text
stringlengths 0
187k
|
|---|
قۇربان ھېيت سالىمى ۋە مۇراجىئەتنامە ئۇيغۇر كومپيۇتېر ئىلىمى جەمئىيىتىقۇربان ھېيت سالىمى ۋە مۇراجىئەتنامەيازما يوللاش تەرىپىدىن يوللانغان يەكشەنبە نويابىر 28, 2010 10:40 ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ئويغان ئۇستاز،گەرچە تەجرىبىسىز ياش بولساممۇ ئۆزۈمنىڭ قارىشىنى قىستۇرۇپ باقسام. ئارىسىدىن بىرئىككى ئېغىز توغرا چىقىپ قالسا ئەجەب ئەمەس.مەن نىڭ 3 غا ئوخشاپ كىتىدىغان خاراكتىردىكى نوپۇزلۇق ئورۇنغا ئايلاندۇرۇشنى قۇلىمىزدىن كىلىشىچە تەشۋىق قىلىمىز ھەم قوللايمىز. ھەم بۇرۇندىنلار مۇشۇنداق قىلىش كېرەك ئىدى دەپ قارايمەن. قاچان ئاڭلىغىنىم ئېسىمدە يوق. ئەمما باشقىلار نىڭ بەلگىسىنى پەخىرلىنىپ تۇرۇپ ئاسىدىغان بولسۇن غا يېقىن مەنىدىكى بىر گەپنى كۆرگىنىم ئىسىمدە. شۇنىڭ رېئاللىققا ئايلىنىشىنى ئۈمۈد قىلىمەن. غا يوللىنىدىغان مەزمۇنلارغىمۇ مۇۋاپىق دەرىجىدە چەك قۇيۇش، مەزمۇن قۇرۇلمىسىنىمۇ تەڭشەش زۈرۈر دەپ قارايمەن. 3. غا ئوخشاش نوپۇزلۇق مەزمۇنلار ئېلان قىلىنىدىغان، ئاز بولسىمۇ ساز مەزمۇنلار توپلانغان ئورۇن بولۇپ چىقىشىنى ئۈمد قىلىمەن.ئارتۇق سۆزلەپ قويغان بولسام ئەپۇ قىلغايسىزلەر.يازما يوللاش تەرىپىدىن يوللانغان دۈيشەنبە نويابىر 29, 2010 10:02 ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئۇستازلار1بولسا مۇشۇ ئىش ئۈستىدە كالال قاتۇرۇپ ئا. ۋارىس قېرىندىشىمىز دېگەندەك پۈتۈن تور بەت قۇرغۇچىلارغا ھەممە تور كۆرگۈچتە نورمال كۆرۈنۈشنى كاپالەتكە ئىگە قىلىدىغان فونت تەۋسىيەلىرى ۋە ئۇنى ئىجرا قىلىش ئۇسۇللىرىنى تەۋسىيە قىلىشىڭلارنى ئۈمىت قىلىمەن...
|
فىرانسىيە كالاي مۇساپىرلار ئورمانلىقىدىكى مۇساپىرلارنى نېمە ئۈچۈن مەجبۇرىي كۆچۈرىدۇ؟خەلق تورىج خ ئورگانلىرى 61 دۆلەت ۋە رايوندىن 409دۆلەت سۈپەتتېخنىكا نازارەتچىلىكى باش ئ2017 يىللىق مەمۇرلار ئىمتىھانىغا 1 مىل2016 يىللىق تايغان ھەرىكىتىدە 634 قامەركىزىي ھەربىي كومىتېت بەنگۇڭتىڭى ئۇقتشىنجاڭدا تېلېگرافتور ئالدامچىلىق دىلول24ئۆكتەبىر شىنجاڭ سانجى شەھىرىدە 3.0 بشىنجاڭدا نامرات ئائىلىلەردىكى ئوقۇغۇچىلجىڭدېجېندا دۇنياغا تونۇلغان ئۇيغۇر كۇلافىرانسىيە كالاي مۇساپىرلار ئورمانلىقىدىكى مۇساپىرلارنى نېمە ئۈچۈن مەجبۇرىي كۆچۈرىدۇ؟2016.10.25 14:33 مەنبە: جۇڭگو ئۇيغۇرچە رادىيو تورىشۇ جاي ۋاقتى 24ئۆكتەبىر ئەتىگەن سائەت سەككىزدىن ئاشقاندا، فىرانسىيە شىمالىي قىسىمدىكى كالاي بوغۇزى ئۆلكىسىگە جايلاشقان فىرانسىيە بويىچە ئەڭ چوڭ مۇساپىرلار رايونى كالاي مۇساپىرلار ئورمانلىقىنى تازىلاشقا باشلىدى. فىرانسىيە ھۆكۈمىتىنىڭ پىلانىغا ئاساسەن، بۇ مەجبۇرىي تازىلاش ھەرىكىتى بىر ھەپتە داۋاملىشىدىكەن، تەخمىنەن ئالتە مىڭدىن سەككىز مىڭغىچە مۇساپىر فىرانسىيە ھۆكۈمىتىنىڭ ياردىمىدە كالايدىن مەملىكەتنىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى مۇساپىرلارنى كۈتۈۋېلىش مەركەزلىرىگە بېرىپ، يېڭى تۇرمۇشىنى باشلايدىكەن. كالايدىكى مۇساپىرلار ئورمانلىقى قانداق شەكىللەنگەن؟ فىرانسىيە ھۆكۈمىتى نېمىشقا ئۇلارنى كۆچۈرىدۇ؟ بۇ ھەرىكەت شۇ جايدىكى مۇساپىرلارنىڭ تۇرمۇشى ھەمدە ياۋروپا ئىتتىپاقى ۋە ياۋروپادىكى باشقا دۆلەتلەرنىڭ مۇساپىرلار مەسىلىسىنى ھەل قىلىش سىياسىتىگە قانداق تەسىر كۆرسىتىدۇ؟ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 90يىللىرىدىن باشلاپ، ئىنگلىز بوغۇزىغا يېقىن فىرانسىيەنىڭ غەربىي شىمالىدىكى كالاي ئەنگلىيەگە بېرىپ پاناھلىنىشنى ئۈمىد قىلىدىغان نۇرغۇن كۆچمەنلەرنىڭ ئۆتۈش يولىغا ئايلانغان. 2013يىلى يازدىن باشلاپ، سۇرىيە، ئافغانىستان ۋە ئافرىقىدىكى قىسمەن دۆلەتلەر بىخەتەرلىك ۋەزىيىتىنىڭ مۇقىم بولماسلىقى سەۋەبىدىن نۇرغۇن مۇساپىرلار ياۋروپاغا بېرىپ چىقىش يولى ئىزدىگەن، كالايدىكى مۇساپىرلار شىددەت بىلەن كۆپەيگەن. ئۆيماكانسىز مۇساپىرلار كالاي پورتىغا يېقىن بىر ئورمانلىقتا نۇرغۇن ۋاقىتلىق تۇرالغۇلارنى ياسىغان، فىرانسىيە ھۆكۈمىتىمۇ شۇ جايغا ئۆزگەرتىلگەن يۈك ساندۇقلىرىنى قويۇپ مۇساپىرلارنىڭ ئىشلىتىشىگە بەرگەن. قىسقىغىنا بىر يىلغا يەتمىگەن ۋاقىت ئىچىدە، بۇ مۇساپىرلار ئورمانلىقى ئاددىي بىر چىدىرلىقتىن ئاشخانا ۋە ماگىزىنلار بار شەھەرچەگە ئۆزگەرگەن. مۇساپىرلار توپلاشقان بۇ جاينى فىرانسىيە تاراتقۇلىرى ئوبرازلىق قىلىپ مۇساپىرلار ئورمانلىقى دەپ ئاتىغان، ئەمما فىرانسىيە ھۆكۈمىتى لالاندى مۇساپىرلار لاگېرى دەپ ئاتىغان. كالاي بوغۇزى ئۆلكىلىك ھۆكۈمەت بۇ يىل 11ئۆكتەبىر ئېلان قىلغان سانلىق مەلۇماتتا كۆرسىتىلىشىچە، ھازىر كالاي مۇساپىرلار ئورمانلىقىدا ياشاۋاتقان مۇساپىر تەخمىنەن 6500گە يەتكەن، ئەمما بەزى ھۆكۈمەتتىن خالى تەشكىلاتلار ئەمەلىيەتتە مۇساپىرلار سەككىز مىڭدىن ئاشىدۇ، دېگەن.مۇساپىرلارنىڭ شىددەت بىلەن كۆپىيىشى بىر قەدەر ئېغىر ئامانلىق ۋە خەۋپسىزلىك خەۋپى پەيدا قىلدى. فىرانسىيە ئىچكى ئىشلار مىنىستىرلىقى بۇ يىل كۆپ قېتىم خەۋەر ئېلان قىلىپ، فىرانسىيەدە بۇلاڭچىلىق، ئوغرىلىققا چېتىشلىق نۇرغۇن جىنايەت شايكىلىرىنىڭ كالايدىن كەلگەنلىكى بايقالدى، دېدى. كالايدىكى مۇساپىرلار ئورمانلىقىدا، قانۇنسىز قورال ئېلىپ سېتىش، پاھىشىۋازلىق قاتارلىق جىنايى قىلمىشلار كۈنسېرى ئەۋج ئالدى، ئوخشاش بولمىغان دۆلەتلەردىن كەلگەن مۇساپىرلار ئارىسىدىمۇ پاتپات زوراۋانلىق توقۇنۇشى يۈز بېرىپ تۇردى. فىرانسىيە زۇڭتۇڭى ھوللاندى بۇنى كۆزدە تۇتۇپ 26سېنتەبىر كالايغا بېرىپ كۆزدىن كەچۈرگەندە كالايدىكى مۇساپىرلار ئورمانلىقىنى تەلتۆكۈس ۋە تولۇق تازىلايدىغانلىقىنى جاكارلىدى. ئەمما فىرانسىيە ھۆكۈمىتىنىڭ مەجبۇرىي كۆچۈرۈشى مۇساپىرلارنى قوپاللىق بىلەن ھەيدىۋېتىش بولماستىن، بەلكى ئاۋۋال مۇساپىرلارنى باشقا جايلارغا تەرتىپلىك كۆچۈرۈپ ئورۇنلاشتۇرۇپ، ئاندىن بۇ ئورمانلىقتىكى ئىمارەتلەرنى چېقىش. تازىلاش ھەرىكىتى باشلىنىشتىن بۇرۇن، فىرانسىيە ھۆكۈمىتى نۇرغۇن تەييارلىق خىزمەتلىرىنى قىلىپ، مۇساپىرلارغا چۈشەندۈرۈپ قايىل قىلدى، شۇنىڭ بىلەن بىرگە دۆلەت ئىچىدىكى باشقا جايلاردا مۇساپىرلارنى ئورۇنلاشتۇرۇش ئورۇنلىرىنى كۆپەيتىپ، مۇساپىرلارنى كۆچۈرۈش تەرتىپىنى تەپسىلىيلەشتۈردى. بۇندىن باشقا، فىرانسىيە يەنە بىر قىسىم مۇساپىرلارنىڭ يەنىلا ئەنگلىيەگە بېرىپ پاناھلىنىشنى ئۈمىد قىلىدىغانلىقى ھەمدە ئىگە چاقىسىز نەچچە يۈز بالا مۇساپىرنى ئورۇنلاشتۇرۇش قاتارلىق مەسىلىلەرنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ئەنگلىيە بىلەن پائال سۆھبەتلەشتى.24ئۆكتەبىر مەجبۇرىي كۆچۈرۈش باشلانغان كۈنى، فىرانسىيەنىڭ ئىچكى ئىشلار مىنىستىرى كازناف: كالاي مۇساپىرلار لاگېرىنى تازىلاش ھەرىكىتى مۇقىم بولدى، دېدى. ئۇنىڭ ئالدىدا فىرانسىيە جامائەتچىلىكى مۇساپىرلار لاگېرىنى تازىلاش ھەرىكىتىنىڭ كەسكىن توقۇنۇش پەيدا قىلىشىدىن ئەندىشە قىلغان ئىدى. ئەمما مۇساپىرلار كالايدىن كۆچۈرۈلۈپ، فىرانسىيەنىڭ ھەرقايسى جايلىرىغا تارقاقلاشتۇرۇلغاندىن كېيىن شۇ جاينىڭ جەمئىيىتىگە سىڭىشىپ كېتەلەمدۇيوق؟ بۇ بىر ئاچقۇچلۇق مەسىلە. بىر جەھەتتىن نۇرغۇن مۇساپىرلار تىل ئۇقمايدۇ، خىزمەت ماھارىتى يوق، ئۇلارنىڭ فىرانسىيە جەمئىيىتىگە سىڭىشىشى كىشىنى ئەندىشىگە سالىدۇ، ئەگەر بۇ مۇساپىرلار نورمال يوللار بىلەن تۇرمۇش كەچۈرەلمىسە، فىرانسىيەدىكى يېڭى ئامانلىق خەۋپىگە ئايلىنىشى مۇمكىن؛ يەنە بىر جەھەتتىن، فىرانسىيە ئىقتىسادىنىڭ ئېشىشى توختاپ قالغان، تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش بېسىمى زورىيىۋاتقان ئەھۋالدا، فىرانسىيە جەمئىيىتىنىڭ مۇساپىرلاردىن ئېھتىيات قىلىشى ناھايىتى ئېنىقلا ئىش. يېقىنقى ئىككى ھەپتىدە، پارىژ قاتارلىق جايلاردا مۇساپىرلارنى كۈتۈۋېلىش مەركەزلىرىگە قەستەن ئوت قويۇۋېتىش ۋەقەلىرى بىرقانچە قېتىم ئارقائارقىدىن يۈز بەردى. خەلقئارا قاتلامدىن قارىغاندا، فىرانسىيەنىڭ كالاي مۇساپىرلار ئورمانلىقىنى تازىلىشى ياۋروپا ئىتتىپاقىنىڭ مۇساپىرلار مەسىلىسىگە تاقابىل تۇرۇش سىياسىتىگە بىۋاسىتە تەسىر يەتكۈزمەيدۇ، ئەمما ياۋروپانىڭ كەسكىن مۇساپىرلار دولقۇنى سىنىقىغا دۇچ كېلىۋاتقانلىقىنى جانلىق ئەكس ئەتتۈرۈپ بەردى، بۇ ھەرىكەتنىڭ مۇۋەپپەقىيەت قازىنىشى ياكى مەغلۇپ بولۇشى ياۋروپادىكى باشقا دۆلەتلەرگە ئىلھام ۋە ئۆرنەك بولىدۇ.
|
دېھقانلار قەلبىدىكى غەينۇلا مەلىكىسى تەڭرىتاغ تورىپەيزاۋات ناھىيەسىنىڭ يېڭىمەھەللە يېزىسى دۆڭئېرىق كەنتىدىكى رىزۋانگۈل روزى يېقىنقى كۈنلەردە خۇشاللىقىنى باسالمىغان ھالدا ئۇچرىغانلا ئادەمگە: غەينۇلا مەلىكىسى ئالايىتەن بېغىمغا كېلىپ، مېۋىلىك دەرەخلەرنى ئىلمىي پەرۋىش قىلىش تېخنىكىسىنى ئۆگەتتى، مەن بۇ يىل غەينۇلا مەلىكىسىنىڭ ئۆگەتكىنى بويىچە مېۋىلىك دەرەخلىرىمنى ياخشى پەرۋىش قىلىمەن، دېگەن گەپنى تەكرارلايدىغان بولدى.رىزۋانگۈل روزى تىلغا ئالغان غەينۇلا مەلىكىسى دەل ئورمانچىلىق ئالىي ئاگرونومى روشەنگۈل تۇردى ئىدى. روشەنگۈل تۇردى بۇ يىل 3 ئايدا پەيزاۋات ناھىيەلىك ئورمانچىلىق ئىدارىسى تېخنىكا كېڭەيتىش پونكىتىنىڭ باشلىقلىقىدىن پېنسىيەگە چىققاندىن كېيىن، ناھىيەلىك ئورمانچىلىق ئىدارىسىنىڭ قايتا تەكلىپ قىلىشى بىلەن، دېھقانلارنى داۋاملىق تېخنىكا مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلىدى.رىزۋانگۈل روزى دۆڭئېرىق كەنتى ئاھالە كومىتېتىدا روشەنگۈل تۇردىنىڭ غەينۇلا پەرۋىشى ۋە ئۇلاقچىلىق تېخنىكىسى توغرىسىدىكى لېكسىيەسىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن، روشەنگۈل تۇردىنى ئۆزىنىڭ مېۋىلەش مەزگىلىگە كىرگەن 4 مو غەينۇلا بېغىنى كۆرۈپ بېقىشقا تەكلىپ قىلدى. رىزۋانگۈل روزى 2016 يىلى 4 مو غەينۇلا بېغىدىن 50 مىڭ يۈەن كىرىم قىلغان بولۇپ، كىرىمى ئانچە كۆڭۈلدىكىدەك بولمىغانىدى.پەيزاۋات ناھىيەسىنىڭ يېڭىمەھەللە يېزىسى 2006 يىلى 3 ئايدا چەت ئەلدىن فىرانسىيە، سىتايىل، ئايال ئىلاھە قاتارلىق يېڭى غەينۇلا سورتلىرىنى 500 مو يەردىكى ئۈلگە بازىسىدا ئۆستۈرگەنىدى. روشەنگۈل تۇردى 200 مو يەردىكى ئۈلگە بېغىنىڭ تېخنىكا يېتەكچىلىكىگە مەسئۇل بولدى.غەينۇلا كۆچەتلىرى 4 يىلدىن كېيىن مېۋىلەش مەزگىلىگە كىردى. روشەنگۈل تۇردى 2010 يىلى 6 ئايدا ئۆز يېنىدىن پۇل چىقىرىپ ئوغۇت سېتىۋالدى ھەم بۇ ئوغۇتلارنى ئېتىز بېشىغا توشۇدى. ئەمما ھەيران قالارلىق يېرى شۇكى، بىرمۇ دېھقان بۇ ئوغۇت بىلەن ئۆزىنىڭ غەينۇلا بېغىنى ئوغۇتلاشنى خالىمىدى. ئامالسىز قالغان روشەنگۈل تۇردى يېزىلىق ئورمانچىلىق پونكىتىدىكى خادىملار بىلەن كۆچەتلەرنى ئوغۇتلىدى.شۇ يىلى ئۇ مەسئۇل بولغان غەينۇلا ئۈلگە بېغىنىڭ مو بېشى كىرىمى 15 مىڭ يۈەنگە يەتتى. قولى پۇل كۆرگەن دېھقانلار خۇشاللىقىدىن ئۆزلىرىگە ياردەم قىلغان روشەنگۈل تۇردىنى ئېسىگە ئالدى. ئەمما ھەمىشە باغمۇ باغ كېزىپ يۈرۈيدىغان روشەنگۈل تۇردى غەينۇلا پىشقاندا ئۆزىنى كۆرسەتمىدى. كىمدۇر بىرى: تارتقان جاپالىرىمىزنىڭ راھىتىنى تەڭ سۈرىدىغان چاغدا غەينۇلا مەلىكىسىنى تاپالمىدۇق دېدى، بۇ دەل دېھقانلارنىڭ يۈرەك سۆزى ئىدى. شۇنىڭدىن باشلاپ روشەنگۈل تۇردىغا غەينۇلا مەلىكىسى دېگەن نام سىڭىپ قالدى.غەينۇلا ياۋروپا ئالۇچىسى دەپمۇ ئاتىلىدىغان بولۇپ، سىرتتىن كىرگۈزۈلۈپ پەيزاۋاتتا يىلتىز تارتىپ، چېچەكلەپ مېۋە بەردى. غەينۇلانى دەسلەپتە ئۆستۈرۈش جەريانىدا روشەنگۈل تۇردى خىزمەتداشلىرى بىلەن باغۋەنلەرنى يېتەكلەپ توختىماي ئىزدەندى، سىناق قىلدى، ئەمەلىيەتتىن ئۆتكۈزدى. غەينۇلانىڭ ئۆسۈش قانۇنىيىتى ۋە ئىشلەپچىقىرىش ئەمەلىيىتىگە ئاساسەن، يېتىشتۈرگەن غەينۇلا كۆچەتلىرىنى يېڭىچە شەكىلگە كىرگۈزدى. كۆچەتلەر بۇ شەكىلدە ئۆسكەندە ھاۋا ۋە يورۇقلۇق ئۆتكۈزۈشچانلىقى ياخشى بولغاننىڭ ئۈستىگە، مېۋىلەش نىسبىتىمۇ يۇقىرى بولاتتى.پەيزاۋات ناھىيەسىدە ئۆستۈرۈلگەن غەينۇلالىق باغ كۆلىمى ھازىر 500 مودىن كۆپىيىپ 120 مىڭ موغا يەتتى، بۇنىڭ ئىچىدە مېۋىگە كىرگەن كۆلەم 71 مىڭ موغا يېتىپ، پەيزاۋات ناھىيەسى ئېلىمىزدىكى ئەلا سۈپەتلىك غەينۇلا ئۆستۈرۈش بازىسىغا ئايلاندى. فىرانسىيە سورتىدىكى غەينۇلالار پىشقاندىن كېيىن شاڭخەي، بېيجىڭ قاتارلىق ئىچكىرى ئۆلكىلەردىكى شەھەرلەرگە سېتىلىپ، ئېھتىياجنى قاندۇرالماي قالدى؛ سىتايىل ۋە ئايال ئىلاھە سورتىدىكى غەينۇلالار پىشقاندىن كېيىن قايتا پىششىقلىنىپ، مېۋە قېقى ۋە مۇراببا ياسىلىپ بازارغا سېلىندى. بۇ ناھىيەدىكى 400 مىڭ يېزا نوپوسىنىڭ غەينۇللادىنلا كۆپەيگەن كىشى بېشى كىرىمى 200 يۈەندىن ئاشتى. روشەنگۈل تۇردى بۇ جەرياندا دېھقانلارنىڭ غەينۇلا ئۆستۈرۈشنى خالىماسلىقىدىن تارتىپ، غەينۇلا پەرۋىش تېخنىكىسىنى ئۆگىنىشىگىچە بولغان جەريانغا شاھىت بولدى.روشەنگۈل تۇردى 2016 يىلى 8 ئاينىڭ مەلۇم بىر كۈنى قوشئاۋات يېزىسىنىڭ ئۆستەڭبويى كەنتى ئاھالە كومىتېتىدا دېھقانلارغا مېۋىلىك دەرەخلەردىن يۇقىرى ھوسۇل ئېلىش تېخنىكىسى توغرىلىق لېكسىيە سۆزلىدى. ئەسلىدە يامغۇر يېغىپ كەتكەچكە، ئۇ پەقەت 5 مىنۇتلا لېكسىيە سۆزلەشنى پىلانلىغانىدى، دېھقانلار 10 مىنۇت سۆزلەپ بېرىشىنى تەلەپ قىلدى، لېكىن 10 مىنۇتمۇ ئۆتۈپ كەتتى، دېھقانلارنىڭ كەتكۈسى كەلمىدى، روشەنگۈل تۇردى يامغۇرلۇق كۈندە ساق يېرىم سائەت لېكسىيە سۆزلىدى، 400گە يېقىن دېھقان يامغۇرغا قارىماي لېكسىيەنى ئاڭلىدى.غەينۇلا ئۆستۈرۈش پەيزاۋات ناھىيەسىدىكى يېڭىدىن گۈللىنىۋاتقان كەسىپلەرنىڭ بىرى بولۇپ، نۇرغۇن يەر ھۆددىگەرلىرى سودا پۇرسىتىنى كۆزلەپ، مەخسۇس غەينۇلا كۆچىتى يېتىشتۈردى، ئابلىمىت ئابلىز ئەنە شۇلارنىڭ بىرى. ئۇ 2015 يىلى 10 ئايدا 60 مو يەرگە غەينۇلا قەلەمچىسى تىكتى. 2016 يىلى 4 ئايدا 50 مو يەردىكى غەينۇلا قەلەمچىسى قويۇق بىخ چىقاردى، ئەمما قالغان 10 مو يەردىكى قەلەمچە بىخلانمىدى. شۇنىڭ بىلەن ئابلىمىت ئابلىز روشەنگۈل تۇردىنى ئىزدەپ باردى، روشەنگۈل تۇردى ئۇنىڭغا ئەنسىرىمەسلىكنى، ھەپتىدە 1 قېتىمدىن 2 قېتىمغىچە قاندۇرۇپ سۇغارسا قەلەمچىلەرنىڭ بىخلىنىدىغانلىقىنى ئېيتتى. دەرۋەقە، 15 كۈندىن كېيىن قەلەمچىلەر قويۇق بىخ چىقاردى. بۇ ئىش ئابلىمىت ئابلىز قاتارلىق دېھقانلارنىڭ روشەنگۈل تۇردىغا بولغان ئىشەنچىسىنى ئاشۇردى. ئابلىمىت ئابلىز بۇ يىل ئەتىيازلىق ئۇلاقچىلىق مەزگىلىدە روشەنگۈل تۇردىنى بالدۇرلا بېغىغا تەكلىپ قىلىپ، ئۇنىڭدىن ئۇلاقچىلىق تېخنىكىسىنى ئۆگەندى.روشەنگۈل تۇردى پېنسىيەگە چىققاندىن كېيىن ئۆيىدە ئولتۇرۇپ راھەت سۈرسە بولاتتى، ئەمما ئۇ يەنىلا دېھقانلارغا تېخنىكا ئۆگىتىشنى تاللىدى، ئۇ مۇنداق دېدى: غەينۇلا مەلىكىسى دېگەن نام دېھقانلار ماڭا بەرگەن ئەڭ كاتتا مۇكاپات، شۇڭا ئۇلار ماڭا ئېھتىياجلىق بولسىلا، ئۇلار ئۈچۈن بەجانىدىل خىزمەت قىلىمەن، شۇندىلا ئاپتونوم رايون بەرگەن مۇنەۋۋەر پەن تېخنىكا خادىمى دېگەن نامغا يۈز كېلەلەيمەن.ئاينۇر مەمەتتۇرسۇن تەرجىمىسى
|
جەكسەنبى, 25 قازان 2020اقمىلتىق 1428 4 پىكىر 21 مامىر, 2020 ساعات 12:06مەن قازاقپىن. مەن جاھاندانعان زاماندا ءومىر سۇرەم. بىراق مەن ءبارىبىر قازاقپىن. قازاق بولىپ قالۋىم كەرەك. سول كەزدە عانا مەنىڭ ەلىمنىڭ ۇلتتىق رۋحى وسەدى، تاريح ساحناسىندا ۇلت رەتىندە ماڭگى قالاتىن بولادى.ءيا، ارينە، تۇسىنەم، تەك ۇلتتىق مادەنيەت شەڭبەرىندە عانا قالىپ قويۋعا بولمايدى. الەمدىك مادەنيەتكە كىرىگۋ كەرەك. بىراق وكىنىشتىسى ءبىز الەمدىك مادەنيەتتى سىڭىرەمىز دەپ وزگەنىڭ قاڭسىعىن تالعاماي ءسىمىرىپ العان ىسپەتتىمىز.بۇگىنگى مادەنيەت سالاسىنىڭ الدىندا رۋحاني جاڭعىرۋ مىندەتىنىڭ قويىلۋى دا وسى تۋعان رۋحانياتىمىزعا ورالۋعا دەگەن قادام دەپ ۇعىنام.ماقسات بۇكىل ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قايتا تۇلەتۋ بولۋعا ءتيىس. ونىڭ ىشىنە ءبىزدى وزگە ۇلتتان ەرەكشەلەندىرەتىن، ۇلتتىڭ وزىنە ءتان سالتءداستۇر، ۇلتتىق مىنەز، تاريح جانە تاريحي مۇراعاتتار، ءتىل، ءدىن، ءدىل، مادەني، رۋحاني ونەر ءان، تەرمە، جىر، قيسا ، كۇي، ايتىس، قولونەر زەرگەرلىك، ۇستالىق، اعاش كەستە، توقىما، تەرى وڭدەۋ, ۇلتتىق سپورت، ۇلتتىق ادەبيەت، كينو، تاعى دا باسقا قۇندىلىقتاردى جاڭعىرتۋ، جاڭا رەڭك بەرۋ. الايدا جاڭا رەڭك بەرۋ دەگەن ونى تۇگەلدەي رەفورمالاۋ، وزگەرتۋ ەمەس. مۇمكىندىگىنشە ۇلتتىق قۇندىلىقتار اۋەلگى تۇمسا قالپىن ساقتاسا، ول سونشالىقتى قۇندى.ماسەلەن، بۇگىندە دالانىڭ دارحان دەمى بار سازعا تولى حالىق اندەرىن دجازعا، ەستراداعا سالىپ ەسىن شىعارۋعا كوشكەندەر كوبەيدى. زاماناۋي جاساعىلارى كەلەتىن شىعار. ءبىراڭ سول اندەردىڭ، كۇيلەردىڭ تۇپنۇسقا تۇنبا باستاۋىنان ءنار الماعان ۇرپاق ونىڭ وزگەرگەن ءتۇرىن تانىپ، ءبىلىپ، ۇلتتىق اۋەزىنەن بەيحابار قالۋى مۇمكىن. وزگەرتكىشتەر قازاقتىڭ ۇلتتىق رۋحانياتىن قازىرگى جاستاردىڭ تالعامىنا، جاھاندانۋعا، زامانعا لايىقتاپ جاتىرمىز دەگەن پىكىردى مالدانادى. الايدا ۇلتتىق رەڭكتەن ايىرىلعان ونەر ۇلتتىق بولۋدان قالاتىنىن ەسكەرمەيدى.قازىر كوپوزيتورلار كوپ. بىراق، قازاقتىڭ ۇلتتىق اندەر ناقىشىندا ءان جازاتىن، كۇي شىعاراتىن كىمدەر بار؟ ساۋساقپەن سانارلىق عانا.بۇگىنگى ءان بىتكەننىڭ ءبارى وزگەنىڭ مادەني ىقپالىنان تۋعان اۋەزدە. ول دا كەرەك، ارينە. زامان اعىمىمەن جاستاردىڭ سۇرانىسىنا لايىق دۇنيەلەر تۋىنداپ، ول بۇكىل الەمدى ءدۇر سىلكىندىرىپ جاتسا، قانەكي.الايدا، جۇرتتىڭ كوزى جەتە باستاعان ءبىر اقيقات قازاقتىڭ ەۋروپالىق ستيلدەگى قيقۋىمەن شەت ەلدى تاڭداندىرۋى قيىن. الەمدى ءتانتى ەتكەن ديماشتىڭ ءوزى قىتايداعى حالىقارالىق بايقاۋدا حالىق ءانى داديداۋدى ايتتى، دومبىراسىن تارتتى، تاڭقالدىردى، تابىندىردى. اناۋ جىلدارى تاسقىن ەسىمدى ازامات قازاقتىڭ حالىق ءانى دۋدارايدى ايتىپ بۇكىل قىتايدى جىلاتقان، ءتانتى ەتكەن.وندا ونەردىڭ كاۋسارىن نەگە وزگەنىڭ قاڭسىعىنان ىزدەيمىز. الدە ونەردىڭ شىڭى كۇيدىم، ءسۇيدىم دەيتىن جەڭىل سوزدەن تۇراتىن، تويعا، قيسالاڭداپ بيلەۋگە ارنالعان اندەر تۋعىزۋدا عانا ما؟ ماحاببات تاقىرىبى قازاق دالاسىندا دا انگە ۇلاسقان. ءبىرجان، ەستاي، ءمادي، تاعى دا باسقا ۇلى دالا كومپوزيتورلارى تۋعىزعان اندەر سياقتى عاسىردان عاسىرعا كوشەتىن اندەر نەگە جوق. سەبەبى ءبىرۋ ۇلتتىق نەگىزى، اۋەزى جوق.تەرەڭىنە ۇڭىلە بىلسەك، تەرمە اقىلدىڭ كەنى، فيلوسوفيا! ايتىس اقيقاتتىڭ جارشىسى! جىر، قيسسا تۇنعان تاريح! كۇي تەڭدەسى جوق ساز! ارقايسىسىنىڭ ءوز ورنى بار.ساناسى جاڭعىرعان جۇرتىمىز ايتىستى اكىمتورەنى، پارتيانى ماقتاپماداقتاۋدىڭ قۇرالى ەتۋدەن اراشالاپ الۋعا ءتيىس. ايتپەسە ول بىرتە بىرتە سۇيكىمى كەتىپ، ءتۇبى جويىلادى. جاتتاپ ايتاتىنداردى جىرشىلىققا، جىراۋلىققا جىبەرىپ، سۋىرىپ سالىپ ايتاتىن تۋما تالانتتاردى قايتا جانداندىرۋ كەرەك.ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وزگەنىڭ قاڭسىعىنا ەلىكتەپ، سولىقتاپ بولساق، ەندى ءوزىمىزدىڭ تۋما قۇندىلىقتارىمىزعا قايتا ورالاتىن، ءتول رۋحانياتىن قابىلداي المايتىنداردىڭ ساناسىن جاڭعىرتاتىن، رۋحاني جاڭعىراتىن كۇن كەلدى. ورىس بولىپ، اعىلشىن بولىپ، باسقا بولىپ بولدىق، ەندى قازاق بولايىق.سونداياق، بىزدە پاتريوتتىق رۋحتى كوتەرۋى ءتيىس ەسكەرتكىشتەر مەن مۋزەيلەرگە قاتىستى ەسكەرەتىن جاي بار. قاي باتىر قايدا تۋىلسا، ەسكەرتكىشىن سوندا قويامىز. مۋزەيى دە سوندا. باسقا ايماقتىڭ ادامدارى ول تۋرالى از بىلەدى نەمەسە ەشتەڭە بىلمەيدى. باتىرلار دا، باسقا دا ەلى ءۇشىن كۇرەسكەن ۇلى تۇلعالار دا بار قازاققا ورتاق. ءبىرتۇتاس قازاق ۇلتىنىكى. ءبىر ءجۇزدىڭ، رۋدىڭ ماقتانىشى ەمەس.وسى ورايدا بۇرىندا ايتىپ جۇرگەن ۇسىنىسىمدى تاعى قايتالايمىن:1.باتىرلارىمىز بەن اقىندارىمىزدى، ۇلتتىق تۇلعالارىمىزدى بارلىق ايماقتا بىردەي ناسيحاتتاپ، ءىرى قالالاردا ءار كوشەگە سولاردىڭ اتتارى بەرىلىپ، سول كوشەگە ەسكەرتكىشتەرى قويىلىپ، مۋزەيى اشىلسا، ءار جەتكىنشەك مىناۋ ۇلى دالانى كىمدەردىڭ قالاي قورعاعانىن بىلە جۇرەدى جانە ءوزى دە سولاي قورعايتىن بولادى.2. بارلىق ءىرى قالالاردا، اۋدان ورتالىقتارىندا، ءتىپتى اۋىلداردا باس الاڭداردا نەمەسە پاركتەردە باتىرلار مەن تۇلعالاردىڭ سۋرەتتەرى ىلىنگەن ۇلتتىڭ ۇلى تۇلعالارى اللەياسى بولۋعا ءتيىس. قاسىندا ءۇش تىلدە تانىستىرۋ ءماتىنى جازىلۋى قاجەت. سول باتىرلاردىڭ نار تۇلعالارى سومدالعان ەسكەرتكىشتەر مەن مۋزەيلەر كوبەيۋى ءتيىس.3. سانانى جاڭعىرتۋ، ۇلتتىق قۇندىلىققا قايتا ورالۋدا كينونىڭ ورىنى ەرەكشە. سوندىقتان ەڭ الدىمەن قوبلاندى، الپامىس، ەر تارعىن، ەر توستىك سياقتى ەپوستىق شىعارمالار جەلىسىندە مۋلتفيليمدەر ءتۇسىرىلۋى جانە حاندارىمىز بەن قابانباي، بوگەنباي، رايىمبەك، ناۋرىزباي، تاعى دا باسقا ايبىندى باتىرلارىمىز تۋرالى كوپ سەريالى پاتريوتتىق كينولار ءتۇسىرىلۋى قاجەت.4. ۇلتتىق ناقىشتاعى جاڭا ءان مەن كۇي شىعاراتىن كومپوزيتورلاردىڭ جاڭا لەگىن تاربيەلەۋ قاجەت جانە جىل سايىن ولاردىڭ اراسىندا ەڭ جاقسى شىعارماعا بايگە جاريالاپ، قاناتتاندىرىپ وتىرۋ كەرەك.قانداي دا ۇلتتىڭ ومىرشەڭدىگى ونىڭ ءوز ءتول مادەنيەتى مەن ءتىلىن، سالتءداستۇرىن ساقتاۋىنا بايلانىستى. مەرەكەلەرىڭىزبەن! ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى، رۋحانياتىمىزدى ماڭگىلىك ەتۋ ارقىلى قازاق ەلىن ماڭگىلىك ەل ەتۋ جولىندا ايانباڭىزدار!قانات بىرلىكۇلى 33829زىكىريا زامانحانۇلى 46552
|
15 قىركۇيەك 16:55نۇر سۇلتان. قازاقپارات اتاقتى كوكجارلى كوكجال باراق تۋرالى تاريحي دەرەكتەردەن گورى ەل اۋزىنداعى اڭىزدار كوپ ساقتالعان.ءتىپتى باراق اتتاس تۇلعالاردى ولاردىڭ سانى 13 ءبىرىن بىرىنە شاتاستىرىپ، اداستىرۋ ءالى ءجۇرىپ جاتىر تام تۇمداپ بولسىن، بۇل جونىندە اقتايلاق بي تۇزگەن شەجىرە، شوقان ءۋاليحانوۆ، ءماشھۇر ءجۇسىپ، سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ، ت. ب. دەرەكتەر بەرەدى.بەلگىلى عالىم سابەتقازى اقاتاي ءوزىنىڭ كەلىپتى كوكجارلىدان كوكجال باراق اتتى ماقالاسىندا نايمان رۋىنان شىققان اتاقتى باتىر، ابىلاي حاننىڭ سەنىمدى سەرىگى بولعان قولباسى باراق باتىردى باسقا باراقتاردان اجىراتىپ، اتى مەن اتاعىن دالدىكپەن جازىپ شىققان. ول كوكجال باراق تۋرالى ءومىرباياندىق مالىمەتتەر تاپشى، ولاردى قازىردە تەك ەتنوگرافيالىق دەرەكتەر نەگىزىندە تۇزۋگە بولادى دەيدى دە، بىرنەشە عالىمداردىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنىپ جازادى: كۇرشىمدىك ن. ايدارحانوۆ، م. يۋسۋپوۆ، مارقۇم ز. دۋكەيەۆ، س. نۇرعازين، ق. باەلوۆ، ت. قايىربايەۆ، قىتايلىق قاليبەك ماناپوۆ، الماتىلىق ح. امىرەنوۆ جانە باسقا دا كوكجال باراقتىڭ الىس جاقىن تۇقىمدارىنىڭ حابارلارىنا قاراعاندا، باتىر 17011702 جىلدارى جارما وزەنى كەيدە سىرداريا وزەنى بويىندا تۋىپ، 1770 جىلى جورىق ۇستىندە، جاۋ قولىنان قايعىلى قازاعا ۇشىرايدى.باراقتىڭ تۋعان جەرى قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى جارما اۋىلىنىڭ قىزىلسۋ شار وزەنى ماڭىنداعى كوكجار دەگەن مەكەن. ەل اۋزىندا ساقتالعان ەسكى اڭگىمەلەردە باراقتىڭ اكەسىنىڭ ەسىمى شۇرەك، ودان جاستاي قالىپ نەمەرە اعاسى شونانىڭ قولىندا وسەدى. قازاقتىڭ جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى ۇلت ازاتتىق كۇرەسىنە ەرتە، 1516 جاسىندا قاتىسادى. كوكجال باراق جەتىسۋدىڭ ىلە بويىنداعى ايقاستاردا دا ەرەكشە كوزگە تۇسەدى. بالقاش وڭىرىندەگى ەل تىنىشتىعىن بۇزعان حونتايشىنىڭ سايىن بولەك، نامەحۋ جىرعاپ، باتىر موڭكە باستاعان قولى العا قاراي ورشەلەنە ۇمتىلادى. ولارعا ابىلايدىڭ قول استىنداعى مالايسارى، كوكجال باراق، ەر جانىبەك قوسىندارى قارسى تۇرادى.باتىر ءومىرىن زەرتتەۋشىلەردىڭ جازۋىنشا، باراق باتىر قابانباي قولىنىڭ ءبىر قاناتىن كوكجارلى، سارىجومارت رۋلارىنان قۇرالعان ساربازداردى باستاپ، شىعىستاعى ەرتىستىڭ وڭ جاعالاۋىن، التاي تاۋلارىنا قاراي كەڭ القاپتى قالماقتاردان تازارتقان. ءوز تۇسىندا باراق ورداسى ارۋاقتى ۇلكەن شاڭىراق رەتىندە، جاۋ جورىققا اتتاناتىن باتىرلار، قولباسىلار كەلىپ ءدام تاتىپ، باتا الىپ، اقىل سۇراپ اتتاناتىن كيەلى ورداعا اينالعان. كوكجال باراق باتىر كوز ىلەسپەس شاپشاڭ ادام بولعان دەگەن اڭىز بار جانە كەز كەلگەننىڭ مىسىن باساتىن قايسارلىعى ءۇشىن ونى حان ابىلاي ماقتان تۇتىپتى.شوقان ءۋاليحانوۆ ابىلاي حاننىڭ قۇزىرىنا قاراعان باراقتىڭ الاتاۋعا جاساعان 1770 جىلعى جورىعىن جازىپ قالدىردى. وسى جورىقتاردىڭ بىرىندە قىرعىزدىڭ سارىباعىش رۋىنىڭ باتىرى اتەكە جىرىق تا، ونىڭ ۇلى قارابەك تە وققا ۇشادى. سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ ايقاپ جۋرنالىنا شىعارعان 1913, 8 ماقالاسىندا باراق ەسىمىن اتاپ وتەدى. ابىلاي حان تۇسى. قازاق، قىرعىزدىڭ جاۋلىعى اسىپ تۇرعان كەزى. ول كەزدەگى قازاقتىڭ قولباسشى باتىرلارى قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەنباي، شانىشقىلى بەردىقوجا، تۋما، شىنعوجا، كوكجارلى كوكجال باراق ھام باسقالار دەيدى.1770 جىلدارداعى جايىل قىرعىنىنداعى شايقاستاردىڭ بىرىندە كوكجال باراق قىرعىزدىڭ توعالاق دەگەن جاس باتىرىمەن جەكپە جەكتە ءشايىت بولادى. كەيىن باراقتىڭ شاكىرتى سارىجومارت تاناش توعالاقتى ءولتىرىپ، اعاسىنىڭ كەگىن قايتارادى. بۇل شايقاس الاتاۋدىڭ تۇيىسكەن دەگەن القابىندا بولعان دەلىنەدى. سوعىستا قازاعا ۇشىراعانداردىڭ بارلىعىن ابىلاي ءبىر جەرگە كومدىرىپ، ال باراققا جەكە كۇمبەز سالدىرتقان. شىعىس قازاقستان وبلىسى بۋراباي اۋىلىنىڭ تۇرعىنى، باراقتىڭ دوس دەگەن ۇرپاعىنان تارايتىن ايتقوجا تاناشجانوۆتىڭ 1984 جىلى بەرگەن مالىمەتىنە سۇيەنسەك، باراق الاتاۋدىڭ قىزىل شىلىك دەگەن اسۋىندا قازا بولادى. ال شۋ قالاسىنداعى باراقتىڭ بوستاننان تاراعان ۇرپاعى قادىلبەك مۇحامەتجانوۆتىڭ بايانداۋىنشا، باراق الاتاۋ اسۋىندا جەرلەنگەن. اسىنا سويىلعان مال باسىنان ابىلاي كۇمبەز تۇرعىزىپتى. سوققان جەلگە گۋىلدەپ كەتەدى ەكەن. جاۋ جاقىنداسا سول اسۋدان قار بوراپ، وتكىزبەيدى ەكەن دەيدى.قالاي بولعاندا دا بۇل دەرەكتەر باتىر بابامىزدىڭ ءومىرىنىڭ اقىرى قايعىلى اياقتالعانىن كورسەتەدى. دارابوز رومانىنىڭ اۆتورى، جازۋشى قابدەش ءجۇمادىلوۆ كوكجال باراقتان تاراعان ۇرپاق جايلى قىزىقتى دەرەكتى كەلتىرەدى: قازاقتىڭ ۇلكەن باتىرى كوكجال باراقتىڭ جەتى ايەلى بولعان. ونىڭ تورتەۋى قالماقتان، ۇشەۋى قازاقتان. كوكجال باراق قازاق ايەلدەرىن شەيىت بولعان اعاسى مەن ءىنىسىنىڭ ايەلدەرىن امەڭگەرلىك جولىمەن السا، قالماق ايەلدەرى ولجادا تۇسكەن قىزدار. دالا زاڭى بويىنشا ولجاعا تۇسكەن قىز كەلىنشەكتەرگە كىمگە تيگىسى كەلەتىنىنە تاڭداۋ بەرىلەدى. بۇل دالا دەموكراتياسى. سوندا ايەلدەر باراقتى كوپ تاڭدايدى ەكەن. قازىر سول كوكجال باراقتان تاراعان ۇرپاق كۇرشىم اۋدانىندا مىڭ ادامنان اسىپ كەتكەن. جەتى ايەلىنەن 30 ۇل، 10 شاقتى قىز تاراعان. قازىرگى كەزدە شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى كۇرشىم اۋدانىنىڭ اتاۋىن باراق باتىردىڭ قۇرمەتىنە قويۋ تۋرالى ماسەلەسى وتە وزەكتى.
|
گەپ قىلىشمۇ بىر سەنئەت ئىناق ئائىلەم دوختۇر ساغلاملىق تورىيېقىندا كۆرۈشمىگىلى خېلى بولغان بىر دوستۇم بىلەن ئۇچرىشىپ قالدىم، ئۇنىڭ ئاجرىشىپ كەتكەنلىكىدىن خەۋىرىم بولغاچقا، قىزغىن كۆرۈشۈپ:ــ يېقىندىن بۇيان قانداقراق تۇرۇۋاتىسەن؟ دېدىم.ئۇ ئۇھ تارتىپ قويۇپ:ــ يامان ئەمەس، ئەتە تۇغۇلغان كۈنۈم، ئوتتۇرا مەكتەپتە بىللە ئوقۇغان ساۋاقداشلاردىن نەچچىسىنى ئۆيگە چاقىرىپ قويدۇم، سەنمۇ كەلگىن، دېدى.مەن ئەتىسى دېگەن قەرەلىدە دوستۇمنىڭكىگە باردىم. دوستۇمنىڭ دېگىنىدەك، ئۆيگە كەلگەنلەرنىڭ كۆپىنچىسى ئوتتۇرا مەكتەپتە بىر سىنىپتا ئوقۇغان ساۋاقداشلار ئىكەن، ھەممىمىز ئېچىلىپ يېيىلىپ خۇشال خۇرام ئولتۇردۇق. ئارىدا بىر دوستىمىز تۇيۇقسىزلا:ــ ئاداش، ئاڭلىسام ئاجرىشىپ كېتىپسەن، تېخى بالاڭغىمۇ ئىگە بولالماپسەن، دېدى، ئۆي ئىگىسىگە ئۇدۇللا. ئۇنىڭ بۇ گېپى بىلەن قايناۋاتقان قازانغا سوغۇق سۇ قۇيغان دەك ئارىنى جىمجىتلىق باستى. ھەممەيلەن ھەيرانلىق ئىلكىدە دوستۇمغا قاراشتى. ئۇنىڭ ئاجراشقىنىنى ھېچكىمگە بىلدۈرگۈسى بولمىسا كېرەك، بىردىنلا تاتىرىپ، كۈلۈمسىرەپ تۇرغان چىرايىنى بۇلۇت قاپلىدى.ــ بولدىلا، ئۇ ئىشنى سۆزلەپ يۈرگۈم يوق، نەچچە ۋاقىتتىن بۇيان كۆرۈشەلمەي، ئاران دېگەندە يىغىلىپ خۇشال ئولتۇرغاندا ئۇ كۆڭۈلسىزلىكلەرنى ئېسىمگە سېلىپ نېمىمۇ قىلاتتىڭ؟، دېدى ئۇ ھېلىقى دوستىمىزدىن رەنجىگەن ھالدا.قىلىشقا تېگىشلىك بولمىغان گەپنى قىلىپ كەيپىياتنى بۇزغان ئۇ دوستىمىز ئۆزىنى ئوڭشىۋېلىش ئورنىغا تۇمشۇقلىرىنى ئۇچلاپ، رەنجىگەن ھالدا سورۇندىن ئايرىلدى. ئۇنىڭ بۇ قىلىقى ھەممەيلەننى بىئارام قىلدى. شۇ پەيتتە مەن كەيپىياتنى ئوڭشاش مەقسىتىدە:ــ دوستلار، بىز بۇ يەرگە دوستىمىزنىڭ تۇغۇلغان كۈنىنى كۆڭۈللۈك ئۆتكۈزۈپ، ئۇنىڭغا ئاز تولا بولسىمۇ خۇشاللىق ئاتا قىلىش ئۈچۈن كەلدۇق، بايىقى دوستىمىزنىڭ قىلغىنى توغرا بولمىدى، بەلكىم ئۇمۇ بۇ گەپنى غەرەزسىز قىلغان بولۇشى مۇمكىن. بولدى، ئۆزىمىزنىڭ گېپىگە كېلىپ، كۆڭۈللۈك ئولتۇرايلى، دېدىم. بۇنىڭ بىلەن كەيپىيات سەل ئوڭشىلىپ، سورۇن خۇشال ئاخىرلاشتى. لېكىن، بايىقى دوستىمىزنىڭ سۆزى مېنى ئويغا سالدى.كونىلاردا ئويناپ سۆزلىسەڭمۇ ئويلاپ سۆزلە دەيدىغان گەپ بار. ئېغىزدىن چىققان گەپ خۇددى يادىن چىققان ئوققا ئوخشايدۇ. گەپنى ئامال بار قارشى تەرەپنىڭ قوبۇل قىلىش قىلالماسلىقىنى ئويلاشقان ئاساستا قىلىش كېرەك، ھەرگىزمۇ باشقىلارنى چۆكۈرۈش، كەمسىتىش، مەنسىتمەسلىك، يېغىرىنى تاتىلاش مەقسىتىدە قىلماسلىق كېرەك. جايىدا، لايىقىدا قىلىنغان سۆز دىلنى سۆيۈندۈرسە، ئورۇنسىز سۆز گەرچە راست بولسىمۇ دىلنى رەنجىتىدۇ. شۇنىسى ئېنىقكى، گەپنىڭ راست ياكى يالغان بولۇشى ئۇنىڭ قانداق تەسىر پەيدا قىلىشىدا ئىپادىلىنىدۇ. بۇ ھەرگىزمۇ يالغان گەپ قىلىڭ دېگەنلىك ئەمەس، بەلكى شۇنداق بىر نۆۋىتى كەلگەندە، ئانچە مۇنچە يالغان گەپ قىستۇرۇپ باشقىلارنى خۇشال قىلغىلى، مىسكىن كۆڭۈلگە تەسەللى بەرگىلى ۋە ياكى قىيىن ئۆتكەلدىن ئۆتۈۋېلىشىغا ياردەم بەرگىلى بولىدۇ. بىز گەپ قىلىشتىكى مۇنداق بىر ھېكمەتنى ئۆگىنىۋالايلى: گېپىم راست دەپ سۆزلەۋەرمەڭ، ئورۇنسىز گەپنى قىلمايلا قويۇڭ .ئالدىنقى ماقالىمىزدا ئەرئاياللارنىڭ بۇنداق قىلىشى ئاجرىشىشتىنمۇ بەكرەك قورقۇنچلۇق تېمىسىدا تەپسىلى توختالدۇق . ياكى ئاياللارنىڭ تەلپىنى مۇنداق قاندۇرۇڭ توغرىسىدىكى ماقالىنى ئوقۇپ بېقىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىز .
|
ئۇيغۇر كاتىپ پروگراممىسىئىزدىنىش تورىئىزدىنىش مۇنبىرى ھەر خىل يۇمشاق دېتاللار ئۇيغۇر كاتىپ پروگراممىسى يوللانغان ۋاقتى 201227 11:12:47ئۇيغۇر كاتىپ پروگراممىسىۋاقىت ئەسكەرتىدىغان پروگرامما ئېھتىياجى بىلەنتۈۋەندىكى پروگراممىنى تۈزۈپ چىققان ئىدىم !پروگرامما ئىقتىدارلىرى :ئۈستەل يۈزىدە سائەت ۋە كالىندارنى كۆرسىتىدۇ ، تورغا ئۇلانغان كومپيوتېرلارداشىنجاڭ يېزا ئىگىلىك تورى تەمىللىگەن ھاۋارايى ئۇچۇرىنى كۆرسىتىدۇ ، كالىنداردىكىئاي ناملىرىنى ئۇيغۇرچە ئاتالغۇدا كۆرسىتىدۇ .2 5 ۋاق ناماز ۋاقتىنى ئەزانئاۋازىدا ئەسكەرتىدۇ .3 ھەركۈنى ئەسكەرتىشكە توغرا كەلگەن مۇھىم ئىشلارنىئاۋازلىق ئەسكەرتىدۇ ئىشقا چىقىش ۋاقتى ، بالىڭىزنى يەسلىدىن ئەپكىلىش ۋاقتى4 مەلۇم يىلئاي كۈندىكى ئىشلارنى ئەسكەرتىدۇ نۇۋرۇز كۈنى ، مەلۇمۋاقىتتىكى يىغىن ، زىياپەت ، ئۇچرىشىشلارنى ......5 كومپيوتېرنى ۋاقىتبەلگىلەپ ئۆزلىگىدىن ئۆچۈرۈشكە بۇلىدۇ .ئەلۋەتتە ئىشلەتكۈچىلەر بۇۋاقىتلارنى خالىغانچە بەلگىلىۋالالايدۇ !پروگرامما كۆرۈنمە يۈزى .چۈشۈرۈش مەنزىلى :... يوللانغان ۋاقتى 201227 12:30:03بەكلا ئوبدان نەرسە ئىكەنتۇق ، لېكىن ، چۈشۈرۈش مەنزىلىنى باسسام ئۇلانمايدىغۇ ؟ يوللانغان ۋاقتى 201227 12:45:43 يوللانغان ۋاقتى 201227 12:55:02ياخشى نەرسىدەك قىلىدۇ يوللانغان ۋاقتى 201227 12:59:31ئەمدى سىناب بېقىڭلار ! يوللانغان ۋاقتى 201227 13:09:17چۈشۈرىۋالدىم ، رەھمەتھاۋارايىدا پەقەتلا ئۈرۈمچىنىڭ ھاۋارايىنىلا كۆرسىتىدىكەن ، باشقا شەھەرنىڭكىگە تەڭشىگىلى بولمايدىكەن . يوللانغان ۋاقتى 201227 13:14:50ئىشلەتكۈچى تۇرۇشلۇق شەھەرنىڭ ھاۋارايى ئۇچۇرىنى كۆرسىتىدىغان قىلغان يوللانغان ۋاقتى 201227 13:20:36مەن ئۈرۈمچىدە ئەمەس ئىدىم ، لېكىن ، ئۈرۈمچىنىڭ ھاۋارايىنى كۆرسىتىپ تۇرۇپتۇ . يوللانغان ۋاقتى 201227 13:21:42تور بەتتىكى كودىنى قانداق قوشىدۇ؟ قايسىسىنىڭ كودىنى قوشسا شۇ يەرنىڭ ھاۋارايى ئەھۋالى كۆرسىتىش جەدۋىلى كۆرۈنەمدۇ ياكى؟؟؟؟ يوللانغان ۋاقتى 201227 13:45:44ھاۋارايى ئۇچۇرى تورغا چىققۇچى نىڭ سىغا قارىتا تۇرۇشلۇق ئورنىنى ھۆكۈم قىلىدۇ !بۇ ئورۇن ئۇچۇرىنى :.138. تەمىنلىگەن ئامبار ئۇچۇرىدىن پايدىلانغان ئىدىم .بەزى ئورۇنلارنىڭ بۇلۇپمۇ تۇرپاننىڭ بەزى جايلىرىدا تورغا ئۇلانغان نىڭ ئورنىنى قۇمۇل ياكى ئۈرۈمچى بىلەن ئالماشتۇرۇپ قويىدىغان ئەھۋال بار . شۇ سەۋەبتىن بەزى ئىشلەتكۈچىلەرنىڭ ھاۋارايى ئۇچۇرى توغرا چىقماي قېلىشى مۇمكىن ! بۇنداق ئەھۋال كۆپ ئۇچرىمايدۇ !تۇمارىس قا :ئۇ بەتتىكى تورغا چىققان ئابونىت تۇرۇرۇشلۇق شەھەرنىڭ ھاۋارايى كودى نىڭ سول تەرەپ ئاستىدىكى كۆچۈرۈش خېتىنى باسسىڭىز ئۇ كود كۆچىرىلىدۇ ياكى رامكىنىڭ ئىچىدىكى كودلارنى كۆچۈرۈپ توربېتىڭىزنىڭ خالىغان ئورنىغا قىستۇرىۋالسىڭىز بۇلىدۇ .يەنە ئۇنىڭدىن باشقا دىيارىمىزدىكى بەزى شەھەرلەرنىڭ ئايرىم ئايرىم ئۇيغۇرچە ھاۋارايى كودى بېرىلدى . كوزنەكنىڭ ئوڭ تەرەپىگە ھەرقايسى ھاۋارايى كودلىرىنىڭ كۆرۈنىش شەكلى تەمىنلەندى . يوللانغان ۋاقتى 201227 13:50:409 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلمەنغۇ كۆچۈرۈشنى چەككەن ئىدىم، لېكىن نەگە قىستۇرۇشنى بىلمەي قالدىميا... تور بېتىڭىزنىڭ خالىغان ئورنى دېگىنىڭىز قايسى يىرىنى كۆرسىتىدۇ؟ رەسىم تۇتۇپ ئەۋەتىپ بەرسىڭىزمۇ بوپتىكەن...222 يوللانغان ۋاقتى 201227 14:05:50خەتەرلىك دەپ ئۆچۈرۋېتىپ بارىدىغۇ؟ يوللانغان ۋاقتى 201227 14:09:40مەن چۇشۇرۇۋالدىم،رەھمەت.ئەمما ھەرقانچە ھەپىلەشسەممۇ،ئېكراننىڭ ئوڭ ئاستى بولىكىدە تۇرىدۇ،ئوڭنى بېسىپ تەڭشىگىلى بولدى.ئەمما پەقەتلا ئۇستەل يۇزىگە چىقمىدى. يوللانغان ۋاقتى 201227 14:25:33كاتىپنىڭ ئېكراندىكى ئورنىنى تەڭشىگىلى بولمايدىكەن . يوللانغان ۋاقتى 201227 14:45:1210 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلئەمدى سىناب بېقىڭ !ئۇنىڭ ئېكىران ئورنىنى تەڭشەشنىڭ ھاجىتى بارمۇ ؟ تەكلىپ پىكىرىڭلەر بولسا ئايىماڭلار !يوللانغان ۋاقتى 201227 14:51:17مەن ناماز ۋاقتىنى ئاقسۇنىڭكىگە تەڭشەپ بولۇپ جەزملىۋەتسەم يوقاپ كەتتى. قايتا قوزغىتاي دېسەم ئىجرا بولۋاتىدۇ دەيدۇ. 7 دا نورمال ئەمەسمۇ ياكى مەن مەشغۇلاتنى خاتا قىلدىممۇ؟ يوللانغان ۋاقتى 201227 20:00:27مەن ھازىر ئايفوندا تورغا چىقىۋاتىمەن.كومپىيۇتېر ئارقىلىق تورغا چىققاندا چوقۇم چۈشۈرۋالىمەن...024 يوللانغان ۋاقتى 201227 21:04:59 يوللانغان ۋاقتى 201227 21:18:01مىنىڭكىدە ھاۋارايىنى كۆرسەتمىدى.بۇ قانداق گەپتۇ؟ يوللانغان ۋاقتى 201227 22:16:48يۇقارقى چۈشۈرۈش ئادرىسى نورمال بولمىغاندا بۇ يەردىن چۈشۈرۈڭلار :...: ئۇيغۇر كاتىپ پروگراممىسى
|
ئۇيغۇرنىڭ تىل ۋە ئىجتىمائىي مەسىلىلىرى تۈركىيە مەتبۇئاتلىرىدىكى مۇھىم تېمىغا ئايلاندى ئۇيغۇرئۇيغۇرلار ھەققىدىكى يىغىن تۈركىيە مەتبۇئاتلىرىدا ئېلان قىلىنغان. شۇ توربەتتىن سۈرەتكە ئېلىنغانئۇيغۇرلار ھەققىدىكى ماقالىلارنىڭ بىرى تۈرك مەتبۇئاتلىرىدا. شۇ تور بەتتىن سۈرەتكە ئېلىنغان.يېقىنقى بىر قانچە كۈنلەردىن بۇيان تۈركىيە مەتبۇئاتلىرى ئۇيغۇرلارنىڭ تىل، مەدەنىيەت ۋە باشقا تۈرلۈك مەسىلىلىرىگە كۆپلەپ ئورۇن بېرىشكە باشلىدى. 7ئاينىڭ 2930كۈنلىرى تۈركىيەدىكى بەزى گېزىت ۋە تور گېزىتلىرىدە ئۇيغۇرلار توغرىسىدا ئوبزور، خەۋەر ۋە ماقالىلەردىن 5 پارچە ئېلان قىلىندى. ئۇزۇن يىللاردىن بېرى تۈركىيەدە چىقىۋاتقان دۇنيا بۈلتەنى ناملىق تور گېزىتىدە ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇيغۇر تىلى چەكلەندى ماۋزۇلۇق ماقالىگە، 29ئىيۇل كۈنى دۇنيا بۈلتەنى ناملىق تور گېزىتىدە يەنە گۈلنازنىڭ خېتى ماۋزۇلۇق ماقالىگە، قىرىم تاتارلىرى خەۋەر ئاگېنتلىقىنىڭ تور گېزىتىدە خىتاي ئۆزىنىڭ ئاساسىي قانۇنىغا خىلاپ ھالدا ئۇيغۇر تىلىدا مائارىپنى چەكلىدى، 30ئىيۇل كۈنى ئاكىت گېزىتىدە ھەي تۈرك ئىسلام دۇنياسى نېمىشقا خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قىلىۋاتقانلىرىغا قاراپ تۇرىسەن؟ ماۋزۇلۇق ماقالىلارغا ئورۇن بېرىلدى. يۇقۇرىدىكى ماقالىلەردە نۇقتىلىق ھالدا ئۇيغۇرلارنىڭ ئەقەللىي ھەق ۋە ھوقۇقى بولغان ئانا تىلىدا مائارىپ تەربىيەسى ئېلىپ بېرىش ۋە سۆزلىشىش ھوقۇقلىرى ھەم دىنى ئېتىقات ئەركىنلىكىنىمۇ تارتىۋېلىنغانلىقى، بۇنىڭغا ئىسلام دۇنياسى بىلەن تۈرك دۇنياسىنىڭ قاراپ تۇرىۋاتقانلىقى ۋە باشقا مەسىلىلەر تەكىتلەنگەن.دۇنيا بۈلتەنى ناملىق تور گېزىتىدە ئېلان قىلىنغان ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇيغۇر تىلى چەكلەندى ماۋزۇلۇق ماقالىدە خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئاتالمىش قوش تىللىق مائارىپ نامى ئاستىدا ئۇيغۇر تىلىنى يوقىتىش سىياسىتى ئېلىپ بېرىۋاتقانلىقى، يېقىندا خوتەندە دۆلەت تىلىنى ئومۇملاشتۇرۇش توغرىسىدا بەلگىلىمە چىقىرىپ، ئۇيغۇر مەكتەپلىرىدە ئۇيغۇر تىلىنى ئىشلىتىشنى چەكلىگەنلىكى بايان قىلىنغان؟29ئىيۇل كۈنى دۇنيا بۈلتەنى ناملىق تور گېزىتىدە 13 ياشتا ئۇيغۇر دىيارىدىن ئايرىلغان ھازىر 23 ياشقا كىرگەن ۋە تۈركىيەدە ياشاۋاتقان گۈلناز ئىسىملىك قىز يازغان، گۈلنازنىڭ خېتى ئېلان قىلىندى. مەزكۇر خەتتە گۈلنازنىڭ ئۆسمۈرلۈك مەزگىلىدە ئۇيغۇر دىيارىدا ئۆز كۆزى بىلەن كۆرگەنلىرى، خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا ئېلىپ بېرىۋاتقان زۇلۇمىنىڭ كىچىك بىر ئۆسمۈرگە قانداق تەسىر كۆرسەتكەنلىكى بايان قىلىنغان. گۈلناز خېتىنى مۇنداق ئاخىرلاشتۇرىدۇ: خىتاينىڭ بىزگە قىلىۋاتقان زۇلۇمىنى تېخىمۇ كۆپ كىشىگە ئاڭلىتىش ئۈچۈن كۆپ كىشىلەر بىلەن ئالاقە ئورنىتىشقا تىرىشىۋاتىمەن. بىز پەقەتلا ئۇيغۇرلار مۇسۇلمان بولغانلىقىمىز ئۈچۈن بۇ دەردئەلەمنى چېكىشىمىز كېرەكمۇ؟ بىزنىڭ گۇناھىمىز نېمە؟ مەن تونۇشقان كىشىلەرنىڭ كۆپى مېنىڭ ھايات ھېكايەمنى قىزىقىپ سورىدى. مەنمۇ ئېرىنمەي ئاڭلىتىۋاتىمەن. مەن چەتەلگە چىقىپ خىتاينىڭ زۇلمىدىن قۇتۇلدۇم، ئەمما باشقا گۈلنازلار تېخىغىچە خىتاينىڭ بېسىمى ئاستىدا.تۈركىيەدە تارقىتىلىدىغان قىرىم تاتارلىرى خەۋەر ئاگېنتلىقىنىڭ تور گېزىتىدە ئېلان قىلىنغان خىتاي ئۆزىنىڭ ئاساسىي قانۇنىغا خىلاپ ھالدا ئۇيغۇر تىلىدا مائارىپنى چەكلىدى ماۋزۇلۇق ماقالىدە خىتاي 1984يىلى ماقۇللىغان ئاپتونومىيە قانۇنىدا خىتاينىڭ ھەرقايسى مىللەتلەر ئانا تىلىدا مائارىپ ئېلىپ بېرىش ۋە ئۇنى تەرەققىي قىلدۇرۇش ھوقۇقىغا ئىگە دەپ بەلگىلەنگەن بولسىمۇ، ئەمما بۈگۈن ئۆزىنىڭ بۇ قانۇنىغا خىلاپ ھالدا ئۇيغۇر تىلىنى چەكلەۋاتقانلىقى ئوتتۇرىغا قويۇلغان.ماقالىدە خوتەن مەكتەپلىرىدە بۇ خىل ئۇيغۇر تىلىنى چەكلەش مەسىلىسى مىسال قىلىنغان.ماقالىنىڭ ئاخىرىدا تۈرك دۇنياسىنى ئۇيغۇرلارغا ئىگە چىقىشقا چاقىرىش بىلەن بىرلىكتە ئانا تىلدا مائارىپنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئۈچۈن خەلقئارادا جامائەت پىكرى توپلاش كېرەكلىكى ئىلگىرى سۈرۈلگەن.ئاكىت گېزىتىدە ئېلان قىلىنغان ھەي تۈرك ئىسلام دۇنياسى نېمىشقا خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قىلىۋاتقانلىرىغا قاراپ تۇرىسەن؟ ماۋزۇلۇق ماقالىدە، ئۇيغۇرلارنىڭ تۈرك قان سىستېمىسىدىكى مۇسۇلمان خەلق ئىكەنلىكى، تۈرك ۋە ئىسلام مەدەنىيەتىگە زور تۆھپە قوشقانلىقى، بۇنداق بىر مىللەتنىڭ بۈگۈن قېيىن ۋەزىيەتتە ئىكەنلىكى، ئەپسۇس تۈرك ۋە ئىسلام دۇنياسىنىڭ بۇنىڭغا قاراپ تۇرىۋاتقانلىقى ئوتتۇرىغا قويۇلغان.ئۇيغۇرلار توغرىسىدا ئىككى كۈندە 5 پارچە ئوبزور ۋە خەۋەرنىڭ ئېلان قىلىنىشى جۈملىدىن تۈركىيە مەتبۇئاتلىرىنىڭ ئۇيغۇر مەسىلىسىگە كۆپلەپ ئورۇن بېرىۋاتقانلىقىنىڭ سەۋەبلىرى ھەققىدە تۈركىيەدىكى ژۇرنالىست مىركامىل قەشقەرلى ئەپەندى ئۆز قاراشلىرىنى بايان قىلدى.ئۇنىڭ ئېيتىشىچە، ئىستانبۇلدىكى ئۇيغۇر خەۋەر ۋە تەتقىقات مەركىزىمۇ ھازىر ئۇيغۇرلار توغرىسىدا تۈركىيەدە ئەڭ كۆپ خەۋەر تارقىتىۋاتقان ئورگانلاردىن بىرى بولۇپ، ئۇلار ئەركىن ئاسىيا رادىئوسىنىڭ خەۋەرلىرىنى مەنبە قىلىپ تۇرۇپ يازغان بولغاچقا خەۋەرلىرى چىنلىققا ئىگە. تۈرك ئاخباراتلىرىمۇ غەرب دۆلەتلىرى ۋە ئامېرىكا مەتبۇئاتلىرىدا ئېلان قىلىنغان خەۋەرلەرنى شۇداقلا ئۇيغۇر خەۋەر ۋە تەتقىقات مەركىزىنىڭ خەۋەرلىرىنى مەنبە قىلىپ تۇرۇپ يازماقتا.ئىستانبۇلدىكى ئۇيغۇر خەۋەر ۋە تەتقىقات مەركىزىنىڭ مەسئۇلى خەمىت گۆكتۈرك ئەپەندى بۇ ھەقتە توختالدى.ژۇرنالىست مىركامىل قەشقەرلى ئەپەندى تۈركىيەدىكى ئۇيغۇر زىيالىلىرىنىڭ ۋە قەلەمكەشلىرىنىڭ تۈركىيە مەتبۇئاتلىرىدا ماقالە ئېلان قىلىپ، ئۇيغۇرلارنىڭ نۆۋەتتىكى ۋەزىيىتى، مەدەنىيەت، دىن، ئىجتىمائىيسىياسىي مەسىلىلىرى ھەققىدە مەلۇماتلارنى ئېلان قىلىشى كېرەكلىكىنى تەكىتلىدى .تۈركىيىدە 2009يىلى ئۈرۈمچى ۋەقەسىدىن كېيىن ئۇيغۇر مەسىلىسى ئاخبارات ۋاسىتىلىرىدا ئىزچىل ھالدا ئورۇن ئېلىپ كەلمەكتە. بۇنىڭ نەتىجىسىدە ئۇيغۇر مەسىلىسى تۈركىيەدە كۆپ كىشىلەر تەرىپىدىن بىلىنگەن بىر مەسىلىگە ئايلانماقتا. يېقىندا مىسىردىكى ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ تۇتقۇن قىلىنىش مەسىلىسى ۋە خىتاي تۈركىيە مۇناسىۋەتلىرىنىڭ قويۇقلىشىشىغا ئەگىشىپ، بۇ تېمىلارنىڭ بىر قەدەر كۆپەيگەنلىكى تەھلىل قىلىنماقتا.
|
توي قىلىش ئۈچۈنلا توي قىلماڭتۇرمۇش ۋە ئائىلە بوزقىر مۇنبىرى . . بوزقىر مۇنبىرى تۇرمۇش ۋە ئائىلە توي قىلىش ئۈچۈنلا توي قىلماڭمەزكۇر يازما 739 قېتىم كۆرۈلدىتېما: توي قىلىش ئۈچۈنلا توي قىلماڭئەزا ئۇچۇرى ئەزا نومۇرى: 8550 قەۋەت يوللانغان ۋاقت: 20110811 17:06توي قىلىش ئۈچۈنلا توي قىلماڭئەسكەرتىش: بۇ يازما ئۈمىديار دىن شېئىرىيەت گۈلزارى غا يۆتكەلدى20110811ھەممىمىز توينىڭ ئادەم ھاياتىدا ئىنتايىن مۇھىم ئىكەنلىكىنى بىلىمىز. ئەمما توينىڭ مۇھىملىقىغا قارىتا ھەممىمىزنىڭ كۆزقارىشىدا پەرق مەۋجۇت. بەزىلەر توينى پاك مۇھەببەت قەلئەسىگە ئوخشاتسا، بەزىلەر توينى مۇھەببەتلىك تۇرمۇشنىڭ گۆركارىغا ئوخشىتىدۇ. يەنە بەزىلەر توينى بىر خىل رەسمىيەت دەپلا چۈشەنسە، بەزىلەر ئۇنى مەسئۇلىيەت دەپ چۈشىنىدۇ. مەيلى بىز ئۇنى قانداقلا چۈشەنمەيلى، بىز ھەممىمىز ئۆتەڭگە دۇچ كېلىمىز.توي ھەقىقەتەنمۇ بىربىرىنى چىن دىلدىن ياخشى كۆرگەن بىر جۈپ ياشنىڭ مۇھەببەت گۈلىنى تېخىمۇ پۇراققا ئىگە قىلىدىغان مۇھىم بىر قەدەمدۇر. توي ھەر ئىككى تەرەپتىن بەلگىلىك بەدەل تەلەپ قىلىدۇ. توي ھەر ئىككى تەرەپتىن تولۇق روھىي تەييارلىق بولۇشنى تەلەپ قىلىدۇ، توي ھەر ئىككى ئىككى كىشىلىك دۇنيانىڭ كىرىش ئېغىزىدۇر. توي توغرىسىدا بۇنداق گەپلەر بەك كۆپ. ھەممىمىز بۇ خىلدىكى گەپلەرنى كۆرگەندە، توينىڭ ئاجايىپ خاسىيەتلىك ئىش ئىكەنلىكىنى تونۇپ يېتىمىز. دېمىسىمۇ توي ھەقىقەتەن تېخىمۇ خاسىيەتلىك كۈنلەرنىڭ باشلىنىشىدۇر، ئۇ گويا بىر يوق تاڭغا ئوخشايدۇ، ئەمما ئۇنىڭ نۇرى ئىككى قەلب ئىگىسىگە باغلىق بولىدۇ. شۇڭا توي قىلىدىغان ئىككى تەرەپ ھەر جەھەتتىن ياخشى تەييارلىق قىلىش كېرەك.جەمئىيىتىمىزنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ، ئۇزۇندىن بىرى خەلقىمىز داۋاملاشتۇرۇپ كېلىۋاتقان ئۇدۇم خاراكتېرلىك مۇراسىم ئەمدىلىكتە بىر خىل رەسمىيەت ۋە باش ئاغرىتىدىغان كېسەلگە ئايلىنىپ قالدى. نۇرغۇن ياشلىرىمىز توي قىلىشتىن يالتىيىدىغان، ئاتائانىسى ئۇلارغا توي قىلىش توغرىلىق گەپ قىلسا ئىلىك ئالمايدىغان بولۇپ قالدى. بالام، ئالىي مەكتەپنىمۇ پۈتتۈرۈپ خىزمەتكە چىقتىڭ، ئەمدى بېشىڭنى ئوڭشاپ قويساق بولاتتى... ۋايۋۇي، قاچان قارىسا، مۇشۇ توي، توي دەپلا يۈرۈيدىكەنسەن، ھەجەپ تويدۇم مۇشۇ گەپلىىڭدىن، مەن دېگەن ئوغۇل بالا تۇرسام، مەندىن نېمىگە ئەنسىرەيسەن؟ بالام، يۇرتمەھەللىدە ئادەمگە سەت تۇرىدۇ، سەن دېمەتلىك بالىلارنىڭ ھازىردىن بىرئىككىدىن بالىسى بار، ماڭىمۇ قوشنىلار ئارا قاتار لازىم قىزىم، خىلى بولدى، كۆڭلىڭزىدە بىرى بولسا، دەڭ، تويۇڭلارنى قىلىۋىتەيلى، خىزمەتكىمۇ چىقىپ بولدىڭىز، سىزنىڭ غېمىڭىزنىلا يەيمەن. تويىڭىزنى ساقسالامەت قىلىۋالساق، بېشىمىز ئاسمانغا تاقىشىدۇ. ھەي، ئاپا! نېمە دەپ يۈرۈيسەن؟!... مەن ئۆيدە ئولتۇرۇپ سېنىڭ كۆزۈڭگە سەت كۆرۈنۈپ قالغان ئوخشايمەن، شۇنداقمۇ؟ توۋا، مەن تېخى ساڭا ھەمرا بولارمەن، دەپ ئويلىسام سەن ئەجەب بىر گەپلەرنى قىلدىڭا!يۇقىرىدەك دىئالوگلار بىزنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىمىزدا ئۇچراپ تۇرىدۇ. نېمىشقا ئۇلار تويغا بۇنداق پوزىتسىيە تۇتىدۇ؟ ئۇلارنى زادى نېمە چەكلەپ قويغان؟بۇنىڭغا سەۋەب بولغىنى، كىشىلەرنىڭ بىلىم سەۋىيىسى يۇقىرىلاپ، ئىنسانىي ئېڭىنىڭ تۆۋەنلىگىنىدۇر. ئۇلار توينى بىر خىل ئاۋارىچىلىك ياكى ئارتۇقچە ئىش دەپ قارايدۇ. ئۇلار ھامان بىر خىل ئەركىن تۇرمۇشنى، ئۆزىنىڭ خىيالىدىكى ياشاش ئۇسۇلىنى ئارزۇ قىلىدۇ. ئۇلار مۇھەببەتتىن بىزار ياكى مۇھەببەتتە مەغلۇپ بولغان. ئۇلارنىڭ كۆڭلى مۇھەببەت دېگەن ئاتالغۇدىن ۋە توي ئۇقۇمىدىن بىزار بولغان. شۇڭلاشقا، توينىڭ گېپى چىقسىلا ئۇلارنىڭ بېشى ئاغرىيدۇ، گەپ خۇشياقمايدۇ. ھە دېسىلا توينى كەينىگە سۈرۈش ياكى قارشىلىق كۆرسەتمەكچى بولىدۇ.بۇ خىل يۈزلىنىشكە ئۇچرىغان قىزيىگىتلەر ئارىدىن بىر نەچچە يىلنى ئۆتكۈزۈۋەتكەندىن كېيىن، قانداق قىلىدۇ؟ ئۇ ۋاقىتتا ھەممە نەرسە ئۇلارنى قىستايدۇ، ئامال يوق، شارائىت، ۋاقىت ۋە كىشىلىك مۇناسىۋەت ئۇلارغا شۇنداق بىر ئېھتىياجىنى ھەدىيە قىلىدۇ. شۇنىڭ بىلەن قانداق قىلىدۇ؟ شۇنىڭ بىلەن ئۇلار ئەمدى مۇۋاپىقراق بىرىنى تېپىپ توي قىلىشنى ئويلايدۇ. مانا ئۇلارنىڭ ئۆمۈرلۈك ئىشى مۇشۇنداق ئاددىيلا باشلانماقچى بولىدۇ.بىزنىڭ نۇرغۇن قىزيىگىتلىرىمىز توي ئىسىغا سەل قارايدۇ. تويغا ئانچە ئالدىراپ كەتمىسىمۇ بولىدۇ، دەپ قارايدۇ. ئەلۋەتتە، ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرۈپ بولغاندىن كېيىن، ئەگەر ئۆرلەپ ئوقۇش ئارزۇسى بولمىسا، خىزمەت تېپىۋالغاندىن كېيىن، تويىنى قىلىۋەتسە بولىدۇ. توي قىلغاندا بىر خىل بېسىم ۋە رەسمىيەت تۇيغۇسى بىلەن ئەمەس، بەلكى ئۆزى ياخشى كۆرگەن قارشى تەرەپ ئوخشاش ھېسسىياتتا تۇرۇپ قىلىشى كېرەك. ئۇنىڭغا سەمىمىي مۇئامىلە قىلىش، ئۇنى يېڭى بىر ھاياتنىڭ تۇنجى قەدىمى دەپ بىلىش كېرەك. شۇنى ئالاھىدە ئەسكەرتىش كېرەككى، سىز پەقەت توي قىلىش يېشىغا يېتىپ قالغانلىقىڭىز ۋە باشقىلارنىڭ بېسىمى تۈپەيلى بۇ قەدەمنى ئالماسلىقىڭىز كېرەك. شۇنداق، سىز توي قىلىش ئۈچۈنلا توي قىلماڭ، توي ھەرگىزمۇ مەلۇم نەرسىدىن بىزار بولۇش دېگەن مەنىنى بىلدۈرمەيدۇ. بۇ خىل مەنىگە ئىگە قىلىپ قويغۇچىلار بولسا ھاياتنى ۋە مۇھەببەتنى چۈشەنمەيدىغان ياكى بۇ ھەقتىكى تونۇشى كەمچىل كىشىلەردۇر. ئۇ ھەر ئىككى تەرەپنىڭ ئورتاق نىشانىغا موھتاج. ئەگەر سىز بىرى بىلەن مۇھەببەتلىشىۋاتقان بولسىڭىز، بولۇپمۇ مۇھەببەتلىشىۋاتقىلى خىلى يىللار بولغان بولسا، ئۇنداقتا ئۇنى چىڭ تۇتۇڭ ۋە قەدىرلەڭ. چۈنكى قارشى تەرەپنىڭ كۆڭلى خۇددى سىزنىڭ كۆڭلىڭىزگە ئوخشاشلا مۇھىم ۋە نازۇك. ئۇنىڭغا ئازار بەرسىڭىز نەتىجىدە سىز ئۆزىڭىزنىڭ كۆڭلىگە ئازار بەرگەن بولىسىز. چۈنكى سىز ئۇنى ياخشى كۆرگەن ئىكەنسىز، ئۇنى بەختلىك قىلىشىڭىز كېرەك، سىز بىر نەچچە يىل مۇھەببەتلىشىپلا، بولدى قىلسىڭىز، ئۇنى ھەقىقىي بەخت تۇيغۇسىغا ئىگە قىلالمايسىز. قار ياغقان كەچلەردىكى ئۇنتۇلغۇسىز ئەسلىمىلەر ئۇزۇنغا بارمايدۇ. پەقەت سىز ئۇنىڭ بىلەن كېيىنكى ھاياتىڭىزنى بىرگە ئۆتكۈزەلىسىڭىزلا، ئاندىن ئۇ ئەسلىمىلەر تېخىمۇ گۈزەل سىياقتا ئۇنتۇلماس خاتىرە بولۇپ قالىدۇ.ئاخىرىدا، دېمەكچى بولغىنىم توي قىلىش ئۈچۈنلا توي قىلماڭ، توي ئىشىغا سەل قارىماڭ، ئوغۇل بالا بولسىڭىز ئىشلارنى تېخىمۇ ئەتراپلىق پىلانلاڭ. چۈنكى ئۇ سىزنىڭ ھايات قورغىنىڭىزنى بەرپا قىلىشىڭىزدا ئالمىسىڭىز بولمايدىغان مۇھىم قەدەمدۇر...1 قەۋەت يوللانغان ۋاقت: 20110811 20:44ھەممە تىما ۋە ئىنكاسلىرىڭىزغا .. ئادىرسنى قېتىۋىلشىڭزدىن ئەزا سوراپ كىرگەندەك قىلىسىز .2 قەۋەت يوللانغان ۋاقت: 20110812 12:55ئەجدادلىرىمىز توي ! دەپ بىكار قويماپتىكەن ئىسمىنى ، بەزىلەر تويسا ، بەزىلەر تويدۇرىدۇ ....ئومۇمىي يازما: 223 قەۋەت يوللانغان ۋاقت: 20110814 13:41ئاللاھ رەھمەت قىلسۇن جاپا چېكىپسىز..... 0.068767 5, :0313 05:12, 110187761
|
سەناتورلار وڭالتۋ جانە بانكروتتىق راسىمدەرىن جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى تۋرالى زاڭ جوباسىن قارادىپارلامەنت 03 جەلتوقسان، 2019پارلامەنت سەناتى قارجى جانە بيۋدجەت كوميتەتىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە وڭالتۋ جانە بانكروتتىق راسىمدەرىن، بيۋدجەت، سالىق زاڭناماسىن جانە تەمىرجول كولىگى تۋرالى زاڭنامانى جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى زاڭ جوباسى قارالدى. بۇل تۋرالى پارلامەنت سەناتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.زاڭ جوباسىنىڭ ماقساتى التىنشى شاقىرىلىمداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتىنىڭ ءۇشىنشى سەسسياسىنىڭ اشىلۋىندا مەملەكەت باسشىسى بەلگىلەگەن وڭالتۋ جانە بانكروتتىق راسىمدەرىن جەتىلدىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ، سونداياق دارمەنسىزدىك جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى.جوبانىڭ تۇجىرىمدامالىق نەگىزگى باعىتتارىنا: وڭالتۋ جانە بانكروتتىق راسىمدەرىن باستاۋ ءتارتىبىن قايتا قاراۋ وڭالتۋدى قولدانۋ جانە بانكروت دەپ تانۋ ءتارتىبىن قايتا قاراۋ بانكروتتىق راسىمدەرىن قىسقارتۋ ماقساتىندا كرەديتورلار جينالىسىنىڭ وكىلەتتىگىن قايتا قاراۋ كرەديتورلاردىڭ بورىشكەرگە قويىلاتىن تالاپتارىن مالىمدەۋ ءتارتىبىن ناقتىلاۋ ۋاقىتشا باسقارۋشىنى نەمەسە ۋاقىتشا اكىمشىنى تاعايىنداۋ ءتارتىبىن قايتا قاراۋ باسقارۋشىلارعا تولەنەتىن سىياقىنى تولەۋدى قايتا قاراۋ كەپىلدى كرەديتورلار تالاپتارىن قاناعاتتاندىرۋ ءتارتىبىن قايتا قاراۋ ادەيى بانكروتتىق جانە جالعان بانكروتتىق ءۇشىن قاعيدالاردى قايتا قاراۋ جۇمىس ىستەمەيتىن بورىشكەردى بانكروتتىق ءراسىمىن قوزعاۋسىز تاراتۋ ءتارتىبىن قايتا قاراۋ ماگيسترالدىق تەمىرجول جەلىسىن جانە تەمىرجول كولىگىنىڭ جىلجىمالى قۇرامىن دامىتۋ ماقساتىندا شىعارىلعان تاسىمالداۋشىنىڭ وبليگاتسيالارى بويىنشا كۋپوندىق سىياقى مولشەرلەمەسىن سۋبسيديالاۋ ءتارتىبىن بەلگىلەۋ ميكرو جانە شاعىن بيزنەس كومپانيالارىن تابىس سالىعىنان ءۇش جىل مەرزىمگە بوساتۋ بيۋدجەت قاراجاتىن ءتيىمسىز جوسپارلاعانى جانە ءتيىمسىز پايدالانعانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ جاتادى.
|
استانا ارلاندارى قىتايداعى فينالدا كۋبا قابىلاندارىن جەڭە الا ما؟ سپورت25 قىركۇيەك 2018، 15:47استانا ارلاندارى قىتايداعى فينالدا كۋبا قابىلاندارىن جەڭە الا ما؟ ساراپتاما25 قىركۇيەك 2018, 15:47 4061 0كوپتەن كۇتكەن دۇنيەجۇزىلىك بوكس سەرياسىنىڭ فينالى دا تاياپ قالدى. الداعى 26 جانە 28 قىركۇيەك كۇندەرى قىتايدىڭ ەكى بىردەي قالاسىندا فينال وتەدى. شەشۋشى باسەكەدە كۋبا قابىلاندارى مەن استانا ارلاندارى كەزدەسەدى، دەپ حابارلايدى . ٴتىلشىسى.ازىرگە ەسەپ 2:0سوڭعى جىلدارى كۋبا مەن قازاقستان كومانداسىنىڭ فينالدا جولى ٴتۇيىسىپ ٴجۇر. ەڭ العاش 2015 جىلى استانادا جولىقتى. ول كەزدە 6:4 ەسەبىمەن مارات جاكيەۆ جاتتىقتىرعان كوماندا جەڭىسكە جەتتى. ەلورداداعى داۋلەت سپورت كەشەنىندە ارلاندار ساپىندا تەمىرتاس ٴجۇسىپوۆ، سامات باشەنوۆ، مەيىرىم نۇرسۇلتانوۆ، ولجاس ساتتىبايەۆ، اسلانبەك شىمبەرگەنوۆ، يۆان دىچكو جەڭىسكە جەتتى.ودان كەيىن فينالعا اراعا ٴبىر جىل سالىپ، بىلتىر تاعى شىقتى. بۇل جولى فينال استانادا ٴوتتى. قازاقستان سپورت كەشەنىندەگى جەكپەجەك ناعىز دراماعا تولى بولدى.العاشىندا تەمىرتاس ٴجۇسىپوۆ 49 كەلى پەن ٴىلياس سۇلەيمەنوۆ 56 كەلى قازاقستان كومانداسىن العا شىعارعان. سوسىن انتون پينچيك 91 كەلى قارسىلاسى ەريسلاندي ساۆوننان ۇتىلىپ قالدى. 64 كەلىدەگى ٴدىلمۇرات ٴماجيتوۆ تە ەندي كرۋزگە ەسە جىبەرەدى. ٴابىلحان امانقۇل 75 كەلى كۋبانىڭ اتاقتى بوكسشىلارىنىڭ ٴبىرى ارلەن لوپەستەن ايلاسىن اسىرا المادى. 81 كەلىدەگى ارمان رىسبەك وليمپيادا چەمپيونى حۋليو لا كرۋزگە ٴالى كەلمەدى. جارىستىڭ ەكىنشى كۇنىندە كوماندا كاپيتانى ولجاس ساتتىبايەۆ 52 كەلى قارسىلاسى يوسباني ۆەيتيادان ويلاماعان جەردەن جەڭىلىپ،ارلانداردى قيىن جاعدايعا قالدىرادى. بۇل كەزدە ەسەپ 2:5 بولاتىن. كۋبالىقتار قالعان 4 كەزدەسۋدىڭ بىرەۋىن ۇتسا بولدى چەمپيوندىق جەڭىپ الۋعا ٴازىر. وتانداستارىمىز وسى تۇستا ناعىز كامبەك جاسايدى. اۋەلى ولجاس بوقايەۆ 91 كەلى يواندري تويراكتان باسىم تۇسسە، تاجىريبەلى بوكسشى زاكىر سافيۋللين 60 كەلى ٴۇش دۇركىن الەم چەمپيونى لازارو الۆارەستى تاستالقان ەتىپ ۇتتى. اسلانبەك شىمبەرگەنوۆ 69 كەلىدە بۇل جولى 2012 جىلعى وليمپيادا چەمپيونى رونيەل سوتولونگوعا ەش مۇمكىندىك بەرگەن جوق. قورىتىندى ەسەپ 6:5.ازىرگە ەكى فينالدا دا تەن ايلاسىن اسىرىپ كەتتى. ەندى ٴۇشىنشىسى كۇتىپ تۇر.قىتايداعى فينالدا كەزدەسەتىندەرقىتايداعى فينال ەكى قالادا وتەدى. 26 قىركۇيەك ٴبىرىنشى كۇنى سيامىندا س1 جۇيەسى بويىنشا بەس سالماقتىڭ جەڭىمپازدارى انىقتالادى. ودان كەيىن 28 قىركۇيەكتە سزينسزيان قالاسىندا س2 سالماقتارى بويىنشا تاعى 5 جەكپەجەك وتەدى. ەگەر جالپى ەسەپ تەڭ اياقتالسا، قوسىمشا 64 كەلىدەگى بوكسشىلار شارشى الاڭعا شىقپاق.ٴبىرىنشى جارىس كۇنىندە شىعاتىندار:49 كەلى: تەمىرتاس ٴجۇسىپوۆ قازاقستان داميان ارسە دۋارتە كۋباتەمىرتاس ٴجۇسىپوۆ بۇعان دەيىن ەكى فينالدا دا جەڭىسكە جەتكەن بوكسشى. استانادا ول يوناسيس ارگيلاگوستى 2015 جانە 2017 جىلى دا ۇتقان بولاتىن. ەندى تەمىرتاس قىتايداعى فينالدا داميان ارسە دۋارتەمەن جولىعادى. ٴجۇسىپوۆ ٴۇشىنشى رەت تە فينالعا ۇزدىك شىعادى دەپ ويلايمىز.56 كەلى. ٴىلياس سۇلەيمەنوۆ قازاقستان وسۆەل كابالەرو گارسيا كۋباكۋبا قۇراماسى بۇل سالماقتا دا جاڭا بوكسشىلاردىڭ ٴبىرىن شىعارماق. ال نۇرلان اقۇرپەكوۆ باپكەر تاجىريبەلى ٴىلياس سۇلەيمەنوۆكە سەنىم ارتىپ وتىر. وتكەن جىلى فينالدا جولى بولعان بوكسشىلاردىڭ ٴبىرى. استانالىق بوكسشى قارسىلاستارىن كوبى نوكاۋتپەن جەڭىپ ٴجۇر. 28 جاستاعى سۇلەيمەنوۆ 5 راۋندىق جەكپەجەكتە ٴوزىڭ سۋداعى بالىقتاي سەزىنەدى. سوندىقتان سۇلەيمەنوۆ تە جەرگە قاراتا قويماس دەپ سەنەمىز.64 كەلى. ٴدىلمۇرات ميجيتوۆ قازاقستان ەندي كرۋس كۋباەندي كرۋس گومەس 2017 جىلى گامبۋرگتەگى الەم چەمپيوناتىندا توپ جارعان بوكسشى. ەكەۋى بۇعان دەيىن دە كەزدەسكەن. بىلتىرعى فينالدا ٴدىلمۇرات ميجيتوۆ قارسىلاسىنا ەسە جىبەرگەن. وسى جولى ميجيتوۆ بىلتىرعا كەتكەن ەسەسىن قايتارۋعا تىرىسارى انىق. ونىڭ ۇستىنە جەرلەسىمىز فيزيكالىق تۇرعىدا وتە مىعىم بوكسشى.75 كەلى. ٴابىلحان امانقۇل قازاقستان وسلەيس يگلەسياس ەسترادا كۋباٴابىلحان جاقىندا دجاكارتاداعى ازيا ويىندارىندا قازاقستاننىڭ تۋىن ۇستاپ شىققان بوكسشى. جامبىلدىق ورەن يندونەزيادا فينالعا دەيىن جەتكەن. جاس بوكسشى ٴقازىر ناعىز بابىندا ٴجۇر. ال ونىڭ قارسىلاسى ەسترادانىڭ بويى ۇزىن، اياقپەن جۇمىس ىستەيتىن بىلەدى. نەگىزىنەن قاشىقتىقتان ۇرىس سالعاندى جاقسى كورەدى. ٴبىراق بىلتىرعى ارلەن لوپەس سەكىلدى الەم چەمپيوناتى نەمەسە وليمپيادا ويىندارىندا جۇلدە الماعان. سوندىقتان ٴابىلحان كۋبالىقتان ايلاسىن اسىرۋى ٴتيىس.91 كەلى. نۇربول التايەۆ قازاقستان ەريسلاندي ساۆون كۋبانۇربول التايەۆتىڭ قارسىلاس اتاقتى ٴۇش دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى فەليكس ساۆوننىڭ جيەنى ەريسلاندي ساۆون. ول بىلتىر گامبۋرگتەگى الەم چەمپيوناتىندا توپ جارعان.. ونىڭ الدىندا ريو وليمپياداسىندا قولا جۇلدە العان.ساۆون دۇنيەجۇزىلىك بوكس سەرياسىنىڭ فينالىندا قازاقستاندىقتاردى ٴجيى رەنجىتىپ ٴجۇر. 2015 جىلى ۆاسيليي لەۆيتتى، 2017 جىلى انتون پينچۋكتى قاپى قالدىرعان. ەندى ٴۇشىنشى فينالدا ونىمەن التايەۆ بوكستاسادى.كۋبالىقتىڭ تەحنيكالىق ارسەنالى باي، سوققىنى از جىبەرەدى. اراقاشىقتىقتى ۇستاۋدى جاقسى مەڭگەرگەن. بويى مەن قولى دا ۇزىن، تاكتيكالىق تۇرعىدا اككى بوكسشى.ەريسلاندي ساۆونمەن كەزدەسۋگە جاس بوكسشى نۇربول التايەۆتى شىعارماقشىمىن. بۇل كوپشىلىككە تانىس ەمەس. قارسىلاسىنا دا جۇمباق بولارى انىق. بىلتىر قازاقستان چەمپيوناتىندا ەكىنشى ورىن العان. قازىرگى كەزدە ۇلتتىق قۇرامانىڭ ٴۇشىنشى ٴنومىرلى بوكسشىسى. ساۆون 2017 جىلى پينچۋكتى جەڭىپ كەتتى. وسى جولى انتوندى مازالاعان جوقپىن. ويتكەنى، ەكەۋى ٴبىربىرىن جاقسى بىلەدى. تەحنيكالىق تۇرعىدان انتون قارسىلاسىنان السىزدەۋ بولۋى مۇمكىن. ال نۇربول كوبىسىنە ىڭعايسىز بوكسشى. جەكپەجەك بارىسىندا قارسىلاسى كۇتپەگەن شەشىمدەر قابىلداي الادى. سوندىقتان التايەۆقا سەنىم ارتىپ وتىرمىن. شاكىرتىم جەڭىسكە جەتەدى دەپ ۇمىتتەنەمىن، دەيدى استانا ارلاندارى كومانداسىنىڭ باس باپكەرى نۇرلان اقۇرپەكوۆ.ەكىنشى جارىس كۇنىندە رينگكە شىعاتىندار:52 كەلى. ساكەن بيبوسىنوۆقازاقستان حورحە گرينيان كۋبابۇعان دەيىنگى ەكى فينالدا كۋبا كومانداسىنان يوسباني ۆەيتيا ،ال بىزدەن ولجاس ساتتىبايەۆ جۇدىرىقتاسقان. بىرەۋىندە ولجاس، ەكىنشىسىندە ۆەيتيا جەڭىسكە جەتكەن. وسى جولى ەكى كوماندا ساپىندا دا جاڭا بوكسشىلار جۇدىرىقتاسپاق. ارلانداردىڭ نامىسىن 52 كەلىدە ساكەن بيبوسىنوۆ قورعايدى. ول فينالداعى قارسىلاسى حوركە گرينيانمەن بۇعان دەيىن جاستار اراسىنداعى الەم چەمپيوناتىندا كەزدەسىپ، جەڭگەنى بار.60 كەلى: زاكىر سافيۋللين قازاقستان لاسارو الۆارەس كۋباقازاقستاندىق ارداگەر بوكسشى زاكىر سافيۋللين مەن كۋبالىق لاسارو الۆارەس وسىمەن ٴوزارا ٴۇشىنشى فينالدا كەزدەسكەلى تۇر. بۇعان دەيىنگى ەسەپ 1:1. 2015 جىلى الۆارەستىڭ، بىلتىر سافيۋلليننىڭ باعى جانعان. كۋبالىق بوكسشى ٴۇش دۇركىن الەم چەمپيونى. وليمپيادا ويىندارىندا جۇلدە العان. زاكىر وسى جىلى ارلاندار ساپىندا ازىرگە رينگكە شىققان جوق. باپكەرلەردىڭ ايتۋىنشا، سپورتشىنىڭ دايىندىعى جوعارى دەڭگەيدە.69 كەلى. اسلانبەك شىمبەرگەنوۆ قازاقستان رونەل يگلەسياس كۋباسافيۋللين مەن الۆارەس سەكىلدى 69 كەلىدەگى اسلانبەك شىمبەرگەنوۆ پەن رونەل يگلەسياس سوتولونگو دا بۇعان دەيىن ٴوزارا ەكى جولدارى تۇيىسكەن. ەكەۋىندە جەرلەسىمىز جەڭىسكە جەتكەن. جالپى، 2012 جىلعى وليمپيادا چەمپيونى سوتولونگو قازاق بوكسشىلارىن ەشقاشان ۇتپاعان. شىمبەرگەنوۆتەن بولەك، ماديار اشكەەۆتەن دە جەڭىلگەنى بار.قازاقستاندىق جانكۇيەرلەر سول سەريانىڭ ٴارىقاراي جالعاسقانىن قالايدى. ونىڭ ۇستىنە 69 كەلى ٴبىز ٴۇشىن ەرەكشە ىستىق سالماق.81 كەلى. بەك نۇرماعامبەتقازاقستان حۋليو لا كرۋس كۋباوسى سالماقتا كومانداسىنداعى بوكسشى اۋىسپايدى. ريو وليمپياداسىنىڭ جەڭىمپازى، ٴتورت دۇركىن الەم چەمپيونى حۋليو لا كرۋس بۇعان دەيىنگى ەكى فينالدا دا قازاق بوكسشىلارىن ۇتقان. جالپى، لا كرۋس جەرلەستەرىمىزدى ٴجيى رەنجىتەدى. وليمپيادا ويىندارى مەن الەم چەمپيوناتىندا بىرنەشە رەت ادىلبەك نيازىمبەتوۆتى التىنسىز قالدىرعان. جوباسىنىڭ فينالىندا 2015 جىلى نۇرداۋلەت جارمانوۆتان، 2017 جىلى ارمان رىسبەكتەن باسىم تۇسكەن. وسى جولى 29 جاستاعى كۋبالىقپەن ودان 9 جاسقا كىشى بەك نۇرماعامبەت شىعادى. مارقۇم بەكزات ساتتارحانوۆتىڭ جەرلەسى، جاستار اراسىنداعى الەم چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى. ەگەر بەك لا كرۋستىڭ وسال تۇسىن تاپسا، كىشىرىگىم سەنساسيا بولارى انىق.91 كەلى. قامشىبەك قوڭقابايەۆ قازاقستان حوسە لاردۋەت كۋبا.وسى اۋىر سالماقتاعى ەكى فينالدا ٴبىزدىڭ پايدامىزعا شەشىلگەن. 2015 جىلى يۆان دىچكو، 2017 جىلى ولجاس بوقايەۆ جانكۇيەرلەردىڭ سەنىمىن اقتاعان. ەندى، بيىل نۇرلان اقۇرپەكوۆ باپكەر قامشىبەك قوڭقابايەۆتى تىزىمگە قوستى. گامبۋرگتەگى الەم چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى بيىل ەشقانداي ٴىرى حالىقارالىق باسەكەلەسكە قاتىسقان جوق. الەم مەن ازيا چەمپيوناتى كەلەسى جىلى وتەدى. ال ازيا ويىندارىندا اۋىر سالماق بولمادى. سوندىقتان قامشىبەك ٴۇشىن جوباسىنىڭ فينالى ەرەكشە موتيۆاسيا بولارى ٴسوزسىز. قارسىلاسى حوسە لاردۋەت گومەس.كۋبا بوكسى الىنبايتىن قامال ەمەساستانا ارلاندارىنىڭ باس باپكەرى نۇرلان اقۇرپەكوۆ شاكىرتتەرىنە سەنەدى. ەلوردا تورىندە وقۋجاتتىعۋ جيىنىن وتكىزگەن وتانداستارىمىز ەندى قىتايدا بارىن سالادى دەپ وتىر.كۋبا بوكسى الىنبايتىن قامال ەمەس. مۇنى قازاقستاندىق بوكسشىلار دالەلدەپ كەلەدى. بۇل جولى دا جىگىتتەر بارىن سالادى. قارسىلاستارىمىزدىڭ بوكستا كەمشىلىگى جوق دەرسىڭ. شارشىالاڭدا تىنىم تاپپايدى، شەتتەرىنەن شيراق. سوندىقتان ٴبىز ولاردىڭ تاكتيكاسىن بۇزۋعا تىرىسامىز. سوققىنى ۇدەتۋ كەرەك. بۇل مەنىڭ عانا ەمەس، ٴوزىم اقىلداسقان بارلىق باپكەرلەردىڭ ورتاق پىكىرى.شاكىرتتەرىمنىڭ قۇلاعىنا دا وسىنى قۇيىپ جاتىرمىن. كۋبالىقتىڭ ەمەس، ٴوزىنىڭ ستيلىمەن بوكستاسقان بىلعارى قولعاپ شەبەرى ادەتتە جەڭەدى. ولار سوڭعى دايىندىقتارىن رەسەيدە جەرگىلىكتى بوكسشىلارمەن وتكىزدى. سولاردى عالامتور ارقىلى تاماشالاپ، قارسىلاستارىمىزدى قالاي جەڭۋ كەرەكتىگى جايلى جوسپار قۇردىق، دەيدى ن.اقۇرپەكوۆ.ٴبىراق كلۋبىن ايقىن باسىمدىقپەن ۇتۋ وڭاي بولمايتىندىعىن استانا ارلاندارى كلۋبىنىڭ ديرەكتورى باقتيار ارتايەۆ تا مويىنداپ وتىر:راس، ٴدال ٴقازىر مۇمكىندىكتەر 5050 دەپ ايتا الامىن. قارسىلاستى باعالاماۋعا بولماس. ولاردىڭ ساپىندا وتە تالانتتى بوكسشىلار بار. دەگەنمەن ٴوز باسىم ٴبىزدىڭ جىگىتتەرگە سەنەمىن. ولاردىڭ دايارلىعى كوڭىلدەن شىعادى. تولىقتاي دارىگەرلەر تەكسەرىسىنەن ٴوتتى. باپتارى دا،كوڭىلكۇيلەرى دە جاقسى، دەيدى كلۋب ديرەكتورى.تورەشىلەردىڭ ادىلدىگى دە ماڭىزدىباقتيار عاريفوللا ۇلى ٴتيىستى دايىندىقتان بولەك كوماندامىزعا كومەكتەسۋى مۇمكىن تاعى ٴبىر فاكتوردى اتادى. باستاپقىدا فينالدىڭ قازاقستان نە كۋبا جەرىنىڭ قايسىسىندا وتەتىندىگى ٴبىراز تالقىعا سالىنعان. سول كەزدە قىتاي شەشۋشى سىندى وزدەرىندە قابىلداۋ تۋرالى ۇسىنىس جاساعان سوڭ حالىقارالىق ۇيىم تاراپىنان كەلىسىم بەرىلگەن. سوندىقتان كلۋب ديرەكتورىنىڭ پىكىرى بيىلعى ماۋسىمنىڭ ۇزدىگى ەلوردادا انىقتالماسا دا، كەزدەسۋدىڭ بەيتاراپ الاڭدا ٴوتۋى دۇرىس دەگەنگە سايادى.فينال كۋبادا وتسە،جەڭىس جەرگىلىكتى بوكسشىلارعا بەرىلۋى ابدەن مۇمكىن. ال قىتايداعى فينالدا تورەشىلەر نەعۇرلىم ٴادىل شەشىم قابىلدايدى دەگەن ۇمىتتەمىز.استانا پرەزيدەنتتىك كاسىبي سپورت كلۋبىنىڭ ٴباسپاسوز قىزمەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا باس باپكەر نۇرلان اقۇرپەكوۆ تورەشىلەر تاراپىنان بۇرمالاۋشىلىقتار بولادى دەپ ويلامايمىن دەگەن پىكىر ٴبىلدىرىپتى.بىرىنشىدەن، دۇنيەجۇزىلىك بوكس سەرياسىنىڭ فينالى بەيتاراپ ەلدە ٴوتىپ جاتىر. مۇنىڭ ٴوزى جەكپەجەكتە تورەشىلەردىڭ ٴادىل بولۋىنىڭ كەپىلى دەپ بىلەمىن. ونىڭ ۇستىنە، جوباسىنىڭ رەيتينگى وتە جوعارى. كۇللى الەم كوز تىگىپ وتىر. بارلىق ەل تىكەلەي ەفيردەن كورە الادى. ازيادانىڭ قاسىندا الدەقايدا بيىك تۇرعان تۋرنير. سوندىقتان، بۇل جەردە تورەشىلەر تاراپىنان بۇرمالاۋشىلىقتار بولادى دەپ ويلامايمىن، دەيدى نۇرلان اقۇرپەكوۆ.تورەشىلەردەن ٴبىز دە ٴادىل شەشىم كۇتەمىز. اۋەسقوي بوكس الەمىندەگى قوس مىقتىنىڭ باسەكەسىن تاماشالاۋ كىمكىمگە دە قىزىق بولار. سەبەبى، شارشى الاڭ قوجايىنىنا بۇردى دەگەن اڭگىمە تۋىندامايدى.فينال نە ٴۇشىن قىتايدا وتەدى؟ايتپاقشى، بۇل جەكپەجەكتەردىڭ نەلىكتەن استانادا وتكىزىلمەگەندىگىنە قاتىستى باقتيار ارتايەۆ بىلاي دەپ جاۋاپ قاتتى:ٴبىزدىڭ ەلدە فينال بۇعان دەيىن ٴۇش رەت ٴوتتى. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، فينالدى ۇيىمداستىرۋ قۇقىعىن يەمدەنۋ ٴۇشىن تاراپ 300 مىڭ دوللار تولەۋى كەرەك. بۇل از قاراجات ەمەس. ٴبىزدىڭ دە بۇل سومانى تولەۋگە مۇمكىندىگىمىز جەتەدى. دەگەنمەن بيىلعى اقتىق سىننان باس تارتۋدى جونكوردىك. ال قىتاي بوكستى دامىتۋدى، وعان دەگەن قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرۋدى كوزدەيدى. سوندىقتان دا فينالدى ەكى قالاسىندا وتكىزبەك، دەيدى ب. ارتايەۆ.نە دەسەك تە الىسپاي بەرىسپەيتىن فينال بولۋى ٴتيىس. ماماندار، ٴتىپتى، تەڭ ناتيجە تىركەلۋى مۇمكىن ەكەندىگىن العا تارتۋدا. ونداي جاعدايدا بار ٴۇمىت 64 كەلىدەگى بەكداۋلەت يبراگيموۆكە ارتىلادى.
|
ئەردوغان ئىمام خەتىب ئوقۇغۇچىلىرىنى رىقابەتكە چاقىرىق قىلدى ئۇيغۇرچەئەردوغان ئىمام خەت...ئەردوغان ئىمام خەتىب ئوقۇغۇچىلىرىنى رىقابەتكە چاقىرىق قىلدىئەردوغان فەتھۇللاھچى تېررورلۇق تەشكىلاتىنىڭ ئىمام خەتىب تۇلۇق ئوتتۇرا مەكتىپىگە سېڭىپ كېرەلمىگەنلىكىنى ئېيتتى.27.05.2017 31.03.2020تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى خەۋىرى: جۇمھۇر رەئىس رەجەپ تاييىپ ئەردوغان ئىمام خەتىب تۇلۇق ئوتتۇرا مەكتىپىنى پۈتكۈزگەن ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىلىم ئىرپاندا رىقابەتكە چۈشۈشىنى تەلەپ قىلدى.جۇمھۇر رەئىس رەجەپ تاييىپ ئەردوغان قاسىمپاشادىكى تەنتەربىيە زالىدا ئۆندەر ئىمام خەتىب تۇلۇق ئوتتۇرا مەكتىپىنى پۈتتۈرگەنلەر جەمئىيىتى تەرىپىدىن ئۆتكۈزۈلگەن ئوقۇش پۈتتۈرۈش مۇراسىمىدا نۇتۇق سۆزلىدى.ئەردوغان نۇتۇقىدا، تەڭسىز ئۆلچەملەر ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان مانا ئەمدىكى چاغدا، خالىغان كىشى، خالىغان مەكتىپىگە، خالىغىنى بويىچە بارالامدۇ يوق؟ ئىمام خەتىب تۇلۇق ئوتتۇرا مەكتپىنى پۈتكۈزگەن ئوقۇغۇچىلاردىن يۇقىرى ئۇتۇقلارنى كۈتىۋاتىمەن. رىقابەتچى بولۇشىڭلار لازىم. ئىلىم ئىرپاندا رىقابەتكە چۈشۈشىڭلارنى خالايمەن. شۇڭا سىلەرنىڭ تىرىشچانلىقلىرىڭلارغا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىمەن. شۇنى ئەستىن چىقارماسلىقىڭلار لازىمكى، سىلەرنىڭ ئۇتۇقلىرىڭلار بىزنىڭ ئىپتىخارلىنىش ۋەسىلىمىزدۇر دېدى.ئەردوغان يەنە تېررورلۇق، ناھەقچىلىك، قانۇنسىزلىق، ئادالەتسىزلىك، زوراۋانلىق جۈملىدىن قانۇنلۇق ھېسابلانمايدىغان ھېچ بىر ئىشنىڭ يېنىدا ئىمام خەتىب تۇلۇق ئوتتۇرا مەكتىپىنى پۈتكۈزگەن ئوقۇغۇچىلار بولمايدۇ. شۇڭا فەتھۇللاھچى تېررورلۇق تەشكىلاتىغا ئوخشاش قارا گۇرۇھلار، دەۋرىمىزنىڭ ھاشھاشىلىرى، بۇ مۇقەددەس مەكتەپكە سېڭىپ كېرىشكە ۋە سۇيىئېستىمال قىلىشقا يەر تاپالمىدى دېدى.خەتكۈچ: ئەردوغان , ئىمام خەتىب , ئوقۇغۇچىتۈركىيەدە جېنىدىن ئايرىلغانلار 162 گە يەتتىتۈركىيەدە ۋۇخەن ۋىرۇسى يېڭى تىپتىكى تاجسىمان ۋىرۇسلۇق ئۆپكە ياللۇغى يۇقۇمى كوۋىد 19 سەۋەبىدىن قازا قىلغانلار سانى يېڭىدىن 37 كىشىنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن جەمئىي 162 گە يەتتى.ئەردوغان مىللىي سەپەرۋەرلىك ھەرىكىتىنى باشلىدىتۈركىيە جۇمھۇر رەئىسى رەجەپ تاييىپ ئەردوغان: بىز ئۆزىمىزگە يېتىمىز تۈركىيەم ناملىق مىللىي ئىتتىپاقلىق سەپەرۋەرلىك ھەرىكىتى باشلىدى.
|
قر قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى تيمۋر داندىباەۆ ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە گەرمانيا كونتسلاگەرلەرىندە قازا بولعان 927 وتانداسىمىزدىڭ ءتىزىمى تابىلعانىن حابارلادى. بۇگىندە ولاردىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارىن ىزدەستىرۋ جۇمىستارى باستالدى، دەپ جازادى ..ۆوزۆراششەنيە يمەني حالىقارالىق پاتريوتتىق ۇيىمى سوعىس كەزىندە گەرمانياداعى كونتسلاگەرلەردە قازا تاپقان 927 قازاقستاندىق جاۋىنگەرلەردىڭ ءتىزىمىن بەردى. قازىرگى ۋاقىتتا قازا تاپقانداردىڭ تۋىستارىن انىقتاۋ بويىنشا جۇمىستار ءجۇرىپ جاتىر. سونداياق، ءبىزدىڭ مينيسترلىك وكىلدەرى بيىل 8 مامىردا پلاتسدارم قوعامدىق ۇيىمىنىڭ شاقىرۋىمەن ۋكرايناعا بارىپ، سلاۆيانسك ءۇشىن شايقاستا قازا تاپقان 99 جاۋىنگەردىڭ، ونىڭ ىشىندە جەرلەسىمىز لەيتەنانت ۇكىباي بازاربايدىڭ سۇيەكتەرىن قايتا جەرلەۋ راسىمىنە قاتىستى. ودان بولەك، قازىرگى ۋاقىتتا رەسەيلىك ىزدەۋ توبى ءبىزدىڭ 12 جەرلەسىمىزدىڭ دەنە قالدىقتارىنا ساراپتاما جۇرگىزۋدە، كەيىن ولار بىزگە بەرىلەدى، دەدى تيمۋر داندىباەۆ.بۇعان دەيىن قر قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا حاباروشارسىز كەتكەن 7 وتانداسىمىزدىڭ ءمايىتى تابىلعانىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، جوعالعانداردىڭ اتىجوندەرى انىقتالىپ، ەلگە جەتكىزىلگەن.كونتسلاگەر وتانداستار گەرمانيا جاۋىنگەرلەر
|
ئىلاخۇن تېۋىپ ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى : ئەدەبىيات گۈلزارى ئىلاخۇن تېۋىپيوللىغۇچى: مەۋلانە ئۇيغۇر ۋاقتى: ئاپرېل 08, 2021 ئورنى: ئەدەبىيات گۈلزارىئىلاخۇن تېۋىپ بولسا، ئەردەمنىڭ ئۆز يول باشچىسى ھەزرىتىمنىڭ ھاياتىنى قوغداش ئۈچۈن ئۆزىنىڭ ھاياتىنى قىلچىمۇ ئويلاپ قويماي، دۈشمەن ئوقىغا كۆكرىكىنى تۇتۇپ بەرگەنلىكىدىن ئىبارەت بۇ باھادىرلىقىنى ھەر ئويلىغىنىدا، ئۇنىڭغا ئىچ ئىچىدىن كۆيۈپ، مېھرىبالىق بىلەن قارايتتى ھەتتا ئۇنى ئۆزىگە مەڭۈلۈك ئوغۇل قىلىۋېلىشنىمۇ ئويلىمىدى دېگىلى بولمايتتى. ئەردەممۇ ئىلاخۇن تېۋىپقا ئۆزىنىڭ ھاياتى توغرىسىدا قىسقىچە سۆزلەپ بەردى. بۇ گەپلەرنىڭ ھەممىسىنى نېرىدا تۇرۇپ تاماق تەييارلاۋاتقان پەرۋىن قۇلىقىنى دىڭ تۇتۇپ بىر بىرلەپ ئاڭلاپ تۇردى. ئىلاخۇن تېۋىپ ئۆزىمۇ گەپدان ئادەم بولغاچقا، يىگىتنى زىرىكتۈرۈپ قويماسلىق ئۈچۈن ھازىرقى ئەركىنلىك جەڭچىلىرىگە بولغان كۆز قارىشىنى ئوتتۇرىغا قويدى. خەلقنىڭ ھازىر ئۆزىنىڭ ھەقىقىي كۈچىنى تونۇپ يەتكەنلىكىنى ۋە دۈشمەننى تېخىمۇ ئېنىق چۈشەنگەنلىكىنى ئىزاھلىدى.مانا بۇ ھادىسە كەڭ ئاۋامنىڭ تېخىمۇ كەڭ دائىرىدە ئويغىنىشىغا سەۋەب بولۇپ قالىدىغانلىقىنى، بۇ ئويغىنىش ئاۋازى پۈتۈن خوتەن دىيارىدىن ھالقىپ تارىم دەريا ۋادىسىدىكى خەلقنىڭ قەلب تارلىرىنى چەكمەي قالمايدىغانلىقىنى، بۇنداق بىر ئويغىنىش ئاۋازى ئادەتتىكى بىر ئاۋازغا ئوخشىمايدىغانلىقىنى، بۇ ئويغىنىش ئاۋازى پات يېقىندا پۈتۈن ئانا ۋەتەننىڭ جىمجىتلىقىنى بۇزۇپ، روھىي دۇنياسىدا غەرق ئۇيقۇدا ياتقان بىر مىللەتنى تىترىتىۋېتىدىغانلىقىنى، بۇنداق ئەركىنلىك ھاۋاسىنىڭ پۈتۈن خەلقنىڭ كۈرەشچان روھىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇشىغا تۈرتكە بولىدىغانلىقىدىن ئىبارەت بىر قاتار سىياسىي مەسىلىلەرنى ئالدىرىماي بىر بىرلەپ چۈشەندۈردى. ئاندىن ئۇ سۆزىنىڭ تېمىسىنى ئۆز كەسپى تەرەپكە يۆتكەپ، تېبابەتچىلىككە ئائىت تېمىلاردىن سۆز ئاچتى. ئۇ ئالدىدىكى پىيالىدىكى چاينى ئېلىپ بىر ئوتلىۋەتكەندىن كېيىن سۆزىنى داۋام قىلدى: ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكى ئادەم بەدىنىنىڭ بىر پۈتۈنلۈكىنى ئالاھىدە تەكىتلەش بىلەن بىرگە، تەبىئەت دۇنياسى بىلەن ناھايىتىمۇ زىچ باغلىنىشى بارلىقىنى، شۇڭا ئۇيغۇر تېبابىتى تەبىئەتنىڭ ھاياتلىققا دائىم زىچ تەسىر قىلىپ تۇرىدىغانلىقىنى تونۇپ يەتكەن. بولۇپمۇ كەڭ تەبىئەت دۇنياسىنىڭ تۆت چوڭ تادۇ، يەنى ئوت، ھاۋا، سۇ، تۇپراقتىن تەشكىل تاپىدىغانلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەن. تەبىئەت دۇنياسى بولسا بۇ تۆت تادۇ زىددىيىتى نەتىجىسىدە تەرەققىي قىلىدىغانلىقىنى ھەمدە تەبىئەت دۇنياسىدىكى ئىنسانلارنىڭمۇ ئۇلارنىڭ دائىملىق تەسىرىدە بولىدىغانلىقىنى، ئۇلارسىزماددىلارنىڭ يېتىلمەيدىغانلىقىنى، ھاياتلىقنىڭمۇ بولمايدىغانلىقىنى بىلگەن. ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكى بولسا، تۆت چوڭ تادۇ ئوخشاشمىغان تۆت خىل خۇسۇسىيەتكە ئىگە يەنى ئوت قۇرۇق ئىسسىق؛ ھاۋا ھۆل ئىسسىق؛ سۇ ھۆل سۇغۇق؛ تۇپراق قۇرۇق سوغۇق بولىدۇ، دەپ، قارايدۇ. ئۇلار بىر بىرىگە زىت كېلىدۇ، شۇنىڭدەك بىر بىرىنى تەقەززا قىلىدۇ.بەدەندە ئىسسىقلىق، سوغۇقلۇق، ھۆللۈك، قۇرۇقلۇقتىن ئىبارەت تۆت خىل كەيپىياتنى بارلىققا كەلتۈرىدۇ. تۆت خىل كەيپىياتنىڭ بەدەندىكى قارىمۇقارشى پائالىيەتلىرى، يەنى بىرىكىشى ياكى تەسىر قىلىشى نەتىجىسىدە مىزاج ھاسىل بولىدۇ. تەبىئەت دۇنياسى ۋە ئۇنىڭدىكى بارلىق جانلىق مەۋجۇدادلارنىڭ ئۆزىگە خاس مىزاجى بولىدۇ. تەبىئەت دۇنياسىدىكى جانلىق ۋە جانسىز مەۋجۇدادلارنىڭ مىزاج ئالاھىدىلىكلىرى تۆت چوڭ ماددىنى دەۋر قىلىش ئاساسىدا شەكىللەنگەن بولۇپ، ئۇنىڭ قايسى مىزاجغا مەنسۇپ بولۇشى تۆت چوڭ ماددىدىن قايسى بىرىنىڭ غالىپ ئورۇندا تۇرغانلىقىغا باغلىق بولىدۇ. ئەسلىدە تەبىئەت ھېچقانداق بىر نەرسە جانسىز بولمايدۇ. ھەرقانداق نەرسە دائىم ھەرىكەت ئىچىدە بولىدۇ. تەبىئەتكە ئىنچىكىلىك بىلەن نەزەر سالىدىغان بولساق، كۈزدە دەرەخلەرنىڭ ياپراقلىرىنىڭ سارغىيىپ تۆكۈلىدىغانلىقىنى، گۈللەرنىڭ سولىشىپ قۇرۇشىغا شاھىت بولىمىز. ئەمما، يەنە باھارنىڭ كېلىشى بىلەن تەڭ بارلىق ئۆسۈملۈكلەرنىڭ قايتىدىن تىرىلىدىغانلىقىنى. ھەممە نەرسە قايتىدىن جانلىنىپ پۈتۈن تەبىئەت ياپ يېشىلچىلىققا پۈركىنىدىغانلىقىنى كۆرىمىز.بۇ دۇنيانىڭ نىزامىنىڭ دائىم ھەرىكەت ئىچىدە بولىدۇ، كونىسى ئۆلۈپ، يېڭىسى بارلىققا كېلىپ، يېڭىلىش ھالىتىدىكى ھەرىكەت نىزامىغا بويسۇنىدۇ. ئادەمنىڭ ۋۇجۇدىمۇ خۇددى ئەنە ئاشۇ تەبىئەتتىكى ھادىسىلەرگە ئوخشاش دائىم ھەرىكەت ھالىتىدە بولىدۇ ۋە كونا زەررىچىلەر ئۆلۈپ يېڭىلىرى تىرىلىپ تۇرىدۇ. شۇڭا ئۇيغۇر تېبابىتى تەبىئەت بىلەن زىچ باغلانغان بولۇپ، كېسەللىكلەرنى داۋالاشتا دائىم تەبىئەتتىكى تەبىئىي ماددىلارنى خۇرۇچ قىلىپ ياسالغان دورىلاردىن پايدىلىنىپ داۋالاش ئېلىپ بېرىلىدۇ. بۇنداق داۋالاش ئۇسۇللىرى ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكىدە نەچچە مىڭ يىللىق تارىخقا ئىگە. ئۇنىڭ ئۈچۈنمۇ مەھمۇد كاشغەرىي بۇنىڭدىن مىڭ يىل ئىلگىرى يازغان تۈركىي تىللار دىۋانى ناملىق كىتابىدا ئۆزىدىن نەچچە ئەسىر ئىلگىرىكى خەلق قوشاقلىرى ۋە ماقال تەمسىللەرنىڭ كۆپلىگەن نەمۇنىلىرىنى كۆرسىتىپ ئۆتۈش بىلەن بىرگە ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكىنىڭ يىراق ئۆتمۈشىگە ئائىت ئىكەنلىكىنىمۇ بايان قىلىدۇ. مەسىلەن:ئەردى ئۇزا ئەرەنلەر،ئەردەم بايى بىلىك تاغ،ئايدى ئۈكۈش ئۈگۈتلەر،كۆڭلۈم بولۇر ئانار ساغ.دەپ، يېزىلغان تۆتلۈك بېيىتلار ئارقىلىق مۇنداق مەنىنى ئىپادىلىگەن:ئۆتكەن قەدىمكى زامانلاردا تاغدەك بىلىملىكلەر، ھېكىملەر ۋە پەزىلەتلىك كىشىلەر ئۆتكەنىدى. ئۇلار نۇرغۇن ئۈگۈت نەسىھەتلەرنى ئېيتقان. ئۇلارنى ئەسلەش كۆڭۈلگە ساقلىق ئاراملىق بىغىشلايدۇ. بۇندىن باشقا يەنە ئېگىر بولسا ئەر ئۆلمەس يەنى ھەر ئىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش، پىلانلاش لازىم دېگەن مەنىدىكى بۇ ماقالدا، ئېگىر قورساق ئاغرىقىغا داۋا بولىدىغان بىر خىل ئۆسۈملۈك يىلتىزى بولۇپ، قورساق ئاغرىقىغا دۇچار بولغان ئادەم ئۇنى يېسە ساقىيىدۇ. شۇڭا ئۇنى يېنىدا ساقلىغان ئادەم قورساق ئاغرىقىدىن ئۆلمەيدۇ. بۇنىڭدىن باشقا يەنە تېبابەتچىلىككە ئائىت مۇنداق ماقالمۇ بار، ئەندىز بولسا، ئات ئۆلمەس يەنى يولۇچىنى سەپەرگە ئوبدان تەييارلىق كۆرۈشكە ئۈندەپ ئېيتىلغان بۇ ماقالدا، ئەندىز يەردىن قېزىۋىلىپ ئاتنىڭ قورساق ئاغرىقىغا دورا قىلىدىغان يىلتىز بولۇپ، بۇ يىلتىزنى يانجىپ كېسەل ئاتنىڭ بۇرنىغا تېمىتسا، ئات ساقىيىدۇ. دېمەك، بىز تۈركىي تىللار دىۋانى دىكى بۇنىڭغا ئوخشايدىغان نۇرغۇن شېئىر قوشاق ۋە ماقال تەمسىللەر ئارقىلىق ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكىنىڭ نەچچە مىڭ يىل بۇرۇنقى يىراق ئۆتمۈشكە تەئەللۇق ئىكەنلىكىنى جەزىملەشتۈرەلەيمىز. قولىنى ئاۋايلاپ ئولتۇرغا ئەردەم ئىلاخۇن تېۋىپنىڭ ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكنى تەبىئەتتىكى تۆت تادۇغا باغلاپ چۈشەندۈرۈشلىرىنىڭ تېگىگە ئانچە يېتەلمىگەن بولسىمۇ، ئەمما تۈركىي تىللار دىۋانى دىن مىسال ئالغان قوشاق ۋە ماقاللارنى ئوبدان چۈشەنگەن ئىدى. بولۇپمۇ ئەردەم دېگەن ئىسمىنىڭ تۈركىي تىللار دىۋانى دا قەيت قىلىنغانلىقىدىن بەكمۇ سۆيۈندى ۋە بۇ ئىسىمنىڭ پەزىلەتلىك، ئەدەپ ئەخلاقلىق قاتارلىق مەنىلەردە كېلىدىغانلىقىنى بۇرۇندىن بىلسىمۇ بۇ نۆۋەت يەنە بىر قېتىم ئەسكە ئېلىپ ئۆز ئۆزىدىن پەخىرلەندى. كېيىن ئىلاخۇن تېۋىپنىڭ تاماق يېگەچ قىلغان سۆزلىرىگە ئانچە قۇلاق سالمىدى، كاللىسىنىڭ بىر بۇلۇڭلىرىدا ئاستا ئاستا چوڭىيىۋاتقان، مېڭىسىنى غىدىغلاۋاتقان بىر ئوينىڭ بارلىقىنى سېزىپ ئولتۇردى. ھە يەنە پاراڭ ئارىسىدا ھېچكىمگە تۇيدۇرماي پەرۋىنگە كۆز سېلىۋالغان ئىدى. ئۇ بولسا ئەمدى ئۆزىگە ئوخشاش يىگىتلىككە تولغان بىر ئوغۇل بالىنىڭ يۈرىكىدە تەبىئىي بولىدىغان ئەڭ مۆھتەشەم ھاياجان بىلەن مۇقەددەس ئىشق ئوتىدا تاۋلىنىۋاتقان ئىسسىق يۈرىكىنىڭ تېز تېز سوقۇۋاتقانلىقىنى تۇيۇۋاتاتتى.ئىنساننىڭ ئۆمرى ھەر خىل يوللاردا مېڭىپ ئۆتسىمۇ، ئۇ يەنىلا بىر خىلدەكلا كۆرۈنىدۇ. بۇنداق چاغلاردا كۈنلەر ئەنە شۇنداق تېز تېز ئۆتۈپ كېتىدۇ. مانا ھازىر كۆزنى يۇمۇپ ئاچقۇچە ئۈچ ھەپتىدەك ۋاقىت بىردەمدىلا ئۆتۈپ كەتكەن ئىدى. ھەممە نەرسىنىڭ دورىسى ۋاقىت دېگەندەك، ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى بىلەن ئەردەمنىڭ يارىسىمۇ ئوبدانلا ساقىيىپ قالغانىدى. ئەمدى ئۇ قولىنى ھەرىكەت قىلالايدىغان، يەڭگىلرەك نەرسىلەرنى ئاۋايلاپ كۆتۈرەلەيدىغان بولۇپ قالغانىدى. بۇ خۇشاللىقلارنىڭ ئۈستىگە يەنە بىر خۇشاللىق قوشۇلغان بولۇپ، ئۇ بولسىمۇ ھازىرلا ئىلاخۇن تېۋىپنىڭ يەتكۈزگەن خوش خەۋىرى ئىدى. بۈگۈن يەنى 1933 يىلى 3 ئاينىڭ 20 كۈنى دۈشەنبە يېڭى شەھەر ئىچىگە بېكىنىۋالغان خىتاي ئەسكەرلىرى ئاخىرى تەسلىم بولغان ئىدى. باش قوماندان مۇھەممەد ئىمىن بۇغرانىڭ ئالدىغا، خىتاي ئەسكەرلىرىنىڭ قوماندانى ئېگىلىپ تۇرۇپ قورال تاپشۇرغان ۋە يېڭى شەرھەردىكى پۈتۈن ھەربىي ئەسلىھەلەرنىڭ ھەممىسى يەنى پۈتۈن قورال ياراق، ئات ئۇلاغ ۋە ھۆكۈمەت خەزىنىسىنى قاراقاش ۋاقىتلىق ھۆكۈمىتىگە تاپشۇرۇپ بېرىلگەن ئىدى. بۇنىڭ بىلەن ئىلچى تەلتۆكۈس ئازات بولغانىدى. مانا بۇ خۇش خەۋەرنىڭ ئىشىكتىن كىرىشى بىلەن بارلىق غەم قايغۇلار تۈڭلۈكتىن چىقىپ كەتكەندەك بولدى.بۇ خەۋەرنى ئاڭلىغان ئەردەم ئۆيدىن ھويلىغا يۈگرەپ چىقىپ، باھارنىڭ ساپ ھاۋاسىنى ئىچىگە قانغىدەك سۈمۈردى. ئۇ ئىككى قولىنى كەڭ كېرىپ تۇرۇپ كۆككە قاراپ ئازاتلىق، ئەركىنلىك دەپ قانغۇدەك ۋاقىرىماقچى بولدى. ئەمما، ئۇ قولىنى ئايىغاچقا غۇلىچىنى كەڭ كېرىپ ئاچالمىدى. شۇڭا ئۇ ئىككى قولىنى مەيدىسىگە قويۇپ تۇرۇپ بۇلۇتسىز كۆككە قارىدى. قۇياش ئەتراپنى لالىلەردەك قىزارتىپ ئاستا ئاستا پېتىۋاتاتتى. يىراقلاردىن دەريا دولقۇنلىرىنىڭ قىرغاقلارغا ئۇرۇلۇپ چىققان ئاۋازلار ئاڭلىنىپ تۇراتتى، ئەتراپتا ھەسەل ھەرىلىرىنىڭ بىر كۈنلۈك مەشغۇلاتتىن كېيىنكى ئەڭ ئاخىرقى گىژىلداشلىرى، قۇشلارنىڭ ۋىچىرلاشلىرى، ئاتلارنىڭ كىشنەشلىرى، موزايلارنىڭ مۆرەشلىرى، ئىتلارنىڭ ھاۋشىشلىرى، تاغدىن ئەسكەن شامالنىڭ يەڭگىل ئاۋازلىرى، ياپراقلارنىڭ شىلدىرلاشلىرى، ئىشقىلىپ تەبىئەتتىكى بارلىق مەۋجۇداتلارنىڭ ئاۋازلىرى بىر بىرىگە جۇر بولۇپ قوشۇلۇپ، مۇشۇ تەبىئەتنىڭ قوينىدا ئاجايىپ بىر تەبىئىي سىمفونىيەنى ھاسىل قىلغان ئىدى. ئەنە شۇ تەبىئەتنىڭ رېتىملىق مۇزىكىسىغا كەلتۈرۈپ ئاستا پىرقىراۋاتقان ئەردەم ئۆزىنىڭ بارلىق خوشاللىقلىرىنى كۆككە يەتكۈزمەكچى بولغاندەك، يۈزىنى يۇقىرىغا قارىتىپ رومانتىك، لېرىك ھەرىكەتلەرنى قىلدى. ئىشىك تۆۋىدە زوق بىلەن قاراپ تۇرغان پەرۋىن ئۆزىمۇ تۇيمىغان ھالدا ئىختىيارسىز ئەردەم بىلەن ئازراق ئارىلىق قالدۇرۇپ ئۇنىڭ ھەرىكەتلىرىگە ئوخشاش ھەرىكەتتە پىرقىرىدى. قىزنىڭ ئۇزۇن ئۆرمە چاچلىرى باھارنىڭ ئەسكەن شامىللىرىدا لەرزان تاشلىنىپ شۇ گۈزەل بەدەن بىلەن تەڭ پىرقىرايتتى. قىزنىڭ ھەرىكىتى شۇنچىلىك ئەركىن ئىدىكى خۇددى مۇشۇ ساددا تەبىئەت بىلەن قوشۇلۇپ ۋىسال خىيالىدا شۇنچىلىك گۈزەللىشىپ بىر خىل رېتىملىق بەدىئىي ھەرىكەتنى مەيدانغا كەلتۈرۈپ، ئۆزىنىڭ سوبېيكتىپ ھېس تۇيغۇلىرىنى ئەركىن ئىپادىلەۋاتاتتى.ئىككى ياشنىڭ ھەرىكەتلىرىدىكى ئۆزگىرىش ئۆزئارا ماسلىشىپ مۆھتەشەم بىر كۆرۈنۈش گۈزەللىكىنى ۋۇجۇتقا كەلتۈرگەن ئىدى. مانا بۇ ئادەمگە ئىستېتىك زوق بىغىشلايدىغان رېتىملىق بىر ئۇسۇل ئىدى. بۇ ئىككىسىنىڭ پىرقىراشلىرى، ھەرىكەتلىرىدىكى تەبىئىي ئۆزگىرىشلەر، بۇ ئىككىسىنىڭ كۆرۈنىشىدىكى گۈزەللىك ئۇلارنىڭ قەلب تۇيغۇلىرى بىلەن شېرىن بىرلىشىپ ئۇسسۇللۇق بەدىئىي تىلنى ھاسىل قىلغان ئىدى. مانا بۇ تىل ئاشىقلارنىڭ تىلى، ئەركىنلىكنىڭ تىلى، ھۆرلۈكنىڭ ۋە ئازاتلىقنىڭ تىلى ئىدى. ئۇلار ئاستا ئاستا پىرقىراشلىرىنى تېزلەتتى، قىزنىڭ شوخ كۈلۈشلىرىگە، ئەردەمنىڭ قەلب سادالىرى قوشۇلۇپ يۇقىرىغا قاراپ كۆتۈرۈلۈپ بىپايان كائىناتقا يېيىلدى. ئۇلارمۇ ئانا تۇپراقنى دەسسەپ تۇرۇپ كۆكتىن كېلىۋاتقان نەغمە ناۋالارنىڭ ئاۋازلىرىغا ئۇسسۇل ئويناۋاتقاندەك بىر ھېس تۇيغۇغا چۆمۈلگەندەك قىلاتتى. ئۇلار باھاردا قايتا تىرىلگەن بارلىق گۈل گىياھلارنىڭ، دەل دەرەخلەرنىڭ، ئۈچار قۇشلارنىڭ ھەتتاكى كائىناتنىڭ جۇشقۇسىنى تۇيۇپ بۇ دۇنياغا قايتا تۆرەلگەندەك، روھلىرى قايتا تىرىلگەندەك بولدى. ئەردەمنىڭ بېشىدىكى قەبرە تېشىدەك چوقچىيىپ تۇرغان تۇمىقى گەرچە ئادەمگە ئۆلۈمنى ئەسلەتسىمۇ، ئەمما ھازىر ئۆلۈمنى ئەمەس، بەلكى ھاياتلىقنى، قايتا تىرىلىشنى ئەسلىتىۋاتاتتى. ئىككى ياشنىڭ مۇلايىم ھەرىكەتلىرى سۈرەت ئالەمىدىن ھەقىقەت ئالەمىگە ئۆتۈش يولىنى تەسۋىرلەپ بېرىۋاتقاندەك قىلاتتى. بۇ ئايلىنىشقا قاراپ تەپەككۇر قىلغان ئادەم شۇنى ھېس قىلىدۇكى، ئايلىنىۋاتقان ھەرقانداق نەرسە ھەرقانداق بىر نۇقتىدىن تۇز سىزىق بويىچە ئايرىلسىمۇ يەنە بەرىبىر باشلانغان نۇقتىغا كېلىپ قالىدۇ ۋە مۇشۇ بويىچە ئايلىنىپ تۇرىدۇ. دېمەك، بۇ ئايلىنىش شۇنى كۆرسىتىپ بېرىدۇكى ھەرقانداق شەيئىدە باشلىنىش ۋە ئاخىرلىشىش يوقتۇر. نەرسىلەردىكى باشلىنىش ۋە ئاخىرلىشىش ئۇ بىر شەكىلدۇر.ئەمەلىيەتتە ھەرقانداق شەيئى ئەزەلىي ۋە ئەبەدىي بولغان يالغۇز بارلىقنىڭ بارلىقى بىلەن ئەزەلىي ۋە ئەبەدىيدۇر. شۇڭا كائىناتتىكى ھېچقانداق بىر شەيئى تەلتۆكۈس يوق بولۇپ كەتمەيدۇ. شۇڭا ئۇلارنىڭ بۇ ھاللىرىنى كۆرگەن تەبىئەت قايتا جانلانغان ئىدى. نامازشام گۈللىرى پۆرەكلەپ ئېچىلىپ، خۇددى سەندەل بىلەن ئىپار يۇغۇرۇلغاندەك ئەتراپقا خۇش پۇراق چاچتى. گۈللەرنىڭ بەرگىلىرى، كۆچەتلەرنىڭ ياپراقلىرى تىترىدى، دەريا سۇلىرى مەۋج ئۇرۇپ ئاقتى. باھار ھاۋاسىدا ياڭرىغان بۇ بىر جۈپ ياشنىڭ لەرزان ئاۋازلىرى قەلبكە ھوزۇر، ئىنسانغا زەۋق، جانغا مىڭ جان قاتىدىغان مۇھەببەتنىڭ غىزاسى، ئىنسان روھىنىڭ شىپاسى ئىدى. بۇ رېتىملىق ھەرىكەتلەر ئىككى ياشنىڭ كۈچلۈك ئىشقىي ئارزۇسىنى ئۇرغۇتۇپ، جانلاندۇرۇپ، ھەرىكەتكە كەلتۈرۈپ، يېتىشتۈرۈپ چىقتى. بۇ يېتىشكەن ھاللار ئىشق ئوتى بىلەن يۈرەكلەرنى تاۋلاپ، ئۇلارنىڭ كۆڭۈل رىشتىلىرىنى بىر بىرىگە باغلىدى. زۇلمەت قاراڭغۇلۇقى ئىچىدە قالغان ئانا تۇپراق پارقىراپ يورۇدى، ئاينىڭ يالتىراق يۈزى تولۇشقا باشلىدى. كۆكتىكى چاراقلاپ يانغان يۇلتۇزلار تولۇن ئاينىڭ ئەتراپىدا بىر بىرلەپ تىزىلىپ ساماغا تۇردى. كۆڭۈل شادلىقىغا ئېرىشكەن مالائىكىلەر ھەسەت ئوتىدا كۆيىۋاتقان شەيتانلارغا قاراپ مەسخىرە قىلىپ قاھ چىقىرىپ كۈلۈشتى.پۈتۈن جاھان توي تەغمىسىدە تەڭ پىرقىرىدى. پۈتۈن روھ ئالىمى يىراقتىن ئۇلارنى چاۋاك چېلىپ ئالقىشلىدى. بۇ ئىككى ياشنىڭ ساددا ۋە تەبىئىي قىلىقلىرىنى بىر چەتتە تۇرۇپ كۆرگەن ئىلاخۇن تېۋىپنىڭ ئىچى ھوزۇرغا تولغان ئىدى. ئۇ بىر ئائىلىنىڭ خوشاللىقىنىڭ پۈتكۈل مىللەتنىڭ خوشاللىقى بىلەن زىچ باغلانغانلىقىنى، ۋەتەن ۋە مىللەتنىڭ ئامانلىقى ئائىلىنىڭ ئامانلىقى ئىكەنلىكىنى يەنە بىر قېتىم تونۇپ يەتتى. ئۇ بېشىنى كۆتۈرۈپ كۆككە تىكىلدى، كۆز يەتكۈسىز چەكسىز ئاسمان ئۇنىڭغا تولىمۇ گۈزەل، تولىمۇ جەلپكار كۆرۈندى، ئۇنىڭغا يەتتە يۇلتۇز ۋال ۋال يالتىراپ جىمىرلىماقتا. تولۇن ئاي ئۆزىنىڭ چەكسىز نۇرى بىلەن قۇياشسىز قالغان قاراڭغۇ تۈننىڭ پەردىسىنى يىرتىپ يورۇتماقتا. ئۇ ئىچىدە مۇنداق ئويلىدى: ھەقنىڭ مۇھەببەتنى ۋە گۈزەللىكنى ياخشى كۆرۈشىنىڭ سىرى، بۇ پەردىلەرنىڭ، بۇ ھېكمەتلەرنىڭ يارىتىلىشىنىڭ ئاساسىدۇر. مانا بۇ ئالەمدە، كېچىدە يۇلتۇزلار بىلەن ئاي، كۈندۈزدە قۇياش ئەڭ چاقنايدىغان جاي خوتەن بولسا كېرەك دەل مۇشۇ چاغدا ئىلاخۇن تېۋىپنىڭ ئويلىرىنى پەرۋىننىڭ ئاۋازى بۇزىۋەتتى.
|
روب شمىتېز 25ئاپرېل ئۆزىنىڭ قەشقەر شەھەرلىك كەسپىي ماھارەت تەلىم تەربىيە مەركىزى دېگەن نامدىكى بۇ ئورۇندا كۆرگەن ۋە ئاڭلىغانلىرىنى تۋېتىردا ئېلان قىلدى. روب شىمىتېزنىڭ بىلدۈرۈشىچە، بۇ مەركەزنىڭ مىجىت ماھمۇت ئىسىملىك مەسئۇلى بۇ ئورۇندا 20 ياشتىن 40 ياشقىچە 1500 كىشى بارلىقى، ئۇلارنىڭ ئاشقۇنلۇق ئىدىيەسى بىلەن يۇقۇملانغانلىقى، ئۇلارنىڭ بۇ ئورۇندا 7 ئايدىن بىر يېرىم يىلغىچە تۇرىدىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرگەن. مىجىت ماھمۇت مۇخبىرلارغا يەنە بۇ ئورۇننىڭ قەشقەردىكى بىردىنبىر تەربىيەلەش مەركىزى ئىكەنلىكى، ئوقۇغۇچىلار نىڭ ھەر ھەپتە ئاخىرى ئۆيىگە قايتىدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن. لېكىن روب شىمىتېزنىڭ بىلدۈرۈشىچە، بۇ ئورۇندىكى كىشىلەرنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىغا بىر يىلدەك بولغان بولۇپ، ھېچكىم ئۆزلىرىنىڭ قاچان قويۇپ بېرىلىدىغانلىقىنى بىلمەيدىكەن.لاگېردىكى بىر ئايال ئۇنىڭغا بالىلىرىنىڭ ئۇسۇل ۋە ناخشا ئېيتىشىغا يول قويمىغانلىقى ئۈچۈن بۇ يەرگە يوللانغانلىقىنى بىلدۈرگەن. يەنە بىر ئەركەك، ئايالىنىڭ ئىشلىشىگە يول قويمىغانلىقى سەۋەبلىك بۇ يەرگە كىرگەنلىكىنى ئىلگىرى سۈرگەن. خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ 2 مىليوندەك ئۇيغۇر ۋە باشقا مىللەتلەرنى يىغىۋېلىش لاگېرلىرىغا قاماپ، لاگېر سىرتىدىكى ئۇيغۇرلارنى ئومۇميۈزلۈك نازارەت ئاستىغا ئېلىشى خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ قاتتىق تەنقىدىگە ئۇچرىغاندىن كېيىن، ئۇ چەتئەل دىپلوماتلىرىنى ۋە مۇخبىرلىرىنى بۇ ئورۇنلارنى زىيارەت قىلدۇرۇشقا باشلىغان. لېكىن، خەلقئارا كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرىنىڭ ئىلگىرى سۈرۈشىچە، خىتاي ھۆكۈمىتى بۇ ئارقىلىق خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ كۆزىنى بويىماقتا ئىكەن. يېقىندا خەلقئارا كىشىلىك ھوقۇق كۆزىتىش تەشكىلاتى خەلقئارا جەمئىيەتنى بۇ قىلتاققا چۈشمەسلىككە چاقىرغان ئىدى.روب شىمىتېزنىڭ ئۇچۇرى زور قىزىقىش قوزغاپ، لاگېرلارغا ئائىت ھەر خىل سوئاللار قويۇلدى. كانادادىكى خىتاي پائالىيەتچى شاۋېن جاڭنىڭ يوللىغان ئۇچۇرىدا ئىلگىرى سۈرۈلۈشىچە، مۇخبىرى زىيارەت قىلغان بۇ ئورۇن قەشقەر يېڭى شەھەردىكى لاگېر ئىكەن. ئۇ بۇ لاگېرنىڭ سىم توسۇق ۋە كۆزىتىش مۇنارلىرىنىڭ بۇ يىلنىڭ باشلىرىدا ئېلىپ تاشلانغانلىقىنى بىلدۈردى.
|
15 مامىر 14:04نۇر سۇلتان. قازاقپارات مۇقاعالي ماقاتايەۆ تۋرالى كوپشىلىك اراسىندا كوپتەگەن اڭگىمەلەر، اڭىزعا بەرگىسىز شىندىقتار، الىپ قاشپا وسەكتەر كوپ.جۇرت مۇقاعاليدىڭ اقىندىعىمەن قوسا، ونىڭ وتكەن ءومىرى، قورشاعان ورتاسى تۋرالى اڭگىمەلەردى اقىن زامانداستارىنىڭ اۋزىنان دا ەسىتىپ ءجۇر. سونىڭ ءبىر پاراسىن مۇقاعالي ايتقان ەكەن.. . دەگەن تاقىرىپپەن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.قۇرال سايمان تولىپ كەتىپتى عويمۇقاعالي ماقاتايەۆ ءبىر جولى اقتوبەگە بارادى. وبلىستىق گازەتتە قىزمەت ىستەيتىن اقىن مۇحتار قۇرماناليننىڭ بولمەسىنە كىرسە، ول كىسى جوق ەكەن دە، ءبىراق جاس قىزمەتكەر وتىرسا كەرەك. مۇحتار قايدا؟ دەپ سۇرايدى ودان مۇقاعالي. رەداكتور شاقىرىپ ەدى، قازىر كەلىپ قالار، وتىرا تۇرىڭىز.مۇقاعالي ۇستەلدى ساۋساقتارىمەن شەرتكىلەپ: مۇحتار دا مۇقا، مۇقاعالي دا مۇقا ، دەگەندى قايتالاپ ايتا بەرەدى. الگى جىگىت قاراپ وتىرماي: مۇقاڭ كوپ بولعانمەن، مۇحتار بىرەۋ عوي، دەپتى.مۇقاعالي وعان جالت قارايدى: دۇرىس ايتاسىڭ، بالا، اتىڭ كىم ءوزىڭنىڭ؟وسى كەزدە بولمەگە باسقا ءبىر جىگىت كىرىپ كەلەدى. ول مۇقاعاليدى تانىپ، قول ۇسىنىپ، سالەم بەرەدى. ال سەن كىمسىڭ؟ دەپ سۇرايدى مۇقاعالي. بولات تەمىروۆ دەگەن اقىن ءىنىڭىزبىن عوي، دەيدى جاڭا كەلگەن جىگىت. وۋ، رەداكسيالارىڭا قۇرال سايمان، تەمىر تەرسەك تولىپ كەتىپتى عوي، دەگەن ەكەن.قاراساز اۋىلىنداعى سەگىز جىلدىق مەكتەپتە جالپى ورتا بىلىممەن عانا مۇعالىم بولىپ جۇرگەن جاس اقىن مۇقاعالي وكشەباسار اۋىلداس ءىنىسى ەركىن ءىبىتانوۆقا: كورەسىڭ، باۋىرىم! مەن بولاشاقتا ەل تانيتىن تاماشا اقىن بولامىن! مەنىڭ قۋاتتى، وتتى ولەڭدەرىم مىنا ەنگەلس اتىنداعى كولحوزدىڭ اتىن ماعان الىپ بەرەدى. اۋىل مەنىڭ اتىممەن اتالادى! ءسال جالقاۋلىعىڭ بولماسا، سەن دە جامان اقىن ەمەسسىڭ... ساعان قايسى اۋىلدىڭ اتىن اپەرسەم ەكەن؟ ! دەپ ازىلدەگەن ەكەن.ءبىر كۇنى جازۋشىلار وداعىنىڭ عيماراتىنىڭ الدىندا قازاقتىڭ بەلگىلى قالامگەرى سادىقبەك ادامبەكوۆ پەن سانسىزباي سارعاسقايەۆ سوزگە كەلىپ، جاعا ۇستاسىپ قالىپتى. بۇل وقيعاعا كۋا بولعان مۇقاعالي ماقاتايەۆ ەكەۋىن سابىرعا شاقىرىپ، اراشا ءتۇسىپتى. قازاق سوزگە توقتاعان حالىق. ەكەۋى ساباسىنا تۇسكەن سوڭ: سەندەرگە ارناپ ولەڭ شىعارىپ بەرەيىن بە؟ دەيدى مۇقاعالي ارقالانىپ. شىعارساڭ، شىعار، دەيدى ەكەۋى جارىسا.سوندا اقيىق اقىن مۇدىرمەستەن بىلايشا ولەڭدەتە جونەلگەن ەكەن: سارى ءتىستى، سارى شاشتى سادىقبەكتى،سانسىزباي سارعاسقايەۆ سالىپ كەتتى.ۇرامىن دەپ تاعى دا ۇمتىلعاندا،جولداستارى ۇرعىزباي الىپ كەتتى.
|
بالالاردىڭ كەز كەلگەن ٴفيلمدى قازاق تىلىندە كورۋگە قۇقىعى بار بولاشاق قورى كينو14 مامىر 2018، 12:45بالالاردىڭ كەز كەلگەن ٴفيلمدى قازاق تىلىندە كورۋگە قۇقىعى بار بولاشاق قورى14 مامىر 2018, 12:45 674 0الەمدىك ستۋديالاردىڭ ۇزدىك فيلمدەرىن قازاق تىلىندە دۋبلياجداۋمەن اينالىساتىن بولاشاق كورپوروتيۆتىك قورىنىڭ ديرەكتورى دينارا چايجۋنۋسوۆا بارلىق ٴفيلمدى قازاق تىلىنە دۋبلياجداۋدىڭ قاجەتى جوق دەگەن قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى زاڭ قىزمەتى دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى كۇمىس سەيىتوۆانىڭ سوزىمەن كەلىسپەيتىنىن ايتتى، دەپ حابارلايدى . ٴتىلشىسى.مەن الەمدىك ستۋديالار كونتەنتىن قازاق تىلىنە دۋبلياجداۋ جوباسىنىڭ مەلومان كومپانياسىمەن بىرگە ، ، ، ، 27 ٴفيلمىن قازاق تىلىنە دۋبلياجداعان قور جەتەكشىسى رەتىندە مادەنيەت پەن ٴتىل سالاسىندا مەملەكەتتىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋشى ۋاكىلەتتى ورگان وكىلدەرىنىڭ ۇستانىمىمەن كەلىسپەيمىن جانە الەۋمەتتىك ماڭىزى بار جاعدايدا عانا دۋبلياجداۋ كەرەك دەگەن مەملەكەتتىك ورگان ۇستانىمى مەن ٴۇشىن تۇسىنىكسىز. الەۋمەتتىك دەگەن قانداي جانە ونى كىم انىقتايدى؟ بۇل تۇتاس مينيسترلىكتىڭ ۇستانىمى ما الدە دەپارتامەنت ديرەكتورى كۇمىس سەيىتتىڭ جەكە پىكىرى مە؟ دەپ جازعان چايجۋنۋسوۆا داعى اككاۋنتىندا.ول ٴوز جازباسىندا قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى زاڭ قىزمەتى دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى كۇمىس سەيىتوۆانىڭ سوزىنە توقتالعان.قازاقستاندا ورتاشا ەسەپپەن العاندا جالپى 300گە جۋىق فيلم كورسەتىلەدى جانە ونىڭ كوپ بولىگى مادەني، پاتريوتتىق، الەۋمەتتىك ٴمانى بولماعان سوڭ بۇل فيلمدەردى قازاق تىلىنە مىندەتتى تۇردە دۋبلياجداۋ قاجەت ەمەس. وسى ورايدا جوعارىدا اتالعان نورماعا بالاما شەشىم رەتىندە سۋبتيترلاۋ نەمەسە كادردان تىس اۋدارمانى ەنگىزۋ نورماسىن كىرىستىردىك، دەگەن كۇمىس سەيىت.ال بولاشاق كف ديرەكتورى بالالاردىڭ سۋبتيتردى وقىپ وتىرمايتىنىن، قازاقستانداعى بالالاردىڭ فيلمدەردى قازاق تىلىندە كورۋ قۇقىعى بارىن ايتادى.قور ٴار ناعىز قازاقتىڭ بالاسى مەن قر ازاماتى الەمدىك ستۋديالاردىڭ ساپالى كونتەنتىنە قازاق تىلىندە قول جەتكىزۋ قۇقىعى بار دەگەن ۇستانىممەن جۇمىس ىستەيدى. مەنىڭ ازاماتتىق ۇستانىمىم ۇكىمەت كونتەنت پەن اقپاراتتى قولجەتىمدىلىك جاساعاندا ٴورىستىلدى سياقتى، ٴقازاقتىلدى اۋديتوريانىڭ قۇقىعىمەن ساناسۋى ٴتيىس. مەن تەڭ قۇقىقتى، قۇقىقتى شەكتەمەۋدى قولدايمىن. ٴيا، تاريحپەن ەكى ٴتىلدى قولدانۋ قالىپتاستى، بۇل ٴبىزدىڭ كۇشىمىز، ٴبىراق ۇلتىمىزدىڭ سايكەستىگىن، مادەني قازاق كودىن ساقتاۋ ٴۇشىن قازاقستاندىق بالالارعا كەم دەگەندە كىتاپ، كينو، مۋلتفيلم قازاقشا ساپالى كونتەنت تە قولجەتىمدى بولۋى مىندەتتى. ٴيا، قيىن بولسا دا بۇل مۇمكىن نارسە، دەيدى ول.ول كينو تۋرالى زاڭناما قازاق ٴتىلى يدەولوگياسىن كۇشەيتىپ، كەم دەگەندە بارلىق بالالار كونتەنتىن قازاق تىلىندە دۋبلياجداۋ مەن پروكاتتاۋدى قولداۋى ٴتيىس دەپ ەسەپتەيدى. قۇراستىراتىن، دۋبلياج جانە پروكاتتاۋ ٴۇشىن جۇمىس ىستەيتىن كينەماتوگراف ۇيىمدارىن ۇسىنىلعان سالىقتىق جەڭىلدىكتەرمەن ىنتالاندىرۋى ٴتيىس.
|
شىعىس قازاقستاندا 5 اۆتوجول جوباسى جۇزەگە اسادى نۇرلى جول13 اقپان 2018، 12:37شىعىس قازاقستاندا 5 اۆتوجول جوباسى جۇزەگە اسادى13 اقپان 2018, 12:37 2021 0ينفراقۇرىلىمدىق دامىتۋعا باعىتتالعان نۇرلى جول باعدارلاماسى بويىنشا شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ورتالىق شىعىس ٴدالىزىن قايتا قۇرۋ جوسپارلانعان. ونىڭ اياسىندا 5 اۆتوجول جوباسى جۇزەگە اسادى، دەپ حابارلايدى . اقپارات اگەنتتىگى.وبلىس اكىمى دانيال احمەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەلباسى جولداۋىندا جاريالانعان جوبالار رەسەيدىڭ ٴسىبىر ايماعىنان قازاقستان ارقىلى قىتايدىڭ شۇار پروۆينسياسىنا قىسقا جول اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.ورتالىقشىعىس ٴدالىزىن قايتا قۇرۋ جالپى ۇزىندىعى 161 شاقىرىم قۇرايتىن ومبىمايقاپشاعاي، تاسكەسكەنباقتى، وسكەمەن زىريان ۇلكەن نارىن كاتونقاراعاي راحمان قاينارى باعىتىنداعى اۆتوجولداردى جوندەۋگە مۇمكىندىك بەرىپ وتىر.سونداياق، اعىمداعى جىلى شەتەلدىك ينۆەستيسيا ەسەبىنەن رەسپۋبليكالىق ماڭىزداعى وسكەمەن الماتى جانە قالباتاۋ مايقاپشاعاي اۆتوكولىك جولدارىن قايتا جاڭارتۋدى باستاۋ جوسپارلانۋدا. ونىڭ ناتيجەسىندە، جولدار دەڭگەيى ىىتەحنيكالىق ساناتقا اۋىستىرىلادى. وبلىس اكىمى ايماقتاعى وسى جوبالاردى ىسكە اسىرۋ ەلباسى جولداۋىنىڭ ٴتورتىنشى باعىتى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلاتىنىن اتاپ ٴوتتى.رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار جولداردى جوندەۋ رەسەيدىڭ ٴسىبىر وبلىسىنان قازاقستان ارقىلى قىتايدىڭ شۇار دەگەن پروۆينسياسىنا قىسقا جول اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسىلايشا، ٴبىزدىڭ ايماقتا پرەزيدەنتىمىزدىڭ بارلىق تاپسىرمالارى ناقتى جۇزەگە اسىرىلاتىنىن زور سەنىممەن ايتا الامىز. وبلىس ٴۇشىن اسا ماڭىزدى جوبالاردىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ٴۇشىن جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوكولىك جولدارى باسقارماسىنا باقىلاۋدى كۇشەيتۋدى بۇيىرامىن. اۆتوكولىك جولدارىنىڭ 7085 ۇلەسىنىڭ جاعدايىن جاقسارتۋدى تاپسىرامىن، دەدى دانيال احمەتوۆ.شقو اكىمىنىڭ ٴباسپاسوز قىزمەتى ٴمالىم ەتكەندەي، 2018 جىلى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار جولداردىڭ 138 شاقىرىم اۋماعىن ورتاشا جوندەۋ جوسپارلانعان. بۇدان بولەك، قازاقستانرەسەي شەكاراسىنداعى اۋىل جانە ۋبا باقىلاۋوتكىزۋ پۋنكتتەرىندە قوسىمشا جولاقتاردىڭ قۇرىلىسى جوسپارلانعان. بۇل وسى نۇكتەلەردىڭ ترانزيتتىك الەۋەتىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جالپى الداعى تاڭدا رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار 3،414 شاقىرىم جول جوندەۋدەن وتەدى.ايتا كەتەيىك، شقو رەسپۋبليكاداعى جالپى قولدانىستاعى جولداردىڭ ەڭ ۇلكەن بولىگى، ياعني 11 494.5 شاقىرىمدى باسىپ وتەدى.
|
يەنە بىر يۇلتۇز ئۈمىد يۇلتۇزى تىۋىش بلوگى ئۈلۈشكۈن دوختۇرخانىغا يۈگۈرۈپ كەلگەن ئىدۇق. دوختۇر ئاپىڭىزنى كۆرۈپلا بۈگۈنلا ياتاققا ئالىمىز دەپ بەك ئالدىرىتىپ كەتتى. لېكىن بىز ھېچ تەييارلىقسىزلا كەلگەن ئىدۇق: بۇرۇنقى دوختۇر مۇنداقلا تەكشۈرۈپ قويغاندەك، ئانچە ئىرەن قىلىپ كەتمىگەندەك تويۇلۇپ كىتىپ، دوختۇر ئالماشتۇرۇپ باقايلى دېگەن مەقسەتتە بۇ دوختۇرخانىغا كەلگەن ئىدۇق. كىم بىلسۇن، بۇ دوختۇرمۇ ھېچ ئەستايىدىل ئەمەسستەك، ھېلىمۇ كەچ قېلىپسىلەر، ھازىرلا ياتاققا ئالىمىز، دەپ تۇرىۋاتاتتى. يەنە ئىككى ھەپتە ساقلىغۇمىز بار ئىدى، دېدى ئاپىڭىز بىر ئاز جىددىيلىشىپ. بولمايدۇ، قەتئىي. ئارتۇق ساقلىيالمايمىز، بۇنداق قېلىش بەك خەتەرلىك. دەرھال يۈرەك سوقۇش ئەھۋالىنى تەكشۈرۈتۈپ كېلىڭ. نەتىجىسە قارىمىساق بولمايدۇ، دېدى دوختۇر قەتئىيلىك بىلەن.دوختۇرنىڭ سۆزىنى ئاڭلىمىساق بولمايتتى، چۈنكى بىز ئىشنى ئەھلىدىن سوراشقا ۋە ئىش ئەھلىنىڭ تەۋسىيەسى بىلەن ئىش قىلىشقا بۇيرۇلغان كىشىلەردىن ئىدۇق. ئاپىڭىز تەكشۈرۈش ئۆيىگە قاراپ ماڭدى. بىز، تىلغا ئېلىشنى ئۇنتۇپ قېلىپتىمەن، ئەمدىلا ئىككى يېرىم ياشقا كىرىپ ئازراق ئاشقان ئوماق بىر ئاكىڭىزمۇ بىرگە كەلگەن ئىدى، بىز ئىككىمىز سىرتتا ساقلاپ تۇرمىساق بولمايتتى. ئاكىڭىز ئاپىڭىزدىن ئەنسىرىدى بولغاي، مەنمۇ كىرىمەن دېگىنىچە يىغلاپ تۇرىۋالدى. دوختۇرخانىغا ئاكىڭىزنى ئۆيدە قويۇپ قويۇپ كېلەلمەيتتۇق، چۈنكى بىز بۇ يەردە يالغۇز ئىدۇق بوۋامومىلىرىڭىز، تاغاھاممىلىرىڭىز ئۇرۇق تۇققانلارنىڭ ھەممىسى بىزدىن بەكمۇ ئۇزاقتتا ياشايتتى، ئۇلار ھەتتا بىزنىڭ بۈگۈن دوختۇرخانىغا كەلگەنلىكىمىزنىمۇ بىلمەيتتى. بۇ ناتۇنۇش شەھەردىكى باشقا تونۇشلارنىڭمۇ يېتەرلىك باش ئاغىرىقلىرى بار ئىدى ھايات ھەممىمىزنى ئالدىغا سېلىۋالغان ئىدى، ئۇلارنىمۇ ئاۋارە قىلغۇمىز يوق ئىدى. ئامال يوق، ئۈچىمىز دوختۇرخانىغا كەلگەن ئىدۇق. ئەمما خۇشال ئىدۇق، چۈنكى ئەڭ بولمىغاندىمۇ ئۈچىمىز بىرگە ئىدۇق.ئاپىڭىز بىلەن ئوماق ئاكىڭىز تەكشۈرۈش ئۆيىدىن چىقتى ۋە نەتىجىنى دوختۇرىغا كۆرسىتىش ئۈچۈن دوختۇرنىڭ ئىشخانىسىغا كىرىپ كەتتى. نەتىجىسىغۇ ياخشى. لېكىن ئەمدى ساقلىيالمايمىز. ساقلىساق ئانىنىڭ ھايىتىنى خەتەرگە ئىتتىرگەن بولىمىز. ئەتە كېلىڭلار. ھازىر ھەممە ئىشنى دېيىشپ قويۇپ قايتىڭلار. ئۇنداق بولسا دېدى ئاپىڭىز، جۈمە كۈنى كىلەيلى. تەييارلىق قىلمىساق بولماس.دوختۇرمۇ بۇنىڭغا قوشۇلدى ۋە جۈمە كۈنى ئەتتىگەن سائەت توققۇزغا نۇمۇر بەرگەن بولدى. پەستىكى قەۋەتكە چۈشۈپ دوختۇرخانا بىلەن گەپلىشىپ قويدۇق ۋە بىر خىل ئەنسىىرەش ۋە تەقەززالىق ئارلىشىپ كەتكەن كەيپىياتتا ئۆيگە قايتتۇق.ئۆيگە قايتىپ مەسلەھەتلەشتۇق. ئاپىڭىزنىڭ يەنە ئىككى ھەپتە ساقلىغۇسى بار ئىدى، لېكىن ئەمەلىي ئەھۋال بۇنىڭغا يول قويماتتى. ئاخىرى جۈمە كۈنى دوختۇرخانىغا بېرىۋىشىنى قارار قىلدۇق.جۈمە كۈنىنى تۆت كۆزىمىز بىلەن كۈتمەكتە ئىدۇق. چۈنكى بۇ كۈننى بەك ياخشى كۆرەتتۇق: جۈمە كۈنى بىر بەرىكەتلىك، خەيىرلىك كۈن ئىدى، ئاكىڭىزمۇ مۇشۇ ئۇلۇغ كۈندە تۇغۇلغان ۋە خۇشاللىقتىن كۆزلىرىمىز نەملەنگەن ئىدى.مانا، جۈمە كۈنىمۇ كەلدى. يەنە ئۈچىمىز نەرسىلەرنى ئېلىپ دوختۇرخانىغا كەلدۇق. ياتاققا ئورۇنلاشتۇق ۋە ئاپىڭىز تەييارلىنىۋاتاتتى. مەن ئاكىڭىز بىلەن ياتاقتا ئۇنى بۇنى دېيىشكەچ تۇرىۋاتاتتۇق. ئاپىڭىزنىڭ تەييارلىقى پۈتتى ۋە سېستىرالار بىلەن چۈشۈپ كەتتتى، ئاپىڭىزنى كۈلۈپ تۇرۇپ ئۇزۇتۇپ قويدۇق ۋە بىزمۇ پەسكە قاراپ يۈگۈردۇق.توغۇت ئۆيىنىڭ ئالدىدا تەخىرسىزلىك بىلەن ساقلاۋاتتۇق، ئاكىڭىز بەك تېنىمسىز ئىدى: ھېلى ئۈستىگە چىقايلى دېسە، ھېلى پەسكە چۈشەيلى دەپلا تۇراتتى. سائەت 9:42 نى كۆرسەتكىنىدە يەنە بىر يۇلتۇزۇمىز، يەنى سىز دۇنياغا كۆز ئاچتىڭىز. قەۋەتلا خۇشال بولدۇق، بىر تەرەپتىن ئاپىڭىزدىن ئەنسىرەۋاتتۇق، چۈنكى ئالدىنقى قېتىمقىغا ئوخشاشلا بۇ قېتىممۇ ئوپراتسىيە قىلىنغان ئىدى. دوختۇرنىڭ ئارتۇق ساقلىيالمايمىز دېگىنىمۇ مۇشۇ سەۋەپتىن ئىدى. سىزنى بالىلار پەرۋىش ئۆيىگىچە ئۇزۇتۇپ چىقتۇق ۋە ئاپىڭىزنى كۈتىۋېلىش ئۈچۈن پەسكە قاراپ چاپتۇق. يېرىم سائەتلەردىن كېيىن ئاپىڭىزمۇ ساقسالامەت ئوپراتسىيە ئۆيىدىن چىقتى ۋە سىزنى باغرىغا باستى. تۆتىمىز بەكلاا خۇشال ئىدۇق.ئەمما، ئوماق قىزىم، نېمىشقىكىن ئۇخلىۋېلىپ ئەممەيۋاتاتتىڭىز. دوختۇرلار ئەنسىرەۋاتتى ۋە بىزمۇ ئەندىشىدە ئىدۇق. دوختۇر سىزنى جىددىي پەرۋىشكە ئېلىشنى ئېيتىۋاتتى. بۇ دوختۇرخانىدا بوۋاقلار جىددىي پەرۋىش ئۆيى بولمىغانلىقى ئۈچۈن سىزنى باشقا تارماق دوختۇرخانىغا ئېلىپ كەتمەكچى ئىدى. سىزگە قەتئىي قىيالمايتتۇق: ئاپىڭىز يىغلاشقا باشلىدى. دوختۇرغا يەنە يېرىم سائەت ساقلاپ بېقىشنى ئېيتتىم. خۇداغا شۈكرى، سىز غەيرەتكە كەلدىڭىز ۋە ئۆزىڭىز ئىمىشكە باشلىدىڭىز. ئاپىڭىزنىڭ قورسىقىدىكى ۋاقىتتا بەك ئۆينىۋېتىپ چارچاپ كەتكەن بولسىڭىز كېرەك، پەرىشتە قىزىم، شۇڭا ئەممەي ئۇخلىۋالغان بولغىيمىدىڭىز.قەۋەتلا خۇشال ئىدۇق، ئاكىڭىزمۇ يېنىڭىزدا پەرۋانە ئىدى.ېيڭى دۇنياغا خوش كەلدىڭىز، گۈزەل قىزىم، بىلگەئاي. كۈلبەمىزنى يەنە بىر يۇرۇق يۇلتۇز ئۈمىد يۇلتۇزى بولۇپ يۇرۇتتىڭىز. سىزنى بەكلا ياخشى كۆرىمىز، ھەر جەھەتتە ساغلامتىمەن چوڭ بولىسىز، بىز ھەر دائىم يېنىڭىزدا بولىمىز، تاتلىق قىزىم.
|
ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى بۈگۈن ئۈرۈمچى ھاۋاسىنىڭ بۇلغىنىشىنىڭ سەۋەبلىرى ھەققىدە بىر پارچە خەۋەر ئېلان قىلدى. خەۋەردە تۇنجى قېتىم ھاۋا بۇلغىنىشىغا ئۈرۈمچى شەھىرىدە قۇرۇلغان زاۋۇتكارخانىلار ۋە بارغانسېرى كۆپىيىۋاتقان ماتورلۇق قاتناش قوراللىرىنىڭ ئاساسلىق سەۋەب بولغانلىقىنى تىلغا ئېلىندى.خەۋەردە دېيىلىشىچە، ئۈرۈمچىدە يېقىنقى يىللاردا قۇرۇلغان زاۋۇتكارخانىلار ۋە كۆمۈر يېقىلغۇسى تارقاتقان نىتروگىن ئوكسىد ۋە باشقا ئورگانىك ماددىلار ھاۋانىڭ سىغدۇرۇشچانلىقىدىن ھالقىپ كەتكەن. نەتىجىدە ھاۋا مۇھىتى كۆپ تەرەپلىمە بۇلغىنىش ھادىسىسىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان. خەۋەردە يەنە 2014يىلدىن باشلاپ ئۈرۈمچىدە يىلىغا 100 مىڭدىن ئارتۇق كىشىنىڭ شەخسىي ئاپتوموبىل سېتىۋالغانلىقى، نۆۋەتتە ئۈرۈمچى ئاھالىلىرىگە تەۋە ئاپتوموبىل سانىنىڭ بىر مىليوندىن ئاشقانلىقى بىلدۈرۈلگەن. نۆۋەتتە ئاپتوموبىللاردىن تارقالغان نىتروگىن گازى 50 توننا، پارلىنىشچان ئورگانىك ماددا 28 توننىغا يېتىپ، شەھەر ھاۋاسىنى بۇلغاۋاتقان مۇھىم ئامىللاردىن بىرىگە ئايلانغان.خىتاي دائىرىلىرى ھازىرغا قەدەر ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدىكى ئىقتىسادىي سىياسىتىنىڭ رايوننى گۈللەندۈرگەنلىكى ۋە خەلقنىڭ تۇرمۇشىنى يۈكسەلدۈرگەنلىكىنى تەشۋىق قىلىپ كېلىۋاتقان بولسا، مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇر پائالىيەتچىلەر رايوندىكى تەرەققىياتتىن پەقەتلا خىتاي كۆچمەنلىرىنىڭ بەھرىمەن بولۇۋاتقانلىقىنى ئىلگىرى سۈرمەكتە. ئۇلار يەنە ئۇيغۇرلارنىڭ بۇ تەرەققىياتنىڭ مەنپەئەت تەقسىماتىدا چەتتە قالدۇرۇلۇۋاتقانلىقىنى، رايون ئېكولوگىيەسىنىڭ كۈنسايىن بۇزۇلۇۋاتقانلىقىنى، بولۇپمۇ ھاۋانىڭ ئېغىر دەرىجىدە بۇلغىنىۋاتقانلىقىنى تەكىتلىمەكتە.مۇتەخەسسىسلەر: ئۇيغۇر دىيارىدىكى نەپەس يولى ۋە ئۆسمە كېسەللىكلىرىنى مۇھىت بۇلغىنىشى كەلتۈرۈپ چىقارغانيەر شارى كۈنى دە ئۇيغۇر دىيارىدىكى مۇھىت كرىزىسىنىڭ سەۋەبلىرى سۆز تېمىسى بولدى
|
قاسىم جومارت توقايەۆ رەسەيلىك دەلەگاتسيامەن كەزدەستى20 قاراشا 16:24نۇر سۇلتان. قازاقپارات مەملەكەت باسشىسى استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ الاڭىندا رەسەي ۇكىمەتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى الەكسەي وۆەرچۋك پەن سبەربانك ب ا ق پرەزيدەنتى، باسقارما ءتوراعاسى گەرمان گرەف باستاعان رەسەيلىك دەلەگاتسيامەن كەزدەستى، دەپ حابارلايدى اقوردا.ءىس شارا بارىسىندا رەسەيلىك دەلەگاتسيا وكىلدەرى قازاقستان پرەزيدەنتىنە سيفرلىق شەشىمدەردىڭ جوبالارى، سيفرلاندىرۋ سالاسىنداعى كەشەندى ازىرلەمەلەرى جايىندا ەگجەي تەگجەيلى ايتىپ، ەكوجۇيەسىن پايدالانۋ تاجىريبەسىمەن ءبولىستى.بۇدان كەيىن قاسىم جومارت توقايەۆ قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ باسشىلارىمەن جانە رەسەيلىك دەلەگاتسيا وكىلدەرىمەن ەكوجۇيەلەردى تەحنولوگيالىق تۇرعىدان دامىتۋ، مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ سالاسىن سيفرلاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ەكىجاقتى ءىس قيمىل جونىندە پىكىر الماستى. كەزدەسۋ سوڭىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ قاتىسۋىمەن قازاقستان مەن رەسەي تاراپى سيفرلاندىرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى.
|
رەسىملەر دۇنياسىيۇسۇپزۇلەيخا فىلىمىدىكى باش رولچىمۇستافامۇنبەر كۆڭۈل ئېچىش ئارامگاھى رەسىملەر دۇنياسى يۇسۇپ زۇلەيخا فىلىمىدىكى با ...كۆرۈش: 3685ئىنكاس: 10يۇسۇپ زۇلەيخا فىلىمىدىكى باش رولچى مۇستافايوللىغان ۋاقتى 201123 11:45:38 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشمۇستافا زامانى 1982يىلى 6ئاينىڭ 21 كۈنى ئىراننىڭ تېھران شەھىرىدە تۇغۇلغان.بىر جۈپ پەرىقلىق ياپ يېشىل كۆزى،كىلىشكەن قامىتى بىلەن كىچىك ۋاقتىدىن باشلاپلا كىشىلەرنىڭ دېھقىتىنى تاتقان.تۇنجى قىتىم 2005 يىلى ئېكران يۈزىدە پەيدا بولغان.ئۇ ئىلگىرى ئىراندا سانائەت باشقۇرۇش كەسپىنى،كىيىن بۇغالتىرلىق كەسپىدە ئۇقىغان.2005 يىلدىن باشلاپ كىنو ساھەسىگە قەدەم قويغان.يوللىغان ۋاقتى 201123 20:13:25 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتوۋۋا بۇ ئاداش بوغالترلىقنى ئوقوپ ئارتىس بولۇپ قاپتۇدە .يوللىغان ۋاقتى 201124 10:15:01 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشمانا قاراڭلار! ئەرنىڭ كۆركى ساقال دېگەن شۇ...بۇ زامانىجاننىڭ ساقىلى يوق ۋاقتى ئاخلاپ قويان تۇرۇپتەكلا كۆرىنىدىكەن!...تىلنىڭ كۆركى ماقال، ئەرنىڭ كۆركى ساقا ل دېگەن شۇدە...يوللىغان ۋاقتى 201124 13:15:41 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشساقال بۇرۇتنىمۇ پاكىزە ياراشتۇرۇپ قويالىسا بولىدۇ ..لېكىن ھازىرقى ساقاللارنى كۆرگەنسىلە . توردا يوقيوللىغان ۋاقتى 201124 13:35:08 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشساقاللارنى ئۇنداق بۇنداق دېمەڭلار.ساقال قويۇش پەيغەمبەرنىڭ سۇننىتى .ئۆزەڭلار قويالمايسىلەر باشقىلار قويسا زاڭلىق قىلدىكەنسىلەر.قانداقلا قويسا سۇننەتكە ئەگىشىپتۇ.يوللىغان ۋاقتى 201124 14:55:57 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشھىندىستاننىڭ دۆلەت ئاتىسى گەندى، ئۆز مىللىتىنىڭ دۇنيادا قەد كۆتۈرىشى ئۈچۈن، شەخسىي تازلىقنى ياخشىلاشنى بەك كۈچەپ تەشۋىق قىلىپتىكەن! ھىساپتا بىر مىللەتنىڭ شەخسىي تازلىقى ياخشى بولسىمۇ، ئۇ مىللەت ئۈچۈن پۈتمەس تۈگىمەس ئىناۋەت ۋە قەدىر قىممەت ئېلىپ كېلەلەيدۇ. ھەر بىر شەخىسكىمۇ ھەم شۇنداق. مېنىڭچە، ساقال قويۇۋاتقانلارمۇ ساقىلىنى پاكىزە يۇيۇپتاراپ، كىسىپ،تۈزەپ تۇرسا تېخىمۇ كۆپ دىنلىق، دىنسىز كىشىلەرنىڭ ئېتىراپ قلىشىغا ئېرىشەلەيدۇ...سۈننەت دەپ سۈننەتنى خارلاپ قويساق دۇرۇس بولماس!...يوللىغان ۋاقتى 201124 17:49:12 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتېمىدىن چەتنەپ كەتتىڭلار .ساقال ماجراسى كەپ چىقتىمۇ نېمە؟مەن يۇسۇپ زۇلەيخا فىلىمىنى ھازىرغىچە ئۈچ نۆۋەت كۆرۈپ چىقتىم . مېنىڭچە بۇ فىلىمنى مىليونلىغان كىشىلەر ياقتۇرۇپ كۆردى . ھەقىقەتەنمۇ ياخشى ئىشلەنگەن نادىر فىلىم دېيىشكە بولىدۇ . .ئەلۋەتتە كىتابتىكىدىن ئاز تولا ئۆزگەرتىلگەن بولسىمۇ ئەمما شۇ دەۋردىكى ۋەقەلەر ناھايتىمۇ ئېنىق سۈرەتلەپ بېرىلگەن .يوللىغان ۋاقتى 201125 18:02:54 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشبۇ فىلىمدىكى زۇلايخا ئانچە چىرايلىق ئەمەسقۇ؟
|
يېشىل ئېنىرگىيە مەنبەلىرىنى ئېچىش بىلىك ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى : ئومۇمى يېشىل ئېنىرگىيە مەنبەلىرىنى ئېچىش بىلىكيېشىل ئېنىرگىيە مەنبەلىرىنى ئېچىش بىلىكيوللىغۇچى: ئاكادېمىيە ۋاقتى: مارت 26, 2013 ئورنى: ئومۇمى, پەن مائارىپئېنېرگىيە مەسىلىسى ھازىرقى ۋە بۇنىڭدىن كىيىنكى ئەڭ مۇھىم مەسىلىلەرنىڭ بىرى بولىشى ئېنىق. چۈنكى ئىنسانلارنىڭ يەر يۈزىدىكى مەۋجۇتلۇقىنى ساقلاپ ياشىيالىشى ۋە تەرەققىي قىلىپ دۇنيانى ئۆزگەرتىشىدە ئېنېرگىيە ئەڭ مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇئۇنداقتا ئېنېرگىيە دېگەن نىمە؟ ئاددى قىلىپ ئېيتقاندا ئېنېرگىيە دېگىنىمىز ئىش ئىشلەيدىغان كۈچ نى كۆرسىتىدۇ. ئوتتۇرا مەكتەپ مەلۇماتى بار كىشىلەر بۇ ئىككى ئۇقۇم ھەققىدە مەلۇم تونۇشقا ئىگە بولىشى مۇمكىن. كۈچ، ئېنېرگىيە، قۇۋۋەت دېگەن ئۇقۇملارنىڭ بىرى بىلەن يەنە بىرىنى ئىزاھلىغىلى بولىدۇ. دېمەك، بۇ ئۇقۇملار ھەر بىرىمىزگە يات چۈشەنچىدە ئەمەس.ھەرىكەت ۋە تەرەققىيات بارچە مەخلۇقاتلار مەۋجۇتلۇقنىڭ ماددى ئاساسى، بۇ جەريان، يەنى ھەرىكەت ۋە تەرەققىيات جەريانى ئېنېرگىيە سەرپ قىلىش ۋە ئالماشتۇرۇش جەرىيانىدۇر. ئىنسانلار ئېنىرگىيىنى ئۆزلىكىدىن يارىتالمايدۇ بەلكى ئۇنىڭدىن ئېچىپ، قېزىپ پايدىلىنىدۇ. ئېنېرگىيە بىلەن ماددى دۇنيا ئوتتۇرىسىدا ئالمىشىشى بولىدۇ دېسەك، ماددى مەۋجۇتلۇق ئېنېرگىيە ئالمىشىشتىن بولىدۇ.ئەمسە شۇ قۇۋۋەت ۋە ئېنېرگىيىلەرنى قانداق تاپىمىز؟ ئېنېرگىيە مەنبەلىرىدىن قانداق پايدىلىنىمىز؟ بۇ ئاممىباپ يازمىدا مۇشۇ مەسىلىنى چۆرىدىگەن ئاساستا ئېنىرگىيىنى تونۇش، ئېنېرگىيە شەكىللىرى، ئوخشىمىغان شەكىلدىكى ئېنېرگىيىلەرنىڭ ئالمىشىش قانۇنىيەتلىرى، بۇندىن كىيىنكى يۈزلىنىش ۋە ئۇنىڭ پرىنسىپلىرى ھەققىدە ئاددى چۈشەنچىلەر بېرىلىدۇ. يازمىدا ئالدى بىلەن ئىنىرگىيەگە قىسقىچە ئىزاھات بىرىمىز ئاندىن ئوخشىمىغان ئېنېرگىيە شەكىللىرى تونۇشتۇرۇلىدۇ، كەينىدىن ئېنېرگىيە مەنبەسى ۋە ئۇنىڭ ئالمىشىش جەريانى قىسقىچە شەرھلىنىدۇ. ئاخىرىدا، شۇنداقلا يازمىنىڭ ئاساسلىق مەقسىتىدە، بۇنىڭدىن كىيىنكى يۈزلىنىش بولغان يېشىل ئېنېرگىيە مەنبەلىرى ۋە پرىنسىپى قىسقىچە تونۇشتۇرۇلىدۇ.ئېنېرگىيە ۋە ئۇنىڭ تۈرلىرىئېنېرگىيە دېگەن بۇ سۆز ئۇيغۇر تىلى لۇغەت تەركىبىگە ئىنگىلىزچە دېگەن سۆزنى لاتىن ھەرىپى بويىچە ئەينى تەلەپپۇز قىلىنىشى بىلەن كىرگەن، ئېنگىلىزچىغا قەدىمكى گىرىكچە سۆز دېگەن سۆزدىن كىرگەن بولۇپ ھەرىكەت، پائالىيەت، مەشغۇلات دېگەن مەنىلەردە كېلىدۇ. فىزىكىلىق مەنىسى بويىچە ئېنېرگىيە دېگىنىمىز بىر جىسىمنىڭ يەنە بىر جىسىمغا نىسبەتەنقانچىلىك ئىش ئىشلەش ئىقتىدارنى كۆرسىتىدۇ. مۇنداقچە قىلىپ ئېيتقاندا، بىزنىڭ سىرىتقا نىسبەتەن قانچىلىك قۇۋۋەت سەرپ قىلالىشىمىزنى، قانچىلىك ئىش ئىشلىيەلىشىمىزنى ئۆلچەيدىغان فىزىكىلىك مىقدارنى كۆرسىتىدۇ. باشقا فىزىكىلىق مىقدارلاردەك ئېنىرگىيىنى بىۋاستە ئۆلچىگىلى ۋە كۆزەتكىلى بولمايدۇ. دېمەك كۈچ بىلەن ئىش ئىشلىنىدۇ، قۇۋۋەت سەرپ بولىدۇ، ئېنېرگىيە ئالمىشىدۇ. ئادەمنى مىسالغا ئالساق، ئادەم بەدىنى سىرتتىن ئېنىرگىيىنى ماددا شەكىلدە قوبۇل قىلىپ، ئادەم بەدىنى ئىچىدىكى توقۇلما ۋە مىكرو ئورگانلارنىڭ ھاياتلىق ھەرىكىتىگە سەۋەب ئېتىدۇ، ئۇندىن باشقا تاشقى ھەرىكەت ۋە ئىشپائالىيەتلىرىمىز ئەمەلىيەتتە ئېنېرگىينىڭ ماددىغا ماددىنىڭ يەنە ئېنېرگىيىگە ئالمىشىش جەريانىدۇر. ئېنېرگىينىڭ فىىزىكىدا بىرلىكى جول يەنە بىر كۆپ ئىشلىتىدىغان بىرلىكى كىلوۋاتسائەت .ئېنىرگىيىنى ئوخشاشمىغان كاتېگورىيىلەر بويىچە ھەرخىل تۈرلەرگە ئايرىشقا بولىدۇ، ئۇ ھەرخىل شارائىتلاردا ئوخشىمىغان شەكىللەردە مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ. بىز بىلىدىغان ئېنېرگىيە شەكىللىرىنى يىغىنچاقلاپ تۆۋەندىكى ئۈچ كاتاگورىيەگە ئايرىشقا بولىدۇ:1 يېقىلغۇلارنى مەنبە قىلغان ئىسسىقلىق ئېنېرگىيىسى،2 ھاياتلىق زەنجىرىدىكى خىمىيىلىك ئېنېرگىيە،3 ماسسائېنېرگىيە قانۇنىدىكى يادرو ئېنېرگىيىسى.بىز كۆپ پايدىلىنىۋاتقان ۋە تىلغا ئالىدىغان يورۇقلۇق ئېنېرگىيىسى، ئېلېكتىر ئېنېرگىيىسى، مېخانىك ئېنېرگىيە، ئىسسىقلىق ئېنېرگىيىسى، قاتارلىقلار يۇقىرىقى ئۈچ شەكىلدىكى ئېنېرگىينىڭ ئىپادىلىنىش شەكىللىرى دىيىشكە بولىدۇ. كېلىش مەنبەسى جەھەتتىن ئېنىرگىيىنى قايتا پەيدا بولىدىغان ۋە قايتا پەيدا بولمايدىغان ئېنېرگىيە دەپ ئىككى رايونغا بۆلۈشكە بولىدۇ. فىزىكىدا بولسا ئېنېرگىيە پوتېنسىئال ئېنېرگىيە ۋە ھەرىكەت ئېنېرگىيە دەپ ئىككى چوڭ تۈرگە بۆلىنىدۇ. بۇلارنىڭ بىرى جىسىملارنىڭ ئورۇنى ۋە مولېكۇلىلىق تۈزىلىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولسا، يەنە بىرى جىسىمنىڭ ھەرىكىتى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. بىز بۇ يەردە ھەرىكەت ۋە پوتېنسىئال ئېنېرگىيىلەرنى تەپسىلى چۈشەندۈرۈپ ئولتۇرمايمىز، پەقەت قايتا پەيدا بولىدىغان يېڭى ئېنېرگىيە مەنبەلىرى ھەققىدە توختىلىپ، بۇ يازمىنىڭ ئەسلى مۇددىئاسىغا يول ئاچىمىز. ئاساسلىق مەقسىتىمىز قوياش ئېنېرگىيىسى، ئۇنىڭ ئايلىنىش جەريانى ۋە بۇنىڭدىن كىيىنكى ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش يۈزلىنىشى ۋە تېخنىكا پرىنسىپلىرىنى قىسقىچە چۈشەندۈرۈشتۇر. ئەمەلىيەتتە يەر يۈزىدىكى ئىنسانلار پايدىلىنىۋاتقان ئېنېرگىينىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمى قوياش نۇرى ۋە ئىسسىقلىقتىن كېلىدۇيەريۈزىدىكى ئېنېرگىيە مەنبەسى ۋە ئۇنىڭ ئايلىنىش جەريانىھەممىمىز بىلىدىغان ئاددى چۈشەنچە، قوياش يەر يۈزىدىكى بارچە ئېنىرگىيىنى تەمىن ئەتكۈچى مەنبە. قوياش ئۆز ئىچىگە ئالغان ئېنىرگىيىنى قانداق چۈشىنىمىز؟ قوياش بولسا يەر يۈزىدىن تەخمىنەن 150 مىليون كىلومېتىر يىراقلىقتىكى بىر تۇرغۇن يۇلتۇزدىن ئىبارەت. ئۇ يەرشارىدا نىسبەتەن ئېيتقاندا ماسسا ۋە ھەجىم جەھەتتىن غايەت زور بىر ئوت شارى بولۇپ، ئۇنىڭ يەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان يەتتە پىلانىت ۋە ئۇلارنىڭ ھەمراھلىرى قوياش سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرىدۇقوياش يۈزىدە ھەرۋاقىت شىددەتلىك زەنجىرسىمان يادرو رېئاكسىيسى يۈز بېرىپ تۇرىدۇ، يەنى ئېنىشتىيىننىڭ مەشھۇر بولغان ماسسا ئېنېرگىيە تەڭلىمىسى 2 گە ئاساسەن ھىدروگېن ئاتوم يادرولىرى بىرىكىپ گاللىي 4 نى ھاسىل قىلىش بىلەن بىرگە ئېنىرگىيىنى يورۇقلۇق ۋە ئىسسىقلىق شەكىلدە سىرىتقا تارقىتىپ تۇرىدۇقوياش يۈزىنىڭ تېمپىراتۇرىسى ناھايىتى يۇقىرى بولۇپ تەخمىنەن 5700 كېلىۋېن كېلىدۇ. يەر بىلەن بولغان ئارىلىقى مۇۋاپىق يىراقلىقتا بولغاچقا يەريۈزىگە تەقسىملەنگەن مۇۋاپىق تېمپېراتۇرا ۋە يۇرۇقلۇق يەر يۈزىدىكى ھاياتلىقنى ئېنېرگىيە بىلەن تەمىنلەپ تۇرىدۇزادى قانداق؟ يەر يۈزىنىڭ قۇياشنى ئايلىنىش دەۋرىيلىكى پەسىللەرنى شەكىللەندۈرىدۇ، ئىسسىقسوغۇقنىڭ ئالمىشىشى يەر يۈزىدىكى سۇنى ھەر قايسى يەرلەرگە تەخسىملەيدۇ، ئۆسۈملۈك ، ھايۋاناتلار ۋە ئىنسانلار زەنجىرسىمان ئوزۇقلۇق تورىنى، ھاياتلىق تەڭپۇڭلۇقىنى شەكىللەندۈرىدۇ، دېمەك قوياش نۇردىن ئالغان ئېنېرگىيە يورۇقلۇق ۋە ئىسسىقلىق تىن ماددى ھالەتكە يەنى، خىمىيىلىك ئېنېرگىيىگە، ھەرىكەت ھالەتكە يەنى، فىزىكىلىق ئېنېرگىيىگە ئۆزگىرىدۇ، بۇ ماددى ھالەتتىكى ئېنېرگىيە يەنە ھەرخىل شەكىلدىكى ئېنېرگىيىگە ئايلىنىپ ھەرىكەت ۋە مەۋجۇتلۇقنى ساقلاپ تۇرىدۇئىنسانلار ئەزەلدىن قوياش ئېنېرگىيىسىدىن پايدىلىنىپ كەلگەن بۇلۇپ، كۈنىمىزدە ئېنېرگىيە مەسىلىسىنى ھەل قىلىۋاتقان ئەڭ ئاساسلىق ماددا نېفىت ۋە كۆمۈر، يەنى يېقىلغۇ بولىۋاتىدۇ. ئەمەلىيەتتە نېفىت ۋە كۆمۈرمۇ قوياش ئېنېرگىيىسىنىڭ مەسئۇلى دىيىشكە بولىدۇ. ماشىنىلار، ئايروپىلانلار، زاۋۇتكارخانىلار بۇلارسىز كىرىكى يوق تۆمۈرتەرسەك دۆۋىسىدىن ئىبارەت. ھالبۇكى، بۇ ئېنېرگىيە مەنبەلىرى قايتىلانما ھالەتتىكى ئېنېرگىيە مەنبەسى بولمىغانلىقى ئۈچۈن ۋاقىتنىڭ ۋە دەۋرنىڭ ئۆتىشىگە ئەگىشىپ كۈندىنكۈنگە ئېنېرگىيە كىرزىسى يىقىنلاپ كېلىۋاتماقتا، ئېنېرگىيە بىلەن بىرگە دۇنيا سىياسىتى ۋە تەرتىپىدىمۇ ئۆزگۈرۈشلەر بولماقتا نۆۋەتتە دۇنيادىكى تۈرلۈك جەڭگە جىدەللەر ۋە ئارامسىزلىق، قىرغىنچىلىقلار مۇشۇ ئېنېرگىيە بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولسا كىرەك.ھازىرقىدەك ماشىنائاپتوموبىللار قۇمدەك كۆپ بولغان، ئايروپىلانلار قىتئەمۇ قىتئە ئۇچۇپ يۈرگەن دەۋر بەلكىم بىر زامانلاردا تارىخقا ئايلىنىپ قېلىشى مۇمكىن! ئىنسانلار بۇ ئېنېرگىينىڭ ئورۇننى تولۇقلايدىغان يېڭى ئېنېرگىيە مەنبەلىرى ھەققىدە كۆپ ئىزدىنىشلەرنى قىلىپ كەلمەكتە. يادرو ئېنېرگىيسى گەرچە ياخشى بىر كاندىدات بولسىمۇ ئۇنىڭ خەۋىف خەتىرى، تەھدىتى ئۇنى غايىدىكىدەك ئېنېرگىيە مەنبەسى قىلىشقا ماس كەلمەيدىغانلىقىنى چۈشەندۈرىدۇ. چىرنوبىل ۋەقەسى، ياپونىيىدىكى يادرو ئېلىكتېرزاۋۇتى ۋەقەسى ئىنسانلارنى قاتتىق چۆچۈتتى! ئۇنىڭدىن باشقا يادرو يىقىلغۇسىنى تىنچلىق ئۈچۈن ئىشلىتىش بىر باش ئاغرىتىدىغان مەسىلە بولۇپ كېلىۋاتىدۇگەپنى يىغىنچاقلىغاندا، ئېنېرگىيە كىرزىسىنى ھەل قىلىش، يېڭى ئېنېرگىيە مەنبەلىرىنى تېپىش، يەر يۈزىنىڭ ئۆچمەس ئېنېرگىيە چىرىقى قوياش تەمىنلىگەن ئېنېرگىيىدىن قانداق قىلىپ ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ، ئىنسانىيەت تەرەققىيات يولىنى ئېچىش ھازىرقى تەتقىقاتچى، ئالىملارنىڭ زىممىسىگە يۈكلەنگەن بىر ئېغىر مەسئۇلىيەت! ھازىر پۈتۈن دۇنيادا نەچچە يۈزمىڭلىغان، ھەتتا مىليونلىغان تەتقىقاتچىلار ئاساسلىقى مۇشۇ ئېنېرگىيە مەسىلىسىنى ھەل قىلىش، پاكىزە ۋە ئايلانما ئېنېرگىيە مەنبەلىرىنى ئېچىش يولىدا ئىزدەنمەكتە. بۇلاردىن ئەڭ ئاساسلىقى قوياش ئېنېرگىيە باتارېيىسى تەتقىقاتىدىن ئىبارەت. تۆۋەندە قوياش ئېنېرگىيە تاختىسى ھەققىدە قىسقىچە توختىلىپ ئۆتىمىز.قوياش ئېنېرگىيە تاختىسىتوك بىلەن ھەرىكەتلەندۈرۈلىدىغان كىچىك تىپتىكى ماشىنىلار بىزگە ناتونۇش ئەمەس، لېكىن رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك قوياش نۇرىنى ئېنېرگىيە مەنبەسى قىلىدىغان ماشىنىلارنى كۆپىنچىللىرىمىز كۆرمىگەن بولىشىمىز مۇمكىن. ئۇنىڭ ئۈستىدىكى قارا تاختا دەل بىز سۆزلىمەكچى بولغان قوياش ئېنېرگىيە تاختىسىدىن ئىبارەت. ئۇنداقتا ئۇنىڭ پرىنسىپى قانداق؟1. فوتوۋولتەيىك يەنى نۇرئېلېكتىر يۈرگۈزۈش ئۈنۈمىنۇرئېلېكتىر يۈرگۈزۈش ئۈنۈمى بولسا يورۇقلۇقنىڭ يىرىم ئۆتكۈزگۈچ جىسىمغا چۈشكەندە يورۇقلۇق ئېنېرگىيىسىنىڭ ئېلېكتىر توكىغا ئايلىنىش جەريانىنى كۆرسىتىدۇ. يەنى نۇر، نۇردىن توك ھاسىل قىلالايدىغان جىسىم يۈزىگە چۈشكەندە جىسىمدا ئېلېكتر بېسىمى ھاسىل بولۇش جەريانىنى كۆرسىتىدۇ.نۇرئېلېكتىر يۈرگۈزۈش ئۈنۈمى 1839يىلى فرانسىيە فىزىكا ئالىمى ئالېكساندىر ئېدموند بېكۈرېل تەرىپىدىن بايقالغان.ئومۇمەن نۇردىن ئېلېكتىر توكى ھاسىل قىلىنسىمۇ نۇرئېلېكتىر يۈرگۈزۈش ئۈنۈمى فوتوئېلېكتىر ئېففېكتى يەنى نۇرئېلېكتىر ئۈنۈمى بىلەن ماھىيەت جەھەتتىن پەرقلىنىدۇ. نۇرئېلېكتىر ئۈنۈمى ھەققىدە ئىلگىرى نۇر دېگەن نىمە دېگەن تېمىدا تەپسىلى توختالغان ئىدۇق، بۇ يەردە ئۇنى قايتا چۈشەندۈرۈپ ئولتۇرمايمىز. بۇ يەردىكى نۇرئېلېكتىر يۈرگۈزۈش ئۈنىمىدە يورۇقلۇق يىرىم ئۆتكۈزگۈچ جىسىم يۈزىگە چۈشكەندە جىسىم ئۆز ئىچىگە ئالغان ئېلىكترونلارنىڭ جىسىم ئېنېرگىيە بەلۋاغلىرى ئارىسىدا يۆتكىلىشىنى كۆرسىتىدۇ. بۇ ھەقتە تۆۋەندە تېخىمۇ تەپسىلىيرەك توختىلىمىز:قاتتىق جىسىملارنىڭ ئېلېكترلىق خۇسۇسىيەتلىرى ئاتوم تۈزۈلۈشلىرى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ. ئاتوم تۈزۈلۈشلىرى ئوخشاش بولمىغاچقا ئۆتكۈزگۈچ، يىرىم ئۆتكۈزگۈچ ۋە ئىزولياتۇر دەپ ئۈچ تۈرلۈك بولىدۇ. بۇنىڭ ئاددى سەۋەبى شۇكى، ئۇلارنىڭ ئېنېرگىيە بەلۋاغلىرى ئوخشىمايدۇ. ئېنېرگىيە بەلۋاغلىرى ئۆتكۈزگۈچ بېغى ۋە ۋالېنتلىق بېغى دەپ ئىككى قىرغاققا بۆلۈنىدۇ. ئادەتتە ئېلېكترونلار ۋالېنتلىق باغ قىرغىقىدا تۇرىدۇ، بۇ دېگەنلىك ئېلېكترونلار ئاتوملارغا باغلىنىپ تۇرىدۇ ئەگەر سىرتتىن ئازىراقلائېنىرگىيە قوبۇل قىلىنسا ئېلېكترون ۋالېنتلىق باغدىن ئۆتكۈزگۈچ باغ قىرغىقىغا سەكرەيدۇ،دە نىسبەتەن ئەركىن ئېلېكترونغا ئايلىنىدۇ.بۇ ئەركىن ئېلېكترونلار مۇسبەت زەرەتلىك ئېلېكترود تەرىپىدىن تارتىلىپ تۇيۇق زەنجىر ھاسىل قىلىنسا يورۇقلۇق ئېنېرگىيسى ئېلېكتىر ئېنېرگىيىسىگە ئايلانغان بولىدۇ.2. قوياش ئېنېرگىيە باتارېيىسى رەسىمدە قوياش ئېنېرگىيە باتارىيىنىڭ ئاددى سخېمىسى كۆرسىتىلدى. قوياش باتارېيىسى يەنە فوتوۋولتەيىك باتارېيىسى دەپمۇ ئاتىلىدۇ. ئۇنىڭ پرىنسىپى فوتوۋولتەيىك ئۈنۈمى دە چۈشەندۈرۈلدى. قوياش باتارىيىنىڭ ئىشلەش مېخانىزمىنى تۆۋەندىكى ئۈچ باسقۇچقا يىغىنچاقلاشقا بولىدۇ:1 نۇر سۈمۈرۈپ جىسىمدا ئېكىسايتونلارئېلېكتىرتۆشۈك جۈپتىنى ھاسىل قىلىدۇ،2 زەرەت توشۇغۇچىلار ئىككى رايونغا ئايرىلىدۇ،3 سىرتقى زەنجىرگە ئۇلاپ توك ھاسىل قىلىنىدۇ.مۇشۇنداق پرىنسىپ بىلەن ياسالغان قوياش باتارىيلىرىنى توپلاپ قوياش ئېنېرگىيە تاختىسىنى بەرپا قىلىمىز. قوياش ئېنېرگىيە تاختىسىنىڭ نۇرنى توكقا ئايلاندۇرۇش ئۈنۈمى قوياش باتارىيلىرىنىڭ ماتېرىيالى بولغان يېرىم ئۆتكۈزگۈچ جىسىم بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا ئىقتىسادىي ئۈنۈمى، قوللىنىلىشچانلىقى، مۇھىت مەسىلىسى قاتارلىقلارنى ئويلاشقاندا قوياش باتارىيىنىڭ توك ھاسىل قىلىش ئۈنۈمى بىلەن تەتۈر تاناسىپلىق مۇناسىۋەتتە بولىدۇ. مەسىلەن، ماتېرىيالى ياخشى يىرىم ئۆتكۈزگۈچلەرنى ئىشلەتكەندە قوياش ئېنېرگىيە تاختىسىنىڭ تەننەرخى خېلىلا يۇقىرىلاپ كېتىدۇ، بۇ ھالدا ئۇنى ئاممىباپ ئىشلىتىشكە ماس كەلمەيدۇ. ئەرزان ۋە قايتا قوللانغىلى بولىدىغان، مۇھىت بۇلغىنىشى يوق ماتېرىياللارنىڭ بولسا ئۈنۈمى يۇقىرى بولمايدۇ شۇڭا نۆۋەتتىكى تەتقىقات دەل ئۈنۈمى يۇقىرى، تەننەرخى تۆۋەن، مۇھىت مەسىلىسى يوق يەنى قايتا قوللانغىلى بولىدىغان قوياش باتارېيىسى ماتېرىياللىرى ھەققىدىكى تەتقىقاتتىن ئىبارەت.قوياش نۇرى كۆپ ۋە ياخشى چۈشىدىغان جايلارغا قوياش ئېنېرگىيە تاختا بازىلىرىنى قۇرۇپ، چوڭ كۆلەمدىكى تاختايلار سىستېمىدىن كۆپ مىقداردا ئېلېكتىر توكلىرىنى ھاسىل قىلىش ۋە ئۇنى تۇرمۇش ۋە سانائەت ئۈچۈن قوللىنىش مۇمكىن. يەنە دەسلەپكى رەسىمدىكىدەك، قوياش ئېنېرگىيە بىلەن توك ھاسىل قىلىپ، توك كۈچى بىلەن ماڭىدىغان كىچىك تىپتىكى ماشىنىلارنى ياساش مۇمكىن. نۆۋەتتە قوياش ئېنېرگىيە تاختىسىنىڭ قوللىنىش دائىرىسى بارابارا كېڭەيمەكتە ۋە ئاممىۋىلاشماقتا. مۇشۇ يۈزلىنىشنى ئېلىپ ئېيتقاندا كەلگۈسىدە قوياش ئېنېرگىيە باتارېيىسى ئەڭ ئىستىقباللىق ئېنېرگىيە مەنبەلىرىنىڭ بىرى بولۇپ قالىدۇ.شامال كۈچى ۋە دېڭىزئوكيان ئېنېرگىيىسىدىن پايدىلىنىششامال كۈچى ۋە دېڭىزئوكيان ئېنېرگىيسى ماھىيەت جەھەتتىن مېخانىك ئېنېرگىيىنىڭ ئېلېكتىر ئېنېرگىيىسىگە ئايلىنىش جەريانىدىن ئىبارەت. بۇنى چۈشەندۈرۈش ئۈچۈن ئالدى بىلەن مېخانىك ئېنېرگىيىنىڭ ئېلېكتىر ئېنېرگىيىسىگە ئايلىنىش جەريانىنى قىسقىچە ئەسلەپ ئۆتىمىز. ئوتتۇرا مەكتەپ فىزىكىسىدا گېنېراتور ۋە ئېلېكتىر ماتورى ھەققىدىكى ئاساسى بىلىملەرنى ئۆگىنىپ ئۆتكەن بولىشىمىز مۇمكىن. بۇلارنىڭ ئاساسلىق پرىنسىپى ئۆزگىرىشچان ئېلېكتىر مەيدانى بىلەن ئۆزگىرىشچان ماگنىت مەيدانلىرى ئارىلىرىدىكى ئۆزئارا بىربىرىگە ئۆزگۈرۈش جەريانىدىن ئىبارەت. مېخانىك ئېنىرگىيىنى ئېلېكتىر ئېنېرگىيىسىگە ئايلاندۇرىدىغان گېنىراتۇرنى مىسالغا ئالساق، ماگىنىتلىق ئۆزەك سىرتقى مەلۇم بىر خىل مېخانىك قۇرۇلمىغا سەپلەنگەندىن كىيىن ھەرىكەتلىنىۋاتقان ماگىنىت ئۆزىگە ئۇلانغان زەنجىرىدە ئېلېكتىر يۈرگۈزگۈچى كۈچنى ھاسىل قىلىدۇ،دە زەنجىرىدە توك ھاسىل قىلىدۇ تەپسىلاتى ئۈچۈن ئوتتۇرا مەكتەپ فىزىكا دەرسىلىكىگە مۇراجىئەت قىلسىڭىز بولىدۇ.دېمەك، مەيلى شامال كۈچى بولسۇن، مەيلى دېڭىزئوكيان ئېنېرگىيسى بولسۇن مېخانىك ئېنېرگىيە مەلۇم شەكىل ئارقىلىق ئېلېكتىر ئېنېرگىيىسىگە ئايلاندۇرۇلىدۇ. بىز بىلىدىغان شامال ئېلېكتىر مەيدانلىرى شامالنىڭ چاقپەلەكلەرنى ئايلاندۇرۇشتىن پايدىلىنىپ توك ھاسىل قىلىنىدۇ، دېڭىزئوكيان ئېنېرگىيسى بولسا دېڭىز سۈيىنىڭ كۆتۈرۈلۈپ، پەسىيىشىدىن شەكىللەنگەن دېڭىز دولقۇنلىرى ياكى دېڭىز سۈيىنىڭ ئىچكى ئېقىمى ئېلېكتىر زەنجىرىگە سەپلەنگەن مەلۇم خىل مېخانىك قۇرۇلمىغا ماسلاشتۇرۇپ، مۇقۇملاشتۇرۇلغاندىن كىيىن توك ھاسىل قىلىنىدۇ.شامال كۆپ چىقىدىغان ھەم دولقۇنى كۈچلۈك بولغان دېڭىز قىرغاقلىرى، دېڭىز بوغۇزلىرى شامال ھەم دېڭىز دولقۇنىنى بىرلا ۋاقىتتا پايدىلانغىلى بولىدىغان ئېلېكتىر ئېنېرگىيە بازىلىرى قۇرۇشقا تولىمۇ باپ كېلىدۇ. بۇ يازمىدا بۇ ھەقتىكى يېشىل ئېنېرگىيە تۈرى تەسەۋۇرىنى ئوتتۇرىغا قويىمىز.ئېنېرگىينىڭ ئىشلىتىلىش دائىرىسى ھەققىدە كەلگۈسىگە ئۈمىدلىك نەزەرمۇنداق ئويلاپ باقايلى، كۈنلەرنىڭ بىرىدە نېفىت ۋە كۆمۈر تۈگەپ ياكى زور دەرىجىدە ئازلاپ، بۇلاردىن پايدىلىنىش ئىمكانىيىتى تارايغاندا ئەگەر كىشىلەر ئۇرۇش مالىمانچىلىقىدا ئېنېرگىيىنى تېخىمۇ ئىسراپ قىلىپ تۈگەتسە، شۇنداق كۈنلەر كىلىپ، يېڭى ئېنېرگىيە مەنبەلىرىدىن ئومۇميۈزلۈك پايدىلىنىش جىددى زۆرۈر بولغاندا بۇلاردىن قانداق پايدىلىنىمىز؟ مېنىڭچە كەلگۈسىدە نېفىت، كۆمۈرۋە تەبىئىي گازدىن باشقا قايتا پەيدا بولمايدىغان قېزىلمىلار مەۋجۇت بولماسلىقى مۇمكىن. يادرو يېقىلغۇسى بولغان ئۇراننى تىلغا ئالغان تەقدىردىمۇ، دۆلەتلەرنىڭ سىياسىتى ۋە ئىقتىسادى تەرەققىياتى تەكشىسىز بولغان دۇنيادا يادرو يېقىلغۇسىنى كەڭكۆلەمدە قوللىنىش مۇمكىن بولمايدىغان بىر مەسىلە. ئۇنىڭدىن باشقا يادرو ئېنېرگىيە بىخەتەرلىك مەسىلىسىمۇ ئىنتايىن باش ئاغرىتىدىغان مەسىلىلەرنىڭ بىرىمۇسبەتمەنپىي ئېلىكترونلارنىڭ بىرىكىپ يوقىلىشى بىلەن نۇرغۇن ئېنېرگىيىنى فوتون شەكىلدە قويۇپ بېرىدۇ. مانا بۇمۇ كەلگۈسىدىكى ئېنېرگىيە مەسىلىسىگە قارىتا ئېچىغان يوچۇق بولىشى مۇمكىن. گەرچە مۇسبەت ئېلىكترونلارنىڭ مەنبەسى ۋە ئۇلارنى ساقلاش مەسىلىسى زور مەسىلىلەر بولسىمۇ تېخنىكىنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ، بىۋاستە ياكى ھەرخىل ۋاستىلىق يوللار بىلەن ئاز ئېنېرگىيە سەرپ قىلىپ نۇرغۇن ئېنېرگىيە ئۈندۈرىۋالىدىغان ئۇسۇللارنىڭ تېپىلىشى مۇمكىن. ئۇنىڭدىن باشقا بىئولوگىيىلىك يېقىلغۇ تەتقىقاتلىرىمۇ ئېنېرگىيە مەسىلىسىنىڭ مەلۇم كىچىك بىر بوشلۇقىنى تولدۇرالىشى مۇمكىنئېنېرگىينىڭ قوللىنىلىش دائىرىسى يېنىك ۋە ئاددى بولغان كۈندىلىك تۇرمۇشتا قوللىنىلىش شۇنداقلا ئېغىر ۋە زورمىقتاردا ئېنېرگىيە سەرپ قىلىدىغان سانائەتتە قوللىنىشتىن ئىبارەت. كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى يورۇتۇش ۋە ئىسىنىش ئىشلىرى ئۈچۈن يېشىل ئېنېرگىيە مەنبەلىرى يېتەرلىك بولىشى مۇمكىن، لېكىن كىشىلەر تۇرمۇشىدىكى ئايروپىلان، پويىز ۋە ئېغىر تىپتىكى يۈك ماشىنىلىرى ئۈچۈن كۆپ مىقىداردا ئېنېرگىيە لازىم بولىدۇ. سانائەت ۋە ئىشلەپ چىقىرىشىمۇ زور مىقداردىكى ئېنېرگىيە مەنبەسىنىڭ بولىشىنى تەقەززار قىلىدۇ.مۇشۇنداق بولغاچقا، بىز يۇقىردا تىلغا ئالغان يادرو يېقىلغۇسى، مۇسبەتمەنپىي ئېلېكترون مەنبەسى قاتارلىق يۈكسەك ئېنېرگىيە مەنبەلىرى سانائەت، تېخنىكا ۋە ئالەم قاتنىشى ئۈچۈن قوللىنىلسا، بۇ يازمىدا كۆڭۈل بۆلىۋاتقان يېشىل ئېنېرگىيە مەنبەلىرى كۈندىلىك تۇرمۇشتا قوللىنىلسا ئېنېرگىيە مەسىلىسى مەلۇم دەرىجىدە ھەل قىلىنغان بولىدۇ دىيىشكە بولىدۇ، ئەمما يۈكسەك ئېنېرگىيە مەنبەلىرىدىن ئۈنۈملۈك ۋە بىخەتەر پايدىلىنىش پەقەت كەلگۈسىگە بولغان ئۈزۈشتىن ئىبارەت. بۇلار كەلگۈسىدە ھەل بولغان تەقدىردىمۇ تۇرمۇشتا ئېغىر تىپتىكى ماشىنىلار، ئايروپىلان، پويىز قاتارلىقلار ئۈچۈن يېشىل مەنبەلەر زور دەرىجىدە چەكلىمىلىكلەرگە ئۇچرايدۇ.ئەمسە قانداق قىلىش كىرەك؟! تېخىمۇ ئۈنۈملۈك ۋە بىخەتەر بولغان ئېنېرگىيە مەنبەلىرىنى تېپىپ چىقىش زىممىمىزدىكى مەسئۇلىيەتتىن ئىبارەت. ھازىرچە بىزنىڭ ئەڭ كۆڭۈل بۆلىدىغىنىمىز قوياش ئېنېرگىيىسىدىن قانداق قىلىپ ئەڭ يۇقىرى چەكتە پايدىلىنىش تېخنىكىسى. قوياش ئېنېرگىيسى يەر يۈزى ئۈچۈن ئاداققى ۋە ئىشەنچىلىك پايدىلىنىش مەنبەسى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. قوياش ئېنېرگىيە تاختىلىرى ھەققىدىكى تەتقىقاتلاردا كۈندىن كۈنگە يېڭى يۈكسىلىشلەر بارلىققا كەلمەكتە، كىشىلەرنىڭ قوياش نۇرىدىن توك ھاسىل قىلىپ، تۇرمۇش ۋە سانائەتتە پايدىلىنىش ئىشەنچى تېخىمۇ ئاشماقتا. لېكىن مەسىلە شۇكى، قوياش ئېنېرگىيسى زامان ۋە ماكاننىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرايدۇ. كىچە ۋە ھاۋا تۇتۇق كۈنلىرى قوياش باتارىيلىرى توك ھاسىل قىلالمايدۇ، بەزى جايلارغا قوياش ياخشى چۈشسە، بەزى جايلارغا ياخشى ئاپتاپ چۈشمەيدۇ. شۇڭا بۇنى ھەل قىلىشى ئۈچۈن ھاسىل بولغان توكنى ساقلاشقا توغرا كېلىدۇ. توكنى قانداق ساقلايمىز؟ دەرھال يادىمىزغا كېلىدىغىنى باتارىيە. سىغىمى چوڭ، تەننەرخى تۆۋەن، ئۈنۈمى يۇقىرى باتارىيەلەر ھەققىدىكى تەتقىقاتلارمۇ ئېنېرگىيە تەتقىقات ساھەسىدىكى ئاساسى تۈرلەر ھېسابلىنىدۇ. بۇ يەردە باتارىيە ھەققىدە توختالمايمىز، ئاتالمىش ئېنېرگىيە ساقلاش مەسىلىسى دە باشقىچە يوللار ھەققىدە ئىزدىنىپ باقىمىز.رەسىمدە ئېلىكترولىزلاشنىڭ ئەڭ ئاددى سخېمىسى كۆرسىتىلدى. ئېلېكترولىزلاش دېگىنىمىز سۇنى ئېلېكتىر توكى ئارقىلىق پارچىلاپ ئۇنىڭدىن ئوكسىگېن ۋە ھىدروگېننى ئايرىش ئۇسۇلىنى كۆرسىتىدۇ.بىر دانە سۇ مولېكۇلىسى ئىككى دانە ھېدروگىن ئاتومى ۋە بىر دانە ئوكسىگېن ئاتومدىن تۈزۈلىدۇ. بۇ ئاتوملار مەلۇم ئېنىرگىيەدىكى خىمىيىلىك باغ ئارقىلىق باغلىنىپ تۇرىدۇ. ئەگەر مۇشۇ خىمىيىلىك باغ يېتەرلىك بولغان سىرتقى ئېنېرگىيە بىلەن بۇزۇلسا ئوكسىگېن ۋە ھېدروگىن مولىكولىللىرى ئايرىلىپ چىقىدۇ.بۇ يەردە خىمىيىلىك رېئاكسىيە جەريانلىرىنى تونۇشتۇرۇپ ئولتۇرمايمىز، پەقەت ئېلىكترولىزلاشنىڭ ئاددى پرىنسىپى ۋە ئۇنىڭ ئۈچۈن قانچىلىك ئېنېرگىيە كېتىدىغانلىقىنى كۆرسىتىپ ئۆتسەك كۇپايە قىلىدۇ. ئىككى مول ساپ سۇ يەنى 36 گىرام سۇ نىڭ پارچىلىنىپ ئىككى مول ھېدروگىن گازى4 گىرام ۋە بىر مول ئوكسېگىن گازى32 گىرام ھاسىل قىلىش ئۈچۈن لازىم بولىدىغان ساپ ئېنېرگىيە 118 كىلو كالورىيە 493.72 كىلوجوئۇل. شۇنداق بولغاندا نەزەرىيە جەھەتتىن يۇقىرىقى تەڭلىمىدە ئېلېكترولىزلاش ئۈچۈن كېتىدىغان تۆۋەن چەك ئېلېكتىر بېسىمى 1.48 ۋولت.ساپ سۇنىڭ ئېلىكترولىزلىنىشى تۇزلۇق ئېرىتمە ياكى دېڭىز سۈيىگە قارىغاندا كۆپرەك ئېنېرگىيە تەلەپ قىلىدۇ ھەمدە ئۈنۈمىمۇ يۇقىرى بولمايدۇ. شۇڭا دېڭىز سۈيى ياخشى بولغان ئېلېكترولىزلاش سۇيۇقلۇقى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. دېڭىز سۈيىنىڭ پارچىلىنىش جەريانى ساپ سۇنىڭكىدىن مۇرەككەپ بولغاچقا ئوخشاشلا تەڭلىمىلەرنى يېزىپ مەخسۇس چۈشەندۈرمەيمىز، پەقەت دېڭىز سۈيىدىن ھېدروگىن ئالغىلى بولىدىغانلىقىنى چۈشىنىۋالساقلا كۇپايە. يەر شارىنىڭ 70 تىدىن كۆپرەكى دېڭىزئوكيان بىلەن قاپلانغان، شۇڭا ھېدروگىن مەنبەسىمىز نەزەرىيە جەھەتتىن مول دىيىشكە بولىدۇ.ھېدروگىن گازىدىن پايدىلىنىپ ھەركەتلىنىدىغان ماشىنىلار ھېدروگىن ماشىنىلىرى دەپ ئاتىلىدۇ. بىز بىلىدىغان توشۇغۇچى راكىتا، رىئاكتىپ ئايروپىلان، ھېدروگىن موتورلۇق ئاپتومبىللارنى ئومۇملاشتۇرۇپ ھېدروگىن ماشىنىلىرى دېسەك بولىدۇ. بولۇپمۇ ھېدروگىن موتورلۇق ئاپتوموبىللار نېفىت ۋە تەبى گاز بىلەن ھەرىكەتلىنىدىغان ئاپتوموبىللارنىڭ ئورۇقىنى ئالسا تولىمۇ ياخشى بولغان يېشىل ئېنېرگىيە مەنبەسىگە ئىگە بولغان بولىمىز. نۆۋەتتە ھېدروگىن يېقىلغۇلۇق قاتناش ۋاستىلىرى تەرەققىيات باشلىنىش نۇقتىسىدا تۇرماقتا. مەسىلەن، 2007يىلى جوڭگۇ شاڭخەيدە ھېدروگىن يېقىلغۇلۇق ۋېلىسىپىت كۆرگەزمە قىلىندى، 2008يىلى خوندا شىركىتى ھېدروگىن يېقىلغۇلۇق ئاپتوموبىلنى كۆرگەزمە قىلدى، 2009يىلى نىسسان ھېدروگىن يېقىلغۇسىنى سىناق قىلىشقا باشلىدى، 2012يىلى ئېچىلغان دۇنيا ھېدروگىن ئېنېرگىيسى ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى دا , , ۋە شىركەتلىرى 2015يىلغىچە ھېدروگىن موتورلۇق ماشىنا ئىشلەپ چىقىرىش پىلانلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇشتى. تۆۋەندىكى رەسىمدە كۆرسىتىلگىنى 2008يىلى خوندا شىركىتى كۆرگەزمە قىلغان ھېدروگىن يېقىلغۇلۇق ئاپتوموبىل.ھېدروگىن ماتورلىرى ئىككى خىل، بىرى ئەنئەنىۋى تەبى گاز يېقىلغۇلۇق ئىچىدىن يانىدىغان دۋىگاتېل، يەنە بىرى ئېلېكترولىتنىڭ ئەكسى جەريانى بولغان ھېدروگىن يېقىلغۇ باتارىيسىدىن ئىبارەت. تۆۋەندە بۇ ئىككى خىل ھېدروگىن ماشىنىسىنى قىسقىچە تونۇشتۇرۇپ ئۆتىمىز:1. ئىچىدىن يانىدىغان دۋىگاتېلھېدروگىن گازى ناھايىتى ياخشى بولغان كۆيۈشچان گاز بولۇپ، ھاۋادا كۆيگەندە كۆپ مىقىداردا ئېنېرگىيە ھاسىل قىلىش بىلەن بىرگە ھېچقانداق بۇلغىنىشى بولمىغان سۇ پارىنى ھاسىل قىلىدۇ. شۇڭا ھېدروگىن ناھايىتى ياخشى بولغان يېشىل يېقىلغۇ بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. ھېدروگىن يېقىلغۇلۇق ئىچىدىن يانىدىغان دۋىگاتېلنىڭ تەبى گاز يېقىلغۇلۇق ئىچىدىن يانىدىغان دىۋىگاتىلدىن كۆپ پەرقى يوق، لېكىن ھېدروگىن يېقىلغۇلۇق دۋىگاتېلنىڭ ئۈنۈمى گاز يېقىلغۇلۇق دىۋىگاتىلدىن 20 دىن 30 گىچە يۇقىرى بولىدۇ، ھەمدە ھاۋا بۇلغىمايدىغان پاكىز يېقىلغۇ بولۇپ ھېسابلىنىدۇ2. ھېدروگىن يېقىلغۇ باتارېيىسىھېدروگىن يېقىلغۇ باتارىيىنىڭ ئىشلەش پرىنسىپى ئىلىكترولىزلاشنىڭ دەل ئەكسى جەريانى بولۇپ، ھېدروگىن گازى بىلەن ئوكسىگېن گازىنىڭ بىرىكىپ سۇغا ئايلىنىش بىلەن بىرگە ئېلېكتىر ئېنېرگىيسى ھاسىل قىلىش جەريانىدىن ئىبارەت.رەسىمدە ھېدروگىن يېقىلغۇلۇق باتارىيىنىڭ ئاددى سخېمىسى كۆرسىتىلدى. ئوكسىگېن بىلەن ھېدروگىننىڭ ئۈزلۈكسىز تەمىنلىنىشى بىلەن ئېلىكتىرولىزلاشنىڭ ئەكسى جەريانى بولغان سىرتقى ئېلېكتىر بېسىمىغا ئېرىشكىلى بولىدۇ. ھېدروگىن يېقىلغۇلۇق باتارىيىنىڭ ئۈنۈمى ھېدروگىننىڭ كۆيگەن چاغدىكى ئۈنۈمىدىن خېلىلا يۇقىرى بولۇپ، ئاخىرقى ھاسىلاتىمۇ مۇھىت بۇلغىمايدىغان سۇدىن ئىبارەت. شۇنداق بولغاچقا ھېدروگىن يېقىلغۇلۇق باتارىيە كۈندىلىك تۇرمۇش ئۈچۈن لازىم بولىدىغان ئېنېرگىيە ئۈچۈن غايىۋى ئۈسكۈنە بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. غايىۋى ھالەتتە ئۈنۈمىنى ھېسابلاپ كۆرسەك سۇنى ئېلىكتىرولىزلىغاندا سەرپ قىلغان ئېنېرگىيە 285.8 كىلو كالورىيە، ھېدروگىن باتارېيىسى ئارقىلىق ئېرىشىلگەن ئېنېرگىيە 237.1 كىلو كالورىيە بولۇپ، ئۈنۈمىنى ھېسابلاپ كۆرسەك83 بولىدۇ. بۇ ھال ئىچىدىن يانىدىغان دۋىگاتېل ئۈنۈمىدىن كۆپ يۇقىرى بولىدىغانلىقىنى ئىسپاتلايدۇ.شۇڭا ھېدروگىن يېقىلغۇ باتارېيىلىك ماشىنىلار خېلىلا كۆپ ئەۋزەللىككە ئىگە ھەم يېشىل ئېنېرگىيە يۈزلىنىشىدە ئالدىنقى كاندىدات بولۇپ ھېسابلىنىدۇ.بىرلەشمە يېشىل ئېنېرگىيە سىستېمىسىبىز يۇقىرىقى ئابزاسلارغا قوياش ئېنېرگىيە تاختىسى، شامال ئېنېرگىيسى ۋە دېڭىزئوكيان ئېنېرگىيىسىدىن قانداق پايدىلىنىش، سۇدىن ھېدروگىن ئايرىش ۋە ھىدروگېننى قايتا يېقىلغۇ قىلىپ مېخانىك ۋە ئېلېكتىر ئېنىرگىيەلىرىگە قانداق ئېرىشىش ھەققىدە قىسقىچە تونۇشتۇرۇش بېرىپ ئۆتتۇق. قارىماققا سۇدىن ھېدروگىن ئايرىپ يەنە ئۇنى كۆيدۈرسەك بىر قىسىم ئېنېرگىيىنى زىيان تارتقاندەك كۆرۈنگىنى بىلەن كىرگۈزگەن ئېنېرگىينىڭ نەدىن كېلىدىغانلىقى بۇ يەردە ئوتتۇرىغا قويۇلماقچى بولغان تۈرنىڭ نېگىزلىك مەسىلىسى ھېسابلىنىدۇ. ئالدى بىلەن، مەيلى كىرگۈزگەن ئېنېرگىينىڭ نەدىن كېلىشىدىن قەتئىينەزەر ئېرىشكەن ئېنېرگىينىڭ كىشىلەر تۇرمۇشىغا تېخىمۇ قۇلايلىق ئېلىپ كىيىشى بىز ئۈچۈن ئەۋزەل.بەلكىم بۇنىڭدىن كىيىن ھېدروگىن باتارىيلىرى كۈندىلىك تۇرمۇشتا ئەڭ كەڭ قوللىنىلىدىغان يېشىل ئېنېرگىيە مەنبەسى بولۇپ قېلىشى مۇمكىن! چۈنكى ئۇنىڭ ئۈنۈمى يۇقىرى، مۇھىت مەسىلىسى يوق، بىخەتەر بولۇشتەك ئەۋزەللىكلىرى بار. ئۇنداقتا ھېدروگىن باتارىيلىرى ئۈچۈن لازىم بولىدىغان ھىدروگېننى قانداق ئىشلەپ چىقىرىمىز؟ يۇقىردا ئېلېكترولىزلاش ئۇسۇلىنى تونۇشتۇرۇپ ئۆتتۇق، ئەلۋەتتە سانائەت ۋە ئالەم قاتنىشىدا ئىشلىتىلىدىغان ھېدروگىن سۇنى ئېلېكترولىزلاش ئۇسۇلى ئارقىلىق ئېلىنىدۇ. ئېلېكترولىزلاش ئۈچۈن كىرگۈزىدىغان ئېنېرگىيە كۆمۈر، سۇ ۋە يادرو ئېلېكتىر ئىستانسىلىرى تەمىنلىگەن ئېلېكتىر ئېنېرگىيسى ئارقىلىق ئايرىۋېلىنغان بولىشى مۇمكىن. ئەمما تۇرمۇشقا ئىشلىتىدىغان توكنى سونى پارچىلاشقا ئىشلىتىپ يەنە ئۇنىڭدىن ھاسىل بولغان ھېدروگىن ئېنېرگىيىسىنى تۇرمۇش ئۈچۈن ئىشلىتىش ئەخمىقانىلىك ھېسابلىنىدۇ.لېكىن ياخشى تەرەپلىرى شۇكى، بىزگە خۇدا ئاتا قىلىۋاتقان ئۈزلۈكسىز ئېنېرگىيە مەنبەلىرى بار، ئۇلار قوياش، شامال ۋە دېڭىزئوكيان ئېنىرگىيەلىرىدىن ئىبارەت. قوياش تاكى قىيامەتكىچە ئىنسانلار ئۈچۈن يەر يۈزىگە نۇرىنى چېچىپ تۇرىدۇ، ئايمۇ ھەم يەر يۈزىنى قانۇنىيەتلىك ئايلىنىپ تۇرىدۇ. مۇنداقلا بولىدىكەن، قوياش نۇرىدىن يەر ئېنېرگىيە ئالىدۇ، شاماللار شەكىللىنىدۇ، ئاينىڭ دەۋرىيلىك تارتىش كۈچىدىن دېڭىز سۈيى داۋالغۇپ تۇرىدۇ، دېڭىز سۈيى قويۇقلۇقى ئوخشاش بولمىغاچقا ئىچكى قىسىمدا ئېقىم مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ شۇڭا خۇدا بەرگەن ئەقىلنى ئىشلىتىپ، خۇدا بېرىۋاتقان ئېنىرگىيەلەردىن قانداق ئېچىپ پايدىلىنىش، دۇنيالىق ئېلىم يولىدا ئىزدىنىۋاتقانلارنىڭ مەجبۇرىيىتى ھەم ۋەزىپىسى دىيىشكە بولىدۇ.ئۇنداقتا بۇلاردىن قانداق پايدىلىنىمىز؟ مەسىلىنىڭ نېگىزى دەل مۇشۇ يەردە. تۆۋەندە بىرلەشمە يېشىل ئېنېرگىيە تۈرى پىلانىنى قىسقىچە ئوتتۇرىغا قويىمەن.نەچچە يىللار بۇرۇنقى كۈنلەردە مۇشۇ تۈر ھەققىدە كۆپ باش قاتۇرىۋاتقان ئېدىم، بەلكىم يېشىل ئېنېرگىيە تەتقىقات تۈرى بولىشىمۇ مۇمكىن ئىدى. ئۇچۇر، تېخنىكا تىز تەرەققىي قىلىۋاتقان، بېزەكلەر تاش سانىغۇچە باشقىلار قۇم ساناۋاتقان بۇ كۈنلەردە بۇنداق دەبدەبىلىك تۈر ئوتتۇرىغا قويۇلۇپ بولۇنغان بولىشى ئېنىق دەپ ئويلايمەن شۇنداقتىمۇ ئۆزۈمنىڭ مۇستەقىل پىكىرىم بولغىنى ئۈچۈن نېمىلا بولمىسۇن بۇ يەردە ئەسكەرتىپ قويۇشۇم مۇۋاپىق بولىشى مۇمكىن.يەرشارىنىڭ كۆپ قىسمى دېڭىزئوكيانلار بىلەن قاپلانغان، بۇ مەنىدىن بىزگە ھېدروگىن ئېنېرگىيسى ئۈچۈن يېتەرلىك مەنبە مەۋجۇت. زوركۆلەمدىكى قوياش ئېنېرگىيە تاختىسى مەيدانلىرى، شامال كۈچى ئېلېكتىر ئىستانسىلىرى، دېڭىز دولقۇنى گېنىراتۇرلىرى ئەگەر بىر سىستېما شەكىلدە ئىشقا كىرىشتۈرۈلسە بۇ بىكارلىق ئېنىرگىيەلەردىن ئۆزلۈكسىز ھەم كۆپ مىقىداردا ھېدروگىن ئىشلەپ چىقارغىلى بولىدۇ! ئادەتتە يۇقىرىقى ئېنېرگىيە مەنبەلىرى زامان ۋە ماكاننىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرىغاچقا كىشىلەر تۇرمۇشىغا ئومۇملاشتۇرۇش قىيىن مەسىلە ئىدى. ئەگەر بىز بۇ چەكلىمىلىكنى بۇزۇپ تاشلاپ، كەڭ كەتكەن دېڭىز بوغۇزلىرىغا، قىرغاقلارغا، دېڭىز يۈزلىرىگە چوڭ ۋە ئوتتۇرا كۆلەملىك قوياش ئېنېرگىيە تاختىلىرى، چاقپىلەكلەر، گېنېراتورلار ۋە ئېلېكترولىز ماشىنىلىرىنى بىر پۈتۈن سىستېما شەكىلدە ئورۇنلاشتۇرساق، ئۇلاردىن ئېرىشكەن ئېلېكتىر ئېنېرگىيىسىنى پۈتۈنلەي دېڭىز سۈيىنى پارچىلاپ ھېدروگىن ئىشلەپچىقىرىشقا ئىشلەتسەك، ئاندىن ئۇ ھېدروگىن ھاسىلاتلىرى ھىم گاز يىغقۇچلاردا سۇيۇقلاندۇرۇپ ساقلىساق خۇددى تەبى گازنى ساقلىغاندەك، ئاندىن ئۇنى ھەرقايسى ئېھتىياجلىق ئورۇنلارغا يۆتكەپ ئىشلەتسەك بولىدۇ. دېڭىز سۇلىرى توختىماي دولقۇنلىنىپ تۇرىدۇ، شاماللار توختىماي چىقىپ تۇرىدۇ، قوياش نۇرى توختىماي چۈشۈپ تۇرىدۇ مانا بۇلارنىڭ مەلۇم بىر قىسمى بىزنىڭ پايدىلىنىشىمىزغا ئايلىنىدۇئېنېرگىيە مەسىلىسى ئىنسانلار ھاياتلىقى ۋە تەرەققىياتىغا مۇناسىۋەتلىك ئەڭ مۇھىم مەسىلىلەرنىڭ بىرى. نوپۇسنىڭ كۆپىيىپ كېتىشى، ئەكسىچە ئېنېرگىيە مەنبەلىرىنىڭ تارىيىپ كېتىشى، كاربون يېقىلغۇسىدىن مۇھىت بۇلغىنىش ۋە يەر شارىنىڭ ئىللىپ كېتىش مەسىلىسى، نېفىت ۋە تەبى گازنىڭ قېزىپ تۈگىتىلىش يۈزلىنىشى ۋە بۇنىڭدىن كىلىپ چىققان دۇنيا سىياسىتىدىكى داۋالغۇشلار، ئۇرۇش خەۋپى، قاتارلىق ھەرخىل مەسىلىلەر يىغىنچاقلىغاندا ئېنېرگىيە مەسىلىسىدىن ئىبارەت دىيىشكە بولىدۇ. ئىنسانلار تىنىچ يەرشارىغا، بەختىيار ھاياتقا ئىنتىلىدۇ، ئىنسانلار جەمئىيەت تەرەققىيات جەريانىدا قولغا كەلتۈرگەن ئالەمشۇمۇل تەرققىياتلارنىڭ پەقەتلا تۇيۇقسىز ئېنېرگىيە كىرزىسىگە دۇچار بولۇش بىلەن، ئىجتىمائىي ۋە سىياسى مالىمانچىلىقلاردا يوققا چىقىشىنى خالىمايدۇ. كۆپ كىشىلەر شۇنىڭغا ئىشىنىدۇكى، پەن ۋە تېخنىكىنىڭ تەرەققىياتى يېڭى ئېنېرگىيە مەنبەلىرىنى چوقۇم ھۇجۇتقا كەلتۈرىدۇ!مەنبە: ئىزدىنىش مۇنبىرى :...?52844
|
ھەپتىلىك خەۋەرلەر 410ماي ئۇيغۇرئامېرىكا دۆلەت مەجلىسىدە پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتى ھەققىدە ئىسپات بېرىش يىغىنى ئېچىلدى8ئىيۇن كۈنى ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسى خىتايدىكى پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتى ھەققىدە ئىسپات بېرىش يىغىنى ئاچتى. بۇ يىغىنغا ئاتاقلىق ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق پائالىيەتچىسى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ ئانىسى رابىيە قادىر خانىم، ئامېرىكا دۆلەتلىك دېموكراتىيىنى تەرەققى قىلدۇرۇش فوندىنىڭ رەئىسى كارل گېرشمان، خەلقارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى ئامېرىكا بۆلۈمىنىڭ باشلىقى ت. كۇمار قاتارلىق ئەربابلار ھەمدە خىتاينىڭ پىلانلىق تۇغۇت مەسىلىلىرىنى تەتقىق قىلىدىغان ئالىملار قاتناشتى.رابىيە قادىر خانىم خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتى ۋە ئۇنىڭ ئۇيغۇر خەلقىغە كەلتۈرگەن ئاپەتلىرى ھەققىدە مەخسۇس دوكلات بەردى.ئۇ يەنە، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر ئېلىدە يۈرگۈزۈۋاتقان پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتىنىڭ كىشىلىك ھوقۇققا قىلىنىۋاتقان تاجاۋۇز ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويۇش بىلەن ئامېرىكا ھۆكۈمىتىدىن ۋە خەلقارا جەمىيەتتىن مەزكۇر مەسىلىگە كۆڭۈل بۆلۈپ، خىتاي ھۆكۈمىتىگە بېسىم ئىشلىتىشنى تەلەپ قىلدى.بۇ يىغىندا يەنە خىتاينىڭ پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش يولىدا قوللىنىۋاتقان تۈرلۈك جازالاش تەدبىرلىرى تەنقىد قىلىنغان.خىتاي تەكلىماكاننى كېسىپ ئۆتىدىغان يېڭى يول ياسىماقچىخىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر ئېلىدىكى ئاقسۇ ۋىلايىتى تەۋەسىدىكى ئارالدىن ، خوتەنگە تۇتىشىدىغان تەكلىماكاننى كېسىپ ئۆتىدىغان يەنە بىر يول ياساشنى پىلانلىغان.بۇ يېڭى يولنىڭ ئومۇمىي ئۇزۇنلۇقى 424 كىلومېتىردىن ئارتۇق بولۇپ، مەزكۇر يول قۇرۇلۇش خىتاي قوراللىق كۈچلىرى تەرىپىدىن ياسىلىدىكەن.ئامېرىكا بىرلەشمە ئاگېنتلىقىنىڭ ئۇچۇرىغا قارىغاندا خىتاي دائىرىلىرىنىڭ بۇ يولنى ياسىشىدىكى ئاساسلىق مەقسىدى، ئۇيغۇرلارنىڭ قارشىلىق پائالىيەتلىرىنىڭ ئالدىنى ئۈنۈملۈك ئېلىش ۋە چەتياقا جايلارغا يوشۇرۇنۇۋالغان ئۇيغۇر مۇستەقىلچىلىرىنى بەربات قىلىش ئىكەن.ئۇيغۇر كۆزەتكۈچىلىرىنىڭ قارىشىچە، خىتاينىڭ بۇنداق يوللارنى ياسىشىدىكى يەنە بىر مەقسىدى، خىتايلار ئاز سانلىقنى، ئۇيغۇرلار مۇتلەق كۆپ سانلىقنى ئىگىلەيدىغان تارىمتەكىلاماكان ۋادىسىغا خىتاي كۆچمەنلىرىنى تېخىمۇ كۆپ ئېلىپ چىقىپ، بۇ جايلارنى خىتايلاشتۇرۇش، شۇ ئارقىلىق ئۇيغۇرلارنىڭ مۇستەقىل بولۇشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىن ئىبارەت.ئۇيغۇر ئېلىدە قۇش زۇكۇمى پەيدا بولدىخىتاي ئاخبارات تورلىرى پەيشەنبە كۈنى ئۇيغۇر ئېلىنىڭ چۆچەك شەھىرى ئەتراپىدىكى بىر غاز فېرمىسىدا قۇش زۇكۇمى ۋىرۇسىنىڭ پەيدا بولغانلىقىنى ئېلان قىلدى.خەۋەرلەرگە قارىغاندا مەزكۇر جايدا قۇش زۇكۇمى بىلەن يۇقۇملانغان غازلارنىڭ سانى 1500 ئەتراپىدا بولۇپ، ئۇنىڭ 400 ئۆلگەن.خەۋەردە كۆرسىتىلىشىچە، ھازىرچە مەزكۇر كېسەللىك تېخى ئادەملەردە كۆرۈلمىگەن ئىكەن. ئەمما، ئېنىقلىنىشلارغا ئاساسلانغاندا بۇ خەۋەر تېخى پەيشەنبە كۈنىگىچە، ئۇيغۇرچە، خىتايچە مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلىنمىغانلىقى تۈپەيلىدىن ئادەملەر بۇنىڭدىن خەۋەرسىز قالغان.قىسقىچە خەلقارا خەۋەرلەرئامېرىكا دۆلەت مەجلىسى ئەزالىرى خىتايدىن خەلق پۇلىنىڭ ئالماشتۇرۇش قىممىتىنى تەڭشەشنى تەلەپ قىلدى. ئامېرىكا پرېزىدېنتى جورجى بۇش خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ تېز ئارىدا خەلق پۇلىنىڭ ئالماشتۇرۇش قىممىتىنى ئىسلاھ قىلىشىنى ئۈمىد قىلىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.چارشەنبە كۈنى ئۆزبېكىستاننىڭ سەمەرقەند ئوبلاستىدا نامايىش يۈز بەردى. بۇ نامايىشقا 600 دىن ئارتۇق ئادەم ئىشتىراك قىلغان بولۇپ، بۇ ئەندىجان ۋەقەسىدىن كېيىنكى يەنە بىر قېتىملىق چوڭ كۆلەملىك نامايىش بولۇپ ھېسابلىنىدىكەن. نامايىشچى ئامما سىياسىي ئۆكتىچىلەرنى قويۇپ بېرىشنى تەلەپ قىلغان.خەۋەرلەرگە قارىغاندا خەلقارا ئىنسان ھوقۇقىنى كۆزىتىش تەشكىلاتىمۇ ئەندىجان ۋەقەسى ھەققىدە دوكلات ئېلان قىلغان. بىراق، كەرىموپ، يەنىلا خەلقارا جەمىيەتنىڭ ئەندىجان ۋەقەسى ھەققىدە تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىش تەلىپىنى رەت قىلماقتا.ئۆزىنى دېموكراتىك ھۆكۈمەت دەپ ئېلان قىلغان قىرغىزىستان يېڭى ھۆكۈمىتى ئەندىجان ۋەقەسىدە قرىغىزىستانغا قېچىپ كېلىپ سىياسى پاناھلىق تىلىگەن بىر قانچە مۇساپىرنى ئۆزبېكىستانئ غا قايتۇرۇپ بەرگەنلىكى ئۈچۈن خەلقارا جەمىيەتنىڭ قاتتىق تەنقىدىگە ئۇچرىغان.ئامېرىكا دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرى دونالد رامسفىئەلد سىنگاپوردا ئۆتكۈزۈلگەن ئاسىيا بىخەتەرلىكى يىغىنىدا خىتاينىڭ ئەمەلىيەتتە سەرپ قىلىۋاتقان ھەربىي خىراجىتىنىڭ ئۇلار ئېتىراپ قىلغان سانلىق مەلۇماتتىن كۆپ ئۈستۈن ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويدى. ئۇ يەنە خىتاينىڭ ھەربىي تەرەققىياتىنىڭ تېز ئېشىشىنىڭ ئاسىياتىنچ ئوكيان رايونىنىڭ ھەربىي ھازىرلىق تەڭپۇڭلۇقىغا تەھدىد بولىدىغانلىقىنى ئېيتتى. نۆۋەتتە، ئامېرىكا خىتاينىڭ ھەربىي خىراجەتلىرىنى ئاشۇرۇۋاتقانلىقىنى تەنقىد قىلماقتا.ئۈمىدۋار
|
27 قاراشا 09:00نۇر سۇلتان. قازاقپارات ىستانبۇلدا الماتى قالالىق مادەنيەت باسقارماسىنا قاراستى قازاقتىڭ ءداستۇرلى ونەرىن ۇلىقتايتىن الاتاۋ ونەر تەاترى ۇجىمىنىڭ التىباقان اتتى ويىنساۋىق ءان كەشى ءوتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.تۇركياداعى قازاقستان ەلشىلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ اياسىندا ۇيىمداستىرىلعان ءىسشاراعا ىستانبۇل قالاسىنىڭ اكىمدىگى جانجاقتى قولداۋ كورسەتكەن.اتالعان مادەني ءىس شاراعا قازاقستاننىڭ تۇركياداعى ەلشىسى ابزال ساپاربەك ۇلى جانە ىستانبۇل قالاسى مەرياسىنىڭ وكىلدەرى، الاتاۋ ونەر تەاترىنىڭ ديرەكتورى رينات زايتوۆ، قازاق دياسپوراسى، زيالى قاۋىم جانە تۇركيادا ءبىلىم الىپ جاتقان ستۋدەنتتەر قاتىستى. كەشتىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا ءسوز سويلەگەن ابزال ساپاربەك ۇلى جينالعان قاۋىمدى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىعىمەن قۇتتىقتاپ، كەشتىڭ ەكى ەل اراسىنداعى مادەني بايلانىستاردى نىعايتۋعا ۇلەس قوساتىندىعىنا سەنىمىن ءبىلدىردى. سونىمەن قاتار ەلشى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىعىندا ەلىمىزدىڭ جەتكەن جەتىستىكتەرى مەن قازاقستان تۇركيا بايلانىستارى تۋرالى جان جاقتى باياندادى، دەپ اتاپ وتەدى ەلشىلىكتىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنەن.التىباقان ويىنساۋىق كەشىندە ءداستۇرلى اندەرمەن قاتار ۇمىت بولىپ بارا جاتقان، كونە ءداستۇرلى ءانجىرلار دا ورىندالدى. ساحنادا ونەرپازدار قازاق حالقىنىڭ ماقتانىش ەتەر اسىل مۇراسى، رۋحاني جادىگەرلەرى ىشىندە ۇمىت بولىپ بارا جاتقان تۇرمىسسالتىن ونەر سۇيەر قاۋىمعا پاش ەتتى. بۇل ويىندا قازاق جاستارىنىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان كەشكىلىك باس قوسۋ، ءان ايتۋ، دومبىرا تارتۋ، ايتىسۋ، بي بيلەۋ، ءتۇرلى ويىندار ويناۋ سياقتى داستۇرلەرى ۇسىنىلدى. سونىمەن قاتار، تەاتردىڭ كۇمىس كومەي، جەز تاڭداي انشىلەرى تۇرىك كورەرمەندەرىنە ولاردىڭ انا تىلىندە دە ءان شىرقادى.
|
جورج س.كلەيسون. بايلىق كىلتى جالعاسىجاڭالىقتار 2068 0 پىكىر 27 تامىز, 2011 ساعات 10:32قابىسقان امياندى قامپايتۋ جولىەجەلگى بابىلداعى ەڭ باي ادامبۇل كىتاپتى اربىر ميلليونەر وقىپ شىققانمەگيددونىڭ ايتقانى ەسىمە ءتۇستى: ەڭبەك ونىڭ ەڭ جاقىن دوسى بولسا، ول ماعان دوس بولا الار ما ەكەن. سول كەزدە ەگەر مەنى مىنا جاعدايدان قۇتقاراتىن بولسا، ەڭبەكتى جان دوس ەتۋگە دايار ەدىم.مەگيددو ويانعان كەزدە، ونىمەن تۇنگى حاباردى سىبىرلاپ ءبولىستىم دە، ءبىز ءۇشىن ءۇمىت ساۋلەسى جىلت ەتكەندەي بولدى. بابىلعا قاراي ءجۇرىپ وتىرىپ، كەشقۇرىم ونىڭ بەكىنىسىنە جەتتىك تە، ورنىقسىز كوپىرشەلەر ارقىلى دۋال ۇستىندە ءارلىبەرلى، جوعارىتومەن ورمەلەگەن قۇمىرسقاداي قاپتاعان جۇرت كوزگە ءتۇستى. جاقىنداي كەلە، الگى ادامداردىڭ جۇمىسىن كورىپ، قايران قالدىق. بىرەۋلەر بەكىنىستى اينالا اپان قازىپ ساز يلەۋدە، باسقالارى يلەنگەن بالشىقتان قالىپقا كىرپىش قۇيۋدا. قۇلداردىڭ نەگىزگى بولىگى دايىن كىرپىشتى اۋىر سەبەتتەرمەن بەكىنىستىڭ ەڭ ۇستىندەگى قالاۋشىلارعا تاسۋدا٭.ايداۋىلدار قولاپايسىز قۇلدارعا ايقاي سالىپ، جۇمىس قارقىنىن باسەڭدەتكەندەردىڭ ارقاسىنا وگىز بىلعارىسىنان ورىلگەن دويىردى شىقپىرتۋدا.اۋىر جۇمىسقا شىداماي، تالتىرەكتەپ بارىپ، زورىعىپ قۇلاعانداردى دا كورىپ كەلەمىز. دويىردىڭ سوققىسىنان تۇرماي قالعاندارىن، قاپتالعا يتەرىپ، ءوز بەتىنشە ولۋگە قالدىرۋدا. ولگەندەرىن تومەندەگى ولەكسە تولى جول جيەگىنە اپارىپ لاقتىرىپ جاتىر.٭ەجەلگى بابىلدىڭ كەرەمەت عيماراتتارى، دۋالى، ءتاۋحانالارى، اسپالى باعى مەن ۇلكەن سۋ ارناسى قۇل ەڭبەگىنىڭ كۇشىمەن سالىنعان ەدى.قۇلدىققا كوبىنە اسكەري تۇتقىندار تارتىلدى دا، ولاردى ادام عۇرلى كورمەدى.الايدا، بابىل مەن ونىڭ ماڭىنداعى جەرلەردەن قىلمىسى مەن قارىزى ءۇشىن قۇلدىققا تۇسكەن بابىلدىقتار دا بولدى.ەرلەر اراسىندا ءوزىنىڭ قارىزىن قايتارعانشا، سوت شەشىمى مەن باسقا دا مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋ ءۇشىن ايەلدەرى مەن بالالارىن كەپىل رەتىندە قۇلدىققا بەرۋ كەڭ تارالدى. مىندەتتەمە ورىندالماعان جاعدايدا كەپىل جاندار قۇلدىققا ساتىلدى.بۇل ماسقارا كورىنىستى كورگەندە مەنىڭ بويىم دىرىلدەپ سالا بەردى. قۇل بازاردا وتپەي قالسام، مەنى نە كۇتىپ تۇر ەكەن؟!گودوزونىڭ ايتقانى دۇرىس بولدى. ءبىزدى قالا قاقپاسىنان وتكىزىپ، قۇلدار تۇرمەسىنە اپاردى دا، كەلەسى كۇنى ءبىز قۇل بازاردىڭ شارباعىندا تۇردىق.كوپشىلىگى قورىققاننان قالشىلداپ العا باسپادى، ولاردى تەك قانا ايداۋىل دويىرى عانا ساۋداگەرلەر كورىپ، باعالاۋى ءۇشىن امالسىز جۇرگىزدى. مەگيددو ەكەۋمىز وزىمىزگە جاقىن كەلگەن ءاربىر ساتىپ الۋشىمەن ءتىل قاتىسۋعا تىرىستىق.قۇل ساتۋشى پاتشا كۇزەتىنىڭ ساربازدارىن ەرتىپ كەلدى دە، وعان شىنجىرلاۋلى قاراقشىنى بەرىپ ەدى، اناۋ قارسىلاسىپ باقتى دا، ەسەسىنە ونى ىلەسىن قاتىرا سوقتى. قاراقشىنى الىپ كەتكەندە، ونى قاتتى ايادىم.مەگيددو كوپ ۇزاماي، قوشتاساتىنىمىزدى سەزدى. الارماندار جوق كەزدە ول ەڭبەكتەن قاشپاۋدى ايتىپ، مەنى ازعىرىپ بولدى: بىرقاتارى جۇمىستى ءيتتىڭ ەتىنەن جەك كورەدى. جۇمىس ولار ءۇشىن دۇشپاننان دا جامان. ونى، كەرىسىنشە، دوس ەتىپ، جاقسى كورۋ كەرەك. جۇمىستىڭ اۋىرجەڭىلدىگى ماڭىزسىز. وزىڭە ادەمى ءۇي سالعاندا، ونىڭ بەلدىگىنىڭ دە اۋىرلىعى قاجەت ەمەس قوي، سىلاق ءۇشىن بالشىق ازىرلەۋگە دە سۋدى الىستان تاسۋعا تۋرا كەلەدى.ەگەر وزىڭە قايىرىمدى قوجايىن تاپ كەلسە، اينالايىن، وعان بارىڭدى سالىپ قىزمەت ەتەمىن دەپ ماعان ۋادە بەر. وعان سەنىڭ ءىسىڭنىڭ ءبارى جاقپاۋى مۇمكىن.ەستە ساقتا: جاقسى ىستەلگەن جۇمىستان اۋەلى ءوزىڭ ءلاززات الاسىڭ، پايدا تاباسىڭ. ول سەنەن ادام قالىپتاستىرادى.ول ءۇنسىز قالدى، ويتكەنى، وسى كەزدە وعان الدەبىر شارۋا كەلدى دە، ونى مۇقيات قاراي باستادى.مەگيددو ونىڭ جەرى مەن ەگىنى جونىندە سۇراستىردى دا، كوپ ۇزاماي شارۋانى وزىنە يلىكتىردى. قۇل ساتۋشىمەن ونىڭ باعاسى تۋراسىندا قىزۋ ساۋدالاسۋ ءجۇردى، اقىرى شارۋا قوينىنان قالىڭ ءاميانىن الدى دا، مەگيددو تەز ارادا ءوزىنىڭ جاڭا قوجايىنىمەن كوزدەن تاسا بولدى.تۇسكە دەيىن بىرنەشە قۇل ساۋدالاندى. تۇستەن كەيىن گودوزو ماعان قۇل ساتۋشىنىڭ كوڭىلكۇيى ونشا ەمەستىگىن، ەكىنشى كۇنگە قالۋى نەعايبىل دەپ حابارلادى.كۇن باتا قالعان قۇلداردى پاتشا الارماندارىنا وتكىزىپ جىبەرمەك ەكەن. مەن كۇدەر ۇزە باستاعانىمدا، شارباققا سەمىز جايدارى قالالىق تۇرعىن كەلدى دە، ارامىزدا ناۋبايشى بارلىعىن سۇراستىردى. مەن وعان تاياۋ بارىپ، بىلاي دەدىم: جاقسى ناۋبايشىعا باسقا ناۋبايشىنى ىزدەپ نە كەرەك؟ ونان دا جۇمىسقا تالپىنعان ءارى قابىلەتتى جانعا ءوز بىلىگىڭدى ۇيرەتكەنىڭ وڭاي ەمەس پە؟ ماعان قاراشى، مەن جاسپىن، كۇشىم جەتكىلىكتى ءارى ەڭبەك سۇيگىشپىن. ماعان مۇمكىندىك بەر، قولىمنان كەلسە، سەنىڭ ءاميانىڭنان التىن مەن كۇمىس باقىر تابۋعا بارىمدى اياماي قىزمەت ەتەمىن.مەنىڭ ءسوزىم ونىڭ جۇرەگىن قوزعاسا كەرەك، ول قۇل ساتۋشىعا مەنى ساۋدالاسۋعا بەتتەدى. اناۋ بولسا، بۇعان دەيىن ماعان كوز سالماسا دا، مەنىڭ قابىلەتىمدى شەشەن تىلمەن بايانداپ، دەنساۋلىعىمنىڭ جاقسىلىعىن، ءتارتىبىمنىڭ ادەپتىلىگىن ايتىپ باعامدى اسىرا ءتۇستى. مەن ءوزىمدى قاساپشىعا ساتىلاتىن وگىزدەي سەزىندىم. اقىرىندا ولار، مەنىڭ باقىتىما وراي، الاقاندارىن ۇرعىلاسىپ، ساۋدا كەلىسىمىن جاسادى.مەن قوجايىنىمنىڭ سوڭىنان بابىلداعى ەڭ باقىتتى ادام رەتىندە الشاڭ باسىپ كەتە باردىم.جاڭا مەكەنىم ماعان ۇنادى. قوجايىنىم نانانايد ماعان اۋلاداعى تاس ديىرمەنگە ارپادان ۇن تارتۋدى، وشاققا وتتى قالاي جاعۋدى، بال قاتقان توينانعا پيروگ كۇنجىت داندەرىن ۇگۋدى ۇيرەتتى. ماعان جاتىن ورىندى استىق سارايىنان ءبولدى.ءۇي قىزمەتىندەگى سۋاستى ەسىمدى قاريا كۇڭ ايەل مەنىڭ تاماعىمدى اش قىلمادى، ال مەن ونىڭ اۋىر جۇمىسىنا قولعابىس ەتتىم.مەن قوجايىنىما جاعىنىپ، كەلەشەكتە بوستان بولۋىما قاجەت مۇرساتتىڭ تۋعاندىعىن ۇقتىم.مەن نانانايدتان قامىر يلەۋ مەن نان ءپىسىرۋدى ۇيرەتۋدى ءوتىندىم. ول مەنىڭ ءوتىنىشىمدى اياقاستى ەتپەستەن، ناۋباي كاسىبىن ۇيرەتتى ءارى مەنىڭ سونشالىقتى تالپىنىسىما ريزا بولدى. كەيىنىرەك، ول ۇيرەتكەن جايتتاردى ابدەن ءسىڭىردىم دە، سوسىن بال قاتقان توينان ءپىسىرۋ ءتاسىلىن ۇيرەندىم. اقىرى، ناۋبايحاناداعى بار جۇمىس مەنىڭ قولىما كوشتى.قوجايىنىم راحاتتانا دەمالاتىن بولدى، بىراق ونىڭ مۇنىسىن سۋاستى كۇڭ جاراتپاي، باسىن شايقاپ ءجۇردى.جۇمىسسىزدىق جاقسىلىققا اپارمايدى، دەۋمەن بولدى ول.مەن وزىمە ەرىك قۇقىعىن ساتىپ الۋ ءۇشىن قارجى تابۋدىڭ ءساتى تۇسكەنىن سەزدىم. ءبىر كۇنى جۇمىستىڭ ءبارىن تۇسكە دەيىن ءبىتىردىم دە، نانانايدتان بۇدان بىلاي تۇستەن كەيىنگى ۋاقىتتا باسقا ءبىر تابىستى جۇمىسقا رۇقسات ەتۋىن سۇراپ، پايدانى بولىسەتىنىمىزدى ايتتىم. مەنىڭ ويىما مىناداي ءىس كەلگەن ەدى: نەگە كوبىرەك توينان ءپىسىرىپ، كوشەگە شىعارىپ ساتپاسقا؟نانانايدتان سۇرادىم: ەگەر دە مەن تۇستەن كەيىن، ناۋبايحاناداعى جۇمىسىمدى بىتىرگەسىن،ساعان قوسىمشا ەكى باقىر تاپسام، سول قوسالقى جۇمىستان تۇسەتىن پايدانى ءبولىسىپ، ءوزىم ءۇشىن ادامعا كەرەكجاراق ساتىپ الاتىنداي بولسام، سەن ءۇشىن ادىلەتتى بولا ما؟بۇل ادىلەتتى، دەپ قوستادى ول. مەن وعان بال قاتقان توينان ءپىسىرىپ ساتۋ جوسپارىمدى ايتقانىمدا، ول مۇنىما اسا ريزا بولدى.وندا بىلاي ىستەيمىز، دەدى ول. سەن ەكى بالناندى ءبىر جەز باقىرعا ساتاسىڭ.جارتىسىن ماعان ۇن مەن بال جانە وتىن الۋعا بەرەسىڭ دە، ال قالعان جارتىسىن ەكەۋمىز تەڭ بولىسەمىز.مەن مۇنداي جومارتتىققا ءماز بولدىم. ويتكەنى، تابىستىڭ ءبىر شيرەگىن مەن وزىمە قالدىراتىن مۇمكىندىككە يەمىن عوي. سول ءتۇنى مەن وزىمە توينان سالاتىن ىدىس جاساۋمەن وتە كەش جاتتىم.نانانايد ماعان كوشەگە كيۋگە جارايتىن ءوزىنىڭ ەسكى كيىمىن بەردى دە، سۋاستى كۇڭ ونى جاماپجاسقاپ، جۋىپ بەردى.كەلەسى كۇنى مەن مولىراق بال قاتىپ، توينان ءپىسىردىم. ونىڭ التىن تۇستەس قۇرىشى بارىنشا تابەت تارتىپ تۇردى. مەن ءوز تاۋارىمدى ماداقتاعان كۇيى كوشە كەزۋمەن بولدىم. باسىندا توينانعا ەشكىم دە نازار سالمادى، مەن، ءتىپتى، مازاسىزدانا باستاعام.الايدا، كەشكە قاراي، جۇرت اشىقسا كەرەك، توينانعا بىرىنەن سوڭ ءبىرى جارماستى دا، ىدىسىم بوساپ قالدى.نانانايد مەنىڭ جەتىستىگىمە ريزا بولىپ، ۇلەسىمدى سول بويدا ساناپ بەردى. مەن سول كەزدە ءوزىمنىڭ جەكە اقشامنىڭ پايدا بولعانىنا شەكسىز باقىتتى ەدىم! مەگيددو جاقسى جۇمىس ىستەگەن قۇلدىڭ ەڭبەگى قوجايىن كوزىنەن تاسا بولمايدى دەگەنى دۇرىس ەكەن. سول ءتۇنى مەنىڭ كوڭىلىمنىڭ قوزعانى بولار، ءتۇن ورتاسىنا دەيىن كوز ىلمەدىم. مەن ءبىر جىلدا قانشا قارجى تاباتىنىمدى جانە قۇلدىقتان قۇتىلۋعا قانشا جىل كەرەكتىگىن ەسەپتەپ، باس قاتىردىم.كۇن سايىن توينان ساتا ءجۇرىپ، مەن وزىمە تۇراقتى ساتىپ الۋشى قالىپتاستىردىم.سونىڭ ءبىرى، باسقا ەمەس، سەنىڭ اتاڭ ارات قۇلا بولاتىن. ول قالانىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشى شەتىنە قارا قۇلى جەتەكتەگەن ەسەككە ارتقان كىلەمىن ساتىپ جۇرەتىن.ادەتتە، ول تويناننىڭ وزىنە ەكەۋىن، قۇلىنا ەكەۋىن الاتىن دا، جەپ بولعانشا، مەنىمەن اڭگىمە بوسەتىن.ءبىر كۇنى ول مەنىڭ ەسىمنەن شىقپايتىن ءبىر نارسە ايتتى: سەنىڭ پىسىرگەن توينانىڭ ماعان سونشا ۇنامدى، قاراعىم.بىراق ماعان ونان دا ۇنايتىنى ونى ساتا بىلەتىنىڭ. بۇل قابىلەتىڭ سەنى قۇلدىقتان قۇتقارادى ءالى.ءىرى قالادا قۇل بولىپ، تۋىسقانى مەن دوستارىنان ايىرىلعان جانە ءوزىنىڭ بەيشارا حالىنان قۇتىلۋعا اسىققان مەن بايعۇسقا بۇل ءسوزدىڭ قالايشا رۋح بەرگەنىن بىلسەڭ عوي!بىرنەشە اي بويى مەن شيلانىما جەز باقىر تولتىرۋمەن بولدىم. ول كادىمگىدەي سالماقتانىپ، سىڭعىرلاقتارعا لىقا تولا باستادى.مەگيددو ايتقانداي، ەڭبەك شىنىندا دا مەنىڭ ناعىز دوسىم بولدى. مەن باقىتتى ەدىم، بىراق سۋاستىنىڭ ۋايىمى تارقامادى: قوجايىن ويىنحاناعا سونشا كوپ اقشاسىن جۇمسايتىن بولدى. مەن ودان قورقا باستادىم.ءبىر كۇنى مەگيددو دوسىمدى كەزدەستىرىپ، سونشا قۋاندىم. ول ءۇش ەسەككە ارتىلعان كوكونىستى بازارعا الىپ كەلگەن بەتى ەكەن.مەندە ءبارى كەرەمەت، دەدى ول. مەنىڭ جۇمىسىم ۇناعاسىن، قوجايىن مەنى قۇلدارعا باقىلاۋشى ەتتى. كوردىڭ عوي، ول ءتىپتى، ماعان بازارعا ساۋدا جاساۋعا دا سەنەتىن بولدى.جۋىردا مەنىڭ جانۇيامدى الدىرتتى. جۇمىس ۋايىمدى ۇمىتتىرادى، ال ءبىر كۇنى ماعان ول بوستاندىققا شىعىپ، ءوز شارۋاشىلىعىمدى ساتىپ الۋعا جاردەم ەتەدى، ءالى.ۋاقىت ءوتىپ جاتتى، بىراق نانانايد مەنىڭ كەلگەنىمدى اسىعا كۇتىپ وتىراتىن بولدى. ول تابىستى جۇلىپ الىپ، باقىردى جالماجان ساناۋعا كىرىسەتىن بولدى.ەندى ول مەنەن الىس بازارعا بارىپ، بۇرىنعىدان دا كوپ توينان ساتۋدى تالاپ ەتتى.ماعان جيىرەك قالانىڭ قاقپاسىنان شىعىپ، دۋال سىرتىنداعى قۇل قاراۋشىلارعا تاۋارىمدى ساتۋعا تۋرا كەلدى. مەن سول ءبىر ماسقارا كورىنىستى كورگىم كەلمەسە دە، قۇل قاراۋشىلار توينان الۋعا قۇمار بولعاسىن، امالسىز باراتىن بولدىم.ءبىر كۇنى سەبەتتەرىنە كىرپىشتىڭ تولۋىن كۇتىپ، ءيىرىلىپ تۇرعان قۇلدار اراسىنان زابادونى كوردىم. ول قاتتى ارىقتاپتى ءارى بۇكىرەيىپ كەتكەن، ال ارقاسى بيشىك تيگەننەن جارا مەن تىرتىققا تولى ەدى.مەن ونى اياپ كەتتىم دە، وعان ءبىر توينان ۇسىنىپ ەدىم، ول اشىققان ايۋانداي، جۇلىپ الدى دا، اساپ جىبەردى.كوزىندەگى اڭعا ءتان ۇشقىندى كوردىم دە، ىدىسىما سولايىمەن جارماسپاي تۇرعاندا، ودان الىس كەتتىم.سەن نەگە سونشا تىراشتانا ەڭبەكتەنەسىڭ؟ دەپ سۇرادى ءبىر كۇنى مەنەن ارات قۇلا. ەسىڭدە مە، حادان قۇلا، سول سۇراقتى سەن دە بۇگىن ماعان قويعانسىڭ؟ مەن وعان ءبىر كەزدە مەگيددودان ەستىگەنىمدى ايتىپ، ەڭبەكتىڭ ماعان ناعىز دوس ەكەنىن جەتكىزدىم.قۇلدىقتان بوساعاندا سەن نە ىستەمەكسىڭ؟ دەپ سۇرادى ول.ساۋداگەر بولامىن شىعار.وسى ساتتە ول ماعان مەن سەنبەيتىندەي سىرىن اشتى: سەن مەنىڭ دە قوجايىنمەن ۇلەستى ءبولىسىپ جۇرگەن قۇل ەكەنىمدى بىلەسىڭ بە؟ توقتا! حادان قۇلا ىزادان كوزدەرى وت شاشىپ،ونىڭ ءسوزىن ءبولىپ جىبەردى. مەنىڭ اتامنىڭ ابىرويىن توگەتىن وتىرىكتى تىڭداعىم كەلمەيدى. ول قۇل بولعان ەمەس. مەن ونى تاۋقىمەتتەن قۇتىلىپ، شامنىڭ ەڭ قادىرلى ادامدارىنىڭ بىرىنە اينالعانى ءۇشىن قۇرمەتتەدىم، قاباق شىتپاستان شاررۋ نادا ءسوزىن جالعادى. ال، سەن، سول قادىرلى كىسىنىڭ نەمەرەسى، قاي قامىردان جارالعانسىڭ؟سەن شىندىقپەن بەت پە بەت كەلەردەي مىقتىسىڭ با، الدە جالعان قيالدىڭ تۇتقىنىندا بولۋدى قالايسىڭ با؟حادان قۇلا بويىن تىكتەدى.ونىڭ داۋىسى دىرىلدەپ شىقتى. مەنىڭ اتامدى ءبارى دە جاقسى كورەتىن. ونىڭ قىلعان قايىرىمدى ىستەرىندە سان جوق. اشارشىلىق بولعاندا، مىسىردا سونىڭ اقشاسىنا استىق ساتىپ الىنىپ، اش حالىققا تاراتۋ ءۇشىن شام قالاسىنا سونىڭ اقشاسىنا كەرۋەن جالداپ اكەلىنبەدى مە؟ ال، ەندى سەن ونى بابىلدا بەيشارا قۇل بولدى دەيسىڭ بە؟ ەگەر ول بابىلدا قۇل بولعاندا، ناعىز بەيشارا بولار ەدى.بىراق ول ءوزىنىڭ مىقتىلىعى ارقاسىندا شامداعى الدىڭعى قاتارلى ادامدارعا قوسىلىپ، پىرلەر ونى قولداپ، قۇرمەت پەن ابىرويعا بولەندى عوي، دەپ شاررۋ نادا جاۋاپ قايىردى دا، ءسوزىن جالعادى. ارات قۇلا ماعان ءوزىنىڭ قۇل ەكەنىن ايتىپ، بوستاندىققا ۇمتىلىپ جۇرگەنىن جەتكىزدى. ول ءۇشىن وزىندە اقشا جەتكىلىكتى ەكەنىن، بىراق ودان ءارى نە ىستەۋ كەرەكتىگىن بىلمەيتىنىن مويىندادى. ويتكەنى، سوڭعى ۋاقىتتارى ونىڭ ءىسى كەرى كەتە باستاپ، ەندى ءوز قوجايىنىنىڭ قامقورلىعىنان ايىرىلامىن با دەپ قورقۋدا ەكەن.مەن ونىڭ مۇنداي باتىلسىزدىعىنا قارسى بولدىم: دۇنيە شەتى سەنىڭ قوجايىنىڭا تىرەلىپ تۇرعان جوق. ءوزىڭدى ەرىكتى جانداي سەزىنىپ، ەرىكتى ادامداي ارەكەت ەت. اۋەلى وزىڭە نە كەرەكتىگىن انىقتاپ ال، سوسىن سوعان قول جەتكىزۋگە بارىڭدى سال.ول مەنىڭ شىندىقتى تۋرا ايتىپ، قايراعانىما العىسىن ءبىلدىردى دە،ءوز جونىنە كەتتى٭.ءبىر كۇنى مەن قالا سىرتىنا تاعى شىققانىمدا، كوزىم ۇيمەلەگەن ادامدارعا ءتۇستى. سۇراستىرسام، بىرەۋى: ەستىمەپ پە ەدىڭ؟ قاراۋىلدىڭ ءبىرىن ولتىرگەن قۇلدى ۇستادى.بۇگىن ونىڭ ارقاسىن ولگەنشە شىقپىرتادى.پاتشانىڭ ءوزى باقىلايدى ەكەن.قولىمداعى توينان تولى ىدىسىممەن قالىڭ توپتى جارىپ كورە الماعاسىن، بىتپەگەن دۋالعا شىعىپ باقىلادىم. ول جەردەن ماعان،ءتىپتى، التىن كۇيمەلى نابۋقۇداناسىر ناۆۋحدونوسور پاتشانىڭ ءوزىن كورۋ ءساتى ءتۇستى. بۇعان دەيىن ماعان سونشاما ۇلىلىق پەن باي كيەشەك كورۋ مۇمكىن بولماعان ەدى.قۇل بايعۇستىڭ شىڭعىرعانىن ەستىسەم دە، ءولىم جازاسىن كورە المادىم.بۇعان دەيىن مەن ادامنىڭ سونشالىقتى جاپا شەگۋىنە نەگە جول بەرىلەتىنىن ۇقپاي كەلگەن ەدىم، بىراق پاتشانىڭ اينالاسىنداعىلارمەن ەمەنجارقىن ازىلدەسكەنىن بايقاپ، ونىڭ جۇرەگى سونشالىقتى قاتال ەكەنىن جانە بەكىنىستەگى قۇلدارعا دەگەن قانىپەزەرلىككە پاتشانىڭ ءوزى جول بەرىپ وتىرعانىنا كوزىم جەتتى.قۇلدىڭ جانى شىققاندا، ونىڭ مۇردەسىن اياعىنان باعاناعا ءىلىپ، جۇرت نازارىنا قويدى.جۇرت ىدىراپ، سيرەگەسىن، مەن مۇردەگە جاقىنىراق باردىم. ونىڭ ءجۇندى توسىنەن كەۋدەسىندەگى ورىلگەن قوس جىلاننىڭ سۇققىلاپ سالىنعان سۋرەتىن كورىپ، قاراقشىنى تانىدىم.ارات قۇلامەن كەلەسىدە كەزدەسكەنىمدە، ول،ءتىپتى باسقا ادام بولىپ كورىندى.زىكىريا زامانحانۇلى 60261
|
كۆڭۈلدىكى سۆزمەمەت ئۆمەر: كەچلىك بازارمۇنبەر ئەينەك كۆڭۈلدىكى سۆز مەمەت ئۆمەر: كەچلىك بازاركۆرۈش: 1381ئىنكاس: 2مەمەت ئۆمەر: كەچلىك بازار توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: 25842يوللىغان ۋاقتى 2014615 00:19:08 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشمەن بىر قېتىم ئۇنىڭ ئاشۇ ئۆيگە كىرىپ كەتكىنىنى ئۆز كۆزۈم بىلەن كۆرگەن. شۇ كۈندىن باشلاپ نېمىشقىدۇر ئۆزۈممۇ بىلمەيدىغان بىر خىل ھاياجان بىلەن ئۇنىڭ ئۆيى ئەتراپىدا ئايلىنىپ يۈرىدىغان بۇلۇپ قالدىم. بەلكىم ئۇنىڭغا بولغان ئاشۇ چۈشىنىكسىز غەلىتە تۇيغۇ مەندە مۇشۇنداق تىنىمسىز ھالەتنى پەيدا قىلغان بۇلۇشى مۇمكىن.تۈنۈگۈن كەچتە، كەچلىك بازار ئەتراپىدا ئايلىنىپ يۈرۈۋېتىپ تۇيۇقسىزلا ئۇنى ئۇچرىتىپ قالدىم. ئۇ خۇددى ئۆزىدەكلا چىرايلىق ئانىسىغا مەھكەم يېپىشقىنىچە ئالدىمدىن ئۆتۈپ كەتتى. دەسلىپىدە ئۇنى كۆرۈپ يۈرىكىم بۇرۇنقىدەك قېپىدىن چىقىپ كەتكۈدەك دەرىجىدە خارتتىدە قىلمىدى. پۇتلىرىم قەدىمىدىن ئېزىپ، يۈزۈم شەلپەردەك قىزىرىپ كەتمىدى. مەن قسقا بوينۇمنى غازنىڭ بوينىدەك ئۇزۇن سوزۇپ ئۇنى ئادەم نۇمۇس قىلغۇدەك قېلىنلىق بىلەن كۆرۈۋېلىشقا تىرىشتىم. ئۇ چىرايىدىكى سۇس قىزىللىق ۋە ھاياجىنىنى يۇشۇرۇشقا تىرىشىپ قەستەن مېنى كۆرمىگەن بۇلۇپ ئۆتۈپ كەتتى. ئۇ...ئۇ..ئاھ، خۇدا! ئۇ نېمىدېگەن ئىپلاسھە!ئاخشام سائەت 11:35 مىنۇت ئۆتكەندە، پەقەتلا ئۇيقۇم كەلمەي سىرتقا چىقىپ كەتتىم. دوپپامدىنمۇ كىچىك بۇ ناھىينىڭ كوچىلىرىنى ئايلىنىۋېتىپ، تۇيۇقسىزلا پەرھات تۇرسۇننىڭ چوڭ شەھەر ناملىق رومانىدىكى باش پىرسوناژنىڭ چوڭ شەھەرنىڭ ناتونۇش كوچىلىرىدىكى ناتونۇشلۇق ئاتا قىلغان مەسىتخۇشلۇقنى خىيال قىلىپ قالدىم. بەزىدە تىلەمچىلىك قىلىپ بولسىمۇ ئۈرۈمچىدە ياشايمەندەپ قەسەم ئىچىپ ئون يىلدىن بۇيان ئۈرۈمچىدە ياشاۋاتقان نامرات ئاغىينەم ھەسەننىڭ ھەيۋەتلىك شەھەردىكى قايغۇ ۋە شادلىقىلىرىنى ئويلىغىمدا، بۇ كىچىككىنە ناھىيدىن بىزار بۇلۇپ يىراقلارغا كەتكۈم كىلەتتى. يىراقلارغا كەتكىنىمدە بولسا قىلىدىغان ئىشىمنى تاپالماي، تۇخۇدەك تىتىلداپ بارلىق نەرسىلىرىمنى تاشلاپ قويۇپ يەنە بۇ ناھىيگە قايتىپ كېلىۋالاتتىم. كەلسەم يەنە كەتكۈم كىلىدۇ، كەتسەم يەنە كەلگۈم كىلىدۇ، ئاھ، خۇدا! مەن نېمىدېگەن تېتىقسىزھە! ئاھ، مېنىڭ لاۋزىلىقىم...!خوتەن، قەشقەردىكى ئۇزۇن مەزگىللىك ھاياتىم مەندە بۇ شەھەرگە نىسبەتەن ئالاھىدە، چوڭقۇر تەسىرات پەيدا قىلغانىدى. گەپ قىلىشلىرىمدىن تارتىپكىينىشلىرىمغىچە ھەممىسى مۇشۇ شەھەرنى ۋە ئادەملەرنى ئالغانىدى. قەشقەر ۋىلايەتلىك مەمۇرىي مەھكىمىدىن باشلانغان تۇنۇشلىرىم، خوتەننىڭ ئەڭ يىراق كەنتىدىكى يېقىنلىرىم بىلەن ئاخىرلىشاتتى. تونۇش، دوسىتبۇرادەرلىرىم ساماندىنمۇ جىق ئىدى.ئۇزاقى يىلى قىشتا يەكەنپەكىچى يېزىسىدىكى بىر ئاشخانىدا لەززەتلىنىپ يىگەن بىر قاچا لەغمەننىڭ تەمى ھېلىھەم تىلىمنىڭ ئۇچىدا. شۇ چاغدا تۇراپجان ئاكام شۇنداق دېگەنىدى:ھازىر ھەر قانداق بىر شېئىر سورۇنىدا شېئىر ھەققىدە پاراڭ بولسا سەن تىلغا ئېلىنماي قالمايسەن. باشقىلار سېنى ھەددىن زىيادە ماختاپ ئۇچۇرۋەتتى. مەغرۇرلۇق ئادەمنى چىكىندۇرىدۇ دېگەن گەپ بەك كونا بولسىمۇ بىراق مەنىسى چوڭقۇر. ئاشۇ تاشلىۋېتىلگەن، ئاددىي سۆزلەرگە ھەرگىز سەل قارىما.شېئىرىدا تەرەققىيات مەۋجۇت بولمايدۇ. ھەقىقىي بىر پارچە شېئىر زامان ۋە ماكاننىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرىمايدۇ. قايسى بىر مىللەتنىڭ شېئىرلىرى زامان ۋە ماكاننىڭ ئەينەن تەسىراتى بۇلۇپ ئىپادىلىنىدىكەن، ئۇ دەل مەغلۇب بولغان شېئرىيەتتۇر.كىشىلىك مۇناسىۋەتتە ھۇشيار بول. يازغۇچىشائىرلار دۇنيادىكى ئەڭ ھۆرمەتكە سازاۋەر ھەم ئەڭ رەزىل كىشىلەردۇر. ئەڭ ياخشى ئادەممۇ، ئەڭ پەسكەش ئادەممۇ مۇشۇ يازغۇچىشائىر تائىپىسىدىن چىقىدۇ. شۇڭا ئۇلار بىلەن بەك يېقىنلىشىپ كېتىشمۇ بەك يىراقلىشىپ كېتىشمۇ خەتەرلىك.پىشقەدەم، ياشتا چوڭ ئەدىبلەر بىزگە يول ئېچىپ بەرگەن. ئۇلارنى ھۆرمەتلىشىمىز، ئۇلارنى ئاسرىشىمىز كېرەك. بىراق، ئۇلارنى ئۇستاز قىلىۋېلىش، ئۇلار ماڭغان يولدا مېڭىش بەكمۇ نادانلىق. يول ئېچىۋېتىلدى، نېمە بىلەن قانداق مېڭىش بىزنىڭ ۋەزىىپىمىز. شۇڭا چوڭلارنىڭ ھۆرمەتلە، بىراق ئۇلارغا بەك يېقىنلىشىپ كەتمە. ئۇلارنىڭ بىزگە بولغان تەسىرى زەھەردىنمۇ يامان.غالجىر ئىت قوغلىغاندا چەمبەر شەكىلدە ئايلىنىپ يۈگۈرسىڭىز ئامان قالىسىز. سىزنى ئوقۇتقۇچى بولماڭ دىمەيمەن، بىراق ھەرگىزمۇ باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ ئوقۇتقۇچىسى بولماڭ، بىلمەسلىكىڭىز مۇمكىن پاقاقومچاقنىڭ چىشى يوق.2014يىلى، 6ئاينىڭ 11كۈنى، خوتەنقاراقاشيوللىغان ۋاقتى 2014616 13:55:41 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشھەممىدىن يۇقارقى قۇرلار بەك جايىدا دىيلىپتۇ ، خۇددى بىزنىڭ ماقال تەمسىللىرمىزدە دىيىلگەندەك ئوزۇڭ بىلگەن يولنى ، ئاتاڭغىمۇ بەرمە . گەپكە ، گەپ كەلگەندە ئاتاڭدىنمۇ يانما . دىگەندەك .يوللىغان ۋاقتى 2014616 23:08:51 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشكەچلىك بازاردىن باشلانغان تۇيغۇلار ھەر تەرەپكە يېيىلىپ ئەسەرنىڭ مەزمۇنىنى بېيىتىپتۇ . مەمەت ئۆمەرنىڭ ئەسەرلىرىدىكى مەن دىققەت قىلىدىغان ئالاھىدە بىر تەرىپى ئەسەرلىرىدىكى ياۋايى ئەمما سەمىمى تىل ئىشلىتىش ئۇسۇلى .
|
مەملەكەتكە ساتقىندىق جاسادى دەپ ايىپتالعان پەتر پوروشەنكو ۋكرايناعا ۇشىپ كەلدى 427.84 443.8 6.67 63.02تۇركيالىق جانە قازاقستاندىق دارىگەرلەردىڭ ىنتاماقتاستىعى بەكي تۇسپەك19: كيم نەگە كىجىنىپ ءجۇر سولتۇستىك كورەياس ق و نىڭ 11 اۋدانىندا ارامشوپكە قاتىستى كارانتين ايماقتارى بەكىتىلدىالماتىدا قانداي ماماندىقتارعا سۇرانىس جوعارىتەكەلىدەگى لاي كوشكىنىنەن قازا بولعان بالانىڭ اناسى وقيعانىڭ قالاي بولعانىن ايتتىالماتىدا ماينينگ فەرماسى ارقىلى پايدا تاپقان مەملەكەتتىك كاسىپورىن ديرەكتورى ۇستالدىەلىمىزدە پارا بەرۋ تۋرالى ۋادەۇسىنىس ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك ەنگىزىلمەكءازىلحاننىڭ جوقتاۋ جىرىءۇش ادام كاسپي تەڭىزىنە باتىپ كەتتىاتىراۋ پوليسەيلەرى براكونەرلەردەن 500 كەلىدەن استام بەكىرە تاركىلەدىشىمكەنتتە قايىرشىنىڭ كەيپىنە ەنگەن الاياقتار 4,5 ميلليون تەڭگەنىڭ التىنىن ۇرلاپ كەتكەنقازاقستاننىڭ 11 وڭىرىندە اۋا رايىنا بايلانىستى ەسكەرتۋ جاريالاندىالەم چەمپيوناتىندا تاعى ءبىر قازاقستاندىق بوكسشى قىز مەدالعا ىلىكتىاستانادا سوڭعى ەكى اپتادا 76 ادامدى كەنە شاققانعالىمدار قاي قان توبىنىڭ قاۋىپتى اۋرۋعا بەيىم ەكەنىن انىقتادىالتىن وردا بازارىنىڭ يەلەرى 1,5 ميلليارد تەڭگە سالىق تولەدى كوميتەتالەم چەمپيوناتىندا بوكسشى الۋا بالقىبەكوۆا جارتىلاي فينالعا جولداما الدىۇلتتىق مۋزەي باسشىلىعى بيۋجەت قاراجاتىن جىمقىردى دەگەن كۇدىككە ءىلىندىگەرمانيا رەسەي مۇنايىن يمپورتتاۋدان باس تارتتى ۇ ق ش ۇ كۇزدە قازاقستاندا اسكەري وقۋ جيىنىن وتكىزەدى18 قاڭتار 14:02نۇر سۇلتان. قازاقپارات ۋكراينانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى پەتر پوروشەنكو ۋكرايناعا ۇشىپ كەلدى. 17 قاڭتاردا وپپوزيتسيالىق ساياساتكەر وتىرعان ۇشاق ۆارشاۆادان كيەۆتىڭ جۋليانى اۋەجايىنا قوندى.كەدەندىك باقىلاۋ قىزمەتى پوروشەنكونىڭ ءتولقۇجاتىن الىپ قويعان. ءبىراق كوپشىلىكتىڭ نارازىلىعىنان كەيىن ساياساتكەردى جانە بىرگە كەلگەندەردى شەكارادان وتكىزدى.ۋكراينانىڭ بەسىنشى پرەزيدەنتى بولعان پوروشەنكو بىلتىر مەملەكەتكە وپاسىزدىق جاساۋ بابى بويىنشا كۇدىككە ىلىنگەن. قىلمىستىڭ بۇل تۇرىنە مۇلىكتى تاركىلەۋ جانە 15 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى قاراستىرىلعان. كيەۆكە ۆارشاۆادان ۇشىپ كەلگەن ەكس پرەزيدەنتتى اۋەجايدا قۇقىق قورعاۋشىلار تۇتقىنعا العان جوق. پوروشەنكونى 4 مىڭعا جۋىق جاقتاسى كۇتىپ الدى. پەتر پوروشەنكونى ۋكراينادا مىڭداعان جاقتاسى كۇتىپ الدى، ولار پوروشەنكو ءبىز بىرگەمىز، دەپ ۇرانداتتى.اتاپ ءوتۋ كەرەك، ۋكراينانىڭ مەملەكەتتىك تەرگەۋ بيۋروسى مەن قاۋىپسىزدىك قىزمەتى پەتر پوروشەنكو مەملەكەتكە وپاسىزدىق جاسادى جانە دونباسس وڭىرىندەگى لاڭكەستىك ۇيىمداردىڭ قىزمەتىنە كومەكتەستى دەپ كۇدىكتەنىپ وتىر. دەي تۇرعانمەن، ۆارشاۆادان كييەۆكە تاڭعى توعىزدا ۇشىپ كەلگەن ەكس پرەزيدەنت ءارى ءىرى كاسىپكەردى قۇقىق قورعاۋشىلار ۇستاعان جوق.الەكسەي بەبەل، ادۆوكات، حالىقارالىق زاڭگەر: سوتتىڭ شەشىمى بولا تۇرىپ، قۇقىق قورعاۋشىلار اۋەجايدا ونى تۇتقىنداعان جوق. مۇنى مەملەكەت تاراپىنان جاسالعان وڭ شەشىم دەپ باعالايمىن. ويتكەنى مىڭداعان ادام ونى بۇگىن كيەۆتە قارسى الدى. مۇنىڭ ۇستىنە پوروشەنكو ءوز ەركىمەن ەلگە ورالدى جانە سوت عانا ساياساتكەرگە قاتىستى ۇكىم شىعارا الادى.بولجام بويىنشا ونى تۇرمەگە وتىرعىزبايدى، تەك ءۇيقاماققا الۋى مۇمكىن. ۇلكەن كەپىلدىك تولەپ، تەرگەۋ باستالعانشا بوستاندىقتا قالاتىن شىعار. ساراپشىلار پوروشەنكونىڭ ەلگە ورالۋىن كەزەكتى ساياسي داعدارىستىڭ باستالعانىمەن بايلانىستىرادى. دەي تۇرعانمەن، مەملەكەت تاراپىنان زاڭگەرلەر پوروشەنكوعا قاتىستى تاعىلعان ايىپتاۋلار وتە ءالسىز دەگەن پىكىردە. ونىڭ كىناسىن دالەلدەۋ ءۇشىن كوپ جۇمىس اتقارىلۋى ءتيىس. قۇجاتتار مەن اۋديو جازبالاردىڭ جالعان ەمەستىگى پروتسەسسۋالدىق جولمەن جينالۋى ءتيىس. ياعني پوروشەنكونىڭ قىلمىسى ناقتى ايعاقتارمەن سوتتا دالەلدەنۋى ءتيىس.پوروشەنكو ءبىر اي بۇرىن 17 جەلتوقساندا كييەۆتەن ىستامبۇلعا ۇشىپ كەتكەن بولاتىن. ۋكراينانىڭ مەملەكەتتىك تەرگەۋ بيۋروسى وپپوزيتسيونەرگە سوتقا شاقىرۋ قاعازىن بەرمەك بولعان، ءبىراق پوروشەنكو تەرگەۋشىلەردى ەلەمەي، قۇجاتتى قابىلدامادى. بۇگىن تاڭەرتەڭ ەلگە ورالعان پەتر پوروشەنكو ۋكراينانى ارالاپ، جۇرتپەن كەزدەسەتىنىن مالىمدەدى جانە وزىنە تاعىلعان ايىپپەن كەلىسپەيتىنىن ايتتى.1 بوزىمبايەۆ: تەكەلىدە لاي كوشكىنىنەن زارداپ شەككەندەرگە باسپانا بەرىلەدى2 شەتەلدەگى قانداستار تۋرالى تىڭ مالىمەتتى قامتىعان تاريحي كىتاپتىڭ تۇساۋى كەسىلدى3 تەكەلىدەگى لاي كوشكىنىندە جوعالعان 5 جاسار بالانىڭ ءمايىتى تابىلدى4 كونە تۇرىك جازۋىن ءتۇپنۇسقادان وقيتىن الەمدە 6 اق ادام بارمىز قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى5 سەگىزىنشى قاباتتان قۇلاي جازداعان قىزدىڭ اناسى كوپتىڭ كوكەيىندەگى سۇراققا جاۋاپ بەردى6 قاسىم جومارت توقايەۆ ماسكەۋگە كەلدىبايدەن سۋپەرماركەتتەگى شابۋىل كەزىندە مەرت بولعانداردىڭ جاقىندارىمەن كەزدەسپەككيەۆ ازوۆستالداعى جاۋىنگەرلەردى ەۆاكۋاتسيالاۋ ءۇشىن كەلىسسوز جۇرگىزىپ جاتىر
|
بايرامدا شىنجاڭنىڭ پاراۋانلىق تارقىتىش ئۆلچىمى كەلدىمەنبەسى: تەھرىر: يوللانغان ۋاقىت: 20190910 16:01جۇڭخۇا مەملىكەتلىك ياش ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى بەنگۇڭتىڭى 2017يىلى 12ئاينىڭ 15كۈنى بېسىپ تارقاتقان ئاساسىي قاتلام ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ خىراجەت كىرىمچىقىمىنى باشقۇرۇش چارىسىگە ئاساسەن، ئاساسىي قاتلام ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ھېيتبايراملاردا بارلىق ئەزالارغا بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقاتسا بولىدۇ.ھېيتبايرام كۈنلىرى دۆلەت بەلگىلىگەن قانۇندا بەلگىلەنگەن بايرام يېڭى يىل، چاغان، چىنمىن بايرىمى، ئەمگەكچىلەر بايرىمى، دۈەنۋۇ بايرىمى، جۇڭچيۇ بايرىمى، دۆلەت بايرىمى ۋە ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقى بىلەن تەسىس قىلىنغان ئاز سانلىق مىللەتلەر بايرىمىنى كۆرسىتىدۇ.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى پىرىنسىپ جەھەتتە جۇڭگونىڭ ئەنئەنىۋى بايرام ئادىتىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان بۇيۇملار ۋە ئىشچىخىزمەتچىلەر ئېھتىياجلىق بولغان تۇرمۇش بۇيۇملىرى قاتارلىقلار بولۇپ، ئاساسىي قاتلام ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى جانلىق تارقىتىش ئۇسۇلىنى قوللانسا بولىدۇ.مەملىكەت بويىچە 31 ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، شەھەرنىڭ ئىشچىخىزمەتچىلەر پاراۋانلىق ئۆلچىمىبايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئەزاغا يىلىغا 1500يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك. بۇ بايراملار يېڭى يىل، چاغان، چىنمىن بايرىمى، ئەمگەكچىلەر بايرىمى، دۈەنۋۇ بايرىمى، جۇڭچيۇ بايرىمى، دۆلەت بايرىمى، قۇربان ھېيت، روزا ھېيت قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. نەق پۇل، مال سېتىۋېلىش كارتىسى، پۇل بېلىتى تارقىتىشقا بولمايدۇ.2019يىلى، بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئۆلچىمى يىللىق چىقىم ئومۇمىي سوممىسى ئادەتتە شۇ يىللىق شۇ دەرىجىلىك ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى خىراجىتى خام چوت چىقىمىنىڭ 30دىن يۇقىرى بولماسلىقتىن، شۇ يىللىق شۇ دەرىجىلىك ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى خىراجىتى خام چوت كىرىمىنىڭ 50 گە تەڭشەلدى.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى چوقۇم ئاساسىي قاتلام ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ شۇ يىللىق بارلىق خىراجەت كىرىمىنىڭ 50 ئىچىدە كونترول قىلىنىشى، پۈتۈن يىللىق بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئەڭ يۇقىرى بولغاندا ھەربىر ئادەمگە 1000 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى، تارقىتىش دائىرىسى بارلىق ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ ئەزالىرى بولۇشى كېرەك. نەق پۇل ۋە ھەرخىل مال سېتىۋېلىش كارتىسى تارقىتىش مەنئى قىلىنىدۇ.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئۆلچىمى ھەربىر ئادەمگە ھەر يىلى 1800 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەيدۇ. ئاساسىي قاتلام ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ئەمەلىيەتكە بىرلەشتۈرۈپ، ماددىي بۇيۇم تارقىتىش ياكى بېكىتىلگەن ئورۇندا بېكىتىلگەن بۇيۇمنىڭ مال ئېلىش دوكۇمېنتىنى ئېلىش ئۇسۇلىنى قوللانسا بولىدۇ، لېكىن نەق پۇل، مال سېتىۋېلىش كارتىسى ۋە پۇل بېلىتى تارقىتىشقا بولمايدۇ.2019يىلى، بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئۆلچىمى، ھەربىرەيلەننىڭ يىللىق ئومۇمىي سوممىسى 1800 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىككە تەڭشەلدى.2019يىلى، بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئۆلچىمى، ھەربىرەيلەننىڭ يىللىق ئومۇمىي سوممىسى 2000 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىككە تەڭشەلدى.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئۆلچىمى ھەربىرەيلەننىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە چىقىم ئومۇمىي سوممىسى 1800 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئۆلچىمى، ھەربىرەيلەننىڭ يىللىق ئومۇمىي سوممىسى ئەڭ يۇقىرى بولغاندا 1800يۈەندىن ئېشىپ كەتمەيدۇ، نەق پۇل، مال سېتىۋېلىش كارتىسى ۋە پۇل بېلىتى تارقىتىشقا بولمايدۇ.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئۆلچىمى، ھەربىرەيلەننىڭ يىللىق ئومۇمىي سوممىسى ئەڭ يۇقىرى بولغاندا 1500يۈەندىن ئېشىپ كەتمەيدۇ، پارتىيە ئىستىلى، پاكلىق قۇرۇلۇشىغا ئالاقىدار بەلگىلىمىلەردە تارقىتىش مەنئى قىلىنغان بۇيۇملارنى تارقىتىشقا يول قويۇلمايدۇ.2019يىلى، بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى يىللىق تارقىتىش ئومۇمىي سوممىسى ئاساسىي قاتلام ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ شۇ يىللىق پىرسەنت قالدۇرۇش خىراجىتىنىڭ 50ىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك. ئاساسىي قاتلام ئىشچىلار ئۇيۇشمىلىرى ئەمەلىيەتكە بىرلەشتۈرۈپ، قولايلىق، جانلىق تارقىتىش ئۇسۇلىنى قوللىنىپ، ماددىي بۇيۇم ياكى بەلگىلەنگەن ئورۇنغا بېرىپ بەلگىلەنگەن بۇيۇملارنىڭ مال ئېلىش دوكۇمېنتىنى ئالسا بولىدۇ. تارقاتقان بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىغا ئۆزى ئىمزا قويۇپ ئالغان تىزىملىكنى قوشۇمچە قىلىشى كېرەك. نەق پۇل، مال سېتىۋېلىش كارتىسى قاتارلىقلارنى تارقىتىشقا بولمايدۇ.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئۆلچىمى، ھەربىرەيلەننىڭ يىللىق ئومۇمىي سوممىسى ئەڭ يۇقىرى بولغاندا 1800يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئادەمگە يىلىغا 1500 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، يىللىق ھال سوراش چىقىمى ئومۇمىي سوممىسى شۇ يىلى ئاجرىتىلغان خىراجەت كىرىمىنىڭ 60 ىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئادەمگە يىلىغا 1500 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئادەمگە يىلىغا 2100 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى، ئالدى بىلەن ئاساسىي قاتلام ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىدىن پىرسەنت ئاجرىتىپ بېرىش خىراجىتى ئىچىدىن چىقىم قىلىنىشى، نەق پۇل، مال سېتىۋېلىش كارتىسى قاتارلىق پۇل بېلىتى تارقىتىلماسلىقى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئادەمگە يىلىغا 2000 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى، نەق پۇل، مال سېتىۋېلىش كارتىسى قاتارلىق پۇل بېلىتى تارقىتىلماسلىقى كېرەك.ھەربىر ئۇيۇشما ئەزاسىنىڭ يىللىق بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئومۇمىي سوممىسى ئاساسىي قاتلام ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ خىراجەت ئەھۋالىغا قاراپ بېكىتىلىدۇ، ئەڭ يۇقىرى بولغاندا 2000 يۈەندىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ. ھال سوراش بۇيۇملىرى ياكى ھال سوراش بۇيۇملىرىنى بىۋاسىتە تارقىتىشقا بولىدۇ، لېكىن نەق پۇل، مال سېتىۋېلىش كارتىسى، پۇل بېلىتى تارقىتىشقا بولمايدۇ.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئادەمگە يىلىغا 1700 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى خىراجىتى يېتەرلىك بولغان كارخانا، ئورۇنلاردىكى ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ ھەربىرىگە يىلدا 2000 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئادەمگە يىلىغا 2100 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئادەمگە يىلىغا 2500 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى تارقىتىشتا، ماددىي بۇيۇم تارقىتىش ياكى مال ئېلىش تالونى قاتارلىق قولايلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق يولغا قويۇلسا بولىدۇ، مال ئېلىش تالونىدىكى نەرسىلەرنىڭ نامى ۋە سانىنى ئەسكەرتىپ قويۇش كېرەك، نەق پۇل، مال سېتىۋېلىش كارتىسى، پۇل بېلىتى تارقىتىشقا بولمايدۇ. ھەربىر ئۇيۇشما ئەزاسىنىڭ يىللىق بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئومۇمىي سوممىسى 1500يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.ھەربىر ئۇيۇشما ئەزاسىنىڭ يىللىق بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئومۇمىي سوممىسى 1500يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى، يەككە قېتىملىقى 500 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى، مەمۇرىي ياردەم پۇلى كىرىمىدىن چىقىم قىلماسلىقى كېرەك.چاغانلىق ھال سوراش ئۆلچىمىنى 1000 يۈەن ئىچىدە كونترول قىلىش، ئەمگەكچىلەر بايرىمى، دۆلەت بايرىمىلىق ھال سوراش ئۆلچىمىنى 300 يۈەن ئىچىدە كونترول قىلىش، يېڭى يىل بايرىمى، چىنمىن بايرىمى، دۈەنۋۇ بايرىمى، جوڭچىيۇ بايرىمىلىق ھال سوراش ئۆلچىمىنى 200 يۈەن ئىچىدە كونترول قىلىش كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئەزاغا يىلىغا 2100 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى چاغاندا كىشى بېشىغا 500 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى، قانۇندا بەلگىلەنگەن باشقا بايراملار ۋە بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان ئاز سانلىق مىللەت بايراملىرىدا كىشى بېشىغا بېرىلىدىغان پۇل 200 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئەزاغا ھەر قېتىمدا بېرىلىدىغان پۇل 300يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك، پارتىيە ئىستىلى، پاكلىق قۇرۇلۇشىغا ئالاقىدار بەلگىلىمىلەردە تارقىتىش مەنئى قىلىنغان بۇيۇملارنى تارقاتماسلىقى كېرەك.ھەربىر ئۇيۇشما ئەزاسىنىڭ يىللىق بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرى ئومۇمىي سوممىسى 1500يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى، يەككە قېتىملىقى 300 يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك. نەق پۇل، مال سېتىۋېلىش كارتىسى، پۇل بېلىتى تارقىتىشقا بولمايدۇ.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئەزاغا يىلىغا 2200يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك، پارتىيە ئىستىلى، پاكلىق قۇرۇلۇشىغا ئالاقىدار بەلگىلىمىلەردە تارقىتىش مەنئى قىلىنغان بۇيۇملارنى تارقاتماسلىقى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئەزاغا يىلىغا 2000يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئەزاغا يىلىغا 1000يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنى تارقىتىش ئۆلچىمى پىرىنسىپ جەھەتتە ھەربىر ئەزاغا يىلىغا 1800يۈەندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك. بايراملىق ھال سوراش بۇيۇملىرىنىڭ مەبلەغ مەنبەسى ئاساسىي قاتلام ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ئاجرىتىپ بەرگەن خىراجەت كىرىمى بىلەن چەكلىنىدۇ.
|
بىر تورداشنىڭ ئورۇقلاش خاتىرىسى بىلبىلىك بىلوگىباشبەتساغلاملىقبىر تورداشنىڭ ئورۇقلاش خاتىرىسىبىر تورداشنىڭ ئورۇقلاش خاتىرىسىسىىزمۇ يېقىندىن بىرى ئۆزىڭىزنى سەمرىپ كەتتىم دەپ ئويلاۋاتامسىز؟ياز كېلەر كەلمەي ، ئىسسىققا چىدىيالماي قالدىڭىزمۇ؟بۇرۇنقى چىرايلىق مايكىڭىز كىچىك كېلىپ قالدىمۇ؟ئامراق ئىشتىڭىزنىڭ بېلى كەلمەيۋاتامدۇ؟پەلەمپەيگە چىقسىڭىز ھاسىراپ كېتەمسىز؟. ھەتتا يول مېڭىشمۇ تەس كېلىۋاتامدۇ؟.ئەمىسە ، ئورۇقلاڭ!.ئورۇقلاش تەس! ھەقىقەتەن تەس!لېكىن، چوقۇم ئورۇقلىغىلى بولىدۇ!مانا مەن بىر نەچچە ئايدىلا 15 كىلوگىرام ئورۇقلىدىم!.ئىككى يىلنىڭ ئالدىدا پۇتۇم سۇنۇپ ئالدىكەينى بولۇپ ،45 ئاي داۋالاندىم. شۇ جەرياندا ئەسلىدىكى 66 كىلوگىرام كېلىدىغان ئېغىرلىقىم بىراقلا 81 كىلوگىرامغا يەتتى.داۋاملىق سەمرىۋەردىم. سېمىزلىكنىڭ دەردىنى بىر يىل يەتكۈچە تارتىپ، بۇلتۇر 5ئايغا كەلگەندە 84كىلوگىراملىق بەدىنىم ئۆزۈمگە ئېغىر كەلدى. شۇنىڭ بىلەن ئورۇقلايمەن دەپ ، قەتئىي نىيەتكە كەلدىم.ئورۇقلىتىش دورىلىرىنى ئىشلەتمىدىم، تاماقتىن ئۆزۈمنى بەك چەكلىمىدىم.لېكىن ،قىلمىغان ئىشىم قالمىدى.توردىن نۇرغۇن ماتىرىيال كۆردۈم، كىتابخانىغا كىرسەملا شۇ توغرىلىق كىتابلارنى ئوقىدىمئىشىنەمسىز؟! شۇ يىلى 10ئايغا كەلگەندە، ئەسلىدىكى 84 كىلوگىرامدىن بىراقلا 69كىلوگىرامغا چۈشتۈم!بەلكىم قانداق ئۇسۇل قوللاندىڭ دىيىشڭىز مۇمكىن.ئەتىگەن ،چۈشلۈك تاماقنى مۇۋاپىق يەڭ، يۇقىرى ئېنىرگىيەلىك يېمەكلىكلەردىن ئۆزىڭىزنى تارتىڭ. نەپسىڭىزنى يىغىڭ. كەچلىك تاماقنى ئازايتىپ، كونتىرول قىلىڭ. مەن ئورۇقلىغان مەزگىلدە ، ئۆزۈم ئەڭ ياخشى كۆرىدىغان لەغمەندىن ئۆزۈمنى تارتقان. بىر ياز مىنىرال سۇدىن باشقا سوغۇق ئىچىملىكلەرگە يىقىن كەلمىگەن. كولا كۆزۈمگە ئوت كۆرىنەتتى لېكىن! كەچلىك تاماقتىن بىراقلا قول ئۈزۈش تەس، لېكىن ئاستا ئاستا ئازلاتسىڭىز كۆنۈپ كىتىسىز. ھەممىسى كۆنۈشتىن! تاماقنى 7080 تويغىچىلا يەڭ ئۆزىڭىزنى بەك راھەت ھېس قىلىسىز.مۇۋاپىق چىنىقىڭ. ئەينى چاغدا مىنىڭ پۇتۇم تولۇق ئەسلىگە كەلمىگەن. يۈگرەلمەيمەن. لېكىن كۈندە ئاز دىگەندە ئۇدا بىر سائەت پىيادە ماڭدىم. ئۈنۈمى بەك ياخشى! سىناپ بىقىڭ! ئامال بار پىيادە مېڭىڭماتىرىيال كۆرۈڭ. توردا نۇرغۇن ئورۇقلاش توغرىلىق نۇرغۇن نەرسىلەر بار. بىر كىتاب تەۋسىيە قىلاي!ئابدۇلئەھەت ئابدۇلرەشىت بەرقى نىڭ تەرجىمىسىغۈ دەيمەن ، ئورۇقلاش جېڭى دىگەن كىتاب! ماڭا بەك جىق پايدىسى بولغان! مۇشۇ ئاكامغا رەھمەت ئىيتىمەن!ئورۇقلاشتا ئەڭ مۇھىمى ئىرادە، ئىشەنچ!چوقۇم ئورۇقلىيالايمەن دەپلا ئويلاڭ.بىلىڭىزنى چىڭلا باغلىسىىڭىز ، بىر ئايدىلا ئۈنۈمىنى كۆرىسىز مۇۋەپپىقىيەت تۇيغۇسى مىنى تىخىمۇ ئورۇقلاشقا ئىلھاملاندۇرغان ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچ بولغان. چۈنكى، 80 كىلوگىراملىق ئۆتكەلنى بۇزغان ۋاقتىمدا، تاس قالغان خوشلۇقۇمدىن يىغلىۋەتكىلى!دىمەك، مەن ئورۇقلىدىم، سىزمۇ ئورۇقلىيالايسىز!.بۈگۈنلا باشلاڭ! ئاز ۋاقىتتىن كېيىن، يول يۈرسىڭىز ،پەلەمپەيگە چىقسىڭىز ھارسىرىمايدىغان، كىچىك كېلىپ قالغان ئامراق كىيىملىرىڭىزنى كىيەلەيدىغان ، قىز ئوغۇل دوستىڭىزغا تىخىمۇ سۆيۈملۈك كۆرىنىدىغان ، ھەممە ئادەم كۆرسە، ئورۇقلاپسىزغۇ؟ دەپ ھەيران قالىدىغان بولىسىزسىزگە ئامەت تىلەيمەن!.
|
بيىل 266 مىڭنان استام مۇگەدەكتىگى بار ادام الەۋمەتتىك قىزمەتتەر پورتالى ارقىلى وڭالتۋدىڭ تەحنيكالىق قۇرالدارىن بۇدان ءارى وتق، 6 مىڭنان استام ىمداۋ ءتىلى قىزمەتتەرىن، 33 مىڭنان استام جەكە كومەكشىنىڭ قىزمەتتەرىن، 55 مىڭعا جۋىق ساناتورلىقكۋرورتتىق ەم الدى. سونداياق، پورتال ارقىلى كەپىلدىك بەرىلگەن الەۋمەتتىك توپتامالارعا 210 مىڭ تاپسىرىس راسىمدەلدى، دەپ حابارلايدى . قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.پورتال مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا وڭالتۋدىڭ تەحنيكالىق قۇرالدارى مەن قىزمەتتەرىن ءوندىرۋشىنى جانە جەتكىزۋشىنى ءوز بەتىنشە تاڭداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. كومەك تۇرىنە تاپسىرىس بەرۋ كورسەتىلەتىن قىزمەتتى الۋشىنىڭ ەلەكتروندىق تسيفرلىق قولتاڭباسىمەن راستاۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. تاپسىرىس بەرىلگەن وڭالتۋدىڭ تەحنيكالىق قۇرالدارىن جەتكىزۋ نەمەسە ءوز بەتىنشە اكەتۋ ارقىلى الۋعا بولادى.مۇگەدەكتىگى بار ادامداردى وڭالتۋ قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتۋ پروتەزدىكورتوپەديالىق، سۋردوتەحنيكالىق، تيفلوتەحنيكالىق جانە گيگيەنالىق قۇرالدار، سونداياق كرەسلواربالار بەرۋدى قامتيدى.بۇگىنگى كۇنى پورتالدا ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتەتىن 795 مەديتسينالىقالەۋمەتتىك مەكەمە بولىمشەلەر، 157 وتق جەتكىزۋشى، 15 مىڭنان استام جەكە كومەكشى، 262 ىمداۋ ءتىلىن قىزمەتىن، 79 ساناتورلىقكۋرورتتىق ەمدەۋدى، 135 كەپىلدىك بەرىلگەن الەۋمەتتىك توپتامانى جەتكىزۋشىلەر تىركەلگەن.الەۋمەتتىك قىزمەتتەر پورتالى اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيەسىن ەنگىزۋ مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جونىندەگى ۇلتتىق جوسپار شەڭبەرىندە قاراستىرىلعان.
|
يۈسۈپ قەرەداۋىي تۇغۇلغان ۋاقتى 1926 يىل 9 سىنتەبىرھازىرقى ئورنى قاتارمائارىپ سەۋىيىسى دوكتورتور بەت :..دوكتور يۈسۈف ئابدۇللاھ قەرەداۋىي ئەرەبچە:يوسف عبد الله القرضاوي. 1926 يىلى 9 ئاينىڭ 9 كۈنى توغۇلغان: مۇسۇلمان ئالىم، دۇنيا مۇسۇلمانلار ئالىملار بىرلىكى الاتحاد العالمي لعلماء المسلمين نىڭ سابىق رەئىسى.مىسىر ئەرەب جۇمھۇرىيىتىنىڭ غەربىييە ۋىلايىتى ئەلمەھەللە ئەلكۇبرا شەھرى سەفۋەت تۇراب يېزىسىدا يوقسۇل مۇسۇلمان ئائىلىدە دۇنياغا كەلگەن. شەيخ يۈسۈف قەرەداۋىي ئىككى يېشىدا ئاتىسىز يېتىم قېلىپ تاغىسىنىڭ ھىمايىسىدە چوڭ بولغان. ئون ياشقا تولمايلا، تەجۋىد بىلىملىرىنى پۇختا ئۆگەنگەن ھالدا، قۇرئان كەرىمنى يادقا ئېلىپ بولغان. ئائىلىسى ئۇنىڭ ياغاچچى بولۇشىنى ئىستىگەن بولسىمۇ ئۇ تانتاغا بېرىپ ئەزھەر ئۇنىۋېرسىتېتى قارمىقىدىكى باشلانغۇچ ئوتتۇرا مەكتەپلەرنىڭ بىرىگە كىرىپ، تاكى تولۇق ئوتتۇرىنى مىسىر بويىچە ئىككىنچىلىك بىلەن پۈتتۈرگەنگە قەدەر، ئەلاچىلىقنى قولدىن بەرمەي ئوقۇغان.كېيىن ئەزھەر ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئاساسىي دىنىي پەنلەر فاكۇلتېتىغا قوبۇل قىلىنىپ، 1952 1953 ئوقۇش يىلى فاكۇلتېتنى بىرىنچىلىك بىلەن پۈتتۈرگەن. 1954 يىلى ئەرەب تىلى فاكۇلتېتىنىڭ ئوقۇتقۇچىلىق ئىجازەتنامىسىنى ئالغان. 1958 يىلى ئالىي ئەرەب تىلى تەتقىقات ئىنستىتۇتىنىڭ ئەرەب تىلى ۋە ئەدەبىياتى دىپلومىغا؛ 1960 يىلى ئاساسىي دىنىي پەنلەر فاكۇلتېتىنىڭ قۇرئان ۋە ھەدىس بىلىملىرى بۆلۈمىنىڭ ماگىستىرلىق ئۇنۋانىغا؛ 1973 يىلى مەزكۇر فاكۇلتېتتا زاكات ۋە ئۇنىڭ ئىجتىمائىي مەسىلىلەرنى ھەل قىلىشتىكى تەسىرى تېمىلىق دوكتورلۇق دىسسېرتاتسىيىسى بىلەن بىرىنچى دەرىجە باھالىنىپ دوكتورلۇق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن.1977 يىلى قاتار ئۇنىۋېرستېتى ئىسلام شەرىئىتى ۋە ئىسلام تەتقىقاتى فاكۇلتېتىدا تەسىس قىلىش ۋە رەھبەرلىك قىلىشنى ئۈستىگە ئالغان ۋە فاكۇلتىتىنىڭ مۇدىرى بولۇپ سايلانغان ۋە 1990 يىلىغىچە داۋام قىلغان. ئۇ يەنە قاتار ئۇنىۋېرسىتېتى ھەدىس ۋە رەسۇلۇللاھنىڭ ھاياتىنى تەتقىق قىلىش مەركىزىنىڭ قۇرغۇچىسى ۋە مۇدىرى بولغان.1997 يىلى مارتتا غەرب ئەللىرىدىكى مۇسۇلمان ئاز سانلىقلارنىڭ دىنىي ھاياتىغا دائىر پەتۋالارنى بېرىش ئۈچۈن ياۋرۇپا پەتۋا ۋە تەتقىقات مەجلىسىنى قۇرغان.دوكتور يۈسۈف قەرەداۋىي 1991 يىلى ئىسلام ئىقتىسادىي تەرەققىيات بانكىسىنىڭ مۇكاپاتىغا؛ 1993 يىلى ئىسلام تەتقىقاتىدا كۆزگە كۆرۈنەرلىك نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرگەنلىكى ئۈچۈن پادىشاھ فايسال خەلقئارالىق مۇكاپاتىغا؛ 1996 يىلى مالايسىيا خەلقئارالىق ئىسلام ئۇنىۋېرسىتېت مۇدىرى تەرىپىدىن ئالاھىدە ئىلمىي تۆھپە مۇكاپاتىغا نائىل بولغان ۋە 1997 يىلى ئىسلام فىقھى بويىچە بىرۇنېي سۇلتانى ھەسەن بەلقىيە تەرىپىدىن تەقدىرلەنگەن.دوكتور يۈسۈف قەرەداۋىي تەشەببۇس قىلىپ 2004 يىلى دۇنيادا تونۇلغان ئۆلىمالار بىلەن بىرلىكتە بىرەر دۆلەتكە تەۋە بولمىغان دۇنيا مۇسۇلمان ئالىملار بىرلىكىنى قۇرغان ۋە مەزكۇر بىرلىكنىڭ 2018 يىلىغىچە رەئىسى بولغان.ئىسلامدا ھالال ۋە ھارام الحلال والحرام في الإسلام ئالىمنىڭ ئەڭ مەشھۇر كىتابلىرىدىن بىرى بولۇپ، 1960 يىلى نەشردىن چىققاندىن بېرى ئەرەب ئىسلام ئالىمىدە مىسلى كۆرۈلمىگەن دەرىجىدە تارقالغان، نۇرغۇنلىغان داڭلىق ئالىملارنىڭ ماختىشىغا ئېرىشكەن.ھەتتا بۈيۈك ئۇستاز مۇستافا زەرقا: ھەربىر مۇسۇلمان ئائىلىنىڭ بۇ كىتابقا ئىگە بولۇشى ۋاجىپ دېگەن.ئۇستاز مۇھەممەد مۇبارەك: بۇ ئۆز بابىدىكى ئەڭ ئېسىل كىتاب دېگەن.ئۇستاز ئەلى تەنتاۋىي بۇ كىتابنى مەككە مۇكەررەمەدىكى پېداگوگىكا فاكۇلتېتىدا ئوقۇغۇچىلىرىغا دەرسلىك قىلغان.تونۇلغان مۇھەددىس ناسىرۇددىن ئالبانىي بۇ كىتابنىڭ ھەدىسلىرىنى باھالاپ چىقىشقا ئەھمىيەت بەرگەن.كىتاب يەنە پاكىستاندا ئىلمىي تەتقىقات ئوبيېكتى سۈپىتىدە ئېتىبارغا ئېرىشكەن ۋە پەنجاب، كاراچى قاتارلىق جايلاردىكى ئىسلام تەتقىقات ئاكادېمىيىلىرىنىڭ ئەھمىيەت بېرىشى بىلەن بۇ كىتاب ھەققىدە تەتقىقات ماقالىلىرى ۋە ماگىستىرلىق دىسسېرتاتسىيىلىرى يېزىلغان.بۇ كىتاب قاھىرە، بېيرۇت، كۇۋەيت، ئالجىرىيە، ماراكەش ۋە ئامېرىكا قاتارلىق جايلاردىكى نەشرىياتلار تەرىپىدىن ئەرەب تىلىدا قىرىق نەچچە قېتىم نەشر قىلىنغان، شۇنداقلا ئىنگلىزچە، گېرمانچە، ئوردۇچە، پارسچە، تۈركچە، مالايچە، ھىندونېزچە، ئىسپانچە، خىتايچە ۋە جۈملىدىن ئۇيغۇچە قاتارلىق نۇرغۇن تىللارغا تەرجىمە قىلىنىپ نەشر قىلىنغان ۋە قىلىنماقتا.:...?يۈسۈپقەرەداۋىي148455 دىن ئېرىشكەنبۇ بەتنى 23 ئۆكتەبىر 2020 ئاخىرقى قېتىم 18:47 دا ئۆزگەرتكەن.
|
رەڭدارلىققا تولغان تەتىللىك تۇرمۇش20170824 18:52:19 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسى5باشلانغۇچتا ئوقۇيدىغان ئايقۇت ئېلزات بۇ يىل تەتىلدە بېيجىڭغا بېرىپ، مەملىكەتلىك ئىنگىلىز تىلى مۇسابىقىسىگە قاتنىشىپ، 2 دەرىجىگە ئېرىشتى. مۇسابىقە ئاياقلاشقاندىن كىيىن، ئىككى كۈنلۈك ساياھەت ئۆمىكىگە قاتنشىىپ، سەددىچىن سېپىلى قاتارلىق بېيجىڭنىڭ ساياھەت نوقتىلىرىنى كۆردى. بېيجىڭ بەك چوڭ، سەددىچىن سېپىلى بەك ئۇزۇنكەن، مېڭىپ بولالماي ھېرىپ قالدىم. بېيجىڭدىن قايتىپ كەلگەندىن كىيىن ئايقۇت مەھەللىدىكى دوستلىرى بىلەن مىھماندارچىلىق، قوغلاشماق ئويناپ ئۆتكۈزدى. مەكتەپكە بېرىشقا ئاز قالغانسىرى مەكتەپنى، مۇئەللىملىرىنى ۋە مەكتەپتىكى دوستلىرىنى سېغىنىپ كەتكەنلىكىنى ئېيتتى.سۈمەييەنىڭ تەتىللىك تاپشۇرۇقى ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق مۇزىينى زىيارەت قىلىپ كىلىش ئىدى، ئۇ ئىككى ھەدىسى ۋە تاغىلىرىنىڭ ھەمراھلىقىدا مۇزىيغا بېرىپ، قەدىمكى يادىكارلىقلارنى كۆردى، قەدىمكى تۇرمۇش ئۇسۇلى ئەكىس ئەتتۈرۈلگەن موم ھەيكەللەرنى كۆرۈپ راستدەكلا ھېس قىلىپ قالدى. قىز بالا تۇغۇلىشىدىنلا گۈزەللىكىنى سۆيىدۇ دىگەن گەپنىڭ راستلىقىنى سەككىز ياشلىق سۈمەييە يەنە بىر قېتىم ئىسپاتلىدى. تىزىپ قۇيۇلغان قەدىمكى زىبۇ زىننەت بۇيۇملىرى ۋە كىيىمكىچەكلەر ئۇنى بەكلا جەلپ قىلدى، ئۇ يەنە كىرورەن گۈزىلىگىمۇ بىرھازا سەپسىلىپ قاراپ كەتتى. بۇ قېتىملىق مۇزىي زىيارىتى ئۇنى شىنجاڭنىڭ تارىخي توغرىسىدا يېڭى بىر بىلىمگە ئىگە قىلدى.بۇ يىل يازلىق تەتىل نەفىسە ئۈچۈن ئۇنتۇلغۇسىز بىر يازلىق تەتىل بولدى. چۈنكى ئۇ ئاپىسى ۋە ھاممىسنىڭ ھەمراھلىقىدا شاڭخەيدىكى دىسنىي باغچىسىنى كۆرگىلى باردى. ئايرۇپىلانغا ئولتۇرۇشتىن ئىلگىرى ئۇ خېلىلا جددىيلەشتى، دىسنىي باغچىسىغا بارغاندىن كىيىن، ئۆزىنى خۇددىي چۆچەكلەرنىڭ ئىچىگە كىرىپ قالغاندەك ھېس قىلدى، باغچىدىكى گۈزەل مەنزىرىلەرنى تاماشا قىلدى، قايتىپ كەلگەندىن كىيىنمۇ ئۇنىڭ ھاياجىنى بېسىلمىدى.سەككىز ياشقا كىرگەن گۈلنارەنىڭ بۇيىلقى يازلىق تەتىلى بەش يېرىم ياشلىق ئۇكىسى بىلەن ئۆيدە دىگۈدەك ئۆتتى، ئۇ ئۆتكەن يىلدىكىدىن خېلىلا ئىش ئۇقۇپ قالغانىدى. ئاپىسى ئىشقا كەتكەندە ئۇكىسىغا ئەتىگەنلىك چاي بېرىش، ئورۇنكۆرپىلەرنى يىغىپ، ئۆينىڭ ھاۋاسىنى ئالماشتۇرۇشتىن تارتىپ، چاينىڭ قاچىلىرىنى يۇيۇشقىچە بولغان ئىشىلارغا گۈلنارەنىڭ خېلى قۇلى كۆنۈپ قالدى. بىر كۈنى گۈلنارە، ئاپسى ئۇكىسى ئۈچى بىرلىكتە تۈگرە تۈگدى. جىلتىسىنى گۈلنارە ئاچتى، شەكلى ئانچە چىرايلىق بولمىسىمۇ، بۇ قېتىمقى تۈگرە ئۇلارغا بەكلا تېتىپ كەتتى.تەتىلنىڭ 1ئېيىنى مەھەللىدىكى بالىلار بىلەن توپ تىپىپ ئۆتكۈزگەن كەۋسەرنى ئاپىسى تەتىلنىڭ 2ئېيى باشلىنىشى بىلەنلا ئىنگىلىز تىلى كۇرسىغا تىزىملىتىپ قويدى. ئۇنىڭ ئەسلىدىمۇ تەتىللىك يېزىقچە تاپشۇرۇقى بارئىدى، ھازىر ئۇ بىر تەرەپتىن ئىنگىلىزچە كۇرۇستا ئوقۇپ، بىر تەرەپتىن تەتىللىك تاپشۇرۇقىنى ئاپىسىنىڭ ھەيدەكچىلىكىدە جان تىكىپ ئىشلەۋاتىدۇ. ئاپىسىنىڭ بەزىدە ئۇنىڭغا ئىچى ئاغرىپمۇ قالىدۇ. شۇڭا ئۇ مۇخبىرغا ئوقۇتقۇچىلارنىڭ تەتىلدە يازما تاپشۇرۇقتىن بەكرەك ھەر ئائىلىنىڭ ئائىلە ئەھۋالىغا ماس كىلىدىغان،خىلمۇخىل مەزمۇندىكى ئەمىلىيەتچانلىقى كۈچلۈك تاپشۇرۇقلارنى بېرىشىنى ئۈمىد قىلىدىغانلىقىنى ئېيتتى.يۇقىرىدا بىر قانچە باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىسنىڭ ئاتائانىسىنىڭ ھەمراھلىقىدا يازلىق تەتىلنى قانداق ئۆتكۈزگەنلىكىنى بايان قىلىپ ئۆتتۇق. ئۇلارنىڭ يازلىق تەتىلى ئوخشىمىغان ئۇسۇلدا ئۆتكەن بولسىمۇ، بۇنىڭدىن بالىلارنىڭ تەتىللىك ھاياتىنىڭ ئوخشىمىغان مەنىلەرگە ئىگە بولغانلىقىنى كۆرۈۋالالايمىز. ئاتائانا بولغۇچىلارنىڭ ئاخىرقى مەقسىتى بالىلىرىمىزنى ياخشى تەربىيلەش، ياخشى تەربىيلەشنىڭ ئۇسۇللىرى ئوخشىمىغان بىلەن مەقسىتى ئوخشاش، تەتىلدە بالىلىرىمىزنى ئۆز شارائىتىمىز يار بەرگەن ئەھۋال ئاستىدا ئىجتىمائىي ئەمىلىيەتكە كۆپرەك قاتناشتۇرۇپ، نەزەر دائىرىسىنى كىڭەيتىشنى مەقسەت قىلساق، ئۇلارنىڭ تۇرمۇشىنى تېخىمۇ رەڭدارلىققا ئىگە قىلالايمىز.
|
الدىڭعى 4 ايدا بۇكىل ەلدىڭ قازىنا كىرىسى وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن ٪12.9 ارتىپ، 6 تريلليون 901 ميلليارد 900 ميلليون يۋانعا جەتتىحالىق تورابىالدىڭعى 4 ايدا بۇكىل ەلدىڭ قازىنا كىرىسى وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن ٪12.9 ارتىپ، 6 تريلليون 901 ميلليارد 900 ميلليون يۋانعا جەتتىحالىق گازەتى، 14 مامىر، بەيجيڭ ءتىلشى لي ليحۇي. قازىنا مينيسترلىگى جاريالاعان ەڭ جاڭا ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، ساۋىردە بۇكىل ەلدىڭ ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ كىرىسى ءبىر تريلليون 847 ميلليارد 300 ميلليون يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن 11 ارتقان. قاڭتاردان ساۋىرگە دەيىن بۇكىل ەلدىڭ ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ كىرىسى 6 تريلليون 901 ميلليارد 900 ميلليون يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن 12.9 ارتقان. مۇنىڭ ىشىندە ورتالىقتىڭ ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ كىرىسى 3 تريلليون 323 ميلليارد يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن ٪17.1 ارتقان؛ جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ كىرىسى 3 تريلليون 578 ميلليارد 900 ميلليون يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن ٪9.2 ارتقان. بۇكىل ەلدىڭ ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ كىرىسىندەگى باجى كىرىسى 6 تريلليون 89 ميلليارد 800 ميلليون يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن ٪16.5 ارتقان؛ باجىعا جاتپايتىن كىرىسى 812 ميلليارد 100 ميلليون يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن ٪8.8 تومەندەگەن.قاڭتاردان ساۋىرگە دەيىن بۇكىل ەلدىڭ ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ شىعىسى 6 تريلليون 569 ميلليارد 300 ميلليون يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن 10.3 ارتقان. شىعىستىڭ باستى تۇرلەرى مىنالار بولعان: وقۋ اعارتۋ شىعىسى 956 ميلليارد 500 ميلليون يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن 7.1 ارتقان؛ عىلىم تەحنيكا شىعىسى 181 ميلليارد 100 ميلليون يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن 11.8 ارتقان؛ مادەنيەت، دەنەتاربيە جانە مەديا شىعىسى 79 ميلليارد يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن 12.5 ارتقان؛ قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جانە كاسىپتەندىرۋ شىعىسى ءبىر تريلليون 100 ميلليارد 700 ميلليون يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن 10.9 ارتقان؛ اۋىل شارۋاشىلىعى، ورمان، سۋ ىستەرى شىعىسى 493 ميلليارد 300 ميلليون يۋان بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن 20.4 ارتقان.
|
يامغۇر يېغىۋاتقاندا دۇئا ئىجابەت بولامدۇ؟ چاقماق چىقىلغاننى ئاڭلىغاندا ۋە يامغۇر ياغقاندا قايسى دۇئانى ئوقۇيدۇ؟ .195085: يامغۇر يېغىۋاتقاندا دۇئا ئىجابەت بولامدۇ؟ چاقماق چىقىلغاننى ئاڭلىغاندا ۋە يامغۇر ياغقاندا قايسى دۇئانى ئوقۇيدۇ؟چاقماق چىقىلغان، ھاۋا گۈلدۈرلىگەن ۋە يامغۇر يېغىۋاتقان ۋاقىتتا قايسى دۇئانى ئوقۇيدۇ؟. يامغۇر يېقىۋاتقاندا دۇئانىڭ ئىجابەت بولىشىغا دالالەت قىلىدىغان ھەدىس قايسى؟، بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن. : 20160313بارلىق گۈزەل مەدھىيىلەر ئالەملەرنىڭ پەرۋەردىگارى بولغان ئاللاھ تائالاغا خاستۇر، پەيغەمبىرىمىز مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامغا،ئائىلەتاۋابىئاتلىرى ۋە ساھابە كىراملىرىغا ئاللاھنىڭ رەھمەت سالاملىرى بولسۇن.بىرىنچى: ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھادىن بايان قىلىنغان ھەدىستە، پەيغەمبەرئەلەيھىسسلام يامغۇرنى كۆرگەندە: ئى ئاللاھ بۇ يامغۇرنى بىزگە مەنپەئەتلىك قىلىپ بەرگىن دەيتتى. بۇخارى رىۋايىتى1032ھەدىس. ئەبۇ داۋۇد رىۋايىتى 5099ھەدىستە، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام يامغۇرنى كۆرگەندە: ئى ئاللاھ بۇ يامغۇرنى بىزگە ئېقىن قىلىپ بەرسىلە دەيتتى. بۇ ھەدىسنى شەيخ ئەلبانى رەھىمەھۇللاھ سەھىھ دېگەن.ئاللاھ تائالا قۇرئان كەرىمدە مۇنداق دەيدۇ: أَوْ كَصَيِّبٍ مِّنَ السَّمَاءِ تەرجىمىسى: ئۇلار قاتتىق يامغۇردا قالغان كىشىلەرگە ئوخشايدۇ. سۈرە بەقەرە 19ئايەت. ئىمام خەتتابىينىڭسۈننەت بەلگىسى ناملىق ئەسىرى 4توم 146بەت.بەدىنىنى يامغۇرغا سالسا ياخشى بولىدۇ، ئىنسان بەدىنىگە يامغۇر تامچىلىرى چۈشسە ياخشى بولىدىغانلىقى توغرىسىدا ئەنەس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ ھەدىس بايان قىلىپ مۇنداق دەيدۇ: بىز پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام بىلەن بىرگە تۇرغان ۋاقتىمىزدا يامغۇر ياغدى، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام كىيىمىنى ئاچتى، ھەتتا پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ مۇبارەك بەدىنىگە يامغۇر تامچىلىرى چۈشتى، بىز: ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى! نېمە ئۈچۈن بۇنداق قىلىلا؟ دەپ سورىساق، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام: چۈنكى بۇ يامغۇر ئاللاھ تائالانىڭ ھۇزۇرىدىن يېڭىدىن چۈشتى، دېدى. مۇسلىم رىۋايىتى898ھەدىس.يامغۇر قاتتىق ياغقان ۋاقىتتا، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام: ئى ئاللاھ بۇ يامغۇرنى بىزنىڭ ئۈستىمىزگە ئەمەس، ئەتراپىمىزغا ياغدۇرسىلا، تاغ ئۆڭكۈرلىرىگە، جىلغىلارغا، ئېتىزلىق، دەرەخلىقلەرگە ياغدۇرسىلا، دەيتتى. بۇخارى رىۋايىتى 1014ھەدىس.چاقماق چېقىلغاندا دۇئا قىلىش توغرىسىدا: ئابدۇللاھ ئىبنى زۇبەير رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن بايان قىلىنغان ھەدىستە، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام: گۈلدۈرمامىنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلىغان ۋاقىتتا، سۆزدىن توختايتتى ۋە وَيُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلَائِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ تەرجىمىسى: گۈلدۈرماما ئاللاھنى مەدھىيىلەش بىلەن تەسبىھ ئېيتىدۇ، پەرىشتىلەرمۇ ئاللاھتىن قورقۇپ تەسبىھ ئېيتىدۇ، دېگەن ئايەتنى ئوقىدى، ۋە: مانا بۇ ئاللاھ تائالانىڭ زېمىن ئەھلىنى ئازابىنىڭ قاتتىقلىقىدىن ئاگاھلاندۇرىشىدۇر، دەيتتى. بۇخارى ئەدەبۇل مەپرەد ناملىق ئەسەرنىڭ 723بېتىدە بايان قىلغان. ئىمام مالىك رەھىمەھۇللاھ مۇئەتتاناملىق ئەسەردە 3641 نومۇرلۇق ھەدىستە، ئىمام نەۋەۋىي رەھىمەھۇللاھ ئەلئەزكار ناملىق ئەسەردە 235ھەدىستە، شەيخ ئەلبانىي رەھىمەھۇللاھ سەھىھ ئەدەبۇل مۇپرەدناملىق ئەسەردە ئىسنادى سەھىھ دەپ كەلتۈرگەن. بۇ توغرىدا پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامغا يېتىدىغان توغرا ئىسناد بىلەن بايان قىلىنغان ھەدىسنى بىلمەيمىز.شۇنىڭدەك پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامدىن ھاۋا گۈلدۈرلەپ، چاقماق چېقىلغاندا، ئوقۇلىدىغان دۇئا ياكى زىكىرلەر توغرىسىدا بېكىتىلگەن بىرەر نەرسىنى بىلمەيمىز. ھەممىدىن توغرىنى ئاللاھ تائالا بىلگۈچىدۇر.ئىككىنچى: يامغۇر چۈشكەن ۋاقىت بولسا، ئاللاھ تائالادىن بەندىلىرىگە پەزلىرەھمەت چۈشكەن، ئۇلارغا ياخشىلىقنىڭ سەۋەبلىرى كەڭرى بولىدىغان، دۇئانىڭ ئىجابەت بولىشى ئىشەنچ قىلىنىدىغان ۋاقىتتۇر.سەھلى ئىبنى سەئدى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن بايان قىلىنغان ھەدىستە، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: ئىككى خىل ۋاقىتتا قېلىنغان دۇئا رەت قىلىنمايدۇ: ئەزان ئوقۇلۇۋاتقان ياكى ئەزاندىن كېيىن ۋە يامغۇر يېغىۋاتقان ۋاقىتتا قىلىنغان دۇئا. بۇ ھەدىسنى ھاكىم ئەلمۇستەدرەك ناملىق ئەسەر 2534ھەدىستە، تەبەرانى ئەلمۇئجەمىل كەبىر ناملىق ئەسەر 5756ھەدىستە، شەيخ ئەلبانى رەھىمەھۇللاھ سەھىھ ھەدىسلەر توپلىمى ناملىق ئەسەر 3078ھەدىستە سەھىھ دەپ كەلتۈرگەن.جىمى ھەقھوقۇقلار ئىسلام سۇئالجاۋاب تور بېتىگە ساقلاپ قېلىنغان 19972018 0.118
|
دەموگرافيالىق احۋالدى جاقسارتادىقوعام 01 ناۋرىز، 2019ءار بالا ءوز نەسىبەسىمەن تۋادى دەپ بىلەتىن حالىقپىز. باسىنان قانداي قيىن كەزەڭدەر وتسە دە، جەتىمىن جىلاتىپ، جەسىرىن قاڭعىرتپاعان ەلمىز. بابالاردىڭ سول سالتى جاڭا عاسىردا دا ماڭىزىن جويعان جوق. ءبىز بۇگىندە ەكى ەسە باقىتتىمىز دەر ەدىم: تاۋەلسىز ەلىمىز بار، جىل ساناپ نىعايىپ كەلە جاتقان مەملەكەتىمىز بار. ەلباسى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا الىستاعى اۋىل حالقى دا زامانا كوشىنەن قالماي، جارقىن بولاشاققا سەنىم ارتىپ وتىر. نۇر وتان پارتياسىنىڭ كەزەكتى سەزىندە مەملەكەت باسشىسىنىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە ماڭىز بەرگەنى التىن القا يەگەرى رەتىندە مەنى دە تولقىتتى. قولدايتىن، قورعايتىن مەملەكەتىڭنىڭ بارى، بالالارىڭنىڭ كورىنگەن بوساعادا تەنتىرەمەي ءوز الدارىنا ءۇي بولىپ كەتۋلەرى ءۇشىن مۇمكىندىكتىڭ كوپتىگى ەرتەڭگە دەگەن سەنىمىڭدى نىقتاي تۇسەدى.ەلباسىنىڭ از قامتىلعان كوپ بالالى وتباسىلارداعى ءار بالاعا بەرىلەتىن جاردەماقى مولشەرىن 21 مىڭ تەڭگەگە جەتكىزىپ، پاتەر ساتىپ الۋدىڭ قولجەتىمدىلىگى ارتۋىنا جاعداي جاساۋى الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ ۇتىمدى تۇسى دەپ ويلايمىن.نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى: تابىسى تومەن كوپ بالالى جانە تولىق ەمەس وتباسىلارعا، مۇگەدەك بالالارى بار، از قامتىلعان وتباسىلارعا پاتەر ساتىپ الۋدىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ قاجەت، دەپ تاپسىردى. شىنى كەرەك، بالالارىمىز اۋىل مەكتەبىن بىتىرگەننەن كەيىن قالاعا وقۋعا كەتەدى، ال بەيتانىس ورتادا پاتەر جالداپ كۇنەلتۋدىڭ ءوزى وڭاي ەمەس. تۇرعىن ۇيگە بايلانىستى جاڭالىقتار سول ءۇشىن دە كوپشىلىكتى قۋانتىپ وتىر.جاڭا الەۋمەتتىك ساياسات دەموگرافيالىق احۋالدىڭ جاقسارۋىنا دا ىقپال ەتەرى انىق. جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك تاراپىنان جاسالىپ جاتقان الەۋمەتتىك قولداۋ شارالارىنا دا كوڭىلىمىز تولادى. كۇنى كەشە وبلىس حالقى الدىندا ەسەپتىك كەزدەسۋ وتكىزگەن ءوڭىر باسشىسى نۇرلان نوعاەۆ ىسكەر انا جوباسىنىڭ باستاۋ العانىن مالىمدەدى. الەۋمەتتىك وسال توپتاعى جاستاردى قوعام ومىرىنە ارالاسۋعا بەيىمدەيتىن جوبالار دا دايىندالىپتى. جۇمىسسىزدىق ماسەلەسى شەشىمىن تاۋىپ كەلەدى. وسىنىڭ ءبارى مەن سەكىلدى كوپ بالالى انالار ءۇشىن ارينە قۋانىش. ەرتەڭگە دەگەن سەنىمىمىزگە سەلكەۋ تۇسىرمەي، قولداۋ كورسەتىپ وتىرعان ەلباسىمىزعا العىس ايتۋ كۇنىندە انالىق جۇرەگىممەن ريزاشىلىعىمدى بىلدىرسەم دەيمىن.التىن القا يەگەرىاتىراۋ وبلىسى، يساتاي اۋدانى
|
، 22 ، 12 ، 27 ، 24 ، 26 ، 20 ، 23 ، 27 ، 22 ، 18 ، 25 ، 20ايناش ەسالى 2030 ماتەريال تابىلدىمەديتسينا 15 اقپان، 2022بالالار اۋرۋلارى كافەدراسىنا ەسىمى بەرىلدىالماتىداعى پەدياتريا جانە بالالار حيرۋرگياسى عىلىمي ورتالىعىندا كلينيكاعا قاراستى بالالار اۋرۋلارى كافەدراسىنا قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن دارىگەرى، ەلىمىزدىڭ كورنەكتى عالىمى، تۇڭعىش مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى اتانعان قازاق ايەلى، قازاقستاننىڭ پەدياتريالىق مەكتەبىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى پروفەسسورپەدياتر ناعيما نينا احمەتقىزى بارلىباەۆانىڭ ەسىمى بەرىلدى.تۇقىم قۋالايتىن كەسەلدەنى ساۋ ادام اتىن ەستىمەگەن دەرت تۇرلەرى كوپ. دامىلسىز دامۋ ۇستىندەگى مەديتسينانىڭ مىندەتى دە سيرەك كەزدەسەتىن كەسەلدەرگە دەر كەزىندە دياگنوز قويىپ، دۇرىس ەمدوم جۇرگىزۋ. وتكەن اپتادا ورفاندىق جۇيكەبۇلشىقەت كەسەلدى پاتسيەنتتەردى ەمدەۋ ماسەلەلەرى انەستەزيولوگرەانيماتولوگ، بالالار نەۆرولوگتەرى مەن پۋلمونولوگتەرىنىڭ باسىن قوستى.ءبىلىم 14 اقپان، 2022ءىت جۇيەسىندە بىلىمدەرىن جەتىلدىردىقازاق ۇلتتىق قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى اكادەميالىق ۇتقىرلىق باعدارلاماسى اياسىندا ريگا تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەر مەنەدجمەنتى جوعارى مەكتەبىندە بىلىمدەرىن جەتىلدىردى. فيزيكا، ماتەماتيكا جانە تسيفرلىق تەحنولوگيالار ينستيتۋتىنىڭ ءبىلىم الۋشىلارى ءبىر سەمەستر كولەمىندە ەۋروپالىق ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىنا نەگىزدەلگەن وقۋ جۇيەسىمەن تانىسۋعا مۇمكىندىك الدى.قوعام 11 اقپان، 2022حقونىڭ قازاقستان حالقىنا قورىنا قانداي قاتىسى بار؟بۇگىن ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت مك كە اق الماتى قالالىق فيليالىنىڭ حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت تۇجىرىمداماسى اياسىنداعى كەزەكتى اشىق ەسىك كۇنى تۇركسىب اۋداندىق حقو بولىمىندە ءوتتى. شارا مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ الماتى قالاسى بويىنشا دەپارتامەنتىمەن بىرگە ۇيىمداستىرىلدى، دەپ جازادى ..ءبىلىم 11 اقپان، 2022ۋنيۆەرسيتەتتەگى نارازىلىق نەدەن تۋىندادى؟جۋىردا الماتىداعى قىزدار مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ سىرتتاي وقىتۋ بولىمىندە وقىپ جاتقان ستۋدەنتتەر نارازىلىق اكتسياسىن وتكىزگەن ەدى. بۇعان وقۋدىڭ اياق استىنان ءداستۇرلى فورماتقا اۋىسۋى مەن وقۋ اقىسىنىڭ قىمباتتاۋى سەبەپ بولدى.كوروناۆيرۋس 10 اقپان، 2022الماتىدا 100 جاستاعى كەيۋانا ىندەتتەن جازىلىپ شىقتىالماتى قالاسىنداعى ي.جەكەنوۆ اتىنداعى كلينيكالىق جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسىنا ءبىزدىڭ عاسىر جاساعان كەيىپكەرىمىز 5 اقپان كۇنى جوتەلمەن، اۋىر حالدە تۇسكەن بولاتىن. دارىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، ءالى جوق ناۋقاس بىردەن ينتەنسيۆتى تەراپيا بولىمشەسىندە ەم الىپ، دەنساۋلىعى جاقسارعان.مەديتسينا 10 اقپان، 2022ايتۆنى انىقتاۋعا جەكەمەنشىك لابوراتوريالار نەگە تالاسادى؟وسى ۋاقىتقا دەيىن ەلىمىزدە ايتۆ سياقتى داۋاسى تولىق تابىلماعان جۇقپالى دەرتتى دياگنوستيكالاۋدى تەك مەملەكەتتىك لابوراتوريالار جۇرگىزىپ كەلدى. قازاقستانداعى جەكەمەنشىك لابوراتوريالارعا ايتۆينفەكتسياسىن تەكسەرۋگە رۇقسات بەرىلمەگەن. سوڭعى كۇندەرى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ۆيچاناليزدەرىن مونوپوليالاندىرۋعا قاقىسى بار ما دەگەن ساۋال تۋىنداعاندىقتان، وسىنىڭ ءمانجايىن تۇسىندىرۋگە تۋرا كەلەدى. ويتكەنى بىرقاتار ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار اتالعان جاعدايعا ىقپال ەتۋدى سۇراپ پرەزيدەنتتىڭ اتىنا، پارلامەنت ماجىلىسىنە دە حات جولداپ وتىر.بيزنەس 10 اقپان، 2022كاسىپكەرلەردىڭ كەزەكتى 39 ءوتىنىشى ماقۇلداندىۇكىمەتتىڭ جەدەل قابىلداعان شارالارىنىڭ ناتيجەسىندە، الماتى قالىپتى تىرشىلىگىنە ورالىپ كەلەدى. ەگەر وتكەن اپتادا الماتىدا 200دەن اسا كاسىپكەر قاڭتاردا كورگەن شىعىندارى ءۇشىن وتەماقى تولەمدەرىن السا، شوب سۋبەكتىلەرىنە كەلتىرىلگەن شىعىندى وتەۋ جونىندەگى وڭىرلىك كوميسسيانىڭ 6 اقپانداعى وتىرىسىندا جالپى سوماسى 85،7 ملن تەڭگەنى قاجەت ەتەتىن تاعى 39 ءوتىنىم ماقۇلداندى. ونىڭ ىشىندە قۇنى 8،4 ملن تەڭگە بولاتىن 5 ءوتىنىم بيۋدجەت قاراجاتىنان، 34 كاسىپكەردىڭ 77،3 ملن تەڭگە شىعىنى جاڭا الاتاۋ قايىرىمدىلىق قورى ارقىلى وتەلدى.ايماقتار 09 اقپان، 2022الماتىداعى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىندە 262 ورىن بوس تۇربيىل الماتى قالالىق توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى ءورت ءسوندىرۋ جانە اپاتتىققۇتقارۋ جۇمىستارى قىزمەتى جەكە قۇرامىنىڭ شتاتى ۇلعايتىلادى. بۇل تۋرالى وڭىرلىك كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ بريفينگىندە تجد كادر ساياساتى باسقارماسىنىڭ باسشىسى ساۋلە شاكالوۆا حابارلادى، دەپ جازادى .. 3.0 16 مىڭنان اسا ادامعا جەدەل كومەك بەردىادام بالاسىنىڭ ەڭسەسىن كوتەرتپەي تۇرعان پاندەميا مەن بەيمازا الەمدە بولىپ جاتقان احۋالدار اربىرىمىزگە جىلى سوزبەن بولسا دا دەمەۋ كەرەك ەكەنىن كورسەتىپ وتىر. قازىرگىدەي كۇيزەلىستى كەزەڭدە قايىرىمدىلىق پەن ىزگىلىك، تۇسىنىستىك تانىتۋدىڭ قۇنى ولشەۋسىز. كەيدە كىشكەنتاي عانا كومەك، بولماشى وقيعالاردىڭ ءوزى ءبىزدى ءومىر سۇرۋگە قۇلشىندىرادى.
|
ەلىمىزدە 160،4 ملرد تەڭگەنىڭ ۆاليۋتالىق قارىزى قايتا قارجىلاندىرىلدى قارجى12 قاراشا 2018، 17:0712 قاراشا 2018, 17:07 1573 0استانا، .. بۇل تۋرالى قر ۇلتتىق بانكى حابارلادى.يپوتەكالىق قارىزداردى قايتا قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسىنىڭ ٴبىرىنشى بولىگى 2004 جىلدان باستاپ 2009 جىلعا دەيىنگى كەزەڭدە قارىز العان يپوتەكالىق قارىز الۋشىلارعا قولداۋ كورسەتۋ اياسىندا 2018 جىلعى 10 قاراشاداعى جاعداي بويىنشا 156،8 ملرد تەڭگە سوماعا 25 278 قارىزدى ماقۇلداپ، 134،9 ملرد تەڭگە سوماعا 23 286 قارىزدى قايتا قارجىلاندىردى. بارلىعى 234،0 ملرد تەڭگە سوماعا 31 247 ٴوتىنىم قابىلداندى.سونىمەن قاتار، باعدارلامانىڭ ەكىنشى بولىگى قازاقستان ۇلتتىق بانكىنىڭ 2015 جىلعى 18 تامىزداعى باعامى بويىنشا 2016 جىلعى 1 قاڭتارعا دەيىن الىنعان جەكە تۇلعالاردىڭ ۆاليۋتالىق يپوتەكالىق قارىزدارىن تەڭگەمەن قايتا قارجىلاندىرۋدى كوزدەيدى.2018 جىلعى 10 قاراشاداعى بانكتەر ۆاليۋتالىق قارىزداردى قايتا قارجىلاندىرۋ ٴۇشىن 34،3 ملرد تەڭگە سوماعا 4 242 ٴوتىنىمدى ماقۇلداپ، 21،5 ملرد تەڭگە سوماعا 3 084 قارىزدى قايتا قارجىلاندىردى. بارلىعى قارىز الۋ ٴۇشىن 52،0 ملرد تەڭگە سوماعا 5 069 ٴوتىنىم قابىلداندى.ۆاليۋتالىق قارىزداردى قايتا قارجىلاندىرۋ مەرزىمى 2018 جىلعى 30 جەلتوقساندا، قارىز الۋشىنىڭ قارىزدى قايتا قارجىلاندىرۋعا ٴوتىنىش بەرۋ مەرزىمى 2018 جىلعى 15 جەلتوقساندا اياقتالادى. قارىزدىڭ باعدارلاما تالاپتارىنا سايكەستىگىن انىقتاۋ ٴۇشىن قارىز الۋشىلارعا كرەديتور بانككە ٴوتىنىش بەرۋ قاجەت.وڭىرلەر مەن بانكتەر بويىنشا تولىعىراق اقپاراتپەن بانكتەردىڭ اقشانى يگەرۋى تۋرالى اقپارات بولىمىندە مىنا سىلتەمە بويىنشا تانىسۋعا بولادى.قازاقستان ۇلتتىق بانكى اۋماقتىق فيليالدارىنىڭ، ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردىڭ باعدارلاما تالاپتارىن ٴتۇسىندىرۋ بويىنشا حالىقپەن ٴوزارا ٴىسقيمىلدى جۇزەگە اسىراتىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ بايلانىس نومىرلەرى قازاقستان ۇلتتىق بانكىنىڭ سايتىندا ورنالاستىرىلعان. بايلانىس نومىرلەرىنە مىنا سىلتەمە بويىنشا قولجەتكىزۋگە بولادى.باعدارلامانىڭ تالاپتارىمەن ۇلتتىق بانكتىڭ سايتىندا قارجىلىق قىزمەتتەردى تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ بولىمىندە مىنا سىلتەمە بويىنشا تانىسۋعا بولادى.
|
حالىقارالىق ستارتاپتار تەحنوپاركى مەن ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى، دەپ حابارلايدى ..تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى باعدات مۋسين بۇگىن ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتىندە بولدى. ول ۋنيۆەرسيتەت جانىنداعى تەحنوپاركتىڭ قىزمەتىمەن تانىسىپ، ءوڭىردىڭ قاۋىمداستىعىمەن جانە ستۋدەنتتەرمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. كەزدەسۋ بارىسىندا مينيسترلىك، ۆەدومستۆوعا قاراستى ۇيىمدار، ۋنيۆەرسيتەت جانە ءوڭىر اراسىنداعى ءوزارا ءىسقيمىل ماسەلەلەرى تالقىلاندى. سالاسى جۇبانوۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دامۋ ستراتەگياسىنىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى. باتىس ءوڭىردىڭ ورتالىعىنا اينالۋعا بارلىق مۇمكىندىگىمىز بار. وقۋ ورنى مامانداردى 1999 جىلدان باستاپ دايارلاپ كەلەدى. بيىل 285 مامان وقۋ بىتىرەدى. عىلىمي جۇمىستار مەن ستۋدەنتتىك ستارتاپ جوبالار جولعا قويىلعان. ءبىز سالاسىنداعى وڭىرلىك حابقا اينالۋعا، جاستار ءۇشىن كرەاتيۆتى كەڭىستىك ۇسىنۋعا دايىنبىز، دەپ اتاپ ءوتتى ق.جۇبانوۆ اتىنداعى ارۋ رەكتورى لاۋرا قاراباسوۆا.ناتيجەسىندە حالىقارالىق ستارتاپتار تەحنوپاركىنىڭ قىزمەتىن ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اۋماعىندا كەڭەيتۋ بويىنشا كەلىسىمگە قول جەتكىزىلدى. تەحنوپاركىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى اباي ابسامەت پەن جۇبانوۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ءوزارا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى. وسىلايشا، ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتىندە تەحنولوگيالىق كاسىپكەرلىكتى دارىپتەۋگە باعىتتالعان ءتۇرلى ءىسشارالاردى وتكىزۋگە، ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن قولدانۋعا جانە قوردىڭ ينكۋباتسيالىق جانە اكسەلەراتسيالىق باعدارلامالارىنا قاتىسۋعا جول اشىلدى.
|
كاپپارەت مۇسۇلمانلار تورىباش بەت تەتقىقاتلار قۇرئان تەتقىقاتلىرى يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 20170111لۇغەتتە يۆگىمەك، ياپماق، يوشۇرماق، ئىنكار قىلماق دېگەن مەنىلەردە كېلىدىغان كۇفر سۆز تومۇرىدىن تۈرلەنگەن كاپپارەت كەففارەت گۇناھ ۋە خاتالىقلارنى يۆگىگۈچى، كەمچىلىكنى تولۇقلىغۇچى قۇربانلىق، سەدىقە ۋە روزىدەك پائالىيەتلەرنى ئىپادىلەيدۇ. بۇ مەندىن ئېيتقاندا كاپپارەت تەۋبە قىلىشنىڭ بىر تۈرى ھېسابلىنىدۇ.كاپپارەتنىڭ سەۋەب ۋە تۈرلىرى1 قەسەمنى بۇزۇش كاپپارىتىئىسلامدا قەسەم قىلىش ياخشى كۆرىلىدىغان ئىش ئەمەس. بىر ئىنسان قەستەن ئاللاھنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىپ ئاندىن بۇزىۋەتسە ئۇنىڭغا قەسەم كاپپارىتى كېلىدۇ. چۈنكى ئۇ ئاللاھنى گۇۋاھچى قىلغان سۆزىگە ئەمەل قىلمىغان، ھەم قەسىمىگە ئەمەل قىلماي بىر گۇناھ ئىشلىگەن بولىدۇ. بۇ كاپپارەت بولسا ئۇنىڭ گۇناھىغا بېرىلگەن جازادۇر.قۇرئان كەرىمدە قەسەم كاپپارىتى ھەققىدە مۇنداق دەيدۇ:لاَ يُؤَاخِذُكُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا عَقَّدتُّمُ الأَيْمَانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلاَثَةِ أَيَّامٍ ذَلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمَانِكُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ وَاحْفَظُواْ أَيْمَانَكُمْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَئاللاھ سىلەرنى دىققەتسىزلىكتىن قىلغان قەسەملىرىڭلار ئۈچۈن جاۋابكارلىققا تارتمايدۇ، لېكىن ئاللاھ سىلەرنى قەستەن قىلغان قەسەملىرىڭلار ئۈچۈن جاۋابكارلىققا تارتىدۇ. بۇنداق قەسەمنى بۇزۇشنىڭ كەففارىتى ئائىلەڭلارغا بېرىدىغان تاماقنىڭ ئوتتۇرا دەرىجىلىكىدىن ئون مىسكىنگە تاماق بېرىشتۇر، ياكى ئۇلارغا كىيىم بېرىشتۇر، ياكى بىر قۇل ئازاد قىلىشتۇر، كىمكى تاپالمىسا، ئۈچ كۈن روزا تۇتۇشى لازىم. ئەنە شۇ قەستەن قەسەم قىلىپ بۇزغان چېغىڭلاردا، ئۇنىڭ كەففارىتىدۇر. قەسىمىڭلاردا تۇرۇڭلار. ئاللاھ ئايەتلىرىنى سىلەرگە مانا مۇشۇنداق بايان قىلىدۇ. شۈكۈر قىلغايسىلەر مائىدە589.يۇقىرىدىكى ئايەتتە بايان قىلىنغاندەك، قەسەم كاپپارىتى ئون مىسكىنگە تاماق ياكى كىيىمكىچەك بېرىش، بىر قۇل ئازاد قىلىش ۋە بۇلارنى تاپالمىسا ئۈچ كۈن روزا تۇتۇش ئارقىلىق ئادا قىلىنىدۇ.2 زىھار كاپپارىتىزىھار لوغەت مەنىسى دۈمبە دېگەن بولىدۇ.جاھىلىيەت دەۋرىدە ئەر كىشىنىڭ ئايالىغا سەن ماڭا نىسبەتەن ئانامنىڭ دۈمبىسىدەك دېيىشى ئايالىنى ئۆزىگە ھارام قىلىشنى مەقسەت قىلغانلىقى ئۈچۈن بۇ سۆز تالاقنىڭ بىر تۈرى ھېسابلىناتتى. ئىسلام دىنى كەلگەندىن كېيىن ئايالغا زىيان كەلتۈرىدىغان بۇ شەكىلدىكى تالاقنى ئەمەلدىن قالدۇردى ۋە ئايالىنىڭ ھەر قانداق بىر ئەزاسىنى ئۆزىگە نىكاھ قىلىش قەتئىي ھارام قىلىنغان ئانىسى ياكى قىز قېرىنداشلىرى..دەك بىر ئايالغا ئوخشىتىش ئارقىلىق ئايرىلىش قەسىمى ئىچكەن ئادەمگە كاپپارەت جازاسى يولغا قويدى.زىھار قەسىمى ئىچكەن ئىنساننىڭ ئايالى بىلەن قايتا يارىشىپ قىلىشى ئۈچۈن تۆلەش ۋاجىب بولغان بۇ كاپپارەت فىقھىدا زىھار كاپپارىتى دەپ ئاتىلىدۇ.ئەۋس ئىبن سامىت خۇتۇنى سۆئلەبنىڭ قىزى خەۋلەدىن زىھار قىلدى يەنى ئۇنى ئۆزىگە ھارام قىلىدى. خەۋلە پەيغەمبەر ئەلەيھىسالامغا بۇ ئىشنى شىكايەت قىلدى. ئاندىن ئاللاھ تۆۋەندىكى ئايەتنى چۈشۈرۈپ، زىھارنىڭ ئىسلامدىكى ھۆكمىنى ۋە كاپپارىتىنى بايان قىلدى.ئاللاھ مۇنداق دەيدۇ:وَالَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْلِ أَن يَتَمَاسَّا ذَلِكُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ. فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِن قَبْلِ أَن يَتَمَاسَّا فَمَن لَّمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِينًا ذَلِكَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌئاياللىرىغا: سەن ماڭا ئانامنىڭ ئۇچىسىغا ئوخشاش دېگەن، ئاندىن كېيىن قىلغان سۆزىدىن يانغانلار ئايالى بىلەن بىر يەردە بولۇشتىن ئىلگىرى بىر قۇل ئازاد قىلسۇن. مانا بۇ سىلەرگە قىلىنغان نەسىھەتتۇر. ئاللاھ قىلمىشىڭلاردىن خەۋەرداردۇر. كىمكى تاپالمىسا، ئايالى بىلەن بىر يەردە بولۇشتىن ئىلگىرى ئۈزۈلدۈرمەي ئىككى ئاي روزا تۇتسۇن. كىمكى قادىر بولالمىسا، ئاتمىش مىسكىنگە تائام بەرسۇن. بۇ ئاللاھ ۋە ئاللاھنىڭ رەسۇلىغا ئىشىنىشىڭلار ئۈچۈندۇر. بۇلار ئاللاھ بەلگىلىگەن چېگرالاردۇر. كافىرلارغا ئەلەملىك ئازاب بار مۇجادىلە 5834.بۇ ئايەتتە بايان قىلىنغاندەك، زىھار كاپپارىتى بىر قۇل ئازاد قىلىش، بۇنىڭغا كۈچى يەتمىسە ئۈزۈلدۈرمەي ئىككى ئاي روزا تۇتۇش، بۇنىڭغىمۇ كۈچى يەتمىسە، ئاتمىش مىسكىننى تويغۇزۇشتىن ئىبارەت.3 قاتىللىق كاپپارىتىئادەم ئۆلتۈرۈش شەكىللىرى ۋە جازالىرى:1 قەستەنلىك بىلەن ئادەم ئۆلتۈرۈش ۋە ئۇنىڭ جازاسىبۇ ئاقىل، بالىغ بىر كىشىنىڭ ئۆلتۈرۈشنى مەقسەت قىلىپ تۇرۇپ ئادەتتە ئۆلتۈرگۈچى بولغان بىر نەرسە بىلەن بىر ئادەمنى ناھەق ئۆلتۈرۈشىدۇر. بۇنداق بىر قاتىلغا دىنىمىزدا ئىككى تۈرلۈك جازا بېرىلىدۇ:بىرىنچى جازا دوزاختا مەڭگۈ قېلىش، ئاللاھنىڭ غەزەپ ۋە لەنىتىگە ئۇچراش ۋە قاتتىق ئازابقا دۇچار بولۇشتۇر. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:كىمكى بىر مۇئمىننى قەستەن ئۆلتۈرىدىكەن، ئۇنىڭ جازاسى جەھەننەمدۇر. ئۇ جەھەننەمدە مەڭگۈ قالىدۇ، ئاللاھ ئۇنىڭغا غەزەپ قىلىدۇ ۋە لەنەت قىلىدۇ. ئاللاھ ئۇنىڭغا كاتتا بىر ئازاب تەييارلىدى نىسا 493.ئىككىنچى جازا قاتىلنىڭ قىساس ئۈچۈن ئۆلتۈرۈلۈشىدۇر. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالْأُنْثَى بِالْأُنْثَى فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِكَ تَخْفِيفٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ. وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَئى مۇئمىنلار! سىلەرگە، ئۆلتۈرۈلگەنلەر ئۈچۈن قىساس ئېلىش پەرز قىلىندى: ھۆرگە ھۆر، قۇلغا قۇل، ئايالغا ئايال. قېرىندىشى تەرىپىدىن قىسمەن ئەپۇ قىلىنغان كىشى مەرۇفقا ئەگىشىپ ئەپۇ قىلغان قېرىندىشىغا چىرايلىقچە دىيەتنى تۆلىشى لازىم. بۇ، رەببىڭلارنىڭ بىر ئاسانلاشتۇرۇشى ۋە بىر رەھىم قىلىشىدۇر. كىم بۇنىڭدىن كېيىن تاجاۋۇز قىلسا، ئۇنىڭغا ئېغىر ئازاب بار. ئى ساغلام ئەقىل ئىگىلىرى! قىساس ئېلىشتا سىلەر ئۈچۈن ھاياتلىق بار. بۇ سەۋەب بىلەن ئادەم ئۆلتۈرۈشتىن ساقلىنىسىلەر! بەقەرە 2178179.ئەگەر ئۆلتۈرۈلگۈچىنىڭ ئائىلىسىدىن بىرەر كىشى قاتىلنى ئەپۇ قىلسا بۇ تەقدىردە قاتىل مەقتۇل تەرەپكە دىيەت تۆلەيدۇ. چۈنكى بۇ ھەقتە ھوقۇق مەقتۇلنىڭ ۋارىسلىرىغا بېرىلگەن. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:ئاللاھ ئۆلتۈرۈشنى ھارام قىلغان جاننى ناھەق ئۆلتۈرمەڭلار. بىز ناھەق ئۆلتۈرۈلگەن كىشىنىڭ ئىگىسىگە ھوقۇق بەردۇق. لېكىن ئۇ كىشى قىساس ئېلىشتا ھەددىن ئاشمىسۇن. چۈنكى ئۇنىڭغا يېتەرلىك ياردەم قىلىنماقتىدۇر ئىسرا 1733.قەستەنلىك ئادەم ئۆلتۈرۈشنىڭ شەكلى ۋە قاتىلغا بېرىلىدىغان جازالار ئەنە شۇنداقتۇر.2 قەستەنلىككە ئوخشايدىغان سەۋەنلىك بىلەن ئادەم ئۆلتۈرۈش ۋە ئۇنىڭ جازاسىبۇ ئاقىل، بالىغ بىر كىشىنىڭ ئازابلاشنى مەقسەت قىلىپ تۇرۇپ ئادەتتە ئۆلتۈرگۈچى بولمىغان بىر نەرسە بىلەن بىر ئادەمنى ئۆلتۈرۈپ قويۇشىدۇر. مەسىلەن: ئاقىل، بالىغ بىر كىشى ئازابلاش مەقسىتى بىلەن باشقا بىر كىشىنى تاياق، تاش، قامچا ۋە مۇشت دېگەندەك نەرسىلەرنىڭ بىرى بىلەن ئۇرسا، ئۇرۇلغان كىشى بۇ زەربىنىڭ سەۋەبىدىن ئۆلۈپ كەتسە، مانا بۇ قەستەنلىك بىلەن ئەمەس، لېكىن قەستەنلىككە ئوخشايدىغان سەۋەنلىك بىلەن ئادەم ئۆلتۈرگەنلىكتۇر. بۇ شەكىلدە ئادەم ئۆلتۈرگەن قاتىلغا دىنىمىزدا مۇنداق ئىككى تۈرلۈك جازا بېرىلىدۇ:1 ئېغىر دىيەت تۆلەش. بۇ دىيەت 40 دانىسى بوغاز قورسىقىدا بالىسى بار بولۇش شەرتى بىلەن 100 دانە تۆگىدۇر.رەسۇلۇللاھ ئە.س مۇنداق دېگەن: دىققەت! قامچا بىلەن ياكى ھاسا بىلەن ئۇرۇش نەتىجىسىدە ئۇرۇلغان كىشى ئۆلۈپ كەتسە بۇ قەستەنلىككە ئوخشايدىغان سەۋەنلىك بىلەن ئادەم ئۆلتۈرگەنلىك بولىدۇ. بۇنىڭ دىيىتى 40 دانىسى بوغاز بولغان 100 تۆگىدۇر.2 كاپارەت بېرىش. بۇ مۇئمىن بىر قۇلنى ئازاد قىلىشتۇر. ئەگەر بۇنىڭغا قادىر بولالمىسا ئىككى ئاي ئۈزۈلدۈرمەي روزا تۇتىدۇ. چۈنكى بۇنىڭدىن بىر دەرىجە تۆۋەن تۇرىدىغان سەۋەنلىك بىلەن ئادەم ئۆلتۈرۈش جىنايىتىنىڭ ئىككىنچى جازاسى مۇئمىن بىر قۇلنى ئازاد قىلىشتۇر. بىر دەرىجە تۆۋەن جىنايەتكە بېرىلگەن بۇ جازا بىر دەرىجە يۇقىرى جىنايەتكە ئەلۋەتتە بېرىلىدۇ.بۇ ئۆلتۈرۈشتە قىساس قاتىلنى ئۆلتۈرۈش كېرەك ئەمەس، چۈنكى بۇ قاتىل ئۆلتۈرۈشنى مەقسەت قىلمىغان. قاتىلنىڭ ئېغىر دىيەت تۆلىشى كېرەك، چۈنكى بۇ قاتىل باشقىسىغا زىيانكەشلىك قىلىش نەتىجىسىدە بىر جانغا زامىن بولغان.3 سەۋەنلىك بىلەن ئادەم ئۆلتۈرۈش ۋە ئۇنىڭ جازاسىبۇ ئاقىل، بالىغ بىر كىشىنىڭ ئادەتتە قىلىشقا رۇخسەت بېرىلگەن بىر ئىشنى قىلىش ئارقىلىق بىر ئادەمنى ئادەم ئۆلتۈرۈپ قويۇشىدۇر. مەسىلەن: ئاقىل، بالىغ بىر كىشى بىر ئوۋغا ياكى بىر نىشانغا ئوق ئاتسا، بۇ ئوق بىر ئادەمگە تېگىپ كەتسە، ئوق تەگكەن كىشى بۇ زەربىنىڭ سەۋەبىدىن ئۆلۈپ كەتسە، ياكى ھايۋان ۋە قۇشلارنى تۇتۇش ئۈچۈن قىسماق، تۇزاق دېگەندەك نەرسىلەرنى قۇرغان بولسا، ياكى بېلىق تۇتۇش ئۈچۈن سۇغا تور سالغان بولسا، ئاندىن بۇنداق نەرسىلەرگە ئادەم چۈشۈپ قىلىپ ئۆلۈپ قالسا، بۇ سەۋەنلىك بىلەن ئادەم ئۆلتۈرگەنلىك بولىدۇ. بۇ شەكىلدە ئادەم ئۆلتۈرگەن قاتىلغا دىنىمىزدا مۇنداق ئىككى تۈرلۈك جازا بېرىلىدۇ:1 بىر مۇئمىن قۇل ئازاد قىلىش،2 نورمال دىيەت تۆلەش.وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن يَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلاَّ خَطَئًا وَمَن قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَئًا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن يَصَّدَّقُواْبىر مۇئمىننىڭ بىر مۇئمىننى ئۆلتۈرۈشىگە ھەددى ئەمەس. بۇ پەقەت سەۋەنلىك بىلەن بولۇشى مۇمكىن. كىمكى بىر مۇئمىننى سەۋەنلىك بىلەن ئۆلتۈرۈپ قويىدىكەن، بىر مۇئمىن قۇلنى ئازاد قىلىشى ۋە ئۆلتۈرۈلگۈچىنىڭ ۋارىسلىرىغا دىيەت تۆلىشى كېرەك. لېكىن ۋارىسلار دىيەتنى كەچۈرۈم قىلىۋەتسە تۆلىمىسىمۇ بولىدۇ نىسا 492.ئېغىر دىيەت يۇقىرىدا زىكىر قىلىنغاندەك پەقەتلا تۆگىدىن بولىدۇ. بۇ دىيەتتە تۆگىلەرنىڭ سانى 100 بولۇشى كېرەك. بۇنىڭ ئىچىدە 40 تۆگىنىڭ بوغاز بولۇشى شەرت.نورمال دىيەت تۆگە ئىگىلىرىگە 100 تۆگە، كالا ئىگىلىرىگە 200 كالا، قوي ئىگىلىرىگە 2000 قوي، كىيىم ئىگىلىرىگە 200 يۈرۈش كىيىمدۇر.4 ھەج ۋە ئۆمرىدە كېلىدىغان كاپپارەتلەرھەج ياكى ئۆمرە ئۈچۈن ئېھرام باغلىغان كىشىلەرگە بىر قىسىم چەكلىمىلەر بەلگىلەنگەن بولۇپ، بۇ چەكلىمىەرنى قىلغان كىشىلەرگە كاپپارەت بېرىش لازىم بولىدۇ. قۇرئان كەرىم بۇ چەكلىمىلەرنى شۇنداق بايان قىلىدۇ:وَلاَ تَحْلِقُواْ رُءوسَكُمْ حَتَّىٰ يَبْلُغَ ٱلْهَدْىُ مَحِلَّهُ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مّن رَّأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مّن صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍباشلىغان ھەج ۋە ئۆمرەڭلەرنى ئاللاھ ئۈچۈن تاماملاڭلار. ئەگەر توسقۇنلۇققا ئۇچرىساڭلار قۇربانلىق قىلىشقا بولىدىغان ھايۋانلاردىن ئۆزۈڭلارغا ئاسان بولغىنىنى ئەۋەتىڭلار. بۇ مال جايىغا يەتمىگۈچە بېشىڭلارنى چۈشۈرمەڭلار. لېكىن ئىچىڭلاردىن بىرى كېسەل بولغانلىقى ئۈچۈن ياكى بېشىدىن بىر ئەزىيەت چەككەنلىكى ئۈچۈن ۋاقتىدىن ئىلگىرى بېشىنى چۈشۈرسە بىر فىدىيە بەرسۇن. فىدىيە، روزا تۇتۇش ياكى سەدىقە بېرىش ياكى قۇربانلىق قىلىشتىن ئىبارەتتۇر بەقەرە2196.بۇ ئايەتتە ئېھرام باغلىغان كىشىنىڭ ئېھرامدىن چىقىشتىن بۇرۇن چاچساقالنى چۈشۈرسە فىديە بېرىشى كېرەكلىكىنى ۋە بۇ فىديەنىڭ روزا تۇتۇش ياكى سەدىقە بېرىش ياكى قۇربانلىق قىلىشتىن ئىبارەت ئىكەنلىكىنى بايان قىلىدۇ.كەئبى ئىبن ئۇجرە مۇنداق دېدى: مەن يۈزلىرىم پىت بىسىپ كەتكەن ھالەتتە پەيغەمبەر ئەلەيھىسالامنىڭ يىنىغا كەلگەن ئىدىم. ئۇ سەن بەك قىينىلىپ كىتىپسەن، قوي تاپالامسەن؟ دېدى، مەن ياق دېدىم. ئۇ، ئۇنداق بولسا ئۈچ كۈن روزا تۇت ياكى ئالتە مىسكىننى تويغۇز ۋە بېشىڭنى چۈشۈرۋەت دېدى. بۇخارى4517.پەيغەمبەر ئە.س بۇ ھەدىستە، كاپپارەتنىڭ ئۈچ كۈن روزا تۇتۇش، ئالتە مىسكىننى تويغۇزۇش ياكى بىر قوي قۇربانلىق قىلىش ئارقىلىق ئادا قىلىنىدىغانلىقىنى بايان قىلىدۇ. لېكىن بۇ روزىنى ئارقىمۇئارقا ئۈچ كۈن تۇتۇش شەرت ئەمەس.ھەج ياكى ئۆمرىگە ئېھرام باغلىغۇچىنىڭ ئېھرامدىن چىققۇچە ئوۋ ئوۋلىشى چەكلەنگەن بولۇپ، قۇرئان كەرىمدە بۇ ھەقتە مۇنداق دەيدۇ:ئى مۇئمىنلار! ئېھرامدىكى چېغىڭلاردا ئوۋنى ئۆلتۈرمەڭلار. سىلەردىن كىم ئۇنى قەستەن ئۆلتۈرىدىكەن جازاسى تۆگە، كالا، قوي ۋە ئۆچكە قاتارلىق ھايۋانلاردىن ئۇ كىشى ئۆلتۈرگەن ئوۋغا تەڭ كېلىدىغان بىر ھايۋاندۇر. بۇنىڭغا سىلەردىن ئادىل ئىككى كىشى ھۆكۈم قىلىدۇ. ئۇ ھايۋاننى كەبىگە ئېلىپ بېرىپ قۇربانلىق قىلىش لازىم. ياكى مىسكىنلەرگە تائام بېرىش كەففارىتىدۇر، ياكى ئۇنىڭ باراۋىرىگە روزا تۇتۇشتۇر. بۇ جازا ئۇ كىشىنىڭ ئۆز قىلمىشىنىڭ ۋابالىنى تېتىشى ئۈچۈندۇر. ئاللاھ ئىلگىرىكى گۇناھىڭلارنى ئەپۇ قىلدى. كىمكى قايتا گۇناھ قىلىدىكەن، ئاللاھ ئۇنىڭدىن ئىنتىقام ئالىدۇ. ئاللاھ غالىبتۇر، ئىنتىقام ئىگىسىدۇر مائىدە 595.4 روزىنى سۇندۇرغاننىڭ كاپپارىتى ! . ، . بەقەرە 2183.بۇ ئايەتكە ئاساسەن رامزان ئېيىنى روزا تۇتۇپ ئۆتكۈزۈش بارلىق مۇئمىنلارغا پەرزدۇر. لېكىن ئاللاھ تەئالا يۇقىرىدىكى ئايەتنىڭ داۋامىدا:فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ، بەقەرە2184. دەپ ئىككى تۈرلۈك مۇئمىنغا رامزان روزىسىنى ۋاقتىدا تۇتماي كېيىن بىر كۈنگە بىر كۈن قازاسىنى تۇتۇش رۇخسىتى بەرگەن. دېمەك، يولۇچى ۋە كېسەل كىشىدىن باشقا ھېچبىر مۇئمىننىڭ رامزان روزىسىنى ۋاقتىدا تۇتماسلىق رۇخسىتى يوق.پەيغەمبەر ئە.س مۇنداق دەيدۇ: كىمكى رامزاندىن بىر كۈننىڭ روزىسىنى ئۆزرىسىز ۋە كېسەللىكسىز سۇندۇۋەتسە، ئۇ بىر كۈننىڭ ئورنىغا ئۆمۈر بويى روزا تۇتسىمۇ ئادا بولمايدۇ.خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاَتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ. أَلَمْ يَعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُئۇلارنىڭ ماللىرىدىن سەدىقە ئالغىن؛ بۇنىڭ بىلەن ئۇلارنى پاكلايسەن ۋە يۈكسەلدۈرىسەن، ئۇلارغا دۇئا قىلغىن، شۇبھىسىزكى، سېنىڭ دۇئايىڭ ئۇلارغا ھۇزۇر بېغىشلايدۇ. ئاللاھ ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، بىلىپ تۇرغۇچىدۇر. ئۇلار ئاللاھنىڭ، بەندىلىرىنىڭ تەۋبىسىنى قوبۇل قىلىدىغان، سەدىقىلەرنى ئالىدىغان زات ئىكەنلىكىنى ۋە ئاللاھنىڭ تەۋبىلەرنى قوبۇل قىلغۇچى، كۆپ رەھىم قىلغۇچى ئىكەنلىكىنى بىلمەمدۇ؟تەۋبە 9103104.ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھا مۇنداق دەيدۇ: بىر رامزاندا پەيغەمبەر ئە.س مەسچىتتە ئىدى، بىر كىشى يېنىغا كېلىپ: يا رەسۇلەللاھ! كۆيدۈم، كۆيدۈم دېدى. رەسۇلۇللاھ ئە.س: نېمە بولدى؟ دەپ سورىدى. ئۇ كىشى: ئايالىم بىلەن بىر يەردە بولدۇم دېدى. رەسۇلۇللاھ ئە.س: سەدىقە بەرگىن دېدى. ئۇ ئادەم: ئى ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرى! مېنىڭ ھېچ نەرسەم يوق، سەدىقە بېرىشكە قادىر بولالمايمەن دېدى. پەيغەمبەر ئە.س: ئولتۇر، ئولتۇر دېدى، ئادەم ئولتۇردى. بۇ ئەسنادا بىر كىشى ئۈستىگە يېمەكلىك يۈكلەنگەن بىر ئېشەك ھەيدەپ كەلدى.شۇنىڭ بىلەن پەيغەمبەر ئە.س: بايا كۆيگەن ئادەم نەدە؟ دېدى. ئادەم ئورنىدىن تۇردى، پەيغەمبەر ئە.س: بۇنى ئالغىن ۋە سەدىقە قىلىپ تارقاتقىن دېدى. ئادەم: يا رەسۇلەللاھ! بىزدىن باشقىسىغا سەدىقە قىلامدىم؟ ئاللاھ بىلەن قەسەمكى، بىز ئاچ قالغۇچىلارمىز، بىزنىڭ ھېچ نەرسىمىز يوق دېدى. شۇنىڭ بىلەن پەيغەمبەر ئە.س: ئۇنداق بولسا، ئۇنى سىلەر يەڭلار دېدى.بۇ ئادەمنىڭ پەيغەمبەر ئە.س مەسچىتتە ئولتۇرۇۋاتقان بىر ۋاقىتتا يېنىغا كېلىپ: يارەسۇلەللاھ! كۆيدۈم، كۆيدۈم دېيىشى، ئۇنىڭ تەۋبە قىلغانلىقىغا دالالەت قىلىدۇ. پەيغەمبەر ئە.سنىڭ ئۇ ئادەمنىڭ بۇ سۆزىنى ئاڭلاپ: سەدىقە بەرگىن دېيىشى بىر گۇناھتىن تەۋبە قىلغان كىشىنىڭ كۈچى يەتسە سەدىقە قىلىشىنىڭ لازىملىقىغا دالالەت قىلىدۇ.پەيغەمبەر ئە.سنىڭ ئۇ ئادەمنىڭ ۋە ئائىلىسىنىڭ ئاچ قالغانلىقىنى بىلگەندىن كېيىن ئۇ ئادەمگە: ئۇنداق بولسا، ئۇنى سىلەر يەڭلار دېيىشى، كۈچى يەتمىگەنلەرنىڭ سەدىقە قىلىشقا تەكلىپ قىلىنمايدىغانلىقىغا دالالەت قىلىدۇ. چۈنكى ئاللاھ ھېچكىمنى تاقىتى يەتمەيدىغان ئىشقا تەكلىپ قىلمايدۇبەقەرە 2286. مەھمەت قاتار كەففارەت، تۈركىيە دىيانەت ئىسلام ئېنسىكلوپېدىيەسى، ئەنقەرە 2002، 25 جىلد، 177 بەت. ئەبۇ داۋۇد، قەسامەت 4800؛ نەسائى، قەسامەت 4791 ؛ ئىبن ماجە، دىيات 5 2627.ئەبۇ داۋۇد، دىيات 4547.ئەبۇ داۋۇد، دىيات 4543. بۇخارى، سەۋم 29.بۇخارى ھۇدۇد 26، سەۋم 29؛ مۇسلىم، سىيام 87؛ ئەبۇداۋۇد، سەۋم 37
|
ولتۇستىك قازاقستانداعى ارحەولوگيالىق بوتاي قونىسى شەتەلگە عانا كەرەك پە؟قازاق جەرى 2227 1 پىكىر 8 تامىز, 2018 ساعات 09:34جەرى سۋلى، ورمانى نۋلى تەرىسكەيدىڭ ءار تاۋى مەن قىراتى وتكەن عاسىرلىردىڭ دۇبىرلى داۋىرىنەن سىر شەرتەتىن تاريحتىڭ ءبىر پاراعى ىسپەتتەس. تاۋەلسىزدىك العاننان بەرگى شيرەك عاسىردان استام ۋاقىتتا بۇرىن كەڭەستىك يدەولوگيانىڭ بۇعاۋىندا شىدەرلەنىپ كەلگەن تالاي جايلار ءمالىم بولىپ، رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدىڭ باي قازىناسىن تولىقتىرعانى بەلگىلى.الايدا ءالى دە وتكەنىمىزدىڭ وقىلماعان بەتتەرى، جازىلماعان جولدارى جەتەرلىك. بۇعان سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ايىرتاۋ اۋدانىنا بارعان ساپارىمىزدا كوز جەتكىزدىك. بۇل اۋداننىڭ كيەلى توپىراعى اقان سەرى، ۇكىلى ىبىراي سىندى رۋحاني تۇلعالارىمىزدىڭ اتامەكەنى. سوندىقتان دا مۇندا الىس، جاقىن جەرلەردەن زيارات ەتىپ كەلۋشىلەر كوپ.ءبىز مىنگەن تەمىر تۇلپار جەر اپشىسىن قۋىرىپ تاس جولمەن جۇيتكىپ كەلەدى. ەكى قاپتالدا جاسىل جەلەگى توگىلە جايقالعان قايىڭدى ورمان، شوقىلى بەلەستەر، سامال جەلمەن تەڭىز تولقىنىنداي تولىقسىپ تەربەلگەن شەكسىزشەتسىز ەگىن القاپتارى سىرعىپ ءوتىپ جاتىر. اۋماعىنا بەس فرانتسيا سىيىپ كەتەتىن قازاقستاننىڭ ءار ءوڭىرىنىڭ وزىنە عانا ءتان ورنەگى مەن بوياۋى بار عوي. سولتۇستىكتىڭ، سسىرەسە ايىرتاۋ اۋدانى جەرىنىڭ كوركەمدىگى ەرەكشە. الىستان كوگىلدىر ساعىمعا ورانىپ مۇنارتقان تاۋ جوتالارىنىڭ ءار تاسىندا تاريحتىڭ ايتىلماعان سىرى، ابىلاي حان تۇلپارىنىڭ ءىزى جاتىر.شۋاقتى كۇن ساۋلەسى ايناداي جارقىراعان ايدىنىندا ويناعان كولدىڭ جاعاسىنداعى اۋدان ورتالىعى سۋاتكولگە ءتۇس الەتىندە جەتتىك. اۋداننىڭ 37 مىڭنان اسا حالقىنىڭ 38,7 پايىزىن عانا قازاقتار قۇرايدى. الايدا قازاقى سالتءداستۇر، ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارى مۇندا ەجەلدەن بەرىك ساقتالعان.ساۋمالكولدىڭ مادەنيەت ءۇيىنىڭ الدىنداعى 1993 جىلى ەلباسىنىڭ قاتىسۋىمەن اشىلعان اقان سەرى قورامساۇلىنىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشىنە تاعزىم ەتىپ، گۇل شوقتارىن قويىپ وسى كورىكتى دە قاسيەتتى مەكەننىڭ وتكەنى مەن بۇگىنگىسىنە قانىقتىق. مادەنيەت ءۇيىنىڭ اۋقىمدى بولىگىن مۇراجاي الىپ جاتىر. مۇندا دا اۋدان تاريحىنان سىر شەرتەتىن دۇنيەلەر از ەمەس ەكەن. ال ساۋمالكولدەن وتىز شاقىرىمداي جەردەگى سىرىمبەتتەگى شوقاننىڭ اجەسى ايعانىم حانىمنىڭ قونىسىندا بولعانداعى اسەرىمىز ەرەكشە. اينالاسىن تاۋ شوقىلارى، جاسىل بالاۋسا كومكەرگەن بۇل قونىستى نيكولاي پاتشانىڭ تاپسىرماسىمەن ومبى گۋبەرناتورى سالدىرعان. وسىداناق ايعانىم حانىمنىڭ ءسوزى ءوتىمدى، قادىرلى ادام بولعانىن كورۋگە بولادى. مادەني مۇرا باعدارلاماسى اياسىندا حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار ۇلى، ابىلايدىڭ ۇرپاعى شوقان ءۋاليحانۇلىنىڭ بالالىق، جاستىق شاعى وتكەن بۇل ءۇي جاڭارتىلعان. سونىڭ ناتيجەسىندە قونىستاعى مەشىت، قوناقتارعا ارنالعان ءۇي، مەدرەسە، مونشا، جەل ديىرمەنى شوقان سىزبالارىنىڭ كومەگىمەن قالپىنا كەلتىرىلىپ، قازىر تۇتاس مۇرپاجاي كەشەنىن قۇراپ وتىر.ايىرتاۋ اۋدانىنداعى تاعى ءبىر كيەلى ورىن قاراساي باتىر اۋىلىنان ءتورت شاقىرىم جەردەگى قاراساي جانە اعىنتاي باتىردىڭ ەسكەرتكىش كەسەنەسى. قۇلشىنباي توبەسىندەگى قوس كۇمبەزدى بيىك كەسەنە الىستان كوز تارتادى. جوڭعار شاپقىنشىلىعى كەزىندە جاڭگىر حان مەن ءجالاڭتوس باتىر باستاعان وردابۇلاق شايقاسىندا جاۋدىڭ ەلۋ مىڭ قالىڭ قولىنا قارسى بىرگە شاۋىپ، ءومىر بويى قان مايداندى بىرگە كەشكەن شاپىراشتى قاراساي مەن ارعىن اعىنتايعا اللا تاعالا بۇل ءفاني دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن دە اجىراماي، بىرگە بولۋدى بۇيىرىپتى. ەكەۋىنىڭ دە مۇردەلەرى وسى قۇلشىنباي توبەسىندەگى قۇلپىتاستىڭ استىندا قاتار جاتىر. ەل باسىنا كۇن تۋعان زامانداعى قازاقتىڭ بىرلىگى قازىرگى زامانداستارىمىزعا ۇلگى بولسا يگى. قوس باتىردىڭ رۋحىنا قۇران اياتتارىن باعىشتاعان ءبىزدىڭ پىكىرىمىز وسى ارنادا توعىستى.ۇلتتىق قۇدىلىقتارىمىزدى تەرەڭنەن زەردەلەسەك قازاقتىڭ كونە تاريحى ادامزات وركەنيەتىمەن ساباقتاسىپ جاتىر. بۇعان ايىرتاۋ اۋدانىنداعى نيكولسكوە اۋىلىنان ءبىر جارىم شاقىرىم جەردە، ەسىل وزەنىنىڭ ساعاسى يمانبۇرلىقتىڭ ماڭىنداعى ارحەولوگيالىق قازبا ورىندارىندا بولعانىمىزدا انىق كوز جەتكىزدىك. تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، ءالفارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، ارحەولوگيا جانە دالا وركەنيەتى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ۆيكتور زايبەرت باستاعان عالىمدار كونە بوتاي قونىسىن 1980 جىلى زەرتتەي باستاعان ەدى. قازبا جۇمىستارىنىڭ العاشقى كەزەڭىندەاق بۇل جەردەن قىش ىدىستاردىڭ سىنىقتارى، جانە ەڭ قىزىقتىسى، تۇرعىن ۇيلەر اۋماعىنان كوپ مولشەردە جىلقى سۇيەكتەرىنىڭ تابىلۋى تاريحتا ەۋرازيا دالاسىن مەكەندەگەن ساقتاردىڭ مادەنيەتى تۋرالى بۇعان دەيىنگى كوزقاراستى تۇبەگەيلى وزگەرتكەن عىلىمي توڭكەرىس بولدى. بوتاي قونىسىنان جىلقى سۇيەكتەرىنەن جاسالعان پىشاق، ساداق، نايزا ۇشتارى، قىش قۇمىرالادىڭ تۇبىندە كەۋىپ قالعان قىمىز قالدىقتارىنىڭ ءىزى، ات ابزەلدەرىنىڭ بولىكتەرى وسىدان التى مىڭ جىل بۇرىن وسى ايماقتى مەكەندەگەن بوتايلىقتاردىڭ قىمىز ءىشىپ، ادامزات تاريحىندا العاش رەت جىلقىنى قولعا ۇيرەتكەنىن دالەلدەيدى.بوتاي قونىسىن ونداعان جىلداردان بەرى زاماناۋي قۇرالداردىڭ كومەگىمەن جان جاقتى زەرتتەپ جۇرگەن اقش، گەرمانيا، رەسەي عالىمدارى دا وسىنداي قورىتىندىعا كەلىپ وتىر. نەگىزىنەن بوتايلىقتار دەگەن شارتتى اتاۋ، دەيدى ۆيكتور فەدوروۆيچ زايبەرت. قازىر ۋنيۆەرسيتەتكە اينالعان سولتۇستىك قازاقستان پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا قىزمەت ىستەپ جۇرگەندە وسى قونىستى العاش رەت اشقانىمىزدا ونى سول ماڭعا جاقىن اۋىلدىڭ اتىمەن نيكولسكوە قونىسى دەپ اتاۋ ويعا كەلگەن. بىراق ارتىنان سول جەردە بوتاي دەگەن داۋلەتتى ادامنىڭ اۋىلى بولعانى ەسكەرىلىپ، ءارى ايتۋعا جەڭىل، اۋەزدى بولعاندىقتان بوتاي قونىسى دەپ اتاۋدى ۇيعاردىق. انىعىندا بۇل ءوڭىردى تاس داۋىرىنەن قولا داۋىرىنە وتەر كەزەڭدە ساقتار مەكەندەگەن. ساقتارعا دەيىن ول جەرد كىمدەر قونىستانعانى ءالى دە زەرتتەي ءتۇسۋدى قاجەت ەتەدى. جىلقى ءوسىرۋ بوتايلىقتاردىڭ ەڭ باستى شارۋاشىلىق سالاسى بولعانى تولىق دالەلدەنىپ وتىر.بوتايدى قونىستانعان ادامداردىڭ جىلقىنى قولعا ۇيرەتۋى ادامزات وركەنيەتىنىڭ دامۋىنا زور ىقپال ەتتى. جىلقىنى العاش رەت كولىك رەتىندە پايدالانۋ ەۋرازيا اۋماعىنداعى حالىقتاردىڭ كوشىپقونۋ ۇردىسىنە، باسقا ايماقتاعى حالىقتارمەن ساۋدا، ەكونوميكالىق بايلانىستار ورناتۋىنا، ولارمەن ارالاسىپ اسسيميلياتسياعا ۇشىراۋىنا اسەر ەتسە، العاش رەت قولدانىلعان ات ۇستىندە سوعىسۋ ساقتاردىڭ اسكەري ونەرىن جەتىلدىرىپ، جاڭا جەرلەردى جاۋلاپ الۋىنا، گەوگرافيالىق كەڭىستىك اۋماعىن كەڭەيتۋىنە مۇمكىندىك بەردى. جىلقىنى اسكەري ماقساتتا قولدانۋ وسى داۋىردەن باستالادى. جىلقىنى قولعا ۇيرەتۋ ادامزاتتىڭ ءومىر سالتىنا، ويلاۋ جۇيەسىنە، مادەنيەتىنە، تەحنيكالىق دامۋىنا بۇرىنسوڭدى بولماعان وزگەرىستەر اكەلىپ، الەمدىك وركەنيەتكە جاڭا سەرپىن بەردى.ءال فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى دوسبول سۇلەيمەنۇلى بايقوناقوۆ ۆيكتور فەدوروۆيچپەن جۇبى جازىلماي كوپ جىلداردان بەرى بوتايداعى قازبا جۇمىستارىنا قاتىسىپ كەلەدى. بوتاي مادەنيەتى جىلقىنى پايدالانۋ ناتيجەسىندە ەرتىستەن ورالعا دەيىنگى كەڭ ايماققا تارالعان، دەيدى ول. بوتاي وركەنيەتىنىڭ تاريحى قولا داۋىرىنە ءوتۋ كەزەڭىنەن باستالىپ، ساقتاردىڭ ەۋرازيا ايماعىنا كەلىپ قونىستانۋىمەن جالعاسادى. بوتايلىقتار ادامزات تاريحىنداعى ات ۇستىندە سوعىسقان العاشقى جاۋىنگەرلەر بولعان. جاۋگەرشىلىكتىڭ وسى كەزەڭىندەگى اسسيميلياتسيا بارىسىندا بۇرىن وقشاۋلانىپ كەلگەن قاۋىمداستىقتاردا گەنەتيكالىق وزگەرىستەر باستالدى.وسىعان دەيىن بوتايدى زەرتتەۋ ماقساتىمەن الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنەن وتىزدان اسا عالىمدار سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا كەلىپ حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكىزگەن ەدى. تاياۋ كۇندەرى يتاليادان ەكى ارحەلوگ ماماندار كەلمەك. وسى ۋاقىتقا دەيىن بوتاي قازبالارىنان ەكى ءجۇز مىڭنان اسا قۇندى زاتتار تابىلعان.الايدا بوتاي قونىسىندا 39 جىلدان بەرى ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزىپ كەلە جاتقان ۆيكتور زايبەرتتى شەندىلەردىڭ، ءتىپتى جەرگىلىكتى تاريحشى مامانداردىڭ نەمقۇرايدىلىعى قىنجىلتادى. تەگى عالىمدى عالىم عانا تۇسىنەدى عوي. سەكسەنىنشى جىلداردىڭ باسىندا سولتۇستىك قازاقستان پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ رەكتورى بولعان مارقۇم قاناش شاكەنۇلى سول كەزدەگى يلىكپەگەندى ۇرىپ سىندىراتىن پارتيا ورىندارىنىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان كۇزگى ەگىن جيناۋ ناۋقانىنا كومەككە جىبەرىلگەن تاريح فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرىن كەرى شاقىرىپ الىپ ۆيكتور زايبەرتتىڭ ارحەولوگيالىق ەكسپەديتسياسىنا اتتاندىرادى. قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى عالىم ءمۇتانوۆ تا پاراساتتىلىعىن تانىتىپ، ۆيكتور فەدوروۆيچكە ۋنيۆەرسيتەت جانىنان ارنايى ارحەولوگيا جانە دالا وركەنيەتى ينستيتۋتىن اشىپ بەرۋى وسى عىلىمي جاڭالىقتىڭ ماڭىزىن تەرەڭ تۇسىنگەنى ەمەس پە!شەتەل عىلىمي ورتالىقتارىنىڭ ۆيكتور زايبەرتپەن بايلانىس ورناتىپ، ونى بوتاي تۋرالى ءدارىس وقۋعا كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىنە، گەرمانيانىڭ وقۋ ورىندارىنا شاقىرۋى وسى بوتاي مادەنيەتىنىڭ ادامزات وركەنيەتىنە ىقپالىن جوعارى باعالاۋىنان عوي. تۇسىنە بىلگەن ادامعا بوتاي قونىسىنداعى ارحەولوگيالىق قازبا ناتيجەلەرى قازاقستاندى الەمدىك عىلىمي كەڭىستىكتەگى بيىككە شىعاراتىن جەتىستىك، ەلىمىزدىڭ ابىرويىن اسقاقتاتاتىن جاڭالىق.تەك وسىنى ۇعىنىپ، بۇل جۇمىسقا سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمشىلىگى عانا ەمەس، ۇكىمەت تە قارجىلاي قولداۋ كورسەتسە عوي. ازىرگە بۇل ورىندالماي وتىرعان تىلەك قانا بولىپ تۇر. ال ۆيكتور فەدوروۆيچتىڭ جوسپارى اۋقىمدى. ول بولاشاقتا بوتاي قونىسىندا اسپان استىنداعى اشىق ارحەولوگيالىق مۇراجاي اشىپ، تابيعاتى اسەم ايىرتاۋ اۋدانىنا شەتەلدىك ساياحاتشىلاردى تارتۋدى، ولكەمىزدىڭ كونە تاريحىن الەمگە پاش ەتۋدى ارماندايدى. ۇكىمەتتەن قارجىلاي قولداۋ بولسا بوتاي ءالى دە تاريحتىڭ تەرەڭ قويناۋىندا جاتقان سىرىن اشىپ، قازاقستان عىلىمىن جاڭا بەلەسكە كوتەرەرى انىق.مارات ەرمۇقانوۆ، قىزىلجار قالاسىقانات بىرلىكۇلى 24125زىكىريا زامانحانۇلى 30577قانات بىرلىكۇلى 30118
|
تاريحتاعى العاشقى ءساتتى وتانيۋيورك دارىگەرلەرى بەت جانە قول ترانسپلانتاتسياسى بويىنشا الەمدەگى العاشقى ءساتتى وتانى جاسادى. ناۋقاس 22 جاستاعى دجو ديمەو 2018 جىلى كولىك اپاتىنا ۇشىراپ، دەنەسىنىڭ 80 پايىزىن كۇيىك شالىپ، قولدارىنان ايىرىلعان.مەديتسينا تاريحىندا بەت ترانسپلانتاتسياسى بويىنشا بىرنەشە وتا جاسالعان. دەگەنمەن، بۇگىنگە دەيىن جاقسى ناتيجە بەرگەنى تىركەلمەپتى. كەيىنگى وتا فرانتسيادا جاسالعان. الايدا ناۋقاس كوپ ۇزاماي قايتىس بولعان.دجو ديمەو نيۋيوركتەگى فارماتسەۆتيكالىق كومپانيادا لابورانت بولىپ قىزمەت ەتەدى. 2018 جىلى تۇنگى اۋىسىمنان شىعىپ، ۇيىنە بەتتەگەندە قالعىپ كەتىپ، اپاتقا ۇشىراعان. سالدارىنان دجونىڭ دەنەسى كۇيىپ، ەرىن، قاباعى مەن قولىنان ايىرىلدى. بۇعان دەيىن دە ول 20 پلاستيكالىق وتا جاساتىپتى. 2019 جىلى ونى نيۋيورك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديتسينا ورتالىعىنا جىبەرگەن. ارادا ءبىر جىل وتكەندە جاقسى جاڭالىق جەتتى.مۇنداي سىيلىق ومىردە ءبىراق رەت بولادى. دونوردىڭ وتباسىنا العىس ايتامىن. مەنىڭ اتاانام ماعان ەكىنشى مۇمكىندىك بەرگەنى ءۇشىن ءدان ريزا، دەپ اعىنان جارىلدى.وتا تەك ناۋقاستىڭ كەسكىنىن جاقسارتىپ قويماي، دەنە مۇشەلەرىنىڭ دۇرىس جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك بولاتىن. اسىرەسە قولىنىڭ جۇمىسى قاتتى الاڭداتتى، دەدى بەت ترانسپلانتاتسياسى باعدارلاماسىنىڭ ديرەكتورى ەدۋاردو رودريگەس.وتادان كەيىن دجو 45 كۇن بويى قارقىندى تەراپيا بولىمىندە باقىلاۋدا بولدى. تاعى ەكى ايىن اۋرۋحانادا وتكىزدى. وندا ناۋقاسقا ءبارىن قايتا باستاۋعا تۋرا كەلگەن. كوزىن اشۋدان باستاپ، قولىمەن زات ۇستاۋدى دا جاڭادان ۇيرەنۋگە ءماجبۇر بولىپتى. قازىر دجو جاتتىعۋ زالىنا بارا الادى، ءتىپتى اس دايىنداۋعا دا كىرىسكەن.ەمدوم ءالى دە جالعاسىپ جاتىر. دجو كۇنىنە 5 ساعات فيزيوتەراپيا الادى. ءساتتى ناتيجەنى حابارلاۋ ءۇشىن دارىگەرلەر بىرنەشە اي ۋاقىت كۇتكەن. ءبىز ونىڭ اعزاسى جاڭا مۇشەلەرىن قابىلداعانىن كۇتتىك. قازىر وتا جاقسى ءوتتى دەپ ايتا الامىز، دەيدى دارىگەرلەر.
|
ئاۋسترالىيە ھۆكۈمىتى خىتاي مەبلەغ سالغۇچىلار سېتىۋالماقچى بولغان ئاۋسترالىيەدىكى ئەڭ چوڭ چارۋا مەيدانى سودىسىغا ئارىلىشىپ، ئۇنى رەت قىلىش نىيىتى بارلىقىنى بىلدۈرگەن.ۋال سترېت ژۇرنىلى گېزىتىنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، خىتايدىكى بىر شىركەتلەر گۇرۇھى بىرلىشىپ ئاۋسترالىيەدىكى باقمىچىلىق گۇرۇھى س كىدمان ھەسسىدارلىق چەكلىك شىركىتىنىڭ پايلىرىنى سېتىۋالماقچى بولغان. ئەمما بۇ ئاۋسترالىيە ھۆكۈمىتىنىڭ كۆڭلىگە ياقمىغان.خەۋەردە نەقىل قىلىشىچە، ئاۋسترالىيە مالىيە مىنىستىرى سكوت موررىسون ئەگەر بۇ سودا ئەمەلىيلەشسە كىدمان گۇرۇھىنىڭ 80 پىرسەنت پېيى خىتاي شىركىتىنىڭ كونتروللۇقىغا ئۆتۈپ كېتىدىغانلىقىنى، بۇنىڭ ئاۋسترالىيەنىڭ دۆلەت مەنپەئەتىگە زىيانلىق ئىكەنلىكىنى بىلدۈرگەن.ئۇ مۇنداق دېگەن: ئاۋسترالىيە چەتئەل مەبلىغىنى قارىشى ئالىدۇ. ئەمما، بىز ئالدى بىلەن بۇ مەبلەغلەرنىڭ دۆلەت مەنپەئەتىمىزگە زىيانلىق ئەمەسلىكىگە چوقۇم ئىشەنچ قىلالىشىمىز كېرەك.س كىدمان شىركىتى ئاۋسترالىيەدە تامامەن چۆپ بىلەن بېقىلغان كالا گۆشلىرىنى ئامېرىكا، ياپونىيە ۋە شەرقىي جەنۇبىي ئاسىيا ئەللىرىگە ئېكسپورت قىلىدىغان، كۆلىمى ئاۋسترالىيە ئومۇمىي يەر مەيدانىنىڭ 1 پىرسەنتىنڭ ئىگىلەيدىغان چارۋا مەيدانى ئىكەن.بۇ مەيداننى خىتايغا جايلاشقان داكاڭ ئاۋسترالىيە مەبلەغ سېلىش شىركىتى ۋە ئاۋسترالىيە يېزا مەبلەغ سېلىش چەكلىك شىركىتى بىرلىشىپ سېتىۋېلىشقا تۇتۇنغان ئىكەن.
|
كۈلۈمسىرەش ھەققىدىكى مەزمۇنلار20150906 17:19:04 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسىكۈلۈمسىرەشكە ھېچقانداق بەدەل كەتمەيدۇ. ئەمما، ئۇ ئاجايىپ نەتىجىلەرنى يارىتالايدۇ.ھەقىقىي كۈلۈمسىرەيدىغان ئادەم مول تۇيغۇغا ئىگە بولىدۇ.كۈلۈمسىرەش ھەش پەش دېگۈچە كۆرۈلۈپ غايىپ بولغىنى بىلەن، ئەمما ئۇ كىشىگە مەڭگۈلۈك تەسىر قالدۇرىدۇ.ھەر قانداق ئادەم: كۈلۈمسىرەشكە ھاجىتىم چۈشمەيدۇ دەپ ئېيتالمايدۇ، شۇنداقلا دائىم كۈلۈمسىرەشكە ھاجەتمەن بولىدىغان ئادەممۇ بولمايدۇ.كۈلۈمسىرەش ئائىلىگە خۇشاللىق، سودا سېتىققا ئامەت، دوستلارغا ئىناقلىق ئاتا قىلىدۇ.كۈلۈمسىرەشنى بىر يەردىن سېتىۋالغىلى، ئىزدەپ تاپقىلى، ئارىيەت ئالغىلى، ئوغرىلىغىلى بولمايدۇ. باشقىلارغا كۈلۈمسىرەشتىن ئىلگىرى، ئۇ ھېچقانداق قىممەتكە ئىگە بولالمايدۇ. ئەمما، ئىزچىل مۇۋپىق كۈلۈمسىرىگەننىڭ پايدىسنى تەسەۋۋۇر قىلغىلىمۇ بولماسلىقى مۇمكىن.
|
امەريكالىق اسىراپ العان قازاقستاندىق قىز ا ق ش تا اكتريسا اتاندى7 قاراشا 14:46نۇر سۇلتان. قازاقپارات 16 جاستاعى قاراعاندى تۋماسى ستەللا سميت ارناسىنان كورسەتىلەتىن كوميكستەرىنىڭ كەيىپكەرىنە نەگىزدەلگەن قارا نايزاعاي سەريالىنا ءتۇستى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات . كە سىلتەمە جاساپ.ول قازان ايىندا باستالعان تەلەحيكاياىنىڭ ءۇشىنشى ماۋسىمىندا ءجاسوسپىرىم گرەيستىڭ ءرولىن وينايدى. گرەيس بولاشاقتا وتە قۋاتتى كۇشكە يە ايەل بولادى. فيلمدەگى گرەيستىڭ ەسەيگەن كەزىن شانتال تيۋي سومدايدى.تەلەحيكايا ەرجۇرەك قارا نايزاعايدىڭ ءومىرى جانە وتباسى تۋرالى باياندايدى.ايتا كەتەرلىگى، بۇل بويجەتكەننىڭ كينوداعى العاشقى ءرولى ەمەس: بالا كەزىنەن باستاپ ول جارنامالارعا، فيلمدەرگە ءتۇسىپ كەلگەن، ونىڭ العاشقى ءرولى قىز بالا مەن ونىڭ زومبيى .ستەللا سميتتىڭ ءومىربايانىندا ول فيلمىندەگى ءرولى ارقىلى تانىمال ازيالىق امەريكالىق اكتريسا بولعاندىعى كورسەتىلگەن، سونداي اق 2020 جىلى ول كەيىپكەرىن سومداعان فيلمى شىعادى.سونىمەن قاتار جاس اكتريسانىڭ قورجىنىندا قىسقا مەتراجدى جانە 2017 ، 2017 ، 2016 ، 2015 ، 2015 ، : 2014 ، 2014 ، 2013 ، 2013 سەكىلدى فيلمدەردەگى رولدەرى بار.قاراعاندىلىق قىزدىڭ وگەي اتا اناسى مەن لاۋرا سميت 2004 جىلى ونى اسىراپ العانان كەيىنگى كۇندەرىن ەڭ باقىتتى ساتتەرى دەپ ەسەپتەيدى.قازاقستاندا قىزدىڭ اتى باسقاشا بولعان، لاۋرا مەن ليبەرتي قىزدارى اكتەرلىك جولدى تاڭدايتىنىن سەزگەندەي ونى ترامۆايدىڭ تىلەگى اتتى تۋىندىداعى كەيىپكەر ستەللا كوۆالسكيدىڭ قۇرمەتىنە سولاي اتاعان.ستەللا بالا كەزىنەن باستاپ مودەل بولىپ جۇمىس ىستەي باستادى. قىزدىڭ اناسى مەن اكەسى وعان بارىنشا كومەكتەستى. كىشكەنتاي كەزىنەن باستاپ ونىڭ ارتىستىك قابىلەتىن كورگەننەن كەيىن ولار قىزدارىن اكتريسا بولۋ ارمانىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن اكتەرلىك شەبەرلىك كۋرستارىنا بەرەدى.ونىڭ العاشقى جۇمىستارىنىڭ ءبىرى پيتستسەرياسىنىڭ جارناماسىنىڭ ءتۇسىرىلىمى، سول كەزدە ول سەگىز جاستا بولعان.ايتا كەتەيىك، ونىڭ سۋرەتى بار جارنامالىق پوستەردى 1996 جىلدان بەرى ءوز بيزنەستەرىن جۇرگىزىپ كەلە جاتقان ستيۆيدىڭ اعالارى ءالى كۇنگە دەيىن قولدانىپ كەلەدى.امەريكاندىق ءوزىنىڭ قازاقستاندىق جەرلەستەرى مەن اگەنتتىكتەرىمەن كەلىسىمشارتقا قول قويدى.قىركۇيەك ايىندا ستەللا ب ا ق پەن كوڭىل كوتەرۋ يندۋسترياسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءىرى وداعى نىڭ مۇشەسى بولدى. ۇيىمىنا 160 مىڭ ا ق ش تىڭ مەديا جانە كينو كاسىبيلەرى مۇشە.
|
: ئىزدىنىش تورىئىزدىنىش مۇنبىرى خەلق ئېغىز ئەدەبىياتى : يوللانغان ۋاقتى 2006913 10:04:47 : 2006 3 ، ، . . ، . ، . ، . ، ، ، . . ، ، . . . ، ، . ، : ، ، ، ، ! . ، . ، : ، ، ، ، . ، ، ، . ، ، ، . . . ، ، . ، . ، ، ، ، . ، ، . : ، ، ، ، ، ، . ، . ، ، ، . ، . ، . ، ، ، ، ، ، ، . ، .1982 يوللانغان ۋاقتى 2006913 10:49:22 يوللانغان ۋاقتى 2006913 12:08:53 . يوللانغان ۋاقتى 2006913 13:07:20 يوللانغان ۋاقتى 2006913 13:26:29 .... يوللانغان ۋاقتى 2006924 22:26:48 ، .: :
|
ۇلىتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى ماڭگىلىك تۋىسقاندىقتىڭ بەلگىسىكەلۋقاينارى:جۇڭگو قازاق راديو تورابى جاۋاپتى رەداكتور: جاڭالانعان ۋاقىت:20190801 14:45:00ساۋان تەلەۆيزياسىنان كامالقان احات قىزى حابارلايدى. ٴان مەن كۇيدىڭ اۋەنى ىشىندە، ۇلتتار ىنتىماعى جۇرت جۇرەگىنە شەكسىز قۋانىش باعىشتادى. 2018جىلى 4 ـ ايدا سانداۋحىزى قالاشىعى شاۋەشەك جولى الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىنى حان گاڭ ساۋان اۋداندىق حالىق شيپاحاناسىنىڭ سەستىرا باستىعى ياڭ شينليمەن تۋىس بولدى، ٴبىر جىلدىق ارالاسۋ، توعىسۋ ارقىلى، ەكى وتباسىنىڭ سۇيىسپەنشىلىگى دە بىرتىندەپ تەرەڭدەي ٴتۇستى.حان گاڭ، ياڭ شينليدىڭ وعان بەرگەن ەڭ العاشقى اسەرى اق كوڭىل، قاراپايىم، جانعا جۋىق دەدى. ياڭ شينليدىڭ ٴبىر جاقسى ادەتى ٴار كۇنى تۇستەن كەيىن جۇگىرىپ، ۇنەمى دەنە شىنىقتىرادى، حان گاڭنىڭ وتباسىنداعىلارعا كەزىككەندە ىستىق ىقىلاسپەن سالەمدەسىپ، شىنايى قامقورلىق جاساۋى حان گاڭنىڭ وتباسىنا ەرەكشە مەيىر باعىشتادى. وتباسىلارىن ارالاپ جاعداي ۇعىسۋ بارىسىندا، ياڭ شينلي قاراپايىم دا ۇعىنىقتى تىلمەن حان گاڭنىڭ وتباسىنداعىلارعا پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ حالىققا ٴتيىمدى ساياساتتارىن، تۋىستاسۋدىڭ كەلەلى ماڭىزىن اڭگىمەلەپ بەرەدى.ياڭ شينلي ٴوزىنىڭ شاماسى كەلەتىن كولەمدە حان گاڭنىڭ وتباسىنا قالتقىسىز كومەك كورسەتەدى. حان گاڭ سالقىن كەسپە دۇكەنىن اشپاقشى بولادى، ٴبىراق، لايىقتى دۇكەن ورىنىن تابا المايدى، ياڭ شينلي مۇنى بىلگەننەن كەيىن، ىرىقتىلىقپەن ونى ىزدەپ بارادى، سونىمەن بىرگە ٴوزىنىڭ تۋىستۋعان، دوسجاراندارىن دا بىرگە كومەكتەسۋگە جۇمىلدىرىپ، ٴبىر مەزەت قۇلشىنۋ ارقىلى دۇكەن ورىنىن تابادى. دۇكەن اشقان العاشقى كەزدە اقشا جۇمسايتىن جەر ٴبىرشاما كوپ ەدى، حان گاڭ امالسىز قالعان كەزدە ياڭ شينلي وعان 13 مىڭ يۋان قارجى توپتاپ بەرەدى . حان گاڭ وتباسىنىڭ شارتجاعدايى جالپى العاندا، وتباسىنداعىلارمەن جاقسى تۇرمىس كەشىرۋ ٴۇشىن، ول ۇنەمى ۇستەمە قىزمەت ىستەپ، ۋاعىندا ۇيىنە قايتا المايدى، ۇيىندەگى سالقىن كەسپە دۇكەنىنىڭ ساۋداسىنا دە ٴمان بەرە المايدى، ياڭ شينلي ۇنەمى جاپاماشاقاتقا شىداپ، قىزمەتتەن تۇسەتىن نەمەسە دەمالاتىن ۋاقىتتارىنان پايدالانىپ حان گاڭنىڭ سالقىن كەسپە دۇكەنىنە بارىپ كومەكتەسەدى . ساۋدا دۇرىس ارناعا تۇسكەننەن كەيىن، حان گاڭ دەرەۋ ياڭ شينليعا اقشاسىن ٴوسىمىمەن قايتارىپ بەرمەكشى بولادى، ياڭ شينلي ونىڭ بۇل كوڭىلىن تويتارادى، ول، مۇنىڭ ٴبارى قول ٴۇشىن بەرگەندىك، سونداياق ولاردى الاڭسىز ساۋدا ىستەۋگە جىگەرلەندىرۋ دەدى. ياڭ شينلي حان گاڭنىڭ وتباسىنداعىلاردى ٴوز تۋىسىنداي كورىپ، ولاردىڭ ٴىسىن ٴوز ىسىندەي قارايدى.حان گاڭ بىلاي دەيدى: مەنىڭ بۇل تۋىسىمدا ۇلكەن اقىلپاراسات، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك بار. بۇل جاعىندا، مەن ودان ۇيرەنەمىن، قيىنشىلىق پەن مىندەت الدىندا، تاۋەكەلگە بەل بۋاتىن جىگەر بولۋدى ۇيرەتتى.مىنە بۇل مەزەتتىك قانا ەمەس،ٴومىرلىك تۋىسقاندىق ەكەنىن دالەلدەپ تۇرعانداي.
|
ئۇيغۇرنىڭ زالىم ۋە يانتاياقتىن چەتئەلدە ئالغان تۇنجى ھېسابى ھويلام تورىباشبەت سىياسەت ئۇيغۇرنىڭ زالىم ۋە يانتاياقتىن چەتئەلدە ئالغان تۇنجى ھېسابىئاپتور: ئارتۇچ بۇغراۋاقتى: ئاۋغۇست 02, 2017 يازما: سىياسەتئىنكاس يوقئوقۇلۇشى: 13,291 قېتىمتايلاند تەسىراتىم 1ئۇيغۇر مىللىتى بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن چېكىۋاتقان ئەڭ چوڭ زۇلۇملىرىمىزدىن بىرى پىكىر ۋە مۇلاھىزىدىن توسۇلۇش، ئوخشىمىغان پىكىر ۋە ئوخشىمىغان قاراشلارنى سېلىشتۇرۇش ۋە توغرىسىنى تېپىپ چىقىش ئىمكانىدىن مەھرۇملىقىمىزىدىندۇر؛ شۇڭا تەھرىراتىمىز، گەرچە تايلانددىكى پارتلىتىش ۋەقەسىنىڭ ئەڭ ئاخىرقى نەتىجىسى چىقمىغان بولسىمۇ، بۇ يازمىدىكى پىكىرلەرنى كۆپچىلىكنىڭ پايدىلىنىشىغا سۇنۇشنى توغرا كۆردۇق.شۇنداق قىلىپ خەۋەرلەر تايلانددا يۈز بەرگەن 17 ئاۋغۇست پارتلىتىش ۋەقەسىنىڭ ئۇيغۇرلار تەرىپىدىن قىلىنغانلىقىغا مەركەزلىشىۋاتىدۇ، ئەمەلىيەتتىمۇ ۋەقەلەرنىڭ سەۋەپنەتىجە مۇناسىۋىتى نۇقتىسىدىن قارىغاندا ئەقىلگە ئۇيغۇنى، مەنتىقىنى سىغىدىغىنى بۇ. 109 ئۇيغۇرنىڭ دۇنيادىكى ئىنسانپەر تەرەپلەرنىڭ تەكلىپتەۋسىيەلىرىگە ؛ مەزلۇم تەرەپنىڭ يېلىنىشيالۋۇرۇشلىرىغا قارىماي، پەقەتلات خىتاينىڭ ھەربىي ۋە ئىقتىسادىي كۈچىگە بويسۇنۇپلا قايتۇرۇلۇشى ۋە بۇ ۋەقەدىن كېيىنلا پارتلاشنىڭ يۈز بەرگەنلىكى ۋەقەنىڭ كىملەر تەرىپىدىن قىلىنغانلىقىغا ئوچۇقلا ئىشارەت؛ ئۇنىڭ ئۈستىگە ۋەقەنىڭ خىتايلار مەركەزلەشكەن بىر بازاردا يۈز بەرگەنلىكى مەزكۇر ئىشارەتنىڭ يەنە بىر تەكرارى. خاتالىقىنى 109 ئۇيغۇرنىڭ بېشىغا قارا خالتا كەيدۇرۇلۈپ ئېلىپ مېڭىلغان چېغىدىلا تونۇپ يەتكەن تايلاند ھۆكۈمىتى دەسلەپكى باياناتىدىلا بۇ ئىشنى ئۇيغۇرلارنىڭ قىلغانلىق ئېھتىماللىقىنى چەتكە قاقمايدىغانلىقىنى بىلدۈرۈشتى؛ بۇ ھەقىقەتەن ئاقىلانە ۋە مەسۇلىيەتچان بىر تەخمىن بايانات بولغان ئىدى. ئەمما تايلاند ئىككى ئۇيغۇر گۇماندار تۇتۇلۇپ ۋەقەدىكى مەسئۇلىيىتىنى قىسمەن بوينىغا ئالغاندىن كېيىنمۇ ئالدىراپ ئۇيغۇر قىلدى، دېمىدى، تا بۈگۈنگىچە ئاخباراتچىلارغا خەۋەرلىرىدە ئۇيغۇر ئاتالغۇسىنى قاتماسلىقنى تەۋسىيە قىلماقتا.ۋەقەنىڭ ئۇيغۇرغا باغلىنىشىغا ئەڭ باشتا خىتاي قارشى تۇردى؛ بۇ ئىشقا ئىچىمىزدىكى كۆپىنچىلەر ھەيران قالدى، مەن ھېچ ھەيران قالمىدىم، چۈنكى خىتاينىڭ مەنپەتى نۇقتىسىدىن ئېيتقاندا بۇ ئىشنى ئۇيغۇر قىلغان بولۇشىنىڭ ئۆزى خىتاي ئۈچۈن زىيانلىق ئىدى، بۇ زىيان ئەلۋەتتە باشقا نەرسە ئەمەس دۇنياغا بېرىلىدىغان تۆۋەندىكىچە سىگناللار ئىدى:دېمەك ئۇيغۇرلار يالغۇز ئېزىلگەن دەسسەلگەن ، دۇنيا يۈدۈپ يۈرۈشى كېرەك بولغان كېسەل كۆرپىسى ئەمەس، ئۇ مېدىرىيالايدىغان، ھەرىكەت قىلالايدىغان بىر كۈچ، بىر قۇۋۋەت!دېمەك ئۇيغۇرلار، كىم خالىسا تارتىپ مېتىرلاپ ساتالايدىغان ماتا ياكى لاتا ئەمەس، ئۇ نوقۇلغان چېغىدا سەگىيدىغان، چوقۇلغان چېغىدا تېنى ئاغرىيدىغان بىر جان!دېمەك ئۇيغۇرلار، ئېزىلىشكىلا يارالغان، ئۆتكەنكەچكەن ھەممىسى دەسسەپيانچىسا بولىدىغان قۇرۇت قوڭغۇز ئەمەس، ئۇ قولىغا ئېلىپ ئەتىۋارلىغانغا مىننەتدارلىقىنى، تاپىنىنىڭ ئاستىغا قويۇپ يانچىغانلارغا قارشىلىقىنى كۆرسىتىدىغان بىر روھ.دېمەك ئۇيغۇرلار، ھەممىسىلا جان ساقلاشنىڭ كويىغا چۈشۈپ كەتكەن ھايۋانلار توپى ئەمەس، ئارىسىدا بۇ مىللەت ئۈچۈن جېنىنى بېرىشكە رازى ئەزىمەتلىرى بار بولغان، لوغىتىدە ۋىجدان ۋە غۇرۇر دېگەن ئۇقۇم تېخى يوقالمىغان ھاياتىي كۈچكە ئىگە بىر مىللەت.قىسىقىسى ، ئۇيغۇرلار ، ھەقھوقۇق يولىدىكى بىر تىلەمچى ئەمەس، بىر كۈرەشچى! بىر جەڭچى!خوش دۇنيا ۋەزىيىتى؟ غەرب دۇنياسى؟ ئىنسان ھەقلىرى؟ تېررورلۇق قالپىقى؟ خىتاينىڭ ئويۇنى؟ ئۇيغۇرنىڭ خەلقئارادىكى يۈز ئابرۇيى؟ ئۆلگەن پۇقرالار؟ نېمە ئۈچۈن خىتايدا ئەمەس تايلانددا؟ نېمە ئۈچۈن خىتاي ئەلچىخانىسىغا ئەمەس بۇتخانىغا؟ بۇ سوئاللارنىڭ ھەممىسىگە جاۋابىم بار: چۈنكى ۋەقەگە تەشكىلىي بىر چېتىشلىقىم بولغىنى ئۈچۈن ئەمەس، بولالىغان بولسام پەخىرلىنىتتىم، ۋەقەگە ھېسسىيات جەھەتتىن، ھەسرەت جەھەتتىن، ئارمان جەھەتتىن چېتىشلىقىم بولغانلىقى ئۈچۈن. جاۋابىمنى تايلاند تەسىراتلىرىمنىڭ كېيىنكى قىسىملىرىدا داۋاملاشتۇىرىمەن.
|
ئالمۇتا ۋە موسكۋادىكى ئۇيغۇرلار نورۇز ئارقىلىق ئۇيغۇر مىللىي مەدەنىيىتىنى نامايان قىلدى ئۇيغۇرئالمۇتا شەھىرىدىكى قازاقىستان خەلق بىرلەشمىسىنىڭ دوستلۇق ئۆيى بىناسىدا ئۆتكۈزۈلگەن نورۇز پائالىيىتىدىن كۆرۈنۈش. 2019يىلى 23مارت، قازاقىستان.نورۇزنىڭ ئۇزۇن تارىختىن بۇيان تۈركىي ۋە پارىس تىللىق خەلقلەر تەرىپىدىن ئۆتكۈزۈلۈپ كېلىنىۋاتقان ئاممىۋى بايرام ئىكەنلىكى مەلۇم. بۇ شۇنداقلا ئۇيغۇر ئېلى، ئوتتۇرا ئاسىيا، تۈركىيە ۋە دۇنيانىڭ باشقىمۇ ئەللىرىدە ياشاۋاتقان مىليونلىغان ئۇيغۇرلارنىڭمۇ ھەر خىل شەكىللەردە قۇتلۇقلاۋاتقان چوڭ بايراملىرىنىڭ بىرىدۇر. ئۇنىڭدا ئۇيغۇرلار باشقا قېرىنداش مىللەتلەر بىلەن بىرلىكتە ئۆز تىلىنى، ئۆرپئادەتلىرىنى، مەدەنىيىتىنى، سەنئىتىنى نامايان قىلىش مۇمكىنچىلىكىگە ئىگە بولماقتا. يەنى، نورۇز بايرىمىنى قۇتلۇقلاش ئۇيغۇرلارنىڭ مىللىي كىملىكىنى ساقلاشنىڭ ۋە ئۆز جەمئىيەتلىرىنى راۋاجلاندۇرۇشنىڭ مۇھىم بىر پۇرسىتى ئىكەنلىكى ئىلگىرى سۈرۈلمەكتە.بۇ يىل قازاقىستان ئۇيغۇرلىرىمۇ 21مارتتىن ئېتىبارەن مەملىكەتنىڭ ئۇيغۇرلار توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان رايونلىرىدا نورۇز بايرىمى ئۆتكۈزدى. شۇلارنىڭ بىرى 23مارتتا ئالمۇتا شەھىرىدىكى قازاقىستان خەلق بىرلەشمىسىنىڭ دوستلۇق ئۆيى بىناسىدا بولۇپ ئۆتتى. ئۇنىڭغا شەھەر ۋە ئالمۇتا ۋىلايىتىنىڭ ھەر قايسى ناھىيەلىرىدىن كەلگەنلەر، شۇنداقلا باشقا مىللەت مەدەنىيەت مەركەزلىرى، ئۇيغۇر تەشكىلاتلىرى ۋەكىللىرى، زىيالىيلار، ياشلار بولۇپ 200 دىن ئوشۇق ئادەم قاتناشتى. ئىگىلىشىمىزچە، قازاقىستان خەلق بىرلەشمىسىنىڭ قوللاپقۇۋۋەتلىشى، قازاقىستان ئۇيغۇرلىرىنىڭ جۇمھۇرىيەتلىك مىللىي مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ ئۇيۇشتۇرۇشى بىلەن بۇ پائالىيەت مەركەزنىڭ شەھەرلىك شۆبىسى تەرىپىدىن تەشكىللەنگەن ئەتكەن چاي فېستىۋالى بىلەن بىرلەشتۈرۈلگەن.نورۇز بايرىمىنىڭ ئېچىلىش مۇراسىمىدا سۆزگە چىققان قازاقىستان پارلامېنتى ئالىي كېڭىشىنىڭ ئەزاسى، قازاقىستان ئۇيغۇرلىرىنىڭ جۇمھۇرىيەتلىك مىللىي مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ رەئىسى شاھىمەردان نۇرۇموف بارلىق مېھمانلارنى نورۇز بايرىمى بىلەن تەبرىكلەپ، نورۇز بايرىمىنىڭ ھازىرقى پەيتتە، يەنى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ بېشىغا ھەم كۈلپەتلەر، ھەم ياخشىلىقلار كېلىۋاتقان بىر ۋاقىتتا ئۆتۈۋاتقانلىقىنى تەكىتلىدى. ئۇ يەنە بۇ بايرامنىڭ قازاقىستان تارىخىدا سىياسىي ئۆزگىرىشلەر يۈز بېرىۋاتقان بىر پەيتكە توغرا كەلگەنلىكىنىمۇ بىلدۈردى.رادىيومىز زىيارىتىنى قوبۇل قىلغان ئالمۇتادا نەشر قىلىنىدىغان ئېھسان ژۇرنالىنىڭ تەھرىرات ئەزاسى يارمۇھەممەت داناخۇنوف مۇنداق دېدى: بۈگۈنكى كۈندە ئۇيغۇرلار ئۆزلىرى ياشاۋاتقان دۆلەتلەردىكى شارائىتلاردىن پايدىلىنىپ، ئۇيغۇرلارنىڭ مەدەنىيىتىنى، ئۇيغۇر ۋەزىيىتىنى تونۇشتۇرۇش ئۈچۈن پائالىيەتلەر ئۆتكۈزۈۋاتىدۇ. بۇ يەردىمۇ شۇنداق پائالىيەتلەر ئۆتۈۋاتىدۇ. قازاقىستاندا 500 مىڭغا يېقىن ئۇيغۇر ياشايدۇ. بۇ يەردىمۇ ئۇيغۇرلارغا كۆپ ئىمكانىيەتلەر يارىتىلغان. تىياتىر، مەدەنىيەت مەركەزلىرى، ئۇيغۇر مەكتەپلىرى بار. ھەر قانداق پائالىيەتلەرگە قازاقىستان جۇمھۇرىيىتى يول قويىدۇ.ئۇ ھازىرقى كۈندە ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئېغىر بىر پاجىئەگە دۇچ كەلگەنلىكىنى تەكىتلەپ، يەنە مۇنداق دېدى: ئەپسۇس، ھازىر ۋەتەندە ئۇيغۇرلارنىڭ مۇنداق ئەنئەنىۋى تويلىرىنى تويلاشقا، ئۆز تىلىنى، مەدەنىيىتىنى ساقلاشقا شارائىت يوق. ئەكسىچە، تىل، مەدەنىيەت تەرەپتىن ئاسسىمىلياتسىيەگە ئۇچراۋاتىدۇ. خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر ۋە باشقا مىللەتلەرنى خىتايلاشتۇرۇش سىياسىتىنى يۈرگۈزۈۋاتىدۇ. قازاقىستاندىكى ئۇيغۇرلار ئىمكانىيەتلەردىن پايدىلىنىپ، ئۇيغۇرلۇقىمىزنى ساقلاپ قېلىپ، راۋاجلاندۇرۇشقا ئۆزىنىڭ بار كۈچىنى سېلىش كېرەك، دەپ ئويلايمەن.مەزكۇر نورۇز پائالىيىتىگە قاتناشقان باشقا مىللەت ۋەكىللىرى ئۇيغۇرلارنىڭ مىللىي تائاملىرىدىن ئېغىز تېگىپ، سەنئىتىدىن ھۇزۇرلانغان. ئالمۇتا شەھەرلىك قازاقىستان خەلق بىرلەشمىسىنىڭ رەئىسىنىڭ ئورۇنباسارى قازبېك مانسۇروف زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ، مۇنداق دېدى: ئەلۋەتتە، مەن چوڭ خۇشاللىق بىلەن بۇ پائالىيەتكە كەلدىم. بۇ يەردە ئۇيغۇرلار نورۇز بايرىمىنى تويلاۋاتىدۇ. ئادەملەر بۇ چوڭ بىناغا بىربىرىنى تەبرىكلەش، تىلەك ئېيتىش ھەم بىر ئەلدە ياشاۋاتقانلىقى ئۈچۈن بىربىرىگە رەھمەت ئېيتىش ئۈچۈن يىغىلدى. چۈنكى بىز ھەممىمىز بىللە ياشاۋاتىمىز، ئىشلەۋاتىمىز ھەم مىللەتلەر ئارا دوستلۇقنى مۇستەھكەملەشكە تۆھپىلىرىمىزنى قوشۇۋاتىمىز. مەن ئۇيغۇرلارغا ئۆزلىرىنىڭ تىلىنى، مەدەنىيىتىنى ساقلاشتا چوڭ ئۇتۇقلار تىلەيمەن.زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلغان جۇمھۇرىيەتلىك ئۇيغۇر مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ ئالمۇتا شەھەرلىك شۆبىسىنىڭ رەئىسى، تېببىي پەنلىرىنىڭ كاندىدات دوكتورى ئەبەيدۇللا جاپپاروف ئەتكەن چاي فېستىۋالىنىڭ ئاساسىي مەقسىتىگە توختىلىپ، مۇنداق دېدى: ئەتكەن چاينىڭ خىسلىتى، پايدىسى، ئۇيغۇرلارنىڭ ئەتكەن چاينى نېمە ئۈچۈن ئىچىدىغانلىقىنى باشقا خەلقلەرگە تونۇشتۇرۇش. ئۇنىڭغا نېمە ئۈچۈن سۈت، تۇز قوشىدۇ، تەنگە نېمە پايدىسى بار، شۇنى فېستىۋالدا كۆرسەتتۇق. ئەمدى ئۇ ياقتا بولۇۋاتقان ئەھۋالنى بىز ئاڭلاۋاتىمىز. مۇشۇنىڭدىن بىر ئاز ۋاقىت بۇرۇن قۇرئان ئوقۇتۇپ، ماتەم تۇتۇش توغرىلىق پاراڭلار بولدى. بىز ھەر قانداق تويلارنى توختىتىمىز دەپ، نورۇزغىچە ماتەم تۇتتۇق. ئەمدى نورۇز دېگەن قەدىمىي بايرام. ئۇنىڭغا ھېچ قانداق توسالغۇ بولمايدۇ، دەپ ئويلايمەن.مۇراسىم داۋامىدا ئۇيغۇر مىللىي ئانسامبىللىرى ھەمدە مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى تەرىپىدىن تەييارلانغان چوڭ كونسېرتلىق پروگرامما كۆرسىتىلدى. ئۇنىڭدا يەنە رەسساملارنىڭ ئەسەرلىرى، شۇنداقلا قولھۈنەر ۋە سەنئەت بۇيۇملىرى كۆرگەزمە قىلىندى.ئىگىلىنىشىچە، نورۇز بايرىمى شۇنداقلا ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ ئۇيغۇرلار ياشاۋاتقان قىرغىزىستان، ئۆزبېكىستان جۇمھۇرىيەتلىرى بىلەن بىر قاتاردا رۇسىيە فېدېراتسىيەسىدىمۇ بولۇپ ئۆتكەن.موسكۋادىكى ئۇيغۇرلارنىڭ مىللىيمەدەنىيەت بىرلەشمىسىنىڭ مەسئۇلى شەرىف ئەخمەتوفنىڭ ئېيتىشىچە، 24مارتتا موسكۋا شەھىرىنىڭ مىللەتلەر ئۆيىدە نورۇز بايرىمىغا بېغىشلانغان چوڭ مۇراسىم بولۇپ ئۆتكەن. شەرىف ئەخمەتوف مۇنداق دېدى: ئۇ يەرگە 19 مىللەتنىڭ جەمئىيەتلىك بىرلەشمىلىرى ۋەكىللىرى قاتناشتى. ئادەم ناھايىتى كۆپ بولدى. مىللىي تائاملارنى، كىيىمكېچەك، ساز ئەسۋابلىرىنى كۆرسەتتۇق. سائەت 2دە كونسېرت باشلاندى. كونسېرتقا ئالمۇتادىن كەلگەن يەتتە ياش بالا ئۇيغۇر كىيىملىرىدە ئۇسسۇل ئوينىدى. ئۇنىڭغا ئۇيغۇرلار خېلى قاتناشتى. ئەڭ ياخشى باراڭلىق ئۇيغۇرلارنىڭ بولدى. تاماقلىرىمىزنىڭ ئۈلگىسىنى ھەممىسى كۆردى. ئۇلار تاماقلارنىڭ تۈرلىرى كۆپ ئىكەن دېدى. ھەممە نەرسە ھۆكۈمەتنىڭ رەھبەرلىكىدە ئۆتتى.شەرىف ئەخمەتوفنىڭ دېيىشىچە، رۇسىيەدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ مىللىي دەۋاغا بولغان كۆز قارىشى تۆۋەن بولۇپ، ئۇنداق ئىشلارغا قىزىققۇچىلار ناھايىتى ئاز ئىكەن. شۇنداقتىمۇ بۇ جەھەتتە ھەر خىل پائالىيەتلەرنى ئۆتكۈزۈشكە، تور بەتلىرىدە تەشۋىقات قىلىشقا ھۆكۈمەت توسقۇنلۇق قىلمايدىكەن.مەلۇماتلارغا قارىغاندا، رۇسىيەدە ھازىر ئۇيغۇرلارنىڭ سانى كۆپ بولماي، پەقەت موسكۋا شەھىرى ھەم ئۇنىڭ ئەتراپىدا 400500 ئەتراپىدا ئۇيغۇر ياشايدىكەن.
|
پاراللېل دىنلار ۋە ئۇممىيلار مۇسۇلمانلار تورىپاراللېل دىنلار ۋە ئۇممىيلارباش بەت قۇرئان تەتقىقاتلىرى يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 20180120324 قېتىم ئوقۇلدىمەنپەئەتپەرەسلەر بىلەن دۇنيانى ئاخىرەتتىن ئارتۇق بىلىدىغان دىن ئالىملىرى بىر يەرگە كەلگەندە پاراللېل دىن پەيدا بولىدۇ. ئىنسانلارمۇ ئۆز مەنپەئەتى ئۈچۈن، ھەق گەپ قىلغانلارنى چەتكە قاقىدۇ.پاراللېل دىن، ئاللاھنىڭ دىنىنى ئۆز مەنپەئەتلىرىگە دەسمايە قىلىۋالغانلارنىڭ قۇرغان دىنىدۇر. دىنىي قۇرۇلمىلارنىڭ ھەممىسى پاراللېل بولىدۇ. بۇ ئىش شۇنداق ئۇستىلىق بىلەن قىلىنىدۇكى، كۆپىنچە كىشىلەر ئۇنى قۇرغۇچى كىشىلەرنى دىنىي ئالىم دەپ ئويلاپ قالىدۇ. شۇنىڭ بىلەن مەنپەئەتپەرەسلەرنىڭ قوللىشى ئاستىدا، پاراللېل دىن ھەقىقى دىننىڭ ئورنىنى ئىگەللەيدۇ ۋە ھەقىقىي دىندارلار مۇرتەد ياكى زىندىق ھېساپلىنىپ، سوئالسوراقسىز ئۆلتۈرىلىدۇ.ئەڭ چوڭ ئېكىسپىلاتاتسىيە، دىن ئېكىسپىلاتاتسىيەسىدۇر. چۈنكى، مۇنۇ ئايەتكە ئاساسەن ھەممە كىشى ئۆزىنى دىندار ھېساپلايدۇ:فَرِيقًا هَدَى وَفَرِيقًا حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلاَلَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ اللّهِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَئاللاھ ئىنسانلارنىڭ بىر قىسمىنى ھىدايەت قىلدى. ئىنسانلارنىڭ بىر قىسمى ئېزىپ كېتىشكە تېگىشلىك بولدى. چۈنكى بۇلار ئاللاھقا تېخىمۇ يېقىن دەپ قارىغان شەيتانلارنى دوست تۇتتى. شۇنداقتىمۇ ئۇلار يەنىلا ئۆزلىرىنى توغرا يولدا دەپ ھېسابلايدۇئەئراف سۈرىسى، 30ئايەت.ئەۋلىيا، ۋەلىينىڭ كۆپلۈك شەكلىدۇر. ۋەلى، ئوتتۇرىغا باشقا ھېچ كىم كىرەلمەيدىغان دەرىجىدىكى يېقىنلىقنى كۆرسىتىدۇ. ۋەلىلىكمۇ، بىر ئىشنى ئۈستىگە ئېلىش ۋە ياردەمچى بولۇش دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ.ئاللاھنىڭ بىزدىن نېمە تەلەپ قىلغانلىقىنى، پەقەت ئۇنىڭ كىتابى ئارقىلىقلا بىلەلەيمىز. ئەمما، بۇ شەيتانلار، ئۆزلىرىنىڭ كۆزقاراشلىرىنى ئاللاھنىڭ كىتابىنىڭ ئورنىغا دەسسىتىپ، ئىلاھ بولۇشنى خالايدۇ. مۇناسىۋەتلىك ئايەت تۆۋەندىكىدەك:أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَن يَهْدِيهِ مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَكَّرُونَئى مۇھەممەد! نەپسى خاھىشىنى ئىلاھى قىلىۋالغان، ئاللاھ بىر ئىلىمگە ئاساسەن ئازدۇرغان، ئاللاھ قۇلىقىنى ۋە قەلبىنى پېچەتلىۋەتكەن، كۆزىنى پەردىلىۋەتكەن ئادەمنى كۆردۈڭمۇ؟ ئاللاھ ئازدۇرغاندىن كېيىن ئۇنى كىم ھىدايەت قىلالايدۇ؟ ئويلاپ باقمامسىلەر؟ سۈرە جاسىيە 23ئايەتھەر مۇسۇلمان، قۇرئاننىڭ بىرىنچى ئورۇندا بولۇشى كېرەكلىكىنى بىلىدۇ. لېكىن، مەنپەئەتىگە توقۇنۇشۇپ قالغان ھامان قۇرئاننى ئىككىنچى ئورۇنغا قويىدۇ. قىلغان ئىشىنى گۇناھ دەپ ئويلىمىسىلا، ئاللاھ بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى ئۈزەلەيدۇ. بۇنىئىلىم نامى بىلەن بويىغانلار، ئاللاھ بىلەن بەندە ئارىسىغا كىرىپ، ئەڭ چوڭ گۇناھنى ئىشلىگەن بولىدۇ. ئاللاھ تائالا بۇلار ھەققىدە مۇنداق بايان قىلىدۇ:اللَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَوَيْلٌ لِلْكَافِرِينَ مِنْ عَذَابٍ شَدِيدٍ الَّذِينَ يَسْتَحِبُّونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الْآَخِرَةِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا أُولَئِكَ فِي ضَلَالٍ بَعِيدٍئۇ زات، ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى نەرسىلەرنىڭ ئىگىسى بولغان ئاللاھتۇر. قاتتىق ئازاب سەۋەبىدىن كاپىرلارغا ۋاي! ئۇلار شۇنداق كىشىلەركى، دۇنيا ھاياتىنى ئاخىرەت ھاياتىدىن بەك ياخشى كۆرىدۇ، ئاللاھنىڭ يولىدىن توسىدۇ ۋە ئۇ يولنى ئەگرى قىلىشقا تىرىشىدۇ. ئەنە شۇلار چوڭقۇر ئازغۇنلۇق ئىچىدىدۇر ئىبراھىم سۈرىسى،2ۋە3ئايەتلەر.ئايەتتىكى ئىۋەجعوج، ئەگرى، تەپەككۇر قىلىپ، ئۇيغۇن كەلمەيدىغان كۆزقاراشلار بىلەن يېقىنلىشىدىغان شەكىلدە قىلىنغان بۇرمىلاشنى كۆرسىتىدۇ. بۇنى پەقەت دىننى ناھايىتى ياخشى بىلىدىغانلار قىلىدۇ. ھەم ئۆزى ئازىدۇ، ھەم باشقىلارنى ئازدۇرىدۇ.دۇنيانى ئاخىرەتتىن بەكرەك ياخشى كۆرگەن بۇ ئىنسانلارنى قوللايدىغانلارنىڭ ھالى تۆۋەندىكى ئايەتلەردىن ئايان بولىدۇ:وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ. وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا وَلَّى مُسْتَكْبِرًا كَأَن لَّمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍئىنسانلاردىن شۇنداق كىشىلەر باركى، ھېچبىر ئىلىمگە ئاساسلانماستىن ئاللاھنىڭ يولىدىن توسۇش ۋە ئۇنى مەسخىرە قىلىش ئۈچۈن بىھۇدە سۆزنى سېتىۋالىدۇ. ئۇلارغا خورلىغۇچى ئازاب بار.ئۇلارغا ئايەتلىرىمىز تىلاۋەت قىلىنسا تەكەببۇرلۇق قىلىپ يۈز ئۆرۈيدۇ، گويا ئۇ ئايەتلەرنى ئاڭلىمىغاندەك، گويا ئىككى قۇلىقىدا ئېغىرلىق باردەك ئىش قىلىدۇ. سەن ئۇلارغا ئەلەملىك ئازاب بىلەن خۇش خەۋەر بەرگىن. لوقمان سۈرىسى 67ئايەتلەرمەنپەئەتپەرەسلەر بىلەن دۇنيانى ئاخىرەتتىن بەكرەك ياخشى كۆرىدىغان دىنىي ئالىملار بىرلەشكەندە پاراللېل دىن پەيدا بولىدۇ. خەلقمۇ ئۆز مەنپەئەتىنى ئۈستۈن بىلىدىغان بولغاچقا، ھەقىقەتنى سۆزلىگەنلەرنى چەتكە قاقىدۇ. ھەقىقەتنى سۆزلىگەن توققۇز شەھەردىن قوغلىنىپتۇ دېگەن مانا مۇشۇدۇر. خاتا چوت سوققانلارنىڭ ھېسابىنى بۇزغان بۇ كىشىلەر سەبىرلىك بولىدىغانلا بولسا، ئونىنچى شەھەرگە باشلىق بولۇپ، خاتاسىنى بىلگەن توققۇز شەھەرنى ۋە باشقا شەھەرلەرنى ئۆزىگە قارىتالايدۇ.نۇرغۇنلىغان ئايەتتە ئاللاھ، كىتابىغا چىڭ ئېسىلىشنى ۋە بۆلۈنمەسلىكنى بۇيرىغان. بىر ئايەتتە مۇنداق دېيىلىدۇ:وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ ھەممىڭلار ئاللاھنىڭ ئارغامچىسىغا ئېسىلىڭلار، بۆلۈنمەڭلار 3سۈرە ئال ئىمران، 103 ئايەت.دىنلىرىنى پارچىلاپ بۆلگەنلەر بىلەن ھېچقانداق مۇناسىۋىتىمىزنىڭ بولمايدىغانلىقىنى تۆۋەندىكى ئايەتتە بىلدۈرگەن:إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُواْ دِينَهُمْ وَكَانُواْ شِيَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُواْ يَفْعَلُونَئى مۇھەممەد! دىنىنى پارچىلاپ پىرقىلەرگە ئايرىلغانلار بىلەن سېنىڭ ھېچقانداق مۇناسىۋىتىڭ يوقتۇر. ئۇلارنىڭ ئىشى پەقەت ئاللاھقا قالغان. كېيىن ئاللاھ ئۇلارغا قىلىمىشلىرىنى ئېيتىپ بېرىدۇ ئەنئام سۈرىسى، 159ئايەت.مەزھەپلەرگە بۆلۈنۈش؛ قۇرئاندەك مۇھىمبولغان ھېكمەت ئۇقۇمىنىڭ يوقىتلىشى ۋە پەيدا بولغان ھاڭلارنى ئۆلىمالارنىڭ تولدۇرۇشى بىلەن پەيدا بولغاندۇر. ھېكمەت بولسا، ئاللاھنىڭ كىتابىدىن توغرا ھۆكۈم چىقىرىش ئۇسۇلىدۇر. ھېكمەتنىڭ بارلىق قائىدەپىرىنسىپلىرى قۇرئانغا يەرلەشتۈرۈلگەن، نەبىمىزمۇ ھاياتى بويىچە بۇ ئۇسۇلنى ئۆگەتكەن ۋە قوللانغان ئىدى. قۇرئاندىكى نەتىجىلەرگە پەقەتلا مۇشۇ خىل ئۇسۇل بىلەن ئېرىشكىلى بولىدۇ. مۇنۇ ئايەتلەرگە قارىغىنىمىزدا، قۇرئاننى پەقەت ئاللاھ ئىزاھلايدۇ:الَر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ .أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ اللّهَ إِنَّنِي لَكُم مِّنْهُ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌئەلىف، لام، را. بۇ ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچى، ھەر نەرسىدىن خەۋەردار بولۇپ تۇرغۇچى ئاللاھ تەرىپىدىن ئايەتلىرىنىڭ مەزمۇنى ئىخچام ۋە ئېنىق رەۋىشتە تۈزۈلگەن ۋە تەپسىلىي بايان قىلىنغان كىتابتۇر. بۇ ئاللاھتىن غەيرىيگە ئىبادەت قىلماسلىقىڭلار ئۈچۈندۇر. ئى مۇھەممەد! ئېيتقىنكى: مەن ئاللاھ تەرىپىدىن سىلەرگە ئەۋەتىلگەن ئاگاھلاندۇرغۇچى ۋە خۇش خەۋەر بەرگۈچىمەن ھۇد سۈرىسى، 12ئايەتلەر.ئاللاھنىڭ ئىزاھاتلىرىغا، پەقەت ئۇ بېكىتكەن ئۇسۇل بىلەنلا ئېرىشكىلى بولىدۇ. يۇقىرىقى ئايەتكە ئاساسەن، باشقىچە يول تۇتۇش، ئۆزىنى ئاللاھنىڭ ئورنىغا قويغانلىقتۇر. ئەھۋال مانا مۇشۇنداق ئېنىق تۇرسىمۇ، يۇقىرىدىكى ئايەتلەرنىڭ مەنىلىرىنى بۇرمىلىمىغان بىرەر تەرجىمە ياكى تەپسىرنى تېپىش تولىمۇ قىيىن. ئەمەلىيەتتىمۇ، قۇرئاننىڭ ئاللاھ تەرىپىدىن ئىزاھلانغانلىقىنى قوبۇل قىلىدىغان ھېچقانداق مەزھەپ يوق.قارايدىغان بولساق قۇرئاننى، ئالىملار ئىزاھلىغان ۋە بارلىق دىنىي كىتاپلارنىڭ يېزىلىشى بۇ شەكىلدە تەرەققى قىلغاندۇر. مەسىلەن: ئىمانغا ئالاقىدار نۇرغۇن ئۇقۇملارنىڭ بۇرمىلانغىنىدەك،تەقدىر ئۇقۇمىمۇ بۇرمىلانغاندىن كېيىن تەفسىر كىتاپلىرى، ئاللاھنىڭ ئىنساندىن ئىمتىھان ئېلىشى ھەقىقەت ئەمەس، بەلكى بىر مەجاز ئىكەنلىكىگە دائىر چۈشەنچىلەر بىلەن تولۇپ كەتتى.قۇل ۋە دېدەكلەر مەسىلىسى، ئاياللارنىڭ ئاجرىشىش ھەققى، نارەسىدىلەرنىڭ ئۆيلەندۈرىلىشى، نىكاھنىڭ نازارەت قىلىنىشى، مۇرتەدنىڭ ئۆلتۈرۈلىشى ۋە شۇنىڭدەك نۇرغۇنلىغان مەسىلىلەر يۈزدەيۈز قۇرئانغا زىت كەلسىمۇ، بىردەكلىك بىلەن قوبۇل قىلىنىپ،ئىلىم دەپ ئوقۇتىلىدىغان مەسىلىلەرگە ئايلاندۇرۇلدى. ئۆسۈمگە ئالاقىدار ھۆكۈملەرمۇ ئۆسۈمنىڭ ئالدىنى ئېچىپ، تىجارەتنىڭ ئالدىنى ئېتىپ قويىدىغان ھالغا كەلتۈرۈلگەن.بۈگۈن مۇسۇلمانلار، دۇنيانىڭ ئەڭ چوڭ غەزىنىلىرىگە ئىگە بولسىمۇ، ئۆزىنىڭ بايلىقىنى بىلمىگەنلىكى ئۈچۈن پېقىرلارمۇ ياراتمايدىغان تىلەمچىلەرگە ئوخشاپ قالدى. ھېكمەت يوقاپ كەتكەن بولغاچقا ھېچقانداق مەسىلە ھەل قىلىنمايۋاتىدۇ. ھەل قىلىشنىڭ ئورنىغا مەسىلە پەيدا قىلىنىۋاتىدۇ.ئىسلامى بىلىملەر ئوقۇتۇلىۋاتقان يەرلەردە، ئىنسانلارنى ئۆتمۈشتىن قالغان خاتا بىلىملەرگە چۈشەپ قويغانلىقتىن، تۆۋەندىكى ئايەتلەرگە ئاساسەن، بۇلارنىڭ ئاخىرەتتە قۇتۇلۇش ئېھتىمالى بولۇشى مۇمكىن.وَمِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لاَ يَعْلَمُونَ الْكِتَابَ إِلاَّ أَمَانِيَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ يَظُنُّونَ. فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللّهِ لِيَشْتَرُواْ بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً فَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَّهُمْ مِّمَّا يَكْسِبُونَئۇلارنىڭ ئۇممىيلىرى بار. بۇلار كىتابنى بىلمەيدۇ، بىلىدىغىنى پەقەت بىر قىسىم ئارزۇئارمانلاردىنلا ئىبارەتتۇر. بۇلار پەقەتلا گۇمان قىلىدۇ. كىتابنى ئۆز قوللىرى بىلەن يېزىپ، ئاندىن ئۇنى ئازغىنا بىر پۇلغا سېتىش ئۈچۈن: بۇ ئاللاھ تەرىپىدىندۇر دېگەنلەرگە ۋاي! قوللىرى يازغان نەرسە سەۋەبىدىن ئۇلارغا ۋاي! ئېرىشكەن نەرسىلىرى سەۋەبىدىن ئۇلارغا ۋاي! بەقەرە سۈرىسى 7879ئايەتلەر.بەزىلەر ئۇممىي بولغانلىقى ئۈچۈن قۇتۇلۇپ قېلىشى مۇمكىن. لېكىن، ئۆزىلىرىگە مۇناسىۋەتلىك ئايەتلەر كۆرسىتىلگەن تەقدىردىمۇ يەنە يولىغا داۋام قىلىۋەرگەنلەر بولسا، تۆۋەندىكى ئايەتلەر بويىچە جازاغا تارتىلىدۇ:وَيْلٌ لِكُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ يَسْمَعُ آَيَاتِ اللَّهِ تُتْلَى عَلَيْهِ ثُمَّ يُصِرُّ مُسْتَكْبِرًا كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْهَا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍبوھتان چاپلىغۇچى ۋە گۇناھ قىلغۇچى ھەر قانداق كىشىگە ۋاي! ئۇ ئۆزىگە ئاللاھنىڭ ئايەتلىرى ئوقۇلسا ئاڭلايدۇ، ئاندىن تەكەببۇرلۇق قىلىپ كۇفرىلىقتا چىڭ تۇرىدۇ. ئۇ خۇددى ئايەتلەرنى ئاڭلىمىغاندەك ئىش قىلىدۇ. ئۇنىڭغا ئەلەملىك ئازاب بىلەن خۇش خەۋەر بەرگىنجاسىيە سۈرىسى، 78ئايەتلەر.پروفېسور ئابدۇلئەزىز بايىندىركىتاپ ۋە ھېكمەت ژورنىلى 15سان باش ماقالىسىتەرجىمە قىلغۇچى: ئابدۇلئەزىز بەشتوغراقمۇرتەدلەرگە ئالاقىدار ئۇچۇرلارغا مۇنۇ ئۇلىنىشتىن ئېرىشەلەيسىز: مۇرتەتنىڭ جازاسى :..?2278ئايەت تېكىستىدىكى مِن دُونِ اللّهِمىن دۇنىللاھ سۆزى، ئاللاھنىڭ ئاستىدىكى، ئىنسانلارنىڭ ئۈستىدىكى، يەنى ئاللاھ بىلەن ئىنسان ئارىسىدىكى بىر جاينى ئىپادىلەيدۇ. فىرۇزابادى، قامۇس تەرجىمىسى، مۇتەرجىم ئاسىم، باخىرىييە مەتبۇئاتى 1305راغىب ئىسفاھانى، ۋاپاتى: ھىجرىيە 425، مۇفرەدات ت ھ ك: سافۋان ئەدنان داۋۇدى عوج ماددىسى، دەمەشىق ۋە بەيرۇت، 14121922.راغىب ئەل ئىسفاھانىنىڭ مۇفرەدات، ئاۋج ماددىسى.ئايەت تېكىستىدىكى بِغَيْرِ عِلْمٍبىلمەستىن سۆزى لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِئاللاھنىڭ يولىدىن ئازدۇرۇش ئۈچۈن سۆزىنىڭ يۇشۇرۇن تولدۇرغۇچىسى بولغان ئازدۇرۇلغان ئىنسانلارنى ئېنىقلاپ كەلگەچكە، مەنا مۇشۇنداق بېرىلدى. چۈنكى بىكار گەپكە مەبلەغ سالغانلارنىڭ ئۇنى بىلمەي قېلىشى مۇمكىن ئەمەس.ئايەتتىكى هُزُو سۆزى، السُّخْرِية مەنىسىدە بولۇپ، بىرىنى ھەققىنى بەرمەي ئىشقا سېلىش دېگەنلىكتۇر. بۇيەردە بولسا، سۈيئىستىمال قىلىش دېگەن مانانى بېرىشمىز، ئەنە شۇ سەۋەپتىندۇر.ھېكمەت ھەققىدە فاتىھ ئورۇم يازغان قۇرئاننى چۈشۈنۈش ئۇسۇلى ناملىق كىتاپتا مەخسۇس توختالغان.ئىمتىھانغا مۇناسىۋەتلىك مەزمۇننى توغرا دەپ بىلگەن خاتالار كىتابىمىزنىڭ 5باسمىسى 229بەتتىكى مەزمۇننى ئوقۇڭ.بۇ ھەقتىكى توغرا مەلۇماتقا، ۋەقفىمىز نەشىر قىلغان كىتاپلاردىن ۋە توربەتلىرىمىزدىكى يازمىلار ۋە سۆھبەتلىرىمىزدىن تاپالايسىز.تىجارەت ۋە ئۆسۈم كىتابىمىزنىڭ مۇناسىۋەتلىك بۆلۈملىرىدە بۇ ھەقتە تەپسىلىي مەلۇمات بار.ئۇممىي: كىتاپنى بىلمەيدىغان كىشى دېگەن مەنىدە. ئارزۇئارمانلار دەپ مەنا بەرگەن أَمَانِيَّ، ئۇمنىييەنىڭ كۆپلىكىدۇر. مۇجاھىد ئۇنىڭ يالغان دېگەن مەنىدە ئىكەنلىكىنى ئېيتىدۇ. باشقىلارغا نىسبەتەن: كىتاپنى چۈشەنمەستىن ئوقۇش دېمەكتۇرمۇفرەدات.قَلِيل، بىر نەرسىنىڭ ئازلىقىنى ۋەيا ئۆتكۈنچى ئىكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ.ئەھمەد بىن فارىس بىن زەكەرىييە، مۇجئەمۇ مەقايەسۇل لۇغە، بەيرۇت. تارىخى يېزىلمىغانخەيىرلىك نەرسىلەردىن مەھرۇم بولۇش مەناسىنى بەرگەن سۆز بولسا، الإثم دۇر. مۇفرەدات
|
ىلە الاتاۋىنا شىققان رەسەيلىك ءتۋريستىڭ جاعدايى كۇرت ناشارلاعان3 تامىز ساعات 22:10دا رەسپۋبليكالىق جەدەلقۇتقارۋ جاساعىنىڭ كەزەكشى بولىمىنە رەسەيدەن كەلگەن تۋريستەر توبىنا قۇتقارۋشىلاردىڭ كومەگى قاجەت ەكەندىگى تۋرالى اقپارات كەلىپ تۇسكەن. ولاردىڭ جالپى سانى 15 ادام، دەپ حابارلايدى ..بۇل تۋرالى قر تجم رەسمي وكىلى تالعات ءۋالي حابارلادى.تۋريستەر سوۆەتتەر شىڭىنا كوتەرىلگەن. شىڭدى باعىندىرۋ كەزىندە ولاردىڭ ءبىرىنىڭ جاعدايى كۇرت ناشارلاعان. الايدا توپ ىشىندە دارىگەر بولعاندىقتان، ول ناۋقاستانعان ءتۋريستىڭ ءوت قابىندا تاس بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتقان.رەپسۋبليكالىق جەدەلقۇتقارۋ جاساعىنىڭ 8 قۇتقارۋشىسى مەن كينولوگيالىق توپ دەرەۋ ىزدەستىرۋقۇتقارۋ جۇمىستارىنا شىقتى.4 تامىزدا تۋريستەر سوۆەتتەر شىڭىنىڭ اسۋىنان تەڭىز دەڭگەيىنەن 3700 مەتر بيىكتىكتە تابىلدى. جاعدايى ناشارلاعان بويجەتكەنگە العاشقى مەديتسينالىق كومەك كورسەتىلدى. بۇل ايماقتاعى تاۋلى جەر تاياز جانە تىك جارتاستى شوگىندىلەردەن تۇراتىندىقتان، زارداپ شەككەن ادامدى زەمبىلمەن تاسىمالداۋعا كەلمەيدى. سەبەبى تاسىمالداۋ كەزىندە قىزدىڭ جاعدايى ودان ءارى ناشارلاۋى مۇمكىن بولدى. الماتى قالاسىنىڭ قۇتقارۋ قىزمەتى اۋە بورتىن ۇسىندى.ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل توپ 29 شىلدەدە رەسپۋبليكالىق جەدەلقۇتقارۋ جاساعىندا تىركەلگەندىكتەن قۇتقارۋشىلار تۋريستەردىڭ مارشرۋتىن بىلگەن. بۇل ىزدەۋ ۋاقىتىن قىسقارتۋعا كومەكتەستى.قازىر قۇتقارۋشىلار اۋە كەمەسىن كۇتۋدە. اۋە كەمەسىنىڭ كومەگىمەن قۇتقارۋشىلار زارداپ شەككەن ادامدى ۇلكەن الماتى شاتقالىنداعى تىكۇشاق الاڭىندا كۇتىپ تۇرعان اپاتتار مەديتسيناسى ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە دەيىن جەتكىزەدى.تۋريست ىلە الاتاۋى وقيعا
|
ەرى جۇبايىنىڭ جۇمىس ىستەۋىنە رۇقسات بەرۋ .28 1 2021، 5، 13:11يسلام ٴدىنى قاجەت جاعدايلاردا ايەلدىڭ دە جۇمىس ىستەپ، تابىس تابۋىن قۇپتايدى. تۇرمىسى ناشار وتباسىلاردا وتاعاسىنا كومەكتەسۋ ٴۇشىن نەمەسە جەسىر قالعان ايەلدىڭ بالاشاعاسىن اسىراۋى ٴۇشىن تابىس تابۋىنا قارسىلىق بىلدىرمەيدى. سونداياق يسلام ٴدىنى ايەل ادامنىڭ بوستانبوس وتىرۋىن، جالقاۋلىققا سالىنۋىن دا جاراتپايدى.كەزىندە ساحابا ايەلدەر ٴتۇرلى كاسىپتەرمەن شۇعىلدانعان. اللا ەلشىسى ساللاللاھۋ ٴالايھي ٴۋا ٴساللام بۇعان قارسىلىق بىلدىرمەگەن. مىسالى، ول كەزدەرى ۇيلەنۋ تويلارى ٴۇشىن قالىڭدىقتى ساندەيتىن شاشتارازدىقپەن شۇعىلداناتىن، تولعاتقان انانى بوساندىراتىن، كىسى جالداپ ساۋدا كەرۋەندەرىن شەت ەلدەرگە جۇمسايتىن ايەلدەر بولعان. ۇحۇد سوعىسىندا كەيبىر ايەلدەر مايدان دالاسىندا ٴجۇرىپ جارالىلاردى ەمدەگەن. ۇمبەتتىڭ ۇستازى پايعامبارىمىز ساللاللاھۋ ٴالايھي ٴۋا ٴساللام ٴوزىنىڭ اسىل جارى حافساعا ر.ا. جازۋ ۇيرەتۋ ٴىسىن جۇكتەگەن. ساحابالاردان ابدۋللا يبن ٴماسعۇدتىڭ جۇبايى رايتا حانىم قولونەرمەن اينالىسقان. سول ەڭبەگىمەن تابىس تاۋىپ، وتباسىن اسىراپ، كۇيەۋىنە كومەك كورسەتكەن. وسى جاعدايىن ٴبىر ەستەلىگىندە بىلاي باياندايدى: ٴبىر كۇنى كۇيەۋىمە: بالاڭ ەكەۋىڭدى اسىراپباققاندىعىمنان مەنىڭ اللا جولىندا ساداقا بەرۋگە مۇرشام جوق. ٴبىر جاعىنان سەندەردى دە اش قالدىرماي، ٴبىر جاعىنان اللا جولىندا ساداقا اتاۋعا دا تابىسىم جەتپەيدى. وتباسىنىڭ قامىن ويلاسام، ساداقا ساۋابىنان قاعىلامىن. ساداقا بەرسەم سەندەرگە قول ۇشىن سوزۋعا دارمەنسىزبىن دەپ، ودان اربانى دا سىندىرماي، وگىزدى دە ولتىرمەي ساۋاپ جيناۋ ٴۇشىن نە ىستەيىن دەپ اقىل سۇرادىم. كۇيەۋىم وتباسىما ارناعان تابىسىمنىڭ ساداقاعا جاتارجاتپاسىن بىلمەيتىنىن ايتتى. سوسىن جاعدايدى اللا ەلشىسىنە بارىپ ايتتىم. سوندا پايعامبارىمىز ساللاللاھۋ ٴالايھي ٴۋا ٴساللام: ٴيا، ولار ٴۇشىن جۇمساۋىڭدى توقتاتپا. سەبەبى، ولار ٴۇشىن نە سارپ ەتسەڭ دە، ساعان سىي مەن ساۋاپ بار، دەدى.پايعامبارىمىزدىڭ جۇبايى زەينەپ بينت جاحش تەرى وڭدەۋ ٴىسىنىڭ اسقان شەبەرى ەدى. وسى ەڭبەگىمەن تاپقان تابىسىنىڭ ٴبارىن اللا تاعالانىڭ جولىنا جۇمسايتىن.ٴبىراق ايەل قىزمەتكە تۇرۋ ٴۇشىن كۇيەۋىنەن رۇقسات الۋى ٴتيىس. تاعى دا ٴبىر ەسكەرەتىن ماسەلە، قىزمەت اتقاراتىن ورتاسى ونى كۇنالارعا جەتەلەيتىن جەر بولماۋى كەرەك. سونىمەن قاتار، تابىس تاپقىسى كەلگەن ايەل ٴوزىنىڭ كۇيەۋى الدىنداعى مىندەتتەرىن ۇمىتپاۋى ٴتيىس. سەبەبى كاسىپپەن شۇعىلدانىپ، دۇنيە جيناۋ تۇرمىس قۇرعان ايەلدىڭ ٴۋاجىپ مىندەتى ەمەس، ال كۇيەۋىنىڭ الدىنداعى مىندەتتەرى بولسا ٴۋاجىپ بولىپ تابىلادى.08.06.2017 3300 باسىپ شىعارۋ
|
ەلىمىزدە قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ كولەمى ارتتى . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 23:39 20190814نۇرسۇلتان. قازاقپارات 2019 جىلدىڭ قاڭتارشىلدە ايلارىندا قازاقستاندا جۇرگىزىلگەن قۇرىلىس جۇمىستارى مەن قىزمەتتەرىنىڭ كولەمى 1 840،5 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.بۇل 2018 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 11،5 ارتىق، دەپ حابارلايدى قازاقپارات حاا ءتىلشىسى قر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ ستاتيستيكا كوميتەتىنە سىلتەمە جاساپ.ەسەپتىك كەزەڭدە 433،3 ملرد تەڭگەگە ينجەنەرلىك قۇرىلىستار، 285،3 اۆتوماگيسترالدار، جولدار، كوشەلەر، تەمىر جولدار، كوپىرلەر مەن جەراستى وتكەلدەرى، 251 ملرد تەڭگەنىڭ وندىرىستىك عيماراتتارى، 246،9 ملرد تەڭگەگە تۇرعىن ۇيلەر، 120،7 ملرد تەڭگەگە تاۋكەن ءوندىرۋ جانە وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ قۇرىلىستارى سالىنعان. بۇل كولەمى جونىنەن ەڭ كوپ جاسالعان قۇرىلىس جۇمىستارى.قۇرىلىسمونتاجداۋ جۇمىستارىنىڭ كولەمى 12،7 ارتىپ، 575،8 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى بويىنشا قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ كولەمى 2،9، اعىمدىق جوندەۋ جۇمىستارى 7،3 ارتتى.جاڭا 24 687 عيماراتتىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى، ونىڭ ىشىندە 23 355 تۇرعىن ءۇي جانە 1 332 تۇرعىن ءۇي ەمەس نىسانى سالىندى. اتاپ ايتقاندا، 13 جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ، 33 مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىم جانە 9 امبۋلاتورلىقەمحانالىق ۇيىم سالىندى.2019 جىلدىڭ قاڭتارشىلدە ايلارىندا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا 713،6 ملرد تەڭگە جۇمسالدى. بۇل وتكەن جىلدىڭ قاڭتارشىلدە ايلارىندا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا سالىنعان ينۆەستيتسيا كولەمىنەن 15،2 ارتىق.نەگىزگى كاپيتالعا سالىنعان جالپى ينۆەستيتسيا كولەمىندە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنداعى يگەرىلگەن قاراجات ۇلەسى 11،2 قۇرادى. تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن قارجىلاندىرۋعا سالىنعان قاراجاتتىڭ 82،1 قۇرىلىسشىلاردىڭ وزدەرىنە تيەسىلى.قاڭتارشىلدە ايلارىندا پايدالانۋعا بەرىلگەن تۇرعىن ءۇيدىڭ جالپى اۋدانى 6 506،4 مىڭ شارشى مەتردى قۇرادى. سونىڭ ىشىندە جەكە ءۇي سالۋشىلار 3 565،5 مىڭ شارشى مەتردى پايدالانۋعا بەرگەن. پايدالانۋعا بەرىلگەن تۇرعىن ۇيلەردىڭ ناقتى كولەمىنىڭ يندەكسى وتكەن جىلدىڭ قاڭتارشىلدە ايلارىندا 96،3 قۇرادى.كوپ پاتەرلى تۇرعىن ۇيلەردىڭ ءبىر شارشى مەترىنىڭ قۇرىلىسىنا جۇمسالعان شىعىننىڭ ورتاشا ناقتى مولشەرى بيىلعى جىلدىڭ قاڭتارشىلدە ايلارىندا 128،6 مىڭ تەڭگەنى قۇرادى، ال جەكە ءۇي سالۋشىلار كوتەرگەن تۇرعىن ۇيلەردە 84 مىڭ تەڭگە بولدى.كەلۋ قاينارى: :...?31034533
|
تارىختەزكىرە 1 25 مۇقېددېس كالام يەنگى يېزىق تارىختەزكىرە 1 251داۋۇت بىلەن قوشۇننىڭ سەردارلىرى ئاساف، ھېمان ۋە يەدۇتۇنلارنىڭ ئوغۇللىرىغىمۇ ۋەزىپە يۈكلەپ، ئۇلارنى چىلتار، تەمبۇر ۋە جاڭجاڭلار چېلىپ، بېشارەت بېرىش خىزمىتىگە قويدى. ئۇلاردىن ۋەزىپىگە قويۇلغانلارنىڭ سانى تۆۋەندىكىچە:2ئاسافنىڭ ئوغۇللىرىدىن زاككۇر، يۈسۈپ، نىتانىيا ۋە ئاشارىلاھ بار ئىدى؛ ئاسافنىڭ ئوغۇللىرىنىڭ ھەممىسى ئاسافنىڭ كۆرسەتمىسىگە قارايتتى؛ ئاساف پادىشاھنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە بېشارەت بېرىپ سۆزلەيتتى.3يەدۇتۇنغا كەلگەندە، ئۇنىڭ گەدالىيا، زېرى، يەشايا، شىمەي، ھاشابىيا ۋە ماتتىتىياھ دېگەن ئالتە ئوغلى بولۇپ، ئاتىسى يەدۇتۇننىڭ كۆرسەتمىسىگە قارايتتى. يەدۇتۇن پەرۋەردىگارغا تەشەككۈر ئېيتىپ مەدھىيە ئوقۇش ئۈچۈن چىلتار چېلىپ بېشارەت بېرەتتى.4ھېماننىڭ بولسا، ئۇنىڭ بۇككىيا، ماتتانىيا، ئۇززىيەل، شەبۇيەل، يەرىموت، ھانانىيا، ھانانى، ئەلىياتا، گىددالتى ۋە رومامتىئېزەر، يوشبىكاشا، ماللوتى، ھوتىر ۋە ماخازىئوت دېگەن ئوغۇللىرى بار ئىدى.5بۇلارنىڭ ھەممىسى ھېماننىڭ ئوغۇللىرى بولۇپ، خۇداغا بولغان مەدھىيىسىنى ياڭرىتىش ئۈچۈن قويۇلغان ھېمان بولسا پادىشاھقا خۇدانىڭ سۆزكالامىنى يەتكۈزىدىغان ئالدىن كۆرگۈچى ئىدى؛ خۇدا ھېمانغا ئون تۆت ئوغۇل، ئۈچ قىز ئاتا قىلغانىدى.6بۇلارنىڭ ھەممىسى ئاتىلىرىنىڭ باشلامچىلىقىدا بولۇپ، پەرۋەردىگارنىڭ ئۆيىدە نەغمەناۋا قىلىش ئۈچۈن، جاڭجاڭ، تەمبۇر ۋە چىلتار چېلىپ خۇدانىڭ ئۆيىدىكى ۋەزىپىسىنى ئۆتەيتتى. ئاساف، يەدۇتۇن ۋە ھېمان بۇ ئىشلاردا پادىشاھنىڭ كۆرسەتمىسىگە قارايتتى.7ئۇلار ۋە ئۇلارنىڭ قېرىنداشلىرىنىڭ سانى جەمئىي ئىككى يۈز سەكسەن سەككىز ئىدى ئۇلار ھەممىسى پەرۋەردىگارنى مەدھىيىلەش نەغمەناۋالىقىدا ئالاھىدە تەربىيە كۆرگەن، كۈي ئېيتىشقا ئۇستا ئىدى.8بۇلار چوڭكىچىكىگە، ئۇستازشاگىرتلىقىغا قارىماي ھەممىسى بىردەك چەك تارتىپ گۇرۇپپىلارغا بۆلۈنگەنىدى.9بىرىنچى چەك ئاسافنىڭ ئوغلى يۈسۈپكە، ئىككىنچى چەك گەدالىياغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئىنىلىرى ۋە ئوغۇللىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛10ئۈچىنچى چەك زاككۇرغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛11تۆتىنچى چەك ئىزرىغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛12بەشىنچى چەك نەتانىياغا چىقتى؛ ئۇ ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛13ئالتىنچى چەك بۇككىياغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ ئون ئىككى كىشى ئىدى؛14يەتتىنچى چەك يەشارىلاھقا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛15سەككىزىنچى چەك يەشاياغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛16توققۇزىنچى چەك ماتتانىياغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛17ئونىنچى چەك شىمەيگە چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛18ئون بىرىنچى چەك ئازارەلگە چىقتى؛ ئۇ ۋە ئۇنىڭ ئوغۇللىرى، ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛19ئون ئىككىنچى چەك ھاسابىياغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛20ئون ئۈچىنچى چەك شۇبايەلگە چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛21ئون تۆتىنچى چەك ماتتىتىياھقا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛22ئون بەشىنچى چەك يەرىموتقا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛23ئون ئالتىنچى چەك ھانانىياغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛24ئون يەتتىنچى چەك يوشبىكاشاغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛25ئون سەككىزىنچى چەك ھانانىغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛26ئون توققۇزىنچى چەك ماللوتىغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛27يىگىرمىنچى چەك ئەلىياتاغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛28يىگىرمە بىرىنچى چەك ھوتىرغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛29يىگىرمە ئىككىنچى چەك گىددالتىغا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛30يىگىرمە ئۈچىنچى چەك ماخازىئوتقا چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى؛31يىگىرمە تۆتىنچى چەك رومامتىئېزەرگە چىقتى؛ ئۇ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ۋە ئىنىلىرى بولۇپ جەمئىي ئون ئىككى كىشى ئىدى. تارىختەزكىرە 1 24تارىختەزكىرە 1 26
|
19 پاندەمياسى: جەر تۇرعىندارىنىڭ ۇشتەن ءبىرى كارانتيندە449 0 پىكىر 25 ناۋرىز, 2020 ساعات 11:01الەمنىڭ ونداعان مەملەكەتىندە 2,6 ميللياردتان استام ادام كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنان ساقتانۋ ءۇشىن كارانتيندە ءومىر سۇرۋگە ءماجبۇر.24 ناۋرىزدا كەشكە ءۇندىستاندا 1,3 ميلليارد تۇرعىن ساقتىق شارالارى كۇشەيتىلگەن جۇيەگە كوشتى.فرانتسيادا مەديتسينا سالاسىنىڭ ماماندارى 17 ناۋرىزدا ەنگىزىلگەن كارانتيندى التى اپتاعا دەيىن سوزۋدى ۇكىمەتكە ۇسىندى.شەكاراسىن جاپقان كۋبا سەيسەنبى كۇنى ەلدەگى شەتەل تۋريستەرىن كارانتينگە وتىرعىزا باستادى.قىتاي بيلىگى حۋبەي پروۆينتسياسىندا شەكتەۋ شارالارىن بىرتىندەپ جۇمسارتادى. سەيسەنبى كۇنى ايماقتاعى تۇرعىندار پروۆينتسيادان شىعۋعا رۇقسات الدى. ەپيدەميادان قاتتى زارداپ شەككەن يۋحان قالاسى 8 ساۋىردەن باستاپ كارانتيننەن بىرتىندەپ شىعارىلادى.24 ناۋرىزدا كەشكە الەمدە كوروناۆيرۋس جۇقتىرعاندار سانى 417 مىڭنان استى، كەم دەگەندە 18 600 ادام جۇقپالى دەرتتەن قازا بولدى. 108 مىڭنان استام ادام اۋرۋدان ايىقتى.كوروناۆيرۋس كەسەلى يتاليادا 6820 ادامنىڭ ءومىرىن جالمادى. بۇل ەلدە ۆيرۋستى 69176 ادام جۇقتىرعان.قىتايدا 81 171 ادام كوروناۆيرۋس جۇقتىرسا، 3277 ادام قازا بولدى.يسپانيادا وسى كەسەلدەن كوز جۇمعاندار سانى 2700دەن استى، ال اۋرۋ جۇقتىرعاندار 40 مىڭعا جاقىندادى. يراندا 1934 ادام قازا تاپتى، 24811 ادام اۋرۋ جۇقتىردى. فرانتسيادا 1100 كەسەلدەن كوز جۇمىپ، 22300 ادام اۋرۋ جۇقتىردى.دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى اقشتا كوروناۆيرۋس تەز تاراپ بارا جاتقانىنا الاڭداپ وتىر. قۇراما شتاتتاردا كوروناۆيرۋس جۇقتىرعاندار سانى 50 مىڭعا جاقىنداپ قالدى، شامامەن 600 ادام قازا بولدى. پەنتاگون ەپيدەميا بىرنەشە ايعا سوزىلۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتتى.زىكىريا زامانحانۇلى 36992
|
: قىتاي كوروناۆيرۋس تۋرالى مالىمەتتى ادەيى جاسىرعان747 3 پىكىر 3 ماۋسىم, 2020 ساعات 12:34قىتاي ۆيرۋستىڭ قاۋىپى جايىندا مالىمەتتەردى جاسىرعانىمەن، باسقا ەلدەردىڭ ءۇش زەرتحاناسى كوروناۆيرۋس ەرەكشەلىگىن انىقتادى. بۇل جايىندا اگەنتتىگى حابارلادى.بيىل قاڭتار ايىندا دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ددسۇ ۇيىمى بەيجىڭدى كوروناۆيرۋس بەلگىلەرى شىققاندا بىردەن ارەكەت ەتتى دەپ قۇپتاعانىمەن، شىن مانىندە قىتاي مۇنداي قۇرمەتكە لايىق ەمەس ەدى. بەيجىڭ شىن مانىندە بىردەن تەز ارەكەت ەتپەدى. قىتاي بيلىگى ۆيرۋسقا قاتىستى مالىمەتتى بارىنشا قۇپيا ۇستاۋعا تىرىستى دەپ جازادى .قىتايدىڭ ۇكىمەتتىك زەرتحانالارى تەك 11 قاڭتاردا ۆيرۋسولوگيا تۋرالى سايتتا مالىمەت جاريالانعاننان كەيىن بارىپ اقپارات تاراتقان. بىراق وسىدان كەيىن دە قىتاي بيلىگى ەكى اپتا بويىندا ۆيرۋستىڭ قاۋىپى جايىندا اقپارات بەرمەگەن. دەر كەزىندە مالىمەت بەرىلگەندە، مۇنشالىقتى ادام ءولىمى بولمايتىن ەدى دەپ سانايدى .ددسۇنىڭ رەسمي وكىلدەرى قىتايدى قاجەتتى اقپارات الۋى ءۇشىن ماقتاعان بولۋى كەرەك دەپ سانايدى دەرەككوزى. بىراق قىتاي بيلىگى ۆيرۋسقا قاتىستى مالىمەتپەن بولىسپەگەن.ددسۇنىڭ جابىق وتىرىسى كەزىندە امەريكالىق ەپيدەميولوگ ماريا ۆان كەركحوۆە دا ۆيرۋسقا قاتىستى جانجاقتى مالىمەت جەتكىلىكسىز، قاجەتتى اقپاراتسىز كوروناۆيرۋسقا قارسى شارالاردى قولعا الۋعا بولمايدى دەگەن.قانات بىرلىكۇلى 29426زىكىريا زامانحانۇلى 39244
|
قىتايداعى قانداستار تۋرالى ءسىم نە دەيدى؟ءوز ءسوزى 5295 20 پىكىر 29 ناۋرىز, 2021 ساعات 18:31بۇگىن قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى، وندا دا ءبىرىنشى ورىنباسارى شاحرات نۇرىشەۆ ەگەمەن قازاقستان گازەتىنە تاتۋ كورشى، ستراتەگيالىق ارىپتەس قىتايمەن قارىمقاتىناسىمىز تۋرالى، اتتى ماقالاسىن جاريالادى.ساياسي ىنتىماقتاستىق، ەكونوميكالىق ىقپالداستىق جانە ازاماتتاردىڭ جاعدايلارى بويىنشا ارەكەتتەسۋ دەيتىن ءۇش تاقىرىپشىدان تۇراتىن ماقالادا قىتايداعى قازاقتار ماسەلەسى قىتاي بيلىگىنىڭ ەتنيكالىق از ۇلتتارعا جاساپ جاتقان قىسىمى جايلى دا ءسوز بولىپتى.بۇل سالاداعى ماسەلەلەردىڭ ىشىندە، ارينە، ەڭ وزەكتىسى جانە حالىقتىڭ كوكەيىندەگى باستى ماسەلە قىتايدا تۇراتىن قانداستارىمىزدىڭ جاعدايى، دەپ باستالاتىن ازاماتتاردىڭ جاعدايلارى بويىنشا ارەكەتتەسۋ اتتى ءۇشىنشى تاقىرىپشا تۇگەل دەرلىك قىتايداعى قازاقتار ماسەلەسىنە ارنالىپتى.بۇيدەپتى: رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنەتىن بولساق، قحر اۋماعىندا 1,6 ملن قازاق تۇرادى. ولاردىڭ بارلىعى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى. اراسىندا ءتۇرلى زاڭ بۇزۋشىلىق ءۇشىن سوت شەشىمىمەن ءتۇرلى مەرزىمدەرگە باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان كىسىلەر دە بار. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ جارعىسى بويىنشا ەشبىر مەملەكەتتىڭ باسقا مەملەكەتتىڭ ىشكى ىستەرىنە قول سۇعۋعا قۇقىعى جوق.ۆيتسەمينيستر شاحرات نۇرىشەۆ مىرزانىڭ ءسوز ساپتاۋىنان تۇسىنگەنىمىز قىتايداعى قازاقتار ماسەلەسى قىتايدىڭ ىشكى شارۋاسى ەكەنمىس! ياعني، قىتايدا تۇراتىن 1,6 ميلليون ۆيتسەمينيستر جازعان سان قازاق قىتاي ازاماتتارى بولعاندىقتان قازاقستان قىتايدىڭ ىشكى شارۋاسىنا ارالاسا المايدى ەكەن. بىلايشا ايتقاندا، كىشى مينيستر لاۋازىمىنداعى شاحرات شاكيزاتۇلى ەكى ەل اراسىنداعى ساياسي جانە ەكونوميكالىق ىقپالداستىقتىڭ ماڭىزدىلىعىن تىلگە تيەك ەتە وتىرىپ، قازاقستان بيلىگى ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ ماسەلەسىنە كەلگەندە قاۋقارسىز ەكەنىن اشىق ايتىپتى.ءسوز اراسىندا: ءبىز قحر ازاماتتارى قانداستارىمىزعا قاتىستى ولاردىڭ قازاقستان ازاماتتارى بولىپ تابىلاتىن تۋىستارىنان ءوتىنىش تۇسكەن كەزدە قىتاي تاراپىنا ءبولىنىپ قالعان وتباسىلاردىڭ بىرىگۋىنە قولعابىس كورسەتۋ تۋرالى ساۋال جىبەرەمىز، دەپ جۇمسارتا سويلەگەن نۇرىشەۆ شەتەلدەگى قانداستارعا كومەكتەسۋدى سۇراعاندا، ءبىزدىڭ ەلدىڭ ازاماتتارى قازاقستاندا تۇرىپ جاتقان وزگە ۇلتتاردى دا ەستەن شىعارماۋى كەرەكتىگىن ايتىپتى. ءوز ءسوزى:شەتەلدەگى قانداستارعا كومەكتەسۋدى تالاپ ەتكەندە كەيبىر ازاماتتار قازاقستاندا تۇرىپ جاتقان جۇزدەن اسا باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ بار ەكەنىن ەستەن شىعارىپ الادى. ولاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ ءوز تاريحي وتانى بار. ەرتەڭ باسقا ۇلت وكىلى بولىپ تابىلاتىن قازاقستان ازاماتىنا قاتىستى باسقا مەملەكەت تاراپىنان ونىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ جونىندە تالاپ ءتۇسىپ وتىرسا، ءبىزدىڭ رەاكتسيامىز قانداي بولماق؟ ارينە، ءبىز ونىڭ قازاقستان ازاماتى بولعاندىقتان، شەت مەملەكەتتەن ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسپاۋىن تالاپ ەتەمىز، دەيدى ۆيتسەمينيستر.ونان ءارى قازاقستان شەتەلدەگى قىتايداعى قانداستاردى جاپپاي كوشىرىپ الۋدى ماقسات ەتپەيدى دەگەن ۆيتسەمينيستر نۇرىشەۆ قازاقستان ازاماتتتىعىن العان قانداستاردىڭ ءبىراز بولىگى قحر ازاماتتىعىنان شىقپاعاندىقتان كەرى قايتقانىن ءسوز ەتىپتى.قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ اراسىندا قازاقستانعا قونىس اۋدارۋ مۇمكىندىگىن قاراستىراتىندارى دا، قاراستىرمايتىندارى دا بار. كىندىك قانى تامعان، اتابابالارى عاسىرلار بويى تۇرعان مەكەننەن باسقا جاققا نەگە كوشۋ كەرەك دەگەن سۇراق تا قويادى. ءبىزدىڭ مەملەكەت قانداستاردىڭ بارلىعىن قازاقستانعا جاپپاي كوشىرۋدى ماقسات ەتىپ قويىپ وتىرعان جوق. كوشۋدى قالايتىن، زاڭدى تۇرعىدان رۇقساتتارى بار كىسىلەرگە قازاقستاننىڭ شەتەلدەگى مەكەمەلەرى تاراپىنان ءتيىستى قولعابىس كورسەتىلەدى.مىسالى، 20182020 جىلدارى قىتايداعى كونسۋلدىق مەكەمەلەردە 60 مىڭعا جۋىق قانداسىمىزعا ۆيزا رەسىمدەلدى. كەيبىر قانداستار ءبىزدىڭ ەلگە كەلگەن سوڭ قازاقستان ازاماتتىعىن قابىلداعان. بىراق اراسىندا ءبىر بولىگى قحر ازاماتتىعىنان شىعۋ راسىمدەرىن ورىنداماعاندىقتان، قىتايعا كەرى قايتقان كەزدە ءتۇرلى قيىنشىلىققا تاپ بولعان، دەيدى.ۆيتسەءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، 20182020 جىلدارى 60 مىڭ قانداسقا ۆيزا راسىمدەلگەن. 20182019 جىلدارى 7 مىڭعا جۋىق قانداس قىتايعا بارماياق، الماتى مەن نۇرسۇلتانداعى قىتاي ەلشىلىكتەرى ارقىلى قحر ازاماتىعىنان شىققان.دەگەنمەن ەكى مەملەكەت سىرتقى ىستەر مينيسترلىكتەرى اراسىندا قول جەتكىزىلگەن ۋاعدالاستىقتارعا سايكەس قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگىنىڭ بەيرەسمي اقپاراتى بويىنشا 20182019 جىلدارى 7 مىڭ قانداسىمىز قازاقستاندا ءجۇرىپ، قىتايدىڭ نۇرسۇلتانداعى ەلشىلىگى جانە الماتىداعى باس كونسۋلدىعى ارقىلى قحر ازاماتتىعىنان شىعۋ ءراسىمدەرىن بىتىرۋگە مۇمكىنشىلىك الدى. وكىنىشكە قاراي، بۇل جۇمىس پاندەمياعا بايلانىستى ۋاقىتشا توقتاپ قالدى، بىراق جاعداي تۇزەلگەن سوڭ بۇل باعىتتاعى جۇمىس جالعاستىرىلاتىن بولادى. سوندىقتان دا قازاقستانعا كوشۋدى قالايتىن قانداستارعا ايتىلاتىن ءوتىنىش قىتايدان كەتپەي تۇرىپ، رەسمي تۇردە قحر ازاماتتىعىنان شىعۋ قاجەت. سول كەزدە ازاماتتىققا كىرۋ، زەينەتاقى الۋ جانە شەكارادان وتۋگە قاتىستى ماسەلەلەر تۋىندامايدى، دەپتى ۆيتسەمينيستر.سونىمەن، ۆيتسەمينيستر شاحرات شاكيزاتۇلى قىتايداعى قازاقتىڭ ماسەلەسى قىتايدىڭ ىشكى شارۋاسى، مەملەكەتتىڭ ىشكى شارۋاسىنا قول سۇعۋعا ەشكىمنىڭ قۇقى جوق، قانداستار كوشىقون تالاپتارىن بۇزعان دەگەن سەكىلدى قحر بيلىگى وسىعان دەيىن حالىقارالىق ۇيىمدار مەن قازاقستاننان وزگە مەملەكەتتەردىڭ، قىتايداعى تۋىسىن جوقتاعان قازاقستانداعى ازاماتتاردىڭ تالاپتارىنا بەرىپ كەلگەن جاتتاندى ءسوزىن قايتالاپ ايتىپتى.دەسە دە، بۇل قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قىتايداعى ەتنيكالىق قازاقتار ماسەلەسى تۋرالى ايتقان العاشقى جاۋابى ەمەس.وسىعان دەيىن 2019 جىلى قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى: شىڭجاڭداعى جاعداي بۇل قىتايدىڭ ىشكى شارۋاسى, دەپ مالىمدەگەن.ول كەزدە قازاقستان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى قىتايدىڭ شىڭجاڭ ايماعىنداعى ساياسي قايتا تاربيەلەۋ لاگەرىندە قانشا ەتنيكالىق قازاق بار جونىندە مالىمەت بىلمەيتىنىن ايتقان.ەسەسىنە: قازاقستان قىتاي ازاماتتارى بولىپ تابىلاتىن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ پروبلەماسىنا ارالاسا المايدى. قىتاي كوشىقون زاڭناماسىن بۇزعان ەتنيكالىق قازاقتار قازاقستانعا شىعا الماي وتىر. قىتاي كوشىقون رەجيمىن بۇزباعان ەتنيكالىق قازاقتارعا پەكين تاراپىنان كەدەرگى جوق، دەپ جاۋاپ بەرگەن.قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندەگى لاۋازىمدى تۇلعا، مينيسترلىكتەگى ەكىنشى ادام شاحرات نۇرىشەۆتىڭ بۇل ايتقان سوزدەرى دە الىستاعى باۋىرتۋىسىنان اجىراپ قالىپ، قازاقستان بيلىگىنەن، قازاق بيلىگىنەن اراشا سۇراعان اعايىننىڭ ۇمىتىنە تاس لاقتىرعانمەن بىردەي بولدى.اقپارات ءۇشىن ايتا كەتەيىك، شاحرات نۇرىشەۆ بەيجىڭدەگى ءتىل ينستيتۋتىن تامامداعان ادام.وسىعان دەيىن، ءۇرىمجى قالاسىنداعى قر ءسىم اتتاشەسى، تولقۇجاتۆيزا قىزمەتىنىڭ ءۇشىنشى حاتشىسى، قازاقستاننىڭ قىتايداعى ەلشىلىگىندە كەڭەسشى، شىۇ حاتشىلىعى جانىنداعى قازاقستانىڭ تۇراقتى وكىلى، قازاقستاننىڭ قىتايداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى قىزمەتتەرىن اتقارعان.اققالي احمەت 1774
|
: عاليا بوكەيقىزى: اعام جاڭا استانانى كورە الماي كەتت26 ناۋرىز، 2012 ورالحاندى وقىپ پا ەدڭ؟بزدڭ بۋىننىڭ كتاپقۇمارلارى ءدال وسىلاي ورالحاندى جاقسى كورد. شىعارمالارىن ءسۇيپ وقىدى. بۇل قالامگەر قۇدىرەت.ەزۋڭە كۇلك اكەلپ، ەسك تانىسىڭدى كەزكترگەندەي قۋانىش سىيلايتىن اۋىل حيكايالارىمەن ءوزنڭ تۋعان توپىراعىنا وزگەلەرد دە عاشىق ەتت. جاڭا زاماننىڭ سونى سيپاتتى ادامدارىنىڭ بولمىسبتمن وزنشە ورنەكتەد. سويتكەن ورالحاندى قالىڭ وقىرمانى قانشالىقتى بلەد? وقىرمانىنىڭ جاندۇنيەسن بايىتقان بوكەيۇلىنىڭ شىن مانندە ارتىقشىلىعى نەدە؟جازۋشىنىڭ تۋعان قارىنداسى عاليا بوكەيقىزىمەن وراعاڭنىڭ ازاماتتىق تۇلعاسى، جازۋشىلىق جولى جايىندا ازكەم سىر بولسكەن ەدك. بز سزد ورالحان اعانىڭ كەنجە قارىنداسى دەپ بلەمز ءيا، سولاي. مەن ءۇيدڭ ەڭ كەنجەسمن. اعامىز ەكەۋمزدڭ جاس ايىرماشىلىعىمىز 18 جىل. ارامىزدا وسىنداي الشاقتىق بولعاننان كەين دە مەن اعامنىڭ بالالىق شاعى تۋرالى ەشتەڭە ايتا المايمىن. بزدڭ ۇيدە اعامنان ۇلكەن شولپان، ايمەن، ءلاززات اپايلارىم، اعامنان كش ءمانشۇك بولدى. كەنجەس مەن. ول وسى بەس قىزدىڭ ورتاسىنداعى جالعىز ۇل. جازۋشىنىڭ تۋعان جەرن سۋرەتتەگەن شىعارمالارىنىڭ قايقايسىسىن دا وقي سالىپ، التاي اسىپ كەتۋگە اسىعاسىڭ. تپت كوز ترسندەاق، التايدىڭ كەربۇعىسى، مۇزتاۋدىڭ مۇزبالاعى اتاندى. سزدڭشە، مۇنىڭ سىرى نەدە؟ ءاربر ادام ءوزنڭ تۋعان توپىراعىنا تارتادى عوي. بزدڭ اتاانامىز تۋعان جەردڭ ارتىقشىلىعىن، تۋعان تابيعاتتىڭ قۇيقالى قىرسىرىن بزگە ۇقتىرىپ، سانامىزعا قۇيا بلد. بالا كەزمزدەن وسكەن وڭرمزدەگ ءاربر شەجرەل تاۋتاستىڭ شىعۋ تاريحىن، اڭىز اڭگمەسن تىڭداپ، بويىمىزعا سڭرپ وستك. ونسىز دا تابيعاتى سۇلۋ التايدىڭ اعامنىڭ شىعارمالارىنا ارقاۋ بولۋىنا اتاانامىزدىڭ ىقپالى مول بولدى. قۇداي بەرگەن تالانتىمەن وسىلاردى قاعازعا تۇسرگەن اعامنىڭ ارتىقشىلىعى عوي. ول ءوزنڭ شىعارمالارىندا: مەنڭ ۇستازىم دا، اقىلشىم دا ءور التاي، دەيد. ونىسى راس.اعام ادەبيەتكە ءوز بەتمەن كەلگەن جازۋشى. ەشكمگە ەلكتەگەن ەمەس. شاكرتتك كەزەڭد دە باسىنان وتكەرمەگەن. ونىڭ وڭدەلگەن، جاريالانباي قالعان بر دە بر شىعارماسى بولماعان. وسىنىڭ ءوز ونىڭ شىعارمالارىنىڭ قۇندىلىعىن ارتتىرىپ تۇر. وسىعان ساي، ءوزنڭ كوز ترسندە قۇرمەت تە كورسەتلد. وقىرماندارى دا باعالادى. ءوز ورتاسى مويىندادى.ايتا كەتەرلگ, اعام تەك قانا التايدىڭ تابيعاتىن جازعان جوق، قۇم منەزندە مويىنقۇمدى سۋرەتتەد. بۇل شىعارماسىندا قۇمنىڭ منەز بولاتىندىعىن، سول جەردە تۋعان ادامنان ارتىق بلپ، ءتۇيسنپ، شىعارماسىنا نەگز ەتە بلد. ال جەتم بوتاسىندا اقتاۋدى جازدى. سوندىقتان، ورالحان بوكەيدڭ شىعارماشىلىعى تەك ءوزنڭ تۋعان جەرنڭ عانا ەمەس، تۋعان ەلنڭ تابيعاتىنا ارنالدى. ەلمز ەگەمەندك العاننان كەين ەك جىلعا تولماي ومردەن وزدى عوي ءوز. سونىڭ وزندە تاۋەلسزدك تاقىرىبىنا برقاتار دۇنيەلەر جازىپ كەتت. جازۋشىلىق قاسيەت قاي جۇرتىنان دارىعان؟ تەك جەرگە تامىرسىز ەشتەڭە شىقپايدى. بزدڭ ارعى اتامىز قاراتاي باتىر، ءوز زامانىنىڭ رۋ باسى، بي بولعان كس ەكەن. ودان كەينگ بزدڭ سوڭعى اتامىز دوس بي دەگەن شەشەن كس بولىپتى. وسى دوس بي مەن مەنڭ اتام يساحانمەن بر اكەدەن. سوۆەت ۇكمەت ورناعان كەزگە دەين بولعان بي وسى دوس بي. اتابابالارىمىزدان كەلە جاتقان ءسوز ونەر ورالحان اعاما دا قونعان دەپ ويلايمىن. بۇل قاسيەت وعان قانمەن، تەكپەن كەلد. سۇيەگنە ءسوز قونعان دوس بيدڭ بايبشەس سارقىت اپام دا وت اۋىزدى، وراق تلد كەرەيدڭ قىزى بولعان. اكەشەشەمز كوبنە جۇمىسپەن سىرتتا جۇرگەندكتەن اعاما باعىتباعدار بەرپ، جول سلتەگەن، تاربيە بەرگەن وسى سارقىت اپام. سارقىت اپامنىڭ وڭ قولى ويماق دەيتن. ەر ازاماتتىڭ دا، ايەل ادامنىڭ دا اتقاراتىن قىزمەتن بر ءوز جاساي بەرەتن. مۇسىلماندىقتىڭ پارىزدارىن بەرك ۇستاندى. دندار، تاكاپپار، وسەكاياڭعا جانى قاس ادام ەد. اكەمز بوكەي مەن شەشەمز كۇليا دا ءسوز ونەرنەن كەندە ەمەس. قاتونقاراعاي ەلنە بەلگل ادامدار بولعان. باسقا باۋىرلارىڭىزدىڭ اراسىندا ءسوز ونەرنە تالاسى بارى بار ما؟ ءلاززات پەن اعامنىڭ اراسى 9 اي. تەتە ءوست. ەكەۋ توبەلەسە بەرەتن. ال وزنەن كەينگ مانشۇكپەن ءسوز جارىستىرىپ وتىراتىن. ويتكەن, ءمانشۇك قازاق تل مەن ادەبيەتن اعامنان دا جاقسى بلد. سوندىقتان، ءوز سوزجۇمباقتار قۇراستىرسا، ولەڭدەر جازسا، بارلىعىنا مانشۇكتڭ اتىن قويىپ، گازەتتەرگە جبەرەتن. وسى جاعىنا كوپ باۋليتىن. براق، ءمانشۇك جۋرناليستيكانى تاڭدامادى.وتباسىنداعى بارلىعىمىز سوزدەن قۇر الاقان ەمەسپز. سوزبەن سۋرەت سالۋ قاسيەت ءبارمزدڭ بويىمىزدا بار. اعام ادەبيەتكە ءوز بەتمەن كەلگەن جازۋشى دەپ قالدىڭىز. بۇل ءسوزڭزد جازۋشىنىڭ تالانتى تولىسقان شاعىندا عانا الماتىعا ات باسىن بۇرعانىنا سۇيەنپ ايتقان بولارسىز؟ مۇمكن. اعام ونجىلدىقتى بترگەننەن كەين بر جىل تراكتور ايداپ، سوسىن اعا پيونەر جەتەكشس بولدى، اۋداندىق ەڭبەك تۋى گازەتندە كوررەكتور بولىپ ەڭبەك ەتت. ال، جوعارى وقۋ ورنىنا قۇجاتىن تاپسىرعانداعى ەڭ برنش تاڭداعان ماماندىعى ارتستك بولاتىن. الماتىنىڭ كونسەرۆاتورياسىنا ءتۇست. قازاقستاننىڭ حالىق ءارتس گۇلجان اسپەتوۆامەن كۋرستاس بولعان. براق، بۇعان اكەشەشەمز قارسى بولدى. جۇرتتىڭ: جالعىز ۇلى ءارتس بوپ كەتت دەگەن اڭگمەسنەن قاشتى. اقىرىندا اعام كازمۋدڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتنە وقۋىن اۋىستىردى. ءوز: مەن ءارتس بولسام دا، جازۋشى بولسام دا، ايتەۋر، حالقىما قىزمەت ەتسەم بولدى دەپ وتىراتىن. ول ارمانى ورىندالدى.قازر ويلاپ وتىرسام، بزد ۇيدە براق نارسەگە تاربيەلەگەن ەكەن. سوعان قۋانامىن. دند بلپ وستك. مەن ينستيتۋتتا وقىپ جۇرگەندە اتەيزمنەن سىناق تاپسىرا الماعان اداممىن. قۇداي بار ما، جوق پا؟ دەگەن سۇراققا جوق دەپ جاۋاپ بەرە الماي كەتتم. بزدڭ وتباسىمىزدا اللا بار. سوندىقتان، اتاانامىز بزدڭ ءبارمزگە اللانىڭ بار ەكەندگن سەندرپ، نە نارسە جاساساق تا ادالىنان جاساۋعا، تۋرا ءجۇرپ، تۋرا سويلەۋگە ۇيرەتت. ءدال وسى تاربيەن بويىنا سڭرپ وسكەن ورالحاننىڭ جازۋشى بولماۋعا قاقىسى بولمادى دەپ ويلايمىن. اعاڭىزدىڭ سز باعالايتىن ەرەكشە قاسيەت قانداي ەد? ادامدى قۋانتقاندى جاقسى كورەتن. ماعان جاڭا كيم الىپ كەلگەن سايىن كيگزپ كورەتن. سوسىن، ال كەپ ماقتاناتىن. كوردڭ بە، مەن كيمد قالاي تاڭدايمىنءا. مەنڭ تالعامىم وتە كەرەمەت قوي، بايقادىڭدار ما؟ دەيتن سوسىن شاتتانىپ. بز جامىراي ارقاجارقا بولىپ، ماقتايتىنبىز. ول سوعان مارقايىپ قالاتىن. اپام ىلعي: جالعىزىمنىڭ تابانىن جەرگە، ارقاسىن ەلگە تاپسىردىم دەيتن. قىزدارىنىڭ تلەۋن بۇلاي تلەمەيتن. بز بەسەۋمز بر توبە، ورالحانى بر توبە ەد وعان.مەن الماتىدا دا اعامنىڭ قولىندا تۇردىم. مەنڭ ءۇيم تارلىق جاساسا عانا باسقا جاققا كەتەرسڭ دەپ، مەن جانىنان بر ەل جبەرمەيتن. ول تىم ءساند كينەتن. سوڭعى ۇلگدەگ كيمدەردڭ ءوزن تالعاممەن كيەتن. سۇلۋلىققا جانى قۇمار بولاتىن. قازرگلەر بولماسا، و زامانداعىلار ونشا ءمان بەرمەگەن جەيدەنڭ شنە سالاتىن ورامالداردىڭ ءتۇرءتۇرن تاعىپ ءجۇرۋش ەد.سىرتقى كەلبەت قاتالداۋ بولىپ كورنەتن. كەيبر ادامدار جاقىنداپ سويلەسۋگە باتىلدارى جەتپەيتن. براق، اعامنىڭ جاندۇنيەس بالاداي پاك بولاتىن. ۇيدە جۇرگەن كەزدە بردە بر رەت اشۋلانعانىن، داۋىس كوتەرپ ايقايلاعانىن كورمەپپن. بارمزگە كوتەرڭك كوڭلكۇيد سىيلاي بلەتن. قالجىڭداپ، ۇيگە كەلگەن كسلەرگە دە قىزىقتى اڭگمەلەر ايتىپ وتىراتىن. ونىڭ جازۋشىلىقتان وزگە دە ونەر بولدى. جاسىندا اعاشتان ورىندىق، كتاپ سورەسن جاسايتىن. ۇيدە جۇرگەندە بۇقتىرمانىڭ جاعاسىنا، تاۋعا كوپ بارامىز عوي. سوندا تاۋىپ العان تامىر اعاشتاردى الىپ، برەۋن تاۋعا قاراپ تۇرعان باتىر سياقتى ەتپ ويىپ، ەند برنەن اققۋدىڭ بەينەسن جاسايتىن.19831984ش جىلدارى بزدڭ وتباسىمىز وتە اۋىر كەزەڭد باستان كەشرد. ايمەن اپايىمىز، اكەمز دە دۇنيەدەن ءوتت. سول جىلى مەن وقۋدى بترپ، الماتىداعى ۇلتتىق كتاپحانادا قىزمەت ەتپ جۇرگەم، اعام: ەلگە نە سەن بار، نە مەن بارايىن. شەشەمزدڭ جاعدايى نە بولادى؟، دەد. مەن اعامنىڭ شىعارماشىلىعىنا الاڭدادىم. ادەبيەتنڭ قايناعان ورتاسىندا ءجۇرسن دەپ، ەلگە ورالدىم. ءسويتپ، اۋىلداعى مەكتەپتە 4 جىل مۇعالم بولىپ ەڭبەك ەتتم. اۋىلعا ۇيرەنپ قالعان كەزمدە اعام قايتادان الماتىعا شاقىرتىپ الدى. سويتكەن قارىنداسىن قالاي ەركەلەتەتن؟ ۇنەم ارقاسىنا سالىپ الىپ سەن مەنڭ بەلدگمسڭ دەپ كوتەرپ جۇرەتن جازۋ ۇستەلنە وتىرارداعى جايكۇي قانداي بولۋشى ەد? اعام قانشاما شىعارمانى ءدۇنيەگە اكەلد. وسىلاردىڭ بارلىعىن قاي جەردە، قاي كەزدە جازىپ ۇلگەرگەننە تاڭعالام. سەبەب, ول ۇيدە دە، بەررەكتە ءوز وتاۋ قۇرعاندا دا مەن شىعارماشىلىقتىڭ ادامىمىن، ماعان باپ كەرەك، ارنايى بولمە كەرەك دەگەن اڭگمەن ايتپاپتى. قاشان جازعانى، قاي كەزدە ۇلگەرگەن بەلگسز. ءايتاۋر، كتاپتارى شىعىپ جاتاتىن. ول ءوز شىعارمالارىن ساۋساعىنان سورىپ جازعان جوق. ساناسىمەن جازدى. تەك، ستۋدەنت كەزمدە ساباق وقىپ وتىرعاندا ماعان بر قاراپ قويىپ، ءوز اقىرىن عانا جازىپ وتىراتىنى ەسمدە.وتە تەز جازاتىن. ءوز جازعان دۇنيەسن وڭدەپ تە جاتپايتىن. ءاربر جازىلعان شىعارمام شمنەن شىقتى. مەن ونى وزگەرتۋگە تيست ەمەسپن دەيتن. ونىڭ جازۋشىلىق كۋحنياسى وسىنداي بولدى. ءوزڭز ايتىپ كەتكەن ەگەمەندك العاننان كەينگ ەلەۋل ەڭبەگنڭ برنە توقتالىڭىزشى اعام 1992 جىلدىڭ شلدە ايىندا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن برگە جۇمىس ساپارىمەن وسى اقمولا وبلىسىنا كەلد. ول كەزدە ءوز قازاق ادەبيەت گازەتنڭ باس رەداكتورى. وسى جولساپار جايلى ۇلكەن ماقالا جازدى. سەنبدەن سەنبگە دەينگ پرەزيدەنتتڭ بر اپتاسى اتتى ماقالاسىن جاريالادى. وندا ەلباسىنىڭ اقمولاعا كەلگەن, ەرەيمەنتاۋ اۋدانىن ارالاعانداعى اپتالىق ساپاردىڭ ءمانجايىن جازعان. وسى جولى پرەزيدەنت ەرەيمەنتاۋعا كەلگەندە جۋرناليستەرگە وي سالىپ: تۇبندە استانانى اقمولاعا قاراي جىلجىتۋىمىز كەرەك. بۇل جونندە قوعامدىق پكر قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت. وعان جۋرناليستەر، سزدەر، ۇلەس قوسۋلارىڭىز كەرەك، دەپت. پرەزيدەنتمزدڭ وسى ساليقالى ساياساتىن تەز ارادا جۇزەگە اسىرۋ كەرەك بولدى. اعام الماتىعا كەلە سالىسىمەن ءوزنڭ قاراماعىنداعى وچەرك جانە پۋبليتسيستيكا ءبولمنڭ باسشىسى دوسىمقان قاپاسوۆ دەگەن جۋرناليست جگتت اقمولاعا اتتاندىرادى. سەن بارلىعىن ەگجەيتەگجەيل زەرتتەپ، استانانى اقمولاعا كوشرۋمز كەرەك دەگەن ماسەلەن كوتەرەتن ماتەريال دايىندا ، دەيد. تاپسىرما ورىندالادى. سول جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا بۇل ماقالا گازەت بەتندە جاريالانادى. ءسويتپ، ارقانىڭ تورندەگ كەربەز استانامىزدىڭ پايدا بولۋى جولىنداعى ءباسپاسوز بەتندەگ ەڭ العاشقى ماقالانى باسىپ، ەلباسىنىڭ يدەياسىن حالىققا جەتكزگەن ورالحان اعام ەد. وزنە وسىنىڭ ورىندالۋىن كوزمەن كورۋگە جازباپتى عوي اعاڭىزدىڭ ءومر تۋرالى ايتقاندا، ونىڭ بالا ءسۇيۋ ارمانى بولعانى دا ءسوز بولادى. قۇدايدان تلەپ العان پەرزەنتتەر قايدا ءجۇر؟ اكەلەرنڭ جولىن قۋىپ، جازۋشىلىق قونعانى جوق پا؟ەكنش جەڭگەم ارداقتان ايحان مەن ايجان ەسمد باۋىرلارىم بار. ولارعا اكەسنڭ ءسوز ونەر دارىدى، جولىن قۋدى دەپ ايتا المايمىن. ەكەۋ دە 3 سىنىپقا دەين عانا قازاقشا وقىدى. ودان كەينگ ساباعىن ورىس تلندە جالعاستىردى. بۇگندە ايحان كيمەپت بترپ، بيزنەس سالاسىنا قادام باستى. ايجان دا سول وقۋ ورنىن بيىل بترەد. ءوزم الماتىدا ءجۇرگەندە زدەپ بارىپ، كورپ تۇرۋشى ەدم. جاسىرىپ، جابارى جوق، استاناعا اۋىسقالى ولارمەن بايلانىسىمىز جوق بولىپ تۇر. براق، قانىنا تارتپاعاننىڭ قارى سىنسىن دەگەن عوي قازاق. تۇبندە وزدەرنڭ تۋىستارىن تابادى دەپ سەنەمن. ورالحان اعانىڭ ۇندستانعا بارعان ساپارىنان ورالماي قالعانىن بلەمز. ورتالارىڭىزدا جۇرگەندە سىرقاتى سىر بەرگەن كەز بولدى ما؟ اعام ۇندستانداعى بر قوناقۇيدە كوز جۇمدى. كوز ترسندە وكپەس, بۇيرەگ اۋىراتىن ازداپ. براق، جۇرەگ اۋىراتىنىن ەشقاشان ايتپاعان. ءۇندستاندا دا، مۇندا دا قويىلعان دياگنوزى جۇرەك تالماسى بولىپ شىقتى عوي. مۇمكن، ىستىققا شىداي الماعان بولار. ءسويتپ، ەلۋگە تولۋىنا از ۋاقىت قالعانىندا اعامىزدان ايىرىلىپ قالدىق ادەبيەتتەگ ورالحان بوكەي وزنە لايىقتى باعاسىن الدى ما؟ الدى. كوز ترسندەاق، برنەشە ماراپاتتاۋلاردى يەلەند. ەڭ باستىسى، ونىڭ وتكەن عاسىردا دا، جاڭا عاسىردا دا وقىرماندارى كوبەيگەن ۇستنە كوبەيپ كەلەد. مەنڭشە، بۇل جازۋشىنىڭ عۇمىرىنىڭ ۇزاقتىعى. اعامنىڭ ءوز ومردەن وتسە دە، ونىڭ شىعارمالارى ماڭگ جاسايدى. مەن مۇنى اعامنىڭ ەكنش عۇمىرىنىڭ باستالعاندىعى دەپ سانايمىن.اڭگمەلەسكەن گۇلجان راحمانءار مەكتەپتىڭ ءوز كيىمى بولا ما؟قازاعى ەڭ از قالا قازاعى ەڭ كوپ قالاعا اينالدى
|
كەلۋ قاينارى: شينجياڭ حالىق راديو ىستانسياسى 20180911 19:40:46دەنە ارەكەتىمەن شۇعىلدانۋ. بەل ومىرتقا شەرشەۋى ءوسۋىنىڭ الدىن الۋدا ۇزاق ۋاقىت ءتۇرلى دەنە ارەكەتىمەن شۇعىلدانۋ قاجەت، بۇل ورتا جاستاعىلار مەن قارتتاردا بولاتىن سۇيەك بوساۋ اۋرۋى مەن شەرشەۋ ءوسۋ اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋدا اسا پايدالى، دەنە ارەكەتىمەن شۇعىلدانۋ ادىستەرى: جاياۋ ءجۇرۋ، دەنە شىنىقتىرۋ گيمناستيكاسى، تايجي جۇدىرىقشىلىعى، الىسقا جۇگىرۋ سياقتىلار.تاماشا وتىرۋ داعدىسىن ساقتاۋ. ۇزاق ۋاقىت وتىرىپ قىزمەت ىستەيتىندەر نەمەسە ۇيرەنۋشىلەر ورىندىققا سۇيەنىپ وتىرسا، بەلگە تۇسەتىن اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتەدى، ءۇرتىس ءبىر ساعات وتىرعاندار ورنىنان تۇرىپ، بەل ءبولىمىن ارەكەتتەندىرىپ، بەل بۇلشىق ەتىنىڭ زاقىمدالۋىنان ساقتانعانى ءجون.جايلى توسەك تاڭداۋ. ادام ءومىرىنىڭ ۇشتەن ءبىر بولەك ۋاقىتى توسەكتە دەم الۋمەن وتەدى. سوندىقتان، جايلى توسەك تاڭداۋ وتە ماڭىزدى. قاتتى توسەك تاڭداۋ قاجەت، بولات سىمدى توسەكتى تاڭداماعان ءجون، ادام شالقاسىنان جاتقاندا جۇمساق توسەك بەل ومىرتقانىڭ فيزيولوگيالىق پشىنىندە وزگەرىس تۋدىرىپ، بەل ومىرتقا شەرشەۋى ءوسۋ اۋرۋىنا شالدىعۋ سالىستىرماسىن جوعارىلاتادى.بەلدىڭ زاقىمدالۋىنان، سۋىق تيگىزۋدەن ساقتانۋ.دەنە سالماعىن جەڭىلدەتۋ. دەنە سالماعىنىڭ ارتۋى بۋىن شەمىرشەگىن وسىرەتىن نەگىزگى سەبەپتەردىڭ ءبىرى. ارتىق دەنە سالماعى بۋىن سۇيەگىنىڭ مۇجىلۋىن تەزدەتىپ، شەرشەۋدى وسىرەدى. سوندىقتان، دەنە سالماعى ارتقاندار دەنە سالماعىن جەڭىلدەتىپ، شەرشەۋ ءوسۋ اۋرۋىنىڭ الدىن العانى ءجون.ۇزاق ۋاقىت كۇشەمەلىلىگى جوعارى ارەكەتپەن شۇعىلدانۋدان ساقتانۋ. ۇزاق ۋاقىت كۇشەمەلىلىگى جوعارى ارەكەتپەن نەمەسە قيمىلمەن شۇعىلدانۋ شەرشەۋدى وسىرەتىن نەگىزگى سەبەپتەردىڭ ءبىرى. كۇشەمەلىلىگى جوعارى ارەكەت بۋىنعا تۇسەتىن قىسىمدى ارتتىرىپ، شەرشەۋدى وسىرەدى. عىلمي ازىقتانۋعا كوڭىل ءبولۋ. ادەتتەگى جاعدايدا كالتسي قۇرامى جوعارى ازىقتار، ءسۇت، ءسۇت ونىمدەرى، كەپتىرىلگەن سۋ شايانى، تەڭىز قۇراعى، كۇنجىت قويمالجىڭى، بۇرشاق ونىمدەرى سياقتى ازىقتاردى كوپ تۇتىنىپ، كالتسي تولىقتاۋ مەن قورەك قۇرىلىمىنا كوڭىل ءبولۋ قاجەت.
|
تەرمىلەرتەرجىمە ھىكايە:باھا تالىشىشمۇنبەر باغداش ئەدەبىيات سەنئەت كۆزنىكى تەرمىلەر تەرجىمە ھىكايە:باھا تالىشىشكۆرۈش: 619ئىنكاس: 4تەرجىمە ھىكايە:باھا تالىشىشيوللىغان ۋاقتى 2014315 11:56:44 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈششىنچى خوشى ياپونىيەئەن ئەپەندى پومېشچىك بولۇپ،ئۇنىڭ ناھايىتى چوڭ بىر ئورمانلىق يېرى بار ئىدى.ئۇ بۇ زېمىنىنى جېنىنىڭ بارىچە قوغدايتتى،ھەمدە كۈنلەرنىڭ بېرىدە ئامەت قۇشىنىڭ بېشىغا قونىشنى ئۈمىد قىلاتتى.دېگەندەك ئۇ تۆت كۆزى بىلەن كۈتكەن كۈن ئاخىرى يىتىپ كەلدى، قۇرۇلۇشى غايەت زور بولغان بىر مۇھىم يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيول ئۇنىڭ ئورمانلىقىنى كېسىپ ئۆتىدىغان بولدى. ئۇ بۇ خەۋەرنى ئاڭلاپ خۇشلۇقىدىن ئاغزى بۇرنىغا يەتتى.ــ ئارزۇيۇم ئەمەلگە ئاشىدىغان بولدى!يەر ئالدىغانلار كەلسە،چوقۇم باھانى ئۆرە قويىمەن،ئۇچاغدا مەن پۇلدار ئادەمگە ئايلىنىپ ،ئۆمرۈمنى راھەتپاراغەت ئىچىدە ئۆتكۈزىمەن!ئۇ پۇخادىن چىققۇچە يەپ ئىچىپ، ئاسماندىن چۈشكەن بۇ خۇش خەۋەرنى تەبرىكلىدى.ئۇزۇن ئۆتمەي،يەر ئالغۇچى ئۇنىڭ ئۆيىگە كەلدى.ئۇ ئەن ئەپەندىگە مۇنداق دېدى: ــ بۇ پىلان ئىچىدىكى يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيول بولۇپ مىسالغا ئالساق خۇددى ئادەم بەدىندىكى غول تومۇرغا ئوخشايدۇ،بۇ يول پۈتسە،ئۇنىڭدا ماڭىدىغان قاتناش قۇراللىرىنىڭ مىقدارى كۆپىيىدۇ.شۇڭلاشقا دۆلەت،ئوموم ئۈچۈن،تەرەققىيات ۋە گۈللىنىش ئۈچۈن سىز بۇ ئورمان يېرىڭىزنى بىزگە بەرمىسڭىز بولمايدۇ.ــ بولمايدۇ،مۇنداق قىلغىلى بولمايدۇ،بۇ دېگەن ئەجداتلىرىمىزدىن قالغان زېمىن،مەن ئۇنى ھەرگىزمۇ ساتمايمەن،ئەجداتلىرىمىز ۋەسىيەتناملىرىدا بىزگە تەسىرلىك تەشۋىقاتلارنىڭ دامىغا چۈشمەسلىكنى ئەسكەرتكەن.ــ مەن سىزنىڭ بۇ زېمىنغا بولغان ھىسسىياتىڭىزنى چۈشىنىمەن،بىراق، بىز سىزگە نۇرغۇن پۇل بېرىمىز.ــ بۇ بالىلار ئويۇنى ئەمەس،ئەگەر سىلەر يەرنى چوقۇم ئالىمەن دېسەڭلار ئۇنداقتا ماڭا شەھەردىن مۇشۇنىڭىچىلىك چوڭلۇقتا زېمىن بېرىڭلار.يەر ئالغۇچى قاتتىق ھەيران قالدى،ئۇ كېيىن بىر نەرسە دېيىشەيلى دېگىنىچە كىتىپ قالدى،ئەن ئەپەندى ئۆزىنىڭ باشتىلا گەپنى يوغان قىلىپ،باھانى ئۆرە قويالىغانلىقىدىن قاتتىق خۇرسەن بولدى.شۇ كۈندىن باشلاپ بىر مەيدان باھا تالىشىش جېڭى باشلاندى،بىرسى سېتىپ بېرىڭ دېسە يەنە بىرسى ياق دەيتتى.بىراق،بۇ يەر ئالغۇچى ئىشقا پىشقان كاداڭ ئادەم بولغاچقا ھەم گوللاپ،ھەم پوپوزا قىلىپ ئاخىرى ئەن ئەپەندىنى ئەيۋەشكە كەلتۈردى،ئەن ئەپەندى رېئاللىققا تەن بېرىپ،كىلىشىم تۈزۈشنى قارار قىلدى.دەل مۇشۇ چاغدا ئەن ئەپەندىنىڭ ئۆيىگە بىر يوچۇن ئادەم كىرىپ كەلدى. كۆرىنىشىدىن سەمىمى ئادەم ئىكەنلىكى چىقىپ تۇراتتى.ــ ئاڭلىسام،سىز يەر ئالغۇچى بىلەن كېلىشەلمەپسىز،ئۇنىڭغا يول قويماپسىز ... دېدى يوچۇن ئادەم.ــ شۇنداق،بىراق مەن ھازىر ئۇنىڭ كىلىشىم تۈزمەكچى بولىۋاتىمەن.ــ نېمە؟سىز بەكلا بوشاڭلىق قىپسىز،ئۇ سىزنى بوزەك قىپتۇ.سىزنىڭ بەرداشلىق بىرەلمىگەن ۋاقتىڭىز دەل ئۇنىڭمۇ بەل قويىۋىتىدىغان ۋاقتى،سىز ئۇنىڭ بىلەن جېنىڭىزنى تىكىپ ئاخىرغىچە ئېلىششىڭىز كېرەك،بۇ ئىشتا كەمىنە سىزگە مەرتلىك بىلەن يارىدەم بېرىشكە ھەرۋاقىت تەييار.ــ رەھمەت ،سىز ئارتوقچە ئىشلارغا ئارىلىشىدىغان ئادەمكەنسىز.قارىسام سىزنى يەر ئالغۇچى ئەۋەتكەندەك قىلىدۇ،ياكى بولمىسا ئارىدىن پايدا ئالماقچى بولغاندەك قىلىسىز،شۇڭا ماڭا باھا تالىشىپ بەرمەكچى بوپسىزدە؟ھىم! بۇ يېڭىدىن گۈللىنىۋاتقان تىجارەت.ــ سىز بىھۇدە ئويلاپ كەتمەڭ، مېنى قارىشى تەرەپ ئەۋەتكەنمۇ ئەمەس،ھەم سىزدىن ئاز تولا نەپ ئۈندۈرىۋېلىش نىيتىممۇ يوق،ماڭا ئىشىنىڭ،مەن ھېچقانداق ھەق ئالمايمەن.ــ نېمە مۇددىئايىڭىزنىڭ بارلىقىنى بىلمىدىم،ئەمما،سىز ھەق ئالمسىڭىز ئۇنداقتا سىزگە تاپشۇردۇم،ــ دېدى ئەن ئەپەندى ئىككىلەنگەن ھالدا.يوچۇن ئادەم بارىلىق ھىيلەمىكىرلىرىنى ئىشقا سالدى؛ئۇ ئەن ئەپەندىگە يەر ئالغۇچىغا قانداق تاقابىل تۇرۇشنىڭ ئىپىنى ئۈگەتتى؛يەر ئالغۇچىنىڭ ئاجىزلىقىنى تېپىپ، ئەن ئەپەندىگە ئېيتىپ بەردى؛ئۇ ئەن ئەپەندىگە گەپكە ئۇستا ئۆتكۈر ئادۋۇكاتتىن بىرنى تەكلىپ قىلدى،ئاندىن يەنە قەيەردىندۇر بىر يەردىن ئاجايىپ غارايىپ ھۆججەتلەر توپلىمىدىن بىرنى تېپىپ كىلىپ، ئۈستىگە بۇ يەر نوقتىلىق قوغدىلىنىدۇ دېگەن خەتنى يازدى؛ئىلاھلارنىڭ مۇقەددەس تاختىسى دېگەندەك نەرسىلەرنى نەدىندۇر ئارىيەت ئېلىپ كەلدى،ھەمدە يەرنى ساتقانلار تەڭرىنىڭ جازاسىغا ئۇچرايدۇ دېگەندەك گەپلەرنى قىلدى.خەۋەر بىردىنىلا ھەممە يەرگە تارقالدى،مۇشۇ ئەتراپتا يەر داۋاسى قىلىۋاتقان قىلىۋاتقان دېھقانلارمۇ غەۋغا كۆتۈردى.ئىش يامانغا ئۆرۈلۈپ،يەر ئالغۇچى پۈتۈنلەي پاسسىپ ئەھۋالغا چۈشۈپ قالدى، باشتا قوبۇل قىلمىغان شەرتكە ماقۇل دېگەندىن باشقا باھاغا يەنە پۇل قېتىپ بېرىدىغان بولدى.ــ پۇرسەت كەلدى،سىزنىڭچە قانداق قىلىسام بولار؟ــ بۇ نېمە دېگىنىڭىز؟ كىلىشىمنامىگە ئالىدىراپلا قول قويسىڭىز بىر ئۆمۈر پۇشمانغا قالىسز،ئەلۋەتتە،يەر سىزنىڭ،ناۋادا سىز يەرنى مۇنداق ئەرزان سېتىۋىتىمەن دېسىڭىز بۇمۇ ئۆزىڭىزنىڭ ئىختىيارى.ئۇنىڭ گېپىنى ئاڭلىغان ئەن ئەپەندى قايتىدىن غەيرەتكە كەلدى:ــ توغرا،مەن چىشىمنى چىشلەپ ئاخىرغىچە بەرداشلىق بىرەي!ئەن ئەپەندى تاغدەك دۆۋلەنگەن باغلامباغلام پۇلنى كۆز ئالدىغا كەلتۈرۈپ باي بولۇشنىڭ شېرىن خىيالىدىن مەست بولدى،ئۇ بۇ جەڭنى ئاخىرغىچە قىلىشنى قارار قىلدى،ھېلىقى يوچۇن ئادەم تاماق ۋە ئۇيقۇنىمۇ ئۇنتۇپ ئۇنىڭغا يول كۆرسەتتى.يەر ئالغۇچى يىتىپ كەلدى.ئۇ ئەن ئەپەندىگە:ــ مەن ئۇتتۇردۇم،مېنىڭ باشقا ئامالىم يوق، دېدى.ــ ئۇنداقتا مەن دېگەن باھا بويىچە پۇلنى بېرىڭ!ــ ياق،بىز پىلاننى ئۆزگەرتتۇق،بىز بۇيەردىن يەر ئالمايدىغان بولدۇق، بۇيەرنى ئەگىپ ئۆتۈپ تاغ داۋان ئاشىدىغان بولدۇق،بۇ ئىشقا ھەقىقەتەنمۇ ئامال بولمىدى.ئەن ئەپەندىنىڭ بېيىش شېرىن خىيالى بىردەمدىلا كۆپۈككە ئايلاندى،بۇ ئىش تۇيۇقسىز يۈز بەرگەچكە ئۇ چۈچىگىنىدىن جايىدا قاققان قوزۇقتەك تۇرۇپلا قالدى.بۇ قېتىمىلق زەربە ۋاقتىنىڭ ئۆتىشى بىلەن پەسەيگەن بولسىمۇ ئەمما ئۇنىڭ ھېلىقى يوچۇن ئادەمگە بولغان غەزەپ نەپىرىتى تېخىمۇ كۈچەيدى.ھېلىقى ئەبلەخ ئىشنى يوققا چىقارغاندىن كېيىن ئۆزى تۈگۈل سايىسىنىمۇ كۆرسەتمىدى.ئۇ زادى نېمىشقا مېنى شۇنداق قىلىشقا كۈشكۈرتىدۇ؟زادى نېمە دەپ شۇنچىۋالا كۈچ سەرىپ قىلىپ ماڭا يارىدەم بېرىدۇ؟ئەن ئەپەندى ھەرقانچە ئويلاپمۇ تېگىگە يىتەلمىدى. كېيىن بۇ سىر ئاخىرى يىشىلدى.بىر كۈنى ئەن ئەپەندى شەھەرگە كىرىپ،ئويلىمىغان يەردىن ھېلىقى يوچۇن ئادەمنى ئۇچىرتىپ قالدى.ــ سىزنىڭ دۆلىتىڭىزدە مېنى قارا باستى،دىدى ئەن ئەپەندى ئاغرىنغان ھالدا.ــ مۇنداق دېسڭىز قانداق بولىدۇ؟سىز ھېچنىمىنى زىيان تارتمىدىڭىزغۇ؟نېمە دەپ مەندىن ئاغرىنىسىز؟ــ مەن نۇرغۇن پۇلدىن قۇرۇق قالدىم، سىز زادى نېمە ئويۇن ئويناۋاتىسىز؟ــ سىزگە راست گەپنى قىلاي،ــ دىدى يوچۇن ئادەم،ــ مەن خەلقئارا نىفىت ئىستىمالىنى ئىلگىرى سۈرۈش كومىتېتىنىڭ ئەزاسى،يولنى يۆتكەپ،تاغ داۋانلاردىن ئاشقاندا،ئىشلىتىدىغان نىفىتنىڭ مىقدارى تېخىمۇ كۆپىيىدۇ،ئەڭ مۇھىمى ئاجىزلارغا ھەقىقى يارىدەم بېرىدىغان ئادەم تېخى ھازىرغىچە تۇغۇلمىدى.ئوقۇرمەنلەرژۇرنىلىنىڭ 2013يىللىق 6سانىدىن:مامۇتجان نۇرمۇھەممەد ئاققاشتەرجىمىسىيوللىغان ۋاقتى 2014316 02:49:13 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشرەخمەت ياخشى ئەسەركەنيوللىغان ۋاقتى 2014316 09:56:35 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشئاكتىپ ئەزا, جۇغلانما 3452, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 1548 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 3452, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 1548 جۇغلانما بار.يوللىغان ۋاقتى 2014316 11:13:08 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشباھا تالىشىش سۈننەت! باش سۈرىتىمدىكى ياۋۇز!يوللىغان ۋاقتى 2014319 14:18:22 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشمۇھىمى ئاجىزلارغا ھەقىقى يارىدەم بېرىدىغان ئادەم تېخى ھازىرغىچە تۇغۇلمىدى.
|
قېيناناكېلىن زىددىيىتىدىكى تىنچلىق ساقلاش قوللانمىسىخەلق تورىقېيناناكېلىن زىددىيىتىدىكى تىنچلىق ساقلاش قوللانمىسى2020.03.23 16:51 مەنبە: خەلق تورىئادەتتە، ئاياللارنىڭ يېقىن مۇناسىۋەتنى ھېس قىلىش ھېسسىياتى تېخىمۇ كۈچلۈك بولىدۇ، ئۇلار ئائىلىگە تېخىمۇ كۆپ مەبلەغ سالىدۇ، بۇ ئۇلارنىڭ تېخىمۇ كۆپ ھاللاردا توقۇنۇشنىڭ ئالدىنقى سېپىدە تۇرىدىغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ. يەنە بىر تەرەپتىن، قېينانا بىلەن كېلىن ئوتتۇرىسىدا قارشى تەرەپتىن ھېسسىيات جەھەتتە يېتەرلىك قوللاشقا ئېرىشەلمىگەندەك ھېس قىلىشى مۇمكىن، بۇنداق بولغاندا، بىللە ئۆتۈش جەريانىدا تاجاۋۇز قىلىش ۋە كونترول قىلىش ئىستىكى ناھايىتى كۈچلۈك دەپ ھېس قىلىدۇ.كىشىلەر ئائىلە زىددىيىتى ئۈستىدە توختالغاندا، ئادەتتە قېيىنئانا بىلەن كېلىننىڭ مۇناسىۋىتىنى بىر تەرەپ قىلىش ئەڭ تەس دەپ قارايدۇ.ئىككى نىسپىي ناتونۇش ئادەم ئوخشاش بىر بوشلۇقتا ياشىسا، نۇرغۇن توقۇنۇش پەيدا بولىدۇ. ئۆي جاھازلىرىنى قانداق تىزىش كېرەك؟ ئۆينى قانداق ئورۇنلاشتۇرۇش كېرەك؟ قانداق تاماق تەييارلاش كېرەك؟ ئۆي ئىشلىرىنى كىم قىلىدۇ؟ ۋەھاكازالار. قېينانا بىلەن كېلىن بىللە تۇرمىغان تەقدىردىمۇ، لېكىن ئۇلار يەنىلا بۇ خىل ئۈچ بۇرجەك مۇناسىۋەتتە ئەرلەرنىڭ دىققىتىنى تالىشىدۇ. ئادەتتىكى ئەھۋالدا، كېلىن بۇ توقۇنۇشتا غەلىبە قىلىدۇ، چۈنكى توي قىلغان ئەرنىڭ ئانىسى بىلەن بىللە تۇرىدىغان ۋاقتى ئاز بولىدۇ. شۇنداق بولسىمۇ، قېيىنئانىنىڭ ئوغلى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى تېخىمۇ چوڭقۇر بولۇپ، بۇ بەلكىم كېلىننى بىخەتەرلىك تۇيغۇسى يوقتەك ھېس قىلدۇرۇشى مۇمكىن.قىزىقارلىقى شۇكى، قېيىنئانا بىلەن كېلىن ئوتتۇرىسىدىكى توقۇنۇش ئادەتتە ھېسسىيات ياكى مۇھەببەتكە بولغان رىقابەتكە ناھايىتى ئاز مەركەزلىشىدۇ، بەلكى ئىككى ئايالنىڭ ئەرگە تەسىر كۆرسىتىش ئارزۇسىغا تېخىمۇ كۆپ مەركەزلىشىدۇ. شۇڭا، قېيىنئانىلار ئوغلىنىڭ بالىلىق چاغلىرىنى تەپسىلىي ئەسلەپ قېلىشى مۇمكىن، كېلىنلەر بولسا قېيىنئانىسى چىقىرىۋېتىلگەن ھالەتتىكى ئەرخوتۇنلۇق مۇناسىۋىتىگە كۆڭۈل بۆلىدۇ.بالا تۇغۇلغاندا، بۇنداق توقۇنۇش قوزغىلىدۇ، ئەۋلادلار ئارا بالا بېقىشتىكى تاللاش پەرقى تېخىمۇ گەۋدىلىنىدۇ. بۇ چاغدا كونا بىر ئەۋلاد كىشىلەرنىڭ مۇرەسسە قىلىپ، بالىنىڭ ئاتائانىسىنىڭ ئۇسۇلى بىلەن بىردەك بولۇشىغا توغرا كېلىدۇ.تىنچلىق ساقلاشنىڭ مۇھىم نۇقتىلىرىئەگەر مۇناسىۋەتتە باشتىلا توقۇنۇش بار بولسا، ئۇنداقتا بۇنداق توقۇنۇشنىڭ يوقىلىشى ئانچە مۇمكىن ئەمەس. ئەڭ ياخشى نەتىجە شۇكى، ئىككى تەرەپ ياخشى ئالاقە ماھارىتىنى تەرەققىي قىلدۇرۇپ، ئەمەلىي قارشىلىشىشنى ئەڭ تۆۋەن چەكتە كونترول قىلىدۇ. بۇنىڭدا ھالقىلىق بولغىنى مۇھىم نۇقتىنى ئاسان ھەل قىلغىلى بولىدىغان كىچىك مەسىلىلەرگە قارىتىش كېرەك مەسىلەن بۇ يىل بىر ئائىلىدە چاغان ئۆتكۈزۈش، كېلەر يىلى يەنە بىر ئائىلىدە چاغان ئۆتكۈزۈش دېگەندەك.چوڭقۇر قاتلاملىق، ھەل قىلغىلى بولمايدىغان مەسىلىلەردىن ئۆزىنى قاچۇرۇش كېرەك. مەسىلەن، كېلىنىنىڭ ئۇزاق مۇددەتلىك شەخسىي تەرەققىيات پىلانى بولمىسا، ئۇنىڭ كەسپىي پىلانىنى سۈرۈشتۈرۈشتىن ساقلىنىش كېرەك.ئەڭ مۇھىمى تىنچلىقنى ساقلاشنىڭ ئاچقۇچى دەل ئۇرۇش ئېلان قىلىش تىن ساقلىنىشتۇر. مەسىلەن: ئاشكارا سورۇنلاردا قارشى تەرەپنى كەمسىتمەسلىك، قارشى تەرەپنىڭ كەمچىلىكىنى ئاشكارىلىماسلىق كېرەك. شۇنى بىلىش كېرەككى، يۈزخاتىر قىلىنماي بىر بىرىگە قىلىنغان بارلىق گەپسۆز ھۇجۇملىرىنى قايتۇرۇۋالغىلى بولمايدۇ، كەلگۈسىدە ھەرقانداق ئادەمگە پايدىسىز قارا بۇلۇت پەيدا بولىدۇ. ئۆمۈر بويى ئۇنتۇلماي، بىر ئۆمۈر مېڭىسىدە قايتاقايتا ئەكس سادا پەيدا قىلىدۇ.
|
تۈركىي خەلق گاگائۇزلارئورخۇن مۇنبىرى قېرىنداش مىللەتلەر تۈركىي خەلق گاگائۇزلاربۇ بەتتىكى يازما : تۈركىي خەلق گاگائۇزلارگاگائۇزلار قەدىمكى چاغدىكى ئۇيغۇر ئۇغۇزلارنىڭ نەسلى نەسەبىدىن بۇلۇپ، مىلادى5 6 ئەسرلەردە ئالتاي تاغلىرى ئەتراپى، مۇڭغۇليە ئەتراپلىرىدىن غەرپكە سۇرۇلۇپ، ئۇرال ۋە ئېتىلۋولگائارقىلىق بىر قىسمى شەرقىي ياۋرۇپاغا، يەنە بىر قىسمى قارا دېڭىز ئەتراپلىرغا كۆچكەن. مىلادى 1000 يىلاردا دۇبرۇجا 1دېگەن يەرگە ئۇلتۇراقلاشقان. 1224 يىلى مۇڭغۇللار رۈسلارنى يەڭگەندىن كىيىن، گاگائۇزلار تۇنا دەرياسىدىن ئىككنىچى قېتىم ئۈتۇپ، سىلستىرې ۋە ۋاما دېگەن يەرگە جايلاشقان. يەنە بىر قىسم گاگائۇزلار بولسا بالقان يۇلى بىلەن ئادالارا، ئانادۇلۇغا يەرلەشكەن.گاگائۇزلار تۇركىي تىلىئۇغۇز تىللىرى گۇرۇپىسنىڭ ئۇغۇز بۇلغار تارماق گۇرۇپىسى دا سۆزلىشىدىغان ، خىرستىيان دىنىنڭ پىراۇسلاۋىيە مەزھىپىگە ئىتقاد قىلىدىغان بىر خەلقتۇر .گاگائۇز دېگەن بۇ نام ئاتاق ھەققىدە بەزىلەر گاگائۇز ئەسلى ئۇغۇز دېگەن سۆزنىڭ يەنە بىر خىل ۋارىيانىتى دىسە يەنە بەزىلەر، ئۇ كۆك ئۇغۇز دېگەن سۆزدىن كىلىپ چىققان. چۈنكى گاگاۋۇز مىللىتىنىڭ چېچى سېرىق، كۇزى كۆك بولغاچقا كۆك ئۇغۇز دەپمۇ ئاتالغان دەيدۇ.گاگائۇزلار 11 ئەسىردە بىزانىس دانچىلىرىنىڭ زورى بىلەن خىرىستىئان دىنىنى قوبۇل قىلىشقا مەجبۇر بولغان، 13 ئەسىردە شىمال ۋە شەرىقتىكى بالقاندا يۇگۇسلاۋىيە، ئالبانىيە، بۇلغارىيە، رۇمانىيە، گىرىتسىيە ۋە تۈركىيە قاتارلىق جايلاردا ئولتۇراقلىشىپ قالغان.13 ئەسىردە تۇنجى قېتىم يەنى 1263 يىلدىن1383 يىلغچە120 يىل مەۋجۇت بولغان مۇستەقىل گاگائۇز دۆلىتى قۇرغان، ئۇلارنىڭ بايرىقى قىزىل رەڭلىك يەرشارنىڭ ئۈستىگە ئاق رەڭلىك بىر خۇرازنىڭ سۈرتى چۇشۇرۇلگەن بايراق بولغان.دوبرۇجادا ئوسمان تۈرۈك ئىمپىرىيسى ھۆكۈم سۈرگەن ۋاقىتلاردا گاگائۇزلار ئۆزىنىڭ تۈركى مىللەت بولۇشىغا قارىماي، خىرىستىئان دىنىنى قوبۇل قىلغانلىقى ئۈچۈن ئوسمان تۈرۈك ئىمپىرىيسى ئىسلام دىنىغىلا ئەھمىيەت بېرىپ، تۈركى مىللەت بولغان گاگائوزلارغا ئەھمىيەت بەرمىگەن. گاگائۇزلارنىڭ بىر قىسمى مۇسۇلمان 1770 يىلى مولداۋىيەدە تۈنجى قېتىم چېدىر، ئورغاق دېگەن ئىككى يېزىنى قۇرۇپ چىققان. 1768 يىلىدىن 1774 يىلىغىچە بولغان ئارىلىقتىكى تۈرك، رۇس ئۇرۇشلىرىدىن كېيىن بۇخارىست كېلىشىمىگە ئاساسەن تاتار مۇسۇلمانلىرى رۇسلار تەرىپىدىن بوجاك ناھىيسىدىن قوغلانغاندىن كېيىن، پىراۋۇسلاۋىيە مەزھىپىدە بولغان گاگائۇزلار رۇسلارنىڭ تەشۋىقاتى بىلەن تاتارلار ئىلاجىسىز تاشلاپ كەتكەن بېسارابىيىگە ئوكرائىنانىڭ بۇرۇنقى ئىسمى 1806 يىلدىن 1812 يىلىغىچە كۆچۈپ كەلگەن. 18 ئەسرىنىڭ ئاخىرى، 19 ئەسىرنىڭ باشلىرىدا دوبرۇجادىن بېسارابىيىگە، يەنە ئوكرائىنىيەگە كۆچۈپ بارغان گاگائۇزلارنىڭ سانى 200 مىڭدىن ئېشىپ كەتكەن. 1818 يىلىغا كەلگەندە چېدىرلىق گاگائۇزلار چاتىر، ئورغانلىق گاگائۇزلار بولسا ئاۋدارما دېگەن يېزىلارنى قۇرۇپ چىققان. گاگائۇزلارنىڭ بىر بۆلىكى 1990 ، 1910 يىللىرى تۇرمۇشنىڭ قاتتىقچىلىقدىن ئوتتۇرا ئاسىياغا كۆچۈپ كېلىپ، تورغاي رايونىغا، 1925 يىللىرى تاشكەنىت تەۋەسىگە جايلىشىپ قالغان.ھازىر گاگائۇزلارنىڭ مۇتلەق كۆپچىلىكى مولداۋىيەدىكى گاگائۇز جۇمھۇرىيتى تەۋەسىدە ياشايدۇ. 1979 يىلىدىكى نوپۇسى 193 مىڭ بولغان بولسا، ھازىر 2000 يىلى 200 مىڭدىن ئارتۇق ئىكەنلىكى تەخمىن قىلىنماقتا. بۇنىڭدىن باشقا ئوكرائىنىيە قىرمىدا ، رومانىيەدە، بۇلغارىيە، گېرىتسيە، تۈركىيە، قازاقىستان، ئۆزبىكىستان ۋە رۇسىيە فېدىراتسىيەدىكى قابارداي بالقار جۇمھۇرىىتى، داغىستان ئاپتونۇم جۇمھۇرىيتى تەۋەسىدە 300 مىڭدىن كۆپ ساندا ياشايدۇ.2 يەنە 1930 يىلى ئىقتىسادى بۆھراندىن قېچىپ بىر بۆلەك گاگائۇزلار ئەرجاندىن بىرازىلىيە ۋە كاناداغا كۆچۈپ يەرلەشكەن.ھازىر مولداۋا جۇمھۇرىيتىدە تۈركى تىلدا گەپلىشىدىغانلار 550 مىڭ كىشى بولۇپ، بۇنىڭ ئىچىدە 350 مىڭى تاتارچە، 200 مىڭ كىشى گاگائۇزچە گەپلىشىدۇ. بۇلار بېسارابىيە گاگا ئۇزلىرى دەپ ئاتىلىدۇ، رومانىيەدە 320 مىڭ كىشى تۈركى تىلدا سۆزلىشىدىغان بولۇپ، ئۇلار دوبرۇجادا ياشايدۇ، بۇنىڭ 20 مىڭى گاگائۇزچە گەپلىشىدۇ. 3 ئوكرائىنىيەدە 500 مىڭ كىشى تۈركى تىلدا گەپلىشىدىغان بولۇپ، بۇلار ئىسمايىل ۋىلايتىدە توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان، بۇلاردىن 460 مىڭ كىشى تاتارچە، 40 مىڭ كىشى گاگائۇزچە گەپلىشىدۇ. 4 بۇلغارىيەدە تۈرك تۈركىيە تۈركلىرى ۋە گاگائۇزلار بولۇپ 1 مىليۇن 72 مىڭ كىشى 1984 يىلى تۈركى تىلدا گەپلىشىدۇ. 5 2004 يىلىدىكى مەلۇماتقا 1 مىليۇن 200 مىڭ كىشى تۈركى تىلدا گەپلىشىدۇ دىيلگەن 6 باشقا مەنبەلەردە ھازىر بۇلغارىيەدە 3 مىليۇندىن ئارتۇق تۈركى خەلىقلەر ياشايدۇ. بۇ بۇلغارىيە نوپۇسىنىڭ 30 تىنى تەشكىل قىلىدۇ دەپ كۆرسىتلگەن . 7 گېرىتسىيەدە تۈركىيە تۈركلىرى ۋە گاگائۇزلار تۈرۈكلىرىدىن بولۇپ تەخمىنەن 800 مىڭ كىشى 1984 يىلى تۈركى تىلدا گەپلىشىدۇ 8.گاگائۇزلار تارىختا شانلىق ئىزلارنى قالدۇرغان مىللەت بۇ ھەقتە سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئاتاقلىق تارىخ تەتقىقاتچى ئالىمى گۇمىليىۋ كۆك تۈركلەر ناملىق ئەسىرىنىڭ كۆك ئوغۇز قىسمىدا مەخسۇس توختالغان بولۇپ، ئۇلارنىڭ مۇستەقىل خانلىقلىرى ۋە ئۇلارنىڭ كۈرەش تارىخى بايان قىلىپ كۆرستىىلگەن. كېيىنكى تەرەققىيات جەريانىدا، گاگائۇزلار تۈرلۈك سەۋەپلەرگە كۆرە بىر دۆلەت بولۇپ ئۇيۇشالماي سىياسىي ھەم تېرىتورىيە تۇپراق جەھەتىتىن بىر قانچە گۇرۇپىلارغا بۆلۈنۈپ كەتكەن. ئوسمان تۈرك ئىمپىرىيسى دەۋرىدە مولداۋىيە ئوسمان تۈرك ئىمپىرىيسى تەۋەلىكىدە بولۇپ كەلگەن. 1912 يىلى تۈركىيە تەۋەلىكىدىكى مولداۋىيە رۇسىيە تەرىپىدىن بېسىپ ئېلىنغان. 1919 يىلى رومانىيەگە بۆلۈپ بېرىلگەن، 1940 يىلى 6 ئاينىڭ 28 كۈنى رومانىيەدىن ئېلىۋېلىنىپ، 1940 يىلى 8 ئاينىڭ 2 كۈنى مولداۋا سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيتى بولۇپ قۇرۇلغان.1980 يىلىدىكى دۇنيا ۋەزىيتىدىكى ئۆزگىرىش ھەر مىللەت ئۆز تەقدىرىنى ئۆزلىرى بەلگىلەش، ھەر مىللەت ئۆزلىرىگە ماس كېلىدىغان تەرەققىيات يولىنى ئۆزلىرى تاللاش ئېقىمى شۇئارى تۈرۈتكىسىدە مولداۋا جۇمھۇرىيتىدىكى گاگائۇزلار ئۆز تەقدىرىنى ئۆزلىرى بەلگىلەش ئۈچۈن ھەركەتلىنىشكە باشلىغان. 1987 يىلى گاگائۇز خەلىقى ئۇيۇشايلى ئاتلىق خەلق ھەرىكىتىنى باشلىغان. 1989 يىلى 5 ئايدا دەسلەپكى خەلق يىغىنى كونگىرىسئېچىلغان يىغىندا: گاگائۇز خەلق ھەرىكىتى جەنۇبى مولداۋىيەدىكى كومرات شەھرىنى ئۆزلىرىگە باش مەركىزىي شەھەر باش كەنىت قىلىپ بەلگىلەش. مولداۋا جۇمھۇرىيتى تۇپراق پۈتۈنلىكى ئىچىدە گاگائۇز ئاپتونۇم سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيتىنى قۇرۇش، ئاساسىي قانۇن تۇرغۇزۇش، مولداۋاغا قاراشلىق بىر رەھبەرلىك باشقارما ئورگىنى قۇرۇپ چىقىش قاتارلىق مەسىللەر ماقۇللانغان. گاگائۇزلار 1990 يىلى 21 ئاۋغۇست كۈنى چوڭ يىغىنىدا گاگائۇز ئاپتونۇم سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيتى قۇرۇلغانلىقىنى جەنۇپتىكى گاگائۇزلار ئەڭ كۆپ ياشايدىغان كومىرات شەھرىدە ئېلان قىلغان. بۇ مولداۋا ئالىي سوۋېت تەرىپىدىن رەت قىلىنغان، 1990 يىلى 10 ئاينىڭ 25 كۈنى گاگائۇز خەلىقى ئىتتىپاقى يەنە چوڭ يىغىن ئۆتكۈزۈپ گاگائۇز جۇمھۇرىيتىنى قۇرۇش چوڭ سايلىمىنى ئۆتكۈزگەن. بۇ مولداۋا مىللەتچىلىرى ۋە رۇس ئەسكەرلىرىنىڭ قارشىلىقى ۋە قورشاۋىدا قالغان بولسىمۇ قەتئىي قارشىلىق كۆرسىتىپ، گاگائۇز خەلق قۇرۇلتىيىنى قەتئىي داۋاملاشتۇرغان. 1990 يىلى 10 ئاينىڭ 31 كۈنى كومىرات شەھرىدە يېڭى بىر گاگائۇز ئالىي سوۋېت قۇرۇپ چىقىلغان، سېتىپان توپال مىنىستىر قىلىپ سايلانغان. 1991 يىلى 8 ئاينىڭ 27 كۈنى مولداۋىيە سوۋېت ئىتتىپاقىدىن ئايرىلىپ چىقىپ، ئۆز ئالدىغا مۇستەقىل دۆلەت بولغانلىقىنى جاكارلىغان شۇنىڭدىن كېيىن 1994 يىلى 23 دېكابىر مولداۋا جۇمھۇرىيتى قارار ماقۇللاپ، گاگائۇز ئاپتونۇم جۇمھۇرىيتىنى رەسمىي ئېتىراپ قىلغان ھەمدە گاگائۇزىيە گاگائۇزىستاننىڭ مەخسۇس ھوقۇقى، ھوقۇق دائىرىسى قاتارلىقلار قانۇن قىلىپ چىقىرىلغان. قانۇنغا كۆرە، گاگائۇزلارغا مولداۋا ئاساسىي قانۇنىغا تەسىر كۆرسەتمەسلىك شەرتى بىلەن تۈرلۈك شەھەرلەردە قانۇن چىقىرىش ھوقۇقى بېرىلگەن. ئۇنىڭدا : گاگائۇزىيە گاگائۇزىستان جۇمھۇرىيتىنىڭ ئالىي رەھبىرى باش رەھبەرلىك ئورنى رەئىس باش مىنىستىرى بولىدۇ. گاگائۇزىيەنىڭ ھەممە باشلىقلىرى رەئىسكە باش مىنىستىرگە قاراشلىق بولىدۇ. گاگائۇزىيەنىڭ رەسمى تىلى گاگائۇز تىلى، مولداۋا تىلى، رۇس تىلى بولىدۇ دېيىلگەن. گاگائۇز خەلىقى مەدەنىيەت، بىلىم، ئۇقۇل ئوقۇتۇش مائارىپ، ئىقتىساد مالمۈلۈك، پۇلمالىيە، ئادەم ئورۇنلاشتۇرۇش، شەھەرلىك ھۆكۈمەت خىزمەتلىرى، سەھىيە، تەنتەربىيە، مۇھىت قاتارلىق ساھەلەردە مولداۋىيە ئانا قانۇنىغا تەسىر يەتكۈزمەسلىك ئاساسىدا قانۇن پەرمان ئېلان قىلغان 9.گاگائۇزىيەنىڭ يەر كۆلىمى 831. 1 كوۋادىرات كىلومېىتر بولۇپ، 2000 يىلىدىكى مەلۇماتقا قارىغاندا نوپۇسى 200 مىڭدىن كۆپ. باش كەنتى مەركىزى كومرات، قوشنىلىرى شىمالدا ئوكرائىنا، غەرىپتە رومانىيە، جەنۇبىي غەرىبىدە بۇلغارىستان بىلەن چېگىرلىنىدۇ.ئاساسلىق شەھەرلىرى: كومرات، چادىر، لونگا، ۋۇلكانشىتى دۇر.تىل يېزىق جەھەتتە: گاگائۇزلار ئۇزاق تارىخى شارائىتتا، تۈرلىك سەۋەپلەرگە كۆرە ئوسمان تۈركچىسى، ئەرەپچە، پارىسچە سۆزلەرنى ئازراق، يۇنان، بۇلغار، رومان، مولداۋا ۋە رۇسلار بىلەن ئارىلىشپ ياشىغانلىقى ئۈچۈن ئۇلارنىڭ تىللىرىدىن كۆپرەك سۆز، ئاتالغۇلارنى قوبۇل قىلغان. بۈگۈنكى گاگائۇز تۈركچىسى ئەدەبىي تىلدا كۆپ ساندا سىلاۋيان ئەسلى سۆزلىرى بولماقتا.گاگائۇزلار ئوسمان تۈرك ئىمپىرىيسى دەۋرىدە ئوسمان تۈركچىسىدىكى ئېلىپبەنى، ئوسمان تۈركچىسىدىكى ئەدەبىي ئەسەرلەرنى ئوقۇغان. ئۇنىڭدىن كېيىن ئۇزۇن زامان كىرىل ئېلىپبەسى بىلەن يېىزىلغان كىتاپلارنى ئوقۇغان. ھەرقايسى شارائىتلاردا رۇمچە، بۇلغارچە، رۇسچە ۋە رومانچە ئۆگۈنۈش ۋە بۇ تىللارنىڭ ئېلىپبەلىرىنى قوللانماق زورلىشىدا قالغان. 1918 يىلىدىن 1932 يىلىغا قەدەر كىرىل ئېلىپبەسىنى، 1932 يىلىدىن 1957 يىلىغا قەدەر لاتىن ئېلىپبەسىنى قوللانغان. 1957 يىلىغا قەدەر گاگائۇزلارنىڭ ئۆز ئالدىغا ئېلىپبەسى بولمىغانلىقى ئۈچۈن، 1957 يىلىدا مولداۋا سوۋېت سوتىسيالىستىك جۇمھۇرىيەتلەر ئىتتىپاقى ئالي سوۋېتى قارار چىقىرىپ، رۇس ئېلىپبەسىدىكى بىر قانچە ھەرىپلەرنى ئاساس قىلىپ، كىرىل گاگائۇز ئېلىپبەسىنى ياراتقان. 1957 يىلىدىن 1996 يىلىغا قەدەر تەكرار كىرىل ئېلىپبەسىنى، 1996 يىلىدىن كېيىن لاتىن ئېلىپبەسىنى قوللۇنۇشقا باشلىغان.گاگائۇز تۈركچىسى مورفولوگىيە، فونتىكا ۋە سېنتاكىس قاتارلىق تەرەپلەردە سىلاۋيان تەسىرىگە ئۇچرىغان. گاگائۇز تۈركلىرىنىڭ ئىككى دىيالىكتى بار، بىرسى مەركىزى دىيالىكتى كومرات ۋە چادىر دىيالىكتى، يەنە بىرى جەنۇپ ۋولكانىش دىيالىكتىدۇر.قانۇنلارغا كۆرە گاگائۇز يېرى گاگائۇز ئاپتونۇم جۇمھۇرىيتى نىڭ رەسمى تىلى گاگائۇزچە، رۇسچە، رومانچە دەپ بەلگىلەنگەن. ھەرھالدا گاگائۇزلار ئاپتونۇم جۇمھۇرىيەت نامىدا كېتىۋاتقاچقا، ئانا تىللىرىنى قوللىنىش ئىمكانىيتى تۇغۇلغان. گاگائۇزلار بىرقانچە دۆلەت ياكى رايونلاردا بۆلۈنۈپ ياشىغانلىقى بىر دۆلەت بولۇپ ئۇيۇشالمىغانلىقى ئۈچۈن بىربىرىدىن پەرىقلىق ئېلىپبەلەر قوللىنىش زورلىقىدا ئاسسىمىلاتسىيەسى قالغان بولسىمۇ گاگائۇزلار ياشىغان دۆلەت ياكى رايون ئېلىپبەسى بويىچە گاگائۇز تۈركچىسىچە كىتاپلار يايىن نەشىر قىلغان، ئەمما ئۆز تىلىنى ساقلاپ قالغان.بېسارابىيدە گاگائۇزلارنىڭ ئاتاقلىق يازغۇچىسى مېخائىل چاكىر گاگائۇزلار ھەققىدە نۇرغۇن كىتاپلار يازغان. گاگائۇز ئەدەبىياتىنىڭ تەرەققىياتىدا ئۇ بۈيۈك رول ئوينىغان. چۈنكى مېخائىل چاكىر ئەڭ دەسلەپ 1904 يىلىدا گاگائۇز تۈركچىسى بىلەن ئىككى گېزىت چىقارغان ۋە بۇ تىلنىڭ گاگائۇز ئەدەبى تىل ھالىغا كېلىش ئۈچۈن ئوت ياققان. 1934 يىلىدا گاگائۇز تۈركچىسى بىلەن بېسارابىيەلىك گاگائۇزلارنىڭ تارىخى ئاتلىق كىتاپ چىقارغان،بۇ كىتاپ بىر گاگائۇز تەرپىدىن يېزىلغان دەسلەپكى گاگائۇز تارىخى دۇر. يەنە مېخائىل چاكىر 1939 يىلىدا گاگائۇزچە، رومانچە سۆزلۈك نى نەشىر ياين قىلدۇرغان ۋە ئىنجىل نى ئانا تىلى گاگائۇزچىغا تەرجىمە قىلىغان. 1957 يىلىدىن كۈنىمىزگە قەدەر گاگائۇز تۈركچىسى بىلەن 2530 پارچە ئەدەبى ئەسەر يايىن نەشىر قىلدۇرغان10.ئوقۇتۇش تەربىيە جەھەتتە: 1986 يىلىدىن بۇرۇن بېسىم ئېغىر بولغاچقا گاگائۇز تىلى ۋە مەەنىيتىنى قوللايدىغانلار ئاز بولغان، گاگائۇزلار رۇسچە ئوقۇل مەكتەپ لاردا ئوقۇشقا زورلانغاچقا ئۇلار ئىككى تىللىق بولغان. موسكىۋادا ياشايدىغان مىللەتلەر ئىچىدە رۇسچىنى ئىككنچى تىل قىلىپ قوللىنىدىغانلار ئارىسىدا ئەڭ يۈقىرى ئورۇندا تۇرىدىغان گورۇپ گاگائۇزلار بولۇپ، گاگائۇزلارنىڭ 74 تى رۇسچە ئوقۇغان.1986 يىلىدىن باشلاپ يېزىقلىرى كىرىل گاگائۇز ئېلىپبەسى ئەسلىگە كەلتۈرۈپ، نەشىرىيات ئورۇنلىرى قۇرۇلۇپ، كۈنىگە 15 مىنۇتلۇق رادىئو ئاڭلىتىش باشلانغان. 1991 يىلى 8 ئاينىڭ 27 كۈنى مولداۋىيەمۇستەقىل بولغاندىن كېيىن 1994 يىلى گاگائۇزلار گاگائۇز يېرى جەنۇبى شەرىقي مولداۋىيە دە مولداۋا ئاساسىي قانۇنىغا ئاساسەن مولداۋا تۇپراق پۈتۈنلىكىدە تۇرۇش ئاساسىدا گاگائۇزىستاننى قۇرۇپ چىققان. ئوقۇللار مەكتەپلەر دە 1996 يىلىلاردىن باشلاپ لاتىن ئېلىپبەسى قوللىنىشقا باشلاپ گاگائۇزچە يايىنلاردىنگاگائۇز ئاۋازى ۋە ئانا سۆزى ناملىق گېزىتلەر چىقىرىلىشقا باشلىغان. يەنە سابا يىلىتىزى ئاتلىق ژورنال دەرگى چىقىرىلىشقا باشلىغان. گېزىتلەرنىڭ سەرلەۋھىسىگە ئانا سۆزى بىلەن ئوزغۇزلار ياشىسىۇن دېگەن سۆزى يېزىلغان. ھازىر مولداۋادىكى گاگائۇزلاردىن تۈرلى ئىلىم ساھەسى بويىچە كۆپلىگەن ئالىملار يېتىشىپ چىققان. كومرات ئۇنۋېرسىتىدا چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارمۇ كېلىپ ئوقۇيدۇ، گاگائۇز تىلىنى ئۆگۈنىدۇ.باشقۇرۇش جەھەتتە: گاگائۇز يېرى گاگائۇزسىتاننىڭ ئەڭ يۈقىرى باشقۇرغۇچى رەھبىرى باش مىنىستىر دەپ ئاتىلىدۇ. گاگائۇزىيە قانۇنىنىڭ 6 ماددىسىغا كۆرە پۈتۈن گاگائۇزىيە تەۋەسىدىكى يەر ئاستى ۋە يەر ئۈستى بايلىقلىرى مۈلۈكلىرى گاگائۇزىيىگە تەۋە دەپ كۆرسىتىلگەن. گاگائۇزىيەنىڭ مولداۋا جۇمھۇرىيتى بايرىقى يېنىدا بۆرى بېشى چۈشۈرۈلگەن كۆك بايرىقى لەپىلدەپ تۇرىدۇ. ئۇلار تارىختىكى كۆك تۈرك خانلىقىنىڭ بايرىقىنى ئۆزىنىڭ بايرىقى قىلىپ بېكىتكەن. سەۋەبى تارىختا تۈركى قەۋمىلەر بۆرىنى ئۆزىنىڭ مۇقەددەس سىموۋلى دەپ قاراپ كەلگەن. ئوغۇزنامە داستانىدا ئۇيغۇرلارنىڭ قەھرىمان خاقانى بولغان ئوغۇزخان كۆك بۆرە بولسۇن بىزگە ئۇران دېگەن. شۇڭا ھازىر گاگائۇزلار بۆرە بېشى چۈشۈرۈلگەن كۆك بايراقنى تۈرك قەۋمىلەرنىڭ مۇقەددەس سىموۋلى دەپ تونۇيدۇ.ھېيىتبايرام ئۆرۈپئادەت جەھەتتە: گاگائۇزلار 1054 يىلىدىن ئىلگىرى ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلغان بولسىمۇ كېيىنچە خىرىستىئان دىنىنى قوبۇل قىلغان. 1990 يىللاردىن بۇيان ئۇلار باشقا تۈركى خەلىقلەر قاتارىدا تۇرۇش ئۈچۈن ئەسلىگە قايتىپ، ئاتابوۋىلىرى ئېتىقاد قىلغان ئىسلام دىنىغا كىرگەنلەر كۆپىيىپ بارماقتا. گەرچە كۆپچىلىكى خىرىستىئان دىنىغا ئېتىقاد قىلسىمۇ لېكىن يەنىلا ھەجتاۋاپ قىلىش، قۇربانلىق قىلىش ئۇلارنىڭ ئەنئەنىۋى ئادتىدۇر. گاگائۇزلار قارىماققا تىپىك مۇسۇلمانغا ئوخشايدۇ. ئاغزىدىن ئاللاھ، پەيغەمبەر، جەننەت، جەھەننەم، گۇناھ دېگەن سۆزلەر چۈشمەيدۇ. ئەمما ئۇلار مۇسۇلمان ئەمەس، بۇ سۆزلەر ئۇلارغا ئاتابوۋىلىرىدىن ئادەت قالغان ئىكەن.ئۇلار ھەر يىلى ئاتابوۋىسىدىن قالغان ئادەت بويىچە تۈرك قەبىلىلىرىنىڭ مۇقەددەس سىموۋولى بولغان بۆرىنى خاتىرلەپ بۆرە بايرىمى ئۆتكۈزىدۇ. بۆرە بېشى چۈشۈرۈلگەن كۆك بايراقنى تۈرك قەۋمىلىرىنىڭ مۇقەددەس سىموۋلى دەپ قاراپ، تۈرلۈك شەكىلدىك خاتىرلەش، تەبرىكلەش پائالىيەتلىرىنى ئۆتكۈزىدۇ.1994 يىلى 8 ئايدا مولداۋىيەدە 1 قېتىملىق خەلقئارا گاگائۇز تۈركلىرى مەدەنىيتى ئىلىمى مۇھاكىمە يىغىنى ئۆتكۈزۈلگەن. يىغىن مەزگىلىدە يەنە گاگائۇز تىلى بايرىمى بولغان، ئۈزۈمچىلىك بىلەن نام چىقارغان گاگائۇزلار ئۈزۈم دېگەن مەيدان ئوتتۇرسىغا گاگائۇزلارنىڭ مەشھۇر يازغۇچىسى مېخائىل چاكىرنىڭ ھەيكىلى ئورنىتىلغان بولۇپ، ھەيكەلنىڭ ئاستىغا چاكىرنىڭ ئۈمۈتۋار بول، گاگائۇز مەدەنىيتىى تەرەققىي قىلدۇ، ۋەتىنىم، ئانا تىلىم ھاياتىم مېنىڭ دېگەن سۆزلىرى يېزىلغان.ئۆرۈپئادەتلىرى، ئۆي ياساشلىرى تۈركى خەلىقلەرگە ئوخشايدۇ، ئۆي تۇتۇشلىرى، ئۆي بېزەكلىرى ئۇيغۇرلارنىڭكىگە ئوخشايدۇ، ئۇيغۇرنىڭ ئۆيىگە كىرگەندەك ھېس قىلىسىز، سۇپۇنىڭ ئۈستىگە تاماق ئۈستىلى قويۇشلىرى، نان، قايماق، قېتىق، قاتلىمىلار بىلەن چاي ئىچىشلىرى خۇددى بىز ئۇيغۇرلارنىڭكىگە ئوخشايدۇ. بېشىغا ياغلىق چىگىشلىرى، بويىنىغا مارجان ئېسىشلىرى، تاملىرىغا گېلەم ئېسىشلىرى، رىشىلىيە پەردىلىرى ئۇيغۇرلارنىڭكىگە ئوخشايدۇ. ئۇلار ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىزلاردەك ئاتنى بەك ياخشى كۆرىدۇ.ئۇيغۇر تىلى بىلەن گاگائۇز تىلىنىڭ ئوخشاشلىقى جەھەتتە:گەرچە ئۇيغۇرلار بىلەن گاگائۇزلارنىڭ ئارىلىقى خېلىلا يىراق، ئايرىلىپ تۇرغان ۋاقتى ناھايتى ئۇزۇن بولسىمۇ لېكىن نەسىلى، نەسەبىدىن قەدىمدە بىر خەلق بولغانلىقى ئۈچۈن ئۇيغۇر تىلى بىلەن گاگائۇز تىلىدا ئوخشاشلىققا ئىگە سۆزلەر خېلى كۆپ. ئۇيغۇرلار تۈركىيە تۈركلىرىگە قارىغاندا گاگائۇز تۈركلىرى بىلەن بىمالال سۆزلىشەلەيدۇ. ئاي، كۈن ۋە دۆلەت ناملىرىنى بىز ئۇيغۇرلاردەك ئاتايدۇ، بەزى سۆزلىرى ئۇيغۇرچە سۆز بىلەن پۈتۈنلەي ئوخشاش. مەسىلەن: بوران، جۇۋاپ، مەخسۇس، كۆز، چەينەك، ئەجەل، ھال ھالرەڭ، ھالۋا، دوست، مالاي، مايىل، ناماز، سېمىز تۈركيە تۈركلىرى بولسا سېمىز سوزىنى ھايۋانلىرىغا ئىشلىتىدۇ،توي،جانابىڭىز، ئۈزۈك، يىراق، زال، زىندان، زۇلۇم، قارا كۆز، قاراقاش، قىرقى نەزىر، قالاق، شانشەرەپ، تالانت، قىز، ئېشەك، بۇغداي، سۇ، ئۆلۈش، يىقىلىش، سۇپۇر، يېمەكلىك، بۈيۈك، سىيىر، ئالتۇن، كەتمەك قاتارلىقلار 11.ئادەم ئىسىملىرىدا دىلبەر، ئابدۇللا، ئارۇپ، قەمبەر، قاسىم، نەزەر، ئوسمان، سالامەت، سۇلتان، ئايگۈل، ئايدىن، گۈلپاتىمە، زۇمرەت، ھەيدەر قاتارلىق ئىسىملىرى بار بۇ جەھەتتىمۇ ئۇيغۇرلار بىلەن ئوخشاشلىقى بار. گاگائۇزلار ئاتاقلىق تىلشۇناس مەھمۇد كاشغەرىقەشقەرىنى تۈرك مىللىتىدىن چىققان ئالىم ئۇ بىز گاگائۇزلارنىڭمۇ ئالىمى ۋە پەخىرى دەپ قاراپ ناھايتى يۈقىرى ھۆرمەت بىلدۇرىدۇ. تۈركى تىللار دىۋانىنى بىزنىڭ قەدىمكى زامان تۈرك تىلىمىزنى ئۇرخۇن مەڭگۈ تاشلىرىدىن كېيىن ساقلاپ قالغان، تۈركى قەۋىم ۋە ئۇلارنىڭ ھايات شان شەرىپىنى يورۇتۇپ تۇرىدىغان يېگانە ئەسەر دەپ بەكمۇ قەدىرلەيدۇ. ئۇلار مەھمۇد كاشغەرىگە بولغان ھۆرمىتىنى بىلدۇرۇش ئۈچۈن مولداۋىيەنىڭ كومرات شەھرىدىكى كومرات ئۇنۋېرسىتىتىنىڭ بىر زالىغا مەھمۇد كاشغەرى زالى دەپ نام بېرىپ، ئۇلۇغ ئۇيغۇر تىلشۇناسى مەھمۇد كاشغەرىنىڭ سۈرئىتىنى ئاسقان. ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ تۈرلۈك پائالىيەت يىغلىشلىرىنى شۇ جايدا ئۆتكۈزىدۇ.ئىقتىساد، تېرىم، چارۋىچىلىق، باغۋەنچىلىك جەھەتتە:كىرىمنىڭ 40تى دېگۈدەك سانائەت مەھسۇلاتلىرىدىن كېلىدۇ. گاگائۇزلار تېرىم دېھقانچىلىق باغۋەنچىلىك، چارۋىچىلىق، بېلىقچىلىق، گىلەمچىلىك قاتارلىق كەسىپلەر بىلەن شوغۇللىنىدۇ. يىلىغا 400 مىڭ توننا ئۈزۈم ئىشلەپ چىقىرىدۇ، 12 ئۈزۈم پىششقلاش زاۋۇتى، بىر دانە گۆش پىششىقلاپ ئىشلەش زاۋۇتى، ئىككى دانە ياغ زاۋۇتى، بىر دانە تاماكاتۈتۈن زاۋۇتى، ئىككى دانە گېلەم توقۇش فابرىكىسى قاتارلىقلار بار. ئۈزۈم ھارىقى ئىشلەپ چىقىرىشتا دۇنيادا داڭلىق بولغان گاگائۇزلار ئۈزۈم يېتىشتۈرۈشتىن باشقا يەنە دانلىق زىرائەت، پۇرچاق ۋە سەۋزە تېرىيدۇ، مېۋەچىۋە يېتىشتۈرىدۇ.ئەدەبىيات سەنئەت جەھەتتە: ھەرخىل سەھنە ئەسەرلىرى، ناخشىلىرى، چۆچەكلىرى، رىۋايەتلىرى ۋە داڭلىق ھېكايىلىرى بار.1. دوبرۇجا دېگەن بۇ جاي قارا دېڭىز ئەتىراپىدىكى ئەكىرەنە ناھىيسىدىن تونا دەرياسىنىڭ تورتۇكا ناھىيسىگىچە بولغان ئارىلىق بىلەن تونا دەرياسىنىڭ قارا دېڭىز قويۇلىدىغان جايلار ئەتىراپىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. دوبرۇجا دېگەن بۇ نام قارا دېڭىز ئەتىراپىدا ياشىغان ئوغۇز تۈركلىرى بېگىنىڭ نامىدىن كەلگەن.2. 7. تۈركلەر ھەققىدە ئومۇمىي مەلۇمات 2001 يىلى ئەنقەرە تۈركچە نەشىرى، 482 ۋە 506 بەتكە قاراڭ.3. 4. 5. يېلىماز ئۆز تۇنا تۈركيە: دۆلەتلەر ۋە خانىدانلار 4 جىلت، ياۋرۇپا دۆلەتلىرى قىسىمى، 1991 يىلى ئەنقەرە تۈركچە نەشىرى 72،230،37 بەتلەرگە قاراڭ.6. بۇلغارىستاندا ياشاۋاتقان تۈركلەر 2004 يىلى تۈركچە تور نۇسقىسى.8. يۇنانىستاندا ياشاۋاتقان تۈركلەر2004 يىلى تۈركچە تور بېتى ۋە 2 ئىزاھات يۇقىرىقى ئەسەر 26 بەتكە قاراڭ.9. گاگائۇز جۇمھۇرىيتى 2003 يىلى تۈركچە تور بېتىگە قاراڭ.10. گاگائۇز يېرى 2004 يىلى تۈركچە تور بېتىگە قاراڭ.11. بۇلاق ژورنىلى، شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى، ئۇيغۇرچە، 2004 يىللىق 2 سان 112 بەتكە ۋە.ن. ئا. باسكاكوۋ:تۈركى تىللار ، 1986 يىلى، بېيجىڭ ئۇيغۇرچە نەشىرى، 250، 251 بەتلەرگە قاراڭ.ئاپتورى: ئاقسۇ مائارىپ ئىنىستىتوتى دوتسېنتىتېلېفون: 13899233754، ئۆي: 2624197، ئىشخانا: 2632123 ئاقسۇ مائارىپ ئىنىستىتوتى 2005 يىلىلىق3 ساندىن ئېلىندىخوجا نىياز نامىدىكى ماقالىلەرنىڭ توردىكى ھوقۇقى پەقەت ئورخۇن ئۇيغۇر تارىخى تورىغىلا مەنسۇپ باشقا مۇنبەرلەرگە كۆچۈرۈش قارشى ئېلىنمايدۇ. بۇ يازما تەرىپىدىن 20080105 22:06 دە ق : 20080105 21:55 ئاپتور 0.096072 3, :0321 08:54, : 06003667
|
ناۋرىزدۋمان ءانى قالاي تۋدى؟، 15 ، 18 ، 14 ، 19 ، 14 ، 14 ، 18 ، 22 ، 18 ، 17 ، 15 ، 19ناۋرىز ايى تۋعاندا،توي بولۋشى ەدى بۇل ماڭدا.ساقتالۋشى ەدى سىباعا،ساپارعا كەتكەن ۇلدارعا،ناۋرىز ايى تۋعاندا.وسى ءبىر رۋحتى دا سالتاناتتى ءاننىڭ ناۋرىز مەيرامىنىڭ بويتۇمارىنا اينالىپ ۇلگەرگەنى قاشان. انمەن بىرگە قازاقتىڭ جۇرەگى قاتار سوعىپ تۇرعانداي. ءاننىڭ باعى مۇقاعالي ماقاتاەۆتاي اقيىق اقىننىڭ كەستەلى سوزىنە تالعات سارىباەۆتاي كاسىبي كومپوزيتوردىڭ سىرلى سازى ۇندەسىپ، ونى روزا رىمباەۆاداي تالانتتى ءانشىنىڭ ورىنداۋى. مىنە، وسى شىعارماشىلىق ۇشتىك وداق ناۋرىز دۋمانعا عالامات تاعدىر سىيلادى. ناۋرىز مەيرامىنىڭ العاش تويلانا باستاعان كەزى بولاتىن. 1988 جىلى مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ كىتابىن الىپ ارنايى كومپوزيتور تالعات سارىباەۆقا باردىم. اقىننىڭ ناۋرىزدۋمان ولەڭىنە ءان جازىپ بەرۋىن ءوتىندىم. ءوزىمنىڭ بولاشاق تۋىندىنى قالاي كورىپ تۇرعانىمدى سوزبەن سۋرەتتەپ بەردىم. كومپوزيتور ويىمدى بىردەن ءتۇسىندى. مەن قالاعان مىنەز بەن ستيلدە ءان جازدى. كوكتەمنىڭ شۋاقتى ساتتەرى، ناۋرىزدىڭ ەرەكشەلىگى مەن قازاقتىڭ دارقان پەيىلىن بەرەتىن ۇلتتىق رۋحتاعى جاقسى ءبىر ءان وسىلاي ومىرگە كەلدى. جولداسىم تاسقىن وقاپوۆ مۋزىكانىڭ بىلىكتى مامانى ەدى عوي. ءوزى رەجيسسەر، ءوزى كومپوزيتور، ءوزى ءان وڭدەۋشى بولاتىن. جاڭا تۋىندىنى بىردەن ۇناتتى. سودان ناۋرىزدۋماندى تۇتاس كومپوزيتسياعا اينالدىرۋدى ۇسىندى. ويدان وي، پىكىردەن پىكىر تۋا كەلە، تاسقىننىڭ ۇسىنىسىمەن ءاننىڭ ورتاسىنا اتاقتى شەرنياز كۇيىن قوستىق. ءاننىڭ ۇلتتىق بوياۋى قالىڭداپ، تىنىسى كەڭىپ، قازاقتىڭ ناعىز بولمىسىن، قوناقجاي دا دارقان پەيىلىن كوز الدىڭىزعا كەلتىرەتىن انمەن تىڭدارمان وسىلايشا قاۋىشتى.ناۋرىزدۋماندى ۇلتتىق قۇندىلىق، ءداستۇرداعدىعا شولىركەپ جۇرگەن حالىق بىردەن جىلى قابىلدادى. اۋىزدان اۋىزعا كوشىپ، ەل اراسىنا تەز تاراپ كەتتى. مىنە، سودان بەرى دە 30 جىل ۋاقىت ءوتتى، بىراق ءان ەسكىرگەن جوق. ءاز ناۋرىزبەن بىرگە جاڭاشا تۇلەپ، ءار كوكتەم سايىن حالىق سۇيىكتى انىمەن ساعىنا قاۋىشادى. ناۋرىزدۋماندى تالاي شەت ەلدە دە ورىنداپ ءجۇرمىن. الەمنىڭ قاي بۇرىشىندا بارمايىن، شىعارما وتە جاقسى قابىلداندى. تولاسسىز قوشەمەتقۇرمەتكە يە بولدى. ۇلكەندەر العىس ايتىپ، باتاسىن بەردى. بۇل ءاننىڭ ومىرشەڭدىگى. ۇلى اقىن مۇقاعالي ماقاتاەۆ پەن دارىندى كومپوزيتور تالعات سارىباەۆتىڭ كاسىبي بيىك تالعامىنىڭ جەمىسى، دەپ قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، اتالمىش ءاننىڭ العاشقى ورىنداۋشىسى روزا رىمباەۆا ءبىر ءاننىڭ تاريحىنا، تاعدىرىنا قاتىستى ءوز ەستەلىگىمەن ءبولىستى.ناۋرىزدۋمان انىنەن كەيىن دە كومپوزيتور تالعات سارىباەۆ پەن ءانشى روزا رىمباەۆانىڭ اراسىنداعى شىعارماشىلىق تاندەم ۇزىلگەن جوق. ءبىرءبىرىنىڭ ونەرىن جۇرەكپەن ءتۇسىنىپ، جانىمەن سەزىنگەن قوس تالانت تالاي ءساتتى تۋىندىلاردى بىرلەسىپ ومىرگە اكەلدى. سازگەردىڭ انشىگە ارناپ جازعان گاۆان موەي ليۋبۆي انىنەن باستاپ، وتكەن كۇندەر، وتانداستار، پىسىق جەڭگەيلەراي، مەرەكەلى جىل ءبارى ەسىمدە تۋىندىلارىنىڭ قايقايسىسى دا حالىقتىڭ جۇرەگىنە جول تاپقان سەزىمگە تولى ءساتتى شىعارمالار. دەسەك تە، سونىڭ ىشىندە ءانشى رەپەرتۋارىنداعى ناۋرىزدۋماننىڭ ورنى ايرىقشا. ناۋرىز مەيرامى بىزگە ءاردايىم وسى ءبىر عاجايىپ تۋىندىمەن قاتار قابىلدادانادى، ەگىز اتالادى. ويتكەنى تۇتاستاي تۋىندىعا قازاقتىڭ جانى مەن رۋحى، بۇكىل بولمىسى شەبەر شوعىرلانعان. اندە ناۋرىزعا شاتتانىپ جاتقان قازاقتىڭ جانى مەن كوڭىلكۇيى، مىنەزى بار! ءاندى تىڭداپ رۋحتاناسىڭ! جانىڭدى شاتتىق كەرنەيدى! كوڭىلىڭە قۋانىش ورنايدى! شىعارما سونىسىمەن قۇندى، سونىسىمەن قىمبات! ءيا، ءسوز جوق، ناۋرىزدۋمان كلاسسيكا!
|
تارىخ بەتلىرىخوجىنىياز ھاجىنىڭ فۇگۇەنتى يۈنۈس موللاممۇنبەر كۆكتىن تامدۇق كۆكتىن تامدۇق تارىخ بەتلىرى خوجىنىياز ھاجىنىڭ فۇگۇەنتى ...كۆرۈش: 12980ئىنكاس: 44خوجىنىياز ھاجىنىڭ فۇگۇەنتى يۈنۈس موللاميوللىغان ۋاقتى 201432 17:55:37 ئايرىم كۆرۈش تەتۈر تىزىشخوجىنىياز ھاجىنىڭ ئاديۇتانت فۇگۇەن تى يۈنۈس موللاميۈنۈس موللام 1931يىلىدىكى قومۇل دېھقانلار ئىنقىلابىنىڭ رەھبىرى خوجىنىياز ھاجى 18891942 نىڭ ئاديۇتانت فۇگۇەن لىرىدىن بىرى بولۇپ، ئۇ ئىنقىلاب باشلانغاندىن تارتىپ تاكى خوجىنىياز ھاجى جاللات شېڭ شىسەي 18971970 نىڭ سۈيقەستلىك پىلانى بويىچە ئۈرۈمچىدە قولغا ئېلىنغانغا قەدەر ھاجىنىڭ ئاديۇتانتتى بولغان. مەرھۇم ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر 19231995 ئەپەندىنىڭ ئويغانغان زېمىن رومانى ۋە باشقا ماتېرىياللاردا يۈنۈس موللامنىڭ نامى تىلغا ئېلىنمىغان. شۇڭا مەن يۈنۈس موللامنىڭ تارىخىنى يورۇتۇپ بېرىش مەقسىتىدە، ئۇنىڭ ھاياتى ۋە كەچۈرمىشلىرىنى ئەينەن يېزىپ كەڭ ئوقۇرمەنلەرگە تەقدىم قىلماقچىمەن. يېتەرسىز تەرەپلىرى بولسا ئوقۇمەنلەر بىلەن ئورتاقلىشىشنى ئۈمىت قىلىمەن.قومۇل دېھقانلار ئىنقىلابىنىڭ يېتەكچىسى خوجىنىياز ھاجىنىڭ ئاديۇتانتتى نامى بىلەن تارىخ بېتىدىن ئورۇن ئالغان ئاتاغلىق شەخىس يۈنۈس موللام، 1890يىلى قومۇل شەھرىنىڭ پالۋانتۇر يېزا دۆربەجىن غولئېرىق كەنتىدە ئولتۇرۇشلۇق گالى ئىمام ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن، ئۇ ئۆسمۈرلۈك چاغلىرىدا قومۇل ۋاڭلىق مەدرىسىدىكى مەشھۇر ئالىم، ئاتاغلىق دىنىي زات سەدەنشاھ ئەلەم ئاخۇنۇم 18531947 دىن دىنىي تەلىم ئېلىپ، يۈنۈس موللام دېگەن نام بىلەن يۇرتقا تونۇلغان. ئۇ نەۋقىران يىگىتلىك چاغلىرىدا ئەل ئىچىدە باھادىر پالۋان دەپ داڭ چىقارغان ئاتاغلىق شەخىس قاسىم پالۋان 18851931 نى ئۇستاز تۇتۇپ، مىلتىق ئېتىشنى ئۆگىنىپ، ماھىر مەرگەن بولۇپ يېتىشىپ چىققان.يۈنۈس موللامنىڭ زېھنى ئۆتكۈر، تۇرمۇشقا ئادىل باھا بېرەلەيدىغان، نەزەر دائىرىسى كەڭ، خەلقنىڭ ھالئەھۋالىغا يېتىدىغان، باتۇر، چېچەن كىشى ئىدى. كېيىنكى كۈنلەردە ئۇنىڭ بىر سەركەردىگە ئاديۇتانت بولۇپ تاللىنىشى شۇنىڭدىن بولسا كېرەك.يۈنۈس موللام شەھەر ئىچىگە كىرسە دائىم شەھەر ئىچى ساڭخېي مەھەللىسىدە ئولتۇرۇشلۇق قاسىم پالۋاننى يوقلايتتى ۋە ئۇ ئائىلىسىدە ھەر ساھە كىشىلىرى بىلەن ئۇچرىشىپ تۇراتتى. بۇ چاغلار قومۇل ۋاڭلىقىنىڭ زۇلمى خەلقنى، بولۇپمۇ تاغ خەلقلىرىنى كۈن كۆچۈرگىسىز ھالەتكە چۈشۈرۈپ قويغان ئىدى، نامرات پۇقرالار زۇلۇمدىن ئازاپ چېكىۋاتقان، بەگغوجىلار ئەيشىئىشرەتەت ئىچىدە كەيپساپالىق تۇرمۇش كۆچۈرىۋاتقان، زۇلۇم، تەڭسىزلىك كىشىلەرنى زارزار قاخشىتىۋاتقان بىر دەۋر بولۇپ، بۇ يۈنۈس موللامنىڭ ئېڭىغا تەسىر قىلىپ، ئۇنىڭدا تەڭسىزلىككە قارشى تۇرۇشتەك بىر خىل كۈچ پەيدا بولغان ئىدى. مانا مۇشۇ كۈچ ئۇنىڭ كېيىنكى كۈنلەردە جەڭگىۋارلىق بىلەن قىلىشقا تۈرتكىلىك رول ئوينىغان ئىدى.1931يىلى ئەتىيازدا قومۇل خەلقىنىڭ زۇلۇمغا قارشى كەڭكۆلەملىك دېھقانلار ئىنقىلابىي پارتىلايدۇ. يۈنۈس موللام قولىغا قورال ئېلىپ قوزغىلاڭچىلار سېپىگە قوشۇلىدۇ. ئۇ قالغايتىدىكى نىياز دېھقان نامى بىلەن ئەلگە تونۇلغان نىياز پالۋان 1882؟ ۋە قومۇل ۋاڭ ئوردىسىدا ۋەزىپە ئۆتەۋاتقان قاسىم پالۋانلار بىلەن ئالاقە باغلاپ، ئىنقىلاب قوشۇنىنى كېڭەيتىش ئۈچۈن تىرىشىدۇ. قوزغىلاڭ كۈنسايىن ئۇلغىيىپ، قومۇلدىكى ھۆكۈمەت دائىرلىرىنى ۋەھىمىگە سالىدۇ. قومۇلدا تۇرۇشلۇق چېرىكلەر بىلەن قوزغىلاڭنى بېسىقتۇرۇشقا ئامالسىز قالغان ھۆكۈمەت سىرتتىن ئەسكەر يۆتكەشكە مەجبۇر بولىدۇ.1931يىلى 5ئاينىڭ 8كۈنى جۈمە قاسىم پالۋان 400 نەپەردىن ئارتۇق قوزغىلاڭچىدىن تەشكىللەنگەن قوشۇننى باشلاپ ئارايۇلتۇز شىڭشىڭشيا دىن كېلىۋاتقان جاڭ يۈشيۇ چېرىكلىرىنىڭ ئالدىنى توسۇپ زەربە بېرىش ئۈچۈن قارىمۇقچىغا ئاتلىنىدۇ. يۈنۈس موللام قالىغايتىدىن نىياز دېھقاننىڭ كېلىشىنى كۈتۈپ ئۆيىدى قالىدۇ. نىياز دېھقان كەلگەندىن كېيىن، ئۇلار بىرلىكتە غولئېرىقتىكى بىر قىسىم پۇقرالارنى بىخەتەرلىك سەۋەبىدىن ئاراتامغا كۆچۈرىدۇ. ئىككىنچى كۈنى بىر تۈركۈم قوزغىلاڭچى بىلەن قارىمۇقچىغا كېلىدۇ. ئۇلار جەڭ مەيدانىدا نەچچە يۈزلىگەن چېرىكنىڭ ئۆلىكىنى كۆرۈپ ھەيران بولۇپ تۇرغاندا، قاسىم پالۋاننىڭ جەڭدە قۇربان بولغانلىقىنى، قوزغىلاڭچى قوشۇننىڭ تاغ تەرەپكە چېكىنىپ كەتكەنلىكىنى ئاڭلايدۇ. قومۇلدىن كەلگەن شيۇڭ فايۇ ، 18931933 قاتارلىق جاللاتلار قاسىم پالۋاننىڭ كاللىسىنى كېسىپ ئېلىپ كەتكەنىدى. نىياز دېھقان، يۈنۈس موللام ۋە قومۇلدىن كەلگەن مۇختەر ئاخۇنۇم 18901963 قاتارلىق كىشىلەر جەڭدە قۇربان بولغان قاسىم پالۋان، ما فۇگۇەن ما جۇڭيىڭنىڭ نەۋرە ئۇكىسى، خۇيزۇ ئەسكەر ئىسمى نامالۇم ۋە شوپۇللۇق ئەلاخۇن قاتارلىق تۆت كىشىنىڭ جەسىدىنى چوڭ يولنىڭ شىمالىدىكى نىياز قىز موماينىڭ ئوتلىقى دەپ ئاتىلىدىغان ئىگىز قۇم دۆڭنىڭ كەينىگە دەپنە قىلغاندىن كېيىن ئاراتامغا چىقىپ كېتىدۇ.يۈنۈس موللام شۇنىڭدىن ئېتىبارەت نىياز دېھقان بىلەن بىرگە قالىغايتىدا تۇرۇپ، قومۇلدىن قالىغايتىغا ھۇجۇم قىلىپ چىققان چېرىكلەرگە قاتتىق زەربە بېرىپ نۇرغۇن چىقىمدار قىلىدۇ. بىر قېتىم رازۋېتچىكلار ئۇلارغا ئۈرۈمچى تەرەپتىن قومۇلدىكى چېرىكلەرگە گۈرۈچ، ماي، قەنگېزەك قاتارلىق تۇرمۇش بويۇملىرىنى ئېلىپ كېلىۋاتقان قوشۇننىڭ خەۋەرىنى يەتكۈزىدۇ. ئۇلار دەرھال قوزغىلاڭچىلارنى باشلاپ بېرىپ، يول توساپ، چېرىكلەرنىڭ قولىدىكى بارلىق نەرسە كېرەكلەرنى قولغا چۈشۈرۈپ پۇقرالارغا تارقىتىپ بېرىدۇ.1932يىلى 6ئايدا قومۇل دېھقانلار ئىنقىلابىي پارتىلىغاندىن كېيىنكى مۇھىم ھەل قىلغۇچ يىغىنلارنىڭ بىرى تاراتى يىغىنى چاقىرىلىدۇ. يىغىندا خوجىنىياز ھاجى 19891942 قومۇل دېھقانلار ئىنقىلابىنىڭ رەھبىرى ئىكەنلىكى بىردەك ئېتىراپ قىلىنىپ، قومۇل دېھقانلار ئىنقىلابنىڭ يېتەكچىلىكىگە سايلىنىدۇ. نىياز دېھقان خوجىنىياز ھاجىنىڭ مەسلىھەتچىلىكىگە، ئالتۇن سوپاخۇن 19041980 مۇھاپىزەتچىلەر ئەترىتىنىڭ باشلىقلىقىغا، مېرۇل مەرگەن 19021974 ھاجىنىڭ بىرىنچى ئاديۇتانتلىقىغا، يۈنۈس موللام ئىككىنچى ئاديۇتانتتى ھەم ئىماملىقىغا تەيىنلىنىدۇ. شۇنىڭدىن باشلاپ يۈنۈس موللام ئىنقىلاب رەھبىرىنى قوغداشتىن ئىبارەت شەرەپلىك ۋە مۈشكۈل ۋەزىپىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.1932يىلى 8ئايدا قومۇلدىكى چېرىكلەر باغداشقا ھۇجۇم قىلغاندا، قوزغىلاڭچى قوشۇن خوجىنىياز ھاجىنىڭ قوماندانلىقىدا چېرىكلەرگە ئەجەللىك زەربە بېرىدۇ. بۇ جەڭدە چېرىكلەر ئاراتامنىڭ ئاستىدىكى ۋە بامۇدۇندىكى سايلاردا نەچچە يۈزلىگەن ئۆلۈكلىرىنى قالدۇرۇپ قومۇلنىڭ جەنۇبىدىكى چېچەك ئاۋات قىچە قېچىپ بارىدۇ. بۇ جەڭدە جىن شۇرېن ، 18791941 جەنۇبىي شىنجاڭدىن مەجبۇرى ئەسكەرلىككە تۇتۇپ قومۇلغا ئەۋەتكەن ئۇيغۇر چېرىكلەرمۇ بار بولۇپ، ئۇلار قومۇلغا كېلىشتىن ئىلگىرى چېرىكلەرنىڭ باشلىقى ئۇلارغا:قومۇلدىكى ئوغرىلار زىيۋازىلار نى يوقاتساڭلار سىلەرگە ئۇلارنىڭ قىزلىرىنى ئېلىپ بېرىمىز دەپ ئالداپ قومۇلغا ئەۋەتكەن. ئۇلارنىڭ ئارىسىدىن چېچەك ئاۋاتقا قېچىپ بارغانلاردىن بىرى: ئوغرىلارنى يوقىتىپ قىزىنى ئېلىش تۇرماق، ئۆزىمىز ئۆلگىلى قىل قالدۇق دەيدۇ ۋە كۆپىنچىسى كېيىن پۇرسەت تېپىپ قېچىپ كېتىدۇ. نىياز دېھقان، يۈنۈس موللام، ئەمەت مېھرى1 قاتارلىق كىشىلەر بىر قىسىم قوشۇنغا قوماندانلىق قىلىپ چېرىكلەرنى قوغلاپ كېلىۋېتىپ بىر تۈپ قاراياغاچنىڭ يېنىغا كەلگەندە، چېرىكلەرنىڭ ليۇ جېسەن ئىسىملىك بىر تۇەنجاڭىنىڭ ئاق بوز ئاتنى چاپتۇرۇپ كېلىۋاتقانلىقىنى كۆرگەن نىياز دېھقان يۈنۈس موللامغا، ئۇكام ئاشۇ كېلىۋاتقان چېرىكلەرنىڭ باشلىقىدەك قىلىدۇ ئوبدان قارىغا ئېلىپ ئاتسىلا دەپ بۇيرۇق بېرىدۇ. ليۇ تۇەنجاڭ دەل ئۇلارنىڭ ئۇدۇلىغا كەلگەندە مەرگەن يۈنۈس موللامنىڭ ئوقى بىلەن ليۇ تۇەنجاڭ ئاتتىن موللاق ئېتىپ چۈشۈپ ئۆلۈدۇ2.نىياز دېھقان ئادەم ئەۋەتىپ ليۇ جېسەننىڭ ئېتىنى تۇتتۇرۇپ كېلىدۇ. ئۇ مىنگەن ئاتنىڭ ئۈستىدە بىر خۇرجۇن بار بولۇپ، ئىچىدە خەلقنى بۇلاڭتالاڭ قىلىپ توپلىغان ئالتۇنكۈمۈش ۋە باشقا قىممەت باھالىق بۇيۇملار قاچىلانغان بىردانە كىچىك تۆمۈر ساندۇق3 بار بولۇپ، نىياز دېھقان، يۈنۈس موللام، ئەمەت ئاخۇنلار بۇ بۇيۇملارنى ئىگىسى بارلىرىنى ئىگىلىرىگە قايتۇرۇدۇ. ئىگىسى يوقلىرىنى قوزغىلاڭچى قوشۇننىڭ خىراجىتى ئۈچۈن ئىشلىتىدۇ. مۇشۇ قېتىمقى جەڭدە قوزغىلاڭچى قوشۇن دۈشمەن ئۈستىگە ئات سېلىپ كىرىپ قىرچاپ باشلىنىپ كېتىدۇ. خوجىنىياز ھاجىمۇ ئات سېلىپ دۈشمەن ئۈستىگە كىرىپ كېتىپ قوشۇندىن ئايرىلىپ قېلىپ، دۈشمەن بىلەن جان تىكىپ ئېلىشىۋاتقاندا يۈنۈس موللام بىر قىسىم ئادەم كېلىپ ھاجىنى قۇتۇلدۇرۇپ قالىدۇ.يۈنۈس موللام قومۇلدىكى ھەر قايسى جەڭلەردە خوجىنىياز ھاجىنى قوغداشتىن ئىبارەت بۇرچىنى ئادا قىلىش بىلەن بىرگە جەڭ مەيدانلىرىدا ئۆزۈنىڭ تالانتىنى نامايەن قىلىدۇ. شۇڭا خوجىنىياز ھاجى يۈنۈس مولامنى ھۆرمەتلەيتتى ۋە ئىشىنەتتى.1933يىلى 3ئاينىڭ بېشىدا خوجىنىياز ھاجى تۇرپان قوزغىلاڭچىلىرىنىڭ رەھبىرى مەخسوت مۇھىتى 18851933 نىڭ تەكلىپى بىلەن قوشۇننى باشلاپ تۇرپانغا ماڭىدۇ. نىياز دېھقان بىلەن يۈنۈس موللاممۇ ھاجى بىلەن بىللە ماڭىدۇ 4. قومۇلدىن چىققان قوشۇن پىچاننىڭ لۈكچۈن ۋاڭ ئوردىسىنىڭ سېپىلى ئىچىگە كىرگەندە شېڭ شىسەي قوشۇنىنىڭ مۇھاسىرىسى ئىچىدە قالىدۇ. قوشۇن خوجىنىياز ھاجىنىڭ قوماندانلىقىدا دۈشمەن بىلەن بىرئىككى كۈن ئېلىشقاندىن كېيىن مۇھاسىرىنى بۆسۈپ چىقىپ كەتمەكچى بولىدۇ. 3ئاينىڭ 9كۈنى پەيشەنبە كۈنى يۈنۈس موللام مۇھاپىزەتچىلەر بىلەن بىرگە خوجىنىياز ھاجىنى ھىمايە قىلىپ قورشاۋنى بۆسۈپ چىقىپ كېتىدۇ.قومۇلتۇرپان قوزغىلاڭچىلىرى بىرلەشكەندىن كېيىن يۈنۈس موللام يەنىلا خوجىنىياز ھاجىنىڭ ئاديۇتانتتى بولۇپ تەيىنلىنىدۇ ۋە خوجىنىياز ھاجى، نىياز دېھقانلار بىلەن بىللە جىمىساردىكى ما لۈيجاڭ ، لى شۇفۇ5 چېرىكلىرىگە قورشاپ زەربە بېرىش ئۇرۇشىغا قاتنىشىدۇ. جىمىسار ئۇرۇشىدىن كېيىن شېڭ شىسەي بىلەن خوجىنىياز ھاجى ئوتتۇرىسىدا جىمىسار كىلىشىمى ئىمزالانغان6. شۇنىڭ بىلەن يۈنۈس موللام خوجىنىياز ھاجى ۋە مەھمۇت مۇھىتىىلار بىلەن بىللە جەنۇبىي شىنجاڭغا يۈرۈش قىلىدۇ.قوشۇن كۇچاغا بارغاندا يۈنۈس موللام ئىلگىرى سودا ئىشى بىلەن كۇچاغا بېرىپ، شۇ ياردە تۇرۇپ قالغان ئۇكىسى شېرىپ ئاخۇن 18951934 نى تاپىدۇ. شېرىپ ئاخۇنمۇ پىدائىي بولۇپ، قوشۇنغا قوشۇلىدۇ. كېيىن روتا كوماندىرى ليەنجاڭ لىقىغا ئۆستۈرۈلىدۇ. 1934يىلى يازدا مارالبېشىنىڭ تۇمشۇق دېگەن يەردىكى تاغ ئېغىزىدا ما جۇڭيىڭ چېرىكلىرى بىلەن جەڭ بولىدۇ. جەڭدىن كېيىن شېرىپ ئاخۇن ئۆزۈنىڭ روتىسىدىكى ئىككى ئەسكەر بىلەن ئۆلگەن چېرىكلەرنىڭ قوراللىرىنى يىغىپ قايتىپ كېلىۋاتقاندا ئۆلمەي قالغان بىر چېرىك شېرىپ ئاخۇن باشلىق ئۈچ ئادەمنى ئېتىۋېتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن قوزغىلاڭچى قوشۇن شېرىپ ئاخۇن ۋە ئىككى ئەسكەر قاتارلىق ئۈچ ئادەمنىڭ جەسىدى تاغ ئىچىگە دەپنە قىلىدۇ.يۈنۈس موللام جىمىساردىن تارتىپ جەنۇبىي شىنجاڭدىكى بارلىق جەڭلەرگە قاتنىشىدۇ. 1934يىلى 8ئايدا خوجىنىياز ھاجى سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى كونسولىنىڭ دەۋەت قىلىشى بىلەن شۇ ۋاقىتتىكى شىنجاڭ ئۆلكىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مۇئاۋىن رەئىسلىكىگە تەيىنلىنىپ ئۈرۈمچىگە ماڭىدۇ. ھامۇتخان لۈيجاڭ 18971979، ئالتۇن سوپاخۇن، مېرۇل مەرگەن، يۈنۈس موللام... قاتارلىقلارمۇ خوجىنىياز ھاجى بىلەن بىرگە ئۈرۈمچىگە كېلىدۇ.خوجىنىياز ھاجى ئۈرۈمچىگە كېلىپ مۇئاۋىن رەئىس بولغاندىن كېيىن ھەر قايسى ۋىلايەت، ناھىيەلەردىن ھاجىنىڭ ئىشخانىسىغا ۋە ئۆيىگە كېلىپ كۆرۈشىدىغان، ھالئەھۋال ئېيتىدىغان كىشىلەر كۆپىيىشكە باشلايدۇ. بۇ ئەھۋالدىن كۆڭلى ئارمىغا چۈشمىگەن گۇمانخور جاللات شېڭ شىسەي، ھاجىنىڭ يېنىدا خىزمەت قىلىۋاتقان كىشىلەرنى ھاجىدىن يۈز ئۆردۈرۈش سۈيقاستىنى پىلانلايدۇ. بىر كۈنى لى يىڭچى7 بىلەن لۇ بېندى8 ئىككىسى يۈنۈس موللامنى ئىشخانىسىغا چاقىرتىپ مۇنداق دەيدۇ:ھازىر شىنجاڭدا ئۇرۇش ئاياقلىشىپ تىنچلىق ئورنىتىلدى. سىلەرنىڭ خوجىنىياز ھاجى ئۆلكىگە مۇئاۋىن رەئىس بولدى. ئۇنىڭ يېنىغا كېلىپ كېتىدىغان ئادەملەر ناھايىتى كۆپ. ئۇلارنىڭ ئىچىدە يامان نىيەتلىك ئادەملەرنى يوق دېگىلى بولمايدۇ. سەن خوجىنىياز ھاجىنىڭ ئاديۇتانتتى ۋە ئىمامى، سەن بىزگە ھەمكارلىشىپ ھاجىنىڭ يېنىغا كىملەر كېلىپ كەتكەنلىكىنى، نىمىلەرنى دىيىشكەنلىكىنى بىزگە ۋاقتىدا دوكلات قىلىپ تۇرساڭ، مۇشۇ خىزمىتىڭ ئۈچۈن بۇ ئالتۇن بىر كىلو گرام ئەتراپىدا پوكا ئالتۇن لارنى ئۆيۈڭگە ئېلىپ بېرىپ بالىلىرىڭ بىلەن ئىشلەت دەپ، ئالتۇننى ئۈستەلگە قويىدۇ. يۈنۈس موللام بۇ گەپلەرنى ئاڭلاپ خۇددى نىجاسەتتىن يىرگەندەك يىرگىنىپ كېتىدۇ. ئۇ ئېغىربېسىقلىق بىلەن بولىدۇ، ئاۋال مەن ئويلىنىپ ئاندىن سىلەرگە جاۋاب بېرەي دەيدۇ. لى يىڭچى بىلەن لۇبىندى ئىككىسى يۈنۈس موللامدىن چوڭ ئۈمىت كۈتۈپ ئۇنى بىر ھەپتىدىن كېيىن كېلىشنى تاپىلاپ قايتۇرۇۋېتىدۇ. يۈنۈس موللام ئۆيىدە بىر ھەپتىنى ناھايىتى ئازاپ ئىچىدە ئۆتكۈزىدۇ ۋە خوجىنىياز ھاجىنىڭ ئۈرۈمچىگە كەلگەنلىكىنىڭ خاتا بولغانلىقىنى ھېس قىلىدۇ. ھەپتە كۈندىن كېيىن لى يىڭچى بىلەن لۇ بىندى يۈنۈس موللامنى يەنە چاقىرتىدۇ. لى يىڭچى يۈنۈس موللامدىن قانداق ئىدىيەيىڭدىن ئۆتتىمۇ؟ دەپ سورايدۇ. يۈنۈس موللام ئۆتتى دېيىشىگە لى يىڭچى ھېلىقى ئالتۇنلارنى يەنە ئۈستەلگە ئالىدۇ. يۈنۈس موللام:بالىلىرىممۇ قوشۇلدى، ئەمدى مەن بۇ ئىشنى خوجىنىياز ھاجىدىن سوراپ باقاي، ئەگەر ھاجى قوشۇلسا ئاندىن بۇ ئىشنى قىلاي دەيدۇ.لى يىڭچى بىلەن لۇ بىندى بۇ گەپنى ئاڭلاپ چىرايى ئۆزگىرىپ كېتىدۇ ۋە يۈنۈس موللامغا:سەن بىزنىڭ گېپىمىزنى چۈشەنمىدىڭمۇ، بۇ ئىشنى خوجىنىياز ھاجىدىن سورىساڭ قانداق بولىدۇ؟ دېگەندە، يۈنۈس موللام:كەچۈرۈڭلەر، مەن قومۇلدا ئىنقىلاب باشلانغاندىن تارتىپ تاكى ھازىرغا قەدەر خوجىنىياز ھاجىدىن يوشۇرۇن بىرەر ئىش قىلىپ باققىنىم يوق. مەن ھاجى ئاكامنىڭ رۇخسىتىنى ئالماي تۇرۇپ بۇ ئىشنى قىلالمايمەن دەيدۇ. شۇنىڭ بىلەن ئۇلار يۈنۈس موللامدىن خاپا بولۇپ:سەن گەپ چىشلىمەيدىغان ئادەم ئىكەنسەن، چىقىپ كەت! ئەمما بۇ ئىشنى ھېچكىمگە تىنمايسەن، ئەگەر بىرسىگە تىنساڭ كاللاڭ كېتىدۇ! دەپ ئۇنى قايتۇرىۋېتىدۇ9 .بىر مەزگىل ئۆتكەندىن كېيىن شېڭ شىسەي يۈنۈس موللامنى ئىشخانىسىغا چاقىرتىپ مۇنداق دەيدۇ:ھازىر بىز شىنجاڭنى خوجىنىياز ھاجى بىلەن ئىككىمىز سوراۋاتىمىز، لېكىن قەشقەردىكى 6دىۋىزىيەنىڭ كوماندىرى مەھمۇت مۇھىتى 18871945 بىلەن قومۇلنىڭ كارنىزون قوماندانى يولۋاس 18891971 بىزنىڭ بۇيرۇقيوليورۇقلىرىمىزنى ئىجرا قىلمايۋاتىدۇ. ئۈرۈمچىگە يىغىنغا چاقىرتساقمۇ كەلمەيۋاتىدۇ. ئەگەر سەن بىزگە ھەمكارلىشىپ قەشقەرگە بېرىپ مەھمۇت مۇھىتىنى يۇقىتىپ بەرسەڭ، بۇ خىزمىتىڭ ئۈچۈن بىز ساڭا چوڭ ئەمەل ۋە نۇرغۇن ئىنئام بېرىمىز دېگەندە، يۈنۈس موللام شېڭ شىسەيگە:سىلەر ھاجى بىلەن ئىككىڭلار شىنجاڭنى تەڭ سوراۋاتقاندىن كېيىن بۇ ئىشنى مەن ھاجىغا مەسلىھەت قىلىپ باقاي، ئۇ قوشۇلسا ئاندىن قىلاي دەپ جاۋاب بېرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن شېڭ شىسەي يۈنۈس موللامنى بۇ ئىشىنى قىلىشقا زورلىمايدۇ. كېيىن شېڭ شىسەي ئىككى نەپەر مىللىي مۇناپىقنى سېتىۋېلىپ مەھمۇت مۇھىتىنى كۆزدىن يوقۇتۇش سۈيقەستىنى پىلانىنى تۈزۈپ، ئايروپىلان بىلەن قەشقەرگە ماڭغۇزىدۇ. ئۇلارغا:مەھمۇت مۇھىتى ئالدىڭلارغا چىقىدۇ. سىلەر مەھمۇت مۇھىتى ئالدىڭلارغا كېلىشىگە ئېتىۋېتىپ، يەنە ئايروپىلانغا چىقىپ قايتىپ كېلىڭلار دەيدۇ. شېڭ شىسەي سېتىۋالغان يەنە بىرسىنى خوجىنىياز ھاجىنىڭ نامىدا مەھمۇت مۇھىتىغا تېلېفۇن ئۇرغۇزۇدۇ. مەھمۇت مۇھىتى تېلېفۇندا:مەن خوجىنىياز ھاجى، ياخشىمۇ سىز شىجاڭ؟ ئۆلكىلىك ھۆكۈمەتتىن ئىككى نەپەر خادىمنى قەشقەرگە خىزمەتكە ئەۋەتتىم. ئايروپىلاندا ماڭدى، ئۆزىڭىز ئالدىغا چىقىپ كۈتىۋېلىڭ دېگەن سۆزلەرنى ئاڭلايدۇ. مەھمۇت مۇھىتى دائىم ھاجى بىلەن تېلېفۇندا سۆزلىشىپ تۇرغاچقا ھاجىنىڭ ئاۋازى ئۇنىڭغا تونۇش ئىدى.مەھمۇت مۇھىتى سەزگۈر ھەم چېچەن ئادەم بولغاچقا بۇ قېتىم تېلېفۇندا سۆزلەۋاتقان ئادەمنىڭ ئاۋازى ھاجىنىڭ ئاۋازىغا ئوخشىمايدىغانلىقنى سېزىپ گۇمانلىنىپ، بۇنىڭ بىر سۈيقەست ئىكەنلىكىنى بىلىپ قالىدۇ ۋە ئايرودورومغا ئۆزى چىقماي قول ئاستىدىكى ئوفىتسېردىن بىرنى چىقىرىپ ئايرودورومنى قاتتىق قامال قىلىشنى، ئۈرۈمچىدىن كېلىدىغان ھېلىقى ئىككى خىزمەتچى ئايروپىلاندىن چۈشىشىگە دەرھال قولغا ئېلىپ ئالدىغا ئېلىپ كېلىشنى بۇيرۇيدۇ. مەھمۇت مۇھىتىنىڭ ئەسكەرلىرى ئايرودورومنى قاتتىق قامال قىلىپ ئۇزۇن ئۆتمەي ئايروپىلان كېلىپ قونىدۇ. ھېلىقى ئىككى نەپەر خىزمەتچى يەرگە چۈشۈپ مەھمۇت مۇھىتىنىڭ يوقلىقىنى كۆرۈپ نىمە قىلارىنى بىلمەي تۇرۇپ قالىدۇ. شۇ ئارىدا ئىككى تەرەپتىن تولۇق قوراللانغان ئەسكەرلەر كېلىپ ئۇلارنى قولغا ئېلىپ، مەھمۇت مۇھىتىنىڭ ئالدىغا ئېلىپ بارىدۇ. مەھمۇت مۇھىتى ئۇلارنى سوراق قىلغاندىن ئۆزلىرىنىڭ مۇددىئاسىنى ئاشكارىلايدۇ. شۇنىڭ بىلەن شېڭ شىسەينىڭ سۈيقەستى ئاشكارىلىنىدۇ. مەھمۇت مۇھىتى قول ئاستىدىكى ئوفىتسېرلارغا:مۇناپىقتىن ھېچكىمگە ياخشىلىق كەلمەيدۇ، ئەگەر بىز بۇلارنىڭ گۇناھىنى كەچۈرۈپ قويۇپ بەرسەك، كېيىن ئۇلار يەنە باشقا كىشىلەرنىڭ بېشىغا چىقىدۇ. بۇنداق ئادەملەرنى رەھىم قىلماي يوقىتىش كېرەك دەپ ئۇلارنىڭ داتپەريادى غا پەرۋا قىلماي دەرھال ئاتقۇزۇۋېتىدۇ.شۇ كۈنلەردە شېڭ شىسەي مەھمۇت مۇھىتى بىلەن يولۋاسنى نەچچە قېتىم ئۈرۈمچىگە يىغىنغا چاقىرتسىمۇ كەلمىگەن. بۇيرۇق بەرسىمۇ ئىجرا قىلمىغان. شۇڭا بىر كۈنى شېڭ شىسەي، خوجىنىياز ھاجىنى يىغىنغا چاقىرتىپ كېلىدۇ. بۇ يىغىنغا شېڭ شىسەي ۋە ئۇنىڭ مۇھاپىزەتچىسى، خوجىنىياز ھاجى، يۈنۈس موللام، كاتىپ ۋە تەرجىمان قاتارلىق ئالتە ئادەم قاتنىشىدۇ. يىغىندا شېڭ شىسەي مەھمۇت مۇھىتى بىلەن يولۋاسنى تىلغا ئېلىپ خو فۇجۇشۇ10 شىنجاڭنى ئىككىمىز تەڭ سوراۋاتىمىز.بىراق قەشقەردىكى مەھمۇت شىجاڭ بىلەن قومۇلدىكى يولۋاس بىزنىڭ بۇيرۇق ۋە يوليورۇقلىرىمىزنى ئىجرا قىلمايلا قالماستىن، ئەكسىچە بىز بىلەن قارشىلىشىۋاتىدۇ. ئۈرۈمچىگە نەچچە قېتىم يىغىنغا چاقىرتساقمۇ كەلمىدى. سىزچە ئۇلارنى قانداق قىلساق بولىدۇ دەپ سورىغاندا، خوجىنىياز ھاجى مۇنداق دەيدي:بىز شېڭ دۇبەن بىلەن ئىككىمىز شىنجاڭنى تەڭ سورىغان ئىكەنمىز، ئۇلار بىزنىڭ بۇيرۇقلىرىمىزنى شەرتسىز ئىجرا قىلىشى، نىمىنى قىل دېسەك شۇنى قىلىشى كېرەك. ئەگەر ئۇلار بىزگە ئىتائەت قىلمىسا ئۇلارنى قولغا ئالايلى11 دەيدۇ. شېڭ شىسەي يەنە ئەگەر پىلانىمىز ئاشكارلىنىپ قالسا قانداق قىلىمىز، ئاشكارىلاپ قويغۇچىنى قانداق جازالايمىز؟ دەپ سورىغاندا، ھاجى:بىز جەمئى ئالتە ئادەم، ئەگەردە كىم پىلانىمىزنى ئاشكارىلاپ قويسا، تىلىنى كېسىپ، ئاندىن قوغۇشۇننى ئېرىتىپ ئاغزىغا قۇيىمىز دەيدۇ. يۇقىرىدا بولۇنغان گەپسۆزلەرنىڭ ھەممىسى خاتىرىگە ئېلىنىپ، شېڭ شىسەي بىلەن خوجىنىياز ھاجى ئىمزالىرىنى قويۇپ، تامغىلىرىنى باسىدۇ.مۇشۇ يىغىندىن كېيىن يۈنۈس موللام قومۇلغا بېرىپ كېلىش ئۈچۈن ھاجىدىن رۇخسەت سوراپ مۇنداق دەيدۇ:ھاجى ئاكا مەن يۇرتتىن ئايرىلغىلى 67 يىل بولدى. قومۇلغا بېرىپ ئائىلەمنى12يوقلاپ كەلسەم قانداق دەپ رۇخسەت سورىغاندا، ھاجى كېيىنرەك بېرىڭ دەپ رۇخسەت بەرمەيدۇ13 . كېيىن خوجىنىياز ھاجى ئىسمائىل ھاجى ئىسىملىك بىر ئادەمنى قومۇلغا بېرىشقا رۇخسەت قىلىدۇ.ئىسمائىل ھاجى يۈنۈس موللامغا مەسلىھەت بېرىپ:ئىككىمىز بىللە قومۇلغا بېرىپ كەلسەك قانداق دېگەندە، يۈنۈس موللام:ھاجى ئاكام ماڭا رۇخسەت بەرمىدى دەيدۇ. ئىسمائىل ھاجى يۈنۈس موللامغا:ھاجىدىن يەنە بىر سوراپ باقايلى دەپ، يۈنۈس موللام بىلەن بىرگە خوجىنىياز ھاجىنىڭ ئىشخانىسىغا كىرىدۇ. ھاجى ئىسمائىل ھاجىغا:تىز بېرىپ، تېز قايتىپ چىقسىلا دەيدۇ. ئىسمائىل ھاجى:يۈنۈس موللاممۇ مەن بىلەن بىرگە قومۇلغا بېرىپ كەلسە، رۇخسەت بەرگەن بولسىلا دېگەندە، خوجىنىياز ھاجى:بولمايدۇ! دەيدۇ. ئىسمائىل ھاجى: نېمىشكە بولمايدۇ دېيىشىگە ھاجى دەرغەزەپكە كېلىپ تامغا ئېسىقلىق تۇرغان قېلىچىنى ئېلىپ ئىسمائىل ھاجىغا قارىتىپ ئۇرۇدۇ. ئىسمائىل ھاجى تىزلىك بىلەن ئۆزىنى چەتكە ئالغاچقا، قېلىچنىڭ ئۇچى تامغا قادىلىپ قالىدۇ. يۈنۈس موللام باشلىق كىشىلەر خوجىنىياز ھاجىنى توسىۋالىدۇ.يۈنۈس موللام قومۇلغا كېلەلمىگەندىن كېيىن ئۇنىڭ چوڭ ئوغلى نەسرۇللا ئاخۇن14 دادىسىنى يوقلاپ كېلىش ئۈچۈن تەييارلىق قىلىۋاتقاندا ئالتۇن سوپاخۇن قومۇلغا كېلىپ قالىدۇ. نەسرۇللا ئاخۇن ئالتۇن سوپاخۇننىڭ كەلگەنلىكىنى ئاڭلاپ ئۇنىڭ بىلەن كۆرۈشكىلى بارىدۇ ۋە دادىسىنى يوقلاپ ئۈرۈمچىگە بارماقچى بولىۋاتقانلىقنى ئېيتىدۇ. ئالتۇن سوپاخۇن نەسرۇللا ئاخۇنغا:ئۇكام، ھازىرچە ئۈرۈمچىگە بارماي تۇرسىلا، كېيىنرەك بارسىلا دەپ ئارتۇق گەپ قىلمايدۇ. شۇنىڭ بىلەن نەسرۇللا ئاخۇن ئۈرۈمچىگە بېرىشتىن يالتىيىپ قالىدۇ.15سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى ھۆكۈمىتىنىڭ رەھبىرى ستالىن 18791953 نىڭ كۆزىنى بوياپ، ئۇنىڭ ئىشەنچىسىگە ئېرىشىۋالغان جاللات شېڭ شىسەي 1937يىلى 10ئايدا ئۆزىنىڭ ئەكسىيەتچىل ماھىيىتىنى ئاشكارىلاپ، سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى ھۆكۈمىتى ئەۋەتكەن قان ئىچەر ئۈچ ھاجى16 قاتارلىق قانخور جاللاتلارنىڭ ماسلىشىپ بېرىشى بىلەن خوجىنىياز ھاجى باشلىق كىشىلەنى قولغا ئېلىش سۈيقەستىنى پىلانلاپ، 10ئاينىڭ 12كۈنى يىغىنغا چاقىرىش نامى بىلەن قولغا ئالماقچى بولىدۇ. خوجىنىياز ھاجى يىغىن خەۋىرىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن دەرھال ماڭماقچى بولىدۇ. ئالتۇن سوپاخۇن، مېرۇل مەرگەن، يۈنۈس موللام قاتارلىقلار مۇھاپىزەتچىلەردىن 30 نەپەرنى ئېلىۋېلىشنى تەلەپ قىلىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ھاجى 30 نەپەر مۇھاپىزەتچىنىڭ ھەمرالىقىدا دۇبەن مەھكىمىسىگە يىغىنغا ماڭىدۇ. ھەر بىر ئىشىكتە شېڭ شىسەينىڭ بىر نەپەر، ھاجىنىڭ بىر نەپەردىن مۇھاپىزەتچىسى قالدۇرۇلۇپ، ئاخىرقى ئىشىكتە يۈنۈس موللاممۇ قالىدۇ. ھاجى ئالتۇن سوپاخۇن بىلەن كىرىپ كېتىدۇ. بىر ئازدىن كېيىن بىر خىزمەتچى چىقىپ، يۈنۈس موللامغا:سېنى ھاجى چاقىرىۋاتىدۇ دەيدۇ. يۈنۈس موللام كىرسە ھاجى يالغۇز ئولتۇرغان بولۇپ، يۈنۈس موللامنى كۆرۈپ:كېلىڭ بۇلار مېنى ئارىغا ئېلىۋالدى، قوراللارنى تاپشۇرۇڭلار دەپ قىستاۋاتىدۇ. ئۆزۈم بىر قارارغا كېلەلمەي سىزنى چاقىرتتىم. سىزنىڭچە قانداق قىلساق بولار؟ دەيدۇ. يۈنۈس موللام تۆت ئەتراپقا قارىسا بۇرۇن تونۇيدىغان شېڭ شىسەينىڭ چاپارمەنلىرى پۈتۈنلەي كىيىملىرىنى ئالماشتۇرۇۋالغان بولۇپ، قوراللارنى ھاجىغا تەڭلەپ تۇرغان ئىكەن. ئەھۋالنىڭ ئىنتايىن خەتەرلىك ئىكەنلىكىنى، قورال تاپشۇرماسلىققا ئىمكانىيەتنىڭ زادىلا يوقلىقىنى سەزگەن يۈنۈس موللام ئۆزىنى بېسىۋېلىپ مۇنداق دەيدۇ:ھاجى ئاكا بىز مەمۇرىي خادىم تۇرساق قورالنى نىمە قىلىمىز، تاپشۇرۇڭلار دېگەندىكىن تاپشۇرايلى دەيدۇ. شۇنىڭ بىلەن ھاجى يۈنۈس موللامغا:سىز چىقىپ مۇھاپىزەتچىلەرگە ئېيتىڭ، ئۇلار بىلەن قارشىلاشماي قوراللارنى تاپشۇرۇپ بەرسۇن دەپ تۇرۇشىغا، سىرتتىن شېڭ شىسەينىڭ بىر مۇھاپىزەتچىسى كىرىپ ھاجىغا:بىز مۇھاپىزەتچىلىرىڭگە قوراللىرىڭلارنى تاپشۇرۇڭلار دېسەك ئۇنىمىدى، تارتىپ ئالايلى دەپ ئېسىلساق بىر نەچچىمىزنى ئۇرۇپ تېپىپ يەرگە دۇمىلىتىۋەتتى دەپ ئەھۋال ئەھلۇم قىلىدۇ. ھاجى يۈنۈس موللامغا:تېز چىقىپ مۇھاپىزەتچىلەرگە ئېيتىڭ، ئۇلار بىلەن قارشىلاشماي قوراللارنى تاپشۇرۇپ بەرسۇن دۇيدۇ. يۈنۈس موللام چىقىپ ھاجىنىڭ پەرمانىنى يەتكۈزگەندە، مۇھاپىزەتچىلەرنىڭ ھەممىسى:ئىنقىلاب قىلىمىز دەپ ئاخىر بولغان كۈنىمىز مۇشۇ بولدىمۇ، تەقدىر، تەقدىر دەيدۇ. تۈپ يىلتىزىدىن قۇرۇپ كەتسۇن مۇشۇنداق تەقدىر دەپ، قوراللارنى پۈتۈنلەي يەرگە ئېتىۋېتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن خوجىنىياز ھاجى ۋە مۇھاپىزەتچىلەرنىڭ ھەممىسى قولغا ئېلىنىدۇ. يۈنۈس موللاممۇ قولغا ئېلىنىپ تۈرمىگە تاشلىنىدۇ. يۈنۈس موللام تۈرمىگە تۆت ئاي قامالغاندىن كېيىن قويۇپ بېرىلىدۇ. بىراق ئۈرۈمچىدىن كېتىشكە يول قويۇلمايدۇ. ئارىدىن ئۇزۇن ئۆتمەي ئىككىنچى قېتىم قولغا ئېلىنىپ تۈرمىگە تاشلىنىپ ئالتە ئاي ياتقاندىن كېيىن قويۇپ بېرىلىدۇ.يۈنۈس موللام تۈرمىدىن چىققاندىن كېيىن ئۈرۈمچىدە بىر نەچچە كۈن تۇرۇپ تۇرپان ئاستانىدىكى17 ئائىلىسىگە قايتىپ كېلىدۇ. 1943يىلى ئۇ ئائىلىسىنى ئېلىپ ئەسلى يۇرتى قومۇل شەھرىنىڭ پالۋانتۇر يېزىسى دۆربەجىن غولئېرىق كەنتىگە كۆچۈپ كېلىپ پەرزەنتلىرى بىلەن جەم بولىدۇ. 1947يىلى 11ئايدا ئۇ يەنە تۇرپان شەھرىنىڭ ئاستانە يېزىسىغا قايتىپ چىقىدۇ. ئۇ ئۆمرىنىڭ ئاخىرقى يىللىرى ھاياتىمدىكى كەچۈرمىشلىرىم ناملىق ئەسلىمە يازغان بولۇپ، بۇ ئەسلىمە ھازىر ئاپتونوم رايونلۇق ئىجتىمائى پەنلەر ئاكادېمىيىسىدە ساقلانماقتا.يۈنۈس موللام 1949يىلى 5ئاينىڭ 11كۈنى كېسەل سەۋەبى بىلەن 59 يېشىدا تۇرپان شەھرىنىڭ ئاستانە يېزىسىدا ۋاپات بولىدۇ.1 ئەمەت مېھرى ئەمەت ئاخۇندەپمۇ ئاتىلىدۇ، قاسىم پالۋاننىڭ شاگىرتتى، داڭلىق مەرگەن، يۈنۈس موللامنىڭ نەۋرە ئۇكىسى ۋە قۇدىسى. ئۇ 1931يىلى 10ئايدا قومۇل كونا شەھەر لوچىڭ دىكى چېرىكلەرگە قورشاپ زەربە بېرىش ئۇرۇشىدا چېرىكلەرنىڭ پىلىموتچىسىنى ئېتىپ ئۆلتۈرگەن ۋە بېلىگە ئوق تىگىپ يارىلانغان. كېيىن باغداش بىلەن ئارتام ئارىلىقىدىكى جەڭدە 13 نەپەر چېرىكنى ئېتىپ ئۆلتۈرگەن. بۇندىن باشقا قومۇلدىكى نۇرغۇن جەڭلەرگە قاتناشقان. ئۇ 1985يىلى 5ئاينىڭ 2كۈنى 86 يېشىدا كېسەل سەۋەبى بىلەن پالۋانتۇر يېزىسىنىڭ دۆربەجىن غولئېرىق كەنتىدە ۋاپات بولغان.2 قومۇل ۋىلايەتلىك تارىختەزكىرە ئىشخانىسى تۈزگەن:قومۇل ۋاڭلىرى ناملىق كىتابنىڭ 346بېتىدە ليۇ جېسەننى ئۆزىنىڭ تۇەنىدىكى ئۇيغۇر چېرىك ئېتىپ ئۆلتۈرگەن دەپ مەلۇمات بېرىلگەن.3بۇ تۆمۈر ساندۇق ھازىر يۈنۈس موللامنىڭ نەۋرىسى پاتام ئاخموللا يۈنۈس موللامنىڭ چوڭ قىزى راھىلە ئاپپاق 19161987 نىڭ 3قىزى نىڭ قولىدا ساقلانماقتا.4ئەمەت ئاخۇننىڭ سالامەتلىكى ياخشى بولمىغاچقا قومۇلدا قالغان ئىدى.5 1913يىلى قومۇلغا بېرىپ تۆمۈر خەلپىنى ئالداپ قاپقانغا دەسسەتكەن جاللات.6 يۈنۈس موللامنىڭ كېيىن بالىلىرى ۋە غولئېرىقتىكى جامائەتلەرگە سۆزلەپ بېرىشىچە، شېڭ شىسەي بىلەن بىتىم ئىمزالاش مەسىلىسىدە چوڭ ئىختىلاپ بولۇپ، ۋاقىت ناھايىتى ئۇزۇنغا سوزۇلغان، مەھمۇت مۇھىتى، نىياز دېھقان، سالى دورغا 1887 1942...قاتارلىق كىشىلەر شېڭ شىسەي بىلەن بىتىم ئىمزالانسا ئاقىۋەت ياخشى نەتىجە چىقمايدىغانلىقىنى، ئالدى بىلەن ما جۇڭيىڭنىڭ كۈچىدىن شېڭ شىسەيگە قارشى مەيدانىدىن پايدىلىنىپ ئالدى بىلەن ئۈرۈمچىدىكى چوڭ دۈشمەن شېڭ شىسەينى يوقىتىشنى ئوتتۇرىغا قويغان. لېكىن سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى ھۆكۈمىتىنىڭ ئارىلىشىشى بىلەن جىمىسار بىتىمى ئىمزالانغان. ئەينى ۋاقىتتا خوجىنىياز ھاجى سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى ھۆكۈمىتىگە شەكسىز ئىشەنگەن، مەھمۇت مۇھىتى بىلەن نىياز دېھقان سوۋېت ئىتتىپاقى ھۆكۈمىتدىن گۇمانلانغان.جىمىسار بىتىمىدىن كېيىن مەھمۇت مۇھىتى خوجىنىياز ھاجىغا مەجبۇرى ئەگەشكەن، نىياز دېھقان:ئەمدى مەن بۇندىن كېيىنكى ئىشلارغا ئارىلاشمايمان دەپ قومۇلغا قايتىپ كەتكەن.7 لى يىڭچى 19001951، 1933يىلىدىن 1944يىلىغىچە شېڭ شىسەي شىنجاڭغا ھۆكۈمرانلىق قىلغان دەۋردە، شىنجاڭ ئۆلكىلىك مەخپى سوت كومىتېتىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرى، ئۆلكىلىك ج خ باشقارمىسىنىڭ باشلىقى، بولۇپ نەچچە ئون مىڭلىغان بىگۇنا كىشىنىڭ قېنىنى ئىچكەن قانخور جاللات. 1951يىلى 4ئاينىڭ 29كۈنى ئۈرۈمچىدە خەلق ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن باستۇرۇلغان.8لۇ بىندى 19111944، غۇلجىلىق خۇيزۇ، ئۇيغۇر تىلىنى راۋان بىلىدۇ، شېڭ شىسەي شىنجاڭغا ھۆكۈمرانلىق قىلغان دەۋردە شىنجاڭ ئۆلكىلىك ج خ باشقارمىسىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى بولۇپ، نەچچە ئون مىڭلىغان بىگۇنا كىشىنىڭ قېنىنى ئىچكەن قانخور جاللات. 1944يىلى ئىلىدا پارتىلىغان ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىنى باستۇرۇش ئۈچۈن غۇلجىغا بارغاندا، 11ئاينىڭ 7كۈنى پارتىزانلار تەرىپىدىن ئېتىپ ئۆلتۈرۈلگەن.9 كېيىن بۇ خىزمەتنى مەھمۇت مۇھىتىنىڭ تۇغقىنى ھەم سەپدىشى قۇرباننىياز شاھىدى 19061940 ئىشلەيدۇ. يۈنۈس موللام ئۇنىڭ خوجىنىياز ھاجىنىڭ ئىشخانىسى بىلەن ج خ باشقارمىسىنىڭ ئارىلىقىدا قاتراپ يۈرگەنلىكىنى كۆرىدۇ. قۇرباننىياز شاھىدىنىڭ بۇ خىزمەتلىرى ئۈچۈن لى يىڭچىدىن ھېلىقى يۈنۈس موللام ئالمىغان ئالتۇنلارنى ئالغان ۋە ماناستا يەر ئېلىپ ئۆيجاي سالغان. كېيىن شېڭ شىسەي قۇربانىياز شاھىدىنى قولغا ئېلىپ ئۆلتۈرۈۋېتىپ ماناستىكى ئۆيجايلىرىنى مۇسادىرە قىلغان.10 شېڭ شىسەي ھاجىنى شۇنداق دەپ ئاتايتتى.11 خوجىنىياز ھاجى سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى ھۆكۈمىتىنىڭ كېپىللىكى بىلەن ئۈرۈمچىگە كەلگەچكە شېڭ شىسەيدىن گۇمانلانمايتتى.12 يۈنۈس موللامنىڭ قومۇلدا ئايالى ۋە بالىلىرى قالغاچقا، تۇرپان شەھرىنىڭ ئاستانە يېزىسىدىن نۇراخان 19051976 ئىسىملىك ئايالغا ئۆيلەنگەن ئىدى.13 خوجىنىياز ھاجى، ئەگەر يۈنۈس موللام قومۇلغا بارسا ئالتە كىشىلىك يىغىننىڭ مەزمۇنىنى يولۋاس بىلەن نىياز دېھقانغا ئېيتىپ قويىدۇ، دەپ خاتىرىجەم بولالمىغان.14 نەسرۇللا ئاخۇن ئاخسوپا ئاخۇن دەپمۇ ئاتىلىدۇ، 1988يىلى 4ئاينىڭ 28كۈنى 76 يېشىدا كېسەل سەۋەبىي بىلەن قومۇل شەھرىنىڭ پالۋانتۇر يېزىسى جىگدە بۇلاق كەنتىدە ۋاپات بولغان.15ئالتۇن سوپاخۇن نەسرۇللا ئاخۇننىڭ ئۈرۈمچىگە چىقىپ دادىسى بىلەن كۆرۈشسە كېلىپ چىقىدىغان خەۋپنى مۆلچەرلىگەن ئىدى.16قان ئىچەر ئۈچ ھاجىسابىق سوۋېت ئىتتىپاقى ھۆكۈمىتى شېڭ شىسەيگە ياردەملىشىشكە ئەۋەتكەن ج خ رازۋېدچىكلىرى بولۇپ، سېيىت ھاجى شىنجاڭ ئۈرۈمچى ئۆلكىلىك ج خ باشقارمىسىدا پولكوۋنىك ئۇنۋانى بىلەن ئىشلىگەن.. قادىر ھاجى قەشقەر ۋىلايەتلىك ج خ ئىدارىسىنىڭ باشلىقى بولغان. ھاشىم ھاجى سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى ئۆزبېكىستان جۇمھۇرىيىتى دۆلەت خەۋپسىزلىك كومىتېتىنىڭ پولكوۋنىك دەرىجىلىك ئەمەلدارى بولۇپ، قومۇل ۋىلايەتلىك ج خ ئىدارىسىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى بولغان. ئۇلارنىڭ ھەممىسى كېيىن دۆلىتىگە قايتىپ كەتكەن. كېيىن ھاشىم ھاجى ئالمۇتادا لەقۋا كېسىلىگە گىرىپتار بولۇپ، 1972يىلى ئۆزىنىڭ پوقىنى يەپ ئۆزى ئۆلگەن شېرىپ نىياز خۇشتار يازغان:شىنجاڭ يېقىنقى زامان تارىخىدا ئۆتكەن شەخسلەر ناملىق كېتابنىڭ 141بېتىدە ھاشىم ھاجىنىڭ ئىسمى ھەسەن دىيىلگەن.17 يۈنۈس موللام قولغا ئېلىنغاندىن كېيىن ئۇنىڭ ئايالى نۇرەخان تۇرپان ئاستانىغا قايتىپ كەتكەن ئىدى.قېزىلما0 ھەمبەھر0 ساقلاش5 قوللاش3 قارشى0 توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: 26580يوللىغان ۋاقتى 201432 18:25:22 ئايرىم كۆرۈشبۇ يازمىنى ئاخىرىدا تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 201432 18:27ھەي...ئادەمنىڭ كۆڭلىنى غەش قىلىدىغان تارىخ...ياخشى تېما يوللاپسىز ، قولىڭىزغا دەرت بەرمىسۇن.يوللىغان ۋاقتى 201432 18:44:27 ئايرىم كۆرۈشيۇنۇس موللام خۇجىنىياز ھاجىمغا قارىغاندا يىراقنى كۈرەلەيدىغان دوسىت دۈشمەننى ئايرىيالايدىغان ئادەمكەنتۇق. ئەپسۇس خۇجىنىياز ھاجىم تارىخى خاتالىق ئۆتكۈزگەنىكەن.جىرجىس ھاجىنىڭ نەسىھەتلىرىنى ئاڭلىغان بولسا ئىشلار باشقىچە بۇلىشى مۈمكىن ئىدى.پاكلىق ئەلچىسى, جۇغلانما 12749, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 37251 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 12749, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 37251 جۇغلانما بار.تۆھپە : 4200يوللىغان ۋاقتى 201432 19:10:47 ئايرىم كۆرۈشكۆپرەك ئادەم ئوقۇسا ياخشى ئەمەسمۇ؟ توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: 25284يوللىغان ۋاقتى 201432 19:26:03 ئايرىم كۆرۈشئادەم 4خىل بولىدۇ.1ئەڭ يۇقۇرىنى قوغلىشىدۇ.2يۇقۇرىغا يامىشىش كۇيىدىلا بولىدۇ.3ئەڭ تۇۋىنىنى ياقتۇرىدۇ.4تۇۋىنىگە يىقىن بولۇشنى ئۇمىت قىلىدۇ.يوللىغان ۋاقتى 201432 19:30:53 ئايرىم كۆرۈشبۇ يازمىنى ئاخىرىدا تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 201432 19:32مەن بۇ چۈشەندۈرۈشكە قوشۇلمايمەن، يۈنۈس موللامغا ئىشەنمىگەن ئادەم ئۇنى ئۆزى جاللاتنىڭ ئۇۋىسىدا تۇرىۋاتقان ھاجى ئەتىۋارلاپ ئىشلەتمىگەن بولاتتى. باشتىكى بايانلاردىنلا يۈنۈس موللامنىڭ خوجانىيازھاجىغا بولغان ساداقەتمەنلىكى چىقىپ تۇرۇپتۇ. يەنە كېلىپ يۈنۈس موللامنىڭ مۇناپىقلىق قىلغۇسى كەلسە، خەت يېزىپ، ئادەم ئەۋەتىپ بولسىمۇ بۇ مەقسىتىگە يېتەلىگۈدەك كۈچى بار.مېنىڭچە، خوجانىياز ھاجى ئۆزىنىڭ ئەڭ ئىشەنچىلىك ئادىمىنىڭ، قانخور، رەزىل، ئىپلاس، شەرمەندە جاللات شىڭ شىسەينىڭ قىلىتىقى تارىيىۋاتقان ئەڭ خەتەرلىك پەيتلەردە يېنىدىن يوقاپ كەتمەسلىكىنى، ئۇنىڭ ئۆزىنى شىددەتلىك جەڭلەردە قوغدىغاندەك قوغداپ قېلىشىنى ئىستىگەن. شۇڭا يۈنۈس موللامنىڭ ئۆيگە قايتىشىغا رۇخسەت بەرمىگەن...نىمىشقىكىن ئابلىمىت ئابدۇللانىڭ ئېچىنىشلىق ھەم پاجىئەلىك ئەسلىمىلەر، مىللىتىمىزنىڭ ھۆرلۈكى ئۈچۈن ھاياتىنى تەقدىم ئەتكەنلەرنىڭ قان ياشلىرى بىلەن يۇغۇرۇلغان تارىخى يازمىلىرىنى ئوقىغىنىمدا خوجانىياز ھاجىنى تۆۋەن چۈشۈرىدىغان، خاتالىقلارنى ئامالىنىڭ يېتىشىچە ھاجى تەرەپكە ئاغدۇرىدىغان خاھىشنىڭ كۈچلۈكلىكىنى ھېس قىلىپ قالىمەن. ئەگەر ئاپتور ۋە ئاپتوردەك ئىدىيىدىكىلەر شۇچاغدا ھايات بولغان بولسا جەڭگە داھى بولۇش تۈگۈل قولىغا بىرەر تال كۆسەي ئېلىپ ئۇرۇشقا چىقالىشىمۇ ناتايىن. قاتناشقان تەقدىردىمۇ...شىڭ شىسەينىڭ تۈرمىسىگىمۇ كىرەلمىگەن بولاتتى.بىراق، ئاپتورنىڭ يازمىلىرىدىكى ئەستايىدىلىققا ھەرقاچان قايىل بولماي تۇرالمايمەن، بولۇپمۇ كىشىلەرنىڭ ئىسىمى، تۇغۇلغان، ئۆلگەن يىل، ئاي، كۈنلىرى تولىمۇ تەپسىلى ئېلىنىدۇ. مانا بۇ نۇرغۇن يازغۇچىلار ئۆگىنىشكە تېگىشلىك ئىسىل ئەخلاقتۇر.ئاكتىپ ئەزا, جۇغلانما 2100, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 2900 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 2100, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 2900 جۇغلانما بار.يوللىغان ۋاقتى 201432 19:35:16 ئايرىم كۆرۈشسىز ماقالىنى خىلى كۈچ چىقىرىپ ،كۆپ ماتىرياللاردىن پايدىلنىپ يازغاندەك تۇرىسىز،لىكىن فۇگۇەن ،ئاديۇتانت دىگەن سۆزنىڭ ئۇيغۇرچىسىنى تاپالماي قىينالغىنىڭىزغا ھەيران قالدىم، مۇئاۋىنى، ئورۇنباسارى دىگەندەك ئاتالغۇلارنى قوللانغان بولسىڭىز تىخمۇ ياخشى بولاتتى، ئاتا بوۋىلىرىمىز كۆپلىگەن لەشكىرىي ئاتالغۇلارنى ئىشلەتكەن،كۆچۈرۈپ ئەكەلگەن ئاتالغۇلارنى ئىشلەتمىگىنىمىز تۈزۈك، تىمىسىدىكى ئاتالغۇلارغا قاراپ ماقالىڭىزدىكى مەزمۇنلارنىڭ چىنلىقىدىن گۇمانلىنىپ قالدىم.يوللىغان ۋاقتى 201432 20:41:12 ئايرىم كۆرۈشتىما ئىگىسىنىڭ بىز بىىلمەيدىغان قەھرىمانلىرىمىزنىڭ ھاياتىنى تەپسىلى تونۇشتۇرغىنىغا رەھمەت ئاللائەجرىڭىزنى بەرسۇن قىرىندىشىم.مەرھۇم يازغۇچىمىز ئابدىرىھىم ئۆتكۈرنىڭ ئويغانغان زىمىن رومانىدا يۈنۈس موللام نىمە ئۈچۈن تىلغا ئىلىنمىغان بىلىدىغانلارۋە ياكى تىما ئىگسى بىلسىڭىز سەۋەبىنى قوشۇپ يوللاپ قويساڭلارچۇ؟بىزتورداشلارمۇ بىلىۋالساق ياخشى بىر ئىش بولاتتى قىرىنداشلار!
|
مۇسۇلمانلار تورى تىجارەت ۋە جازانەجازانىخورلۇق ئۇرۇشتۇرباش بەت ئۆسۈم تىجارەت قۇرئان تەتقىقاتلىرى يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 20200116206 قېتىم ئوقۇلدىب جازانىخورلۇق ئاللاھ ۋە رەسۇلۇللاھقا ئۇرۇش ئاچقانلىقتۇريَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ. فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِنْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِكُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَئى مۇئمىنلار! ئەگەر مۇئمىن بولساڭلار ئاللاھدىن قورقۇڭلار ۋە قېلىپ قالغان ئۆسۈمنى ئالماڭلار. ئەگەر ئۇنداق قىلمىساڭلار، ئاللاھ ۋە ئاللاھنىڭ رەسۇلى تەرىپىدىن سىلەرگە ئۇرۇش ئېچىلغانلىقىنى بىلىپ قويۇڭلار. ئەگەر تەۋبە قىلساڭلار ئەسلى ماللىرىڭلار ئۆزۈڭلارنىڭدۇر. زۇلۇممۇ قىلمايسىلەر، زۇلۇمغىمۇ ئۇچرىمايسىلەر2 سۈرە بەقەرە،278279ئايەتلەر.ئاللاھ ۋە ئۇنىڭ رەسۇلىغا قارشى ئۇرۇش قىلىش، ھاياتلىق قانۇنلىرىغا قارشى ئۇرۇش قىلىش دېمەكتۇر. قانۇنلارنى ئاللاھ بېكىتكەنلىكى ئۈچۈن ئۇ قانۇنلارنى بىكار قىلىشقا ئۇرۇنۇش ئاللاھ ۋە ئۇنىڭ رەسۇلىغا قارشى ئۇرۇش ئېلان قىلغانلىق بولىدۇ. مۇنداق ئۇرۇشتىن كېلىپ چىقىدىغان يامان ئاقىۋەتلەر بىر ئايەتتە سەبەئ مەلىكىسىنىڭ ئاغزى بىلەن مۇنداق بايان قىلىنىدۇ:مەلىكە مۇنداق دېدى: شۈبھىسىزكى، پادىشاھلار بىرەر يۇرتقا كىرسە ئۇ يەرنى بۇزىدۇ ۋە ئۇ يەرنىڭ ئەزىز كىشىلىرىنى خار قىلىدۇ. ئۇلارمۇ شۇنداق قىلىدۇ27سۈرە نەمل، 34 ئايەت.يۇقىرىدا ئوتتۇرىغا قويۇلغاندەك جازانە ئىجتىمائىي قۇرۇلمىنى ۋە ئىنسانلار ئارىسىدىكى مۇناسىۋەتنى بۇزۇۋېتىدۇ، كىرىم ۋە بايلىقنىڭ تەڭپۇڭسىز تەقسىم قىلىنىشىغا، تۆۋەن تەبىقىدىكىلەرنىڭ ئېرىپ تۈگىشىگە، بايلار بىلەن پېقىرلارنىڭ ئارىسىدا زور پەرقلەرنىڭ پەيدا بولۇشىغا سەۋەبچى بولىدۇ، بىر تەرەپ قىيىنچىلىقلار ئىچىدە جان تالىشىدۇ، يەنە بىر تەرەپ ئاسان پۇل تېپىشىنىڭ كەيپىنى سۈرىدۇ، جېدەلماجىرالار ۋە ئىجتىمائىي داۋالغۇشلار چىقىدۇ، ئائىلە مۇناسىۋەتلىرى ئاجىزلايدۇ، ئاجرىشىشلار كۆپىيىدۇ، ئۆيدىن قاچقان باشباشتاق بالىلار، پاناھسىز ئىنسانلار ئوتتۇرىغا چىقىدۇ، ئەخلاق ۋە پەزىلەتنىڭ قىممىتى قالمايدۇ، پېقىرلارغا ئاتىدارچىلىق قىلىدىغان بايلار ئاز قالىدۇ، مۇھەببەت ۋە ھۆرمەت تۇيغۇلىرى تۈگەيدۇ ۋە ئۇلارنىڭ ئۈستىگە قۇرۇلغان مۇناسىۋەتلەر ئۈزۈلىدۇ، ئۈمىدسىزلەرنىڭ ۋە جىنايەتچىلەرنىڭ سانى كۆپىيىدۇ.ئۆسۈم مال باھالىرىنى ئۆستۈرۈپ پۇلغا بولغان ئېھتىياجنى ئاشۇرىدۇ. يۇقىرىدا 5 ئۆسۈم بىلەن بانكىغا پۇل قويغان پۇل ئىگىلىرىنىڭ 7 يىلدا 50 ئەتراپىدا پايدا ئالغاندەك كۆرۈنىدىغانلىقى، لېكىن مال باھالىرى ئۆسۈپ كەتكەنلىكتىن ئەسلىدە 60 ئەتراپىدا زىيانغا ئۇچرىغانلىقى ئوتتۇرىغا قويۇلغان ئىدى. پۇلىنى بانكىغا قويمىغانلارنىڭ زىيىنى تېخىمۇ كۆپ بولىدۇ. مەسىلەن: شېكەرنىڭ كىلوسى 50 سىنت چاغدا 50 لىراغا 100 كىلو شېكەر كېلىدىغان تۇرۇقلۇق، ئۆسۈم سەۋەبى بىلەن 7 يىل كېيىن بىر كىلو شېكەر 195 سىنىتقا چىقىدۇ، شۇنداقلا 50 لىراغا تەخمىنەن 26 كىلو شېكەر ئالغىلى بولىدۇ. چۈنكى پۇل شېكەرنىڭ ئالدىدا 74 ئەتراپىدا قىممىتىنى يوقاتقان بولىدۇ. پۈتۈن ماللارنىڭ باھالىرى ئەنە شۇنداق ئۆسۈپ كەتسە پۇلمال تەڭپۇڭلۇقى بۇزۇلغان بولىدۇ ۋە بازاردا ئەڭ ئاز 74 نىسبىتىدە يېڭى پۇلغا ئېھتىياج ھېس قىلىنىدۇ. ئامبارلارغا مال توشۇپ كېتىدۇ، خەلق ئېھتىياجلىق تۇرۇقلۇق يېتەرلىك پۇلى بولمىغانلىقى ئۈچۈن ئالالمايدۇ. مال ۋە خىزمەتلەر خېرىدارسىز، ئىنسانلار چارىسىز قالىدۇ. خەلقنىڭ پۇلىنى ئۆسۈم يولى بىلەن قولغا كەلتۈرگەنلەر بولسا كرېدىت بېرىدىغانغا ئادەم تاپالمايدىغان بولىدۇ. خەلق ئۇلارنى بۇ قىيىنچىلىقنىڭ جاۋابكارى دەپ چۈشىنىدۇ، شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇلار ئارامچىلىق تاپالمايدۇ. ئۇلار مۇنۇ ئايەت بىلەن ئاگاھلاندۇرۇلغان:ئالتۇن ۋە كۈمۈشنى يىغىپ، ئۇلارنى ئاللاھنىڭ يولىدا سەرپ قىلمايدىغانلارغا كەلسەك، ئەنە شۇلارغا ئەلەملىك ئازاب بىلەن خۇش خەۋەر بەرگىن 9سۈرە تەۋبە، 34ئايەت.ئەلەملىك ئازاب ئالدى بىلەن دۇنيادا بولىدۇ. ئىنفاق بولمىغان يەردە ئوغرىلىق، بۇلاڭچىلىق، ئانارخىزم ھۆكۈمەتسىزلىك ۋەھاكازالار مەيدانغا كېلىدۇ. ئىنسانلار مال ۋە جانلىرىنى قوغداشتا قىينىلىدۇ. ماللىرىدىن ئىنفاق قىلمىغانلارغا ئاخىرەتتىمۇ ئەلەملىك ئازاب بار.قەغەز پۇل سىستېمىسىدا پۇل بېسىش ئاسان بولغانلىقى ئۈچۈن ھۆكۈمەتلەر بۇ ئېھتىياجنى پۇل بېسىپ ھەل قىلىدۇ. يۇقىرىدىكى مىسالىمىزدا ئايلىنىۋاتقان پۇل 2 مىليون، بازارغا تەڭپۇڭلۇقنى قايتۇرۇپ كېلىش ئۈچۈن 1 مىليون 480 مىڭ لىرا پۇل بېسىش ۋە ئۇنى ئۆسۈمدىن زىيان تارتقان تەبىقىگە تارقىتىش كېرەك، لېكىن ھۆكۈمەت ئۇنداق قىلىشنىڭ ئورنىغا ئۇ پۇلنىڭ كۆپ قىسمىنى ئۆزىگە يېقىن بولغانلارغا مەبلەغ سېلىشقا تەشۋىق قىلىش باھانىسى بىلەن ياكى باشقا باھانىلەر بىلەن تارقىتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن تەڭپۇڭلۇقلار بۇزۇلۇپ كېتىدۇ. ھۆكۈمەتكە يېقىن بىرقانچە كىشى قىسقا مۇددەتتە زور بىر سەرمايىگە ھۆكۈمرانلىق قىلىشقا باشلايدۇ، بەزى سىياسىيونلار ۋە بىيۇروكراتلار ئۇلارنىڭ مەخپىي شېرىكلىرى بولىدۇ.بايلار پۈتۈن مال ۋە خىزمەتلەرنى ئۆز كونتروللۇقىغا ئېلىش ئۈچۈن سىرتتىن كەلتۈرگەن سۈپەتسىز مەھسۇلاتلىرىنى ئەرزان سېتىپ ئۇششاق تىجارەتچىلەرنى ۋە دېھقانلارنى تۈگىتىدۇ. ئىنسانلار ئىش تېپىش ئۈمىدى بىلەن دۆلەتنىڭ ۋە بايلارنىڭ ئىشىكىگە كېلىدۇ. شۇنىڭ بىلەن كىرىمدا، يۇقىرى تۆۋەن ئىككى زىت قۇتۇپ ئوتتۇرىغا چىقىدۇ.بايلار ئىشلەپچىقارغان مال ۋە خىزمەتلىرىنىڭ باھالىرىنى ئۆستۈرىدۇ. بۇ سەۋەب بىلەن مال ئالدىدا پۇل مىقدارىنىڭ كۆپىيىشى پۇل پاخاللىقى ئۇلارنىڭ ئىشىنى ئاسانلاشتۇرىدۇ. مەسىلەن: 1000 لىرا قەرزىنى تۆلەش ئۈچۈن 7 يىل ئىلگىرى 2 توننا شېكەر ساتقان بىر باي، ھازىر 513 كىلو ساتسا يېتىدۇ.بۇنداق شارائىتتا قەرزدار پايدا ئالىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن قەرەلى توشقاندا تۆلەنمىگەن قەرزلەرنىڭ سانى ۋە مىقدارى كۆپىيىدۇ. بۇنىڭدىن ئەڭ كۆپ بانكىلار تەسىرگە ئۇچرايدۇ ۋە ئۆسۈملەرنى ئارتتۇرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن تۇرمۇش ناھايىتى قىيىنلىشىپ كېتىدۇ.ھالاك قىلغۇچى يەتتە نەرسىدىن ساقلىنىڭلار.ساھابىلەر: يا رەسۇلۇللاھ! ئۇلار قايسىلار؟ دەپ سورىدى، رەسۇلۇللاھ ئە.س مۇنداق دەپ جاۋاب بەردى:ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈش، سېھىرگەرلىك قىلىش، ناھەق ئادەم ئۆلتۈرۈش، جازانە يېيىش، يېتىملەرنىڭ مېلىنى يەۋېلىش، ئۇرۇش مەيدانىدىن قېچىش ۋە يامان ئىشتىن بىخەۋەر ئىپپەتلىك مۆمىنەلەرگە بوھتان چاپلاشتۇر.رەسۇلۇللاھ ئە.س يەنە مۇنداق دېگەن:ئاللاھ جازانە يېگۈچىگە ۋە جازانە يېگۈزگۈچىگە لەنەت قىلسۇن!.پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئۆسۈم يېگۈچىنى، ئۆسۈم يېگۈزگۈچىنى، ئۆسۈم مۇئامىلىسىگە گۇۋاھ بولغۇچىنى ۋە ئۇنى يېزىپ بەرگۈچىنى، مەڭ چېكىپ قويغۇچى ۋە چەكتۈرگۈچى خوتۇنلارنى، سەدىقىگە توسالغۇ بولغۇچىنى، تەلىگە خوتۇن ئالغۇچىنى ۋە تەلىگە خوتۇن بەرگۈچىنى لەنەتلىدى. ئۆلۈكنىڭ ئارقىسىدىن يىغلاشنى مەنئى قىلدى. ئاللاھنىڭ يولىدا مال سەرپ قىلىش. بۇخارى، ۋەسايا 23؛ مۇسلىم، ئىمان 145. بۇخارى، بۇيۇئ 25؛ مۇسلىم، مۇساقات 105؛ ئاللاھنىڭ لەنەت قىلىشى رەھمىتىدىن يىراقلاشتۇرۇشى ۋە ئىنئام قىلماسلىقىدۇر. ئەھمەد ئىبن ھەنبەل، مۇسنەد 187 ۋە 394 بەتلەر.
|
ئەتىگەنلىك ناشتىدىكى دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك بىرقانچە نۇقتا20181108 18:39:48 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسى1. ئەتىگەندە ئورنىدىن تۇرۇپلا ناشتا قىلىش.ئەتىگەنلىك تاماقنى بەك بالدۇر يېگەندە، سالامەتلىككە پايدىسىز بولۇپلا قالماي، يەنە ئاشقازان ئۈچەينى زىيانغا ئۇچرىتىدۇ.2 . سۈتكە تۇخۇم قوشۇپ ئىچىش نى ئاساسلىق يېمەكلىك قىلىش.نۇرغۇن كىشىلەر ناشتىلىقتا سۈتكە تۇخۇم قوشۇپ يىيىش نى ياقتۇرىدۇ. لېكىن، ناشتىلىقنى بۇنداق ماسلاشتۇرۇش ئىلمىي ئەمەس. ئەتىگەندە ئادەم بەدىنى تەركىبىدە مول كاربون سۇ بىرىكمىلىرى بولغان ناشتىلىققا تايىنىپ قايتىدىن ئېنېرگىيە تولۇقلايدۇ، سۈت ۋە تۇخۇمدا ئاقسىل ۋە ياغ بولسىمۇ، لېكىن ئۇلار ئادەم بەدىنىنى يېتەرلىك كاربون سۇ بىرىكمىلىرى ۋە يېتەرلىك ئېنېرگىيە بىلەن تەمىنلىيەلمەيدۇ. شۇڭا، بىر نەچچە پارچە بولكا، موما قاتارلىق ئاساسلىق يېمەكلىكلەرنى قوشۇپ يېيىش كېرەك.3. پۇرچاق سۈتى بىلەن پىلتە قۇيماق نى ئەتىگەنلىك ناشتا قىلىش.نۇرغۇن كىشىلەر ئەتىگەندە پۇرچاق سۈتى بىلەن پىلتە قۇيماق نى ماسلاشتۇرۇپ يىيىشنى ياخشى كۆرىدۇ. لېكىن، بۇ خىل يېيىش ئۇسۇلى ئوخشاشلا سالامەتلىككە زىيانلىق. چۈنكى، پىلتە قۇيماق يۇقىرى تېمپېراتۇرىلىق مايدا پىشۇرۇلغاچقا، ئۇنىڭدىكى ئوزۇقلۇق ماددىلار بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرايدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، پىلتە قۇيماقنىڭ باشقا مايدا قورۇلغان يېمەكلىكلەرگە ئوخشاش ياغ تەركىبى ۋە ئىسسىقلىق مىقدارى يۇقىرى بولۇپ، ئەتىگىنى ئۇنى يېگەندە ئاسان ھەزىم بولمايدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە پۇرچاق سۈتىنىڭ تەركىبىدىمۇ ياغ بار بولۇپ، بۇ خىل ناشتىلىقنىڭ ياغ مىقدارى روشەن ھالدا ئۆلچەمدىن ئېشىپ كېتىدۇ. شۇڭا، پۇرچاق سۈتى بىلەن پىلتە قۇيماقنى بەزىدە بىر ۋاق يەپ قويسا بولىدۇ، لېكىن ئۇزاق مۇددەت ئىستېمال قىلىشقا بولمايدۇ.4. ناشتىلىق بەك مايلىق بولۇش.نۇرغۇن كىشىلەر ئەتىگەنلىك تاماقنىڭ مۇھىملىقىنى تونۇپ يەتكەچكە، ئەتىگەنلىك تاماقتا يېمەكلىكنىڭ تۈرىنى كۆپرەك تاللاش كېرەك دەپ ئويلاپ، ئاقسىل، ئىسسىقلىق، ماي مىقدارى يۇقىرى يېمەكلىكلەرنى كۆپ ئىستېمال قىلىدۇ، مەسىلەن، پىشلاق، ھامبۇرگ بولكىسى، مايدا پىشۇرۇلغان توخۇ قانىتى، مايدا پىشۇرۇلغان يېمەكلىك قاتارلىقلار. لىكىن، بۇنداق يۇقىرى ئوزۇقلۇق تىكى ئەتىگەنلىك ناشتىلىق ئاشقازان ئۈچەينىڭ يۈكىنى ئېغىرلىتىۋېتىدۇ.ئەتىگەندە، ئادەم بەدىنىدىكى تال چارچاش ھالىتىدە تۇرىدۇ. ئەگەر، ئوزۇقلۇق تەركىبى ئېشىپ كەتسە ئاشقازان ئۈچەينىڭ ھەزىم قىلىش يۈكى ئېشىپ كېتىپ، يېمەكلىكنىڭ ھەزىم قىلىنىپ سۈمۈرۈلىشىگە تەسىر يىتىدۇ. ۋاقىت ئۇزارغانسېرى ھەزىم قىلىش ئىقتىدارى تۆۋەنلەپ، ئاشقازان ئۈچەي كېسەللىكلىرىنى ھەمدە سېمىزلىكنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.شۇڭا، ئەتىگەنلىك ناشتىدا ئوزۇقلۇقنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىپ، ئاسان ھەزىم بولىدىغان، يىمەكلىك تالاسى يۇقىرى، ياغ تەركىبى ۋە قەنت مىقدارى تۆۋەن يېمەكلىكلەرنى تاللاش كېرەك. مەسىلەن: ئۇماچ، سۈت، پۇرچاق سۈتى، چۆپ، چۆچۈرە قاتارلىقلار.كۆپچىلىكنىڭ ئەتىگەنلىك ناشتىنى مۇۋاپىق تاللاپ، ياخشى يەپ، ساغلام بۇلىشىنى ئۈمىد قىلىمىز.
|
ءسۇيىنباي مەن قاتاعاننىڭ ايتىسى تۋراسىندا...ادەبيەت 5327 10 پىكىر 19 تامىز, 2021 ساعات 13:26ينتەرنەت جەلىلەرىنەن وسى ايتىستى ەرەكشە شابىتپەن جىرلاعانداردى ءجيى كورىپ قالام، سولاردىڭ كوپ سوزدەرىنە كۇلە قارايمىن دا... نەگە دەيسىزدەر عوي، وندا وزدەرىڭىز دە زەر سالا قاراڭىزدار، ءالحيسسا، الگى شابىتتانعىشتار سوزدەرىن بىلاي باستايدى: ...1847 جىلى قىرعىزدىڭ بەلگىلى مانابى ورمانحان شەشەسىنە اس بەرىپ، سوعان تەزەك تورە، بولتىرىك شەشەن، ءسۇيىنباي اقىن بارعان ەكەن. استى پاتشادان شەن العان قارا بايتىك باسقارىپ ءجۇر ەكەن...سۇيىنبايعا بوتام دەپتى...ءاي تەزەك، انا اققۇبا بالا ءسۇيىنباي ەمەس پە...تەزەكتەن بۇرىن ءسوز باستاپتى...قازاقتار الدىندا ورىستىڭ گەنەرالىن ءولتىرىپ، بەس مىڭ اسكەرىن قىرىپ تاستاپتى...ءسۇيىنباي بۋلىعىپ قالعاندا بولتىرىك، ءاي تورەم، نە ءسۇيىنجان ءسوز تاپپاي وتىر دەيسىڭ بە، قانە ايتا عوي دەپتىمىس...، قويشى ت.س.س. مىسمىستار... ەڭ كەرەمەتقىزىعى سوعان جاۋاپكوممەنت جازعىشتاردىڭ بارەكەلدە، اتا ءسوزى...ارۋاعىڭنان اينالايىن... دەپ ەلىرەتىندەرى!اينالايىنداراۋ، ءسال ويلانىپ سويلەسەڭدەرشى! بۇل بىرىنشىدەن اۋىز ادەبيەتى، تاريحي ناقتى سىلتەمە بولا المايدى! ول كەزدە ەشكىم دە ديكتوفون ۇستاپ، كامەراعا ءتۇسىرىپ العان جوق، ۇرپاقتان ۇرپاققا جىرلاۋشىلاردىڭ ايتۋىمەن جەتكەن، سوندىقتان كوپتەگەن قوسپالاردىڭ بولۋى زاڭدىلىق تا. بىراق، ولاردى مۇلدە جوققا شىعارۋعا دا بولمايدى، ويتكەنى ءار اڭىزدىڭ تۇبىندە، باستاۋىندا ءبىر وقيعانىڭ تۇرعانى انىق، سوندىقتان حالىق سوزىنە قۇلاق سالا وتىرىپ، ونى تاريحي قۇجاتتارمەن سالىستىرا زەرتتەگەن ءجون. ءسۇيىنبايدىڭ ناعىز جىر سۇلەيى ەكەندىگىنە ەشكىم دە كۇمان كەلتىرمەيدى، سەبەبى، جامبىل باستاعان ءبىر توپ اقىندار ونى وزدەرىنە ۇستاز ساناپ كەتتى ەمەس پە!ايتىستىڭ العاشقى قاعاز بەتىنە تۇسكەنى ءۇشىن 1935, جيناقتاعان ءىلياس اتامىزعا راحمەت ايتۋىمىز كەرەك! وندا قاتاعان ادام اتى ما، رۋ اتى ما، ناقتى جاۋاپ بەرىلمەگەن جانە قىرعىز ىرچىسى ىرلاسا، قىرعىز، ال، قازاق جىرشىسى جىرلاسا قازاق جەڭدى دەپ ايتادى دەلىنگەنى دە بار. قازىرگى نۇسقالارى سول نۇسقانىڭ وزگەرتىلگەن، وڭدەلگەن، شابىتتاندىرىلعان تۇرلەرى....حوش دەلىك، قازىرگى ايتقىشتاردىڭ باستى قاتەلىكتەرىنە كوز سالىپ كورەلىك! اينالايىنداراۋ، بىرىنشىدەن ۋاقىتقا قاراساڭدارشى، 1847 جىلى كەنەسارى، ناۋرىزباي باستاعان 2000نان استام سارباز سول جاقتا شەيىت بولىپ جاتسا، كوپتەگەن جىگىتتەر، قىزكەلىنشەكتەر تۇتقىن بولىپ قولعا ءتۇسىپ جاتسا، قايداعى اس، قايداعى توي!؟ ول ۋاقىتتا رەسەيدىڭ قوقاندى، قازاققىرعىزبەن قوسىپ جاۋلاۋ سوعىستارى ءجۇرىپ جاتسا، قايداعى شەنشەكپەن؟ەكىنشىدەن، قازاققىرعىز، اتا سالت بويىنشا، ايەل ادامعا ات شاۋىپ، ايتىس ۇيىمداستىرىپ اس بەرمەيدى، ونداي استار جاسى كەلگەن، سىيلى اقساقال ادامدارعا عانا ارنالادى. ۇلكەن استار ەلجەردىڭ داۋلى ماسەلەسىن دە كەلىسىپ شەشەتىندەي ماملەگە ىڭعايلىستىرىپ جيىنسەزد تۇرىندە ۇيىمداستىرىلادى.ۇشىنشىدەن، ءسۇيىنباي 18151898 جاسى وتىزدان اسقان جىگىت اعاسى بولسا، قايدان بالا بولادى؟ ول كەزدە وتىزدان اسقان دەگەنىڭىز ورتا جاس دەگەن ءسوز! ونداي جاستاعىلاردى بالا دەپ جۇرگەندەر قازىرگى مىنا جەتىلە قويماعان بىزدەر!تورتىنشىدەن، قايداعى گەنەرال، قايداعى بەس مىڭ ورىس سولداتى، ول كەزدە، كەنەسارى وپات بولعان سوڭ، ءبىزدىڭ ەلدەر ءومىر اعىسىنان قالىپ، ەرلىگىن جوعالتقان حالىقپىز، مويىنداۋىمىز كەرەك، جالعان نامىس قاجەت ەمەس! مىسالى، بۇتكىل تاشكەنت قامالىن الۋعا جاسالعان ءبىرىنشى شابۋىلدا 1550 سولدات، ال، ەكىنشى قالا قۇلاعان شابۋىلدا 1920 سولدات پەن كازاكاسكەرى قاتىسقان، ونداعى بار شىعىن 25 سولدات. ويلانىپ قويىڭدار!بەسىنشىدەن، تەزەك تورەگە، ياعني، ءدۇيىم ەلدى باسقارىپ الىپ بارعان باسشىلارىنا ءاي، ءوي... دەپ، قاراماي ءبىرىنشى ءسوز باستاپتى... دەگەندەر، اتابابا سالتىمىزدا جوق، انايىدورەكى مادەنيەتسىزدىك بولار ەدى! وندايعا قازاق بالاسى ەشقاشان بارماعان، بىردەمە ايتقاندا، وزىمىزگە، بار حالقىمىزعا كەلەتىن ۇياتىمىزدى ساقتاي بىلەيىك!...ۇلكەن استىڭ دا بولعانى، وندا ءسۇيىنباي قاتاعانارىستانبەك اقىندى جەڭىپ، جۇلدەلى قايتقانى دا راس بولار، ەل بەكەر ايتپايدى عوي، تەك قانا ۋاقىتىنا، ايتىلعان سوزدەرگە ويلى تۇرمەن قاراعان ابزال!مەنىڭشە، ونداي اس قازاققىرعىز اراسى جاقسارىپ، جالپى ورىسقا تولىقتاي باعىنا باستاعان 1870 جىلداردا وتكەن بولار! تاتۋلاسۋعا دا ەكى اعايىنداس ەل ارقاشاندا نيەتتى عوي، سوندىقتان ايتىستا كەنەسارىناۋرىزباي وقيعاسى ايتىلۋى مۇلدە مۇمكىن ەمەس!ءبىزدىڭ التىنەمەل ءوڭىرىنىڭ شالدارى دا ايتاتىن ول اڭگىمەلەردى، وسىدان ەلۋ جىل بۇرىن ەستىگەنىمىزدىڭ قىسقاشا نوبايى بىلاي: ...كەنەسارىدان كەيىن ءبىرتالاي ۋاقىتتان سوڭ، قىرعىزقازاق ءوزارا كەلىسىمگە كەلۋ نيەتىمەن حان تەزەككە قىرىق جىلدىق جاۋلىق جاۋلىق بولماس، ەكى ەلدىڭ اراسىن تاتۋلاستىرالىق دەپ ءسوز سالىپ، شابدەن باتىردىڭ اكەسىنە اتاسىنا ارنالعان ۇلكەن اسقا ساۋىن ايتىپ شاقىرىپتى. تەزەك تورە ماقۇل كورىپ، ايتىسقا ءسۇيىنبايدى، كۇرەسكە باۋىرى اكىمبەكتىڭ ابلايقۇلاننىڭ ۇلى سەرعازىسىن الدىنالا شاقىرتىپ، ابدەن دايىنداپتى. التىن ەمەل ەلىندەگى بەلگىلى جۇيرىك اردا كۇرەڭ تۇرىكپەنسىبانقۇلدىڭ اتى ەكەن، سونى باپكەر جاعالبايلىتورەباي مەن سىرعاباي سىنشى جاراتىپتى. اتىنىڭ بايگەدەن وزىپ كەلۋى دەگەنىمىز، ول كەزدە كىمگە بولسا دا ۇلكەن ابىروي، اتاق. ول دەگەنىمىز حاننىڭ ابىرويى دەگەن ءسوز، ويتكەنى، تورە تۇرعاندا ناقتى شىن ات يەسىنىڭ ەسىمى وندايدا اۋىزعا دا الىنبايدى!اتقا ارناۋلى كيىز ءۇي تىگىلىپ، كۇزەتشى قويىلادى، ونى كورگەن قىرعىز سىنشىلارى تەزەكتىڭ اتى شىن جۇيرىك، بىراق بايگەدەن كەلەركەلمەسى ەكىتالاي. ويتكەنى، بۇل اتتىڭ تۋعان اعاسى بار ەكەن، ەكەۋى قوسىلا شاپسا، ەش بايگەنىڭ الدىن بەرمەس، دەپتى. ول ءسوز سول ساتىندە حانعا جەتكىزىلەدى.الگى ءسوزدى ەستىگەن تورە سول ءتۇنى جىگىتتەرىن ەلگە اتتىڭ اعاسىن الىپ كەلۋگە اتتاندىرىپتى. ول اتتىڭ اعاسى دەگەن راسىمەن بار ەكەن، بىراق ۇيىردە جۇرگەن ايعىر ەكەن. تورەگە قارسى سويلەۋ، قارسى تۇرۋ دەگەن ول كەزدە بولمايدى. سونىمەن، ايعىر جەتكىزىلىپ، اتقا ارناپ تىگىلگەن ۇيدە ءبىراز دەمالتىلادى...ات ايدالىپ كەتكەن سوڭ، ايتىس، كۇرەس باستالعاندا قىرعىز اقىنى قاتتى كەتىپ، ءسۇيىنباي جاۋاپ قاتپاي ءبىراز وتىرىپ قالىپتى. ەل كۇلە باستاعاندا شىداماعان تەزەك: سويلە، قورىقپا! دەپ قامشىمەن سالىپ جىبەرگەندە، ءسۇيىنباي قاشىرما تورەم قانىڭدى... دەپ سارناي جونەلىپ، قىرعىزدار ارەڭ توقتاتىپ، باس جۇلدەنى بەرىپتى.سەرعازى پالۋان دا قىرعىزدىڭ تۇيە پارۋانىن جەڭىپ شىعىپ، باس جۇلدەنى الىپتى. بايگەدەن ەكى ات قۇيرىق تىستەسىپ قاتار كەلىپتى، بىراق ابدەن زورىققان ايعىر اقىرى وڭالماي، ىلەدەن بەرى سۇيرەتپەسالمەن وتكەن جەردە قۇلاپ، سودان تۇرماپتى. تەزەك ونى سوندا كومگىزىپ، باسىنا تاس ءۇيدىرىپتى. ءسويتىپ، بار قازاقتى باستاپ بارعان تەزەك تورەگە پالۋانى جەڭىپ، اتى بايگەدەن كەلىپ بارلىق ۇلكەن ابىروي بۇيىرعان ەكەن......شىنىمدى ايتسام، مىنا قازىرگى جىرشىىرچىلاردىڭ سوزدەرىنە قاراعاندا سول قاراپايىم شالداردىڭ، ادام اتتارىن دا ۇمىت قالدىرماي ايتقان سوزدەرى قۇلاققا نانىمدى، تاريحي وقيعالارعا دا ساي كەلەدى. قاراڭىز، كەنەسارى وقيعاسىنان كەيىن دە ىستىقكولگە تالاسقان قىرعىزدار ءوزارا ءبىربىرىمەن جاقسى بولعان جوق، مىنا قازىرگى بىزدىكىلەر ايتىپ وتىرعان سارىباعىشورمان ماناپ، 185354تەردە بۇعىلاردىڭ قولىنان قازا تاپتى. ال، شابدەن باتىرعا كەلسەك، بەرەكەبىرلىككە قىرعىزدى عانا ەمەس، قازاقتاردى قوسا شاقىرعان، ونداي ۇلكەن اس ۇيىمداستىرۋى ابدەن مۇمكىن، نەگىزى، 1912 جىلى قايتىس بولعان، بەلگىلى ادام....قازىرگى ايتىستى جىرلاۋشىلاردىڭ تەزەك تورەنىڭ جەكە باسىنا ءتىل تيگىزىپ، ءبىر شالىپ، كەمسىتىپ قالۋعا قۇمارتۋلارىنىڭ ەش قاجەتى جوق دۇنيە! ونىڭ ءبارى كەشەگى قىزىل يدەولوگيامەن كەتكەن سوزدەر، الدىمەن، سونىڭ سارقىنشاقتارىنان ءالى ادا بولا الماي كەلە جاتقان ءوز ميىمىزدى تازارتىپ العانىمىز ءجون اۋ!جالپى، اقىنداردىڭ تورەنى ماسقارالاپجامانداعاندارىنا كەلسەك، تۋرا سولاي ايتتى دەگەن اقىنداردىڭ باسقا شىعارمالارىندا اينالايىن حان يەم، ارۋاقتى ەردىڭ بالاسى...ت.س.س.. دەگەن سياقتى سىيلاسىمدى سوزدەردى كەزدەستىرەمىز. ولاي بولسا، اسىل مەن ماسىل سوزدەردىڭ جىگىن اجىراتىپ، ويلانىپ سويلەگەنىمىز دۇرىس بولار.كوممۋنيستىك ۇگىت ارقاسىندا، تەزەكتى جامانداعىش اقىنداردىڭ ءبىرى باقتىباي اقىن دەپ جازىلىپ، قۇلاعىمىزعا ءسىڭىرىلدى، الايدا، جالپاق جالايىردىڭ باس اقىنى دەيتىندەي، اتابابا سالتىن، ءداستۇرىن بويىنا ءسىڭىرىپ وسكەن باقتىباي، ءوزى تۇرماق، اكەسىنەن دە الدەقايدا جاسى ۇلكەن ادامعا ءتىل تيگىزىپ، دورەكىلىك كورسەتۋى مۇمكىن بە؟ قالاي ويلايسىزدار، سونداي كورسوقىر، نادانداردىڭ قاتارىنا ءسوزى جارقىلداعان، ەستى باقتىباي اقىندى جاتقىزۋعا بولا ما؟ جوق دەر ەدىك، ول كەزدە دە، قازىر دە كوزى قاراقتى، ادەپ ساقتاعان قازاق بالاسى ونداي ادەپسىزدىككە مۇلدە بارمايدى!تەزەكتىڭ ابىرويىن ايمانداي ەتىپ توكتى دەپ قۇلاعىمىزعا قۇيعان اقىنداردىڭ ءبىرى ءسۇيىنباي دەگەننىڭ دە تۇك تە ماعىناشىندىعى جوق! ەل ايتاتىنداي، سۇيەكەڭ سەزدى مە ەكەن، تورەمەن سوڭعى كەزدەسكەندە تورەم اۋ، جەردە دە ءۇن، كوكتە دە ءۇن جوق، سايراعان ءولىپ كەتسەك قىزىل ءتىل جوق... دەپ قيماي قوشتاسقان ەكەن. ال، تورە بۇل ومىردەن قايتقاندا جىرلاعان جوقتاۋلارى ەرەكشە، ءسوزى اششى وكىنىشكە تولى، درامالىق پوەما دەيتىندەي وتە كۇردەلى شىعارمالار. وسى جوقتاۋلارداعى ادامنىڭ ساي سۇيەگىن سىرقىراتىپ، تەزەك تورەنىڭ بار ءومىرىن جىپكە تىزگەندەي ەتىپ قايران مەنىڭ حان يەم دەپ جىرلاعان ءسۇيىنباي اقىننىڭ سوزدەرىنەن ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى قانشاما قيماستىق نيەتتى بىردەن بايقايسىزدار!وسى ءۇردىس، كەزىندە جالعاسىن تاۋىپ، تەزەكتىڭ ءوزى ايتقانداي ءسۇيىنباي، ماعان سەنىڭ ءوزىڭ كەرەك، شىندىقتى بەتكە ايتاتىن ءسوزىڭ كەرەك... دەگەنىندەي ءسۇيىنباي دا، ساپارعالي اعامىز جازعانداي، تورەنى ولەولگەنشە اۋزىنان تاستاماي وتىزدا وردا بۇزعان ءدۇلدۇل ەدىم، ءالي مەنەن تەزەكتىڭ بۇلبۇلى ەدىم... دەپ ەسكە الىپ، قيماس سەزىممەن جىرلاپ وتكەنى انىق.قازىرگى كەزدەگى بيلىك باسىنداعىلار مۇلدە ايتا المايتىن، ءوزىن سىناعانداردى كوتەرە المايتىندارعا تەزەكتىڭ ءوزىن ماقتاعاندى ...ماقتاۋىمدى كەلىستىردىڭ، ەندى داتتا... دەپ بۇيىراتىنى، سىندى كوتەرە الاتىنى، ودان قورىتىندى شىعارا الاتىندىعى ءداپ قازىر ەرەكشە ۇلگىگە اينالۋعا ءتيىس دەپ اۋىز تولتىرا ايتا الامىز!تەزەك تورەنىڭ ءوزى دە ۇلكەن اقىن، كوپ جاعدايدا وزىنە ولەڭ ايتقان اقىنداردىڭ شاماشارقىن، ءسوز بارىسىن سىناپ، بايقاۋ ءۇشىن، باستىرمالاتىپ، مىسقىلداپ، ءتۇرلىءتۇرلى، كوپ جەرلەردە ءور دارەجەدەگى ولەڭدەرىمەن بۇرقىراتا قۇيىنداتىپ وتىرعاندىعىن دا سەزىنە بىلگەن ءجون. مىنە، سونداي سىناقتاردان سۇرىنبەي وتكەن شىن جىر سۇلەيلەردىڭ بىرەگەيى دە ءسۇيىنباي اقىن! ولاي بولماسا، تەزەك تورە ونى حالىقارالىق دەڭگەيدە دەيتىندەي ايتىستارعا اپارىپ، قىرعىز اقىندارىمەن ايتىستىرار ما ەدى؟! سول ءۇشىن جاڭا كوزقاراسپەن زەردەلەپ قاراۋ، وتىرىك پەن شىندىقتىڭ اراسىن تابا بىلگەن تۋرا.بۇل جەردە ءىلياستىڭ تورەنى قاناۋشى رەتىندە كورسەتىپ جازعاندارى دا شىندىققا جاناسپايدى ما؟ دەگەن سۇراق تۋىنداۋى ابدەن مۇمكىن! ويلانىڭىزدار، ءىلياستىڭ 193537 جىلدارداعى ءومىرى، ول كەزدەگى ساياسات قانداي ەدى! ءسوتسياليزمدى دارىپتەگەننەن باسقا ءبىر اۋىز ءسوز ايتۋعا بولار ما ەدى؟ بىردە قىزىعىپ، 194050 جىلدارى شىققان ورمان شارۋاشىلى وقۋلىعىن وقىعانىم بار، سوندا اعاشتار دا كاپيتاليستەر سياقتى ومىرگەدۇنيەگە تالاسىپ، ءبىرءبىرىن تۇنشىقتىرادى... دەگەندە قايران قالدىم! ارنايى عىلىميوقۋلىقتىڭ ءوزى سونشاما ساياسيلاندىرىلسا، مادەنيساياسيادەبي تاقىرىپتاردا قالاي جازۋ كەرەك بولدى دەسەڭىزشى!بيىل، تەزەك تورەنىڭ 200 جىلدىق قارساڭىنداعى جازبالارىمدى وقىعان قىرعىز اعايىنداردان تورەنىڭ ايەلى تورەتايدىڭ مامىرقۇل اتتى باۋىرىنىڭ ۇرپاقتارى حابارلاسىپ، مەنىمەن جولىعىپ، باسىنا بارىپ دۇعا ەتىپ قايتتىق. سولار: مەن ايتىلۋ تەزەك ءتورونۇن كىرگىز ايەلي ءتوروتايدىن توركۇنۇ ينيلەرينەن بولوبۋز. بيز ىستىككولدۋك بۋگۋلاردان بولوبۋز. تەزەك ءتوروو بيزدين جەزدەبيز... دەدى. سوناۋ 200 جىلعا جۋىق ۋاقىت بۇرىن ۇزاتىلىپ كەتكەن اپكەلەرىن ءالى ۇمىتپاي، شەجىرەلەرىندە قازاقتىڭ اتاقتى سۇلتانىنا ۇزاتىلعان اپكەمىز ەكى ەلدىڭ اۋىز بىرلىگىنە دانەكەر بولعان... دەپ وسى ۋاقىتقا دەيىن ەستەرىندە ۇستاپ جۇرگەن قىرعىز اعايىنداردىڭ قانشىلدىعىنا، باۋىرماشىلدىعىنا ءتانتى بولدىق! ال ءبىز شە، قولدا باردا التىننىڭ قادىرى جوق دەگەندەي، كەيبىرىمىز سول اسىل بابامىزعا قىرىن قاراپ، قيسىق سويلەۋگە قۇمارمىز....قالاي بولعاندا سول زامانداعى وسى جەتىسۋدىڭ بار يگىجاقسىسىنىڭ ەسىمى تەزەك تورەمەن بايلانىستى ايتىلاتىنىن ەستەن شىعارماعان ابزال. بۇنىڭ ءبارى دە سول زامانعى اتالارىمىزدىڭ ەتەنە سىيلاس بولىپ، ءبىربىرىنە ارقاشان قول ۇشىن سوزۋعا دايىن بولعاندىقتارىنىڭ بەلگىسى. اتالارىمىزدىڭ تورەسىن الديار دەپ سىيلاعانى، شىڭعىس داۋىرىنەن جالعاسىپ كەلە جاتقان ءۇردىسى ەمەس پە؟! ءبىز قازاق ەجەلدەن ارۋاق سىيلاعان، ونىڭ ىشىندە اتى شىققان اتالاردىڭ ارۋاعىن ەرەكشە ءپىر تۇتقان حالىقپىز! سوندىقتان، اتاسالتىمىزدى ساقتاي بىلەيىك! كەيبىر ويى تايازدار سياقتى، تورە دەسە تىجىرىنا قالماي، اتابابامىزدىڭ قالىپتاستىرعان داستۇرىمىزگە ساي، بۇرىنعى تورە اۋلەتىنەن شىققان اسىل تەكتىلەرىمىزدى دە ارداقتاي بىلەيىك! قازىرگى كۇندە تورەلەردىڭ تەك قانا جالپاق قازاعىمىزدىڭ ءبىر قۇرامداس بولىگى، سول قازاقتى قۇرايتىن، اجىراماس ءبىر رۋى ەكەنىن تۇسىنە بىلەيىك.ەشكىم دە حاندىققا تالاسىپ جاتقان جوق، تەك قانا وتكەن اتالار ارۋاعىنا ءتىل تيگىزبەگەي، سول اسىل ءداستۇردى ساقتاي وتىرىپ، جاستاردى عىلىمبىلىمگە تاربيەلەگەنىمىز دۇرىس بولار. وتكەن ءوتتى، قازىرگى كۇندە ەلىمىزدىڭ عىلىمدىقتەحنيكالىق پروگرەسس جولىنا ءتۇسۋى ءۇشىن، ەڭبەك ەتۋ الدىڭعى كەزەكتە! وعان قوسىمشا، بارىمىزدى باعالاي ءبىلىپ، كەلەر ۇرپاققا اسىلدارىمىزعا شاڭ جۋىتپاي، كىرلەتپەي، ەسىمدەرىن ارداقتاپ جەتكىزۋگە دە مىندەتتىمىز...قازاق ارابتان ءسوز العان جوق...
|
15 ناۋرىز 08:54418التىناي قىزىلوردا قالاسىندا تۇرادى. كوپ بالالى وتباسىنداعى جەتى بالانىڭ ەكىنشىسى. اكەسى قاراپايىم جۇمىسشى. اناسى بالا تاربيەسىمەن اينالىسادى. ول قازىر 267 مەكتەپتىڭ 5سىنىبىندا وقيدى. ول 40 قا جۋىق ەرتەگىنىڭ اۆتورى.اق كوجەك، ءمولدىر بۇلاق، قىزىل قوراز، تۇيە، قامقورلىق سىندى تۋىندىلارىمەن ءتۇرلى رەسپۋبليكالىق بايقاۋلاردا توپ جارعان.ول قيالعاجايىپقا تولى اڭگىمەلەردى 7 جاسىنان باستاپ جازىپتى. بۇدان بولەك ءتۇرلى تاقىرىپتاعى ولەڭدەرى مەن اڭگىمەلەرى بار. التىناي ۇقپاسقا ايتقان ءسوز جەتىم اتتى ەرتەگىسىمەن ەڭ جاس اۆتور رەتىندە مەنىڭ عاجايىپ ەرتەگىم كىتابىنا ەنگەن.ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ التىنايعا ءوزىنىڭ ەۋرازيا جۇرەگىندە اتتى كىتابىن سىيعا تارتقان ەدى. قابىلداۋىندا بولعان ونەرلى بالعىنعا قىرىمبەك كوشەربايەۆ شىعارماشىلىق ورلەۋ تىلەپ، ءوز ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. جانە التىنايدىڭ بارلىق تۋىندىلاردى جيناقتاپ، ەرتەگىلەر كىتابىن شىعارۋ وتىنىشىنە سايكەس نۇر وتان پارتياسى وبلىستىق فيليالى اتىنان قارجىلاي كومەك كورسەتىلدى.باستى سوزدەر: قوعام, مادةنيةت, ايماق, جاستار ءومىرى ,
|
ارقا توسىندەگى وسىنداي اڭىزعا اينالعان اڭگىمەلەردىڭ ءبىرى ەرەيمەن باۋىرىندا وتكەن ساعىنايدىڭ اسى تۋرالى بولدى. جاسى توقساننان اسىپ بارىپ قايتىس بولعان ارقانىڭ اتاقتى بايى ساعىنايدىڭ اسى 1886 جىلى ءوتىپتى. ول اسقا 500 اق ءۇي تىگىلىپ، 500 بۇحار كىلەمى ىلىنەدى. 5 توننا شاي اكەلىنىپ، جاڭا ىدىساياقتار تاشكەنت پەن قازان قالالارىنان الىنادى.10 مىڭ كورپەجاستىق، قوناقتاردى سىيلاۋعا 500 بۇحار شاپانى اكەلىنىپ، سىبىردەن 500 باعالى اڭ تەرىسى جەتكىزىلەدى. 20 مىڭ قوي، 100 جىلقى سويىلادى. استىڭ ەل ىشىندە ۇلكەن داقپىرت تۋدىرىپ، ارتىنان اڭىزعا اينالۋىنا وسىنشاما استاتوك بايلىقتىڭ شاشىلۋىمەن قاتار، سول استا 323 ات قاتىسقان ۇلاناسىر الامان بايگە ۇيىمداستىرىلىپ، وعان اتاقتى اقان سەرىنىڭ قۇلاگەرىنىڭ قاتىسۋى، بايگە ۇستىندە باسقالاردان وق بويى وزىق كەلە جاتقان تۇلپاردىڭ سول جارىسقا قوس جۇيرىگىن قوسقان ءدۇمدى باي باتىراشتىڭ كۇنشىلدىگىمەن قاستاندىقپەن ءولتىرىلۋى، كەيىننەن بۇل وقيعاعا ارناپ قازاقتىڭ ءدۇلدۇل اقىنى ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ قۇلاگەر پوەماسىن جازۋى قوسىمشا سەبەپ بولدى. وسى وقيعا جەلىسىن نەگىز ەتىپ الا وتىرىپ، اقان سەرى قورامسا ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن باياندايتىن جازۋشى ساكەن ءجۇنىسوۆتىڭ اقان سەرى رومانى جازىلدى.بۇل استان حالىق اراسىندا ساعىنايدىڭ اسىندا شاپپاعاندا، اتاڭنىڭ باسىندا شاباسىڭ با؟! دەگەن ءسوز قالىپ، بۇدان وتكەن ۇلكەن وقيعا بار ما، ەندەشە سەن دە وعان قاتىسىپ قال دەگەن ماعىنادا ءالى كۇنگە دەيىن ايتىلىپ كەلەدى.ارينە اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءوزىنىڭ تاريحي كەزەڭىن اياقتاپ، ءبارى دە جازۋعا كوشكەن ءبىزدىڭ زامانىمىزدا ەندى اڭىزعا ورىن بولا قويماس. بىراق ەل جادىندا ساقتالار ۇلى ءدۇبىر وقيعالاردىڭ ءبارىبىر اڭىزدىق قۇنىنىڭ ساقتالاتىندىعى انىق. راس قازاققا جازۋدى مەڭگەرتكەن كەڭەستىك كەزەڭدە دە ۇلى وكتيابر رەۆوليۋتسياسىنىڭ پالەنباي جىلدىعى، تىڭ يگەرۋدىڭ 30 جىلدىعى دەگەن ۇلكەن وقيعالار وتكەنىمەن، بۇلاردىڭ بارىنەن حالىق جادىندا ساقتالار ءسوز قالمادى. دەمەك، وقيعالاردىڭ ماڭىزدىلىعى دا حالىق جۇرەگىنە جەتپەدى.ەل ىشىندە اڭىزعا اينالار ەندىگى ءبىر ءىرى وقيعا بولسا، ول كەشە عانا اياقتالعان ەكسپو2017 حالىقارالىق كورمەسى بولار دەپ وي تۇيەمىز.ەگەر ەكسپو تۋرالى دەرەكتەرگە كوڭىل بولسەك، ول 93 كۇنگە سوزىلدى. وعان 115 ەل مەن 22 حالىقارالىق ۇيىم قاتىستى. كورمەنى الەمنىڭ تۇكپىرتۇكپىرىنەن 4 ميلليونعا جۋىق ادام تاماشالادى. دەمەك، كۇن سايىن 4050 مىڭ ادام كەلىپ تۇرعان. كورمە كەزىندە شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ 1400دەن استام كاسىپورىنى 640 ملرد تەڭگەنىڭ تاۋارلارىن جەتكىزۋ مەن قىزمەت كورسەتۋگە تاپسىرىس السا، كەلگەن قوناقتار ەسەبىنەن تۋريستىك الەۋەتىمىز 1،8 ەسەگە ارتتى. استانادا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ سانى 10 پايىزعا كوبەيىپ، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنان تۇسكەن سالىق مولشەرى 1،2 ەسەگە ءوستى. استانا جۋرنالىنىڭ شەشىمى بويىنشا بولاشاق قالاسى دەپ تانىلسا، باسىلىمى قازاقستاندى كورۋگە لايىقتى مەملەكەت قاتارىنا قوستى.مۇنىڭ سىرتىندا، كورمە قالاشىعىندا 6 مىڭنان استام مادەني شارا ءوتتى. بالاما ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ 140قا جۋىق جوباسى تانىستىرىلدى. قوناقتار مەن تۋريستەر 178 مەملەكەتتەن كەلدى. جالپى، ەكسپو اياسىندا 3500گە جۋىق شارا ءوتىپ، وعان 33 مىڭداي ءارتىس قاتىستى.بۇل كورمە قازاقستاننىڭ بۇكىل الەمگە تانىمالدىعى مەن تۋريستەر ءۇشىن تارتىمدىلىعىن ارتتىردى. ەلىمىزگە كەلگەن مارتەبەلى مەيماندارعا حالقىمىزدىڭ قوناقجايلىعىن كورسەتىپ، بولاشاق ەنەرگياسى تاقىرىبىنا قاتىستى بۇكىل الەمنىڭ تاجىريبەسىن ءوز جەرىمىزدە توعىستىردىق، دەدى ەلباسى كورمەنىڭ جابىلۋ سالتاناتىندا.ارينە بۇل كورمەنىڭ ەل ومىرىندەگى اسەرىن ەكشەپ، ماڭىزىن اشۋ ءۇشىن ءبىر، ءتىپتى ون جىلدىڭ ءوزى ازدىق ەتەر. ويتكەنى اڭىزعا اينالار وقيعا ەل جادىندا جاتتالىپ، ابدەن ءپىسۋى قاجەت. ۇرپاق اۋىسقان سايىن ول الىستاعان تاۋ سەكىلدى زورايا بەرەتىن بولادى.
|
ويۋمەن كومكەرىلگەن جەيدەلەرىن ساتىلىمعا شىعاردىساڭلاق 4006 10 پىكىر 11 قاڭتار, 2019 ساعات 17:00كاسىپقوي ارەنادا گولوۆكين ناشار بوكسشى بولعان جوق. جالپى 40 جەكپەجەك وتكىزىپ، 38 مارتە جەڭىسكە جەتتى. ونىڭ 34ءىن نوكاۋتپەن ۇتتى. بۇدان بولەك ءبىر رەت تەڭ ءتۇسىپ، ءبىر مارتە جەڭىلدى. سوڭعى ەكى ناتيجە دە ساۋل الۆارەسكە قارسى كەزدەسۋلەردە تىركەلدى. كاسىپقوي بوكستا وسىنداي تولاعاي تابىسقا جەتكەن وتانداسىمىز قازىرشە ەل ماقتانىشى دەگەن اتقا ابدەن لايىق بولىپ تۇر.جاقىندا گولوۆكيننىڭ اتىنا بايلانىستى مۇحيتتىڭ ارعى بەتىنەن تاعى ءبىر قۋانىشتى حابار كەلدى. انىعىراق ايتقاندا، سپورت كيىمدەرى مەن تاۋارلارىن ساتاتىن الەمدىك دۇكەندەر جەلىسى برەندىمەن جەيدەلەر ساتۋدى باستاعان. الەمدەگى ەڭ اتاقتى سپورت برەندى. جۋرنالىنىڭ زەرتتەۋىنشە، كومپانياسىنىڭ قۇنى 2016 جىلى 27 ميلليارد دوللاردى قۇراعان. وسىلايشا ءوزىنىڭ باستى باسەكەلەسى برەندىنەن 4 ەسە 7 ميلليارد وزىپ كەتكەن. وسىنداي الىپ كومپانيا ەندى قازاقتىڭ ويۋورنەگىمەن كومكەرىلگەن جەيدەلەر شىعارىپ وتىر.ءتىڭ رەسمي سايتىندا ، جانە جازۋلارى بار 8 ءتۇرلى جەيدە ساتىلىمعا شىعارىلعان. باعاسى 28.97 10 مىڭ تگ باستالىپ، 65 25 مىڭ تگ دەيىن بارادى. بارلىق جەيدەدەگى جازۋى قازاقتىڭ ۇلتتىق ويۋورنەگىمەن ورنەكتەلگەنىن ەرەكشە ايتا كەتۋ كەرەك.نەگىزگى گەننادي گولوۆكين كومپانياسى مەن ايگىلى باسكەتبولشى مايكل دجورداننىڭ بىرلەسكەن ساۋدا ماركاسى برەندىمەن كەلىسىمشارتقا سوناۋ 2016 جىلى قول قويعان. گەننادي سول كەزدىڭ وزىندە اندرە ۋورد پەن كىشى روي دجونستان كەيىنگى برەندتى رەسمي تانىستىراتىن ءۇشىنشى بوكسشى اتانعان.گولوۆكين وتكەن جىلى قىركۇيەكتە مەكسيكالىق ساۋل الۆارەستەن جەڭىلىپ، ورتا سالماق دارەجەسىندە الەم بوكس تاريحىنداعى اتاقتى بوكسشىلار قاتارىنا قوسىلۋ مۇمكىندىگىن تومەندەتىپ العان ەدى. بىراق , , جانە تۇجىرىمدارىنىڭ باسىن ءبىر جەرگە قوسا بىلگەن گەنا الەمدىك دەڭگەيدە ءوز برەندىن قالىپتاستىرا الدى. ونىڭ ايقىن دالەلى ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان جەيدەلەرى.
|
كوكپەكتى كەلۋشىلەردى تەرەڭ تاريحىمەن قىزىقتىرادى3 تامىز 2019, 12:44 1582 0 تۋريزم تۇركىستان گازەتىنىڭ اۆتورلارىشىعىس قازاقستان وبلىسى كوكپەكتى اۋدانىنىڭ قازاق تاريحىندا الار ورنى بار. قازاق تاريحىنان بولەك قاراۋعا بولمايتىن ءوڭىردىڭ بۇگىنگى تىنىستىرشىلىگى قانداي؟ ەلباسىنىڭ رۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلاماسى اياسىندا مۇندا نە ىستەلىنىپ جاتىر؟ ءبىز العاشقى ساۋالدى شىعىس قازاقستان وبلىسى كوكپەكتى اۋدانىنىڭ اكىمى اسحات سايداحمەتۇلى سمايلوۆقا قويدىق.قارت قالبا تاۋلارىنان باستالىپ قوڭىراۋلى زايسان كولى مەن بۇقتىرما سۋ قويماسىنىڭ جاعالاۋىنا دەيىنگى جەردى الىپ جاتقان كوكپەكتى اۋدانى جەرى قازىنالى، تاريحى قاتپارلى. حان ابىلاي وسى جەرگە تولاعاي ءتۇبىندە شاتىر تىگىپ كەڭەس شاقىرىپتى دەگەن دەرەك بار. مۇندا شورعا سوعىسىنا اتتاناردا قابانباي، بوگەنباي باتىرلاردىڭ ءىزى قالعان. اعارتۋشى عالىمىمىز شوقان ءۋاليحانوۆ تا وسى جەرگە ات باسىن بۇرعان.كوكپەكتى جەرى جايلى اۋىزەكى ءاڭگىمەدە جەتى جۇرت كەلىپ، جەتى جۇرت كوشكەن ەكەن دەيدى. مۇنىڭ نەگىزىندە شىندىق جاتىر. ەرتىس ماڭىنان سىرداريا بويىنا جوسىلاجوڭكىپ وعىزدار ءوتتى. سولاردىڭ ءىزىن قۋا كيەۆ رۋسىنە ات تۇياعىن تىرەگەن قيماققىپشاق تايپالارى جوسىلدى. مىنە، وسىنىڭ ءبارى زەرتتەۋ مەن ساراپتاۋدى كۇتىپ جاتقان تىڭ ماسەلەلەر. كوكپەكتى اۋدانىنىڭ بار ءتوسىن باۋراي جاتقان قالبا تاۋىنىڭ ورىنى بولەك. ەجەلدەن بۇل جەردى ەۋروپالىقتار دا، ازيالىقتار دا كوپ زەرتتەگەن. سولاردىڭ ەڭبەگىن، قالبا تاۋى تۋرالى دەرەكتەرىن جيناستىرۋدا بۇگىنگى كۇننىڭ ازاماتتارىنىڭ ەنشىسىنە ءتيىپ تۇر.ەرتەدەگى كوكپەكتى قالاسى قىتاي مەملەكەتى قالالارىمەن ساۋدا قاتىناسىن ورناتقان ەكەن. ەكى ەلدى جالعاعان ساۋدا ورنى بولعان. اۋدان تۇرعىندارى 19 عاسىردا ەرتىسكە پاراحود ءتۇسىرىپ، تۇمەنگە دەيىن بارعان. تانا مەشىتى ساۋداگەرلەرىنىڭ شەجىرەسى جيناقتالىپ، تاريحى زەردەلەنەتىن بولسا، ابىرويلى ءىس بولار ەدى. كوكپەكتى اۋىلىنىڭ تاريحى ۇلى جىبەك جولىنىڭ سولتۇستىك تارماعىنىڭ ءبىر سالاسى ەكەنى، كوكپەكتىدەن وسكەمەن ارقىلى التايعا كەرۋەن جۇرگەنى، كوكپەكتىدەن باقتى ارقىلى شاۋەشەككە كىرە تارتىلعانى تاريحتا بار. ال ەندى ونىڭ بۇگىنگى داڭعىل جولى ومبى مايقاپشاعاي حالىقارالىق اۆتوموبيل جولى. سوندىقتان ءبىز جولدىڭ الەۋەتىن تولىق پايدالانۋعا، ساۋدا، تۋريستىك، ەكونوميكالىق بايلانىستار ورناتۋعا ارناۋىمىز كەرەك.ەندى قۇرىلعانىنا 90 جىل تولاتىن كوكپەكتى اۋدانى تاريحى مەن شەجىرەسى تۋرالى وي قوزعاساڭىز... كوكپەكتى اۋدانى اۋماعىندا تاريحىمىزدا بەلگىلى مامىرسۋ مەن قاندىجاپ بىتىمىنەن كەيىن، ءۇش ەل اراسىنداعى ورناعان شەكارالىق بولىكتەرگە سايكەس قازاق حالقىنىڭ نايمان رۋى التاي، قالبا، تارباعاتاي مەن جوڭعار الاتاۋىنا ورنىققانى بەلگىلى. جوڭعار قازاق سوعىسىندا بىردەن ءبىر شەشۋشى ءرول اتقارعاندىقتان ورتا ءجۇزدىڭ بۇل رۋى ءتورت ەل شەكاراسىنا قويىلعان قورعانداي بولدى. قازاق حالقىنىڭ قالىپتاسۋىندا نەگىز بولعان ارعىن، نايمان، كەرەي، ۋاق تايپالارى جىلناماسى ەل تاريحىندا تايعا تاڭبا باسقانداي بولىپ جاتسا، قازاق حالقىنىڭ شەجىرە جازۋ تاريحىنداعى اقتايلاق بي شەجىرەسى ۇلگى رەتىندە قولدانىلادى. 1909 جىلى قازاننان شىققان قوقاش قاجى شەجىرەسىن تاۋىپ، بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ پايداسىنا جاراتۋ دا الداعى كۇندەردىڭ ءبىر مۇراتى ەمەس پە؟وسىنداي الەمگە بەلگىلى مادەني مۇرالاردىڭ اۋدانىمىزدا تابىلعانى، بولعانى، ءالى دە تابىلاتىندىعى بۇگىنگى كۇنگى اۋداننىڭ زيالى قاۋىمى ءۇشىن ۇلكەن جۇك. تەك قانا ۇلكەنبوكەن اۋىلى مەن سۋ استىنداعى باتى اۋىلىنىڭ جادىگەرلەرىندە ادامزات وركەنيەتىنىڭ ۇلكەن سىرى جاتىر. جىلقىنى قولعا ۇيرەتۋ قازاق دالاسىندا باستالعانى بەلگىلى. وسىنداي مۇرانىڭ ميراسقور ۇرپاعى رەتىندە ءبىز ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قالاي ساقتاپ، دامىتىپ جاتىرمىز؟ اعاش ەردىڭ قۇرىلىمى، ونى قۇراۋ، ابزەلدەرىن دايىنداۋ ۇرپاقتان ۇرپاققا كۇنى كەشەگە دەيىن بەرىلىپ كەلدى. اۋدانىمىزدا دارحان ات سپورتى كلۋبى كوكجوتا اۋىلىندا كوكپارشىلاردى دايارلايتىن بولسا، ۇلكەنبوكەندەگى نامىس كلۋبى تازى يتتەردى ۇستاپ باۋلۋ مەن اتقا ءمىنۋدى وقۋشىلارعا ۇيرەتۋدى قولعا العان. اۋدانداعى قايىرلى ماعزۇموۆتىڭ مۇنداي تالپىنىسىن الىدە جەتىلدىرۋ كەرەك. قانات بيكاتوۆتىڭ كوكپارشىلارى رەسپۋبليكا دەڭگەيىندە ونەر كورسەتۋگە دەيىن جەتكەن، شىڭدالعان سپورتشىلار.ۇلتتىق ات سپورتىنىڭ دامۋىنا اۋداندا ەشقانداي كەدەرگى جوق. كەز كەلگەن ەكى جاقتى ءتيىمدى جاسالعان بيزنەس جوسپارى بار تۇلعانى قولداۋعا، جاعداي تۋعىزۋعا ءازىرمىز. كوكپەكتىنىڭ تاريحى كەلۋشىلەردى نەسىمەن قىزىقتىرادى؟ تاريحى باي ولكەدە نە بار؟ كوكپەكتى جەرى قازاق تاريحىمەن تەرەڭ بايلانىستى. قالبا تاۋى باتىس تۇركى قاعاناتىنىڭ ناق ورتاسىندا ورنالاسقان. سول زامانداعى مادەنيەتتىڭ بارلىق نۇسقالارى ءبىزدىڭ اۋداننىڭ اۋماعىندا بار. جاقسىباي مەن بوكەن بالبالتاستارى سونىڭ ءبىر ۇلگىسى. پروفەسسور ابدەش تولەۋباەۆتىڭ ارحەولوگيالىق ەكسپەديتسياسى شىعىس قازاقستان وبلىستىق اكىمدىگىمەن وبلىستا جۇرگىزىلەتىن قازۋ، زەرتتەۋ، ساراپتاۋ جۇمىستارىن ودان ءارى جالعاستىرۋ ءۇشىن شارتتارىن ۇزارتتى. وسى شارتتىڭ نەگىزىندە كوكپەكتى ساق قورعاندارىندا زەرتتەۋ قاراستىرىلۋى مۇمكىن. ەل شەجىرەسى، جۇرتىمىزدىڭ جىلناماسى، حالقىمىزدىڭ تاريحى تۋعان جەردىڭ قويناۋىندا. ونى اشىپ تۇرعىندار يگىلىگىنە جاراتۋ مادەنيەت وشاقتارى ماماندارىنىڭ قىزمەتى. ولار كىتاپحاناشىلار، كلۋب مەڭگەرۋشىلەرى، مۋزەي قىزمەتكەرلەرى، اۋەسقوي ولكەتانۋشىلار. ەلباسىنىڭ تالابى دا، تاپسىرماسى دا وسى. سونداياق قالبا تاۋى فلورپاسىن دا جولعا قويۋ كەرەك سياقتى... وڭىردەگى شۇعىنىق گۇلى ءبارىمىزدىڭ جازعىتۇرى كورىپ قۋاناتىن اسەم گۇلىمىز. شۇعىنىق گۇلى قىزىل كىتاپقا ەنگىزىلگەن وسىمدىك، تۇقىمىن جيناپ كوبەيتۋ جولدارى قاراستىرىلۋى مۇمكىن. بۇل ماسەلەنىڭ كوكپەكتى اۋدانى ءۇشىن ماڭىزى زور. قالبا تاۋى فلوراسى جەكە زەرتتەلسە دە، اۋداندا وسىمدىك قورعاۋ، زەرتتەۋ مەكەمەلەرى جوق. ەندىگى ءبىزدىڭ ءۇمىت ارتارىمىز، ول اۋىل مەكتەپتەرىنىڭ بيولوگ ماماندارى. شۇعىنىق گۇلىنىڭ ءوسۋ دەڭگەيىن انىقتاپ، كۇز مەزگىلدەرىندە تۇقىمىن جيناپ كوبەيتىپ، الماتىلىق، سەمەيلىك، وسكەمەندىك بيولوگ عالىمدارمەن بايلانىس ورناتىپ، قالبا تاۋى فلوراسىنىڭ زەرتتەلۋىن ءبىر جولعا قويۋ كەرەك.وسى ورايدا ايتا كەتەتىن ءبىر ماسەلە اۋداندىق جۇلدىز نوۆايا جيزن گازەتى جانىنان اشىلعان وكپەكتى جۋرنالى تۋرالى. جۋرنالدىڭ ماقساتى دا، ءمىندەتى دە ەلباسىنىڭ ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى ماقالاسىنان تۋىندايتىن تاسىرمالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ارنالعان. اۋداننان 9 كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى مەن 9 ەڭبەك ەرى شىققان، ولار ءوز زامانىنىڭ قاھارماندارى. ال كەشەگى جاۋگەرشىلىك زامانداعى جومارت باتىر، كەگەنباي بي، بودەس ءاۋليە، قاسابولات، ساتىپالدى، بارماق باتىر، قىستاۋباي باتىر، اراپ باتىر، ارالباي باتىر، بوستان باتىر، قوسان بي، قوقاش قاجى، تانا مىرزا، داۋلەن پالۋان. وسىلاردى جەكەجەكە زەرتتەۋ جۇمىسى قالاي ۇيىمداستىرىلماقشى؟ بۇگىنگى كۇنى اۋدانىمىزدا رۋحاني جاڭعىرۋ جوبالىق شتابى جۇمىس ىستەيدى. بۇل شتاب ەكى سالا بويىنشا ءبىلىم بەرۋ جانە مادەنيەت بولىمدەرىن قامتىعان. اۋداندىق ىشكى ساياسات ءبولىمنىڭ ۇيلەستىرۋىمەن شتاب مۇشەلەرى جوسپارلى تۇردە جۇيەلى قىزمەت اتقارىپ، ەلباسىنىڭ رۋحاني جاڭعىرۋ: بولاشاققا باعدار، ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى اتتى ماقالاسىنان تۋىندايتىن مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرادى.كارىباي مەن قاليحاننىڭ جىرلارى مەن تەرمەلەرىن ناسيحاتتالىپ، ولاردى ءاربىر كوكپەكتىلىك تۇرعىن جاتقا بىلەردەي بولۋى شارت. ال ادامبەك تاتەنوۆ دەگەن اعامىزدىڭ كۇيلەرىندە اۋدان تۇرعىندارىنا تانىستىرۋ وسى تۇرعىدا جۇرگىزىلۋى ءتيىس. كوكپەكتى تۋرالى تۇسىرىلگەن فيلمدەر جيناقتالىپ، كوشىرمەسى جاسالىپ كوپشىلىككە تانىستىرىلادى. وسى ورايدا مەتسەناتتار ىزدەپ جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا قولعابىس ەتەتىن زيالىلارمەن بايلانىس ورناتۋ قاجەت. جاقيا ءشايجۇنىسوۆ تۋرالى 2 فيلم، شوپاندار تۋرالى بىرنەشە كينوجۋرنالدار بار. ولار جينالىپ ناسيحاتتالۋى ءتيىس.ەلدىڭ بىرلىگى تاريحتى بىلگەندە عانا بولاتتاي بەكىپ نىعايادى. تاريح شىندىعى ادامعا رۋح بەرەدى، سەنىمىن بەكىتەدى. ەلىمىزگە رۋحاني سەرپىلىسكە باستايتىن بۇل ەلباسى ماقالاسىنان تۋىندايتىن مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرساق، تاۋەلسىزدىگىمىز نىعايا بەرەرىنە ەشقانداي كۇمان تۋمايدى. اڭگىمىڭىزگە راحمەت!
|
تەرمىلەرتارىخىي ئاتالغۇلار ۋە تەرەقىياتمۇنبەر باغداش ئەدەبىيات سەنئەت كۆزنىكى تەرمىلەر تارىخىي ئاتالغۇلار ۋە تەرەق ...كۆرۈش: 820ئىنكاس: 4تارىخىي ئاتالغۇلار ۋە تەرەقىياتيوللىغان ۋاقتى 20131117 18:39:04 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتارىخىي ئاتالغۇلار ۋە تەرەققىيات1976 يىلى 10 ئاينىڭ 14 كۈنى پارتىيە مەركىزىي كومىتېتى تۆت كىشىلىك گۇرۇھ نىڭ تارمار قىلىنغانلىقىنى جاكارلىدى. پارتىيە ۋە خەلق ئون يىللىق ئەگرى توقاي مۇساپىنى بېسىپ ئۆتكەندىن كېيىن ئاخىرى لىن بياۋ، جياڭ چىڭ باشچىلىقىدىكى ئىككى ئەكسىلئىنقىلابىي گۇرۇھ ئۈستىدىن غەلىبە قىلىپ، مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى دىن ئىبارەت بۇ بالايى ئاپەتنى ئاخىرلاشتۇردى.كۆزنى يۇمۇپ ئاچقۇچە 30 نەچچە يىل ئۆتۈپ كەتتى، 30 نەچچە يىللىق مۇساپىنى ئەسلىسەك، جۇڭگودا غايەت زور ئۆزگىرىشلەر بولغانلىقى مەلۇم بولىدۇ. بۇ30 نەچچە يىلدىكى ئۆزگىرىش، شۇنىڭدەك ئۆزگىرىشتىكى سۈرئەت دۇنيا جامائەتچىلىكىنى تاڭ قالدۇرىدۇ، ھەتتا ئۆزىمىز ھەيران قالىمىز!30 نەچچە يىللىق دەۋر ئۆزگىرىش نەتىجىسىدە ھەرقايسى كەسىپ ساھەلەردە ئالەمشۇمۇل ئۆزگىرىشلەر يۈز بەردى. بۇ ئارىلىقتا نۇرغۇنلىغان يېڭى ئىش، يېڭى ئېقىم، يېڭى ئۇقۇملار بارلىققا كەلدى. يېڭىدىن بارلىققا كەلگەن ئۆزگىرىش ھادىسىلەر بىزنىڭ دەۋرىمىزگە، پۈتكۈل جۇڭگو جەمئىيىتىگە تەسىر كۆرسەتتى. ھەربىر جۇڭگولۇقنىڭ تۇرمۇشىغا زور ئۆزگىرىشلەرنى ئاتا قىلدى. زور تەسىرگە ئىگە بولغان بۇ ئىش ھادىسىلەرنىڭ بىر قىسمى شاللىنىپ قالغان، يوقىلىۋاتقان، يەنە بىرقىسمى داۋاملىشىۋاتقان بولسىمۇ، ھەممىسىلا تارىخ سەھىپىسىدىن مۇناسىپ ئورۇن ئالىدۇ...شەك شۈبھىسىزكى، يەنە 30 يىلدىن كېيىن تېخىمۇ كۆپ ئۆزگىرىشلەر بولىدۇ. يەنە نۇرغۇن يېڭى ئىش ھادىسىلەر مەيدانغا كېلىدۇ. ۋەھالەنكى، مەيلى قانداق ئۆزگىرىشلەرنىڭ يۈز بېرىشىدىن قەتئىينەزەر، بىز تېخىمۇ ياخشى شارائىتلارغا ئېرىشىمىز، چۈنكى يېپ يېڭى بىر دەۋرنى كۈتۈۋالدۇق، ئۆزىمىزنىڭ تەقدىرىنى ئۆز ئىلكىمىزدە تۇتۇپ تۇرىدىغان دەۋرگە قەدەم قويدۇق.1. ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانى تۈزۈمىنىڭ ئەسلىگە كېلىشى1977 يىلى جۇڭگودا ئالىي مەكتەپلەرگە ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىشتا بىر تۇتاش ئىمتىھان ئېلىش تۈزۈمى ئەسلىگە كەلتۈرۈلۈپ، ئىسلاھات، ئېچىۋېتىشنىڭ چۈمپەردىسى ئېچىلدى. ئون يىللىق مالىمانچىلىق مەزگىلىدە ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانى تۈزۈمى بىكار قىلىنىپ، ئېلىمىزنىڭ ئالىي مەكتەپ مائارىپى ھالاكەت يولىغا ماڭغانىدى. ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانى تۈزۈمىنىڭ ئەسلىگە كەلتۈرۈلۈشى بىلەن تەركىب نەزەرىيىسى بىكار قىلىنىپ، ياشلار باراۋەر ھالدا ئالىي مائارىپ تەربىيەسى ئېلىش پۇرسىتىگە ئېرىشتى. شۇندىن ئېتىبارەن تۈركۈم تۈركۈم ياشلار ئالىي مەكتەپلەردە ئوقۇپ خىزمەت ئورنىغا ئىگە بولدى ۋە ئىلاھات، ئېچىۋېتىش ھەرىكىتىنىڭ زاپاش قوشۇنىنى شەكىللەندۈردى.2. 11 نۆۋەتلىك 3 ئومۇمىي يىغىن1978 يىلى 12 ئاينىڭ 18 كۈنى جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيىسى 11 نۆۋەتلىك مەركىزىي كومىتېتىنىڭ 3 ئومۇمىي يىغىنى ئېچىلدى. بۇ يىغىن جۇڭگونىڭ ئىستىقبالىنى، تەقدىرىنى ۋە يۆلىنىشىنى بېكىتكەن زور تارىخىي ئەھمىيەتكە ئىگە يىغىن بولۇپ، پارتىيىنىڭ ماركىسىزمنىڭ ئىدىيە يۆنىلىشى، سىياسىي يۆنىلىشى ۋە تەشكىلىي يۆنىلىشىنى قايتىدىن مۇقىملاشتۇرۇپ، دېڭ شياۋپىڭ يادرولۇقىدىكى 2 ئەۋلاد مەركەز رەھبەرلىك كوللېكتىپىنىڭ ۋۇجۇتقا كەلگەنلىكىدىن دېرەك بەردى.3. فېڭياڭدىكى شياۋگاڭلىقلار1978 يىلى 12 ئايدا ئەنخۇي ئۆلكىسى فېڭياڭ ناھىيىسىنىڭ شياۋگاڭ كەنتىدىكى 18 دېھقان ئەنئەنىۋىي بارماق ئىزىنى ئاساس قىلىش شەكلى ئارقىلىق كوللېكتىپقا تەۋە يەرلەرنى ئائىلىلەرگە ھۆددىگە بېرىشنى مەخپىي قارا قىلىپ، دۆلەت ۋە كوللېكتىپقا مەلۇم نىسبەتتە غەللە پاراق تاپشۇرغاندىن كېيىن، قالغان كىرىمنى ئۆزلىرى ئېلىپ قالدى. كۆپ ئىشلىگەنلەر كۆپ نەپكە ئېرىشتى. ئۇلارنىڭ بۇ ئۇسۇلى رەھبەرلىك ئورنىغا قايتىپ كەلگەن، ئىسلاھات، ئېچىۋېتىش سىياسىتىنىڭ باش لايىھىلىگۈچىسى دەپ نام ئالغان دېڭ شياۋپىڭنىڭ ئېتىراپىغا ئېرىشتى. شياۋگاڭلىقلارنىڭ تەۋەككۈلچىلىكى جۇڭگو يېزىلىرىدا ئىسلاھات ئېلىپ بېرىشنىڭ مۇقەددىمە كۈيىنى بارلىققا كەلتۈردى.ئەينى چاغدا 18 دېھقاننىڭ قولى بېسىلغان يەر ئاستى توختامى ھازىرغىچە قىممەتلىك تارىخىي ئاسارە ئەتىقە سۈپىتىدە بېيجىڭ دۆلەتلىك مۇزىيىدا ساقلىنىۋاتىدۇ. 1984 يىلىنىڭ ئاخىرىغا كەلگەندە، جۇڭگودىكى بارلىق ئىشلەپچىقىرىش ئەترەتلىرىدە يەرلەرنى مەھسۇلاتقا بىرلەشتۈرۈپ ئائىلىلەرگە ھۆددىگە بېرىش مەسئۇلىيەت تۈزۈمى يولغا قويۇلدى. بۇ ئىسلاھات جۇڭگو يېزىلىرىغا ئالەمشۇمۇل ئۆزگىرىشلەرنى ئاتا قىلدى: دېھقانلارنىڭ كىشى بېشى ساپ كىرىمى ئون نەچچە ھەسسە ئاشتى. يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى كەمچىل بولۇش تارىخىغا خاتىمە بېرىلدى، دېھقانلارنىڭ ئىدىيە نۇقتىئىنەزەرىدە ۋە روھىي ھالىتىدە چوڭقۇر ئۆزگىرىشلەر بولدى.4. ئالاھىدە رايون1979 يىل 1 ئايدا پارتىيە مەركىزىي كومىتېتى، گوۋۇيۈەن شېكودا ئېكسپورت سانائەت رايونى قۇرۇشنى، يېرىم يىلدىن كېيىن شېنجېن، جۇخەي، شەنتو، شيامىن قاتارلىق جايلاردا ئېكىسپورت ئالاھىدە رايونى تەسسىس قىلىشنى قارار قىلدى. 1980 يىل 5 ئايدا ئېكىسپورت ئالاھىدە رايونى دېگەن نام ئىقتىسادىي ئالاھىدە رايون غا ئۆزگەرتىلدى. مول ئابىدە خاراكتېرلىك ئەھمىيەتكە ئىگە بۇ ئىشتىن باشلاپ شېنجېن كىچىك بىر ناھىيە بازىرىدىن زامانىۋىي شەھەرگە ئۆزگەتدى ھەمدە بىر مەزگىلدىن كېيىن جۇڭگودىكى ئەڭ مۇھىم شەھەر ئىقتىسادىي كۆز قارىشى ۋە ئەمەلىيىتىنىڭ ئۈلگىسىگە ئايلاندى. ئىقتىسادىي ئالاھىدە رايونلارنىڭ ئەڭ گەۋدىلىك تۆھپىسى شۇكى، ئۇ مول سىناقچانلىققا ۋە ئەمەلىيەتچانلىققا ئىگە. ئالاھىدە رايونلارنىڭ تەرەققىيات تارىخ بىر شەھەرنىڭ ئىسلاھات، ئېچىۋېتىش تەرەققىيات تارىخىغا ئوخشىمايدۇ.5. ھاللىق سەۋىيىگە يۈرۈش قىلىش1979 يىلى 12 ئاينىڭ 6 كۈنى دېڭ شياۋپىڭ ياپونىيىنىڭ باش ۋەزىرى داپىڭ جېڭفاڭ بىلەن كۆرۈشكەندە ھاللىق سەۋىيە دېگەن سۆز ئارقىلىق جۇڭگوچە زامانىۋىيلاشتۇرۇش ئۇقۇمىنى شەرھىيلەپ بەردى. ئۇ مۇنداق دېدى: بىز تۆتنى زامانىۋىيلاشتۇرۇشنى ئىشقا ئاشۇرىمىز. بۇ جۇڭگوچە زامانىۋىيلاشتۇرۇش ئۇقۇمى سىلەردىكى زامانىۋىيلاشتۇرۇش بولىدۇ. بىزدىكى تۆتنى زامانىيلاشتۇرۇش ئۇقۇمى سىلەردىكى زامانىۋىيلاشتۇرۇش ئۇقۇمىغا ئوخشىمايدۇ. بىزنىڭ نىشانىمىز ھاللىق ئائىلە دۇر. مۇشۇ كەسىرنىڭ ئاخىرىغىچە جۇڭگونىڭ تۆتنى زامانىيلاشتۇرۇش قەدىمى مەلۇم نىشانغا يەتكۈزۈلىدۇ. بىزدە خەلق ئىگىلىكىنىڭ ئومۇمىي ئىشلەپچىقىرىش قىممىتىنىڭ كىشى بېشى سەۋىيىسى تېخى ناھايىتى تۆۋەن. 3 دۇنيا ئەللىرىدىكى بىرقەدەر باياشات دۆلەتلەرنىڭ سەۋىيىسىگە يەتكۈزۈشىمىز كېرەك. مەسىلەن: خەلق ئىگىلىكىنىڭ ئومۇمىي ئىشلەپچىقىرىش قىممىتىنى كىشى بېشىغا 1000 .امېرىكا دوللىرىغا يەتكۈزۈش ئۈچۈنمۇ زور تىرىشچانلىق كۆرسىتىشىمىزگە توغرا كېلىدۇ. جۇڭگو شۇ سەۋىيىگە يەتكەندە يەنىلا ھاللىق سەۋىيە ھالىتىدە بولىدۇ. 1984 يىلى ئۇ يەنىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا مۇنداق دېدى: ھاللىق سەۋىيە دېگىنىمىز، مۇشۇ ئەسىرنىڭ ئاخىرىغىچە خەلق ئىگىلىكىنىڭ ئومۇمىي ئىشلەپچىقىرىش قىممىتى كىشى بېشىغا 800 ئامېرىكا دوللىرىدىن توغرا كېلىدۇ. يېڭى ئەسىر باشلانغاندىن كېيىن، پارتىيىنىڭ 16 قۇرۇلتيىدا ئومۇمىيۈزلۈك ھاللىق سەۋىيىدىكى جەمئىيەت قۇرۇشتىن ئىبارەت يېڭى ئۇلۇغۋار نىشان ئوتتۇرىغا قويۇلدى. ھاللىق سەۋىيىدىن ئومۇمىي جەھەتتىكى ھاللىق سەۋىيىگە يەتكۈچە بولغان 20 يىل جەريانىدا جۇڭخۇا مىللەتلىرى تارىختىكى ئۇلۇغۋار ھالقىشنى ئەمەلگە ئاشۇرىدۇ.6. ئىش كۈتۈپ تۇرغان ياشلار70 يىللارنىڭ ئاخىرلىرىدا شاڭخەي، بېيجىڭ قاتارلىق شەھەرلەردە ئىش كۈتۈپ تۇرغان ياشلار دەپ ئاتىلىدىغان كىشىلەر توپى پەيدا بولدى. ئۇلار ئاساسەن 20 ياش ئۆپچۆرىسىدىكى ياشلار بولۇپ، بەزىلىرى سىياسەت بويىچە ئىدارە ئورۇنلارغا كىرەلمىگەنلەر، بەزىلىرى تولۇق ئوتتۇرىنى پۈتتۈرۈپ ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىدىن ئۆتەلمەي ۋاقتىنچە ئائىلىسىدە تۇرۇپ قالغان ئىدى. ئىش كۈتۈپ تۇرغان ياشلارنىڭ خىزمىتى بولمىسىمۇ، ئۇلارنىڭ كۆپىنچىلىرى يېڭىلىققا قىزىقاتتى. ئۇزۇن چاچ قوياتتى، قارا كۆزئەينەك تاقايتتى، كەڭ پۇشقاقلىق ئىشتان كىيەتتى. كىشىلەر ئۇلارنى غەيرىلەر دەپ ئاتايتتى. يېقىنقى يىللاردا ئىشقا ئورۇنلىشىش مەسىلىسى تېخىمۇ ئېغىرلىشىپ كەتتى. ھەتتا ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرگەنلەرنىڭ ئىشقا ئورۇنلىشىشىمۇ تەس بولدى. شۇنىڭ بىلەن ئائىلىسىدە تۇرۇپ قالغان ياكى سىرتلاردا سەرگەردان بولۇپ يۈرىدىغان يەنە بىر تۈركۈم ئىش كۈتۈپ تۇرغان ياشلار توپى شەكىللەندى. ئىش كۈتۈپ تۇرغان ياشلارنى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ كىشىلەرنىڭ كۆڭلىنى ئەمىن تاپقۇزۇش، ئىناق جەمئىيەت قۇرۇشتىكى مۇھىم ۋەزىپىسى بولۇپ قالدى.7. يەككە تىجارەتچى1952 يىلى ئېلىمىزدە 7 مىليون 500 مىڭ يەككە تىجارەتچى بار ئىدى. 1979 يىلى جۇڭگودا ئىسلاھات، ئېچىۋېتىشتىن كېيىنكى تۇنجى تۈركۈم يەككە تىجارەتچىلەر بارلىققا كەلدى. شۇ يىلى مەملىكەت تىجارەتچىلەر بارلىققا كەلدى. شۇ يىلى مەملىكەت بويىچە ئىجازەت ئېلىپ تىجارەتكە كىرىشكەن يەككە تىجارەتچىلەر 100 مىڭ ئىدى، 1981 يىلنىڭ ئاخىرىدا 1 مىليون 10 مىڭ كىشىگە يەتتى. شۇ يىللاردا يەككە تىجارەتچىلەر ھايانكەش دېيىلەتتى. ئەينى چاغدا يەككە تىجارەتچىلىك ياخشى كەسىپ ھېسابلانمايتتى، يەككە تىجارەتچىلەرنىڭ لايىق تېپىشىمۇ تەس ئىدى.8. تاشقى پېرېۋوت زايومى1980 يىلى تاشقى پېرېۋوت زايومى تارقىتىلىشقا باشلىدى. تاۋار كەمچىل مەزگىللەردە چەت ئەللىكلەر بەلگىلەپ بېرىلەەن ماگېزىنلاردا ئۆز دۆلىتىنىڭ پۇلىنى تاشقى پېرېۋوت زايومىغا تېگىشىپ خەلق پۇلىغا ئالغىلى بولمايدىغان تاۋارلارنى سېتىۋالاتتى. كېيىن تاۋارلار ئاۋاتلاشقاندا خەلق پۇلىغا ھەرقانداق نەرسىنى سېتىۋالغىلى بولىدىغان ۋەزىيەت شەكىللەندى. تاشقى پېرېۋوت زايومى 1995 يىلى يېڭى يىلدىن باشلاپ تارىخىي ۋەزىپىسىنى ئاخىرلاشتۇردى. ھازىر ئەينى يىللاردىكى تاشقى پېرېۋوت زايومىنى بىر قىسىم كىشىلەر سېتىۋېلىپ ساقلاۋاتىدۇ.9. بىرلا پەرزەنتلىك بولۇشتاۋارلارنىڭ كۆپ بولغىنى ياخىش ئەھۋال، ئەمما نوپۇس كۆپ بولۇپ كەتسە بولمايدۇ. 1980 يىلى بىرلا پەرزەنتلىك بولۇش تىن ئىبارەت پىلانلىق تۇغۇتنى ئاساس قىلغان ئاساسىي دۆلەت سىياسىتى يولغا قويۇلدى. 1998 يىلى ئالىي ئۆتكەنلەرنىڭ كۆپىنچىسى تۇنجى تۈركۈمدىكى يالغۇز پەرزەنتلەردۇر. تا ھازىرغىچە بۇ سىياسەتنىڭ جۇڭخۇا مىللەتلىرى ھەتتا ئىنسانىيەتكە قانچىلىك دەرىجىدە تەسىر كۆرسىتىدىغانلىقىنى تېخىچە ئومۇمىيۈزلۈك تونۇپ يەتمىدۇق. بۇ سىياسەتنى يولغا قويۇش ئەينى ۋاقىتتا جاھاندىكى ئەڭ قىيىن ئىش ھېسابلاندى.10. فەن شياۋ1980 يىلى فەن شياۋ ئىسىملىك بىرەيلەن جۇڭگو ياشلىرى ژۇرنىلىدا ھايات يولى نېمانچە تارىيىپ كەتتى دېگەن ماۋزۇدا ماقالا ئېلان قىلدى. بۇ ماقالا سەۋەبلىك ھاياتنىڭ قىممىتى، دۇنيا قاراش خۇسۇسىدا مەملىكەت خاراكتېرلىك بەش مۇنازىرە قوزغالدى. بۇ مۇنازىرە ماھىيەتتە مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى ۋە ئۇنىڭ ئالدىدىكى كىشىلىك قاراش نۇقتىنەزەرىگە قارمۇ قارشى ئويلىنىش ئىدى. بۇ مۇنازىرىدىن كىشىلەر ئۆزلىرى ئىشەنگەن ۋە ئىنتىلگەن غايە بىلەن رېئاللىق ئوتتۇرىسىدا ناھايىتى چوڭ پەرقنىڭ بارلىقىنى، ھايات مۇساپىسىنىڭ جاپالىق ئىكەنلىكىنى، ھاياتلىق نىشانلىرىنىڭ مۇقىم بولمايدىغانلىقىنى چۆچۈش ئىچىدە تونۇپ يەتتى. فەن شياۋ ماقالىسىدە مۇنداق سۇئاللارنى قويغان: ھاياتنىڭ مەقسىتى نېمە؟، ئادەمنىڭ ماھىيىتى شەخسىيەتچىلىكمۇ؟، سۇبيېكتىپ ئۇ، ئوبيېكت باشقىلار دەيدىغان ھاياتلىق ئەقىدىسى توغرىمۇ خاتا؟. بۇلار ھازىر ئادەتتىكى مەسىلىلەر بولۇپ قالغان بولسىمۇ، بىراق ئەينى ۋاقىتتا كۈچلۈك تەسىر قوزغىغانىدى.1980 يىلى ئىسلاھات، ئېچىۋېتىش قەدىمنىڭ تېزلىشىشىگە ئەگىشىپ دۆەلت ئىچىدىكى تۇنجى كىيىم كېچەك ئويۇن قويۇش ئەترىتى شاڭخەيدە رەسمىي قۇرۇلدى. بۇ دۆلەت ئىچىدە مودېل كەسىپنىڭ باشلىنىشىدىن دېرەك بېرىدىغنا ئىش ئىدى، شۇنداقلا مودېل ئۇقۇمنىڭ ئەندىزىسى ئىدى. 1984 يىلى بېيجىڭ كىيىم كېچەك ئويۇن قويۇش ئەترىتى قۇرۇلماقچى بولدى، ئەمما ئەينى چاغدا مودېللار مەدەنىي تۇرمۇشنىڭ بىر قىسمى بولۇش سۈپىتى بىلەن جەمئىيەت سەھنىسىدە كۆرۈلگەندە پادىچىلار ئىشتىنى، بۈدرە چاچ جۇڭگودا باش كۆتۈرگەندەك غەلىتە تۇيۇلدى. شۇڭا ئۇ چاغدىكى مودېللار ياۋايى دەپ ئاتالدى، ياۋايى لار سەھنىدە ئويۇن قويغاندا تۆۋەندىكى نۇرغۇن كىشىلەر ئۇلارنى مازاق قىلاتتى، بۈگۈنكى كۈندە كىشىلەر مودېللىقنى جىمىتلا قوبۇل قىلدى.12. سۇغۇرتىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشسۇغۇرتا دېگەن نېمە؟ بىر مەشھۇر ئەربابنىڭ سۆزى بويىچە ئېيتقاندا، بۈگۈن ئەتىنىڭ تەييارلىقىنى قىلىش، ھايات ۋاقتىدا ئۆلۈمنىڭ تەييارلىقىنى قىلىش، بالىلار چوڭ بولۇشنىڭ تەييارلىقىنى قىلىش... تۇر. 1980 يىلى جۇڭگو خەلق سۇغۇرتا شىركىتى ئەسلىگە كېلىپ، دۆلەت ئىچىدە سۇغۇرتا كەسپىنى ئەسلىگە كەلتۈردى. بۇ ھال بىر شىركەتنىڭ ھالاك بولۇشى، يەنە بىر ئاڭنىڭ قايتىپ كېلىشىدىن بىشارەت بەردى. پىلانلىق ئىگىلىك دەۋرىدە ھەر مىللەت خەلقىنىڭ يېمەك ئىچمەك، تۇرالغۇسىغا دۆلەت كېپىل ئىدى. سۇغۇرتا شىركىتىنىڭ يېمەك ئىچمىكى، ئۆي ماكانى بىلەن ئانچە ھېسابلاشمايدىغان بولدى. شۇندىن باشلاپ سۇغۇرتا ئۇقۇمى ئاستا ئاستا كىشىلەرنىڭ نەزەر دائىرىسىگە كىردى. يېقىنقى يىللاردا سۇغۇرتىغا بولغان چۈشەنچە چوڭقۇرلاشتى، بۇنىڭ بىلەن جۇڭگونىڭ سۇغۇرتا كەسپى تېز تەرەققىي قىلىش دەۋرىگە كىردى.13. ئۈچ بۇيۇمئالدىنقى ئەسىرنىڭ 80 يىللىرىنىڭ باشلىرىدا بىر توپ كىشىلەرنىڭ بىر كىچىك تېلېۋىزورنى قىزىقىپ كۆرۈۋاتقانلىقىنى ھەممە يەردە كۆرگىلى بولاتتى. بۇ چاغدا كىمنىڭ ئۆيدە رەڭسىز تېلېۋىزور بولسا ھەممە ئادەم ئۇلارغا ھەۋەس قىلاتتى. رەڭسىز تېلېۋىزور، كىرئالغۇ، رادىئولۇق ئۈنئالغۇدىن ئىبارەت بۇ ئۈچ بۇيۇم سائەت، ۋېلىسىپىت، رادىئودىن ئىبارەت كونا ئۈچ بۇيۇم نىڭ ئورنىنى ئىگىلىدى. كېيىنچە ئۈچ بۇيۇم رەڭلىك تېلېۋىزور، توڭلاتقۇ، سىنقويغۇ ئاپپاراتىدىن تەركىب تاپتى. ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 90 يىللىرىدا تېلېفون، كومپيۇتېر، ھاۋا تەڭشىگۈچ ئۈچ بۇيۇم غا يېڭى مەزمۇن قوشتى. يېڭى ئەسىر باشلانغاندىن كېيىن پىكاپ، تۇرالغۇ ئۆي، پەرزەنت تەربىيەسى كىشىلەر ئىنتىلىدىغان يېڭى ئۈچ بۇيۇم بولۇپ قالدى.14. يۈلۇجىن ئاجرىشىش دېلوسى1981 يىلى 8 ئاينىڭ 1 كۈنىدىن ئېتىبارەن كۈچكە ئىگە بولغان يېڭى نىكاھ قانۇنى يولغا قويۇلۇپ ئۇزاق ئۆتمەي يۈز بەرگەن يۈلۇجىن ئاجرىشىش دېلوسى نىكاھ قارىشىدىكى توقۇنۇشنى كەلتۈرۈپ چىقاردى. يۈلۇجىن ئاكىسى يۈلۇكېغا ئوخشاش ئىلگىرى جۇڭگولۇقلارنىڭ نەزەرىدە ياخشى ئادەم بولمىسىمۇ، ئەمما ئۇ ئۇزاقتىن بۇيان داۋاملىشىپ كەلگەن ئاجرىشىش مەسىلىسىگە ئائىت تالاش تارتىشلارغا جەڭ ئېلان قىلدى. تىراژى 1 مىليوندىن ئاشىدىغان ئىككى ژۇرنال يۈلۇجىننىڭ خاھىشىغا مايىل بەش مۇنازىرە جۇڭگولۇقلار ئاساسلىقى خەنزۇلار نىڭ نىكاھ قارىشىنى يېڭىلىدى. ھازىر ئەر خوتۇن ئىككەيلەن ئاجرىشىشقا قوشۇلسىلا ئۇدۇل نىكاھلانغۇچىلارنى تىزىملاش ئورنىغا بېرىپ ئاجرىشىش رەسمىيىتى ئۆتىسە بولۇۋېرىدىغان بولدى. زۆرۈر بولمىسا سوت مەھكىمىسىگە بېرىشنىڭ ھاجىتى يوق.15. دېڭ لىجۈنچوڭ قۇرۇقلۇقتىكى تاماشىبىنلارغا نىسبەتەن دېڭ لىجۈن دېگەن ئىسىم ئالاھىدە مەناغا ئىگە. جۇڭگودا ئىسلاھات ئېلىپ بېرىلغان، ئىشىك ئېچىۋېتىلگەن دەسلەپكى يىللاردا ئۇنىڭ ناخشىسى سۈزۈك بۇلاق سۈيىدەك چوڭ قۇرۇقلۇقنىڭ ئۇزاقتىن داۋاملىشىپ كەلگەن قۇرغاق مەدەنىي تۇرمۇشىغا سىڭىپ كىرىپ، كىشىلەرنىڭ ھېسسىيات قۇشلىرىنى كۆڭۈل ئالەملىرىدە پەرۋاز قىلدۇردى. دېڭ لىجۈننىڭ ئويناق ناخشىلىرى قەلبى جاھارەتلەنگەن نەچچە ئەۋلاد كىشىنىڭ غايىۋىي ئىنتىلىشلىرىگە داغدام يول ئېچىپ بەردى.16. توفۇ ئىمتىھانى1981 يىلى گوۋۇيۈەن ئۆز خىراجىتى بىلەن چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش ھەققىدىكى ۋاقىتلىق بەلگىلىمە نى ئېلان قىلدى. بۇنىڭ بىلەن توفۇ ئىمتىھانى تۈزۈمى يولغا قويۇلۇپ، چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇشقا يول ئېچىلدى ۋە چەتئەلدە ئوقۇش دولقۇنى ۋە توفۇ ئىمتىھانى قىزغىنلىقى كۆتۈرۈلدى. شۇندىن باشلاپ ھازىرغىچە 300 مىڭدىن ئارتۇق ئادەم چەتئەلدە ئوقۇدى، 100 مىڭدىن ئارتۇق كىشى ۋەتەنگە قايتىپ كەلدى.17. دۆلەت خەزىنە چېكى1981 يىلى دۆلىتىمىز دۆلەت خەزىنە چېكىنى تارقىتىشقا باشلىدى. بۇ دۆلەت خەلقتىن پۇل قەرز ئېلىش دېگەنلىك بولىدۇ. ئەمەلدارلار ۋە پۇقرالار بۇنىڭغا ئادەتلىنەلمىدى. ئەينى چاغدا ئىدارىلەرگە تەقسىم قىلىندى، شەخسلەر ئىختىيارلىقى بىلەن سېتىۋالسا بولىدۇ دېيىلىدى. ئەڭ تۆۋەن سوممىسى 10 يۈەن، يۇقىرىسى 100 يۈەن بولدى.18. رەھبىرىي كادىرلارنىڭ ئۆمرىنىڭ ئاخىرىغىچە ۋەزىپە ئۆتىشى چەكلەندى1982 يىلى ج ك پ پىشقەدەم كاىرلارنىڭ دەم ئېلىشقا چىقىش تۈزۈمى ھەققىدىكى قارار نى ئېلان قىلدى. قاراردا رەھبىرىي كادىرلارنىڭ ۋەزىپە مۇددىتىگە چەك قويۇلدى ھەمدە ئۆلگىچە ۋەزىپە ئۆتەش تۈزۈمىنى بىكار قىلىش ئوتتۇرىغا قويۇلدى. ئاساسىي قانۇن نىڭ مۇشۇ ھەقتىكى بەلگىلىمىلىرىگىمۇ مۇناسىپ تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى.ج ك پ مۇنۇلارنى بەلگىلىدى: مۇئاۋىن ئۆلكە باشلىقى دەرىجىلىكتىن يۇقىرى 1 قول ۋەزىپىدىكى كادىرلارنىڭ دەم ئېلىشقا چىقىش يېشى 65 ياشتىن، 2 قول ۋەزىپىدىكىلەرنىڭ 60 ياشتىن ئاشمايدۇ. ئۇلار دەم ئېلىشقا چىققاندىن كېيىن ئاساسىي سىياسىي تەمىناتى ئۆزگەرمەيدۇ. 11 ئاينىڭ 26 كۈنى ئاساسىي قانۇن غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش لايىھىسىدە مۇنداق بەلگىلەندى: دۆلەت رەئىسى، دۆلەتنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ باشلىقى، مۇئاۋىن باشلىقلىرى، دۆلەت زۇڭلىسى، مۇئاۋىن زۇڭلىلار ئۇدا ئىككى قارار 10 يىل ۋەزىپە ئۆتىسە بولىدۇ، ئۇنىڭدىن ئاشۇرۇلمايدۇ.19. شتاتنى ساقلاپ قېلىپ خىزمەتتىن چېكىنىششتاتنى ساقلاپ قېلىپ خىزمەتتىن چېكىنىش دېگەن ئاتالغۇ 80 يىللارنىڭ دەسلەپكى مەزگىلدە بارلىققا كەلەەن. ئەينى ۋاقىتتا نۇرغۇن دۆلەت كارخانىلىرى تۈزۈلمىنى ئۆزگەرتىش باسقۇچىدا تۇرۇاتقان بولغاچقا، دۆلەت شتاتنى ساقلاپ قېلىپ خىزمەتتىن چېكىنىش مائاشتىن كېچىش ھەققىدە بىر قاتار بەلگىلىمىلەرنى تۈزۈپ چىقتى. بۇنداق قىلىشتىكى مەقسەت: خىزمەتتىكى ئىشچى خىزمەتمەتچىلەرنى باشقا كەسىپلەر بىلەن شۇغۇللىنىشقا ئىلھاملاندۇرۇش. نۇرغۇن ئىشچى خىزمەتچىلەرنىڭ ئۆز ئالدىغا تىجارەت بىلەن شۇغۇللىنىش ئىشەنچىسى تولۇق بولماي، گاڭگىراش تۇيغۇسىدا بولغاچقا شتاتنى ساقلاپ قېلىپ خىزمەتتىن چېكىنىش بىر خىل ھوقۇق مەنپەئەتنى ساقلاپ قېلىش چارىسى بولغانىدى. شتاتنى ساقالش قېلىش چارىسى بولغانىدى. شتاتنى ساقلاپ قېلىپ خىزمەتتىن چېكىنىش پىلانلىق ئىگىلىكتىن بازار ئىگىلىكىگە ئۆتۈش ئارىلىقىدىكى بۇرۇلۇشنىڭ مەھسۇلى.20. قاتتىق زەربە بېرىش1983 يىلى 7 ئاينىڭ 17 كۈنى جۇڭگودا بىر يىلدىن ئارتۇق داۋام قىلىدىغان تۈرلۈك ئېغىر جىنايى ئىشلار جىنايەتلىرىگە قاتتىق ۋە تېز زەربە بېرىش كۈرىشى باشلاندى. بۇنىڭغا سەۋەبچى بولغىنى بىر ئاينىڭ ئالدىدا ئىچكى مۇڭغۇل ئاپتونوم رايونىدا يۈز بەرگەن 16 ئىيۇن دېلوسى ئىدى. بۇ دېلودا سەككىز جىنايەتچى ئون نەچچە سائەتتە 27 نەپەر بىگۇناھ كىشىنى ئېچىنىشلىق ئۆلتۈرۈۋەتكەنىدى. بۇ 27 كىشىنىڭ بىرى 75 ياشلىق بوۋاي، بىرى ئىككى ياشلىق بوۋاق، 19 ئەر، سەككىز ئايال ئىدى. ئاياللار باسقۇنچىلىققا، نۆۋەتلىشىپ باسقۇنچىلىق قىلىشقا ئۇچرىغانىدى. قاتتىق زەربە بېرىش كۈرىشى باشلىنىپ، 1984 يىلى 9 ئايغىچە بولغان ئارىلىقتا ج خ ئپورگانلىرى مەملىكەت بويىچە 10 مىليون 270 مىڭ جىنايەتچى ھازىر جىنايەت گۇماندارى دېيىلىدىغان بولدى نى قولغا ئالدى.21. گۇڭشېنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ يېزا قۇرۇش80 يىللارنىڭ ئوتتۇرىلىرىدا 20 نەچچە يىل ئېسىلىپ كەلگەن خەلق گۇڭشېسى دېگەن ۋېۋىسكا ئېلىۋېتىلىپ، ئورنىغا يېزىلىق ھۆكۈمەت دېگەن ۋېۋىسكا ئېسىلدى. خەلق گۇڭشېسىنىڭ تۈزۈلمىسى يېزا ئىسلاھاتىنىڭ يېڭى يۈزلىنىشىگە ماسلىشالمىغاچقا، مەركەز 1982 يىلى خەلق گۇڭشېسى تۈزۈلمىسىنىڭ ئورنىغا يېزىلىق ھۆكۈمەت تۈزۈلمىسىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈپ دەسسىتىشنى قارار قىلدى. گۇڭشېنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ يېزا قۇرۇش خىزمىتى 1983 يىلى ئومۇمىيۈزلۈك قانات يايدۇرۇلدى. 1985 يىلى ئاخىرلاشتى. گۇڭشېنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ يېزا قۇرۇش خىزمىتى داۋامىدا ئىقتىسادىي شارائىتى ياخشى، بولۇپمۇ سودا سانائەت جەھەتتە تەرەققىي قىلغان جايلاردا بازار بازارلىق ھۆكۈمەت قۇرۇلدى. ئۈچ يىل داۋاملاشقان گۇڭشېنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ يېزا قۇرۇش خىزمىتى داۋامىدا 56 مىڭ گۇڭشې 92 مىڭ يېزا بازارغا ئۆزگەرتىلدى.22. 15 مارتخەلقئارا ئىستېمالچىلار بىرلەشمىسى ئىستېمالچىلارنىڭ ھوقۇق مەنپەئىتىنى قوغداش تەشۋىقاتىنىڭ دائىرىسىنى كېڭەيتىپ، دۇنيا جامائەتچىلىكىنىڭ دىققەت ئېتىبارىنى قوزغاپ دۆلەت ۋە رايونلاردىكى ئىستېمالچىلار تەشكىلاتلىرىنىڭ ھەمكارلىقى ۋە بېرىش كېلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈش، ئىستېمالچىلارنىڭ ھوقۇق مەنپەئىتىنى قوغداش خىزمىتىنى تېخىمۇ ياخشى قانات يايدۇرۇش ئۈچۈن 1983 يىل ھەر يىلى 3 ئاينىڭ 15 كۈنىنى خەلقئارا ئىستېمالچىلارنىڭ ھوقۇق مەنپەئىتى كۈنى قىلىپ بېكىتتى. شۇندىن باشلاپ ھەرقايسى دۆلەتلەردىكى ئىستېمالچىلار تەشكىلاتلىرى كەڭ كۆلەملىك پائالىيەتلەرنى ئۆتكۈزۈپ ۋە تەشۋىقات ۋاستىلىرى ئارقىلىق ئىستېمالچىلار قىلىپ، ئىستېمالچىلارنىڭ غايەت زور كۈچىنى نامايەن قىلىپ كەلدى.1984 يىلى 4 ئاينىڭ 6 كۈنى گوۋۇيۈەن پۇقرالار ئارىسىدا كىملىك تۈزۈمىنى يولغا قويۇشنى قارار قىلدى. شۇندىن باشلاپ ئېلىمىز پۇقرالارنىڭ كىملىك تۈزۈمىنى يولغا قويۇش ئارقىلىق ئاھالىلەرنىڭ نوپۇس ئىسپاتىنى باشقۇرۇشنىڭ مۇقەددىمىسىنى ئاچتى. بۇنىڭ بىلەن جۇڭگو پۇقرالىرىنىڭ يۆتكىلىشى، سىرتلارغا چىقىپ ئىشلىشىگە ئاسانلىق تۇغۇلدى. بۇ تۈزۈم بازار ئىگىلىكىنىڭ ئېھتىياجىغا ناھايىتى ماس كەلدى. 1999 يىل 10 ئاينىڭ 1 كۈنى گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقلىشى بىلەن مەملىكەت دائىرىسىدە پۇقرالار كىملىكى ۋاكالىتەن نومۇرى تۈزۈمى يولغا قويۇلدى. ھەربىر پۇقراغا تۇغۇلغان يىل، ئاي، كۈنىدىن باشلانغان ئۆزىگىلا خاس ھەم ئۆلگىچە ئۆزگەرمەيدىغان ۋاكالەت نومۇرى بېكىتىلدى.گوۋۇيۈەن 1983 يىل 3 ئاينىڭ 13 كۈنى مۇنداق بىر چەكلەش بۇيرۇقىنى ئېلان قىلدى: مۇھىم ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرى ۋە كەمچىل ئىستېمال بۇيۇملىرىنى توپ تارقىتىش كەسپىنى دۆلەت باشقۇرۇشىدىكى ئورۇنلارلا باشقۇرىدۇ. قولدىن قولغا ئۆتكەندە باھا چاپلاشقا، پىلانلىق تەمىنلەش بېلىتىنى ھاينىغا سېتىشقا، ئۆز ئالدىغا باھانى ئۆستۈرۈشكە ھەرقانداق شەكىلدىكى نورمىدىن ئاشۇرۇپ كىرىم قىلىشقا قەتئىي يول قويۇلمايدۇ. ھايانكەشلىككە قاتتىق قارشى تۇرۇلىدۇ... ھازىر ھايانكەش دېگەن گەپ ئاساسەن ئاڭلانمايدىغان بولدى.1978 يىلى جۇڭگو بانكىسىنىڭ گۇاڭجۇ شۆبىسى شياڭگاڭ شەرقىي ئاسىيا بانكىسى بىلەن كېلىشىم ئىمزالاپ، چەتئەل كارتىسى بىلەن كېلىشىم ئىمزالاپ، چەتئەل كارتىسى كەسپىنى ۋاكالىتەن بېجىردى. بۇنىڭ بىلەن قەرز كارتىسى جۇڭگو بازىرىغا كىردى. 1985 يىلى 3 ئايدا جۇڭگو بانكىسىنىڭ جۇجياڭ شۆبىسى جۇڭگو تارىخىدىكى تۇنجى خەلق پۇلى كارتىسى بولغان جۇجياڭ كارتىسىنى تارقاتتى. 1986 يىلى 6 ئايدا جۇڭگو بانكىسىنىڭ بېيجىڭ شۆبىسى سەددىچىن سېپىلى كارتىسىنى تارقاتتى. شۇ يىلى 10 ئايدا جۇڭگو باش بانكىسى سەددىچىن سېپىلى كارتىسىنى ئېلىمىزنىڭ بانكا سىستېمىسىدا ئورتاق ئىشلەتكىلى بولىدىغان كارتا ماركىسى تارقىلىشنى قارار قىلىپ ھەرقايسى بانكىلارغا تارقاتتى. شۇنىڭ بىلەن جۇڭگودىكى مەملىكەت خاراكتېرلىك كارتا ماركىسى رەسمىي بارلىققا كەلدى. ھازىر جۇۇڭگو پۇقرالىرى كارتا ئىستېمالى غا ئادەتلەندى. كارتا بىلەن نورمال باھادىكى تاۋارلارنى سېتىۋالىدىغان بولدى. ئىستېمال كارتىلىرىنىڭ تۈرى كۆپەيدى، كاتىلىق تۇرمۇش ئومۇملاشقان ئىستېمال يۈزلىنىشى بولۇپ قالدى.26. كەڭ كۆلەمدە ئەسكەر قىسقارتىش1985 يىلى 11 ئاينىڭ 1 كۈنى مەركەزىي ھەربىي ئىشلار كومىتېتى سۆھبەت يىغىنى ئاچتى. يىغىندا، دېڭ شياۋپىڭ ھەيران قالارلىق بىر ئىش كەڭ كۆلەمدە ئەسكەر قىسقارتىش خىيالىنى ئوتتۇرىغا قويدى. ئۇ مۇنداق دېدى: ئەسكەر قىسقارتىش بىر قىسىم كىشىلەرگە زىيان بولىدىغان ئىش. زىياننى مەن تارتاي، زىددىيەتنى يېڭى مەركىزىي ھەربىي ئىشلار كومىتېتىغا دۆڭگەپ قويمايلى.شۇنداق قىلىپ ئېلىمىز ھۆكۈمىتى 1 مىليون ئەسكەرنى قىسقارتىدىغانلىقىنى رەسمىي ئېلان قىلدى. بۇ سان جۇڭگو ئارمىيىسىدىكى ئادەم سانىنىڭ تۆتتىن بىر قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ. 11 چوڭ ھەربىي رايون 7 گە قىسقارتىلدى. ئەسكەر قىسقارتىشقا ئاساسلىقى خادىملار قىسقارتىلدى، ئەمما ئىچكى قۇرۇلمىدا چوڭ ئۆزگىرىش بولمىدى. كېيىنچە ئەسكەر قىسقارتىش ئاساسىدا ھەربىي قوشۇنلار تۈزۈلمىسى قايتىدىن تەشكىللەندى. بولۇپمۇ قۇرۇلۇق قىسىم، جۈن دەرىجىلىك قىسىملار بىرلەشمە قوشۇن قىلىندى. ئالاھىدە قىسىم ئەسكەرلىرىنىڭ سانى تۇنجى قېتىم پىيادە ئەسكەرلەرنىڭ سانىدىن ئاشتى.27. تۆمۈر تاۋاق نى چېقىش1986 يىلى 9 ئاينىڭ 9 كۈنى گوۋۇيۈەن ئەمگەك تۈزۈلمىسىنى ئىسلاھ قىلدى. بۇ قارار دۆلەت كارخانىلىرىغا ئىشچى قوبۇل قىلىش، ئىش كۈتۈپ تۇرۇش سوغۇرتىسى، ئەمگەك توختامى تۈزۈمى ۋە خىزمەتتىن ئىستېپا بېرىش قاتارلىقلارغا چېتىشلىق بولۇپ، شۇ كۈندىن باشلاپ قوبۇل قىلىنغان ئىشچىلار تۆمۈر تاۋاق تىزىمىگە كىرگۈزۈلمەيدىغان بولدى. بۇنىڭ ئورنىغا بىردەك ئەمگەك توختامى تۈزۈمى يولغا قويۇلدى. 30 يىل داۋاملاشقان ئەمگەك بىلەن مائاش باغلانغان مۇناسىۋەت، يەنى تۆمۈر تاۋاق تارىخىغا خاتىمە بېرىلدى. بۇنىڭ بىلەن ئىشتىن قېلىش دېگەن ئاتالغۇمۇ پەيدا بولدى.1987 يىلدىن باشلاپ لاتارىيە بىلەن نۇرغۇن كىشىلەر بىردەمنىڭ ئىچىدىلا مىليونېر، مىليادىرغا ئايلاندى. لاتارىيە نۇرغۇن ئادەمنى قىزىقتۇردى. ھازىر قىسمەن رايونلاردا لاتارىيە سېتىۋالىدىغانلار شۇ رايون ئاھالىسىنىڭ 50 گە يېقىنلىشىپ قالدى، كەسپىي لاتارىيىچىلەر 5 كە يەتتى.80 يىللارنىڭ ئاخىرىدا كىشىلەر داگېدا كۆتۈرىۋالغانلارغا ھەۋەس قىلاتتى. 1987 يىلى گۇاڭدۇڭ كۆچمە خەۋەرلىشىش شىركىتى تۇنجى بۆلۇپ، كۆچمە خەۋەرلىشىش كەسىپىنى يولغا قويدى. بۇنىڭ بىلەن يانفون ئابونتلىرى بارلىققا كەلدى. شۇ يىلى بىر دانە داگېدانىڭ باھاسى 20 مىڭ يۈەنگە يېقىنلىشاتتى، ھازىر يانفون ئادەتتىكى ئالاقە قورالى بولۇپ قالدى.30. دۆلەت مەمۇرى1987 يىلى ئېچىلغان پارتىيىنىڭ 13 قۇرۇلتىيىدا دۆلەت مەمۇرى تۈزۈمىنى يولغا قويۇش قارار قىلىندى. كېيىنكى يىلى 7 نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ 1 يىغىنىدا يەنىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا دۆلەت مەمۇرى تۈزۈمىنى ئورنىتىش ۋە يولغا قويۇش قەدىمىنى تېزلىتىش توغرىسىدا قارار چىقىرىلدى. 1983 يىلى 10 ئاينىڭ 1 كۈنى دۆلەت مەمۇرى تۈزۈمىنى يولغا قويۇش ۋاقىتلىق چارىسى بارلىققا كەلدى. 1998 يىلنىڭ ئاخىرى بۇ تۈزۈم ئاساسىي جەھەتتىن ئەمەلىيلەشتى.1985 يىلى جۇڭگودا تۇنجى ئەيدىز كېسىلى بايقالدى. 1989 يىلى ئېلىمىز پۇقرالىرى ئىچىدە تۇنجى ئەيدىز ۋىروسىدىن يۇقۇملانغۇچى بايقالدى. ھازىر جۇڭگودا 840 مىڭ كىشى ئەيدىز ۋىروسى بىلەن يۇقۇملاندى. ئەيدىز ئابغرىقلىرى 80 مىڭغا يەتتى. ئەيدىز كېسەللىرى يىلىغا 30 لىك سۈرئەت بىلەن ئېشىۋاتىدۇ. دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى ئاگاھلاندۇرۇپ، ئەگەر كۈچلۈك تەدىر قوللىنىلمىسا، 2010 يىلىغا بارغاندا جۇڭگودىكى ئەيدىز كېسىلىدىن يۇقۇملانغۇچىلار 10 مىليونغا يېقىنلىشىدۇ دېدى. دۇنيا سەھىيە تەۈشكىلاتى 12 ئاينىڭ 1 كۈنىنى دۇنيا ئەيدىز كېسىلى كۈنى قىلىپ بېكىتكەن.32. تېز سۈرئەتلىك تاشيول1988 يىلى 10 ئايدا لوجىيا تېز سۈرئەتلىك تاشيولى يۈتۈپ قاتناش باشلاندى. بۇ شاڭخەي ھەتتا چوڭ قۇرۇقلۇقتىكى تۇنجى تېز سۈرئەتلىك تاشيول بولۇپ قالدى. 15 يىلدا ئېلىمىزنىڭ تېز سۈرئەتلىك تاشيول خىزمىتى غەرب دۆلەتلىرىنىڭ 40 يىللىق تەرەققىيات سۈرئىتىدىن ئېشىپ كەتتى.33. جياڭ زېمىن باش شۇجى بولدى1989 يىلى 6 ئايدا يولداش جياڭ زېمىن ج ك پ 13 نۆۋەتلىك كومىتېتىنىڭ 4 ئومۇمىي يىغىنىدا پارتىيە مەركىزى كومىتېتىنىڭ باش شۇجىلىقىغا سايلاندى. بۇنىڭ بىلەن ج ك پ نىڭ 3 ئەۋلاد رەھبەرلىك كوللېكتىپى بارلىققا كەلدى.34. خەلق ئىشچىلىرى دولقۇنى80 يىللاردىن باشلاپ سىرتلارغا تۈركۈملەپ چىقىپ ئىش ئىزدەش دولقۇنى كۆتۈرۈلدى. يېزا ئىگىلىك ماددىي ئەشيالىرى باھاسىنىڭ ئۆرلىشى، ئاشلىق باھاسىنىڭ تۆۋەنلىشى بىلەن ئېتىز بىلەن ھەپىلىشىپ كەلگەن نۇرغۇن دېھقانلار يەردىن كېچىپ باشقىچە تىرىكچىلىك يوللىرىغا مېڭىشقا باشلىدى. بۇنىڭ بىلەن خەلق ئىشچىلىرى دولقۇنى كۆتۈرۈلدى، بۇ دولقۇن يىللىرى ئۆرلەپ ماڭدى.35. ئاسىيا تەنھەرىكەت يىغىنى1990 يىلى 9 ئاينىڭ 22 كۈنىدىن 10 ئاينىڭ 7 كۈنىگىچە 11 نۆۋەتلىك ئاسىيا تەنھەرىكەت يىغىنى بېيجىڭدا ئۆتكۈزۈلدى. ئېلىمىز ھۆكۈمىتى تۇنجى قېتىم ساھىپخانلىق قىلغان بۇ قىتئە دەرىجىلىك تەنھەرىكەت يىغىنىدا ئېلىمىز تەنھەرىكەتچىلىرى 60 ئالتۇن مېدالنى قولغا كەلتۈردى.36. چەت ئەلگە چىقىپ ساياھەت قىلىشئىلگىرى شياڭگاڭغا بېرىپ كېلىش پەخىرلىنەرلىك ئىش ئىدى. ئېلىمىز چەت ئەلگە چىقىش ساياھىتىنى 1990 يىلى رەسمىي باشلىغان، دەسلەپتە سىنگاپور، مالايشىيا، تايلاندقا چىقىشقىلا يول قويۇلغان، كېيىن فىلىپپىن قوشۇلغان. 1997 يىلىغا كەلگەندە جۇڭگو پۇقرالىرىنىڭ ئۆز خىراجىتى بىلەن چەت ئەلگە چىقىشىنى باشقۇرۇش ۋاقىتلىق چارىسى ئوتتۇرىغا قويۇلدى. بۇنىڭ بىلەن تېخىمۇ كۆپ دۆلەتلەرگە چىقىشقا يول ئېچىلدى.1991 يىلى 7 ئاينىڭ 1 كۈنى گۇاڭجۇدا تۇنجى بەزمىخانا ئېچىلدى. ئەينى ۋاقىتتا كىشىلەر بەزمىخانىنى ياخشى سورۇن ئەمەس دەپ قارايتتى. كېيىنچە ھەرخىل كۆڭۈل ئېچىش سورۇنلىرى ئېچىلدى. خېنىم ئەپەندى سۆزلىرى قوبۇل قىلىندى.38. دېڭ شياۋپىڭنىڭ جەنۇبى كۆزدىن كەچۈرۈشى1992 يىلى 1 ئايدا دېڭ شياۋپىڭ جەنۇبنى كۆزدىن كەچۈرگەندە قىلغنا سۆزىدە ئىدىيىنى ئازاد قىلىش، پائال ئىلگىرىلەش، يول ئېچىپ يېڭىلىق يارىتىش، ۋەزىيەتنى توغرا مۆلچەرلەش، دادىللىق بىلەن سىناق قىلىش، يۈرەكلىك ھالدا قول سېلىپ ئىشلەش دېگەندەك سۆزلەرنى ئىشلىتىپ مۇھىم سۆز قىلدى. ئۇنىڭ سۆزى جۇڭگو پۇقرالىرىنىڭ ئىدىيىسىدە زور بۇرۇلۇش ھاسىل قىدلى.39. ئاشلىق بېلىتىنىڭ ئەمەلدىن قېلىشى1993 يىلى 40 يىلغا يېقىن ئىشلىتىلگەن ئاشلىق بېلىتى ئەمەلدىن قالدۇرۇلدى.40. قوش دەم ئېلىش كۈنىجۇمھۇرىيەت قۇرۇلۇپ تاكى 90 يىللارنىڭ باشلىرىغىچە ھەپتىدە ئالتە كۈن، كۈندە سەككىز سائەت ئىشلەش تۈزۈمى داۋاملىشىپ كەلگەنىدى. 1994 يىلى 5 ئاينىڭ 1 كۈنىدىن باشلاپ ھەپتىدە بەش كۈن ئىشلەش تۈزۈمى سىناق تەرىقىسىدە يولغا قويۇلدى. 1995 يىلى 5 ئاينىڭ 6 كۈنىدىن ئېتىبارەن قوش دەم ئېلىش كۈنى جۇڭگو پۇقرالىرىنىڭ تۇرمۇشىغا سىڭىپ كىردى.41. ئالىي مەكتەپلەرنىڭ ھەق ئېلىش تۈزۈمى1996 يىلى ئېلىمىزدىكى ئالىي مەكتەپلەردە ئوقۇش ھەققى ئېلىش ئىسلاھاتى يولغا قويۇلدى. ئوقۇغۇچىلار ئالىي مەكتەپكە ئۆتسە ئاتا ئانىلار پۇل غەملەپ بېرىدىغان ھالەت شەكىللەندى. بۇندىن ئىلگىرى ئالىي مەكتەپتە ئوقۇش خىراجىتىنى دۆلەت ئۈستىگە ئېلىپ كەلگەنىدى.42. پاراۋانلىق ئۆي تۈزۈمى بىكار قىلىندى1998 يىلى 40 نەچچە يىل داۋاملاشقان ئىشچى خىزمەتچىلەرگە ئۆي تەقسىملەپ بېرىش تۈزۈمى ئەمەلدىن قالدۇرۇلدى. تۇرالغۇ ئۆي قەرز پۇلى تۈزۈمى يولغا قويۇلدى.43. ئىنتېرنىت تورىبىرسى 19 ئەسىر پويىز ۋە تۆمۈريول دەۋرى، 20 ئەسىر ماشىنا ۋە تېز سۈرئەتلىك تاشيول دەۋرى بولدى. 21 ئەسىر كومپيۇتېر ۋە تور دەۋرى بولىدۇ دېگەنىدى. دەرۋەقە، كومپيۇتېر ۋە تور ئىنتايىن تېز سۈرئەتتە ئومۇملاشتى.44. ئۈچكە ۋەكىللىك قىلىش2000 يىلى باش شۇجى جياڭ زېمىن 3 كە ۋەكىللىك قىلىش مۇھىم ئىدىيىسىنى ئوتتۇرىغا قويدى.45. ئولىمپىك تەنھەرىكەت يىغىنى ئۆتكۈزۈش سالاھىيىتى قولغا كەلتۈرۈلدى2001 يىلى 7 ئاينىڭ 13 كۈنى جۇڭگولۇقلار ئۈچۈن ئۇنتۇلغۇسىز بىر كۈن بولدى. بۇ كۈنى خەلقئارا ئولىمپىك تەنھەرىكەت كومىتېتىنىڭ رەئىسى سامارانچ بېيجىڭ شەھىرىنىڭ 2008 يىللىق ئولىمپىك تەنھەرىكەت يىغىنىنى ئۆتكۈزۈش سالاھىيىتىگە ئېرىشكەنلىكىنى ئېلان قىلدى.46. ئېلىمىز دۇنيا سودا تەشكىلاتىغا كىردى15 يىللىق جاپالىق سۆھبەت نەتىجىسىدە 2001 يىلى 11 ئاينىڭ 10 كۈنى قاتارنىڭ پايتەختى دوھادا ئېچىلغان دۇنيا سودا تەشكىلاتنىڭ 4 نۆۋەتلىك مىنىستىر دەرىجىلىكلەر يىغىنىدا جۇڭگونىڭ دۇنيا سودا تەشكىلاتىغا كىرىش ئاۋازغا قويۇلۇپ ماقۇللاندى. بۇ قارار 12 ئاينىڭ 11 كۈنىدىن باشلاپ كۈچكە ئىگە بولدى. شۇنىڭ بىلەن جۇڭگو بۇ خەلقئارا تەشكىلاتنىڭ 143 ئەزاسى بولۇپ قالدى.2003 يىلى ئەتىيازدا جۇڭگو تۇيۇقسىز كەلگەن سارس ئاپىتىگە ئۇچرىدى. بۇ ئاپەت مەملىكەت خەلقىنى بىر مەھەل ساراسىمىگە سالدى.48. ئىلمىي تەرەققىيات قارىشى2003 يىلى 11 ئاديا ئېچىلغان پارتىيە 16 نۆۋەتلىك كومىتېتىنىڭ 3 ئومۇمىي يىغىنىدا ئادەمنى ئاسا قىلىپ ئومۇمىيۈزلۈك ماسلاشقان، سىجىل تەرەققىيات قارىشىدا ئومۇمىيۈزلۈك تەرەققىي قىلىشنى ئىلگىرى سۈرۈش چاقىرىقى ئوتتۇرىغا قويۇلدى. بۇ ئىلمىي تەرەققىيات قارىشى دەپ ئاتالدى.49. ئىناق جەمئىيەت2004 يىلى 9 ئاينىڭ 19 كۈنى ج ك پ 16 نۆۋەتلىك 4 ئومۇمىي يىغىنىدا ئومۇمىيۈزلۈك ئىناق جەمئىيەت قۇرۇش چاقىرىقى ئوتتۇرىغا قويۇلدى.50. دېھقانچىلىق بېجى بىكار قىلىندى2005 يىلى 12 ئاينىڭ 29 كۈنى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 48 يىلدىن بۇيان داۋاملىشىپ كەلگەن دېھقانچىلىق بېجى نىزامى نى ئاۋازغا قويۇپ بىكار قىلدى. 2006 يىلى 1 ئاينىڭ 1 كۈنىدىن باشلاپ كۈچكە ئىگە بولدى. بۇنىڭ بىلەن ئېلىمىز دېھقانچىلىق بېجى يوق دۆلەت بولۇپ قالدى.51. 11 بەش يىللىق پىلان2006 يىل 11 بەش يىللىق پىلاننىڭ تۇنجى يىلى.52. چىڭخەي شىزاڭ تۆمۈريولىدا پويىز قاتنىدى2006 يىلى 7 ئاينىڭ 1 كۈنى دۇنيا بويىچە ئەڭ ئېگىزلىكتە ياسالغان چىڭخەي شىزاڭ تۆمۈريولىدا رەسمىي قاتناش باشلاندى.بۇ چوڭ ئىشلار خاتىرىسى ئېلىمىزنىڭ ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتىدا بۇرۇلۇش ياسىغان 100 چوڭ ئىش ياكى ئاتالغۇدىن تەركىب تاپقان بولۇپ، جۇڭگو يازغۇچىلىرى ژۇرنىلىنىڭ 2006 يىللىق 9 سانىدا تولۇق ئېلان قىلىنغان. سەھىپە چەكلىمىسى سەۋەبلىك قىسمەن تۈرلەر ۋە مەزمۇنلار تەرجىمە جەريانىدا قىسقارتىلدى، ۋاقىپ بولغايسىزلەر.ئابلېز ئۆمەر ھاجى تەرجىمىسىيوللىغان ۋاقتى 20131118 14:01:09 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشبۇ ياخشى سىياسەتلەنى چۇقۇم ھەم ساقلاپ ھەم بىلۋالساق بولىدىكەن .يوللىغان ۋاقتى 20131118 14:30:59 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتارىخى قىممىتى بار تىمىكەن بۇ .ئابلىز تەرجىمىڭىزگە رەھمەت.يوللىغان ۋاقتى 20131118 20:47:35 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشبۇ 30 نەچچە يىلدا ئالەمشۇمۇل ئۆزگۈرۈشلەر بولدى، ھازىرقى 50 ياشتىن يۇقۇرى ياشتىكىلەر بۇ ئۆزگۈرۈشنىڭ شاھىدلىرىدۇر .يوللىغان ۋاقتى 20131119 10:24:05 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتەرجىمانغا تەشەككۈر !، مۇھىىم بىلىملەر بىلەن تەمىن ئېتىپسىز . ئسېل تېمىلىرىڭىز ئۈزۈلمىگەي!
|
652 ماتەريال تابىلدىتانىم 31 ناۋرىز، 2021ءجۇسىپ اتا جازبالارى تابىلدىقوجا احمەت ءياساۋيدىڭ جيەنى ءجۇسىپ اتاعا قاتىستى شەجىرەنىڭ ءبىر بولىگى مەن ارنايى ءمور باسىلعان قۇجاتتار تابىلدى. شاعاتاي تىلىندە جازىلعان قولجازبانىڭ ۇزىندىعى 3،5 مەتر. تاريحي جادىگەردى ءجۇسىپ اتانىڭ ۇرپاقتارى اتادانبالاعا ميراس ەتىپ، كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ كەلگەن.تانىم 29 ناۋرىز، 2021بابادان ميراس بۇل مەيراموتكەن عاسىر باسىندا قازاق وقىعاندارى، ياعني الاش قايراتكەرلەرى ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ تۇقىمىن ادامدىقتىڭ شاشتىم، ەكتىم، كوڭىلىن كوگەرتۋگە قۇل حالىقتىڭ دەگەنىندەي، ءبارى دەرلىك قازاقتىڭ جوقشىسى بولدى. ءار حالىقتىڭ ءداستۇرسالتى مەن ادەتعۇرپى ۇكىمەت زاڭىنان بيىك تۇرۋى ءتيىس دەپ قىتاي ويشىلدارى ايتقانى سياقتى، وتكەن عاسىر باسىندا ۇلتتى ساقتاپ قالۋدىڭ ەڭ نازىك يىرىمدەرى ونىڭ ءداستۇرى ەكەنىن قازاق وقىعاندارى ەرتە اڭعاردى. ءسويتىپ ولار جۇرتتى بىرلىككە، تاتۋلىققا، بەرەكەگە ۇندەيتىن، ەكىنشى جاقتان جەر ەمشەگىن ەمگەن ديحان قاۋىمىن ەڭبەككە ىنتالاندىراتىن ناۋرىز مەيرامىن تىرىلتۋگە اتسالىستى.رۋحانيات 29 ناۋرىز، 2021ەلوردا تورىندە ورنالاسقان ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا ۇلت رۋحانياتى ءۇشىن باعالى تۋىندى ەسكى جازبا تىلىندە قادىمشا وسىدان ءجۇز وتىز جىل بۇرىن جارىق كورگەن سۇلتان احمەت كەنەساريننىڭ ناساب نامە سۇلتان سىدىق اتتى كىتابىنىڭ قازىرگى ارىپكە تۇسىرىلگەن اۋدارما نۇسقاسىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. بۇل شاراعا، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى جانە تاريحشى عالىمدار مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.سۇحبات 25 ناۋرىز، 2021اسىعىڭ الشىسىنان ءتۇسسىن!اسىق ويىنى قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى وتە كەڭ تاراعان ۇلتتىق ويىن تۇرلەرىنىڭ ءبىرى. ويىننىڭ باستى وبەكتىسى دە، قۇرالى دا اسىق. اتالعان ويىن، اسىرەسە، بالالار اراسىندا كەڭ تاراعان. ولاردى ەپتىلىككە، مەرگەندىككە، ۇقىپتىلىققا، سەرگەكتىككە باۋليتىن تاربيەنىڭ كوزى. تىلىمىزدەگى قوي اسىعى دەمەڭىز، قولايىڭا جاقسا ساقا قوي نەمەسە اسىعى الشىسىنان ءتۇستى، بۇگەشىگەسىنە دەيىن انىقتاۋ ت.ب. تىركەستەر تەگىن ايتىلماسا كەرەك. سونداياق قازاقتار جاقسى كورگەن جاستى: التىن اسىقتاي نەمەسە كيىكتىڭ اسىعىنداي شىمىر دەپ اتايتىن ءۇردىس بار. مۇنداي فرازەولوگيزمدەر اسىقتىڭ سيمۆولدىق مانىنە قاتىستى قالىپتاسقانى انىق. ەلىمىز تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن جىلداردان باستاپ، اتالعان ويىن زامانعا ساي جاڭارىپ جاندانا تۇسۋدە. جۋىقتا عانا مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترىنىڭ 52 بۇيرىعىمەن 26.02.2021 ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنىڭ تىزبەسى بەكىتىلدى. وسى تىزىمدە كورسەتىلگەن ۇلتتىق مارتەبەگە يە توعىز سپورتتىڭ ءبىرى رەتىندە اسىق اتۋ تاڭدالدى. وسى ورايدا، رەسپۋبليكالىق اسىق اتۋ فەدەراتسياسىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى، قازاقستانعا ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشى جومارت سابىرجان ۇلىنا جولىعىپ، اسىق ويىنىنىڭ قازىرگى جايجاپسارى، بولاشاق جوسپارى جايلى اڭگىمەلەسكەن ەدىك.رۋحانيات 24 ناۋرىز، 2021سيىر جىلى نەمەسە الپىس جىلدىق مۇشەل ەسەبىجاڭادان عالام قاقپاسىن اشقان زەڭگى بابا ت ۇلىگى سيىر جىلى جايلى ەل اۋزىندا ساقتالعان كىرەتىن ەكىنشى جىل سيىر ەكەن، تۇرلەنگەن نەشە ءتۇرلى قۇيىن ەكەن، اق، قىزىل، كك جانە دە قارا سيىر، اق سيىر قاعىنعان جىل قيىن ەكەن دەپ كەلەتىن كنە شۋماق بار. بايقاعاندارىڭىزداي، جوعارىداعى جىردا بەس ءتۇستىڭ اتاۋى ايتىلىپ تۇر. نەگىزىنەن العاندا، جىلداردى تۇستەرگە ءبلىپ ەسەپ جۇرگىزۋ ەجەلگى تامىرىمىزدا بار دۇنيە.الەم 22 ناۋرىز، 2021موڭعوليا پرەزيدەنتى قازاق حالقىن ناۋرىز مەيرامىمەن قۇتتىقتادىموڭعوليا پرەزيدەنتى حالمااگين باتتۋلگا قازاق حالقىن ناۋرىز مەيرامىمەن قۇتتىقتادى.رۋحانيات 22 ناۋرىز، 2021بەرەكە باسى ناۋرىز، قازىنا قۇتى تايقازانحالقىمىزعا قايتا ورالعان ءازناۋرىز مەرەكەسىنىڭ جالپىۇلتتىق دەڭگەيدەگى مەيرام رەتىندەگى رەسمي مارتەبە العانىنا دا مىنە، 30 جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. وسىدان تۋرا 30 جىل بۇرىن، 1991 جىلى ناۋرىزدىڭ 15ىندە قازاق كسر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جارلىعى شىعىپ، ناۋرىزدىڭ 22ءسى حالىقتىق مەرەكە ناۋرىز مەيرامى بولىپ جاريالاندى.قازاقستان 21 ناۋرىز، 2021ۇلتتىق تاعام ونىمدەرىن دايىنداۋقازاق ۇلتتىق تاعام ونىمدەرىن نەگىزىن مال شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدەرى: ەت، ءسۇت، دەسەرتتەر، پىسىرىلگەن نان ونىمدەرى، سۋسىندار قۇرايدى. دەليكاتەس تاعامداردى، نەگىزىنەن، جىلقى ەتىنەن جاسايدى قازى، شۇجىق، جال، جايا، قارتا جانە ت.ب. نان ونىمدەردىڭ ىشىنەن ەڭ تانىمالدىسى باۋىرساق. جالپى، ۇلتتىق تاعامداردى دايىنداۋ مەن ساتۋ تابىستى بيزنەس تۇرىنە جاتادى.مۇسىلمانشا جىل ساناۋمۇسىلمانشا جىل ساناۋ وسىدان 1389 جىل بۇرىن گريگوريان ەسەبى بويىنشا باستالاعان. ياعني، عالامنىڭ راحىم نۇرى مۇحامەد پايعامباردىڭ س.ع.س. مەككە قالاسىنان مەدينەگە حيجرات كوشۋىنە ەتۋىنە بايلانىستى، يسلام دۇنيەسىنىڭ جاڭا ءداۋىرى، جاڭا جىل ساناۋى باستالدى. بۇل ءبىزدىڭ جىل ساناۋ بويىنشا 622 جىلدىڭ 16 شىلدەسى جۇما كۇنى ەكەن.رۋحانيات 21 ناۋرىز، 2021قازاق زيالىلارى ءازناۋرىز جايلى نە ايتتى؟وتكەن عاسىر باسىندا قازاق وقىعاندارى، ياعني الاش قايراتكەرلەرى ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ تۇقىمىن ادامدىقتىڭ شاشتىم، ەكتىم، كوڭىلىن كوگەرتۋگە قۇل حالىقتىڭ دەگەنىندەي، ءبارى دەرلىك قازاقتىڭ جوقشىسى بولدى.
|
شقو تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا 700دەن استام تۇرعىن جاڭا پاتەرگە يە بولىپ, ءبىرقاتار الەۋمەتتىك نىساندار اشىلدى, 11 12 19 13 18 15 12 21 11 13 26 1722 مامىر, 17:37:0016 جەلتوقسان, 2020 شىعىس قازاقستان وبلىسى وزگەرتۋشقودا تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا 700دەن استام تۇرعىن جاڭا پاتەرگە يە بولىپ, ءبىرقاتار الەۋمەتتىك نىساندار اشىلدىشىعىس قازاقستاندا تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا 11 الەۋمەتتىك ماڭىزى بار نىسان اشىلىپ, 744 وتباسىعا جاڭا پاتەرلەر مەن ۇيلەردىڭ كىلتتەرى تابىستالدى.شقو اكىمى دانيال احمەتوۆ شىعىسقازاقستاندىقتاردى ۇلى مەرەكەمەن قۇتتىقتاپ, ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەگەمەن مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋى مەن قازاقستاننىڭ جەتىستىكتەرىندەگى ءرولىن اتاپ ءوتتى.تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستان مەملەكەتتىلىگىن نىعايتۋدا, الەۋمەتتىك ؛ ەكونوميكالىق دامۋدا ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى, دەپ اتاپ ءوتتى دانيال احمەتوۆ. تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ دانا كورەگەن ساياساتىنىڭ جانە بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ ىنتىماقتى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدە جالپىۇلتتىق يدەيانىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگىنە, قوعامداعى كەلىسىمنىڭ نەگىزىنە اينالعان كەڭ اۋقىمدى رەفورمالار مەن قايتا قۇرۋلار تابىستى جۇزەگە اسىرىلدى. قازىرگى قازاقستان بەيبىتشىلىك اۋماعى, ۇلتتىق بىرلىكتىڭ جانە وتانىمىزدىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعى ءۇشىن ورتاق جاۋاپكەرشىلىكتىڭ سيمۆولى.تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا شىعىس قازاقستاندا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار نىساندار اشىلدى, ال وبلىس تۇرعىندارى جاڭا قونىس تويىن تويلادى.ەكى جىل بۇرىن گلۋبوكوە كەنتىندە ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋلەرىنىڭ بىرىندە تۇرعىندار اۋدانداعى مادەني مەكەمەنىڭ جوقتىعىنا شاعىمدانعان ەدى. ءوتىنىش نازارعا الىنىپ, كوروناۆيرۋستىق پاندەمياعا بايلانىستى ەنگىزىلگەن قاتاڭ شەكتەۋلەرگە قاراماستان, تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا جاڭا مادەنيەت ءۇيى اۋدان تۇرعىندارىنا ەسىگىن ايقارا اشتى.سونىمەن قاتار, گلۋبوكوە كەنتىنىڭ كوپبالالى انالارى اۋماعى ويىن الاڭى, كوگالدار مەن گۇلزارلار, اۆتوتۇراق جانە جولدارمەن جابدىقتالعان جاڭا ۇيدەن پاتەر كىلتتەرىن الدى. جاڭا قونىس يەلەرى تاۋەلسىزدىك كۇنىنە وراي ەڭ قاجەتتى سىيلىقتى العاندارىن اتاپ ءوتتى.اياگوز اۋدانىندا 120 وتباسى نۇرلى جەر باعدارلاماسى اياسىندا سالىنعان 60 پاتەرلى ەكى ءۇيدىڭ جاڭا قونىستانۋشىلارى بولدى. اياگوز اۋدانىنىڭ تاعى 20 كوپبالالى وتباسى ءبىر قاباتتى ۇيلەردىڭ كىلتتەرىن الدى.تارباعاتاي اۋدانىنىڭ تۇرعىندارى مەرەكە قارساڭىندا ەكى پاتەرلى 11 ۇيگە قونىستانۋعا مۇمكىندىك الدى. بەسقاراعاي اۋدانىنىڭ تاعى 10 وتباسىنا ەكى پاتەرلى 5 ءۇيدىڭ كىلتى تابىس ەتىلدى. كۋرچاتوۆتا جەتىم جانە اتااناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان 6 بالاعا پاتەر بەرىلدى. سونداياق, اتالعان ۇيدەگى پاتەر كىلتتەرىن كۋرچاتوۆتىڭ 7 تۇرعىنى الدى, ولاردىڭ ۇيلەرى اپاتتى دەپ تانىلدى جانە ءبىر كوپ بالالى وتباسى الدى. سونىمەن قاتار, مەرەكە قارساڭىندا سەمەي مەن ءۇرجار اۋدانىندا كوپبالالى وتباسىلار جاڭا پاتەرلەرگە قونىستاندى.تاۋەلسىزدىك كۇنىنە وراي تارباعاتاي اۋدانى اقجار اۋىلىندا كۇردەلى جوندەۋدەن كەيىن اباي اتىنداعى مەكتەپ اشىلدى. تارباعاتاي جاستار رەسۋرستىق ورتالىعىنىڭ جانىنان كوۆوركينگ ورتالىعى اشىلدى. سونىمەن قاتار, اۋدانداعى اقمەكتەپ اۋىلىندا تۇرعىنداردى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ءمودۋلى ىسكە قوسىلدى. جارما اۋدانىنىڭ قاپاي جانە ارشالى اۋىلدارىندا مەرەكەگە وراي سۋ قۇبىرلارى جۇرگىزىلدى. اعىمداعى جوندەۋدەن كەيىن كاتونقاراعاي اۋدانىنىڭ اققاينار اۋىلىندا اۋىلدىق كلۋب, سونداياق ورەل اۋىلىندا كىتاپحانا اشىلدى.وبلىس ورتالىعىندا اتاۋلى كۇن قارساڭىندا وقۋشىلار اراسىندا شايبالى حوككەيدەن جۇلدىزشا قالالىق ءتۋرنيرى وتكىزىلدى, ال سامال ساياباعىندا, التاي ستاديونىندا, كومسومولسكيي ارالىندا جانە ەتنوپاركتە كونكيمەن سىرعاناۋ ءۇشىن مۇز الاڭدارى اشىلدى. سونىمەن قاتار, ساۋلەت 2020 جاس ساۋلەتشىلەر فورۋمى ءوتتى.وبلىستىڭ بارلىق قالالارى مەن اۋداندارىندا ونلاين فورماتتا مەرەكەلىك كونسەرتتەر ءوتتى. سونىمەن قاتار, شىعىس قازاقستاننىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن بەلسەندى ازاماتتار ماراپاتتالدى. رەسپۋبليكانىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنى تۋرالى باياندايتىن ءبىرىڭعاي سىنىپ ساعاتتارى, عىلىمي زيالى قاۋىم, قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قاتىسۋىمەن بەيبىتشىلىك جانە جاسامپازدىق جىلدارى ونلاينكونفەرەنسياسى, قايىرىمدىلىق اكسيالارى, كىتاپ كورمەلەرى, مانەرلەپ وقۋ كونكۋرستارى ءوتتى.سونىمەن قاتار, وبلىس تۇرعىندارى مەنىڭ تۋىم. مەنىڭ وتانىم!؛ اكسياسىنا قاتىستى. وسىلايشا, شىعىس قازاقستاندا 383 مەملەكەتتىك تۋ, 317 جالاۋشا جانە تۋ بەينەلەنگەن 35 باننەر ءىلىندى.ىلمەك سوزدەر: شقوقازاق بوكسشىسى جانىبەك ءالىمحانۇلى الەم چەمپيونى اتاندى
|
ەلوردادا 3 جاسار قىزدى قۇتقارۋعا قاتىسقان ءۇشىنشى جىگىت تابىلدىنۇر سۇلتان. قازاقپارات نۇر سۇلتان قالاسىندا 8قاباتتان قۇلاپ كەتە جازداعان كىشكەنتاي قىزدى قۇتقارۋعا قاتىسقان ءۇشىنشى جىگىت انىقتالدى. بۇل تۋرالى حابار ارناسىنداعى ايتىلماعان اڭگىمە باعدارلاماسىندا بەلگىلى بولدى.ەلوردالىق ءبۇلدىرشىندى قۇتقارۋعا ات سالىسقان تاعى ءبىر جىگىتتىڭ ەسىم نۇرايدىن مارات. ول قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماتەماتيكا جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار فاكۋلتەتىندە 2كۋرستا وقيدى. سول كۇنى نۇرايدىن ءسابيت جانە ساعيمەن بىرگە قىزدى امان الىپ قالۋ ءۇشىن بارىن سالعان. باعدارلاما جۇرگىزۋشىسىنىڭ سوزىنشە، ستۋدەنت جىگىت ءسابيت قۇلاپ كەتپەس ءۇشىن تەرەزەنى قولىمەن تىرەپ تۇرعان. ءدال سول كۇنى ول سەسسياعا اسىعىپ بارا جاتقان ەكەن.سول كۇنى مەن قاراعاندىداعى وقۋىما، سەسسياعا اسىعىپ بارا جاتتىم. بۇل وقيعا كۇندىزگى ون جارىم شاماسىندا بولدى. ول جەردە ءبارىمىزدىڭ ويىمىز سول بالانى قۇتقارۋ ەدى. سول كۇنى تاڭەرتەڭ ۇيگە تاكسي شاقىرىپ قويعانبىز. ءبىر كەزدە قىزدىڭ جىلاعان داۋىسى ەستىلدى، جان جاعىمىزعا قاراپ، ءىلىنىپ تۇرعان قىزدى كوردىك. اعام بىردەن سول جاققا جۇگىرىپ كەتتى. مەن دە ىشكە كىردىم. ەڭ العاش ءبىز سەگىزىنشى قاباتقا كوتەرىلدىك. وندا ەسىكتى بۇزىپ جاتقان كىسىلەردى كوردىك. ول جاقتاعىلار مەنى جەتىنشى قاباتقا جىبەردى. استىنداعى پاتەردىڭ ەسىگى اشىق ەكەن. بالكونعا كىرىپ، تەرەزەدەن قارادىم، بالا تۇر ەكەن. سىرتتا تۇرعان كىسىلەر ماعان تەرەزەنى بۇز دەدى. تەپتىم، ۇردىم، سىنبادى. سول ۋاقىتتا ءسابيت پەن ساعي كىرىپ كەلدى. ءسابيت دەگەن كىسى تەرەزەنى 45 رەت تەپتى. ارتىنشا ويلانباستان تەرەزەگە شىقتى. ءبىز ساعي دەگەن كىسى ەكەۋىمىز سول جەردە ونىڭ اياعىنان ۇستاپ، كومەك بەردىك. ول كىسى بالانى ەرلىكپەن قۇتقارىپ الدى، بالانى كورشى ايەلگە قالدىردىق تا، بىردەن سىرتقا شىعىپ كەتتىك، دەپ باياندادى بولعان جايتتى نۇرايدىن.نۇرايدىنىڭ وقيعا ورنىندا بولعانىن ساعيدىڭ ءوزى دە ۆيدەوسىندا راستاعان. ساعي ىشتە تەرەزەنى ءبىر كىسى ۇستاپ تۇرعانىن ايتقان ەكەن. وسى رەتتە باعدارلاما جۇرگىزۋشىسى باتىرجان يبراگيم ستۋدەنت جىگىتتى ەل ءبىلىپ ءجۇرسىن دەپ، ءوزى ءوتىنىپ ۆيدەوعا تۇسىرگەنىن العا تارتادى.قاراپايىم جىگىت. ستۋدەنت. ءوزىم تۇسەمىن دەگەن جوق. ءوزىم تۇسىرەيىن دەدىم. وسىنداي جىگىتتەردى ەل تانىسىن دەدىم. اتا اناسى دا قۋانىپ ءجۇرسىن. جارايسىڭ، نۇرايدىن! بۇل جىگىتكە مەدال، ەشنارسە كەرەك ەمەس! ەرەكشە قۇرمەتتىڭ دە كەرەگى جوق! تەك ەل ءبىلسىن دەپ كورسەتتىم، دەيدى ول.ەسكە سالساق، 11 مامىر كۇنى ەلورداداعى قامال تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ 8قاباتىندا سالبىراپ تۇرعان كىشكەنتاي قىزدى استاناعا جۇمىس ىستەۋگە كەلگەن قىزىلوردالىق جىگىتتەر قۇتقارىپ قالعان بولاتىن. ولاردىڭ ەرلىگى ەلەنىپ، پاتەر بەرىلىپ، سونداي اق ءسابيت پەن ساعي توتەنشە جاعدايداعى ەرلىگى ءۇشىن توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالدى.اۆتور: ەلميرا اسقار قىزى
|
تۇركىستاندا ەلىمىز بويىنشا تەڭدەسى جوق كىتاپحانا اشىلادى . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 00:00 20210402 : :.61362تۇركىستاندا ەلىمىز بويىنشا تەڭدەسى جوق كىتاپحانا اشىلادى تۇركىستاندا ەلىمىز بويىنشا تەڭدەسى جوق كىتاپحانا اشىلادى2021 ج. ءساۋىر 1تۇركىستان قالاسىنداعى جاڭا كىتاپحاناسى تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى ءومىرزاق شوكەەۆتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس كوپفۋنكتسيونالدى ءبىلىم كەشەنى بولىپ جاساقتالۋدا، دەپ حابارلايدى . تۇركىستان وبلىسى اكىمىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.ەلىمىزدە تەڭدەسى جوق جاڭا ءبىلىم الۋ مەكەنى زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن جابدىقتالعان جاستار ورتالىعىنا اينالماق. ايماق باسشىسى وبلىستىق عىلىميامبەباپ كىتاپحانانى ارالاپ، وندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارمەن تانىستى. بۇل ورتالىق ءبىلىم الىپ قانا قويماي، شىعارماشىلىق پەن شابىتتى ۇشتاستىرىپ، بىرەگەي جوبالاردى جۇزەگە اسىراتىن كەشەن رەتىندە بارشا كىتاپقۇمار قاۋىمنىڭ سۇيىكتى مەكەنىنە اينالارى ءسوزسىز. ول ءۇشىن بارلىق جاعداي جاسالادى، دەدى وبلىس اكىمى.ۇش قاباتتى شىعارماشىلىق شاڭىراق ءارتۇرلى ايماقتارعا بولىنگەن. وقۋ زالدارى مەن كىتاپ سورەلەرى ىرىكتەلىپ، ورناتىلعان. ەڭ جوعارعى ءارى جارىق قاباتىندا ۇلكەن كىتاپحانا جايعاسقان. وندا قازاق ەلىنىڭ اتاقتى قايراتكەرلەرى مەن قالامگەرلەرى مەن الەمنىڭ ۇزدىك اقىنجازۋشىلارىنىڭ ءار جىلدارى جازىلعان تۋىندىلارى، ەستەلىكتەرى مەن كۇندەلىكتەرى جينالۋدا.ەكىنشى قاباتتا الۋان ءتۇرلى ستۋديالار، شەبەرحانالار مەن قولونەر دۇكەندەرى ورىن الدى. بۇل جەردە كەزكەلگەن وقىرمان ءۇشىن كىتاپتان شابىتتانعان دۇنيەلەردى ءوز قولىمەن جاساپ شىعارۋعا مۇمكىندىك بار. ءبىرىنشى قاباتتا ورنالاسقان. مۇندا كىتاپقۇمار قاۋىم بىربىرىمەن كەزدەسىپ، باس قوسا الادى. جاڭا تۋىندىلاردىڭ تۇساۋىن كەسۋگە بارلىق جاعداي جاسالعان.تومەنگى قاباتتا عىلىميزەرتتەۋ ورتالىعى، ياعني نەگىزگى كىتاپ ساقتاۋ قويماسى ورنالاسقان. بۇل جەردە وتە سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار مەن مونۋسكريپتىلەر ساقتاۋلى. سونىمەن قاتار، مۇنداعى ۇلكەن زەرتتەۋ ورتالىعى قۇندى دۇنيەلەردى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ولاردى قايتا قالپىنا كەلتىرىپ، تسيفرلاندىرادى.ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ويىنشا، ءالفارابيدىڭ مۋزىكا تۋرالى تراكتاتىن وقىعاننان كەيىن، ادام ءوز تۋىندىسىن نەمەسە ءتىپتى مۋزىكالىق شىعارماسىن جاساۋعا شابىت الۋى مۇمكىن. سوندا تاعى زاماناۋي تەحنولوگيالاردى قولدانا وتىرىپ، ونەر تۋىندىسىن جارىققا شىعارىپ، ءتىپتى جاڭا مۋزىكالىق اسپاپتى ويلاپ تابا الادى. ول ءۇشىن وسىندا دىبىس جازۋ ستۋدياسى ورنالاسقان. ورتالىقتا بي ۇجىمىمەن بىرگە ءوز قويىلىمىن ويلاپ تاۋىپ، ونى وسىندا ورنالاسقان كينوكونتسەرت زالىندا كورسەتۋگە نەمەسە اتريۋمدا تانىستىرۋعا بولادى. وسىلايشا، جاڭا كىتاپحانا شىعارماشىلىق ارماننىڭ جۇزەگە اسۋىنا تولىق مۇمكىندىك بەرەدى.بۇدان بولەك، كىتاپحانا عيماراتىندا جاڭا تۋىندىلاردىڭ تۇساۋىن كەسۋگە ارنالعان جاڭا ۇلگىدەگى شىعارماشىلىق زالى، كادەسىيلار دۇكەنى جانە كەزدەسۋلەرگە ارنالعان جايلى كوفەحانا بار. مۇندا باسقوسۋ ستۋدياسى كوۆوركينگ، كومپيۋتەرلىك سىنىپ، فوتو جانە بەينەتۇسىرىلىمگە ارنالعان مۋلتيمەديا زالى بار. بۇل اسىرەسە بلوگەرلەر، فوتوگرافتار مەن ديزاينەرلەر ءۇشىن پايدالى ورىن بولماق.كىتاپحانادا 3 مودەلدەرىن جاساۋعا ارنالعان پروەكتسيالىق بولمە، كالليگرافيا جانە ونەر ستۋدياسى، قىش قۇمىرا جاساۋعا ارنالعان شەبەرحانا بار. بالالار زالىندا وقۋدان باسقا روبوتوتەحنيكا بويىنشا ساباقتار وتەدى. ەسكى كىتاپتاردىڭ، قولجازبالار مەن قۇجاتتاردىڭ مۇراعاتى ۇسىنىلادى. عىلىميزەرتتەۋ تۇرعىسىنان كىتاپحانانىڭ ماقساتى بارلىق قۇجاتتاردى، كۋالىكتەردى جانە باسقا دا ماڭىزدى ماتەريالداردى ءبىر جەرگە جيناۋ. وسىعان دەيىن مۇنىڭ ءبارى ءار جەردە ساقتالىپ كەلگەن. مىسالى، 1872 جىلى تۇركىستان ۇلكەن تۋرالى البوم شەتەل اسىپ كەتكەن. وندا جەرگىلىكتى شەيحتەر مەن بيلەۋشىلەردەن كوپتەگەن زاڭدى قۇجاتتار جيناعى بولاتىن. ءقازىر مۇنىڭ ءبارى سانكتپەتەربۋرگتەگى شىعىستانۋ مۇراجايىندا ساقتاۋلى. قۇجاتتاردىڭ ۇلكەن كولەمى تاشكەنتكە ارحەولوگيا ورتالىعىنا جەتكىزىلگەن. ولاردىڭ كوپشىلىگى جەكە تۇلعالاردىڭ قولىندا، ولاردىڭ ءبىرى زەرتتەۋشى شاحوۆتسوۆ بولىپ سانالادى. وسىلايشا، كوپتەگەن زەرتتەلمەي قالعان دۇنيەلەر جەتەدى. جاڭا كىتاپحانانىڭ مىندەتى بۇل قۇجاتتاردى ءبىر جەرگە جيناپ، وقىرماندار مەن عالىمدارعا قولجەتىمدى ەتۋ. ول ءۇشىن بارلىق اقپارات ساندىق فورماتقا اۋىستىرىلادى، دەيدى كىتاپحانا جوباسىن تۇجىرىمدامالىق ازىرلەۋ جونىندەگى جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشىسى ايكو توكەن.ەكىنشى تاريحي مىندەت ەسكى قۇجاتتار مۇراعاتىن جيناپ، ساقتاۋ. ول ءۇشىن ەرەكشە جاعدايلار مەن سىرتقى فاكتورلاردى باقىلاۋ قاجەت. مۇنداي قۇجاتتاردى توتىعۋعا قارسى جابدىعى بار ارنايى تسەح قالپىنا كەلتىرەدى. ايتا كەتەيىك، بۇل ورتالىق ازياداعى جالعىز تسەح. ءۇشىنشى ماڭىزدى باعىت جاساندى زەردەنى پايدالانا وتىرىپ، تاريحي كىتاپتار مەن ماتەريالداردىڭ ۇلكەن دەرەكقورىن قالىپتاستىرۋ. بۇل ۇلكەن ءوندىرىس زەرتحاناسى. بەس ماشينانىڭ قاراپايىم جيىنتىعىن قولدانا وتىرىپ، كەزكەلگەن ادام ويىنداعى دۇنيەنەنى، ساندىك زاتتاردان كومپيۋتەرگە دەيىن جاساۋعا تولىق مۇمكىندىكتەر بار.زاماناۋي ءبىلىم ورتالىعىنىڭ جۇمىسىمەن تانىسقان تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى ءومىرزاق شوكەەۆ جاۋاپتى تۇلعالارعا ءبىرقاتار ناقتى تاپسىرمالار بەرىپ، مىندەتتەر جۇكتەدى. قولعا الىنعان جۇمىستاردى بەلگىلەنگەن كەستەگە سايكەس اياقتاۋدى تاپسىردى.سارىاعاش اۋدانىندا مىڭ باس مال بورداقىلايتىن الاڭ ىسكە قوسىلدىكەلۋ قاينارى: :...?251381745
|
قالتقىسىز قىزمەت ابىرويلى مىندەت اپتا تىنىسى23 قىركۇيەك 2017، 10:4423 قىركۇيەك 2017, 10:44 1155 0 گازەتا: اتامەكەن گازەتىجۋىردا گرەكريم كۇرەسىنەن وليمپيادا جانە الەم چەمپيونى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى، حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى، الماتى وبلىستىق ٴماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ ۇلتتىق ۇلاننىڭ باۋىرجان مومىش ۇلى اتىنداعى 28237 اسكەري بولىمىندە قوناقتا بولىپ، اسكەري ٴبولىمنىڭ قۇرمەتتى قوناقتارىكىتابىنا ٴوز قولتاڭباسىن قالدىردى.بۇنىمەن قوسا جاقسىلىق ٴامىرالى ۇلى اسكەري ٴبولىمنىڭ تىنىستىرشىلىگىمەن تانىسىپ قانا قويماي، وتان الدىنداعى بورىشىن وتەپ جۇرگەن ساربازدارمەن كەزدەسىپ، ولاردى انتتارىنا ادال بولۋعا، حالقىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتۋگە شاقىردى.ول ٴوز سوزىندە: مەن بۇل اسكەري ٴبولىمدى بۇرىننان بىلەمىن، وسىندا بۇرىن دا بولعانمىن، سوندىقتان اسكەري بولىمگە قانداي جۇك ارتىلىپ، قانداي مىندەتتەر اتقاراتىنىن ەل قاتارلى جاقسى بىلەمىن. ۇلتتىق ۇلان قاتارىنا كىرگەلى دە داڭقتى قولباسشى باۋىرجان مومىش ۇلى اتىنداعى بۇل اسكەري ٴبولىم ٴوز ابىرويىنا كىر كەلتىرگەن ەمەس، قايتا كۇن ساناپ ىلگەرىلەپ كەلەدى. ساربازدارى دا مىعىم، كەز كەلگەن مىندەتتەردى اتقارۋعا ٴازىر ەكەنىن ۇنەمى دالەلدەۋدە، دەپ، كەز كەلگەن توتەنشە وقيعالار كەزىندە جەدەل ارەكەت ەتىپ، حالقىنىڭ قورعانىنا اينالعان ۇلاندىق قۇتقارۋشىلارعا العىسىن ٴبىلدىردى.ايدوس ساعىندىق ۇلى،
|
ئۇيغۇرنىڭ كۆزىئەلكۈن لوندون: بالىلىق خاتىرەم ۋە لوندوندىكى ئايەممۇنبەر كۆكتىن تامدۇق كۆكتىن تامدۇق ئۇيغۇرنىڭ كۆزى ئەلكۈن لوندون: بالىلىق خاتىر ...كۆرۈش: 3196ئىنكاس: 14ئەلكۈن لوندون: بالىلىق خاتىرەم ۋە لوندوندىكى ئايەم توردا بارئاكتىپ ئەزا, جۇغلانما 4494, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 506 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 4494, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 506 جۇغلانما بار.تۆھپە : 1798توردىكى ۋاقتى: 226 سائەتيوللىغان ۋاقتى 2014228 08:31:57 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشبالىلىق خاتىرەم ۋە لوندوندىكى ئايەمبالىلىقىم ئۇ بىر سۇلتانلىقىم، غەمگۇزارسىز،ئايەم ئىدى ھەر كۈنۈم، سەبىي قەلبىم كۈلگەن.ئەل ۋەتەنسىز يات ئەلدە، سېغىنىشتا ياشىماق،گويا بىر قامغاق ئىكەن، يىلتىزى ئۈزۈۋېتىلگەن!كېتىپ قالدىم غەرب تامان، قۇم بارخىنى ئارقامدا قالدى!مەن ماڭغان توپا يوللار، كارۋان ئىزلىرى ئۇزاقتا قالدى!ئۇنتۇمىدىم ئەمما، سېغىنىش ئوتۇڭ تىنماي كۆيۈپ ياندى!ئاھ ۋەتىنىم ۋىسال يولى، يۈرەكتە مىڭبىر ئارمانلار قالدى!بالىلىق ئادەم ھاياتىنىڭ ئەڭ غەمگۇزارسىز بىر مەزگىلى بولسا كېرەك. شۇنىڭ ئۇچۇنمىكىن مەن بالىلىقىمنى ھەرگىز ئۇنىتالمايمەن. مېنىڭ بالىلىقىمغا خاس ئېنىق ئېسىمدە قالغان خاتىرىلەردىن بىرى ئايەم تەنتەنىسىدۇر. ھەممە ئۇيغۇر بالىلىرىغا ئوخشاشلا مېنىڭ ھاياتىمدىنمۇ تالاي ھېيت خۇشاللىقلىرىغا چۆمگەن ئۇنتۇلغۇسىز يىللار ئۆتكەن. مەھەللىمىزدىكى بالىلار بىلەن بىر توپ بولۇپ رامزان ئايلىرىدا مەھەللىمۇ مەھەللە ئارىلاپ رامزان توۋلىغانلىرىم، مەھەللىمىزدىكى ھەر بىر ئۆينىڭ ھويلىسى ئالدىدا رامزان توۋلىغاندا بېرىلگەن قوناق نېنى، ئۈزۈم، ئۆرۈك ۋە شاپتۇل قاقلىرى، ئۇششاق پارچە پۇللار قاتارلىق ئولجىلىرىمىزنى ئايدىڭ كېچىلەردە مەھەللىمىزنىڭ سىرتىدىكى قۇملۇق دوڭنىڭ ئۈستىدە ئولتۇرۇپ، باراۋەر تەقسىملەشكەنلىكىمىز، ھېرىپ ھالىمىزدىن كەتكۈچە ئويۇن ئوينىغانلىرىمىز ھېلىھەم بۈگۈنمۇ خۇددى كېچە قاراڭغۇسى ئىچىدىكى يېغى تۈگەپ ئۆچۈش ئالدىدا پىلدىرلاپ يېنىۋاتقان جىن چىراغ نۇرىدەك ھەر يىلى رامزان ئېيى كەلگەندە غۇۋا ئېسىمگە كېچىدۇ... ۋە مېنىڭ چۈشەنچەمدىكى رامزان ئېيى شۇنداق ئىدى دەپ ئويلاپ قالىمەن.بالىلىقتىكى روزا ۋە قۇربان ھېيت ئايەملىرى يېقىنلىشىۋاتقان كۈنلەردىكى ئۇ خۇشاللىق تۇيغۇلارنى بىر دېمەڭ .... شۇنداق ئېسىمدە، ھېيت كۈنلىرى يېقىنلاشقانسېرى مەھەللىدىكى ھەممە ئادەملەر قوزغىلىپ ھېيت تەييارلىغىنى باشلىۋېتەتتى...مەھەللىمىزدىكى ماشىنچىدىن تارتىپ موزدوزغىچە، موللامدىن تارتىپ تالىپلارغىچە، دېھقاندىن تارتىپ پادىچىلارغىچە ھەممە ئادەم ھېيت تەييارلىقىغا كىرىشىپ كېتەتتى. ئاددىيسى مېنىڭ قىلىدىغان ئىشلىرىممۇ ئاۋۇپ كېتەتتى. ئاپامنىڭ بۇيرۇقى بويىچە ھېيت كۈنى گۆش پۇشۇرىدىغانغا دۆۋەدۆۋە ئوتۇن كېسىپ ھازىرلايتتىم. 23 چاقىرىم كېلىدىغان كۆلدىن ياكى سۇ كەلگەن چاغلاردا ئۆستەڭدىن ئەپكەشتە سۇ ئەكېلىپ، كوزىلارنى تولدۇراتتىم. ئاتامنىڭ تاپشۇرۇقى بويىچە ئېغىلدىكى كالا، قوي ۋە ئېشەكلەرگە ئىككى كۈن يەتكۈدەك ئوتچۆپ، يەمخەشەكلەرنى ھازىرلايتتىم... ھېيىتتا كىيىدىغان يېڭى كىيىملەرنى، تاپشۇرۇپ ئالىدىغان ھېيتلىق سوۋغاتلارنى بىر دېمەڭ... يەنە ئۆزئۆزۈمچە ئاتائانامدىن، بوۋام ۋە موماملاردىن، تاغا ۋە ھامماچىللىرىمدىن ئالىدىغان ھېيتلىق سوۋغاتلارنىڭ سانىنىمۇ كاللامدا تەخمىن ھېسابلاشقا ئۈلگۈرەتتىم...مەن يېزا ھاياتىغا تويۇنۇپ ئۆسكەن بىر ئۇيغۇر پەرزەنتى بولغىنىمدىن ھەر ۋاقىت سۆيۈنىمەن، ئىپتىخارلىنىمەن چۈنكى بۈگۈن پەقەت خاتىرەمدىلا ئەسلىمە بولۇپ قېلىۋاتقان شۇ ساپ ئۇيغۇر يېزىسى ماڭا مەكتەپتىن كېيىنكى ئىككىنچى مەكتەپ بولۇپ، تاكى مەن ئۆمىلەشتىن توختاپ ئايغىم چىقىپ، مەھەللە كەپسىز بالىلىرى ئىسمىڭ نېمە؟ دەپ سورىغان سوئالىغا يىغلىماي تۇرۇپ جاۋاب بېرەلىگەندىن تارتىپ 18 ياشقا كىرىپ ئالىي مەكتەپتە ئوقۇش ئۈچۈن يۇرتىمىزدىن ئايرىلغانغا قەدەر بولغان ئارىلىقتا ماڭا ئۇيغۇر ھاياتىنىڭ ھەممە تەرىپىنى، ئۇيغۇر بولۇپ ياشاشنىڭ ھەممە بىلىملىرىنى پۇختا ئۆگەتكەن ئىدى.ھازىر بەزىدە شۇنداق ئويلاردىمۇ بولىمەن، بەلكىم شۇ ۋاقىتتا ئالىي مەكتەپكە ئوقۇشقا بارمىغان بولسام، بۇ مېنى چوڭ قىلغان مەھەللەمدىن، مەھەللەمنى باغرىغا ياشناتقان ئەزىزانە ۋەتىنىمدىن ئايرىلماس ئىدىم... ئەمما بىز شۇنداق كۆنگەن، ھايات سەپىرىمىز ياكى ئۇنداق ۋەياكى مۇنداق بىر ھادىسىلەرگە ئۇچۇرسا، بۇنىڭ نېمە سەۋەبتىن يۈز بەرگەن قىسمەتلەر ئىكەنلىكى ئۈستىدە باش قاتۇرۇپ ئويلىنىشتىن كۆرە ئاسانلا مۇنداق ئىشلارنىڭ ھەممىسىنى گۇناھى ئېغىر تەقدىرگە ئارتىپ ئۆزىمىزگە تەسەللى تېپىشقا ئۇرۇنىمىز. شۇڭا مەن ئۆز ھالىمنى قانداقتۇر تەسەۋۋۇر قىلغۇسىز غايىب تەقدىرگە ئەمەس، بەلكى مەن چوڭ بولغان مۇھىتقا باغلاپ تەھلىل قىلىمەن. مەن ھاياتىمدا يوقاتقان نەرسىلىرىممۇ كوپ ئەمما ئېرىشكەن نەتىجىلىرىممۇ نۇرغۇن. بەزىدە مەن بۇلارنى تارازىغا سېلىش ئارقىلىق ئوز ئۆزۈم ئۈستىدە ئويغا پاتىمەن، مۇھاجىرەتتە ئۆزۈم ئۈچۈن ياشىمىغانلىقىمنى تولۇق ھېس قىلغان ۋە بۇ ھېسلىرىمنى ئەمەلىي نەتىجىگە ئايلاندۇرالىغانلىقىمنى ئېسىمگە ئالغىنىمدا ئازتولا ئۆزۈمگە تەسەللى تاپىمەن.ئالاھازەل شۇ ھايات قىسمەتلىرى بىلەن ئەگەر مەن مەھەللەمدىن 18 ياش ۋاقتىمدا ئايرىلغان بولسام، يېشىم 30 غا بارماي سۆيۈملۈك ۋەتىنىمدىن ئايرىلمىغان بولاتتىم.بالىلىق ۋاقىتلىرىمدىكى ئەسلىمىلىرىم، تۇيغۇلىرىمۇ خۇددى چۆچەكلەردىكى ئاجايىپغارايىپ ۋەقەلىكلەرنى ئۇنۇتمىغىنىمىزدەك پەقەت ئېسىمدىن چىقمايدۇ.مەن 10 ياشلار ئەتراپىدا بولسام كېرەك، بىر كۈنى قاتتىق يامغۇردىن كېيىن غەرب تەرەپتىن شۇنداق چىرايلىق ھەسەن ھۈسەن چىقتى. بۇ ھەسەن ھۈسەننى تولۇق كۆرۈش ئۈچۈن ئويىمىزنىڭ ئارقىسىدىكى قۇرۇق دەريانىڭ قارشى تەرىپىدىكى بىر ئېگىز قۇم بارخىنىنىڭ ئەڭ ئۈستىگە چىقىپ شۇ ھەسەنھۈسەن چىققان غەرب ئاسمىنىغا تىكىلگەچ چوڭقۇر ئويغا پېتىپ نەزىرىمنى يىراق يىراقلارغا، كۆز نۇرۇم يەتكەن نىشانلارغا تاشلىدىم. ئۇ ھەسەن ھۈسەن يېرىم چەمبەر شەكلىدە زېمىن ئۈستىگە خۇددى بىرى قاداپ قويغاندەك كۆرۈنەتتى، ئۇنىڭ ئارقا تەرىپى ئاسمان بىلە زېمىن ئۇچراشقان ئۇپۇق چېكى ئىدى. شىمال تەرەپتە يامغۇردىن كېيىنكى سۈزۈك ھاۋادا كۆرۈنىدىغان تەڭرى تاغلىرىنىڭ ئاق باش چوققىلىرى ناھايىتى سۈرلۈك كۆرۈنەتتى. مەن ئۆزۈمدىن سورايتتىم مەن كۈنلەرنىڭ بىرىدە، چوڭ بولغاندا شۇ تاغلارنىڭ ئۇ تەرىپىگە ئۆتەلەرمەنمۇ؟ قۇم بارخىنى ئۈستىدە زاڭىقىمنى تۇتۇپ يانپاشلاپ سوغۇق قۇم ئۈستىدە ياتقاچ كۆز ئالدىمدا ماڭا كۆرسىتىلىۋاتقان بۇ ئالەمنىڭ تىلسىملىرىنى بىلىۋېلىش ئۈچۈن تىنىمسىز باش قاتۇراتتىم. چېكى يوق ئويلارغا چۆمەتتىم... ئۆز ئۆزۈمگە سوئال قوياتتىم بۇ دۇنيا قانچىلىك چوڭدۇ؟ ئاسماندا بەزىدە ئايروپىلانلار ئۇچىدىكەن، ئۇ قانداق ئۇچىدىغاندۇ؟ ئۇنىمۇ ئادەملەر ھەيدەمدىغاندۇ؟ ئۆيدىكى جىن چىراغنىڭ كىرسىنى تۈگەپ كېتىپ بىز قاراڭغۇدا ياشاۋاتقىلى 2 ھەپتە بولدى. ئاپام كۈندە قاقشايدۇ...ئاتام قاچانلىققا پۇل تېپىپ چىراغقا كىرسىن ئالار؟ ....مەنمۇ ئاستائاستا چوڭ بولدۇم، كوممۇنا تۈزۈمىمۇ تۈگىدى. ئائىلىمىزنىڭ تۇرمۇشى ئازتولا ياخشىلاندى. ئىشقىلىپ كىيىدىغانغا كىيىم، يەيدىغانغا نېنىمىز بار بولدى. ئەمما ئەپسۇسلىنارلىق ئىش شۇ بولدىكى مېنى ئۆز قوينىدا ئۆستۈرگەن يۇرتۇمدىن غايىب بولدۇم. مەن ھازىر شۇ بالىلىقىمدا نەزەر تاشلىغان، سىرلىرىنى بىلىشكە ئىنتىلگەن ئۇپۇق سۆيگەن غەربىنىڭ ئەڭ ئەڭ غەربىدىكى بىر ئارال دۆلەتتە ياشاۋاتقىلى 14 يىل بولدى، بۇ يەردە يەنە قانچىلىك ياشايمەن، ئۇ تەرىپى ماڭا مەۋھۇم.مەن بۈگۈن لوندوننىڭ ھەشەمەتلىك ئېگىز بىنالار قەد كۆتۈرگەن دۇنيا پۇلمۇئامىلە مەركىزىدە تۇرۇپ، ئىش ئورنۇمدىكى بىنانىڭ 9 قەۋىتىدە ئەتىگەن سائەت 9:00 دا ئىش باشلىشىمىزدىن بۇرۇن ئۇلۇغ قۇربان ھەيئىتى نامىزىنى دۇنيانىڭ ھەر ئىقلىمىدىن كەلگەن 20 گە يېقىن مۇسۇلمان خىزمەتداشلىرىم بىلەن بىرگە ئوقۇپ دۇئاغا قول كۆتۈرگىنىمدە، ۋۇجۇدۇمنى يەنە قانداقتۇر تەسەۋۋۇر قىلغۇسىز غېرىبلىق چىرمىۋالدى. تەبىئىيكى مېنىڭ ئەسخىياللىرىم، ئارزۇ ئامانلىرىم شۇ توپىغا مىلىنىپ ئەلجامائەت بىلەن بىرگە ئوقۇغان مەھەللىمىزدىكى ھېيت نامىزىغا ۋە ناماز ئوقولۇپ بولغاندىن كېيىن ياڭرىغان ناغراسۇناي ئاۋازلىرى بىلەن چەكسىز ھېيت شادلىقىغا چۆمگەن ئاشۇ ئۇيغۇرنىڭ مەھەللىلىرىدە ئۇرۇقتۇغقانلىرىم بىلەن بىللە ئوتكەن ھاياتىمنىڭ ئۇنتۇلماس ئەسلىمىلىرىگە قوشۇلۇپ كەتتى.لوندون ماڭا كوپ نەرسىلەرنى ئۆگەتتى. لوندون بۇ ئاجايىپ رەڭدار شەھەر. بۇ شەھەر توغرىسىدا قىسقا ئەمما سىلەر ھەيران قالغۇدەك ئازراق سانلىق مەلۇمات بېرىپ ئۆتەي. بۇ شەھەردە 14 مىليوندىن ئارتۇق ئادەم ياشايدۇ 2012 يىلىدىكى ستاتىستىكا ۋە بۇ شەھەردىكى ئاھالىلەر ئىنگلىز تىلىدىن باشقا 300 دىن ئارتۇق تىلدا يەرلىك تىلدا سۆزلىشىدۇ. لوندون ئاھالىسىنىڭ 59 نى ئاق تەنلىك ئىنگلىزلارنى ئاساس قىلغان ياۋروپالىقلار، 41 نى بولسا ھىندىستان، پاكىستان، بېنگال ۋە ئافىرقىلىق قارا كۆچمەنلەرنىڭ ئەۋلادلىرى ۋە باشقا دۇنيانىڭ ھەر قايسى دۆلەتلىرىدىن كەلگەن كۆچمەنلەر تەشكىل قىلىدۇ. بۇ دۆلەتنىڭ ئىسمى ئۇيغۇرچىغا ئىنگلىزچە يەنى ئىنگلىزلار يېرى دېگەن ئىسىم بىلەن تونۇلغان ئەمما رەسمىي ئىسمى بۈيۈك بىرىتانىيە ۋە شىمالىي ئىرېلاندىيە بىرلەشمە پادىشاھلىقى، ۋە بۇ ئىسىم قىسقارتىلىپ بۈيۈك بىرىتانىيە دەپ ئاتىلىدۇ. ئىنگلىزچە يېزىلىشى: ، ئادەتتە قىسقارتىلىپ ئىنگلىزچە ، ياكى دەپ ئاتايدۇ. بۈيۈك بىرىتانىيە ۋە شىمالىي ئىرېلاندىيە بىرلەشمە پادىشاھلىقى ئەنگلىيە، ۋەلىس، شوتلاندىيە ۋە شىمالىي ئېرلاندىيەلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان يۈكسەك ئاپتونومىيىلىك دۆلەتلەردىن تەركىب تاپقان. بۈيۈك بىرىتانىيە 2 مىللىيۇندىن ئارتۇق مۇسۇلمانلار بار، بۇلارنىڭ 80 لوندوندا ياشايدۇ. بىرتانىيەدە ياشايدىغان بىر قىسىم كۆچمەن مىللەتلەرنىڭ سانى تۆۋەندىكىچە: ھىندىستانلىقلار 1،451،862، پاكىستانلىقلار 1،173،892؛ تۈركلەر 300،00؛ جۇڭگولۇقلار 240،000؛ ئافغانىستانلىقلار 71،000، كۇردلەر 42،000، تىبەتلەر 650، ئۇيغۇرلار 300. ئۇيغۇرلار 1999 يىلىدىن باشلاپ بۈيۈك بىرىتانىيەگە كۆچمەن بولۇپ كېلىشكە باشلىغان. 2013 يىلىدىكى ستاتىستىكائەمدى ئۆزۈم توغرىسىدا سوز باشلاي. مەن 1999 يىلى ئەڭ ئاخىرقى قېتىم قۇربان ھېيت نامىزىنى مەھەللىمىزدىكى مازار مەسچىتىدە ئوقۇپ 14 كۈن ئۆتكەندىن كېيىن چەتئەلگە كەتكىنىم شۇنداق ئېنىق ئېسىمدە. مانا بۈگۈن ئارىدىن دەل 14 يىل ئۆتكەندىن كېيىنكى قۇربان ھېيت نامىزىنى ئوقۇۋېتىپتىمەن. دېمەك مېنىڭ قەلبىمگە ئورناپ قالغان ئايەم شادلىقى دەل مۇندىن 14 يىل ئىلگىرىلا شۇ يۇرتۇمدا قىلىپ قالغان ئىكەن. مەن شۇندىن كېيىن ھېچ بىر قېتىم ھەقىقىي ئايەم شادلىقىنى ھېس قىلىپ باقمىدىم.ئۇنداقتا ئەلۋەتتە ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئېسىگە شۇنداق بىر سوئال تەبىئىيلا كېلىدۇ سىز 14 يىلدىن بۇيان ھېيت نامىزى ئوقۇمىدىڭىزمۇ؟ مەن ھەر يىللىق ھېيت نامىزىنى ئوقۇدۇم. مەن ھېيت نامىزىنى قايەردە ئوقۇسام، ئىشلىسەم ياكى ياشىسام شۇ يەردىكى مۇسۇلمانلارنىڭ مەسچىتلىرىدە ئوقۇدۇم. ئېسىمدە قېلىشىچە بىر يىلى تۈرك جامائىتىنىڭ مەسچىتىدە، بىر يىلى سومالىلىق مۇسۇلمانلار مەسچىتىدە، بىر يىلى پاكىستانلىقلارنىڭ مەسچىتىدە، يەنە بىر يىلى ئافىرقىلىق قارا مۇسۇلمانلار مەسچىتىدە يەنە بىر يىلى بېنگاللىق مۇسۇلمانلار جامائىتىنىڭ مەسچىتىدە، يەنە بىر يىلى ئەرەب بايلىرىنىڭ مەسچىتىدە، يەنە بىر يىلى كارېىبىانلىق قارا مۇسۇلمانلار جامائىتىنىڭ مەسچىتىدە يەنە...... يەنە.......يەنە..... ئەمما ئۇيغۇر جامائىتىنىڭ مەسچىتىدە ئوقۇپ باقمىدىم!مەن لوندوندا دۇنياغا مەشھۇر ئىقتىساد مەركەزلەشكەن كاپىتال شەھەردە ياشىغان 15 يىلغا يېقىن ھاياتىمدا مېنىڭ كۆرگەن مۇساپىرلىق كەچمىشلىرىم كوپ. كۆرگەن قىسمەتلىرىم ئېيتىپ تۈگەتكۈسىز... ئەگەر مەندەك بىر يېزا ھاياتىغا تويۇنۇپ چوڭ بولغان ئۇيغۇر پەرزەنتى 15 يىللىق ھاياتىنى ئاتام ۋە ئانام كۆرۈپ باقمىغان يات بىر ئەلدە ئۆتكۈزسە، سىزچە قانداق تۇيغۇلاردا بولۇپ ياشايدىغاندۇ؟ بۇ سوئالنىڭ جاۋابىنى سىز ئۆز تەسەۋۋۇر كۈچىڭىزگە تايىنىپ ئىزدەپ باقارسىز، ئىشىنىمەن، سىز چوقۇم توغرا جاۋاب تاپالايسىز. ئەگەر مەن بۇ ھەقتە يازسام بەلكىم نەچچە توملۇق كىتابلار پۈتۈپ چىقىشىمدا گەپ يوق ئەمما لوندوننىڭ ھاياتنى ئالدىغا سېلىۋالىدىغان ئالدىراش ھايات رىتىمى ماڭا بۇ ھەقتە مەخسۇس قېلىن قېلىن كىتابلارنى يېزىش پۇرسەتلىرىنى بەرمەيدۇ. ئەمما مەن بۇنىڭلىق بىلەن توختاپ قالمايمەن ۋە مەيۈسلەنمەيمەن، ئەكسىچە ئىمكانىيىتىم يار بەرسىلا ئۆزۈمنىڭ ئويلىغانلىرىمنى، كۆرگەنلىرىنى قەلەمگە ئېلىشقا تىرىشىمەن. مەن بۇ ئارقىلىق قېرىنداشلىرىمىزنىڭ بۈيۈك بىرىتانىيەنى ۋە بۇ دۆلەت جەمئىيىتىنى چۈشىنىشىگە ئازتولا ياردەمدە بولالىسام بۇ مەن ئۈچۈن ئەڭ خۇشاللىنارلىق ئىش بولىدۇ، ئەلۋەتتە! ئىنشاھ ئاللاھ بۇ تۇردىكى تېمىلار داۋاملىق سىزلەر بىلەن يۈز كۆرۈشۈپ تۇرغۇسى. قىممەتلىك ۋاقتىڭلارنى چىقىرىپ بۇ يازمىنى ئوقۇپ چىققىنىڭلارغا رەھمەت!2013 يىلى 15 ئۆكتەبىر، لوندون توردا يوقئادەتتىكى ئەزا, جۇغلانما 318, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 182 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 318, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 182 جۇغلانما بار.تىزىم نۇمۇرى: 24485يوللىغان ۋاقتى 2014228 11:26:43 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشۋەتەندىكى بارلىق قېرىنداشلاردىن سىزگە ئوتلۇق سالاملار بولسۇن! ئالدىراش بولسىڭىزمۇ چوڭقۇر مەنالارغا تولغان ئېسىل ئەسەرنى بىزگە سوۋغا قىلغىنىڭىزغا رەھمەت.ئەسىرىڭىزنى ئوقۇپ بالىلىقىمغا مەنمۇ يەنە بىر قېتىم قايىتقاندەك بولدۇم. چەت دۆلەتتىكى ھايات كەچمىشلىرىڭىزنىڭ ئاچچىق ئەسلىمىلىرى ۋە سىز تۇرىۋاتقان شۇ دۆلەتتە كۆرگەن ۋە ئاڭلىغانلىرىڭىزدىن بىزمۇ تېزراق خەۋەردار بولۇشقا تەشنامىز. سىزنىڭ تەجرىبە ساۋاقلىرىڭىز كەلگۈسى پەرزەنىتلىرىمىزگە ئاساس بولغۇسى!ئىشلىرىڭىزغا ئۇتۇق تېنىڭىز سالامەتلىك تىلەيمەن.ئاكتىپ ئەزا, جۇغلانما 4268, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 732 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 4268, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 732 جۇغلانما بار.يوللىغان ۋاقتى 2014228 11:47:06 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشئاخىرىنى يىزىپ چىقشىڭىزنى كۈتىمەن،شۇنچە ئالدىراش ياشاۋىتىپمۇ بىزنى لوندۇندىكى كۈنلىرىڭىزدىن ھىسياتلىرىڭىزدىن خەۋەردار قىلغنىڭىزغا كۆپ تەشەككۈر قىرىندىشىم.سەبرى توردا يوقئادەتتىكى ئەزا, جۇغلانما 325, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 175 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 325, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 175 جۇغلانما بار.تىزىم نۇمۇرى: 23142تۆھپە : 104يوللىغان ۋاقتى 2014228 12:15:02 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتەسىرلەنمەي تۇرالمىدىم.پۈتۈنلەي يېڭىچە مۇھىت،يېڭىچە ھەۋەس قىزىقىش دەسلەپتە كىشنى بىر ئاز قىززقتۇرغاندەك قىلسىمۇئەمما ئۇنىڭدىن كىلىپ چىقدىغان ۋەتەن غېرىپچىقىغا بۇ جاھاندا ھىچنىمە تەڭ بۇلالالمايدۇ قېرىندىىشىم..بۇ ھىسياتىڭىز ماڭا چۈشىنىشلىك ئاللاھىتىن سالامەتلىكىڭىزنى تىلەيمەن.نەتىجىڭىز ئۇيغۇر ئۈچۈن گۈللەپ ياشنىسۇن توردا يوقيىڭى ئەزا, جۇغلانما 199, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 101 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 199, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 101 جۇغلانما بار.تىزىم نۇمۇرى: 26386يوللىغان ۋاقتى 2014228 12:20:22 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتېمىڭىزغا كۆپ رەھمەتيوللىغان ۋاقتى 2014228 14:45:11 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشلوندون ھەققىدە خېلى كوپ چۇشەنچىلەرگە ئىگە بوپ قالدۇق . كوپ رەھمەت .يوللىغان ۋاقتى 2014228 15:39:03 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشرەھمەت سىزگە،تېمىڭىزنى ئوقۇپ مەنمۇ بالىلىقىمدىكى شۇ گۈزەل چاغلارغا قايتقاندەك بولدۇم. نېمىدىگەن ئېسىل چاغلار ھە!تىرىشچان ئەزا, جۇغلانما 1628, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 372 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 1628, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 372 جۇغلانما بار.يوللىغان ۋاقتى 2014228 16:13:30 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشلوندوندىكى ئوتكەن مۇساپىرلىق ھاياتىڭىزنى ئوقۇپ تەسىرلەندىم ،300دەك ئۇيغۇر قىرىندىشمىزگە ئوتلۇق سالاملار بولسۇن
|
ل ::::ادەبي جاديگەرلەر 8كيتاپ ::ادەبي جادىگەرلەر ح . :: ::::ادەبي جاديگەرلەر 8كيتاپ ::ادەبي جادىگەرلەر حادەبي جادىگەرلەر ح لادەبي جادىگەرلەر ح كورىلىم: 2483اقيرەت ءدىني سەنىم بويىنشا اقىرعى كۇن، سوڭعى ۋاقىت. بۇل كۇنى جەر بەتىنىڭ استانكەستەنى شىعىپ، تاۋلار جۇندەي تۇتىلەدى. تەڭىزدەر تاسىپ. الايدۇلەي بولادى. اقيرەتتە ۇلى سۇراقجاۋاپ بولادى، سىرات كوپىرى تارتىلادى. اقيرەت ءفاني دۇنيەنىڭ بۇتىندەي توقتاپ، باقي دۇنيەنىڭ شىنايى باستالۋى.اقسا مەشىتى قۇلدىس بۇگىنگى يەرۋساليمدە شاھارىندا ورنالاسقان قاسيەتتى مەشىت. قۇراندا اقسا مەشىتى دەپ اتالعان. ءدىني كوزقاراس بويىنشا ونى سۇلەيمەن پايعامبار سالعىزعان دەپ ەسەپتەلەدى. مەككەدەگى قاعباعا دەيىن مۇسىلماندار سول مەشىتكە قاراپ ناماز وقىعان. 624 جىلى قۇبىلا اللانىڭ جارلىعىمەن قاعبا بولىپ وزگەرتىلگەن. اقسا مەشىتى مۇسىلماندار ءۇشىن مەككەدەگى حارام مەشىتى مەن مەدينەدەگى پايعامبار مەشىتىنەن كەيىنگى ءۇشىنشى ورىندا قاسيەتتى بولىپ سانالادى. مۋحاممەد پايعامبار ميعراج وقيعاسىندا وسى اقسا مەشىتىنە كىرىپ ناماز وقىپ، سودان كەيىن كوككە كوتەرىلگەندىگى ايتىلادى. عاسىردىڭ سوڭى مەن عاسىردىڭ باسىنا حاليفالىق ەتكەن ابدىمالىك تۇسىندا بۇل جەر حارام ءشاريف دەپ اتالىپ. يسلام عيباداتحاناسى رەتىندە قاراستىرىلعان.اقشام يسلام شاريعاتى بويىنشا كۇندە وقىلاتىن بەس ۋاقىت نامازدىڭ ءتورتىنشىسى. ۋاقىتى كۇن باتقاننان قاراڭعى تۇسكەنشە جالعاسادى. 3 باس پارىز جانە 2 باس سۇننەتتەن تۋرادى.اللاھۋ اكبار اللا ۇلىق. يسلامداعى نەگىزگى زىكىرلەردىڭ ءبىرى. سونداياق مۇسىلماندار قۋانعاندا اللاعا شۇكىرشىلىك رەتىندە ايتادى. نامازداعى كوشۋ تاكبىرلەرى كەزىندە دە وسى ءسوز قولدانىلادى.انسار اراب تىلىندە كومەكشى، جاردەمشى دەگەن ماگىنا بەرەدى. ءدىني تەرمين رەتىندە مۇحاممەد پايعامبار مەن ونىڭ جاراندارى مەككەدەن مەدينەگە قونىس اۋدارعاندا ولارعا العاش قول ۇشىن بەرىپ. كومەكتەسىپ، حاق جولىن تاڭداعان اۋس جانە حازراج تايپالارىنىڭ ۇلىقتارىنا قاراتا قولدانىلادى. قونىس اۋدارىپ كەلگەندەر مۇھاجيرلار. ال ولاردى كۇتىپ العاندار انسارلار بولىپ، ەڭ العاش مۇسىلمان ۇممەتىن قالىپتاستىرعان. ءۇيجايىن، بار مالمۇلكىن اللا جولىندا تاستاپ كەلگەن مۇھاجيرلارعا وزدەرىنىڭ مالمۇلكىنەن ءبولىپ بەرىپ، ءوز ۇيلەرىنە ورنالاستىرعان وسى انسارلار بولاتىن. انسار مەن ءمۇھاجيردىڭ اراسىنداعى رۋحاني بايلانىستىن بەرىك ورناعاندىعى سونشالىق، ءبىر تۋعان باۋىرداي بولىپ كەتكەن. ءبادىر سوعىسىنان باستاپ انسارلار پايعامباردىڭ بارلىق عازاۋاتتارى مەن جورىقتارىنا قاتىسقان. انسارلاردىڭ اراسىنان عالىمدار كەپتەپ شىققان.اراسات قيامەتقايىم بولعان ۋاقىتتا بارشا ادامزات بالاسى تۋراتىن جەر. ءدىني سەنىم بويىنشا اقىرزاماندا ادام اتادان باستاپ. جەر بەتىندە ءومىر سۇرگەن ادامنىڭ ءبارى قايتا تىرىلەدى. سوندا ولار وسى اراسات الاڭىنا جينالىپ، ەزدەرىنىڭ ءفاني دۇنيەدە ىستەگەن امالدارى بويىنشا جاۋاپ بەرەدى. كىمنىڭ جۇماققا، ال كىمنىڭ تامۇققا كەتەتىنى سوندا بەلگىلى بولادى.ارافا سوزدىكتە ءبىلۋ، تانۋ دەگەن ماگىنا بەرەدى. ءدىني تەرمين رەتىندە ھيجرياي ساناعى بويىنشا ون ەكىنشى، ياعني زۋلحيججا ايىنىڭ توعىزىنشى كۇنىنە قاراتا قولدانىلادى. سەبەبى ءدىني تۇسىنىك بويىنشا يبراھيم پايعامبارعا جەبىرەيىل پەرىشتە قاجىلىقتىڭ شارتتارىن وسى كۇنى ۇيرەتكەن دەپ ەسەپتەلەدى. قاجىلىققا بارعاندار وسى كۇنى ارافات تاۋىنا شىعىپ. كۇن باتقانشا قۇلشىلىق قىلادى.ال قاجىلىققا بارماي قالعان ۇيدەگى جانداردىڭ ەرتەڭگى ايت كۇنىنە دايىندىق جاسايتىن كۇنى دە ارافا كۇنى دەپ اتالادى.ارسى ۇلكەن تاق. ءدىني كوزقاراس بويىنشا ارسى اياقتارى بار تاق بولىپ، ونى پەرىشتەلەر ۇستاپ تۇرادى ەكەن. ول الەمنىڭ ۇستىندەگى كۇمبەزگە ۇقسايدى. اللا تاعالانىڭ تاققا مۇقتاجدىعى جوق، الايدا ونى ءوزى بىلگەن حيكمەت ءۇشىن جاراتقان. اللا تاعالانىڭ ارسىعا تەڭ بولىپ، ونىڭ ۇستىندە تۇرۋى وعان دەگەن مۇقتاجدىقتان ەمەس. اللا ودان دا ۇلىق ءارى تەڭدەسسىز. ول ءوزىنىڭ قۇدىرەتىمەن وزىنەن تەمەن ارسىنى ۇستاپ تۇرادى جانە ونى ۇستاپ تۇرۋشىلاردى دا كوتەرىپ تۇرادى. ارسى تۋرالى ايات قاسيەتتى قۇراننىڭ 23 جەرىندە كەزدەسەدى.اسىر بەس ۋاقىت نامازدىڭ ءۇشىنشىسى. كۇن باتاردان ەكىۇش ساعات بۇرىن باستالىپ، كۇن باتقانشا جالعاسادى. ءتورت راكاعات پارىز نامازى بار.س مەدينەدەگى انسارلاردى قۇرايتىن نەگىزگى ەكى اراب تايپاسىنىڭ ءبىرى. شەجىرەلەردە اۋس جانە حازراج تايپالارى كاحتانيعا بارىپ تىرەلەدى. اۋس تايپاسى جاھيليەت داۋىرىندە مانات پۇتىنا تابىنعان. مۇحاممەد پايعامباردىڭ مەدينەگە ھيجرەت ەتۋىمەن بىردەن ءدىندى قابىلداعان.اھزاب ۇرىسى يسلام تاريحىندا ورنى بار حاندەك سوعىسىنىڭ ەكىنشى اتى. مۇسىلماندار مەن مەككە مۇشىرىكتەرى اراسىندا بولعان بۇل سوعىس 627 جىلى ناۋرىزدا مەدينەدە بولعان. اتاقتى ساحابا سالمان فارسيدىڭ ۇسىنىسىمەن مەدينەنىڭ اينالاسىنا ور قازىلعاندىقتان دا. بۇل سوعىس حاندەك، ياعني ور دەپ اتالعان. حاندەك سوعىسىنا قۇرايىشتىقتار، حايبار ياھۋديلەرى، گاتافاندىقتار، فازارەليلەر سەكىلدى بىرنەشە تايپا قاتىسقاندىقتان دا، كەيدە اھزاب، ياعني پارتيالار، توپتار دەپ تە اتايدى.ازازىل ءىبىلىستىڭ بۇرىنعى اتى.ازىرەيىل اتاقتى ءتورت پەرىشتەنىڭ ءبىرى جەبىرەيىل، ميكايىل، يسرافيلدان كەيىن. جان الۋشى پەرىشتە. ءدىني ريۋاياتتاردا ونىڭ العاش قاراپايىم پەرىشتەلەردىڭ ءبىرى بولعاندىعى، اللا تاعالا جەردەن توپىراق الىپ كەلۋگە باسقا پەرىشتەلەردى جۇمساعاندا ولار جۇمساقتىق قىلىن الىپ كەلمەگەندىگى، سودان كەيىن ازىرەيىلدى جۇمساعاندا ونىڭ، جەردىڭ نارازى بولعانىنا قاراماستان، توپىراق الىپ كەلگەنى ءۇشىن وعان جان الۋدى تاپسىرعان دەلىنەدى. ادام بالاسى ساكاناتۋلماۋت، ياعني جان تاپسىرار الدىندا كەلىپ، ونىڭ جانىن الادى. يماندىنىڭ جانىن وڭاي، ال يمانسىزدىڭ جانىن قيناپ الاتىندىعى ايتىلادى.اميرۋلمۋمينين مۇسىلماندار ءامىرى. حاليفات كەزىندەگى حاليفتاردىڭ اتاعى. ءدىني تۇسىنىك بويىنشا مۇحاممەد پايعامبار بولسا، حاليفالار پايعامبارلاردىڭ ورىنباسارلارى دەپ ەسەپتەلەدى. ءاميرۋلمۋمينين اتاعى العاش رەت حازىرەت ومارعا بەرىلگەن، ودان كەيىن بيلىككە كەلگەن حازىرەت وسپان مەن حازىرەت اليگە دە قولدانىلعان.امىر ءماعرۋف جاقسىلىققا شاقىرۋ. قىرىق پارىزدىڭ ءبىرى بولىپ، حالىقتى تۋرا جولعا، ادەمى مىنەزقۇلىققا، قايىريحسانعا، قايىرىمدى ءھام مەيىرىمدى بولۋعا شاقىرۋ جانە جاماندىقتان قايتارۋ. كەز كەلگەن مۇسىلمان بالاسىنا اۋەلى وتباسىن، كورشىسىن، سونداياق مۇسىلمان باۋىرىن قاشاندا جاقسىلىققا شاقىرىپ وتىرۋى مىندەت سانالعان. بۇل تۋرالى قاسيەتتى قۇراندا اللا تاعالا: سەندەردەن جاقسىلىققا شاقىراتىن، ءامىر ماعرۋف جانە ءناھي مۋنكار قىلاتىن ءبىر توپ ادام بولسىن. مىنە، سولار قۇتىلۋشىلار، دەگەن ءالي عىمران، 104 ايات.اسماۋلحۋسنا اللا تاعالانىڭ كوركەم ەسىمدەرى. توقسان توعىز ەسىمنەن تۇراتىن بۇل اتاۋلاردا، نەگىزىنەن، اللا تاعالانىڭ وزىنە ءتان سيپاتتارى مەن ەرەكشەلىكتەرى ايتىلادى. اللانىڭ ەسىمدەرى ءار ءتۇرلى دۇعالارعا قوسىلىپ ايتىلادى. اللا تاعالا بۇل تۋرالى قاسيەتتى قۇراندا: اللانىڭ كوركەم ەسىمدەرى بار. ەندى، ونى وسى ەسىمدەرمەن ەسكە الىڭدار، دەگەن اعراف، 180. قولعا ۇستايتىن ءتاسپى سانىنىڭ دا توقسان توعىز بولۋى، وسى اللانىڭ كوركەم ەسىمدەرىمەن تىكەلەي بايلانىستى. اللانىڭ ەسىمدەرى قۇراننىڭ ءار جەرىندە كەزدەسەدى. جالپى سانى توقسان توعىز.اھلى ءبايت مۇحاممەد پايعامباردىڭ وتباسى. وتباسى مۇشەلەرى. يسلام عۇلامالارى ءاھلى ءبايىت ۇعىمىنا بىرنەشە تۇسىنىك بەرگەن. كەيبىر عۇلامالار بۇل ۇعىمنىڭ اياسىنا پايعامبارعا جاقىن بولعان بارشا تۋىستارىن دا كىرگىزسە، كەلەسى ءبىر عالىمدار پايعامباردىڭ ءاھلى ءبايتى دەپ تەك ونىڭ وتباسىن عانا اتاعان.اھلى كىتاپ كىتاپ يەلەرى. مۇسىلمانداردان بۇرىن جاراتۋشىنىڭ كىتابىنا يە بولعان ۇممەتتەر. ولار: مۇسا پايعامبارعا تۇسكەن ءتاۋرات، ءداۋىت پايعامبارعا تۇسكەن ءزابۋر جانە يسا پايعامبارعا تۇسكەن ءىنجىل كىتاپتارىن ۇستانىپ، سول جولمەن جۇرۋشىلەر. الايدا ۋاقىت وتىسىمەن، سونداعى جاراتۋشىنىڭ قاۋلىلارىن وزگەرتىپ، وزدەرىنشە بۇرمالاپ العان. اسىرەسە قۇلشىلىقعيباداتتارعا قاتىستى قاۋلىلار مەن مۇحاممەد پايعامباردىڭ شىعاتىندىعى تۋرالى ءسۇيىنشى حاباردى جويعان. ءاھلى كىتاپ دەگەندە، بۇل كۇندە ءزابۋردى ۇستانۋشىلار بولماعاندىقتان دا، نەگىزىنەن ياھۋديلەر مەن حريستياندار تۇسىنىلەدى. مۇسىلماندار باسقا وتقا تابىنۋشىلار مەن پۇتقا تابىنۋشىلارعا قاراعاندا ءاھلى كىتاپ يەلەرىنە تۇسىنىستىكپەن قاراعان.بايعات انت بەرۋ، داۋىس بەرۋ. يسلامنىڭ العاشقى جىلدارىندا حاليفاعا بايعات بەرىلەتىن بولعان. ءحۋلافاي راشيدين دەپ اتالاتىن حازىرەت ءابۋ باكىر، ومار، وسپان جانە اليلەر تاققا وتىرعاندا، سولارعا باسقا مۇسىلماندار كەلىپ، بايعات بەرگەن.باقيع مەدينەدەگى مازار. مۇندا كوپتەگەن ساحابالار جەرلەنگەن.بامدات بەس ۋاقىتتىڭ نامازدىڭ العاشقىسى. ونى ارابشا سالاتۋ ءفاجىر دەپ تە اتايدى. ۋاقىتى تاڭ راۋانداپ اتقاننان باستاپ، كۇن ۇياسىنان شىعا باستاعانشا جالعاسادى. ەكى باس سۇننەت پەن ەكى باس پارىزدان تۋرادى.بادىر يسلام تاريحىندا ورىن العان ۇلكەن سوعىس. ءبادىر نەگىزى مەدينەدەن 150 كم وڭتۇستىكباتىستاعى ءبىر قۇدىقتىڭ اتى سول جەردە 624 جىلى 17 قاراشادا پايعامبار باستاعان مۇسىلماندار مەن مەككە مۇشىرىكتەرى اراسىندا كەسكىلەسكەن ۇرىس بولعان. مەككەدەن پالەستينا مەن سيرياعا قاراي جول العان كەرۋەن مەدينە جولى ارقىلى وتەتىن. بۇل جول مەككە اقسۇيەكتەرى مەن ساۋداگەرلەرى ءۇشىن ۇلكەن تابىس كوزى بولاتىن. مۇسىلماندار سول كەرۋەندى قولعا تۇسىرۋگە تالپىنعان. سودان ءبادىر قۇدىعىنىڭ جانىندا ءابۋ ءجاھىل باستاعان 850 مۇشىرىك پەن پايعامباردىڭ قاسىنا توپتاسقان 80 مۇھاجير مەن 230 انسار بەتپەبەت كەلگەن. بۇل سوعىستا مۇشىرىكتەر جەڭىلىس تاۋىپ، ولاردىڭ ەلۋ ادامى قايتىس بولادى جانە ەلۋى تۇتقىنعا تۇسەدى. مۇسىلمانداردان 14 ءشاھيد بولعان. سانى جاعىنان از بولعاندىقتارىنا قاراماستان، جەڭىسكە جەتكەن بۇل سوعىستا مۇسىلماندار ۇلكەن ولجاعا 30 ات، 150 تۇيە، كوپتەگەن قارۋجاراق جانە ت.ب. كەنەلەدى. سونداياق بۇل سوعىس مۇسىلمانداردىڭ باسقا دا جورىقتارىنا جول اشىپ بەردى.بايتۋللا مەككەدەگى قاعبا. مۇنى كەيدە ءبايتۋلاتيق، حارام مەشىتى، قۇبىلا جانە قاعبا ءۇيى دەپ تە اتايدى. اللانىڭ ءۇيى دەگەندە اللانىڭ تۇراقمەكەنى ەمەس، قايتا اللاعا سىيىناتىن جەردەگى قابىلداعان ورىندى. سونداياق جەر بەتىندەگى مەشىتتىڭ ءبارى دە اللانىڭ ءۇيى دەپ ەسەپتەلەدى.بايتۋل ماقديس قۇلدىس شاھارىندا ەجەلدەن كيەلى سانالعان قۇلشىلىق ءۇيى. مۇنى كەيدە ءبايتۋل مۇقادداس قاسيەتتى ءۇي دەپ تە اتايدى. سەبەبى بۇل عيباداتحانا حريستيان، ءياھۋدي جانە مۇسىلماندار ءۇشىن دە قاسيەتتى سانالادى. ورتا عاسىرلاردا ول جەرلەر حارام ءشاريف دەپ اتالىپ، ونىڭ قۇرامىنا اقسا مەشىتى، قۇبباتۋسساحرا سەكىلدى جانە ت.ب. قۇلشىلىق ۇيلەرى كىرگەن. قاسيەتتى قۇراندا مۇحاممەد پايعامباردىڭ ميعراجعا كوتەرىلەردە وسى ءبايتۋل ماقديستا بولعاندىعى ايتىلعان. يسلامنىڭ العاشقى جىلدارىندا، ياعني مەدينەگە ھيجرەت ەتكەننەن كەيىن ەكى جىل شاماسىندا، مۇسىلماندار ءبايتۋل ماقديسكە قاراپ ناماز وقىعان. كەيىن اللانىڭ قالاۋىمەن قۇبىلا قاعبا بولىپ وزگەرتىلگەن. ءبايتۋل ماقديس حازىرەت وماردىڭ حاليفالىعى كەزىندە مۇسىلمانداردىڭ قولىنا وتكەن. 705715 جج. اقسا مەشىتىنىڭ قايتا جوندەلۋى، سونداياق قۇبباتۋسساحرا مەشىتىنىڭ سالىنۋى بۇل جەرلەردى ءدىني ورتالىققا اينالدىرا ءبىلدى. سول كەزدەن باستاپ بۇل جەر بۇرىنعى اتىمەن يليا دەپ ەمەس، ارابشا قۇدىس دەپ اتالا باستادى. قۇدىس شاھارى ءحىحىىى عع. ءىرى ءدىنيساياسي ۇرىستاردىڭ ورتاسىنا اينالدى. باتىستان كەلگەن كرەسشىلەر مەن مۇسىلماندار اراسىندا كەسكىلەسكەن سوعىستار بولعان. 1517 جىلدان باستاپ وسمان يمپەرياسىنىڭ قاراماعىنا وتكەن. ءبايتۋل ماقديس بۇل كۇندە يزرايل مەملەكەتىنىڭ قاراماعىندا.بايتۋل مال يسلام ەلدەرىندەگى ۇكىمەتتىڭ قاراماعىنداعى مالمۇلىكتى اتايدى. بۇل ءداستۇر حازىرەت وماردىڭ حاليفالىعى كەزىندە قولعا الىنعان. وندا حيراج، جيزيا، زەكەت، حۋمستان تۇسكەن مالمۇلىك ساقتالادى. سول ورتاق قازىنادان ەلدىڭ قاجەتتىلىگىنە جۇمسالىپ، تاعى ءبىر بولىگى كەدەيكەپشىكتەرگە، مىسكىنكەمباعالدارعا ۇلەستىرىلەتىن بولعان.بايتۋلمۇقادداس قاراڭىز: ءبايتۋل ماقديس.باني يسرايىل يسرايىل ۇلدارى، ياعني ياھۋديلەر.باني ستاليق عازاۋاتى مەدينەدەگى حاندەك سوعىسىنان كەيىن بولعان عازاۋات. حاندەك سوعىسىندا ەش نارسە شىعارا الماعان قۇرايىش مۇشىرىكتەرى اينالا توڭىرەگىنە پىكىرلەستەرىن جيا باستادى. ءباني مۋستاليق تايپاسىنىڭ كوسەمى حاريس يبن ءابۋ ديراردىڭ باسشىلىعىمەن ءمۋرايسي سۋىنىڭ باسىنا وردا قۇرىپ. مۇسىلماندارعا قارسى سوققى بەرۋگە دايىندىق جاساۋعا كىرىسەدى. بۇل حابار تۋرالى ەستىگەن اللا ەلشىسى 626 جىلى 700گە تارتا ادامنان قول جاساقتاپ، ءباني مۋستاليق عازاۋاتىنا شىقتى. ەكى جاقتىڭ اسكەرى قاقتىعىسىپ، مۇسىلمانداردىڭ جەڭىسىمەن اياقتالعان ۇرىستا قارسى تاراپتان ون ادام ءولىپ، 700 كەي دەرەكتە 800 شامالاس ادام تۇتقىنعا تۇسكەن. ال مۇسىلمانداردان ءبىر ادام ءشاھيد بولعان. سونداياق مۇسىلماندار 2000 تۇيە جانە 5000 قويمەن ولجالى ورالعان.بانۋل جان جىندار قاۋىمى.بانۋ قۇرايزا مۇحاممەد پايعامباردىڭ زامانىندا مەدينەدە ءومىر سۇرگەن ءياھۋدي تايپاسى. پايعامبار مەككەدەن مەدينەگە ھيجرەت ەتكەنگە دەيىن مەدينەدە ءبانۋ قۇرايزا، ءبانۋ قاينۋقا جانە ءبانۋ ءنادىر دەگەن ءۇش ءياھۋدي تايپاسى ءومىر سۇرگەن. الايدا ولار پايعامبارعا قارسى شىققاننان كەيىن سول جەرلەردەن قۋىلعان.بانۋ ساليم اراب تايپالارىنىڭ ءبىرى.بەسىن بەس ۋاقىت نامازدىڭ ەكىنشىسى. كۇن قيامنان اۋا باستاعاننان باستاپ، اسىر نامازىنا دەيىن جالعاسادى. بەكىتىلگەن 4 راكاعات سۇننەت، 4 راكاعات پارىز جانە 2 راكاعات سۇننەت.بىر جانە بار اللا تاعالا. اللانىڭ بىرلىگى مەن بارلىعىن بىلدىرەتىن بۇل ۇعىم ورتا عاسىرلىق تۇركى جازبا ادەبيەتىندە كەڭىنەن قولدانىلعان.بىر مۇڭسىز اللا.عازاۋات سوعىس، .ۇرىس. كوبىنەسە اللا جولىندا ءدىن تاراتۋ ءۇشىن ۇرىسقا شىعۋدى ايتادى. سوعىسقا شىعۋشىنى عازاۋاتشى دەپ اتايدى.عازي اللا جولىندا عازاۋاتقا، جيھادقا شىعۋشى مۇسىلمان.عاشاراي ءمۋباششارا جانناتپەن سۇيىنشىلەنگەن ون ادام. كوزى تىرىسىندە ءجانناتقا باراتىنى بەلگىلى بولىپ، جۇماقپەن سۇيىنشىلەنگەن ساحابالار مىنالار: ءابۋ باكىر سىددىق، ومار يبن حاتتاب، وسپان يبن اففان، ءالي يبن ءابۋ ءتالىپ، ءابدىراحمان يبن اۋف، ساعد يبن ءابۋ ۋاققاس، ءزۋبايىر يبن اۋام. تالحا يبن ءۋبايدۋللا، ءسابيت يبن ءزايىد. ولاردىڭ ءبارى دە قۇرايىش تايپاسىنان شىققان.عيبادات يسلام دىنىندەگى اللا ءۇشىن جاسالاتىن قۇلشىلىق.عيددەت شاريعات بويىنشا ەرىنەن اجىراسقان ايەلدىڭ كۇتەتىن ۋاقىتى. كۇيەۋى تالاق بەرگەن ايەل جۇكتى نە جۇكتى ەمەستىگى انىق بايقالعانشا 4 اي 10 كۇن كۇتەدى.عۇززا ارابتاردىڭ جاھيليەت داۋىرىندەگى تابىناتىن باستى پۇتتارىنىڭ ءبىرى. عع. ارابيانىڭ كەپتەگەن جەرلەرىندە، اسىرەسە حيجاز. حيرا جانە ناباتيادا عۇززاعا تابىنعان. مەككەنىڭ جانىنداعى حۋراد اڭعارى عۇززاعا تابىناتىن نەگىزگى ورتالىق سانالعان. عۇززا عيباداتحاناسى قاسيەتتى ايماققا ورنالاسقان بولىپ، سوندا بارىپ قۇرباندىق شالىناتىن بولعان. قۇرايىشتاردىڭ لات جانە مانات پۇتتارى وسى عۇززانىڭ قىزى دەپ ەسەپتەلگەن. مەككە فاتح ەتىلگەننەن كەيىن مۋحاممەد پايعامباردىڭ تاپسىرماسىمەن حاليد يبن ءۋاليد بارىپ، عۇززا عيباداتحاناسىن قيراتىپ، اعاشىن شاۋىپ تاستاعان.عۇمرا كىشى قاجىلىق. عۇمرا قاجىلىعىن جىل ون ەكى اي وتەي بەرۋگە بولادى.عۇسىل يسلام ءدىنى بويىنشا باستاناياق جۋىنۋدى ايتادى. ەرلىزايىپتى قوسىلعاندا، ەركەكتەن ءماني اققاندا، ايەلدىڭ ەتەككىرى كەلىپ بىتكەندە عۇسىل قۇيىنادى. سەبەبى عۇسىلسىز قۇلشىلىقعيبادات ەتۋگە قاتاڭ تيىم سالىنعان. عۇسىلدىڭ ءۇش پارىزى بار. ولار: اۋىزدى شايۋ، مۇرىندى شايۋ جانە بارلىق دەنەسىن جۋ.عۇشىر يسلامداعى جەرسۋدان الىناتىن زەكەت. ەگىنشىلىكپەن اينالىساتىن مۇسىلمانعا جيىنتەرىن اياقتالعاننان كەيىن تۇسكەن پايداسىنىڭ وننان ءبىرىن كەدەيكەپشىككە. مۇقتاجدارعا بەرۋ پارىز سانالعان.دارەت يسلام دىنىندەگى ناماز، قۇران سەكىلدى جانە ت.ب. قۇلشىلىقتاردان بۇرىن تازالانۋ. دارەتى جوق ادامنىڭ ناماز، قۇران وقۋعا قۇقى جوق. پايعامبار حاديستەرىنىڭ بىرىندە: دارەت نامازدىڭ كىلتى دەلىنگەن. سونداياق دارەتى جوق ادامنىڭ اللانىڭ كىتابىن ۇستاۋعا بولمايتىندىعى قۇراندا اشىپ ايتىلعان. دارەتتىڭ ءتورت پارىزى بار. ولار: بەتىن، قولىن جۋ، باسىنا ءماسىح تارتۋ جانە اياعىن توبىعىنا دەيىن جۋ.دارۋل باقا ماڭگىلىك مەكەن. مۇنى كەيدە باقي دۇنيە دەپ تە اتايدى. ءدىني كوزقاراس بويىنشا بۇل دۇنيە ءفاني، ياعني وتكىنشى بولىپ، و دۇنيە باقيلىق، ياعني ماڭگىلىك دەپ ەسەپتەلەدى. باقيلىق ومىردە ادامزات بالاسىنىڭ راحاتتا نە ازاپتا بولۋى ونىڭ بۇل ءفاني دۇنيەدەگى ىستەگەن ىستەرىنە تىكەلەي بايلانىستى.دارۋل ءفانا وتكىنشى. الدامشى دۇنيە. ءدىني تۇسىنىك بويىنشا بۇل دۇنيە ادامزات بالاسى ءۇشىن سىناق ءومىر بولىپ، ماڭگىلىك ءومىر رەتىندە و دۇنيە ايتىلادى. ادام بالاسى بۇل وتكىنشى دۇنيەدە قانداي امال جاساعان بولسا، ونىڭ ازابى مەن راحاتىن باقيلىق، ياعني ماڭگىلىك ومىردە كورەدى.دارۋننادۋا مەككە مۇشىرىكتەرىنىڭ جيىن، كەڭەس وتكىزۋ ءۇشىن جينالاتىن ءۇيى. ءابۋ ءجاھىل باستاعان يمانسىزدار پايعامبارعا قاستاندىق جاساۋ ءۇشىن ءدارۋننادۋاعا بىرنەشە رەت جينالىپ، اللا ەلشىسىن قالاي ءولتىرۋ كەرەكتىگى تۋرالى ويلاسقان.داۋس تايپاسى كاھتانيلارعا قاتىستى اراب تايپاسى. سولتۇستىك يەمەندە تيحامە ايماعىندا جاساعان ءداۋس يبن ۋدسان بۇتاعىنان شىققان. جاھيليەت داۋىرىندە باسقا اراب تايپالارى سەكىلدى پۇتتارعا تابىنعان. مەككە مەن يەمەننىڭ اراسىندا ولاردىڭ زۋلكاففاين دەگەن پۇتتارى بولعان. ءداۋس تايپاسىنان ءبىراز ادامدار يسلامنىڭ العاشقى جىلدارىاق حاق ءدىندى قابىلداعان.دارۋىش اللا جولىنا قادام باسىپ، ءوزىنوزى كەمەلدىككە جەتكىزۋگە تالپىنعان سوپى. الايدا ورتا ازيا مەن حوراسان ايماعىندا ءدارۋىش دەگەندە ەش نارسەسى جوق، كەدەي ادام تۇسىنىلگەن.دۇلدۇل مۇحاممەد پايعامباردىڭ مىنگەن اتى نە قاشىرى. ونى پايعامبارعا مۇقاۋقىس پاتشا سىيلاعان بولاتىن. ونى كەيىن پايعامبار حازىرەت اليگە تارتۋ ەتكەن. حازىرەت ءاليدىڭ سول دۇلدۇلگە ءمىنىپ. تالاي ەرلىك كورسەتكەنى ءدىني قيسساداستانداردا كوپ جىرلانعان.ەكىنتى كۇندە وقىلاتىن بەس ۋاقىت نامازدىڭ ءۇشىنشىسى. ۋاقىتى كۇن باتار الدىندا شامامەن ەكى ساعات بۇرىن باستالىپ، كۇن باتقانشا جالعاسادى. ءتورت راكاعات پارىز نامازىنان تۇرادى.ەرەجەپ مۇسىلمانشا ھيجري جىل ساناعى بويىنشا جەتىنشى اي. مۇسىلماندار ءۇشىن قاسيەتتى سانالعان ءتورت ايدىڭ ءبىرى.جانازا يسلامداعى جەرلەۋ ءراسىمى. دۇنيەدەن وتكەن ادامعا ءتىرى پەندەنىڭ ءتورت قارىزى بولادى. ءبىرىنشى عۇسىل قۇيىندىرۋ، ياعني جۋ، ەكىنشى كەبىندەۋ، ءۇشىنشىسى جانازا نامازىن وقۋ، سوڭعىسى جەرگە كومۋ. جانازا نەگىزگى وسى تورت ماسەلەنى قامتىعانىمەن دە، ءار حالىق ءوزىنىڭ ءسالتداستۇرى بويىنشا تۇرلىشە قولدانۋى مۇمكىن. ادامدى جەرلەۋدەگى ماسەلەلەر قاسيەتتى قۇران اياتتارى مەن پايعامبار حاديستەرىنە قايشى كەلمەسە، جەرگىلىكتى داستۇرلەرگە تيىم سالىنباعان. مىسالى: مارقۇمنىڭ جەتىسىن، قىرقىن، جىلىن بەرۋ سەكىلدى.جاران قاراڭىز: ساحابا.جاھاننام اللانى مويىنداماۋشىلار مەن كۇناھارلاردىڭ جاتاتىن جەرى. ونى كەيدە تامۇق، توزاق، وت دەپ تە اتايدى.جاميع يسلام الەمىنە تانىمال يمام ءابۋ يسا تەرميزيدىڭ حاديستەر جيناعى. ەڭبەكتىڭ تولىق اتاۋى ءاججاميعۋ ساحيح. بۇل ەڭبەك كەيدە ءسۋناني تەرميزي دەپ تە اتالادى. مۇندا مۇحاممەد پايعامباردىڭ ساحيح دەگەن حاديستەرى جيناقتالعان. دارەجەسى جاعىنان يمام بۇحاريدىڭ ساحيحىنان كەيىن تۇرادى.جاھيليەت ارابتاردىڭ يسلامنان بۇرىنعى ءداۋىرى. يسلام ءدىنى ادامزات بالاسىن اقيقاتقا شاقىرىپ، تۋرا جولعا باستايتىندىقتان دا، ارابتار وزدەرىن يسلامعا دەيىن جاھيليەت، ياعني قاراڭعىلىق، ناداندىق داۋىرىندە بولدىق ەسەپتەيدى. سەبەبى مۋحاممەد پايعامباردىڭ ۋاعىزناسيحاتىنا دەيىن ارابتاردا ءسابيدى تىرىدەي كومۋ، رۋتايپالار اراسىنداعى تالاستارتىس، كىسى اقىسىن جەۋ، پۋتقا تابىنۋ، ناحاق قان توگۋ، ويناستىق جاساۋ سەكىلدى جەركەنىشتى ىستەر كوپتەپ سانالعان. سوندىقتان دا اراب تاريحىندا بۇل ءداۋىر قاراڭعىلىق ءداۋىرى دەپ اتالادى.جەبىرەيىل اللا تاعالانىڭ ءۋاحيىن پايعامبارلارعا جەتكىزۋشى پەرىشتە. پەرىشتەلەردىڭ ىشىندەگى ۇلكەنى سانالادى. قاسيەتتى قۇراندا جەبىرەيىلدى رۋح، رۋحۋلقۇدىس، ءرۋحۋلامين جانە راسۋل دەگەن اتتارمەن اتاعان. مۇحاممەد پايعامبارعا ەڭ العاش رەت حيرا تاۋىندا شىنايى بەينەسىندە تاققا وتىرعان قالپى كورىنگەن. سودان پايعامبار دۇنيەدەن وتكەنشە اللانىڭ اياتتارى مەن ۇكىمدەرىن جەتكىزىپ تۇرعان. مۇحاممەد پايعامبار ميعراجعا شىققاندا دا قاسىندا جەبىرەيىل پەرىشتە بولعان. حاديستەردە جەبىرەيىل پەرىشتەنىڭ كەيدە مۇحاممەد پايعامبارعا ديحيا يبن حاليفا دەگەن ساحابانىڭ بەينەسىندە دە كەلگەندىگى ايتىلادى.جيھاد اللا جولىندا ءدىن تاراتۋ ماقساتىنداعى قاسيەتتى سوعىس. جيھادقا قاتىسۋشىنى مۇجاھيد دەپ اتايدى.جۋمادۋل ءاحير مۇسىلمانشا ھيجري جىل ساناۋىنىڭ التىنشى ايى.زاققۇم تامۇقتىقتارعا بەرىلەتىن ءىرىندى سۋسىن.زاھيد بۇل دۇنيەنىڭ الدامشى قىزىقتارىنان باس تارتىپ، بارىنشا قۇلشىلىقعيباداتقا بەرىلگەن جان.زابۋر اللا تاعالا تاراپىنان ءداۋىت پايعامبارعا تۇسىرىلگەن قاسيەتتى كىتاپ. وندا ءداۋىت پايعامباردىڭ اللانى ماداقتاۋى. جالىنىپجالبارىنۋى، ءدۇعامىناجاتتارى ءدىني انمەن بەرىلگەن.زەكەت يسلام ءدىنىنىڭ بەس رۇكىنىنىڭ ءبىرى. مالدۇنيەدەن جەتىمجەسىرلەرگە، كەدەيكەپشىكتەرگە بەرىلەتىن ساداقا. ءار مۇسىلماننىڭ بايلىعى بەلگىلى ءبىر ەسەپكە جەتسە، وعان مالىنان زەكەت بەرۋ پارىز سانالادى. زەكەت مالدان، قاراجاتتان جانە ەگىننەن بەرىلەدى. ولاردىڭ مولشەرى شاريعاتپەن بەلگىلەنگەن. جىلىنا ءبىر رەت بەرىلەدى. الايدا جەرسۋدىڭ زەكەتى ونىمىنە قاراي بولادى.زينا شاريعات بويىنشا ەر مەن ايەلدىڭ نەكەسىز جاقىنداسۋى، ويناس. شاريعات بويىنشا زينا جاساعانداردىڭ جازاسى قاتاڭ بەلگىلەنگەن. ەگەر زينا جاساۋشىلار ۇيلەنبەگەن بولسا، ەكى جاققا دا ءجۇز دۇرە سوعىلادى. ال ۇيلەنگەن بولسا، تاسپەن ۇرىپ ءولتىرۋ جازاسى كەسىلەدى.زۋلقاعدا مۇسىلمانشا ھيجري جىل ساناۋىنىڭ ون ءبىرىنشى ايى.زۋلحيججا مۇسىلمانشا ھيجري جىل ساناۋىنىڭ ون ەكىنشى ايى.زىكىر اللانى ەسكە الۋ. اللا تاعالا تاراپىنان تاعايىندالعان كەز كەلگەن قۇلشىلىق زىكىر بولىپ ەسەپتەلەدى. سوپىلىقتا بەلگىلى ءبىر تاسپىلەردەن قۇرالعان اللانى ۇلىقتاۋعا ارنالعان سوزدەردى زىكىر دەپ اتايدى. زىكىردىڭ ورىندالۋىنا بايلانىستى جاريا زىكىر جانە قۇپيا زىكىر بولىپ ەكىگە بولىنەدى.يجماع يسلامداعى فيكھ قاينار كوزدەرىنىڭ ءبىرى، بەلگىلى ءبىر ماسەلە بويىنشا عالىمعۇلامالاردىڭ ءبىر پىكىرگە كەلۋى، توقتاۋى. پايعامبار ءوزىنىڭ حاديستەرىنىڭ بىرىندە: عالىمدار پايعامبارلاردىڭ ميراسقورلارى، دەگەن. سوندىقتان دا شاريعاتتاعى داۋلى ماسەلەلەردى عۇلامالار قاراپ شىعىپ. بەلگىلى دارەجەدە توقتامعا كەلەدى. يجماعتىڭ باستى شارتتارىنىڭ ءبىرى مۇنداي قۇقىققا تەك شىنايى ءدىندارعالىمدار عانا نە بولىپ، ولاردىڭ كەلگەن توقتامى نە شىعارعان قورىتىندىلارى قاسيەتتى قۇران اياتتارى مەن پايعامبار حاديستەرىنە قايشى كەلمەۋى ءتيىس. يجماع العاش رەت عاسىردىڭ ەكىنشى جارعىسىندا پايدا بولعان. سول زاماننىڭ اتاقتى عالىمدارى، ياعني مەدينەنىڭ جەتى فاكيھى ساعيد يبن ءالمۋسايب، ۋرۋا يبن ءاززۋبايىر، ءابۋ باكىر يبن ءۋبايىد، ءالقاسىم يبن مۇحاممەد، ۋبايدۋللا يبن ابدۋللا، سۇلەيمەن يبن ياسار جانە حاريج يبن ءزايىد بىرلەسىپ، ءبىر ماسەلە تۋرالى ءبىر توقتامعا كەلگەن. سودان بەرى قۇراندا نە حاديستە اشىق ايتىلماعان زامانا ماسەلەلەرىن عالىمعۇلامالار يجماعپەن شەشىپ كەلەدى.يززي يە، ياعني جاراتۋشى.يلاھي تاڭىرلىك، جاراتۋشىلىق.ينشاللاھۋ ءتا ءالا اللا تاعالا قالاسا.يسانىڭ ءدىنى حريستيان ءدىنى. قاسيەتتى قۇراندا بۇل ءدىندى ناسارا دەپ اتاعان. مۇسىلماندار حريستيان ءدىنىن ءاھلى كىتاپ يەلەرى، ياعني كوكتەن تۇسكەن كىتابى ءارى شىنايى پايعامبارى بار دەپ تۇسىنەدى. الايدا بۇل ءدىننىڭ بەرتىن كەلە كوپ وزگەرىستەرگە ۇشىراعانى تۋرالى دەرەكتەر عىلىمي ەڭبەكتەردە كوپتەپ كەزدەسەدى. باستاۋى دۇرىس بولعانىمەن دە، بەرتىن كەلە بۇرمالانۋىنىڭ بىردەنبىر سەبەبى حريستيانداردىڭ قاسيەتتى كىتابى بولىپ سانالاتىن ءىنجىلدىڭ ءتۇپ نۇسقاسىنىڭ بولماۋى. بۇگىنگى قولدا بار ءىنجىل نۇسقالارىنىڭ ءتۇپنۇسقادان الشاق جاتۋى.يسناد ءاربىر ءحاديستىڭ قۇجاتتىق قۇرىلىمى. ايتىلعان ءسوزدى ايتۋشىمەن بايلانىستىرۋ. ءحاديستى ايتار الدىندا سول ءحاديستى ايتقان، ەستىگەن ادامنان باستاپ، حاديستەردى توپتاستىرۋعا دەيىنگى بارشا ادامداردىڭ اتتارى بىربىرلەپ اتالادى جانە بۇل سول ءحاديستىڭ نەگىزگى قۇجاتى بولىپ ەسەپتەلەدى. عالىمدار سول وسيەتتىڭ پايعامبارعا قانشالىقتى تيەسىلى ەكەندىگىن وسى ادام اتتارىنا قاراپ انىقتاعان. ءحاديستى ايتقان ادامداردىڭ ءومىر سۇرگەن جىلدارى مەن يماني قاسيەتتەرى شارتتارعا سايكەس كەلسە، ءيسنادى دۇرىس، ياعني حاديس تە دۇرىس دەپ ەسەپتەلەدى.يسرا مۇحاممەد پايعامباردىڭ ميعراجعا، ياعني كوككە شىعاردىڭ الدىندا قۇدىسقا كەلۋى. ءبىر ءتۇننىڭ ىشىندە مەككەدەن شىعىپ، قۇدىستاعى اقسا مەشىتىندە ءناپىل نامازىن وقىعاننان كەيىن ۇشقان.يسرافيل اتاقتى ءتورت پەرىشتەنىڭ ءبىرى جەبىرەيىل، ميكايىل جانە ازىرەيىلدەن كەيىن. جاراتۋشى اللا بۇل پەرىشتەگە نەگىزى ەكى مىندەتتى جۇكتەگەن. ەكى رەت ءسۇر ۇرلەۋ. ءبىرىنشى رەت ۇرلەگەنىندە جەر بەتىندەگى بارشا جانجانۋار، ادامزات بالاسىنىڭ ءبارى جان تاپسىرادى. ەكىنشى رەت ۇرلەگەندە ادام اتادان باستاپ بارشا ادامزات بالاسى قايتا تىرىلەدى. سودان ۇلى سۇراقجاۋاپ باستالادى.يحياۋلۋلۋم ءابۋ حاميد مۇحاممەد يبن مۇحاممەد ءالعازاليدىڭ ەڭبەگى. يمام عازاليدىڭ ءيحياي ۋلۋم ءاددين ءدىني ىلىمدەردى ءتىرىلتۋ دەپ اتالاتىن بۇل ەڭبەگىندە ءدىن ءىلىمىنىڭ تەوريالىق ماسەلەلەرى كەڭىنەن قاراستىرىلىپ، يسلامداعى سوپىلىق دۇنيەتانىمعا كەڭىنەن تۇسىنىك بەرىلگەن.يحرام مۇسىلمانداردىڭ قاجىلىق قۇلشىلىعىن وتەۋ كەزىندە كيەتىن ارنايى كيىمى. يحرامدى كيگەن ادام مۋحريم دەپ اتالىپ. ول كەزدە بارلىق كۇنالاردان ساقتانىپ، قاجىلىق شارتتارىن تولىق ورىنداۋعا مىندەتتى. يحرام كيىمى ەكى بولىكتەن تۇرادى، بىرىمەن سول يىق جابىلسا، كەلەسى بولىگى بەلگە ورالادى. قاجىلىقتى تولىق ورىنداپ بولعاننان كەيىن شەشىلەدى.يحتيلاف دىندەگى پىكىرتالاس، قاراماقايشىلىق.ياعاش شامامەن 9 كم كەلەتىن قاشىقتىق بىرلىگى.ياجۇجماجۇج قاسيەتتى قۇراندا اتى اتالاتىن بۇزىق قاۋىم. دەرەكتەردە ەسكەندىر زۇلقارنايىننىڭ سول قاۋىم شىعىپ كەتپەسىن دەپ، ۇلكەن قورعان سالعاندىعى ايتىلادى. ال قيامەتقايىم جاقىنداعاندا ءياجۇجماجۇج قاۋىمىنىڭ جەر بەتىن جاۋلاپ الاتىندىعى ايتىلادى.كالام اللا تاعالانىڭ ءسوزى. ياعني قۇران.كالام ءماجيد قۇران.كالامۋللا اللانىڭ ءسوزى، ياعني قۇران.كاليماي ءشاھادات يمان كۋالىگى. يسلامداعى بەس رۇكىننىڭ العاشقىسى. اللانىڭ بارلىعى مەن بىرلىگىن جانە مۇحاممەدتىڭ اللا ەلشىسى ەكەندىگىن تىلمەن ايتىپ، جۇرەكپەن بەكىتۋ. يمان كۋالىگى بىلاي ايتىلادى: ءاشھادۋ ءان ءلا ءيلاھا يللاللاھۋ ءۋا ءاشھادۋ ءاينا ءمۇحاممادان ءابدۋھۋ ۋا راسۋلۋھۋ اللادان باسقا جاراتۋشى جوق ەكەنىنە كۋالىك بەرەمىن جانە مۇحاممەد ونىڭ قۋلى ءارى ەلشىسى ەكەندىگىنە كۋالىك بەرەمىن. ەگەر تىلمەن ايتىپ، جۇرەكپەن بەكىتپەسە، ونداي جان مۇنافىق بولادى. ال ەگەر جۇرەكپەن ايتىپ، تىلمەن ايتۋدان باس تارتسا، وندا دا مۇسىلمان دەپ ەسەپتەلمەيدى. حانافي ءمازھابى بويىنشا يمان كۋالىگىن تىلمەن ايتىپ، جۇرەكپەن بەكىتۋ شارت.كاتيب حاتشى.كاۋسار جانناتتاعى بۇلاق نەمەسە ءحاۋىزدىڭ اتى. مۇحاممەد پايعامبارعا بەرىلگەن. ءدىني كوزقاراسقا قاراعاندا، بۇل سۋدىڭ ءتۇسى سۇتتەن اق، ءدامى بالدان ءتاتتى. ىشكەن ادام قايتا شەلدەمەيدى. قاسيەتتى قۇراندا كاۋسار ء108شى سۇرە دەگەن ارنايى سۇرە دە بار. وندا مۇحاممەد پايعامبارعا كاۋساردىڭ بەرىلگەندىگى، سول ءۇشىن دە جاراتۋشىعا ناماز وقىپ، ءتاسپى ايتۋ كەرەكتىگى باياندالعان.كاففارات شاريعات بويىنشا ورىندالماي نە وقىلماي قالعان قۇلشىلىقتىڭ جازامەن قايتا وتەلۋى.كەبىن مۇسىلمان دۇنيەدەن وتكەندە ۇستىنە جابىلاتىن ورالاتىن ماتا. ەر ادامداردىڭ كەبىنى ۇشەۋ، ال ايەلدەردىكى بەسەۋ بولادى. ءمايىتتى كەبىنمەن جەرلەۋ مۇسىلماندار ءۇشىن پارىز كيفايا سانالادى. اللا جولىندا ءشاھيد بولعاندار كەبىندەلمەيدى، ۇستىندەگى كيىمىمەن جەرلەنەدى.كەرەمەت اللانىڭ شىنايى دوستارىنا اۋليەلەرگە بەرىلەتىن قاسيەت. ەشكىمنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن ىستەردى اۋليە جاساسا، كەرەمەت دەپ اتالادى، پايعامبارلارعا بەرىلەتىن قاسيەت مۇعجيزا دەلىنەدى. ال دىنسىزدەر جاساسا، سيقىر نەمەسە فوكۋس دەپ اتالادى.كينانا اراب تۇبەگىندەگى ۇلكەن ءبىر تايپانىڭ اتاۋى. شەجىرەلەردە ارداقتى پايعامباردىڭ ون ءتورتىنشى اتاسى ەسەپتەلەتىن كينانانىڭ تەگى كينانا بين حۋزەيما بين مۋدريكا بين ءىلياس بين مۇدار بين نيزار بين مياد بين ادنان بولىپ جالعاسادى. بۇل تايپا ەجەلدەن مەككەنىڭ توڭىرەگىنە ورنالاسقان.كيسرا ارابتاردىڭ ساسانيد يران پاتشالارى ءۇشىن قولدانعان اتاۋى. مۇحاممەد پايعامبار 628 جىلى كورشى جاتقان ەلدەرگە يسلامدى قابىلداۋىن ءوتىنىپ حات جازعان ۋاقىتتا ساسانيد پاتشاسى حۇسراۋ پارۋيزگە دە ابدۋللا يبن ءحۋزايفا ارقىلى حات جولداعان. الايدا حۇسراۋ پايعامباردىڭ حاتىن جىرتىپ تاستاعان.كيسۋا قاعبانى جاۋىپ تۇراتىن قارا ءتۇستى ماتا. ماقتا ارالاسقان سەگىز بولەك قارا ءشايى ماتادان تىگىلەدى. جوعارعى جاعىنا قۇراننىڭ مەككە مەن قاجىلىققا قاتىستى اياتتارى ءالي عىمران، 96 التىنمەن جازىلعان. پايعامباردىڭ ءتىرى كەزىندە كيسۋا يەمەندە تىگىلەتىن. حازىرەت وماردىڭ تۇسىندا مىسىردا توقىلاتىن بولدى. 1925 جىلدان بەرى كيسۋا مەككەدە تىگىلەدى.كۇنا شاريعات شارتتارىنا قايشى امال نەمەسە اقيداعا قارسى جاسالعان ىسارەكەت. يسلام تۇسىنىگى بويىنشا ەڭ ۇلكەن كۇنا اللاعا سەرىك قوسۋ. بۇل كۇنا كەشىرىلمەيدى. بۇدان باسقا دا اتااناعا قارسى شىعۋ، ادام ءولتىرۋ، ۇرلىق، سيقىرلىقپەن اينالىسۋ سەكىلدى ۇلكەن كۇنالار دا بار. الايدا بۋلار اللاعا يستيعفار ەتۋمەن كەشىرىلۋى مۇمكىن. سەبەبى اللانىڭ ءبىر سيپاتى كۇنالاردى كەشىرۋشى. يسلام عۇلامالارى ۇلكەن كۇنالاردى ءۇش جۇزگە دەيىن جەتكىزگەن. ال كىشى كۇنالاردىڭ ەسەبى جوق دەسە دە بولادى.قابىر ازابى ادام بالاسىنىڭ دۇنيەدەن وتە سالىسىمەن قابىردە العاش كەزدەسەتىن كىشى سىناعى. ونى كەيدە ازابۋلقابر نەمەسە ءازابۋلبارزاح دەپ تە اتايدى. ادام بالاسىن قابىرگە كومگەننەن كەيىن ماڭكۇرناڭكۇر ەكى پەرىشتە كەلىپ، العاشقى سۇراقتاردى قويادى. سودان كەيىن ول پەندەنىڭ قايدا باراتىندىعى بەلگىلى بولىپ، قيامەتقايىمعا دەيىن ءوزىنىڭ امالارەكەتىنە بايلانىستى جازاسىن الىپ جاتادى. سوندىقتان دا پايعامبار: ءقابىر ءجانناتتان ءبىر باقشا نەمەسە توزاقتان ءبىر شۇڭقىر، دەگەن.قادىر ءتۇنى رامازان ايىنىڭ سوڭعى ونكۇندىگىندە، سونىڭ ىشىندە تاق كۇندەرى 21، 23، 25، 27، 29 كەلەتىن قاسيەتتى ءتۇن. يسلام عۇلامالارىنىڭ كوبىسى ونىڭ رامازان ايىنىڭ 26نان 27نە قاراعان ءتۇن دەپ بىلگەن. قاسيەتتى قۇراننىڭ ء97شى سۇرەسى قادىر دەپ اتالىپ، تىكەلەي وسى قاسيەتتى تۇنگە ارنالعان. قادىر ءتۇنى العاشقى قۇران اياتتارى تۇسكەن. سوندىقتان دا رامازان ايىن كەيدە قۇران ايى دەپ جاتادى. قادىر ءتۇنى مۇسىلماندار تان اتقانشا ۇيىقتاماستان قۇلشىلىقپەن وتكىزۋگە تىرىسادى. سەبەبى سول ءتۇنى كوكتەن جەبىرەيىل پەرىشتە باستاعان سان مىڭداعان پەرىشتەلەر تۇسەتىندىگى ايتىلعان. ءارى سول تۇندە وتەگەن قۇلشىلىق مىڭ ايدىڭ ساۋابىنا تەڭ دەپ ەسەپتەلەدى.قاجىلىق يسلام دىنىندەگى مۇسىلمانعا مىندەتتى بولىپ سانالاتىن بەسىنشى رۇكىن. الايدا بۇل پارىز بارشا مۇسىلمانعا قاتىستى ەمەس، مالمۇلكى، قاراجاتى بار باقۋات مۇسىلماندارعا قاتىستى. شاماسى كەلگەن ادام ومىرىندە ءبىر رەت قاجىلىق جاساۋعا مىندەتتى. قاجىلىقتاعى باستى قۇلشىلىقتار اللانىڭ ءۇيى بولىپ ەسەپتەلەتىن قاعبانى زيارات ەتۋ، سافا مەن مارۋا تاۋلارىنىڭ اراسىندا جۇگىرۋ، شايتانعا تاس اتۋ، ارافاتتا تۇرۋ. قاجىلىقتىڭ نەگىزگى شارتتارى 632 جىلىمۇحاممەد پايعامباردىڭ قوشتاسۋ قاجىلىعىندا بەلگىلەنىپ بەرىلگەن. بۇگىنگى زياراتشىلار سول ءداستۇردىڭ نەگىزىندە قۇلشىلىق ەتەدى.قاراپ تايپاسى يراكتاعى اراب تايپالارىنىڭ ءبىرى.قاسۋا مۇحاممەد پايعامباردىڭ تۇيەسى. دەرەكتەردە ول تۇيەنىڭ قىزىل ءتۇستى بولعاندىعى ايتىلادى. اۋەلدە قاسۋا باني قۇشايىر يبن كاعب يبن رابيعانىڭ تۇيەسى بولعان. ونى حازىرەت ءابۋ باكىر 400 ديرحەمگە ساتىپ الىپ، پايعامبارعا سىيلاعان. ءاسما بينت ءيازيدتىڭ ايتۋىنشا، ءمايدا سۇرەسى پايعامبار قاسۋا تۇيەسىندە وتىرعان ۋاقىتتا تۇسكەن. سونداياق پايعامبار مەدينەگە وسى تۇيەمەن ھيجرەت ەتكەن. جانە ونىڭ مەدينەدەگى شوككەن جەرىنە كەيىننەن پايعامبار مەشىتى تۇرعىزىلعان.قيامەت بۇل دۇنيەنىڭ سوڭى، اقىرى. ونى كەيدە اقيرەت دەپ تە اتايدى. اقيرەتتە حالىقتىڭ ءبارى تىك تۇرىپ سۇراقجاۋاپقا تارتىلاتىندىقتان دا، ونى كەيدە قيامەت، ياعني تىك تۇرۋ، ورنىنان تۇرۋ دەپ اتايدى. قيامەتتە بۇكىل ادامزات بالاسىنىڭ تاعدىرى شەشىلىپ، اركىم ءوز امالىنا قاراي جۇماق نە جاھاننامعا قاراي جول تارتادى.قۇبىلا مۇسىلماندار ناماز وقىعاندا ءجۇزىن بۇرىپ تۇراتىن باعىت. مۇسىلماندار ءۇشىن قۇبىلا مەككەدەگى قاعبا بولىپ ەسەپتەلەدى. يسلامنىڭ العاشقى جىلدارى كۇددىس يەرۋساليم جاققا قاراپ وقىعان، كەيىن 624 جىلى ارنايى قۇران اياتىمەن باقارا، 144 قۇبىلا قاعبا بولىپ وزگەرتىلگەن. ورتا ازيا حالقىنىڭ قۇبىلاسى باتىس تاراپ. سەبەبى مەككە سول جاقتا ورنالاسقان. الايدا مۇسىلماندار قاي جەردە بولماسىن، ءبارى مەككەگە قاراپ ناماز وقيدى.قۇدسي حاديس ماعىناسى اللا تاعالانىكى بولىپ، پايعامبار تاراپىنان ايتىلعان دانالىق ءسوز. قۇران اياتتارىنان ەرەكشەلىگى اللا تاعالا پايعامبارعا يلحام ارقىلى تۇسىندە جەتكىزگەن، ال اللا ەلشىسى سول حاديستەردى جەتكىزىپ وتىرعان. سونداياق قۇدسي حاديستەر عيباداتقۇلشىلىقتاردا اللا اياتتارى سەكىلدى قىراعات ەتىلمەيدى. دارەجە جاعىنان قۇران اتتارىنان جانە پايعامبار وسيەتتەرىنەن كەيىن تۋرادى. قۇدسي حاديستەردى كەيدە رابباني حاديس، ءيلاھي حاديس دەپ تە اتايدى. مازمۇنى جاعىنان ساحيح، زايف دەپ تە بولىنەدى.قۇپتان يسلام شاريعاتى بويىنشا كۇندە وقىلاتىن بەس ۋاقىت نامازدىڭ سوڭعىسى. ۋاقىتى قاراڭعى تۇسكەننەن باستاپ، بامدات نامازىنا، ياعني تاڭ اتقانشا جالعاسادى. 4 باس پارىز، 2 باس سۇننەت جانە 3 باس ۋاجىپتەن تۋرادى.قۇرايىش اراب تۇبەگىن مەكەندەگەن تايپا. ەجەلدە جاز ايلارىندا شام، قىستا يەمەن جۇرتىندا كوشىپقونىپ جۇرگەن. مۇحاممەد پايعامبار وسى قۇرايىش تايپاسىنىڭ حاشيم رۋىنىڭ وكىلى. قاسيەتتى قۇراننىڭ 106شى سۇرەسى قۇرايىش دەپ اتالادى. وندا بۇل تايپانىڭ قىسىجازى كوشۋ بەيبىتشىلىگى بولعاندىعى، اللانىڭ ءوزى ولاردى اشتىقتان قۇتقارىپ، قاۋىپقاتەردەن ءوزى امان ساقتاعاندىعى ايتىلادى. سونداياق قۇرايىش تايپاسى يسلامنىڭ ساياسي تاريحىندا دا كوپ رول اتقارعاندىعى تاريحي دەرەكتەردە كەڭىنەن جازىلعان.قۇتبا مەشىتتەردە جۋما نامازىنان بۇرىن جانە ايت نامازىنان كەيىن ايتىلاتىن ۇگىتناسيحات.قۋتۋل قۋلۋب ءابۋ ءتالىپ المەككيدىڭ ؟996 جج. سوپىلىققا قاتىستى ەڭبەگى. شىعارمادا سوپىلىقتاعى ماقامدار، ءمۇريت پەن ءمۇرشيت قارىمقاتىناسى سەكىلدى تاريقاتتىڭ وزىنە ءتان ادەپتەرى كەڭىنەن ءسوز بولادى.قىراعات قاسيەتتى قۇران اياتتارىن تاجۋيدپەن، بەلگىلى ءبىر ماقاممەن وقۋ. ءتىلاۋاتتان ايىرماشىلىعى قۇران اياتتارىنان باسقا ولەڭجىرلاردى دا ءوز اۋەنىمەن وقۋدى قىراعات دەسە، ال ءتىلاۋات دەپ تەك قۇران اياتتارىن عانا ماقاممەن وقۋدى ايتادى.لات ارابتاردىڭ يسلامنىڭ الدىڭعى جاھيليەت داۋىرىندەگى ايەل پۇت. لاتقا سول كەزدەگى ارابيانىڭ حيجاز، حيرا، يەمەن ولكەلەرىنىڭ تۇرعىندارى تابىنعان. تايف شاھارىنا جاقىن جەرگە لات پۇتىنىڭ سيمۆولى اق تاس ورنالاسقان. مىنە، سول تاس پەن ونىڭ قاسىنداعى ساجدە جاسايتىن ورىن زيارات ورنى ەسەپتەلگەن. لاتقا كوبىنەسە تايفتاعى ساقيف تايپاسى قاتتى تابىنعان. 631632 جج. ساقيف تايپاسى حاق ءدىندى قابىلداعاننان كەيىن لات پۇتى قيراتىلعان.لاۋحۋل ءماحفۋز ادامزات بالاسىنىڭ تاعدىرى جازىلعان ۇلكەن كىتاپ. ءدىني ريۋاياتتاردا ونىڭ اق دۇردەن جاسالىپ، ۇزىندىعى جەر مەن كوكتىڭ ارالىعىنداي، ەنى شىعىس پەن باتىستىڭ اراقاشىقتىعىڭداي، ەكى بەتتەن تۇراتىندىعى ايتىلادى. ونىڭ قاسىندا جازۋ قالامى بولىپ، ونىڭ دا ۇلكەندىگى لاۋحكە ساي كەلەتىندەي. ول ۇلكەن ءبىر پەرىشتەنىڭ كوكىرەگىنە ورناتىلعان بولىپ، ۇستىڭگى جاعى ارسىعا بايلانعان. اللا تاعالا ءلاۋح پەن قالامدى جاراتىپ، قيامەتكە دەيىنگى بولاتىن بارشا نارسەنى. تاعدىردى جازىپ قويعان.ماحمۇد ەجەلگى يەمەن پاتشاسى ءابراھانىڭ جورىققا شىققاندا مىنەتىن ءپىلى. دەرەكتەردە يەمەن پاتشاسى ءابراھا سانعا قالاسىنا قۋلايىس دەگەن ۇلكەن شىركەۋ تۇرعىزادى. الايدا ونىڭ سالعان شىركەۋىنە ەشكىم دە زيارات ەتىپ كەلمەيدى. ول قاعبانى قيراتسام، سوندا بارىپ تاۋاف ەتىپ جۇرگەن حالىق مەنىڭ شىركەۋىمە زيارات ەتىپ كەلەتىن بولادى دەپ ويلاپ، ۇلكەن اسكەرمەن جولعا شىعادى. الايدا مەككەگە جاقىنداي بەرگەنىندە اللانىڭ قالاۋىمەن كوكتەن بەلگىسىز قۇستار پايدا بولىپ، ونىڭ ۇلكەن قوسىنىن وپات ەتەدى. ءوزى دە سوندا قايتىس بولادى. بۇل وقيعا قاسيەتتى قۇراننىڭ ء105شى، ياعني ءپىل سۇرەسىندە قىسقاشا باياندالعان.ماحشار قيامەتقايىمدا بارشا ادامزات بالاسىنىڭ جينالاتىن كۇنى. اقىر زاماندا يسرافيل پەرىشتە ءسۇرىن العاش ۇرلەگەندە جەر بەتىندەگى بارشا ادامزات قايتىس بولادى. ەكىنشى رەت ۇرلەگەندە ادام اتادان باستاپ قيامەتكە دەيىنگى ادامنىڭ ءبارى قايتا تىرىلەدى. سول كەزدە ۇلكەن سۇراقجاۋاپ باستالىپ، اركىمنىڭ ءبۇل دۇنيەدەگى ىستەگەن امال، ىسارەكەتىنە بايلانىستى جازا تاعايىندالادى. سول كۇندى ماحشار كۇنى دەپ اتايدى.مازھاب يسلامداعى شاريعات، ياعني ءدىنيقۇقىقتىق مەكتەپتەرى. بۇل ءدىنيقۇقىقتىق. مەكتەپتەر 1 عاسىرلاردان باستاپ قالىپتاسا باستادى. ءاھلى سۇننەت ءۋال جاماعات جولىندا اتاقتى تورت ءمازھاب بار. ولار: حانافي، شافيعي، حانبالي جانە مالىكي ءمازھابتارى. يسلام عۇلامالارى تاراپىنان بۇل ءمازھابتاردىڭ ءبارى دە دۇرىس جول دەپ بەكىتىلگەن. بۇل ءمازھابتار شاريعات ماسەلەلەرى توڭىرەگىندە. وندا دا قۇلشىلىقتاعى سۇننەتتەر مەن ادەپتەردە عانا ايىرماشىلىق بولعانىمەن دە، اقيدا جاعىنان ءبارى دە ءبىر پىكىرگە توقتايدى. ال اقيدا جاعىنان الشاقتىق بولعان اعىمداردى فيرقا سەكتا دەپ اتايدى.ماكرۇھ شاريعات ۇكىمدەرىنىڭ ءبىرى. ءدىن تاراپىنان قاتتى ىستەۋگە تيىم سالىنباسا دا، مۇسىلماننىڭ ىستەۋى ورىنسىز، ادەپسىز سانالادى. دارەجەسى جاعىنان حارامنان كەيىن تۇرادى. كۇناسىنەن قورقىپ ورىنداماعان ادام ساۋاپتى، ال ىستەگەن ادام كۇناھار بولادى.مالاكۋت اللانىڭ ءيلاھي سىرلارىنىڭ، سونداياق يدەيا مەن شەشىمدەرىنىڭ جوعارعى الەمى. قۇراندا مالاكۋت ءسوزى اللانىڭ ۇلىق بيلىگى ماعىناسىندا كەلگەن جانە جەردەگى بيلىكتەن تىپتەن وزگەشس ەكەندىگى ايتىلعان.ماسابيح سەنىمدى حاديستەر جيناقتالعان يمام باعاۋي ءالفاررانىڭ ەڭبەگى. تولىق اتاۋى ءماسابيحۋسسۋننا. ساحيح جانە حاسان حاديستەر توپتاستىرىلعان ەڭبەكتە پايعامباردىڭ 4931 وسيەتى جۇيەلى تۇردە بەرىلگەن. بۇل ەڭبەكتىڭ بۇكىل يسلام الەمىنە كەڭىنەن تارالعانى سونشالىق، ءار زاماندا بۇل حاديستەر جيناعىنا قىرىققا تارتا عالىم تۇسىنىكتەمە جازعان.ماۋاقيت بەلگىلى ءدىنتانۋشى عالىم ابدۋللا ساراحسيدىڭ ءدىن ىلىمدەرىنە قاتىستى ەڭبەگى.ماھىر نەكە قيىلعان كەزدە ەر ادامنىڭ ايەلىنە الىپ بەرەتىن سىيلىعى. ءماھىر ءدىني نەكەنىڭ باستى شارتى بولىپ ەسەپتەلەدى. ونداعى ماقسات ەگەر ايەلدىڭ كۇيەۋى قايتىس بولىپ، جەسىر قالاتىن بولسا نەمەسە جولداسى تالاق ەتەتىن بولسا، سول ۋاقىتتا ايەلى سول ءماھىردى ماتەريالدىق قاجەتتىلىگىنە جۇمسايدى. كولەمى مەن قۇنىنا قاراماستان، كۇيەۋى تاراپىنان بەرىلگەن كەز كەلگەن سىيلىق ءماھىر بولىپ تابىلادى. الايدا ەڭ از مولشەرى 30 گرامم كۇمىستىڭ قۇنىنان كەم بولماۋى ءتيىس.ماشاريقۋل انۋار اتاقتى مۇحادديس راديۋددين ساعانيدىڭ 71252 جج. پايعامباردىڭ ساحيح حاديستەرى نەگىزىندە جازعان ەڭبەگى. تولىق اتاۋى ءماشاريقۋلانۋارينناباۋيا.مەشىت اقسا قاراڭىز: اقسا مەشىتى.مەشىت حارام قاراڭىز: حارام مەشىتى.ميعراج مۇحاممەد پايعامباردىڭ كوككە شىعۋى. بۇل اللا ەلشىسىنىڭ وزىنە ءتان مۇعجيزالارىنان سانالادى. قاسيەتتى قۇران اياتتارى مەن پايعامبار حاديستەرىنە قاراعاندا، مۇحاممەد پايعامبار ءبىر ءتۇننىڭ ىشىندە پىراق اتقا وتىرىپ، مەككەدەن قۇدىس شاھارىنا بارعان يسرا. سونداعى اقسا مەشىتىندە ءناپىل نامازىن وقىپ بولىپ، جەتى قات كوككە كوتەرىلگەن. قاس قاعىم ساتتە جەتى تامۇق پەن سەگىز ءجانناتتى كورگەن ءارى سونداعى پايعامبارلارمەن كەزدەسكەن، جاراتۋشىمەن وتە جاقىن قاشىقتىقتا كابا قاۋسەين بولعان. پايعامبار وسى ساپارىندا بەس ۋاقىت نامازدى الىپ قايتقان دەلىنەدى. مۇسىلماندار ەرەجەپ ايىنىڭ ء27شى كۇنىن ميعراج ءتۇنى دەپ اتاپ، وسى ءتۇندى قۇلشىلىقعيباداتپەن وتكىزۋگە تىرىسادى. ميعراج وقيعاسى تۋرالى كوپتەگەن اقىنشايىرلار قالام تارتقان. تۇركى شايىرى سۇلەيمەن باقىرعانيدىڭ گ. ميعراجناما دەگەن داستانى بار. سونداياق عاسىردا ءومىر سۇرگەن بۇرھانۋددين رابعۇزيدىڭ پايعامبارلار تاريحىندا دا وسى ميعراج وقيعاسىنا كەڭ ورىن بەرىلگەن. ءحىححح عع. ءومىر سۇرگەن ءشادى جاڭگىرۇلىنىڭ سيار ءشاريف شىعارماسىنداميعراجناما تاقىرىبى كەڭىنەن جىرلانعان.ميكايىل اتاقتى تورت پەرىشتەنىڭ ءبىرى جەبىرەيىل، ازىرەيىل جانە يسرافيلدەن كەيىن. دۇنيەنى ماتەريالدىق جاعىنان قامتاماسىز ەتۋگە بۇيىرىلعان. ءدىني سەنىمدەردە ونىڭ اللا تاعالا ادامعا ساجدە جاساڭدار دەگەن ۋاقىتتا، جەبىرەيىلمەن بىرگە العاش ساجدە جاساعاندىعى، مۇحاممەد پايعامباردىڭ جاس كەزىندە كوكىرەگىن جارىپ، جۇرەگىن تازالاعانى، ءبادىر سوعىسىندا مۇسىلماندارعا كومەكتەسۋ ءۇشىن جەرگە تۇسكەندىگى ايتىلادى.ميحراب مەشىتتىڭ قۇبىلا جاعىنا جاسالاتىن، يمامنىڭ قۇلشىلىق ەتەتىن ورنى. يسلامنىڭ العاشقى داۋىرلەرىنەن باستاپ بارلىق مەشىتتەردە ميحرابقا ارنايى ورىن بەلگىلەنىپ كەلەدى.مۋاززين مەشىتتە ازان ايتىپ، نامازعا شاقىراتىن ادام. حالىق ونى كوبىنەسە ازانشى دەپ اتايدى. ءمۋاززيننىڭ ءۇش مىندەتى بار: ادامداردى نامازعا شاقىرادى. يمامدى شاقىرادى جانە نامازدىڭ باستالعانىنان حابار بەرەدى. يسلام الەمىندە ەڭ العاشقى مۋاززين پايعامباردىڭ ازانشىسى ءبىلال حاباشي بولعان.مۋاححيد اللانىڭ بارلىعىنا ءھام بىرلىگىنە يمان كەلتىرىپ، يمان كۋالىكتەرىن جۇرەكپەن بەكىتكەن پەندە.مۋجتالا اتاقتى عالىم يمام ءزاينۋل ءايمماتي فەردوۋسيدىڭ ءدىن ىلىمدەرىنە قاتىستى ەڭبەگى.مۋسنادۋ ءاناس يسلام الەمىنە بەلگىلى مۇحادديس عالىم يمام شابعان يبن ءماھديدىتس پايعامبار حاديستەرى تۋرالى ەڭبەگى.مۋفاسسير شاماسى كەلگەنشە قاسيەتتى قۇران اياتتارىنىڭ ماعىناسىن اشۋشى عالىم. ءمۋفاسسير تۇسپالداپ، استارلاپ كەلگەن اللا اياتتارىن تالداپ، قاراپايىم وقىرماننىڭ ساناسىنا لايىقتى تۇردە ءتۇسىندىرىپ بەرەدى. ەڭ العاشقى ءمۋفاسسير مۇحاممەد پايعامبار بولعان. ول ساحابالاردىڭ قۇران اياتتارىنا قاتىستى سۇراقتارىنا بارىنشا تولىقتىرىپ، ءتۇسىندىرىپ جاۋاپ بەرگەن. كەيىنگى ساحابالاردىڭ ىشىندە تورت ءادىل حاليفتىڭ دا ءمۋفاسسير بولعاندىعى ايتىلادى. يسلام الەمىندە مۋفاسسيرلەر جۇزدەپ سانالادى.مۋحاررام مۇسىلمانداردىڭ ھيجري جىل ساناعى بويىنشا ءبىرىنشى ايى.مۇع وتقا تابىنۋشى زورواستريزم ءدىنىنىتس رۋحاني كوسەمى.مۇعجيزا اللا تاعالا تاراپىنان پايعامبارلارعا بەرىلەتىن ەرەكشە قاسيەت. اۋليەلەرگە بەرىلەتىن ەرەكشەلىك كەرەمەت دەپ اتالسا، دىنسىزدەر مەن يمانسىزداردىڭ كورسەتكەن ەرەكشەلىكتەرى سيقىر دەپ اتالادى. جاراتۋشى ءار پايعامبارعا زامانىنا لايىقتى مۇعجيزالار بەرىپ وتىرعان. ولار حالىقتى حاق دىنگە شاقىرۋدا مۇعجيزانى كەڭىنەن قولدانعان. مىسالى، مۇسا پايعامبارعا اسا تاياق بەرگەن، ول تاياعىن تاستاعاندا ول اجداھاعا اينالىپ شىعا كەلگەن. يسا پايعامبار الاپەس، سوقىر اۋرۋلاردى جازسا، ءجۇسىپ پايعامبارعا ءتۇس جورۋ قاسيەتىن بەرگەن. مۇحاممەد پايعامباردىڭ ايدى ەكىگە ءبولۋى شاققۋلقامار، قاسيەتتى قۇراننىڭ ءتۇسۋى سەكىلدى ت.ب. ەرەكشە قاسيەتتەرى دە مۇعجيزا دەپ اتالعان.مۇقاريبا ماقامى اللانىڭ قۇزىرى. سوپىلىق دۇنيەتانىمدا تەك اللانى عانا ويلاپ، دۇنيە ىستەرىنەن باس تارتۋدى ايتادى.مۇنارا مەشىت پەن مەدرەسەلەردىڭ جانىنا سالىناتىن ۇلكەن قۇرىلىس. مۋاززين سول مۇناراعا شىعىپ، ازان ايتىپ، حالىقتى بەس ۋاقىت نامازعا شاقىراتىن بولعان.مۇنافىق يمان كۋالىگىن تىلىمەن ايتقانىمەن دە، جۇرەكپەن بەكىتپەگەن ەكىجۇزدى. جۇرتتىڭ كوزىنشە ءدىندار بولىپ كورىنگەنىمەن دە، شىن مانىسىندە اللانىڭ بارلىعى مەن بىرلىگىنە، مۇحاممەدتىڭ شىنايى پايعامبار ەكەنىنە كۇدىكپەن قارايدى. سوندىقتان دا مۇنافىقتار قاسيەتتى قۇراندا سىنالعان. پايعامبار ءوز حاديستەرىندە مۇنافىقتىڭ ءۇش بەلگىسىن اشىپ ايتقان: جالعان سويلەۋ، ۋادەدە تۇرماۋ جانە اماناتقا قيانات جاساۋ.مۇرات تايپاسى يراكتاعى اراب تايپالارىنىڭ ءبىرى.مۇسحاف بەتتەلگەن جازىلعان قۇران. حازىرەت ءابۋ باكىردىڭ حاليفالىعى كەزىندە قۇران العاش رەت كيىك تەرىسىنەن جاسالعان بەتتەرگە جازىلعان. وسى مۇسحافتىڭ نەگىزىندە حازىرەت وسپاننىڭ كوشىرتكەن قۇران نۇسقالارى مۇسحافتار دەپ اتالعان. بۇل كۇندە دە مۇسحاف قۇراننىڭ سينونيم ءى رەتىندە قولدانىلا بەرەدى.مۇحادديس پايعامباردىڭ ايتقان سوزدەرىن، ىستەگەن ىستەرىن جانە جاساعان امالدارىن، ياعني حاديستەرىن جيناعان، توپتاستىرعان جانە سول وسيەتتەرگە تۇسىنىك بەرگەن عالىمعا قاراتا ايتىلادى. پايعامباردىڭ وسيەتتەرىن تەرەڭىنەن زەرتتەپ، ونى جەتكىزۋشىلەر تۋرالى راۋيلارىن. يسنادتارىن انىقتاپ مالىمەتتەر قاراستىرىپ، سول ءحاديستىڭ شىن مانىسىندە پايعامبارعا قاتىستىلىعىن انىقتاپ ساحيح، زايف، حاسان، سونداياق پايعامبار وسيەتتەرىنە كەڭ كولەمدە تۇسىنىك بەرگەن عالىمدار شوعىرىن مۇحادديستەر دەپ اتاعان. يسلام الەمىندە مۇحادديستەر كوپتەپ سانالادى. سولاردىڭ ىشىندە يمام بۇحاري، يمام مۋسليم، يمام تەرميزي، ءابۋ ءداۋىت، يبن ماجا سەكىلدى عالىمداردىڭ ەسىمدەرى زور قۇرمەتپەن اتالادى.مۇھاجير مۇحاممەد پايعامبارعا ەرىپ مەككەدەن مەدينەگە كوشىپ بارعان مۇسىلماندار. سونداياق مەككەدەن حاباشيستانعا كوشىپ، ودان قايتىپ مەدينەگە كەلگەن ساحابالاردى دا مۇھاجير دەپ اتاعان. ولار حاق دىنگە شىنايى يمان كەلتىرگەندىكتەن دە، بارشا مالمۇلكىن، ءۇيجايىن. ءتىپتى وتباسىن تاستاپ. مەدينەگە كەلگەن. سوندا جەرگىلىكتى حالىق، ياعني انسارلار ولارعا وزدەرىنىڭ مالمۇلكىنەن ءبولىپ بەرگەن. حاليفاتتىق داۋىرلەردە مۇھاجيرلاردىڭ ءدىن تاراتۋ مەن اللانىڭ ءدىنىن ناسيحاتتاۋداعى ەرلىكتەرى ەسكەرىلىپ، كوپتەگەن جەڭىلدىكتەر بەرىلگەن.مۇمىن يسلامنىڭ العاشقى جىلدارىنداعى مەدينە ۇممەتىنىڭ وكىلى. شاريعات شارتتارىن تولىق ورىنداعان پەندە مۇسىلمان دەپ اتالعان. العاشقى جىلدارى ەكى اتاۋ ەكى ماعىنادا قولدانىلعانىمەن دە، كەيىننەن مۇسىلمان مەن ءمۇمىن سوزدەرى ءسىڭىسىپ، يمان كەلتىرۋشى دەگەن ماعىناعا يە بولعان. يسلام عۇلامالارى بۇل اتاۋعا بىرنەشە انىقتاما بەرگەن. ءاھلى سۇننەت ءۋال جاماعات عۇلامالارى ءمۇمىن دەگەندە شىنايى جۇرەكپەن سەنەتىن، شاريعات شارتتارىن شىن ىقىلاسىمەن جاسايتىن پەندەنى اتاعان.مۇڭكىرناڭكۇر ادامزات بالاسى دۇنيەدەن وتكەندە قابىردە سۇراقجاۋاپ الاتىن ەكى پەرىشتە. قابىرگە كىرگەن پەندەدەن ءدىنىن، كىتابىن، قۇبىلاسىن سۇراپ، العاشقى سىناقتى الادى. وسى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەن پەندەنىڭ ءقابىرى قيامەتكە دەيىن كەڭ بولىپ تۇرادى، ال سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە الماعان كۇناھار پەندەنىڭ ءقابىرى، كەرىسىنشە، تار بولىپ، ءمايىتتى قيامەتقايىمعا دەيىن قىسىپ تۋرادى. مۇڭكىرناڭكۇر اتتارى قاسيەتتى قۇران اياتتارىندا كەزدەسپەگەنىمەن دە، پايعامبار حاديستەرىندە اتالادى.مۇفتي شاريعات سالاسىنىڭ ءبىلىمپازى، ءدىنيقۇقىقتىق ماسەلەلەر بويىنشا ۇكىم شىعارۋشى. ونىڭ شىعارعان ۇكىمدەرى ءفاتۋالاردا باياندالىپ، مۇسىلماندار ءۇشىن كەڭىنەن قولدانىلادى. ەڭ العاش مۇفتيلەر حازىرەت وسپاننىڭ حاليفالىعى كەزىندە مىسىردا تاعايىندالعان. سودان بەرى مۇفتيلەر ءدىنيقۇقىقتىق ماسەلەلەر بويىنشا ءفاتۋا قۇقىعىنا يە بولعان. بۇل كۇندە ءار ەلدىڭ ءوزىنىڭ ءمۇفتيى بولىپ، سول ەلدەگى زەكەت، ءپىتىر ساداقاعا قاتىستى ماسەلەلەرگە ۇكىم شىعارادى.مۇشىرىك اللانىڭ جالعىزدىعىن مويىنداماستان، وعان سەرىك قوسۋشى. تاۋحيد ىلىمىنە قارسى شىعۋشى. قاسيەتتى قۇراندا اللانىڭ سەرىگى جوق، جالعىز ەكەندىگى بىرنەشە جەردە ايتىلعان.مىنبەر مەشىتتە يمامنىڭ شىعىپ ۋاعىزناسيحات ايتاتىن ورنى. العاشقى مىنبەر ورىندىق سەكىلدى بولىپ، 628 جىلى مۇحاممەد پايعامبار جاراندارىنا ۋاعىز ايتقاندا سوعان وتىرعان. پايعامباردىڭ وسى مىنبەرىنەن حازىرەت ءابۋ باكىر، حازىرەت ومار جانە حازىرەت وسپان پايدالانعان. ال حازىرەت ءاليدىڭ داۋىرىندە كۋفادا ەكىنشى مىنبەر پايدا بولعان. مۇعاۋيانىڭ حاليفالىعى كەزىندە داماسكىدە دە مىنبەر جاسالعان. 748 جىلى مەرۆتە ءابۋ مۋسليم جەڭىسكە جەتكەننەن كەيىن مىنبەرلەر كافەدرا سەكىلدى بولا باستاعان.ناماز يسلامداعى بەس رۇكىننىڭ ەكىنشىسى بولىپ، مۇسىلماندار ءۇشىن ورىندالۋى شارت بولعان قۇلشىلىق. كۇنىنە بەس رەت ناماز وقۋ پارىز سانالعان. ولار: بامدات تاڭ نامازى، بەسىن، اسىر، شام جانە قۇپتان. ناماز پايعامباردىڭ ميعراجعا شىققانىندا پارىز ەتىلگەن. نامازدىڭ پارىز، ءۋاجىپ جانە سۇننەت دەگەن تۇرلەرى بار. بەس ۋاقىتتان باسقا جانە جۇما نامازى دا پارىز دەپ ەسەپتەلگەن. ەكى ايت نامازى ءۋاجىپ سانالادى. سونداياق پايعامباردىڭ وسىعان نامازدارى سۇننەت دەپ وقىلادى.ناھي مۋنكار جاماندىقتان قايتارۋ. قىرىق پارىزدىڭ ءبىرى. ادامزات بالاسىن جاماندىقتان، كۇنالى ىستەردەن، قاتىگەزدىك پەن جاۋىزدىقتان قايتارىپ، اللانىڭ حاق جولىنا شاقىرۋ، قايىرىم ءھام مەيىرىمدى بولۋعا ۇندەۋ. بۇل تۋرالى قاسيەتتى قۇراندا اللا تاعالا: سەندەردەن جاقسىلىققا شاقىراتىن، ءامىر ماعرۋف جانە ءناھي مۋنكار قىلاتىن ءبىر توپ ادام بولسىن. مىنە، سولار قۇتىلۋشىلار، دەگەن ءالي عىمران، 104ايات.نيسابۋل ءاحبار بەلگىلى عالىم يمام ءابۋل ءالاي ءۋشيدىڭ ءدىن ىلىمدەرىنە قاتىستى ەڭبەگى.و دۇنيە اقيرەت، ماڭگىلىك دۇنيە. كەيدە ءدارۋلباقا، ياعني ماڭگى باقيلىق دۇنيە دەپ تە اتايدى. ءدىني سەنىم بويىنشا بۇل دۇنيە ءفاني، ياعني وتكىنشى بولىپ، و دۇنيە ماڭگىلىك تۇراق مەكەن بولىپ ەسەپتەلەدى. سوندىقتان دا ەرتەڭگى كۇنىن ويلاعان پەندە بۇل سىناق دۇنيەدە بارىنشا جاقسى ىسارەكەتتەر جاساۋعا تالپىنادى.ورازا يسلام دىنىندەگى نەگىزگى بەس رۇكىننىڭ ءۇشىنشىسى. ءاربىر دەنى ساۋ، باليعات جاسىنا جەتكەن جانە ساپاردا بولماعان ادام رامازان ايىندا ءبىر اي بويى ورازا ۇستاۋى شارت. بۇل نەگىزگى مىندەتتەردىڭ پارىز اين ءبىرى بولىپ سانالادى.پارىز اللا تاعالانىڭ پەندەلەرىنە جىبەرگەن ءارى ورىندالۋى شارت بولعان امالدارى. پارىز دىندەگى نەگىزگى مىندەتتىڭ ءبىرى سانالىپ، ونى ورىنداماعان پەندە كۇناھار دەپ ەسەپتەلەدى. شاريعاتتا پارىز پارىز اين جانە پارىز كيفايا بولىپ ەكىگە بولىنەدى. پارىز ايندى ءاربىر مۇسىلماننىڭ ورىنداۋى مىندەتتى ناماز، ورازا، زەكەت جانە ت.ب. سەكىلدى، ال پارىز كيفايانى سول قاۋىمنان نە ورتادان بىرنەشە ادام ورىنداسا، باسقالاردىڭ موينىنان تۇسەتىن امال جانازا نامازى، جاماعاتقا بىرەۋ سالەم بەرگەندە، اراسىنان بىرەۋ جاۋاپ بەرسە، باسقالاردىڭ جاپاتارماعاي سالەم بەرۋى شارت ەمەس سەكىلدى ت.ب.. شاريعاتتا قىرىق پارىز تۇسىنىگى بار. باليعات جاسىنا جەتكەن، دەنى ءاربىر مۇسىلماننىڭ وسى قىرىق پارىزدى ءبىلىپ، سوعان امال ەتۋى بۇيىرىلعان. وندا نەگىزىنەن اللاعا قۇلشىلىقعيبادات مىندەتتەرى اشىپ ايتىلعان.پەرىشتە ءدىني تۇسىنىك بويىنشا اللانىڭ ءامىرىن ورىندايتىن جاراتىلىس. اراب تىلىندە مالاك دەپ اتالادى. ولاردىڭ ناقتى سانىن اللا بىلەدى. قاسيەتتى كىتاپتاردا جەبىرەيىل، ميكايىل، يسرافيل جانە ازىرەيىل سەكىلدى ۇلكەن ءتورت پەرىشتەنىڭ اتى اتالادى. سونداياق بۇلاردان باسقا ءجاننات پەن توزاق پەرىشتەلەرى، قابىردەگى پەرىشتەلەر سەكىلدى پەرىشتەلەر دە بار. اللانىڭ پەرىشتەلەرىنىڭ بارلىعىنا يمان كەلتىرۋ ءاربىر مۇسىلمانعا مىندەت بولىپ ەسەپتەلەدى.پىراق مۇحاممەد پايعامباردى كوككە الىپ ۇشقان جانۋار. ءدىني ريۋاياتتاردا پىراقتىڭ اتتان كىشى. قاشىردان ۇلكەن ەكەندىگى،ۇشقاندا جەلدەي ەسەتىندىگى ايتىلادى. قاسيەتتى قۇراننىڭ ءىسرا سۇرەسىنىڭ العاشقى اياتىندا مۇحاممەد پايعامباردى پىراق اتتىڭ اۋەلى اقسا مەشىتىنە الىپ بارعاندىعى، سودان كەيىن جەتى قات كوككە اسىپ ۇشقاندىعى ايتىلعان. ميعراج تاقىرىبىن كوتەرگەن اقىنشايىرلاردىڭ ءبارى پىراق اتتى وزدەرىنشە سۋرەتتەپ بەرگەن. سۇلەيمەن باقىرعانيدىڭ ميعراجناما داستانىندا پىراق مەيلىنشە باياندالعان.رابباني تاڭىرلىك، جاراتۋشىلىق.راببى جاراتۋشى، ياعني اللا.رامازان مۇسىلمانشا ھيجري جىل ساناۋىنداعى توعىزىنشى اي. مۇسىلماندار ءۇشىن قاسيەتتى دەپ ەسەپتەلىپ. وسى ايدا ورازا ۇستالادى. سەبەبى بۇل ايدا ەڭ العاش بەس ايات تۇسكەن. سوندىقتان دا بۇل ايدى كەيدە قۇران ايى دەپ تە اتايدى. وسى ايدا قادىر ءتۇنى بار. سول ءبىر تۇندە ورىندالعان قۇلشىلىقتىڭ ساۋابى مىڭ ايدان دا ارتىق دەپ ەسەپتەلەدى. عالىمدار قادىر ءتۇنىنىڭ رامازان ايىنىڭ سوڭعى ونكۇندىگىندە، سونىڭ ىشىندە تاق كۇندەردە كەزدەسەتىندىگىن ايتقان. كوپتەگەن عالىمدار سول ءتۇندى 26نان 27نە قاراعان ءتۇن دەپ ەسەپتەگەن.راۋزا مۇحاممەد پايعامباردىڭ جاتقان جەرى. مەدينەدەگى پايعامبار مەشىتىنىڭ ىشىندە. پايعامباردىڭ قاسىندا حازىرەت ءابۋ باكىر مەن حازىرەت ومار جاتىر.ي حابارشى. اللا ەلشىسىنىڭ حاديستەرىن جەتكىزۋشى.راحيم اللا تاعالانىڭ وزىنە ءتان توقسان توعىز ەسىمىنىڭ ءبىرى. قايىرىمدى، مەيىرىمدى دەگەن ماعىنا بەرەدى. يسلام عالىمدارى راحيم دەگەن ۇعىمعا اللا تاعالانىڭ و دۇنيەدە تەك مۇسىلماندارعا عانا مەيىرىممەن قاراۋى دەگەن انىقتاما بەرگەن.راحمان اللا تاعالانىڭ وزىنە ءتان توقسان توعىز ەسىمىنىڭ ءبىرى. قايىرىمدى، مەيىرىمدى دەگەن ماگىنا بەرەدى. يسلام عالىمدارى راحمان دەگەن ۇعىمعا اللا تاعالانىڭ بۇل دۇنيەدە مۇسىلمان نە كاپىر، يماندى نە يمانسىز بولسىن، بارىنە دە مەيىرىممەن قاراپ، ريزىقنەسىبە بەرۋى دەگەن انىقتاما بەرگەن.راحماني ءتۇس اللا تاعالا تاراپىنان كەلەتىن ءتۇس. ءدىني كوزقاراس بويىنشا ءتۇس راحماني، شايتاني جانە بوس ءتۇس بولىپ ۇشكە بولىنەدى. راحماني ءتۇس تەك اللادان عانا كەلەدى ءارى ول جورىلادى. ال قالعان شايتاني جانە شارشاعاندىقتان پايدا بولعان تۇستەر جورىلمايدى.رابيۋل ءاۋال مۇسىلمانشا ھيجري جىل ساناۋىنىڭ ءۇشىنشى ايى. وسى ايدىڭ ون ەكىسىندە دۇيسەنبى كۇنى اللا ەلشىسى مۇحاممەد دۇنيەگە كەلگەن.راكاعات نامازدىڭ نەگىزگى بولىگى، ناماز وقىعاندا ورىندالاتىن بەلگىلى قيمىلدار جانە وقىلاتىن دۇعالار جيىنتىعى. ءار راكاعات قول كوتەرىپ تاكبىر الۋ، تىك تۇرۋ، بەلگە دەيىن ءيىلۋ رۋكۋع، باستى جەرگە قويۋ ساجدە، وتىرۋ قاعدا جانە قايتا تۇرۋ سەكىلدى قيمىلداردان تۋرادى. ءاربىر ناماز كەمى ەكى راكاعاتتان تۇرادى. مىسالى: تاڭ نامازى ەكى راكاعات سۇننەت جانە ەكى راكاعات پارىز.ريدا يسلامداعى نەگىزگى بەس رۇكىننىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلەتىن قاجىلىق قۇلشىلىعىن وتەيتىن كەزدە قاجىلاردىڭ ارنايى كيەتىن كيىمى.ريزۋان جۇماقتىڭ ەسىگىن قوريتىن پەرىشتە.ريۋايات سوزدىكتە حابارلاۋ، اڭگىمەلەۋ دەگەن ماعىنا بەرگەنىمەن دە، ءدىني تەرمين رەتىندە پايعامبار وسيەتتەرىن جەتكىزۋشى ءراۋيدىڭ ايتقان حاديستەرىنە قاراتا قولدانىلادى.ريا قۇلشىلىقتى شىنايى اللا ءۇشىن ەمەس، حالىققا كورسەتۋ، اتاقابىروي جيناۋ ءۇشىن جاساۋ. ەكىجۇزدىلىك.ريازات سوپىلىق تەرميندەردىڭ ءبىرى. تاريقات جولىنا كادام باسقان ءمۇريتتىڭ نە ءدارۋىشتىڭ ءوزىنىڭ ءناپسىسىن سىندىرۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى قيىنشىلىقتار مەن اۋىرتپاشىلىقتارعا ءتوزۋى.رۋكىن يسلامدا ەڭ قاجەت سانالعان بەس مىندەت، ياعني ءدىننىڭ نەگىزى. ولار: يمان كۋالىگىن ايتۋ، ناماز وقۋ، ورازا ۇستاۋ، دۇنيەسى بولسا، زەكەت بەرۋ جانە بايلىعى جەتسە، قاجىلىققا بارۋ. بۇل بەس پارىز ءاربىر مۇسىلمان ءۇشىن باستى مىندەت بولىپ سانالادى. مۇسىلماندار مەدينەگە ھيجرەت ەتكەننەن كەيىن 18 ايدان سوڭ پارىز ەتىلگەن. شاريعاتتا ورازانىڭ پارىز، ءۋاجىپ، ءناپىل جانە ماكرۋھ سەكىلدى تۇرلەرى بار. پارىز ورازا رامازان ايىنىڭ ورازاسى بولسا، ءۋاجىپ ورازاعا ۇستالعان ءناپىل ورازانىڭ كايتا تۇتىلۋى جاتادى. ال ءناپىل ورازا دەپ، شەۋال ايىندا التى كۇن ورازا تۇتۋ، ءار اپتانىڭ دۇيسەنبى جانە بەيسەنبى كۇندەرى اۋىز بەكىتۋ سانالادى. ماكرۋھ دەپ ايت كۇندەرى ورازا ۇستاۋدى ايتادى.ساعي قاجىلىقتا وتەلەتىن شارتتاردىڭ ءبىرى بولىپ، سافا مەن مارۋا توبەلەرىنىڭ اراسىندا جۇگىرۋ. قاعبانى تاۋاف ەتكەننەن كەيىن ورىندالادى. ءدىني دەرەكتەر بويىنشا، يبراھيم پايعامبار ايەلى حاجار مەن ۇلى يسمايىلدى جاپان دالاعا تاستاپ كەتكەن ۋاقىتتا، حاجار انامىز سۋ ىزدەپ وسى ەكى توبەنىڭ اراسىندا جەتى رەت جۇگىرگەن دەلىنەدى. سودان بەرى قاجىلىقتا وسى ەكى توبەنىڭ اراسىندا جەتى رەت جۇگىرۋ مىندەت بولىپ قالعان.سالاۋات اللا ەلشىسى مۇحاممەدكە ماقتاۋ مەن ماداق ايتۋ. نامازدا قاعداتۋل ءاحيرادا سوڭعى وتىرىس وتىرعاندا ءتاشاھھۋدتان كەيىن سالاۋات وقىلادى.ساپار مۇسىلمانشا ھيجري جىل ساناعىنىڭ ەكىنشى ايى.ساحابا مۇحاممەد پايعامبارمەن بىرگە بولعان، ونىمەن بىرگە عازاۋاتتارعا قاتىسقان مۇسىلمان. سونداياق كەيىنىرەك مۇحاممەد پايعامباردى ومىرىندە ءبىر رەت بولسا دا كورگەن مۇسىلماندى دا ساحابا دەپ اتاي باستاعان. ساحابالاردىڭ باسىم بولىگىن مۇھاجيرلار مەن انسارلار قۇراعان. ولار حاق ءدىننىڭ تارالۋى جولىندا بارشا عازاۋاتتارعا قاتىسقان. مۇحاممەد پايعامبار دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن دە اللا ەلشىسىنەن كورگەنبىلگەندەرىن كەيىنگى تابيندەرگە جەتكىزىپ، حاق ءدىننىڭ ودان ءارى تاراۋىنا كوپ سەپتىگىن تيگىزگەن.ساقيقا مۇسىلمانداردىڭ كەڭەسەتىن ءۇيى. مۇحاممەد پايعامبار دۇنيەدەن وتكەن ۋاقىتتا ساحابالار ساقيقا ۇيىنە جينالىپ، بولاشاق حاليفتىڭ تاعدىرىن شەشكەن.ساقيف تايپاسى اراب تۇبەگىندەگى تايپانىڭ اتاۋى. نەگىزىنەن تايفتا ءومىر سۇرگەن. حۋنەين سوعىسىندا حاۋازين تايپاسىمەن بىرگە مۇسىلماندارعا قارسى شىققان. بۇل سوعىس مەككە فاتح ەتىلگەننەن كەيىن، ون جەتى كۇننەن سوڭ. 630 جىلى بولىپ ەدى.ساحيح ەڭ سەنىمدى دەپ ەسەپتەلگەن پايعامبار ءحاديسى. يسلام عالىمدارى حاديستەردىڭ قانشالىقتى اللا ەلشىسىنە قاتىستىلىعىن انىقتاۋ ماقساتىندا پايعامبار وسيەتتەرىن ساحيح، ياعني ەڭ سەنىمدى، حاسان، ياعني جاقسى جانە زايف، ياعني ءالسىز دەپ ۇشكە بولگەن. راۋيلارى مەن يسنادتارى تولىق شىققان ءحاديستى ساحيح دەپ اتاعان. سونداياق تار ماعىنادا يمام بۇحاري، يمام مۇسليم جانە يمام تەرميزيدىڭ حاديستەر جيناعى دا ساحيح دەپ اتالادى. سەبەبى يسلام الەمىنە بەلگىلى مۇحادديس عالىمدار بۇحاري، مۋسليم جانە تەرميزي وزدەرىنىڭ بۇل جيناقتارىنا پايعامباردىڭ تەك ساحيح حاديستەرىن عانا كىرگىزگەن.ساجدە ناماز وقىعاندا ماڭدايدى جەرگە قويۋ. ساجدەدە ءسۋبحانا راببيۋل ءاعلا دۇعاسى ايتىلادى.سيدراتۋل نتاھا جەتى قات كوكتە وسەتىن وتە ۇلكەن اعاش.سۋراتۋل ءازحاب يمام ءابۋ ميعالي مۇحاممەد ءيسفيجابيدىڭ ءدىن ىلىمدەرىنە قاتىستى ەڭبەگى.سۋرياني ءتىلى كونە ارامەي ءتىلى.سۇننەت مۇحاممەد پايعامباردىڭ ايتقان سوزدەرى، ىستەگەن امالدارى مەن ىسارەكەتتەرى. پايعامبار سۇننەتى قاسيەتتى اللا كىتابىنان كەيىن تۋرادى. عالىمدار پايعامباردىڭ ايتقان سوزدەرىن، ىستەگەن ىسارەكەتىن، دەنەبىتىمىن حالكي، مىنەزقۇلقىن، ءومىر ءسۇرۋ ءداستۇرىن سۇننەت دەپ اتاعان. سونداياق ساحابالاردىڭ ىستەگەن ىسارەكەتى مەن امالىن پايعامبار ماقۇلداعان نەمەسە وعان تيىم سالماعان بولسا، ونى دا سۇننەتتىڭ اياسىندا قاراستىرعان. سۇننەت عاسىردىڭ ورتاسىنان باستاپ جينالا باستاعان. عاسىردا سۇننەتتى جيناۋدىڭ دامىعانى سونشالىق، بۇل عاسىر حاديستانۋدىڭ التىن عاسىرى اتالعان. وسى داۋىردە يمام بۇحاري، يمام تەرميزي، يمام مۋسليم سەكىلدى اتاقتا مۇحادديستەر شىعىپ، اللا ەلشىسىنىڭ وسيەتتەرىن ءبىر جۇيەگە تۇسىرگەن.سۇرە قۇراننىڭ ىشكى بولىمدەرى. سۇرە قۇراننىڭ ءبىر بابى بولىپ، كەم دەگەندە ءۇش اياتتان تۇرادى. قۇراندا 114 سۇرە بار. سۇرەلەر مەككەلىك جانە مەدينەلىك بولىپ ەكىگە بولىنەدى. ەڭ قىسقا سۇرە كاۋسار ءۇش اياتتان، ەڭ ۇزىنى باقارا 286 اياتتان تۇرادى.تابين يسلام تاريحىندا ساحابالاردان كەيىن تۇراتىن مۇسىلماندار. ساحابالاردىڭ كوزىن كورىپ، ولارمەن سۇحباتتاس بولعانداردى تابين ءىزباسار دەپ، ال تابيندەردىڭ تالىمىندە بولعانداردى تابا تابين دەپ اتايدى. تابيندەردىڭ يسلام تاريحىندا الار ورنى ەرەكشە. ولاردىڭ اراسىنان كوپتەگەن عالىمدار شىققان. تابيندەر دارەجەسىنە قاراي كۋبراۇلىق، ۋستاورتا جانە سۋعراكىشى بولىپ ۇشكە بولىنەدى. ساحابالاردان كوپ ءتالىم العان ساعيد يبن ءالمۋسايب، ۋرۋا يبن ءزۋبايىر، اقلاما يبن قايس كۋبراعا. حاسان باسري. مۇحاممەد يبن سيرين، مۇجاھيد، يكريما، قاتادا، ومار يبن ءابدۋلازيز ۋستاعا، سونداياق يبراھيم ءانناحايلار سۋعراعا جاتقان.تاقۋا اللانىڭ ازابىنان قورقۋشى، دىنىنە بەرىك ءدىندار. دىنگە قاتتى بەرىلگەن تاقۋا قاشان دا حارام مەن كۇماندى نارسەلەردەن بويىن اۋلاق ۇستايدى. جۇرسەتۇرسا جاراتۋشىنى ويلاپ، ساۋاپتى امالداردى كوپتەپ جاساۋعا تىرىسادى.تالاق شاريعات بويىنشا نەكەنى بۇزۋ. ەر ادامنىڭ وسى ءسوزدى ايتۋىمەن بەلگىلى ءبىر ۋاقىت وتكەندە ايەلىمەن اجىراسادى. وندا دا ايەلدىڭ عيددەتى ۋاقىتى بىتكەنشە كۇيەۋىنىڭ ۇيىندە تۇرادى. شاريعات بويىنشا ەكى تالاقتان كەيىن دە ەر مەن ايەلدى قايتادان قوسۋعا بولادى. الايدا ءۇشىنشى تالاقتان كەيىن ايەل باسقا ءبىر ەر ادامعا تۇرمىسقا شىعۋى ءتيىس بولادى. مۇنىڭ ءبارى اجىراسۋدى بارىنشا تىيۋدان تۋعان ماقسات.تاميم تايپاسى مەككەدەگى قۇرايىش تايپاسىنىڭ ءبىر بۇتاعى. بۇل ءبانۋ تاميم تايپاسىنان كوپتەگەن اتاقتى ساحابالار شىققان. سولاردىڭ ءبىرى كەزىندە جۇماقپەن سۇيىنشىلەنگەن تالحا يبن ءۋبايدۋللا.تاسسۋج 124 بولىگى.تاۋاف قاجىلىقتىڭ باستى شارتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ، قاعبانى اينالۋ قۇلشىلىعى. قاجىلىققا بارعاندار ءۇش رەت تاۋاف امالىن جاسايدى. سونداياق مەككەنىڭ اينالاسىندا تۇراتىن مۇسىلمانداردىڭ قاجىلىقتان باسقا كۇندەرى دە قاعبانى اينالىپ قۇلشىلىق ەتۋى تاۋاف دەپ اتالادى. تاۋاف ەتكەندە قارا تاستىڭ تۇسىنان باستالىپ، ساعاتتىڭ تىلىنە قارسى جەتى رەت اينالادى.تاۋحيد اللانىڭ بىرلىگى، ەشقانداي دا سەرىگى نە جولداسى جوق ەكەندىگى تۋرالى ءىلىم. يسلام مونوتەيستىك ءدىن بولعاندىقتان دا، تاۋحيد ءىلىمى يسلام ءدىنىنىڭ نەگىزگى تىرەگى بولىپ سانالادى. سوندىقتان دا اللانىڭ بارلىعىنا، بىرلىگىنە، ونىڭ زاتي ءھام سۋبۋتي سيپاتتارىنا، كوركەم ەسىمدەرىنە ءاسماۋ ءحۋسنا كۇدىك كەلتىرگەن ادامنىڭ دىننەن شىعۋ ءقاۋپى بار. قاسيەتتى قۇراننىڭ ء112شى سۇرەسى احاد دەپ اتالىپ، سوندا تاۋحيد ءىلىمىنىڭ نەگىزگى شارتتارى قامتىلعان. وندا اللانىڭ جالعىزدىعى، ەشكىمگە مۇقتاج ەمەستىگى. تۋماعاندىعى جانە تۋىلماعاندىعى، سونداياق جاراتىلىستا ەشكىمگە دە ۇقساماعاندىعى اشىپ ايتىلعان.تاياممۋم دارەتتىڭ ءبىر ءتۇرى. ادەتتە سۋ بولماعان جاعدايدا شاريعات توپىراقپەن دارەت الۋعا بۇيىرادى. تاياممۋم قۇران مەن حاديستە اشىپ ايتىلعان. نەگىزگى ءتورت پارىزى بار. ولار: نيەت ەتۋ، تازا توپىراقتى جەردى تابۋ، ەكى قولىن جەرگە ۇرىپ، جۇزىنە ءسۇرتۋ جانە ەكى قولىن جەرگە ۇرىپ، ەكى قولىنىڭ بىلەگىنە دەيىن ءسۇرتۋ.تابۋك ءدىن تاراتۋ جولىنداعى ۇلكەن عازاۋات. پايعامباردىڭ ءوزى كاتىسىپ، ساحابالارىن باستاپ بارعان.تاعريف عاسىردا جاساعان شەيح يمام يسحاق كالابازيدىڭ ءاتتاعاررۋفلي ءمازھابي ءاھلي ءتاساۋف دەگەن ەڭبەگى. بۇل شىعارمادا ءاھلى سۇننەتتىڭ اقيداسى نەگىزىندە سوپىلىقتىڭ سىرلى الەمى مەن تاريقات نەگىزدەرى اشىپ كورسەتىلگەن. زىكىر، ءفانا، ءتاجاللي، تاۋحيد سەكىلدى بىرنەشە سوپىلىق ۇعىمدارعا تەرەڭ تالداۋ جاساعان. سوندىقتان دا عۇلامالار اراسىندا ءتاعاررۋف بولماعاندا سوپىلىق تانىلمايتىن ەدى دەگەن ءسوز بار.تاجۋيد قۇراندى قىراعاتپەن، وزىنە ءتان ماقاممەن وقۋ. قۇراندى جاڭادان ۇيرەنۋشىلەرگە ءتاجۋيد ۇيرەتىلەدى. ءتاجۋيد اقىرىن ءتارتيل، ورتاشا حادر جانە تەز ءتادۋير دەپ ۇشكە بولىنەدى.تالبيە قاجىلىق قۇلشىلىعى كەزىندە وقىلاتىن دۇعا.تانبيھۋل عافيلين ءابۋ ءلايس ءناسىر يبن مۇحاممەد يبن احمەت يبن يبراھيم ءاسسامارقانديدىڭ 71003 ج. اقيدا مەن فيكھقا قاتىستى ەڭبەگى. عاپىلدارعا ەسكەرتۋ دەپ اتالاتىن بۇل ەڭبەكتە يسلامنىڭ نەگىزگى شارتتارى مەن قۇندىلىقتارى جەكەجەكە باپتارعا ءبولىنىپ، جۇيەلى تۇردە بەرىلگەن.تاپسىر ادام بالاسىنىڭ شاماسى كەلگەنشە اللانىڭ كىتابىنا تۇسىنىك بەرۋى. قۇرانعا ءتاپسىر جاساۋ مۇحاممەد پايعامبار تۇسىندا باستاۋ العان. پايعامبار قاسيەتتى قۇران اياتتارىنداعى تۇسىنىكسىز جەرلەردى ساحابالارعا ءتۇسىندىرىپ بەرگەن. كەيىننەن ساحابالار تابيندەرگە ۇيرەتكەن. كەيىنىرەك جەكە عىلىم رەتىندە قالىپتاستى. مۇحاممەد پايعامباردان كەيىنگى تاپسىرشىلەر رەتىندە ءابۋ باكىر سىددىق، ومار يبن حاتتاب، وسپان يبن اففان، ءالي يبن ءابۋ ءتالىپ، ابدۋللا يبن ابباس، ابدۋللا يبن ابباس، ءۋباي يبن كاعبتاردىڭ ەسىمى زور قۇرمەتپەن اتالادى. تاپسىردەن ەڭ العاش كىتاپ جازعان عالىم ابدىمالىك يبن جۋرايج. بۇگىندە ءتاپسىر كىتاپتارى كوپتەپ سانالادى.تاسپى اللانى ۇلىقتاۋ، پاكتەۋ. نامازدان كەيىن ءار مۇسىلمان سۋبحاناللا ءسوزىن 33 رەت، ءالحامدۋ ءليللاھ ءسوزىن 33 رەت جانە اللاھۋ اكبار ءسوزىن 33 رەت ايتىپ، ءتاسپى تارتادى.تاۋرات اللا تاعالانىڭ مۇسا پايعامبارعا جىبەرگەن كىتابى. قاسيەتتى قۇراندا ءتاۋرات تۋرالى: كۇدىكسىز ءتاۋراتتى تۇسىردىك، وندا تۋرا جول جانە نۇر بار. اللاعا بويسۇنعان پايعامبارلار ياھۋديلەرگە ونىمەن ۇكىم ەتەر ەدى ءمايدا، 44، دەپ انىقتاما بەرگەن. عع. باستاپ ءتاۋرات گرەك، كونە ءياھۋدي جانە لاتىن تىلىنەن ارابشاعا ءتارجىمالانعان. سودان باستاپ يسلام عۇلامالارى ونداعى مۇحاممەد پايعامبارعا قاتىستى جەردى ايعاق رەتىندە پايدالانا باستاعان. يسلامي كوزقاراس بويىنشا، بۇرىنعى ءتاۋرات پەن بۇگىنگى ءتاۋراتتىڭ اراسىندا جەر مەن كوكتەي ايىرماشىلىق بولىپ، كوپتەگەن وزگەرىستەرگە ۇشىراعان. سونىڭ ناتيجەسىندە بۇگىنگى ياھۋديلەردىڭ كىتابى تالمۋد دۇنيەگە كەلگەن.تاھاججۋد ءتۇننىڭ ۇشتەن بىرىندە وقىلاتىن ناماز. ءتاھاججۋد پارىز ەمەس. الايدا قۇراننىڭ بىرنەشە جەرىندە اتاپ وتىلگەن. ءبىراق ساۋاپ ىزدەگەن مۇسىلمان پايعامباردىڭ سۇننەتى بولعان ءتاھاججۋدتى جىبەرمەۋگە تىرىسادى.تاشاھھۋد نامازدا قاعدادا وتىرۋ وتىرعاندا وقىلاتىن دۇعا.تىلاۋات قۇران اياتتارىن تاجۋيدپەن، بەلگىلى ءبىر ماقاممەن وقۋ. قىراعاتتان ايىرماشىلىعى قۇران اياتتارىنان باسقا ولەڭجىرلاردى دا ءوز اۋەنىمەن وقۋدى قىراعات دەسە، ال ءتىلاۋات دەپ تەك قۇران اياتتارىن عانا ماقاممەن وقۋدى ايتادى.ۋاحي اللا تاعالانىڭ ءوز پايعامبارلارىنا پەرىشتەلەر ارقىلى جەتكىزگەن قاۋلىۇكىمدەرى. ۋاحي انىق ەتىپ جىبەرىلگەن. كەيدە كەيبىر ۋاحيلار ءتۇس ارقىلى دا تۇسكەن. مىسالى: حازىرەت يبراھيمعا ۇلىڭ يسمايىلدى قۇرباندىققا شال دەگەن بۇيرىق تۇستە كەلگەنىمەن دە، ۋاحي دەپ ەسەپتەلەدى. سوڭعى پايعامبار مۇحاممەدكە قىرىق جاسقا كەلگەن ۋاقىتتا ۋاحي تۇسە باستاعان. سونىڭ ناتيجەسىندە قاسيەتتى قۇران اياتتارى ءتۇسىپ، يسلام ءدىنى جايىلدى.ۋاجىپ يسلامدا ورىندالۋى شارت بولعان امالدىڭ ءبىرى. ورىندالۋى جاعىنان پارىزدان كەيىن، سۇننەتتىڭ الدىندا تۇرادى. دەرەكتەردە پايعامبارلارعا پارىز بولعان امال ۇممەتكە ءۋاجىپ بولادى دەلىنەدى. ءۋاجىپ امالىن ورىنداماعان ادام دىننەن شىقپاسا دا، ۇلكەن كۇنا بولىپ ەسەپتەلەدى.ۋاسۋاس شايتاننىڭ ادام بالاسىن ازعىرۋى. قاسيەتتى قۇراننىڭ ء114شى سۇرەسىندە شايتاننىڭ ادامزات بالاسىن سىبىرلاپ ازعىرۋى اشىپ ايتىلعان.ۇحۇد سوعىسى 625 جىلى 23 مارتتا مەدينەنىڭ جانىنداعى ۇحۇد تاۋىندا مۇسىلماندار مەن مۇشىرىكتەر اراسىندا بولعان سوعىس. ءبادىر سوعىسىندا جەڭىلىس تاپقان مەككەلىكتەر مۇسىلمانداردان ءوش الۋ ءۇشىن جولعا شىققان. مەككە مۇشىرىكتەرى 3000عا جۋىق بولسا، ولاردىڭ 200 اتتى جانە 800گە تارتا ساۋىتسايمان اسىنعان اسكەرى بولعان. ال مۇسىلماندار 700 ادام بولىپ، ونىڭ 100 شاقتىسى عانا ساۋىت اسىنعان. ەكى جاقتا دا اسكەري ايلاتاسىلدەر جاسالعان. پايعامباردىڭ ايتقانىنا قۇلاق اسپاعان كەيبىر ادامداردىڭ كەسىرىنەن مۇسىلماندار جەڭىلۋگە ءماجبۇر بولعان. مۇحاممەد پايعامبار قورشاۋدا قالىپ قويىپ، جارالانعان، قاسيەتتى ءتىسى وسى سوعىستا سىنعان، 70 ارتىق مۇسىلمان ءشاھيد بولعان، ال مۇشىرىكتەردەن 19 ادام قايتىس بولعان.ۇممەت مەدينەدە مۇحاممەد پايعامباردىڭ ارتىنان بارىپ، يسلام ءدىنىن قابىلداعان ادامدار توبى. العاشىندا سولاردى عانا ۇممەت دەپ اتاعان. الايدا كەيىننەن مۇسىلمانداردىڭ ءسينونيمى رەتىندە قولدانىلعان.فاكيھ فيكھ ءىلىمىنىڭ مامانى. يسلامداعى شاريعات شارتتارىن جەتىك بىلگەن عالىمداردى ايتادى. يسلام الەمىندە فاكيھتار مىڭداپ سانالادى. سولاردىڭ نەگىزگىلەرى قاتارىندا يمام اعزام، يمام شافيعي، يمام حانبال جانە يمام مالىكتەردىڭ اتتارى زور قۇرمەتپەن اتالادى.فاتۋا ءمۇفتي نەمەسە يسلام عۇلامالارىنىڭ ءبىر ءدىني، ساياسي. قۇقىقتىق ماسەلەلەرگە قاتىستى شىعارعان ۇكىمقارارى. يسلامنىڭ العاشقى جىلدارىندا ساحابالاردىڭ، ءحۋلافاي ءراشيديننىڭ شىعارعان ءدىني، ساياسي قاۋلىلارى ءفاتۋا دەپ اتالعان.بۇگىندە ءاربىر ەلدەگى ءدىني باسشىنىڭ، ءمۇفتيدىڭ نە يمامنىڭ ءدىني ماسەلە بويىنشا بەرگەن ۇكىمى دە ءفاتۋا بولىپ ەسەپتەلەدى. ءفاتۋانىڭ باستى شارتى قاسيەتتى قۇراپ اياتتارى مەن پايعامبار سۇننەتىنە قايشى كەلمەۋى ءتيىس.فيكھ مۇسىلمانداردىڭ ءجۇرىپتۇرۋ، ءومىر ءسۇرۋ قاعيدالارى تۋرالى مۇسىلمان قۇقىعى. كەڭ ماعىنادا شاريعات دەپ تە قولدانىلادى.فۇرقان قاسيەتتى قۇراننىڭ تاعى ءبىر اتاۋى.حاباشي ەفيوپتىق.حاديس سوزدىكتە حابار، جاڭالىق دەگەن ماعىنا بەرەدى. ءدىني تەرمين رەتىندە مۇحاممەد پايعامباردىڭ ايتقان سەزدەرى، ىستەگەن ىستەرى جانە كورسەتكەن امالدارى. حاديس كەلىپ ءتۇسۋى جاعىنان ەكىگە بولىنەدى: ماعىناسى اللا تاعالانىكى بولىپ، پايعامبار تاراپىنان ايتىلعان حاديستەردى قۇدسي حاديس، ال پايعامباردىڭ ءوزىنىڭ ايتقان سەزدەرى مەن ىستەگەن امالدارىن ءناباۋي حاديس دەيدى. سونداياق حاديستەر مازمۇنى جاعىنان ۇشكە بولىنەدى: 1. ساحيح حاديس 2. حاسان حاديس 3. زايف حاديس.پايعامبار زامانىندا حاديستەردى توپتاستىرۋعا تيىم سالىنعان بولاتىن. ونداعى ماقسات قاسيەتتى قۇران اياتتارى مەن پايعامباردىڭ حاديستەرىن ارالاستىرىپ جىبەرۋدەن ساقتانعاندىق بولاتىن. الايدا پايعامبار دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن اللا ەلشىسىنىڭ وسيەتتەرىنىڭ بۇرمالانىپ كەتۋىنەن قورقىپ، عۇلامالار حاديستەردى جيناۋدى كولعا الدى. بۇل ءۇردىس اسىرەسە عاسىردان باستاپ مىقتاپ قولعا الىندى. يسلام الەمىندە حاديس ىلىمدەرىنىڭ بىلگىرلەرى كوپتەپ سانالادى. سولاردىڭ ىشىندە ەڭ تانىمالدارى يمام بۇحاري، يمام مۋسليم، يمام تەرميزي، ءابۋ ءداۋىت جانە ت.ب.حايفا مەشىتى مەككە مەن مۇزداليفانىڭ اراسىنداعى ميناداعى مەشىت. دەرەكتەردە سول جەردە مۇحاممەد پايعامبار قوشتاسۋ قۇتپاسىن وقىپ، كەيىن جاماعاتپەن ناماز وقىعان دەلىنەدى. سول جەرگە كەيىننەن وسى حايفا مەشىتى سالىنعان.حاميم تامۇقتاعى ءقاندىىرىڭ. توزاققا تۇسكەندەرگە سۋسىن رەتىندە حاميم ىشكىزىلەدى.حاندەك 627 جىلى مەدينەنىڭ توڭىرەگىندە بولعان سوعىس. مەككەدەن ءابۋ سۋفيان باستاعان ون مىڭ اسكەر مۇسىلمانداردى جەڭۋ ءۇشىن مەدينەگە قاراي جولعا شىققان. سوندا مۇسىلماندار مەدينەدە تۇرىپ، قورعانۋ جاعىن قامداستىرعان. سالمان فارسيدىڭ كەڭەسىمەن مەدينەنىڭ توڭىرەگىنە ور حاندەك قازىلعان. ءۇش اپتا بويى مەدينەنى قورشاپ العان مۇشىرىكتەر ەش نارسە ىستەي الماستان قايتۋعا ءماجبۇر بولعان.حارام مەشىتى مەككەدەگى قاعبا ورنالاسقان مەشىت. قۇراندا ءماسجيدۋلحارام، ياعني قاسيەتتى مەشىت دەپ اتالعان. بۇل جەر يسلامنان بۇرىنعى جاھيليەت داۋىرىندە دە كوشپەلى اراب تايپالارىنىڭ تابىناتىن ورنى بولعان. 630 جىلى مۇسىلماندار مەككەنى فاتح ەتكەننەن كەيىن، بۇل جەر قاسيەتتى دەپ سانالعان. حارام مەشىتىنىڭ ورتاسىندا قاعبا، اۋلاسىندا ءزامزام بۇلاعى، توڭىرەگىندە سافا مەن مارۋا تاۋلارى بار. مۇسىلماندار ءۇشىن قۇلشىلىق ورنى. الايدا وزگە دىندەگىلەر مەن يمانسىزدار ءۇشىن وندا كىرۋگە قاتاڭ تيىم سالىنعان. بۇل مەشىت الەمدى ەڭ ۇلكەن مەشىت دەپ سانالىپ، وندا ءبىر مەزەتتە 1 ميلليوننان ارتىق ادام قۇلشىلىق ەتە الادى.حارۋت پەن مارۋت كوكتەن جەرگە ءتۇسىپ، ادامدارعا سيقىردى ۇيرەتكەن ەكى پەرىشتە. ءدىني كوزقاراسقا قاراعاندا، پەرىشتەلەر اۋەل باستا ادامزات بالاسىنىڭ كۇنا ىستەردى كەپ جاسايتىنىن، سوندىقتان دا اللانىڭ قۇزىرىندا ولارعا ورىن جوق ەكەنىن ايتقان. سوندا اللا ادامزات بالاسىنا ءناپسى بەرگەندىگىن، ەگەر پەرىشتەلەردە ءناپسى بولعاندا ولار دا سونداي كۇنالى ىستەرگە قول ۇرۋلارى مۇمكىن ەكەندىگىن ايتقان. دەسەك تە ءۇش پەرىشتە ول پىكىرمەن كەلىسپەستەن جەرگە تۇسكەن. الايدا ولاردىڭ بىرەۋى وز پىكىرىنىڭ جاڭساقتىعىن تەز ءتۇسىنىپ، كەرى قايتقان. سوندا حارۋت پەن مارۋت ادامدار اراسىندا ادامي بەينەدە ءومىر سۇرگەن. ءبىراق ءبىر ايەلدىڭ قارماعىنا ءتۇسىپ، اراق ءىشىپ، ويناستىق جاساپ، كەيىن ادام ءولتىرىپ، كۇنالى ىسكە بارعان. سوندا اللا ولاردىڭ بۇل قىلمىستارىنا جازانى بۇل دۇنيەدە بەرەيىن بە الدە و دۇنيەگە قالدىرايىن با؟ دەگەنىندە، ولار بۇل وتكىنشى دۇنيەنىڭ جازاسىن قالاعان. سودان ولار بابىلداعى ءبىر قۇدىقتىڭ ىشىنە ماتالىپ تاستالعان. ولار قيامەتقايىمعا دەيىن سول قۇدىقتىڭ ىشىندە ازاپتالىپ جاتىر دەلىنەدى.حاۋازين ادناندىقتارعا قاتىستى تايپانىڭ اتاۋى. بۇل تايپا نەگىزىنەن مەككە مەن ءناجدتىڭ اراسىنداعى كەڭ بايتاق جەردى مەكەندەگەن. شىعىستا يەمەنگە دەيىنگى القاپقا قونىستانعان.حاۋاري يسا پايعامباردىڭ ارتىنان ەرگەن جاراندارى. يسا پايعامبار اللانىڭ قاۋلىسىن جەتكىزىپ، ءوز قاۋىمىن حاق دىنگە شاقىرعاندا، ولار قارسى شىققان. تەك ون ەكى ادام عانا يمان كەلتىرىپ، يسانىڭ قاسىنان تابىلا بىلگەن.حاشيم اراب تۇبەگىن مەكەندەگەن اراب رۋلارىنىڭ ءبىرى. مۇحاممەد پايعامبار قۇرايىش تايپاسىنىڭ وسى حاشيم رۋىنان شىققان. يسلامنىڭ الدىنداعى داۋىردە مەككەدەگى بەدەلدى رۋلاردىڭ ءبىرى بولعان. بۇل رۋدان يسلامعا بەلگىلى كوپتەگەن عالىمدار مەن وقىمىستىلار شىققان. عاسىردان باستاپ حيجاز، يراكتاعى ساياسي بيلىكتەرگە كەڭىنەن ارالاسقان. بۇگىندە يوردانيا مەن ماروككو كورولدىكتەرىن دە وسى حاشيم اۋلەتى باسقارىپ كەلەدى.حاجارۋل ءاسۋاد مەككەدەگى قاعبانىڭ ىشىندەگى قارا تاس. قاعبانىڭ قابىرعاسىنا جابىستىرىلا قويىلعان. ءدىني دەرەكتەردە ول تاستىڭ جۇماقتىڭ كەلگەندىگى ايتىلادى. سوندىقتان دا مۇسىلماندار ءۇشىن قاسيەتتى سانالادى. قاجىلىققا بارعاندار سول تاستى ۇستاۋعا، سۇيۋگە تىرىسادى. وعان شاماسى كەلمەگەندەر قارا تاستىڭ تۇسىنا كەلگەندە الىستان قولىمەن يشارا جاساپ، قولىن سۇيەدى.حاججاتۋل ءۋادا مۇحاممەد پايعامباردىڭ سوڭعى قاجىلىعى. 632 جىلى 8 ناۋرىزدا مۇحاممەد پايعامبار مەككەدەگى ارافات تاۋىندا قوشتاسۋ قۇتپاسىن وقىپ، وندا ءوزىنىڭ اللانىڭ ءدىنىن تولىق جەتكىزگەنىن، مۇسىلمانداردىڭ تۋرا جولدان تايماۋىن، كىسى اقىسىن جەمەۋدى جانە ت.ب. تۋرالى ۇگىتناسيحات ايتقان. قاسۋا تۇيەسىنىڭ ۇستىندە تۇرىپ ۋاعىز ايتقان پايعامباردىڭ بۇل وسيەتتەرىن 124 مىڭنان اسا مۇسىلمان تىڭداعان.حور جانناتتاعى قىزدار. ءدىني دەرەكتەردە جانناتقا تۇسكەن يماندى جاننىڭ قاسىندا حور قىزدارى قىزمەت ەتەتىندىگى تۋرالى ايتىلعان. قاسيەتتى قۇراندا حور قىزدارىنىڭ بۇكىل كەمشىلىكتەن ادا، سۇلۋ، ادام بالاسى تۇرماق، جىنداردىڭ دا قولى تيمەگەن تازا ەكەندىگى ايتىلعان.حۋلافاي راشيدين مۇحاممەد پايعامبار دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن 632 ج. بيلىك باسىنا كەلگەن ءتورت ءادىل حاليفكە بەرىلگەن جالپى اتاۋ. يسلام الەمىن وتىز جىل باسقارعان حازىرەت ءابۋ باكىر، حازىرەت ومار، حازىرەت وسپان جانە حازىرەت ءالي حاليفتاردىڭ زامانىندا ادىلدىك، تۋرالىق ورناعان ءارى وزدەرى دە ەلدى ءادىل باسقارۋعا تىرىسقان. سوندىقتان دا ولاردى ءادىل حاليفتەر دەپ اتاعان.حۋنەين 630 جىلى مۇسىلماندار مەن حاۋازين تايپاسىنىڭ اراسىندا بولىپ ەتكەن سوعىس. كەيدە حاۋازين سوعىسى دەپ تە اتايدى. قاسيەتتى قۇراندا باياندالاتىن ەكى عازاۋاتتىڭ ءبىرى ەكىنشىسى ءبادىر. سوعىس حۋنەيندە وتكەندىكتەن دە، وسىلاي اتالعان. حۋنەين مەككەدەن ون ميل قاشىقتىقتا ورنالاسقان.ھاديە سىيلىق، تارتۋ.ھيجرەت مۇحاممەد پايعامبار مەن ونىڭ جاراندارىنىڭ مەككەدەن مەدينەگە قونىس اۋدارۋى. مەككە مۇشىرىكتەرىنەن كوپ ءزابىر كورگەن مۇسىلماندار 622 جىلى مەدينەگە قونىس اۋدارۋعا ءماجبۇر بولعان. قونىس بىرنەشە ايعا سوزىلعان. 638 جىلى حازىرەت وماردىڭ حاليفالىعى كەزىندە مۇسىلماندار كۇنتىزبەسى رەتىندە ھيجري جىل ساناعى ەنگىزىلىپ، 622 جىل مۇسىلماندار جىل ساناعىنىڭ باسى دەپ جاريالانعان.شاعبان مۇسىلمانشا ھيجري جىل ساناعى بويىنشا سەگىزىنشى ايدىڭ اتى. يسلامداعى قاسيەتتى ءتورت ايدىڭ ءبىرى. مۇسىلماندار وسى ايدىڭ 1315 كۇندەرى سۇننەت ورازا ۇستايدى. دەرەكتەردە شاعبان ايىنىڭ ء3شى كۇنى پايعامباردىڭ نەمەرەسى حازىرەت حۋسەين، ء5شى كۇنى ەكىنشى نەمەرەسى حازىرەت حاسان دۇنيەگە كەلگەن دەلىنەدى. سونداياق وسى ايدىڭ ء15شى كۇنى قۇبىلا قۇدىستان مەككەگە قاراي وزگەرتىلگەن.شايتان اللانىڭ قاھارىنا ۇشىراعان جىننىڭ اتى. اللا ونى وتتان جاراتقان، الايدا امىرىنە مويىنسۇنباعانى ءۇشىن كەيىن لاعىنەتتەگەن. اللا ادامزات بالاسىن سىناپ كورۋ ءۇشىن شايتانعا ۋاقىت بەرگەن.شاريعات اللا تاعالانىڭ ۇكىمدەرىنىڭ جيىنتىعى. ونى كەيدە فيكھ دەپ تە اتايدى. شاريعات ۇكىمدەرى قۇران، سۇننەت، يجماع جانە قياستان تۇرادى. ورتا عاسىرلىق شىعىس مۇسىلمان ەلدەرىندە شاريعات ۇكىمدەرى قاتاڭ ورىندالىپ، نەگىزگى ساياسيقۇقىققا يە بولعان. بۇگىندە دە كەيبىر يسلامي ەلدەردە شاريعات شارتتارى نەگىزگى اتا زاڭنىڭ ورنىندا قولدانىلادى.شاھيد اللا تاعالانىڭ رازىلىعى ءۇشىن ءدىن تاراتۋ جولىندا جان تاپسىرۋ. شاھيدتىكتى يسلام عۇلامالارى ورىندالۋى جاعىنان دۇنيە ءشاھيدى، اقيرەت ءشاھيدى جانە اللا جولىنداعى ءشاھيد دەپ ۇشكە بولەدى. دۇنيە ءشاھيدى دەگەن سوعىستا اللا رازىلىعى ءۇشىن ەمەس، دۇنيە تابۋ، ولجالى بول، اتاققا قول جەتكىزۋ ءۇشىن شىعىپ، جان تاپسىرعانعا قاراتا ايتىلادى. عازاۋاتشىنىڭ قاي نيەتپەن شىققانى بەلگىسىز بولعاندىقتان دا، ول دا ناعىز شاھيدتەر سەكىلدى جەرلەنەدى. ءبىراق ونىڭ شىنايى نيەتى اقيرەتتە بەلگىلى بولادى. ال اقيرەت شاھيدتەرى تەك قانا اللانىڭ قۇزىرىندا ءشاھيد بولىپ ەسەپتەلەدى. دۇنيەدە كادىمگى ادامدار سەكىلدى جەرلەنۋى مۇمكىن. ولار قىرعىن اۋرۋدان قايتىس بولعاندار، سۋعا كەتكەندەر، جىعىلعان ءۇيدىڭ استىندا باسىلىپ ولگەندەر، ورتەنىپ ولگەندەر، جۇكتى كەزدە جان تاپسىرعاندار، مالجانىن قورعايمىن دەپ كوز جۇمعاندار جانە ت.ب. شىنايى اللا جولىندا عازاۋاتقا شىعىپ، جان تاپسىرعاندار ءشاھيد بولىپ ەسەپتەلەدى. ولار جۋىلمايدى، قاندى كيىمىمەن جەرلەنەدى. پايعامبار اللانىڭ وعان سالەمى بولسىن ءبىر حاديسىندە: توزاقتىڭ وتىن ءۇش نارسە وشىرەدى. ءشاھيدتىڭ قانى، عالىمنىڭ قالامىنىڭ سياسى جانە اللادان قورىققان جاننىڭ كوز جاسى، دەگەن. شاھيدتەر تۋرالى قاسيەتتى قۇراندا باقارا سۇرەسىنىڭ ء154شى ءالي عىمران سۇرەسىنىڭ 69شى اياتتارىندا دا باياندالعان.شەيح يسلام ءدىنى تاراعان ەلدەردەگى ءبىلىمدى ادامدار، عالىمدار، ءدىندارلار، عۇلامالار جانە فاكيھتار. كەيىننەن سوپىلىق تاريقاتتار پايدا بولعاننان كەيىن سول سۇلىكتىڭ جولدىڭ رۋحاني جەتەكشىسى دە شەيح دەپ اتالا باستاعان.شيحابۋل ءاحبار مۇحادديسعالىم ءابۋ ابدۋللا قۇزايدىڭ ءدىن ىلىمىنە قاتىستى ەڭبەگى.ىبىلىس اللانىڭ قاھارىنا ۇشىراعان جىندار قاۋىمىنىڭ باسشىسى. شايتانداردىڭ ۇلكەنى. اۋەلدە اللاعا مويىنسۇنعان، جاراتۋشى ادامدى جاراتقاننان كەيىن بارشا پەرىشتەلەرگە وعان ساجدە جاساۋىن بۇيىرعان. الايدا وتتان جاراتىلعان ءىبىلىس تاكاپپارلانىپ، ادامعا ساجدە جاساۋدان باس تارتقان. سودان اللانىڭ قاھارىنا ۇشىراعان. اللا ادامزات بالاسىن سىناپ كورۋ ءۇشىن ىبىلىسكە بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا دەيىن مۇرسات بەرگەن.ىنجىل يسا پايعامبارعا كوكتەن تۇسكەن كىتاپتىڭ اتى. اللا تاعالا قاسيەتتى قۇراندا ءماريام ۇلى يساعا ءىنجىل تۇسىرگەندىگىن بىرنەشە جەردە ايتىپ وتەدى. ءىنجىل كىتابى العاشىندا دۇرىس بولعان. الايدا بەرتىن كەلە ادامدار تاراپىنان وزگەرتىلگەن. سەبەبى يسا پايعامباردىڭ تۇسىندا ءىنجىل ءبىر كىتاپ ەتىپ جينالماعان ءارى ونى جازىپ الۋشىلار دا بولماعان. يسا پايعامبار كوككە ۇشىپ كەتكەننەن كەيىن بىزگە ۋاحي كەلدى دەپ بىرنەشە ادام ءىنجىلدىڭ نۇسقالارىن جازىپ شىققان. ۋاقىت وتىسىمەنىنجىلدىڭ نۇسقالارى كوبەيە بەرگەن. حريستيان ءدىنىن ۇستانۋشىلار اراسىندا قايشىلىقتار كوبەيگەن. سودان 325 جىلى يمپەراتور كونستانتين نيكەيادا ۇلكەن ءماجىلىس شاقىرىپ. سوندا ءىنجىلدىڭ بارلىق نۇسقالارىن جيناتقان. بۇل ماجىلىسكە 2048 پاتريارح قاتىسقان. سوندا 2000نان اسا ءپىرادار ءىنجىلدىڭ ونداعان نۇسقاسىن الىپ كەلگەن. سول جەردە ءىنجىلدىڭ اسىل نۇسقاسىن انىقتاۋ ماسەلەسىن كۇن تارتىبىنە قويعان. ۇزاق ايتىستارتىستاردان ءتورت نۇسقانى قالدىرىپ، باسقالاردى جويۋعا توقتالعان. سول ءتورت نۇسقا مىنالار: 1. مۇتتا نەمەسە ماتۆەي نۇسقاسى 2. ماركوس مارك 3. لۋكا 4. يۋحاننا. الايدا مۇسىلماندار بۇل نۇسقالاردىڭ بارىنە دە كۇمانمەن قارايدى. سەبەبى مۇنى جازۋشىلاردىڭ ءبارى دە يسا پايعامباردان كەيىن ءومىر سۇرگەن. ەڭ باستىسى يسا پايعامبار ارامەي تىلىندە سويلەگەن بولسا، اتالمىش نۇسقانىڭ ءبارى دە لاتىن تىلىندە جازىلعان. ءىنجىلدىڭ ارامەي تىلىندەگى نۇسقاسىنىڭ بولماۋى جاڭاعى نۇسقالارعا دەگەن كۇدىكتى ارتتىرا تۇسكەن. سونداياق كەيىنگى كەزدەگى زەرتتەۋلەردە ءىنجىلدىڭ ۆارناۆا جازعان نۇسقاسى دا بار ەكەنى انىقتالىپ وتىر. عالىمداردىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، بۇل نۇسقا باسقا نۇسقالارمەن سالىستىرعاندا ءتۇپنۇسقاعا ەڭ جاقىن بولىپ ەسەپتەلەدى. الايدا مۇنىڭ وزىندە دە اۋىتقۋشىلىقتار جەتىپ ارتىلادى.ىپتار يفتار ورازا ۇستاعان مۇسىلماننىڭ اۋىز اشۋى. كۇنى بويى ورازا ۇستاعان پەندە كۇن باتىسىمەن اۋزىن اشادى. سونداياق اۋىز بەكىتكەن ادامنىڭ ۇيگە شاقىرىپ، اۋزىن اشقىزۋ دا ءىپتار دەپ اتالادى. سەبەبى پايعامبار حاديستەرىندە: ورازا ۇستاعان ادامنىڭ اۋزىن اشقىزعان ادامعا دا ورازا ۇستاعاننىڭ ساۋابى بەرىلەدى، دەگەن.1 ءشاربانۋ بەيسەنوۆاحيكايات2 ۆالتەر سكوتترومان3 اسقار التاياڭگىمە4 ديحان ابىلەۆ5 بەيىمبەت مايليناڭگىمە6 سوفى سماتاەۆپوۆەست7 ءسابيت مۇقانوۆاڭگىمە10 انار شامشادينوۆاولەڭدەر جيناعىقوناق: 118، ۋاقىتى: 10:17 20190905 , . , , , , , , . , , , . , , 93. , . , , , , , , , , , ,
|
اقشتاعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋ... . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 19:29 20161107اقشتاعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋ تۋراسىندابۇگىن اقشتا پرەزيدەنت سايلاۋى!قازاقستان مەن ول ەل ۋاقىتىندا 1112 ساعاتتىق ايىرما تاعى بار. بىزدە تاڭ، ولاردا كەش دەگەن سياقتى. وندا تۇرعان بالەندەي ەشتەمە دە جوق.بۇل پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ بۇرىنعىدان ەرەكشەلىگى ەركەك پەن ايەلدىڭ سايلاۋعا ءتۇسىپ وتىرۋىندا ەمەس، ەكى ءتۇرلى كوزقاراستاعى جانداردىڭ باق تالاسى مەن تاقتالاسى بولۋىندا.حيللاري كلينتون قانشا دەگەنمەن اقش بيلىگىنىڭ ماڭىندا بولعان، ساياساتتان حابارى بار جان بولسا، دونالت ترامپ ميللياردەر، كاسىپكەر، بۇرىن بيلىكتە بولماعان، ۇر دا جىق جانعا ۇقسايدى. سويلەگەن سوزدەرىندە رەسەي پرەزيدەنتى ۆ. ءپۋتيندى جاقتاپ، ب. وبامانى جامانداپ دەگەندەي، قىزىق، قىزىق مىنەزدەر كورسەتتى. تۋرا رەسەيلىك ەكىنشى جيرينوۆسكي، ءتىپتى، ودان دا اسىپ كەتەتىن تۇستارى بارشىلىق.قالاي دەگەنمەن دە الەمدەگى اسكەري قۋاتىمەن مىقتى ەكونوميكاسىمەن كوپ مەملەكەتتەردى وزىنە تاۋەلدى ەتىپ وتىرعان، انىعىن ايتقان نەبىر تەنتەك مەملەكەتتەردى تاۋبەسىنە تۇسىرۋگە دايىن اقش سياقتى الىپ دەرجاۆانىڭ امان تۇرعانى كەرەك سياقتى. اقش بولماسا، مىنا ءبىزدىڭ اعامىز پۋتيندىك رەسەي قازاقستانمەن دە، باسقا مەملەكەتتەرمەن ويىنا كەلگەنىن ىستەر ەدى. بۇل اششى دا بولسا اقيقات!قازىر الەم ساياساتكەرلەرى، اقش زەرتتەۋشىلەرى، تاياۋ ۋاقىتتاردا ورىستار قازاقستانعا اشىق تۇردە اسكەري كۇشپەن باسىپ كىرەدى دەيدى. ءبىزدىڭ ورىسشىل پرەزيدەنتىمىز پۋتينگە قانشاما جاعىمپازدانسا دا، ونىڭ ءبىر تىرناعى ىشىندە ەكەنى وتىرىك ەمەس. ەكونوميكالىق سانكتسيالاردىڭ استىندا قالعان، حالقى قايىرشىلىق كۇيگە تۇسكەن، بىزدىكى سياقتى تەك مۇنايمەن كۇن كەشكەن، ەشتەمە دە وندىرمەيتىن، قارۋدان باسقا، رەسەي تاعدىرى ءقازىر قىل ۇۇستىندە تۇر. ونىڭ ۇستىنە پۋتين ناعىز سوعىسقۇمار جان بولدى، قىرىمدى كۇشپەن باسىپ الدى، ۋكراينا شىعىسىندا قولدان سوعىس جۇرگىزىپ جاتىر، سيرياعا باسىپ كىرىپ، بەيبىت حالقىن قىناداي قىرىپ تاستادى.جالپى، رەسەي قۇدايى وسى قولدان جاساعان سوعىستارى ارقىلى رەسەي حالقىنىڭ نازارىن باسقا جاققا اۋدارىپ، وزىنشە ولاردىڭ سوعىسقۇمارلىق پاتريوتتىق سەزىمدەرىن وياتقانسۋدا. ەجەلدەن قان توگۋگە دايار بۇل حالىققا، سوعىس بولسا بولدى، قىرا بەرەتىنى تاعى جالعان ەمەس.ال، جاپپاي ۇرلىق پەن جەمقورلىق بيلىك باسىداعىلاردى تۇتاس شارپىعان ءدىنسىز، ءتىلسىز، تەكسىز قازاقستاندىق بيلىك وزدەرىنىڭ ورىسشىلدىعىمەن ەرەكشە كوزگە ءتۇسىپ، سولارى ارقىلى وزدەرىنە پانا تاۋىپ كەلگەن ەدى. ەندى ودان ايرىلدى. قانشا اقشا، باسقا دا بايلىقتارىن تەگىنگە تىقپالاسا دا بەزبۇيرەك ورەكەڭدەر ەندى ەشكىمدى دە ايامايدى. نازارباەۆ الاشاپقىن بولىپ، اراب ەلدەرىنە باردى، بىردەڭەلەر جاساعان بولدى وزدەرىنىڭ كۇندەرىن ءىلدالدالاۋ ءۇشىن. تاعى ءبىر ماقساتى تىعىرىققا تىرەلگەن رەسەيگە قازاقستان ارقىلى جاسىرىن كومەكتەر جاساۋعا كۇش سالۋ، سول ارقىلى ماڭگڭلڭك بيلىگىن ۇزارتا تۇسۋگە ۇمىتتەندى. قانشا جالپاقتاسا دا، سۋ تەگىنگە جەرىن بەرە سالسا دا قىتايدىڭ وعان ءىشى ەندى جىلىمايدى. ولار اقشتى قولدايدى.قازاقستان ۇرىلارى بۇگىنگە دەيىن ۇرلاعان 350 ميلليارد اقش دوللارىن بۇل دەرەكتى قازاقستاننىڭ بۇرىنعى باس بانكيرى مارچەنكو ايتقان ولار قايدا تىعارىن بىلمەي دال. وفشوردىڭ كۇنى ءوتىپ بارادى. بۇلار سول ۇرلىق بايلىقتارىن ساقتاپ قالۋعا بار كۇشتەرىن سالۋدا. و دۇنيەگە وزدەرىمەن بىرگە اپارا المايتىنىنا ەندى عانا كوزدەرى جەتكەن سياقتى......سوندا كىم ءۇشىن؟ قازاقتار ءۇشىن ەمەس تەك قانا.مىنە، بۇگىنگى اقشتاعى پرەزيدەنت سايلاۋى وتكەننەن كەيىن الەمدە ۇلكەن وزگەرىستەر باستالادى. مۇمكىن، رەسەيدە اشىنعان حالىق كوشەگە شىعىپ، انالاردى توڭكەرىپ تاستاپ، ازات ەلدەر پارادى باستالار، جەمقورلار جاپپاي جازالانا باستاسا، بىزدىكىلەر سولارمەن بىرگە كەتەر. ويتكەنى، بۇلار ورىسقۇلدار عوي. بولماسا، سوعىستىڭ دا باستالۋى عاجاپ ەمەس. كەشەدەن باستاپ اقش قارۋلى كۇشتەرى سوعىس جاعدايىنا كوشتى دەپ جاتىر. پۋتين قانشا جانتالاسقانمەن سىرتقى كۇشتەرگە ەندى توتەپ بەرە المايدى. ونىڭ قان اڭساعان سوعىسقۇمارلىعىنىڭ سوڭى ءوز باسىنا ءقاۋىپ توندىرۋمەن اياقتالدى. پۋتينمەن بىرگە ونىڭ قۇلدارى بولعان رەسپۋبليكالار باسشىلارىنىڭ باسىنا دا قارا تۇنەك ورنايدى. ورىسقۇلدار جەرگە قارايدى.بىزدەگى بۇرىنعى قىزىل بولششەۆيكتەردىڭ بۇگىنگى ۇرپاقتارى، بۇرىنعى كوممۋنيستەر، كومسومولدار، ورىسشىلدار ءۇمىتى كەلمەسكە كەتەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا قۇلدار قۇرىپ، تازا ۇلتتىق مەملەكەتتەر قايتا قۇرىلادى.ايتپاقشى، كەشە قازاقستان پرەزيدەنتى جاپونيادا بولدى. بيلىكتىك اقپارات جاپوندار نازارباەۆتىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن گۇل وسىرگەن دەي مە، بىردەڭە دەدى. مەن الەمدىك باسقا اقپارات كوزدەرىنەن ونداي دەرەكتەر تابا المادىم. بىرىنشىدەن، ونىڭ اتىن گۇلگە قوياتىنداي، ەلباسىمىز ايەل ەمەس ەدى عوي. ماقتانعاننىڭ ءجونى وسى ەكەن دەپ، اۋىزعا كەلگەندى ايتا بەرمەۋ كەرەك قوي، بيلىكتىك جاعىمپاز باق وكىلدەرى...مىنە، ءقازىر الماتىدا تاڭعا جۋىق، اقشتاعى پرەزيدەنت سايلاۋى باستالدى!قانشا دەگەنمەن دە مۇنداي الىپ ەل ساياساتىنىڭ ءبىر ۇشى، سالقىنى، ءبارى ءبىر ءبىزدى دە ويعا قالدىرارى داۋسىز. ول ەلدە بىزدەگىدەي ەمەس سايلاۋ ءادىل وتەدى. ارينە، دۇرىس ادامنىڭ وتكەنى دۇرىس.ىسكە ءسات اقش!08.11.2016 جىل تاڭعى ساعان 03.00كەلۋ قاينارى: :...?111640رەسەي جەرىندەگى كونە مە 2 مينوتتيان انمىن الاڭىندا گ 7 مينوتجەرورتا تەڭىزىندە 176 م 7 مينوتاسكەريلەر سپورت جارىسىن 7 مينوتءدىڭ قازاقستانداع 7 مينوتەمحاناعا جەكە كۋالىك پە 11 مينوتباكۋدە تمىك مەملەكەت با 14 مينوتسەنىمدەردى قۇرمەتتەۋ 16 مينوت 17 مينوتشقودا 450 گەكتار جەر ج 17 مينوتوبىر اۋرۋلارىنىڭ الدىن 17 مينوتفرانتسيادا سوتتالعان ءت 20 مينوتالماتىدا بالاسىن ۇرعان 26 مينوتالماتىدا تاعى دا جىلۋ ق 27 مينوتءبىر وتىنىشپەن الۋعا بو 27 مينوتاسكەري قاقتىعىستارعا قا 27 مينوتۆحود ۆ ماۆزولەي حودجا ا 1 ساعاتكۇزگى باس كيىمدەر ءبىز 1 ساعاتوقيعالار حرونيكاسى. 15 1 ساعاتەلوردادا ونكولوگياداعى 1 ساعات
|
دىلناز كېرىم: خىتاي ئەلچىخانىسى مېنىڭ ۋەتەندىكى تۇغقانلىرىمنى بۇنداق كىشىلەر مەۋجۇت ئەمەس دېدى ئۇيغۇرخىتاي ئەلچىخانىسىدىن دىلناز كېرىمنىڭ ئائىلىسى ھەققىدە ئۇچۇر ئالغان پارلامېنت ئەزاسى چارالامبۇس بامبوس ئەپەندى رادىيومىزنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلدى. ئۇ بۇ ھەقتە مۇنداق دېدى: مەن خىتاي ئەلچىخانىسى بىلەن ئالاقىلاشتىم. ئۇلارنىڭ دىلنازنىڭ ئائىلىسى ھەققىدە بەرگەن جاۋابىدا دىلنازنىڭ تۇغقانلىرى نورمال ياشاۋاتىدۇ دېگەن. ئۇلار يەنە دىلنازنىڭ ئەر نەۋرە تۇغقانلىرىنىڭ خىتاي ھۆكۈمىتىگە قارشى پائالىيەت بىلەن شۇغۇللانغان دېگەن جىنايەت بىلەن تۈرمىگە سولانغانلىقىنى بىلدۈرگەن. بەزى تۇغقانلىرىنى بۇنداق كىشى مەۋجۇت ئەمەس دەپتۇ. خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ بۇ جاۋابى كىشىنى ھەقىقەتەن ئەندىشىگە سالىدۇ.دىلناز كېرىم ئەنگلىيەدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئاۋازى بولۇۋاتقان پائالىيەتچى ياشلار بىلەن بىرلىشىپ ئائىلەمنى تېپىش نامىدا پائالىيەت باشلاتقان. ئۇ ئىجتىمائىي تاراتقۇ ئارقىلىق ئەنگلىيە باش مىنىستىرىدىن ۋە ئەنگلىيە تاشقىي ئىشلار مىنىستىرى دومىنىك رابدىن ئۆزىگە ياردەم قىلىشىنى تەلەپ قىلغان.ئەنگىلىيەنىڭ يۇقىرى پالاتا ئەزاسى لورد دەيۋىد ئالتون، ئەنگىلىيە پارلامېنت ئەزاسى نۇسرەت غىنى، تونۇلغان رىياسەتچى، كومېدىيە ئارتىسى، رېژىسسور ۋە يازغۇچى ستېفىن جون فرى، ئۇيغۇر مەسىلىسىنى ئاڭلىتىشتا ئاكتىپ رول ئويناۋاتقان كىشىلىك ھوقۇق پائالىيەتچىسى ۋە ژۇرنالىست بەنېدكىت روجىرىس قاتارلىق داڭلىق شەخىسلەر دىلناز كېرىمنىڭ مۇراجىئەتنامىسىنى ئۆزلىرىنىڭ ئىجتىمائىي تاراتقۇلىرىدا ھەمبەھىرلىگەن. ئۇلار ئەنگىلىيە ھۆكۈمىتىدىن خىتاي ھۆكۈمىتى مەۋجۇت ئەمەس دەۋاتقان دىلناز كېرىمنىڭ تۇغقانلىرىنى تېپىشقا ياردەم قىلىشقا چاقىرغان.بەنېدكىت روجىرىس ئەپەندى زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ مۇنداق دېدى: خىتاي ھۆكۈمىتى يۈرگۈزۈۋاتقان باستۇرۇش سىيەسەتلىرى ھەققىدە بولسۇن ۋە دىلناز كېرىمنىڭ ئائىلىسىگە ئوخشاش شەخسلەرنىڭ ئائىلىسى ھەققىدە بولسۇن، ئىزچىل يالغانچىلىق ۋە ئىنكارچىلىق بىلەن جاۋاب قايتۇرۇۋاتىدۇ. دىلناز ئۆزى بىۋاستە كۆرۈشكەن ۋە قولىدا رەسىملىرى بولغان كىشىلەرنى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ بۇنداق كىشى مەۋجۇت ئەمەس دېيىشى تولىمۇ بىمەنىلىك. دىلنازنىڭ ئۇرۇقتۇغقانلىرىنىڭ قەيەردىلىكى ۋە ئەھۋالىنىڭ قانداقلىقىنى بىلىش ھوقۇقى بار.دىلناز كېرىم خىتاي ھۆكۈمىتى سىستېمىدىن تاپالمىغان، بۇنداق كىشى مەۋجۇت ئەمەس دېگەن تۇغقانلىرى ھەققىدە توختىلىپ، مۇنداق دېدى: تاغامنىڭ ئوغلى ئۆمەرجان مەن بىلەن تەڭ ئىدى. 2011يىلى بارغاندا بىز بىللە ئوينىغان. بەك ئەقىللىق، شوخ بىرى ئىدى. بۇ يىل ئۇمۇ 18 ياشقا كىردى. خىتاي ھۆكۈمىتى بىر شەكىلدە يوقىتىۋەتمىسە، ئۇ قانداقسىگە يوق بولۇپ كېتىدۇ؟چارالامبۇس بامبوس ئەپەندى خىتاي ھۆكۈمىتى ئەگەر ئېيتقانلىرىدا چىڭ تۇرالىسا، قورقماي چېگرالىرىنى مۇستەقىل تەكشۈرۈش ئورگانلىرىغا ئېچىشى كېرەكلكىنى تەكىتلىدى ۋە مۇنداق دېدى: بىز خەلقئارا جەمئىيەت بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن خىتايدا ھەقىقەتەن نېمە ئىشلارنىڭ يۈز بېرىۋاتقانلىقىنى تەكشۈرۈپ چىقىشنى ئۈمىد قىلىمىز. خىتاي ھۆكۈمىتى بۇ يېپىق دەرۋازىنىڭ ئارقىسىدا نېمە ئىشلارنى قىلىۋاتقانلىقىدا ئوچۇقئاشكارا بولۇشى كېرەك. مەن دىلنازنىڭ ئائىلىسىنى تېپىشتا ئەنگلىيە تاشقىي ئىشلار مىنىستىرلىكىگە بېسىم قىلىشنى ۋە يەنە خىتاي ئەلچىخانىسىغا بېسىم قىلىشنى داۋاملاشتۇرىمەن. يەنە بۇ مەسىلىنى پارلامېنتتىمۇ ئوتتۇرىغا قويىمەن.ئۇ يەنە مۇنداق دېدى: ئەگەر مەن ئاشۇنداق ئەھۋالدا بولغان بولسام، باشقىلارنىڭمۇ مەن ئۈچۈن ئاۋاز چىقىرىشىنى ئۈمىد قىلاتتىم. ئائىلە ئەزالىرىنىڭ قەيەردىلىكىنى، ئۇلارغا نېمە بولغانلىقنى بىلەلمەسلىك بەكمۇ ئازابلىق.ئاخىرىدا دىلناز كېرىم ئەنگلىيە ھۆكۈمىتىدىن كۈتىدىغان ئۈمىدى ۋە خىتاي ھۆكۈمىتىگە بولغان تەلىپى ھەققىدە مۇنداق دېدى: ئەنگلىيە باش مىنىستىرىنىڭ ئائىلەمنى تېپىشىمغا ياردەم قىلىشنى ئۈمىد قىلىمەن. خىتاي ھۆكۈمىتىدىن ئائىلەمنى ۋە لاگېرلارغا سولىۋالغان مىليونلىغان بىگۇناھ كىشىلەرنى شەرتسىز قويۇۋېتىشىنى تەلەپ قىلىمەن.
|
چاۋۇشئوغلۇ كىرودىيەدە تەبىئىي ئاپەتلەرگە تەييار تۇرۇش كېرەكلىكىنى تەكىتلىدى ئۇيغۇرچە26.02.2021 06.05.2021تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى خەۋىرى: تاشقى ئىشلار مىنىستىرى مەۋلۈت چاۋۇشئوغلۇ رەسمىي زىيارەتتە بولۇۋاتقان كىرودىيەدە، ئۆتكەن يىلى 2020 دېكابىر ئېيىدا يۈز بەرگەن 6.3 بال يەر تەۋرەشتە زىيانغا ئۇچرىغان پېترىنجا شەھىرىدە مۇئاۋىن باش مىنىستىر تومو مېدۋېد ۋە كىرودىيە تاشقى ئىشلار ۋە ياۋروپا ئىشلىرى مىنىستىرى گوردون گرلىج رادمان بىلەن ئورتاق ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنى ئۆتكۈزدى.مەۋلۈت چاۋۇشئوغلۇ ئىككى كۈن بۇرۇن سىساكموسلاۋىنا ۋە پېترىنجادا يۈز بەرگەن 4.1 بال يەر تەۋرەش مۇناسىۋىتى بىلەن، كىرودىيە خەلقىگە سەۋر تىلىدى.ئۇ: كىرودىيە مىنىستىرلىرى بۇ يەر تەۋرەشتە كۆرۈلگەن زىيانلارنىڭ ئورنىنى تولدۇرۇش ۋە ۋەيران بولغان جايلارنىڭ قايتا قۇرۇلۇشى ئۈچۈن توختىماي پىلانلىق ھالدا خىزمەت قىلىۋاتىدۇ. بۇ تىرىشچانلىقلارنى تۈركىيەدە تۇرۇپ كۆرگىلى بولىدۇ، بىز ئۇلارنى تەقدىرلەيمىز دېدى.ئۇ يەر تەۋرەش، تەبىئىي ئاپەت ۋە ۋابالارنىڭ، ھاياتنىڭ بىر پارچىسى بولغانلىقىنى ئالاھىدە ئەسكەرتىپ: يەر تەۋرەش قاتارلىق ئاپەتلەرگە تەييار تۇرۇش كېرەك. قەيەردە ئاپەت يۈز بېرىشىدىن قەتئىينەزەر، ئۆزئارا ھەمكارلىشىش كېرەك. ئۇ دۆلەت خەلقىنىمۇ قوللاش كېرەك. بىز تۈركىيەدە يۈز بەرگەن يەر تەۋرەشلەردىن كېيىن، ئۆزئارا ھەمكارلىشىشنى كىرودىيەدىن ۋە كىرودىيە خەلقىدىن كۆردۇق. ئىزمىردە يەر تەۋرىگەندىن كېيىن، ماڭا بىرىنچى بولۇپ تېلېفون قىلغان دوستلىرىمزىنىڭ بىرى دوستۇم گوردون بولدى. بۇ سەۋەبتىن، بىزمۇ بۇ يەردە يۈز بەرگەن يەر تەۋرەشتىن كېيىن كىرودىيەگە يېتىپ كەلگەن تۇنجى دۆلەت رەھبىرى بولۇشنى ئۈمىد قىلدۇق دېدى.ئۇ تەبىئىي ئاپەت ۋە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش ئىدارىسىنىڭ دەرھال رايونغا يېتىپ كەلگەنلىكىنى، تۈركىيە ھەمكارلىق ۋە كوردىناتسىيە ئاگېنتلىقىنىڭمۇ ئاپەت جايلىرىدا ئىكەنلىكىنى بىلدۈرۈپ: كىرودىيەدە پائالىيەت قىلىۋاتقان شىركەتلىرىمىزمۇ تۈرك خەلقىنىڭ سەزگۈرلۈكىنى بۇ يەردە نامايان قىلدى. بارلىق ئىدارەئورگان ۋە شىركەتلىرىمىزگە تەشەككۈر ئېيتىمەن دېدى.ئۇ تۈركىيەنىڭ تەبىئىي ئاپەتلەرگە قارشى تۇرۇشتا توپلىغان تەجرىبىلىرىنى كىرودىيە بىلەن ئورتاقلىشىشنى خالايدىغانلىقىنى تەكىتلەپ: بۇنىڭدىن كېيىنمۇ تەبىئىي ئاپەتلەرگە قارشى تۇرۇش ئۈچۈن تۈركىيەدە توپلىغان تەجرىبىلىرىمىزنى دوست كىرودىيە بىلەن ئورتاقلىشىشنى خالايمىز. ئاپەت يۈز بەرگەن رايونلارنىڭ قايتا قۇرۇلۇشى ئۈچۈن قولىمىزدىن كەلگەن ياردەملەرنى قىلىشنى خالايمىز دېدى.ئۇ ئۆتكەن يىلى 2020 ئالبانىيەدە يەر تەۋرىگەنلىكىنى خاتىرىلىتىپ، تۈركىيەنىڭ ئالبانىيەگە ئىزچىل ھالدا قولىدىن كېلىشىچە ياردەم قىلىۋاتقانلىقلىرىنى ئەسكەرتتى.ئۇ كىرودىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرى رادمان بىلەن ئىككى تەرەپ مۇناسىۋەتلىرى ۋە ئۆزئارا ھەمكارلىق مەسىلىلىرىنى مۇزاكىرە قىلغانلىقلىرىنى بىلدۈردى.ئۇ: ھۆرمەتلىك پىرېزىدېنت، باش مىنىستىر ۋە پارلامېنت باشلىقلىرى بىلەنمۇ بۇ مەسىلىلەرنى مۇزاكىرە قىلىش پۇرسىتىمىز بولىدۇ. يەر تەۋرەش ۋە ئاپەتلەر توغرىسىدا ئۆزئارا ھەمكارلىقلىرىمىزنى قانداق كۈچلەندۈرىدىغانلىقىمىزنى مۇزاكىرە قىلىمىز دېدى.خەتكۈچ: تەبىئىي ئاپەت ۋە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش ئىدارىسى , تەبىئىي ئاپەت , يەر تەۋرەش , كىرودىيە
|
ەڭ تومەنگى ساتىپ الۋ باعاسى شارۋالاردىڭ كىرىسىنىڭ 10 ميلليارد يۋان ارتۋىنا دەم بەردىحالىق تورابىەڭ تومەنگى ساتىپ الۋ باعاسى شارۋالاردىڭ كىرىسىنىڭ 10 ميلليارد يۋان ارتۋىنا دەم بەردىحالىق گازەتى، 1 ايدىڭ 19 كۇنى، بەيجيڭ ءتىلشى دۋ حايتاۋ. 2019 جىلى جۇڭگو زاپاس استىق توپ سەرىكتىەستىگى ءبيداي مەن كۇرىشتىڭ ەڭ تومەنگى ساتىپ الۋ باعاسى ساياساتىن اتقارۋدىڭ نەگىزگى تۇلعاسى بولىپ، جەرگىلىكتى ۇكىمەت پەن قاتىستى تاراۋلارعا سايكەسىپ، جوبادا بەلگىلەنگەن شارتتار بويىنشا استىق وندىرەتىن ءبىر ءبولىم ولكەلەردە ءبيداي مەن كۇرىشتىڭ ەڭ تومەنگى ساتىپ الۋ باعاسى بويىنشا ساتىپ الۋدى باستادى. تۇتاس جىلدا ەڭ تومەنگى ساتىپ الۋ باعاسى بويىنشا جيىنى 37 ميلليون 470 مىڭ توننا استىق ساتىپ الىنىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن 41 ارتتى، مۇنىڭ ىشىندە 22 ميلليون 270 مىڭ توننا ءبيداي، 15 ميلليون 200 مىڭ توننا كۇرىش ساتىپ الىندى. بازار باعاسى ورەسىنە قاراي ەسەپتەگەندە، ەڭ تومەنگى ساتىپ الۋ باعاسى بويىنشا ساتىپ الۋ شارۋالار كىرىسىنىڭ 10 ميلليارد يۋان اينالاسىندا ارتۋىنا تىكەلەي تۇرتكى بولدى.بىلتىر جۇڭگو زاپاس استىق توبى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورماسىنا بەلسەنە قىزمەت وتەپ، ساياساتتىق استىقتى قامبادا ساقتاۋ مىندەتىن تياناقتاندىردى. تۇتاس جىلدا ءتۇرلى ساياساتتىق استىق 46 ميلليون 570 مىڭ توننا ساتىلىپ، بازاردىڭ قامداۋىن ءونىمدى قامتاماسىزداندىردى، قامباداعى استىق ساپاسى جاقساردى. شارۋالاردىڭ استىقتى تەز ساتىپ الۋىن، كىرىستى كوپتەپ ارتتىرۋىن اناعۇرلىم جەبەۋ ءۇشىن، جۇڭگو زاپاس استىق توبى دەربەس زەرتتەپ اشقان اۋىل شارۋاشىلىعىنا، اۋىل قىستاققا، شارۋالارعا تيىمدىلىك جاساۋ استىق ساتۋ دەتالى كۇزگى استىق ساتىپ الۋ بارىسىندا جاپپاي ىسكە قوسىلدى. قازىرگە دەيىن تىركەلگەن ابونتتاردىڭ سانى 320 مىڭنان استى، الدىن الا كەلىسۋ ارقىلى ساتىلعان استىق 8 ميلليون 880 مىڭ توننادان استى.
|
ەرلان قوشانوۆ شۇباركول كومىر كومپانياسىنىڭ جۇمىسشىلارىمەن كەزدەستى . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 19:15 20190719قاراعاندى. قازاقپارات قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى ەرلان قوشانوۆ شۇباركول كومىر اق جۇمىسشىلارىمەن كەزدەستى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.وڭىر باسشىسى تاۋكەن جۇمىستارىن جۇرگىزەتىن ورتالىق كومىر رازرەزىندە بولدى. ول وسى جىلى كاسىپورىنعا كەلىپ تۇسكەن وندىرىستىك الاڭ مەن جاڭا تەحنيكانى قاراپ شىقتى.قىزمەتكەرلەر سوڭعى جىلدارى جابدىقتار جاڭارتىلىپ، ءوندىرىس كولەمى ءوسىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى. ءبىراق جۇمىسشىلاردى ءبىرىنشى كەزەكتە ەڭبەككە اقى تولەۋگە قاتىستى ماسەلەنى سۇرادى. كاسىپورىن باسشىلىعى 1 قاڭتاردان باستاپ قوسالقى پەرسونال ءۇشىن جالاقىنى كوبەيتۋ ماسەلەسى قارالاتىنىن حابارلادى. ءقازىر ولاردىڭ ەڭبەكاقىسى نەگىزگى قىزمەتكەرلەرگە قاراعاندا ءازىراق.بىزدىڭ، ياعني جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىكتىڭ جۇمىسى سىزدەردىڭ ءالاۋقاتتارىڭىز بەن ءومىر ءسۇرۋ جاعدايلارىڭىز لايىقتى دەڭگەيدە بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ. ءبىز وبلىستىڭ كاسىپورىندارىنداعى ەڭبەكاقى دەڭگەيىن ۇنەمى قاداعالايمىز. اسىرەسە ءوندىرىستىڭ قاۋىپسىزدىگى ءجىتى باقىلاۋدا. سىزدەردىڭ دەنساۋلىقتارىڭىز بەن ومىرلەرىڭىز ەڭ قىمبات. سوندىقتان ءاربىر قىزمەتكەر قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسىنا قاتىستى قويىلاتىن تالاپتار ەشقاشان ارتىق بولمايتىنىن تۇسىنۋلەرى كەرەك. بۇل سىزدەر ءۇشىن ماڭىزدى، دەدى ەرلان قوشانوۆ.كەزدەسۋدەن كەيىن وبلىس اكىمى سالىنىپ جاتقان 120 ورىندىق ۆاحتالىق جۇمسىشىلارعا ارنالعان جاتاقحانانى ارالاپ كوردى. بولمەلەر تۇرمىستىق تەحنيكامەن جابدىقتالادى. قۇرىلىس اياقتالۋعا جاقىن. سونىمەن قاتار، مۇندا ترەناجەرلارى بار سپورت كەشەنى مەن ەكى فۋتبول الاڭى سالىنۋدا.كەلۋ قاينارى: :...?31025060
|
قاراتاۋ اۋدانىندا گاز قۇبىرلارىن تارتۋ جۇمىستارى قارقىن الىپ كەلەدى، دەپ جازادى .ناۋرىز ايىندا تۇران شاعىن اۋدانىن تابيعي گازبەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ماگيسترالدى جۇيەنىڭ قۇرىلىسى باستاۋ العان بولاتىن. بۇگىندە كومپانياسى جۇمىستىڭ 1كەزەڭىن قاراشا ايىندا اياقتاۋدى جوسپارلاپ وتىر.سونداياق قايناربۇلاق تۇرعىن الابىندا دا ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر.دوستىق جانە اسار شاعىناۋدان تۇرعىندارىنىڭ دا كوگىلدىر وتىنعا قوسىلار كەزى الىس ەمەس. دوستىقتا 46،06 كم قۇرايتىن، ال اسار شاعىناۋدانىندا 50،4 كم بولاتىن ىشكى ورامدىق جۇيەلەردىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر. گازوۆوە حوزيايستۆو شىمكەنت گاز جشس، وتاۋ ستروي جشس كومپانيالارى قۇرىلىستى تولىعىمەن كەلەسى جىلى اياقتاۋدى جوسپارلاپ وتىر.سونىمەن قاتار، ازات شاعىن اۋدانىندا تابيعي گاز جۇيەلەرىنىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن 2020 جىلعا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 30،7 ملن تەڭگە قارجى قارالعان. ىنتىماق بەس ارىس كومپانياسى قۇرىلىس جۇمىستارىن مامىر ايىندا باستاعان. جالپى قۇنى 236،3 ملن تەڭگەنى قۇرايتىن جوبا قۇرىلىسى كەستە بويىنشا كەلەر جىلى اياقتالۋى ءتيىس.شىمكەنت قاراتاۋ اۋدانى تۇران
|
ۆەتنام اۋە تولقىنىندا قازاق اۋەندەرى قالىقتايدى مادەنيەت11 شىلدە 2018، 14:58ۆەتنام اۋە تولقىنىندا قازاق اۋەندەرى قالىقتايدى11 شىلدە 2018, 14:58 1198 0بۇل پىكىر ازيا مەن ەۋروپانىڭ بىلىكتى مەديامەنەدجەرلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن استانادا ٴوتىپ جاتقان ازيانىڭ مەديا ديالوگى فورۋمى اياسىنداعى تاراپتار كەزدەسۋى بارىسىندا ايتىلدى، دەپ حابارلايدى . اقپارات اگەنتتىگى. ٴجسشنىڭ باس ديرەكتورى ٴمادي ماناتبەك ۇلى مەن ۆەتنامدىق 3 مۋزىكالىق ارناسى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى . باستاعان توپ جەتەكشىلەرى الداعى ۋاقىتتا بىرلەسە اتقاراتىن ٴوزارا ٴتيىمدى جوبالاردى تالقىلاپ، ەكى جاقتى ىنتىماقتاستىق مەموراندۋمىنا قول قويۋعا كەلىستى.ەندى كەلەشەكتە قازاقتىڭ كۇيلەرى مەن حالىق اندەرى ۆەتنام راديوسىنىڭ اۋە تولقىنىندا اۋەلەسە، ٴبىز قازاق راديوسى ارقىلى ٴمالىم دە بەيمالىم ۆيەت ەلىنىڭ اۋەنىن تىڭدايتىن بولامىز. تاراپتار سونىمەن قاتار مادەنيەت پەن ٴتۋريزمدى دامىتۋعا باعىتتالعان تىڭ جوبالار ازىرلەۋگە ۋاعدالاستى.ۆەتنام راديوسى قازاق راديولارى سەرىكتەستىگى سەكىلدى الەۋمەتتىك جانە قوعامدىق باعىتتا جۇمىس ىستەيدى. ولار دا راديولارىن سان سالاعا جىكتەپجىلىكتەپتى. ۆەتنامدىقتاردى ٴبىزدىڭ ۇلتتىق جانە كلاسسيكالىق مۋزىكامىز قىزىقتىرىپ وتىر. ال، بىزگە ولاردىڭ تۋريزم باعىتىنداعى باعدارلاماسى كەرەك. ويتكەنى، ۆەتنام قازاقستان ٴۇشىن ٴالى تولىق تانىلىپ ۇلگەرمەگەن ەل. سوندىقتان، ەكى ەلدىڭ راديولارى مادەنيەت جانە ساياحات سالاسىن قالقادىرىنشە دارىپتەۋگە كەلىستىك، دەدى ٴجشسنىڭ باس ديرەكتورى ٴمادي ماناتبەك ۇلى.سونىمەن قاتار، مۋزىكالىق ارناسى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى . مىرزا دا ٴوز ويىن ايتتى.ٴبىز قازاق ەلىنىڭ تورىندە تابىستى كەلىسىم جاساعانىمىزعا قۋانىشتىمىز. قۇشاق جايا قارسى العاندارىڭىزعا ايتار العىسىمىز شەكسىز. بولاشاقتا وسى كەزدەسۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەكى تاراپ ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قوياتىن بولادى. بۇل قۇجات ەكى ەلدىڭ مەملەكەتتىك راديولارى اراسىنداعى بايىپتى بايلانىستىڭ بەرىك ىرگەتاسى بولىپ قالاناتىنىنا سەنىمدىمىز. ەكى جاقتى كەلىسىم بولاشاقتا مادەنيەت پەن ٴتۋريزمنىڭ دامۋىنا وزىندىك سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ ويلايمىز. كەزدەسۋگە شاقىرعاندارىڭىزعا راحمەت! كەلەلى كەڭەس قۇرعان كەزدەسۋ قورىتىندىسى بويىنشا كوپ كۇتتىرمەي بىرلەسكەن جۇمىستى باستاۋعا كىرىسەمىز، دەپ شىنايى ريزاشىلىعىن ٴبىلدىردى ول.
|
1. لوندوننىڭ پۇلمۇئامىلە رايونىدىكى 30نومۇرلۇق ئېگىز بىنا سانت مارىي بىناسى ئادەتتىن تاشقىرى شەكلى بولغاچقا تەرخەمەك دەپ ئاتالغان. بۇ قۇرۇلۇش 2003يىلى بالتىق دېڭىزى سودا ئورنىدا قەد كۆتۈرگەن، پۈتۈن بىنانىڭ لايىھىلىنىشى ئۆي ئىچبۇ دەل يەرلىك كىشىلەر ياقتۇرۇپ ئىچىدىغان پاقا شەربىتى. پېرۇنىڭ پايتەختى لىمادا شەربەت ساتىدىغان سودىگەرلەر دائىم تىرىك پاقىنى شەربەت چىقىرىش ماشىنىسىغا تاشلاپ، خېرىدارلارنىڭ ئىچىشىگە تەمىنلەيدۇ. بۇ خىل پاقا شەربىتى شۇ جايدىكى مائاشلىقلار ئارتەبىئەت دۇنياسىدا نۇرغۇن سىرلىق ھادىسىلەر مەۋجۇت، بۈگۈنكى كۈندىكى ئىلىمپەننىڭ سەۋىيىسىدىن پايدىلىنىپ، ئۇنى مۇۋاپىق چۈشەندۈرۈش تەس. مۇۋاپىق چۈشەندۈرۈش بولمىغانسىرى بۇ ھادىسىلەر كىشىلەردە زور قىزىقىش پەيدا قىلدى. تۆۋەندە بىز تونۇشتۇرماقچى بولغان بۇ ئادۆلىتىمىزدىكى كىشىلەرنىڭ ئەنئەنىۋى كۆز قارىشىدا بالىلىق بولۇش قېرىغاندا ياريۆلەكسىز قالماسلىق ئۈچۈن دەپ قارىلىدىغان بولغاچقا، نۇرغۇن ئەرخوتۇنلار ئوغۇل پەرزەنتلىك بولۇشنى ئارزۇ قىلىشىدۇ. ئەگەر بىر ئائىلىدىكى، ھەتتا پۈتۈن بىر جەمەتتىكى بالىلارنىڭ ھنەچچە ئون يىل ئىلگىرى، قۇياش سىستېمىسىدا ئىنسانلارغا مەلۇم بولغان سەييارىدىن پەقەت توققۇزى بار ئىدى. تۇرغۇن يۇلتۇزلارنى ئايلىنىپ ھەرىكەت قىلىدىغان باشقا سەييارىلەرنىڭ مەۋجۇت بولۇشى پەقەت پەرەزدىنلا ئىبارەت بولۇپ، ئۇلارنىڭ راستتىنلا مەۋجۇت ياكى ئەمەسلتىيانشان تورى خەۋىرىئىختىيارىي مۇخبىر ۋاڭ لۇبىن، شى چياڭشېڭ خەۋىرى، فوتوسى: 7ئاينىڭ 6كۈنى، شىنجاڭ بايىنغولىن ئوبلاستى باغراش ناھىيەسى باغراش يېزىسى كۇدەيلىك كەنتىدىكى بىر تەبىئىي غەلىتە تاش چوققىسىدىن نەزەر سالغاندا، شەكلى ھەرخىل ئاجايىپغارايىپ بۇ ئۆي قارىماققا چوڭ نومۇرلۇق رادىئوغا ئوخشاپ قالامدۇ نېمە؟ بۇ ئۆي پورتۇگالىيەنىڭ شىمالىدىكى فافى تېغىغا جايلاشقان بولۇپ، فافې تېغىدىكى تاش ئۆي دەپ ئاتالغان. بۇ تاش ئۆي 1972يىلى ئەتىيازدا سېلىنىشقا باشلىغان بولۇپ، ئىككى يىلدا پۈتكەن، ھازىرغىچ
|
ەلوردا اكىمى التاي كولگىنوۆ مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا بەرگەن تاپسىرمالارىن جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا كەڭەس وتكىزدى. پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆ ەلوردا مەن ەلدىمەكەندەردى تۇرعىن ءۇي، الەۋمەتتىك جانە كولىك ينفراقۇرىلىمىمەن قامتاماسىز ەتۋگە اسا نازار اۋداردى. بۇل تۋرالى قالا اكىمدىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.قالانى ارالاۋ كەزىندە بارلىق ەلدىمەكەندەرگە بارىپ، تۇرعىندارمەن كەزدەستىك. ولاردىڭ ايتقاندارىن ەسكەرە وتىرىپ، قالادا نە سالۋ قاجەت ەكەندىگىن شەشتىك. جوندەۋ جۇمىستارىن جاساي وتىرىپ، 100دەن اسا كوشە سالامىز. بالالاردىڭ وقۋىنا جايلى جاعداي جاساۋ ءۇشىن 6 مەكتەپ سالامىز. سونىمەن قاتار 5 مەديتسينالىق ورتالىق سالامىز. سونداياق كەلەسى جىلىتۋ ماۋسىمى باستالعانعا دەيىن بىرقاتار ەلدىمەكەندەردى گازبەن قامتيمىز، دەدى ەلوردا اكىمى التاي كولگىنوۆ.ەكىنشى. قولجەتىمدى باسپانامەن قامتۋ. قولجەتىمدى تۇرعىن ۇيگە كەزەكتە تۇرعان ادامداردىڭ سانىن بارىنشا ازايتۋ قاجەت. 2019 جىلى 2900 ادام پاتەر الدى. جەڭىلدىكپەن ۇسىنىلاتىن باسپانا قۇرىلىسى كولەمىن 3 ەسە ارتتىرامىز.ءۇشىنشى. 2020 جىلى 12 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ، 8 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى باستالادى. قاۋىپسىزدىكپەن قامتۋ ءۇشىن بارلىق الەۋمەتتىك نىسانداردى بەينەباقىلاۋ كامەرالارىنا قوسۋ قاجەت. 800 ورىنعا ەسەپتەلگەن كوپبەيىندى اۋرۋحانانىڭ قۇرىلىسىن باستاۋ كەرەك. الەۋمەتتىك نىسانداردىڭ قۇرىلىسىنا جەكە قاراجات تارتۋ. مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ ءمامس بويىنشا تۇسىندىرمە جۇمىستارىن جالعاستىرۋ.ءتورتىنشى. الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىقت ۇلىك تاۋارلارىنىڭ باعاسىنىڭ وسۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن تۇراقتاندىرۋ قورىن قالىپتاستىرۋ، ازىقت ۇلىك جارمەڭكەلەرىن ۇيىمداستىرۋ جانە باسقا دا شارالار قابىلداۋ.بەسىنشى. تۇرعىندار مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى ۇيدە وتىرىپ الۋى ءۇشىن ولاردى اۆتوماتتاندىرۋ. سونداياق، 112 بايلانىس ورتالىعىن قۇرۋ قاجەت. بۇل ورتالىق قىزمەتتەردىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتىپ عانا قويماي، تۇرعىنداردىڭ وتىنىشتەرىنە جەدەل ارەكەت ەتۋگە كومەكتەسەدى.التىنشى. ءبىرىنشى كەزەكتە قالا ەكونوميكاسىن دامىتۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىن، قالا تۇرعىندارىنىڭ اراسىندا سۇرانىسقا يە ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى قولداۋ كەرەك. كاسىپكەرلەرگە جاعداي جاساۋ ماقساتىندا دا ورنالاسقان ءبىر تەرەزە قاعيداتى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن بيزنەسكە ارنالعان ۇكىمەت جوباسىن دامىتۋ كەرەك.جەتىنشى. كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور مەن يميدجدىك جوبالاردى وڭتايلاندىرۋ بيۋدجەت قاراجاتىن ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ۇنەمدەلگەن قاراجات قالا مەن ونىڭ تۇرعىندارىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن شەشۋگە باعىتتالادى. جوبالاردىڭ قىمباتتاۋىنا الىپ كەلەتىن ءتيىمسىز جوسپارلاۋ ءۇشىن جەكە جاۋاپكەرشىلىكتى بەكىتۋ.سەگىزىنشى. حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت تۇجىرىمداماسىنا سايكەس حالىقپەن كەرى بايلانىستى نىعايتۋ قاجەت. ازاماتتارمەن كەزدەسۋلەر رەسمي سيپاتتا بولماۋى شارت. نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ اكىمدىگى پرەزيدەنت بەرگەن تاپسىرمالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جۇمىستار اتقارىپ جاتىر.
|
خىتايدا ئۇزۇندىن بىرى مۇنازىرە قىلىنىۋاتقان خۇسۇسى مۈلۈكنى قوغداش قانۇنى يېقىندا يولغا قويۇلىشى مۇمكىن. خەۋەرلەرگە قارىغانداخۇسۇسى مۈلۈك توغرىسىدىكى قانۇن لايىھىسى خىتاي خەلق قۇرۇلتىيى قانۇن ماقۇللاش كومىتېتىغا تاپشۇرۇلغان.خىتاي مەتبۇئاتىنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، خىتاي خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ رەئىسى ۋۇ باڭگو ۋە قۇرۇلتاينىڭ باشقا رەھبەرلىرى يەكشەنبە كۈنى خۇسۇسى مۆلۈك قانۇنىنىڭ ئالتىنجى قېتىم تۈزۈپ چىقىلغان شەكلىنى مۇھاكىمە قىلغان بولۇپ، ئاخىرقى شەكلىنىڭ خۇسۇسى مۈلۈك بىلەن دۆلەت ئىگىلىكى مۈلۈك ئوتتۇرىسىدىكى تەڭپۇڭلۇقنى ياخشى ساقلىغانلىقىنى بىلدۈرگەن.خىتاي مەتبۇئاتىدا چىققان خەۋەرلەر ۋە خىتاي خەلق قۇرۇلتىيى رەھبەرلىرىنىڭ مەزكۇر قانۇن لايىھىسى ھەققىدىكى ئىجابىي سۆزلىرى، تۇنجى خۇسۇسى مۇلۈك قانۇنىنىڭ يېقىندا قوبۇل قىلىنىپ، يولغا قويولىدىغانلىقىنىڭ بىشارىتىنى بەرمەكتە. خەۋەرلەرگە قارىغاندا، خىتاي خەلق قۇرۇلتىيى ئالدىمىزدىكى مارت ئىيىدىكى ئومۇمىي يېغىنىدا مەزكۇر قانۇننى ماقۇللىشى مۇمكىن.خىتاي كوممۇنىست پارتىيىسى ئىچىدە نۇرغۇن تالاشتارتىشلارغا سەۋەب بولغان خۇسۇسى مۈلۈك قانۇنى توغرىسىدىكى تەكلىپ بەش يىل بۇرۇن ئوتتۇرىغا قويۇلغان ئىدى. كوممۇنىست پارتىيىسى ئىچىدىكى بەزى سولچى ئىقتىساد شۇناسلار، ئالىملار ۋە ئەمەلدارلار، بۇ قانۇن دۆلەتنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقىنىڭ يوقىلىشىغا سەۋەب بولىدۇ دەپ، قانۇنغا قارشى چىققان. پارتىيە ئىچىدىكى ئىقتسادىي ئىسلاھات تەرەپدارلىرى مەزكۈر قانۇننى قوللىغان ئىدى. ھەتتا كوممۇنىست پارتىيىسى ئىچىدىكى تالاشتارتىشلار تۈپەيلىدىن كومپارتىيە رەھبەرلىرى مارت ئېيىدا بۇ قانۇن لايىھىسىنى خەلق قۇرۇلتىيىغا سۇنۇشتىن ۋاز كەچكەن. ئەمما ئاۋغۇست ئېيىدا خۇسۇسى مۈلۈك ھەققىدە تەييارلانغان بەشىنچى لايىھىدە دۆلەت ئىگىلىكى ئىقتسادىي تۈزۈمنىڭ ئاساسلىق بەلگىلىگۈچسى دەپ بېكىتىلگەندىن كېيىن، قانۇنغا قارشى چىققانلارنىڭ نارازىلىقى پەسەيگەن. قانات
|
ئارىلىق ۋە كۆلەم ئۆلچىگۈچ ئۇيغۇرچە ئەپئىزدىنىش تورىئىزدىنىش مۇنبىرى ھەر خىل يۇمشاق دېتاللار ئارىلىق ۋە كۆلەم ئۆلچىگۈچ ئۇيغۇرچە ئەپ يوللانغان ۋاقتى 201335 16:36:52ئارىلىق ۋە كۆلەم ئۆلچىگۈچ ئۇيغۇرچە ئەپتېرىقچىلىققا ئىشلىتىدىغان يەرنىڭ كۆلىمىنى ئۆلچەش ئېھتىياجى تۇغۇلۇپ، يانفونۇمنىڭ ئىقتىدارى بولغاندىكىن شۇنىڭدا ئۆلچىمەيمەنمۇ دەپ مۇناسىۋەتلىك نۇرغۇن ئەپلەرنى قاچىلاپ سىناپ باققانتىم، ئارىسىدىن بىرسى دەل ئارزۇيۇمدىكىدەك چىقىپ قالدى. شۇنى ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇپ قويدۇم، ئۇيغۇرچىنى قوللايدىغان ئاندرويد يانفونى بارلار ئىشلىتىپ بېقىڭلار.بۇ ئەپنىڭ ئالاھىدىلىكى سۈنئىي ھەمراھ ئورۇن بەلگىلەش سىستېمىسى ئارقىلىق ئارىلىقنى ياكى يەرنىڭ كۆلىمىنى توغرا ئۆلچەپ بېرەلەيدۇ. ھەم يانفون ئېكرانىدا بىز باسقان مۇساپىنىڭ خەرىتىسىنى سىزىپ بېرىدۇ.ئارىلىق ئۆلچىمەكچى بولسىڭىز ئەپنى قوزغىتىپ قويۇپ، باشلاشنى بېسىپ يەنە بىر نۇقتىغا قاراپ ماڭسىڭىزلا بولىدۇ. كۆلەم مو، مېتىر كۋادرات ئۆلچىمەكچى بولسىڭىز ئەپنى قوزغىتىپ قويۇپ باشلاشنى بېسىپ شۇ يەرنىڭ ئوزۇنلۇقىنى ئاندىن كەڭلىكىنى چامداپ ياكى ماشنىدا ماڭسىڭىز ئېكراندا شۇ يەرنىڭ كۆلىمى ھەم خەرتىسى چىقىدۇ.12 مىنۇت ئالدىدا چىقىرىشچۈشۈرۈش 21.49 چۈشۈرۈش 18.98 چۈشۈرۈش 35.81 مەنبەسى: ئالپ تورى يوللانغان ۋاقتى 201335 17:29:24يەر ئۆلچەملىك تۆت چاسا بولماي قالسىمۇ توغرا چىقامدۇ، ما بېشى كەڭ، ئا بېشى سەل تار بولسا يوللانغان ۋاقتى 201335 17:40:101 قەۋەتتىكى 0نىڭ يازمىسىدىن نەقىلئۆلچەملىك تۆت چاسا يەر بولسا ئىككى تەرىپىنى ماڭسىڭىزلا بولىدۇ. ئۆلچەمسىز ئوزۇنقىسقا، بىر تەرىپى كەڭ، يەنە بىر تەرىپى تار يەر بولسا ھەممە تەرىپىنى ماڭسىڭىز بولىدۇ. چەمبەر شەكىللىك ياكى شەكىلگە چۈشمەيدىغان يەر بولسىمۇ ماڭسىڭىزلا كۆلىمىنى ھېسابلايدۇ.0903 يوللانغان ۋاقتى 201335 17:42:36ۋاي بەك ياخشىكەنغۇ؟ ئاندىرويىدنىڭ ھەرقانداق نۇسخىسى قوللامدا؟ مۇشۇ سەنشىڭ ئاي809 نىڭ 2.2 نۇسخىكەن، ئۇيغۇرچىنى پەقەت كۆرگىلى بولمىدى، ئۇستاملار بولسا، تىخنىكاڭلارنى بىر سۆزلىۋەتسەڭلار بوپتىكەن. يوللانغان ۋاقتى 201335 18:28:08تۈزۈتۈپ قويۇڭلار: ئېنگلىس يوللانغان ۋاقتى 201335 20:03:304 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلماركىسنىڭ ئاغىينىسى ئېنگىلىس ئەمەس ئۇ، ئىنگىلىز سىستېمىسى يوللانغان ۋاقتى 201335 21:03:075 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلتەكلىپت توغ بوپتۇغۇ. نى ئېنگلىس دېسەك توغرا بولا؟ يوللانغان ۋاقتى 201336 08:09:396 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى، خەنزۇچەئۇيغۇرچە لۇغەتلەرگە قاراپ بېقىڭلار. ئاۋۇ گەپنىڭ خەنزۇچىسى مەن بىر نەرسە تەرجىمە قىلغاندالۇغەتنى ئاساس قىلىمەن.10 يوللانغان ۋاقتى 201336 08:50:11كېيىنچە لازىم بولۇپ قالار،ئىنكاس يېزىپ ساقلىۋالاي. يوللانغان ۋاقتى 201336 12:01:53 نى نېمىشقا ئىنگلىس دەپ يازىمىز؟ نى ئى دەپ تەلەپپۇز قىلىشنى توغرا دەپ قارىمايمەن. يوللانغان ۋاقتى 201336 22:13:46ماۋۇ ئەپنىڭ ئەسلى ئىسمىنى قالدۇرۇپ قويسىڭىز ، كۆپىنچە ئەپلەرنىڭ ئايفۇن ، ئاندرويد ، ھەر ئىككىلا نۇسخىسى بولىدىكەن ،ئەسلى ئىسمى ئارقىلىق ئايفۇن نۇسخىسىنى ئىزدەپ باقاي ... يوللانغان ۋاقتى 201336 22:24:30مىنىڭ يانفۇنۇم ئۇيغۇرتىلىنى قوللىمايتتى،خەنچە نۇسخسى بولسا قاچىلاپ ئىشلەتسەم دەيمەن.بۇ دىتالنىڭ خەنچە ئاتىلىشىنى دەپ بەرسەڭلار ياكى خەنچە نۇسقىسىنىڭ چۈشۈرۈش ئادرىسىنى يوللاپ قويساڭلار بوپتىكەن. يوللانغان ۋاقتى 201336 22:48:31بۇرۇن مىجەز خاراكتېرى غەلىتىرەك بالىلارنى خىسلەت بالىلار دەپ قوياتتۇق ئويان قىلىپ، مۇشۇ يەردە شۇ سۆزنى ئىشلىتىپ قويسام تازا كەلگۈدەك. تۈكى بار گەپنى تولا قىلماي ئانچە مۇنچە كىتاب كۆرۈڭلار، جەزىملەشتۈرەلمىسەڭلار دىمەڭلار. ئىنكاس يېزىش ئۇنچە كاتتا ئىش ئەمەسقۇ ئاخىر. ياخشى بىر ئەپنى تەرجىمە قىلىپسىز، ئەجرىڭىزگە رەخمەت! يوللانغان ۋاقتى 2013312 18:00:3310 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلئېنگىلىزچە ئىسمى: : ئارىلىق ۋە كۆلەم ئۆلچىگۈچ ئۇيغۇرچە ئەپ
|
ئىسپىرما ھەددىدىن زىيادە خوراش كېسەللىكنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ ئەرلەر ساغلاملىقى دوختۇر ساغلاملىق تورىيېقىنقى يىللاردا ، مەملىكەت ئىچىدىكى مۇناسىۋەتلىك مۇتەخخەسىسلەرنىڭ تەتقىقات نەتىجىسىگە ئاساسلانغاندا ، ئىسپىرما تەركىبىدە مول بولغان زېنىگ ماددىسى بار ئىكەن ، زېنىگ ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممونىت كۈچىنىڭ كۈچلۈك بولۇشىغا مۇھىم رول ئويناپلا قالماستىن بەلكى ، ياشانغان دەۋىردىكى ھۆجەيرىنىڭ رولى ھەم كۆپىيىشىگە پايدىلىق ھەم ھۆجەيرىنىڭ ئاكتىپلىقىنى ئاشۇرىدىكەن . زېنىگ ماددىسى كەمچىل بولغاندا ، ئادەم بەدىنىنىڭ كېسەلگە قارشىلىق كۈچى ئاجىزلىشىدىكەن ھەمدە كېسەللىكلەرى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىكەن .بۇنىڭدىن سىرت ، ئىسپىرما ئىچىدە بىرخىل پېنىتسىللىن بىلەن تەڭ ئورۇندا تۇرالايدىغان ماددائىسپىرما ھۆجەيرە پلازىسى ماددىسى بارلىقى بايقالغان ، بۇ خىل ماددا ، ئۈزۈمسىمان باكتېرىيىنى ، زەنجىرسىمان باكتېرىيىلەرنى ئۆلتۈرەلەيدىكەن . ئەگەر ئىسپېرما ھەددىدىن زىيادە ئىسراپ بولۇپ كەتسە ، ئىسپىرما ھۆجەيرە پلازىسى ماددىسى نىڭ مىقدارىغا تەسىر يېتىدۇ ، شۇ سەۋەبتىن باكتېرىيە ۋىرۇسلارنىڭ كىرىشىگە يوچۇق پەيدا بولۇپ قېلىپ ، بەزەن كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ .ئالدىنقى ماقالىمىزدا ئاچچىقلىنىشئەرلەرنىڭ يىغلاش ئۇسۇلى تېمىسىدا تەپسىلى توختالدۇق . ياكى ئاستا خارەكتىرلىك مەزى بېزى ياللۇغىغا گىرىپتار بولغۇچىلار روھىي جەھەتتىكى توسالغ توغرىسىدىكى ماقالىنى ئوقۇپ بېقىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىز .
|
قىزمەت اترەتىندەگىلەر قىستاق بۇقاراسىن اۋلا شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا باستادى ءتاڭىرتاۋ تورابىقىزمەت اترەتىندەگىلەر قىستاق بۇقاراسىن اۋلا شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا باستادىجاريالانعان ۋاقىتى : 20170713 15:34:17كەلۋ قاينارى : ەرىكتى تىلشىلەرىمىز حابارىرەداكتور :نۇرجان مينۋار قىزىگۇلنار ءاۋساي قىزى حابارلايدى. بيىل ايماقتىق جەرلىك باجى مەكەمەسىنەن شىڭگىل اۋدانى شاعانعول اۋىلىنىڭ ساربۇلاق قىستاعىنا تۇسكەن قىزمەت اترەتىندەگىلەر قىستاق تۇرعىندارىنىڭ اۋلا شارۋاشىلىعىن دامىتىپ، كىرىستەرىن ارتتىرۋلارىنا باستاماشى بولدى.قىزمەت گرۋپپاسىنداعىلار وتباسىلارىن ارالاپ جاعداي يەلەۋ بارىسىندا قىستاق تۇرعىنى جازەننىڭ جولداسىنىڭ ءار جىلى جازدا تاۋعا شىعىپ مال باعاتىنىن، ءوزى ۇيدە قالىپ بالالارعا قارايتىنىن ۇعىسقاننان كەيىن وعان قاز، ۇيرەك، قىزىل تۇمسىق تىرنا جەتكىزىپ بەرىپ، باعىمشىلىق تەحىنيكاسىن ۇيرەتەدى ءارى كاسپورىنمەن قامداۋ ساتۋ توقتامىن ءتۇزىسىپ، ونىڭ 60 مۋ جەر شاپپالىعىن ويداعىداي پايدالانىپ، اۋلا شارۋاشىلىعىن دامىتۋىنا باستاماشى بولادى.شاعانعول اۋىلى ساربۇلاق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى جازەن تىلشىگە بىلاي دەدى:بيىل قىزمەت اترەتىندەگىلەر 100 قاز، ۇيرەك تاراتىپ، باعۋ تەحىنيكاسىن ۇيرەتتى. بۇدان تۇسەتىن جىلدىق كىرىسىمىز 5000 يۋانعا بارادى.قىستاق تۇرعىنى التىن قىستاقتا اشىلعان اسپازشىلىققا تاربيەلەۋ كۋرسىنە قاتىناسقاننان كەيىن، ءوزىنىڭ شارۋالار ساياجايىن اشۋ ويىن جۇزەگە اسىرادى. سونداياق قىزمەت اترەتىندەگىلەردىڭ قولداۋى مەن كومەگىنە يە بولادى.التىن تىلشىگە بىلاي دەدى: قازىر ساۋدام جاقسى، قىزمەت اترەتىندەگىلەر ماعان قاجەتتى ىدىساياق، تاۋىق، ۇيرەك ەتى قاتارلىلاردى جەتكىزىپ بەرەدى. 10 كۇندەگى كىرىسىم 4000 دا 5000 يۋان اينالاسىندا بولدى.قىزمەت اترەتىندەگى كادرلار تاعى كوكونىس ۇرىعىن اكەلىپ ەگىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ەسىك الدارىندا ءار تۇردەگى كوكونىس ەگۋلەرىنە جەتەكشىلىك ەتەدى.شاعانعول اۋىلى ساربۇلاق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ناپيزا تىلشىگە بىلاي دەدى: قىزمەت اترەتىندەگىلەردىڭ جەتەكشىلىگىندە كوكونىس، قاراقات، بۇلدىرگەندەردى ءوزىمىز ەگىپ، سىل ءتۇستى ازىقتىق تۇتىناتىن بولدىق.ايماقتىق جەرلىك باجى مەكەمەسىنەن تۇسكەن قىزمەت اترەتىندەگىلەردىڭ قۇلشىنىسىنىڭ ارقاسىندا شاعانعول اىۋلى ساربۇلاق قىستاعىنداعى جەلەكتىلەر اۋلا شارۋاشىلىعىن دامىتىپ، وسى قىستاقتىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلۋدان قامال الۋىنا بەرىك نەگىز قالادى.ايماقتىق جەرلىك باجى مەكەمەسىنىڭ كادىرى ۇي تايجياڭ تىلشىگە بىلاي دەدى: ءبىز قىستاقتاعى 10 وتباسىن تالداپ، تاۋىق، ۇيرەك، قىزىل تۇمسىق تىرنا باعۋ تەحنيكاسىن ۇيرەتتىك. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ سايكەسۋى دە وتە جاقسى. قازىرگە دەيىن 4000 ءتۇپ قاراقات، 3000 ءتۇپ شىرعاناق قالامشاسى وتىرعىزىلدى. ءبىز ەندى ءتىپتى دە كوپتەگەن بۇقارانىڭ اۋلا شارۋاشىلىعىن دامىتىپ، كىرىستەرىن ارتتىرۋلارىنا باستاماشى بولامىز.ءتىلشىنىڭ قىزمەت ورنى: شىڭگىل اۋداندىق راديوتەلەۆيزيا مەكەمەسى
|
ەر ادامنىڭ ٴاتتاحياتتا ايەلدەر سەكىلدى وتىرۋى دۇرىس پا؟ .9 4 2020، 5، 00:14ەر ادامنىڭ ٴاتتاحياتتا ايەلدەر سەكىلدى وتىرۋى دۇرىس پا؟اسسالامۋعالەيكۋم! مەشىتكە ناماز وقۋعا بارعاندا ساپتاعى كەيبىر مۇسىلمان باۋىرلارىمىز ٴاتتاحيات كەزىندە ايەلدەر سەكىلدى اياعىن ٴبىر جاعىنا جىبەرىپ، ٴبىر جامباسىنا جانتايىپ وتىراتىنىن بايقايمىن. سوندا ولاي دا وتىرۋعا بولا ما؟ دۇرىسى قايسى؟ۋاعالەيكۋمۋسسالام! حانافي ٴمازھابى بويىنشا، ەر كىسىلەر ساجدە وتىرىستارى مەن ٴاتتاحيات ٴتاشاھھۋد وتىرىستارىندا سول اياعىن جامباسىنىڭ استىنا باسىپ، وڭ اياعىن تىك ۇستاپ، باقايلارىن قۇبىلاعا قاراتۋ كەرەك. بۇل سۇننەت. ياعني، پايعامبارىمىزدىڭ نامازداعى ٴاتتاحيات وتىرىسىنا ساي. بۇل جايىندا ساحابا ٴۋايل بين حۋجر بىلاي دەيدى:مەن مەدينە قالاسىنا كەلگەنىمدە وزوزىمە ارداقتى پايعامبارىمىزدىڭ نامازىن وقۋىن كورۋىم كەرەك دەدىم. بارىپ قاراعانىمدا ول س.ا.ۋ. تاشاھھۋدتە سول اياعىن جەرگە جاتقىزىپ، وڭ اياعىن باقايلارىن قۇبىلاعا قاراتىپ تىك ۇستادى. م.يسا ۇلى، ق.جولدىباي ۇلى: عىلىمحال 160 بەت. الماتى.ابدۋلحاميد تۋھماز، ٴال فيقحۋل حانافي 1225 بەت. تيرميزي، كايفال جۋلۋسۋ فيت ٴتاشاھھۋد 292 حاديسٴابۋ ٴداۋد، 179 باب، 957 حاديس.13.03.2013 8687 فيقھ باسىپ شىعارۋ
|
، 2 ، 6 ، 8 ، 3 ، 9 ، 3 ، 1 ، 7 ، 0 ، 5 ، 3 ، 2توتەنشە جاعداي كەزىندە نارىقتىڭ ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. وسى رەتتە مەملەكەت باسشىسى ەكسپورتتىق باعىتتاعى كومپانيالاردى قولداۋعا تاپسىرما بەردى. ولار داعدارىستان كەيىنگى كەزەڭدە ءبىزدىڭ لوكوموتيۆىمىز بولادى.پرەزيدەنت جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتى الاڭىندا قازپوشتا اق فيليالدارىندا زەينەتاقىلار مەن جاردەماقىلاردىڭ بەرىلۋ ماسەلەسى بويىنشا ءباسپاسوز ءماسليحاتى ءوتتى. قازپوشتا اق باسقارما توراعاسى ساكەن سارسەنوۆ توتەنشە جاعداي مەن كارانتين رەجىمى باستالعالى، پوشتا جانە قارجىلىق قىزمەتتەر ۇسىنۋ توقتاماعانىن حابارلادى.بارشا ادامزات باسىنا قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعان ناۋبەت قاتەرلى كوروناۆيرۋستىڭ زاردابىنان قۇتىلۋ ءۇشىن ەلىمىز بۇگىندە شەكارا شەڭبەرىن جاۋىپ، ادامداردىڭ جۇمىسقا بارۋىنا دەيىن شەكتەۋ قويىپ، حالىق ءومىرىن ۋاقىتشا تۇيىق ارناعا كوشىردى.قازالى اۋدانىنىڭ ورتالىعى ايتەكە بي كەنتى جانىندا ايگىلى ءجالاڭتوس باتىر اتىن يەلەنگەن اۋىل بار. باتىرلىعىنىڭ ارقاسىندا تۇران جولبارىسى اتانىپ، كورەگەندىگىمەن سامارقاندى ۇزاق جىل بيلەگەن ءجالاڭتوس سەيىتقۇل ۇلى وسى توپىراقتا دۇنيەگە كەلگەن ەكەن. ورتالىق ازياداعى قاھارمان قولباسشىلاردىڭ ءبىرى سانالعان باتىر اتىنداعى اۋىل قازىر ءتۇتىنى ءتۇزۋ ۇشقان ەلدى مەكەننىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر.ۆەلوشاباندوزدار اراسىنداعى ەڭ مارتەبەلى جارىس تۋر دە فرانس ۇستىمىزدەگى جىلى 27 ماۋسىم مەن 19 شىلدە ارالىعىندا وتۋگە ءتيىس ەدى. الايدا ۇيىمداستىرۋشىلار ونى كەيىنگە شەگەرۋ جاعىن قاراستىرۋدا.مەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقاەۆ اسكەري مىندەتتىلەردى ارناۋلى جيىندارعا شاقىرۋ تۋرالى جارلىققا قول قويعان ەدى.پرەزيدەنت كاسىپكەرلەردىڭ بارلىق تىلەگىنە جاۋاپ بەردى. مەملەكەت باسشىسى ءبىزدىڭ وتىنىشىمىزگە قۇلاق اسقانىن كوردىك. ەندى پرەزيدەنت تاراپىنان بەرىلگەن تاپسىرمالاردىڭ ساپالى ورىندالعانىن كۇتەمىز. مەنىڭشە، بۇل تاپسىرمالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن باقىلاۋعا الۋعا بيزنەس تە قاتىسادى.جاسىراتىنى جوق، اقتوبە قالاسىنىڭ ساۋلەتىنە نۇقسان كەلتىرىپ، سيقىن بۇزىپ تۇرعان جەكە تۇرعىن ءۇي اۋماقتارى جەتەرلىك. سونىڭ ءبىرى، ءتىپتى ءبىرى ەمەساۋ، بىرەگەيى قالانىڭ قاق ورتالىعىنداعى ون ەكىنشى شاعىن اۋدان ماڭىندا ورنالاسقان، اقتوبەنىڭ ەڭ باستى كوشەسى ابىلقايىر داڭعىلىنا جالعاساتىن موسكۆا جەكە تۇرعىن ءۇي سەكتورى.ءوڭىر ۆولونتەرلەرىنىڭ باسىن بىرىكتىرۋ ماقساتىندا قۇرىلعان ۆولونتەرلەر شتابى جۇمىسىن باستادى.نۇرسۇلتاندا اسكەري مىندەتتىلەردى ارناۋلى جيىنعا شاقىرۋ جالعاسۋداۇقك زاڭسىز ارەكەت ەتكەن 20 كەدەنشىنىڭ ۇستالعان ۆيدەوسىن جاريالادىۆيدەو 06 ءساۋىر، 2020ەلوردا 03 ءساۋىر، 2020ۆيدەو 03 ءساۋىر، 2020كورەيادان كەلگەن قىز03 ءساۋىر، 202031 ناۋرىز، 2020
|
نيە اۋدانى كەدەيلىكتەن قۇتىلۋدىڭ جاڭا جولىن تاپتىكەلۋ قاينارى: شينجياڭ گازەتى 20180102 10:59:10ءتىلشىمىز لۋ يان26 قاراشا كۇنى ءتىلشى نيە اۋدانى روقيا اۋىلى تەكەدوڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى گۇلنيساحان مامەتيمىننىڭ وتباسىنا بارعاندا، 140 شارشى مەترلىك بەيقۇت ءۇيىنىڭ جارىق، ءۇيدىڭ بەزەندىرىلۋى زامانعا ساي جاراسىم تاپقانىن كوردى.تاياۋداعى 2 جىلدان بەرگى تۇرمىستاعى وزگەرىستەر ءسوز بولعاندا، گۇلنيساحاننىڭ جۇزىنەن شاتتىق كۇلكىسى ەستى. 2016 جىلى گۇلنيساحان مەن قىستاقتاعى 17 كەدەي وتباسى جاڭا ۇيگە كوشىپ كىرگەن دى. بيىل كاسىپ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىسانىنا سۇيەنىپ، گۇلنيساحان وتباسى قوي، تاۋىق باعىپ، ءجۇزىم ءوسىرىپ، جىلدىق كىرىسىن 10 مىڭ 42 يۋانعا جەتكىزىپ، ءبىر جولدا اق كەدەيلىكتەن قۇتىلدى.كاسىپ ارقىلى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ نيە اۋدانىنىڭ كەدەيلەردى دالمە ءدال سۇيەمەلدەۋدەگى ۇلكەن ءبىر ەرەكشەلىك. اۋدان قالاشىعىنان ەڭ شالعاي ءاندىر اۋىلى بولسىن، الدە جول قاتىناسى قولايلى روقيا اۋىلى بولسىن، كاسىپ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ ءونىمى وتە كورنەكتى بولدى.ءاندىر اۋىلىنىڭ ورىنباسار اۋىل باستىعى نۇرجامال ءابىليميت تىلشىگە تانىستىرىپ: شىلان مەن قاۋىن ەگىمشىلىگى اۋىلىمىزدىڭ تىرەكتى كاسىبى. ءاربىر قىستاق تۇرعىنى ورتا ەسەپپەن 10 مۋ جەرگە شىلان ەگەدى، ەڭ كوبى 200 مۋدان استام جەرگە ەگەدى؛ ءاربىر وتباسى 20 مۋدان استامنان 200 مۋدان استامعا دەيىن جەرگە قاۋىن ەگەدى. بۇدان سىرت، اۋىل تاعى باعىمشى ءىرى وتباسىلارىن كۇش سالا سۇيەمەلدەيدى. بيىل اۋىل بويىنشا جان باسىندىق ورتاشا كىرىس 11 مىڭ 100 يۋانعا جەتىپ، اۋدان بويىنشا الدىڭعى قاتارعا ءوتتى، دەدى.تاياۋ كۇندەردەن بەرى، ءاندىر اۋىلى لايەتكەن قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابدوللا نۇر جاڭا ءۇيىن اشەكەيلەۋمەن ابىگەر بولدى، تەك ءۇيىن اشەكەيلەۋدىڭ وزىنە ول 90 مىڭ يۋان جۇمسادى. ابدوللا بيىل 140 مۋ جەرگە قاۋىن، 6 مۋ جەرگە شىلان ەگىپ، كىرىسىن 290 مىڭ يۋانعا جەتكىزدى. ابدوللا تاعى 2 كيىم كەشەك دۇكەنىن اشىپ وتىر. ابدوللا سياقتى قاربالاس جۇرگەن روقيا اۋىلى قاتارءدوڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءامينا ياقۇپ ەدى. بيىل ءامينا 2000 نيە قارا تاۋىعىن باعىپ، ناق كىرىسىن 8000 يۋاننان استامعا جەتكىزدى. مۇنىڭ پايدالى ەكەنىن بىلگەن ءامينا كەلەر جىلى 3000 نيە قارا تاۋىعىن باعۋعا بەكىندى، 2 كۇننەن بەرى، ول وتباسىمەن تاۋىق ۇياسىن كەڭەيتىپ سالۋمەن ابىگەر بولدى. وسى اۋىلدىڭ تاۋىق باعۋعا تەحنيكالىق جاقتان جەتەكشىلىك ەتۋگە جاۋاپتى مال شارۋاشىلىق مال شيپاگەرلىك پۋنكتىنىڭ باستىعى تۇرسىنجان ۇسەن: اۋىل قىستاق تۇرعىندارىنا تاۋىق شوجەسىن، قاز بالاپانىن اقىسىز تاراتىپ بەرىپ، باعۋدان ساتۋعا دەيىن بارلىعىنا كومەك كورسەتەمىز، دەيدى.تاياۋ جىلدان بەرى، نيە اۋدانى ەلەكتروندىق ساۋدانى كۇش سالا دامىتىپ، توراپتا ساتۋ مەن بازاردا ساتۋ فورماسىمەن شينجياڭنىڭ ءىشى سىرتىنا ەلەكتروندى ساۋدا تۇعىرى مەن اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتاتىن كاسىپورىندارعا جەرگىلىكتى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن تولايىم ساتتى.نيە اۋداندىق ەلەكتروندى ساۋداعا جاۋاپتى ماۋ ۋييۇن تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ەلەكتروندى ساۋدا كاسىپورىندارى كوپ ءتۇرلى جولدارمەن شينجياڭنىڭ ءىشى سىرتىنان اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنەن زاكاز قابىلداعاننان كەيىن، قىستاق تۇرعىندارىمەن قايتالاي ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق توقتامىن جاسايدى. بيىل بۇل اۋدان ەلەكتروندى ساۋدا كاسىپورىندارىمەن، شينجياڭنىڭ ءىشى سىرتىنداعى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتاتىن كاسىپورىندارىمەن جانە ەلەكتروندى ساۋدا تۇعىرىمەن 6000 توننادان استام شىلان ساتۋ توقتامىن جاسادى.كەدەي وتباسىلارىنا ارحيۆ تۇرعىزىپ، كارتچكا ىلۋگە باعىتتالا وتىرىپ، بۇل اۋدان جاعدايعا قاراي دالمە ءدال شارا قولدانىپ، كەدەيلەردى جۇپ قۇراپ سۇيەمەلدەۋ، پارىقتى سۇيەمەلدەۋ، قان جاساۋ سيپاتتى سۇيەمەلدەۋ، بازارلاندىرۋ ارقىلى سۇيەمەلدەۋ جانە نەگىزدى بەكەمدەۋ سيپاتتى سۇيەمەلدەۋ سياقتى شارالاردى جاپپاي اتقارىپ، اۋىز سۋ، ەلەكتر، جول، وتىندىق گاز، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى مەن ورتانى جاقسارتۋدى ورنىقتى قاداممەن ىلگەرىلەتتى. ءار ۇلت بۇقاراسى قۇرىلعىسى كەمەلدى بەيقۇت ۇيلەرگە كوشىپ كىردى، وتباسى سايىن قوي، تاۋىق، قاز باعاتىن بولدى. جىلىجايلاردا كوكونىستەر جايقالا ءوسىپ، تۇرمىس ورەسى كورنەكتى جاقسارىپ، بارلىق جەردەن جالىنداعان تىرشىلىك لەبى ەستى.بيىل نيە اۋدانىن ارناۋلى باعالاۋ تەكسەرۋ ناتيجەسى بۇل اۋداننىڭ ۋنيۆەرسال كەدەيلىك سالىستىرماسى 31.1كە تۇسكەندىگىن دالەلدەدى. تاياۋدا مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ كەڭسەسى نيە اۋدانىنىڭ كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاعاندىعىن جاريالادى.نيە اۋدانى كەدەيلىكتەن قۇتىلۋدىڭ جاڭا جولىن تاپتى.
|
ئەرخوتۇننىڭ ھوقۇقمەجبۇرىيىتى ئەرخوتۇننىڭ ھوقۇقمەجبۇرىيىتىيوللانغان ۋاقتى : : 20180225 11:02نىكاھ مۇناسىۋىتى ئەرخوتۇننىڭ ھوقۇق ۋە مەجبۇرىيەت مۇناسىۋىتىدۇر. ئۇ جىسمانىي مۇناسىۋەت ۋە مالمۈلۈك مۇناسىۋىتىدىن ئىبارەت ئىككى مەزمۇننى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.جىسمانىي ھوقۇق ئاساسلىقى ئەرخوتۇننىڭ ئىسىمفامىلە ھوقۇقى، تۇرار جايىنى بېكىتىش ھوقۇقى، بىللە تۇرۇش مەجبۇرىيىتى، سادىق بولۇش مەجبۇرىيىتى، جورىسىنىڭ جىسمانىي ئەركىنلىك ھوقۇقى، كۈندىلىك ئىشلارنى ۋاكالىتەن بېجىرىش ھوقۇقى، ياردەملىشىش ھوقۇقى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بەزىلەر ئەرخوتۇنلۇق مۇناسىۋىتى جىنسىي ھوقۇق دەپ قارايدۇ، بۇنداق قاراش تار مەنىدىكى، بىر تەرەپلىمە قاراشتۇر.بىراق، نىكاھ مۇناسىۋىتىدىكى جىنسىي ھوقۇق ھەقىقەتەن بىر نازۇك مەسىلە. ئەگەر نىكاھنى بىر ھارۋا دەپ قارىساق، بىللە تۇرۇش، سادىق بولۇش بولسا ئۇنى ھەرىكەتلەندۈرىدىغان ئىككى چاقتۇر. ئەرخوتۇن باراۋەر بولۇش، بىربىرىنى ھۆرمەت قىلىش، جىنسىي ھەرىكەتنىڭ پاكلىقى ۋە خاسلىقىنى ساقلاش ئەڭ ئەقەللىي تەلەپتۇر.نىكاھ قانۇنىدا قوش نىكاھلىنىش، جورىسى بار تۇرۇپ باشقىلار بىلەن نىكاھسىز بىللە تۇرۇش مەنئى قىلىنىدۇ؛ ئەرخوتۇن بىربىرىگە سادىق بولۇشى كېرەك؛ قوش نىكاھلانغان ياكى جورىسى بار تۇرۇپ باشقىلار بىلەن نىكاھسىز بىللە تۇرۇۋاتقانلارنىڭ ئۆزلىرى كېلىشەلمىسە، ئاجرىشىشقا رۇخسەت قىلىنىدۇ؛ قوش نىكاھلىق بولغانلارنىڭ جىنايى جاۋابكارلىقى قانۇن بويىچە سۈرۈشتۈرۈلىدۇ؛ قوش نىكاھلانغان ياكى جورىسى بار تۇرۇپ باشقىلار بىلەن نىكاھسىز بىللە تۇرۇش سەۋەبلىك، ئاجراشماقچى بولسا، سەۋەنلىك يوق تەرەپ زىيان تۆلىمى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق دەپ بەلگىلەنگەن.گۈزەل ئايال، بەختلىك ئائىلە تېمىسىدىكى يۈرۈشلۈك كىتابتىن ئېلىندى
|
چىڭگىزخان داموللام ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسىسىزنىڭ ئورنىڭىز: باشبەت ئومۇمى چىڭگىزخان داموللاميوللىغۇچى: ئاكادېمىيە يوللانغان ۋاقتى: 2017 يىل 15 ئاپرېل ئورنى: ئومۇمى، داڭلىق كىشىلەر ئىنكاس : 020 ـ ئەسىرنىڭ 30 ـ ۋە 40 يىللىرىدا ئۇيغۇر ئىلىدە ئىلمىي ئاقارتىش ئىشلىرىدا، جۈملىدىن تارىخ ۋە ئەدەبىيات ساھەسى بويىچە داڭق چىقارغان كىشى ئابدۇلئەزىز چىڭگىزخان داموللامدۇر.ئابدۇل ئەزىز چىڭگىزخان داموللام، 1906 ـ يىلى 1912 يىلى 1 ئايدا تۇغۇلغان دېگەن قاراش توغرا ئەمەستەك تۇرىدۇ بۈگۈر ناھىيىسىڭ يېڭىسار كەنتىدە ئاشۇر داموللا ھاجىم دېگەن دىنى زات ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن.ئاتىسى ئاشۇر داموللام يېتىشكەن دىنى ئالىم بولۇپ، ئەينى زاماندا بۈگۈرنىڭ قازىسى ئىدى. چىڭگىزخان داموللام باشلانغۇچ دىنى ساۋادىنى ئالدى بىلەن بۈگۈردە ئاتىسىدىن ئالغاندىن كېيىن، كۇچاردا بىرمەزگىل ئوقۇغان.چىڭگىزخان داموللام كوچاردىكى ئىلىمگە قانائەت قىلماي مول ئىلىم ئېلىش ئۈچۈن ھىندىستاندا، بولۇپمۇ مىسىرغا بېرىپ ئەزھەردە ئوقۇش ئارزۇسى بىلەن ئاتىسى ئاشۇر داموللامنىڭ ماقللۇقىنى ئېلىپ، ئىلىم يولىدا ئۆز يۇرتىدىن ئايرىلىپ كاشغەرگە كېلىپ، كاشغەر خانلىق مەدرىسىدە بىر مەزگىل ئوقۇيدۇ ۋە كاشغەرنىڭ داڭلىق ئۆلىمالىرى بىلەن تونۇشىدۇ. 1925 ـ يىلى ھىندىستانغا كېلىپ ئاسىيا بويىچە ئەڭ داڭلىق مەدرىسە دىيۇبەند مەدرىسىسىدە بىر يېرىم يىل ئوقۇيدۇ.چىڭگىزخان داموللام ھىندىستاندا ئوقۇۋاتقان ۋاقتىدا، ھىندىستاندا پەيدا بولغان قادىيانى پىرقىسىگە رەددىيە بېرىپ فارس تىلىدا تىغ تۇركانى ناملىق قەسىدە يازىدۇ. بۇ كىتاب 1935 ـ يىلى ھىندىستاندا نەشىر قىلىنىدۇ. بۇ كىتابتىن ھىندىستان، پاكىستان ۋە ئافغانىستان ئۆلىمالىرى كۆپ پايدىلىنىدۇ.چىڭگىزخان داموللامنى كاشغەردىن ھىندىستانغا ئەمەس، نەنجىنگە بېرىپ، نەنجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتىدە بىر مەزگىل سىياسىي ئىلىملەرنى ئوقۇغاندىن كېيىن، نەنجىڭدىن ھىندىستاغا بارغان دېگەن رىۋايەتمۇ بار.چىڭگىزخان داموللام 1926 ـ يىلى ھىندىستاندىن ئايرىلىپ، پاراخۇت بىلەن قاھىرىگە قاراپ يولغا چىقىپ 21 كۈندە مىسىرغا يېتىپ كېلىدۇ.سەپەر شەرقتىن غەربكە كېتىپ باراتتى. پاراخۇتتىكى ھىندىستانلىق، بىنگاللىق، شەرقىي جەنۇبىي ئاسىيالىق ساۋاقداشلار ۋە سەپەرداشلار ئىچىدە چىڭگىزخان داموللام ئەڭ ئالىم كىشى ھېسابلىناتتى، شۇڭا نامازغا چىڭگىزخان داموللام ئىماملىق قىلاتتى. چىڭگىزخان داموللام جۇغراپىيەنى پىششىق بىلگەچ، قىزىل دېڭىزنىڭ ئوتتۇرىسىغا كەلكۈچە نامازنى غەرەب تەرەپكە قاراپ ئوقۇيدۇ، پاراخۇت ئەرەب دېڭىزىغا يېقىنلاشقانسېرى داموللام نامازنى شىمال تەرەپكە ئاغدۇرۇپ، ئاستا ـ ئاستا پۈتۈنلەي شىمالغا قاراپ ناماز ئوقۇيدۇ. بۇنىڭغا جامائەت نارازى بولۇپ، داموللامغا مالامەت قىلىشىدۇ. داموللام جامائەتكە قىبلىنىڭ غەربتە ئەمەس، مەككىدە ئىكەنلىكىنى، شۇڭا غەربتىكى مۇسۇلمانلار شەرققە، جەنۇبتىكىلەر شىمالغا، شىمالدىكىلە جەنۇبقا قاراپ ناماز ئوقۇشى لازىملىقىنى چۈشەندۈرسىمۇ، ئۇلار چۈشەنمەيدۇ ھەم چىڭگىزخان داموللامنى مەسخىرە قىلىپ ئۇنىڭغا ئىقتىدا قىلىپ ناماز ئۇقۇمايدۇ. داموللام نامازنى يالغۇز ئوقۇيدۇ. پاراخۇت جىددىگە كەلگەندە چىڭگىزخان داموللام نامازنى پۈتۈنلەي شەرق تەرەپكە قاراپ ئوقۇيدۇ. داموللامنىڭ بۇ قېلىقىنى كۆرگەن جامائەت ئۇنى ساراڭ بوپقەپتۇ دەپ ئۇنىڭدىن يىراق تۇرىشىدۇ. پاراخۇت جىددىدىن ئۆتكەندىن كېيىن داموللام نامازنى شەرقىي جەنۇب تەرەپكە قاراپ ئادا قىلىدۇ. بۇ نى كۆرگەن جامائەت تېخىمۇ ئەسەبىيلىشىپ كېتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن پاراخۇت سوۋەيش پورتىغا پىشىن ۋاقتىدا يېتىپ كېلىدۇ. پاراخۇتتىكىلەر ناماز ئوقۇشقا سۇۋەيش پورتىنىڭ مەسجىدىگە يېتىپ كېلىدۇ. جامائەت مەسجىدكە كىرگەندىن كېيىن قىبلىنىڭ شەرقىي جەنۇپقا قاراپ تۇرغانلىقىنى كۆرۈپ، ئۆزلىرىنىڭ قىلغان ئىشىدىن قاتتىق خىجىل بولىشىدۇ. چۈنكى ھىندىستاندىن كەلگەن جامائەت ئۇنىڭغا ئىنكار قىلالمايتتى. ئۇنىڭدىن كېيىن داموللامغا يولدا قىلغان يولسىزلىقىغا قاتتىق پۇشايمان قىلىشىپ، داموللامغا بۇرۇنقىدىن تېخىمۇ بەك ھۆرمەت قىلىشىدۇ. سۇۋەيشتىن قاھىرىگە كەلگۈچە داموللام نېمە دېسە شۇنى قىلىپ كېلىدۇ.بۇ ۋەقەنى چىڭگىزخان داموللام 1946 ـ يىلى 3 ـئاينىڭ 7 ـ كۈنى كاشغەر خانلىق مەدرىسىدىكى تالىپلارغا ئۆز ئاغزى بىلەن ھېكايە قىلىپ سۆزلەپ بېرىدۇ.چىڭگىزخان داموللام قاھىرىگە يېتىپ كەلگەندىن كېيىن، 1927 ـ يىلى دۇنيا بويىچە ئەڭ چوڭ، ئەڭ داڭلىڭ ئىلىم يۇرتى ئەل ئەزھەر ئالى بىلىم يۇرتىدا ئوقۇشقا باشلايدۇ. ئىسلام قانۇنشۇناسلىقى ۋە ئىسلام تارىخى ساھەسى بويىچە 1934 ـ يىلى ئەل ئەزھەر ئالى ئىلىم يۇرتىنى غەلىبىلىك تاماملايدۇ. چىڭگىزخان داموللام ئەل ئەزھە ئۇنىۋېرسىتېتىنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن، بىرىنچى فۇئاد ئونىۋېرسىتېتىدە بۈگۈنكى قاھىرە ئۇنىۋېرسىتېتى ئۇقۇپ پۈتتۈرۈپ، ئارقىدىن مەزكۇر ئۇنىۋېرسىتېتتا ئۇقۇتقۇچى بولىدۇ. 1939 ـ يىلى مەككىگە بېرىپ ھەج قىلىدۇ.چىڭگىزخان داموللام بۇ مەزگىللەردە شىنجاڭ ئاسىيانىڭ قەلبى، سەۋتۇل ۋىجدان قاتارلىق نەزمى ۋە نەسرى ئەسەرلەرنى يازىدۇ ھەمدە ئەينى زاماندىكى مىسىرنىڭ داڭلىق شائىرلىرىدىن ساۋى شەئلان دېگەن كىشى بىلەن يېقىن دوس بولۇپ ئۆتىدۇ. ساۋى شەئلان چىڭگىزخان داموللامنىڭ شىنجاڭ ئەل خالىدە دېگەن كىتابىنىڭ قول يازمىسىنى كۆرگەنلىكىنى ۋە بۇكىتابنىڭ شىنجاڭنىڭ تارىخى ھەققىدە ئىنتايىن مۇھىم ۋە بەك قىممەتلىك كىتاب ئىكەنلىكىنى يازىدۇ.چىڭگىزخان داموللام ھەققىدە ئۇيغۇر مەتبۇئاتىدا يالقۇن روزى ۋە شېرىپ خۇشتارلار تەرىپىدىن يېزىلغان تەرجىمىھاللاردا بىردەك چىڭگىزخان داموللامنىڭ ئىسلامىيەت دۇنياسى بويىچە ئەڭ مەشھۇر ئۇنىۋېرسىتېت ئەزھەر ئۇنىۋېرسىتېتىدىكى ۋاقتىدا ئىلتىماس قىلىپ، مىسىر پادىشاھىنىڭ ئالاھىدە رۇخسىتى بىلەن، دىنىي ئالىملارنىڭ خەلقئارالىق مۇنازىرىسىگە قاتنىشىپ، مۇنازىرىدە ئۈستۈنلۈك قازانغانلىقى ئۈچۈن، مىسىر پادىشاھى فارۇق ئۇنى سەن ئىلىم دۇنياسىنى بويسۇندۇرغان چىڭگىزخان ئىكەنسەن دەپ ئالاھىدە ماختىغان. شۇنىڭدىن باشلاپ ئۇ چىڭگىزخان دېگەن نام بىلەن مەشھۇر بولغان، دېيىلگەن بولسىمۇ بۇ ھەقتە دەلىل بولغۇدەك يازما مەنبەگە ئىگە ئەمەسمىز ھەمدە ئەينى زاماندا چىڭگىزخان داموللام بىلەن مىسىردا بىللە ئوقۇپ، كېيىن سەئۇدى ئەرەبىستاندا ئولتۇراقلىشىپ قالغان مەرھۇم ئابدۇلئەھەد ھاجىمنىڭ 1988 ـ يىلى يازدا ئىستانبۇلدا كۆرۈشكەن ۋاقتىمدا ئېيتىپ بېرىشىچە، چىڭگىزخان داموللام چىڭگىزخان دېگەن ئىسىمنى ئۆزى تەخەللۇس قىلىپ قوللانغان ئىكەن. مەرھۇم ئابدۇلئەھەد ھاجىمنىڭ ئېيتىشىچە، چىڭگىزخان داموللام مىسىردا ئوقۇۋاتقان يىللاردا بىللە ئوقۇغان تونگانلار بىلەنمۇ گېزىت يۈزىدە ئىلمىي مۇنازىرىلىشىپ، ئۇلارنىڭ ئەدىبىنى بېرىپ تۇرىدىكەن. شۇنىڭ بىلەن چىڭگىزخان داموللامنىڭ مىسىردا ئوقۇۋاتقان ۋاقتىدىلا يازغان ماقالىلىرى ۋە شېئىرلىرى بىلەن داڭق چىققان ئىكەن.چىڭگىزخان داموللام مىسىردىكى كۈنلىرىدىن بىر كۈنىدە تەپسىرى تەنتاۋى ناملىق 27 جىلدىلىق تەپسىر يازغان تەپسىرشۇناس ۋە پەيلاسۇپ تەنتاۋى جەۋھەرى بىلەن قاھىرىنىڭ بىر كوچىسىدا ئوچرىشىپ قالىدۇ. تەنتاۋى جەۋھەرى ھىمالايا تاغلىرىنىڭ ئارقىسىدىن كەلگەن چىڭگىزخان داموللامنىڭ ئىلمىي ئىقتىدارى ۋە ئەخلاق پەزىلىتىگە بولغان ھەيرانلىقىنى ئۆزىنىڭ تەپسىرىدە يازىدۇ.چىڭگىزخان داموللام دىنى مەدرىسىدە ئوقۇپ يېتىشكەن ئالىم بولسىمۇ، دىندارلىق بىلەن ۋەتەنپەرۋەرلىكنى ئوخشاش كۆرەتتى ۋە بۇھەقتە ئۆزىنىڭ شىنجاڭ ئاسىيانىڭ قەلبى ناملىڭ ئەرەبچە كىتابىنىڭ مۇقەدىىمىسىدە ئېنىق قىلىپ ئىنسانلارنى دۇنيا ۋە ئاخىرەتتە ئەبەدى بەخت ـ سائادەتكە ئېرىشتۇرىدىغان نۇرغۇن مەجبۇرىيەت ۋە ۋەزىپىلەر بار، بۇنىڭ ئەڭ مۇھىمى ئىككى مەجبۇرىيەت بولۇپ، بۇنىڭ بىرى دىنىي مەجبۇرىيەت بولسا، يەنە بىرى ۋەتەن ئالدىدىكى مەجبۇرىيەتتۇر دەيدۇ. بۇ ئىككى مەجبۇرىيەتنى ئادا قىلغانلىقىنى ئەمەلىيەتتە كۆرسىتىپ باشقىلارغا ئۈلگە بولۇش يولىدا، دىنى مەجبۇرىيەتنى ئادا قىلىش ئۈچۈن قۇرئان كەرىمنى ئۇيغۇر تىلىغا تەرجىمە قىلىپ چىقسا، ۋەتەن ئالدىدىكى مەجبۇرىيەتنى ئادا قىلىش ئۈچۈن ئۇيغۇر ئىلى ئاسىيانىڭ قەلبى ناملىق كىتابىنى يېزىپ، نەشىر قىلدۇرغان بولۇپ، مەزكۇر كىتاب بۈگۈنگە قەدەر شىنجاڭنىڭ تارىخىنى يازماقچى بولغان مۇئەللىپلەرنىڭ ئالدىنقى قاتاردىكى مۇراجىئەت مەنبىئى بولۇپ كەلمەكتە.چىڭگىزخان داموللام ئۇيغۇر ئىلى ئاسىيانىڭ قەلبى ناملىق كىتابىنى يېزىش سەۋىبى ھەققىدە توختىلىپ:مەن ئەقلىمگە كەلگەن كۈندىن بۇيان كۈچلۈك ئىمانىمنىڭ تۈرتكىسى بىلەن ئىنسانلارنىڭ ئۈستىگە يۈكلەنگەن دىنىي ۋە مىللىي ۋەزىپىنى ئادا قىلىشنى ھېس قىلىپ كەلگەن ئىدىم. بو يولدا ۋەتەنگە خىزمەت قىلىشنى ئەينى زاماندا دىنغىمۇ خىزمەت قىلغانلىق بولۇپ، بىرلا ۋاقىتتا ئىككى ۋەزىپىنى ئادا قىلغانلىق بولىدۇ دەپ قارايتتىم. بۇ ئىككى ۋەزىپىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش يولىدا، شەرقىي تۈركىستاننىڭ دۇنياغا پەيدا بولغان كۈنىدىن بۈگۈنكى كۈنگىچە بولغان تارىخىنى ئەرەب تىلى بىلەن بايان قىلىدىغان چوڭ ئىككى توملۇق تارىخ يېزىپ ئىسمىنى ئۇيغۇر ئەل خالىدە دەپ ئاتىدىم. بۇنىڭ بىلەن دىنغا ۋە ۋەتەنگە خىزمەت قىلىپ، ئاللاھنى ۋە ئۇممەتنى رازى قىلدىم، دەپ قارىدىم. بۇ كىتابىمنى تۇلۇق نەشىر قىلىشنى ئارزۇ قىلغان بولساممۇ، بۇنىڭغا ۋاقىت يار بەرمىدى. بىر مەزگىل كۈتۈشكە توغرا كەلدى. بۇ مەزگىلدە مىسىردىكى ئۇيغۇر جەمئىيىتىنىڭ تەكلىپى بىلەن ئۇيغۇر ئىلىنىڭ تارىخىنى قىسقىچە، ئەمما توغرا بايان قىلىدىغان بۇ كىتابنى يېزىپ چىقتىم، تەپسىلى مەلۇمات ئۈچۈن ئۇيغۇر ئەل خالىدە ناملىق كىتابىمغا مۇراجىئەت قىلىنسۇن دەپ يازىدۇ. مەزكۇر ئۇيغۇر ئىلى ئاسىينىڭ قەلبى ناملىق بۇ كىتاب 1 ـ قېتىم 1945 ـ يىلى قاھىرىدە، 2 ـ قېتىم سەئۇدى ئەرەبىستاندا ئولتۇراقلىشىپ قالغان دىنىي ئۆلىما ئابدۇسساتتار مەۋلىۋىينىڭ تەشەببۇسى بىلەن 1986 ـ يىلى پاكىستاندا چىڭگىزخان داموللامنىڭ سەۋتۇل ۋىجدان ناملىق شېئىرلار توپلىمى بىلەن قوشۇپ قايتا نەشىر قىلىنىدۇ.ئۇنىڭدىن باشقا چىڭگىزخان داموللامنىڭ مىسىردا ئوقۇغۇچى ۋە ئوقۇتقۇچى بولۇش جەريانىدا ۋەتەننى كۆيلەپ يازغان ئەرەبچە شېئىرلىرى سەۋتۇل ۋىجدان دېگەن نامدا 1 ـ قېتىم 1944 ـ يىلى قاھىرىدە، 1984 ـ يىلى 2 ـ قېتىم پاكىستاندا قاھىرە نۇسخىسى فاكسېمىل قىلىنپ 500 نۇسخا نەشىر قىلىنىدۇ.چىڭگىزخان داموللامنىڭ مىسىردا ئۇيغۇرچە يازغان ئۇيغۇر سەرپى ئۇيغۇر تىلىنىڭ مورفولوگىيىسى ناملىق ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسىغا بىغىشلاپ يازغان كىتابى 1939 ـ يىلى قاھىرىدە ئۇيغۇر تىلىدا نەشىر قىلىنىدۇ.چىڭگىزخان داموللام بىر تۇغقانلىرى مۇتىئۇللاھ مەخسۇم ۋە ئاي مەخسۇملارنىڭ قايتىپ كېلىش ھەققىدە ئارقا ـ ئارقىدىن يازغان تەكلىپ خېتىنىڭ تۈرتكىسى بىلەن 1945 ـ يلى ئۈرۈمچىگە قايتىپ كەلگەن.چىڭگىزخان داموللامنى مىسىردىن ئۈرۈمچگە ئۇدۇل كەلمەستىن، سەئۇدى ئەرەبىستانغا ھەجگە كەلگەن ۋە ئەرەبىستاندا مەھمۇد سىجاڭ بىلەن كۆرۈشۈپ، مەھمۇد سىجاڭ بىلەن بىرگە ياپونىيەگە بېرىپ، ياپونىيەدىن بېيجىڭگە كەلگەن ۋە نەنجىڭ ئۇنىۋېرسىتىدە بىر مەزگىل ئوقۇغان، مەھمۇد سىجاڭ ۋاپات بولغاندا مەرھۇمنىڭ نامىزىنى چىڭگىزخان داموللام ئۆزى چۈشۈرگەن ۋە ئۆز قولى بىلەن يەرلىكىدە قويۇپ، ئۆزى دەپنە قىلغان، بىر مەزگىل مىسىرنىڭ بېيجىڭدىكى باش ئەلچىخانىسىدا ئىشلەپ 1947 ـ يىلى 1 ـ ئايدا ئۈرۇمچىگە قايتىپ كەلگەن دېگەن رىۋايەت بولسىمۇ، بۇ 1946 ـ يىلى 3 ـ ئايدا كاشغەر خانلىق مەدرىسىدە تالىپلارغا لېكسىيە سۆزلەپ بەرگەن دېگەن ۋەقەگە توغرا كەلمەيدۇ.ئۈرۈمچىگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، ئۆلكىلىك مەدەنىي ئاقارتىش ئويۇشمىسىنىڭ رەئىسى بولىدۇ ۋە مۇھەممەد ئەمىن بۇغرا، ئىيسا ئەپەندىلەر بىلەن بىر سەپتە تۇرۇپ، ئۇيغۇر ئىلىنىڭ مەنىۋى تەرەققىياتى ۋە كەلگۈسى ئۈچۈن كۈرەش قىلغان ۋە ئەينى زاماندىكى مىللەتچىلەرنىڭ نەشرى ئەپكارى بولغان ئەرك گېزىتى قاتارلىق گېزىتلەردە ماقالە يازغان ھەمدە ئۇرۇمچى دارىل مۇئەللىمىندە ئىسلام تارىخى ۋە دىنى دەرس بەرگەن.1946 ـ يىلى باھاردا پۈتۈن ۋىلايەتلەردىكى مەدەنىي ئاقارتىش ئويۇشمىسىنىڭ خىزمىتىنى كۆزدىن كەچۈرۈش ئۈچۈن بىر ھەيئەت بولۇپ، خوتەن، ياركەن، كاشغەر، ئاقسۇ، كۇچار قاتارلىق شىنجاڭنىڭ ھەر قايسى ۋىلايەتلىرىنى 63 كۈندە ئايلىنىپ چىقىدۇ.1949يىلى 9 ئايدا مۇھەممەد ئىمىن بۇغرا، ئىيسا ئەپەندىلەر بىلەن چەتئەلگە يولغا چىقىپ، بۇلاردىن بىر قىسمى چېگرىدىن ئۆتۈپ كەتكەن بولسىمۇ، چڭگىزخان داموللام قاتارلىق بىر قىسىم كىشىلەر ئۆتەلمەي كوكارتتىن قايتىپ كەلگەن.چىڭگىزخان داموللام ۋەتەندە تۇرۇپ كۈرەش قىلىشنى ئەۋزەل كۆرۈپ قايتىپ كەتكەن دېگەن قاراشمۇ بار.چىڭگىزخان داموللام 1950 يىلى قولغا ئېلىنىپ، 1952يىلى 2 ـئاينىڭ 25 ـ كۈنى مەسلەكداشلىرىدىن قۇربان قوداي قاتارلىق بىر بۆلۈك زىيالىلار بىلەن بىر قاتاردا ئۈرۈمچىدە ئېتىپ ئۆلتۈرۈلگەن.چىڭگىزخان داموللام ئۇيغۇر ئەۋلادىنىڭ دىنى ۋە پەننى سەۋىيىسىنى ئۆستۈرۈشكە ئالاھىدە كۆڭۈل بۆلەتتى. بۇ يولدا ئۈرۈمچى دارىل مۇئەللىمىندە دىن دەرسى ۋە ئىسلام تارىخىدىن دەرس ئۆتكەننىڭ سىرتىدا نامازدا ئىمام بولاتتى، جامائەتكە دىنى ۋە ئەخلاقىي دەرس سۆزلەيتتى.چىڭگىزخان داموللام ئۇيغۇر ئىلىدە يېتىشكەن ئالىملاردىن باتىل ئېقىم ۋە يات مەزھەبلەرگە قارشى تۇرغۇچىلارنىڭ ئالدىنقى قاتارىدا تۇراتتى. بۇ ھەقتە فارسچە تىغ تۇركانى ناملىق قەسىدىسىنى يېزىپ قادىيانى پىرقىسىگە رەددىيە بەردى.چىڭگىزخان داموللام بىر ئۇيغۇر ئەۋلادى بولۇش سۈپىتى بىلەن ئەرەب تىلىنى مىسىرلىق ئالىم ۋە مۇتەپەككۇر سەييىد قۇتۇبتەك بىلگەننىڭ سىرتىدا، ئانا تىلى ئۇيغۇر تىلىغا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرەتتى. بۇ ھەقتە ئۈچ پارچە كىتاب يازغان بولۇپ، بۇنىڭدىن ئۇيغۇر سەرپى ناملىق كىتابىلا نەشىر قىلىنغان بولۇپ، باشقا كىتابلىرى نەشىر قىلىنىش پۇرسىتىگە ئېرىشەلمىگەن. چىڭگىزخان داموللام ئۇيغۇر سەرپى ناملىق كىتابىنىڭ مۇقەددىمىسىدە مۇنداق دەپ جاكارلايدۇ:ھەرقانداق بىر مىللەتنىڭ دۇنيادا مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشى ئۈچۈن ئۇنىڭ مىللى مەدەنىيىتى ۋە ئانا تىلى مەۋجۇت بولۇشى لازىم. بىز ئۇيغۇر خەلقىمۇ ئەبەدى مەۋجۇت بولۇپ تۇرىمىز، دەيدىكەنمىز، ئۆزتىلىمىزنى پىششىق بىلىشىمىز ۋە يات تىللارنىڭ ئارىلىشىپ قېلىشىدىن ساقلىشىمىز لازىم. چىڭگىزخان داموللام پەقەت تىلغىلا ئەمەس، ئۆز ئەجدادىنىڭ تارىخىغىمۇ ئەھمىيەت بېرىشنىڭ ۋە ئۇنى پىششىق ئۆگىنىشنىڭ لازىملىقىنى تەكىتلەيدۇ. بۇ ھەقتە شىنجاڭ ئاسىيانىڭ قەلبى ناملىق كىتابىنى يېزىش ئارقىلىق ئۇيغۇر تارىخىنى ئەرەب خەلقىگە تونۇتۇشنى مەقسەت قىلغان بولسىمۇ، مەزكۇر كىتاب ئەرەب خەلقى ئۈچۈنلا ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر خەلقى ئۈچۈنمۇ بىرىنچى قول پايدىلىنىش مەنبىئى بولۇپ كەلمەكتە. چىڭگىزخان داموللام دىنغا، تارىخقا ۋە ئۇيغۇر تىلىغا ئەھمىيەت بەرگەننىڭ سىرتىدا ئەدەبىياتقا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرەتتى. ئەدەبىيات ئارقىلىق كىشىلەردە مىللەتچىلىك، ۋەتەنپەرۋەرلىك ۋە ۋىجدان تۇيغۇسى پەيدا بولىدۇ، دەپ قارايتتى.چىڭگىزخان داموللام ئەرەب تىلىدا تۈرك ئەدەبىيات تارىخىنى ئۇيغۇر ئەدەبىيات تارىخى يېزىپ چىققاننىڭ سىرتىدا، ئۇيغۇر ۋە ئەرەب تىلىدا ۋەتەننى كۆيلەپ نۇرغۇنلىغان شېئىر، قەسىدە ۋە رۇبائىيلەرنى يازىدۇ. بۇنىڭدىن پەقەت سەۋتۇل ۋىجدان ناملىق قەسىدە ۋە رۇبائىيلىرىلا نەشىر قىلىنغان بولۇپ، قالغانلىرى ئىز ـ دېرەكسىز يوقاپ كېتىدۇ.چىڭگىزخان داموللام ئۆزىنىڭ قىسقىغىنە ھاياتىدا، ئۇيغۇر تىلىدا شىنجفڭ تارىخى ھەققىدە ئەركىن شىنجاڭ، ئۇيغۇر ئىلىنىڭ جۇغراپىيىسى ھەققىدە، ئۇلۇغ ئۇيغۇر ئىلى قاتارلىق نەسرى ئەسەرلەرنى، گۈزەل ئۇيغۇر ئىلى ناملىق ئۇيغۇرچە شېئىرلار توپلىمىنى، تۈركچە تەجۋىد، ئۇيغۇر سەرپى ئۇيغۇر تىلىنىڭ مورفولوگىيىسى، ئۇيغۇر نەھۋى ئۇيغۇر تىلىنىڭ سىنتاكسىس قائىدىسى، ئەل ئىسلام فىي ئۇيغۇر ئىلى ئۇيغۇر ئىلى ئىسلامىيەت، تۈرك ئەدەبىيات تارىخى، ئۇيغۇر ئىلى ئەل خالىدە، ئۇيغۇر ئىلى قەلبى ئاسىيا، سەۋتۇل ۋىجدان قاتارلىق ئەدەبىيات تارىخى، تارىخ، جۇغراپىيە، شېئىر، گىرامماتىكىغا ئائىت 12 پارچە كىتاب يېزىپ ۋەتەنگە بولغان ساداقەت ۋە ۋاپادارلىقتىن ئىبارەت مىللىي بورچىنى ئادا قىلغان بولسا، قۇرئان كەرىمنى ئۇيغۇر تىلىغا تەرجىمە قىلىش ئارقىلىق ئۆزىنىڭ سەمىمىي سادىق ۋە ئىخلاسمەن بىر مۇسۇلمان ئىكەنلىكىنى نامايەن قىلغان. تىغ تۈركانى ناملىق فارسچە قەسىدىسىنى يېزىپ ئۆزىنىڭ ئىسلام تونىغا ئورىنىۋالغان باتىل ئېقىمدىكىلەرگە بولغان غەزەب ـ نەپرىتىنى بىلدۈرگەن.چىڭگىزخان داموللامنىڭ قان ـ تەر سەرىپ قىلىپ يازغان 13 پارچە كىتابىدىن ئۇيغۇر ئىلى ئاسىيانىڭ قەلبى، سەۋتۇل ۋىجدان، ئۇيغۇر سەرپى ۋە تىغ تۈركانى قاتارلىق تۆت پارچە كىتابىلا نەشىر قىلىنغان بولۇپ، قالغان كىتابلىرى نەشىر قىلىنىش پۇرسىتىگە ئېرىشەلمەستىن يوقاپ كەتكەن.رەھمىتۇللاھ رەھمىتى: ئابدۇل ئەزىز چىڭگىزخان ئەرەبچە.مۇھەممەد قاسىم ئەمىن: ئەل ئەئلام چىڭگىزخان ماددىسى، ئەرەبچە نەشىر قىلىنمىغان نۇسخا.مىرەھمەت سىت، يالقۇن روزى: مەمتىلى ئەپەندى شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى نەشرىياتى ئۈرۈمچى.شېرىپ نىياز خۇشتار: شىنجاڭ يېقىنقى زامان تارىخىدا ئۆتكەن شەخسلەر شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 2003 ـ يىل ئۈرۈمچى.ھاجى ياقۇپ ئانات: ھاياتىم ۋە مۇجادىلەم 2003 يىل ئەنقەرە.مەنبە يۇلغۇن ئسلام مۇنبرى
|
ادەبيەت 3374 6 پىكىر 29 مامىر, 2020 ساعات 11:47اقپاسا سۋ بولا ما تامشىلاعان،جۇيرىكتىڭ ءسانى بولماس قامشىلاعان.تۇيعىننىڭ باعاسى ارتىق قارشىعادان.كوك اسپانمەن تالاسقان بيىك تاۋدىڭ باۋرايىنداعى ءىرى جارتاستان قۇلاپ اققان سارقىرامانىڭ گۇرىلى سايسالانى جاڭعىرتىپ، قاتتى ەستىلگەنىمەن قۇلاققا جاعىمدى. تاۋ شىڭىنان باستاۋ الاتىن بۇل اساۋ وزەن تونحيل كولىنە بارىپ قۇيادى. وزەننىڭ تۇپتۇنىق كوگىلدىر ءتۇستى سۋىنان مەيىرلەنە جۇتقاندا سارايىڭ اشىلىپ، تۇلا بويىڭ سەرگىپ سالا بەرەدى.1938 جىلدىڭ جاز ماۋسىمىنىڭ العاشقى ايىنىڭ باسى. ەڭسەسى بيىك تاكاپار تاۋلاردىڭ شىڭدارى شىعىستان كۇلىمدەپ شىققان كۇن ساۋلەسىن العاشقى بولىپ قارسى الدى. بىرتىندەپ تاۋ قويناۋى مەن ەتەگىنە قاراي توگىلگەن كۇن ساۋلەسى قاباعىن قارىس ءتۇيىپ جاتقان الا كولەڭكە اتاۋلىنىڭ ءبارىن سايسالادان ىسىرىپ، كوسىلىپ جاتقان شەتى مەن شەگى كورىنبەيتىن، اسپاننىڭ كوكجيەگىمەن دە ولشەۋگە كەلمەيتىن ۇلى دالانى نۇر شۋاعىنا بولەدى.تاڭ ساۋلەسىمەن بىرگە جاز ماۋسىمىنىڭ سۇلۋ كوركى دە اجارلانا تۇسكەندەي. كۇركىرەپ اققان ءمولدىر وزەن بويىنداعى كوك مايسا القاپتى جاعالاي قونعان اق شاڭقان كيىز ۇيلەردىڭ تۇڭىلىكتەرى ءتۇرىلىپ، ماڭايىندا مىڭعىرىلىپ جاتقان ءتورت تۇلىگى بىرتىندەپ تاۋداعى ورىسكە قاراي بەت العان.قورادان ورگەن قويەشكىسى ارالاس مىڭعا جۋىق مولشەردەگى تابىندى ايداپ بارا جاتقان سالت اتتىنىڭ سوڭىنان الا شۇبار تايعا مىنگەن جەتى جاسار ءشامىل ەسىمدى ۇل جورعالاتا جەتتى. قويشىعا ەرىپ ول دا، ءشايتشۋ دەپ قولىنداعى قامشىسىن سەرمەپ، تابىندى ايداسىپ، اۋدەم جەرگە دەيىن شىعارىپ سالدى دا كەرى قايتتى.تايىنىڭ تىزگىنىن تارتىپ، باياۋ عانا اياڭمەن اۋلاعا كەلدى دە سەكىرىپ ءتۇسىپ، كەرمەنىڭ اعاشىنىڭ تومەنگى تۇسىنا شىلبىرىن بايلاپ ورتاداعى ون قانات ۇلكەن اقبوز ۇيگە ەندى. ءشامىلتاياۋ، تاڭ اتپاي تۇرىپ الىپ، قايدا ءجۇرسىڭ؟ دەپ، ازانداعى اسسۋدى قامداپ جۇرگەن بايبىشە ۇلىنا مەيىرلەنە قارادى. اپا، قويدى ورىسكە شىعارىپ سالدىم. اريرات اعاما كومەكتەسكەنىم عوي دەدى، بالا قولىنداعى ءبۇزاۋتىس قامشىنى بوساعاعا قويىپ جاتىپ. دۇرىس، ۇلىم. ەرتە تۇرعان جىگىتتىڭ ىرىسى ارتىق دەگەن. سەنىڭ وسى مالساقتىعىڭا رازىمىن. امان جۇرسەڭ، مىنا تىرلىكتە مۇقتاجدىق كورمەسسىڭ، ءسىرا! كەل، وتىر! مەنىمەن بىرگە تاڭعى اس ءىش! دەدى، توردە مالداس قۇرىپ، الدىنا قويعان تاقتايشادا بىردەمە جازىپ وتىرعان اكەسى ءدوڭتاي قاعاز، قالامىن ارتىنداعى ساندىقتىڭ ۇستىنە قويىپ جاتىپ. قازىر اكە، بەتىقولىمدى جۋىپ كەلەيىن! دەپ، تۇنىق داۋىسپەن ءۇن قاتقان بالا ءۇيدىڭ ىرگەسىنەن ون قادام جەردە سىلدىرلاپ اعىپ جاتقان بۇلاققا باردى. ەكى جەڭىن ءتۇرىپ جىبەرىپ، قولىن ىسقىلاپ جۋدى. قوس قولداپ الاقانىنا تولتىرعان سۇپسۋىق ءمولدىر سۋدى بەتىنە شاشىپ قالىپ ايھايھاي دەپ دىبىستاپ قويادى.بۋىرشىن جەرىندە بالا وقىتىپ، جەرگىلىكتى مەشىتتە يمام بولعان ءدوڭتاي ءۇشىن موڭعول ەلىنىڭ زاۆحان ايماعىنداعى بۇل مەكەن قۇتتى قونىس بولدى. مال مەن جانى قاتار ءوسىپ، مامىراجاي كۇن كەشىپ وتىر. قازىر جەتى ۇلى، ەكى قىزى بار.شىعىس تۇركىستان جەرىنەن موڭعوليانىڭ ورتالىق ولكەسىندەگى تابيعاتى تامىلجىعان وسى وڭىرگە كەلىپ قونىستانعانىنا دا ونشاقتى جىلعا جۋىقتاپ قالىپتى. العاش كەلگەن جىلدارى وسى ولكەدە شىر ەتىپ، دۇنيەگە كەلگەن ءشامىلىنىڭ ءوزى بيىل جەتى جاستا. تۇڭعىش ۇلى نۇكەي مەن كەيىنگىسى قايرات ەكەۋى ۇلانباتىردا مۇعالىمدەر مەكتەبىندە ءبىلىم الىپ جاتىر. تۇڭعىشى باس قۇراپ وتاۋ تىككەندە ءدوڭتايدىڭ قۋانىشتان جۇرەگى جارىلارداي بولىپ، توبەسى كوككە ءبىر ەلى جەتپەي قالىپ ەدى.امالى قانشا، اقىلىنا كوركى ساي كەلىنى ۋىزداي جاس قالپىندا دۇنيەدەن ءوتتى. اجارىنا سۇقتانعان جۇرتتىڭ ءتىلكوزى ءتيدى مە، كىم ءبىلسىن، اياق استىنان جاي وعى تيگەندەي مۇرتتاي ۇشتى. ارتىندا قالعان ءبىر ءتۇيىر ءسابيى دە جوق. تۇڭعىشىنان نەمەرە سۇيەمىن دەگەن ءۇمىتى اقتالمادى. قايعىدان قان جۇتقان نۇكەي ەڭسەسىن كوتەرمەي تۇنجىراپ ءجۇرىپ الدى. باس قۇراسىن دەپ، بىرقاتار تانىسبىلىستەرىمەن قۇدالاسپاق تا بولدى. نۇكەيى ءاردايىم اتتونىن الا قاشىپ، ۇيلەنۋگە قۇلىق تانىتپاعان سوڭ ىنىسىمەن بىرگە وقىسىن دەپ قالاعا اتتاندىرعان جايى بار.ورنىندا بار وڭالادى دەمەكشى، ول شەشىمى دە ءجون بولعان سەكىلدى. جۋىقتا عانا ۇلانباتىردا وتكەن جيىنعا بارعان ساپارىندا ەكى ۇلىمەن جولىعىپ قايتقان. نۇكەيى سەرپىلىپ، مۇڭ تورلاعان ءجۇزى ەپتەپ جادىراپ ەڭسەسى كوتەرىلىپ، قالعانىن كورىپ، ىشتەي جاقسىلىققا بالاپ، قۋانىپ ەدى.قازىر قاسىنداعى وتاۋىنىڭ يەسى، ەكىنشى ۇلى حاميلاتتان نەمەرە ءسۇيىپ، مۇڭلى كوڭىلى جادىراپ، جاراتقانعا شۇكىرشىلىك ەتىپ وتىرعانى.انا جىلى ەجەلگى دوسى كوكسەگەن بيمەن قۇدالاسىپ، تۇسىرگەن كەلىنى جانسەيىت پەن ءباتيمانى سىيلادى. قازىر وسى ەكى نەمەرەسى ءدوڭتايدىڭ كوزقۋانىشى. ولاردى ءوزىنىڭ ءسۇت كەنجەلەرى شامسەيىت پەن ارنۇراشيتتەن دە ارتىق جاقسى كورەدى. ءبىر مۇشەل جاستان ەندى عانا اسسا دا، ورتانشى ۇلى ءاريرات وتە شارۋاقور. مالدىڭ جايىن ۇلكەندەردەن ارتىق بىلەدى. ات قۇلاعىندا وينايتىن وسى ءبىر شىناشاقتاي ۇلى اكەسىنە دە، اعاباۋىرلارىنا دا كوپ سۇيەۋ بولىپ ءجۇر. جاسى الپىستى القىمداپ قالسا دا، ءدوڭتايدىڭ بالالارى ءالى جاس. العاشقى جارى دۇنيەدەن ەرتە ءوتتى. ودان بالا سۇيمەدى.جانى جومارت جەرگىلىكتى جۇرت ارعى بەتتەن اۋىپ كەلگەن قازاقتارعا كوز الارتپادى. كەڭ قولتىق ەل عوي، قىستاۋ، جايلاۋ، كۇزەۋىنە شەيىن جەر ءبولىپ بەرىپ، جەكە اۋدان قۇردى. اكىمى ەتىپ ەلاعاسى ءدوڭتايدى تاعايىندادى. اكىمدىكپەن قاتار ەل ۇكىمەتى جانىنداعى از ۇلتتار كوميتەتى پەن حالىق قۇرىلتايىندا دا سايلانبالى قىزمەتى بار. سول سەبەپتەن، ەل استاناسى ۇلانباتىرعا ءجيى بارىپ تۇرادى. اكە، بۇگىن تاعى دا كۇيتاباق ويناتاسىزدار ما؟ دەپ، تاقىلداعان ءشامىلدىڭ ءسوزى ءدوڭتايدىڭ ويىن ءبولىپ جىبەردى. ويناتامىز، قارعام. تۇستە ەل جۇرت جينالادى. سۋراحبايار تامىر كەلگەن سوڭ كۇيتاباقتان ءان تىڭدايسىڭدار! دەدى.ءشامىل ءۇشىن الىسجاقىن قونىستانعان اعايىنتۋىس، جاقىنجەكجاتتاردىڭ جينالۋى ۇلى توي ىسپەتتى. بارىنەن قىزىعى، اكەسى ۇيدەگى ءتورتبۇرىش قوبديشاداعى زاتتى دالاعا شىعارىپ، ونىڭ قاقپاعىن اشىپ، بۇيىرىندەگى بىردەمەنى بۇرىپبۇراپ قالادى. ودان كەيىن جىلتىر قارا دوڭگەلەك كۇيتاباقتى ۇستىنە قويادى دا، قاسىنداعى قولدىڭ جۇدىرىعىنان كىشىلەۋ ۇشىندا ينەسى بار نارسەنى قويعاندااق مۋزىكا ويناپ، الدە ءبىر كورىنبەيتىن ادام ءان شىرقاي جونەلەدى.اكەسىنىڭ دوسى سۋراحبايار دەگەن ۇرانقاي كىسى وتە جاقسى ادام. ويتكەنى، ول كىسى كەلگەن سايىن كۇللى بالاشاعاعا كامپيت تاراتادى. دۇنتەەني كوبەن شاميل ءناريچ گەم! دەپ، ەڭ الدىمەن ءشامىلدىڭ قوس قولداپ توسقان الاقانىن كامپيتكە تولتىرادى. ودان كەيىن سول ماڭايداعى جەتكىنشەكتەردىڭ ءبارىن ءبىربىرلەپ شاقىرىپ، تاتتىگە قارق قىلادى. ول كىسىنىڭ ۇسىنعان كامپيتى بولسىن، بالباۋىرساق، قانت، توقاش نەسى بولسا دا، تەك قوس قولداپ، الاقانىڭدى توسىپ الۋىڭ كەرەك. ولاي ەتپەسە، رەنجىپ قالادى. كەيبىر بالالار بەرگەنىن ءبىر قولىمەن العالى جاتسا، ۇسىنعان دۇنيەسىن كەيىن قويادى دا بىلاي ىستە دەپ قوس الاقانىن قوسىپ تۇرىپ كورسەتەدى. ايتقانىن ەشبىر بالا ەكى ەتپەيدى. قازىر بارلىق بالا ابدەن ۇيرەنىپ العان، الاقانى تاتتىگە تولعان سوڭ: گيالايلالاا اح اا! دەۋدى ەشبىرى ۇمىتپايتىن بولعان.اكەسى قالاعا ءجيى ساپارلايدى. ۇيدەن كۇرەڭ قاسقا جۇيرىگىن ءمىنىپ، قاسىنا حاتشىسى ماحمەت پەن كومەكشىسى قۇدىس اعانى ەرتىپ الىپ كەتەدى. ەستۋىنشە، ءمىنىپ بارعان اتتارىن ۋلياستاي قالاسىنا قالدىرىپ، ارى قاراي ماشيناعا وتىرىپ، ۇلانباتىرعا لەزدە جەتەتىن كورىنەدى. ماشينا دەگەن وتە جۇيرىك دەسەدى. ءبىر وزىندە قىرىق اتتىڭ كۇشى بار جانە ۇستىنە جيىرماوتىز ادامدى مىنگىزىپ الىپ، جەلمەن جارىسىپ زۋلاپ كەتەتىن كورىنەدى. سيىردىڭ موڭىرەگەنى سەكىلدى دىبىس شىعارىپ، ارت جاعىنان ءتۇتىن بۋداقتاتىپ تارتىپ وتىرادى. سول كۇيى قۇيعىتىپ وتىرىپ، ايشىلىق الىس، سوناۋ جەر تۇبىندەگى ۇلانباتىرعا ءۇشاق كۇندە جەتىپ بارادى دەسەدى. ۇلكەن كىسىلەر ونى اۋىزدارىنىڭ سۋى قۇرىعانشا ماقتاپ، جاعالارىن ۇستاپ تاڭدانا ءسوز ەتەتىن قايتەرسىڭ.ءشامىل ماشينا دەگەن سول ءبىر الىپ كولىكتى كوز الدىنا ەلەستەتىپ، ويشا ونىڭ بەينەسىن جاسايدى. ماشينا دەگەندى ءبىر ءۇيىر جىلقىنى ءبىربىرىنە قوسقانداي كولەمى ءىرى ءبىر ءداۋ سۇرى ات دەپ ويلايدى. ارقاسى جالپاق ءارى كەڭ. ۇستىنە كوپ ادام قاتار وتىرعاندا مولىنان سىيىپ كەتەتىندەي جاشىگى بار. سول جاشىككە ادامداردى تيەپ الىپ، شابا جونەلگەندە جەردىڭ شاڭىن شىعارىپ، جەلگە دە جەتكىزبەي قالاعا قاراي قۇيعىتا جونەلەدى. ۇستىندە اكەسى بار، وزگەسى بار ءبارى اعاش جاشىكتەن تاس قىپ ۇستاپ وتىرادى. شاپاندارىنىڭ جاعاجەڭدەرى مەن مالاقايلارىنىڭ قۇلاعى، باۋلارى، ءتىپتى، ساقالمۇرتتارى دا جەلبىرەپ، ەكپىندى جەلگە قاقالاشاشالا وقشا اتىلىپ كەتىپ بارا جاتادى. وعان ۇشقان قۇستار دا ىلەسە الماي جولدا قالىپ جاتادى. ال، ونىڭ وكىرگەن داۋسىن وزدەرىنىڭ تابىنىنداعى ۇلكەن قارالا بۇقانىڭ گۇجىلدەپ موڭىرۋىمەن ۇقساستىرادى. بىراق، بۇقا انداساندا موڭىرەسە، ماشينا ۇلانباتىرعا جەتكەنشە، ءۇزىلىسسىز وكىرەدى دەپ توپشىلاپ قويادى. ماشينانىڭ جايىن وسىلاي ۇعىپ، تياناقتايدى دا، ەستىگەن وزگە دە دۇنيەلەردى ىشتەي پايىمداۋعا تىرىسادى.بىردە اكەسىنىڭ اڭگىمەسىنەن قالادا قاباتقابات ەتىپ تۇرعىزىلعان ءساندى ۇيلەر بولاتىنىن ەستىگەن. ونى دا قيالىندا ءوز ءۇيىنىڭ ۇستىنە وتاۋدى، ونىڭ ۇستىنە ءجۇنىس قۇدانىڭ ءۇيىن قويعانداي ەتىپ ەلەستەتەدى. سوندا، ولار ءبىرءبىرىن قالاي كوتەرىپ تۇرادى؟ ەكىنشى، ءۇشىنشى قاباتتاعى ءۇيدىڭ ادامدارى استىڭعى ءۇيدىڭ شاڭىراعىنىڭ ۇستىندە قالاي وتىرادى؟ جاي وتىرمايدى عوي، كىرىپشىعۋ، ۇيىقتاپ دەمالۋ، اسسۋ ءىشىپجەۋ كەرەك دەگەندەي...بىراق، ءشامىل وعان ارى قاراي ونشا باس قاتىرعىسى كەلمەيدى. قابات ۇيلەر بار دەپ اكەسى ايتقان سوڭ بولدى. جوق نارسەنى ول كىسى ايتپاسى انىق. بار بولعان سوڭ ايتادى دا. وسكەن سوڭ ءوزى بارىپ كورە جاتارمىن دەپ ساناسىنان كەيىنگە ىسىرىپ تاستايدى.سول قالاعا ءوزىنىڭ دە باراتىنىن، وقۋ وقيتىنىن ەسىنە العاندا كوكىرەگىن قۋانىش كورنەيدى. وعان اكەسى سولاي دەگەن. قالاعا بارىپ، وقيسىڭ، ءبىلىم الاسىڭ، مىقتى جىگىت بولاسىڭ دەگەن. اكەسى ايتسا بولدى، ول مىندەتتى تۇردە ورىندالادى. اعالارىنا دا سولاي ايتقان. قازىر ەكەۋى دە وقىپ جاتىر. تەز وسسەم، اسكەري كيىم كيىپ، قالادا جۇرسەم ەكەن دەپ ارماندايدى.اكەسىنىڭ قالاعا كەتكەن ءار ساپارىنان تەز ورالۋىن ءشامىل اسىعا كۇتەدى. سايدى ورلەپ اۋىلعا كەلەتىن ات جولىن كۇنى بويى قاراۋىلداپ وتىرعانى. الىستان قىبىر ەتكەن بىردەمەنىڭ قاراسى كورىنسە، حاميلات اعاسىنىڭ ءبىر كوزدى ءدۇربىسىن سالىپ، اسپاننىڭ كوكجيەگىن جاقىنداتىپ بارلاي قويادى. كەيدە سالت اتتى ءۇشءتورت ادام كەلە جاتقانداي كورىنگەنى، ساياق جۇرگەن جىلقى نەمەسە تۇيە، سيىر بولىپ شىعادى. وندايدا دۇربىگە مە، الدە، سول قاراسىن كورسەتكەن مالسۇلعا ما، كىمگە ەكەنى بەلگىسىز، رەنجىپ قالاتىنى بار.مۇنداي ساتتەردە ۇيگە جۇگىرىپ كىرىپ، قۇرت قايناتىپ، اراسىندا ابىسىنىمەن اڭگىمەدۇكەن قۇرىپ، قولى مەن اۋزىندا تىنىم بولماي ابىگەرگە ءتۇسىپ جاتقان شەشەسىنە: اپا، اكەم قاشان كەلەدى؟ كوپ كۇن ءوتتى عوي؟ دەيدى. شارۋاسى بىتكەن سوڭ كەلەدى. اسىقپا، ءشامىلتاي! ونىسى قاشان بىتەدى، اپا؟ مەن قايدان بىلەيىن، بالاماۋ!وسى كەزدە ۇيگە كەلىپ، شەشەسىمەن اڭگىمەلەسىپ وتىرعان ءدوڭتايدىڭ ءبىر جەڭگەسى: ءشامىلتاي، اكىم قاينىمنىڭ قالادا سەن سەكىلدى تاعى ءبىر ۇلى جانە مىنا ابىسىنىم سەكىلدى قالقا جارى بار شىعار. سولاردىڭ ۇيىندە جاتىراۋ. سەن ونى قوي، ماعان بالا بولا سال! دەپ، قالجىڭدايدى.ءشامىل وعان جاتىپ كەپ اشۋلانىپ: اكەمنىڭ باسقا ءۇيى جوق. مەن سىزگە بالا بولمايمىن. ءوز ۇيىمنەن كەتپەيمىن. قالقانىڭ ۇيىنە ءوزىڭىز بارىڭىز! مەنىڭ اكەم بارمايدى دەپ، سىرتقا شىعا جونەلەدى. ەكى ايەل قارقىلداپ كۇلىپ قالا بەرەدى.ءۇيدىڭ ارتىنداعى بيىك توبەگە جۇگىرىپ شىعادى دا، اتتى ادامداردىڭ قاراسى كورىنە مە دەپ موينىن سوزىپ، تۇرىپ سايدىڭ بويىنداعى جولعا كوز تاستايدى. كوزىنە ەشتەڭە تۇسپەگەن سوڭ قاتتى قامىعىپ، ويلانىپ قالادى. الگى اپانىڭ ءسوزى راسقا شىعىپ جۇرمەس پە ەكەن. شىنىمەن، قالادا بالاشاعاسى بار بولسا شە؟ دەگەن ۇرەيلى وي ساناسىندا سۋماڭ ەتكەندە، ابىرجىپ قالادى. قاباعىن ءتۇيىپ الىپ، ويعا شومىپ ءبىراز تۇرادى دا جوق، اكەمنىڭ قالادا ءۇيى جوق. ءبىر سوزىندە ول مەيمانحانادا جاتتىق دەگەنى بار. قالاعا باسقا جاقتان بارعان ادامدار سوندا تۇنەيدى دەپ وتىرعان. قۇدىس اعام، ماحمەت حاتشى ۇشەۋى ىلعي بىرگە بارىپ، بىرگە كەلىپ ءجۇر دەپ ىشتەي ءبىراز ويلانىپ تۇردى دا توبەدەن تومەن قاراي ىلديلاپ جۇگىرە جونەلدى. الگى اپاعا بارىپ، اكەم مەيمانحانادا تۇنەيدى، قالادا ءۇيى جوق دەپ ايتپاقشى بولعان. ۇيگە جۇگىرىپ كىرسە، ول كىسى جوق، باياعىدا كەتىپ قالىپتى.ەرتەڭىندە ادەتتەگىسىنشە، توبەگە شىعىپ، سايدىڭ ەتەگىندەگى جولعا كوز سالدى. الىستان قاراۋىتىپ بىردەمەلەر كوزىنە ىلىنگەندەي بولدى. دۇربىمەن قاراۋعا اسىقپادى. سەبەبى، تاعى دا ساياق جۇرگەن مالسۇل نەمەسە جوق ىزدەگەن موڭعول مالشىلار بولۋى مۇمكىن. ءالى جاقىنداي ءتۇسسىن دەپ كۇتتى.جۇرىستەرى ءبىرشاما جىلدام. جەلدىرتىپ كەلە جاتسا كەرەك. سايدىڭ اۋزىنا ءىلىنىپ قالدى. ءۇش سالت اتتى، شەتىندەگى ءبىرىنىڭ جەتەكتەپ العان تۇيەسى بار سەكىلدى. ءدۇربىسىن ەندى عانا قولىنا الىپ، تارتتى. ورتاداعى كۇرەڭ قاسقا ات مىنگەن اكەسى، وڭ جاعىنداعى شۇبار جورعانى تايپالتىپ كەلە جاتقان قۇدىس اعاسى. سول جاعىندا قۇلا كەر ات ءمىنىپ تۇيە جەتەكتەگەن ادام ماحمەت حاتشى.جۇرەگى دۇرسىلدەپ سوعىپ، قۋانىپ كەتتى. الاقايلاپ تومەنگە قاراي ور قويانشا ىرعىدى. ءسۇيىنشى، اكەم! اكەم كەلە جاتىر! دەپ، اۋلاعا كەلە سالا جار سالدى.ءىنىسىنىڭ قاسىندا اپكەلەرى بيزاحان مەن ءشامسيا جۇگىرىپ جەتتى. شىنىمەن، اكەمدەر مە؟ بوتەن ادامدار سەكىلدى عوي. ءدۇربىڭدى اكەلشى! دەگەن ءشامسيا: راس ەكەن. اكەم ورتاسىندا. ەكى جاعىندا قۇدىس اعا مەن ماحمەت حاتشى... ءشامىلتاي قاتەلەسپەيدى. توبەگە شىعىپ، قاراۋىلداعانىنا ونشاقتى كۇن بولدى. اكەسىنىڭ قاراسىن ايشىلىق جەردەن كورسە دە، اينىتپاي تانيتىن بالا عوي دەدى، بيزاحان اپكەسى ۇلكەن ادامدارشا سالماقتى ۇنمەن.جولاۋشىلار اۋىلدىڭ شەتىنە ىلىنە سالىسىمەن، ءشامىل باستاپ ءبىر توپ بالا الدارىنان توسىپ، جۇگىرە جونەلدى. ولاردىڭ سوڭىنان قالماي ءتورت جاسار جانسەيىت تە تومپاڭداپ ىلەسىپ بارا جاتتى...ءشامىل ءۇشىن ادەتتەگىدەي زور قۋانىش. اكەسىنىڭ اتىنا تەڭدەلگەن قوس قاپ قورجىندى حاميلات اعاسى ۇيگە ەنگىزىپ، شەشەسى سوگىپ، اۋىل ايەلدەرى مەن بالاشاعالارعا بازارلىق تاراتتى. ءبارى ءمازمەيرام. ەكى ساعاتتان استام بۇرقسارق قايناعان ۇلكەن قارا قازاننان سەمىز قويدىڭ ەتى ءتۇسىرىلدى، اعاش تاباقتارعا تارتىلدى. قىمىز قۇيىلىپ، داستارحان جاسالدى.توردەگى ۇلكەندەر اڭگىمەدۇكەن قۇرىپ، اراسىندا وڭ جاق پەن سول جاققا ءبولىنىپ وتىرعان قىزجىگىتتەر ءان شىرقادى. جالپى، اكەسىنىڭ قالاعا جولاۋشىلاپ بارىپ، وسىلاي ورالۋى ءاردايىم وزىنشە تويمەرەكەگە ۇلاسادى. ءشامىلدىڭ اسىعا كۇتەتىنى دە وسى ءسات.ءتۇن اۋا كەلگەن قوناقتار ۇيلەرىنە قايتتى. اكەسى مەن قۇداسى ءجۇنىس اقساقال، ءىنىسى قۇدىس، ۇلى حاميلات تورتەۋى وڭاشا قالعان ساتتە ءوزارا الدە ءبىر قۇپيا جاعدايدى سىبىرلاسۋعا تاياۋ سويلەسىپ وتىردى. تورتەۋىنىڭ دە جۇزدەرى سىنىق، الدە بىردەمەگە الاڭداۋلى سەكىلدى كورىندى. كىشكەنتاي بولسا دا، ءار نارسەگە قىزىعۋشىلىعى باسىم قاعىلەز ءشامىل قاستارىنا بارىپ، اكەسىنىڭ تىزەسىن قۇشاقتاپ وتىرا قالدى. ءشامىلدىڭ كەكىلىن سيپاي وتىرىپ اكەسى بىلاي دەدى: بۇل ستالين كاپىر قىر سوڭىمىزدان قالاتىن ءتۇرى جوق. جان دەگەندە جالعىز دوسىم گەندەنسايدتىڭ تۇبىنە جەتتى. ەستۋىمشە، ماسكەۋگە ادەيى شاقىرىپ الدىرىپ، اتتىرىپ تاستاعان ەكەن. گەندەن دەربەس ەل موڭعولدىڭ باس ءۋازىرى. وعان كورشى ەل سابەتتىڭ باسشىسى قالايشا ءويتىپ وكتەمدىك جاساي الادى؟ دەپ، ءجۇنىس اقساقال تاڭدانا سۇراق قويدى. كۇشتىنىڭ ارتى ديىرمەن تارتقان زامان. مىنا مارشال چويبالساننىڭ سۇرى جامان. ءستاليننىڭ قولاياعى بولىپ، ابدەن ەسىرىپ العان سىڭايلى. جينالىستا سۋراحبايار ەكەۋىمىز قاتار وتىرعانبىز. ول گەندەننىڭ سىبايلاستارى، جاپون تىڭشىلارى، حۋۆسگالىن ەسەرگۇۇ جاۋلار ءالى دە ارامىزدا وتىر. ولاردى ەسىرتىپ قويمايمىز، سىباعالارىن بەرەمىز! دەپ، ءبىزدى الا كوزبەن اتىپ تۇرىپ سويلەگەنى، ماعان كۇدىك تۋدىردى. سىيلاس، تانىسءبىلىس تالاي ازاماتتار وسى جولى جينالىستان شىعا بەرە جاسىل قالپاقتىلاردىڭ تۇتقىنىنا تۇسكەنىن كوزىمىز كوردى. ماعان دا تىقىر تايادى ما، كىم ءبىلسىن. قۇدايدىڭ باسقا سالعانىن كورەرمىز دەگەن سوڭ ءشامىل بۇرىلىپ، اكەسىنىڭ جۇزىنە قارادى.ءجۇزى سۇرلانىپ، قوس جانارىندا تەرەڭ مۇڭ جاتقانداي كورىندى. سەزىمتال بالا ەشتەڭەنىڭ بايىبىنا بارماسا دا، سوزدەرىنىڭ ءمانىن ۇقپاسا دا، ءبىر سۇمدىق پەن ۇرەيدى ىشتەي سەزگەندەي جۇدىرىقتاي جۇرەگى اتشا تۋلادى. دوكە، ءدال سىزگە تيىسە قويمايدىاۋ. مۇنداعى ەلجۇرتتى باسسىز قالدىرماس. قالقالار دا ءسىزدى ءبىر كىسىدەي سىيلايدى عوي دەدى، قۇدىس كۇماندى ويلاردى سەيىلتكىسى كەلگەن سىڭايمەن. ءاي، قايدام، قاراعىم. مارشالدىڭ بەتالىسى تىم كۇماندى. قوبدا بەتىندەگى قازاقتاردىڭ دا سورپا بەتىنە شىعار يگى جاقسىلارىن تۇتقىنداپ، ىشكەرى جاققا اكەتىپ جاتقان كورىنەدى. مەنىڭ ارعى بەتتە يمام بولعانىمدى ۇندەمەس ۇيىمنىڭ باسشىسى بىلەتىنىن انا جولى وزىمە ايتقان. بىلە بىلسەك، وسىنىڭ ءوزىاق ماعان جاسالعان ەسكەرتۋ عوي. مەنى قويشى، جاسىم الپىستىڭ ۇشىنە كەلدى. بارىنەن بۇرىن قايناعان جات ۇلتتىڭ ورتاسىنا اكەلىپ، قونىستاندىرعان مىنا ءۇش مىڭ شاڭىراقتىڭ كۇنى نە بولادى؟ بىزبەن سالىستىرعاندا قوبدا بەتىندەگىلەر ەل ءىشى. ارعى بەتتەن كەلگەن قازاقتىڭ قاراسى دا مول. ءتۇبى، ءبارىمىز قوپارىلىپ سولاي قاراي كەتەمىزاۋ. ال، ەگەر الداجالدا مارشالدىڭ دەگەنى بولىپ، گەندەن دوسىمنىڭ سوڭىنان مەنى دە ەسەرگۇۇگە تارتىپ جاتسا، مىنا شيتتەي بالاشاعا سىزگە امانات، جۇكە! ول نە دەگەنىڭىز، قۇدااۋ! ونداي جاماندىقتىڭ بەتىن ارى قىلسىن! دەدى، ءجۇنىس قاريا ۇزىن ساقالىن الاقانىمەن سيپاي وتىرىپ. جامان ايتپاي جاقسى جوق دەگەنىم عوي. ءجا، ءتۇن اۋىپ، تاڭعا جۋىقتاپ قالىپتى. ءبارىمىز دە تىنىعايىق! دەپ، ءدوڭتاي تىزەسىن جاستانىپ ۇيىقتاپ جاتقان ءشامىلدى كوتەرىپ اپارىپ، توردەگى كەرەۋەتكە جاتقىزدى دا تىسقا شىقتى.وتاۋدىڭ سىرتىندا اڭگىمەلەسىپ تۇرعان ەكى جىگىت كەلىپ، دوڭتايعا سالەم بەردى. ولاردىڭ قوبدا بەتىنەن قىدىرىپ كەلگەن قوناقتار ەكەنىن تانىعان ءدوڭتاي: قاراقتارىم، ەل جاققا قاشان قايتاسىڭدار؟ دەپ سۇرادى. مىنە، قازىر تاڭ اتا اتتانعالى تۇرمىز! دەگەنىن ەستىگەن ءدوڭتاي قاسىنداعى حاميلاتتى جۇمساپ، ۇيدەن قۇجات سالىپ جۇرەتىن شاعىن سومكەسىن الدىردى. ءبىر بۋما قاعازدىڭ اراسىنان ەكى پاراق شىعارىپ، الگى جىگىتتەرگە ۇسىنىپ: اينالايىندار، جورتقاندا جولدارىڭ بولسىن، جولداستارىڭ قىدىر بولسىن! ەلجۇرتقا امانساۋ جەتىڭدەر! مىنا پاراقتا سونداعى تۋىستۋعانعا جازعان سالەمىم بار ەدى. جەتكىزىڭدەر! ءسات ساپار سەندەرگە! دەپ باتاسىن بەردى.الگى حاتتا مىنا ولەڭ جولدارى بار ەدى:سالەم دە ەلگە بارساڭ جادىگىمە،ىشىندە سەگىز جانات، مالىگىمە.اعايىن بەرەكە مەن ىنتىماق قىلجەتەدى ءبىر كىسىنىڭ ءالى كىمگە؟!سالەم ايت ودان كەيىن ورازبەككە،قونادى اينالىپ كەپ اسىل تەككە.كەرەيدىڭ ۇلى كارى ادامى ەدىاۋكوزىڭنىڭ قىرىن سالشى كىرىمبەتكە.ادام باسى اللانىڭ دوبى دەگەن،ءدام ايداپ ۇزاپ كەتتىم قيىر شەتكە.ادامنىڭ ايرىلماعى وڭاي ەكەن،اعايلار تاڭ قالامىن قۇدىرەتكە.سالەم بەرگىن ودان سوڭ كىر اعاما،قوسىلماي كەتەمىز بە ءبىر اعىمعا؟!ءدام تارتىپ مەن داربىدە ءجۇرمىن جالعىزادام جوق جۇباتاتىن جىلاعاندا.قوسىلماي كەتەمىز بە اۋىلىما،بولمايدى ادام سەنىپ بۇل زامانعا.سالەم دە جۇدىرىق پەن كارىجانعاقۇس سالىپ تاكەن، جىقاي شىقسىن اڭعا.بۇرىن مالعا ىشتەرى ورتا ەدى،شىعادى تاستان تۇلكى اڭدىعاندا.سالەم دە بالجان مەنەن شالجانىما،يە بول قايدا جۇرسەڭ مالجانىڭا.نۇكەي بولسا وقۋدا، وزگەسى جاس،بارۋعا كەلمەي شامام مەن اۋىلعا.كىر اعا قايىسپايتىن سارى بەلىم،قايىسپاي شىداۋشى ەدىڭ سالماعىمابالاسى بايتەكەڭنىڭ ون اۋىل بوپ،قونۋشى ەدى ءتورت قۇلانباي جانجاعىما.سالەم دە الاقان مەن تۇقايىما،دۇشپاننىڭ كونە بەرمە قۇقايىنا.قولداي گور باتىر ازات ارۋاعى،سىيىنام اتابابا ارۋاعىنا.سالەم دە ودان كەيىن ايىلبايعا،زامانداس اعام عوي دەپ قايعىرماي ما؟اعايىن بەرەكە مەن ىنتىماق قىل،قاس قىلما اعايىننىڭ ءبىر تايىنا.سالەم دە ودان كەيىن جاعابايعا،ول جەردە مەندەي باۋىر تابا الماي ما؟مالىم ورتا ءتۇستى دەپ قىلما ۋايىم،ءالى دە قۇداي بەرىپ باي قىلماي ما؟سالەم دە ودان كەيىن كوكسەگەنگە،بەرىپ ەدى اكەشەشەڭ كوكسەگەندە.بار ەدى قۇداي بەرگەن ءتورت ۇلىڭ،سولار دا ءوز مالىن باعا الماي ما؟قۇدايدان سەن تىلەگەن بالاسى ەدىڭ،كوزىنىڭ جاسىن توگىپ وكسىگەندە.سالەم دە ودان كەيىن ەرمەك شالىم،ايتادى سەن كەلدى دەپ مەنىڭ بالىم.بۇل جەردەن مەن بارۋعا كەلمەيدى ءالىم.نۇرپەيىس ەكى كەلىپ كەلمەي كەتتىكەلسەڭىز ءوزىڭ كورگەن داربىدەمىن.ءبىز ءجۇرمىز كوشىپقونىپ قاراشىعا،ءجۇردىڭ دەپ بىرەۋ مالعا تالاسا ما.قاسىمدا اۋكە مەنەن ماديان بار،جادىكتەن اۋىل سانى بەسەۋ عانا.كەتە مە جات باۋىر بوپ بالاشاعا.اعاسى وندا، ءىنىسى مۇندا جۇرگەن،كورمەگەن ءبىرىنءبىرى جاراسا ما؟بولمايدى ادام سەنىپ بۇل زامانعا،سالەم ايت ۇلكەنكىشى اعالارعا!ارادا جارتى اي وتكەندە ءدوڭتايدى ۇلانباتىردا وتەتىن جينالىسقا تاعى دا شاقىرتتى. بۇل جولى ماحمەت حاتشى اۋىلدا قالىپ، قالاعا قۇدىس ەكەۋى بىرگە اتتاندى.ۇلانباتىرداعى جيىن بارىسىندا اڭعارعانى، كوز كورگەن ەسكى تانىستاردىڭ قاتارى ءبىرشاما سيرەپ قالعانى بولدى. ارينە، سەبەپ تۇسىنىكتى. از ۇلتتار جونىندەگى كوميتەت پەن حالىق وكىلدەرى حۋرالى مۇشەلەرى اراسىنان حالىق جاۋلارى مەن جاپون تىڭشىلارى توپتوبىمەن تابىلىپ جاتىر دەگەن ءسوز.جيىن سوڭىندا ەسىك اۋزىندا جاسىل قالپاقتىلار اڭدىپ تۇرعانىن ءدوڭتاي ىشتەي سەزىپ وتىردى. ءوزى ءۇشىن ەش قام جەمەدى. قۇدىسقا تيىسپەسە بولدى دەگەن ويدا بولدى. مەن عوي، اسارىمدى اسادىم، جاسارىمدى جاسادىم. ارتىمدا ۇرپاق بار. ۇلكەنى بار، كىشىسى بار، ءبارى مەنسىزاق ءوسىپ جەتىلەر. ال، مىنا ءالى باس قۇراپ تا ۇلگەرمەگەن قۇدىسقا وبال عوي دەپ ىشتەي ۋايىمداپ وتىردى. بىراق، وعان سىرتتاي ەش سىر بىلدىرمەدى. ءوزىن بارىنشا سابىرلى ۇستاۋعا تىرىستى.ىمىرت ءۇيىرىلىپ، جينالىس تاراي باستاعاندا ءدوڭتاي قۇدىستى جەڭىنەن تارتتى دا اسىقپا، ەڭ سوڭىندا شىعامىز دەپ سىبىرلادى. ول ءۇنسىز باس يزەدى. ەكەۋى جۇرىستەرىن باياۋلاتىپ، شىعار ەسىككە بەتتەگەندەردى وتكىزىپ بارىپ، سوڭىن الا تىسقا شىقتى. ءدوڭتايدىڭ الدىندا عانا ەكى ازاماتتى تارپا باس سالعان جاسىل قالپاقتىلار ارى قاراي بۇرىلا جونەلدى.وسى ساتتە قۇدىستى جەتەلەپ، شاپشاڭ باسىپ، ەكەۋى الاڭعا قاراي شىعىپ كەتتى. امانەسەن مەيمانحاناعا جەتكەندە دالىزدە نۇكەي مەن قايرات كۇتىپ وتىر ەدى. تورتەۋى مەيمانحانا اسحاناسىندا تاماقتانىپ العان سوڭ وقۋىن بىتىرگەن نۇكەي ەرتەڭىندە ۋلياستايعا بىرگە كەتەتىندىكتەن مەيمانحانادا قالدى. ال، قايرات ەكى اپتادان كەيىن عانا وقۋدان قولى بوسايتىندىقتان اكەسىمەن جانە اعالارىمەن قوشتاسىپ، جاتاقحاناسىنا قايتتى...ۋلياستايعا جەتكەنشە ءدوڭتايدىڭ مازاسى بولمادى. الدىندا الدە ءبىر سويقان كۇتىپ تۇرعانداي بىردەمەدەن ۇيرەيلەنىپ، جۇرەگى قوبالجي بەرەدى. قۇدىس پەن نۇكەي ەشتەڭەدەن حابارى جوقتاي الاڭسىز اڭگىمەدۇكەن قۇرىپ، ارقاجارقا بولىپ كەلەدى.ۇلانباتىردان شىققان پوشتا تاسىمال ماشيناسى كەشقۇرىم ۋلياستاي قالاسىنا كەلىپ، جولاۋشىلار بەكەتىنە توقتادى. اناندايتىن جەردە ءمىنىس اتتارىن ۇستاپ، ماحمەت حاتشىنىڭ كۇتىپ تۇرعانىن ءدوڭتايدىڭ كوزى شالدى.يا اللا ءساتىن سالا گور دەپ ىشتەي سىبىرلاعان ءدوڭتاي الدە ءبىر دۇعانى ءالسىنءالسىن قايتالاپ، جاراتۋشىعا جالبارىنۋمەن بولدى. ماشينادان تۇسپەك بولعان جۇرتتى قاسىندا مىلتىق اسىنعان ءتورت اسكەرى بار ەكى وفيتسەر توقتاتتى دا: تونحيل جاقتىڭ ازاماتى گونچيگ دەيتىن وسىندا ما؟ دەپ سۇرادى. مەن مۇندامىن! دەپ، دوڭتايمەن ءۇش تاۋلىك بويى يىق تىرەستىرىپ بىرگە وتىرىپ كەلگەن بالۋان دەنەلى كىسى ورنىنان تۇردى. كولىكتەن ءتۇس! دەپ بۇيىردى.تۇسە بەرگەنى سول ەدى، ەكى اسكەر كەلىپ تارپا باس سالدى دا، قولىن قايىرىپ ارتىنا بايلادى، تىزەرلەتىپ وتىرعىزىپ قويدى. وعان تاپجىلماۋدى قاتاڭ ەسكەرتكەن وفيتسەر: قازاق حوشۋننىڭ اكىمى ءدوڭتاي بەرى ءتۇس! دەپ بۇيىردى. ونى دا اسكەرلەر كەلىپ ۇستاي الىپ، قولىن قايىرعاندا قۇدىس پەن نۇكەي ماشينادان سەكىرىپ ءتۇستى دە: جولداس باستىق! بۇل كىسى حالىق وكىلدەرى حۋرالىنىڭ مۇشەسى عوي. ول كىسىنى ۇستاۋىڭىز زاڭسىز بولادى! دەپ جارىسا ءۇن قاتىپ ەدى، الگى وفيتسەر بەلىندەگى تاپانشاسىن سۋىرىپ الىپ: قولدارىڭدى كوتەرىڭدەر! ورىندارىڭنان قوزعالماڭدار! سەندەرگە كولىكتەن تۇسۋگە كىم رۇقسات بەردى؟ شەرىكتەر! حالىق جاۋىنىڭ مىنا ەكى سىبايلاسىن دا تۇتقىنعا الىڭدار! قاراي عور، وڭباعان جاپون جانسىزدارىن! دەپ ايعاي سالدى.ولاردى ايماقتىق ىشكى ىستەر باسقارماسىنا قاراستى تەرگەۋ اباقتىسىنا قاراي ايداپ بارا جاتقاندا قولىنداعى تاپانشاسىن وقتاعان كۇيى دىكىڭدەپ كەلە جاتقان وفيتسەرگە ءدوڭتاي: باستىق جولداس! ماعان قانداي قىلمىس جۇكتەسەڭىز دە موينىما الۋعا دايىنمىن. مىنا قۇدىس پەن نۇكەيدىڭ ەش كىناسى جوق. ءبىرى قىزمەت بابىمەن، ەكىنشىسى، وقۋىن ءبىتىرىپ ۇيىنە ورالىپ كەلگەن جاس مۇعالىم. ەكەۋىن بوساتىڭىزشى! ەشبىر قىلمىسى جوق، وسى ەكى جاس بوساتىلسا، مەنى تاپ وسى جەردە اتىپ تاستاساڭىز دا، ەش رەنىشىم جوق دەدى. وفيتسەردە ءۇن جوق. اعا، بۇل جەندەتكە جالىنباڭىز! نە كورسەك تە سىزبەن بىرگە كورەيىك! سىزدەن جانىمىز ارتىق پا؟ دەپ، قۇدىس دوڭتايعا قازاقشا ايتىپ ەدى، الگى وفيتسەر بۇلقانتالقان اشۋلانىپ: جاپوننىڭ سىلىمتىكتەرى! نەگە ءبىز بىلمەيتىن تىلمەن سويلەسىپ كەلەسىڭدەر؟ تىڭشىلىق ارەكەتتەرىڭدى اقىلداسۋدى قويىڭدار! جابىڭدار اۋىزدارىڭدى! دەپ، زىركىلدەدى.ولاردى سىرتتاي تورۋىلداپ، اتتارىن جەتەكتەپ، اناندايتىن جەردە ەرىپ كەلە جاتقان ماحمەت حاتشىعا بۇرىلىپ قاراعان ءدوڭتاي: ماحمەت، اۋىلعا كەرى قايت! جۇمىسىڭدى جالعاستىرىپ، بىزدەن حابار كۇت! دەپ، موڭعولشا ايعاي سالدى...دۇنتەەني كوبەن شاميل ءناريچ گەم! ءدوڭتايدىڭ ۇلى ءشامىل بەرى كەل!گيالايلالاا اح اا! راقمەت، اعا!حۋۆسگالىن ەسەرگۇۇ كونتررەۆوليۋتسيونەر حالىق جاۋىقانات بىرلىكۇلى 37745زىكىريا زامانحانۇلى 52101
|
اقتوبە وتەجاننىڭ 80 جىلدىعىن تويلاۋدى باستاپ كەتتى اقىندار26 قىركۇيەك 2018، 17:5926 قىركۇيەك 2018, 17:59 5197 0قازاق پوەزياسىنىڭ كلاسسيگى، كورنەكتى اقىن وتەجان نۇرعاليەۆ 1938 جىلى 15 تامىزدا اقتوبە وبلىسىنىڭ بايعانين اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.1964 جىلى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن وتەجان مەكتەپتە ٴمۇعالىم، قازاقستان پيونەرى جانە قازاق ادەبيەتى گازەتتەرىندە ٴتىلشى، جالىن باسپاسىندا رەداكتور بولىپ قىزمەت اتقارعان. قازاق تەلەۆيزياسىندا ۇزاق جىلدار جەمىستى جۇمىس ىستەگەن. الپىسىنشى جىلدارى ادەبيەتكە جاڭا لەپ، جاڭا ەكپىن الا كەلگەن وتەجان نۇرعاليەۆ كوپتەگەن كىتاپتاردىڭ اۆتورى. مەنىڭ ماحابباتىم، اق نوسەر، نوسەردەن كەيىن، اي استىندا اقبوز ٴۇي، قايىڭدى توعاي، سوعىستىڭ سوڭعى جازى ٴتورت تومدىق باللادالارى، تىنىشتىق، افينا مەكتەبى سياقتى جىر جيناقتارى ونى ولەڭ سۇيەر قاۋىمنىڭ سۇيىكتى اقىنىنا اينالدىردى. ەل الدىنداعى ەلەۋلى ەڭبەگى ٴۇشىن ٴو.نۇرعاليەۆ قۇرمەت وردەنىمەن ماراپاتتالعان. اقىن 2011 جىلى 6 قاڭتاردا الماتى قالاسىندا دۇنيەدەن وتكەن.بيىل 19 قازان كۇنى اقتوبە وبلىسىنىڭ اكىمدىگى، بايعانين اۋدانىنىڭ اكىمدىگى، ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى، اقتوبە مەديا جشس، قازاقستان جازۋشىلار وداعى اقتوبە فيليالىنىڭ بىرلەسىپ ۇيىمداستىرۋىمەن وتەجان نۇرعاليەۆتىڭ 80 جىلدىق مەرەيتويىن كەڭ كولەمدە اتاپ ٴوتۋ جوسپارلانعان. اقىننىڭ ٴومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان دەرەكتى فيلم تۇسىرىلۋدە. جۇلدەگە قوماقتى قارجى تىگىلگەن رەسپۋبليكالىق جىر ٴمۇشايراسىنا قاتىسۋشىلاردى تىركەۋ 30 قىركۇيەككە دەيىن سوزىلدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە اقىن شىعارمالارىن مانەرلەپ وقۋدان بەينەمارافون قىزۋ تۇردە جالعاسىپ جاتىر.مەرەيتويدى وتكىزۋ ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى بازاسىندا دەپ جوسپارلانعان. ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمى مەن ستۋدەنتتەرى پوەزيا مەرەكەسىنە دايىندىق جۇمىستارىن تۇگەلگە جۋىق ٴبىتىردى. قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى جانە وتەجان نۇرعاليەۆ شىعارماشىلىعى تاقىرىبىندا لەكسيالار سيكلى، اشىق تاربيە ساباقتارى باستالدى. اقىن شىعارماشىلىعى تۋرالى پىكىرلەر مەن ماقالالار جيناعى باسپاعا بەرىلدى. ٴو.نۇرعاليەۆ اتىنداعى ٴدارىسحانا اشىلىپ، اقىننىڭ قولادان قۇيىلعان ٴمۇسىنى قويىلادى. اقىن شىعارمالارىنا ارنالعان كورمە دايىندالۋدا. مەرەيتوي اياسىندا وتەجان نۇرعاليەۆ شىعارماشىلىعى قازاق پوەزياسىنىڭ رۋحاني ايناسى حالىقارالىق عىلىميپراكتيكالىق كونفەرەنسياسى بولادى. تۇركيا، پولشا، تاتارستان، باشقۇرتستاننان كەلەتىن فيلولوگ، تۇركولوگ عالىمدار بار. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ٴتوراعاسى ۇلىقبەك ەسداۋلەت باستاعان اقىنجازۋشىلاردىڭ ۇلكەن شوعىرى كەلەلى جيىن مەن مەرەكەلىك ٴىسشارالاردىڭ كورىگىن قىزدىرماق. استانا، الماتى، تۇركىستان، اقتاۋ قالالارىنان كەلەتىن عىلىم دوكتورلارى مەن پروفەسسورلار قازاق ٴتىلى مەن ادەبيەتى، الەم ادەبيەتى، تۇركولوگيا عىلىمىنداعى جاڭالىقتار، لاتىن ٴالىپبيى تۋرالى سالماقتى ويلارىن ورتاعا تاستايدى.مەرەيتويعا ٴو.نۇرعاليەۆتىڭ ۇرپاقتارى مەن تۋىستارى شاقىرىلدى.بۇل شارالار زاماناۋي ۇلگىدە جابدىقتالعان جاڭا ٴدارىسحانالاردا، مەدياپورتال مەن مەديازەرتحانادا، ابايتانۋ جانە ۇلتتىق رۋحانيات عىلىميزەرتتەۋ ورتالىعىندا وتەدى.كەشە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ مەرەيتويدى ۇيىمداستىرۋ كوميتەتى جوسپارلى ٴماجىلىسىن وتكىزىپ، جاۋاپتى مەكەمەلەر مەن تۇلعالاردىڭ ەسەبىن تىڭدادى. رۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلاماسى بويىنشا وتكەلى وتىرعان ٴىسشارالاردىڭ عىلىميزەرتتەۋ جانە تاربيەلىكتانىمدىق مانىنە باسىمدىق بەرىلەدى.
|
بۇگىن حالىقارالىق بالالاردى قورعاۋ كۇنى1 ماۋسىم, 09:08 455 0 جاڭالىقتار اسىل تۇماربۇل مەرەكە ايەلدەردىڭ حالىقارالىق دەموكراتيالىق فەدەراتسياسىنىڭ كونگرەسىندە 1949 جىلى رەسمي تۇردە بەكىتىلدى.1950 جىلدان باستاپ تۇراقتى تۇردە اتالىپ وتەدى. مۇنداي مەرەكەنى بەكىتۋ تۋرالى ۇسىنىس العاش رەت 1925 جىلى جەنەۆادا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك كونفەرەنتسيادا جاسالدى.بالالاردىڭ بۇل مەرەكەسى نەلىكتەن ءدال 1 ماۋسىم كۇنى اتاپ وتىلەتىندىگى تۋرالى ناقتى مالىمەتتەر جوق. بولجامداردىڭ ءبىر نۇسقاسى بويىنشا، 1925 جىلى 1 ماۋسىمدا قىتايدىڭ باس كونسۋلى سانفرانسيسكودا قىتايلىق جەتىم بالالاردىڭ ءبىر توبىن جيناپ، ولارعا دۋانۋ تسزە فەستيۆالىن قايىقايداھارلار فەستيۆالى وتكىزدى. ءساتتى كەزدەيسوقتىقپەن بۇل كۇن جەنەۆادا بالالار كونفەرەنتسياسىنىڭ وتكىزىلۋىمەن سايكەس كەلدى.بالالاردىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ جانە جاعدايىن جاقسارتۋ ماسەلەسى اناعۇرلىم وزەكتى بولعان ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن، ناقتى ايتقاندا 1949 جىلى پاريجدە ايەلدەر كونگرەسى ءوتتى. وندا بالالار باقىتىنىڭ جالعىز كەپىلى رەتىندە ورنىقتى بەيبىتشىلىكتى قامتاماسىز ەتۋگە تالماي كۇرەسۋ انتى ايتىلدى. ءبىر جىلدان كەيىن، 1950 جىلدىڭ 1 ماۋسىمىندا حالىقارالىق بالالاردى قورعاۋ كۇنىنىڭ العاشقى مەيرامى اتاپ ءوتىلدى، وسىدان كەيىن بۇل داتا جىل سايىن مەرەكەلەنەدى.حالىقارالىق بالالار كۇنىنىڭ ءوزىنىڭ بايراعى بار. ءوسىمدى، ۇيلەسىمدىكتى، بالعىندىق پەن شۇرايلىلىقتى بىلدىرەتىن جاسىل فوندا كورسەتىلگەن جەردىڭ اينالاسىنا قىزىل، سارى، كوك جانە اق ستيليزاتسيالانعان مۇسىندەر ورنالاستىرىلعان. ادامداردىڭ بۇل ءپىشىنى الۋاندىلىق پەن توزىمدىلىكتى بىلدىرەدى. ورتاعا ورنالاستىرىلعان جەردىڭ بەلگىسى ورتاق ءۇيىمىزدىڭ سيمۆولى.بۇۇنىڭ جۇرگىزگەن ساۋالناماسىنا جۇگىنسەك، بۇگىنگى تاڭدا الەمدە ءاربىر ونىنشى بالا ۇلكەندەر تاراپىنان جاسالاتىن زورلىق پەن زومبىلىققا ۇشىرايدى ەكەن. سونداياق، الەمدە ءومىرى قاتەرگە تولى بالالار دا بارشىلىق. اشجالاڭاشتىق، سوعىس ءورتى، تەراكتىلەر بالالار ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرىپ قانا قويماي، ولاردى باقىتتى بالالىعىنان، الەمدەگى باسقا قاتارلاستارى سەكىلدى ءبىلىم الىپ، تاربيەلەنۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرادى. سوندىقتان بۇل كۇنى تۇراقسىزدىق جايلاعان ەلدەردەگى بالالارعا قامقورلىق ماسەلەسى دە نازاردان تىس قالمايدى.سونداياق، الەم حالىقتارى 20 قاراشا كۇنى حالىقارالىق نارەستەلەر كۇنىن، 16 ماۋسىم كۇنى افريكادا بالالاردى قورعاۋ كۇنىن مەرەكەلەيدى. قازاقستاندا 1 ماۋسىم كۇنى بالالارعا ارنالعان كوپتەگەن مادەني شارالار ۇيىمداستىرىلىپ، جالپىحالىقتىق دەڭگەيدە اتالىپ وتەدى.
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.