id
int64 1
9.2k
| answers
list | title
stringlengths 4
104
| question
stringlengths 2
257
| context
stringlengths 31
11.1k
|
|---|---|---|---|---|
1,935 | [
{
"answer_start": "188",
"text": "Conrad Gesner"
}
] | e. Biyoloji | Biyolooji alanında yazılmış önemli eserlerden Historiae Animalium'un yazarı kimdir? | Bu dönemde diğer bilimlerin yanı sıra biyolojide de önemli gelişmeler yaşanmıştır. Otto Brunfels, Herbarum Vivae Eicones (Bitkilerin Canlı Resimleri, 1530-1540) adlı yapıtıyla botaniği ve Conrad Gesner ise Historiae Animalium (Hayvanlar Tarihi) adlı yapıtıyla zoolojiyi yeniden canlandırmıştır. |
1,938 | [
{
"answer_start": "278",
"text": "Kepler"
}
] | B. On Yedinci Yüzyıl’da Bilim | Bilimsel bilimin gelişmesinde astronomi alanında hangi isimin büyük öenmi vardır? | (Bilimsel Devrim) Bu dönemin en büyük özelliği, bilimsel yöntemin, yani önermelerin doğruluğunun deneysel olarak sınanması yolunun ortaya çıkması ve buna bağlı olarak fizik, kimya ve biyoloji gibi temel bilimlerin felsefeden bütünüyle ayrılmasıdır. Özellikle astronomi alanında Kepler ve fizik alanında ise Galilei ve Newton’un yapmış olduğu araştırmalar ve kurmuş olduğu kuramlar sonucunda bilimde çok büyük bir atılım gerçekleştirilmiş ve bilim, diğer düşünsel etkinlikleri yönlendiren bir düşünsel etkinlik konumuna yükselmiştir. Bu nedenle bu çağ, bilim tarihçileri tarafından Bilimsel Devrimler Çağı olarak adlandırılmıştır. |
1,939 | [
{
"answer_start": "307",
"text": "Galilei ve Newton"
}
] | B. On Yedinci Yüzyıl’da Bilim | Bilimsel bilimin gelişimesinde fizik alanında hangi iki isimin büyük önemi vardır? | (Bilimsel Devrim) Bu dönemin en büyük özelliği, bilimsel yöntemin, yani önermelerin doğruluğunun deneysel olarak sınanması yolunun ortaya çıkması ve buna bağlı olarak fizik, kimya ve biyoloji gibi temel bilimlerin felsefeden bütünüyle ayrılmasıdır. Özellikle astronomi alanında Kepler ve fizik alanında ise Galilei ve Newton’un yapmış olduğu araştırmalar ve kurmuş olduğu kuramlar sonucunda bilimde çok büyük bir atılım gerçekleştirilmiş ve bilim, diğer düşünsel etkinlikleri yönlendiren bir düşünsel etkinlik konumuna yükselmiştir. Bu nedenle bu çağ, bilim tarihçileri tarafından Bilimsel Devrimler Çağı olarak adlandırılmıştır. |
1,940 | [
{
"answer_start": "581",
"text": "Bilimsel Devrimler Çağı"
}
] | B. On Yedinci Yüzyıl’da Bilim | Bu dönem fizik, kimya ve biyolojinin felsefeden tamamen ayrılması ve bu alanlarda ki büyük atılımlar dolayısıyla ne olarak adlandırılmıştır? | (Bilimsel Devrim) Bu dönemin en büyük özelliği, bilimsel yöntemin, yani önermelerin doğruluğunun deneysel olarak sınanması yolunun ortaya çıkması ve buna bağlı olarak fizik, kimya ve biyoloji gibi temel bilimlerin felsefeden bütünüyle ayrılmasıdır. Özellikle astronomi alanında Kepler ve fizik alanında ise Galilei ve Newton’un yapmış olduğu araştırmalar ve kurmuş olduğu kuramlar sonucunda bilimde çok büyük bir atılım gerçekleştirilmiş ve bilim, diğer düşünsel etkinlikleri yönlendiren bir düşünsel etkinlik konumuna yükselmiştir. Bu nedenle bu çağ, bilim tarihçileri tarafından Bilimsel Devrimler Çağı olarak adlandırılmıştır. |
1,941 | [
{
"answer_start": "213",
"text": "Bacon ve Descartes"
}
] | a. Doğa ve Bilgi Felsefesi | Doğa ve bilgi felsefesi alanında hangi önemli iki isim önemli görüşler ortaya koymuştur? | Bu dönemde bilimin giderek güçlenmesi ve diğer düşünsel etkinlikleri yönlendirir bir konuma yükselmesi bilimin nasıl bir etkinlik olduğuna ilişkin araştırmaların yoğunlaşmasına neden olmuştur. Bu konuda özellikle Bacon ve Descartes önemli görüşler ileri sürmüşlerdir. |
1,942 | [
{
"answer_start": "86",
"text": "Pascal"
}
] | b. Matematik | Olasılık kuramı kime aittir? | Bu dönemde çağdaş matematiğin temelleri atılmış ve Pierre de Fermat sayılar kuramını, Pascal olasılık kuramını, Leibniz ve Newton ise diferansiyel ve integral hesabı kurmuşlardır. |
1,943 | [
{
"answer_start": "353",
"text": "Elips Yörüngeler Kanunu"
}
] | c. Astronomi | Kepler'in hangi kanunu gök mekaniğine giden yol açmıştır? | Kopernik’in kurmuş olduğu Güneş Merkezli Evren Kuramı çerçevesinde yürütülen araştırmalar sonucunda Eudoxus, Aristoteles ve Batlamyus’tan beri savunulagelmekte olan Yer Merkezli Evren Kuramı yıkılmış ve Galilei ile Kopernik kuramı gözlemsel açıdan, Kepler ile kuramsal açıdan geliştirilmiş ve çağdaş astronominin temelleri atılmıştır. Böylece Kepler’in Elips Yörüngeler Kanunu ile gök mekaniğine giden yol açılmıştır. |
1,944 | [
{
"answer_start": "389",
"text": "Principia"
}
] | * Sir Isaac Newton | Newton'un çalışmalarını yansıttığı eserinin adı nedir? | Newton (1642 – 1727), tarihin yetiştirdiği en büyük bilim adamlarından biridir ve matematik, astronomi ve fizik alanlarındaki buluşları göz kamaştırıcı niteliktedir; klasik fizik onunla doruğa erişmiştir. Bilime yaptığı temel katkılar, diferansiyel ve entegral hesap, evrensel çekim kanunu ve Güneş ışığının yapısı olarak sıralanabilir. Çalışmalarını Doğa Felsefesinin Matematik İlkeleri (Principia) ve Optik adlı eserlerinde toplamıştır. Newton 1665 yılında uzunluklar, alanlar, hacimler, sıcaklıklar gibi sürekli değişen niceliklerin değişme oranlarının nasıl Principia’da Newton, Galilei ile önemli değişime uğrayan hareket problemini yeniden ele alır. Uzun yıllar Aristoteles’in görüşlerinin etkisinde kalmış olan bu problemi Galilei, eylemsizlik ilkesiyle kökten değiştirmiş ve artık cisimlerin hareketinin açıklanması problem olmaktan çıkmıştı. Ancak, problemin gök mekaniğini ilgilendiren boyutu hâlâ tam olarak açıklanamamıştı. Galilei’nin getirdiği eylemsizlik problemine göre dışarıdan bir etki olmadığı sürece cisim durumunu koruyacak ve eğer hareket halindeyse düzgün hızla bir doğru boyunca hareketini sürdürecektir. Aynı kural gezegenler için de geçerlidir. Ancak gezegenler doğrusal değil, dairesel hareket yapmaktadırlar. O zaman bir problem ortaya çıkmaktadır. Niçin gezegenler Güneş’in çevresinde dolanırlar da uzaklaşıp gitmezler? Newton bu sorunun yanıtını, Platon’dan beri bilinmekte olan ve miktarını Galilei’nin ölçtüğü gravitasyonda bulur. Ona göre, Yer’in çevresinde dolanan Ay’ı yörüngesinde tutan kuvvet yeryüzünde bir taşın düşmesine neden olan kuvvettir. Daha sonra Ay’ın hareketini mermi yoluna benzeterek bu olayı açıklamaya çalışan Newton, şöyle bir varsayım oluşturur: Bir dağın tepesinden atılan mermi yer çekimi nedeniyle A noktasına düşecektir. Daha hızlı fırlatılırsa, daha uzağa örneğin A’ noktasına düşer. Eğer ilk atıldığı yere ulaşacak bir hızla fırlatılırsa, yere düşmeyecek, kazandığı merkez kaç kuvvetle, yer çekim kuvveti dengeleneceği için, tıpkı doğal bir uydu gibi Yer’in çevresinde dolanıp duracaktır Böylece yapay uydu kuramının temel prensibini de ilk kez açıklamış olan Newton, çekimin matematiksel ifadesini vermeye girişir. Kepler kanunlarını göz önüne alarak gravitasyonu F = M.m /r olarak formüle eder. Daha sonra gözlemsel olarak da bunu kanıtlayan Newton, böylece bütün evreni yöneten tek bir kanun olduğunu kanıtlamıştır. Bundan dolayı da bu kanuna evrensel çekim kanunu denmiştir. Newton’un diğer bir katkısı da fizikte kuramsal evreyi gerçekleştirmiş olmasıdır. Kendi zamanına kadar bilimde gözlem ve deney aşamasında bir takım kanunların elde edilmesiyle yetinilmişti. Newton ise bu kanunlar ışığında, o bilimin bütününde geçerli olan prensiplerin oluşturulduğu kuramsal evreye ulaşmayı başarmış ve fiziği, tıpkı Eukleides’in geometride yaptığına benzer şekilde, aksiyomatik hale getirmiştir. Dayandığı temel prensipler şunlardır: 1. Eylemsizlik prensibi: Bir cisme hiçbir kuvvet etki etmiyorsa, o cisim hareket halinde ise hareketine düzgün hızla doğru boyunca devam eder, sükûnet halindeyse durumunu korur. 2. Bir cisme bir kuvvet uygulanırsa o cisimde bir ivme meydana gelir ve ivme kuvvetle orantılıdır (F = m.a). 3. Etki tepki prensibi: Bir A cismi bir B cismine bir F kuvveti uyguluyorsa, B cismi de A cismine zıt yönde ama ona eşit bir F kuvveti uygular. Newton’un ağırlıkla ilgilendiği bir diğer bilim dalı da optiktir. Optik adlı eserinde ışığın niteliğini ve renklerin oluşumunu ayrıntılı olarak incelemiştir ve ilk kez güneş ışığının gerçekte pek çok rengin karışımından veya bileşiminden oluştuğunu, deneysel olarak kanıtlamıştır. Bunun için karanlık bir odaya yerleştirdiği prizmaya güneş ışığı göndererek renklere ayrılmasını ve daha sonra prizmadan çıkan ışığı ince kenarlı bir mercekle bir noktaya toplamak suretiyle de tekrar beyaz ışığı elde edebilmiştir. Ayrıca her rengin belirli bir kırılma indisi olduğunu da ilk bulan Newton’dur. |
1,945 | [
{
"answer_start": "583",
"text": "Galilei"
}
] | * Sir Isaac Newton | Newton'un birlikte hareket problemini tekrar ele aldığı kişinin adı nedir? | Newton (1642 – 1727), tarihin yetiştirdiği en büyük bilim adamlarından biridir ve matematik, astronomi ve fizik alanlarındaki buluşları göz kamaştırıcı niteliktedir; klasik fizik onunla doruğa erişmiştir. Bilime yaptığı temel katkılar, diferansiyel ve entegral hesap, evrensel çekim kanunu ve Güneş ışığının yapısı olarak sıralanabilir. Çalışmalarını Doğa Felsefesinin Matematik İlkeleri (Principia) ve Optik adlı eserlerinde toplamıştır. Newton 1665 yılında uzunluklar, alanlar, hacimler, sıcaklıklar gibi sürekli değişen niceliklerin değişme oranlarının nasıl Principia’da Newton, Galilei ile önemli değişime uğrayan hareket problemini yeniden ele alır. Uzun yıllar Aristoteles’in görüşlerinin etkisinde kalmış olan bu problemi Galilei, eylemsizlik ilkesiyle kökten değiştirmiş ve artık cisimlerin hareketinin açıklanması problem olmaktan çıkmıştı. Ancak, problemin gök mekaniğini ilgilendiren boyutu hâlâ tam olarak açıklanamamıştı. Galilei’nin getirdiği eylemsizlik problemine göre dışarıdan bir etki olmadığı sürece cisim durumunu koruyacak ve eğer hareket halindeyse düzgün hızla bir doğru boyunca hareketini sürdürecektir. Aynı kural gezegenler için de geçerlidir. Ancak gezegenler doğrusal değil, dairesel hareket yapmaktadırlar. O zaman bir problem ortaya çıkmaktadır. Niçin gezegenler Güneş’in çevresinde dolanırlar da uzaklaşıp gitmezler? Newton bu sorunun yanıtını, Platon’dan beri bilinmekte olan ve miktarını Galilei’nin ölçtüğü gravitasyonda bulur. Ona göre, Yer’in çevresinde dolanan Ay’ı yörüngesinde tutan kuvvet yeryüzünde bir taşın düşmesine neden olan kuvvettir. Daha sonra Ay’ın hareketini mermi yoluna benzeterek bu olayı açıklamaya çalışan Newton, şöyle bir varsayım oluşturur: Bir dağın tepesinden atılan mermi yer çekimi nedeniyle A noktasına düşecektir. Daha hızlı fırlatılırsa, daha uzağa örneğin A’ noktasına düşer. Eğer ilk atıldığı yere ulaşacak bir hızla fırlatılırsa, yere düşmeyecek, kazandığı merkez kaç kuvvetle, yer çekim kuvveti dengeleneceği için, tıpkı doğal bir uydu gibi Yer’in çevresinde dolanıp duracaktır Böylece yapay uydu kuramının temel prensibini de ilk kez açıklamış olan Newton, çekimin matematiksel ifadesini vermeye girişir. Kepler kanunlarını göz önüne alarak gravitasyonu F = M.m /r olarak formüle eder. Daha sonra gözlemsel olarak da bunu kanıtlayan Newton, böylece bütün evreni yöneten tek bir kanun olduğunu kanıtlamıştır. Bundan dolayı da bu kanuna evrensel çekim kanunu denmiştir. Newton’un diğer bir katkısı da fizikte kuramsal evreyi gerçekleştirmiş olmasıdır. Kendi zamanına kadar bilimde gözlem ve deney aşamasında bir takım kanunların elde edilmesiyle yetinilmişti. Newton ise bu kanunlar ışığında, o bilimin bütününde geçerli olan prensiplerin oluşturulduğu kuramsal evreye ulaşmayı başarmış ve fiziği, tıpkı Eukleides’in geometride yaptığına benzer şekilde, aksiyomatik hale getirmiştir. Dayandığı temel prensipler şunlardır: 1. Eylemsizlik prensibi: Bir cisme hiçbir kuvvet etki etmiyorsa, o cisim hareket halinde ise hareketine düzgün hızla doğru boyunca devam eder, sükûnet halindeyse durumunu korur. 2. Bir cisme bir kuvvet uygulanırsa o cisimde bir ivme meydana gelir ve ivme kuvvetle orantılıdır (F = m.a). 3. Etki tepki prensibi: Bir A cismi bir B cismine bir F kuvveti uyguluyorsa, B cismi de A cismine zıt yönde ama ona eşit bir F kuvveti uygular. Newton’un ağırlıkla ilgilendiği bir diğer bilim dalı da optiktir. Optik adlı eserinde ışığın niteliğini ve renklerin oluşumunu ayrıntılı olarak incelemiştir ve ilk kez güneş ışığının gerçekte pek çok rengin karışımından veya bileşiminden oluştuğunu, deneysel olarak kanıtlamıştır. Bunun için karanlık bir odaya yerleştirdiği prizmaya güneş ışığı göndererek renklere ayrılmasını ve daha sonra prizmadan çıkan ışığı ince kenarlı bir mercekle bir noktaya toplamak suretiyle de tekrar beyaz ışığı elde edebilmiştir. Ayrıca her rengin belirli bir kırılma indisi olduğunu da ilk bulan Newton’dur. |
1,946 | [
{
"answer_start": "1443",
"text": "gravitasyon"
}
] | * Sir Isaac Newton | Newton neden gezegenlerin güneşin çevresinde dolanırken uzaklaşıp gitmedikleri sorusunun cevabını neyde bulur? | Newton (1642 – 1727), tarihin yetiştirdiği en büyük bilim adamlarından biridir ve matematik, astronomi ve fizik alanlarındaki buluşları göz kamaştırıcı niteliktedir; klasik fizik onunla doruğa erişmiştir. Bilime yaptığı temel katkılar, diferansiyel ve entegral hesap, evrensel çekim kanunu ve Güneş ışığının yapısı olarak sıralanabilir. Çalışmalarını Doğa Felsefesinin Matematik İlkeleri (Principia) ve Optik adlı eserlerinde toplamıştır. Newton 1665 yılında uzunluklar, alanlar, hacimler, sıcaklıklar gibi sürekli değişen niceliklerin değişme oranlarının nasıl Principia’da Newton, Galilei ile önemli değişime uğrayan hareket problemini yeniden ele alır. Uzun yıllar Aristoteles’in görüşlerinin etkisinde kalmış olan bu problemi Galilei, eylemsizlik ilkesiyle kökten değiştirmiş ve artık cisimlerin hareketinin açıklanması problem olmaktan çıkmıştı. Ancak, problemin gök mekaniğini ilgilendiren boyutu hâlâ tam olarak açıklanamamıştı. Galilei’nin getirdiği eylemsizlik problemine göre dışarıdan bir etki olmadığı sürece cisim durumunu koruyacak ve eğer hareket halindeyse düzgün hızla bir doğru boyunca hareketini sürdürecektir. Aynı kural gezegenler için de geçerlidir. Ancak gezegenler doğrusal değil, dairesel hareket yapmaktadırlar. O zaman bir problem ortaya çıkmaktadır. Niçin gezegenler Güneş’in çevresinde dolanırlar da uzaklaşıp gitmezler? Newton bu sorunun yanıtını, Platon’dan beri bilinmekte olan ve miktarını Galilei’nin ölçtüğü gravitasyonda bulur. Ona göre, Yer’in çevresinde dolanan Ay’ı yörüngesinde tutan kuvvet yeryüzünde bir taşın düşmesine neden olan kuvvettir. Daha sonra Ay’ın hareketini mermi yoluna benzeterek bu olayı açıklamaya çalışan Newton, şöyle bir varsayım oluşturur: Bir dağın tepesinden atılan mermi yer çekimi nedeniyle A noktasına düşecektir. Daha hızlı fırlatılırsa, daha uzağa örneğin A’ noktasına düşer. Eğer ilk atıldığı yere ulaşacak bir hızla fırlatılırsa, yere düşmeyecek, kazandığı merkez kaç kuvvetle, yer çekim kuvveti dengeleneceği için, tıpkı doğal bir uydu gibi Yer’in çevresinde dolanıp duracaktır Böylece yapay uydu kuramının temel prensibini de ilk kez açıklamış olan Newton, çekimin matematiksel ifadesini vermeye girişir. Kepler kanunlarını göz önüne alarak gravitasyonu F = M.m /r olarak formüle eder. Daha sonra gözlemsel olarak da bunu kanıtlayan Newton, böylece bütün evreni yöneten tek bir kanun olduğunu kanıtlamıştır. Bundan dolayı da bu kanuna evrensel çekim kanunu denmiştir. Newton’un diğer bir katkısı da fizikte kuramsal evreyi gerçekleştirmiş olmasıdır. Kendi zamanına kadar bilimde gözlem ve deney aşamasında bir takım kanunların elde edilmesiyle yetinilmişti. Newton ise bu kanunlar ışığında, o bilimin bütününde geçerli olan prensiplerin oluşturulduğu kuramsal evreye ulaşmayı başarmış ve fiziği, tıpkı Eukleides’in geometride yaptığına benzer şekilde, aksiyomatik hale getirmiştir. Dayandığı temel prensipler şunlardır: 1. Eylemsizlik prensibi: Bir cisme hiçbir kuvvet etki etmiyorsa, o cisim hareket halinde ise hareketine düzgün hızla doğru boyunca devam eder, sükûnet halindeyse durumunu korur. 2. Bir cisme bir kuvvet uygulanırsa o cisimde bir ivme meydana gelir ve ivme kuvvetle orantılıdır (F = m.a). 3. Etki tepki prensibi: Bir A cismi bir B cismine bir F kuvveti uyguluyorsa, B cismi de A cismine zıt yönde ama ona eşit bir F kuvveti uygular. Newton’un ağırlıkla ilgilendiği bir diğer bilim dalı da optiktir. Optik adlı eserinde ışığın niteliğini ve renklerin oluşumunu ayrıntılı olarak incelemiştir ve ilk kez güneş ışığının gerçekte pek çok rengin karışımından veya bileşiminden oluştuğunu, deneysel olarak kanıtlamıştır. Bunun için karanlık bir odaya yerleştirdiği prizmaya güneş ışığı göndererek renklere ayrılmasını ve daha sonra prizmadan çıkan ışığı ince kenarlı bir mercekle bir noktaya toplamak suretiyle de tekrar beyaz ışığı elde edebilmiştir. Ayrıca her rengin belirli bir kırılma indisi olduğunu da ilk bulan Newton’dur. |
1,947 | [
{
"answer_start": "583",
"text": "Galilei"
}
] | * Sir Isaac Newton | Gravitasyonun miktarını kim ölçmüştür? | Newton (1642 – 1727), tarihin yetiştirdiği en büyük bilim adamlarından biridir ve matematik, astronomi ve fizik alanlarındaki buluşları göz kamaştırıcı niteliktedir; klasik fizik onunla doruğa erişmiştir. Bilime yaptığı temel katkılar, diferansiyel ve entegral hesap, evrensel çekim kanunu ve Güneş ışığının yapısı olarak sıralanabilir. Çalışmalarını Doğa Felsefesinin Matematik İlkeleri (Principia) ve Optik adlı eserlerinde toplamıştır. Newton 1665 yılında uzunluklar, alanlar, hacimler, sıcaklıklar gibi sürekli değişen niceliklerin değişme oranlarının nasıl Principia’da Newton, Galilei ile önemli değişime uğrayan hareket problemini yeniden ele alır. Uzun yıllar Aristoteles’in görüşlerinin etkisinde kalmış olan bu problemi Galilei, eylemsizlik ilkesiyle kökten değiştirmiş ve artık cisimlerin hareketinin açıklanması problem olmaktan çıkmıştı. Ancak, problemin gök mekaniğini ilgilendiren boyutu hâlâ tam olarak açıklanamamıştı. Galilei’nin getirdiği eylemsizlik problemine göre dışarıdan bir etki olmadığı sürece cisim durumunu koruyacak ve eğer hareket halindeyse düzgün hızla bir doğru boyunca hareketini sürdürecektir. Aynı kural gezegenler için de geçerlidir. Ancak gezegenler doğrusal değil, dairesel hareket yapmaktadırlar. O zaman bir problem ortaya çıkmaktadır. Niçin gezegenler Güneş’in çevresinde dolanırlar da uzaklaşıp gitmezler? Newton bu sorunun yanıtını, Platon’dan beri bilinmekte olan ve miktarını Galilei’nin ölçtüğü gravitasyonda bulur. Ona göre, Yer’in çevresinde dolanan Ay’ı yörüngesinde tutan kuvvet yeryüzünde bir taşın düşmesine neden olan kuvvettir. Daha sonra Ay’ın hareketini mermi yoluna benzeterek bu olayı açıklamaya çalışan Newton, şöyle bir varsayım oluşturur: Bir dağın tepesinden atılan mermi yer çekimi nedeniyle A noktasına düşecektir. Daha hızlı fırlatılırsa, daha uzağa örneğin A’ noktasına düşer. Eğer ilk atıldığı yere ulaşacak bir hızla fırlatılırsa, yere düşmeyecek, kazandığı merkez kaç kuvvetle, yer çekim kuvveti dengeleneceği için, tıpkı doğal bir uydu gibi Yer’in çevresinde dolanıp duracaktır Böylece yapay uydu kuramının temel prensibini de ilk kez açıklamış olan Newton, çekimin matematiksel ifadesini vermeye girişir. Kepler kanunlarını göz önüne alarak gravitasyonu F = M.m /r olarak formüle eder. Daha sonra gözlemsel olarak da bunu kanıtlayan Newton, böylece bütün evreni yöneten tek bir kanun olduğunu kanıtlamıştır. Bundan dolayı da bu kanuna evrensel çekim kanunu denmiştir. Newton’un diğer bir katkısı da fizikte kuramsal evreyi gerçekleştirmiş olmasıdır. Kendi zamanına kadar bilimde gözlem ve deney aşamasında bir takım kanunların elde edilmesiyle yetinilmişti. Newton ise bu kanunlar ışığında, o bilimin bütününde geçerli olan prensiplerin oluşturulduğu kuramsal evreye ulaşmayı başarmış ve fiziği, tıpkı Eukleides’in geometride yaptığına benzer şekilde, aksiyomatik hale getirmiştir. Dayandığı temel prensipler şunlardır: 1. Eylemsizlik prensibi: Bir cisme hiçbir kuvvet etki etmiyorsa, o cisim hareket halinde ise hareketine düzgün hızla doğru boyunca devam eder, sükûnet halindeyse durumunu korur. 2. Bir cisme bir kuvvet uygulanırsa o cisimde bir ivme meydana gelir ve ivme kuvvetle orantılıdır (F = m.a). 3. Etki tepki prensibi: Bir A cismi bir B cismine bir F kuvveti uyguluyorsa, B cismi de A cismine zıt yönde ama ona eşit bir F kuvveti uygular. Newton’un ağırlıkla ilgilendiği bir diğer bilim dalı da optiktir. Optik adlı eserinde ışığın niteliğini ve renklerin oluşumunu ayrıntılı olarak incelemiştir ve ilk kez güneş ışığının gerçekte pek çok rengin karışımından veya bileşiminden oluştuğunu, deneysel olarak kanıtlamıştır. Bunun için karanlık bir odaya yerleştirdiği prizmaya güneş ışığı göndererek renklere ayrılmasını ve daha sonra prizmadan çıkan ışığı ince kenarlı bir mercekle bir noktaya toplamak suretiyle de tekrar beyaz ışığı elde edebilmiştir. Ayrıca her rengin belirli bir kırılma indisi olduğunu da ilk bulan Newton’dur. |
1,948 | [
{
"answer_start": "66",
"text": "kinematiksel"
}
] | *GALİLEO GALİLEİ (1564-1642) - d. Fizik | Galileo hangi yaklaşımı benimseyerek çağdaş mekaniğin temel problemlerini matematiksel olarak açıklanmış ve çözüme kavuşturmuştur? | Bu dönemde çağdaş mekanik ve optik bilimleri kurulmuştur. Galilei kinematiksel yaklaşımı benimseyerek çağdaş mekaniğin temel problemlerini matematiksel olarak açıklanmış ve çözüme kavuşturulmuştur. Eylemsizlik İlkesi’nin formüle edilmesi ile birlikte klasik mekaniğin doğal yer, ivme ve kütle gibi temel kavramları matematiksel bir biçimde yeniden ifade edilmiş ve durağanlık, hareket gibi, hareket de durağanlık gibi doğal bir olgu niteliğine kavuşturulmuş ve bu bağlamda hareket bir problem olmaktan çıkarılmıştır. Newton ise Eylemsizlik İlkesi’nin doğal bir hareket olarak kabul edilmesi sonucunda döngüsel hareketin açıklanmasının gerekliliğini vurgulayarak, kinematiksel yaklaşımın yerine dinamiksel yaklaşımla göksel cisimlerin döngüsel hareketlerini çekim kavramı çerçevesinde çözüme kavuşturmuştur. |
1,949 | [
{
"answer_start": "131",
"text": "Galenos"
}
] | g. Tıp | Harvey'nin eleştirdiği büyük yunan hekiminin adı nedir? | Bu dönemde anatomi, fizyoloji ve embriyoloji konusundaki araştırmalar geliştirilmiş ve özellikle Harvey, büyük Yunan hekimlerinden Galenos’u eleştirerek kan dolaşımını bulmuştur. |
1,950 | [
{
"answer_start": "649",
"text": "Thomas Newcomen"
}
] | h. Teknik | Atmosfer basıncıyla çalışan ilk pistonlu buhar makinası kim tarafından üretilmiştir? | İnsanın gündelik gereksinimlerini karşılamak ve doğal çevresini çıkarlarına uygun bir şekilde değiştirmek için, çoğu zaman bilimsel bilgi birikiminden yararlanarak bir takım alet ve makinalar yapması eylemi diye tanımlanabilecek teknolojinin oldukça eski bir geçmişi vardır; ancak asıl önemli gelişmeler, bilimle teknolojinin buluşturulmaya başlandığı bu dönemde yaşanmıştır. Sonradan Sanayi Devrimi (1750-1900) olarak isimlendirilecek olan bu gelişimlerin en belirgin niteliği, üretimin insan, hayvan, su ve rüzgar gücü yerine buhar makinalarıyla gerçekleştirilmesidir. Atmosfer basıncında çalışan ilk pistonlu buhar makinası 1712’de İngiliz mucit Thomas Newcomen tarafından icat edilmiş ve 1769’da James Watt tarafından geliştirilerek sanayinin hizmetine sunulmuştur. Buhar makinalarını buharlı gemi (1807) ve buharlı lokomotif (1825) gibi ulaşım araçlarının geliştirilmesi izlemiştir. |
1,951 | [
{
"answer_start": "700",
"text": "James Watt"
}
] | h. Teknik | Atmosfer basıncıyla çalışan ilk pistonlu buhar makinası icat edildikten sonra kim tarafından geliştirilmiştir? | İnsanın gündelik gereksinimlerini karşılamak ve doğal çevresini çıkarlarına uygun bir şekilde değiştirmek için, çoğu zaman bilimsel bilgi birikiminden yararlanarak bir takım alet ve makinalar yapması eylemi diye tanımlanabilecek teknolojinin oldukça eski bir geçmişi vardır; ancak asıl önemli gelişmeler, bilimle teknolojinin buluşturulmaya başlandığı bu dönemde yaşanmıştır. Sonradan Sanayi Devrimi (1750-1900) olarak isimlendirilecek olan bu gelişimlerin en belirgin niteliği, üretimin insan, hayvan, su ve rüzgar gücü yerine buhar makinalarıyla gerçekleştirilmesidir. Atmosfer basıncında çalışan ilk pistonlu buhar makinası 1712’de İngiliz mucit Thomas Newcomen tarafından icat edilmiş ve 1769’da James Watt tarafından geliştirilerek sanayinin hizmetine sunulmuştur. Buhar makinalarını buharlı gemi (1807) ve buharlı lokomotif (1825) gibi ulaşım araçlarının geliştirilmesi izlemiştir. |
1,952 | [
{
"answer_start": "692",
"text": "1769"
}
] | h. Teknik | James Watt ilk pistonlu buhar makinasını kaç yılında geliştirmiştir? | İnsanın gündelik gereksinimlerini karşılamak ve doğal çevresini çıkarlarına uygun bir şekilde değiştirmek için, çoğu zaman bilimsel bilgi birikiminden yararlanarak bir takım alet ve makinalar yapması eylemi diye tanımlanabilecek teknolojinin oldukça eski bir geçmişi vardır; ancak asıl önemli gelişmeler, bilimle teknolojinin buluşturulmaya başlandığı bu dönemde yaşanmıştır. Sonradan Sanayi Devrimi (1750-1900) olarak isimlendirilecek olan bu gelişimlerin en belirgin niteliği, üretimin insan, hayvan, su ve rüzgar gücü yerine buhar makinalarıyla gerçekleştirilmesidir. Atmosfer basıncında çalışan ilk pistonlu buhar makinası 1712’de İngiliz mucit Thomas Newcomen tarafından icat edilmiş ve 1769’da James Watt tarafından geliştirilerek sanayinin hizmetine sunulmuştur. Buhar makinalarını buharlı gemi (1807) ve buharlı lokomotif (1825) gibi ulaşım araçlarının geliştirilmesi izlemiştir. |
1,967 | [
{
"answer_start": "90",
"text": "Özbekistan"
}
] | HAREZMİ 780-850 | Harezmi nerede doğmuştur? | Matematik,Astronomi ve Coğrafya Alanların-da çalışmış bir Fars Bilim adamıdır.780 Yılında Özbekistan’ın Harzem Bölgesi’nde dünyaya gelmiştir.Gençlik döneminde Bağdat’a gelip oraya yerleşmiştir.Cebir Alanı’nda (Matematik) yazmış olduğu eseri,batı ve doğuda bu alanda yazılmış ilk eser olarak kabul edilir.Çalışmasında sıfırı ( 0 ) ilk kez ele alan kişidir.Matematik Tarihi ‘nde,Birinci ve İkinci Dereceden Denklemlerin sistematik çözümlerini ilk kez kendisi ortaya koymuştur.Bu nedenle Harezmi,Cebirsel Matematiğin Babası olarak kabul edilir. |
1,968 | [
{
"answer_start": "78",
"text": "780"
}
] | HAREZMİ 780-850 | Harezmi kaç yılında doğmuştur? | Matematik,Astronomi ve Coğrafya Alanların-da çalışmış bir Fars Bilim adamıdır.780 Yılında Özbekistan’ın Harzem Bölgesi’nde dünyaya gelmiştir.Gençlik döneminde Bağdat’a gelip oraya yerleşmiştir.Cebir Alanı’nda (Matematik) yazmış olduğu eseri,batı ve doğuda bu alanda yazılmış ilk eser olarak kabul edilir.Çalışmasında sıfırı ( 0 ) ilk kez ele alan kişidir.Matematik Tarihi ‘nde,Birinci ve İkinci Dereceden Denklemlerin sistematik çözümlerini ilk kez kendisi ortaya koymuştur.Bu nedenle Harezmi,Cebirsel Matematiğin Babası olarak kabul edilir. |
1,969 | [
{
"answer_start": "159",
"text": "Bağdat"
}
] | HAREZMİ 780-850 | Harezmi gençlik döneminde nerede yaşamıştır? | Matematik,Astronomi ve Coğrafya Alanların-da çalışmış bir Fars Bilim adamıdır.780 Yılında Özbekistan’ın Harzem Bölgesi’nde dünyaya gelmiştir.Gençlik döneminde Bağdat’a gelip oraya yerleşmiştir.Cebir Alanı’nda (Matematik) yazmış olduğu eseri,batı ve doğuda bu alanda yazılmış ilk eser olarak kabul edilir.Çalışmasında sıfırı ( 0 ) ilk kez ele alan kişidir.Matematik Tarihi ‘nde,Birinci ve İkinci Dereceden Denklemlerin sistematik çözümlerini ilk kez kendisi ortaya koymuştur.Bu nedenle Harezmi,Cebirsel Matematiğin Babası olarak kabul edilir. |
1,970 | [
{
"answer_start": "290",
"text": "Vankulu Lügatı"
}
] | İBRAHİM MÜTEFERRİKA (1674 – 1745) | İbrahim Müferrika'nın kurduğu matbaasında ilk bastığı kitabın ismi nedir? | İlk Türk Matbaası ‘nın kurucusu olan İbrahim Müteferrika,Macar Kökenli bir devşirmedir.Kendisi,Osmanlı Devleti ‘nin Lale Devri’nde Fransa Elçimiz olan Yirmisekiz Mehmet Çelebi ‘nin oğlu Sait Efendi ile İstanbul’da ilk Türk Matbaası’nı kurmuştur.Kurmuş olduğu matbaasında ilk bastığı kitap “Vankulu Lügatı” adlı bir sözlük çalışmasıdır.(Arapça-Türkçe Sözlüğü) |
1,971 | [
{
"answer_start": "76",
"text": "Kurtuba"
}
] | İbn Rüşd | İbn Rüşd nerede doğmuştur? | İbn Rüşd,Endülüslü Arap Felsefeci ve Hekimi,Matematikçisi ve Tıp Alimi ‘dir.Kurtuba ‘da dünyaya gelen İbn-i Rüşd Fas’ta ölmüştür.Tıp Alanı’nda önemli eserler ortaya koyan İbn-i Rüşd,Aristo’nun Felsefe Alanı’nda Aristo’nun ortaya attığı ilke ve esaslara bağlı kaldı.Ona göre, “Akıl ve Felsefe”, gerçeğe ulaştırıcı en önemli etkendir.Yine kendisi,insanların Din ve Felsefe Yolu ile doğruya ulaşabileceklerini savunmuştur.Bu doğrultuda İslam ile Felsefe’nin asla birbiri ile çelişmediğini ortaya koymuştur. |
1,972 | [
{
"answer_start": "113",
"text": "Fas"
}
] | İbn Rüşd | İbn Rüşd nerede vefat etmiştir? | İbn Rüşd,Endülüslü Arap Felsefeci ve Hekimi,Matematikçisi ve Tıp Alimi ‘dir.Kurtuba ‘da dünyaya gelen İbn-i Rüşd Fas’ta ölmüştür.Tıp Alanı’nda önemli eserler ortaya koyan İbn-i Rüşd,Aristo’nun Felsefe Alanı’nda Aristo’nun ortaya attığı ilke ve esaslara bağlı kaldı.Ona göre, “Akıl ve Felsefe”, gerçeğe ulaştırıcı en önemli etkendir.Yine kendisi,insanların Din ve Felsefe Yolu ile doğruya ulaşabileceklerini savunmuştur.Bu doğrultuda İslam ile Felsefe’nin asla birbiri ile çelişmediğini ortaya koymuştur. |
1,973 | [
{
"answer_start": "276",
"text": "Akıl ve Felsefe"
}
] | İbn Rüşd | İbn Rüşd'e göre gerçeğe ulaştırıcı en önemli etken nedir? | İbn Rüşd,Endülüslü Arap Felsefeci ve Hekimi,Matematikçisi ve Tıp Alimi ‘dir.Kurtuba ‘da dünyaya gelen İbn-i Rüşd Fas’ta ölmüştür.Tıp Alanı’nda önemli eserler ortaya koyan İbn-i Rüşd,Aristo’nun Felsefe Alanı’nda Aristo’nun ortaya attığı ilke ve esaslara bağlı kaldı.Ona göre, “Akıl ve Felsefe”, gerçeğe ulaştırıcı en önemli etkendir.Yine kendisi,insanların Din ve Felsefe Yolu ile doğruya ulaşabileceklerini savunmuştur.Bu doğrultuda İslam ile Felsefe’nin asla birbiri ile çelişmediğini ortaya koymuştur. |
1,974 | [
{
"answer_start": "160",
"text": "Her ikisi de ekvator ile yaklaşık 66°30' kuzey veya güney enlem arasında bulunan belirli bir enlem derecesi için geçerlidir."
}
] | Silindir Güneş Saati | Ebu el-Hasan el-Marrakuşi tarafından tarif edilen iki güneş saati hangi enlem için doğru sonuç vermektedir? | Ebu el-Hasan el-Marrakuşi tarafından tarif edilen güneş saatleri arasında birisi silindir şeklinde, diğeri dik açılı iki taşınabilir güneş saati bulunmaktadır. Her ikisi de ekvator ile yaklaşık 66°30' kuzey veya güney enlem arasında bulunan belirli bir enlem derecesi için geçerlidir. Ahşaptan veya pirinçten yapılmış bir silindir üzerinde daha önce tespit edilen dikey gölge çizgileri kaydedilir. Her iki saatin yapılışının ve kullanımının koşulu bir çizelgedir. Bu çizelge üzerinde burç sembollerinin başında gündüz ve gece saatlerinin geçiş vakitleri (yarım saat, üçte birlik saat için veya diğer alt bölümlemeler için) için olan dikey gölge çizgilerinin değerleri kaydedilmiştir. Güneş saatinin sert ağaçtan veya pirinçten oluşan üst yüzeyi yukarı taraftan 12 eşit parçaya bölünmektedir. Bunlara tekabül edecek şekilde burç dairelerinin isimleri, Oğlak'tan başlayarak kaydedilmiştir veya hâkkedilmiştir. Hareketli gnomon, bir halkaya veya silindire başka şekilde, doğrudan burç çizgizini takiben yerleştirilmiştir. Gölge geçişinin okunması yoluyla elde edilen değerler, zamanı vakitlere göre göstermekte, dolayısıyla namaz vakitlerine işaret etmektedir. el-Marrakuşi 30. enlem derecesi için çizelgesini ve silindir saat için taslaklarını şu şekilde tasvir etmektedir. |
1,975 | [
{
"answer_start": "285",
"text": "Ahşaptan veya pirinçten"
}
] | Silindir Güneş Saati | El-Marrakuşi tarafından tarif edilen silindir güneş saatinin silindiri hangi maddelerden yapılmıştır? | Ebu el-Hasan el-Marrakuşi tarafından tarif edilen güneş saatleri arasında birisi silindir şeklinde, diğeri dik açılı iki taşınabilir güneş saati bulunmaktadır. Her ikisi de ekvator ile yaklaşık 66°30' kuzey veya güney enlem arasında bulunan belirli bir enlem derecesi için geçerlidir. Ahşaptan veya pirinçten yapılmış bir silindir üzerinde daha önce tespit edilen dikey gölge çizgileri kaydedilir. Her iki saatin yapılışının ve kullanımının koşulu bir çizelgedir. Bu çizelge üzerinde burç sembollerinin başında gündüz ve gece saatlerinin geçiş vakitleri (yarım saat, üçte birlik saat için veya diğer alt bölümlemeler için) için olan dikey gölge çizgilerinin değerleri kaydedilmiştir. Güneş saatinin sert ağaçtan veya pirinçten oluşan üst yüzeyi yukarı taraftan 12 eşit parçaya bölünmektedir. Bunlara tekabül edecek şekilde burç dairelerinin isimleri, Oğlak'tan başlayarak kaydedilmiştir veya hâkkedilmiştir. Hareketli gnomon, bir halkaya veya silindire başka şekilde, doğrudan burç çizgizini takiben yerleştirilmiştir. Gölge geçişinin okunması yoluyla elde edilen değerler, zamanı vakitlere göre göstermekte, dolayısıyla namaz vakitlerine işaret etmektedir. el-Marrakuşi 30. enlem derecesi için çizelgesini ve silindir saat için taslaklarını şu şekilde tasvir etmektedir. |
1,976 | [
{
"answer_start": "398",
"text": "Her iki saatin yapılışının ve kullanımının koşulu bir çizelgedir. Bu çizelge üzerinde burç sembollerinin başında gündüz ve gece saatlerinin geçiş vakitleri (yarım saat, üçte birlik saat için veya diğer alt bölümlemeler için) için olan dikey gölge çizgilerinin değerleri kaydedilmiştir."
}
] | Silindir Güneş Saati | Ebu el-Hasan el-Marrakuşi tarafından tarif edilen iki güneş saati için çizelge ne ifade etmektedir? | Ebu el-Hasan el-Marrakuşi tarafından tarif edilen güneş saatleri arasında birisi silindir şeklinde, diğeri dik açılı iki taşınabilir güneş saati bulunmaktadır. Her ikisi de ekvator ile yaklaşık 66°30' kuzey veya güney enlem arasında bulunan belirli bir enlem derecesi için geçerlidir. Ahşaptan veya pirinçten yapılmış bir silindir üzerinde daha önce tespit edilen dikey gölge çizgileri kaydedilir. Her iki saatin yapılışının ve kullanımının koşulu bir çizelgedir. Bu çizelge üzerinde burç sembollerinin başında gündüz ve gece saatlerinin geçiş vakitleri (yarım saat, üçte birlik saat için veya diğer alt bölümlemeler için) için olan dikey gölge çizgilerinin değerleri kaydedilmiştir. Güneş saatinin sert ağaçtan veya pirinçten oluşan üst yüzeyi yukarı taraftan 12 eşit parçaya bölünmektedir. Bunlara tekabül edecek şekilde burç dairelerinin isimleri, Oğlak'tan başlayarak kaydedilmiştir veya hâkkedilmiştir. Hareketli gnomon, bir halkaya veya silindire başka şekilde, doğrudan burç çizgizini takiben yerleştirilmiştir. Gölge geçişinin okunması yoluyla elde edilen değerler, zamanı vakitlere göre göstermekte, dolayısıyla namaz vakitlerine işaret etmektedir. el-Marrakuşi 30. enlem derecesi için çizelgesini ve silindir saat için taslaklarını şu şekilde tasvir etmektedir. |
1,977 | [
{
"answer_start": "851",
"text": "Oğlak'tan başlayarak"
}
] | Silindir Güneş Saati | El-Marrakuşi tarafından tarif edilen silindir güneş saatinde burç daireleri hangi burçtan başlayarak kaydedilmiştir? | Ebu el-Hasan el-Marrakuşi tarafından tarif edilen güneş saatleri arasında birisi silindir şeklinde, diğeri dik açılı iki taşınabilir güneş saati bulunmaktadır. Her ikisi de ekvator ile yaklaşık 66°30' kuzey veya güney enlem arasında bulunan belirli bir enlem derecesi için geçerlidir. Ahşaptan veya pirinçten yapılmış bir silindir üzerinde daha önce tespit edilen dikey gölge çizgileri kaydedilir. Her iki saatin yapılışının ve kullanımının koşulu bir çizelgedir. Bu çizelge üzerinde burç sembollerinin başında gündüz ve gece saatlerinin geçiş vakitleri (yarım saat, üçte birlik saat için veya diğer alt bölümlemeler için) için olan dikey gölge çizgilerinin değerleri kaydedilmiştir. Güneş saatinin sert ağaçtan veya pirinçten oluşan üst yüzeyi yukarı taraftan 12 eşit parçaya bölünmektedir. Bunlara tekabül edecek şekilde burç dairelerinin isimleri, Oğlak'tan başlayarak kaydedilmiştir veya hâkkedilmiştir. Hareketli gnomon, bir halkaya veya silindire başka şekilde, doğrudan burç çizgizini takiben yerleştirilmiştir. Gölge geçişinin okunması yoluyla elde edilen değerler, zamanı vakitlere göre göstermekte, dolayısıyla namaz vakitlerine işaret etmektedir. el-Marrakuşi 30. enlem derecesi için çizelgesini ve silindir saat için taslaklarını şu şekilde tasvir etmektedir. |
1,978 | [
{
"answer_start": "1019",
"text": "Gölge geçişinin okunması yoluyla"
}
] | Silindir Güneş Saati | El-Marrakuşi tarafından tarif edilen silindir güneş saatinde değerler nasıl elde edilir? | Ebu el-Hasan el-Marrakuşi tarafından tarif edilen güneş saatleri arasında birisi silindir şeklinde, diğeri dik açılı iki taşınabilir güneş saati bulunmaktadır. Her ikisi de ekvator ile yaklaşık 66°30' kuzey veya güney enlem arasında bulunan belirli bir enlem derecesi için geçerlidir. Ahşaptan veya pirinçten yapılmış bir silindir üzerinde daha önce tespit edilen dikey gölge çizgileri kaydedilir. Her iki saatin yapılışının ve kullanımının koşulu bir çizelgedir. Bu çizelge üzerinde burç sembollerinin başında gündüz ve gece saatlerinin geçiş vakitleri (yarım saat, üçte birlik saat için veya diğer alt bölümlemeler için) için olan dikey gölge çizgilerinin değerleri kaydedilmiştir. Güneş saatinin sert ağaçtan veya pirinçten oluşan üst yüzeyi yukarı taraftan 12 eşit parçaya bölünmektedir. Bunlara tekabül edecek şekilde burç dairelerinin isimleri, Oğlak'tan başlayarak kaydedilmiştir veya hâkkedilmiştir. Hareketli gnomon, bir halkaya veya silindire başka şekilde, doğrudan burç çizgizini takiben yerleştirilmiştir. Gölge geçişinin okunması yoluyla elde edilen değerler, zamanı vakitlere göre göstermekte, dolayısıyla namaz vakitlerine işaret etmektedir. el-Marrakuşi 30. enlem derecesi için çizelgesini ve silindir saat için taslaklarını şu şekilde tasvir etmektedir. |
1,979 | [
{
"answer_start": "148",
"text": "Muhtemelen bu alet basitliği nedeniyle ve rahatça taşınabilirliği nedeniyle bu şekilde isimlendirilmiştir."
}
] | Çekirge Bacağı İsimli Güneş Saati | El-Marrakuşi tarafından tarif edilen 'çekirge bacağı' isimli güneş saatine bu ismin verilme sebebi nedir? | Yukarıda sunulan güneş saatinin basitleştirilmiş bir formu el-Marrakuşi tarafından sak el-cerade ('çekirge bacağı') adı altında tarif edilmektedir. Muhtemelen bu alet basitliği nedeniyle ve rahatça taşınabilirliği nedeniyle bu şekilde isimlendirilmiştir. Arap-İslam kültür çevresinde bir hediyenin mütevazılığı bu kelimeyle ifade edilmektedir (Farsça pay-i mala?, Türkçe çekirge budu). |
1,980 | [
{
"answer_start": "31",
"text": "Halife el-Velid b. Abdalmelik (dönemi: 86-96/705-715)'in saltanatı döneminde"
}
] | Ümeyye Camisi Güneş Saati | Ümeyye camisi güneş saatinin esası hangi halife döneminde teşekkül etmiştir? | 773/1371 yılından gelen, esası Halife el-Velid b. Abdalmelik (dönemi: 86-96/705-715)'in saltanatı döneminde teşekkül etmiş olan Şam Ümeyye Camisi güneş saati, türünün Arap-İslam kültür çevresindeki zirve noktasını oluşturmaktadır. Saat, astronom Ali b. İbrahim b. Muhammed İbn eş-Şatir (d. 705/1306, ö. 777/1375) tarafından imal edilmiştir. Kaynaklar bu bilginin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini (el-alet el-camia) ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedirler. İbn eş-Şatir Şam'da cami astronomu (muvakkit) ve baş müezzin (reis el-müezzinin) olarak görev yapmıştır. Onun tarafından imal edilen güneş saati 1x2 metrelik ölçüleriyle alışılmadık bir boyuta sahiptir. Orijinal 1958 yılına kadar kaybolmuş kabul edilmekteydi. Tamir çalışmaları esnasında üç parçaya ayrılmış halde yeniden bulunmuştur. Saat muhtemelen 1873 yılında astronom et-Tantavi tarafından girişilen tashih sırasında parçalanmıştır. et-Tantavi bir hata tespit ettiği iddiasında bulunmuş ve böylece orijinali, günümüzde camiin kuzey tarafındaki el-arus diye isimlendirilen minarenin ayağındaki bir girişte bulunan kopya ile değiştirmiştir. Gerçekten de et-Tantavi tarafından imal edilen güneş saati, üç parçası günümüzde Şam'daki Suriye Milli Müzesi'nde korunan orijinalin sadık bir kopyasıdır. Saat üç parçadan oluşmaktadır. Merkezi parça, eşit olmayan saatleri veya vakitleri dört dakikalık kesinlikte göstermektedir. Kuzey ve güney parçaları eşit ve ekinoksal saatler için yapılmıştır. |
1,981 | [
{
"answer_start": "341",
"text": "Kaynaklar bu bilginin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini (el-alet el-camia) ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedirler."
}
] | Ümeyye Camisi Güneş Saati | Astronom İbn eş-Şatir güneş saatinden başka hangi eserleriyle öne çıkmaktadır? | 773/1371 yılından gelen, esası Halife el-Velid b. Abdalmelik (dönemi: 86-96/705-715)'in saltanatı döneminde teşekkül etmiş olan Şam Ümeyye Camisi güneş saati, türünün Arap-İslam kültür çevresindeki zirve noktasını oluşturmaktadır. Saat, astronom Ali b. İbrahim b. Muhammed İbn eş-Şatir (d. 705/1306, ö. 777/1375) tarafından imal edilmiştir. Kaynaklar bu bilginin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini (el-alet el-camia) ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedirler. İbn eş-Şatir Şam'da cami astronomu (muvakkit) ve baş müezzin (reis el-müezzinin) olarak görev yapmıştır. Onun tarafından imal edilen güneş saati 1x2 metrelik ölçüleriyle alışılmadık bir boyuta sahiptir. Orijinal 1958 yılına kadar kaybolmuş kabul edilmekteydi. Tamir çalışmaları esnasında üç parçaya ayrılmış halde yeniden bulunmuştur. Saat muhtemelen 1873 yılında astronom et-Tantavi tarafından girişilen tashih sırasında parçalanmıştır. et-Tantavi bir hata tespit ettiği iddiasında bulunmuş ve böylece orijinali, günümüzde camiin kuzey tarafındaki el-arus diye isimlendirilen minarenin ayağındaki bir girişte bulunan kopya ile değiştirmiştir. Gerçekten de et-Tantavi tarafından imal edilen güneş saati, üç parçası günümüzde Şam'daki Suriye Milli Müzesi'nde korunan orijinalin sadık bir kopyasıdır. Saat üç parçadan oluşmaktadır. Merkezi parça, eşit olmayan saatleri veya vakitleri dört dakikalık kesinlikte göstermektedir. Kuzey ve güney parçaları eşit ve ekinoksal saatler için yapılmıştır. |
1,982 | [
{
"answer_start": "656",
"text": "İbn eş-Şatir Şam'da cami astronomu (muvakkit) ve baş müezzin (reis el-müezzinin) olarak görev yapmıştır."
}
] | Ümeyye Camisi Güneş Saati | İbn eş-Şatir günlük hayatında hangi işler ile meşgul olmaktaydı? | 773/1371 yılından gelen, esası Halife el-Velid b. Abdalmelik (dönemi: 86-96/705-715)'in saltanatı döneminde teşekkül etmiş olan Şam Ümeyye Camisi güneş saati, türünün Arap-İslam kültür çevresindeki zirve noktasını oluşturmaktadır. Saat, astronom Ali b. İbrahim b. Muhammed İbn eş-Şatir (d. 705/1306, ö. 777/1375) tarafından imal edilmiştir. Kaynaklar bu bilginin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini (el-alet el-camia) ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedirler. İbn eş-Şatir Şam'da cami astronomu (muvakkit) ve baş müezzin (reis el-müezzinin) olarak görev yapmıştır. Onun tarafından imal edilen güneş saati 1x2 metrelik ölçüleriyle alışılmadık bir boyuta sahiptir. Orijinal 1958 yılına kadar kaybolmuş kabul edilmekteydi. Tamir çalışmaları esnasında üç parçaya ayrılmış halde yeniden bulunmuştur. Saat muhtemelen 1873 yılında astronom et-Tantavi tarafından girişilen tashih sırasında parçalanmıştır. et-Tantavi bir hata tespit ettiği iddiasında bulunmuş ve böylece orijinali, günümüzde camiin kuzey tarafındaki el-arus diye isimlendirilen minarenin ayağındaki bir girişte bulunan kopya ile değiştirmiştir. Gerçekten de et-Tantavi tarafından imal edilen güneş saati, üç parçası günümüzde Şam'daki Suriye Milli Müzesi'nde korunan orijinalin sadık bir kopyasıdır. Saat üç parçadan oluşmaktadır. Merkezi parça, eşit olmayan saatleri veya vakitleri dört dakikalık kesinlikte göstermektedir. Kuzey ve güney parçaları eşit ve ekinoksal saatler için yapılmıştır. |
1,983 | [
{
"answer_start": "859",
"text": "Orijinal 1958 yılına kadar kaybolmuş kabul edilmekteydi. Tamir çalışmaları esnasında üç parçaya ayrılmış halde yeniden bulunmuştur."
}
] | Ümeyye Camisi Güneş Saati | İbn eş-Şatir'e ait (Şam Ümeyye Camisi) güneş saati insanlar tarafından tekrar ne zaman, nasıl bir halde bulunmuştur? | 773/1371 yılından gelen, esası Halife el-Velid b. Abdalmelik (dönemi: 86-96/705-715)'in saltanatı döneminde teşekkül etmiş olan Şam Ümeyye Camisi güneş saati, türünün Arap-İslam kültür çevresindeki zirve noktasını oluşturmaktadır. Saat, astronom Ali b. İbrahim b. Muhammed İbn eş-Şatir (d. 705/1306, ö. 777/1375) tarafından imal edilmiştir. Kaynaklar bu bilginin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini (el-alet el-camia) ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedirler. İbn eş-Şatir Şam'da cami astronomu (muvakkit) ve baş müezzin (reis el-müezzinin) olarak görev yapmıştır. Onun tarafından imal edilen güneş saati 1x2 metrelik ölçüleriyle alışılmadık bir boyuta sahiptir. Orijinal 1958 yılına kadar kaybolmuş kabul edilmekteydi. Tamir çalışmaları esnasında üç parçaya ayrılmış halde yeniden bulunmuştur. Saat muhtemelen 1873 yılında astronom et-Tantavi tarafından girişilen tashih sırasında parçalanmıştır. et-Tantavi bir hata tespit ettiği iddiasında bulunmuş ve böylece orijinali, günümüzde camiin kuzey tarafındaki el-arus diye isimlendirilen minarenin ayağındaki bir girişte bulunan kopya ile değiştirmiştir. Gerçekten de et-Tantavi tarafından imal edilen güneş saati, üç parçası günümüzde Şam'daki Suriye Milli Müzesi'nde korunan orijinalin sadık bir kopyasıdır. Saat üç parçadan oluşmaktadır. Merkezi parça, eşit olmayan saatleri veya vakitleri dört dakikalık kesinlikte göstermektedir. Kuzey ve güney parçaları eşit ve ekinoksal saatler için yapılmıştır. |
1,984 | [
{
"answer_start": "991",
"text": "Saat muhtemelen 1873 yılında astronom et-Tantavi tarafından girişilen tashih sırasında parçalanmıştır."
}
] | Ümeyye Camisi Güneş Saati | İbn eş-Şatir'e ait (Şam Ümeyye Camisi) güneş saatinin ne zaman parçalandığı düşünülmektedir? | 773/1371 yılından gelen, esası Halife el-Velid b. Abdalmelik (dönemi: 86-96/705-715)'in saltanatı döneminde teşekkül etmiş olan Şam Ümeyye Camisi güneş saati, türünün Arap-İslam kültür çevresindeki zirve noktasını oluşturmaktadır. Saat, astronom Ali b. İbrahim b. Muhammed İbn eş-Şatir (d. 705/1306, ö. 777/1375) tarafından imal edilmiştir. Kaynaklar bu bilginin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini (el-alet el-camia) ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedirler. İbn eş-Şatir Şam'da cami astronomu (muvakkit) ve baş müezzin (reis el-müezzinin) olarak görev yapmıştır. Onun tarafından imal edilen güneş saati 1x2 metrelik ölçüleriyle alışılmadık bir boyuta sahiptir. Orijinal 1958 yılına kadar kaybolmuş kabul edilmekteydi. Tamir çalışmaları esnasında üç parçaya ayrılmış halde yeniden bulunmuştur. Saat muhtemelen 1873 yılında astronom et-Tantavi tarafından girişilen tashih sırasında parçalanmıştır. et-Tantavi bir hata tespit ettiği iddiasında bulunmuş ve böylece orijinali, günümüzde camiin kuzey tarafındaki el-arus diye isimlendirilen minarenin ayağındaki bir girişte bulunan kopya ile değiştirmiştir. Gerçekten de et-Tantavi tarafından imal edilen güneş saati, üç parçası günümüzde Şam'daki Suriye Milli Müzesi'nde korunan orijinalin sadık bir kopyasıdır. Saat üç parçadan oluşmaktadır. Merkezi parça, eşit olmayan saatleri veya vakitleri dört dakikalık kesinlikte göstermektedir. Kuzey ve güney parçaları eşit ve ekinoksal saatler için yapılmıştır. |
1,985 | [
{
"answer_start": "1381",
"text": "Şam'daki Suriye Milli Müzesi'nde"
}
] | Ümeyye Camisi Güneş Saati | İbn eş-Şatir'e ait (Ümeyye Camisi) güneş saatinin orijinali nerede muhafaza edilmektedir? | 773/1371 yılından gelen, esası Halife el-Velid b. Abdalmelik (dönemi: 86-96/705-715)'in saltanatı döneminde teşekkül etmiş olan Şam Ümeyye Camisi güneş saati, türünün Arap-İslam kültür çevresindeki zirve noktasını oluşturmaktadır. Saat, astronom Ali b. İbrahim b. Muhammed İbn eş-Şatir (d. 705/1306, ö. 777/1375) tarafından imal edilmiştir. Kaynaklar bu bilginin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini (el-alet el-camia) ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedirler. İbn eş-Şatir Şam'da cami astronomu (muvakkit) ve baş müezzin (reis el-müezzinin) olarak görev yapmıştır. Onun tarafından imal edilen güneş saati 1x2 metrelik ölçüleriyle alışılmadık bir boyuta sahiptir. Orijinal 1958 yılına kadar kaybolmuş kabul edilmekteydi. Tamir çalışmaları esnasında üç parçaya ayrılmış halde yeniden bulunmuştur. Saat muhtemelen 1873 yılında astronom et-Tantavi tarafından girişilen tashih sırasında parçalanmıştır. et-Tantavi bir hata tespit ettiği iddiasında bulunmuş ve böylece orijinali, günümüzde camiin kuzey tarafındaki el-arus diye isimlendirilen minarenin ayağındaki bir girişte bulunan kopya ile değiştirmiştir. Gerçekten de et-Tantavi tarafından imal edilen güneş saati, üç parçası günümüzde Şam'daki Suriye Milli Müzesi'nde korunan orijinalin sadık bir kopyasıdır. Saat üç parçadan oluşmaktadır. Merkezi parça, eşit olmayan saatleri veya vakitleri dört dakikalık kesinlikte göstermektedir. Kuzey ve güney parçaları eşit ve ekinoksal saatler için yapılmıştır. |
1,986 | [
{
"answer_start": "1029",
"text": "et-Tantavi"
}
] | Ümeyye Camisi Güneş Saati | İbn eş-Şatir'e ait (Ümeyye Camisi) güneş saatinin bilinen en mühim kopyasını kim imal etmiştir? | 773/1371 yılından gelen, esası Halife el-Velid b. Abdalmelik (dönemi: 86-96/705-715)'in saltanatı döneminde teşekkül etmiş olan Şam Ümeyye Camisi güneş saati, türünün Arap-İslam kültür çevresindeki zirve noktasını oluşturmaktadır. Saat, astronom Ali b. İbrahim b. Muhammed İbn eş-Şatir (d. 705/1306, ö. 777/1375) tarafından imal edilmiştir. Kaynaklar bu bilginin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini (el-alet el-camia) ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedirler. İbn eş-Şatir Şam'da cami astronomu (muvakkit) ve baş müezzin (reis el-müezzinin) olarak görev yapmıştır. Onun tarafından imal edilen güneş saati 1x2 metrelik ölçüleriyle alışılmadık bir boyuta sahiptir. Orijinal 1958 yılına kadar kaybolmuş kabul edilmekteydi. Tamir çalışmaları esnasında üç parçaya ayrılmış halde yeniden bulunmuştur. Saat muhtemelen 1873 yılında astronom et-Tantavi tarafından girişilen tashih sırasında parçalanmıştır. et-Tantavi bir hata tespit ettiği iddiasında bulunmuş ve böylece orijinali, günümüzde camiin kuzey tarafındaki el-arus diye isimlendirilen minarenin ayağındaki bir girişte bulunan kopya ile değiştirmiştir. Gerçekten de et-Tantavi tarafından imal edilen güneş saati, üç parçası günümüzde Şam'daki Suriye Milli Müzesi'nde korunan orijinalin sadık bir kopyasıdır. Saat üç parçadan oluşmaktadır. Merkezi parça, eşit olmayan saatleri veya vakitleri dört dakikalık kesinlikte göstermektedir. Kuzey ve güney parçaları eşit ve ekinoksal saatler için yapılmıştır. |
1,987 | [
{
"answer_start": "1486",
"text": "Merkezi parça, eşit olmayan saatleri veya vakitleri dört dakikalık kesinlikte göstermektedir. Kuzey ve güney parçaları eşit ve ekinoksal saatler için yapılmıştır."
}
] | Ümeyye Camisi Güneş Saati | Şam Ümeyye Camisi güneş saatinin merkezi parçasının işlevi nedir? | 773/1371 yılından gelen, esası Halife el-Velid b. Abdalmelik (dönemi: 86-96/705-715)'in saltanatı döneminde teşekkül etmiş olan Şam Ümeyye Camisi güneş saati, türünün Arap-İslam kültür çevresindeki zirve noktasını oluşturmaktadır. Saat, astronom Ali b. İbrahim b. Muhammed İbn eş-Şatir (d. 705/1306, ö. 777/1375) tarafından imal edilmiştir. Kaynaklar bu bilginin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini (el-alet el-camia) ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedirler. İbn eş-Şatir Şam'da cami astronomu (muvakkit) ve baş müezzin (reis el-müezzinin) olarak görev yapmıştır. Onun tarafından imal edilen güneş saati 1x2 metrelik ölçüleriyle alışılmadık bir boyuta sahiptir. Orijinal 1958 yılına kadar kaybolmuş kabul edilmekteydi. Tamir çalışmaları esnasında üç parçaya ayrılmış halde yeniden bulunmuştur. Saat muhtemelen 1873 yılında astronom et-Tantavi tarafından girişilen tashih sırasında parçalanmıştır. et-Tantavi bir hata tespit ettiği iddiasında bulunmuş ve böylece orijinali, günümüzde camiin kuzey tarafındaki el-arus diye isimlendirilen minarenin ayağındaki bir girişte bulunan kopya ile değiştirmiştir. Gerçekten de et-Tantavi tarafından imal edilen güneş saati, üç parçası günümüzde Şam'daki Suriye Milli Müzesi'nde korunan orijinalin sadık bir kopyasıdır. Saat üç parçadan oluşmaktadır. Merkezi parça, eşit olmayan saatleri veya vakitleri dört dakikalık kesinlikte göstermektedir. Kuzey ve güney parçaları eşit ve ekinoksal saatler için yapılmıştır. |
1,988 | [
{
"answer_start": "43",
"text": "Zeyneddin Abdurrahman b. Muhammed İbn el-Muhallebi el-Mikati"
}
] | İbn el-Muhallebi'nin Güneş Saati | Tasarladığı güneş saatini Umdet ez-Zakir li-Vad Hutut Fadl ed-Dair kitabında tarif edip resmeden mısırlı cami astronomu kimdir? | Mısırlı bir cami astronomu (muvakkit) olan Zeyneddin Abdurrahman b. Muhammed İbn el-Muhallebi el-Mikati'nin Umdet ez-Zakir li-Vad Hutut Fadl ed-Dair isimli kitabında 829/1426 yılında tarif ettiği ve resmettiği güneş saati Dublin'deki Chester Beatty Kütüphanesi'nde bulunan bir yazmada günümüze ulaşmıştır. Saat Kahire'nin enlemi (30°) için hesaplanmıştır. Alışılmadık iki parçalı yapımı, bu enlemi Kahire'deki İbn Tulun Camii'nin 696/1296 tarihli güneş saatiyle paylaşmaktadır. Bu sonuncunun kalıntıları 1800 civarında Napolyon tarafından hazırlatılan Description de l'Egypte'te resmedilmiştir. |
1,989 | [
{
"answer_start": "108",
"text": "Umdet ez-Zakir li-Vad Hutut Fadl ed-Dair"
}
] | İbn el-Muhallebi'nin Güneş Saati | İbn el-Muhallebi tasarladığı güneş saati hangi eserinde mevzu edilmiştir? | Mısırlı bir cami astronomu (muvakkit) olan Zeyneddin Abdurrahman b. Muhammed İbn el-Muhallebi el-Mikati'nin Umdet ez-Zakir li-Vad Hutut Fadl ed-Dair isimli kitabında 829/1426 yılında tarif ettiği ve resmettiği güneş saati Dublin'deki Chester Beatty Kütüphanesi'nde bulunan bir yazmada günümüze ulaşmıştır. Saat Kahire'nin enlemi (30°) için hesaplanmıştır. Alışılmadık iki parçalı yapımı, bu enlemi Kahire'deki İbn Tulun Camii'nin 696/1296 tarihli güneş saatiyle paylaşmaktadır. Bu sonuncunun kalıntıları 1800 civarında Napolyon tarafından hazırlatılan Description de l'Egypte'te resmedilmiştir. |
1,990 | [
{
"answer_start": "166",
"text": "829/1426 yılında"
}
] | İbn el-Muhallebi'nin Güneş Saati | İbn el-Muhallebi'ye ait güneş saati kaç yılında kendisi tarafından kitabında tarif olunup resmedilmiştir? | Mısırlı bir cami astronomu (muvakkit) olan Zeyneddin Abdurrahman b. Muhammed İbn el-Muhallebi el-Mikati'nin Umdet ez-Zakir li-Vad Hutut Fadl ed-Dair isimli kitabında 829/1426 yılında tarif ettiği ve resmettiği güneş saati Dublin'deki Chester Beatty Kütüphanesi'nde bulunan bir yazmada günümüze ulaşmıştır. Saat Kahire'nin enlemi (30°) için hesaplanmıştır. Alışılmadık iki parçalı yapımı, bu enlemi Kahire'deki İbn Tulun Camii'nin 696/1296 tarihli güneş saatiyle paylaşmaktadır. Bu sonuncunun kalıntıları 1800 civarında Napolyon tarafından hazırlatılan Description de l'Egypte'te resmedilmiştir. |
1,991 | [
{
"answer_start": "222",
"text": "Dublin'deki Chester Beatty Kütüphanesi'nde"
}
] | İbn el-Muhallebi'nin Güneş Saati | İbn el-Muhallebi'nin güneş saati nerede mevcut bulunan yazma sebebiyle günümüze ulaşmıştır? | Mısırlı bir cami astronomu (muvakkit) olan Zeyneddin Abdurrahman b. Muhammed İbn el-Muhallebi el-Mikati'nin Umdet ez-Zakir li-Vad Hutut Fadl ed-Dair isimli kitabında 829/1426 yılında tarif ettiği ve resmettiği güneş saati Dublin'deki Chester Beatty Kütüphanesi'nde bulunan bir yazmada günümüze ulaşmıştır. Saat Kahire'nin enlemi (30°) için hesaplanmıştır. Alışılmadık iki parçalı yapımı, bu enlemi Kahire'deki İbn Tulun Camii'nin 696/1296 tarihli güneş saatiyle paylaşmaktadır. Bu sonuncunun kalıntıları 1800 civarında Napolyon tarafından hazırlatılan Description de l'Egypte'te resmedilmiştir. |
1,992 | [
{
"answer_start": "311",
"text": "Kahire'nin enlemi (30°) için"
}
] | İbn el-Muhallebi'nin Güneş Saati | İbn el-Muhallebi'nin güneş saati hangi enlem için doğru sonuç vermektedir? | Mısırlı bir cami astronomu (muvakkit) olan Zeyneddin Abdurrahman b. Muhammed İbn el-Muhallebi el-Mikati'nin Umdet ez-Zakir li-Vad Hutut Fadl ed-Dair isimli kitabında 829/1426 yılında tarif ettiği ve resmettiği güneş saati Dublin'deki Chester Beatty Kütüphanesi'nde bulunan bir yazmada günümüze ulaşmıştır. Saat Kahire'nin enlemi (30°) için hesaplanmıştır. Alışılmadık iki parçalı yapımı, bu enlemi Kahire'deki İbn Tulun Camii'nin 696/1296 tarihli güneş saatiyle paylaşmaktadır. Bu sonuncunun kalıntıları 1800 civarında Napolyon tarafından hazırlatılan Description de l'Egypte'te resmedilmiştir. |
1,993 | [
{
"answer_start": "398",
"text": "Kahire'deki İbn Tulun Camii"
}
] | İbn el-Muhallebi'nin Güneş Saati | Hangi saat İbn el-Muhallebi'nin güneş saatiyle müşterek aynı enlem için hesaplanmıştır? | Mısırlı bir cami astronomu (muvakkit) olan Zeyneddin Abdurrahman b. Muhammed İbn el-Muhallebi el-Mikati'nin Umdet ez-Zakir li-Vad Hutut Fadl ed-Dair isimli kitabında 829/1426 yılında tarif ettiği ve resmettiği güneş saati Dublin'deki Chester Beatty Kütüphanesi'nde bulunan bir yazmada günümüze ulaşmıştır. Saat Kahire'nin enlemi (30°) için hesaplanmıştır. Alışılmadık iki parçalı yapımı, bu enlemi Kahire'deki İbn Tulun Camii'nin 696/1296 tarihli güneş saatiyle paylaşmaktadır. Bu sonuncunun kalıntıları 1800 civarında Napolyon tarafından hazırlatılan Description de l'Egypte'te resmedilmiştir. |
1,994 | [
{
"answer_start": "430",
"text": "696/1296"
}
] | İbn el-Muhallebi'nin Güneş Saati | İbn Tulun Camii güneş saati hangi tarihlere aittir? | Mısırlı bir cami astronomu (muvakkit) olan Zeyneddin Abdurrahman b. Muhammed İbn el-Muhallebi el-Mikati'nin Umdet ez-Zakir li-Vad Hutut Fadl ed-Dair isimli kitabında 829/1426 yılında tarif ettiği ve resmettiği güneş saati Dublin'deki Chester Beatty Kütüphanesi'nde bulunan bir yazmada günümüze ulaşmıştır. Saat Kahire'nin enlemi (30°) için hesaplanmıştır. Alışılmadık iki parçalı yapımı, bu enlemi Kahire'deki İbn Tulun Camii'nin 696/1296 tarihli güneş saatiyle paylaşmaktadır. Bu sonuncunun kalıntıları 1800 civarında Napolyon tarafından hazırlatılan Description de l'Egypte'te resmedilmiştir. |
1,995 | [
{
"answer_start": "504",
"text": "1800 civarında Napolyon tarafından"
}
] | İbn el-Muhallebi'nin Güneş Saati | İbn Tulun Camii güneş saatinin kalıntılarının resmedildiği Description de l'Egypte isimli eser kaç yılında kim tarafından hazırlatılmıştır? | Mısırlı bir cami astronomu (muvakkit) olan Zeyneddin Abdurrahman b. Muhammed İbn el-Muhallebi el-Mikati'nin Umdet ez-Zakir li-Vad Hutut Fadl ed-Dair isimli kitabında 829/1426 yılında tarif ettiği ve resmettiği güneş saati Dublin'deki Chester Beatty Kütüphanesi'nde bulunan bir yazmada günümüze ulaşmıştır. Saat Kahire'nin enlemi (30°) için hesaplanmıştır. Alışılmadık iki parçalı yapımı, bu enlemi Kahire'deki İbn Tulun Camii'nin 696/1296 tarihli güneş saatiyle paylaşmaktadır. Bu sonuncunun kalıntıları 1800 civarında Napolyon tarafından hazırlatılan Description de l'Egypte'te resmedilmiştir. |
1,996 | [
{
"answer_start": "174",
"text": "İbn Nedim"
}
] | Arap Geleneğinde Pseudo-Arşimet Su Saati | Arşimet'in Kitab Alet Sa'at el-Ma' elleti Termi bi-l-Benadik adlı risalesini kaydeden bilim tarihçisi kimdir? | Arşimet'in adına sonradan bağlanan bir su saatine dair bir risale, çok büyük bir ihtimalle nispeten erken bir dönemde Arap-İslam kültür çevresine ulaşmıştır. Bilim tarihçisi İbn Nedim Arşimet'in İslam dünyasında bilinen eserleri arasında Kitab Alet Sa?at el-Ma? elleti Termi bi-l-Benadi? adlı bir risaleyi kaydetmektedir. Bu kitapçığı incelemiş ve İngilizce'ye çevirmiş olan Donald R. Hill, ilk dört bölümün Yunanca bir nüshadan tercüme edildiği ve diğer bölümlerin Arap-İslam kültür çevresinde oluşmuş olduğunu savunmaktadır. Arşimet'e nispet edilen su saati hakkındaki risalenin bir Paris yazmasındaki (Bibliotheque nationale, ar. 2468) varlığına dikkat çekmiş olan kişi Baron Carra de Vaux'dür. Daha sonra Eilhard Wiedemann ve Fritz Hauser bu risaleyi Paris yazmasına ve diğer iki yazmaya (Londra ve Oxford) dayanarak Almanca'ya çevirmişlerdir. Bugün toplam yedi yazma bilinmektedir. |
1,997 | [
{
"answer_start": "375",
"text": "Donald R. Hill"
}
] | Arap Geleneğinde Pseudo-Arşimet Su Saati | Arşimet'in Kitab Alet Sa'at el-Ma' elleti Termi bi-l-Benadik adlı risalesini inceleyerek İngilizce'ye tercüme eden kimdir? | Arşimet'in adına sonradan bağlanan bir su saatine dair bir risale, çok büyük bir ihtimalle nispeten erken bir dönemde Arap-İslam kültür çevresine ulaşmıştır. Bilim tarihçisi İbn Nedim Arşimet'in İslam dünyasında bilinen eserleri arasında Kitab Alet Sa?at el-Ma? elleti Termi bi-l-Benadi? adlı bir risaleyi kaydetmektedir. Bu kitapçığı incelemiş ve İngilizce'ye çevirmiş olan Donald R. Hill, ilk dört bölümün Yunanca bir nüshadan tercüme edildiği ve diğer bölümlerin Arap-İslam kültür çevresinde oluşmuş olduğunu savunmaktadır. Arşimet'e nispet edilen su saati hakkındaki risalenin bir Paris yazmasındaki (Bibliotheque nationale, ar. 2468) varlığına dikkat çekmiş olan kişi Baron Carra de Vaux'dür. Daha sonra Eilhard Wiedemann ve Fritz Hauser bu risaleyi Paris yazmasına ve diğer iki yazmaya (Londra ve Oxford) dayanarak Almanca'ya çevirmişlerdir. Bugün toplam yedi yazma bilinmektedir. |
1,998 | [
{
"answer_start": "673",
"text": "Baron Carra de Vaux"
}
] | Arap Geleneğinde Pseudo-Arşimet Su Saati | Paris'te bir yazmada Arşimet'e nispet edilen su saatine dair risalesinin bulunduğuna dikkat çeken kişi kimdir? | Arşimet'in adına sonradan bağlanan bir su saatine dair bir risale, çok büyük bir ihtimalle nispeten erken bir dönemde Arap-İslam kültür çevresine ulaşmıştır. Bilim tarihçisi İbn Nedim Arşimet'in İslam dünyasında bilinen eserleri arasında Kitab Alet Sa?at el-Ma? elleti Termi bi-l-Benadi? adlı bir risaleyi kaydetmektedir. Bu kitapçığı incelemiş ve İngilizce'ye çevirmiş olan Donald R. Hill, ilk dört bölümün Yunanca bir nüshadan tercüme edildiği ve diğer bölümlerin Arap-İslam kültür çevresinde oluşmuş olduğunu savunmaktadır. Arşimet'e nispet edilen su saati hakkındaki risalenin bir Paris yazmasındaki (Bibliotheque nationale, ar. 2468) varlığına dikkat çekmiş olan kişi Baron Carra de Vaux'dür. Daha sonra Eilhard Wiedemann ve Fritz Hauser bu risaleyi Paris yazmasına ve diğer iki yazmaya (Londra ve Oxford) dayanarak Almanca'ya çevirmişlerdir. Bugün toplam yedi yazma bilinmektedir. |
1,999 | [
{
"answer_start": "709",
"text": "Eilhard Wiedemann ve Fritz Hauser"
}
] | Arap Geleneğinde Pseudo-Arşimet Su Saati | Arşimet'in Kitab Alet Sa'at el-Ma' elleti Termi bi-l-Benadik adlı risalesini Paris yazmasına ve diğer iki yazmaya (Londra ve Oxford) dayanarak Almanca'ya çeviren ikili kimdir? | Arşimet'in adına sonradan bağlanan bir su saatine dair bir risale, çok büyük bir ihtimalle nispeten erken bir dönemde Arap-İslam kültür çevresine ulaşmıştır. Bilim tarihçisi İbn Nedim Arşimet'in İslam dünyasında bilinen eserleri arasında Kitab Alet Sa?at el-Ma? elleti Termi bi-l-Benadi? adlı bir risaleyi kaydetmektedir. Bu kitapçığı incelemiş ve İngilizce'ye çevirmiş olan Donald R. Hill, ilk dört bölümün Yunanca bir nüshadan tercüme edildiği ve diğer bölümlerin Arap-İslam kültür çevresinde oluşmuş olduğunu savunmaktadır. Arşimet'e nispet edilen su saati hakkındaki risalenin bir Paris yazmasındaki (Bibliotheque nationale, ar. 2468) varlığına dikkat çekmiş olan kişi Baron Carra de Vaux'dür. Daha sonra Eilhard Wiedemann ve Fritz Hauser bu risaleyi Paris yazmasına ve diğer iki yazmaya (Londra ve Oxford) dayanarak Almanca'ya çevirmişlerdir. Bugün toplam yedi yazma bilinmektedir. |
2,000 | [
{
"answer_start": "821",
"text": "Almanca"
}
] | Arap Geleneğinde Pseudo-Arşimet Su Saati | Eilhard Wiedemann ve Fritz Hauser, belli bazı yazmaları esas alarak Arşimet'in su saatine müteallik risalesini hangi dile tercüme etmişlerdir? | Arşimet'in adına sonradan bağlanan bir su saatine dair bir risale, çok büyük bir ihtimalle nispeten erken bir dönemde Arap-İslam kültür çevresine ulaşmıştır. Bilim tarihçisi İbn Nedim Arşimet'in İslam dünyasında bilinen eserleri arasında Kitab Alet Sa?at el-Ma? elleti Termi bi-l-Benadi? adlı bir risaleyi kaydetmektedir. Bu kitapçığı incelemiş ve İngilizce'ye çevirmiş olan Donald R. Hill, ilk dört bölümün Yunanca bir nüshadan tercüme edildiği ve diğer bölümlerin Arap-İslam kültür çevresinde oluşmuş olduğunu savunmaktadır. Arşimet'e nispet edilen su saati hakkındaki risalenin bir Paris yazmasındaki (Bibliotheque nationale, ar. 2468) varlığına dikkat çekmiş olan kişi Baron Carra de Vaux'dür. Daha sonra Eilhard Wiedemann ve Fritz Hauser bu risaleyi Paris yazmasına ve diğer iki yazmaya (Londra ve Oxford) dayanarak Almanca'ya çevirmişlerdir. Bugün toplam yedi yazma bilinmektedir. |
2,001 | [
{
"answer_start": "373",
"text": "Bir gün ve gece zarfında düzenli bir biçimde bir depodan boşalan su, temel düzeneği harekete geçirir ve kontrol eder."
}
] | Arap Geleneğinde Pseudo-Arşimet Su Saati | Arşimet'in su saatinde suyun işlevi nedir? | Bu, gün uzunluklarının 12 saate bölünmesi esasına dayanan saat, her defasında bir ağırlığın bir saat skalasında geçip giderek hareket ettiği (solda yukarı doğru, sağda aşağı doğru) iki sütunda göstermektedir. Ayrıca her saat, bir küre avara kalır ve bir kuşun gagasından kayarak bir çan üzerine düşer. Ayrıca saat üzerine resmedilmiş olan çehrenin gözleri renk değiştirir. Bir gün ve gece zarfında düzenli bir biçimde bir depodan boşalan su, temel düzeneği harekete geçirir ve kontrol eder. Bu düzeneğin hızı (suyun oranı yoluyla) köşeli boru ucunun dönmesiyle mevsimin yarım daire formundaki takvim sayfasına uyarlanır. |
2,002 | [
{
"answer_start": "106",
"text": "Yusuf el-Asturlabi"
}
] | Katipli Mum Saati | El-Cezeri'nin kitabında değişik noktalarda yetersiz gördüğü ve kendi yapımıyla değiştirdiği mum saati kim tarafından imal edilmiştir? | el-Cezeri (600/1200 civarı) kitabında değişik noktalarda yetersiz gördüğü ve kendi yapımıyla değiştirdiği Yusuf el-Asturlabi isimli birisi tarafından imal edilmiş bir mum saati tarif etmektedir. Bu saatin işleyişine ilişkin şunları söylemekte: 'Bu, şu şekilde işlemektedir: Mum, güneşin batışı ile mahfazaya oturtulur ve 15 kadar küre peş peşe gagaya yerleştirilir. Bu esnada yazı kamışı birinci derecenin dış tarafında bulunur. Şimdi mum yakılır. Bu mumun alevi herhangi bir düzeneksiz mumun alevinden daha büyüktür. Bunun nedeni balmumunun fitil çevresinde birikmesidir. Yazı kamışı, ucu birinci işarete gelene kadar dolaşır. Bu işaret 1 derecedir; böylece geceden bir saatin 1 derecesi (4 dakika) geçmiştir. Uç 15. dereceye ulaştığında şahin, mumun altlığına bir küre atar. Gece bitene kadar böylece devam eder. Altlıkta gecenin saatleri sayısınca küreler vardır. Yazı kamışı kürelerden hasıl olmayan dereceleri verir.' |
2,003 | [
{
"answer_start": "274",
"text": "Mum, güneşin batışı ile mahfazaya oturtulur ve 15 kadar küre peş peşe gagaya yerleştirilir. Bu esnada yazı kamışı birinci derecenin dış tarafında bulunur. Şimdi mum yakılır. Bu mumun alevi herhangi bir düzeneksiz mumun alevinden daha büyüktür. Bunun nedeni balmumunun fitil çevresinde birikmesidir. Yazı kamışı, ucu birinci işarete gelene kadar dolaşır. Bu işaret 1 derecedir; böylece geceden bir saatin 1 derecesi (4 dakika) geçmiştir. Uç 15. dereceye ulaştığında şahin, mumun altlığına bir küre atar. Gece bitene kadar böylece devam eder. Altlıkta gecenin saatleri sayısınca küreler vardır. Yazı kamışı kürelerden hasıl olmayan dereceleri verir."
}
] | Katipli Mum Saati | El-Cezeri kitabında mum saatinin çalışma mekanizmasını nasıl anlatmıştır? | el-Cezeri (600/1200 civarı) kitabında değişik noktalarda yetersiz gördüğü ve kendi yapımıyla değiştirdiği Yusuf el-Asturlabi isimli birisi tarafından imal edilmiş bir mum saati tarif etmektedir. Bu saatin işleyişine ilişkin şunları söylemekte: 'Bu, şu şekilde işlemektedir: Mum, güneşin batışı ile mahfazaya oturtulur ve 15 kadar küre peş peşe gagaya yerleştirilir. Bu esnada yazı kamışı birinci derecenin dış tarafında bulunur. Şimdi mum yakılır. Bu mumun alevi herhangi bir düzeneksiz mumun alevinden daha büyüktür. Bunun nedeni balmumunun fitil çevresinde birikmesidir. Yazı kamışı, ucu birinci işarete gelene kadar dolaşır. Bu işaret 1 derecedir; böylece geceden bir saatin 1 derecesi (4 dakika) geçmiştir. Uç 15. dereceye ulaştığında şahin, mumun altlığına bir küre atar. Gece bitene kadar böylece devam eder. Altlıkta gecenin saatleri sayısınca küreler vardır. Yazı kamışı kürelerden hasıl olmayan dereceleri verir.' |
2,004 | [
{
"answer_start": "119",
"text": "Granada Sultanı V. Muhammed"
}
] | Endülüs Tarzı 'On iki Kapılı Mum Saati' | Lisaneddin İbn el-Hatib rivayet ettiğine göre Hz.Muhammed (Sallallahu Teala Aleyhi Ve Sellem)'in doğum günü (mevlid) münasebetiyle bir saat takdim eden sultan kimdir? | Endülüslü ayaklı kütüphane Lisaneddin İbn el-Hatib (Muhammed b. Abdallah b. Said ö. 776/1374)'in rivayet ettiğine göre Granada Sultanı V. Muhammed (dönemi: 1354-1359, 1362-1391) Peygamber Muhammed'in doğum günü (mevlid) münasebetiyle 763/1362 yılında gece vakitlerine mahsus bir saat takdim etmiştir. İbn el-Hatib'in Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab adlı risalesinin uzunca bir süre kayıp sanılan üçüncü bölümünün yazmasının keşfedilmesinden sonra İspanyol arabist E. Garcia Gomez ilgili metni yayınlamış ve İspanyolca'ya çevirmiştir. |
2,005 | [
{
"answer_start": "234",
"text": "763/1362 yılında"
}
] | Endülüs Tarzı 'On iki Kapılı Mum Saati' | Lisaneddin İbn el-Hatib rivayet ettiği Hz.Muhammed (Sallallahu Teala Aleyhi Ve Sellem)'in mevlidi sebebiyle hazırlanan bu saat hangi tarihe aittir? | Endülüslü ayaklı kütüphane Lisaneddin İbn el-Hatib (Muhammed b. Abdallah b. Said ö. 776/1374)'in rivayet ettiğine göre Granada Sultanı V. Muhammed (dönemi: 1354-1359, 1362-1391) Peygamber Muhammed'in doğum günü (mevlid) münasebetiyle 763/1362 yılında gece vakitlerine mahsus bir saat takdim etmiştir. İbn el-Hatib'in Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab adlı risalesinin uzunca bir süre kayıp sanılan üçüncü bölümünün yazmasının keşfedilmesinden sonra İspanyol arabist E. Garcia Gomez ilgili metni yayınlamış ve İspanyolca'ya çevirmiştir. |
2,006 | [
{
"answer_start": "52",
"text": "Muhammed b. Abdallah b. Said"
}
] | Endülüs Tarzı 'On iki Kapılı Mum Saati' | Endülüslü ayaklı kütüphane Lisaneddin İbn el-Hatib'in tam ismi nedir? | Endülüslü ayaklı kütüphane Lisaneddin İbn el-Hatib (Muhammed b. Abdallah b. Said ö. 776/1374)'in rivayet ettiğine göre Granada Sultanı V. Muhammed (dönemi: 1354-1359, 1362-1391) Peygamber Muhammed'in doğum günü (mevlid) münasebetiyle 763/1362 yılında gece vakitlerine mahsus bir saat takdim etmiştir. İbn el-Hatib'in Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab adlı risalesinin uzunca bir süre kayıp sanılan üçüncü bölümünün yazmasının keşfedilmesinden sonra İspanyol arabist E. Garcia Gomez ilgili metni yayınlamış ve İspanyolca'ya çevirmiştir. |
2,007 | [
{
"answer_start": "156",
"text": "1354-1359, 1362-1391"
}
] | Endülüs Tarzı 'On iki Kapılı Mum Saati' | Granada Sultanı V. Muhammed hangi dönemde hüküm sürmüştür? | Endülüslü ayaklı kütüphane Lisaneddin İbn el-Hatib (Muhammed b. Abdallah b. Said ö. 776/1374)'in rivayet ettiğine göre Granada Sultanı V. Muhammed (dönemi: 1354-1359, 1362-1391) Peygamber Muhammed'in doğum günü (mevlid) münasebetiyle 763/1362 yılında gece vakitlerine mahsus bir saat takdim etmiştir. İbn el-Hatib'in Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab adlı risalesinin uzunca bir süre kayıp sanılan üçüncü bölümünün yazmasının keşfedilmesinden sonra İspanyol arabist E. Garcia Gomez ilgili metni yayınlamış ve İspanyolca'ya çevirmiştir. |
2,008 | [
{
"answer_start": "317",
"text": "Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab"
}
] | Endülüs Tarzı 'On iki Kapılı Mum Saati' | İbn el-Hatib'in uzunca bir süre kayıp sanılan risalesinin adı nedir? | Endülüslü ayaklı kütüphane Lisaneddin İbn el-Hatib (Muhammed b. Abdallah b. Said ö. 776/1374)'in rivayet ettiğine göre Granada Sultanı V. Muhammed (dönemi: 1354-1359, 1362-1391) Peygamber Muhammed'in doğum günü (mevlid) münasebetiyle 763/1362 yılında gece vakitlerine mahsus bir saat takdim etmiştir. İbn el-Hatib'in Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab adlı risalesinin uzunca bir süre kayıp sanılan üçüncü bölümünün yazmasının keşfedilmesinden sonra İspanyol arabist E. Garcia Gomez ilgili metni yayınlamış ve İspanyolca'ya çevirmiştir. |
2,009 | [
{
"answer_start": "402",
"text": "üçüncü bölümü"
}
] | Endülüs Tarzı 'On iki Kapılı Mum Saati' | İbn el-Hatib'in Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab adlı risalesine ait hangi bölümün uzunca bir süre kaybolduğu düşünülmüştür? | Endülüslü ayaklı kütüphane Lisaneddin İbn el-Hatib (Muhammed b. Abdallah b. Said ö. 776/1374)'in rivayet ettiğine göre Granada Sultanı V. Muhammed (dönemi: 1354-1359, 1362-1391) Peygamber Muhammed'in doğum günü (mevlid) münasebetiyle 763/1362 yılında gece vakitlerine mahsus bir saat takdim etmiştir. İbn el-Hatib'in Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab adlı risalesinin uzunca bir süre kayıp sanılan üçüncü bölümünün yazmasının keşfedilmesinden sonra İspanyol arabist E. Garcia Gomez ilgili metni yayınlamış ve İspanyolca'ya çevirmiştir. |
2,010 | [
{
"answer_start": "453",
"text": "İspanyol arabist E. Garcia Gomez"
}
] | Endülüs Tarzı 'On iki Kapılı Mum Saati' | İbn el-Hatib'in uzun süre kayıp bilinen Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab adlı risalesinin 3.bölümünün keşfinden sonra yayınlayıp ispanyolcaya çeviren kimdir? | Endülüslü ayaklı kütüphane Lisaneddin İbn el-Hatib (Muhammed b. Abdallah b. Said ö. 776/1374)'in rivayet ettiğine göre Granada Sultanı V. Muhammed (dönemi: 1354-1359, 1362-1391) Peygamber Muhammed'in doğum günü (mevlid) münasebetiyle 763/1362 yılında gece vakitlerine mahsus bir saat takdim etmiştir. İbn el-Hatib'in Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab adlı risalesinin uzunca bir süre kayıp sanılan üçüncü bölümünün yazmasının keşfedilmesinden sonra İspanyol arabist E. Garcia Gomez ilgili metni yayınlamış ve İspanyolca'ya çevirmiştir. |
2,011 | [
{
"answer_start": "251",
"text": "gece vakitlerine mahsus"
}
] | Endülüs Tarzı 'On iki Kapılı Mum Saati' | Lisaneddin İbn el-Hatib rivayet ettiği Hz.Muhammed (Sallallahu Teala Aleyhi Ve Sellem)'in mevlidi için yapılan saat, günün hangi vaktine özeldir? | Endülüslü ayaklı kütüphane Lisaneddin İbn el-Hatib (Muhammed b. Abdallah b. Said ö. 776/1374)'in rivayet ettiğine göre Granada Sultanı V. Muhammed (dönemi: 1354-1359, 1362-1391) Peygamber Muhammed'in doğum günü (mevlid) münasebetiyle 763/1362 yılında gece vakitlerine mahsus bir saat takdim etmiştir. İbn el-Hatib'in Nufadet el-Cirab fi Ulalet el-İğtirab adlı risalesinin uzunca bir süre kayıp sanılan üçüncü bölümünün yazmasının keşfedilmesinden sonra İspanyol arabist E. Garcia Gomez ilgili metni yayınlamış ve İspanyolca'ya çevirmiştir. |
2,012 | [
{
"answer_start": "165",
"text": "Mumun yanması sırasında bir dengeleme ağırlığıyla ağırlaştırılmış on iki pim peş peşe balmumundan ayrılır. Pimler, aralarındaki mesafenin bir saatlik yanma süresine tekabül edeceği şekilde yerleştirilmişlerdir. Bir pim aşağı düşerse, dengeleme ağırlığı her defasında kapılardan birisinde bulunan bir kafesi serbest bırakan diğer bir pimi kendisiyle birlikte çeker. Bu kafes saatin içerisinde bulunan bir rayda aşağı düşer, bu yolla kapı aralığında dürülü ve geçen gece saatini betimleyen mısralar içeren bir kağıt parçası görünür. Aynı anda kaseye bir küre düşer ve akustik bir sinyal yaratır. Açılan kapıların sayısından, geçen simetrik saatler okunur."
}
] | Endülüs Tarzı 'On iki Kapılı Mum Saati' | İbn el-Hatib rivayet ettiği saat mekanizması nasıl çalışır? | Saatin mahfazası üstü açılmış on iki köşeli ahşap bir etüiden oluşmaktadır ve on iki kapılıdır. Tavanın ortasında on iki eşit kısma bölümlenmiş bir mum durmaktadır. Mumun yanması sırasında bir dengeleme ağırlığıyla ağırlaştırılmış on iki pim peş peşe balmumundan ayrılır. Pimler, aralarındaki mesafenin bir saatlik yanma süresine tekabül edeceği şekilde yerleştirilmişlerdir. Bir pim aşağı düşerse, dengeleme ağırlığı her defasında kapılardan birisinde bulunan bir kafesi serbest bırakan diğer bir pimi kendisiyle birlikte çeker. Bu kafes saatin içerisinde bulunan bir rayda aşağı düşer, bu yolla kapı aralığında dürülü ve geçen gece saatini betimleyen mısralar içeren bir kağıt parçası görünür. Aynı anda kaseye bir küre düşer ve akustik bir sinyal yaratır. Açılan kapıların sayısından, geçen simetrik saatler okunur. |
2,013 | [
{
"answer_start": "9",
"text": "Libros del saber de astronomia'nın saatler bölümünde relogio de la candela adıyla üçüncü sırada"
}
] | İspanyol-Arap Mum Saati | İspanyol-Arap Mum Saati nerede sergilenmektedir? | Bu saat, Libros del saber de astronomia'nın saatler bölümünde relogio de la candela adıyla üçüncü sırada sunulmaktadır. Saat ayrıntılı bir biçimde tarif edilmiş ve resimlerle donatılmıştır. Mum, yanan yüzde bir manşet içerisindedir, öyle ki kısalma sürecinde onun platformu bir denge ağırlığı tarafından yukarı doğru itilir . Platformla bağlı olan ve diğer bir denge ağırlığıyla ağırlaştırılan bir ip bu esnada, ilgili gün uzunluklarına göre ayarlanan saatler çizelgesi kaydedilmiş olan levhayı yukarı doğru çeker. Tarih biliniyorsa saatin yatay yüzeyinde zaman okunabilir. Çizelge sadece belirli yedi iklimden biri için geçerli olarak yapılır.Model Eduard Farre (Barselona) tarafından imal edilmiştir. |
2,014 | [
{
"answer_start": "650",
"text": "Eduard Farre (Barselona)"
}
] | İspanyol-Arap Mum Saati | İspanyol-Arap Mum Saati modelini kim imal etmiştir? | Bu saat, Libros del saber de astronomia'nın saatler bölümünde relogio de la candela adıyla üçüncü sırada sunulmaktadır. Saat ayrıntılı bir biçimde tarif edilmiş ve resimlerle donatılmıştır. Mum, yanan yüzde bir manşet içerisindedir, öyle ki kısalma sürecinde onun platformu bir denge ağırlığı tarafından yukarı doğru itilir . Platformla bağlı olan ve diğer bir denge ağırlığıyla ağırlaştırılan bir ip bu esnada, ilgili gün uzunluklarına göre ayarlanan saatler çizelgesi kaydedilmiş olan levhayı yukarı doğru çeker. Tarih biliniyorsa saatin yatay yüzeyinde zaman okunabilir. Çizelge sadece belirli yedi iklimden biri için geçerli olarak yapılır.Model Eduard Farre (Barselona) tarafından imal edilmiştir. |
2,015 | [
{
"answer_start": "187",
"text": "X.Alfons"
}
] | İspanyol-Arap Güneş Saati | İspanyol-Arap Güneş Saati'nin manevi babası olarak adlandırılan kimdir? | Libros del saber de astronomia isimli eserin saatleri arasında relogio de la piedra de la sombra dördüncü sırada sunulmaktadır ve bir resim ile donatılmıştır. Bu derlemenin manevi babası X.Alfons 'güneş saatinin yapımı için çalışma esnasında başka bir kitaba ihtiyaç duyulmayacak tarzda eksiksiz bir kitap bulamadığını' söylemektedir.Bu yüzden o, kapsamlı bir tarifin sağlanması emrini vermiştir.Saat asimetrik, vakit saatler olarak adlandırılan zaman bölümlerini göstermektedir. |
2,016 | [
{
"answer_start": "81",
"text": "Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam"
}
] | İbn er-Rakkam'ın Güneş Saati | Murcia'lı bu astronom ibn er-Rakkam'ın tam ismi nedir? | 'Gölgeler Bilgisi Hakkında Risale' (Risale fi İlm ez-Zilal)'sinin 44. bölümünde Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam (ö. 715/1315) yüzer pusulayla bağlantılı bir güneş saati tarif etmektedir. Murcia'lı bu astronom, matematikçi ve tabipti ve Nasiriler döneminde Granada'da faaliyet gösteren bilginlerdendi. Bir tahta parçasının üstüne oturtulan manyetik taş, ahşap diske hakkedilmiş güneş saati için kuzey-güney yönünü ayarlamaya yaramaktadır.Saat ipek iplerde asılı olarak dengede tutulmaktadır.Oldukça benzer bir araç Pedro Nunes (1537)'e atfedilmektedir (bir sonraki model). |
2,017 | [
{
"answer_start": "199",
"text": "Murcia"
}
] | İbn er-Rakkam'ın Güneş Saati | Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam nerelidir? | 'Gölgeler Bilgisi Hakkında Risale' (Risale fi İlm ez-Zilal)'sinin 44. bölümünde Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam (ö. 715/1315) yüzer pusulayla bağlantılı bir güneş saati tarif etmektedir. Murcia'lı bu astronom, matematikçi ve tabipti ve Nasiriler döneminde Granada'da faaliyet gösteren bilginlerdendi. Bir tahta parçasının üstüne oturtulan manyetik taş, ahşap diske hakkedilmiş güneş saati için kuzey-güney yönünü ayarlamaya yaramaktadır.Saat ipek iplerde asılı olarak dengede tutulmaktadır.Oldukça benzer bir araç Pedro Nunes (1537)'e atfedilmektedir (bir sonraki model). |
2,018 | [
{
"answer_start": "313",
"text": "Bir tahta parçasının üstüne oturtulan manyetik taş, ahşap diske hakkedilmiş güneş saati için kuzey-güney yönünü ayarlamaya yaramaktadır.Saat ipek iplerde asılı olarak dengede tutulmaktadır."
}
] | İbn er-Rakkam'ın Güneş Saati | İbn er-Rakkam'ın Güneş Saati nasıl çalışır? | 'Gölgeler Bilgisi Hakkında Risale' (Risale fi İlm ez-Zilal)'sinin 44. bölümünde Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam (ö. 715/1315) yüzer pusulayla bağlantılı bir güneş saati tarif etmektedir. Murcia'lı bu astronom, matematikçi ve tabipti ve Nasiriler döneminde Granada'da faaliyet gösteren bilginlerdendi. Bir tahta parçasının üstüne oturtulan manyetik taş, ahşap diske hakkedilmiş güneş saati için kuzey-güney yönünü ayarlamaya yaramaktadır.Saat ipek iplerde asılı olarak dengede tutulmaktadır.Oldukça benzer bir araç Pedro Nunes (1537)'e atfedilmektedir (bir sonraki model). |
2,019 | [
{
"answer_start": "526",
"text": "Pedro Nunes"
}
] | İbn er-Rakkam'ın Güneş Saati | İbn er-Rakkam'ın Güneş Saati'ne benzer bir çalışma kim tarafından yapılmıştır? | 'Gölgeler Bilgisi Hakkında Risale' (Risale fi İlm ez-Zilal)'sinin 44. bölümünde Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam (ö. 715/1315) yüzer pusulayla bağlantılı bir güneş saati tarif etmektedir. Murcia'lı bu astronom, matematikçi ve tabipti ve Nasiriler döneminde Granada'da faaliyet gösteren bilginlerdendi. Bir tahta parçasının üstüne oturtulan manyetik taş, ahşap diske hakkedilmiş güneş saati için kuzey-güney yönünü ayarlamaya yaramaktadır.Saat ipek iplerde asılı olarak dengede tutulmaktadır.Oldukça benzer bir araç Pedro Nunes (1537)'e atfedilmektedir (bir sonraki model). |
2,020 | [
{
"answer_start": "248",
"text": "Nasiriler döneminde"
}
] | İbn er-Rakkam'ın Güneş Saati | Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam hangi dönemde faaliyet göstermiştir? | 'Gölgeler Bilgisi Hakkında Risale' (Risale fi İlm ez-Zilal)'sinin 44. bölümünde Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam (ö. 715/1315) yüzer pusulayla bağlantılı bir güneş saati tarif etmektedir. Murcia'lı bu astronom, matematikçi ve tabipti ve Nasiriler döneminde Granada'da faaliyet gösteren bilginlerdendi. Bir tahta parçasının üstüne oturtulan manyetik taş, ahşap diske hakkedilmiş güneş saati için kuzey-güney yönünü ayarlamaya yaramaktadır.Saat ipek iplerde asılı olarak dengede tutulmaktadır.Oldukça benzer bir araç Pedro Nunes (1537)'e atfedilmektedir (bir sonraki model). |
2,021 | [
{
"answer_start": "268",
"text": "Granada"
}
] | İbn er-Rakkam'ın Güneş Saati | Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam hangi şehirde faaliyet göstermiştir? | 'Gölgeler Bilgisi Hakkında Risale' (Risale fi İlm ez-Zilal)'sinin 44. bölümünde Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam (ö. 715/1315) yüzer pusulayla bağlantılı bir güneş saati tarif etmektedir. Murcia'lı bu astronom, matematikçi ve tabipti ve Nasiriler döneminde Granada'da faaliyet gösteren bilginlerdendi. Bir tahta parçasının üstüne oturtulan manyetik taş, ahşap diske hakkedilmiş güneş saati için kuzey-güney yönünü ayarlamaya yaramaktadır.Saat ipek iplerde asılı olarak dengede tutulmaktadır.Oldukça benzer bir araç Pedro Nunes (1537)'e atfedilmektedir (bir sonraki model). |
2,022 | [
{
"answer_start": "199",
"text": "Murcia'lı bu astronom, matematikçi ve tabipti ve Nasiriler döneminde Granada'da faaliyet gösteren bilginlerdendi."
}
] | İbn er-Rakkam'ın Güneş Saati | Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam kimdir? | 'Gölgeler Bilgisi Hakkında Risale' (Risale fi İlm ez-Zilal)'sinin 44. bölümünde Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam (ö. 715/1315) yüzer pusulayla bağlantılı bir güneş saati tarif etmektedir. Murcia'lı bu astronom, matematikçi ve tabipti ve Nasiriler döneminde Granada'da faaliyet gösteren bilginlerdendi. Bir tahta parçasının üstüne oturtulan manyetik taş, ahşap diske hakkedilmiş güneş saati için kuzey-güney yönünü ayarlamaya yaramaktadır.Saat ipek iplerde asılı olarak dengede tutulmaktadır.Oldukça benzer bir araç Pedro Nunes (1537)'e atfedilmektedir (bir sonraki model). |
2,023 | [
{
"answer_start": "81",
"text": "Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam"
}
] | İbn er-Rakkam'ın Güneş Saati | İbn er-Rakkam Güneş Saati'ni kim imal etmiştir? | 'Gölgeler Bilgisi Hakkında Risale' (Risale fi İlm ez-Zilal)'sinin 44. bölümünde Ebu Abdallah Muhammed b. İbrahim er-Rakkam (ö. 715/1315) yüzer pusulayla bağlantılı bir güneş saati tarif etmektedir. Murcia'lı bu astronom, matematikçi ve tabipti ve Nasiriler döneminde Granada'da faaliyet gösteren bilginlerdendi. Bir tahta parçasının üstüne oturtulan manyetik taş, ahşap diske hakkedilmiş güneş saati için kuzey-güney yönünü ayarlamaya yaramaktadır.Saat ipek iplerde asılı olarak dengede tutulmaktadır.Oldukça benzer bir araç Pedro Nunes (1537)'e atfedilmektedir (bir sonraki model). |
2,024 | [
{
"answer_start": "9",
"text": "Benedikt manastırı Santa Maria de Ripoll (Pirene Dağları eteğinde)'un 225 nolu Latince yazmasında"
}
] | Alarmlı Su Saati | Alarmlı su saati nerede tarif edilmektedir? | Bu saat, Benedikt manastırı Santa Maria de Ripoll (Pirene Dağları eteğinde)'un 225 nolu Latince yazmasında tarif edilmektedir. Muhtemelen 13. yüzyıldan kalma yazma günümüzde Barselona'da Archivo de la Corona de Aragon'da bulunmaktadır.Saatin düzeneği el-Cezeri'nin kitabında tarif edilen ilk su saatiyle benzerlik göstermektedir. |
2,025 | [
{
"answer_start": "138",
"text": "13. yüzyıl"
}
] | Alarmlı Su Saati | Alarmlı su saati'nin tarifini yapan yazma ne zamana aittir? | Bu saat, Benedikt manastırı Santa Maria de Ripoll (Pirene Dağları eteğinde)'un 225 nolu Latince yazmasında tarif edilmektedir. Muhtemelen 13. yüzyıldan kalma yazma günümüzde Barselona'da Archivo de la Corona de Aragon'da bulunmaktadır.Saatin düzeneği el-Cezeri'nin kitabında tarif edilen ilk su saatiyle benzerlik göstermektedir. |
2,026 | [
{
"answer_start": "174",
"text": "Barselona'da Archivo de la Corona de Aragon'da"
}
] | Alarmlı Su Saati | Alarmlı su saati'nin tarifini yapan yazma günümüzde nerede bulunmaktadır? | Bu saat, Benedikt manastırı Santa Maria de Ripoll (Pirene Dağları eteğinde)'un 225 nolu Latince yazmasında tarif edilmektedir. Muhtemelen 13. yüzyıldan kalma yazma günümüzde Barselona'da Archivo de la Corona de Aragon'da bulunmaktadır.Saatin düzeneği el-Cezeri'nin kitabında tarif edilen ilk su saatiyle benzerlik göstermektedir. |
2,027 | [
{
"answer_start": "473",
"text": "Su, zaman süresince azalan basınç dengeleyicisi nedeniyle farklı hızda aktığı için"
}
] | Alarmlı Su Saati | Alarmlı su saati ile simetrik bir zaman belirlemek niçin mümkün değildir? | Nispeten basit düzenek, alttaki kapta [yukarıdaki kaptaki] bulunan suyun içeri akması ile yukarı doğru hareket eden ve çarkı hareket ettiren bir şamandıra aracılığıyla işler. Çarkın kenarında herhangi bir kertiğe (=saat ayarı) sokulu bir madeni levhacık, istenilen zamana, dönme esnasında bir kurşun ağırlığı aşağı düşürür. Bu, bir makaraya bağlı olan, dönme hareketine geçirilen ve yaklaşık 5 saniye boyunca çanlara çarpan bir çan tokmağının sürgüsünün açılmasını sağlar. Su, zaman süresince azalan basınç dengeleyicisi nedeniyle farklı hızda aktığı için, simetrik bir zaman belirleme mümkün değildir. Model aynı zamanda, yapılışını tarif etmiş olan Eduard Farre (Barselona) tarafından imal edilmiştir. |
2,028 | [
{
"answer_start": "651",
"text": "Eduard Farre (Barselona)"
}
] | Alarmlı Su Saati | Alarmlı su saati'ni imal eden başka kim bulunmaktadır? | Nispeten basit düzenek, alttaki kapta [yukarıdaki kaptaki] bulunan suyun içeri akması ile yukarı doğru hareket eden ve çarkı hareket ettiren bir şamandıra aracılığıyla işler. Çarkın kenarında herhangi bir kertiğe (=saat ayarı) sokulu bir madeni levhacık, istenilen zamana, dönme esnasında bir kurşun ağırlığı aşağı düşürür. Bu, bir makaraya bağlı olan, dönme hareketine geçirilen ve yaklaşık 5 saniye boyunca çanlara çarpan bir çan tokmağının sürgüsünün açılmasını sağlar. Su, zaman süresince azalan basınç dengeleyicisi nedeniyle farklı hızda aktığı için, simetrik bir zaman belirleme mümkün değildir. Model aynı zamanda, yapılışını tarif etmiş olan Eduard Farre (Barselona) tarafından imal edilmiştir. |
2,029 | [
{
"answer_start": "70",
"text": "Abdurrahman el-Hazini"
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | Mizan el-Hikme isimli eserin sahibi kimdir? | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,030 | [
{
"answer_start": "70",
"text": "Abdurrahman el-Hazini"
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | Mizan el-Hikme isimli eserde zikredilen zaman terazisi kim tarafından tarif edilmektedir | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,031 | [
{
"answer_start": "62",
"text": "fizikçi"
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | Zaman terazisinin sahibi Abdurrahman el-Hazini elimizde bulunan eserlerde ne olarak bilinmektedir? | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,032 | [
{
"answer_start": "173",
"text": "Mizan essa'at ve-ezmaniha"
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | Zaman Terazisi'nin Mizan el-Hikme adlı eserde geçen ismi nedir? | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,033 | [
{
"answer_start": "92",
"text": "24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi "
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | Abdurrahman el-Hazini Mizan el-Hikme isimli eserinde ne tarif etmektedir? | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,034 | [
{
"answer_start": "231",
"text": "bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı."
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | Abdurrahman el-Hazini'nin zaman terazisi nasıl düzenlenmiştir? | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,035 | [
{
"answer_start": "361",
"text": "Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi."
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | Abdurrahman el-Hazini'nin zaman terazisi eserinde anlattığı üzere nasıl çalışmaktadır? | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,036 | [
{
"answer_start": "572",
"text": "24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti."
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | 'Mutlak terazi' (el-mizan el-külli) nasıl tasarlanmıştır? | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,037 | [
{
"answer_start": "553",
"text": "el-mizan el-külli"
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | Mutlak terazi hangi isimle geçmektedir? | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,038 | [
{
"answer_start": "833",
"text": "el-mizan el-latif el-cüz'i"
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | Dakika terazisi hangi isimle geçmektedir? | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,039 | [
{
"answer_start": "707",
"text": "daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur."
}
] | Dakika Terazisi el-mizan el-latif el-cüz'i | Dakika terazisi için hedef alınarak yapılan modelin keyfiyyeti nedir? | Mizan el-Hikme isimli eserinin (515/1121) sekizinci bölümünde fizikçi Abdurrahman el-Hazini 24 saatlik gökyüzü dönüşünü ölçmeye yarayan bir zaman terazisi tarif etmektedir. Mizan essa'at ve-ezmaniha olarak nitelendirilen bu aygıt, bir terazi koluna asılmış bir su veya kum haznesinden oluşmaktaydı ve bu hazne tam olarak hesaplanmış bir delik ile donatılmıştı. Ağırlık kaybı terazi kolundaki bir ağırlığın kaydırılması yoluyla dengelenerek geçen zaman buna uygun bir skalada okunabiliyordu, adeta dakikaların ağırlığı tartılıyormuş gibi. Mutlak terazi (el-mizan el-külli) 24 saatin akışı için kurulmuştu ve buna uygun büyüklükteydi; iki kantar topuna, saatler ve dakikalar için skalalara sahipti. Modelimiz daha küçük olan, sadece bir saat süreli ve bunun için 60'lık skala (et-taksim es-sittin) ile donatılmış olan dakika terazisi (el-mizan el-latif el-cüz'i)'nin rekonstrüksiyonudur. |
2,040 | [
{
"answer_start": "100",
"text": "966/1559 yılında"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf mekanik saatler hakkındaki kitabını ne zaman kaleme almıştır? | Arap kökenli Osmanlı bilgini Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf (d. Şam 927/1521, ö. İstanbul 993/1585) 966/1559 yılında Nabulus'da kadı olarak mekanik saatler hakkındaki kitabını kaleme yazmıştı, Kitab el-Kevakib ed-Dürriyye fi Vad el-Bingamat ed-Devriyye. Diğerleri yanında bu kitabı 959/1552 yılında kaleme alınmış pnömatik düzenekler hakkındaki kitabı, et-Turuk es-Seniyye fi el-Alat er-Ruhaniyye, öncelemiştir. Bu kitapta o, su saatlerinin yapımına belirli bir yer ayırmıştır. |
2,041 | [
{
"answer_start": "193",
"text": "Kitab el-Kevakib ed-Dürriyye fi Vad el-Bingamat ed-Devriyye"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf'un mekanik saatler hakkındaki kitabının adı nedir? | Arap kökenli Osmanlı bilgini Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf (d. Şam 927/1521, ö. İstanbul 993/1585) 966/1559 yılında Nabulus'da kadı olarak mekanik saatler hakkındaki kitabını kaleme yazmıştı, Kitab el-Kevakib ed-Dürriyye fi Vad el-Bingamat ed-Devriyye. Diğerleri yanında bu kitabı 959/1552 yılında kaleme alınmış pnömatik düzenekler hakkındaki kitabı, et-Turuk es-Seniyye fi el-Alat er-Ruhaniyye, öncelemiştir. Bu kitapta o, su saatlerinin yapımına belirli bir yer ayırmıştır. |
2,042 | [
{
"answer_start": "282",
"text": "959/1552 yılında"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf pnömatik düzenekler hakkındaki kitabını ne zaman kaleme almıştır? | Arap kökenli Osmanlı bilgini Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf (d. Şam 927/1521, ö. İstanbul 993/1585) 966/1559 yılında Nabulus'da kadı olarak mekanik saatler hakkındaki kitabını kaleme yazmıştı, Kitab el-Kevakib ed-Dürriyye fi Vad el-Bingamat ed-Devriyye. Diğerleri yanında bu kitabı 959/1552 yılında kaleme alınmış pnömatik düzenekler hakkındaki kitabı, et-Turuk es-Seniyye fi el-Alat er-Ruhaniyye, öncelemiştir. Bu kitapta o, su saatlerinin yapımına belirli bir yer ayırmıştır. |
2,043 | [
{
"answer_start": "353",
"text": "et-Turuk es-Seniyye fi el-Alat er-Ruhaniyye"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf pnömatik düzenekler hakkındaki kitabının adı nedir? | Arap kökenli Osmanlı bilgini Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf (d. Şam 927/1521, ö. İstanbul 993/1585) 966/1559 yılında Nabulus'da kadı olarak mekanik saatler hakkındaki kitabını kaleme yazmıştı, Kitab el-Kevakib ed-Dürriyye fi Vad el-Bingamat ed-Devriyye. Diğerleri yanında bu kitabı 959/1552 yılında kaleme alınmış pnömatik düzenekler hakkındaki kitabı, et-Turuk es-Seniyye fi el-Alat er-Ruhaniyye, öncelemiştir. Bu kitapta o, su saatlerinin yapımına belirli bir yer ayırmıştır. |
2,044 | [
{
"answer_start": "353",
"text": "et-Turuk es-Seniyye fi el-Alat er-Ruhaniyye"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf'un su saatlerinden bahsettiği eseri hangisidir? | Arap kökenli Osmanlı bilgini Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf (d. Şam 927/1521, ö. İstanbul 993/1585) 966/1559 yılında Nabulus'da kadı olarak mekanik saatler hakkındaki kitabını kaleme yazmıştı, Kitab el-Kevakib ed-Dürriyye fi Vad el-Bingamat ed-Devriyye. Diğerleri yanında bu kitabı 959/1552 yılında kaleme alınmış pnömatik düzenekler hakkındaki kitabı, et-Turuk es-Seniyye fi el-Alat er-Ruhaniyye, öncelemiştir. Bu kitapta o, su saatlerinin yapımına belirli bir yer ayırmıştır. |
2,045 | [
{
"answer_start": "426",
"text": "su saatlerinin yapımı"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf et-Turuk es-Seniyye fi el-Alat er-Ruhaniyye isimli eserinde hangi konuya yer vermiştir? | Arap kökenli Osmanlı bilgini Takiyyeddin Muhammed b. Ma'ruf (d. Şam 927/1521, ö. İstanbul 993/1585) 966/1559 yılında Nabulus'da kadı olarak mekanik saatler hakkındaki kitabını kaleme yazmıştı, Kitab el-Kevakib ed-Dürriyye fi Vad el-Bingamat ed-Devriyye. Diğerleri yanında bu kitabı 959/1552 yılında kaleme alınmış pnömatik düzenekler hakkındaki kitabı, et-Turuk es-Seniyye fi el-Alat er-Ruhaniyye, öncelemiştir. Bu kitapta o, su saatlerinin yapımına belirli bir yer ayırmıştır. |
2,046 | [
{
"answer_start": "31",
"text": "Arap-İslam kültür çevresinde umumiyetle su veya kum saatleriyle uğraşılıp mekanik saatin ihmal edildiğinden"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Saatler kitabında Takiyyeddin hangi durumdan şikayet etmektedir? | Saatler kitabında Takiyyeddin, Arap-İslam kültür çevresinde umumiyetle su veya kum saatleriyle uğraşılıp mekanik saatin ihmal edildiğinden şikayet etmektedir. Onu ilgilendiren, su ve kumun yanında başka bir hareket düzeneğidir. Bu düzeneğin amacı, onun dediği gibi 'bir ağırlığın küçük bir kuvvet ile uzun bir süre uzak bir mesafe üzerinde hareketidir' (cezb es-sakil bi-kuva kalile... zamanen tavilen fi mesafe ba'ide). Fakat burada dikkat edilmesi gereken, onun bir Perpetuum mobile (devridaim) fikrini (bkz. Katalog cilt V, s. 61) yermesidir. Diğer eserlerinde dişli çark düzenekleriyle büyük bir çalışma yeteneği gösteren Takiyyeddin en azından hareket sağlayan çarkı frenleyecek maşa ve bir konik cismin etrafında aşağıdan yukarıya sarılan bir zemberek fikrinde, kendisinin yaşadığı dönemde Osmanlı İmparatorluğu'na girme yolu bulmuş olan Avrupalı mekanik saatlerden esinlenmiş görünüyor. Her halükarda o, bu tür Avrupa saatlerini tanıdığını gizlememektedir. Diğer yandan mekanik saatin doğuşunda, Avrupa'nın Arap-İslam kültür çevresinden muhtemel etkilenmesi sorusu hala açık durmaktadır. İslam ülkelerinde su ve civa saatlerinde çarkların geriye dönmesine engel olan ve bir sarkaç hareketi veren düzeneğin kullanıldığı bilinmektedir. Ama şu soru hala cevap beklemektedir: 'Dişli çarklarla hareket eden saatlerdeki frenleyici basit maşa ne zaman ortaya çıkmıştır?'. Bu kitapta Takiyyeddin, ağırlık düzenekli saatler ve sarma zemberekli saatler olarak iki guruba ayırdığı yaklaşık 10 saati tarif etmektedir. Birinci gruptakileri bingamat siryakiyye, diğer grupta olanları ise bingamat devriyye olarak isimlendirmektedir. Zamanı, gözlem öğesi olarak kullanma düşüncesiyle Takiyyeddin, büyük bir astronomik saat (bingam rasadi) yapmaya sevkedilmişti. Bu saati Takiyyeddin, İstanbul Rasathanesi aletlerine ayrılmış Sidret el-Münteha isimli risalesinde ayrıntılı tarif etmektedir. Bu eserde çok ilginç bir, gezegenler modeli saati görmekteyiz. Bu saatin saatler, dereceler ve dakikaları ayrı ayrı gösteren kadranının bir çizimi, risalenin müellif nüshasında günümüze ulaşmıştır. |
2,047 | [
{
"answer_start": "468",
"text": "Perpetuum mobile (devridaim)"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Takiyyeddin efendinin hangi eserlerinde hangi fikri eleştirdiği görülmektedir? | Saatler kitabında Takiyyeddin, Arap-İslam kültür çevresinde umumiyetle su veya kum saatleriyle uğraşılıp mekanik saatin ihmal edildiğinden şikayet etmektedir. Onu ilgilendiren, su ve kumun yanında başka bir hareket düzeneğidir. Bu düzeneğin amacı, onun dediği gibi 'bir ağırlığın küçük bir kuvvet ile uzun bir süre uzak bir mesafe üzerinde hareketidir' (cezb es-sakil bi-kuva kalile... zamanen tavilen fi mesafe ba'ide). Fakat burada dikkat edilmesi gereken, onun bir Perpetuum mobile (devridaim) fikrini (bkz. Katalog cilt V, s. 61) yermesidir. Diğer eserlerinde dişli çark düzenekleriyle büyük bir çalışma yeteneği gösteren Takiyyeddin en azından hareket sağlayan çarkı frenleyecek maşa ve bir konik cismin etrafında aşağıdan yukarıya sarılan bir zemberek fikrinde, kendisinin yaşadığı dönemde Osmanlı İmparatorluğu'na girme yolu bulmuş olan Avrupalı mekanik saatlerden esinlenmiş görünüyor. Her halükarda o, bu tür Avrupa saatlerini tanıdığını gizlememektedir. Diğer yandan mekanik saatin doğuşunda, Avrupa'nın Arap-İslam kültür çevresinden muhtemel etkilenmesi sorusu hala açık durmaktadır. İslam ülkelerinde su ve civa saatlerinde çarkların geriye dönmesine engel olan ve bir sarkaç hareketi veren düzeneğin kullanıldığı bilinmektedir. Ama şu soru hala cevap beklemektedir: 'Dişli çarklarla hareket eden saatlerdeki frenleyici basit maşa ne zaman ortaya çıkmıştır?'. Bu kitapta Takiyyeddin, ağırlık düzenekli saatler ve sarma zemberekli saatler olarak iki guruba ayırdığı yaklaşık 10 saati tarif etmektedir. Birinci gruptakileri bingamat siryakiyye, diğer grupta olanları ise bingamat devriyye olarak isimlendirmektedir. Zamanı, gözlem öğesi olarak kullanma düşüncesiyle Takiyyeddin, büyük bir astronomik saat (bingam rasadi) yapmaya sevkedilmişti. Bu saati Takiyyeddin, İstanbul Rasathanesi aletlerine ayrılmış Sidret el-Münteha isimli risalesinde ayrıntılı tarif etmektedir. Bu eserde çok ilginç bir, gezegenler modeli saati görmekteyiz. Bu saatin saatler, dereceler ve dakikaları ayrı ayrı gösteren kadranının bir çizimi, risalenin müellif nüshasında günümüze ulaşmıştır. |
2,048 | [
{
"answer_start": "768",
"text": "kendisinin yaşadığı dönemde Osmanlı İmparatorluğu'na girme yolu bulmuş olan Avrupalı mekanik saatlerden"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Takiyyeddin hareket sağlayan çarkı frenleyecek maşa ve bir konik cismin etrafında aşağıdan yukarıya sarılan bir zemberek fikrinde hangi saatlerden esinlenmiştir? | Saatler kitabında Takiyyeddin, Arap-İslam kültür çevresinde umumiyetle su veya kum saatleriyle uğraşılıp mekanik saatin ihmal edildiğinden şikayet etmektedir. Onu ilgilendiren, su ve kumun yanında başka bir hareket düzeneğidir. Bu düzeneğin amacı, onun dediği gibi 'bir ağırlığın küçük bir kuvvet ile uzun bir süre uzak bir mesafe üzerinde hareketidir' (cezb es-sakil bi-kuva kalile... zamanen tavilen fi mesafe ba'ide). Fakat burada dikkat edilmesi gereken, onun bir Perpetuum mobile (devridaim) fikrini (bkz. Katalog cilt V, s. 61) yermesidir. Diğer eserlerinde dişli çark düzenekleriyle büyük bir çalışma yeteneği gösteren Takiyyeddin en azından hareket sağlayan çarkı frenleyecek maşa ve bir konik cismin etrafında aşağıdan yukarıya sarılan bir zemberek fikrinde, kendisinin yaşadığı dönemde Osmanlı İmparatorluğu'na girme yolu bulmuş olan Avrupalı mekanik saatlerden esinlenmiş görünüyor. Her halükarda o, bu tür Avrupa saatlerini tanıdığını gizlememektedir. Diğer yandan mekanik saatin doğuşunda, Avrupa'nın Arap-İslam kültür çevresinden muhtemel etkilenmesi sorusu hala açık durmaktadır. İslam ülkelerinde su ve civa saatlerinde çarkların geriye dönmesine engel olan ve bir sarkaç hareketi veren düzeneğin kullanıldığı bilinmektedir. Ama şu soru hala cevap beklemektedir: 'Dişli çarklarla hareket eden saatlerdeki frenleyici basit maşa ne zaman ortaya çıkmıştır?'. Bu kitapta Takiyyeddin, ağırlık düzenekli saatler ve sarma zemberekli saatler olarak iki guruba ayırdığı yaklaşık 10 saati tarif etmektedir. Birinci gruptakileri bingamat siryakiyye, diğer grupta olanları ise bingamat devriyye olarak isimlendirmektedir. Zamanı, gözlem öğesi olarak kullanma düşüncesiyle Takiyyeddin, büyük bir astronomik saat (bingam rasadi) yapmaya sevkedilmişti. Bu saati Takiyyeddin, İstanbul Rasathanesi aletlerine ayrılmış Sidret el-Münteha isimli risalesinde ayrıntılı tarif etmektedir. Bu eserde çok ilginç bir, gezegenler modeli saati görmekteyiz. Bu saatin saatler, dereceler ve dakikaları ayrı ayrı gösteren kadranının bir çizimi, risalenin müellif nüshasında günümüze ulaşmıştır. |
2,049 | [
{
"answer_start": "649",
"text": "hareket sağlayan çarkı frenleyecek maşa ve bir konik cismin etrafında aşağıdan yukarıya sarılan bir zemberek"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Takiyyeddin efendinin kendisinin yaşadığı dönemde Osmanlı İmparatorluğu'na girme yolu bulmuş olan Avrupalı mekanik saatlerde hangi mekanizmalardan esinlenmiştir? | Saatler kitabında Takiyyeddin, Arap-İslam kültür çevresinde umumiyetle su veya kum saatleriyle uğraşılıp mekanik saatin ihmal edildiğinden şikayet etmektedir. Onu ilgilendiren, su ve kumun yanında başka bir hareket düzeneğidir. Bu düzeneğin amacı, onun dediği gibi 'bir ağırlığın küçük bir kuvvet ile uzun bir süre uzak bir mesafe üzerinde hareketidir' (cezb es-sakil bi-kuva kalile... zamanen tavilen fi mesafe ba'ide). Fakat burada dikkat edilmesi gereken, onun bir Perpetuum mobile (devridaim) fikrini (bkz. Katalog cilt V, s. 61) yermesidir. Diğer eserlerinde dişli çark düzenekleriyle büyük bir çalışma yeteneği gösteren Takiyyeddin en azından hareket sağlayan çarkı frenleyecek maşa ve bir konik cismin etrafında aşağıdan yukarıya sarılan bir zemberek fikrinde, kendisinin yaşadığı dönemde Osmanlı İmparatorluğu'na girme yolu bulmuş olan Avrupalı mekanik saatlerden esinlenmiş görünüyor. Her halükarda o, bu tür Avrupa saatlerini tanıdığını gizlememektedir. Diğer yandan mekanik saatin doğuşunda, Avrupa'nın Arap-İslam kültür çevresinden muhtemel etkilenmesi sorusu hala açık durmaktadır. İslam ülkelerinde su ve civa saatlerinde çarkların geriye dönmesine engel olan ve bir sarkaç hareketi veren düzeneğin kullanıldığı bilinmektedir. Ama şu soru hala cevap beklemektedir: 'Dişli çarklarla hareket eden saatlerdeki frenleyici basit maşa ne zaman ortaya çıkmıştır?'. Bu kitapta Takiyyeddin, ağırlık düzenekli saatler ve sarma zemberekli saatler olarak iki guruba ayırdığı yaklaşık 10 saati tarif etmektedir. Birinci gruptakileri bingamat siryakiyye, diğer grupta olanları ise bingamat devriyye olarak isimlendirmektedir. Zamanı, gözlem öğesi olarak kullanma düşüncesiyle Takiyyeddin, büyük bir astronomik saat (bingam rasadi) yapmaya sevkedilmişti. Bu saati Takiyyeddin, İstanbul Rasathanesi aletlerine ayrılmış Sidret el-Münteha isimli risalesinde ayrıntılı tarif etmektedir. Bu eserde çok ilginç bir, gezegenler modeli saati görmekteyiz. Bu saatin saatler, dereceler ve dakikaları ayrı ayrı gösteren kadranının bir çizimi, risalenin müellif nüshasında günümüze ulaşmıştır. |
2,050 | [
{
"answer_start": "177",
"text": "su ve kumun yanında başka bir hareket düzeneği"
}
] | Takiyyeddin'in Mekanik Saatleri | Takiyyeddin efendinin diğer saatlerden gayrı alakadar olduğu konu nedir? | Saatler kitabında Takiyyeddin, Arap-İslam kültür çevresinde umumiyetle su veya kum saatleriyle uğraşılıp mekanik saatin ihmal edildiğinden şikayet etmektedir. Onu ilgilendiren, su ve kumun yanında başka bir hareket düzeneğidir. Bu düzeneğin amacı, onun dediği gibi 'bir ağırlığın küçük bir kuvvet ile uzun bir süre uzak bir mesafe üzerinde hareketidir' (cezb es-sakil bi-kuva kalile... zamanen tavilen fi mesafe ba'ide). Fakat burada dikkat edilmesi gereken, onun bir Perpetuum mobile (devridaim) fikrini (bkz. Katalog cilt V, s. 61) yermesidir. Diğer eserlerinde dişli çark düzenekleriyle büyük bir çalışma yeteneği gösteren Takiyyeddin en azından hareket sağlayan çarkı frenleyecek maşa ve bir konik cismin etrafında aşağıdan yukarıya sarılan bir zemberek fikrinde, kendisinin yaşadığı dönemde Osmanlı İmparatorluğu'na girme yolu bulmuş olan Avrupalı mekanik saatlerden esinlenmiş görünüyor. Her halükarda o, bu tür Avrupa saatlerini tanıdığını gizlememektedir. Diğer yandan mekanik saatin doğuşunda, Avrupa'nın Arap-İslam kültür çevresinden muhtemel etkilenmesi sorusu hala açık durmaktadır. İslam ülkelerinde su ve civa saatlerinde çarkların geriye dönmesine engel olan ve bir sarkaç hareketi veren düzeneğin kullanıldığı bilinmektedir. Ama şu soru hala cevap beklemektedir: 'Dişli çarklarla hareket eden saatlerdeki frenleyici basit maşa ne zaman ortaya çıkmıştır?'. Bu kitapta Takiyyeddin, ağırlık düzenekli saatler ve sarma zemberekli saatler olarak iki guruba ayırdığı yaklaşık 10 saati tarif etmektedir. Birinci gruptakileri bingamat siryakiyye, diğer grupta olanları ise bingamat devriyye olarak isimlendirmektedir. Zamanı, gözlem öğesi olarak kullanma düşüncesiyle Takiyyeddin, büyük bir astronomik saat (bingam rasadi) yapmaya sevkedilmişti. Bu saati Takiyyeddin, İstanbul Rasathanesi aletlerine ayrılmış Sidret el-Münteha isimli risalesinde ayrıntılı tarif etmektedir. Bu eserde çok ilginç bir, gezegenler modeli saati görmekteyiz. Bu saatin saatler, dereceler ve dakikaları ayrı ayrı gösteren kadranının bir çizimi, risalenin müellif nüshasında günümüze ulaşmıştır. |
Subsets and Splits
No saved queries yet
Save your SQL queries to embed, download, and access them later. Queries will appear here once saved.