id
stringlengths 1
6
| url
stringlengths 32
143
| title
stringlengths 1
79
| text
stringlengths 7
183k
|
|---|---|---|---|
8840 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Tobeta | Tobeta | Tobeta is een plattdüütschen Vörnaam för Deerns.
Herkamen
Tobeta kümmt vun de olen germaanschen Naams Trudberta oder Dietberta (ok Theoberta) vun her. In Trudberta steekt de beiden Wöör trud (Kraft) un beraht (glinsterig, beröhmt) in. De Naam heet denn so veel, as : De vunwegen ehre Kraft beröhmt is. In Dietberta steekt de beiden Wöör tiut (Volk, Lüde) un beraht (glinsterig, beröhmt) in. De Naam bedutt denn woll: De beröhmt is mank dat Volk oder De glinstern deit mank de Lüde.
De plattdüütsche Naam
De plattdüütsche Naam is düt mal gor nich afkört, man eenfach een beten afslepen un slurig utspraken. Dor is denn vun Trudberta oder vun Dietberta Tobeta vun wurrn. Later sünd dor denn noch de korten Naams Tipke un Taupke vun maakt wurrn.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams.
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Deerns |
8842 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Toorn%20%28Schach%29 | Toorn (Schach) | De Toorn is de tweetstärkste Figur bi’t Schachspeel. Tosamen mit de Daam höört he to de Swoorfiguren. To den Anfang vun en Schachpartie hett jedeen Speler twee Toorns, den Damentoorn un den Königstoorn. De Damentoorn steiht op den Damenflögel op de a-Lien, de witte op a1, de swatte op a8. De Königstoorn steiht op den Königsflögel op de h-Lien, de witte steiht op h1, de swatte op h8.
Woans treckt de Toorn?
De Toorn kann waagrecht un lotrecht so wiet trecken as he will, solang as nix op sien Weg steiht. Wenn de eerste annere Figur op sien Weg vun de annere Klöör is, kann he disse Figur ok slaan. Un dann gifft dat noch en besünneren Toog, bi den de Toorn un de König togliek trocken warrt, de Rockaad.
Weert
De Toorn is üm un bi soveel weert as 5 Buern. Dat hangt aber ok vun de konkrete Positschoon af. Wenn de Positschoon slaten is (dat heet, dat gifft keen apenen Lienen, dat sünd noch vele Figuren op dat Brett un dat röögt sik nich veel) kann een mit en Toorn to’n Bispill nich so veel anfangen. Twee Toorns sünd tosamen ’n beten mehr weert as een Daam.
Wat maakt een mit en Toorn?
In’t Vörspeel
To Anfang vun en Schachpartie kann een mit de Toorns nich veel anfangen. Dor sünd de egen Buern in’n Weg. Faken kummt he eerst in’t Speel, wenn he na en Rockaad in’t Zentrum vun’t Brett ’n free’e Lien finnt.
In’t Middelspeel
In’t Middelspeel kann een mit den Toorn veel anfangen. Wenn nich mehr so vele Figuren op’t Brett sünd, warrt de Toorn stärker. De Spelers versöökt tomehrst vör jümehr Toorns en apene Lien to finnen, so dat de Toorn över en hele Lien op de Positschon vun den Gegensmann telen kann.
In’t Endspeel
Üm un bi 50 Perzent vun de Endspelen sünd Toornendspelen. Dat heet, blangen de Königen sünd blots noch Buern un Toorns op’t Brett. Wenn een denn noch en Toorn mehr hett as de Gegensmann, dann is dat Mattsetten mit Toorn un König gegen König nich swoor.
Schach |
8843 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Fl%C3%A4%C3%A4msch | Fläämsch | Fläämsch is de Naam för de Dialekten vun de Nedderlannsche Spraak, as de in den nördlichen (fläämschen) Deel vun Belgien (vun bi 1 Mio. Lüde), in den Süüden vun de Nedderlannen (vun bi 90.000 Lüde) un in den Noorden vun Frankriek (vun bi 20.000 Lüde) snackt weert. De fläämschen Dialekten sünd to'n Deel wieder af vun dat Standardnedderlannsch as t.B. Afrikaans.
De wichtigsten fläämschen Dialekten in Flandern sünd West-Fläämsch un Oost-Fläämsch. In Belgien warrt Fläämsch ok as en egen Spraak ansehn.
Spraak
Nedderlannen
Belgien
Nedderfranksch |
8844 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Deutschland | Deutschland | Deutschland betekent
Düütschland, Staat in Middeleuropa,
List von Scheep mit’n Naam Deutschland, verscheden Scheep,
Zeche Deutschland, ehmalig Bargwark in Sprockhövel (1871–1925),
Maschinenfabrik Deutschland, ehmalig Maschinenbo-Ünnernehmen (1872–1996),
Motorfahrzeugfabrik Deutschland, fröheren düütschen Autohersteller (1903–1905),
LZ 7 „Deutschland“, DELAG-Zeppelin (1910),
Deutschland. Zeitschrift für Heimatkunde und Heimatliebe. Organ für die deutschen Verkehrs-Interessen, Tiedschrift (1912–1928),
Deutschland, Musiktitel von de Böhsen Onkelz (1984),
Deutschland, Musiktitel von de Prinzen (2001),
Deutschland, Musiktitel von Muhabbet (2007),
Deutschland, Musiktitel von Rammstein (2019),
Deutschland, Feernsehreeg (2015, 2018),
Deutschland-Canyon, Deepseegraven in Antarktika.
Deutschland is de Familiennaam von
Heinz Deutschland (* 1934), düütschen Historiker un Diplomaat,
Helmut Deutschland (1918–2007), düütschen Dischtennisspeler,
Joachim Deutschland (* 1980), düütschen Musiker,
Jutta Deutschland (* 1958), düütsche Ballettdanzerin. |
8846 | https://nds.wikipedia.org/wiki/De%20Haan | De Haan | De Haan is een Gemeende in de Provinz West-Flannern in Belgien. In de Gemeende wohnt um un bi 12.000 Inwahners. Dor leevt um un bi 5.100 vun in den Badeoort De Haan süms, um un bi 3.800 in Wenduine un de Rest in de Öörd Klemskerke, Vosseslag, Harendijke un Vlissegem. De Tourismus is för de Gemeende De Haan een wichtig Born vun Inkamen. Nahbergemeende vun de Haan is Oostenn.
Ünnerdelen
Ünnerdelen vun de Gemeende De Haan sünd:
Klemskerke
Vlissegem
Vosseslag
De Haan Centrum
Harendijke
Wenduine
Events
De Haan is keen Gemeende, de up Touristen ut is, de dor bloß een Dag blievt. Veel Touristen hefft dor jem ehr Eegendom. De wichtigsten Events in de Gemeende sünd: De Seewieh, Den Touristen sien Dag, de Riesenfesten, de Festen vun Vosseslag, Lawei un de westfläämsche Senioren-Küstendag.
Fotos
Externe link
Website vun de Gemeende
Belgien
Flannern
Oort |
8848 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Testerep | Testerep | Testerep (ok Ter Streep) is de Naam vun een Eiland, dat fröher vör de fläämsche Küst in Belgien legen hett. Dat weer to de Tiet, as de Noordsee noch bit nah Brügge henlangen dö un as de Pool mank dat Eiland un de Küst noch nich versandt weer. Up dat Eiland geev dat allerhand lüttje Fischerdörper, as Oostenn un Westenn up'n Oosten un den Westen vun de Insel. Dat Dörp Middelkerke lä man just in'e Midden.
Eiland
Gifft dat nich mehr
Belgien
Flannern
Noordsee |
8849 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hotspot%20%28Vulkan%29 | Hotspot (Vulkan) | Hotspots is en engelsch Woort, dat soveel bedüüt as hitten Plack un is en Begreep ut de Eerdwetenschoppen. Kanns ok Plume to seggen. Dormit warrt en Klass von Vulkane beschreven, de nich afhängig sünd von tektonische Grenzen.
Theorie
De meisten Vulkane sünd dor, wo de Eerdplaten jümmer Grenzen hebt, nipp und nau seggt, wo se uteenanner drieft oder tohoopstöt. Dor finnt denn Aflööp statt, de den Vulkanismus utlösen doot. De Hotspots scheert sik aver nich dorüm wo de Platengrenzen sünd, de künnt överall opduken. Dat liggt doran, dat dat Magma, dat den Hotspot spiesen deit, deep in de Eer entsteit, wo de Eerdmantel von de Eerdplaten un jümmer Krepen nix markt. Dat hitte Magma stiggt denn as en Mantelplume op un fritt sik so as en Sniedbrenner dör de Lithosphäär bit dat boben denn as en Vulkan togang kummt.
So ganz nipp un nau weet een noch nich. wo dat Magma nu entsteit. Dat gift aver Anteken, dat wenigstens eenige dorvon ut 2900 km Deep von de Karn-Mantel-Grenz opstiegen dot. De Lava, de denn ut den Hotspot-Vulkan rut kummt, warrt Ocean Island Basalt (OIB) nöömt. Dat is engelsch ün beteken een Basalt de sik von normalen ozeanischen Basalt ünnerscheed. As sik aver nu de Eerdplaten bewegt, de Hotspot ober an Oort un Steed blift, kann över den Hotspot en ganze Keed vun Vulkanen entstahn, de vun den Hotspot weg jümmer öller warrt. Dör so’n Insel-Keed is 1963 toeerst de Geoloog John Tuzo Wilson op de Idee mit de Hotspots kommen. Hüüt is dissse Theorie fasten Bestanddeel vun uns Verstahn vun de Eer.
Opbau von Hotspots
Hotspots künnt blots entstahn wo dat in de Eer en thermische Grenzschicht gifft. Dor kann sik dat Magma ophitten, bit de Schicht unbestännig warrt und dat Magma no baven stiggt. Dat is denn as en Slauch, de so bi 50 bit 200 km Radius hett un ok Manteldiapir oder Plumeslauch nöömt warrt. Baven vöran warrt dat Magma afdrängt, wat denn so’n schirmförmige Kapp utbillt, wat as Plumekopp betekent warrt.
Wenn so en Plumekopp baven ankummt, denn kummt bannig veel Lava op eenmal to’n Vörschien, de grote Rebeden överflooten deit (Man seggt dorüm ok Flootbasalt dorto). En bekannt Biespeel dorvör is de Trap-Basalt von den Dekkan-Plateau in Indien. Wenn de Plumekopp baven ankamen is, denn gifft dat blots noch den smallen Slauch, un de sorgt denn vör de Vulkane.
Woneem gifft dat Hotspots
Hotspots künnt överall to Gang kommen, man dat is vör dat Magma nich so licht, sik dör de Lithosphäär dörtobrennen. Dorüm kennt man de meesten Hotspots in de Ozeanen. Dor sünd nämlich de Eerdplaten nich so dick as ünner de Kontinente und könnt denn beter dörkommen. Dat heet nich unbedingt, dat ünner Kontinente weniger dorvun sünd, man se kommt villicht nicht bit nar boben dör. To de bekanntsten Hotspots hörrt Hawaii, Iesland, Yellowstone und de Eifel in Düütschland.
Op dat Bild sünd 44 Öörd markeert, vun de man teemlich seker weet, dat wi dat dor mit Hotspots to doon hebbt. Dat gifft aver ok Lüüd, de noch von veel mehr Hotspots snackt. In de Tabell sünd de Namen un Öörd optekend, de to de Tallen in dat Bild hörrt.
Bi dat Öller (in Millioon Johr) zeigt de Hochtall woher dat Öller afleidt is. Dor liggt entweder dat Öller von dat tohüürig Flootbasalt-Rebeet tu Grunn’n (¹), de Afschätzen von de öllste Insel von de Inselkeed (²) oder dat is eenfach so afschätzt (³).
Borns
Eerdwetenschoppen
Vulkanologie |
8853 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Middelkerke | Middelkerke | Middelkerke is een Gemeende in de Provinz West Flannern in Belgien. De Gemeende hett um un bi 17.500 Inwahners. Dat Land vun de Gemeende liggt langs de fläämsche Küst un in de Polders. Fröher weer Middelkerk dat Karkdörp in de Midden vun dat Eiland Testerep. Man midderwielen is dat Eiland al lang an dat faste Land anwussen. Ok de annern vörmaligen Inseldörper Oostenn un Westenn liggt nu up'n Fastland. In knapp veertig Johr hett Middelkerke sien Utsehn ganz verännert. Vun dat ole Fischerdörp is meist nix vun nahbleben. An den Strand staht grode Hotelkassens vun 10 un mehr Stockwark. De Tourismus speelt een grode Rull bi de öörtlich Weertschop.
Dörper
Nah de Gemeende Middelkerke höört nich bloß de Oort süms to, man ok de Dörper Leffinge, Lombardsijde, Mannekensvere, Schore, Sint-Pieters-Kapelle, Slijpe, Westenn en Wilskerke. Middelkerke süms, Lombardssijde un Westenn liggt langs de Küst. Leffinge, Mannekensvere, Schore, Sint-Pieters-Kapelle, Slijpe un Wilskerke sünd typisch fläämsche Polderdörper.
Nadem de Gemeende Middelkerke ut al düsse Dörper un Öörd tohopenslaten wurrn is, streckt se sik meist 10 km binnenlands un grenzt an een grode Tall vun Gemeendedelen un Stadtdelen an:
Wie de Tall vun Inwahners wussen is
Bron:NIS - Opm:1806 bit 1970=Volk warrt tellt up 31. Dezember; vun 1977 af an= Inwahnertall per 1. Januar
1971: Raversijde wurr aan Oostenn afgeven (-2,06 km² mit 1.140 Inwahners)
1977: Tohopen slaten mit Leffinge, Spermalie, Westende un Wilskerke un Afgeven vun een Deel vun Lombardsijde an Nieuwpoort (+70,57 km² mit 9.551 inwoners)
Externe link
Website vun de Gemeende
Belgien
Flannern
Oort |
8854 | https://nds.wikipedia.org/wiki/West-Flannern | West-Flannern | De Provinz West-Flannern (nedderlannsch West-Vlaanderen) is een vun de tein Provinzen vun Belgien. Dat is de Provinz in Flannern (nedderlannsch Gewest Vlaanderen), de an'n meisten in'n Westen liggt. As eenzig Provinz vun Belgien liggt se an de See.
As een Provinz in Flannern is de offiziell Spraak Nedderlannsch, man dat gifft an de Spraakgrenz de Gemeenden Spiere-Helkijn un Mesen, wo ok Franzöösch as Amtsspraak bruukt warrt. De meisten Lüde in de Provinz snackt up'e Straat un in'n Alldag jem ehren Dialekt West-Fläämsch.
De Karkengemeenden in de Provinz höört nah dat Bisdom Brügge hento.
Info
Hööftstadt vun de Provinz: Brügge
Grötte: 3125 km²
Hööchste Punkt: Kemmelberg (156 m)
Wichtigst Strööm un Beeken: IJzer, Leie, Mandel, Waardamme
Inwahners: 1.139.815 (up 1. Juli 2005)
8 Regeerungsbezirken: Bezirk Brügge, Bezirk Diksmuide, Bezirk Ieper, Bezirk Kortrijk, Bezirk Oostenn, Bezirk Roeselare, Bezirk Tielt, Bezirk Veurne
Dialekt: West-Fläämsch
De West-Fläämschen Gemeenden
Gemeenden mit den Titel Stadt hefft een (Stadt) achter den Naam
Regeerung
De Raat vun de Provinz vun West-Flannern hett 80 Sedels. Verdeelt sünd de so:
CD&V: 32
VLD: 18
sp.a: 17
Vlaams Belang: 5
Groen!: 4
N-VA: 4
De Geschäften weert föhrt vun de Ständig Deputation. Dor höört seß Liddmaten to. Vörsitter is de Gouverneur. In'n Momang (2006) is dat Paul Breyne.
Extern Link
Offiziell Website
Belgien
Flannern |
8855 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Karlsruhe | Karlsruhe | Karlsruhe is en Stadtkreis. Dor finnt sik de Sitten vun den Regierungsbezirk Karlsruhe, vun de Region Middel-Böverrhien un vun den Landkreis Karlsruhe. Fröher is Karlsruhe Hööftstadt un Residenzstadt vun dat vörmalige Land Baden ween. In’n Noorden, Oosten un Süden grenzt de Stadt an den Landkreis Karlsruhe, in'n Westen stött se an den Rhien, wat ok de Grenz na dat düütsche Bundsland Rhienland-Palz is. Na Stuttgart (bi 80 km ööstlich) un Mannheim (bi 60 km nöördlich) is Karlsruhe mit bi 308.988 Inwahners (Stand: 31. Juli 2020) un 173 km² Grund de drüttgröttste Stadt vun Baden-Württemberg. Vun 1950 af an sitt in Karlsruhe de Bundsgerichtshoff un vun 1951 ok dat Bundsverfatengericht. Dor hett de Stadt ok üm den Ökelnaam Dat Recht sien Residenz kregen.
Attraktschonen
In Karlsruhe steiht 'n Pyramid, wo de Grünner vun Karlsruhe unner licht.
Söhns un Döchter vun de Stadt
Wawau Adler (*1967), Tater un Jazz- Gitarrenspeler
Oliver Bierhoff (*1968), Footballnatschonalspeler
Adolf des Coudres (1862-1924), Maler
Dieter Haack (*1934), Politiker
Karl Wilhelm Lorenz (1886-1918), Mathematiker un Astronom
Weblinks
Offizielle Webpräsenz vun de Stadt
Amtlicher WebStadtplan Karlsruhe mit thematischen un historsch Koorten
Stadtlexikon Karlsruhe vun dat Stadtarchiv
Oort
Stadt
Gemeen
Baden-Württemberg |
8858 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Klemskerke | Klemskerke | Klemskerke is en bannig oolt Polderdörp in West-Flannern in Belgien. Dat höört to de Gemeende De Haan to. Dat öllste schreven Dokument öber Klemskerke kümmt ut dat Johr 1003. Veel Lüde, de mit Auto nah De Haan kaamt, fohrt eerst mal dör Klemskerke dör. Glieks in’n Anfang fallt een ole Möhl up. Een schöön restaureert Kark is dor ok bi. Dat Dörp liggt um un bi 3 km af vun de Küst up dat ruhige platte Land. Dor kann een up schöne Landwegen mooi mit’n Rad fohren.
Externe links
De Möhl vun Klemskerke
Flannern
Belgien
Oort |
8859 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Wenduine | Wenduine | Wenduine is en Oort an de Küst vun West-Flannern in Belgien. Wenduine höört, just as Klemskerke un Vosseslag to de Gemeende De Haan to. Dor leevt um un bi 3.800 Minschen. De touristisch Ökelnaam vun den Oort is Prinzess vun de belgisch Badöörd. Up dat Terrein vun dat Dörp gifft dat en Strand, en Holt, en lüttjen Dörpsplatz un en Inkoopsstraat. Wenduine is een vun de man wenig Gemeenden an de belgisch Küst, wo dat Dünen gifft. Dor draff en in’n Momang aver nich in rumlopen, vunwegen datt se schuult warrn mütt. Man en Rundweg dör de Dünen dör gifft dat, de meist nah Blankenberge henlöppt.
Events, de in jeed Johr wedder kaamt, sünd in düt Dörp de Riesenfesten, de Karneval, Saint Patrick’s Day, de Apendöörsdag vun de Füürwehr un dat Stratenfest.
Oort
Belgien
Flannern |
8861 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Middelsee | Middelsee | De Middelsee (ok Bordine oder Borndiep) weer de Münn vun den Boorne-Stroom in de Provinz Fryslân in de Nedderlannen. De Middelsee lä as een Föörd twuschen de beiden Landstreeken Westergoa un Eastergoa. In'n Süden reck se hen bit nah Sneek, wat up den Diek vun de Middelsee boot wurrn is.
In den Loop vun de Tiet is de Middelsee jümmers mehr vullmoddert mit Slick un Potten. Dat Land, dat so tostann kamen is, warrt Nije lannen nömmt. Dor gifft dat ok dat freesche Dorp Nijlân. An de Steed, wo dormals de Middelsee ween is, gifft dat hüdigendags noch man wenig Dörper. De fruchtbaar Seeklei is to'n groden Deel later as Weidelann bruukt wurrn. Hüdigendags is de Grenz twuschen Eastergoa un Westergoa in dat Polderland blooß noch een lüttje Beeke, de Swette, de vun Sneek nah Leeuwarden flutt. Fröher güng se bit nah den Anfang vun It Bilt. Vun dat 15. Johrhunnert af an weer de Middelsee man bloß noch een Bucht in de Noordküst vun West-Freesland. Dor is denn in dat 16. Johrhunnert vunwegen dat Inpoldern de Trechter vun den Landstreek It Bilt vun wurrn. Düsse Trechter folgt noch just de Form vun de vörmalig Münnen vun de Middelsee.
Fudder histoorsche Naams för de Middelsee sünd: Bordaa, Borndiep, Boerdiep, Bordena, Bordine.
Provinz Freesland
Bucht
Gifft dat nich mehr |
8863 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Westfreesland | Westfreesland | Westfreesland is en Streek, de in fröhe Tieden maal freesk west is. Vandag hört dat to de nederlannske Provinz Noord-Holland. Daar liggt dat heel in d' Noorden bi de Stadt Alkmaar, van de Eilannen Vlieland un Texel bit an dat Water IJ. In d' Westen is de Noordsee, in d' Oosten dat Iesselmeer. Ok de Taal van Westfreesland is neet meer Freesk. Dat so nömt West-Freesk is en hollandsk Dialekt.
In Dütskland word meesttieds van Westfreesland proot, wenn dat "Westlauwerske Freesland", de Provinz Freesland, meent is.
Region vun de Nedderlannen
Provinz Noord-Holland |
8865 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ieper | Ieper | Ieper (düütsch: Ypern, frz.: Ypres) is een Stadt in de Provinz West-Flannern in den Süüdwesten vun Belgien in een Landstreek, de Westhoek nömmt warrt. De Stadt hett meist 35.000 Inwahners un is dor de veertgröttste Stadt vun West-Flannern. Ieper is Hööftstadt vun den Landkreis Ieper un is de gröttste Stadt in den Westhoek. Fudderhen hett Ieper den tweed gröttsten Markt vun Belgien. De ole Ökelnaam vun Ieper is De Kattenstadt, de nee Binaam is Stadt vun den Freden. Ieper liggt an de Iesenbahnstreck vun Kortrijk nah Poperinge.
Wat een sik ankieken scholl
de Groote Markt mit veel Hüser ut dat Middelöller
de Lakenhalle (Dookhall), höört to dat UNESCO- Weltkulturarv
de Sint-Maartenskathedraal, Dom vun dat vörmalig Bisdom Ieper
de Meenenpoort an de Oostkant vun de ole Stadt. Dor warrt jeden Abend Klock acht de Last post speelt, to'n Andenken an de Doden, de in Ieper fullen sünd
de Muurn vun de Festungen rund um Ieper to
de Kattenstoet, en Ümtog all dree Johr
Historie
As düdde Stadt vun Flannern nah Gent un Brügge speel Ieper een wichtig Rull in de Graafschup Flannern. In de Johren üm 1250 geev dat een duchtigen Upswung vun de Dookindustrie in de Stadt. Al in dat fröhe 12. Johrhunnert weern Döker ut Ieper bit up den Johrmarkt in Nowgorod to finnen. De Stadt harr to kriegen mit all groot Slachten un Verdrääg in dat Middelöller, so as
de Gollen-Sporen-Slacht
de Slacht bi Pevelenberg
de Freden vun Melun
de Slacht bi Kassel (1328)
Up den 25. März 1678 is Ieper dör de Truppen vun Ludwig XIV. vun Frankriek innahmen wurrn. Vauban hett denn dorför sorgt, dat Ieper för sien Verdedigen nee Festungen kreeg. Düsse Festungen hett Josef II. vun Öösterriek denn 1782 afbreken laten. Dorüm konnen franzöösche Truppen de Stadt denn al 1794 sunner grode Problemen innehmen.
De eerste Weltkrieg
Verloop
In de ganze Tiet vun den 1. Weltkrieg weer de Stadt an dree Sieden umringt vun düütsche Truppen. Verdeffendeert wurrn is de Stadt vun Brittsche Suldaten. Ganz ähnlich seeg dat een beten wieder in'n Südoosten ut bi de franzöösche Stadt Verdun.
De Düütschen konnen de Stadt nich innehmen, ofschoonst se dat fökener versöcht hefft. Grode Feldslachten sünd slahn wurrn. Dorbi sünd bi 500.000 Suldaten ümkamen. De Stadt Ieper is heel un deel to Dutt gahn. Up de Slachtfeller rund um Ieper to hefft de Düütschen up'n 22.April 1915 to'n eersten Mal in'n eersten Weltkrieg Giftgas bruukt.
Slachten üm Iepern
Eerste Slacht üm Ieper
Tweede Slacht üm Ieper
Drüdde Slacht üm Ieper
Veerde Slacht üm Ieper
Wedderopboon
Nah den Krieg geev dat Stimmen, de hefft seggt, de Stadt scholl man nich wedder upboot weern, man as een Denkteken wööst liggen blieben. So hett dat ok Winston Churchill seggt. Man de Stadt is denn doch just so upboot wurrn, as se vördem weer. Dat Geld dorför is besunners ut Düütschland kamen, to'n Deel ut de Geller to'n Weddergootmaken, de de Düütschen afdwungen wurrn sünd. Dat Wedder Opboon hett veertig Johr duurt.
För veel Lüde, besunners man för de Briten, is Ieper de Middelpunkt vun dat Torüchdenken an den 1.Weltkrieg. De Feller rund um de Stadt ümto sünd öberseiht mit mehr as 170 Karkhööv för Suldaten.
Politik
Börgermeesters vun Ieper weeren Bruno Vanderstichele de Maubus (lib.), Alphonse Vandenpeereboom (lib.) (1859-) , Pierre Beke (lib.), Louis Van Heule (lib.), René Colaert (kath.) (1900-1927), Sobry (kath.), Jean Vanderghote (CVP) (1933-1942), Albert Dehem (CVP), André Verstraete[|CVP], Paul Breyne [|CVP] Luc Dehaene (CD&V) (1995-)
Stadtdelen
Boezinge, Brielen, Dikkebus, Elverdinge, Hollebeke, Sint-Jan, Vlamertinge, Voormezele, Zillebeke un Zuidschote
Externe Lenken
website vun de Stadtgemeende
över de 'last post'
över den 1.Weltkrieg in den Westhoek
Chronologie över den 1.Weltkrieg mit een besunner Information över Ieper
Ieper 1914-1918 mit veel Fotos
Ieper in't Bild
website vun dat Museum "In Flanders Fields", met een groden Bulten Achtergrund-Information
website vun de Jöögd vun Iepern mit Information, wat los is
website mit Fotos vun Karkhööv un Boowarken in Ieper
Belgien
Oort
Flannern |
8869 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Kortrijk | Kortrijk | Kortrijk (franzöösch Courtrai) is een Stadt in de Provinz West-Flannern in de Region Flannern in Belgien. De Stadt is ok Setel vun den Kreis Kortrijk. In Kortrijk leevt 73.625 Inwahners (2005, 35.897 Mannslüüd (48,76 %), 37.728 Froonslüüd (51,24 %)) up een Fläch vun 80,03 km².
To de Stadt höört de Öörd Kortrijk, Aalbeke, Bellegem, Bissegem, Heule, Kooigem, Marke un Rollegem.
Geografische Laag
De Stadt liggt an den Stroom Leie (franzöösch Lys) un is bi 24 km wiet af vun de Grenz twuschen Belgien un Frankriek. Se höört ok to de Euroregio Kortrijk-Lille to.
Historie
Al in de Tiet vun dat Röömsch Riek geev dat up düsse Steed eenen röömschen Oort mit den Naam Cortoriacum. Man eerst in dat Middelöller is de Geschicht vun de Stadt richtig to griepen. De Stadtrechten hett Kortrijk 1189 kregen. Vun dat 14.Johrhunnert af an güng dat mit de Weertschop vun Kortrijk bannig bargup. Dat keem besunners vunwegen de Textilindustrie. An’n 11. Juli 1302 is dicht bi Kortrijk een franzöösch Ridderheer slahn wurrn. Dat weer in de Gullensporen-Slacht. In dat Johr 1382 hefft de Franzosen Kortrijk innahmen un utplünnert.
In’t 19. Johrhunnert güng dat so richtig mit de Industrie in de Stadt los. Besunners weer dat wedder de Textilindustrie, de dor utboot wurrn is. In dat Johr 1917 un later in’n Mai 1940 is de Stadt tweemal vunwegen den Krieg täämlich kaputt maakt wurrn.
Belgien
Flannern
Oort |
8870 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Tipke | Tipke | Tipke (ok Taupke) is een plattdüütschen Vörnaam för Deerns, man ok för Jungs.
Herkamen
Deernsnaams
De Vörnaams Tipke un Taupke sünd korte Formen vun den olen plattdüütschen Deernsnaam Tobeta. As dat bi de Plattdüütschen begäng weer, is vun düssen Naam de korte Form billt wurrn. Dor keem denn Tobbe oder sowat in de Aart bi rut. Ut düssen korten Naam is denn een Smusenaam för lüttje Gören vun maakt wurrn. Dorto hett he to'n lütter maken (as Diminutiv) dat Anbacksel (Suffix) -ke kregen. Denn heet de Naam Tobbeke. Vunwegen ünnerscheedlich Utspraak un Schrievwies sünd dor denn de Naams Tipke un Taupke vun wurrn. De Naams bedüüt den Lüttje Tobeta. Up just desülbige Aart is ok de Vörnaam Wiebke tostann kamen. Bloß, datt de nich vun den Naam Tobeta utgüng, man vun den Naam Wobeta.
Fundöörd
1706 Overneeland bi Bremen
Tonaams
Plattdüütsche Tonaams sünd jümmers bloß nah den Vadernaam billt wurrn. Vun Muddernaams sünd keen Tonaams wurrn. Nu gifft dat aber hüdigendags de plattdüütschen Tonaams Tipke(n),Tippke, Taupke un Töpke. Dat wiest dor up hen, datt ok Jungsnaams so heten hefft. De mütt denn aber een anner Wuddel harrt hebben.
Jungsnaams
Töpke, Taupke un Tipke sünd ok plattdüütsche Jungsnaams. De könnt natüürlich nich vun den Naam Tobeta vun afstammen. Möglich is, datt se vun den olen Bibelschen Naam Tobias vun her kaamt. De korte Form vun Tobias is möglicherwies ok Tobbe, just as bi de korte Form vun Tobeta. Mit dat Suffix -ke achtern anbackt, is dor denn ok Tobbeke un later Töpke, Tipke oder Taupke vun wurrn. Dat klingt just so, as de Deernsnaams, man dat bedutt nu Lütt Tobias.
Kiek ok bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Deerns
Vörnaam för Jungs |
8873 | https://nds.wikipedia.org/wiki/1980 | 1980 |
Wat passeert is
30. April: Beatrix is nee Königin vun de Nedderlannen.
30. Juli: Vanuatu warrt na de Unafhangigkeitsverkloren von 18. Februar souverän dör de Tostimmen vun de Schuulmächt Grootbritannien un Frankriek
5. November: Helmut Schmidt warrt in sien drütte Amtstiet as Bunnskanzler von Düütschland wählt.
Grünnen vun de Niege Hanse
Boren
5. Januar: Sebastian Deisler, düütsch Footballnatschonalspeler
7. Januar: Margarita Breitkreiz, düütsch Schauspelerin
31. Januar: Jurica Vranješ, kroatisch Footballspeler
9. Februar: Angelos Charisteas, greeksch Footballnatschonalspeler
24. Februar: Roman Andrejewitsch Sludnow, russisch Swemmsportler
4. April: Mark Tuitert, nedderlannsch Iesflinklöper
7. April: Gabriella Rodriguez, mexikaansch Badmintonspelerin
18. April: Yangzom Brauen, Schauspelerin ut de Swiez un Tibet-Aktivist
25. April: Alejandro Valverde, spaansch Radrennfohrer
1. Mai: Isabelle Geffroy, franzöösch Chanson-Singerin
5. Mai: Nick Nuyens, belgisch Radrennfohrer
6. Mai: Wolke Hegenbarth, düütsch Schauspelerin
9. Mai: Carolin Kebekus, düütsch Komikerin, Musikerin un Schauspelersche
20. Juni: Catherine Raney-Norman, US-amerikaansch Iesflinklöperin
20. Juli: Morten Ågheim, norweegsch Skispringer († 2017)
6. August: Arif Rasidi, franzöösch Badmintonspeler
16. August: Piet Rooijakkers, nedderlannsch Radrennfohrer
25. August: Julie Carraz-Collin, franzöösch Biathletin
26. August: Macaulay Culkin, US-amerikaansch Schauspeler
11. September: Christophe Le Mével, franzöösch Radrennfohrer
24. September: Petri Pasanen, finnisch Footballspeler
28. September: Jelena Wladimirowna Chrustaljowa, Biathletin ut Russland
30. September: Martina Hingis, Swiezer Tennisspelerin
29. September: Peter Miles, ugandsch Reggae- un Dancehall-Musiker
15. Oktober: Tom Boonen, belgisch Radrennfohrer
19. Oktober: Anna-Karin Kammerling, sweedsch Swemmsportlerin
24. Oktober: Christian Vander, düütsch Footballspeler
31. Oktober: Tomáš Petrík, slowaaksch Schachgrootmeester
27. November: Francesco Chicchi, italieensch Radrennfohrer
30. November: Sido, düütschen Rapper ut Berlin
7. Dezember: Clemens Fritz, düütsch Footballspeler
13. Dezember: Alan Alborn, US-amerikaansch Skispringer
Storven
3. Januar: Lucien Buysse, belgisch Radrennfohrer (* 1892)
7. Januar: Simonne Mathieu, franzöösch Tennisspelerin (* 1908)
8. Januar: Helmut Grube, düütsch Politiker un Landdagsafordneter (* 1913)
2. Februar: William Howard Stein, US-amerikaansch Biochemiker un Nobelpriesdräger (* 1911)
7. Februar: Hans-Ludolf Flügge, hooch- un plattdüütsch Schriever (* 1907)
7. Februar: Adolf Meyer, düütsch Politiker un Landdagsaforddneter vun Neddersassen (* 1890)
13. Februar: David Janssen, US-amerikaansch Schauspeler (* 1931)
20. Februar: Erich Vagts, Bremer Börgermeester (* 1896)
21. Februar: Peter Wiepert, Heimatforscher ut Fehmarn (* 1890)
28. Februar: Jadwiga Jędrzejowska, poolsch Tennisspelerin (* 1912)
2. März: Pierre Capdeville, franzöösch Entomoloog un Lepidopteroloog (* 1908)
27. April: Wilhelm Kammann, düütsch Politiker un Landdagsafordneter vun Neddersassen (* 1922)
29. April: Alfred Hitchcock, britsch-amerikaansch Speelbaas un Filmproduzent (* 1899)
17. Mai: Ernst Blum, düütsch Footballnatschonalspeler (* 1904)
23. Mai: Jens Enevoldsen, däänsch Schachmeester (* 1907)
12. Juni: Milburn Stone, US-amerikaansch Schauspeler (* 1904)
31. Mai: Sonny Burke, US-amerikaansch Jazz-Pianist, Keyboarder, Bandleader, Arrangeur un Komponist (* 1914)
14. Juni: Herman Autrey, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1904)
18. Juni: André Leducq, franzöösch Radrennfohrer (* 1904)
27. Juni: Barney Bigard, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1906)
14. August: Marion Zinderstein Jessup, US-amerikaansch Tennisspelerin (* 1896)
25. August: Herbert Panse, düütsch Footballnatschonalspeler un -trainer (* 1914)
30. August: Heinz Puvogel, düütsch Ünnernehmer (* 1891)
3. September: Fabian von Schlabrendorff, Jurist as ok Offizier un Wedderstandskämper (* 1907)
8. September: Hermann Claudius, hooch- un plattdüütsch Schriever (* 1878)
17. September: Emilio Petiva, italieensch Radrennfohrer (* 1890)
3. Oktober: Heinrich Diers, plattdüütsch Schriever (* 1894)
6. Oktober: Jean Robic, franzöösch Radrennfohrer (* 1921)
12. Oktober: Alberto Demicheli, uruguayisch Politiker un Präsident (* 1896)
18. Oktober: Andreas Willmsen, düütsch Politiker un Landdagsafordneter vun Neddersassen (* 1899)
7. November: Steve McQueen, US-amerikaansch Schauspeler un Autorennfohrer (* 1930)
8. November: Julian Wintle, britisch Filmproduzent (* 1913)
10. November: Milan Vidmar, sloweensch Ingenieur un Schachspeler (* 1909)
8. Dezember: John Lennon, britsch Musiker (* 1940)
23. Dezember: Agnes Sander-Plump, düütsch Malerin (* 1888)
Storven ahn bekannt Datum
Walter Volbehr, plattdüütsch Schriever (* 1904)
Johr
20. Johrhunnert |
8876 | https://nds.wikipedia.org/wiki/367 | 367 |
Wat passeert is
De Alamannen nehmt de Stadt Mainz in, man weert vun Valentinian I. in de Slacht bi Solicinium slahn
Synood vun Laodicea
Athanasius vun Alexandria nömmt in sienen 39. Breef to dat Oosterfest all Böker, de hüdigendags in dat Nee Testament staht. An düssen Breef liggt dat, datt hüdigendags dat Nee Testament so tohopenstellt is, as dat is
De Pikten sluut sik mit de Skoten un de Attacotti tohopen to een Conspiratio Barbarica gegen de Römers
Röömsche Truppen rückt öber de Donau nah Dakien in
De Gegenpaapst Ursinus mutt Rom verlaten un warrt nah Gallien henschickt
Sturben
Hilarius vun Poitiers, Bischop un Lehrer vun de Kark (*üm un bi 315)
0367
4. Johrhunnert |
8877 | https://nds.wikipedia.org/wiki/368 | 368 |
Wat passeert is
Pikten un Skoten öberfallt dat röömsche Britannien un plünnert de Stadt London ut. Kaiser Valentinian I. drängt jem wedder torüch ut Britannien
Vunwegen Unweer un Överswemmen köönt de Römers mit den Krieg gegen de Goten eerst mal nich fudder maken
Paapst Damasus I. verdammt de Bischöpp Valens un Ursacius, de to den Arius sien Partei tohören doot
Sturben
Enn 368 oder Anfang 369: Cäsarius vun Nazianz, Bischop, Gelehrten, Hilligen un Dokter(*330)
0368
4. Johrhunnert |
8878 | https://nds.wikipedia.org/wiki/369 | 369 |
Wat passeert is
Kaiser Valentinian I. lett de Grenz bi den Rhien mit Kastellen afsekern. Bi düsse Gelegenheit kriggt Wiesbaden een Stadtmuur
De Heermeester Flavius Theodosius geiht vun de Provinz Raetia ut gegen de Alamannen vör un kann jem torüchslahn
De König Athanarik vun de Westgoten sleiht eenen Freedensverdrag mit dat röömsche Riek
Een Armee ut Japan föhrt nah Korea un grünnt dor de Kolonie Mimana
Schapur II. vun Persien överfallt Armenien, wat een Vasall vun dat Röömsche Riek is un nümmt dat Land in
0369
4. Johrhunnert |
8879 | https://nds.wikipedia.org/wiki/370 | 370 |
Wat passeert is
De Hunnen griept de Alanen an un kriegt jem ünner
Kaiser Valentinian I. maakt eenen Bund mit Makrian, den König vun de Bucinobanten
Fraomar warrt Gohkönig vun de Bucinobanten
Basilius vun Caesarea warrt to'n neen Arzbischop vun Caesarea beropen
To'n eersten Mal warrt dat Fest vun Christi Himmelfahrt fiert
Boren
Alarich I., König vun de Westgoten
Storven
Eudoxius vun Antiochia, Patriarch vun Konstantinopel
0370
4. Johrhunnert |
8880 | https://nds.wikipedia.org/wiki/371 | 371 |
Wat passeert is
Verdrag twuschen Valentinian I un Makrian
De röömsche Dichter Ausonius schrifft sien Wark Mosella
Baren
Valentinian II., röömsch Kaiser (†392)
Sturben
2.April 371 oder 372: Zenon vun Verona, Bischop vun Verona, Hilligen
Hilarion vun Gaza, Askeet, Hilligen (*291)
Lucifer vun Calaris, Bischop vun Calaris (hüdigendags Cagliari)
0372
4. Johrhunnert |
8881 | https://nds.wikipedia.org/wiki/372 | 372 |
Wat passeert is
In Korea warrt de Buddhismus inföhrt
an'n 4.Juli warrt Martin vun Tours to'n Bischop maakt
Gregor vun Nissa warrt Bischop
0372
4. Johrhunnert |
8882 | https://nds.wikipedia.org/wiki/373 | 373 |
Wat passeert is
Peter II. vun Alexandria folgt Athanasius as Bischop vun Alexandria up
Baren
Synesios vun Kyrene, Bischop vun Kyrene (†414)
Sturben
2.Mai: Athanasius de Grode, Bischop vun Alexandria in Ägypten
9.Juni: Ephraem, de Syrer, Hilligen, Schriever un Lehrer vun de Kark (* üm un bi 306)
0373
4. Johrhunnert |
8883 | https://nds.wikipedia.org/wiki/374 | 374 |
Wat passeert is
De Hunnen haut de Alanen ehr Riek in'n Dutt
Theodosius I. sleiht de Sarmaten in Pannonien
Valentinian I. stritt in Illyrien gegen de Angreep vun de Quaden un vun de Sarmaten
De Stadt Basel warrt to'n eersten Mal in een Urkunn nömmt (as Basilea)
Ambrosius vun Mailand warrt to'n Bischop vun Mailand wählt
De König Sosurim vun Korea nümmt den Globen vun den Buddhismus an
Sturben
Gregor vun Nazianz, de Ole, Bischop vun Nazianz
0373
4. Johrhunnert |
8884 | https://nds.wikipedia.org/wiki/375 | 375 |
Wat passeert is
De Angreep vun de Hunnen is de Anfang vun dat grode Völkerwannern
Konzil in Rom
Valentinian II. warrt an de Siet vun sienen Halfbroder Gratian to'n Kaiser in den Westen vun dat Röömsch Riek bestimmt
Sturben
17.November: Valentinian I., röömsch Kaiser in den Westen vun dat Riek vun 364-375 (*321)
0375
4. Johrhunnert |
8885 | https://nds.wikipedia.org/wiki/376 | 376 |
Wat passeert is
De Westgoten büxt ünner jem ehren Baas Fritigern vör de Hunnen ut un kaamt in't röömsche Riek ünner
Severin vun Köln grünnt dat eerste Kloster in Köln, wat dormals Colonia Claudia Ara Agrippinensium heten dö
Sturben
Flavius Theodosius, röömsch Generaal
Ermanarich, König vun de Ostgoten (*266)
0376
4. Johrhunnert |
8886 | https://nds.wikipedia.org/wiki/377 | 377 |
Wat passeert is
In Sitten maakt de Stattholler vun de Provinz ganz open klaar, datt he een Christen is
Twuschen de Westgoten ünner Athanarik un de Römers fangt Striet an
Baren
Arcadius, Kaiser vun Oostrom († 408)
Sturben
Eustathius vun Sebaste, christlich Theoloog
0377
4. Johrhunnert |
8887 | https://nds.wikipedia.org/wiki/379 | 379 |
Wat passeert is
An'n 19.Januar maakt Gratian Theodosius I. to'n Augustus un to sien Mitkaiser in'n Oosten vun dat röömsche Riek
Boren
Sturben
1.Januar: Basilius vun Caesarea, Bischop, Lehrer vun de Kark, Vader vun de Mönk in Kappadokien (*330)
Schapur II., König vun dat persisch Riek vun de Sassaniden
0379
4. Johrhunnert |
8888 | https://nds.wikipedia.org/wiki/380 | 380 |
Wat passeert is
Theodosius I. seggt in dat Edikt vun de dree Kaisers Cunctos Populos (An all Völker), datt vun nu af an dat Christendom de Religion vun den Staat is
Gregor vun Nazianz warrt Metropolit vun Konstantinopel
Synood vun Saragossa
Baren
Sokrates Scholasticus, christlich Karkenhistoriker († üm un bi 440)
Petrus Chrysologus, Lehrer vun de Kark († 451)
Philipp vun Side, christlich Historiker († üm un bi 431)
0380
4. Johrhunnert |
8889 | https://nds.wikipedia.org/wiki/378 | 378 |
Wat passeert is
De Letiensers griept de Truppen vun den röömschen Kaiser Gratian an. Later weert se vun dat röömsche Heer unner Nanniemus un Malobaudes bi Argentovaria slahn
Kaiser Gratian föhrt nah den Sieg bi Argentovaria to'n lesten Mal een röömsche Armee nah de Kuntreien vun den Limes up de rechte Kant vun den Rhien
9.August: Bi de Slacht vun Adrianopel warrt de röömsche Armee ünner Kaiser Valens vun de Westgoten ünner jem ehren Baas Fritigern slahn. Dor kümmt Valens bi üm
Synood vun Antiochia
Dat Valens-Aquädukt in Konstantinopel warrt fardig stellt
Baren
Germanus vun Auxerre, Präfekt un Befehlhebber (†448)
Storven
9. August: Valens, röömsch Kaiser vun 375-378 (*328)
0378
4. Johrhunnert |
8891 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ohrsen | Ohrsen | Ohrsen () is en Oort in de Gemeen Bomlitz in’n Landkreis Heidkreis, Neddersassen.
Ohrsen is keen slaten Dörp. Dat besteiht ut enkelte Hööv: Brüüshoff, Eekhoff, Hanshoff, Meyerhoff un Wichmannshoff. Tosätzlich höört dor de Oort Löverschen mit to.
Geografie
De Oort liggt in de Lümbörger Heid. De Gegend warrt to de Süüdheid tellt. De Hööv doot to beide Sieden von de Warnau liggen. In’n Westen is dat Naturschuulrebeed Oddinger Ossenmoor.
De Naveröörd sünd Oddingen un Riepholm in’n Noorden, Löverschen, Eitze un Wolten in’n Noordoosten, Bommessen un Lütten Harl in’n Oosten, Kraug, Hasbarg, Westerharl un Bomlitz in’n Süüdoosten, Beenfeld, Cordingen un Jarl in’n Süden, Kolonie Hünzen, Ebben un Hilligensehl in’n Süüdwesten un Griemen, Kedenborg un Visselhöövd in’n Noordwesten. De Öörd in’n Noordwesten höört to’n Landkreis Rodenborg.
Historie
To’n eersten Maal is Ohrsen al in een Oorkunn ut dat Johr 1243 nöömt worrn.
In’n Eersten Weltkrieg sünd söven Soldaten ut Ohrsen fullen oder vermisst.
De Hööv von Ohrsen sünd vondaag deelwies as Bodenkmaal schuult.
Verwaltungsgeschicht
In de Franzosentied hett de Oort toeerst 1810 bet 1811 binnen dat Königriek Westfalen to de Mairie Buurschop Riep in’n Kanton Visselhöövd höört un denn von 1811 bet 1814 to dat Franzöösche Kaiserriek ünner Napoleon un dor to de Mairie Wasra in’n Kanton Wasra.
Twüschen de Hööv von Ohrsen is fröher en Grenz langslopen. Düsse Grenz güng an de Warnau langs:
Oost-Ohrsen hett to de Buurschop Oost-Ohrsen höört, to de ok noch Oost-Cordingen, Oost-Jarl un Löverschen mit tohöört hebbt. De Oort hett vör 1852 to de Vaagdie Wasra von de Amtsvaagdie Fambossel-Soltau tohöört un na 1852 to dat Amt Fambossel.
West-Ohrsen hett vör 1852 to dat Gericht Cordingen von dat Amt Rethen tohöört un is 1852 in dat Amt Fambossel wesselt. Dor weer West-Ohrsen denn Deel von de Buurschop West-Jarl.
Na 1885 is ut dat Amt Fambossel de Kreis Fambossel worrn. Binnen den Kreis Fambossel sünd de Gemenen denn nee indeelt worrn. Oost-Ohrsen un West-Ohrsen hebbt tohoop de Gemeen Ohrsen billt. Ok Jarl un Cordingen weren nich mehr dör en Gemeengrenz deelt. An’n 1. Oktober 1932 is de Kreis Fambossel mit’n Kreis Soltau tohoopleggt worrn, wat aver al to’n 1. Oktober 1933 wedder trüggännert worrn is. Eerst 1977 sünd de Kreise wedder tohoopleggt worrn un hebbt denn Landkreis Soltau-Fambossel heten. 2011 hett düsse Landkreis den ne’en Naam Landkreis Heidkreis kregen.
De Gemeen Ohrsen is an’n 1. März 1974 mit de Gemeenreform in Neddersassen Deel von de Gemeen Bomlitz worrn. Sietdem billt Ohrsen binnen de Gemeen en Oortschop mit egen Oortsvörsteiher.
Inwahnertall
Oost-Ohrsen:
West-Ohrsen:
Gemeen Ohrsen:
Religion
Ohrsen is evangeelsch-luthersch präägt un höört to dat Kaspel von de Johannes-de-Döper-Kark in Wasra. De Oort höört dor to’n Parrbezirk II.
För de Kathoolschen is de St.-Maria-von’n-hilligen-Rosenkranz-Kark in Soltau tostännig.
Kultur
Gedenktafeln för de Fullenen ut’n Eersten Weltkrieg hängt in de Kark in Wasra.
1990 is een 200 Johr olen Schaapstall as Dörpshuus inricht worrn.
Weertschop un Infrastruktur
För Ohrsen is de freewillige Füürwehr Jarl-Ohrsen mit tostännig.
Verkehr
Dör Ohrsen löppt de Kreisstraat 129, de in’n Noorden na de Bundsstraat 440 geiht un in’n Süden över Jarl un Cordingen na de Landsstraat 161 bi Wasra. De B 440 föhrt in’n Noordwesten över Oddingen un Visselhöövd na Rodenborg un in’n Süüdoosten an Bommessen langs över Kroug na Derpmark.
De nächste Autobahn is de Autobahn 7 (Afsnidd Hamborg–Hannover). De Opfohrt 46 Derpmark liggt so 14 Kilometer in’n Süüdoosten von Ohrsen an de B 440. De Opfohrt 27 Wasra-West op de Autobahn 27 (Afsnidd Bremen–Wasra) liggt so 14 Kilometer in’n Süüdwesten an de B 209.
De nächste Bahnhoff is so bi söven Kilometer wied weg in’n Noordwesten de Bahnhoff Visselhöövd an de Bahnlien Ülzen–Langwedel. Von 1890 bet 1980 hett dat ok Personenverkehr op de Bahnlien Bremervöör–Wasra geven. De Bahnhoff Jarl leeg en Stück in’n Süüdwesten von Ohrsen.
Scholen
De Volksschool in Ohrsen is 1906 boot worrn. Vondaag gaht de Kinner aver op de Grundschool Bomlitz.
Literatur
F. Brammer: Die Geschichte unseres Dorfes. 1384–1984. Jarlingen – Ahrsen. [Gemeen Bomlitz], [Bomlitz] [1984]
Footnoten
Weblenken
Oort
Landkreis Heidkreis |
8892 | https://nds.wikipedia.org/wiki/L%C3%B6per%20%28Schach%29 | Löper (Schach) | De Löper is en Speelfigur ut dat Schachspeel. Tosammen mit dat Peerd höört he to den Lichtfiguren. To den Anfang vun en Partie hett jedeen Speler twee Löpers. De witte Damenlöper fangt op dat Feld c1 an, de swatte op c8. De witte Königslöper steiht to Anfang op dat Feld f1, de swatte op f8.
Woans treckt de Löper?
De Löper treckt diagonaal so wiet över dat Brett as he will. Över annere Figuren kann he nich springen. Wenn de eerste Figur, de op sien Padd steiht, to den Gegensmann höört, kann he disse Figur slaan. Ut disse Regeln folgt ok, dat en Löper de Klöör vun de Feller, op de he treckt, nich wesseln kann. So hett jedeen Speler een wittfeldig Löper un en swattfeldig Löper.
Weert
De Löper is üm un bi so veel weert as dree Buern un dormit is he üm un bi so veel weert as dat Peerd. Wenn de Positschoon apen is, hett de Löper en Vördeel över dat Peerd, wieldat he wiet trecken kann.
Wat maakt een mit en Löper?
In’t Vörspeel
To Anfang vun en Partie wullt de Spelers geern de Löpers in en strateegsch gode Positschoon bringen. Dat is geern in de Meern vun’t Brett. En Alternatiev dorto is dat Fianchetteren, dorbi steiht de Löper an de Siet achter en egen Buer, so dat he op dat Zentrum teelt.
In’t Middelspiel
In’t Middelspeel hängt veel vun de Klöör vun de Feller af, op de de Löper löppt. As he disse Klöör nich wesseln kann, bruukt he dat, dat de egen Buern mööglichst op Feller vun de annere Klöör staht, so dat se nich op den Weg sünd. Un wenn de Buern vun den Gegensmann ok op de annere Klöör staht, hett he frie Bahn, de anneren Figuren vun den Gegensmann antogriepen.
In’t Endspeel
Dat Mattsetten mit twee Löpers un König gegen en enkelten König is nich swoor. Dat Mattsetten mit Löper, Peerd un König gegen König is mööglich, aber denn mutt een goot weten, woans dat geiht. Mit bloots een Löper un König is en Matt gegen en enkelten König nich mööglich. Dat gifft keen Mattpositschoon.
Schach |
8894 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Java | Java | Java betekent
Java, Eiland von Indonesien,
Java, objektorienteerte Programmeerspraak von Sun Microsystems.
Java is de Familiennaam von
Melati van Java (1853–1927), nedderlandsche Schrieversche,
Nipun Java, indischen Pokerspeler. |
8896 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Gard%20%28Bezirk%29 | Gard (Bezirk) | Gard is en Bezirk in de franzöösche Region Languedoc-Roussillon.
Frankriek |
8897 | https://nds.wikipedia.org/wiki/381 | 381 |
Wat passeert is
Mit dat Eerst Konzil vun Konstantinopel geiht de Striet üm Arius sien Lehr to Enn
Gregor vun Nazianz gifft Bott as Metropolit vun Konstantinopel, Nektarius vun Konstantinopel folgt em up
Martin vun Tours grünnt bi Poitiers dat eerste Klooster in Gallien
Kaiser Gratian sorgt dorför, dat de Altar vun de Victoria ut den Saal vun den röömschen Senaat wegbröcht warrt
Baren
Nestorius, Patriarch vun Konstantinopel († bi 451)
Sturben
25.Januar: Athanarik, König vun de Westgoten
Meletius vun Antiochien, Karkenmann
0381
4. Johrhunnert |
8898 | https://nds.wikipedia.org/wiki/382 | 382 |
Wat passeert is
Theodosius I. slutt een Verdrag mit de Goten un maakt jem to Bundsgenoten (Foederati). Se dröövt sik nu in Thrakien ansiedeln un nah jem ehr egen Gesetten leven
Gratian lööst den Kult vun de Vesta up un gifft sienen Titel Pontifex Maximus af
De Pikten un de Skoten maakt eenen Öberfall up de Provinz Britannien, man weert torüchslahn vun Magnus Maximus
Synood vun Rom
0382
4. Johrhunnert |
8899 | https://nds.wikipedia.org/wiki/383 | 383 |
Wat passeert is
De Juthungen öberfallt de röömsche Provinz Rätien, man weert vun den Heermeester Bauto torüchslahn
Magnus Maximus warrt vun sien Truppen in Britannien to'n Kaiser utropen
Kaiser Gratian warrt in Lyon an'e Siet bröcht
Schapur III. warrt Grootkönig vun Persien
Sturben
Ardaschir II., Grootkönig vun Persien
Gratian, Kaiser vun Westrom (*359)
Wulfila, Missionar bi de Goten un Öbersetter vun de Bibel in de gootsche Spraak (*bi 311)
Ursula vun Köln, Hillige
Frumentius, Apostel vun Äthiopien
0383
4. Johrhunnert |
8900 | https://nds.wikipedia.org/wiki/384 | 384 |
Wat passeert is
De upsternaatsche Gegenkaiser Magnus Maximus maakt sienen Söhn Flavius Victor to'n Augustus
Striet üm den Altar vun de Victoria
Boren
9. September: Flavius Honorius, Kaiser vun dat weströömsche Riek
Storven
11. Dezember: Damasus I., Paapst un Bischop vun Rom
Lea vun Rom, „De Jungfroon ehr Mudder“ oder „De Wittfroon ehr Schutzhillige“
0384
4. Johrhunnert |
8901 | https://nds.wikipedia.org/wiki/385 | 385 |
Wat passeert is
1.Februar: Siricius warrt Bischop vun Rom un Paapst
De upsternaatsche Gegenkaiser Magnus Maximus lett den spaanschen Theologen Priscillian in Trier vun'n Scharprichter ümbringen vunwegen Ketteree
Sturben
Priscillian, Theoloog un Ketter ut Spanien
0385
4. Johrhunnert |
8902 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Magnus%20Maximus | Magnus Maximus | Magnus Maximus (* üm 335; † 28. August 388) weer vun 383 af an bit to sienen Dood Kaiser in den Westen vun dat röömsche Riek. He hett düssen Titel mit Gewalt an sik reten. Röömschen Kunsel is he ok ween.
Leben
Anfang
Baren is he in Hispanien. He deen as Suldat ünner Flavius Theodosius, wat de Vadder vun Theodosius I. weer. Dat is nich antonehmen, datt he mit Theodosius verwandt weer, he stamm vun lüttje Lüde af. As he in dat Vörjohr 383 mit sien Truppen in Britannien stünn, hefft sien Suldaten em to'n Kaiser utropen. Dat lä dor an, datt de röömschen Suldaten jümmers mehr vergrellt weern öber den Westkaiser Gratian. De hett sik, so wurr dat snackt, to veel up Suldaten ut den germaanschen Stamm vun de Alanen verlaten.
Magnus Maximus as Kaiser
Maximus güng eerst mal nah Gallien hen. Kaiser Gratian rück em up'n Lief, man den sien Armee is denn bi Paris nah Maximus öberlopen. Gratian versöch, ut to büxen, man an'n 25.August 383 hefft se em in Lyon upgrepen un doot slahn. De Oostkaiser Theodosius hett em denn as Augustus in den Westen gellen laten. He weer tostännig för de Provinzen öber de Alpen. Dat weeren Britannien, Gallien, Germanien un Spanien. De anner Augustus in den Westen weer Gratian sien Halfbroder Valentinian II.. Maximus sien Macker Gildo regeer to düsse Tiet in Afrika.
Sien Residenz hett Maximus in Trier nahmen. De Lüde müchen em lieden, man gegen Ketteree güng he hart gegenan. He striet gegen de Lehr vun Priscillian, de sik in Spanien un in den Süden vun Frankriek utbreet harr un leet Priscillian in Trier dootmaken. Dor üm keem he in'n Striet mit Ambrosius vun Mailand. 384 maak he sienen Söhn Flavius Victor to'n Augustus.
Dat Enn
In dat Johr 387 trock Maximus öber de Alpen hen nah Mailand to. Dor woll he den annern Kaiser in den Westen verjagen. Dat weer Valentinian. De kneep ut un güng nah sienen Swager Theodosius. De maak nu sien Armee klaar för een Feldtog gegen Maximus. Twee Slachten hefft de beiden mit ehre Truppen slahn. Een bi Sisak un een bi Ptuj. Beide Molen hett Theodosius wunnen. Dat duur nich lang, dor wurr Maximus vun sien egen Suldaten an'e Siet bröcht. Korte Tiet later wurr ok sien Söhn Flavius Victor in Gallien ümbröcht.
Literatur
Hans Roland Baldus: Theodosius der Grosse und die Revolte des Magnus Maximus. Das Zeugnis der Münzen. In: Chiron. Bd. 14, 1984, S. 175–192.
David Leedham: Born for the good of the state. Emperor Flavius Magnus Maximus, Wales, and the later Roman Empire, 367–411 (= The Bitter Sea Book. Bd. 3). Penrhyn Books, Chester 2010, ISBN 978-0-9565884-3-2.
John Matthews: Macsen, Maximus, Constantine. In: John Matthews: Roman Perspectives. Studies in the social, political and cultural history of the First to Fifth Centuries. Classical Press of Wales, Swansea 2010, ISBN 978-1-905125-39-5, S. 361 ff.
Otto Seeck: Geschichte des Untergangs der antiken Welt. Band 5. 4. Uplage. Metzler, Stuttgart 1921, S. 167 ff. (Unverännert nahdruckt. Primus-Verlag, Darmstadt 2000, ISBN 3-89678-161-8).
Antike
Röömschen Kunsel
Mann
Kaiser vun Rom
Militär
Boren in dat 4. Johrhunnert
Storven in dat 4. Johrhunnert |
8903 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Arius | Arius | Arius (Areios, ; * 256; † 336) weer een christlich Presbyter (Öllsten) ut Alexandria. He hett een afsünnerliche christliche Lehr vertreden, de nah sienen Naam Arianismus heten deit.
Wat de Lehr öber Christus (de Christologie) angeiht, hett Arius so seggt:
De Logos (dat„Woort“ vun Gott) un Gott süms sünd nich vun een Aart
De Vadder (Gott) hett den Söhn (Christus) maakt, nich tüügt
De Vadder un de Söhn sünd nich liek ewig, man dat hett een Tiet geven, dor weer de Söhn noch nich dor
Arius hett ok lehrt, datt gifft bloß eenen worraftigen Gott un Jesus is man bloß vun em maakt wurrn. Wat Gott an un for sik is, kann een in Jesus nich finnen. Man Jesus is een besunner Wark vun Gott.
Üm dat Johr 318 rüm geev dat een Striet in Alexandria mank den Bischop Alexander vun Alexandria (313-328) un Arius. Dor hett Arius den Bischop anschulligt, he weer een Fründ vun den Ketter Sabellius sien Lehr. As Alexander denn een Konzil tohopen ropen hett, is Arius vun düt Konzil verordeelt wurrn. He möß de Stadt verlaten.
Man Arius harr veel Frünnen un Anhängers un de Striet breet sik öber den ganzen Oosten vun dat röömsche Riek ut. In düsse Tiet is Arius bi Eusebius vun Caesarea ünnerkrapen.
De Kaiser Konstantin de Grote woll nich, datt de Christen vunwegen düssen Fragen ut'neen güngen un he hett een Konzil nah Nicäa beropen, dat weer dat Eerst Konzil vun Nicäa in dat Johr 325. Dor hefft de Bischöpp den Arius sien Lehr verordeelt un seggt, dat weer nich de reine Lehr.
Arius möß buten Lands, man al in dat Johr 328 dröff he wedder torüch. Dat weer in dat sülbige Johr, as Athanasius de Grote Bischop vun Alexandria wurrn is. 335 scholl Arius wedder to sien Amt tolaten weern, vunwegen dat de Kaiser dat geern woll. He weer ok inverstahn un woll denn dat Bekenntnis vun Nicäa ünnerschrieven, wat he dortiets partout nich woll. Man ehr datt he denn in Konstantinopel de Kommunion kriegen konn, is he miteens sturben. Dat warrt seggt, he harr vun sien Fienden Gift kregen. De christlich Karkenhistoriker Sokrates Scholastikus (314-337) schrifft in sien Karkengeschicht (Bd.I,XXXVIII), de Metropolit Alexander vun Konstantinopel weer vunwegen den Befehl vun den Kaiser in Striet mit sien Geweten kamen un harr to Gott beedt, he müch em oder Arius ut de Welt wegnehmen, ehr dat Arius dat Abendmahl kriegen konn.
Later is de Lehr vun Arius vun de röömsch-kathoolsche Kark jümmers as Ketteree ankeken wurrn. Een groot Problem weer denn, dat de meisten Stämm vun de Germanen dat mit Arius sien Lehr holen döen. As se denn in de late Antike de Macht in dat röömsche Riek an sik rieten konnen, geev dat allerhand Striet mit de röömsche Kark.
Weblinks
Aktuell theologisch Literatur öber Arius
Antike
Christendom
Mann
Boren in dat 3. Johrhunnert
Storven in dat 4. Johrhunnert |
8904 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Jan%20Delay | Jan Delay | Jan Phillip Eißfeldt (*25. August 1976 in Hamborg, ok Jan Delay ,Eizi Eiz un Eißfeldt), is een düütschen Musiker, de Hip-Hop, Reggae- un Funk-Musik maken deit.
He is een Drüddel vun de Grupp Beginner (vörmals Afsoluut Beginners) un tohopen mit Tropf höört he ok to de Grupp La Boom. Een anner Ökelnaam, den he sik süms geven hett, is Boba Ffett (ut dat Film-Epos Krieg vun de Steerns). Düssen Naam hett he besünners bruukt, wenn he ut den Ünnergrund wat rutgahn laten hett (vun de Eimsbush-Style-Liga).
As Eizi Eiz un as Eißfeld tritt he mit de Beginners up, Jan Delay nömmt he sik, wenn he Solo togange is un wenn he Reggae oder Funk maken deit. Jan Delay bedutt Jan to laat un hett wat to kriegen mit een besünnern Deel vun de Reggae- un de Dancehall-Musik, dat is de Delay. Up de anner Siet speelt he mit düssen Naam an up een Deern, de in der 1990er Johren korte Tiet Success harrt hett, dat weer Young Deenay.
Diskografie
2001: Searching for the Jan Soul Rebels
2006: Mercedes Dance
2009: Wir Kinder vom Bahnhof Soul
Tohopen mit anner
As La Boom mit Tropf:
2002: Atarihuana
Weblinks
Offiziell Websteed
Offiziell Homepage to dat Album Mercedes Dance
Jan Delay bi laut.de
Video: Interview von'n 22.9.2006
Rap
Reggae
Singer
Mann
Hamborg
Boren 1976
Börger von Düütschland |
8905 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ramskenbrink | Ramskenbrink | De Ramskenbrink is dat Stück van’n Osning met de aulen Borg van’e Grofen van Ravensbiärg dorup (tüsken Borgholsen un Halle). Wohrschienlich kümmt de Naam vun Ravenske Brink
„Ramskenbrinker Platt“ bedütt „Ravensbiärger Platt“.
Borns
Osning |
8908 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Beginner | Beginner | De Beginner sünd een Rap-Band ut Hamborg. Dor maakt Eizi Eiz (alias Jan Delay/Boba Fett/Eißfeldt), Denyo und DJ Mad mit.
As de Band 1992 grünnt wurrn is, dor weeren dor noch veer anner Liddmaten mit bi: DJ Burn, Nabil, Mirko und Pladdin Mardin. Ünner den Naam Absolute Beginners hefft se dortomolen engelsche Rap-Musik maakt. Later sünd se ümstegen up Düütschrap un hefft sik ok den düütschen Naam Absolute Beginner geven, vunwegen datt jem ehr Plattenfirma dat partout so hebben woll. Bi jem ehr eerst Album Flashnizm weeren se bloß noch veer Lüde. Mardin is ut de Band weggahn, as de Absoluten Beginners vun dat Major Label EMI ünner Verdrag nahmen wurrn sünd.
De grode Erfolg up'n Markt keem denn 1998 mit dat Album Bambule. Dor sünd as de eersten Singles Rock on un Liebeslied utkoppelt wurrn. Vun 2003 af an heet de Grupp bloß noch Beginner. Dat warrt seggt, dat hangt mit den Konkurs vun Eimsbush tosamen.
Anfang Dezember 2004 is de Band-DVD „Die derbste Band der Welt“ rutkamen. Dor gifft dat Videos vun jem ehr Musik, man ok een Dokumentation un Mitsneed vun jem ehr Live-Konzerten.
Diskografie
Singles
Liebes Lied
11 - 07.12.1998 - 19 We.
Hammerhart
38 - 26.04.1999 - 7 We.
Füchse (feat. Samy Deluxe)
69 - 13.09.1999 - 3 We.
Rock on & on
84 - 19.06.2000 - 2 We.
Fäule
17 - 23.06.2003 - 7 We.
Gustav Gans
26 - 17.11.2003 - 9 We.
Morgen Freeman
47 - 18.10.2004 - 5 We.
Alben
Bambule
12 - 23.11.1998 - 60 We.
Blast Action Heroes
01 - 09.09.2003 - 12 We.
DVD
Die derbste Band der Welt
74 - 20.12.2004 - 1 We.
Alben
1994: Die Klasse von 1994 (Buback)
1996: Flashnizm (Buback)
1998: Bambule (Universal)
2000: Boombule (Bambule Remixed) (Universal)
2003: Blast Action Heroes (Universal)
2004: Blast Action Heroes (Version 2) (Universal)
2004: The Early Years 1992-1994 (Buback)
Singles
1995: Die Kritik an den Platten kann die Platte der Kritik nicht ersetzen (Buback)
1996: Natural Born Chillas (Buback)
1998: Rock On (Universal)
1998: Liebes Lied (Universal)
1999: Hammerhart (Universal)
1999: Füchse (Universal)
2000: Rock On & On (Universal)
2003: Fäule (Universal)
2004: Gustav Gans (Universal)
2004: Morgen Freeman (Universal)
EPs
1993: Gotting (Buback)
DVDs
2004: Die derbste Band der Welt (Buback/Universal) - mit History, Videos, Gags un Livekonzert
Weblinks
Websteed vun de Band (hoochdüütsch)
Beginner bi laut.de (hoochdüütsch)
Musikgrupp
Hamborg
Rap
Hoochdüütsch |
8910 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ravensbi%C3%A4rg | Ravensbiärg | De Grofskop Ravensbiarg was äine Giägend in den Hilligen Römisken Ruik un gait truügge bet in't 12. Johrhunnert. Se lagg in'n Nord-Austen van Nordrhuin-Westfailen med de Stadt Builefeld os Hauptstatt. Ravensbiarg hairte af 1346 teo't Hertogdum Berg, af 1437 teo't Hertogdum Jülich-Berg un af 1521 teo't Hertogdum Kleve. Af 1614 weor de Grofskop van Brandenburg-Preußen verwaltet, un af 1666 hairte es denn endgüllig teo Brandenburg-Preußen. 1719 hät Preußen de Grofskop med den Fuürstendum Minnen teo den Beritt Minnen-Ravensbiarg tohaupeleggt. 1807 kamm Minnen-Ravensbiarg teo't nuige Küöningruik Westfailen, un 1810 weoren Däile van den Beritt van Frankruik innuamen.
Geographie
De Grofskop lagg in den huütigen Kruisen Hiarwede, Gütsel, Minnen-Lübbke un de Stadt Builefeld. Teo'r Grofskop haur:
iut den Kruis Gütsel:
Borgholsen, Halle, Stäinhagen, Vassem, Wäder un Isselhorst (Stadtdäil van Gütsel).
iut de Kruis Hiarwede:
Enger, Hiddenhussen, Ränghiusen, Spenge, Hiarwede (ohne Falkenduik), Buüne (ohne Dünne un ohne Sproage), Vleode (ohne Uffeln) un Kiarkliänern in'n Süden van de Waiern.
iut den Kruis Minnen-Lübbke:
Preußisk-Oldenduarp (ohne Haime un ohne Leoshost), Bad Öinusen in'n Süden van de Waiern.
de kruisfruige Stadt Builefeld.
Geschichte
Ümme 1100 hedden de Grofen van Calvelage Goöter in Vechte un Bessenbrügge. Os denn nau Land in'n Nordwesten van Halle doteo kamm, hedden se de Burg Ravensbiarg bobbet. Grof Otto I. trock denn 1140 up de nuige Burg ümme un dai sik van do an Grof van Ravensbiarg naimen. Bui düssen nuigen Namen is et denn auk bui Otto suine Upfolgers bluiwen. De Grofen van Ravensbiarg hedden 1252 iare aulen Goöter ümme Vechte un Bessenbrügge an dat Bistum Mönster verkaupet.
Builefeld, iawer dat 1214 teon ersten Mol wat os Stadt teo fuinen is, weor teo'n Hauptort van de Grofskop. Grof Ludwig läit bet ümme 1250 de Sponburg bobben, un in den naichsten hunnert Johren häwwet de Grofen do mäistentuits wuohnet. Ümme 1300 kaime de Giägend ümme de Burg Limbiarg teo'r Grofskop, un ümme 1334 Buüne.
1346 send de Grofen van Calvelage-Ravensbiarg iutstuorben. Teominnst gaff et ninne Suone mäir, os dat domoals naidig was. De leste Grof Bernhard hadde blaut äine Iarbin, Margarete van Ravensbiarg-Berg, de med 'nem Kerl iut den Hiuse Jülich verhuiroded was. Margarete iar Mann is denn os Gerhard I. nuiger Grof van Ravensberg weoren. Twäi Jore läder is Gerhard auk Grof van Berg weoren.
1409 kamm Enger teo'r Grofskop doteo. Do was Wilhelm II. van Berg-Ravensbiarg de Grof. Dat was de leste Grof, de up de Sponburg suinen Sitt hadde. Häi is in de Marienkiarke in'er Nuigstatt van Builefeld begrawen. Os suin Suon Gerhard II. 1437 Jülich un Berg iarbet hadde, trock häi van den Ravensbiarger Lanne weg.
1511/21 kamm teo Jülich-Berg-Ravensbiarg duür 'n Iarbe auk Kleve-Mark doteo. Düsse Hertogdümer weoren denn teo Jülich-Kleve-Berg verbuinen. Os de Hertöge van Jülich-Kleve-Berg 1609 iutstuorben send, kamm Ravensberg teo Brandenburg-Preußen. Do is et denn auk bluiwen, wenn enner dovan afsäit, dat et in'n dartigjorgen Kruige wesselnde Heren gaff un Ravensbiarg teo'r Tuit van Napoleon tüskenduür teo Frankruik haur.
Af 1816 gaff et de Grofskop nich mäir. Preußen hät suin Verwalten ümmestellt un dovor de Kruise Builefeld, Halle, Hiarwede un Buüne inrichtet. Suit 1969/73 is Ravensbiarg os buaben updäilt.
Lannesburgen
Ravensbiarg hadde fuiw Burgen:
Sponburg (Burg Sponbiarg) in Builefeld. Do was lange de Sitt van den Grofen; vandage restaurairt;
Burg Ravensbiarg bui Borgholsen, wo de Grofskop anfangen hät; n Däil is erhaulen;
Burg Limbiarg bui Preußisk Oldenduarp, teon Däil restaurairt;
Burg Vleode in Vleode; do is nich mäir viäl van do;
Burg Bustedt bui Hiddenhussen, restaurairt.
Up den Burgen gaff et nich blaut de Saldoden, de Burgen wören bet up de Burg Bustedt Verwaltenssitt van den väir Ämtern Ravensbiarg, Limbiarg, Vleode un Sponbiarg. In jäiden Amt gaff et den Drost un äinen Burggrof, de iaren Sitt up den Burgen hedden. In läderen Johren hedden de Droste iaren Sitt owwer nich mäir jümmer up de Burg.
De Grofen van Ravensbiarg
Hius Calvelage-Ravensbiarg
anfangen med den Grofen van Calvelage bet 1252
Bet 1144 Hermann I.
ca. 1140–ca. 1170 Otto I.
ca. 1160–ca. 1180 Heinrich
ca. 1175–ca. 1220 Hermann II.
ca. 1220–1244 Otto II.; van 1226 an blaut in Vleode un Vechte
ca. 1220–1249 Ludwig; van 1226 an blaut in Ravensbiarg
1249–1306 Otto III.
1306–1328 Otto IV.
1328–1346 Bernhard
Hius Jülich(-Heimbach)
1348–1395 Grofen auk van Berg, af 1437 auk van Jülich-Berg
1346–1360 Gerhard I.
1360–1408 Wilhelm I.; gifft de Grofskop af 1395 no'enanner an twäi Suone
1395–1402 Adolf
1402–1428 Wilhelm II.
1428–1475 Gerhard II.
1475–1511 Wilhelm III.
Hius (Kleve-)Mark
af 1521 os Herren van Jülich-Kleve-Berg; 1609–1614 Jülich-Klevischer Iarbfolgestruit
1511–1539 Johann
1539–1592 Wilhelm (IV.)
1592–1609 Johann Wilhelm
Hius Hohenzollern
Kurfürsten van Brandenburg un preußiske Küöninge
1614–1619 Johann Sigismund
1619–1640 Georg Wilhelm
1640–1688 Friedrich Wilhelm
1688–1713 Friedrich III.; af 1701 os Friedrich I. Küöning in Preußen
1713–1740 Friedrich Wilhelm I.
1740–1786 Friedrich II.
1786–1797 Friedrich Wilhelm II.
1797–1807 Friedrich Wilhelm III.
Auk no den Enne van de Grofskop förde de Küönige van Preußen den Titel Grof teo Ravensbiarg, tolest Kaiser Wilhelm II. bet 1918.
Boöker
Sebastian Sigler, Friedrich Korte: Bielefeld und die Grafen von Ravensberg. Die Gründungsepoche von 1214 bis 1346. Hans Gieselmann Verlag, Bielefeld 2014. ISBN 978-3-923830-89-3.
Weblenken
Urkundenregesten aus dem Archiv der Grafschaft Ravensberg / Digitale Westfälische Urkunden-Datenbank (DWUD)
Historischer Abriss
Geschichte van Builefeld
die Herrscher von Jülich (als solche 1346–1511 auch Grafen von Ravensberg)
Wappen von Ravensberg
Stammwappen der Grafen von Ravensberg im Wappenbuch des westfälischen Adels
Historie
Königriek Westfalen
Territorium
Düütschland |
8912 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Samy%20Deluxe | Samy Deluxe | Samy Deluxe (* 19. Dezember 1977 in Hamborg; eegentlich: Samy Sorge) is een düütschen Rapper ut Hamborg. He is ok bekannt ünner de Ökelnaams „WickedaMC“ un „SamSemilia“. Man den Naam „SamSemilia“ bruukt he hüdigendags nich mehr.
Leven
Kinnertiet
Samuel Sorge is in Düütschland as een afrodüütschet Kind in siene Mudder ehr Familie upwussen. De Vadder stamm ut den Sudan, man he hett Düütschland verlaten, as Samy twee Johr oolt weer. Bit up düssen Dag speelt düsse Geschicht un ok dat Leven ohn Vadder in Hamborg-Eppendörp een grode Rull in sien Texten.
Musik
Anfang
An'n Anfang vun sien Karrier hett Samy Deluxe in engelsche Spraak sungen. Man bekannt wurrn is he mit Texten up Düütsch. Dor hett he ok Erfolg mit harrt.
De eersten Uptreed hett he in lüttje Shows in'n Hamborger Haben harrt. Dortiets weer Samy Deluxe bi de Band „No Nonsens“ mit bi. De hett sik later uplööst.
Groden Erfolg
In dat Johr 2000 bröch Samy Deluxe, tohopen mit DJ Dynamite un Tropf, ünner den Naam „Dynamite Deluxe“ dat Album „Deluxe Soundsystem“ rut. Jedeneen hett sik doröber wunnert, datt düt Album up Platz 4 vun de düütschen Album-Charts rupkladdert is. Mehr as 100.000 mal is dat verköfft wurrn. De Törn, de dorto höör un de Uptreed bi allerhand Hip-Hop-Festivals hefft de Karrier vun Samy Deluxe kumplett maakt. Man an't Enn vun dat Johr 2000 hett sik de Gang „Dynamite Deluxe“ uplööst.
Solo-Karrier
Samy maak nu alleen fudder. 2001 keem sien eerst Solo-Album rut, dat heet „Samy Deluxe“. Tominnst vun dor af an weer he een vun de groden Nummern in den düütschen Hip-Hop. In dat Johr 2003 hett Samy sik mit sienen Rap-Kollegen Afrob tohopendaan as Rap-Band ASD. Dat Album „Wer Hätte Das Gedacht“ is up Platz 5 vun de düütschen Album-Charts kamen. In'n Juli 2004 hett he mit Kool Savas tosamen bi dat eerste Album vun Melbeatz mitmaakt. In'n August 2004 is Samy sien tweedet Solo-Album „Verdammtnochma!“ rutkamen. Just so, as de Vörgänger is dat Album up Platz 2 vun de Charts instegen un hett sik 3 Weken in de Top 10 holen. In datsülbige Johr hett he mit de US-Sängersche Christina Milan dat Stück „Dip it Low“ upnahmen. För dat Enn vun dat Johr 2006 is een nee Solo-Album plaant.
Priesen
Echo in't Johr 2002 u. 2005
Comet
MTV Europe Music Award
Diskographie
Singles, 12inches & EPs
1997: Dynamite Deluxe - Deluxe Stylee (bloß man as Vinyl-12")
1998: Dynamite Deluxe - Pures Gift (bloß man as Vinyl-12")
1998: Dynamite Deluxe - Ultimative Freestyletape feat. Das Bo
1999: Dynamite Deluxe - Samy Deluxe / MCees (bloß man as Vinyl-12")
1999: Dynamite Deluxe - The Classic Vinyl Files EP
1999: Absolute Beginner feat. Samy Deluxe - Füchse
1999: Stieber Twins feat. Max Herre & Samy Deluxe - Malaria (MZEE-Records, 12")
2000: Dynamite Deluxe - Ladies & Gentlemen
2000: Dynamite Deluxe - Wie Jetzt?
2000: Dynamite Deluxe - Grüne Brille EP
2001: Samy Deluxe - Samy,war das alles?
2001: Samy Deluxe - Hab Gehört...
2001: Samy Deluxe - International Love
2001: Samy Deluxe - Weck mich auf
2001: Samy Deluxe & D-Flame - Fire
2001: Samy Deluxe - Rache ist süss (bloß up Vinyl)
2001: Samy Deluxe - Sell Out Samy (bloß up Vinyl un up de "Weck mich auf"-Single)
2003: ASD - Sneak Preview
2003: ASD - Sag Mir Wo Die Party Ist!
2003: ASD - Hey Du (Nimm Dir Zeit)
2004: Melbeatz feat. Kool Savas & Samy Deluxe - OK
2004: Christina Milian feat. Samy Deluxe - Dip it low
2004: Samy Deluxe - Zurück
2004: Samy Deluxe - Warum
2005: Samy Deluxe - Sell out Samy (12")(un Juice exclusive Track)
2005: Samy Deluxe - Generation EP
2005: Samy Deluxe - Let's Go
2008: Dynamite Deluxe - Dynamit! (CD + Vinyl-12")
2008: Dynamite Deluxe feat. Jan Delay - Alles bleibt anders (CD)
2008: Dynamite Deluxe - Weiter (EP)
Alben
2000: Dynamite Deluxe, "Deluxe Soundsystem"
2001: Samy Deluxe, "Samy Deluxe"
2003: ASD, "Wer Hätte Das Gedacht?"
2004: Samy Deluxe, "Verdammtnochma!"
2005: Samy Deluxe, Headliners & Illo - "Deluxe Records Let's go"
2007: Dynamite Deluxe, "T.N.T"
2009: Samy Deluxe, Dis wo ich herkomm
Mixtapes
1997: Dynamite Deluxe - Dynamite Deluxe Demo
2003: Samy Deluxe, Headliners - Hamburgs Finest Mixtape Vol.1 - Exclusive Mixtape 1
2004: Samy Deluxe, Headliners - Hamburgs Finest Mixtape Vol.2 - Exclusive Mixtape 2
2005: Samy Deluxe - Hamburgs Finest Mixtape Vol.4 - So Deluxe So Glorious
2006: Samy Deluxe - Hamburgs Finest Mixtape Vol.6 - The Big Baus of the Nauf
2006: Deluxe Records Splash! Exclusive
2006: Samy Deluxe - Von Kopf bis Fuß
Features
Jan Delay,Eko Fresh (Track scholl an un for sik up Hamburgs Finest Vol.1 rutbröcht weern) Denyo, Max Herre, Stieber Twins, D-Flame, Ferris MC, KC Da Rookee, Torch, Xavier Naidoo, Brooke Russel, Patrice, Headliners, Illo The Shit, Kool Savas, DMX, Christina Milian, Afrob, Curse, Olli Banjo, Paolo Magic, Manuellsen, Snaga & Pillath, J-Luv, Chanell, Vibe, David Banner,Sido
Weblenken
Samy Deluxe-Siet bi Capitol-Music
Singer
Mann
Hamborg
Rap
Boren 1977
Börger von Düütschland |
8914 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Tropf | Tropf | Kaspar Wiens (beter bekannt mit sien Ökelnaam Tropf; * 10. April 1976 in Hamborg) is een Hamborger Hip-Hop-Musik-Produzent. Tropf hett een paar Stücken för dat Label Eimsbush produzeert. As de denn beet weer, hett he mit Samy Deluxe un anner Hip-Hop-Nummern ut de Gegend vun Hamborg arbeit. Tropf hett fröher mal bi de Hamborger Grupp Mongo Clikke mitmaakt. Tolest hett he an de Siet vun Mathias Arfmann för Jan Delay dat nee Album „Mercedes-Dance“ produzeert.
Musikproduzent
Mann
Hip-Hop
Hamborg
Rap
Boren 1976
Börger von Düütschland |
8917 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Rap | Rap | Rap is een Aart vun Singen, wat sik as Spreken anhöört (Spreek-Gesang). Rap is een Deel vun de Kultur vun den Hip-Hop. „to rap“ (pldt.: Kloppen, puckern, meckern, oder ok vun R.a.P. =Rhythm and Poetry, up Platt: Rhythmus un Gedicht) wiest al up de Aart vun de Musik un vun dat Singen. Rap-Musik warrt ok as een anner Woort för Hip-Hop-Musik bruukt. Hüdigendags hett sik de Rap to'n Deel aflööst vun siene Wuddeln un warrt ok in anner Musik bruukt, as in de Popmusik, Eurodance, Crossover un Nu-Metall. Besunners, wo dat dor nich um geiht, mit de Rap-Musik Geld to verdeenen, so as in den Ünnergrund- oder Pornorap, sünd düütlich de Grenzen nah de Hip-Hop-Musik to spören.
Musikstil
Rap |
8918 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Oder | Oder | De Oder, op poolsch un tschechsch Odra naamt,is een Stroom in Europa.
De Oder is 866 km lang.
Loop
Allgemeen
De Oder kümmt vun dat Dörp Fidlův Kopec in Tschechien, in de Oderbarg in de Sudeten. Bi Ostrava fleet de Oder na Norden bit na Polen. Denn geiht he wedder na Nordwesten bit Breslau (Wrocław) un denn bi Ratzdörp anne Düütsch-Poolsche Grenz na Norden bit Frankfort an de Oder, Küstrin un Stettin (Szczecin) in Polen wo sien Water in de Stettiner Haff fleet. Al vörher - direkt achter de Grenz twüschen de Polen un Düütschland - deelt sik de Oder op in de Westoder un de Ostoder. Dat meste vun dat Oderwater fleet dör dat Stettiner Haff un de Swine (Swina) na Swinemünne un in de Ostsee.
Rechte Nevenströöm vun de Oder
Olsa (Olše, Olza)
Raude (Ruda)
Birawka (Bierawka)
Klodnitz (Kłodnica)
Malapane (Mała Panew)
Weide (Widawa)
Bartsch (Barycz)
Pleiske (Pliszka)
Eilang (Ilanka)
Warthe (Warta)
Mietzel (Myśla)
Kuritz (Kurzyca)
Röhrike (Rurzyca)
Thue (Tywa)
Ihna (Ina)
Linke Nevenströöm vun de Oder
Oppa (Opava, Opawa)
Zinna (Psina)
Hotzenplotz (Osoblaha, Osobłoga)
Glatzer Neiße (Nysa Kłodzka)
Ohle (Oława)
Lohe (Ślęza)
Weistritz (Bystrzyca Świdnicka)
Katzbach (Kaczawa)
Bober (Bóbr)
Lausitzer Neiße (Lužická Nisa, Nysa Łużycka)
Welse
Olle Oder
Schippsverkehr
De Oder weer al in de Römertied un dat Medeloller en wichtige Waterstraat in Europa un is dat ok hüüt noch, besünners för Swoorgood.
Stroom
Europa |
8919 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hip-Hop%20%28Kultur%29 | Hip-Hop (Kultur) | Hip-Hop is en Aart vun Kultur, de sik toeerst in de laten 1970er Johren in de Gemeenden vun de Afroamerikaners un Latinos in de South Bronx röögt hett. In de fröhen 1980er Johren sünd Delen vun düssen Kultur ok in de Mainstream-Kultur upblöht un in de 1990er Johren hett sik de Hip-Hop-Kultur öber de ganze Welt utbreet. Dat warrt seggt, düsse Kultur harr anfungen mit dat Wark vun Kool DJ Herc, man dat Woort „Hip-Hop“ is woll dat eerste Mol öberhaupt bruukt wurrn in dat Leed „Rapper's Delight“ vun „The Sugarhill Gang“.
Veer Hööfsaken („elements“) höört to de Hip-Hop-Kultur hento. Dat sünd MC-Rap, Disk Jockey, Graffiti un de Hip-Hop-Danz, de Breakdance nöömt warrt. Vun verscheeden Lüde warrt noch anner „elements“ för wichtig ansehn: Dat Weten ün de Saak (knowledge, droppin' science), Beatboxing, poltitisch Aktionen, Hip-Hop-Mood, de Spraak vun den Hip-Hop (Slang) un anner Saken. In de Kuntreien vun den Mainstream warrt „Hip-Hop“ bloß man för de Hip-Hop-Musik (oder Rap-Musik) bruukt.
Vunwegen datt de Hip-Hop-Kultur vun Gruppen afstammt, de in de Welt vun den Westen nich veel gellen doot, passt de Hip-Hop rein gor nich to dat, wat in düsse Welt as anstännig un schöön bekeken warrt.
Hip-Hop |
8920 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hip-Hop | Hip-Hop | Dat Dubbelwoort Hip-Hop stammt ut de engelsche Spraak. Wo Düütsch snackt warrt, warrt dat faken ok as Hip Hop oder Hiphop schreven. Hip-Hoppers (ok Hiphoppers) sünd Lüde, de to de Kultur vun den Hip-Hop tohören doot.
Hip-Hop betekent
Hip-Hop, (Sub-)Kultur, de in de 1970er Johren in de USA upkamen is,
Hip-Hop, besunner Aart vun Musik, de een Deel is vun de Hip-Hop-Kultur. |
8921 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Tietsoldat | Tietsoldat | Een Tietsoldat is een Soldat, der sük vörn vörher afmaakt Tiet (twüschen twee und twölf Johr) bi de Bundswehr verplicht hett.
Dit Verfohren gifft dat immer man blots bi den leeger Dienstgraden.
Militär
Düütschland |
8922 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Atomtall | Atomtall | De Atomtall gifft in de Chemie un in de Atomphysik an, woveel Protonen sik in en Atomkarn tosamfinnt. As de Protonen positiv opladt sünd, warrt dorto ok Karnladungstall seggt. De Protonentall in den Karn is normalerwies lieks groot as de Elektronentall in de Hüll, as en Atom na buten neutral is. Afkört warrt de Tall mit dat Symbol Z schreven.
Atomen mit de lieke Atomtall höört to dat glieke cheemsch Element und verhollt sik bi cheemsch Reaktschoonen op de lieke Oort un Wies. De Atomtall warrt deswegen ok för dat Inornen in dat Periodensystem bruukt. Wenn dat nipp un nau maakt warrn schall, warrt de Atomtall links ünnen blangen dat Symbol von en Element schreven, t. B.: 6C (Kohlenstoff). Aver normalerwies warrt dat weglaten, wiel dat Element sülvst jo eendüdig mit een Atomtall tohopenhangt.
Atomen, de liek sünd von de Atomtall, aver ünnerscheedliche Massentallen hebbt, warrt as Isotopen betekend. De Ünnerscheed kummt dorvon, dat nich jümmers glieks veel Neutronen in den Atomkarn binnen sünd. De Neutronentall kann man ganz licht utrekent warrn, indem man die Atomtall von de Massentall aftreckt. De Massentall warrt üblicherwies links baven blangen dat Symbol schreven, t. B.: 12C (Kohlenstoff).
Karnphysik
Chemie |
8923 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Massentall | Massentall | De Massentall (ok Nukleonentall nöömt) gifft an, woveel Karnbostenen oder ok Nukleonen in en Atomkarn tohopensitt. Dormit is ok lieks ungefäähr de Atommasse angeven, as de Elektronen in de Hüll nich veel Masse bidregen dot. De Massentall warrt mit dat Teken A afkött.
De Nukleonen sett sik tohop ut de Neutronen und de Protonen, wobi de Protonentall (Atomtall) ok gliektietig de Laden in den Atomkarn angifft und dormit ok dat cheemsch Element defineert as ok den Platz in dat Periodensystem. De Atomtall warrt nipp un nau links ünnen blang dat Elementensymbol schreven, de Massentall kummt links doröver. Man de Atomtall warrt tomeist gor nich hinschreven, as dör dat Element al fastleggt is, woveel Protonen in den Karn sünd. Meist warrt dorüm blots de Massentall blangschreven, t. B.: 12C (Kohlenstoff).
Atome mit de sülven Ordnungstall höört to dat lieke Element, man de Massentall kann liekers ünnerscheedlich wesen, as de Neutronen in ünnerscheedlich Tall in Karn vörkommt. Man snackt denn vun verscheeden Isotopen. Üm dat nich dör den Tüdel to kriegen, steiht de Massentall blang dat Symbol. För de cheemsch Reakschonen maakt de Massentall keen Ünnerscheed, man in de Karnphysik un bi de Radioaktivität verhollt sik de Isotopen all anners.
Karnphysik
Chemie |
8925 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Nuklid | Nuklid | As en Atomkarn oder ok Nuklid (vun’t Latiensche nucleus „Karn“) warrt in de Karn- un Atomphysik de binnere Deel vun en Atom betekent. De Elektronenhüll speelt dorbi also keen Rull.
En Atomkarn sett sik ut de Nukleonen tohopen, dat sünd de Protonen un de Neutronen. En Nuklid hett jümmers en bestimmte Tall vun de beiden, dorüm snackt man ok von en Karnsort. Opschreven warrt de Nukleonen links blangen dat Atomteken vun’t cheemsch Element: Ünnen kummt de Atomtall, de de Protonen angifft, un baven de Massentall, de Protonen un Neutronen tosamen angifft. De Atomtall warrt normalerwies gor nich hinschreven, vunwegen dat se dör dat Atomteken al so faststeiht.
Eenige Nuklide warrt in sünnere Begrepen tohopenfaat. Atomkarns, de sik bi de Neutronen ünnerscheed, aver de lieke Atomtall hebbt, warrt ok Isotopen nöömt. De höört al to een un dat sülve Element. Wenn anners rüm Nuklide ünnerscheedlich veel Protonen hebbt, aver de Neutronentall liek is, denn snackt man vun Isotonen. Un denn gift dat noch Nukliden, de ünnerscheedlich veel vun beide Nukleonen hebben künnt, aver all de glieke Massentall hebbt. De warrt denn Isobaren nöömt, wat soveel as gliek swoor.
Enige Nuklide sünd över längere Tiet nich bestännig un fallt denn uteneen. Disse unbestännigen Nukliden sünd radioaktiv un warrt dorüm ok as Radionukliden betekent. In de Natur kommt ruchweg 270 bestännige un wietere 70 Radionukliden vör. Aver mehr as dat Veerfacke dorvun kummt noch as künstlich herstellte Elemente dorto, de denn meist ok nich bestännig sünd. En Översicht vun all de Nukliden, de dat gifft, warrt as Nuklidkoort betekent. De sütt meist ut wie dat Periodensystem in de Chemie man is noch veel grötter.
Karnphysik |
8929 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hip-Hop%20%28Musik%29 | Hip-Hop (Musik) | Hip-Hop-Musik (ok Rap-Musik) hett ehr Wuddeln in de swarte Funk- un Soul-Musik. Dor sünd denn noch de Rap (de ut de Toasting-Tradition vun Jamaika keem), dat Samplen un dat Scratchen to kamen. Düsse Musik is in de swarten Ghettos vun de USA upkamen. De Naam „Hip-Hop“ bedutt an un for sik nix. Wo dat Woort herkümmt, is nich mehr rut to finnen. De een seggt, dat weer de Sugarhill-Gang, de dat upbröcht hett, anner seggt, dat weer Lovebug Starski ween oder Kool DJ Herc oder ok DJ Hollywood.
Historie
1970–1979
In de 1970er Johren is allens upkamen, wat later de Hip-Hop-Musik utmaakt hett. Kool DJ Herc is as eersten DJ al 1983 dor up kamen, datt he bloß den Beat vun een Funk-, Soul oder Discostück noch mal speelt hett un nich dat ganze Leed. He keem dor ok up, twee verscheden Beats tohopentosmieten (dat warrt Beatjuggling nömmt). Up sien Blockpartys weeren ok de eersten B-Boys mit den neen Breakdance to sehn. Vun 1976 af an hett Grandmaster Flash anner nee DJ-Künsten upbröcht. Dor weer dat Cutting bi (dat is dat Inspelen vun lüttje Musikstücken to den Beat hento), dat Backspinning (dat is dat slanke Torüchdreihen vun een Platt, dormit een Afsnitt noch mol speelt weeren kann) un dat Phasing (dor warrt een vun de beiden Plattentöller een lütt beten sinniger afspeelt). De DJ Grand Wizard Theodore hett de Tiet vun dat Utfinnen un Utproberen vun de wichtigst DJ-Künsten för de Hip-Hop-Musik denn korte Tiet later afslaten, as he de meist bekannte Technik utfunnen hett. Dat weer dat Scratchen. Düsse DJ weer vördem vun Grandmaster Flash in de Szene inföhrt wurrn.
Wannehr dat mit dat Rappen losgüng, kann een nich so genau seggen. Dat hett woll al in dat Johr 1970 een eerst Album vun The Last Poets geven, de ünner den Indruck vun Malcolm X un den Dichter Amiri Baraka stünnen un so een Aart vun politschen Rap maakt hefft. Dat warrt ok meist seggt, düsse Grupp, dat weern de Vadders vun den Rap. Man an un for sik is dat Rappen an een ganz anner Steed upkamen. Dat weer bi de Lüde, de MCs nömmt wurrn sünd. Dat weeren de Masters of Ceremony, de an't Enn vun de 1960er un an'n Anfang vun de 1970er Johren bi de DJs mit bi weern. Jem ehr Upgaav weer, datt se den DJ un sik süms vörstellen döen (dat wurr „shouting out“ nömmt), datt se de Lüde to'n Danzen upfoddern döen, Jokus maakden, de Besökers begröten döen un de Fier in Gang bröchen. De weeren so wat, as Animateuren.
Vun den Hip-Hop ut de eerste Tiet gifft dat vundaag keen Tondokumenten. Dormals weer de DJs ehr grode Tiet. De Musik wurr live speelt un bi de Plattenindustrie wurrn Platten, wo anner Platten up afspeelt weert so ankeken, datt se up'n Markt keen Chance harrn. Dat duur so lang, bit de Hip-Hop as egen Stil mit egen Technik ansehn wurr. Dör keemen denn so nömmte Mixtapes rut. De eerste Platte vun den Hip-Hop is eerst 1979 rutkamen. Dat weer de Single „Personality Jock“. Rutbrocht wurr de vun den Rapper King Tim III un de Discoband „Fatback Band“. Een Week later keem denn ok de beröhmte Rapper's Delight vun de Sugarhill Gang rut. Dat weer een unbannigen Erfolg un de ganze Welt hett sik dor öber wunnert, dat dor mehr as 8 Million Stück vun verköfft wurrn sünd. De eerste grode Rap-Star weer aber Curtis Blow, de bit in de Midden vun de 1980er Johren groden Erfolg harrt hett.
1980–1989
Na Rapper's Delight hett jedereen begrepen, dat een mit Hip-Hop-Musik Geld verdenen kann. Nu hett de Musikindustrie de Saak in'e Hand nahmen. Dormols is noch vun Rap snackt wurrn (de Begreep Hip-Hop weer noch nich begäng). As Blondie mit Rapture den eersten „witten“ Rap rutbröcht harr un dat denn glieks en Nr. 1-Hit wurrn weer, dor güngen all Dören vun de Musikindustrie open för düssen neen Musikstil.
Bi dat Label Sugarhill weer dortiets al Rapper's Delight rutkamen, un nu nehmen se Grandmaster Flash ünner Verdrag. He arbeit al vun 1977 af an tohopen mit de Rap-Grupp The Furious Five. 1980 bröch he nu dat Album The Adventures Of The Wheels Of Steel rut. Dat weer dat eerste Hip-Hop-Album, wat överhaupt rutkamen is. Up düt Album weer besunners de DJ wichtig un to'n eersten Mol konnen Musikfrünnen in de ganze Welt buten New York mit sien Blockpartys hören, wat so'n DJ tostann bringt.
1982 un 1983 bröch de Grupp de Singles The Message un White Lines (Don't Do It) rut. Nu geev dat nich mehr bloß Partytexten un Dummtüüch to hören, man de Leder hanneln vun dat Leven in dat Ghetto un vun de Problemen in de Sellschup. Dat duur nich lang, denn kreeg de Grupp sik in'e Klatten un güng ut'neen.
Hip-Hop
Musikstil |
8933 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Graffiti | Graffiti | Graffiti sünd Biller oder schreven Schrift eenerwegens buten de Döör. Dat gifft Graffitis an Huuswännen, Straten- un Iesenbahnwagens, Muurn un eegentlich allerwegens, wo een up schrieven oder malen kann. Dat modern Graffiti is een vun de veer Hööftsaken („elements“) vun de Hip-Hop-Kultur.
Wo dat Woort vun herkümmt
Graffiti is de Mehrtall vun dat italieensche Woort Graffito. Dor steekt noch öllere latiensche un greeksche Wöör achter, de al wat mit Schrieven to kriegen hefft. In de düütsche Spraak (un ok in de plattdüütsche) warrt de Eentall meist gor nich bruukt. Een sprickt tomeist vun een Graffiti un nich vun een Graffito. Dor kümmt dat ok vun, dat as Mehrtall midderwielen de Form Graffitis bruukt warrt.
Wo dat modern Graffiti vun herkümmt
Een klassisch Vörlöper vun dat Graffiti weer de Satz "Kilroy was here", de in den tweeten Weltkrieg vun US-amerikaansche Suldaten allerwegens henschreven wurrn is.
Graffiti as een fasten Deel vun de Hip-Hop-Kultur hett siene Wuddeln in dat New York vun de 1970er Johren. Dat warrt vertellt, dat een Bodenjung, de vun Greken afstammen dö, allerwegens up Muurn un Wännen sien Teken TAKI183 henschreven hett, wenn he unnerwegens weer. Een Artikel in dat Blatt New York Times hett dor öber schreven un dor duur dat nich lang, un verscheden Lüde maakden dat ok. Dat Tagging weer baren un breedt sik slank ut mank de Jöögd vun de Stadt. Toeerst hett een Edding oder een annern Stift langt un een kort Teken (Tag) wurr so an de Wännen, Muurn, Dören, Bänk etc. anbröcht, dat dat goot to sehn weer. Korte Tiet later hefft de Akteuren utfinnen, datt dat mit de Spröhdoos noch veel beter geiht. Nu geev dat fix verscheden Aarten un Stilen. De Graffitis sünd in de Tiet jümmers mehr upfullen un nu verstünn sik dat Graffiti ok süms as een Kunst. Ok buten de Grenzen vun New York wurr de Saak nu bekannt. Mit Hölp vun Films, as Wild Style un Beat Street keem de Idee in de 1980er Johren ok nah Europa hen. Fix kunnen sik Lüde dorför begeistern. In all Grootstäder vun Europa kunn een vun de Midden vun de 1980er Johren een lebennig Graffiti-Szene finnen. Schriever (writer), de dormals in Europa mit dorbi ween sünd, de weert hüdigendags as Old School (Ole School) ankeken.
In de Hip-Hop-Kultur is Graffiti hüdigendags een vun de veer Hööftsaken („elements“). Neben Graffiti höört dor noch Rap-Musik, DJing un Breakdance to.
Kiek ok bi
Street Art
Hip-Hop
Bildkunst |
8935 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Buttfoor | Buttfoor | Buttfoor () is en bit 1972 sülvständig wesen Dörp, dat nu to Wittmund hörrt, mit 446 Inwahners (Stand: Enn: 2011) up een Rebeet vun 24,34 km². Nah de Rebeetsreform is dat Dörp siet 1972 en Stadtdeel van Wittmund.
Historie
To’n ersten Mal höört oder lesen hett man 1420 in dat Stader Copiar, en Uplistung van Karken in dat Bisdom Bremen, över Buttfoor. Domols heet dat ober noch „Buteferde“. „Buteferde“ oder later „Butaferde“ bedüüt so vööl as Butendamm. Disse Düüden entstammt vun dat Testament vun den Hicko Bonings vun Weerm ut dat Johr 1491. Dat old Karkspeel hett etwa 20 verscheeden Siedlungsnaams un Hoffbeteken.
Wat antokieken is
Bedüüdend, ok över de Grenzen vun dat Harlingerland rut, is de St.-Marien-Kark to Buttfoor, de de domolig Sendkark to Steesdörp anslooten weer. De Granitquaderkark wurr etwa van 1220 bit 1240 baut. 1681 wurr noch en Vörbau erricht, de 2005 grundleggend saneert wurde. In de Kark befind sück de noch erhollend un funktschoneerend Örgel vun den bedüüdend Meester Joachim Richborn ut dat Johr 1681.
In de gesünnert stahnd Klockentoorn is de Marienklock vun den Klockengeeter Berend Klinghe to Bremen (1456 bis 1474). Disse Klock weer aber oorsprünglich för de Kark in Fulkum (hüüd to Holtgast) vörsehn un wurr 1475 vun dat Karkspeel Fulkum köfft.
Bekannt Lüüd ut dit Dörp
Folkert Krey, Verfaater vun en bekannt oostfreesch Reekenbook (1692-1775)
Literatur
Gottfried Kiesow: Architekturführer Ostfriesland, Deutsche Stiftung Denkmalschutz, Monumente Publikationen, 2009 ISBN 978-3-86795-021-3
Oort
Oostfreesland
Landkreis Wittmund |
8936 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Inwahner | Inwahner | Inwahner nöömt man Lüüd, de in en defineert Rebeet wahnt. De künnt dor hintreckt sien, awer ok jümmers all dor wahnt hebben. Dat Rebeet kunn unnerschedlich groot sien, dat doht nich af dat en Dörpen is, en Landschapp, en Stadt oder en Kontinent.
In Verwaltenssaken sünd dormit de Minschen meent, de mellt un in de Inwahnermeldedatei mit jemehr Daten indragen sünd. Dorbi hannelt sik dat üm en rein statistischen Begreep, de nich mit den rechtlichen Begreep Börger gliektosetten is, vun wegen dat de ok noch sünnere Plichten und Rechten hett.
Ut den Begreep vun’n Inwahner resulteert de Inwahnertall vun en Stadt oder en Gemeen as de Summ ut de Inwahners mit Eerstwahnsitt un Tweetwahnsitt.
Historie
In histoorsche Tieten weern ünner den Begreep Inwahner blots utwassen Mannslüüd verstahn. So, as wi vundaag den Begreep verstaht, weer he af üm un bi 1700 in Dörper in Süüdwestsassen bruukt dör den fleten Övergang ut Binnwahner (fröhere Beteken för Inwahnersche: Binnfro, Infro)
Borns
Demografie |
8939 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Afrob | Afrob | Afrob (* 1979 in Italien; an un for sik Robert Zemichel) is een düütschen Rapper, de ut Eritrea afstammen deit. Afrob steiht bi dat Label Four Music ünner Verdrag. He hett Solo-Saken rutgahn laten, man ok mit Musikers as D-Flame, Dean Dawson, Max Herre, Gentleman, J-Luv un allerhand anner tohopen arbeit un bi dat Projekt Brothers Keepers mitmaakt. In dat Johr 2003 hett he tosamen mit Samy Deluxe een Album ünner den Naam ASD rutgahn laten. Hüdigendags wahnt he in Stuttgart.
Leben
Sien Karrier as Musiker hett Afrob bi de Stuttgarter Crew „Die Kolchose“ anfungen. Dornah hett he bi de „FK Allstars“ mit Max Herre, Joy Denalane, Gentleman und Sékou) un bi de „Brothers Keepers“ fudder maakt. Bi verscheeden Projekten vun de Hip-Hop-Szene hett he mitmaakt.
He is een goden Fründ vun den Rapper Samy Deluxe. An sien Solo-Alben „So soll's sein“ un „Champions“ hett he mitmaakt un ok dat Projekt „ASD“ hett he mit em tohopen ut de Dööp hoolt. In't Vörjohr 2003 keem dat Album vun de beiden tosamen mit Naam „Wer hätte das gedacht?!“ rut. Afrob sien neest Album „Hammer“ keem an'n 28.Februar 2005 bi Four Music rut.
Diskografie
Alben
1999: Rolle mit Hip Hop
2001: Made in Germany
2003: Wer hätte das gedacht (ASD)
2005: Hammer
2009: Der Letzte seiner Art
Singles
1999: Reimemonster (feat. Ferris MC)
1999: Einfach
2001: Made in Germany
2001: Öffne die Augen (feat. D-Flame)
2002: Art of War feat. Nature
2002: Four Fists feat. Samy Deluxe, KC Da Rokee und D-Flame
2003: Sneak Preview (ASD)
2003: Sag Mir Wo Die Party Ist! (ASD)
2003: Hey Du (Nimm Dir Zeit) (ASD)
2005: Wollt ihr wissen
2005: Es geht hoch (feat. Lisi)
2006: Zähl mein Geld
Weblinks
Afrob.de – offiziell Websteed (hoochdüütsch)
Biografie vun Afrob up laut.de (hoochdüütsch)
Afrob @ MySpace (hoochdüütsch)
Afrob up fourmusic.com (hoochdüütsch)
Afrob Interview bi Flashmag (27.04.06) (hoochdüütsch)
Singer
Mann
Rap
Boren 1979
Börger von Düütschland |
8941 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Tag | Tag | Tag betekent
Tag, en persöönlich Teken, dat as en Ünnerschrift bi dat Graffiti bruukt warrt,
Tag, in de Informatik en Utteken,
Tag, Kortfilm ut dat Johr 1999.
Tag is de Familiennaam von
Brigitte Tag (* 1959), Swiezer Rechtswetenschopperin,
Christian Gotthilf Tag (1735–1811), düütschen Kanter un Kumponist,
Katrin Lea Tag (* 1972), düütsche Bühnen- un Kostümbillnerin,
Konrad Tag (1903–1954), düütschen Glasgravör. |
8942 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Tag%20%28Graffiti%29 | Tag (Graffiti) | Een Tag ,Mehrtall Tags (Utspraak Täk(s), von engl. tag , Kennteken, Markenteken) warrt bi dat Graffiti een persöönlich Teken nömmt, dat de Sprayer oder Schriever enerwegens achterlaten lett. Normalerwies is düt Tag/Teken een Aart vun Ünnerschrift, de besünners utföhrt wurrn is un een graphisch Utsehn hett. So een Tag/Teken antobringen, warrt tagging oder ok taggen nömmt.
Up de een Siet warrt dat Tag/Teken to'n Ünnerschrieven vun Graffiti-Biller bruukt, man up de anner Kant warrt dat Tag faken ok bloß för sik allerwegens henmaalt, vunwegen datt de Maler een groot Ansehn in de Szene hett, wenn sien Teken allerwegens to sehn is. Wenn een Sprayer een annern Sprayer sien Tag öberspröhn deit, denn warrt dat as Schimp ansehn.
Besunners in de Kuntreien vun de Gangs in de USA weert de Tags bruukt üm antowiesen, keen sien Reveer de Gegend is.
Dat gifft ok Sprayers, de dor fix bi sünd, wenn een Bahn mal eben anhöllt, un maalt dor jem ehr Tag up. Dat warrt bi de Sprayers "Backjump" nömmt. Wer so wat maakt, warrt in de Szene as een fixen Keerl ankeken, vunwegen datt dat Backjumpen gefährlich is un vunwegen datt so'n Tags allerwegens to sehn sünd, wo de Bahn henföhrt.
Verdreet
Buten de Sprayer-Szene gifft dat Taggen veel Verdreet. De meisten Lüde meent, dat sütt aasig ut un ramponeert Huuswännen un Muurn. Veel Geld warrt jedet Johr wedder utgeven för dat Wegmaken vun düsse Tags, man ok vun Graffitis. De Düütsche Bahn AG gifft jedet Johr unbannige Summen ut un betahlt dorüm Geld an de Lüde, de hölpen könnt, de Sprayers to griepen, de an jem ehr Bahnen tokehr gaht. Besunners in de Kuntreien mit soziale Problemen un wenig Arbeitsplätz för de Jöögd is dat Taggen een groot Problem. Hüdigendags hett de Polizei allerwegens besunnere Steden inricht, de gegen dat Taggen un gegen dat illegal Sprayen gegenan gahn schöllt. De vörmalige Binnenminister vun Düütschland, Otto Schily, harr meent, gegen de Sprayers möss hart vörgahn weeren, as he noch in'n Amt weer. He meen, ok Hubschraubers schollen Nachts up Tour gahn un hölpen, illegal Sprayers uptogriepen.
Hip-Hop |
8945 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Zeus | Zeus | Zeus (ooltgreeksch Ζεύς; neegreeksch Δίας, Dias; latiensch Jupiter), Söhn vun den Kronos un de Rhea (Göddin vun allens, wat flutt), is in de Greeksche Mythologie de böverste Gott vun den Olymp un een vun de- toeerst mal- twölf olympschen Gödder. He hett mehr Macht, as all de annern Gödder, man ok he möss sik ünner dat Schicksal bögen. Dor weern sien Döchter för tostännig. Dat weern de Moiren.
Wo Zeus boren is un wo he de Macht an sik reten hett
De Vadder vun Zeus weer Kronos. De harr dormals sienen egen Vadder Uranos de Geslechtsdelen afsneden un de Macht an sik reten. Nu weer he bang, sien Kinner konnen dat ok so mit em maken. Dorüm freet he jem all glieks up, wenn se baren weern. Dor hett sik Rhea üm in een Höhl vun de Ida-Bargen up de Insel Kreta versteken. Dor bröch se Zeus up'e Welt. Dormit ehr Mann nix mitkreeg, geev se em een Steen to eten, wo se een Winnel umtüdelt harr. Nu dach he, he harr sienen Lüttjen upfreten. In düsse Tiet hett sik de Zeeg Amaltheia üm den Lütten kümmert un de Kureten hefft uppasst, dat em nix passert.
As Zeus groot weer, sleek he sik bi Kronos in dwung em, den Steen wedder ut to wörgen un denn ok al de annern Kinner, de he dalslaken harr. Mit Hölp vun siene Bröder Hades un Poseidon, de dor denn bi rutkamen weern, bröch he sienen Vadder üm un sett sik up den Thron vun de Welt. Hades regeer vun dor af an över de Ünnerwelt, Poseidon regeer över de See.
Zeus siene Kinner
Verheiraadt weer Zeus mit siene Süster Hera. He hett allerhand Kinner mit ehr harrt, so as Hephaistos, den Gott vun de Smeedkunst. Man Zeus hett ok veel mit anner Froonslüde un Deerns rümmaakt. Sien Leefsten weeren ü.a. de Göddin Leto un Leda man ok veel Nymphen, Halfgöddinnen un ok Minschen. Leto weer de Dochter vun den Titan Koios. Mit ehr hett he Apollon un Artemis tüügt. Apollo weer de Gott vun dat Licht un vun de Musik, Artemis weer de Göddin vun de Natur un vun de Jagd, de dat heil bröch. Mit Leda hett he de Dioskuren Kastor un Pollux kregen.
Sien Leev hett nie lang duurt. Dat keem vun Hera ehr unbannige Ieversucht. Man he hett sik üm de Kinner kümmert, de ut so'n Geschichten kamen sünd. Dor weeren ok Herakles un de schöne Helena mit bi. De eenzig Leev, de länger duurt hett, weer woll de mit den schönen Königssöhn Ganymed. Em hett he as Adler up'n Olymp mitnahmen. Dor hett he em deent as Mundschenk.
So, as Homer dat vertellt, schall ok de Göddin Aphrodite een Dochter vun Zeus mit een vun sien Leevsten ween. He seggt, Mudder von Aphrodite is de Dione ween. Man bekannter is de anner Geschicht, so as de vun Hesiod vertellt warrt. De snackt, Aphrodite is vun den Schuum herkamen, de üm de Geslechtsdelen vun Kronos upschüümt weer, as Zeus jem afsneden harr un se in de See fullen sünd. Dor keem ok ehr Naam her, meent Hesiod (gr.:„άφρος“ (aphros) heet „Schuum“.
Faken harr Zeus een anner Utsehn annahmen, wenn he sik an sien Leevsten ranmaken un Kinner tügen dö (Bull, Swaan, Gullen Regen u.s.w.). Achteran steiht nu to lesen, wat vun Kinner Zeus mit wat vun Froonsminschen maakt hett un wat vun Utsehn he sik dorbi geven hett:
Zeuskult
Dat öllste un eerste Orakel vun Zeus in de Antike weer in dat lüttje Eekenholt vun Dodona. Ok in Olympia geev dat een Orakel vun Zeus. Dor is de Zeus Olympios verehrt wurrn. Up Kreta geev dat Kulten, de sik dor up betrecken döön, dat he up düt Eiland baren is un dor ok in een Höhl leevt harr.
Zeus is jümmers ansehn wurrn as de Gott öber dat All, as denken Füür, dat allerwegens dörgeiht, as Vadder vun de Minschen un de Gödder, as dat Weer sien Gott un as Gott vun dat Schicksal.
To sehn weer he, so dachen de Lüde, jümmers in den Blitz.
Zeus in de Billerkunst
Dat meist bekannte Bild vun Zeus is sachs de grode Statue vun Phidias in Olympia. Babenhen gifft dat noch een grode Antall Biller, wo Zeus een Kriegsmann is un een Bünnel Blitzen in de Hand hett oder den iesern Staff to'n Regeeren un wo he up'n Thron sitten deit.
Indogermaansch Herkamen
Zeus sien Naam is verwandt mit dat düütsche Woort Zier hett woll wat to doon mit den germaanschen Gott Thor
Weblinks
Zeus hoolt sik den Ganymed
Zeus - Jupter - Ódinn vergleken
Gottheit
Greeksche Mythologie
Antike |
8947 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Alkalimetall | Alkalimetall | De Alkalimetallen sünd een Klass von chemische Elemente, de in dat Periodensystem de 1. Hööftgrupp bilt. Ok no de niege offizielle Indeelen von de IUPAC sünd de Alkalimetallen de 1. Grupp. Dorto höört Lithium, Natrium, Kalium, Rubidium, Cäsium un Francium. De Alkalimetalle hebbt gemeen, dat se in de Elektronenhüll buten een ingelt Valenzelektron hebbt. To de 1. Hööftgrupp höört twar ok de Waterstoff, un de het ok to'n Deel de glieken chemschen Eegenschoppen, warrt ober normalerwies nich to de Alkalimetallen tellt, as de jo man as een Gas vörliggt.
De Begreep „alkali“ is afleid von dat araabsche al kalja, wat vör dat Kalciumcarbonat („Puttasche“ steiht, dat in de Asche von verbrennte Planten vörkummt.
Egenschoppen
De Alkalimetallen sünd al metallisch glitterige sülber-witte Lichtmetalle. De eenzige Utnahm dorvon is dat Cäsium, dat een gulden Farvton hett, wenn dat man nich ganz rein is. Alkalimetallen hebbt al en lütte Dicht un sünd week, dat man de ok sogar mit een Messer snieden kann.
Dör dat ingelte Valenzelektron verbinnt sik de Alkalimetallen geern mit annere Elemente und reageert temlich dull. So ok mit den Suerstoff in de Luft oder mit Water. Dorüm warrt de Alkalimetallen ok meist in Paraffin oder Petroleum opbewaart, mit de se nich reageern künnt.
In Cheemsch Verbinnen liggt Alkalimetallen jümmer as eenwertig Kationen vör, as dat Valenzelektron licht von annere Atome infungen warrn kann. De Radius von dat Kation warrt mit tonehmend Massentall bannig gröter, wat sik ok op annere Eegenschoppen utwirkt: De Ionisierungsenergie, Elektronegativität un Elektronenaffinität nimmt dorbi af, de Basizität nimmt to.
Alkalimetallen un jümmer Verbinnen (warrt ok as Solt betekend) hebbt al een besünnere Klöör, wenn se in Füür holln warrt (Flammenklöör): Lithium lüücht rot, Natrium gelorange, Kalium lila, Rubidium farvt Flammen ok rot un Cäsium blaulila. Alkalimetallen warrt dorüm veel in Füerwark bruukt.
enige chemische Reakschoonen
Mit Waterstoff reageert Alkalimetallen (as Me betekend) to soltartige Alkalihydriden: 2 Me + H2 → 2 MeH De Alkalihydriden warrt veel as Redukschoonsmiddel, besünners in de orgaanschen Chemie.
Mit Suerstoff reageert Alkalimetallen to witt-pulvrig Oxide (Lithiumoxid), Peroxide (Natriumperoxid) oder Hyperoxide (Kalium-, Rubidium-, Cäsiumhyperoxid): 4 Li + O2 → 2 Li2O 2 Na + O2 → Na2O2 Me + O2 → MeO2 (Me=K,Rb,Cs)
Bi Reakschoon mit Water entstaat Hydroxide. Dorbi warrt Waterstoff afgeven: 2 Me + 2 H2O → 2 MeOH + H2
Mit Halogenen reageert Alkalimetallen to dat entsprekend Solt: 2 Me + Hal2 → 2 MeHal Dorbi löpt de Reakschoon von Lithium nar Cäsium jümmer duller un nimmt af von Fluor nar Jod. Dat bekanntste Alkali-Halogen-Solt is dat Natriumchlorid, dat ünner den Begreep Kaaksalt in jeden Huushollt in de Köök to finnen is.
Chemie |
8951 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Olympsche%20G%C3%B6dder | Olympsche Gödder | De Olympschen Gödder (grek. Δωδεκαθεον = Dodekatheon), ok Olympiers, sünd de twölf Hööftgödder vun de Greeksche Mythologie.
Wahnt hefft se up den Barg Olymp (grek. Ὄλυμπος; Olympos) in Grekenland. Jem ehr Tall paßt just to de Maanden vun dat Johr un to de twölf Steernbiller vun den Tierkreis.
De twölf Olympiers (Tabell)
Wie de Olympiers de Macht an sik reten hefft
De Baas vun de Olympiers, Zeus harr nah swaren Krieg sienen Vadder Kronos un den siene Geswister, dat weeren de Titanen, de Macht ut’e Hannen reten. Hölp harr de dorbi vun de Kyklopen, vun de Hekatoncheiren un vun siene Mudder Rhea kregen. Bi düsse Gelegenheit harr he vun de Kyklopen ok Blitz un Dunner kregen.
As se de Titanen in den Tartaros insparrt harrn, mössen Zeus un de Olympiers gegen de Titanen ehr upsternaatsche Kinner vörgahn. Dor bruken se de Hölp vun de Styx to. Noch veel later hefft se dorüm jem ehr Eeden up de Styx swaren. Amenn weert ok düsse Titanenkinner in den Tartaros insparrt. Bloß Okeanos, Thetys un Themis kunnen Baas öber jem ehr Rieken blieven, vunwegen datt se bi den Upstand gegen de Olympiers nich mitmaakt harr.
Nu mössen de Olympiers gegen de Giganten gegenan gahn. Dorbi hefft se Hölp harrt vun den sterflichen Herakles (de wurr later ok in den Olymp upnahmen). Ok in düssen Krieg bleev Zeus baben un nu konn he mit siene Bröder de Herrschup öber de Welt innehmen. Mit dat Los hefft se fastleggt, wer öber wat vun Deel vun de Welt regeeren schall. Dor is denn bi rutkamen, datt Zeus öber den Himmel, Poseidon öber de See un Hades öber de Ünnerwelt regeeren scholl.
Tolest mössen de Olympiers noch mal gegen Typhon gegenan. De brüll mit Dunnerstimm, kladder rup nah’n Heben un smeet dorbi mit glönige Steen. So verfehren sik de Olympiers un sehn to, datt se weg keemen. Bi dat Utbüxen verwanneln se sik, jedeneen in een anner Deert. Zeus is to’n Schaapsbuck wurrn, Apollo to’n Raben, Dionysos hett sik in een Zeegenbuck verwannelt, Artemis in een Katt, Hera in een Koh, Aphrodite in eenen Fisch, just so, as Ares. Eos is to’n Ibis wurrn, Herakles hett sik in een lütt Reh verwannelt un Leto in een Wessel. Hephaistos weer een Bullen. So sünd se all nah Ägypten utknepen. Man amenn hett Zeus den Typhon denn doch ünnerkregen. So hett Zeus den Grund leggt för de drüdde Ordnung vun de Welt.
Kiek ok bi
List vun de greekschen Gödder
Greeksche Mythologie
Antike
Greeksche Gödder
Greeksche Mythologie |
8952 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Fritz-Reuter-Pries%20%28Stemhagen%29 | Fritz-Reuter-Pries (Stemhagen) | De Fritz-Reuter-Pries is en plattdüütschen Literaturpries, de siet 2000 elk Johr vun de Stadt Stemhagen un dat Fritz-Reuter-Literaturmuseum vergeven warrt. He is na den plattdüütschen Schriever Fritz Reuter nöömt, mit en Priesgeld vun 2.000 Euro verbunnen un warrt jümmer an’n 7. November, den Geboortsdag vun Fritz Reuter, vergeven. Dat Priesgeld kummt vun de Stadt Stemhagen un de Spoorkass Niegenbramborg-Demmin.
Winners
2000: Jürgen Grambow: Dit un dat up Platt (Priesgeld 2000 DM)
2001:
2002: Hartmut Brun: Voß un Haas (Priesgeld 1250 Euro)
2003: Wolfgang Mahnke: Fischerie Fischera Fischerallala
2004: Arnold Hückstädt
2005: Wolfgang Müns: John Brinckmann - Briefe, Dokumente, Texte
2006: Lisa Milbret: Johrestieden
2007: Quickborn
2008: Dietrich Sabban: In mienen Rückspeigel käken
2009: Heinz Pantzier: Reinke de Voss. Na de Lübecker Utgaw von 1498 un de hochdütsche Fassung von Dietrich Wilhelm Soltau in een hüt sproken Platt nadicht
2010: Manfred Brümmer
2011: Bund von de plattdüütschen Schrievers in Mekelborg-Vörpommern
Utteknung
Plattdüütsch |
8953 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Gemeen%20Veern | Gemeen Veern | Veern () is en Stadt in’n düütschen Bundsland Neddersassen. Veern liggt an’n Stroom Aller, dor wo de Aller in’e Werser geiht. Veern is ene Stadt mit .
De Stadt gellt na dat neddersassische Kommunalverfatensgesett as Sülvstännige Gemeen.
Politik
Na’n Tweten Weltkrieg hett de Militärverwalten von de Briten 1946 de Tweegleisigkeit inföhrt. Dat heet, dat de Börgermeester nich mehr Baas von de Verwalten weer. He weer blots de polietsche Repräsentant von de Stadt. Baas von de Verwalten weer de Stadtdirekter. De Tweegleisigkeit hett dat bet 2004 geven. Siet 1. April 2004 is de Börgermeester wedder Baas von de Verwalten un maakt dat in’t Hauptamt.
Börgermeesters
1768–1772: Andreas Münchmeyer
1806–1837: Carl-Christian Münchmeyer
1837–1855: Christoph Gottlieb Pfannkuche
1855–1890: Theodor Otto Münchmeyer
1890–1919: Wilhelm Schorcht
1919–1937: Hans Urban
1937–1945: Eduard Lang
1945–1946: Johann Thies (von de Briten insett)
1946–1948: Andreas Willmsen (DP)
1948–1951: Gustav Schäfer (SPD)
1951–1952: Andreas Willmsen (DP)
1952–1956: Gustav Schäfer (SPD)
1956–1961: Hartmut Friedrichs (Wahlgemeenschop)
1961–1964: Johann Thies (CDU)
1964–1969: Kurt Winkel (SPD)
1970: Hanns Toonen (SPD)
1970–1990: Hartmut Friedrichs (CDU)
1990–2001: Wolfgang Krippendorff (CDU)
2001–31. März 2004: Angelika Lürman (CDU)
1. April 2004-: Lutz Brockmann (SPD)
Stadtdirekters
1946–1947: Werner Cassebaum
1948–1955: Gustav Hoffmann
1955–1964: Helgo-Fritz Töwe
1964–1985: Kai Füllgraf
1985–31. März 2004: Dirk Richter
Ehrenbörgers
Ehrenbörgers von Veern sünd:
1862: Wilhelm von Hammerstein, 1854–1862 Amtmann von dat Amt Veern, later Minister in dat Königriek Hannover
1868: Hermann Gottlob Plaß, 1833–1871 Direkter von dat Doomgymnasium
1887: Friedrich Georg Wilhelm Müller, Justizraad, Börgervörsteher
1890: Theodor Otto Münchmeyer, 1855–1890 Börgermeester von de Stadt Veern
1919: Wilhelm Schorcht, 1890–1919 Börgermeester von de Stadt Veern
Weertschop un Infrastruktur
Veern billt en Middelzentrum för de Öörd in de Ümgegend.
Kiek ok bi
Bisdom Veern
Projekt to'n Sammeln vun plattdüütsche Oortsnaams in de Landkreise Deefholt, Nienborg/Werser un Veern
Weblenken
Websteed von de Stadt (hoochdüütsch)
Veern
Stadt |
8954 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Joachim%20Richborn | Joachim Richborn | Joachim Richborn († 1684) weer en düütsche Örgelbomeester.
He keem ut Hamborg und weer villicht en Schöler van de Örgelbomeester Friedrich Stellwagen.
1676 hett he an de Reparatur van de Örgel in de Kark St. Maria Magdalena van Hamborg dabiwesen un hett og Arbeiden in Mögeltondern (Däänmark) aflevert. Dor näben sünd von hüm bekannt de Örgelboten in de Karken van Berdum (1677), Buttfoor (1681) un Tünn (1681/82). 1684 fung he mit de Bo van de Örgel för de St.-Nikolai-Kark in Elveshörn, is aber bi disse Arbeid stürben. Woorschienlich hett Arp Schnitger, de grote noorddüütsche Örgelbomeester, disse Arbeid to’n Ennen brocht. As nämelk Richborn dood bleven weer, dor fung de körte aber gode Tiet van Arp Schnitger in Oostfreesland an.
De Örgelboer Otto Diedrich Richborn is de Söhn von Joachim Richborn.
Mann
Orgelboer
Storven 1684 |
8973 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Valenzelektron | Valenzelektron | Mit Valenzelektronen (ok Butenelektronen nöömt) warrt de Elektronen betekend, de sik in de Elektronenhüll vun en Atom op de butenste Elektronenschaal ophollt. Dormit künnt se sik an en Verbinnen mit annere Atome bedeeligen.
Valenzelektronen sitt bi de chemisch Elemente, de to en Hööftgrupp tohöört, op de butenste Schaal. Bi de Övergangselementen kommt dorto ok noch de Elektronen vun dat d-Orbital von de Schaal dorünner.
De Tall von Valenzelektronen seggt aver nich glieks ok, watveel Elektronen ok wirklich an en Binnen bedeeligt sünd. T. B. hett Chlor söven Valenzelektronen. Kiekst di dat HCl-Molekül (Chlorwaterstoff) an, denn is blots en Elektron ok an de Binnen bedeeligt. Kiekst ober nar HClO4 (Perchlorsüür), denn sünd all de söven Valenzelektronen in en Binnen.
En Elektron, dat mit en Elektron von en tweet Atom verbunnen is, warrt ok as Verbinnenelektron betekend. Dat dröff man aver nich verwesseln mit de Valenzelektronen. Man kann dat so seggen: En Verbinnenelektron is jümmers ok en Valenzelektron, aver ümgekehrt is nicht jedet Valenzelektron ok en Verbinnenelektron.
Atomphysik |
8974 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Alaska | Alaska | Alaska is de noordlichste Bundsstaat vun de USA. He is dor an'n 3. Januar 1959 as de 49. Bundsstaat hento kamen. In Alaska leevt hüdigendags 663.661 Inwahners up 1.717.854 km². Dat sünd 0,39 Inwahners/km². De Staat is wichtig för de Öölindustrie.
Politik
Alaska is opdeelt in 16 Kreise (Boroughs). Vun wegen dat Alaska so dünn besiedelt is, sünd grote Rebeden vun Alaska (anners as in all de annern Bundsstaten vun de USA) nich Deel vun en Kreis. Dit Rebeet is de Unorganiseert Kreis (Unorganized Borough). He is wedder ünnerdeelt in ölven Zensusrebeden (Census Areas), de aver nich vun’n Bundsstaat Alaska opstellt warrt, man vun dat US-Zensusbüro. Disse Rebeden hebbt ok blots Bedüden för statistische Fragen. De Rechten un Plichten, wat ans de Kreise tofallt, öövt de Staat Alaska sülvens ut.
Boroughs
Zensusrebeden
Alaska |
8975 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Aphrodite | Aphrodite | Aphrodite (greeksch Ἀφροδίτη), up latiensch Venus, is in de greeksche un röömsche Mythologie de Göddin vun de Leev, vun de Schöönheit un vun dat Hebben willen. Se is een vun de twölf Olympiers. Toeerst weer se tostännig för dat Wassen un up’e Eer kamen, man later is se denn to de Göddin vun de Leev wurrn.
Geboort
Hesiod vertellt, se is den Uranos sien Dochter. Den sien Söhn Kronos hett eenen Upstand gegen em maakt un woll de Macht an sik rieten. Bi düssen Striet hett Kronos sienen Vadder de Geslechtsdelen afsneden un achter sik in de See smeten. Siene Mudder Gaia harr em seggt, he scholl dat man so maken. Dat Blood un de Saat hefft sik mit de See vermengeleert un de is denn upschüümt un dor is Aphrodite vun baren. Zephyros hett ehr toeerst nah Kytheira föhrt. Dornah is se an de Küst vun Zypern an Land gahn. Vunwegen datt se naakt un bloot weer, hett se sik een Struuk vun Myrthe vörhollen. Up Zypern sünd de Horen kamen un hefft ehr utstaffeert un bi de Gödder vörstellt. Se is denn in den Olymp upnahmen wurrn un Zeus hett ehr as Dochter annahmen (Theogonie, 182, 91).
As Nonnos un Pausanias dat seggt, is de Göddin Thalassa, «de See», dat ween, de de Saat vun Uranos upnahmen hett.
Μοῦσά μοι ἔννεπε ἔργα πολυχρύσου Ἀφροδίτης,Κύπριδος, ἥ τε θεοῖσιν ἐπὶ γλυκὺν ἵμερον ὦρσεκαί τ' ἐδαμάσσατο φῦλα καταθνητῶν ἀνθρώπωνοἰωνούς τε διιπετέας καὶ θηρία πάντα,ἠμὲν ὅσ' ἤπειρος πολλὰ τρέφει ἠδ' ὅσα πόντος•πᾶσιν δ' ἔργα μέμηλεν ἐυστεφάνου Κυθερείης. (Homer sien Hymnus. 5,1-6)
Düsse Mythos (wo ok de Ökelnaam Schuumbaren vun herkummt) hett sik woll ut dat greeksche Woort ὁ ἀφρός; aphros – „Schuum“ utspunnen. Hüdigendags warrt annahmen, datt de Naam Aphrodite mit düt greeksche Woort gor nix to kriegen hett, man ut den Orient kümmt.
Man ok anner Geschichten weert vertellt öber de Geboort vun de Aphrodite. Bi Homer is se ganz eenfach de Dochter vun Zeus un Dione. Anner meent, se weer in een Mussel baren, just so as Sandro Botticelli dat maalt hett. Noch anner seggt, se weer mit de Erinyen un de Moiren tohopen een vun de Döchter vun Kronos.
Aphrodite ehre Leefhebbers
Verheiraat weer Aphrodite mit Hephaistos. Dat weer de Gott vun dat Füür un vun de Smeedkunst. Jümmers wedder hett se em bedragen mit Minschen un Gödder. Lang weer se tosamen mit Ares, den Gott vun den Krieg. Mit em hett se de Kinner Eros, Harmonia, Phobos, Deimos un Anteros harrt. Eenmal weer de Saak den Hephaistos to dull un he hett een iesern Nett smeed un de beiden In Flagranti dor in fungen. As he de beiden denn de annern Gödder präsenteeren dö, fungen se dat homersche Lachen an, datt een ut’n Sprickwoort kennt.
Mit den Troja ner Anchises hett se ok ehren Spaaß harrt. Dor keem denn de Held Aeneas vun up’e Welt, de in den Krieg vun Troja een grode Rull speel un de later een vun de Stammvaders vun Rom tohören dö. Mit Dionysos hett se den Priapos tüügt un mit Hermes den Hermaphroditos. Ok in den schönen Adonis hett se sik verkeken, man de wurr vun Ares bi de Jagd ümbröcht, vunwegen dat he ieversüchtig weer.
Symbole un Attribute
De Göddin warrt faken mit Deerter tohopenbröcht, as mit de Duuv, de Swulk, de Jynx, den Swaan un den Dickkopp, man ok de Schildkrööt, den Delfin un de Haasen.
Besunners is se de Göddin vunde Blomen, vun de Bööm un de Frücht. Mank jem sünd de Anemoon, de Roos, de Zypress, de Linn un de Appel hillig för ehr.
Veel Planten, de de Seel in Swung bringen (psychoaktiv) un de Lust upwecken (erotisierend), de oorntlich röken doot oder een symbolisch Form hefft, sünd mit Aphrodite in’n Tosamenhang bröcht wurrn (Aphrodisiaka) un bi ehr Festdaag ok bruukt wurrn. Up Zypern, Samos un up Kreta, man ok in Athen un an den Kephisos hören ehr Hillige Gaarns un Hölter to.
Weblinks
HD Jünger (hoochdüütsch)
Birgit Werner (hoochdüütsch)
Amazon Nation (engelsch)
Antike
Greeksche Gödder
Gottheit
Greeksche Mythologie |
8976 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Venus | Venus | Venus betekent
Venus, en Göddin ut de greeksche un röömsche Mythologie,
Venus, en Planet an’n Heben.
Venus is de Familiennaam von
August Leopold Venus (1843–1886), düütschen Maler,
Brenda Venus (* 1947), US-amerikaansche Schauspelerin,
Ernst Venus (1880–1971), düütschen Jurist,
Franz Albert Venus (1842–1871), düütschen Maler, Teekner un Raderer,
Frieder Venus (* 1950), düütschen Schauspeler un Speelbaas,
Leopold Venus (1843–1886), düütschen Maler un Illustrater,
Michael Venus (* 1987), neeseelandschen Tennisspeler,
Richard Ludwig Venus (1835–1873), düütschen Jurist un Politiker,
Ross Venus (* 1994), brietschen Ieshockeyspeler. |
8981 | https://nds.wikipedia.org/wiki/%C3%96versetten | Översetten | Översetten nöömt een de Prozeduur, een Text vun een Spraak - de Herkunftspraak - in een anner Spraak - de Teelspraak - to bringen. Man dat geiht nich wenn een blots de Wöör vun de een Spraak dör de Wöör vun de anner ersett. Dorbi mutt ok de recht Grammatik vun de Teelspraak bruukt warrn. Un dat mag ok sien, dat de Wöör ähnlich klingt, awer wat bannig anners bedüden deiht.
Spraakwetenschop |
8982 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Otema%20Allimadi | Otema Allimadi | Otema Erifasi Allimadi (* 1929; † 5. August 2001) weer en ugandschen Politiker.
Ünner Präsident Godfrey Binaisa weer Allimadi vun’n 20. Juni 1979 bet to’n 11. Mai 1980 Butenminister vun Uganda. Nadem för ene Tiet Paulo Muwanga un ene Präsidialkommission vun dree Mann de Macht in Uganda harrn, kreeg Milton Obote wedder dat Präsidentenamt. Ünner em weer Allimadi vun’n 18. Dezember 1980 an Premierminister. Dit Amt hett he utöövt bet Generalleutnant Bazilio Olara Okello Obote an’n 27. Juli 1985 stört hett.
Mann
Börger von Uganda
Politiker (Uganda)
Boren 1929
Storven 2001 |
8983 | https://nds.wikipedia.org/wiki/New%20Hampshire | New Hampshire | New Hampshire is en Bundsstaat vun de USA. Hööftstadt is Concord und de gröttste Stadt is aber Manchester. New Hampshire hett 1.235.786 Inwahners (Stand 2000) op en Rebeet vun 24.239 km².
Historie
New Hampshire weer vun’n 21. Juni 1788 af an Deel vun de USA. De Staat höörtdormit to de erst 13 Bundsstaten vun de USA.
Franklin Pierce, de ehmalger Präsident van USA, keem ut New Hampshire.
Politik
New Hampshire is opdeelt in 10 Kreise (Countys):
Weblenken
Websteed vun New Hampshire (engelsch)
New Hampshire |
8984 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ares | Ares | Ares (Άρης)) (latiensch: Mars) is in de Antike in Grekenland un in dat Röömsche Riek de Gott vun den Krieg. He is een vun de twolf olympschen Gödder. Möglicherwies hefft de Naams Mars un Ares een gemeensam Wuddel. De Teken vun Ares sünd de Fackel, de Hund un de Geier.
Gott vun den Krieg
So, as Hesiod dat vertellt, is Ares de Söhn vun Zeus un sien Ehfroo Hera. In de Gödder ehr Welt in Grekenland is he een vun de Wichtigsten. Vun em warrt vertellt, datt he ruuch un wild un roh is un dat em dat Spaaß maken deit, wenn he wat kaputt maken kann oder wenn Lüde ümbröcht weert. Af un an, so warrt seggt, treckt he mit de willen Deerter los un drinkt jem ehr Bloot. Athene, de ok mit den Krieg to doon hett, steiht för de Helden in’n Krieg un dat, wat jem to Helden maakt. Man Ares is een düüster Gott. He is füünsch, freit sik, wenn he de annern weh doon kann un kennt keen Pardon. Geern vergütt he Bloot, mengeleert sik mank de Minschen ehren Striet un prickelt jem, datt se nich uphöört mit den Striet. Groot Vergnögen maakt em dat, wenn streden, plünnert un Bloot vergaten warrt un dor de Larm vun Wapen bi to hören is. Up wat vun Siet he steiht, is em eegentlich egol. Mit de anner Gödder ehr schönen Künsten weet he nich veel antofangen. Man annersrüm möögt düsse Gödder em ok nich besunners lieden, towielen könnt se em reinweg nich af.
Anners as Mars in Rom is Ares meist gor nich in een Gottesdeenst verehrt wurrn. De Greken meenen, dat jeden Krieg al een Gottesdeenst för düssen gruulichen Gott weer. Man utnahmen is dorvun de Areopag, de vun em sienen Naam hett. Anner Steden, wo de Gottesdeenst för Ares bedreben wurrn is, weeren in Ätolien un Thessalien. In Hermione up den Peloponnes stünn een Statue vun em.
De Mann as Person
Ofschoonst de Minschen un de Gödder den Kriegsgott Ares nich lieden konnen un ok Vadder Zeus minnachtig up em dalkeken hett, wurr he doch ankeken as Bild vun eenen Mann. Dor maakden em sien Kraft un sien Schöönheit to.
In de Mythologie warrt dor in de Geschicht vun sien Leev mit Aphrodite vun vertellt. Düsse Göddin vun Schöönheit un Leev is verheiraat mit den anstännigen Hephaistos, de man nich schön antokieken is. Man se föhlt sik nah Ares hentrocken un fangt wat mit em an. Amenn könnt de beiden nich mehr vun’nanner laten. Helios, de Gott vun de Sünn vertellt dat allens den Ehmann. Un de is ieversüchtig un smeedt een Nett, wat nich tweirieten kann. Un dor fangt he de beiden In Flagranti in. De annern Gödder weert hentoropen un sünd rein gor nich vergrellt öber de beiden, man lacht sik scheev up Hephaistos sien Kosten.
Wat he mit anner Gödder to kriegen hett
In verscheden Vertellen warrt seggt, dat Eros, Anteros, Harmonia, Deimos, Phobos un Enyalos Kinner vun Ares un Aphrodite sünd.
Man nich blot mit Aphrodite schall he wat harrt hebben, man ok mit Eris, de Göddin vun de Afgunst, de jümmers üm em to slieken deit un mit Eos, de Göddin vun dat Morgenrood un mit allerhand Minschen.
To siene Mackers tellt Hades, de Gott vun de Ünnerwelt, Ker, de Göddin vun den Dood dör Gewalt un Ate, de Göddin de blind maken deit för de Wohrheit.
Weblinks
http://encyclopedia.jrank.org/de/ARB_ASE/ARES.html
http://www.sungaya.de/schwarz/griechen/ares.htm
Antike
Gottheit
Greeksche Mythologie |
8986 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Steern | Steern | Steern betekent
Steern, bi Minschen dn vördere Deel vun’n Kopp baven de Ogen,
Steern, en mehr oder minner hell von sülbst lüchen Körper in’n Weltruum,
en glitterigen Lichpunkt an Heben, womit meist ok de Fixsteerns ut de Astronomie meent sünd, mitünner ober ok de Planeten, de fröher Wannelsteern nöömt wörrn,
Steern, geometrisch Figur oder Form,
Steern, in de Graphentheorie een strohlenförmig Figur üm een Middelpunkt,
Steern, in’n Alldag dat Schriffteken, dat ok so utsütt un ok Asterisk nöömt warrt,
Steern, Symbool in de Heraldik,
en Eenheit, de vergeven warrt, üm to wiesen, wat von Rang oder Qualität höger is un wat sieter. To’n Bispeel bi Hotels (Hotelsteern), Football (Meestersteern), Köökschen (Guide Michelin) oder bi Polizei un Militär (Rangafteken),
Steern, bi eenige Deerten een hellen Blessen vör den Kopp,
bi Jägers de Iris bi dat Wild,
Steern, Gemeen in’n Landkreis Leer, Neddersassen,
Steern, Oort in de Gemeen Holste in’n Landkreis Oosterholt, Neddersassen. |
8987 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Concord%20%28New%20Hampshire%29 | Concord (New Hampshire) | Concord (New Hampshire) is de Hööftstadt von de US-amerikaansch Bundsstaat New Hampshire und ok van de Merrimack County.
Fröher hett de Stadt ok all Mol Rumford un denn Penacook heeten. In dat Johr 2000 har Concord ruch weg 40.000 Inwahners.
Oort
USA |
8989 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Tartaros | Tartaros | Tartaros (okTartarus) is in de Mythologie vun Grekenland een Deel vun de Ünnerwelt (Hades, Höll, Riek vun de Schaddens). De Tartaros is de Deel vun de Ünnerwelt, wo een as Straaf henmöss. Wer dor weer, de möss ewig Pien lieden. In den Tartaros weern Tityos, Ixion, Oknos, de Danaiden, Sisyphos un Tantalos ünnerbröcht. Nah den groden Krieg gegen siene Fienden harr Zeus de Titanen un de Giganten in den Tentaros smeten. Dat nümms utneihen konn, dor pass Kerberos för up. Dat weer een groden Hund mit dree Köpp.
Vunwegen den Tartaros hefft de Römers in de late Antike de Hunnen, de in dat Riek inbreken döen, Tartaren nömmt. Se meenen, de mössen ja woll direktemang ut de Höll kamen.
Mythologie |
8991 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Miroslav%20Klose | Miroslav Klose | Miroslav „Miro“ Klose (* 9. Juni 1978 as Mirosław Klose in Oppeln, Polen) is en düütschen Football-Speler.
De Störmer is anfangen mit Football bi de saarländsch Vereen FC Homburg. Dor nah het he bi 1. FC Kaiserslautern in de Düütsche Bundsliga spelt und in 120 Spelen 44 Doren schoten. Siet 2004 spööl he bi SV Werder Bremen. To de Saison 2007/08 is he nah en lang Hen un Her nah Bayern München wesselt.
För de Düütsche Natschonalmannschaft hett he in 105 Spölen ok al 58 Mal in’t Door dropen (Stand: 12. Oktober 2010).
Weblenken
Mann
Footballnatschonalspeler (Düütschland)
FC Bayern München
SV Werder Bremen
Boren 1978
Börger von Düütschland |
9001 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hydrid | Hydrid | As Hydriden warrt de chemisch Verbinnen vun’n Waterstoff betekend. Fröher hett man en Verbinnen blots Hydrid nöömt, wenn de Waterstoff dorbinnen de Oxidatschoonstall -1 har. Dat wöörn gröttstendeels Verbinnen von Waterstoff mit de bannig elektronegativen Metallen ut de 1. und 2. Hööftgrupp. Hüüt warrt aver so good as all Verbinnen Hydrid nöömt, wo Waterstoff binnen is. Dat gifft veer Oorden von Hydriden:
Kovalente Hydriden
Soltortige Hydriden
metallische Hydriden
komplexe Övergangsmetallhydriden
So ganz scharp laat sik ober de ünnerscheedlich Typen nich trennen, as de Binnens sik nich von een op den annern ännert, man langsom von en to’n annern wesselt.
Kovalente Hydriden
Disse Oort von Hydriden sünd Waterstoffverbinnen mit de Half- und Nichmetalle ut de drüdden bit sövten Hööftgrupp. Bi Normalbedingen sünd dat meist Gasen oder Fletigkeiten. De wichtigsten Verbinnen von dissen Typ sünd de Kohlenwaterstoffen. De Polarität hingt von den Reakschoonspartner af. Dat gifft:
Verbinnen mit positiven Waterstoff, wo de Waterstoff de Oxidatschoonstall +1 hett. Biespieele sünd ü.a. Water (H2O), Ammoniak (NH3) un Chlorwaterstoff (HCl). Dorbi hett de Waterstoff Süürfunkschoon un reageert as Oxidatschoonsmiddel.
Verbinnen mit negativen Waterstoff, wo de Waterstoff also de Oxidatschoonstall -1 hett. Dat is bi de kovalenten Binnen ober meer as Sünnerfall antokieken. Een Biespiel sünd de Boranen. De Waterstoff hett hier enn basische Funktschoon und wirkt as Redukschoonsmiddel.
Verbinnen de en swag polare Waterstoffbinnen opwiest. Dat gifft dat vör allen bi de Kohlenwaterstoffen, bi welke de Verbinnen as unpolar ankeken warrt. De Waterstoff hett hier ok de Oxidatschoonstall +1.
Soltortige Hydriden
Soltortige Hydriden sünd Ionenverbinnen, wobi de Waterstoff as H- vörliggt. Mit bedeeligt sünd dorbi de Metallen ut de 1. un 2. Hööftgrupp, aver ahn dat Beryllium. Disse Hydriden kristalliseert in en Ionengidder. Se warrt veel as Redukschoonsmiddel för organisch Verbinnen bruukt.
metallisch Hydriden
Bi de metallischen Hydriden warrt de Waterstoff in dat Metallgidder vun Övergangsmetallen inlaagert. Dorbi warrt de Struktur von dat Gidder verännert un gliektietig ok de elektronischen Egenschoppen. Metallhydriden sünd meist hoochexplosiv.
komplexe Övergangselementhydriden
Von disse Sort gifft dat bannig veel. Se sünd tohopensett ut een H--Ion, een Övergangselement (M) un een elektropositiv Metall (A) un hebbt in allgemen de Formel AxMyHz. Disse Verbinnen kristalliseert in een Kristallgidder, dat komplexe Anionen inbaut.
Stoffgrupp |
9003 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Alpen | Alpen | De Alpen sünd de hööchste innereuropäische Barggrupp. De geografisch Flach verdeelt si över de Staaten Frankriek, Italien, de Swiez, Düütschland, Liechtensteen, Öösterriek un Slowenien. De hööchste Barg vun de Alpen is de 4792 m hooge Mont Blanc an de Grenz twüschen Frankriek un Italien in de Westalpen.
Entstahn
De geologsch Opfalden vun de Decken- und Faltenbargen is vör ungefäähr 35-30 Millionen Johr to Stannen kommen, as de afrikansche Kontinentalplatt na Noorden drift un mit de eurasisch Platt tohopenstött is.
Geografie Överblick
De Alpen sünd Klima- un Waterscheed twüschen Middeleuropa un den zentralen Middelmeerruum. Se fangt nördlich vun den Golf vun Genua an’n Apennin an, ümfaat in’n wieten Bagen na Westen de Poeven, vertwiegt si bi’n Lac du Bourget in’n Franzöösch un Swiezer Jura un endt na 750 km westöstlich Uttrecken fächerförmig in’n Oosten vör de westpannonisch Barg- un Högellann an de Donau bi Wien. In’n Noordoosten sünd de Alpen dör dat Wiener Becken vun de geologsch verwandten Karpaten afdeelt, in’n Süüdoosten gaht se in de Dinarisch Bargen ut Karst över. In’n Noorden fallt de Alpen allmählich to’n öösterrieksch un düütsch Alpenvörlannen af. Die Gesamtläng vun de Alpen vun Genua bit Wien is üm un bi 1200 km, de Breed is 150 bit 200 km, in’n Oosten bit 300 km. De Tipphögen in de westlich Bargstöck leegt meist bi 3000 - 4300 m över NN, in de Oostalpen sünd de Bargen ’n beten lütter. De hööchste Tipp vun de Alpen is de Mont Blanc mit 4809 Meters (wenn een de Ieskapp bavenop mitrekend).
Geografie
Vun Noord na Süüd ünnerdeelt sik de Alpen in dat Rebeet vun de Alpenvörlannen to de bövere Wooldgrenz (1500 bit 2000 m NN), in de Mittelalpen bit to de Sneegrenz (2000 bis 3100 m NN) un in de Hoochalpen. Vun West na Oost is de Lien Rhiental-Splügen-Comer See as Grenz twüschen de Oost- un de Westalpen defineert.
Barggrupp
Europa |
9004 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Dwargplanet | Dwargplanet | Dwargplanet is een Begreep ut de Astronomie, de an'n 24. August 2006 von de Internatschoonalen Astronoomschen Union (IAU) in Prag defineert un besloten worrn is.
Dormit warrt siether Planeten betekend, de üm de Sünn lopt un noog Masse hebbt, dat se dör jümmer eegen Gravitatschoonskraft to en ungefähr kugelig Gestalt tosamentrekt (hydrostatsch Gliekgewicht). In Ünnerscheed to „richtige“ Planeten hebbt se aver nich all'ns annere ut jümmer Ümloopbahn (Orbit) ut'n Weg rüümt.
Nich all Wetenschopplers sünd mit disse Definitschoon tofreeden, vör allen, as de letzte Puntk nich eendüüdig is. So befinnt sik eenige dusend lüttere Saken in de Baan von uns Eer, und ok Jupiter fallt wegen de Trojaners an sik dör disse Definitschoon. Kritiseert warrt doröber ok, dat sik de Definitschoon blots op uns Sünnsystem betütt, ober nich för annere Systeme von annere Steerns (Exoplaneten) meent is.
Toeerst is een Ünnerklass schafft worrn för all Dwargplaneten, de wieter weg üm de Sünn lopt as Neptun. De schüll denn Plutone nöömt warrn. Dat wörr ober de Eerdwetenschopplers nich rech, as dat Plutone ok al as Begreep in de Geologie gifft. Denn hebbt se dacht, man kunn dat latiensch maaken un de Klass „Plutoide“ nööm'n. Man dat keem ok nich so an. Nu gifft dat woll de Klass, man se hett keen Naam.
Definitschoon
Nar de IAU sünd de astronoomschen Körpers in uns Sünnsystem opdeelt in:
Planeten: Objekte, de sik op en Ümlopbaan üm de Sünn befinnt un dör jümmer eegen Gravitatschoon een ungefähr runne, kugelige Figur hebbt (hydrostatsch Gliekgewich), de Ümgegend von jümmer Baan freerüümt hebbt un sülbst keen Steern sünd.
Dwargplaneten: Objekte, de sik op en Ümlopbaan üm de Sünn befinnt un dör jümmer eegen Gravitatschoon een ungefiehr runne, kugelige Figur hebbt (hydrostatsch Gliekgewich), de Ümgegend von jümmer Baan nich freerüümt hebbt un sülbst keen Satellit (Maand) sünd.
Lüttkörpers: Objekte, de sik op en Ümlopbaan üm de Sünn befinnt un nich noog Masse hebbt, üm dör jümmer eegen Gravitatschoon een ungefiehr kugelige Figur hintokriegen, de Ümgegend von jümmer Baan nich freerüümt hebbt un sülbst keen Satellit (Maand) sünd. Dorünner fallt denn de meisten von de Asteroiden un Kometen.
Fastleggt Dwargplaneten
(1) Ceres
Ceres is dat grötste Objekt ünner de Asteroiden un ümlöpt de Sünn in den Asteroidengördel. Op Grund von de Definitschoon is de nu as Dwargplanet instuft, as he noog Masse hett för en hydrostatsch Gliekgewich. Ceres is rund un – anners as de meisten anneren Asteroiden – as een Planet opbaut.
Toeerst wörr Ceres, as he 1801 opdeckt worrn is, as Planet klassefizeert. As man denn ober jümmer meer Objekte twüschen den Mars un den Jupiter funnen harr, hett man 1847 de niege Kategorie Asteroiden (lange Tiet ok Planetoiden nöömt) inführt.
(134340) Pluto
Pluto wörr 1930 von Clyde Tombaugh opdeckt un wörr 76 Johr lang de negte Planet in uns Sünnsystem. Von em sünd dree Maande bekannt, wobi de grötste dorvon, Charon, half so grot is as Pluto sülbst.
Mit de niege Definitischoon is Pluto nu keen „richtigen“ Planeten meer, as he nich dat bestimmend Objekt in sien Baan is. Dorto kummt, dat sien Baan bannig scheef liggt in Vergliek mit de annern Planeten, un ok een veel gröter Exzentrizität hett. As denn ok mit Eris noch een Asteroid gröter wörr as Pluto, hett man nu beide as Dwargplanet inordnt
(136199) Eris
Eris is en Kuiperobjekt un is wat grötter as Pluto. Beide hebbt glieke Egenschoppen, dorüm künn man nich ümhin, beide ok in de sülve Kategorie to doon.
(136472) Makemake
Makemake weer vörher as Asteroid ünner de Beteken 2005 FY9 list. Disse Dwargplanet hett sien offiziellen Naam in’n Juli 2008 kregen. Dat disse Himmelskörper fröher oder later as Dwargplanet instoopt warrt, dormit is al rekent worrn, as de Klass vun de Dwargplaneten nee inföhrt weer.
(136108) Haumea
Haumea is en Objekt ut den Kuipergördel, dat vörher ünner de Beteken 2003 EL61 bekannt weer. De Status as Dwargplanet is em an’n 17. September 2008 towiest worrn.
möögliche Dwarglaneten, de noch nich kloor sünd
Dat gifft noch bannig veel Asteroiden, bi de noch nich ganz kloor is, ob dat nich ok villicht Dwargplanetens wesen künnt. Dorto höört t. B. (4) Vesta, (2) Pallas, (10) Hygiea, (90482) Orcus, (50000) Quaoar, (90377) Sedna, (20000) Varuna un annere.
De IAU hett ankünnigt, dat in de nächsten Johre und Maanden noch wietere Dwargplaneten bekannt geven warrt. De Asteroiden, de in Fraag kommt, warrt nu wieter beobacht. To Tiet weet man aver noch nich noog, üm faststelln to künnen, ob de in hydrostatsch Gliekgewicht sünd, oder nich.
Borns
Planet |
9005 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Oxid | Oxid | Oxide (von dat greeksche oxys: scharp, spitz, suer) sünd chemisch Verbinnen mit Suerstoff, wo de denn de Oxidatschoonstall -2 hett. Dat O2--Ion, wat dem to Grunnen liggt, gifft dat ober blots in Smölt oder tosam mit Kationen as Solt.
O2--Ionen sünd bannig starke Basen, de in Water gau een Proton opnemmt un dormit to Hydroxid-Ionen wannelt warrt. Suerstoff bilt mit meist all chemisch Elementen Oxide, mit Utnohm von Helium, Neon, Argon un Krypton, de as Eddelgase
nich so liecht verbinnen künnt, un Fluor, dat de högere Elektronegativität hett. Kanns twar Verbinnen wie OF2, O2F2 oder O4F2 ut maaken, warrt denn ober nich as Fluoroxide betekend, man as Suerstofffluoride.
Oxide gifft dat op de Eer bannig veel. De meesten Steen sünd Oxide. So is de gröttste Deel von de Eerdkrust un den Eerdmantel ut Silikat-Steen opbaut, de Oxide von dat Silizium sünd. Een bekannt Silikat-Mineral is t. B. de Quarz (Siliziumdioxid oder SiO2). Dat faakenste Silikat-Mineral in de fasten Eer is ober dat nich so bekannte Olivin ([Mg,Fe]2SiO4).
Annere bekannte Oxide sünd t. B.:
Kohlenstoffdioxid (CO2)
Kohlenstoffmonoxid (CO)
Iesenoxid (wat wi als Russ kennt; Fe(II)O un Fe(III)2O3)
Magnesiumoxid (ok as Magnesia bekannt; MgO)
Sweveldioxid (SO2)
Waterstoffoxid (wat’n beter as Water kennt; H2O)
Suerstoff kann aver ok noch annere Oxidatschoonsstopen oder Oxidatschoonstallen hebben. De Verbinnen warrt den anners nöömt: Peroxid (-1), Hyperoxid (-1/2) un Ozonid (-1/3) oder as Solt mit dat Dioxygenyl-Kation (+1).
Stoffgrupp |
9007 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ems | Ems | Ems betekent
Eems, Stroom in Düütschland, de in de Noordsee münnt,
Ems, Oort in de Gemeen Rosengoorn in’n Landkreis Horborg, Neddersassen.
Ems is de Familiennaam von
Harald von der Ems (* 1960), düütschen Feernsehjournalist,
,
Marx Sittich von Ems (1466–1533), öösterriekschen Landsknechtsföhrer,
Rudolf von Ems (üm 1200–1254?), düütschen Schriever.
Kiek ok bi: Emms. |
9009 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Harz%20%28Middelbargen%29 | Harz (Middelbargen) | De Harz (ok Horz un Hoort) sünd de hööchsten norddüütschen Bargen. De geograafsche Flach verdeelt sik över de Bundslänner Neddersassen, Sassen-Anholt un Döringen. De hööchste Barg vun den Harz is de 1141 Meter hoge Brocken an de Grenz twüschen Sassen-Anholt un Neddersassen in den Ünnerharz.
Geografie
Vertikal ünnerdeelt si de Harz in de Region vun dat Harzvörlann un in de Mittelbarg. Horizontal sehn is de Linie Bad Harzborg-Bad Luuterbarg as Grenz twüschen de Over- un de Ünnerharz defineert.
Weblinks
Regionalverband Harz
Harzer Tourismusverband
harzlife.de – Online-Reiseführer
Barggrupp
Europa |
9011 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Skelett | Skelett | Mit Skelett (vun’t greeksch skeletos: „Mumie, utdröögt Lief“) wurd anunförsik de Knakenbo van Minschen un Deerter betekend. De Minsch hett normalerwies 206 verscheden Knaken, dat könnt ober ok mol mehr oder weniger wesen. Dat minschliche Skelett is man erst mit ruch weg 20 Johr vullständig utbild, de Böverarmknaken (latiensch Humerus) is aver al mit acht Weken fardig.
De Skelette van der verscheden Deerorten oder den Minschen is temeg ünnerscheedlich. So sünd de Knaken van Vagels deelwies mit Luft füllt, üm dat se beter flegen könnt.
De Skelett van Warveldeerten (to de ja ok de Minsch hört) wurd as Endoskelett betekend. Dat Endoskelett hollt dat Ganze van binnen tosamen. Dat Gegendeel, dat Exoskelett, is en fastere butere Huut oder Hüll van en Organismus. Dat hebbt to’n Bispeel Insekten.
Weblenken
Stütt- un Bewegensapparat
Knaken |
9012 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Bisdom | Bisdom | Een Bisdom is een anner Wort för Diözese. In Düütschland wuurd aber ehrder Bisdom seggt.
Dat Wort bedüt fröher mal de staatlig Finanzverwaltung, later wur datt een politisch Updeelung. In't 13. Johrhundert wer een Diözese/Bisdom de Begreep för een överordnet Bischopsprengel. |
9013 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Isoton%20%28Karnphysik%29 | Isoton (Karnphysik) | Isoton (Mehrtall: Isotonen) is en Kunstwoort ut de Karnphysik, dat von Isotop afleidt is, man dat p (wat ok för Protonen bruukt warrt) is dör en n (wat ok för Neutronen steiht) utwesselt worrn. As Isotonen warrt twee Nukliden von ünnerscheedliche chemisch Elementen betekent, wenn se de glieke Tall Neutronen opwiest. Bispelen sünd etwa: 2H un 3He oder 13C un 14N.
Karnphysik |
9015 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Magma | Magma | Magma betekent
Magma, opsmölt Steen,
Magma, in de Mathematik een Meng,
Magma, en franzöösch Rockband,
Magma, en Algebrasystem för Reekners,
Magma, en Firma, de Pornofilme maakt.
Magma is de Familiennaam von
Mia Magma (* 1986), düütsche Pornodorstellerin. |
9018 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Isoton | Isoton | Isoton betekent
as Adjektiv (ok isotoonsch) en Lösen, de den sülven osmootschen Druck hett as de Organismus, mit de se vergleken warrt,
in de Mathematik is en Funkschoon isoton, wenn se monoton wasst,
Isoton, in de Karnphysik Nukliden, de de sülve Tall vun Neutronen hebbt. |
9021 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Inge%20Lehmann | Inge Lehmann | Inge Lehmann (* 13. Mai 1888 in Osterbro, Däänmark, † 21. Februar 1993) weer en däänsche Eerdphysikerin un bedüdend Seismologin.
Boren un opwossen is Inge Lehmann in de Nöög von Kopenhagen. In Kopenhagen hett se denn Mathematik studeert. Üm 1920 is se Assistentin worrn bi den Geodäten – dat sünd de Lüüd, wokeen de Eer vermeten dot – Prof. Nörlund. De Professor geev ehr den Opdrag, seismologische Oppassstationen intorichten. 1928 hett Lehmann ehr Examen in Geodäsie maakt.
1936 hett Inge Lehmann ehr gröttste Opdecken maakt, as se ut Seismogramme afleiden künn, dat in den Eerdkarn en seismische Grenzflachen – wat bedüüdt, dat sik slagordig dat Material ännert un deswegen de Erdbevenbülgen ünerscheedlich gau wieterlopt – vörkummt. Dormit hett Inge Lehmann opdeckt, dat de Eer nicht blots en fasten Karn hett, man ok noch vun en fletigen Karn ümgeven is un hett en groten Bidrag to’n Verstahn vun den Eerdopbo brocht.
Na ehr Pensioneeren 1953 hett Lehmann mit de amerikaanschen Eerdwetenschopplers Maurice Ewing un Frank Press tosamenarbeit un den Opbo vun de Eerdköst un den Eerdmantel ünnersocht. Dorbi hett se noch en seismische Diskontinuität, de sik in Middel in een Deep twüschen 190 un 250 km befinnt. Disse is denn na ehr nöömt worrn un warrt ünner Fachlüüd as Lehmann-Diskontinuität betekend.
Inge Lehmann weer 104 Johr as se 1993 doodbleven is.
Utteken
Inge Lehmann tellt to de bedüdensten Seismologen in de Historie. För ehr Wark is se veelfach ehrt un uttekend worrn. Se hett ünner anneren kregen:
1938 – den Tagea Brandt Award
1960 – den Harry Oscar Wood Award
1964 – de Emil-Wiechert-Medaille
1965 – de Goldmedaille von de königlich däänschen Akademie för Wetenschoppen und Schriften
1967 – den Tagea Brandt Award
1971 – de William Bowie Medal
1977 – de Medaille von de Seismological Society of America
Wieter is se meehrfach Ehrendokter un bannig faaken Ehrenmitglied worrn.
Siet 1997 gifft dat von de American Geophysical Union (AGU) de na Lehmann nöömte Inge Lehmann Medal.
To ehr Ehren is ok de Asteroid (5632) Ingelehmann nöömt worrn.
Weblenken
Inge Lehmanns Wark un Leben (Hoochdüütsch)
Lehmann, Inge
Lehmann, Inge
Lehmann, Inge
Boren 1888
Storven 1993 |
9023 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Nukleon | Nukleon | Nukleonen (vun latiensch: nucleus – de Karn) betekend de Deelken, ut de Atomkarns tohopensett sünd. Dat sünd de Protonen un de Neutronen, de beid to de Grupp vun de Hadronen tellt, wiel se ut de noch lütteren Quarks bestahn doot.
In’n wieter’n Sinn warrt ok de Antiprotonen un Antineutronen as Nukleonen betekend. Bi exootsch Atomen snackt man aver denn nich mehr von Nukleonen.
Stabile Atome hebbt in ehrn Atomkarn jümmers tomindst so veel Neutronen wie Protonen. Utnaahmen dorvun sünd blots de Waterstoff und dat 3He-Isotop. Je sworer en Atomkarn is, desto grötter warrt ok de Neutronentall in’t Verhollen to de Protonen.
Nukleonen sind ut noch lüttere Deelken tohopensett, dorüm sünd se an sik keen Elementardeelken. Jedet enkelte Nukleon besteiht ut dree Quarks:
Protonen hebbt 2 Up Quarks un 1 Down Quark
Neutronen hebbt 1 Up Quark un 2 Down Quarks
Karnphysik |
9025 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ludvig%20Mylius-Erichsen | Ludvig Mylius-Erichsen | Ludvig Mylius-Erichsen (* 15. Januar 1872 in Viborg; † 15. November 1907 up Gröönland), weer en däänschen Polarwetenschoper.
In 1906 wer he Baas vun de Danmark-Expeditschoon, en Gröönlandfohrt, an de ok de Düütsche Alfred Wegener un de Dään Johannes Achton Friis deelnommen hemm. Mylius-Erichsen starv aber bi disse Fohrt, ebenso as sien Begleiters Niels Peter Høeg-Hagen un Jørgen Brønlund. 1902 harr he al Mol en Gröönland-Expeditschoon maakt.
Literatur
Lautz, Thomas: Die Tragödie im Eis. Die Danmark-Expedition unter Mylius-Erichsen. In: Geldgeschichtliche Nachrichten 165, 1995, S. 21ff.
Achton Friis: Im Grönlandeis mit Mylius-Erichsen. Die Danmark-Expedition 1906–1908, Leipzig 1910
Ludvig Mylius-Erichsen. In: Den Store Danske Encyklopædi (däänsch)
L. Mylius Erichsen. In: Dansk biografisk leksikon (däänsch)
Weblinks
Mann
Polarforscher
Börger von Däänmark
Boren 1872
Storven 1907 |
9027 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Pioneer%2011 | Pioneer 11 | Pioneer 11 is en US-amerikansche Ruumsond ut de Pioneer-Reeg. Se weer losschickt, üm de Planeten Jupiter un Saturn to ünnersöken.
Mission
De Sond – toeerst noch ünner den Naam Pioneer G plaant – is von de Booort nipp un nau as de Süster-Sond Pioneer 10, de een Johr vörher losschoten worrn is, un ok to’n Teel har, dat Sünnsystem wieter buten to ünnersöken. Gegenöver Pioneer 10 is de Missionsanfang üm en Startfinster opschaven worrn. Man weer sik nich seker, wat nich de Asteroidengördel to dicht is, as dat en Ruumsond dordör flegen kann. As man aver sehn har, dat dat keen Problem is, wörr de Start denn wi dat plaant weer, vörnommen. Dat Hööftteel weer de Jupiter. Man wüss nich recht, wat de Sond dat Vörbiflegen an den Planeten överleven de, wenn aver doch, so schüll de Sond wieterflegen na den tweetgröttsten Planet in’t Sünnsystem, den Saturn.
Pioneer 11 harr, as vörher all Pioneer 10, ok en Pioneer-Plakette mit dorbi, de en Naricht vun de Minschenheit mit sik föhrt hett.
Verloop
Losschoten weer de Sond an’n 6. April 1973 mit en Rakete vun’n Typ Atlas Centaur. Se hett denn över een Johr bruukt, bet se an den Jupiter vörbineiht is. An nöögsten kööm se den Planet an’n 3. Dezember 1974 mit en Afstand von 43.000 km. Dorbi hett se bannig veel Weten sammelt un mehr as 500 Fotos maakt.
Darna is Pioneer 11 wieterflogen na den Saturn, an den se an’n 1. September 1979 mit blots 21.000 km vörbiflogen is. Dor hett se noch mal goot 400 Biller maakt. Dorbi sünd eerstmals de Saturnringe genauer oplöst worrn, as Pioneer 11 de eerste Sonde wörr, de överhaupt bi Saturn wesen is. Un en niegen Maand is ok noch opdeckt worrn.
Na Pioneer 10, Voyager 1 un Voyager 2 weer Pioneer 11 de veerte Ruumsond von de Eer, de an 23. Februar 1990 de Neptunbahn överwunnen hett un wieter in den interstellaren Rum vördrungen is. De Mission is den 30. September 1995 instellt worrn, as de Sond nich mehr noog Drievstoff har. Dat letzte Funksignaal hett de NASA an’n 24. November 1995 opfunngen.
Wat dorbi rutkamen is
Pioneer 11 hett dat allereerste Vorbiflegen an den Saturn goot överstaan un ok bannig veel nieg Weten sammelt, ober wenige Johr later hebbt de Sonden Voyager 1 un 2 de wetenschopplichen Ergevnisse noch mol bannig överdrapen. Dat eegentlich Teel wörr ober ok gor nich so dat grote Ünnersöken, man een wull eenfach kieken, wat dat överhaupt klappt, wenn man en Sond so wiet wegscheten deit. Toeerst wörr jo nich mal klor, wat de Ruumsond dat so wiet schaffen künn. Kann’s seggen, dat de Pioneer-Sonden mehr so den Weg klormaakt hebbt för de beiden lateren Voyager-Missionen.
Pioneer 11 hett dat Sünnsystem bitlang an langsamsten von all Sonden verlaten, so dat de Ergevnisse, de se ut den interstellaren Ruum sammelt hett, ok nich mehr so rech von Bedüden wörrn.
Ruumsond |
9030 | https://nds.wikipedia.org/wiki/13.%20Mai | 13. Mai | De 13. Mai is de 133. Dag in’n Gregoriaanschen Klenner oder de 134. Dag wenn en Schaltjohr is.
Wat an dissen Dag passeert is
Politik un Sellschap
1607: Engelsche Utwanneres grünnt Jamestown in Virginia (USA) as de eerste duursame Kolonie in Noordamerika.
1923: In Düütschland warrt to'n eersten mol de Mudderdag fiert.
1981: De törksch Rechtsextremist Mehmet Ali Ağça vörsöcht op'n Petersplatz en Mordanslag gegen den Paapst Johannes Paul II.
2011: Philipp Rösler wurrd to'n nee Parteivörsitter vun de FDP wählt un löst dormit Guido Westerwelle af.
Wetenschoppen un Technik
1803: De Universität in Heidelbarg warrt dör den Kurfürst Karl Friedrich von Baden nieg grünnt.
1940: De eerste free'e Flegen mit en Heevschruver dör Igor Iwanowitsch Sikorski.
1951: Jacqueline Auriol is de eerste Fru, welke de Schallmuur dörbreken deit.
Katastrophen
1647: Bi een schwor Eerdbeven starvt in Santiago de Chile üm un bi 12.000 Inwahners.
1972: In Osaka brennt en Koophuus af un köst 119 Minschenleven.
1996: In Bangladesch kamt ~600 Lüüd dör swore Störm un en Tornado to Dood.
Boren
1715: Johann Gottfried Bernhard Bach, düütsch Orgelspeler († 1739)
1717: Maria Teresia, Erzherzogsche vun Öösterriek un Königin vun Ungarn, Fro vun Kaiser Franz I. vun Lothringen († 1780)
1730: Charles Watson-Wentworth, 2. Marquess of Rockingham, britisch Politiker un Premierminister († 1782)
1857: Ronald Ross, engelsch Mediziner un Nobelpriesdräger († 1932)
1866: Paul Warncke, düütsch Bildhauer, hooch- und plattdüütsch Schriever († 1933)
1873: Carl Heinrich Behrens-Nicolai, Bremer Architekt († 1960)
1888: Inge Lehmann, bedüüden däänsch Seismologin († 1993)
1912: Willy Jürissen, düütsch Footballnatschonalspeler († 1990)
1919: Hanns Aderhold, düütsch Waterspringer († 1987)
1925: Ratmir Cholmow, russisch Schachspeler († 2006)
1928: Nils-Bertil Dahlander, sweedsch Jazzmusiker († 2011)
1931: Andrija Fuderer, jugoslaawsch-belgisch Schachspeler († 2011)
1933: Buddy Catlett, US-amerikaansch Jazzmusiker († 2014)
1935: Erich Leist, düütsch Footballspeler († 2014)
1941: Senta Berger, österrieksche Schauspelerin un Filmemaakerin
1942: Wladimir Alexandrowitsch Dschanibekow, sowjeetsch Ruumfohrer, Maler un Breefmarkenkünstler
1944: Uwe Barschel, düütsch Politiker un ehemalg Ministerpräsident von Sleswig-Holsteen
1945: Lars Berghagen, sweedsch Musiker, Komponist un Texter
1950: Laszlo Lajos Kletz, ungaarsch Kunstmaler un Grafiker
1950: Stevie Wonder, US-amerikaansch Musiker
1954: Johnny Logan, irisch Singer un Komponist
1955: Peter Heinrich Brix, düütsch Schauspeler
1956: Alexander Jurjewitsch Kaleri, russisch Kosmonaut
1959: Simon Duggan, neeseelänndsch Kameramann
1960: Benjamin Völz, düütsch Synchroonsnacker
1986: Robert Pattinson, britsch Schauspeler
1988: Said Husejinović, bosnisch Footballspeler
Storven
1619: Johan van Oldebarnevelt, nedderlannsch Staatsmann (* 1547)
1930: Fridtjof Nansen, norwegsch Wetenschoppler un Friedensnobelpriesdräger
1950: Pauline Strauss-de Ahna, düütsch Singerin (Sopran) (* 1863)
1956: Don Kirkpatrick, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1905)
1961: Gary Cooper, US-amerikaanschen Schauspeler
1982: Věra Suková, tschechoslowaaksch Tennisspelerin (* 1931)
1988: Chet Baker, US-amerikaanschen Jazzspeler un Singer (* 1929)
2009: Achille Compagnoni, italieensch Bargstieger (* 1914)
2019: Doris Day, US-amerikaansche Schauspelersche un Singersche (* 1922)
2022: Benjamin Roy Mottelson, US-amerikaanisch-däänsch Physiker un Nobelpriesdräger (* 1926)
Mai 13 |
9033 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Pioneer-Plakette | Pioneer-Plakette | De Pioneer-Plaketten sünd twee golden Platten, de an de beiden Ruumsonden Pioneer 10 und Pioneer 11 fastmaakt un mit jüm in den Weltruum schoten weern.
De Platten sünd ut Aluminium un denn mit Gold övertogen worrn. Se hebbt een Grött von 229 mm x 152 mm un sünd 1,27 mm dick. Maakt worrn sünd se för den Fall, dat villich in't Weltall irgendwo noch anneret intelligent Leven to finnen is. Disse Levformen künnen dör de Platten von de Minschen to Weten kriegen und villich ok jümmer Herkommen in’n Weltruum rutfinnen – ok wenn dat unwohrschienlich wörr.
Sünners opfällig weer en Bild von en Mann un en Fru. Doröver weer to de Tiet en scharp Diskuschoon of man de nackigten Afbiller överhaupt so dorstellen dröff oder nich, as man jo de Geslechtsdeelen open sehn kunn. Ok de oprekte Hand von den Mann weer ümstreeden; Eenigen Wetenschopplers dücht, dat künn woll verkehrt as aggressiv düüd warrn.
In den Achtergrund sütt man de Silhouette von de Pioneer-Sonden. Links dorneven is de Oord von de Eer in'n Vegliek to 14 Pulsaren un to den Middelpunkt von de Melkstraat verschlötelt. Ünnen steiht ok een Bild von uns Sünnsystem mit de 8 Planeten un den Dwargplanet Pluto – de to de Tiet jo noch as „richtigen“ Planet tellt hett – mit den planten Weg, den de Ruumsonden nehmen schullen. Baven links befinnt sik toletzt noch en Afbild von en Hyperfeinstrukturövergang bi dat Waterstoffatom.
De Voyager 1 un 2, de een paar Johr later losschickt weern, harrn mit de Sounds of Earth-Schallplatten (engelsch: Kläng von de Eer ähnliche Narichten dorbi.
Ruumsond |
9035 | https://nds.wikipedia.org/wiki/21.%20Februar | 21. Februar | De 21. Februar is de 52. Dag in’n Gregoriaanschen Klenner. He gellt as internatschonalen Modersprakendag.
Wat in dissen Dag passeert is
Politik un Sellschap
1173: Thomas Becket, Arzbischop vun Canterbury, warrt hillig spraken
1848: Karl Marx un Friedrich Engels publizeert jümmer Manifest der Kommunistischen Partei.
1916: In den Eersten Weltkrieg geiht dat los mit de Slacht bi Verdun. Dor weert mehr as 700.000 düütsche un franzöösche Suldaten dootschaten oder verwunnt. An't Enn sütt de Front nich anners ut, as vördem.
1965: In New York warrt de Bürgerrechtler un Anführer von de Swattenbewegung Malcolm X afmurkst.
2003: Kroatien stellt Andrag op Mitgliedschaft in de EU.
Weertschop
1996: De Bremer Tradischoons-Schippwerft Bremer Vulkan stellt Andrag op Vergliek. Paar Mannden later geiht se in Konkurs.
Kunst, Kultur un Bauwark
1927: De Operette Der Zarewitsch von Franz Lehár warrt in Berlin uropführt.
1946: De Weekenzeitung Die Zeit kummt to’n eersten mol rut.
Wetenschoppen un Technik
1832: Dat Grahamland in de Antarktis warrt opdeckt.
1953: Francis Crick un James Watson deckt de molekulaar Struktur von de DNA op.
Katastrophen
1907: Vör Hook van Holland strannt dat britsche Fährschipp Berlin in een Störm. Dorbi kommt 176 Minschen üm.
1973: Rund 100 Lüüd starvt, as twee israelsche Flegers en libyschen Verkehrs-Fleger afscheet.
Boren
1490: Hans Dürer, düütschen Maler un Tekener.
1728: Peter III., russ’schen Zar.
1765: Fulwar Skipwith, US-amerikaansch Politiker († 1839)
1826: Johann Schoof, düütsch Politiker un Rieksdagsafordneter († 1906)
1887: Savielly Tartakower, franzöösch-poolsch Schachmeester un Schachbookschriever († 1956)
1915: Jewgeni Michailowitsch Lifschitz, russ’schen Mathematiker
1917: Tadd Dameron, US-amerikaansch Jazzmusiker († 1965)
1921: Claude Lemaire, franzöösch Entomoloog, Zooloog un Lepidopteroloog († 2004)
1924: Robert Mugabe, Präsident vun Simbabwe († 2019)
1924: Silvano Piovanelli, italieensch Kardinal († 2016)
1925: Tom Gehrels, nedderlannsch-US-amerikaansch Astronom († 2011)
1929: Gert Günther Hoffmann, düütsch Schauspeler un Synchroonsnacker († 1997)
1945: Walter Momper, düütschen Politiker
1942: Margarethe von Trotta, düütsche Filmbaas
1946: Alan Rickman, britisch Schauspeler († 2016)
1957: Horst Feilzer, düütsch Footballspeler († 2009)
1958: Jack Coleman, US-amerikaansch Schauspeler
1960: Christian Peukert, düütsch Footballspeler
1961: Abhijit Vinayak Banerjee, US-amerikaansch Wertschapswetenschapler un Nobelppriesdräger
1961: Martha Hackett, US-amerikaansch Schauspelerin
1963: William Baldwin, US-amerikaanschen Schauspeler
1978: Jan-Christoph Oetjen, düütsch Politiker un Landdagsaforneter van Neddersassen
1979: Nathalie Dechy, franzöösch Tennisspelerin
1984: David Odonkor, düütschen Footballnatschoonalspeler
1989: Corbin Bleu, US-amerikaansch Singer
Storven
1513: Julius II., Paapst (* 1443)
1677: Baruch de Spinoza, nedderlannschen Philosophen ut dat Tiedöller vun de fröhe Upklärung (* 1622)
1865: Constant Troyon, franzöösch Maler (* 1810)
1912: Osborne Reynolds, britschen Physiker
1927: Robert Garbe, plattdüütsch Schriever (* 1878)
1938: George Ellery Hale, US-amerikaanschen Astronom
1958: Johann Jacobs, Grünner vun Jacobs-Kaffee (* 1869)
1968: Robert Jaffé, düütschen Politiker
1980: Peter Wiepert, Heimatforscher ut Fehmarn (* 1890)
1993: Inge Lehmann, däänsch Seismologin (* 1888)
1999: Gertrude Belle Elion, US-amerikaansch Biochemikerin, Pharmakologin un Nobelpriesdrägerin (* 1918)
2008: Mel Zelnick, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1924)
2009: Eric Vaessen, düütsch Schauspeler un Synchroonsnacker (* 1922)
2014: Rafael Addiego Bruno, uruguayisch Jurist und Präsident (* 1923)
2015: Alexei Alexandrowitsch Gubarew, sowjeetsch Kosmonaut (* 1931)
2015: Clark Terry, US-amerikaansch Jazzmusiker un -komponist (* 1920)
Februar 21 |