali , essi avrebbero rappresentato fili con differenti colori .
Zamiast użycia wpustek na walcach jako reprezentacji nut , wykorzystano je do reprezentacji nitek w różnych kolorach .
Se si vuole un nuovo disegno per la stoffa , si programma un nuovo cilindro .
Jeśli potrzebowano nowego wzoru tkaniny , wystarczyło zaprogramować nowy walec .
Era il primo telaio programmabile .
To pierwszy programowalny warsztat tkacki .
I cilindri erano troppo costosi e richiedevano tempo per farli , ma mezzo secolo dopo , un altro inventore Francese , Jacquard ebbe la brillante idea di utilizzare schede di carta perforata invece di cilindri metallici .
Walce były zbyt drogie i czasochłonne w wytwarzaniu , ale pół wieku później Jacquard , francuski wynalazca , wpadł na genialny pomysł używania dziurkowanych kart zamiast metalowych cylindrów .
La carta risultò essere molto più economica e flessibile come modo di programmare il dispositivo .
Papier okazał się tańszy i bardziej elastyczny jako sposób programowania urządzenia .
Quel sistema di schede perforate ispirò l' inventore vittoriano Charles Babbage per creare il suo motore analitico , il primo vero computer programmabile mai progettato prima .
Ten system dziurkowania kart zainspirował wiktoriańskiego wynalazcę Babbage ' a do stworzenia maszyny analitycznej , pierwszego programowalnego komputera na świecie .
Le schede perforate erano usate dai programmatori sui computer fino agli anni ' 70 .
Dziurkowane karty zostały użyte przez programistów dopiero w latach 70 .
Ora chiedetevi questo : cosa ha reso possibile i moderni computer ?
Zapytajcie siebie , co umożliwiło powstanie współczesnego komputera .
Si , il coinvolgimento militare è una parte importante della storia . Ma inventare un computer ha richiesto altri elementi costruttivi : carillon , robot giocattolo che suonano il flauto , tastiere di clavicembalo , disegni colorati intrecciati nel tessuto , e questa è solo una piccola parte della storia .
Zaangażowanie wojska było istotnym elementem historii , jednak wynalezienie komputera wymagało także innych części składowych : pozytywek , robotów grających na flecie , klawesynów , kolorowych wzorów na tkaninach , a to tylko mała część historii .
Una lunga lista di idee e tecnologie hanno cambiato il mondo proveniendo dal gioco : i musei pubblici , la gomma , la teoria della probabilità , le assicurazioni e molte altre .
Jest długa lista rewolucyjnych pomysłów i technologii , które wywodzą się z zabawy : muzea , guma , teoria prawdopodobieństwa , ubezpieczenia , i wiele więcej .
La necessità non è sempre la madre delle invenzioni .
Potrzeba nie zawsze jest matką wynalazku .
La condizione mentale del gioco è fondamentalmente esplorativa , alla ricerca di nuove possibilità nel mondo attorno a noi .
Umysł nastawiony na zabawę jest także odkrywczy , poszukuje nowych możliwości w otaczającym świecie .
Quello spirito di ricerca spiega perchè così tante esperienze nate per semplice gioia e divertimento alla fine ci hanno portato a profonde innovazioni .
Dlaczego tak wiele doświadczenia , które urodziły z prostym radością i zabawą , doprowadziły nas do głębokiej innowacji .
Penso che ciò abbia delle implicazioni su come insegniamo ai bambini a scuola e incoraggiamo l' innovazione sul lavoro , ma pensare al gioco e alla gioia in questo modo ci aiuta a individuare cosa arriverà .
Sądzę , że to ma wpływ na to , jak uczymy dzieci w szkołach i wspieramy innowacje w pracy , ale myślenie o zabawie i radości w ten sposób również pomaga odkryć , co będzie dalej .
Pensateci : se foste seduti lì nel 1750 cercando di capire i grandi cambiamenti in arrivo per la società nei secoli 19 ° e 20 ° , macchine automatiche , computer , intelligenza artificiale , un flauto programmabile che intrattiene la elite Parigina sarebbe stato un forte indizio più di qualsiasi altro a quel tempo .
Zastanówcie się : gdybyście w 1750 roku starali się zrozumieć zmiany mające zajść w społeczeństwie w XIX , XX wieku , zautomatyzowane maszyny , komputery , sztuczną inteligencję , programowalny flet , który zabawiał paryskie elity , byłby równie dobrą wskazówką , jak cokolwiek innego w tych czasach .
Sembrava al massimo un divertimento , non utile in nessun modo serio , ma si è rivelato l' inizio di una rivoluzione tecnologica che avrebbe cambiato il mondo .
Wydawał się co najwyżej rozrywką , nieużyteczną w żadnen sposób , ale okazał się początkiem technologicznej rewolucji , która miała zmienić świat .
L' anno scorso ho mostrato queste diapositive per dimostrare che la calotta glaciale artica , che per quasi tre milioni di anni ha avuto le dimensioni dei 48 Stati Uniti continentali , si è ristretta del 40 % .
W zeszłym roku pokazałem te dwa slajdy aby zademonstrować , że arktyczna pokrywa lodowa która przez większą część ostatnich trzech milionów lat była rozmiarów 48 kontynentalnych stanów USA , skurczyła się o 40 procent .
Tuttavia questo sottovaluta la gravità del problema perché non mostra lo spessore del ghiaccio .
Jednakże nie ukazują one w pełni wagi problemu , ponieważ nie uwzględniają one grubości lodu .
La calotta glaciale artica è , in un certo senso , il cuore pulsante del sistema climatico globale .
Arktyczna pokrywa lodowa jest , można by rzec , bijącym sercem całego systemu klimatycznego .
Si espande d' inverno e si ritira d' estate .
Lód rozszerza się w zimie i kurczy w lecie .
La prossima diapositiva sarà una rapida carrellata sugli avvenimenti degli ultimi 25 anni .
Na następnym slajdzie zobaczycie szybki pokaz zdjęć tego , co działo się przez ostatnie 25 lat .
I ghiacci perenni sono segnati in rosso .
Stała pokrywa lodowa jest zaznaczona na czerwono .
Come vedete , si espandono fino al blu scuro . Quello è il ghiaccio in inverno , che si ritira d' estate .
Jak widzicie , rozszerza się ona aż do ciemno niebieskiego . To jest zasięg corocznego lodu w zimie , który kurczy się w lecie .
Potete vedere che il cosiddetto ghiaccio perenne , di cinque anni o più , è come il sangue , che qui fuoriesce dal corpo .
Tak zwany stały lód , mający pięć lat lub starszy widzicie , że zachowuje się prawie jak krew , wylewająca się tutaj z ciała .
In 25 anni è passato da così , a così .
W ciągu 25 lat przemienił się z tego , w to .
Questo è un problema perché il riscaldamento interessa il terreno ghiacciato intorno all' oceano artico dove ci sono enormi quantità di carbone congelato che , sciogliendosi , vengono trasformate in metano dai microbi .
Problem ten istnieje , ponieważ ocieplenie ogrzewa zamarznięty grunt wokół Oceanu Arktycznego , gdzie znajdują się olbrzymie ilości zamarzniętego węgla który , gdy odmarza , jest zamieniany w metan przez mikroby .
Rispetto alla totalità dell' inquinamento atmosferico da riscaldamento globale , quella quantità potrebbe raddoppiare , superato questo punto di non ritorno .
Porównując do całkowitej ilości zanieczyszczeń atmosferycznych powodujących globalne ocieplenia , ilość ta może się podwoić jeżeli przekroczymy ten punkt krytyczny .
In alcuni laghi poco profondi in Alaska il metano sta già ribollendo dall' acqua .
Już teraz w niektórych płytkich jeziorach na Alasce pęcherzyki metanu wydobywają się z wody .
La professoressa Katey Walter della University of Alaska si è recata con un team presso un lago basso lo scorso inverno .
Prof. Katey Walter z Uniwersytetu Alaski udała się zeszłej zimy ze swoim zespołem do pewnego płytkiego jeziora .
Video : Wow ! ( Risate ) Al Gore : Lei sta bene . La domanda è se lo saremo anche noi .
Video : Whoa ! ( śmiech ) Al Gore : Nic się jej nie stało . Pytanie brzmi , czy nam też się nie stanie .
Un motivo è che questo scambiatore termico surriscalda la Groenlandia dal nord .
Jednym z powodów jest to , że ta wielka ilość ciepła ogrzewa Grenlandię od północy .
Questo è un fiume a regime glaciale .
To jest rokrocznie powstająca z topienia lodu rzeka .
La portata non aveva mai raggiunto livelli simili .
Jednakże objętość wody jest większa niż kiedykolwiek wcześniej .
Questo è il fiume Kangerlussuaq , nel sud-ovest della Groenlandia .
To jest rzeka Kangerlussaq w południowo-zachodniej Grenlandii .
Se volete sapere come sale il livello del mare per lo scioglimento dei ghiacci su terraferma , qui è dove raggiunge il mare .
Jeżeli chcecie wiedzieć jak podnosi się poziom mórz na skutek topnienia lodowców lądowych tutaj jest miejsce gdzie osiaga on morza .
Queste correnti stanno aumentando rapidamente .
Przepływy te wzmagają się bardzo gwałtownie .
Dall' altra parte del pianeta : Antartide , il più grande blocco di ghiaccio del pianeta .
Na drugim końcu planety , na Antarktydzie , znajdują się największe zapasy lodu na Ziemi .
Il mese scorso gli scienziati hanno dichiarato che il bilancio del ghiaccio è in negativo ,
W zeszłym miesiącu naukowcy ogłosili , że cały ten kontynent ma negatywny bilans zmian masy lodu .
e che l' Antartide occidentale , che poggia su alcune isole sottomarine , è particolarmente rapido nello sciogliersi .
Zachodnia Antarktyka podparta na kilku podwodnych wyspach topnieje szczególnie gwałtownie .
Equivale a 6 metri di livello delle acque , come in Groenlandia .
To jest równoważne zmianie o 6 metrów poziomu morza , tak jak w przypadku Grenlandii .
Sull' Himalaya , il terzo più grande blocco di ghiaccio , si vedono nuovi laghi , che pochi anni fa erano ghiacciai .
W Himalajach , trzecim największym skupisku lodu , u góry widzicie nowe jeziora , które jeszcze kilka lat temu były lodowcami .
Il 40 % della popolazione mondiale ricava metà dell' acqua potabile da quello scioglimento .
Dla 40 % wszystkich ludzi na świecie połowa wody pitnej jaką otrzymują pochodzi z tych pływów .
Sulle Ande : questo ghiacciaio è la fonte dell' acqua potabile di questa città .
W Andach , ten lodowiec jest źródłem wody pitnej dla tego miasta .
La portata è aumentata .
Przepływ wody się zwiększył .
Però quando diminuisce , lo stesso accade all' acqua potabile .
Ale kiedy lodowce czasowo zanikną , to samo stanie się z większością wody pitnej .
In California la neve sulla Sierra Nevada è diminuita del 40 % .
W Kalifornii obserwuje się 40 procentowy spadek ilości śniegu w paśmie gór Sierra .
I bacini idrici sono in crisi .
Co bezpośrednio uderza w zasoby wody .
Le previsioni , come avete letto , sono gravi .
A przewidywania , jak czytaliście , są poważne .
La crescente siccità nel mondo porta a un notevole aumento degli incendi .
Susze dookoła świata doprowadziły do dramatycznego wzrostu liczby pożarów .
I disastri ambientali stanno aumentando a un ritmo fuori dal normale e senza precedenti .
A ilość katastrof na całym świecie rosła w absolutnie niezwykłym i nieoczekiwanym tempie .
Quattro volte più numerosi negli ultimi 30 anni rispetto ai precedenti 75 .
Cztery razy więcej w ciągu ostatnich 30 lat niż w ciągu wcześniejszych 75 .
Questo è un andamento del tutto insostenibile .
To jest proces naruszający równowagę ekologiczną .
Se lo si guarda nel contesto storico se ne possono vedere le conseguenze .
Jeżeli rozważycie kontekst historyczny zobaczycie do czego to wszystko prowadzi .
Negli ultimi 5 anni abbiamo aggiunto 70 milioni di tonnellate di CO2 ogni 24 ore — 25 milioni di tonnellate negli oceani ogni giorno .
W ciągu ostatnich pięciu lat wyemitowaliśmy 70 milionów ton CO2 w ciągu każdych 24 godzin — 25 milinów ton każdego dnia trafiało do oceanów .
Guardate attentamente l' area del Pacifico orientale , dalle Americhe , verso ovest , e su entrambe le parti del subcontinente indiano , dove c' è un radicale impoverimento dell' ossigeno negli oceani .
Spójrzcie uważnie na obszar wschodniego Pacyfiku , rozciągający się od Ameryki ku zachodowi , i z drugiej strony subkontynent Indyjski , gdzie ma miejsce radykalne uszczuplenie zapasów tlenu w oceanach .
La maggiore causa del riscaldamento globale , insieme alla deforestazione , che ne è il 20 % , è l' uso di combustibili fossili .
Największą pojedynczą przyczyną globalnego ocieplenia , razem z wycinką lasów , która stanowi jego 20 procent , jest spalanie paliw kopalnych .
Il petrolio è un problema , e il carbone è persino peggio .
Olej jest problemem , ale węgiel jest znacznie poważniejszym zagrożeniem .
Gli Stati Uniti sono uno dei due paesi con più emissioni , insieme alla Cina .
Stany Zjednoczone są jednym z dwóch krajów emitujących najwięcej zanieczyszczeń ; drugim są Chiny .
E si proponeva di costruire molte altre centrali a carbone .
I padła propozycja budowy znacznej ilości elektrowni węglowych .
Ma stiamo assistendo a un cambio di direzione .
Ale zaczynamy dostrzegać morze zmian .