text
stringlengths 0
187k
|
|---|
مۇتەخەسسىسلەر: قۇمتۇرا مىڭ ئۆيىنى قۇتقۇزۇشنىڭ يولى ئەتراپتىكى سۇ ئامبىرىنى تاقاش ئۇيغۇرقۇمتۇرا مىڭ ئۆيلىرىنى رېمونت قىلىشقا كۆپ قېتىم پۇل ئاجرىتىلغان بولسىمۇ، بىراق ۋەيرانچىلىقتىن ئىزچىل قۇتۇلالماي كەلدى. مەدەنىيەت يادىكارلىق مۇتەخەسسىسلىرىنىڭ ئىلگىرى سۈرۈشىچە، قۇمتۇرا مىڭ ئۆيلىرىنى قۇتقۇزۇپ قېلىش ئۈچۈن، ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى سۇ ئامبېرىنى تاقاش زۆرۈر.بىراق دائىرىلەر قۇمتۇرا مىڭ ئۆيلىرىنىڭ ۋەيرانچىلىققا ئۇچرىشىشىنى يامغۇر، شامال قاتارلىق تەبىئەت ھادىسىلىرىگە باغلاپ، بۇ قېتىمقى رېمونت ئارقىلىق مىڭ ئۆيلەرنى شامال ۋە يامغۇرنىڭ تەسىرىدىن قوغدايدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن.قۇمتۇرا مىڭ ئۆيىلىرى ئۇيغۇرلارنىڭ 3ئەسىرىگە مەنسۇپ، بىر قەدەر مۇكەممەل ساقلانغان، تام رەسىملىرىنىڭ ئۇسلۇبى كۆپ خىللىققا ئىگە نادىر مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ بىرى. مەزكۇر مىڭ ئۆيلەر مەدەنىيەت ئىنقىلابىغا قەدەر بىر قەدەر مۇكەممەل ساقلىنىپ كەلگەن.بىراق مۇتەخەسسىسلەرنىڭ بىلدۈرۈشىچە، خىتاي دائىرىلىرى 1960يىللاردا قىزىل دەرياسىنى توسۇپ، قۇم تۇرا مىڭ ئۆيىنىڭ يېنىغا سۇ ئامبىرى ۋە ئېلېكتر ئىستانسىسى سالغان. بۇنىڭ بىلەن مىڭ ئۆي غارلىرىنى كۆپ قېتىم سۇ بېسىپ، تاملىرىنى زەي ئېلىپ كەتكەن.ب د ت پەنمەدىنىيەتمائارىپ ئورگىنى يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، قۇمتۇرا مىڭ ئۆيىنىڭ ئاسراشنى تەلەپ قىلغان ۋە بەزى قوغداش پىلانلىرىنى ئوتتۇرىغا قويغان ئىدى. لېكىن مۇتەخەسسىسلەر يەنە، بۇ قېتىمقى رېمونت ئارقىلىق مىڭ ئۆيلەرنىڭ ئەسلى قىياپىتىنىڭ ئۆزگىرىپ كېتىشىدىن ئەندىشە قىلماقتا.
|
ئامېرىكا باشچىلىقىدىكى تۆت دۆلەتنىڭ خىتايغا قارشى قاتتىق تەدبىرلەرنى ئالىدىغانلىقى ئىلگىرى سۈرۈلدى ئۇيغۇرئامېرىكا، ئاۋسترالىيە، ياپونىيە، ھىندىستان قاتارلىق 4 دۆلەتنىڭ جەنۇبىي دېڭىزدا خىتايغا قارشى بەزى ئورتاق تەدبىرلەرنى ئالىدىغانلىقى ئىلگىرى سۈرۈلدى. ئامېرىكا ئاۋازى رادىئوسىنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، يۇقىرىقى 4 دۆلەت بۇ يىل بايانات ئېلان قىلىش، دېڭىزدا خىتايغا رەقىب دۆلەتلەرگە ياردەم بېرىش، ئىختىلاپتىكى دېڭىز يوللىرىدا ئورتاق ھەربىي مانېۋىر ئۆتكۈزۈش قاتارلىق ۋاسىتىلەرنى قوللىنىشنى پىلانلىماقتا ئىكەن.ئامېرىكا ئاۋازى نىڭ خەۋىرىدە، خىتاينىڭ جەنۇبىي دېڭىزدىكى ھەربىي ئەسلىھەلىرىگە بىۋاسىتە خىرىس قىلىشنىڭ ئورنىغا يۇقىرىقىدەك تەدبىرلەر ئارقىلىق ئۇنىڭغا تاقابىل تۇرۇش مۇمكىنلىكى بىلدۈرۈلگەن. خەۋەردە ئاشكارىلىنىشىچە، يۇقىرىقى 4 دۆلەتنىڭ باشلىقلىرى ئۆتكەن يىلى 11ئايدا مانىلادا كۆرۈشكەندە جەنۇبىي دېڭىزنىڭ قاتناش ئەركىنلىكىنى قانداق قوغداشنى مۇزاكىرە قىلغان. خەۋەردە يەنە يۇقىرىقى دۆلەتلەرنىڭ بۇ يىل جەنۇبىي دېڭىزدا ھەربىي ھەرىكىتىنى كۆپەيتىدىغانلىقى، بۇ دۆلەتلەرنىڭ ئامېرىكا بىلەن ھەربىي ھەمكارلىقنى كۆرۈنەرلىك كۈچەيتىشى خىتايغا كۈچلۈك سىگنال بېرىدىغانلىقى بىلدۈرۈلگەن. خەۋەردە بايان قىلىنىشىچە، خىتايغا تاقابىل تۇرۇشنىڭ يەنە بىر تەدبىرى بۇ رايوندىكى دۆلەتلەرگە قورالياراق سېتىپ بېرىپ، ئۇلارنىڭ ھەربىي كۈچىنى كۈچەيتىش ئىكەن. بىرلەشمە ئاگېنتلىقنىڭ دۈشەنبە كۈنى خەۋەر قىلىشىچە، ئامېرىكا دۆلەت ئىشلىرى مىنىستىرلىقىنىڭ قورالياراق سودىسىغا مەسئۇل دىپلوماتى، باش ئەلچى تىنا كايدانوف شەرقىي جەنۇبىي ئاسىيادىكى ھۆكۈمەتلەرنى قورالياراق سېتىۋېلىپ، ئۆزىنى قوغداشقا رىغبەتلەندۈرىدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن. ئۇ، بۇ سۆزنى سىنگاپوردا ئۆتكۈزۈلگەن خەلقئارا ھاۋا كۆرگەزمىسى مۇناسىۋىتى بىلەن مۇخبىرلارنىڭ تېلېفون زىيارىتىنى قوبۇل قىلغاندا دېگەن. كايدانوف سۆزىدە، شەرقىيجەنۇبىي ئاسىيادىكى دۆلەتلەرنى ئامېرىكىنىڭ 35 تىپلىق ئۇرۇش ئايروپىلانىغا ئوخشاش قوراللارنى سېتىلىۋېلىشىغا بارلىق ئاماللار بىلەن رىغبەتلەندۈرىمىز، دېگەن. خىتاي كۆلىمى 5.3 مىليون كۋادرات كىلومېتىرلىق جەنۇبىي دېڭىزنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىدا ئىگىلىك ھوقۇق بارلىقىنى ئېلان قىلىپ، بۇ رايوندىكى بەزى ئاراللارغا ھەربىي ئەسلىھەلەرنى ئورۇنلاشتۇرغان. بۇ شۇ ئەتراپتىكى دۆلەتلەرنىڭ ئەندىشىسىنى قوزغاپلا قالماي، خەلقئارا ئەركىن دېڭىز قاتنىشىغا خىرىس پەيدا قىلغان ئىدى.
|
قاينايدى قانىڭ... 3805 40 پىكىر 13 قازان, 2021 ساعات 13:21كەرەكۋدەگى جۇرت رۋزا بەيسەنبايتەگىن تەگىس تانيتىنى ءسوزسىز. كەرەكۋ تۇگىلى بۇكىل ەلگە ەسىمى تانىس ءتىل جاناشىرى. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ شىن جاناشىرى. كۇرەسكەر. ءبىز تانيتىن رۋزا بەيسەنبايتەگى مايداشۇيدە مانساپ قۋعان كوپ قۋدىڭ ءبىرى ەمەس. ەبىن تاۋىپ ەسەبىن تۇگەندەگىش جىلتىراقكوز، جىلپوس مىنەزدىلەردىڭ قاتارىنان ەمەس. قازاقستاننىڭ قاراپايىم ازاماتى. سويلەيتىن ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل. ال مەملەكەتتىك ءتىل بىزدە بىرەۋ عانا ول قازاق ءتىلى.امال نەشىك، ءوز جەرىڭدە، ءوز ەلىڭدە ءجۇرىپ، ءوز ءتىلىڭدى سوت ارقىلى قورعاۋدىڭ قورلىعىن سان رەت باستان كەشىرگەن ادام. .ءتىڭ تۇراقتى وقىرمانى ءھام اۆتورى. 2006 جىلدان بەرى كەرەكۋدە مەملەكەتتىك ءتىلدى قورعاۋ، ۇلتتىق ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ جولىن ىزدەستىرىپ، بەلسەندىلىك تانىتىپ كەلەدى. ءبىزدى قويىپ، جالعىز ءجۇرىپ تالاي جەردە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قۇقىن قورعاعان رۋزا بەيسەنبايتەگى تۋرالى ورىس اقپاراتى دا ءبىراز شۋلادى. بىلتىر ابىلقايىر سقاقوۆ باسقاراتىن ايماق وندا دا پاۆلودار قالالىق اكىمدىگى باتىلدىق جاساپ، ءتىل ميتينگىسىنە رۇقسات بەرگەن. قازان ايىندا. سول كەزدە ورىس اقپاراتى رەسەي كوگەرىپسازارىپ، ولەردەي وكپەلەگەن. قازاقستاندا ورىستار مەن ورىس تىلىنە قارسى ميتينگ ءوتىپ جاتىر، دەپ ويبايعا باسىپ، ساندارىن سابالاعان. ورىس تەلەەفيرىنەن كەسىرلى اۋىز كوپ بىلگىش كەرەكۋدەگى ءتىل ميتينگىن ۇيىمداستىرعان رۋزا بەيسەنبايتەگىن جەردەنالىپ، جەرگە سالىپ، بىرازعا دەيىن ابالاعان.سويتكەن ءتىل جاناشىرىنىڭ شىرىلىنا قۇلاق تۇرەر كەرەكۋدە ءبىر شەندى ادامنىڭ تابىلماعانىنا قاراپ، پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى ابىلقايىر سقاقوۆتىڭ، پاۆلودار قالاسىنىڭ اكىمى اسايىن بايحانوۆتىڭ، ارمان ۋاليەۆ تىزگىندەپ وتىرعان وبلىستىق كوشىقون قىزمەتى باسقارماسىنىڭ نە ويلاعانى بار دەگەن سۇراقتىڭ تۋاتىنى زاڭدىلىق. وبلىستا مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ بارىسىندا ولار نە ىستەپ جاتىر؟ كورىنگەننەن ءجابىر كورىپ جۇرگەن رۋزاعا نەگە كومەك قولىن سوزبايدى؟ جوق، الدە ولارعا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قاجەتى جوق پا؟كەشە ءتىل مايدانى بەلسەندىلەرى رۋزا بەيسەنبايتەگىن پوليتسيا ۇستاپ اكەتكەنىن الەۋمەتتىك جەلىگە حابارلادى. ال ماڭعىستاۋلىق قوعام بەلسەندىسى جانىبەك قوجىق: قازاقستاندا تۇرىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى قورعاعانى، قازاق ءتىلىن قولداعانى، قازاقشا سويلە دەپ تالاپ ەتكەنى ءۇشىن رۋزا اپاي تۇرمەگە قامالىپتى. بۇل ماسقارا عوي!قازاق تىلىندە سويلەڭدەر دەگەن ادامدى تۇرمەگە قاماسا، ءبىزدىڭ تاۋەلسىز ەل بولعانىمىز قايسىسى؟! رۋزا بەيسەنبايتەگىنە بوستاندىق بەرىلسىن! بويلارىڭدا قازاقتىڭ قانى، ۇلتتىڭ ارى بولسا، رۋزانىڭ قولداڭىزدار!، دەپ جازدى.ودان كەيىن قوعام قايراتكەرى مۇحتار تايجان: رۋزا اپايىمىزبەن قازىر عانا تەلەفون ارقىلى سويلەستىم. قۇدايعا شۇكىر امانەسەن ۇيىنە جەتتى. بىراق، ەرتەڭ سوت بولادى، قاداعالاپ وتىرامىز، دەپ حابارلادى.ءبىز دە رۋزا بەيسەنبايتەگىنە حابارلاسىپ، حالجاعدايىن بىلدىك.10 جىل بۇرىنعىدا، 5 جىل بۇرىنعى دا جاعداي وسى... 7ءسى كۇنى بولعان وقيعا. مەن كەزەكەتى قانداس ازاماتتىڭ تىركەۋ قۇجاتتارىنا كومەكتەسۋ ءۇشىن كوشىقون پوليتسياسىنا باردىم. كەزەكتى رەت اقپاراتتىڭ بارلىعى دەرلىك، سونىڭ ىشىندە ارىزشاعىمدار دا ورىسشا، ياعني رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە ەكەنىن كوردىم. وبرازەتس دەپ ۇستىنە بادىرايتىپ، ۇلكەن ارىپتەرمەن جازىپ قويعان. سونىسى عانا ەكى تىلدە. قالعانى ىڭعاي ورىسشا.بۇل ءبىزدىڭ جىلدار بويى ايتىپ كەلە جاتقان ماسەلەمىز عوي. 2016 جىلدان بەرى تالاي رەت ولاردىڭ باسشىلارىنا دا كىرىپ ايتتىم. مەندە ۆيدەو ماتەريالدار 2016 جىلدان بەرى ساقتالىپ تۇر. مەن تالاي رەت ولاردى ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ الىپ، الەۋمەتتىك جەلىگە دە جاريالادىم. ءبارىبىر ولار قىزمەتتى ورىس تىلىندە كورسەتۋىن جالعاستىرىپ كەلە جاتىر.وسى جولى دا سولاي بولدى. كىرەبەرىستەگى نان باستاپ ورىس تىلىندە قارسى الدى. سوسىن، مەن بۇكىل سول جەردەگى ورىسشا ۇلگىلەردىڭ بارلىعىن ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ الدىمدا، قازىر مەن تاعى دا ۆيدەوعا تۇسىرەمىن. سوسىن جەلىگە جاريالايمىن. ارى قاراي شە؟ ول بەس جىل بۇرىن دا سولاي ەدى. ون جىل بۇرىن دا سولاي بولعان. ەرتەڭ دە سولاي بولىپ قالا بەرەدى. وداندا مەن قازىر ول ورىسشا ۇلگىلەردى الىپ تاستاسام، رەزونانس بولادى. سوسىن ولار قازاقشا قويادى، دەپ ويلادىم. سونىڭ بارلىعىن بىزدىڭ سالىق تولەۋشىلەردىڭ اقشاسىنا شىعارادى عوي تيپوگرافيادان. ءسويتتىم دە، بارىپ ول ۇلگىلەردى الىپ تاستادىم.سوتقا تارتۋدىڭ سەبەبى سول. تاعى ءبىر كەلىنشەككە پوليتسيا ادامى قاتىن دەگەنىم ءۇشىن مەنى بالاعاتتادىڭ، دەپ جاتىر. ماعان ءتىلى شۇلدىرلەپ: ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىردىڭ، دەپ جالا جاپتى، تاعى. جاپقان جالاسى جالعىز بۇل ەمەس. قانداستاردى تىركەۋگە كومەكتەسكەنىڭ ءۇشىن اقشا الاسىڭ، دەدى. ال مەن وسى كۇنگە دەيىن بىردەءبىر قانداستان اقشا العان ادام ەمەسپىن. ول مەنىڭ ءوزىمنىڭ كومەگىم. مىنە، وسى سەبەپپەن كوشىقون پوليتسياسى سوتقا تارتتى. سوت بۇگىن بولادى.ادۆوكاتىم بار. ءتىل مايدانى توبىنان اسكەربەك كاكىموۆ دەگەن ازامات. ول مەنى بۇرىننان تەگىن قورعاپ ءجۇر. سوسىن، كەشە باۋىرجان اسانوۆ حابارلاستى. قىزىلوردادان ۇشىپ كەلىپ، قاتىساتىنىن ايتتى. راحمەت كوڭىلىنە. الەۋمەتتىك جەلىلەردە مەنى قولداۋشى ازاماتتاردىڭ قاتارى كوپ. ولارعا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن.جيرينوۆسكيدى 100 جىل ەلگە كىرگىزبەۋ كەرەك!
|
پارلامېنت ئەزاسى فەرىدۇن باخشى تۈركىيە پارلامېنتىدا سۆز قىلىپ، تۈركىيە ھۆكۈمىتىنى ئۇيغۇرلارغا ئىگە چىقىشقا چاقىرغان ئۇيغۇرتۈركىيە ئىيى پارتىيەسىنىڭ پارلامېنت ئەزاسى، ئاساسىي قانۇن كومىتېتى ئەزاسى فەرىدۇن باخشى ئەپەندى نۇتۇقدا ئۇيغۇرلار توغرىسىدا سۆز قىلماقتا. 2021يىلى دېكابىر، ئەنقەرە، تۈركىيە.ئۇيغۇرلار مەسىلىسى تۈركىيە پارلامېنتىدا ئىزچىل ھالدا ئوتتۇرىغا قويۇلۇپ كەلمەكتە. 10دېكابىر كۈنى ئىيى پارتىيەسىنىڭ پارلامېنت ئەزاسى ۋە ئاساسىي قانۇن كومىتېتىنىڭ ئەزاسى فەرىدۇن باخشى ئەپەندى دۇنيا كىشىلىك ھوقۇق كۈنى مۇناسىۋىتى بىلەن تۈركىيە پارلامېنتىدا نۇتۇق سۆزلىگەن. ئۇ خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا ئېلىپ بېرىۋاتقان ئىنسان قېلىپىدىن چىققان سىياسىتىنى ئەيىبلەش بىلەن بىرلىكتە، تۈركىيە ھۆكۈمىتىنى ئۇيغۇرلارغا ئىگە چىقىشقا چاقىرغان. ئۇ 580 نەپەر پارلامېنت ئەزاسى قاتناشقان ئۇمۇمىي يىغىندا كۆپچىلىككە 5 مىنۇت كۆزىنى يۇمۇپ، ئۆزلىرىنى ئۇيغۇرلارنىڭ ئورنىغا قويۇپ بېقىشنى تەۋسىيە قىلغان. ئۇ نۇتۇقىدا تۈركىيە ھۆكۈمىتىنى تەنقىد قىلىش بىلەن بىر ۋاقىتتا، بارلىق سىياسىي پارتىيەلەرنىڭ تۈركىيە پارلامېنتىكى ئەزالىرىنى شەرقىي تۈركىستان مەسىلىسىگە ئىگە چىقىشقا چاقىرغان.پارلامېنت ئەزاسى فەرىدۇن باخشى ئەپەندى تۈركىيە ھۆكۈمىتىنى ئۇيغۇر مەسىلىسىدە سۈكۈتتە تۇرۇش بىلەن ئەيىبلەپ مۇنداق دېگەن: ھۆرمەتلىك پارلامېنت رەئىسى، قىممەتلىك پارلامېنت ئەزالىرى، بۈگۈن 10دېكابىر دۇنيا كىشىلىك ھوقۇق كۈنى. 1948يىلى 12ئاينىڭ 10كۈنى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى كىشىلىك ھوقۇق خىتابنامىسى نى ماقۇللاپ ئېلان قىلغان كۈن. بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ مەزكۇر خىتاپنامىسىغا قول قويغان خىتاي ھۆكۈمىتى 1949يىلى بېسىۋالغان شەرقىي تۈركىستاندا نۆۋەتتە ئىنسان قېلىپىدىن چىققان قىلمىشلىرى بىلەن ئىرقىي قىرغىنچىلىق ئېلىپ بارماقتا. ئىرقىي قىرغىنچىلىققا ئۇچراۋاتقان قانقېرىنداشلىرىمىزئۇيغۇرلارنىڭ دەردىنى چەت ئەللەردىكى ئۇيغۇرلار دۇنيا جامائەتچىلىكىگە ئاڭلىتىشقا تىرىشماقتا. دۇنيادىكى كۆپلىگەن دۆلەتلەر خىتايغا قارشى ئىنكاس قايتۇرىۋاتقان بۈگۈنكى كۈندە، تۈركىيە تېخىچە سۈكۈتتە تۇرماقتا.ئىيى پارتىيەسىدىن بولغان پارلامېنت ئەزاسى فەرىدۇن باخشى ئەپەندى، تۈركىيە ھۆكۈمىتىنىڭ دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيىنىڭ رەئىسى دولقۇن ئەيسانى تۈركىيە كىرگۈزمەسلىكىنى قاتتىق ئەيىبلىدى. ئۇ مۇنداق دېدى: ھۆكۈمەت دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيىنىڭ رەئىسى دولقۇن ئەيسانى ئەنقەرەدىكى ئەسەنبوغا ئايرودرومىدىن گېرمانىيەگە قايتۇرىۋەتتى. ھۆكۈمەت تۈركىيەدىكى ئۇيغۇر قېرىنداشلىرىمىزغا دېگەندەك ياردەم قىلمايۋاتىدۇ. بۇ ھەقتە تەپسىلىي توختالمايمەن.فەرىدىن باخشى ئەپەندى ئىيى پارتىيەسىدىن بولغان پارلامېنت ئەزالىرىنىڭ گۈلدۈراس ئالقىش ساداسى ئىچىدە سۆزىنى مۇنداق ئاخىرلاشتۇردى: 10دېكابىر دۇنيا كىشىلىك ھوقۇق كۈنى مۇناسىۋىتى بىلەن تۈركىيە پارلامېنتىدا شەرقىي تۈركىستان خەلقىنىڭ ئاۋازى بولۇپ، تۈركىيە ھۆكۈمىتى قىلالمىغاننى قىلىۋاتىمىز. خىتاي ھۆكۈمتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان سىياسىتىنى قاتتىق ئەيىبلەيمەن.فەرىدۇن باخشى ئەپەندى تۈركىيە پارلامېنتىدىكى يىغىنلاردا كۆپ قېتىم نۇتۇق سۆزلەپ خىتاي ھۆكۈمىتىنى ئەيىبلىگەن، تۈركىيە ھۆكۈمىتىنى شەرقىي تۈركىستان دەۋاسىغا ئىگە چىقىشقا چاقىرغان ئىدى. ئىيى پارتىيەسىدىن بولغان پارلامېنت ئەزالىرى 2018يىلىدىكى پارلامېنت سايلىمىدا سايلىنىپ تۈركىيە پارلامېنتىغا كىرگەندىن بۇيان، ئىزچىل ھالدا ئۇيغۇر مەسىلىسىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ كەلمەكتە. بۇنىڭ ھازىر قانداق ئۈنۈمى بولىۋاتىدۇ؟ ئۇلار بۇندىن كېيىن ئۇيغۇرلار ھەققىدە يەنە نېمىلەرنى قىلماقچى؟ بۇ ھەقتە كۆز قارىشىنى ئىگىلەش ئۈچۈن ئىيى پارتىيەسىنىڭ تۈركىي خەلقلەرگە مەسئۇل مۇئاۋىن رەئىسى ياۋۇز ئاغىرالىئوغلۇ ئەپەندىنى زىيارەت قىلدۇق. ئۇ پارتىيە رەئىسى مەرال ئاقشەنەر خانىمنىڭ پارتلامېنتتىكى 36 پارلامېنت ئەزاسىغا ئۇيغۇرلار مەسىلىسىنى ئوتتۇرىغا قويۇڭلار دەپ يوليورۇق بەرگەنلىكىنى بايان قىلدى. ئۇ مۇنداق دېدى: پارتىيەمىزنىڭ رەئىسى مەرال ئاقشەنەر خانىم، شەرقىي تۈركىستاندا پەرزەنتلىرىدىن ئايرىلىپ قالغان ئانىلارنىڭ، شەرقىي تۈركىستاندا ئاتائانىلىرىدىن ئايرىۋېتىلگەن بالىلارنىڭ، مىللىي ۋە دىنىي كىملىكىدىن تۈپەيلى جازا لاگېرلىرىغا تاشلانغان، چەتكە قېقىلىۋاتقان كىشىلەرنىڭ ئاۋازى بولۇڭلار، شەرقىي تۈركىستانلىقلارنىڭ ۋەكىلىدەك خىزمەت قىلىڭلار، دەپ يوليورۇق بەردى. بىز تۈركىيەدىكى بىزنى سايلىغان ۋىلايەتلەرنىڭلا ئەمەس، بەلكى يەنە ئۆزىمىزنى ئۈرۈمچىنىڭ، قەشقەرنىڭ، ئاقسۇنىڭ ۋە خوتەننىڭمۇ ۋەكىللىرى دەپ بىلىمىز. بىز شەرقىي تۈركىستاندىكى قېرىنداشلىرىمىز ئەركىنلىكىگە ئېرىشكىچە، بۇ دەۋانى قوللايمىز ۋە قولىمىزدىن كەلگەننى قىلىمىز.ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان تۈركىيەدە ئاكتىپ دەۋا ئېلىپ بېرىۋاتقان پېشقەدەم پائالىيەتچى ھامۇتخان گۆكتۈرك ئەپەندى ئىيى پارتىيەسى پارلامېنت ئەزالىرىنىڭ كۆپىنىڭ ئىزچىل ھالدا ئۇيغۇرلارنى قوللاۋاتقانلىقىنى، بۇنىڭ تۈركىيە ھۆكۈمىتىگە، شۇنداقلا دەۋاغا زور تەسىر كۆرسىتىۋاتقانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويدى.مۇتەخەسسىسلەر تۈركىيە ھۆكۈمىتى ئەگەر ئۇيغۇر مەسىلىسىدە داۋاملىق سۈكۈتتە تۇرسا، بۇندىن كېيىن تېخىمۇ كۆپ پارتىيە ۋە پارلامېنت ئەزالىرىنىڭ تەنقىدىگە ئۇچرايدىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرۈشمەكتە.
|
ئىستانبۇلدىكى بالىلار ئۇنىۋېرسال سىنىپى دەرس باشلىدى ھويلام تورىباشبەت خەۋەر ئىستانبۇلدىكى بالىلار ئۇنىۋېرسال سىنىپى دەرس باشلىدىئىستانبۇلدىكى بالىلار ئۇنىۋېرسال سىنىپى دەرس باشلىدىئاپتور: ئارتۇچ بۇغراۋاقتى: سېنتەبىر 19, 2017 يازما: خەۋەرئىنكاس يوقئوقۇلۇشى: 17,554 قېتىمئارتۇچ بۇغرا شىركىتىنىڭ تەشكىللىشى بىلەن، ئىستانبۇلنىڭ زەيتۇنبۇرنۇ رايونىدىكى ئايبىلىگ قىزلار مەكتىۋىدە، 2017 يىلى 9 ئاينىڭ 16 كۈنىدىن باشلاپ، شەنبە، يەكشەنبىلىك بالىلار ئۇنىۋېرسال سىنىپى دەرس باشلىدى.دەرس بالىلارنىڭ مىجەز ۋە پىسخىكىسى ئاساس قىلىنىپ توۋەندىكى مەزمۇنلاردا ئۆتىلىدۇ:1.ۋەتىنىمىزنىڭ جۇغراپىيەلىك ئومۇمى ئەھۋالى سۆزلىنىپ ۋەتەن ئۇقۇمى سىڭدۇرىلىدۇ.2.تەبىئەتكە دائىر مەزمۇنلار يەنى توت پەسىل، قار، يامغۇر، شامال، بوران، كەلكۈن، ھەسەن ھۈسەن، چاقماق قاتارلىقلار سۆزلىنىپ بالىلارغا تەبىئەت بىلەن ئىنسان ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەت بىلدۇرىلىدۇ.3.دىنىمنى ئۆگىنىمەن، ئوسمۇر ساھابىلەر دېگەن كىتابلاردىن بالىلارغا ماس كېلىدىغان مەزمۇنلار تاللاپ سۆزلىنىپ، پەرزەنتلىرىمىزنىڭ ئەقىدىسىنىڭ ساپ، سۈزۈك يېتىلىشىگە ئاساس سېلىنىدۇ.ئىگەللىشىمىزچە بۇ سىنىپ ئۇزۇن مۇددەتلىك ئوقۇتۇشنى پىلانلىغان بولۇپ، بالىلارنىڭ تەپەككۇرىنى ئانا تىلىدا يېتىلدۇرۇش؛ بالىلارنى كىچىگىدىن ئانا تىلىغا، ئىسلام دىنىغا ، ۋەتىنىگە ئىگە چىقالايدىغان لاياقەتلىك ئۇيغۇر پەرزەنتى قىلىپ تەربىيىلەش ئۈچۈن دەرس سۆزلەشكە، تەجرىبىلىك كەسپى ئوقۇتقۇچىلار سەپلەنگەن ئىكەن. ئارتۇچ بۇغرا ھەسسىدارلىق شىركىتى، بالىلارغا ماس كېلىدىغان ئوقۇتۇش كىتابلىرىنى نەشر قىلىش بىلەنلا چەكلىنىپ قالماي، مۇھاجىرەتتە ئوسۈپ يېتىلىۋاتقان ئۇيغۇر پەرزەنتلىرىمىزنىڭ ئەتراپلىق تەربىيىلىنىشى ئۈچۈنمۇ شارائىت ھازىرلاپ بەرمەكتە.كۇرسقا داۋاملىق ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىنىدۇ.ئۇيغۇر تىلى دۇچ كەلگەن خىرىسقا قارىتا بىز قانداق قىلىشىمىز كېرەك؟خىتتاي ئويۇنلىرى ۋە بىز كۆڭۈللەردىن كۆڭۈللەرگە سۆز 2 سانبىز ئۈچۈن چىقىش يولى
|
سارسەنبى, 23 قىركۇيەك 202019 قازاقستاندا. جۇقتىرعاندار 107450. جازىلعاندار 102064. قايتىس بولعاندار 1699ادەبيەت 4759 5 پىكىر 9 جەلتوقسان, 2019 ساعات 14:24بۇگىنگى قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك جازىلۋ ستيلىمەن، قالىپتاسقان ادەبي ۇردىسكە قايشى كەلەتىندىگىمەن ەرەكشەلەنەتىن شىعارمالار كوبەيۋدە. سولاردىڭ ءبىرى جازۋشى ديدار امانتايدىڭ گۇلدەر مەن كىتاپتار رومانى. بۇل رومان جايىندا ءتۇرلى پىكىرلەر ايتىلۋدا. بۇرىن سوڭدى مۇنداي باعىتتا جازىلعان تۋىندىنى كەزدەستىرمەگەن قازاق وقىرماندارى بۇل روماندى بىردەن قابىلداپ كەتە المادى.قازاق وقىرمانداندارى اراسىندا مودەرنيستىك باعىتتا جازىلعان شىعارما قاتارىنا گۇلدەر مەن كىتاپتار رومانىن جاتقىزاتىنىن بىرنەشە رەت ەستىدىم. بىراق، ءوزىم قولىما الىپ وقىماعان سوڭ كەلىسۋگە دە، كەلىسپەۋگە دە باتىلىم بارمادى. بىرنەشە كۇن بۇرىن وسى روماندى وقىپ شىعۋ ءساتى بۇيىردى. العاشقى بەتىن اشىپ وقي باستاعانناناق، راسىمەن دە مودەرنيستىك، ناقتىراق ايتساق، پوستمودەرنيستىك باعىتتا جازىلعان تۋىندى ەكەناۋ، دەگەن ويعا كەلدىم. جازۋشى ديدار امانتايدىڭ گۇلدەر مەن كىتاپتار رومانى قارقارالى باسىندا اتتى جيناعىنا ەنگىزىلىپتى.رومان باستى كەيىپكەر الىشەردىڭ ءتۇس كورۋىمەن باستالادى. جەر بەتىن تۇمان باستى. سودان كەيىن اسپان سالبىراپ تومەن تۇسكەن. ەڭسەنى كوتەرىپ ءجۇرۋ مۇمكىن بولماي قالدى، ادامدار بويىن تىكتەپ تۇرا الماعان سوڭ، جەر باۋىرلاپ ەڭبەكتەي باستادى. قورلىقتىڭ اۋىرى قۇنىسقان جاۋىرىندى جازىپ تىك جۇرە الماۋدا ەكەن. جورعالاپ كەلە جاتىپ ول جەردىڭ ءيىسىن تانىدى، كىتاپتىڭ ءيىسى شىعادى. كادىمگى شاڭتوپىراق باسقان بايىرعى سارى الا قاعازدىڭ تاڭسىق الابوتەن ءيىسى تاپ يەگىنىڭ استىنان اڭقىپ تۇر. اسپان مەن جەردىڭ اراسىن قالىڭ بوزامىق تۇمان جايلاعان1, 6. شىعارمانىڭ نەگىزگى يدەياسىن اۆتور باس كەيىپكەرىنىڭ ءتۇس كورۋى ارقىلى بەرەدى. بۇل روماننىڭ ەرەكشەلىگى اۆتور شىعارمانىڭ ستيلىنەن گورى يدەياسىنا جانە ونىڭ قابىلدانۋىنا باسا نازار اۋدارادى. ولاي دەيتىنىمىز، الىشەردىڭ ءتۇس كورۋ ارقىلى بەرىلگەن اسپاننىڭ سالبىراپ جەرگە ءتۇسىپ، شاڭتوزاڭعا اينالۋ پوتسەسى شىعارمانىڭ سوڭىندا دا قايتالانادى. اۋەلى بۇل كورىنىس الىشەردىڭ تۇسىندە بەينەلەنسە، كەيىن الىشەر اقيقاتتى ىزدەۋ جولىندا وزىنەءوزى قول جۇمساپ، كوز جۇمعان سوڭ اۆتور تاعى دا جوعارىداعى ابزاتستى سول كۇيىنشە بەرەدى. الايدا، شىعارما باسىندا الاساپىران دەپ تۇسىنگەن دۇنيە، شىعارما سوڭىندا اقىرزامانعا اينالىپ كەتەدى.اسپان مەن جەر. اسپان سالبىراپ جەرگە تۇسەدى. اۆتور اسپان مەن جەردى، ياعني بيىكتىك پەن تومەندىكتى، پالساپالىق جاعىنان ماعىناسى سونشالىقتى تەرەڭ سوزدەردى نەگە الىپ وتىر؟ ميفولوگيادا دۇنيە، تىرشىلىك قۇدايلار ارقىلى پايدا بولدى دەلىنەدى. ياعني ەر مەن ايەلدى اسپان مەن جەر قۇدايلارىنا تەڭەستىرىپ، سولاردىڭ بىرىگۋىنىڭ سالدارىنان دۇنيە جاراتىلدى، دەپ بەرىلەدى. ەڭ اۋەلى، مىسىر ميفولوگياسىندا جەر، اتالىق باستاۋ گەب، اسپان، انالىق باستاۋ نۋت. قىتاي ميفولوگياسىندا كەرىسىنشە، ايەل، جەر، قارا ءتۇستى ين، ەركەك، اسپان، اق ءتۇستى يان. گرەك ميفولوگياسىندا بيىكتىك پەن اسپان قۇدايى زەۆس، ال، جەر مەن قۇنارلىلىق قۇدايى ارتەميدا بولىپ سانالادى. ىزگىلىك پەن زۇلىمدىقتىڭ، ياعني اق پەن قارانىڭ اراسى قانشا الشاق بولعانىمەن، كەيدە سولاردىڭ اراجىگىن ايىرۋ سونشا قيىن بولاتىنى راس. دۇنيەدە زۇلىمدىق بولماسا، مەيىرىمدىلىكتىڭ بار ەكەنىن، جاماندىق بولماسا جاقسىلىقتىڭ بار ەكەنىن ادامزات بىلمەس ەدى. تيىسىنشە، ادام قانشا بيىكتەپ، جوعارى كوتەرىلگەنمەن ونىڭ باراتىن ورنى جەر. وسى يدەيا روماننىڭ ءون بويىنان كورىنىپ تۇرادى. شىعارمانىڭ جەر مەن اسپاننىڭ بىرىگۋىنەن باستالىپ، جەر مەن اسپاننىڭ تۇيىسۋىنەن اياقتالۋى وسىنداي ويعا الىپ كەلەدى.الەم پايدا بولعاننان باستاپ، ادامزات اقيقاتتى ىزدەي باستادى. سول اقيقاتتى ىزدەۋ بارىسىندا ءار ءتۇرلى عىلىم سالالارى پايدا بولدى. ءحىح عاسىردىڭ سوڭى مەن حح عاسىردىڭ باسىندا عىلىم زەرتتەلۋ وبەكتىسىنە قاراي گۋمانيتارلىق جانە جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى، دەپ ەكىگە بولىنگەنى بەلگىلى. الايدا، قانداي عىلىمدى الىپ قاراساق تا، ونىڭ ءبىر عانا ميسسياسى بار ول اقيقاتتى تانۋ. سول اقيقاتتى تانۋدا رەتروسپەكتسيا دەگەن ءادىستىڭ اتقارار ءرولى ەرەكشە. رەتروسپەكتسيا وتكەنگە نازار اۋدارۋ وتكەننىڭ ءتىرىلۋى، وتكەندى ىزدەۋ . گۇلدەر مەن كىتاپتارداعى باستى كەيىپكەر الىشەر اتتى جازۋشى رەتروسپەكتسيالىق ءادىس ارقىلى ۇلكەن ءۇش تومنان تۇراتىن كىتابىن جازادى. وندا تۇركىلەردىڭ پايدا بولۋى، پايعامبارلاردىڭ دۇنيەگە كەلۋى، ادامزاتتىڭ جاراتۋشى ءتاڭىردىڭ بار ەكەنىنە سەنىمى، پايعامبارلار مەن فيلوسوفتاردىڭ تاريحتاعى ءرولى، ءار كەزەڭدەگى قوعامدىق وزگەرىستەر تاريحي اسپەكتىلىك تۇرعىدا باياندالادى. كەيىپكەر الىشەردىڭ ءومىرى مەن ارەكەتى گۇلدەر مەن كىتاپتار ۇعىمىمەن ۇيلەسىن تاپقان. ياعني، الىشەر كىتابىندا الەم قالاي پايدا بولى؟ ادامزات قالاي پايدا بولدى؟ العاشقى جازۋ، سىزۋ، ءتىل قالاي جانە قاشان پايدا بولدى؟ ءبىز وقىپ جۇرگەن تاريح دۇرىس تاريح پا؟ دەگەن سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ىزدەپ، ارتقا شەگىنىس جاسادى. سونداياق، ول شىنايى ومىرىندە دە قۇداي بار ما، جوق پا؟ دەگەن ساۋالدىڭ جاۋابىن، ياعني اقيقاتتى تابۋ ماقساتىمەن ارتقا شەگىنىس جاساپ، ءوزوزىنە قول جۇمسايدى.الەمنىڭ جاراتىلۋى تۋرالى ويلارى ەكىگە بولىنگەن فيلوسوفتار وزدەرىن ماتەرياليستەر جانە يدەاليستەر دەپ اتادى. باستاپقىلارى دۇنيە ماتەريادان پايدا بولدى دەسە، كەيىنگىلەرى دۇنيە يدەيادان، ويدان دۇنيەگە كەلدى، دەيدى. ءدال بۇگىنگى تاڭدا، عىلىمدا دۇنيە ماتەريادان پايدا بولدى دەگەن ۇعىم باسىمىراق. ال، حح عاسىردىڭ باسىندا دۇنيەنى تانۋدا ينتەللەكتۋالدى ويدى ءبىرىنشى ورىنعا قويعان يدەاليستەردىڭ سانى ءبىرشاما ارتا باستادى. يدەيانىڭ جەمىسى رەتىندە عىلىمدا اۋەلى قۇرىلىمدىق لينگۆيستيكا، كەيىن وسى سالانىڭ جەلىسىمەن قۇرىلىمدىق انتروپولوگيا عىلىم سالاسى پايدا بولدى. بۇل سالانىڭ وكىلدەرى وزدەرىن سترۋكتۋراليست عالىمدار دەپ اتادى. حح عاسىردىڭ باسىندا ۆ.گۋمبولد 17691859, فەرديناند دە سوسسيۋر 18571913, جاك دەرريدا 19302004, رولان بارت 19151980, كلود لەۆيستروسس 19082009, رومان ياكوبسون 18961982, كەيىنىرەك حح عاسىردىڭ ءىى جارتىسىندا ءىزىن جالعاستىرۋشىلار دەگەن اتپەن تانىمال بولعان يۋ.م.لوتمان 19221993, ۆ.يۋ.بورەۆ، سىندى فرانتسۋز جانە اقش عالىمدارى عىلىمنىڭ جاڭا باسپالداعىنا شىقتى. ولار عىلىمعا قۇرىلىمدىق زەرتتەۋ ءادىسىن الىپ كەلگەندىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. قۇرىلىمدىق زەرتتەۋ ادەبي ماتىندەردى لوگيكالىق ءبىر جۇيەگە الىپ كەلەدى4, 22، دەيدى تانىمال فرانتسۋز سترۋكتۋراليستى كلود لەۆيستروسس. بۇل مەكتەپتىڭ وكىلدەرىن قىزىقتىراتىن ءبىر عانا ماسەلە بار. ول تۋىندى قالاي جاسالىندى؟ دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابىن تابۋ5, 25 دەيدى كلود لەۆيستروسس. ونى تابۋ جولىندا، ياكي اقيقاتتى ىزدەۋ جولىندا ءارتۇرلى عىلىم سالالارى بىرىگۋى كەرەك. فرانتسۋز عالىمى رولان بارت: شىعارما تاريح، ەتنوگرافيا، لينگۆيستيكا، ادەبيەت، جاراتىلىستانۋ، انتروپولوگيا، ماتەماتيكا، الەۋمەتتانۋ، پسيحولوگيا سىندى ءار ءتۇرلى عىلىم سالالارىنىڭ ىشكى جاڭعىرۋىنىڭ ناتيجەسىندە ەمەس، قايتا ولاردىڭ ءبىربىرىمەن ءتۇيىسۋىنىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولادى3, 130،دەيدى. ال، ماتىندەردى لوگيكالىق ءبىر جۇيەگە الىپ كەلۋ مەن تۋىندىنىڭ قالاي جاسالىنعاندىعىن بىلۋدە رەتروسپەكتسيالىق ءادىستىڭ اتقارار ءرولى ەرەكشە. قۇرىلىمدىق انتروپولوگيا عىلىمىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى، ءاردايىم ارتقا شەگىنىس جاساپ باستاپقى اقيقاتقا قايتا ورالىپ وتىرادى. ياعني، ديدار امانتايدىڭ گۇلدەر مەن كىتاپتار رومانىنداعى الىشەردىڭ الەم قالاي پايدا بولى؟ ادامزات قالاي پايدا بودى؟ العاشقى جازۋ، سىزۋ، ءتىل قالاي جانە قاشان پايدا بولدى؟ ءبىز وقىپ جۇرگەن تاريح دۇرىس تاريح پا؟ دەگەن ساۋالدار، قۇرىلىمدىق انتروپولوگيانىڭ دا نەگىزگى زەرتتەۋ تاقىرىبى. بۇل ارقىلى ديدار امانتايدىڭ گۇلدەر مەن كىتاپتار رومانىن قۇرىلىمدىق انتروپولوگيالىق، ونىڭ ىشىندە پوستسترۋكتۋراليستىك باعىتتا جازىلعان تۋىندى دەپ ايتۋىمىزعا ابدەن بولادى. سەبەبى، رومان ەپيلوگىنان باستاپ، سوڭىنا دەيىن تۇنىپ تۇرعان يدەيالىق، پالساپالىق دۇنيەلەردەن تۇراتىن پوستسترۋكتۋراليستىك شىعارما. بۇگىندە جاڭاشىلدىققا جانى قۇمار قازاق وقىرمانى ءۇشىن جازۋ ءستيلى وزگەشەرەك، ايتار ويى تۇسىنىكسىزدەۋ، ياكي پالساپالىق ويلارى باسىمىراق تۋىندىلار ۇلكەن جاڭالىق بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. الايدا، جوعارىدا ايتقانداي، پوسترۋكتۋراليستىك باعىت حح عاسىردىڭ باسىندا امەريكا جانە باتىس ەۋروپا ەلدەرىندە ءبىرشاما زەرتتەلىنگەن سالا بولاتىن. جازۋشى ديدار امانتاي وسى پوستسترۋكتۋراليستىك باعىتتى ۇلتتىق نەگىزدە، كوركەم ادەبي ستيلىمەن بەرە بىلگەن. روماننىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى دە وسىندا.روماننىڭ اتاۋى وقىرمان ءۇشىن تۇسىنىكسىز، ءارى قىزىقتى. گۇلدەر مەن كىتاپتار. روماندى بۇلاي اتاۋ ارقىلى اۆتور وقىرمانىنا نە ايتقىسى كەلدى؟ روماننىڭ شەجىرە اتتى بولىمىندە: كىتاپ دۇنيەنى وزگەرتپەيدى. بىراق، جەتىم كوڭىل جالعىزدىقتا ونى وزىنە مەدەت تۇتادى 1, 50، دەيدى. ال، گۇلدەر اتتى بولىمىندە: ەسكى زاماندا شايىر قىزدىڭ سۇلۋىن گۇلگە تەڭەدى. قازىر ول ىزگىلىكتىڭ بەينەسىنە اينالىپ وتىر. قاسىرەت شەگىپ، بەينەت كورگەندە، شىندىقتى تانىپ، باقىت كەشكەندە، ءسىزدىڭ ىرگەڭىزدەن ۇدايى گۇل تابىلادى. قايعىڭىزعا ورتاقتاسادى، قۋانىشىڭىزدى بولىسەدى، جالعىزدىقتا سەرىك بولادى 1, 60 دەيدى. اۆتوردىڭ جالعىز عانا مۇڭداس دوسى، سىرلاسى بار. ول كىتاپ. گۇل دە ءدال سونداي جانى نازىك، سەزىمتال سىرلاس دوس. يا، مۇندا گۇلدى دە، كىتاپتى دا جالعىزدىقتان قۇتقاراتىن جولداس رەتىندە قاراۋعا بولار ەدى. الايدا، اۆتوردىڭ ايتايىن دەگەن نەگىزگى ويى بۇل ەمەس سەكىلدى. اۆتور شىعارمانىڭ سوڭىندا گۇلدەر مە، كىتاپتار ما؟ دەگەن سۇراق قويىپ، ونى تاريحتىڭ ەنشىسىنە قالدىراتىن سەكىلدى. جازبالار اتتى بولىمدە: ...گۇلدەر تۋرالى شىعارما، الدە كىتاپتار جايىنداعى تۋىندى. كىتاپ وي رەتىندە جالعىزدىقتىڭ اياسىندا دۇنيەگە كەلەتىن جۇمباق قۇبىلىس، ال گۇلدى سەرىك ىزدەگەن جانى نازىك ادام وسىرەدى. گۇل سەزىمدى وي تۋدىرادى، كىتاپ ويدىڭ سەزىمىن دامىتادى 1, 120 دەگەن سويلەمدەر ارقىلى جازۋشى كىتاپتىڭ نەگىزگى يدەياسىن جەتكىزىپ تۇر.بەلگىلى سترۋكتۋراليستعالىم، پوستسترۋكتۋراليستىك باعىتتىڭ وكىلى رولان بارت اۆتوردىڭ ءولىمى 1967, شىعارمادان ماتىنگە 1971 اتتى ماقالالارىندا اۆتور، شىعارما جانە ءماتىننىڭ اراقاتىناسىن زەرتتەيدى. ول شىعارما مەن ءماتىننىڭ ايىرماشىلىعىن بىلايشا كورسەتەدى: شىعارمالار مەن ماتىندەردىڭ اراجىگىن فيزيكالىق تۇرعىدا اشۋعا تالپىنۋ بوس اۋرەشىلىك. اسىرەسە، شىعارما دەگەن كلاسسيكا، ءماتىن اۆانگارد دەۋ جاڭساقتىق بولار ەدى... ءماتىن ەڭ كونە شىعارمالار دا بولۋى مۇمكىن، ال كوپتەگەن زاماناۋي تۋىندىلار ماتىنگە مۇلدە جاتپاۋى مۇمكىن. ايىرماشىلىق مىنادا: شىعارما كىتابي كەڭىستىكتە كىتاپحانا كاتالوگىندا، كىتاپ دۇكەنىندە قوزعالىسسىز قالاتىن، زاتتىق فراگمەنت بولسا، ءماتىن بەلگىلى ءبىر ەرەجەلەرگە سايكەس نەمەسە قارسى دالەلدەنەتىن، ارقاشان قوزعالىستا بولاتىن، ادىسنامالىق ارەكەتتەردىڭ الاڭى2,131، دەپ ءماتىننىڭ ومىرشەڭدىگىن ايتادى. مۇنداعى شىعارما گۇل بولسا، ءماتىن كىتاپ. شىعارما دا، ءماتىن دە اۆتوردىڭ قانشاما كۇندەر جالعىزدىقتا كوز مايىن تاۋىسىپ جازعان ەڭبەگىنىڭ جەمىسى. الايدا، ونىڭ عۇمىرى قىسقا گۇل بولاتىنى نەمەسە ومىرشەڭ كىتاپ بولاتىنى تاريحتىڭ ەنشىسىندە. كەيىپكەر الىشەر جازىپ جاتقان رومانىن گۇل مە، كىتاپ پا؟ دەيدى. ءدال سونداي د.امانتاي دا ءوز رومانىن شىعارما ما، ءماتىن بە؟ دەپ وقىرمان مەن تاريحتىڭ ەنشىسىنە قالدىرىپ وتىرعان ءتارىزدى. ونى مىنا سويلەمدەردەن ناقتىراق ۇعىنامىز: ...كەيبىر ادامنىڭ بىلەمىن دەگەنى كەي ۋاق ءوزىنءوزى جاي الداۋ بولىپ شىعاتىنى بار. ونى قىزدىرىپ جۇرگەن تەك رومان يدەياسى عانا بولۋى عاجاپ ەمەس. ارينە، ۇدايى ىزدەنۋ قاجەت. ىزدەنىستىڭ ءبارى، البەتتە، ۇنەمى ءساتتى بولا بەرمەسى انىق. كوك بايراقتى تۇركى تاريحى مەن قاسيەتتى ءدىني كىتاپتار تۇگەل دەرلىك وقىلدى. ارادا جىلدار ءوتتى، اپسانالىق پورما، ونىڭ ىشىندە قالاي جازىلۋى ءتيىس اڭىز، ءتامسىل ۇلگىسى الدەقاشان سانادا بەكىپ، كوڭىلگە توقىلعان1, 119دەپ جازۋشى ءماتىننىڭ عۇمىرلىلىعىن ايتادى.كىتاپ سورەلەرىندە، كىتاپحانا كاتالوگىندا قولدانىسقا يە بولا الماي جاتقان كىتاپتار، ياكي اۆتورلىق شىعارمالار بۇگىنگى تاڭدا وتە مول. ونداي شىعارمالار كەزىندە ءوز اۆتورىنىڭ ىقپالىمەن باسپا بەتىندە جارىق كوردى. بىراق، ادامزاتتىق قۇندى ويلاردى بەرە الماعاندىقتان كىتاپ سانىن عانا كوبەيتىپ تۇر. ال، اريستوتەل، ءالفارابي، اباي سىندى دانىشپانداردىڭ تۋىندىلارى، ياكي ماتىندەرى ماڭگىلىك. وسىنىڭ نەگىزىندە جازۋشى ديدار امانتاي رولان بارتتىڭ ىزىمەن شىعارما، ءماتىن جانە اۆتوردىڭ ارا جىگىن اشادى. ءماتىن وزىنە ءوزى تەڭ سوم دۇنيە بولسا، الدىڭعى ورىنعا اۆتوردىڭ دارەجەسى ەمەس، قابىلەتى شىعادى، تۋىندىنىڭ كۇشتى تالانت، اسقان دارىندىلىعى ولشەنەتىن بولادى، ال كىتاپتىڭ انىق ءتۇسىنىلۋى مەن ءدال باعالانۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن تۇلعا رەتىندە پىسىق اۆتوردى ۇدايى اجال كۇتىپ تۇرادى. اۆتوردا شىعارمادان تاپقان شامشىلدىق كوپ، ءومىر بويى ۇرپاعىنا بيلىك جۇرگىزگىسى كەلگەن قاتال اكە سياقتى، تاۋەلسىزدىك بەرگىسى كەلمەيدى، ال تۋىندى ەركىندىكتى اڭسايدى. سىناسىن ونى، ماقتاسىن، عايباتتاسىن، ماداق جىرىنا قوسسىن، شەجىرە تىزىمىنەن ءوشىرىپ تاستاسىن، بىراق ماڭدايىنا جازعانىن شىعارما ءوزى كوتەرىپ الۋى قاجەت. كەيدە جارقىن مۇراتىن ىزدەگەن اۆتوردىڭ بەلگىلى ءبىر ناقتى ماقساتپەن جازعانى جىلدار وتە كەلە باسقا ماعىنانى بەرۋى مۇمكىن. كولدەنەڭ ايتىلعان پايىم كەرى اۋدارىپ وقىعاندا، وزگە ويدى ءبىلدىرۋى عاجاپ ەمەس1, 59، دەيدى جازۋشى ديدار امانتاي. ال، پوستسترۋكتۋراليستعالىم رولان بارت: شىعارما ءوز اۆتورىنا تاۋەلدى. اۆتور ءوز شىعارماسىنىڭ اكەسى مەن قوجايىنى. ال، ماتىندە اكە تۋرالى اقپاراتتىڭ ءىزى مۇلدە جوق. ءماتىن ءوز قوجايىنىنسىز دا ومىرشەڭ... البەتتە، اۆتوردىڭ ەلەسى ماتىندە، ءوز ماتىنىندە سويلەۋى مۇمكىن، بىراق تەك قوناق رەتىندە عانا. بۇرىنعىداي جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعىنا ونىڭ ءومىرىن ەمەس، ەندى كەرىسىنشە، ونىڭ ومىرىنە شىعارماشىلىعىن تاڭۋ باستالدى 2, 135، دەيدى. جازۋشى ديدار امانتاي فرانتسۋز سترۋكتۋراليستى رولان بارتتىڭ ءماتىن تۋرالى عىلىمي تۇجىرىمدامالارىن اۆتورلىق پايىممەن وزىندىك فورمادا قايتالاپ وتىر.حح عاسىردىڭ باسىندا نەمىس عالىمى ۆ.گۋمبولد، شۆەيتساريا عالىمى فەرديناند دە سوسسيۋر، ورىس عالىمى بودۋەن دە كۋرتەنە سىندى زەرتتەۋشىلەر لينگۆيستيكانىڭ نەگىزگى بولىگى رەتىندە قۇرىلىمدىق لينگۆيستيكا مەكتەبىن قالىپتاستىردى. ولار: بۇرىن ءتىلدى وي جاراتقان بولسا، بۇگىندە ءتىل ويدى ءوزى تۋدىرادى،دەدى. ءتىلسىز ويلاۋ بولمايدى، ياعني كەزكەلگەن وي ءتىل ارقىلى كورىنىس تابادى. ف. دە سوسسيۋر ويدى ءتىلدىڭ سەمانتيكاسىمەن تەڭدەستىرە وتىرىپ، ءتىلدى قاعازبەن بىلايشا سالىستىرادى: وي دەگەنىمىز، سول قاعازدىڭ بەت جاعى، ال دىبىس ارتىڭعى جاعى. قاعازدىڭ بەت جاعىن ارتىڭعى جاعىنان بۇلدىرمەي كەسىپ الۋعا بولمايتىنى سياقتى، ءتىلدى دە دىبىستان، دىبىستى ويدان ءبولىپ الۋعا بولمايدى. مۇنى تەك ابستراكتسيالىق تۇردە اجىراتۋعا بولادىدەيدى 5, 58.قۇرىلىمدىق لينگۆيستەردىڭ ىزىمەن ديدار امانتاي دا ءوز ويىن بىلايشا بەرەدى: اۋەلى، سوناۋ قادىم زاماندا ءتىلدى وي جاراتقان بولاتىن، بۇگىن كەمەلدەنىپ العان قورى مول جۇيەلى ءتىل جاڭا داۋىردە ويدى ءوزى تۋاتىن قابىلەت تاپتى... قازىر ءتىلدىڭ ءوزى ويلايدى... تاۋەلسىز اسقاق ءتىل ويدىڭ بيلەۋشىسى بولىپ الدى، قابات كەلگەن بەس ءسوز كادىمگى اياقتالعان سويلەمگە اينالدى، سويلەم ىزدەنىپ، توپشىلايتىن بولدى، بۇگىندەرى جۇزدەگەن ءتىلدىڭ جۇيەسىندە مىڭداعان يەسىز وي كوزدەگەن مۇراتىنان اداسىپ ءجۇر1,122. وسى جانە باسقا دا مىسالداردان د.امانتاي گۇلدەر مەن كىتاپتار رومانىندا يدەاليستەر ۇسىنعان پوستمودەرنيستىك ءادىستىڭ كوپتەگەن تاسىلدەرىن قولدانعانىن بايقايمىز.باستاپقى ۋاقىتتا مودەرنيستىك دەگەن اتاۋ تەك سۋرەت جانە ارحيتەكتۋرا ونەرىنە عانا تەلىنگەن. كەيىن كوركەم ادەبي شىعارمالارعا دا ايتىلا باستادى. پوستمودەرنيزمنىڭ تەورياسى قازىرگى كۇنگى ەڭ بەدەلدى فيلوسوفتاردىڭ ءبىرى جاك دەرريدانىڭ كونتسەپتسيالارى نەگىزىندە تۋعان. دەرريدانىڭ پىكىرىنشە، الەم ءماتىن، ءماتىن شىنايىلىقتىڭ جالعىز عانا مۇمكىن مودەلى. پوستسترۋكتۋاليزمنىڭ ەكىنشى ءبىر نەگىزىن قالاۋشى دەپ فيلوسوف، مادەنيەتتانۋشى ميشەل فۋكو تانىلادى. ونىڭ ۇستانىمدارىن كوبىنە نيتسشەلىك ويلاۋ جەلىسىنىڭ جالعاسى دەپ قاراستىرادى. پوستمودەرنيزم ومىرگە دەگەن ەرەكشە، جاڭا كوزقاراس. سترۋكتۋراليست ك.كۋمار مۇنى بىلايشا تۇيىندەيدى: پوستمودەرنيزم تەورياسىنىڭ باسقالاردان ەرەكشەلىگى جاڭا قوعامداعى جاڭا لەۋمەتتىك شىندىقتى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزدەگى شىندىققا نازار اۋدارتادى. دەمەك، پوستمودەرنيستىك شىعارمادا ادامنىڭ ويى، ونىڭ ساناسى مەن تۇيسىگى الدىڭعى ورىنعا شىعادى. ءسوز باسىندا ايتقانداي ديدار امانتايدىڭ گۇلدەر مەن كىتاپتار رومانى پوستسرۋكتۋراليستىك باعىتتا جازىلعان پوستمودەرنيستىك تۋىندى.پوستمودەرنيستىك تۋىندىعا مەتاماتىن دەگەن دۇنيە ءتان. مەتاماتىن دەگەنىمىز سىرىن ىشىنە بۇككەن اۆتوردىڭ بەت پەردەسى ، دەيدى ءابىلسەرىك ابىلقاسىمۇلى. ال، ديدار امانتايدىڭ بۇل رومانىندا اۆتوردىڭ بەتپەردەسىن اشاتىن ماتىندەر مولىنان ۇشىراسادى.پوستسترۋكتۋراليستىك تاعى دا ءبىر بەلگى ميميكالىق رەاليزم, ياعني سانا اعىمى. اۆتور پالساپالىق ويلارىن كوركەم شىعارماداعى كەيىپكەر ويى، ىشكى جان دۇنيەسىنىڭ ارپالىسى ارقىلى بەرىپ وتىرۋى. ال، گۇلدەر مەن كىتاپتاردا كەيىپكەر الىشەردىڭ ىشكى ارپالىسى ارقىلى اۆتور ءوز ويىن بەرەدى.ينتەرماتىندىلىك. ءبىر ءماتىننىڭ وزگە ماتىنگە كىرۋى نەمەسە تسيتاتالاردىڭ بەرىلۋى. قايسىسى ءالسىز جارىقتان قاشقان قارا تۇنەك پە، الدە قاراڭعىلىق باسقان جارىق پا...1, 3، دەپ بەرىلگەن ەپيلوگىنان باستاپ، روماننىڭ ءون بويىنا ينتەرماتىندىلىك ءتان.تاعى ءبىر قۇبىلىس وقىرمانعا وي تاستاۋ ارقىلى شەشىمدى ونىڭ وزىنە قالدىرۋ ءتاسىلى. روماننىڭ ءاربىر بولىمىندە اۆتور وسى ءتاسىلدى قولداناتىنى كوزگە انىق كورىنىپ تۇر.جازۋشى ديدار امانتاي پوستمودەرنيزمدى قازاق ادەبيەتىنە ەڭ ءبىرىنشى اكەلدى دەپ ايتساق، وندا وعان دەيىن جازىلعان شىعارمالاردى جوققا شىعارعانىمىز بولار ەدى. پوستمودەرنيستىك شىعارماعا ءتان جوعارىداعى تاسىلدەر م.جۇماباەۆ قويلىبايدىڭ قوبىزى, ورالحان بوكەي قار قىزى، اتاۋ كەرە، سايتان كوپىر ءا.كەكىلباي اڭىزدىڭ اقىرى، حانشاداريا، كۇي، شىڭىراۋ, م.ماعاۋين قارا قىز, ت.ابدىك پاراسات مايدانى، توزاق وتتارى جىمىڭدايدى، اقيقات، وڭ قول تۋىندىلارىنان دا كەزدەستىرەمىز.جازۋشى ديدار امانتاي پوستسترۋكتۋراليزمدى عىلىمعا الىپ كەلگەن زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىن ەش وزگەرىسسىز، تەك ۇلتتىق تۇرعىدا جانە كوركەم ادەبي ستيل ارقىلى قايتالاپ وتىر. بۇل اۆتوردىڭ ءوز تاڭداۋى. مۇنداي روماننىڭ دا ءوز وقىرماندارى كوبەيەر... دەمەك، پوستمودەرنيستىك ءادىس قازاق ادەبيەتىندە حح عاسىردا پايدا بولىپ، تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا دامىپ كەلە جاتقان باعىت. پوستمودەرنيزم جاڭا، تاڭسىق ءادىس بولعاندىقتان، بۇل ءادىستى قازاق ادەبيەتى دە جانە قازاق وقىرماندارى دا ءالى تولىقتاي مويىنداي قويعان جوق. ولاي بولسا، رولان بارتشا ءماتىن بە؟، شىعارما ما؟ دەگەن ساۋالدىڭ جاۋابىن ۋاقىتتىڭ ەنشىسىنە قالدىرامىز.امانتاي ديدار. قارقارالى باسىندا: رومان، پوۆەست، اڭگىمەلەر، ەسسەلەر، ولەڭدەر. ءبىرىنشى كىتاپ. الماتى، 2010. 396 بەت. بەس تومدىق شىعارمالار جيناعىادەبيەت تەورياسى: انتولوگيا. 2توم دجۋلي ريۆكين مەن مايكل راياننىڭ رەداكتسياسىمەن. شىعارمادان ماتىنگە رولان بارت الماتى: ۇلتتىق اۋدارما بيۋروسى قوعامدىق قورى، 2019. 372 بەت.مەركۋلوۆا م.گ. رەتروسپەكتسيا: شەكسپيروۆسكايا مودەل رەتروسپەكتسي ۆ گاملەتە :..3770.سترۋكتۋرنايا انتروپولوگيا. ك. لەۆيستروس. موسكۆا 1985. گلاۆنايا رەداكتسيا ۆوستوچنوي ليتەراتۋرى. 396 س.ءتىل مەن ويلاۋ. س.س.ايباكىر، ا.ق.ترۋشەۆ. پمۋ حابارشىسى. : 18111823. فيلولوگيا سەرياسى. 1. 2016. . . : , 1995. ر. 32.ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ دوكتورانتى.قىتاي قازاقستانمەن دەنساۋلىق قاۋىمداستىعىن قۇرادىجەر كوميسسياسى قايدا؟مەملەكەتتىك دۋمانىڭ مۇشەسى بولعان تىلەۋلى اللابەرگەنۇلىبجعم 25 جوعارى وقۋ ورنىنىڭ 60 ليتسەنزياسىن قايتارىپ الدى بانكروت بولدىقانات بىرلىكۇلى 32011زىكىريا زامانحانۇلى 44215
|
ەۋرازيا ارناسى رەسەيلىك بلوگەردىڭ اجاۋسىنا اينالدىنە كورىپ ءجۇرسىز؟ 4421 0 پىكىر 4 تامىز, 2016 ساعات 16:54رەسەيلىك تانىمال بلوگەر دميتري يۆانوۆ ساۋىردەگى تولقۋلار تۋرالى رەسەيلىك ەۋرازيا ارناسىنىڭ سەنساتسيالىق سيۋجەتىن اجۋالاعان بەينە جازبا جاريالادى.الەۋمەتتىك جەلىدە دەگەن اتپەن تانىمال بلوگەر قازاقستانداعى ارنانىڭ جاپتىم جالا، جاقتىم كۇيە سيۋجەتىنە قاتىستى تالداۋ جاساپتى. بەينە جازبادا اۆتور ادامداردىڭ ميلارىن ۋلاۋدا كىمدەردىڭ ءتاسىلى كۇشتى؟ رەسەيدىڭ بە، الدە قازاقستاننىڭ با؟,دەپ سۇرايدى.ەستەرىڭىزدە بولسا، رەسەيلىك ەۋرازيا ارناسى ساۋىردە اتىراۋ قالاسىندا بولعان بەيبىت ميتينگتەن كەيىن الدەبىر بەسىنشى كولوننا باسشىلارى الاڭعا شىققان ازاماتتارعا 100 اقش دوللارىنان ۇلەستىردى دەپ ايىپتاعانتىن.رەسەيلىك ارنانىڭ ايىپتاۋىنان كەيىن قازاقستاندىقتار اراسىندا ەۋرازيا ارناسى مەن ونىڭ جۇرگىزۋشىلەرى ا.شاۋكەنتاەۆا مەن ر.سمىقوۆقا قارسى نارازىلىق ارتقان. ءتىپتى بەلسەندىلەر ەۋرازيا ارناسى مەن ونىڭ جۇرگىزۋشىلەرىن سوتقا بەرگەن ەدى.اققالي احمەت 1593
|
كۇچار ناھىيىسى كۇچار ناھىيىسىنىڭ خەرىتىدىكى ئورنىئاقسۇ ۋىلايىتى كۇچا ناھىيىسى قارمىقىدا 4 دانەكوچا باشقارمىسى ، 8 دانە بازارلىق ۋە 6 يېزا بار بولۇپ، ئۇلار تۆۋەندىكىچە:كۇچار ناھىيىسىنىڭ ئاساسىي مۇئەسسەسەلىرى ئۈزلۈكسىز مۇكەممەللەشمەكتە، دۆلەت تاشيولىنىڭ 314 ۋە 217 لىنىيىسى ناھىيىنى كېسىپ ئۆتىدۇ. شەھەر، يېزا تاشيوللىرى تەرەپ تەرەپكە تۇتاشقان. خەلق ئاۋىئاتسىيىنىڭ كۇچادىن كورلا، ئۈرۈمچىگە قاتنايدىغان قەرەللىك نۆۋەتچى ئايروپىلانى بار. 10 مىڭ پروگراممىلىق تېلېفون پۈتۈن مەملىكەتنىڭ ئالاقىلىشىش توغرىغا كىرگۈزۈلدى.كۇچار ناھىيىسى ئىللىق مۆتىدىل بەلۋاغ قۇرغاق ئىقلىم رايونىغا كىرىدۇ. يىللىق ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى 11.4، ئەڭ يۇقىرى تېمپېراتۇرىسى 41.5، ئەڭ تۆۋەن تېمپېراتۇرىسى 27.4، يىلىغا ئوتتۇرا ھېساب بىلەن 73.8 كۈندە ئەڭ يۇقىرى تېمپېراتۇرا 30 تىن يۇقىرى بولىدۇ. كۈننىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە چۈشۈش ۋاقتى 2912.4 سائەت. 10 يىغىندا تېمپېراتۇرىسى 4300.7، قىروسىز مەزگىلى 248 كۈن. يىللىق ئوتتۇرىچە ھۆل يېغىن مىقدارى 64.8 مىللىمېتىر، سۇنىڭ يىللىق پارغا ئايلىنىش مىقدارى 2842.5 مىللىمېتىر.كۇچا ناھىيىسىدە دۇنخۇاڭنىڭ غەربى، تەڭرىتېغىنىڭ جەنۇبىي بويىچە سانى ئەڭ كۆپ، كۆلىمى ئەڭ چوڭ بولغان تاش غار بۇتخانىسى، قەدىمكى تۇرا قاتارلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى بار. بۇنىڭ ئىچىدە داڭلىقلىرىدىن كۇسەن قەدىمكى شەھىرى، قۇمتۇرا مىڭئۆيى ۋە جاۋخۇلى بۇتخانىسى خارابىسى بار.:...?كۇچارناھىيىسى145487 دىن ئېرىشكەن 8 ئاۋغۇست 2018, 08:45بۇ بەتنى 8 ئاۋغۇست 2018 ئاخىرقى قېتىم 08:45 دا ئۆزگەرتكەن.
|
ءوزىن جۇمىسپەن قامتىعاندار 42500 تەڭگە الۋ ءۇشىن تاعى دا ءبىرىڭعاي جيىنتىق تولەم تولەمەيدىوسى جولى 42500 تەڭگە الەۋمەتتىك تولەمى كىمدەرگە بەرىلەدىەلوردادا كارانتين كەزىندە قوناق شاقىرىپ، ساۋىق كەشىن ۇيىمداستىرعان ايەل ۇستالدىجۇماعا دەيىن 42500 تەڭگەگە ءوتىنىم بەرىپ اۋرە بولماڭىزدار نۇرىمبەتوۆءبىلىم ءمينيسترى: ءداستۇرلى وقۋ رەجيمىنە كوشكەننەن كەيىن مەكتەپ فورماسىن كيۋ تالاپ ەتىلمەيدىقازاقستان ءومىر ءسۇرۋ قولجەتىمدىلىگى جونىنەن توپ20 ەلدىڭ قاتارىنداجاقىندا عانا اناسىنان ايىرىلعان سايات مەدەۋوۆتىڭ اكەسى قايتىس بولدىا ق ش تىڭ كولورادو شتاتىندا وبا جۇقتىرعان ءتيىن تابىلدىموڭعولياداعى قانداسىمىز مەملەكەتتىك لاشىن اتاعىنا يە بولدىالەم بويىنشا سوڭعى بەس كۇندە 1 ميلليون ادام كوروناۆيرۋس جۇقتىرعانجاپونيا قازاقستاننان باعالى دەليكاتەس ءوندىرۋ ءۇشىن جىلقى ەتىن ساتىپ الادىپاندەميا كەزىندە اشتىقتان زارداپ شەككەندەر سانى ارتتى حالىقارالىق ۇيىمداركوروناۆيرۋس: گونكونگتاعى ديسنەيلەند اشىلعانىنا ءبىر اي وتپەي جاتىپ قايتا جابىلدىاسحات ايماعامبەتوۆ: جاڭا وقۋ جىلىندا قاشىقتان وقىتۋعا بارلىق جاعداي جاسالادىساپارحان وماروۆ ازىق تۇلىك باعاسىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن اتقارىلاتىن شارالاردى اتادىوقۋشىلار ءۇشىن 36 مىڭنان استام كومپيۋتەر ساتىپ الىندى اسحات ايماعامبەتوۆشالعاي اۋىلدارداعى شاعىن مەكتەپتەردە ساباقتار ادەتتەگى تارتىپپەن وتە بەرەدى مينيسترقاشىقتان وقىتۋ: مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلارعا ارنالعان تاريفتىك جوسپار ىسكە قوسىلۋى مۇمكىناسقار مامين پاندەمياسىمەن كۇرەس تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن قۇزىرلى ورگاندارعا ءبىرقاتار مىندەت جۇكتەدىقازاقستاندا وقۋشىلار 1 قىركۇيەكتەن باستاپ ءبىرىنشى توقساندى قاشىقتان وقيتىن بولدى21 قازان 18:08توكيو. قازاقپارات قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جاپونيانىڭ يمپەراتورى نارۋحيتونىڭ تاققا وتىرۋىنا ارنالعان رەسمي شاراعا قاتىسۋ ءۇشىن توكيوعا ۇشىپ كەلدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.يمپەراتور اكيحيتونىڭ ءوز ەركىمەن وكىلەتتىگىن توقتاتۋى وسىدان ەكى عاسىر ۋاقىتتان كەيىنگى ايرىقشا وقيعا بولىپ وتىر. سول سەبەپتى 2017جىلى ول ءوز وكىلەتتىگىن توقتاتۋى ءۇشىن ارنايى زاڭ ازىرلەنىپ، قابىلدانعان ەدى. جالپى وسى ۋاقىتقا دەيىنگى قابىلدانعان يمپەراتور ءۇيى تۋرالى زاڭدا يمپوراتوردىڭ ءوز ەركىمەن وكىلەتتىگىن دوعاراتىندىعى جازىلماعان. سوندىقتان بۇل شارا، يمپەراتوردىڭ تاققا وتىرۋ سالتاناتتى ءراسىمى جاپون حالقى ءۇشىن قاسيەتتى سانالادى دەدى قازاقستاننىڭ جاپونياداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ەرلان باۋداربەكقوجابايەۆ قازاقستاندىق ب ا ق وكىلدەرىنە بەرگەن سۇحباتىندا.قازاقستان ەلشىسىنىڭ دەرەگىنشە، قازىرگى ۋاقىتتا 177 ەلدىڭ دەلەگاتسياسى جاپونيانىڭ يمپەراتورى نارۋحيتونىڭ تاققا وتىرۋىنا ارنالعان رەسمي شاراعا قاتىساتىندىعىن راستاعان. ولاردىڭ قاتارىندان مەملەكەت، ۇكىمەت باسشىلارى، سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى بار.جاپون ۇكىمەتى، ونىڭ ىشىندە ۇكىمەت باسشىسى سيندزو ابە نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ وسى جولعى ساپارىنا زور ريزاشىلىق تانىتىپ، ءوز قۇرمەتىن ءبىلدىرىپ وتىر. سەبەبى، وسىعان دەيىن ايتقانىمداي، جاپون حالقى ءۇشىن يمپەراتوردىڭ تاققا وتىرۋى قاسيەتتى مانگە يە، دەدى قازاقستان ەلشىسى.ەستەرىڭىزگە سالات كەتەيىك، جاپونيا ۇكىمەتى 2019جىلدىڭ 1 مامىرىندا جاڭا يمپەريالىق كەزەڭنىڭ باستالعانىن جاريالادى. بۇل كەزەڭ رەيۆ ءداۋىرى دەپ اتالادى بۇل اتاۋ قازاق تىلىندە اۋدارعاندا ءتارتىپ، ۇيلەسىم جانە گۇلدەنگەن الەم دەگەن ماعىنا بەرەدى. قازىرگى حەيسەي دەپ اتالاتىن ءداۋىردىڭ اتاۋى قىتاي ادەبيەتىنەن الىنعان بولاتىن، ول الەم جەتىستىگى دەگەن ماعىنا بەرەدى. ول ءداۋىر 1989جىلدىڭ قاڭتارىندا، حيروحيتو يمپەراتور قايتىس بولعان كەزدە باستالعان ەدى. ونىڭ ۇلى اكيحيتو جاپونيانىڭ 125يمپەراتورى رەتىندە 30 جىلعا جۋىق ۋاقىت بيلىك قۇردى. ءسويتىپ ءوز ەركىمەن تاقتان باس تارتتى. ول بۇل شەشىمىن جاسىنىڭ ۇلعايعانىمەن ءتۇسىندىردى. حانزادا نارۋحيتو تاققا 1 مامىر كۇنى وتىردى.
|
يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ گورگان قالاسىنان 53 ادام قازاقستانعا قونىس اۋداردى. ولار اقتاۋ قالاسىندا 23 كۇن ايالداپ، قۇجاتتارىن رەتتەيدى. قۇجاتتارىن رەتتەۋ جۇمىستارى اياقتالعاننان سوڭ نۇر سۇلتان قالاسىنا اتتانادى. كەيىن كوشى قون باعدارلاماسى ارقىلى سولتۇستىك قازاقستان وڭىرىنە قونىستانادى، دەدى اقتاۋ قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ءابىلقايىر بايپاقوۆ قوعامدىق كوممۋنيكاتسيا ورتالىعى.ايتا كەتەيىك، وڭىرگە كەلگەن 53 ادامنىڭ 25 ءى بالا، بارلىعى 20 وتباسى اتامەكەنگە ورالدى. تاريحي وتانىنا كەلگەندەردىڭ ءبىرى حاديشا اداي. اتامەكەندى اڭساپ، ەگەمەن ەلىنە كەلگەن ول قۋانىشىن جەتكىزىپ، جىلى لەبىزىمەن ءبولىستى.مەن تۇركىمەنستاندا تۋدىم. دەگەنمەن جۇمىس بابى بويىنشا بوجنۋرد قالاسىندا 22 جىل تۇردىم. تۋعان اپكەم، قىزىم، تۋىستارىممەن بىرگە اتامەكەنگە كەلىپ جاتىرمىز. وتە قۋانىشتىمىز. بارلىعى دا جات ادامدار ەمەس اعايىندار. ىستىق ىقىلاسپەن قابىلداعاندارىڭىزعا وتە ريزامىز، دەدى حاديشا اداي.بۇل كوش ق ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى، ق ر يرانداعى ەلشىلىگى مەن وتانداستار قورى ك ە ا ق ماڭعىستاۋ جانە سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن ۇيىمداستىرىلدى.
|
وداقتاس ەل: بەلارۋستىڭ كەبىن كيىپ جۇرمەيىك!2796 13 پىكىر 10 قىركۇيەك, 2021 ساعات 12:24رەسەي مەن بەلارۋس ەلدەرىنىڭ اراسىنداعى وداقتاس مەملەكەت جوباسى ىسكە اسا باستادى. كۇنى كەشە بەلارۋس باسشىسى ماسكەۋگە ءىس ساپارمەن بارىپ، وداقتاس ەل جوباسىنىڭ اياسىندا جاسالعان 28 باعدارلامانى بەكىتتى. انىعى پۋتين ەكەۋى بىرگە ماقۇلدادى. ەندى نە وزگەرەدى؟الدىمەن وداقتاس ەل دەگەنىمىز نە، سونى قاراستىرايىق. 1997 جىلى رەسەي مەن بەلارۋس ءبىرتۇتاس ساياسي، ەكونوميكالىق، اسكەري، كەدەندىك، ۆاليۋتالىق، قۇقىقتىق، گۋمانيتارلىق جانە مادەني كەڭىستىگى بار وداقتاستىق جاساۋعا ۋاعدالاستى. ونى وداقتاس مەملەكەت دەپ اتادى. جوبا بويىنشا ەكى استانا، ماسكەۋ مەن مينسك بولۋعا ءتيىس.بەلارۋس پەن رەسەي وداعى تۋرالى شارتقا 2 ءساۋىر، 1997 جىل. جانە وداق حارتياسىنا 23 مامىر، 1997 جىل. قول قويىلدى. 1998 جىلدىڭ 8 قازانىنان 1999 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىنگى كەزەڭدە وداقتىق مەملەكەتتى قۇرۋ تۋرالى شارت جوباسى جاريالاندى، وعان قوعامدىق ۇيىمداردىڭ قاتىسۋىمەن تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى، قىزۋ تالقىلاۋلار ءجۇردى. 2000 جىلدىڭ 26 قاڭتارىندا ەكى ەلدىڭ پارلامەنتتەرى شارتتى راتيفيكاتسيالاعاننان كەيىن ول كۇشىنە ەندى.وداقتىق پارلامەنت ايرىقشا قۇقىقتىق مارتەبەگە يە، ويتكەنى ونى تەك وداقتىق مەملەكەتتىڭ حالقى تىكەلەي قۇرۋى ءتيىس. قۇرىلىمدىق تۇردە وكىلدەر پالاتاسى مەن وداق پالاتاسى كىرەدى. وداق پالاتاسىنا ءار مۇشە مەملەكەتتەن 36 دەپۋتات كىرسە، وكىلدەر پالاتاسى رەسەيدەن 75 دەپۋتات پەن بەلارۋستان 28 دەپۋتات ەنۋ ارقىلى جاساقتالادى، ياعني رەسەيدىڭ بۇل تۇستا كۇشى باسىم.وداقتا زاڭنامانى، بىرىڭعاي پارلامەنتتى، مينيسترلەر كابينەتىن جانە باسقا دا جوعارى بيلىك ورگاندارىن، رامىزدەردى تۋ، ەلتاڭبا، ءانۇران, ۆاليۋتانى جانە ت.ب. ورتاق ەتۋ جوسپارلانۋدا. قازىرگى ۋاقىتتا وداقتىق مەملەكەتتىڭ رامىزدەرى تۋ، ەلتاڭبا جانە ءانۇران بەكىتىلگەن جوق جانە ءار مەملەكەتتە ءار ءتۇرلى بولىپ قالۋدا.2006 جىلدىڭ اياعىندا رەسەي بەلارۋسكە گاز باعاسىنىڭ كۇرت وسۋىنە بايلانىستى، پرەزيدەنت لۋكاشەنكو ايتارلىقتاي قارسىلىق ءبىلدىرىپ، ەكى ەل اراسى سۋىپ كەتكەن ەدى. 2007 جىلدىڭ قاڭتارىندا ول: ولار بىزدەن رەسەيگە قوسىلۋدى تالاپ ەتەدى. مەن بەلارۋستىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن بەرمەيمىن، دەپ مالىمدەگەن ەدى. الايدا، 2007 جانە 2008 جىلدىڭ باسىندا ينتەگراتسيالىق ۇدەرىس كۇشەيە ءتۇستى. رەسەي مەن بەلارۋس پرەزيدەنتتەرى ساراپشىلار دايىنداعان كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ نۇسقالارىن، وداقتىق وكىلەتتىكتەردى بەرۋدى جانە وداقتىڭ ۇلتارالىق ورگاندارىن قۇرۋدى، سونداياق وداق پرەزيدەنتىن سايلاۋ جۇيەسىن قاراستىردى. ساراپشىلار ارينە وداقتىڭ پرەزيدەنتى پۋتين بولۋعا ءتيىس دەپ شۋلاي جازدى. 2008 جىلدىڭ مامىرىنان 2012 جىلدىڭ شىلدەسىنە دەيىن ۆلاديمير پۋتين وداقتىق مەملەكەتتىڭ مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ باسشىسى بولدى.2019 جىلدىڭ 3 قىركۇيەگىندە بەلارۋس ۇكىمەتى ينتەگراتسيالىق ءىسقيمىل باعدارلاماسىنىڭ جوباسىن ماقۇلداۋ ءۇشىن پرەزيدەنت الەكساندر لۋكاشەنكونىڭ قاراۋىنا ۇسىندى. وندا ەكى ەل ءبىر نارىق قاعيداتىن ىسكە اسىرۋدى كوزدەيتىن تۇجىرىمداما بار. سول جىلدىڭ 6 قىركۇيەگىندە بەلارۋس پەن رەسەيدىڭ پرەمەرمينيسترلەرى سەرگەي رۋماس پەن دميتري مەدۆەدەۆ ەكى ەلدىڭ بىرىگۋ باعدارلاماسىن قاراستىرىپ شىقتى. جول كارتالارىنىڭ ءتىزىمى بەكىتىلدى، تىزىمگە جالپى جيىنتىعى 31 باعدارلاما ەندى. دەگەنمەن ونىڭ ءمانى اشىلىپ ايتىلمادى، حالىققا كورسەتىلمەدى. 2019 جىلدىڭ 8 قاراشاسىنا دەيىن بەلارۋس پەن رەسەي ۇكىمەتتەرى ەكى ەلدىڭ ەكونوميكالىق ينتەگراتسياسى شەڭبەرىندە ازىرلەنگەن 31 جول كارتاسىنىڭ 16سى تۋرالى كەلىسىمگە كەلدى. 2019 جىلدىڭ 78 جەلتوقسانىندا مينسكىدە رەسەيمەن تەرەڭ ينتەگراتسياعا قارسى كوشە شەرۋلەرى ءوتتى. بەلارۋس حالقى ءوز قارسىلىعىن ءبىلدىردى.2020 جىلى بەلارۋس ەلىندەگى پرەزيدەنت سايلاۋىنان كەيىن لۋكشەنكو بيلىگىنە دەگەن قارسىلىق ارتتى. حالىق سايلاۋدى زاڭسىز دەپ اتاپ، ءجۇز مىڭداعان ادام مينسك كوشەلەرىنە شىقتى. بەلارۋس ساياسي داعدارىسقا ءتۇستى. باتىس ەلدەرى لۋكاشەنكونىڭ نارازىلىققا شىققانداردى قۋدالاۋ، زاڭسىز اۋە ۇشاعىن كۇشپەن قوندىرۋ سىندى فاكتىلەرىنە سانكتسيالار سالدى. سانكتسيا جاريالاۋ پاكەتتەرى ءالى جالعاسىپ جاتىر. لۋكاشەنكو ءوزىن تەك رەسەي قۇتقاراتىنىن سەزىپ، ماسكەۋگە بارىنشا جاقىنداي ءتۇستى. ول وداقتاس مەملەكەتتەگى باعدارلامالاردى ماقۇلداۋدى جىلدامداتۋعا تىرىسىپ جاتىر.2021 جىلدىڭ 9 قىركۇيەگىندە رەسەي مەن بەلارۋس باسشىلارى ماسكەۋدىڭ تورىندە باس قوستى. باستى تاقىرىپ وداقتاس مەملەكەت. ۇسىنىلعان جانە وسىعان دەيىنگى كيكىلجىڭ تۋدىرىپ كەلگەن 28 باعدارلاما تولىق ماقۇلداندى. ونىڭ مازمۇنى ادەتتەگىدەي اشىق ايتىلماسا دا، بىرقاتار كەلىسىمدەر بەلگىلى بولدى. مىسالى ەكى ەلدە ورتاق ماكروەكونوميكالىق ساياسات، ورتاق ونەركاسىپتىك ساياسات بولماق. تولەم جۇيەلەرى بىرىكتىرىلەدى. مەملەكەتتىك تاپسىرىس پەن مەملەكەتتىك ساتىپ الۋدا ءبىربىرىنە اشىق بولادى. الداعى 2025 جىلعا دەيىن ورتاق ۆاليۋتا مەن ورتاق پارلامەنتتى دە رەتتەمەك. 2023 جىلى ەكى ەلدىڭ گاز نارىعى ورتاقتاسادى. بۇل بەلگىلى تۇستارى. بەلگىسىز ساياسي جانە اسكەري تۇستارى تاعى بار. سوندىقتان ساراپشىلار لۋكاشەنكو كەشە تاۋەلسىزدىگىن ماسكەۋ تورىنە تاستاپ كەتتى دەپ جازۋدا. باتىس تاراپىنان ساياسي قىسىم مەن سانكتسيا كۇشەيگەن سايىن، لۋكاشەنكو بەلارۋستى رەسەيدىڭ قۇشاعىنا يتەرە بەرمەك.ءجا، وزگەگە كۇلەر جاعدايدا ەمەسپىز. قازاقستاننىڭ ءوزى رەسەيمەن امپەيجامپەيلىگى ارتىپ كەلەدى. ەكونوميكالىق وداق پەن اسكەري ۇيىمدا بىرگەمىز. ەندى مىنە ەلەكتروندى ۇكىمەتتىڭ تىزگىنىن ماسكەۋگە ۇستاتىپ، ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىن دە اەس سالۋ ارقىلى رەسەيگە تابىستاماقپىز. قاۋىپ ەتكەننەن ايتامىز: بەلارۋستىڭ كەبىن كيىپ جۇرمەيىك!
|
قىتاي قازاقتارىنىڭ ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەن جۋرناليستكە قاستاندىق جاسالدى 12, 20187890بەلگىلى جۋرناليست، بۇرىنعى اقجۇنىس باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى ساۋلە ابەدينوۆا وزىنە قاستاندىق جاسالعان بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى. شىنىمدى ايتسام، امان جەتكەنىمىزگە شۇكىر دەپ، ساداقا اتاپ وتىرمىز، دەيدى ول، دەپ حابارلايدى . .تەلەجۇرگىزۋشىنىڭ سوزىنشە، ول قىتاي جەرىنەن وتانىنا ورالماق بولعانى ءۇشىن تۇرمەگە توعىتىلعان سايراگۇل ساۋىتبايقىزىنىڭ سوتىنا قاتىسۋ ءۇشىن، جاركەنتكە اتتانعان. الايدا جول اۋىر بولىپتىسەرىكجان ءبىلاشۇلىنىڭ نيسسان كولىگىندە 5 ادامبىز: سەرىكجان، نۇرگەلدى، ارداق، ەركىن دەگەن ستۋدەنت بالا ول دا باسىنا ءىس ءتۇسىپ جۇرگەن ورالمان جانە مەن. رۋلدە نۇرگەلدى. 160 170 شاقىرىمعا جەتكەندە جاپ جاڭا اۆتوباننىڭ قاق ورتاسىندا قارايىپ ەكى نارسە جاتىر. ماسساعان! . . ەندى نە بولار ەكەن دەپ ويلادىم. كولىكتى 140 150 شساع. جىلدامدىقپەن قۇيعىتىپ كەلە جاتقان نۇرگەلدى ءرۋلدى سولعا بۇرسا قارسى جولدى ءبولىپ تۇرعان ءبارديۋردى سوعىپ، قارسى جولعا شىعىپ كەتۋى مۇمكىن. وڭعا بۇرسا، قارايىپ جاتقان نارسەنىڭ بىرىنشىسىنەن قاشقانىمەن، ەكىنشىسى دوڭگەلەكتىڭ ءدال تۇسىنا كەلەدى. مەن الدىندا وتىرمىن، ءبارىن بايقاپ كەلە جاتىرمىن العاشىندا مەن ول قارايعان ەكى نارسە جولدا ءولىپ جاتقان يت پا، قۇس پا دەپ ويلادىم. ويلاپ ۇلگەرگەنىمشە، ءداۋ ەكى تەمىر ەكەنىن كورىپ، ءتۇسىنىپ ۇلگەردىم. دەمىمدى ىشىمە تارتىپ، ءبىسمىللا، ءبىسمىللا دەپ ءبىر اللاعا، سوسىن نۇرگەلدىنىڭ دۇرىس شەشىم قابىلداۋىنا عانا ىشتەي جۇگىنىپ ۇلگەردىم. كوزدى اشىپ جۇمعانشا بولاتىن، كوزدى اشىپ جۇمعانشا بۇكىل ءومىرىڭ كوز الدىڭنان وتەتىن ءسات دەپ جازدى ساۋلە ابىلداحانقىزى پاراقشاسىندا.ابەدينوۆانىڭ ايتۋىنشا، ول وسى كەزدە جۇرگىزۋشىگە كەدەرگى كەلتىرمەس ءۇشىن، بارىنشا ءوزىن قولعا الۋعا تىرىسقان. الايدا كولىك جول ورتاسىندا جاتقان تەمىر زاتقا سوعىلىپتى.تەك پانيكاۆات رەد. اۆتوردىڭ ءسوزى وگرەتىلمەي بەرىلدى ەتپەيىن، نۇرگەلدىگە كەدەرگى جاسامايىن دەپ ويلاپ، دەمىمدى ىشىمە تارتىپ، ەكى كوزىم جولدىڭ ورتاسىنداعى ەكى تەمىردە. نۇرگەلدى ءبىرىنشى تەمىردى ورتاعا الدى سول ساتتە وتە قاتتى، قورقىنىشتى، تەمىردىڭ تەمىرگە سونداي قاتتى كۇشپەن ۇرىلعان تارس ەتكەن دىبىستى ەستىپ ۇلگەردىكتەجەگىشتى باسۋعا بولمايتىن جولاقتا اقىرىنداپ تەجەگىشتى باسىپ، ينەرسيامەن ءبىراز جەرگە جىلجىپ بارىپ، توقتادىق ءبارىمىز شوشىپ كەتتىك ءبىسمىللا ءبىسمىللا دەپ قايتالاي بەردىك اۆارييكانى قوسىپ، ارتقا قاراي ءجۇرىپ بارىپ، جىگىتتەر ءتۇسىپ قارادى. ول ەكى تەمىردىڭ كاماز دىڭ كوتەرگىشى دومكرات ەكەنىن سوندا ءبىر اق بىلدىك. ءبىرى قارا، ءبىرى قىزىل. ءبارىمىز شوك بوپ ءجۇرىپ، سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الۋدى دا ويلاماپپىز.سەرىكجان ءجۇر: ويبۋي، بىرەۋلەر كامازىنىڭ دوڭگەلەگىن اۋىستىرىپ، كوتەرگىشتەرىن ۇمىتىپ كەتكەن عوي جولدىڭ شەتىنە، كورىنەتىن جەرگە شىعارىپ قويايىق، ىزدەپ كەلەتىن شىعار دەيدى.ءبارىمىز سولاي ويلادىق. تالاي كولىك ءوتىپ جاتىر. ەگەر مەن وسىعان سوعىلماي امان وتسەم دە، توقتاپ، جولدان الىپ تاستار ەدىم وزگەلەردىڭ ومىرىنە قاۋىپتى بولادى اۋ دەپ ويلايتىن ءبىر مۇسىلمان توقتاپ الىپ تاستار ەدى دەيدى. ءبىز دە سولاي دەدىك دەپ جازدى تەلەجۇرگىزۋشى.ساۋلە ابىلداحانقىزىنىڭ سوزىنشە، مۇنان كەيىن ولار وتىرعان كولىكتىڭ بامپەرى ۇشىپ كەتىپتى. سونىڭ كەسىرىنەن باسقا كولىكتەر سوعىلىپ، زارداپ شەكسپەسى ءۇشىن، ولار كەرى قايتىپ، جولدا ءتۇسىپ قالعان كولىكتىڭ بولشەگىن تاۋىپ، جولدان الىپ تاستاماق بولىپتى.نۇرگەلدى ەڭكەيىپ كولىكتىڭ استىنا قارادى دا، وسكە پىشاقپەن كەسىلگەندەي سىزىق ءتۇسىپتى دەدى. قۇداي ساقتاسىن دەپ، بەتىمىزدى ءبىر سيپاپ، ارى قاراي جىلجىدىق. كوپ ۇزاماي جول جونەكەي كوتەرىلگىش كوپىر كەزدەستى دە، دەگەنمەن سەنىمدىلىك ءۇشىن ءوستى ءبىر كورىپ الايىق دەپ، توقتادىق. سويتسەك ول كوپىر كاماز سياقتى ءداۋ كولىكتەرگە ارنالعان ەكەن، جيەكتەمەلەرىندەگى تەمىرىنە ءبىزدىڭ نيسساننىڭ استى ءتيىپ، كوتەرىلە المادى ول ول ما، كولىگىمىزدىڭ ارتقى بامپەرى جوق. قاشان، قاي جەردە ۇشىپ كەتكەن، تۇسىنبەيبىز سول كوتەرگىشكە سوعىلعاننان كەيىن بولعان شىعار. سول جەردە ايالداپ تۇرعاندا، ءبىر ورىس جانىمىزعا توقتاپ، بامپەرلەرىڭ 2 3 شاقىرىم جەردە جولدىڭ شەتىندە جاتىر، دەدى.سەرىكجان: بامپەردى قويشى، ەڭ قورقىنىشتىسى، باعاناعى ءبىز قۇساپ وعان دا بىرەۋلەر سوعىلىپ، ومىرلەرىنە قاۋىپ تونەدى عوي. بارىپ جولدان الىپ تاستاماساق، مەنىڭ كوڭىلىم تىنشىمايدى، ءومىر بويى ەسىمە تۇسكەندە ءوزىمدى جازعىرىپ وتەتىن بولام دەدى. مەن: ەندەشە كەرى بارىپ، بامپەردى جولدان الىپ تاستايىق، 2 3 شاقىرىم دەگەن تۇك ەمەس قوي ەشكىمنىڭ ومىرىنە قاۋىپ توندىرمەيتىنىمىزگە كوز جەتكىزەيىك، كوڭىلىمىز جايلانسىن دەدىم. سودان اۆارييكانى قوسىپ، اقىرىنداپ ارتقا ءجۇرىپ وتىردىق. بامپەر كوزگە شالىنبادى. نۇرگەلدى قارسى باعىتتاعى ءبىر كولىك جۇرگىزۋشىسىن ارنايى توقتاتىپ، جول جونەكەي مۇقيات قاراي ءجۇرۋدى، بامپەر جاتسا، الىپ تاستاۋىن ءوتىندى، دەيدى تەلەجۇرگىزۋشى.مۇنان كەيىن تەلەجۇرگىزۋشى وتىرعان كولىك يەرەلەڭدەپ، ارەڭ جۇرگەن. انىقتالعانداي، كولىكتىڭ دوڭگەلەگى قىرقىلىپ، تۇگى قالماپتى.امال جوق، تاعى دا ءبىر اللاعا سىيىنىپ، ارى قاراي كەتتىك. 15 20 مينۋت وتەر وتپەستەن كولىگىمىز يرەلەڭدەپ بيلەي جونەلدى. كولىكتىڭ استىنان ساتىر سۇتىر ەتكەن ءبىر دىبىستار شىعىپ، تاعى دا ءبىسمىللا، ءبىسمىللا. . دەپ، جولدىڭ شەتىنە توقتادىق. ارتقى وڭ جاق دوڭگەلەك قىرقىلىپ، تۇك قالماپتى قىسقاسى، جاركەنتكە مەجەلى ۋاقىتتان ءبىر ساعات كەشىگىپ جەتتىك. جول ازابىن جورتقان بىلەر دەگەن وسى.امان ەسەن كەلگەن سوڭ، ەكى كوتەرگىشتىڭ ءدال ەكى جولاقتىڭ قاق ورتاسىندا، نە ارى، نە بەرى قاشۋ مۇمكىن ەمەستەي ەسەپپەن، قولمەن قويعانداي ورنالاسۋى ءبارىمىزدى ءارتۇرلى كۇدىك كۇمانعا جەتەلەدى. ءسوز سوڭىندا بۇل، ءداۋ دە بولسا، بىزگە ارنايى جاسالعان قاستاندىق دەگەن قورىتىندىعا كەلدىك.بۇگىنگى تار جول، تايعاق كەشۋدەگى ەكى جاعدايدا دا نۇرگەلدى، جاس تا بولسا، كانىگى جۇرگىزۋشىلەردەي دەر كەزىندە دۇرىس شەشىم قابىلداپ، تىزگىندى وتە جاقسى الىپ شىقتى. ءبىر ەمەس، ەكى اجالدان قالدىق دەيدى ساۋلە ابىلداحانقىزى.سوڭعى رەت وزگەرتىلگەن , 12 2018 12:47 قىتايداعى قازاق ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەن سەرىكجان ءبىلاش ۇلىنا قاستاندىق جاسالدى. 31 ارنا قىتايعا ساتىلدى ما؟
|
ئاياللارنىڭ قەبرە زىيارەت قىلىشىنىڭ ھۆكمى ئۇيغۇرچە ئەللامە شەيخ ئەبدۇلئەزىز ئىبنى ئابدۇللاھ ئىبنى بازچوڭ دادامنىڭ ۋاپاتىدىن كىيىن، ھاممام بىر قېتىم قەبرىسىنى زىيارەت قىلغان ئىدى، يەنە زىيارەت قىلىشنى خالايدىكەن، لېكىن مەن قىزخانىملارنىڭ قەبرە زىيارەت قىلىشىنىڭ دىنىمىزدا چەكلەنگەنلىكى توغرىسدىكى ھەدىسنى ئاڭلىدىم. بۇ سەھىھ ھەدىسمۇ؟ ئەگەر بۇ توغرىدىكى ھەدىس ئىشەنچىلىك بولسا ھاممامنىڭ قەبرە زىيارىتى ئۇچۇن كاپارەت كېلەمدۇ؟.بارلىق گۈزەل ماختاشلار ئالەملەرنىڭ پەرۋەردىگارى بولغان بۈيۈك ئاللاھقا خاستۇر.قىزخانىملارنىڭ قەبرە زىيارەت قىلىشىنىڭ جايىز ئەمەسلىكى توغرىسىدا كەلگەن ھەدىس پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامغا نىسبەت بېرىلگەن سەھىھ ھەدىس بولۇپ، مەزكۇر ھەدىستە قەبرىلەرنى زىيارەت قىلغان ئاياللارغا لەنەت بولىدىغانلىقى زىكىر قىلىنغان. قەبرە زىيارەت قىلىشنى ئادەتكە ئايلاندۇرۇۋالغان ئاياللارنىڭ زىيارەت قىلىشنى تەرك قىلىشى ۋاجىپ بولۇپ، ئەگەر ئۇلار بىلمەستىن زىيارەت قىلغان بولسا ئۇنىڭغا ھېچنېمە بولمايدۇ ۋە بۇ ھەقتىكى ھۆكۈمنى بىلگەندىن كىيىن قايتا تەكرارلىماستىن تەۋبە ئىستىغپار ئېيتىشى كېرەك. تەۋبە بولسا ئىلگىرى بىلمەسلىكتىن سادىر قىلغان ئەمەللەرنى كەتكۈزىدۇ.قەبرە زىيارەت قىلىش ئەرلەرگە خاس ئەمەللەردىن بولۇپ، پەيغەمبەر ئەلەيھسسالام: قەبرە زىيارەت قىلىڭلار، ئۇ بولسا سىلەرگە ئاخىرەتنى ئەسلىتىدۇ دېگەن. مۇسلىم رىۋايىتى1622، ئىبنى ماجە رىۋايىتى 1558.ئىسلامنىڭ دەسلەپكى باسقۇچىدا ئەرئاياللارنىڭ قەبرە زىيارەت قىلىشى ئوخشاشلا چەكلەنگەن بولۇپ، ئۇ ۋاقىتتا يىڭى مۇسۇلمان بولغانلارنىڭ، جاھىلىيەت دەۋرىدىكى ئۆلۈكلەردىن ياردەم تىلەش ۋە ئۇلارغا چوقۇنۇشتەك شېركى كۆز قاراش، باتىل ئەقىدىلەرنىڭ تەسىرلىرىدىن تازىلىنىپ بولغۇچە، شېرىككە ئىلىپ بارىدىغان ئىشلارنىڭ يۈز بېرىپ قىلىشىنىڭ ئالدىنى ئىلىش ئۈچۈن توسىغان ئىدى. ئىسلام دىنى ئومۇملاشقان ۋە ئەسلى ماھىيىتى چۈشۈنىلگەندىن كىيىن، ئاللاھ ئەرلەرنىڭ قەبرە زىيارەت قىلىشىنى ئۆلۈم ۋە ئاخىرەتنى ئەسلەش ۋە ئۇنىڭدىن ئىبرەت ئېلىش، ئۆلۈكلەرگە دۇئا ۋە سىلەرەھىم قىلشنى مەقسەت قىلغان ئاساستا يولغا قويدى.ئۆلىمالار ئاياللارنىڭ قەبرە زىيارەت قىلىشىنىڭ چەكلىنىشىدىكى سەۋەپلەرنى بايان قىلىپ، قىزخانىملارنىڭ قەبرە زىيارىتى جەريانىدا ئۆزى ۋە ئەرلەرگە پىتنە بولۇپ قىلىش ئېھتىماللىقىنىڭ يۇقىرىلىقى، ئۇلارنىڭ تىز ھاياجانلىنىش ۋە سەۋىرسزلىكىنى كۆزدە تۇتۇپ ئاللاھ تائالا ئاياللارغا رەھمەت ۋە ئېھسان قىلىپ مەزكۇر زىيارەتنى چەكلىگەن.كۆپچىلىك ئالىملار بۇ ھەقتە كەلگەن ھەدىسنى دەلىل قىلىپ تۇرۇپ، ئاياللارنىڭ قەبرە زىيارەت قىلىشىنىڭ ئىسلام دىنىمىزدا چەكلەنگەنلىكىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. ھاممىڭىزنىڭ بىلمەسلىكتىن سادىر قىلغان بۇ ئىشى ئۈچۈن كاپارەت كەلمەستىن بەلكى تەۋبە قىلىشى لازىم بولىدۇ.ئاللاھ ھەممىدىن ياخشى بىلگۈچى زاتتۇر.ئىبنى باز پەتىۋالار توپلىمى 9 توم 28 بەت.
|
تېجىق بۇددا ئىبادەتخانىسى خارابىسى ئىزدە قامۇسىچۈشۈرىلىۋاتىدۇرەسىملەرنى كۆرۈش تېجىق بۇددا ئىبادەتخانىسى خارابىسى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى ئاقسۇ ۋىلايىتى توقسۇ ناھىيەسى چوڭ يۇلتۇزگۈلباغ يېزىسىنىڭ توشقانبۇلاق دىگەن جايىغا جايلاشقان. ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنى.گەز ئۆتىڭى خارابىسىقەشقەر چوڭ بازىرىياقېرىق تەبئىي يارداڭلىقىئۇيغۇرچە نامى :تېجىق بۇددا ئىبادەتخانىسى خارابىسىخەنزۇچە نامى :ئورنى :چوڭ يۇلتۇزگۈلباغ يېزىسىقوغدىلىشى :ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنى4پارچەتېجىق بۇددا ئىبادەتخانىسى خارابىسىتېجىق بۇددا ئىبادەتخانىسى خارابىسى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى ئاقسۇ ۋىلايىتى توقسۇ ناھىيەسى چوڭ يۇلتۇزگۈلباغ يېزىسىنىڭ توشقانبۇلاق دىگەن جايىغا جايلاشقان. ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنى.ئىبادەتخانا خارابىسىنىڭ تەكشى يۈزى چاسا شەكىلدە بولۇپ، جەنۇبتىن شىمالغا ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن 45 مېتىر، شەرقتىن غەربكە كەڭلىكى تەخمىنەن 40 مېتىر. ھازىر قالدۇق ئىبادەتخانىسى بـار بۇلۇپ، قالدۇق ئېگىزلىكى 3.5 مېتىر ، ئۇلىنىڭ كەڭلىكى ئىككى مېتىر كېلىدۇ. ئىبادەتخانا ئىچىدە ئىككى ئورۇندا ساقلىنىپ قالغان ئۆي خارابىلىرى بولۇپ، كېسەك بىلەن قوپۇرۇلغان. ئۇنىڭ بىرى 10.25 مېتىر، قالدۇق ئېگىزلىكى 3 مېتىر. يەنە بىرى 124.6 مېتىر, قالدۇق ئېگىزلىكى 3 مېتىر كېاىدۇ. ئىشىكىنىڭ ئېگىزلىكى 12 مېتىر، كەڭلىكى 0.8 مېتىر. خارابىلىقتا شىمالىي قىسمىدىكى تاغ باغرىغا قېزىلغان بىر قانچە تاش غار بار، بۇنىڭ ئىچىدە ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرىدە ساقلىنىپ قالغان تام رەسىملىرى بار.
|
اتامقۇلوۆتىڭ قاي سوزىنە سەنەمىز؟!دابىل 5175 5 پىكىر 16 قاراشا, 2017 ساعات 08:46تورعاي، سەنەن كوردىم ەرلىك بۇلاعىن،سول بۇلاعىڭ بولدى ۇلعايىپ ۇلى اعىن.جەر تۇبىندە كىسىنەسە ءبىر جىلقى،قۇلىندارى قايشىلايدى قۇلاعىن.قازاقتىڭ قادىرى قادىر اعامىزدىڭ وسى ءبىر ولەڭ شۋماعىنان ساناسىنىڭ ساڭىلاۋى بار زيالى وقىرمانداردىڭ كورنەكتى اقىننىڭ نەگىزگى ايتپاق ويىن بىردەن اڭعارارى انىق. قازاقتىڭ ۇلى دالاسىنان ەجەلدەن ەنشىسى ەشقاشان بولىنبەگەن تورعاي جەرى ەلىمىز ءۇشىن تۇركىستان مەن ۇلىتاۋ سىندى قاسيەتتى دە كيەلى مەكەن بولىپ سانالادى. وسى قاسيەتتى مەكەندە قازاقتىڭ ھاس باتىرلارىنىڭ ءبىرى ەمەس بىرەگەيى سانالاتىن شاقشاق جانىبەك بابامىز بەن الاش اسىلدارى احمەت بايتۇرسىنوۆ پەن مىرجاقىپ دۋلاتوۆ اتالارىمىز دۇنيەگە كەلگەن. مۇنداي اتاقداڭقتارى جەر بەتىنە جايىلعان جاندار، سانامالاي باستاساڭ بۇل وڭىردە جەتىپ ارتىلادى. جەر كولەمى جاعىنان ەۋروپانىڭ كەز كەلگەن مەملەكەتىنە پاراپار تورعاي جەرى جانگەلدى اۋدانى دەپ اتالادى اۆت. سوڭعى كەزدەرى كەڭ بايتاق جەرىمىزگە سۇق كوزدەرىن قاداعان رەسەيلىكتەردىڭ تىكەلەي نىسانىنا اينالدى.ولار بۇل نيەتتەرىن ەشكىمنەن دە جاسىرماي، روسكوسموستىڭ وكىلدەرى اۆت. تورعاي جەرىنە ولەردەي جەرىك ەكەندەرىن اشىقتاناشىق ايتىپ ءجۇر. بۇل سوزىمە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى بەتتەرىندە بەرىلىپ جاتقان جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردە جەلدەي ەسىپ جۇرگەن اقپاراتتار ايقىن دالەل بولا الادى. باعى جانباعان تورعاي جەرىن رەسەيلىكتەر سىناق الاڭىنا پوليگون اينالدىرايىن دەپ جاتىر ەكەن دەگەن ءسوز قۇلاعىما جەتىسىمەن جايلى ۇيىمدە جاي تاۋىپ جاتا الماي، ءبىر عاسىردان استام تاريحى بار ۇلت باسىلىمدارىنىڭ اتاسى سانالاتىن قازاق گازەتىنە تورعايداعى تولقۋ اتتى ماقالا 32, 18 تامىز جازدىم. بۇل مەنىڭ تۋعان جەرىم تورعايىما، ونداعى تىنىشتىعىمىزدى ەشكىمگە بۇزعىزبايمىز دەپ بوزتورعايلارداي شىرىلداعان جەرلەستەرىمە قوسقان ءۇنىم ەدى. ات جالىن تارتىپ مىنگەن كەز كەلگەن قازاق ازاماتىنا اتامەكەنىنىڭ تاعدىرى تارازى باسىنا تارتىلىپ جاتقاندا، بوزتورعايداي شىرىلداپ ونىڭ تاعدىرىنا ارالاسپاسا ۇلكەن سىن ەمەس پە؟! اركىمنىڭ تۋعان جەرى مىسىر شاھارى. باقىت قۇسى باعىنا قونعان 19701987, 19911997 جىلدارى تورعاي ءوڭىرى قالاي كوركەيىپ ەدى؟! وسى ۋاقىتتارى ونىڭ باعىندا ءجۇرىپ ەسەيگەنىمدى، قاناتىمنىڭ قاتايعانىن قالاي ۇمىتايىن؟! تاعدىر تالكەگىنە ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت ۇرىنعان تورعاي حالقىنىڭ ءار كەزەڭدە كورگەن قىزىعى مەن شىجىعى از بولماعان. بىراق كوپپەن كورگەن ۇلى توي دەپ جەرگىلىكتى جۇرت باستارىنا تۇسكەن قيىندىقتارمەن ءوز بەتتەرىنشە كۇرەسىپ كەلەدى. كىندىكتەرىنەن كۇرمەلىپ بايلانعان اتاجۇرتىن قيماعاندىقتان تاعدىرلارىنىڭ كەرمەك ءدامىن مول تارتسا دا، تاباندىلىقتارىنان تايماۋدا. ءبىر ءسات ستاتيستيكاعا كوز جۇگىرتسەك، تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى تورعاي حالقىنىڭ اۋدان بويىنشا اۆت. سانى 34600 ادام بولعانىن كورەمىز. تاريحتى ودان ءارى پاراقتاي تۇسسەك، تورعاي جۇرتىنىڭ سانى وتكەن 1932 جىلدىڭ باسىنداعى 47000 ادامنان، قولدان جاسالعان اشتىقتان قىرىلعانى بار، باس ساۋعالاپ جانجاققا بوسىپ كەتكەندەرىن قوسىپ ەسەپتەگەندە 10 مىڭعا جەتپەيتىن تورعايلىق قالعانىن كورەمىز. مۇنى بۇكىل قازاق جۇرتى، قازاق ەلى باسىنان وتكەرگەن ناۋبەتتىڭ كەسىرى دەپ قابىلداساق، قازىرگى تورعاي حالقىنىڭ سانى 11 مىڭعا جەتەرجەتپەس بولىپ قالعانىن نەمەن تۇسىندىرەمىز؟!بۇل تورعاي جۇرتىنىڭ ناۋبەت جىلدارىنداعىداي بەتتەرىنىڭ اۋعان جاعىنا باس ساۋعالاپ كەتتى دەگەن ءسوز ەمەس. مەن مۇنى وقىرماندارعا ەلباسىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى العان ەلەڭالاڭ ءولارا تۇستارى ايتقان: ءاربىر ادام ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزگە، ونىڭ باي دا داڭقتى تاريحىنا، ونىڭ بولاشاعىنا ءوزىنىڭ قاتىستى ەكەنىن ماقتانىشپەن سەزىنە الاتىنداي ءىسقيمىل جۇيەسىن جاساۋى قاجەت. ن. نازارباەۆ قازاقستاننىڭ بولاشاعى قوعامنىڭ بىرلىگىندە دەگەن سوزىمەن تۇسىندىرەر ەدىم. بۇل تورعايلىقتاردىڭ ەلباسىمىزدىڭ ايتقان سوزىنە سەنىپ، سەنىم ارتتى دەگەن ءسوز. سول تۇستارى رەسەيدىڭ قابا ساقال سولجەنيتسىن دەگەن جازۋشىسى اقپارات بەتتەرىنە رەسەيدى قالاي گۇلدەندىرەمىز؟ اتتى كولدەي ماقالا جازىپ، قازاقستاننىڭ سولتۇستىك 5 وبلىسى ەجەلدەن رەسەيدىڭ جەرى ەدى دەپ كولگىرسىدى. وعان جىندى ادامداي جەلپىنىپ سويلەيتىن ساياساتكەرسىماق جيرينوۆسكي دەگەن اپەرباقان قوسىلىپ، تەلەديداردان قولىن وڭدىسولدى سەرمەپ: قازاقتارعا قالا سالىپ كەرەگى نە؟ استانانى ايتىپ وتىر اۆت. ولار كوشىپقونۋعا ەتتەرى ۇيرەنگەن كوشپەندى حالىق، كيىز ۇيلەرىن ارقالاپ، باستارىنىڭ اۋعان جاعىنا بارا بەرسىن. بىزگە تيەسىلى جەرىمىزدى بوساتىپ بەرسە بولعانى دەپ لەپىردى. كوبىك اۋىز كوپىرمە جيرينوۆسكيدىڭ سول سوزدەرىن تىڭداعان كورەرمەندەر ەستەرىنەن شىعارماعان بولار. ولاردىڭ نەگىزسىز ايتقان سوزدەرىنە يمانداي سەنگەن بۇرىنعى كسرونىڭ باس حاتشىسى حالىق اراسىندا مەڭدى ميحايل دەگەن اتى قالعان اۆت. گورباچەۆ سول تۇستارى بيىك مىنبەردەن: قازاقتانداعى رەسەيگە تيەسىلى 5 وبلىسىمىزدى نە ىستەيمىز؟ دەپ مىڭگىرلەدى. وزدەرىنە باعىنىشتى بولعان رەسپۋبليكالاردىڭ تاريحىن تەرەڭ بىلمەگەن بىلسە الىپ وداقتى ورعا قۇلاتپاس ەدى عوي اۆت. جەتەسىز باسشى نە دەمەيدى؟! ونداي اۋمەسەرمەن ايتىسىپ كىم بايگە العان؟! سولتۇستىك وبلىستارىمىزدىڭ تاعدىرى وسىلاي نەگىزسىز تارازى باسىنا تارتىلعاندا ەلباسىمىز، امالسىزدان شەكارامىزدى شەگەندەۋ ماقساتىندا ۇلى اباي ەلى سەمەي وبلىسى مەن الاشتىڭ ارداعى، ۇلت كوسەمى احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ەلى تورعاي وبلىستارىن جابۋعا ءماجبۇر بولدى. سول سەبەپتەن بۇرىنعى تورعاي وبلىسىنىڭ تۇرعىندارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى قوستاناي وبلىسىنا قونىس اۋداردى. بۇل ارەكەتتەرىنەن ولار ۇتپاسا، ۇتىلمادى. ۇلى دالامىزدىڭ ۇلاعاتتى ۇلقىزدارى اتانىپ ۇلتىمىزدىڭ، قازاق جەرىنىڭ اتىن شىعاردى. بىراق، وزدەرىن بۇرىنعىداي قازاقتاردىڭ، ۇلكەن اعالارىنداي سەزىنەتىن ورىستار، ولارسىز كۇندەرىمىزدى كورە المايتىنداي، ودىرايىپ اقىل ايتۋلارىن، بولاشاعىمىزعا جول كورسەتۋلەرىن قويار ەمەس. بىزدەردى جارىلقاماق نيەتتە تورعاي توڭىرەگىنەن سىناق الاڭىن پوليگون اشىپ، كوپ دۇنيەگە كوزىمىزدى اشۋعا تالپىنىس جاساۋدا. تالپىنىس دەگەنىم جۇقالاپ ايتقانىم بولار، بار شارۋالارى تورعاي جەرىنە تىرەلىپ قالعانداي، تاس كەنەشە جابىسىپ، قادالعان جەرىمىزدەن قان الماي تىنبايمىز دەگەن قالىپ تانىتۋدا. ولاردىڭ بۇل نيەتتەرىن بارىنشا قولداپ، سولاردىڭ سويىلىن سوعىپ جۇرگەن قورعانىس جانە اەروعارىش ءمينيسترى بەيبىت اتامقۇلوۆ مىرزانىڭ ىستەپ جاتقان ىسارەكەتىن تۇسىنە الماي، شاقشاداي باسىم شاراداي بولدى. بۇل ءسوزىمدى ونىڭ بۇكىل ەلىمىزدىڭ الدىندا اشىقتاناشىق رەسەيدىڭ مۇددەسىن قورعاپ شىرپىر بولىپ جۇرگەنىن كۋاگەر كەرەك ەتپەيتىن كوزىممەن كورگەننەن كەيىن ايتىپ وتىرمىن.اعىمداعى جىلدىڭ 6 قازانىندا جانگەلدى اۋدانىنىڭ ورتالىعى تورعاي سەلوسىندا بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان الداعى ۋاقىتتا رەسەيدىڭ سويۋز2 زىمىرانىن عارىشقا ۇشىرۋىنا بايلانىستى، ونىڭ قورشاعان ورتاعا قانداي اسەرى بولاتىنى جايلى قوعامدىق تالقىلاۋ بولىپ ءوتتى. سول قوعامدىق تالقىلاۋعا وبلىس اكىمى ارحيمەد بەگەجانۇلى مۇحامەدوۆ، عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆ، رەسپۋبليكالىق جانە وبلىستىق قورشاعان ورتانى قورعاۋ ەكولوگيا كوميتەتىنىڭ باسقا دا مەكەمەلەردىڭ قىزمەتكەرلەرى قاتىناسىپ، زىمىراننىڭ زياندى ەمەستىگىنە تۇسىنىك بەردى. وتىرىكشىنىڭ كۋاگەرى قاسىندا دەگەندەي اتامقۇوۆتىڭ ەرتىپ كەلگەن ادامدارى، ونىڭ اۋزىنان شىققان سوزدەرىنە باستارىن شۇلعۋمەن بولىپتى. اسپاننان زىمىرانداردىڭ قالدىقتارى جاۋاتىن اقكول اۋماعىنان سىنامالار الىنىپ، لابوراتوريالىق تەكسەرىستەن وتكەنىن راستاپتى. ولاي بولاتىن بولسا، ولار وسى ماقالانىڭ سوڭىندا ايتىلاتىن وقىس وقيعانى نەمەن تۇسىندىرەدى؟! جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ: سوڭعى كەزدەرى تۇرعىنداردىڭ اراسىندا ءتۇرلى بەلگىسىز اۋرۋدىڭ بەلەڭ الىپ، بارا جاتقانىن ايتىپ، قانداي كومەك بولار ەكەن؟ دەگەن سۇراعىنا، قاتار ورنالاسقان ەكى اۋىلعا اقكول، يۋجنىي ەكى جەدەل جاردەم اۆتوكولىگىن بەرەمىز دەپ الداۋسىراتىپتى.ايتا كەتەيىك، اتامقۇلوۆ مىرزا سول جيىنعا ۇلكەن دايىندىقپەن كەلىپتى. جيىن بارىسىندا ءبىر ەمەس بىرنەشە رەت ءسوز الىپ، ۇشىرىلۋى جوسپارلانىپ وتىرعان زىمىرانداردان جەرگىلىكتى حالىققا تيەر ەش زالالى بولمايتىنىن قايتاقايتا ايتىپ، اعىنان جارىلىپتى. سول زىمىرانداردى قازاقستاننىڭ بوس جاتقان جەرلەرىنە نەگە جىبەرمەيسىزدەر، سوندا نەگە قۇلاتپايسىزدار؟ دەگەن جەرگىلىكتى جۇرتتىڭ سۇراعىنا: عارىشقا ۇشىرىلاتىن زىمىرانداردىڭ كەڭىستىكتە ءوز تراەكتورياسى، ءوز جولى بولادى. ونى وزگەرتۋگە بولمايدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، اسپان استى قانشاما كەڭ بولسا دا، وندا بوس ورىن جوق دەپ جاۋاپ قايىرىپتى. قايىرلى بولسىن! ول قىزدىقىزدىمەن روسكوسموستىڭ وكىلى رەتىندە جاۋاپ بەرگەنى نەسى؟! قىزدىقىزدىدان شىعادى، وسى ماسەلە العاش قوزعالعاندا، تورعاي جۇرتى ۇكىمەت باسشىسىنا، ونىڭ مۇشەسى اتامقۇلوۆ مىرزاعا اشىنىپ اشىق حات جازعان بولاتىن. سوندا ەكىنشىسى بۇكىل ەلىمىزدىڭ الدىندا تەلەارنالاردان: بۇل ماسەلە بويىنشا تورعاي جۇرتىنا ءوزىم بارىپ تۇسىنىك بەرەمىن دەپ ۋادە بەرگەن ەدى. بىراق سانساپالاق جۇمىستان قولى بوساماي، تورعايلىقتارعا تەك 6 قازان كۇنى توبەسىن كورسەتتى.ول ءبىر سوزىندە: بىزدەر باسىندا عارىشقا ۇشىرىلاتىن زىمىرانداردىڭ قالدىقتارىن قوستانايدىڭ توڭىرەگىنە قۇلايتىنداي ەتىپ جوسپارلاعان ەدىك، بىراق ول ماڭدا ەلدىمەكەندەردىڭ ءبىربىرىنە تىعىز ورنالاسقانىن ەسكەرىپ، ول رايىمىزدان تەز قايتتىق دەپ قالدى. اڭداماي سويلەگەن اۋىرماي ولەدى دەگەن. كەزىندە قاراڭعىلىقتان قالىڭ ۇيقىعا كەتكەن قازاقتى، جەرلەس احمەت، مىرجاقىپ اتالارىمىز ءبىرى ماسا بولىپ ىزىڭداپ، ەكىنشىسى ويان، قازاق دەپ وياتا الماسا، ول زامان قازىر ارتتا قالعان. قازىرگى قازاقتىڭ ويلان قازاق دەپ رۋحاني جاڭعىرۋ جايلى وي ويلاپ جۇرگەنىنەن اتامقۇلوۆ مىرزانىڭ حابارى بولماعانى ما؟!سوندا، سول جيىنعا قاتىناسىپ وتىرعان راحىم رىسكەلدين اعامىز: سول سەبەپتەن تورعايدى قۇرباندىققا شالىپ وتىرمىز دەسەيشى دەپتى. سول كەزدە اتامقۇلوۆ مىرزا: سىزدەر قانشا جەردەن بۇل ىسكە قارسى بولساڭىزدار دا، بۇل ماسەلە بويىنشا 2014 جىلى ەكى ەل باسشىلارى كەلىسىپ قويعان شارۋا. بۇرىنعى وبلىس اكىمى سادۋاقاسوۆ پەن اۋدان اكىمى ا. كەنجەعاريندەردىڭ: رەسەيدىڭ زىمىراندارىن تورعاي جەرىنە قۇلاتۋىنا جەرگىلىكتى حالىق قارسى ەمەس دەگەن قولدارى قويىلعان قاعاز دا بار ەكەنىن العا تارتىپتى. ايتەۋىر قانداي دەڭگەيدەگى باسشى بولماسىن، قارا حالىقتى قالقان قىلىپ الدارىنا تارتۋلارىن ادەتتەرىنە اينالدىرىپ الدى عوي! بۇل ماسەلەگە اكىمدەردىڭ قانداي قاتىسى بار؟! جەر تۋرالى زاڭىمىزدا اكىمدەردىڭ وعان بيلىگى جۇرمەيتىنى انىق جازىلعان عوي. ودان مينيستر مىرزانىڭ حابارى بولماعانى ما؟! جۇرت ونىڭ اۋزىنان شىققان ءسوزىن سۋعا كەتكەن تال قارمايدىعا جاتقىزىپتى. سوندا دا، وسى ماسەلە جونىندە اۋداننىڭ بۇرىنعى اكىمى اتتاس ءىنىم كەنجەعارينمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسكەنىمدە: اسەكە، بولعان ءىستىڭ قاي باسشى اراجىگىن اشىپ ايتسىن؟! مەن روسكوسموسقا جەر ءبولۋ جونىندە ەشقانداي قاعازعا قول قويعان جوقپىن. وعان قۇقىم دا جوق. ونى ايتىپ جۇرگەن ادامنىڭ ءبىلىمى جەتپەگەنى مە؟! دەگەن بولاتىن. مەن تورعايدا بولعان وسى قوعامدىق تالقىلاۋدىڭ بەل ورتاسىندا بولعان، جاسى سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققان نۇريددەن مولدابەكوۆ اقساقالمەن تىلدەسكەنىمدە، ول كىسى ماعان: قالقام، اسقارجان، مۇنداي ماڭىزدى ماسەلەنى شەشۋ كەزىندە قىزۋ پىكىرتالاس بولاتىنى بەلگىلى. مەنىڭ بايقاعانىم، وسى جيىندى باسقارىپ وتىرعان وبلىس اكىمى ا. مۇحامەدوۆ قىزبالىققا سالىنباي، ۇلكەن سابىرلىلىق تانىتقانى بولدى. ونىڭ جەرگىلىكتى حالىقتىڭ مۇڭمۇقتاجىن جۇرەگىمەن تەرەڭ ءتۇسىنىپ وتىرعانىن كوكىرەگىمنىڭ كوزىمەن كوردىم. قازاقتا: ىمعا تۇسىنبەگەن، دىمعا تۇسىنبەيدى دەگەن ءسوز بار ەكەنىن بىلەسىڭ، سونىڭ كەبى كەلدى دەگەن ەدى. جيىن بارىسىندا اتامقۇلوۆ مىرزا: سىزدەردىڭ اۋداندارىڭىزعا قاراستى اقكول مەن قاراسۋ اۋىلدارىنىڭ ماڭىنداعى شوپتىكول ەلدىمەكەنىنە تيەسىلى 76 مىڭ گەكتەر جەرگە زىمىران قالدىقتارى قۇلايدى. ول قالدىقتاردى جيناپ الۋعا رەسەي تاراپىنان جىلىنا 152 ملن. تەڭگە بولىنەدى. ونى ءۇش جىلعا كوبەيتسەڭىز 456 ملن تەڭگە بولادى. ەكى ەلدىڭ باسشىلارىنىڭ كەلىسىم شارتى وسىنداي دەگەندە كاكىمجان كاربوزوۆ دەيتىن اقساقال: وندا ەكى ەلدىڭ باسشىلارى كەلىسىپ شەشكەن شارۋاعا ءبىز ارالاسپايىق، قايتا وعان قولداۋ كورسەتەيىك دەپ سىلق ەتە ءتۇسىپتى.ۇنەمى اكىمقارالاردىڭ قاسىندا جۇرەتىن اقساقالدىڭ بۇل ءسوزىن، جيىنعا قاتىناسۋشىلار وسى كىسى بىردەنەنى ءبىلىپ، ءجون ءسوز ايتىپ وتىردىعا جورىپ، باستارىن شۇلعىپتى. ودان ارعىسى، ايتپاسا دا بەلگىلى عوي. وبلىس اكىمىنىڭ: وسى قوعامدىق تالقىلاۋدان كەيىن كوميسسيا مۇشەلەرى ناقتى شەشىم قابىلداپ، ولاردىڭ شەشىمدەرى ورتالىقتاعى قۇزىرلى ورگاندارعا جىبەرىلىپ، ءتيىستى ساراپتاما جاسالادى دەگەن ءسوزى جايىنا قالىپ، جوعارعى جاققا: قوعامدىق تالقىلاۋ ءساتتى ءوتىپ، جەرگىلىكتى جۇرتتىڭ باسىم بولىگىنىڭ قولداۋىنا يە بولدى دەگەن بايانحات جولدانسا كەرەك. وسى عارىشقا ۇشىرىلىپ جاتقان زىمىرانداردىڭ زياندى جاعىن جىر قىلىپ، ايتۋعا بولادى. بىراق، ول جايىندا ءسوز بولا قالسا، ءتىلىمىزدى تىستەپ شىعا كەلەتىنىمىزدى تۇسىنبەيمىن. وتكەن 80 جىلداردىڭ باسىندا تورعاي ءوڭىرىنىڭ اققۇم، ايىرقۇم اتتى اۋىلدارىندا اقبوكەن دەپ اتايتىن كيىكتەردىڭ توپتوپ بولىپ، مىڭداپ قىرىلىپ قالعانىن كۋاگەر كەرەك ەتپەيتىن كوزىمىزبەن كوردىك. سول كەزدە اۋدان باسشىلارى: بۇل رادياتسيادان بولعان دەپ قانشا جەردەن دابىل قاقسا دا، موسكۆادان، الماتىدان ارنايى شاقىرتىلعان پروفەسسورلار ولاردىڭ سوزدەرىن بوس بولجامعا بالاپ، كيىكتەردىڭ قىرىلۋىنا پاستەروليوز اۋرۋى سەبەپكەر بولدى دەپ دياگنوز قويعان بولاتىن. سول دياگنوز قىرىق جىلعا جۋىق ۋاقىت وتسە دە ءبىر وزگەرمەي كەلەدى.تۇيەنىڭ تانىعانى جاپىراق دەگەندەي، اتامقۇلوۆ مىرزا دا عارىشقا ۇشىراتىن زىمىرانداردى ەكولوگيالىق تازا ونىمگە بالاپ، ولارعا شاڭ جۋىتپاۋدا. ول تورعايدا بولعان قوعامدىق تالقىلاۋدان كەيىن، 31 تەلەارنانىڭ جۇرگىزۋشىلەرىنە وسىنداي سۇحبات بەرگەن بولاتىن. وسى تەلەارنانىڭ وپەراتورلارى سول كەزدەرى اقكول اۋىلىنا احمەت بايتۇرسىنوۆ اتامىزدىڭ تۋعان اۋىلى اۆت. ارنايى بارىپ، كورگەن جاننىڭ جانى تۇرشىگەتىن ءتۇسىرىلىم ءتۇسىرىپ، ونى كوزى قاراقتى كورەرمەندەرگە كورسەتكەن بولاتىن. سول كورسەتىلىمدى كورگەن جانداردىڭ توبە شاشتارى تىك تۇرعاناق شىعار! ءبىر اۋىل تۇرعىنىنىڭ سويىپ جاتقان سيىرىنىڭ ىشىنەن ەكى باستى بۇزاۋ شىعىپتى. بۇل تابيعي اۋىتقۋدىڭ العاشقى بەلگىسى ما دەپ قالاسىڭ. ادامنىڭ اۋزى بارىپ ايتا بەرمەيتىن جامان اۋرۋدى ايتپاعاندا، سوڭعى كەزدە ومىرگە كەلىپ جاتقان كەيبىر بالالاردىڭ داۋنا سيندرومىمەن دۇنيە ەسىگىن اشاتىنىن نەمەن تۇسىندىرەمىز؟! قاي اتاانا: بالامىز، كەمتار بولىپ تۋدى دەپ كىمنەن ءسۇيىنشى سۇراسىن؟! وسى تابيعي اۋىتقۋلار جايلى ايتار ءسوزىم، سوڭعى ۋاقىتتا اۋزىما سىيمايتىن بولدى. بىرەۋلەردىڭ ايتقانىن وتىرىككە جاتقىزايىن دەسەڭ، كوزبەن كورگەن قۇبىجىق كورىنىستەرىم سەنبەسىمە قويماي، وڭاشا ويدىڭ وتاۋىنا جەتەلەيدى. وتىرىك دەگەننەن شىعادى. وتىرىكتىڭ ءۇش ءتۇرى بولادى دەگەن ەكەن امەريكاندىق مارك تۆەن اتتى سىنشىجازۋشى. ونىڭ ايتقان ءۇش وتىرىگىنىڭ لوج، ناگلايا لوج ي ستاتيستيكا ءبىزدىڭ قوعامدا قايسىسى باسىم دەگەن سۇراق مەنى ءجيى مازالايدى. ەگەر اقيقات پەن وتىرىكتى تارازى باسىنا سالىپ، قاتار تارازىلايتىن بولساق ارسىز وتىرىك جاعى باسىمداۋ ما دەپ قالامىن. ولاي دەۋىمە جوعارىدا كەلتىرگەن دەرەكتەرىم مەن اتامقۇلوۆ مىرزانىڭ 31 تەلەارناعا: عارىشقا ۇشىرىلاتىن زىمىراندار تازا ەكولوگيالىق ونىمدەردەن جاسالعان دەپ، اعىنان جارىلىپ بەرگەن سۇحباتى يتەرمەلەيدى. جاقىندا تەلەارنالاردىڭ بىرىنەن: جاقىندا بايقوڭىر ايلاعىنان جاڭا قۇرىلىس كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى قولعا الىندى. ودان الداعى ۋاقىتتا عارىشقا قاۋىپسىز زىمىراندار ۇشىرىلاتىن بولادى. كەشەننىڭ قۇرىلىسى 2024 جىلى اياقتالادى دەگەن حابارلاما بەرىلدى. بۇل نە دەگەن سايكەسسىزدىك؟! جالپى، قازعارىشتىڭ اقپاراتىنا كوز جۇگىرتىپ، ءتۇرلى ازاماتتىق قوزعالىستاردىڭ مۇشەلەرىنىڭ ايتقاندارىنا قۇلاق تۇرسەك، كوپ دۇنيەگە كوزىمىزدى جەتكىزەمىز. سونداي قوزعالىستاردىڭ ءبىرى انتيگەپتيل ازاماتتىق قوزعالىسىنىڭ مۇشەسى ماقسات يلياسۇلىنىڭ ايتۋىنشا اسپانعا ۇشىرىلاتىن زىمىرىندارعا قاتىستى كوپتەگەن زەرتتەۋلەر جاسالىپ، ءتۇرلى اقپاراتتار سۇزگىدەن وتكىزىلىپتى. وسى سالانىڭ ماماندارىنىڭ پايىمداۋىنشا ءۇش ساتىدان تۇراتىن زىمىرانداردىڭ ءبىرىنشى ساتىسىنا گەپتيل قۇيىلماي، قانشا جەردەن تازا كەروسين قۇيساڭدا ول وربيتاعا كوتەرىلە المايتىن كورىنەدى. سوندا وزەننەن ءوتىپ العانشا قىزىمدى بەرەمىن دەپ تورعايلىق اقساقالداردىڭ الدىندا انتسۋ ىشكەن اتامقۇلوۆ مىرزانىڭ قاي سوزىنە سەنەمىز؟!اسقاربەك بەكتەمىسوۆ، جۋرناليستجازۋشى
|
ازيادا2018: العاشقى ءۇش جارىس كۇنىندە 13 مەدال بۇيىردىساڭلاق 3019 0 پىكىر 22 تامىز, 2018 ساعات 10:29ەلىمىز سپورتشىلارى العاشقى جارىس كۇنىندە ەل قورجىنىنا ءتورت مەدال سالعان بولاتىن. اتاپ ايتار بولساق، التىن مەدالدى سەمسەرلەسۋشى دميتري الەكسانين، كۇمىس جۇلدەنى ەركىن كۇرەس شەبەرى دانيار قايسانوۆ 74 كەلى جەڭىپ الدى. ال قوس قولا مەدال دە ءدال وسى ەركىن كۇرەستەن سىنعا تۇسكەن بالۋاندارعا بۇيىردى. 86 كەلىگە دەيىنگى سالماق دارەجەسىندە بەلدەسكەن ادىلەت داۋلامباەۆ پەن 65 كەلى سالماق دارەجەسىندە ونەر كورسەتەتىن ساياتبەك وقاسوۆ قۇرلىق بىرىنشىلىگىنىڭ قولا جۇلدەگەرى اتاندى.ال ەكىنشى جارىس كۇنى قازاقستاندىق سپورتشىلار ءۇشىن اسا ءساتتى بولا قويعان جوق. بار بولعانى ءبىر كۇمىس، ءبىر قولا جۇلدەمەن شەكتەلدىك. كۇمىس مەدالدى بالۋان قىز جۇلدىز ەشىموۆا 53 كەلى جەڭىپ الدى. قولا جۇلدە تاەكۆوندوشى فاريزا الدوڭعاروۆانىڭ ەنشىسىنە بۇيىردى.ءۇشىنشى جارىس كۇنى كوكتەن كۇمىس پەن قولا جۇلدە جاۋعان كۇن بولدى. بۇل كۇنى ەلىمىز سپورتشىلارى ءۇش كۇمىس، ءتورت قولا مەدالگە قول جەتكىزدى. ءدۇبىرلى دودانىڭ ەكىنشى ورىن يەگەرى اتانعان قازاقستاندىقتار: تاەكۆوندوشى جانسەل دەنيز 67 كەلى, بالۋان المات كەبىسپاەۆ 67 كەلى جانە سۋ دوبىنان ەلىمىزدىڭ ايەلدەر قۇراماسى.ال ۇزدىك ءۇشىنشى ورىننان كورىنگەن سپورتشىلار قاتارىندا ماۋنتينبايكەر كيريلل كازانتسەۆ، بالۋاندار ەلميرا سىزدىقوۆا 76 كەلى مەن مەيرامبەك ايناعۇلوۆ 60 كەلى, تاەكۆوندوشى رۋسلان جاپاروۆتار 80 كەلى بار.
|
قازاقستاننان تىس جەردە 6 321 564 قازاق باراتتەڭ... 9904 46 پىكىر 23 قاڭتار, 2018 ساعات 10:04قازاقستان حالقىنىڭ سانى 2017 جىلعى 1 قىركۇيەكتەگى كورسەتكىش بويىنشا 18 074,1 مىڭ ادامعا جەتتى، دەپ حابارلايدى . اقپارات اگەنتتىگى.2009 جىلعى ساناق بويىنشا قازاقتار ەل تۇرعىندارىنىڭ 63ىن قۇراعان. ودان بەرگى 8,5 جىل ىشىندە قازاقتىڭ سانىن 70عا جەتتى دەپ باعامداساق، قازاق سانى 12 500 000نىڭ ۇستىنە شىقتى دەپ، باعامداۋعا ابدەن بولار.شەتەلدەردەگى قازاقتاردىڭ سانىن 2014 جىلى تۇركيا ۇكىمەتى جاريالاپتى:وزبەكستاندا رەسمي دەرەكتەر بويىنشا 2 ميلليون 500 مىڭقىتايدا 2 ميلليون 250 مىڭرەسەيدە 1 ميلليون 310 مىڭموڭعوليادا 120 مىڭتۇركىمەنساندا 125 مىڭاۋعانستاندا 45 مىڭتۇركيادا 30 مىڭگەرمانيادا 17 مىڭتاجىكستاندا 16 مىڭيراندا 53 مىڭ 700ۋكراينادا 15 مىڭاقشتا 10 مىڭبەلارۋسسيادا 5 مىڭكانادادا 5 مىڭازىربايجاندا 3 مىڭپاكىستاندا 5 مىڭمولدۆادا 3 مىڭانگليادا 2 مىڭليتۆادا 3 مىڭشۆەتسيادا 1 مىڭەستونيادا 1 مىڭارمەنيادا 1 مىڭاۆستراليادا 1 مىڭبەلگيادا 2 مىڭاۋستريادا 900 دەپ كورسەتكەن.بۇل ەسەپكە سۇيەنسەك، بۇدان 4 جىل بۇرىن جەر بەتىندە قازاقستاننان تىس جەردە 6 321 564 قازاق بار ەكەن. دەمەك، قازىرگى ەسەپ بويىنشا جەر جۇزىندەگى قازاقتاردىڭ سانىن 20 ميلليونعا جەتىپ قالدى دەۋگە نەگىزىمىز بار.الايدا، رەسمي دەرەكپەن شىنايى دەرەك ساي كەلە بەرمەيدى. وعان سەبەپ تە جوق ەمەس. شىن مانىندە الەمدە قانشا قازاق بارىن ەشكىم بىلمەيدى. كەڭەس وكىمەتى قۇرىلار كەزدە قانشاما باۋىرىمىز قۋعىنعا ۇشىراپ شەكارا اسىپ كەتتى. حح عاسىردىڭ باسىنا دەيىن قازاق جەرى بولىپ كەلگەن ءبىراز ايماعىمىز كورشىلەس مەملەكەتتەرگە ءوتىپ كەتتى. ماسەلەن، رەسەيگە العاشقى استانامىز بولعان ورىنبور، وزبەكستانعا تاشكەنت، ال، قىتايعا ءبۇتىن ءبىر شىعىس تۇركىستاننىڭ كولەمدى بولىگى بەرىلدى. ول جەرلەردە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قازاقتار بايىرعى اتامەكەندەرىندە قالدى. سوندىقتان وسىنداي تۇتاس الىپ ايماقتاردىڭ بايىرعا حالقىنىڭ سانى بۇدان الدەقايدا كوپ بولۋى ابدەن مۇمكىن. مىسالى، وزبەكستاندا تولقۇجاتى بويىنشا وزبەك بولىپ جۇرگەن قانداستارىمىزدىڭ دا بار ەكەنى بەلگىلى. وسىنداي جاعدايلار قىتاي، موڭعوليا، قىرعىزستان سەكىلدى قازاقتار كوپ شوعىرلانعان ايماقتاردا دا بولماۋىنا كىم كەپىل. ونىڭ ۇستىنە تۇركيا جۇرگىزگەن ەسەپتە قىرعىزستانداعى قازاقتار كورسەتىلمەگەن. قىرعىزستانداعى قازاقتاردىڭ سانى 2004 جىلعى ەسەپ بويىنشا 65 مىڭ شاماسىندا دەلىنەدى. بەيرەسمي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، قازىر الەمدەگى قازاقتاردىڭ سانى 50 ميلليونعا جۋىق كورىنەدى.وتكەن جىلى ەلىمىزگە ارنايى ءىسساپارمەن كەلگەن تۇركيانىڭ سول كەزدەگى پرەمەرءمينيسترى احمەت داۋىتوعلى تۇرىك پەن قازاقتى تۋىس، قانى دا، جانى دا ءبىر ۇلىستار رەتىندە بەينەلەپ تۇركيادا مەنى قوسقاندا 78 ميلليون 600 مىڭ قازاق بار دەپ اعىنان جارىلعان ەدى. وسىمەن قوسقاندا الەمدەگى قازاقتاردىڭ سانى 130 ميلليونعا جۋىقتاپ قالادى.ءبىز كۇشتى بولۋىمىز كەرەك، كۇشتى بولۋ ءۇشىن كوپ بولۋىمىز قاجەت. كوپ قورقىتادى، تەرەڭ باتىرادى، دەگەن ءسوزدى ۇمىتپاعانىمىز ءجون. ۋا، اللام، قازاقتاردىڭ سانىن قىتايلاردان كەم قىلما ازيز جۇمادىلداۇلى الەمدە 130 ملن. قازاق بار ەكەن. :.130.الايدا شەتەلدەردەگى باۋىرلارىمىزدىڭ جاعدايى سوڭعى جىلدارى كۇننەنكۇنگە كۇردەلەنىپ بارادى. مىسالى، رەسەي بىردەءبىر قازاق مەكتەبىن قالدىرعان جوق، ءبارىن جاپقان. بۇنداي جاعداي تەك قانا رەسەيدە ەمەس، وزگە ەلدەردە سولاي بولىپ جاتىر. بۇعان قازاقستان بيلىگى دە ەشتەڭە ىستەي المايدى. سەبەبى، ولار سول تۇرعان ەلدەرىنىڭ ازاماتى. سول ەلدىڭ زاڭىنا باعىنادى. ال، اناۋ قىتاي قازاقتارىنىڭ ادام ايتسا نانعىسىز، جان تۇرشىگەرلىك جاعدايلارىن تەلەديدار مەن ينتەرنەتتەن كۇندە ەستىپ، كورىپ وتىرمىز. دەمەك، قازىر قيمىلداماساق، كەلەشەكتە ءبارى كەش بولادى. ءتىلى مەن جازۋىنان ايرىلعاسىناق ەلۋ جىلدا، ەل جاڭا دەپ قازاق ماقالىندا ايتىلعانداي، ولار سول تۇرعان ەلدەرىنە ءسىڭىپ كەتەدى.مىسالى، جاقىندا مەن مۇنى ءوز كوزىممەن كوردىم. جولىم ءتۇسىپ كەزىندە ءاز جانىبەك حان سالدىرعان استراحان قالاسىنا بارعانىمدا، سونداعى قازاق دياسپوراسى مادەني ورتالىعىنىڭ باسشىلارىنىڭ بىرىمەن كەزدەستىم. قوعامنىڭ ەسەبىندە، استراحان وبلىسىندا 300 000 قازاق تۇرادى ەكەن. وبلىستا بىردەءبىر قازاق مەكتەبى جوق. بالالارىنىڭ ءبارى ورىسشا وقيدى. جاستار جاعى قازاقشا سويلەمەيدى دەسەدە بولادى. قازاقشا سويلەيتىندەر كۇننەنكۇنگە ازايىپ بارادى دەيدى. ونى وزىمدە كوردىم، قالادا قاي جەرگە: ۆوكزال، ساۋدا ورىندارى، مەشىت ت.ت. بارساڭدا ءتۇرى قازاق، بىراق قازاقشا بىلمەيتىن ادامداردى ءجيى كەزدەستىردىم.قوزعاۋشى كۇشى جەبرەيلەر بولعان كەڭەستىك قىزىل ۇكىمەت سوڭعى عاسىردا قازاققا بۇرىنسوڭدى بولىپ كورمەگەن گەنوتسيد جاساپ، اۋىر قاسىرەت اكەلدى. قازاق حالقى 32 بولىگىنەن ايرىلدى. ءبىز مۇنىڭ زاردابىن ءتۇبىمىز تۋىس تۇرىك ەلىمەن سالىستىرساق ايقىن كورەمىز. حح عاسىردىڭ باسىندا سانى جاعىنان شامامەن بىردەي 78 ملن. بولعان قازاق پەن تۇرىك حالقىنىڭ سانى 2006 جىلعى ەسەپ بويىنشا تومەندەگىدەي: قازاقتار 12 ملن. تۇرىكتەر 72 ملن.مىنە وسىنداي ءبىر كەڭىستىكتە، ءبىر زاماندا ءومىر سۇرگەن تامىرى ءبىر تۋىسقان ەكى حالىقتىڭ ءبىرىنىڭ 60 ملن. جۋىعى جوق بولىپ كەتۋىنىڭ سەبەبىن ەشقاشان جادىمىزدان شىعارۋعا بولمايدى. مۇنداي جاعدايدىڭ كەلەشەكتە تاعى قايتالانباۋى ءۇشىن بارلىق شارانى الۋىمىز قاجەت. باستىسى باعدارىمىز ۇلتتىق دەموگرافيالىق كورسەتكىش پەن ونىڭ ساپاسى بولۋعا ءتيىس.سوڭعى 26 جىل. ءالى سول باياعى تاۋەلسىزدىك العان جىلدارداعى 18 ملننىڭ اينالاسىنان شىعا الماي ءجۇرمىز. ال، ءبىزدىڭ بيلىك قازاقستان حالقىنىڭ سانى 18 ملن ادامنان استى، دەپ بورىكتەرىن اسپانعا اتىپ جۇرگەندە، قاسىمىزداعى وزبەك اعايىندار 25 جىلدا 20 ملننان 32 ملنعا بىراق قارعىدى. بىزگە نە بولدى؟ ورىس ءتىلدى بيلىكتىڭ 2020 جىلعا دەيىن قازاقستان حالقىن 20 ملنعا جەتكىزۋگە ءتيىسپىز دەپ، ەلباسىمىز مەجەلەگەن بۇل ماسەلەنى شەشە المايتىنى ايقىن بولدى.وزبەكستان حالقىنىڭ سانى 2017 جىلدىڭ 1 شىلدەگە دەيىنگى ەسەپ بويىنشا 32 ميلليون 345 مىڭ ادامعا جەتتى. . :.32.2014 جىلدىڭ 1 قاراشاسىنداعى كورسەتكىش بويىنشا ەلىمىزدەگى حالىق سانى 17 ملن. 377 مىڭ ادامدى قۇرايدى. وزگە ەلدەرمەن سالىستىرعاندا بۇل كورسەتكىشتىڭ قارقىنى قاتتى دەپ ايتۋعا كەلمەيدى. دەسە دە، حالىق سانىنىڭ جىلدىق ءوسىمى جامان كورسەتكىش كورسەتىپ وتىرماعاندىعىن ەلباسىمىز تەلەجۋرناليستەرمەن كەزدەسۋ بارىسىندا ايتىپ ءوتتى. تايلاند ەلى العاش تاۋەلسىزدىك العان كەزدە حالقى 16 ملن. بولسا، قازىر 65 ملنعا جەتكەن. بار بولعانى 4050 جىلدىڭ ىشىندە حالىق سانىنىڭ ءوسىمى ايتارلىقتاي وسكەن. ءبىزدىڭ ەلدەگى 2050 جىلعا جوسپارلاعان باعدارلامادا 2020 جىلعا قاراي حالقىمىزدىڭ سانى 20 ملن.عا جەتسە ەكەن دەپ ويلاعانمىن. كەزىندە تاۋەلسىزدىك العان تۇستا 19911995 جىلدار ارالىعىندا قازاقستاننان 3,5 ملن. حالىق كوشىپ كەتتى. سول كورسەتكىش بويىنشا حالىق سانى 14 ملن.عا دەيىن تۇسكەن. قازىرگى ۋاقىتتا، ەندى قايتا قالپىمىزعا كەلىپ جاتىرمىز. ونىڭ ىشىندە 1 ملن.نان استام قانداستارىمىز سىرتتان كەلىپ جاتىر. الداعى ۋاقىتتا دا وسى قارقىننان تايماي، حالىققا جاعداي جاساۋ ارقىلى حالىق ءوسىمىن ارتتىرۋ، ونىڭ ىشىندە بالالارعا جاعداي جاساۋ تولىعىمەن دۇرىس جولعا قويىلدى، دەدى ەلباسى ەركەجان جۇماتاي :....سوڭعى جىلدارى قازاقستاننىڭ ورىس ءتىلدى بيلىگى ەلباسىمىزدىڭ وسى باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋدىڭ ورنىنا الىسجاقىن شەتەلدەردەگى قانداستارىمىزدىڭ ەلگە ورالۋىنا بارىنشا كەدەرگى بولىپ باقتى. مىسالى، جاڭاوزەن كوتەرىلىسىنە ورالمانداردى كىنالادى. ورالمانداردان ەش نەگىزسىز سوتتالماعاندىقتارى جايلى انىقتاما تالاپ ەتىلدى. ازاماتتىق بەرۋدى بەس جىلعا سوزدى. شەتەلدەن كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ ورىس ءتىلىن بىلمەۋى ولاردىڭ ەلگە تەز ءسىڭىسىپ كەتۋىنە كوپ قيىندىق كەلتىردى. قىسقاسى، شەتەلدەردەگى ورىس ءتىلىن بىلمەيتىن قازاقتاردى قازاقستانعا كىرگىزبەۋدىڭ بارلىق ايلاامالدارىن جاساپ باقتى. مىنە وسىنداي قيتۇرقى ساياساتتىڭ سالدارىنان، باسىندا ەلباسىمىزدىڭ ءوزى اسا زور ىنتامەن باستالعان ۇلى كوشتىڭ اياعىنا تۇساۋ سالىندى. ەلباسىمىزدىڭ 2020 جىلعا دەيىن ەلىمىزدىڭ حالقىن 20 ميلليونعا جەتكىزۋ كەرەك دەگەن تاپسىرماسىنا اشىقتاناشىق قارسى شىقتى.ناقتى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، 1991 جىلدان باستاپ 2011 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىنگى كەزەڭدە ەلىمىزگە الىس جانە جاقىن شەتەلدەردەن 210 225 وتباسى نەمەسە 824 170 ەتنيكالىق قازاق كوشىپ كەلگەن. ونىڭ ىشىندە وزبەكستاننان 126 790 وتباسى 494 565 ادام, قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنان 25 764 وتباسى 85 487 ادام, موڭعوليادان 22 124 وتباسى 110 856 ادام. 2012 جىلدان باستاپ ەلباسىمىزدىڭ ءوزى نەگىزىن قالاعان ۇلى كوش توقتاعان.2012 جىلى 39 401 ادام كەلگەن2013 جىلدىڭ توعىز ايىندا 21 949 ادام2014 جىلى 8247 ادام2015 جىلى نەبارى 5 000 ادام2016 جىلى 33 754 ادام2017 جىلعى دەرەك تابىلمادى.حالىق سانىنىڭ تابيعي جولمەن ءوسۋ جاعدايى تومەندەگىشە:2010 جىلى قازاقستاندا 366 مىڭ ءسابي ومىرگە كەلگەن2011 جىلى 372 801 ءسابي2012 جىلى 381 مىڭ ءسابي2013 جىلى 350 مىننان استام2014 جىلى ەلىمىزدە 368 مىڭ ءسابي2015 جىلى 400 مىڭداي ءسابي دۇنيە ەسىگىن اشىپتىدەرەككوز: :..4002856289 جانە جەبە گازەتى :..126620..دەمەك، تابيعي ءوسىم ورتا ەسەپپەن جىلىنا 350 مىڭ مەن 400 مىڭنىڭ اراسىندا بولىپ تۇر.تۋماق بولعاندا، ولمەك تە بار. 2012 جىلى ەلىمىزدە 140 000 ادام باقيلىق بولىپتى. 2013 جىلى دا سول مولشەردە بولعان شىعار دەپ، جازىپتى جەبە گازەتى. :..126620..ورتا ەسەپپەن ءولىم سانى جىلىنا 150 000 ادامدى قۇرايدى دەپ، باعامداۋعا ابدەن بولار.قازاقستاندا تاۋلىگىنە ورتاشا ەسەپپەن 766, ياعني ءبىر جىلدا 280 مىڭداي ءسابي دۇنيەگە كەلەدى جانە 432, ياعني جىلىنا 160 مىڭداي ادام قايتىس بولادى دەپ، بولجام جاسايدى :..259201وسى ەكى دەرەكتەن شىعاتىن ورتاق تۇجىرىم ەلىمىزدە جىلىنا 300350 مىڭ ءسابي دۇنيەگە كەلىپ، 150 مىڭداي ادام باقيلىق بولادى.دەمەك، قازاقستان حالقىنىڭ تابيعي ءوسىمى جىلىنا 200 مىڭنىڭ شاماسىندا بولىپ تۇر.اقيقاتىن ايتقاندا، تابيعي وسىمدە جىل سايىن تومەندەپ كەلەدى. وسىدان 30 جىل بۇرىن 5 بالامىز بار دەسە ەل كۇلەتىن. ال، قازىر بۇل سان ماقتانعا اينالدى. كوپتەگەن وتباسىلار 23 بالامەن شەكتەلەتىن بولىپ ءجۇر. وسىنىڭ سەبەبى نەدە؟25 جىل ەكونوميكامەن اينالىستىق. ەندى ۇكىمەت ۇلتتىق يدەولوگيانى قولعا الۋلارى كەرەك. ۇلتشىل، رۋشىل دەگەن سوزدەردەن ەش قورقۋدىڭ قاجەتى جوق. قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم دەگەندەي ۇرپاق تاربيەسىن كوپ بولىپ قولعا الۋ قاجەت. ودان ارى دەموگرافعالىم، مارقۇم ماقاش ءتاتىموۆ اعامىز ايتقانداي، ۇكىمەت حالىقتى ىنتالاندىرۋى كەرەك. ارنايى دەموگرافيالىق باعدارلاما قابىلداۋ قاجەت. جاس وتباسىلارعا جاعداي جاساۋدى جالعاستىرا بەرۋ كەرەك. ودان كەيىن، 7 بالا تاپقانعا التىن القا، 6 بالا تاپقانعا كۇمىس القا بەرگەنىمىز سەكىلدى، ءتورت جانە بەس بالا تاپقان انالارعا قولا مەدال بەرۋىمىز كەرەك. سپورتتا دا التىن، كۇمىس، ودان كەيىنگىگە قولا بەرىلەدى دەگەن ۇسىنىسىن ىسكە اسىرۋ قاجەت.مۇنداي وسىممەن الداعى 2 جىلدا 20 ميلليونعا تابيعي وسىممەن جەتۋ ەش مۇمكىن ەمەس. ەڭ توتە جولى شەتەلدەگى 6 ميلليون قازاقتىڭ ەڭ كەمىندە ۇشتەن ءبىرىن ەلگە شاقىرىپ، ورنالاستىرۋ كەرەك. ەگەر كوشى قون كوميتەتى وسى باعىتتا جۇمىسىن جانداندىرسا، 2020 جىلعا ەلباسى مەجەلەگەن 20 ميلليونعا جەتۋگە تولىق مۇمكىنشىلىگىمىز بار.ەلىمىز بەن جەرىمىزدىڭ، ءتىلىمىز بەن ءدىنىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ، وزگەلەرمەن تەرەزەسى تەڭ قابىرعالى ەل بولامىز دەسەك، وسى ماسەلە جايلى ەلباسىنىڭ العا قويعان ايقىن مىندەتتەرىن مەجەلەگەن مەرزىمگە دەيىن ىسكە اسىرۋ جولىندا ۇكىمەت پەن پارلامەنتتىڭ، ءاربىر قازاق بالاسىنىڭ مىقتاپ ويلاناتىن كەزى ابدەن كەلدى. وسى ماسەلەگە بايلانىستى بۇكىل قازاق بولىپ تومەندەگى ماسەلەلەردى شەشۋدى ۇسىنامىن:بىرىنشىدەن، شەتەلدە جۇرگەن قانداستاردىڭ ءبارىن ەلگە اكەلۋ كەرەك. ولاردىڭ كوپشىلىگىنە ەڭ باستى كەرەگى كەلگەن بويدا ازاماتتىعىن بەرىپ تىركەۋگە الۋ، قىزمەتپەن قامتاماسىز ەتۋ، تۇرعىن ءۇي سالاتىن جەر بەرۋ. ال، جاعدايى كەلمەيتىندەرىنە كومەك كورسەتۋ قاجەت. ولاردى اناۋ سولتۇستىكتەگى كورشى ەل داۋلاپ جۇرگەن ايماقتارعا كوپتەپ ورنالاستىرساق، ءتىپتى ءتيىمدى بولماق.ەكىنشىدەن، قازاقتىڭ ۇلى دا، قىزى دا تەك قانا ءوزىم بىلەمىن دەگەن وزىمشىلدىك پەن قاراباستارىنىڭ قامىن ويلاۋدان ارىلۋلارى قاجەت. سەبەبى،ا. ءسۇر بويداق پەن كارى قىز اتا مەن انانىڭ، بۇكىل تۋىستارىنىڭ جان ازابى، اسىرەسە انانىڭ كەز كەلگەن اتاانا بالالارىن ۇيلەندىرىپ، بالالارى الدىنداعى بورىشتارىن اتقارۋدى ارماندايدىءا. اتاسى مەن اناسىن نەمەرە ءسۇيۋ دەگەن ەڭ ءبىر ءتاتتى ارمانىنان ايىرادىب. ءوزىنىڭ كەلەشەگىنە بالتا شاۋىپ، ارتىنا ۇرپاق قالماۋ قاۋىبىن كۇشەيتەدى ايەل بالاسىنىڭ ۇرپاق اكەلۋ عۇمىرى شەكتەۋلى، 3540 قا جەتتكەسىن ايەل بالاسىنىڭ مۇمكىنشىلىگى از بولادى، ءتىپتى كوپ جاعدايلار دا اكەلە دە المايدىگ. وتباسىنىڭ بالالى بولماۋى كوپ جاعدايدايلاردا جۇبايلاردىڭ اجىراسۋلارىنا دا سەبەپ بولىپ جاتادى.دۇنيەدە ارتىڭا ءىز شاڭىراعىڭا، بارلىق جيعان تەرگەنىڭە يە بولىپ قالاتىن ۇل قالدىرماي ۇرپاقسىز ومىردەن ءوتۋ قۋراپ قالعان قۋ اعاشپەن تەڭ. قازاق ءۇشىن بۇدان اسقان قاسىرەت بولۋى ەش مۇمكىن ەمەس. بۇل سەنىڭ ءومىرىڭنىڭ سوڭىن قارتتار ۇيىندە وتكىزۋگە دۋشار ەتەدى.دەمەك، ۇل دا، قىز دا تەك قانا قاراباستارىنىڭ قامى جان تىنىشتىعى ءۇشىن ەمەس، وزدەرىنىڭ اتالارى مەن انالارى، اكەلەرى مەن شەشەلەرىنىڭ، بارلىق تۋىستاردىڭ قامىن كوبىرەك ويلاپ، تەزىرەك وتباسىن قۇرىپ، دۇنيەگە ۇرپاق اكەلۋلەرى كەرەك. بۇل سەنىڭ ەلىڭە قوسقان قوماقتى ۇلەسىڭ بولماق.بۇل ماسەلەنى ءتيىمدى شەشۋ ەجەلگى اتا سالتىمىز بەن داستۇرىمىزگە ساي، تەكتى وتباسىمەن قۇدا ءتۇسۋ, جەڭگەتايلىق ت.ب. ينستيتۋتتارىن قالپىنا كەلتىرۋگە جۇمىستانساق دۇرىسى وسى بولار.دۇنيەدە ەكى نارسەدەن ەش قاتەلەسۋگە بولمايدى. ءبىرىنشىسى، ومىرلىك جار تاڭداۋ، ەكىنشىسى ماماندىق قىزمەت تاڭداۋ.ءاربىر قازاق جىگىتىنىڭ ساناسىنا قازاقتىڭ ءبىر قارا قىزىن باقىتتى ەتە الماعان جىگىت، جىگىت ەمەس، قىزدارىمىزدىڭ ساناسىنا قازاقتىڭ ءبىر جىگىتىن باقىتتى ەتە الماعان قىز، قازاقتىڭ قىزى دەگەن ارداقتى اتقا ىلايىق ەمەس دەگەن ۇلتتىق يدەولوگيامىزدىڭ باستى قاعيدالارىنىڭ ءبىرىن قۇلاقتارىنا بالا جاستان قۇيا بەرۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ كەزىمىزدە اجىراسۋ دەگەن جامان ادەت مۇلدەم بولمايتىن. جۇبايلاردى تەك قانا ءولىم اجىراتاتىن.قازىرگى جاستار ۇيلەنبەي تۇرىپ بار جاعدايدى ءۇي، كولىك، مول قاراجات ت.ت. جاساپ العىلارى كەلەدى. سونىڭ سوڭىندا جۇرگەندە التىن ۋاقىت بوسقا ءوتىپ، كوبى اندا دا جوق، مىندا دا جوق بولىپ قالا بەرەدى. اتالارىمىزدىڭ باس ەكەۋ بولماي، مال ەكەۋ بولمايدى دەگەن وسيەتىن ەش ۇمىتۋعا بولمايدى.بۇل جونىندە اتامىز قازاقتىڭ ءبىر قوزى تۋسا، ءبىر ءتۇپ جۋسان ارتىق شىعادى دەگەن ماقالىن باسشىلىققا العانىمىز ءجون.ۇشىنشىدەن، مەملەكەت تاراپىنان دا شارا الىنۋى قاجەت. مىسالى، بويداقتاردىڭ جانىنا باتاتىنداي ەتىپ بويداق سالىعىن سالىپ، وتباسى جوق، نەمەسە وتباسىنان اجىراعان جانداردى بيلىكتىڭ ەشبىر ساتىسىنا جولاتپاۋ كەرەك. بۇل ماسەلەمەن قازاقتىڭ سانى دا كوبەيەدى، اجىراسۋدا ازايادى جانە سونىمەن قاتار مەملەكەت قازىناسىنا قوماقتى قارجى دا تۇسەتىن بولادى. ءتىپتى سول بويداق سالىقتان تۇسكەن قاراجاتقا جاس وتباسىلارعا ارناپ ارزانعا ءۇي سالىپ بەرۋگە دە بولادى.مۇمكىن مەنىڭ بۇل ۇسىنىستارىم، بىرەۋلەرگە ۇناماس. بىراق وزگەلەرمەن تەرەزەسى تەڭ ەل بولۋ ءۇشىن، باسقا امال قالماي بارا جاتىرعان سىڭايلى.وسى جەردە، ياعني ءسوزىمنىڭ سوڭىندا ارنايى توقتالا كەتەتىن جاعداي، سوڭعى 100 جىلدا، ورىس پاتشالىعى يمپەرياسىنىڭ اۋماعىندا ءتىلىدە، جەرىدە، ءدىنىدە جوق بولىپ كەتكەن 90نان اسا ۇلتتاردىڭ كەبىن كيىپ، قازاقتىڭ جەر بەتىنەن قۇرىپ كەتپەۋىنە نەگىزگى سەبەپ بولعان نارسە ول ءبىزدىڭ قازاق ۇلتىنىڭ رۋعا اتاعا توپتاسىپ، ءومىردىڭ تالاي قيىنشىلىقتارىنا ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ توزە بىلگەندىگى. اقيقاتىندا دا، كەڭەستىك زۇلماتتان باسقا ەلدەرگە باس ساۋعالاپ، جەر اۋعان قازاقتاردىڭ ءتىلىن، ءدىنىن، ادەتعۇرپىن، سالتءداستۇرىن ساقتاپ قالۋىنا ولاردىڭ اتاعا رۋعا توپتاسۋى عانا سەبەپ بولدى.ەرتە كەزدە جاستارعا، جالپى قازاققا، تولىققاندى، جانجاقتى تاربيەنى وتباسى ءتۇتىن ەمەس، اتارۋ قاۋىمىنىڭ تاربيەلىك ورتاسى عانا بەرگەن.ول كەزدەگى اتارۋ قاۋىمى ناعىز زيالى تابيعي زيالى, ادامنىڭ جان دۇنيەسىن اشۋعا باعىتتايتىن، ورتا بولعان جانە دە رۋلار اتالاستار اراسىندا وتە وركەنيەتتى باسەكەلىك كەڭىستىك قالىپتاسقان ەدى.وزدەرىڭىز كورىپ وتىرعانداي، قازاقستاننىڭ بۇگىنگى ورىس ءتىلدى بيلىگى مۇنداي كەڭىستىكتى قالىپتاستىرا المايتىنى ايدان دا انىق بولدى.دەمەك، ءبىز ەلباسىمىزدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلاماسىنا ساي سول ەجەلگى تاربيەلىك جۇيەگە قايتا ورالۋىمىز كەرەك.ماسەلەنىڭ وزەكتى ەكەنى داۋعا جاتپاسا كەرەك. سەبەبى، ەلىمىزدىڭ، جەرىمىزدىڭ، ۇلتىمىزدىڭ بولاشاعى ءاربىر قازاق بالاسىنىڭ قولىندا. سوندىقتان وي بولىسەيىك، اعايىن!قانات بىرلىكۇلى 35594زىكىريا زامانحانۇلى 49032
|
تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى: ئىيوردانىيەدە چىقىدىغان ئەددۇستۇر گېزىتى، ئىسرائىلىيە ئىككى ھەپتە ئىچىدە 89 پەلەستىن بىناسىنى مۇسادىرە قىلىپ يىقىپ تاشلىغانلىقىنى خەۋەر قىلدى.لوندوندا ئەرەبچە ۋە ئىنگلىزچە نەشر قىلىنىدىغان ئەلقۇددۇس ئەلئەرەبى گېزىتى، ئىسرائىلىيە باش مىنىستىرى بېنيامىن نېتانياھۇنىڭ قۇددۇستىكى ئىشخانىسىدا مىسىرلىق بىر مىنىستىرنى قوبۇل قىلغانلىقىنى ۋە ئۇچرىشىش جەريانىدا نېتانياھۇنىڭ مىسىرلىق مىنىستىردىن دوستى مىسىر پىرېزىدېنتى ئابدۇلفەتتاھ سىسىغا سالام يوللىشىنى تەلەپ قىلغانلىقىنى خەۋەر قىلدى.قاتاردا چىقىدىغان ئەررايە ئەلقاتارىييە گېزىتى، قاتارنىڭ فرانكوفونى فىرانسىيە مەدەنىيىتى بىلەن مەلۇم مۇناسىۋىتى بار دۆلەتلەر ۋە رايونلارغا ۋەكىللىك قىلىدىغان خەلقئارالىق تەشكىلات نى داۋاملىق قوللاشنى قارار قىلغانلىقى توغرىسىدىكى ئۇچۇرلارنى ئوقۇرمەنلىرىنىڭ دىققىتىگە سۇندى.گېرمانىيە ئاۋازى رادىيوسى ، گېرمانىيەدە ۋۇخەن ۋىرۇسى كوۋىد 19 نىڭ كىشىنى ئەندىشىگە سالغۇدەك دەرىجىدە كۆپىيىپ كەتكەنلىكىنى خەۋەر قىلدى.گېرمانىيەنىڭ زۈددۇتچ زېيتۇڭ گېزىتى، گېرمانىيەدىكى ھەر قايسى ئۆلكىلەر ۋاكسىنا ئەملەش تەرتىپىگە ئۆزگەرتىش كىرگۈزۈپ، يەسلى ۋە باشلانغۇچ مائارىپى ئورۇنلىرىدا ئىشلەيدىغانلارنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويۇشنى تەلەپ قىلىۋاتقانلىقىنى يازدى.گېرمانىيە فرانكفۇرتېر رۇندشاۋ گېزىتى، سابىق پىرېزىدېنت ترامپنىڭ ئۆگەي قىزى لارا ترامپنىڭ باياناتلىرىنىڭ دونالد ترامپ 2024 يىلى يەنە بىر قېتىم پرېزىدېنتلىققا سايلىنامدۇ؟ دېگەن دەتالاشنىڭ پىلتىسىغا ئوت ياققانلىقىنى ئىلگىرى سۈردى.ئىسپانىيەنىڭ ئېل پائىس گېزىتى، كاتالونىيە ساقچىلىرىنىڭ كوچىلاردىكى زوراۋانلىق ۋەقەلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش ئۇسۇلىنىڭ كاتالونىيەدىكى مۇقىمسىزلىقنى تېخىمۇ چوڭقۇرلاشتۇرۇۋەتكەنلىكىنى يازدى.مېكسىكادا چىقىدىغان لا جورنادا گېزىتى: مېكسىكا ھاۋا ئارمىيەسىنىڭ ۋېراكرۇز ئۆلكىسىدە چۈشۈپ كەتكەن ئايروپىلانىدىكى ئالتە ئادەمنىڭ قازا قىلغانلىقىنى خەۋەر قىلدى.ئارگېنتىنانىڭ كلارېن گېزىتى، كوۋىد 19 يۇقۇمىدا 500 مىڭدىن ئارتۇق ئامېرىكالىقنىڭ قازا قىلغانلىقىنى، بۇ ساننىڭ بىرىنچى ۋە ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى، شۇنداقلا ۋيېتنام ئۇرۇشى دا قازا قىلغانلار سانىدىنمۇ ئېشىپ كەتكەنلىكىنى يازدى.رۇسىيەنىڭ گازەتە.رۇ تورى، ئامېرىكا پىرېزىدېنتى جو بايدىن نىڭ دۆلەت خەۋپسىزلىك ئىشلىرى مەسلىھەتچىسى جەيك سۇللىۋاننىڭ، ئامېرىكانىڭ رۇس خاككېرلىرىنىڭ تور ھۇجۇملىرىغا ئىنكاس قايتۇرۇشقا تەييارلىنىۋاتقانلىقىنى ئېيتقانلىقىنى ئىلگىرى سۈردى.رۇسىيەنىڭ ئىزۋېستىيا گېزىتى، ئەنگلىيە تاشقى ئىشلار ۋەزىرى دومىنىك راب بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى كىشىلىك ھوقۇق ھەيئىتىنىڭ رۇسىيەدىكى كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكىگە ئىنكاس قايتۇرۇشىنى تەلەپ قىلغانلىقىنى خەۋەر قىلدى.رۇسىيەنىڭ رىئا نوۋوستى ئاگېنتلىقى، سلوۋاكىيە باش مىنىستىرى ئىگور ماتوۋىچنىڭ كابىنېت ئەزالىرىدىن رۇسىيەدە ياسالغان ۋاكسىنىسىنى سېتىۋېلىش سۈرئىتىنى تېزلىتىشنى تەلەپ قىلغانلىقى توغرىسىدىكى ئۇچۇرلارنى ئوقۇرمەنلىرىنىڭ دىققىتىگە سۇندى.فىرانسىيەنىڭ لې موندې گېزىتى، فىرانسىيەدە ساقچىلارغا قارىتىلغان جىنايەتلەر نىسبىتىنىڭ 20 يىلدا بىر ھەسسىدىن كۆپرەك ئېشىپ كەتكەنلىكىنى يازدى.فىرانسىيەنىڭ لې فىگارو گېزىتى، بىرمانىدىكى ھەربىي ھاكىمىيەتنىڭ نامايىشچىلارنى نامايىشنى باستۇرۇش ئەسناسىدا ئۆلۈپ كېتىش ئېھتىماللىقى بارلىقىنى ئېيتىپ ئاگاھلاندۇرغانلىقىنى يازدى.فىرانسىيەنىڭ لىبېرېيشن گېزىتى: كوۋىد تەدبىرلىرى سەۋەبىدىن فرانسىيەنىڭ جەنۇبىدىكى نىس شەھىرىدە ساياھەتچىلىكنىڭ ۋەيران بولۇش خەۋىپىگە دۇچ كەلگەنلىكىنى ئىلگىرى سۈردى.خەتكۈچ: گېزىت , ئۇيغۇرچە , تۈركىيە , مەتبۇئات , چەت ئەل
|
موڭغۇل قوشۇنلىرىنىڭ غەربكە يۈرۈش قىلىشى ۋە ئابباسىلار سۇلالىسىنىڭ ھالاكىتى ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى : ئومۇمى موڭغۇل قوشۇنلىرىنىڭ غەربكە يۈرۈش قىلىشى ۋە ئابباسىلار سۇلالىسىنىڭ ھالاكىتىموڭغۇل قوشۇنلىرىنىڭ غەربكە يۈرۈش قىلىشى ۋە ئابباسىلار سۇلالىسىنىڭ ھالاكىتى1. موڭغۇل قوشۇنلىرىنىڭ غەربكە يۈرۈش قىلىشى ۋە ئابباسىيلار سۇلالىسىنىڭ ھالاكىتى13 ئەسىرنىڭ باشلىرىدا، ئاسىيانىڭ شەرق ۋە غەرب قىسمىدا ئىككى خىل كۈچ مەۋجۈد ئىدى: ئۇلار موڭغۇل خانلىقى بىلەن خارازىم سۇلالىسى ئىدى. مەلۇم مەنىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، ئۇلارنىڭ ئارىسىدىكى توقۇنۇش ۋە ئۇرۇشتىن ساقلانغىلى بولمايتتى. 13 ئەسىرنىڭ دەسلىپىدە تېمۇرچىن پايدىلىق پۇرسەتنى قولدىن بەرمەي، ئالدى بىلەن موڭغۇل قەبىلىلىرىنى بىرلىككە كەلتۈردى. 1206 يىلى موڭغۇل ئاقسۆڭەكلىرى قاينۇن دەرياسىنىڭ بېشىدا قۇرۇلتاي ئېچىپ، تىمۇرچىننى چىڭگىزخان موڭغۇل دۆلىتىنىڭ تەڭرىقۇتى قىلىپ كۆتۈرۈپ موڭغۇل خانلىقىنى قۇردى. موڭغۇللارنى بىرلىككە كەلتۈرگەندىن كېيىن، چىڭگىزخان قوشۇنلىرى ئالدى بىلەن جەنۇبقا كەڭ كۆلەملىك ھۇجۇم قوزغىدى. ئوتتۇرا ئىقلىمىنى بېسىۋىلىپ، خۇاڭخې دەرياسىنىڭ شىمالىي قىرغاقلىرىغىچە يېتىپ باردى. موڭغۇل ھاكىمىيىتىنىڭ تەسىر كۈچى كۈنسايىن ئېشىپ باردى. مۇشۇنداق ئەھۋال ئاستىدا، چىڭگىزخان سىرتقا كېڭەيمىچىلىكىنى باشلىدى.ئەينى چاغدا، ئاسىيانىڭ ئوتتۇرا قىسمى ۋە غەربىي قىسىملىرى مۇسۇلمانلار دۇنياسى بولۇپ، ئوتتۇرا ئاسىيادا باش كۆتۈرگەن خارازىملىكلەر 12 ئەسىرنىڭ ئاخىرى ۋە 13 ئەسىرنىڭ باشلىرىدا سىبىريىلىكلەرنىڭ قولىدىن ئىراننى تارتىۋېلىپ، قىتان دۆلىتى بىلەن گور خانلىقىنىڭ كەڭ كۆلەمدىكى زېمىنلىرىنى بېسىۋېلىپ، مۇسۇلمانلار دۇنياسىنىڭ شەرقىنى كونترول قىلىپ تۇراتتى. شەكشۆبھىسىزكى، بۇ چاغدىكى خارازىمنىڭمۇ مەلۇم قارا نىيىتى بولۇپ، ئۇلار جۇڭگوغا ئىچكىرىلەپ كىرىپ، سودا ساھەسىدە پايدىلىق ئورۇننى ئىگەللەپ، ۋولگا دەرياسىدىن تارتىپ ھىندى دەرياسىغىچە جۇڭگودىن تارتىپ ئوتتۇرا يەر دېڭىزىغىچە بولغان بىپايان زىمىنلاردا ئۆز ھۆكۈمرانلىقىنى يۈرگۈزىشنى ئويلايتتى. 1209 يىلى، چىڭگىزخان تىغ ئۇچىنى غەربكە قاراتتى. ئۇ قىتانلار بىلەن خارازىملىكلەر ئارىسىدىكى ئۇرۇشتىن پايدىلىنىپ، خۇيخېلار ھازىرقى ئۇيغۇر رايونلىرى دىكى بەگلىكلەرنى ئۆزىنىڭ خانلىقىنى ئېتراپ قىلىشقا مەجبۇر قىلدى. بۇ رايوندىكى كەڭ كۆلەملىك ھەربىي ھەرىكەتلەر 1216 يىلى باشلانغان. موڭغۇللار ئۇلار بىلەن دۈشمەنلەشكەن قەبىلىلەرگە زەربە بېرىۋاتقاندا، قىرغىزلار زېمىنىدا خارازىم سۇلتانىنىڭ قوشۇنلىرى بىلەن ئۇچرىشىپ قالىدۇ. ئۇلار ئۇرۇشتا تەڭ كېلىپ قالغاندىن كېيىن چېكىنىپ كېتىدۇ. دىققەت قىلىشقا ئەرزىيدىغىنى شۇكى، بۇچاغدا چىڭگىزخان ئاللىقاچان شەرق بىلەن غەربنىڭ سودىسىنىڭ مۇھىملىقىغا دىققەت قىلغان بولۇپ، شەرق بىلەن غەربنىڭ سودا كارۋان يوللىرىنىڭ راۋان بولۇشىنى ئۈمىد قىلاتتى. ئۇ بۇرۇن تونۇشۇپ قالغان مۇسۇلمان سودىگەرلەر موڭغۇللارنىڭ خارازىم بىلەن بولغان سودىسىدا مۇھىم رول ئوينىغان ئىدى. شۇنىڭ بىلەن بۇ مۇسۇلمانلار موڭغۇللار بىلەن خارازىملىقلەر ئارىسىدا ۋاستىچىلىك رولىنى ئالدى.1218 يىلى، چىڭگىزخان ئالدى بىلەن غەربىي لياۋنى يوقۇتۇپ، غەربكە يۈرۈش قىلىش يولىدىكى توسالغۇنى سۈپۈرۈپ تاشلىدى. 1219 يىلى، ئۇ 200 مىڭ كىشلىك زور قوشۇننى باشلاپ خارازىمگە ھۇجۇم قىلدى. بۇ قوشۇن گەرچە سان جەھەتتە دۈشمەنلىرىدىن ئاز بولىسمۇ، ئەمما ئۇلارنىڭ تەشكىلىي ئىنتىزامى چىڭ، جەڭگىۋارلىقى ئۈستۈن بولۇپ، كىشىنى ھەيران قالدۇرغىدەك تېز سۈرئەتتە ئالغا ئىلگىرلەيتتى. ئۇلار خارازىم قوشۇنلىرىنى پۈتۈنلەي يوقىتىپلا قالماستىن بەلكى يەنە روسىيە بىرلەشمە قوشۇنلىرىنىمۇ مەغلۇپ قىلدى. بەش يىل ئىچىدە، موڭغۇل ئاقسۆڭەكلىرىنىڭ قوشۇنلىرى ھەممە تەرەپكە چېپىپ يۈرۈپ، ئالدىن يۈرەر قىسىملىرى ئىراننىڭ شىمالىي قىسمى ۋە شەرقىي ياۋرۇپالارغىچە يېتىپ بېرىپ، ئاسىياياۋروپا ئىككى قىتئەنى كېسىپ ئۆتكەن بۈيۈك موڭغۇل خاندانلىقىنى قۇرۇپ چىقتى. 1227 يىلى چىڭگىزخان ئۆلگەندىن كېيىن، ئۇنىڭ ۋارىسلىرى يەنە ئىلگىرىكېيىن ئىككى قېتىم غەربكە يۈرۈش قىلىپ، موڭغۇللارنىڭ تەسىر كۈچىنى تېخىمۇ كەڭ دائىرىلەرگە كېڭەيتتى. 1236 يىلىدىن 1241 يىلىغىچە، ئوكتايخان روسىيەنى مەغلۇپ قىلىپ، ئالدىن يۈرەر قىسىملىرى ھازىرقى پولشا، ۋېنگىرىيە قاتارلىق جايلارغا يېتىپ باردى.1253 يىلدىن 1259 يىلغىچە بولغان ئارىلىقتا، مۈڭگەخانسۈلەيئۇنى غەربكە يۈرۈش قىلىشقا ئەۋەتتى. ئۇ ئاساسەن ئوتتۇرا ئاسىيا تۈركلىرىدىن تەشكىللەنگەن بىر قوشۇننى باشلاپ، 1256يىلى، ئالدى بىلەن شىئەلەرنىڭ ئىچىدىكى ئىسمائىلىيە مەزھىپىنىڭ بىر تارمىقى بولغان ھەششاشۇن مەزھىپىگە بۇرۇن نىزارلىيە مەزھىپى، يېڭى ئىسمائىلىيە مەزھىپى دەپمۇ ئاتالغان. ئادەتتە يوشۇرۇن ئۆلتۈرگىچىلەر مەزھىپى دەپ ئاتىلىدۇ. غەرب ئالىملىرى ھەششاشۈن مەزھىپى دەپ ئاتايدۇ ھۇجۇم قىلپ، ئۇلارنىڭ بازىسى بولغان پىرىسىيەنىڭ ئەلەمۇت قورغىنى پارسچە بۈركۈت چاڭگىسى دېگەن مەنىدە تۈزلىۋېتىدۇ، ھەمدە ئۇلارنىڭ باشلىقى ۋە نۇرغۇن مۇرتلىرىنى ئۆلتۈرۋېتىدۇ. ئېيتىشلارغا قارىغاندا، سۈلەيئۇ ھەششاشۈنچىلەرغا تاقابىل تۇرۇشقا ياردەملىشىشكە تەكلىپ قىلغان بولسىمۇ، لېكىن جاۋابقا ئېرىشەلمىگەن. ئەلەمۇت قورغىنىنى ئېلىپ بولغاندىن كېيىن، سۈلەيئۇ يەنە خەلىپىگە ئۇلتىماتوم ئەۋەتىپ، ئۇنىڭدىن باغدادنىڭ سىرتقى سېپىلىنى بۇزۇپ تاشلاپ، شەرتسىز تەسلىم بولۇشنى تەلەپ قىلغان. رەت قىلىنغاندىن كېيىن سۈلەيئۇ ھۇجۇمنى باشلىغان. گەرچە ھۇجۇم قارشىلىققا ئۇچرىغان بولسىمۇ، ئەمما خەلپىنىڭ قوشۇنلىرى بەرىبىر موڭغۇل قوشۇنلىرىنىڭ رەقىبى بولالمايتتى. 1258 يىلى 1 ئاينىڭ 10 كۈنى، موڭغۇل قوشۇنلىرى باغدادقا بېسىپ كىردى. خەلىپە ھەمدە ئائىلە تاۋابىئاتلىرى ۋە قول ئاستىدىكى ئەمەلدارلىرى ئۆلتۈرۈلدى. شەھەر بۇلاڭتالاڭ قىلىنىپ، بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىدى. 500 يىل ھاكىمىيەت يۈرگۈزگەن. ئابباسىلار سۇلالىسى يوقالدى.چىڭگىزخان غەربكە يۈرۈش قىلغاندا، بۈگۈنكى ئۇيغۇرلار ياشاۋاتقان غەربى يۇرتتا يەنى شىنجاڭدا شەرقى قىسمىدا ئىدىقۇت ئۇيغۇر خانلىقى، غەربى قىسمىدا قاراخانىلار خانلىقى بار ئىدى گەرچە قارا خانىلار خانلىقى قىتانلار تەرىپىدىن مۇنقەرز قىلىنغان بولسىمۇ، ئەمما ئۇنىڭ قالدۇق كۈچلىرى مەۋجۈد ئىدى تەرجىمە تەھرىردىنموڭغۇللارنىڭ غەربكە يۈرۈش قىلىشى غەلىبە قىلغاندىن كېيىن، تۆت خانلىق قۇردى: چىڭگىزخاننىڭ چوڭ ئوغلى زېمىنى غەربتە دوناي دەرياسىنىڭ تۆۋەنكى ئېقىمىغىچە، ھازىرقى ئېرتىش دەرياسىغىچە، جەنۇبى كافكازغىچە، شىمالىي بۈگۈنكى روسىيە ۋە بولغارىيىلەرگىچە يېتىپ بارغان. ئىككىنچى ئوغلى چاغاتايغا سۇيۇرغال قىلىپ بېرىلگەن چاغاتاي خانلىقى، ئۇنىڭ زېمىنى ئىككى لياۋ خاندانلىقىنىڭ بۇرۇنقى يەرلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالدى. ئۈچىنچى ئوغلى ئوكتايخانغا بۆلۈپ بېرىلگەن خانلىق بۈگۈنكى ئېرتىش دەرياسىنىڭ يۇقىرى ئېقىنى ۋە بالقاش كۆلىنىڭ شەرقىدىكى رايونلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان. چىڭگىزخاننىڭ تۆتىنچى ئوغلى تولۇيخاننىڭ ئوغلى سۈلەيئۇغا سۇيۇرغال قىلىپ بېرىلگەن خانلىق ئىلىك خانلىق بولۇپ، كافكاز ۋە ئەرەب دېڭىزىنىڭ جەنۇبىدىكى رايونلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان. بۇ تۆت خانلىق موڭغۇل ھاكىمىيىتىگە تەۋە بولسىمۇ لېكىن كېيىن ھەممىسى ئايرىمئايرىم مۇستەقىل بولۇپ، 14،15 ئەسىرلەرگە كەلگەندە ئىلگىرىكېيىن يوقالغان.2. ئىسلام مەدەنيىتىنىڭ كەڭ تارقىلىشى ۋە ئالماشتۇرۇلىشىموڭغۇل ئاقسۆڭەكلىرىنىڭ غەربكە يۈرۈش قىلىشى ھەر قايسى دۆلەت ۋە رايونلارغا ئىنتايىن زور بۇزغۇنچىلىقلارنى كەلتۈردى. خەلققە زور بالايىقازا، ئاپەت ئېلىپ كەلدى. تارىختا بۇ ھەقتە خاتىرىلەر قالدۇرۇلغان بولۇپ، بۇنى ھىچكىممۇ ئىنكار قىلالمايدۇ. بۇخارانى موڭغۇل قوشۇنى بېسىۋالغاندىن كېيىن. خوراسانغا قېچىپ بارغان بىر ئادەم: ئۇلار كەلدىيۇ، بۇزغۇنچىلىق باشلاندى، ئۇلار كۆيدۈردى، ئۆلتۈردى، بۇلىدى، ئاندىن كېيىن ئۇلار كەتتى، دېگەن. بۇ سۆزلەر ئەينى چاغدىكى ئۇرۇشنىڭ رەھىمسىزلىكىنى ۋە يامان تەسىرىنىڭ قانچىلىك ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بەزىلەر، موڭغۇللارنىڭ غەرپكە يۈرۈش قىلىشى دۇنيانى ۋەيران قىلىدىغان ۋەھشىيانە ھەرىكەت، بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغان دۆلەتلەر مىڭ يىلدىمۇ ئۆز ئەسلىگە كېلەلمەيدۇ. دېيىشىدۇ. بۇ سەل ئاشۇرۋېتىلگەن گەپ، موڭغۇل قوشۇنلىرى كەلتۈرۈپ چىقارغان بۇزغۇنچىلىقلار مۇئەييەن ۋاقىتئىچىدە قىسمەن رايونلاردا يۈز بەرگەن. موڭغۇللار غەربكە يۈرۈش قىلغاندا ئاللىقاچان خەنزۇ ۋە باشقا مىللەتلەرنىڭ ئىلغار مەدەنىيەتلىرىنى قوبۇل قىلىشقا باشلىغان ئىدى. ئۇلار ھۆكۈمرانلىق قىلغان جەرياندا ئۇلار ھەم خالىغىنىچە ئۆچ ئالمىدى ھەم دەريادەريا قان ئاققۇزمىدى. مەيلى ھەر قانداق جايدا بولسۇن، تەسلىم بولغانلار كەڭچىلىككە ئېرىشتى. پەقەت قەتئىي قارشىلىق كۆرسەتكەنلەرلا يوقىتىلدى. ئەمەلىيەتتە، موڭغۇل ئىستىلاسىنىڭ ئاقىۋېتى ئىستىلاچىلارنىڭ چېكىنىشى بىلەن ئېغىر قالايمىقانچىلىق پەيدا بولمىدى. سانى كۆپ ئەمەس ھەربىي كۈچىدىن باشقا موڭغۇل خانلىرىنىڭ ئېلىپ كەلگىنى مەمۇرىي ئىشلار ۋە قوشۇننىڭ ئىچكى قىسمىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل مۈلكى ئەمەلدارلار ئىدى.موڭغۇل ئىستىلاچىلىرى ئىشغال قىلىنغان جايلارنىڭ ئىقسادىي، مەدەنىيەت ۋە قاتناش ئىشلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە تەرەققى قىلدۇرۇش ئۈچۈن، بىر قاتار مۇھىم چارىلەرنى قوللاندى. ھەر قايسى مەدەنىيەتلىك دۆلەتلەر ۋە رايونلارنى بىر مىللەت ۋە بىر سۇلالىنىڭ ھۆكۈمرانلىقى ئاستىغا بىرلىككە كەلتۈرۈپ، جايلارنىڭ ئىقسادىنى ۋە شەرق غەربنىڭ سودا ۋە مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشنى ئىلگىرى سۈردى. نۇرغۇن تارىخى پاكىتلار بۇ نۇقتىنى ئىسپاتلاپ بېرىدۇ. بۇندىن سىرت، موڭغۇل ھۆكۈمرانلىرى سىياسىي ۋە دىن جەھەتتىمۇ، ئادەتتە نىسبەتەن يول قويۇش پوزىتسىيىسىنى قوللانغان. جايلارنىڭ باشلىقلىرى موڭغۇل ئاقسۆڭەكلىرىنى ئاساس قىلسىمۇ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، يەنە ئىقتىدارى بار يەرلىك يۇقىرى قاتلام كىشىلەرنى ئەمەلدارلىققا قويۇپ، ئۆزلىرىنىڭ ھاكىمىيەت يۈرگۈزىشىگە ياردەملەشتۈرگەن. شۇڭلاشقا، مۇئەييەن شارائىت ئاستىدا، ئۇلارنىڭ ھاكىمىيىتى ھەر قايسى جايلاردىكى يۇقىرى قاتلامدىكى كىشىلەرنىڭ قوللىشىغا ئېرىشكەن. موڭغۇللار غەربكە يۈرۈش قىلغاندىن كېيىن، زور تۈركۈمدىكى مۇسۇلمانلار جۇڭگوغا كەلدى، ئۇلار رەڭدار كۆزلۈك ئادەملەر قاتارىغا كىرگۈزىلدى، ئۇلارنىڭ ئورنى خەنزۇلاردىن ئۈستۈن تۇراتتى. بۇ مەزگىلدە نۇرغۇن موڭغۇللار ئىسلام دىنىغا كىردى. مەسىلەن، قۇبلەي خاننىڭ نەۋرىسى ئەنشى خانى ئانەندا ئىسلام دىنىغا كىرگەن ئىدى. ئۇنىڭ 500 مىڭ پىيادە ئەسكىرىنىڭ يېرىمىدىن كۆپرەكى مۇسۇلمانلار ئىدى. شۇنىڭ بىلەن، ئاسىيانىڭ، شەرق، غەرب تەەرەپلىرى، جۇڭگونىڭ جەنۇب شىمالدىكى ھەر قايسى مىللەتلەر ئارىسىدىكى تېخىمۇ كەڭ ۋە چوڭقۇر ئىقساد، مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش ۋە ئۇچرىشىش ۋەزىيىتى شەكىللەندى. ئىسلام دىنىنىڭ موڭغۇللار ئارىسىدا كەڭ كۆلەمدە تارقىلىشى بولسا، بۇ مەزگىلدىكى ھەر قايسى مىللەتلەرنىڭ مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشىنىڭ مۇھىم مەزمۇنى بولۇپ قالدى. جۇڭگونىڭ يۈەن سۇلالىسى دەۋرىدىكى ئىسلام دىنى تارىخى نىڭ ئاپتورى ئىسلام دىنىنىڭ موڭغۇللار ئارىسىدا تارقىلىشى توغرىسىدا سۆزلىگەندە: ماركس:ياۋايى ئىستىلاچىلار، مەڭگۈلۈك تارىخى قانۇنىيەت بويىچە، ئۆزلىرى تەرىپىدىن بويسۇندۇرۇلغان خەلقلەرنىڭ نىسبەتەن يۇقىرى مەدەنىيىتى تەرىپىدىن بويسۇندۇرىلىدۇ. دەپ توغرا كۆرسەتكەنىلىكىنى قەيت قىلغان.چىڭگىزخان باشچىلىقىدىكى موڭغۇل ئىستىلاچىلىرىمۇ بۇ قانۇنىيەتتىن قېچىپ قۇتۇلغىنى يوق. ئۇلار ئات ۋە ئوقيا ئارقىلىق جاھاننى قولىغا ئالدى. ھەربىي ئىشغالىيەت ئارقىلىق بىپايان موڭغۇل ئىمپىرىيىسىنى قۇرۇپ، تارىخشۇناسلار تەرىپىدىن دۇنيانىڭ ئىستىلاچىسى دەپ ئاتالدى. ھالبۇكى بۇ موڭغۇل ئىمپىرىيىسى ئۆزىنىڭ تارىخى مۇساپىسىنى بېسىپ بولغاندا، كىشىلەر قۇملۇقتىن ئاتلىنىپ چىققان بۇ موڭغۇللاردا ئۇيغۇر مەدەنىيىتى، خەنزۇ مەدەنىيىتى، ئىسلام مەدەنىيىتى، بۇددا مەدەنىيىتى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان يات مىللەت، يات دىنلارنىڭ مەدەنىيەتلىرىنىڭ ئازدۇركۆپتۇر ئىپادىلىنىپ چىققانلىقىنى كۆرۈشتى.ئۇ بىر ئالاھىدە تارىخى مۇھىت بولۇپ، پۈتۈن دۇنياغا مەغرۇرۇلۇق بىلەن نەزەر سالىدىغان موڭغۇللارنى ئۇلار تەرىپدىن بويسۇندۇرۇلغان ئەرەبلەر، ئوتتۇرا ئاسىيالىقلار، ئۇيغۇرلار، خەنزۇلار بىلەن سېلىشتۇرغاندا، ئۇلارنىڭ ئىقساد، مەدەنىيىتىنى تەڭ ئورۇنغا قويغىلى بولمايتتى. ئۆز مىللىتىگە قارىغاندا كۆپ ئىلغار بولغان ئىشلەپچىقىرىش ئۇسۇلى ۋە مەدەنىيىتىگە قارىتا چىڭگىزخان ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى ئۆزلىرىنى ئۈزلۈكسىز تەڭشەپ، ئۆزلىرىنى تەدرىجىي ئۆزگەرتىپ، تارىخى تەرەققىيات قانۇنىيىتىگە ماسلاشتۇردى. نۇرغۇنلىغان ئۈنۈملۈك سىياسەتلەرنى ۋە باشقۇرۇش شەكىللىرىنى قوللىنىپ، ئىشلەپچىقىرىش شەكلى، مەدەنىيەت ئەنئەنىلىرىنى داۋاملاشتۇردى. ھەر قايسى مىللەتلەردىن چىققان ئۆز يېرىنىڭ ئالاھىدىلىكىگە ماسلاشتۇرۇپ، ھەر قايسى جايلاردىكى ھەرقايسى مىللەتلەرنىڭ ئىجتىمائىي تۈزۈمى، ئاتاقلىق شەخىسلەرنى دادىللىق بىلەن ئىشلەيتتى، ھەمدە مۇھىم ۋەزىپىلىەرگە قويدى. باشقا مىللەتلەرنىڭ يات دىن، يات مەدەنىيەت، ئېتىقاد ۋە ئۆرپئادەتلىرىگە ھۆرمەت قىلدى. شۇنىڭ بىلەن، ئاسىيانىڭ غەرب، شەرق، جۇڭگونىڭ جەنۇب ۋە شىمالىدىكى ھەر قايسى مىللەتلەر ئارىسىدىكى بىر مەيدان كەڭ كۆلەمدىكى، چوڭقۇر ئىقتىسادىي، مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش ۋە ئۇچرىشىش ۋەزىيىتى شەكىللىنىپ، ھەر قايسى مىللەتلەرنىڭ چوڭ كۆچۈش، چوڭ يۇغۇرۇلۇش ھالىتى بارلىققا كەلدى. دەل مانا مۇشۇنداق ئارقا كۆرۈنۈش ئاستىدا، قۇملۇقنىڭ شىمالىدىكى كۆچمەن چارۋىچىلىق قەبىلىلىرىدىن كەلگەن موڭغۇللاردا بۆلۈنۈش يۈز بەردى. بەزىلىرى يېڭى مەدەنىيەتلەرنى قوبۇل قىلىپ، يېڭى دىنلارغا ئېتىقاد قىلدى، باشقا مىللەتلەرنىڭ ئىچىگە يۇغۇرۇلۇپ كەتتى؛ بەزىلىرى بولسا ئۆز مىللىتىنىڭ ئالاھىدىلىكلىرىنى ساقلاش ئاساسىدا تېز تەرەققى قىلىپ زورىيىپ، ھازىرقى مەنىدىكى موڭغۇل مىللىتى بولۇپ قالدى.
|
سارىارقا گازى: قاراعاندى وبلىسىندا جۇمىس قارقىنى قانداي؟12 قىركۇيەك 09:33قاراعاندى. قازاقپارات بيىلعى جىلى سارىارقا ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنان كوگىلدىر وتىن قاراعاندى، تەمىرتاۋ جانە جەزقازعان قالالارىنا جەتكىزىلەدى.بۇگىندە وڭىردە 756 شاقىرىم قۇبىر توسەلدى، قازىر دانەكەرلەۋ جۇمىستارى اياقتالۋعا جاقىن، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.قاراعاندى وبلىسى اكىمدىگىنەن ءمالىم ەتكەندەي، ايماق باسشىسى ەرلان قوشانوۆ ماگيسترالداعى جۇمىس بارىسىمەن تانىستى. وبلىس اكىمىن قاراعاندىلىقتاردىڭ ۇيلەرىنە گاز قاي ۋاقىتتا جەتەتىنى قىزىقتىردى.ونىڭ ايتۋىنشا، جەزقازعاندا گاز تاراتۋ جەلىلەرىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. ال قاراعاندى مەن تەمىرتاۋ جۇمىستارعا وسى اپتادا كىرىسەدى. جاڭاارقا، شەت، بۇقار جىراۋ، وساكاروۆ اۋداندارىندا جانە شاحتينسك قالاسىندا جوبالىق سمەتالىق قۇجاتتاما ازىرلەنۋدە.ەنەرگەتيكا جانە تۇرعىن ءۇيكوممۋنالدىق شارۋاشىلىق باسقارماسىنىڭ باسشىسى ۇلانتاي ۇسەنوۆ حابارلاعانداي، قاراعاندى مەن تەمىرتاۋدا گاز جەلتوقسان ايىنىڭ سوڭىندا، جەزقازعاندا ول مەرزىمنەن ءبىر اي بۇرىن بەرىلەتىن بولادى.وبلىس ورتالىعىندا ءبىرىنشى كەزەڭدە بادين جانە وليمپييسكايا كوشەلەرى، تەمىرتاۋ قالاسىندا سارىارقا كوشەسى گازداندىرىلادى. جەزقازعاندا جەكە سەكتوردان باسقا كوگىلدىر وتىن تالاپ اۋىلى مەن ستانتسيوننىي كەنتىنىڭ تۇرعىندارىنا دا بەرىلەدى.بارلىق جۇمىستاردى مەرزىمىندە اياقتاۋعا ۇلگەرۋ كەرەك. ەگەر پروبلەمالار بولسا، تەزدەتىڭىزدەر، شەشىڭىزدەر. سونداياق حالىقپەن جۇمىس ىستەۋ قاجەت. ادامدارعا گازدى قالاي قوسۋعا بولاتىنىن ءتۇسىندىرىڭىز، بۇل قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنىن ءتۇسىندىرىڭىز، ولارعا وسى ماسەلە بويىنشا كومەك كورسەتىڭىزدەر، دەپ تاپسىردى ەرلان قوشانوۆ.ءۇي يەلەرى گازبەن جىلىتۋعا قوسىلۋ ءراسىمىن جەڭىلدەتۋدى قالايدى. سول سەبەپتى، بيۋروكراتيالىق قاعازباستىلىقتاردى بولدىرماۋ ءۇشىن بارلىق جاعداي جاسالادى. ازىرگە جىلىتۋ جۇيەسىنە قاجەتتى گاز تەك جەكە سەكتوردىڭ تۇرعىندارىنا قولجەتىمدى بولادى. ۋاقىت وتە كەلە كوپقاباتتى ۇيلەرگە دە تارتىلماق. شەشىمدى كوندومينيۋمعا قاتىسۋشىلار مەن قىزمەت كورسەتۋشىلەردىڭ وزدەرى قابىلدايدى. الدىن الا ەسەپتەۋ بويىنشا، قاراعاندى وبلىسىندا ءبىر تەكشە مەتر گاز باعاسى 47 تەڭگەنى قۇرايدى، دەدى وبلىس اكىمدىگىنەن.ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، سارىارقا گاز قۇبىرىنىڭ قۇرىلىسى 2018جىلدىڭ قاراشا ايىندا باستالدى. ەلدى گازداندىرۋدى ەلباسى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تاپسىرعان بولاتىن.
|
كەپىلدە تۇرعان پاتەردى ساتىپ الۋدىڭ قانداي قاۋىپتەرى بار12 ماۋسىم 10:47نۇرسۇلتان. قازاقپارات بۇگىندە كەپىلدە تۇرعان جىلجىمايتىن مۇلىكتى ساتۋ ادەتتەگى ىسكە اينالدى.ينتەرنەتتە نەسيەسىن ۋاقىتىلى تولەي الماعان بورىشكەرلەردىڭ كەپىلگە قويىلعان مۇلىكتەرىن ساتۋ تۋرالى حابارلاندىرۋلاردى ءجيى بايقاۋعا بولادى. ءبىراق، كەپىلدە تۇرعان پاتەردى ساتىپ الۋ قاۋىپتى دەپ سانايتىندار از ەمەس.. ءتىلشىسى زاڭگەر قايرات جۇكەل ۇلىنان كەپىلدە تۇرعان مۇلىكتى ساتىپ الۋدىڭ قانداي قاۋىپتەرى بار ەكەنىن جانە ساتىپ الۋدىڭ الدىندا نەنى ءبىلۋ كەرەكتىگىن سۇرادى.زاڭگەردىڭ ايتۋىنشا، كەپىلدە تۇرعان پاتەردى الۋدىڭ بىرنەشە قاۋپى بار، سوندىقتان، ءبىرىنشى كەزەكتە سول مۇلىكتىڭ يەسىنە قاتىستى مالىمەتتەردى تەكسەرۋ قاجەت.مۇندا نەگىزگى قاۋىپ مۇلىكتىڭ ساتىلايىن دەپ تۇرعان باعاسىندا، ياعني ول اقشا قامتاماسىز ەتىلگەن قارىزدى جابا ما، جوق پا؟ دەگەن سۇراق تۋىندايدى. سول سەبەپتى، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنان كەپىلدە تۇرعان پاتەردىڭ يەسىنە جانە پاتەرگە قاتىستى ارنايى انىقتامالاردى الۋ قاجەت باسقا تىيىمداردىڭ بارجوعىن انىقتاعان ءجون. سەبەبى، ول مۇلىككە باسقا دا تىيىمدار سالىنۋى مۇمكىن. مىسالى، يەسىنىڭ باسقا دا قارىزدارى، مىندەتتەمەلەرى بولۋى مۇمكىن. باسقا دا سالىقتار بويىنشا قارىزى بار ەكەنى انىقتالسا، مۇلىككە كەز كەلگەن ۋاقىتتا سوت ارقىلى تىيىم سالىناتىن جاعدايلار بولادى، دەپ ەسكەرتەدى قايرات جۇكەل ۇلى.سونىمەن قاتار، بانك قانشا اقشاعا پاتەردى جىلجىمايتىن مۇلىكتى كەپىلدەن شەشۋگە دايىن ەكەنىن ءبىلۋ قاجەت. مىندەتتى تۇردە بانكتەن جانە ح ق ك ودان ارنايى انىقتامالاردى الۋ كەرەك، دەيدى ول.مامان كەپىلدە تۇرعان پاتەردى ساتىپ الۋدىڭ تاعى ءبىر قاۋپى دەپ مۇلىك ورتاق مەنشىك بولا تۇرا يەلەرىنىڭ ءبىرى رۇقساتىن بەرمەگەن جاعدايدا مۇلىكتىڭ سوت ارقىلى تارتىپ الىناتىنىن اتادى.مىسالى، كەپىلگە قويىلعان مۇلىك ورتاق مەنشىك دەلىك. ياعني، ەرلىزايىپتىنىڭ اراسىندا ورتاق مۇلىك بولادى. سول مۇلىك كەپىلگە قويىلعان بولسا، ءبىراق، ولاردىڭ بىرىنەن رۇقسات الىنباسا نەمەسە رۇقساتىنسىز ساتىلىمعا شىعارىلسا، كەيىن مەنشىك يەسى ساتىپ الۋساتۋ شارتىن جارامسىز دەپ تانىپ، سوتقا شاعىمدانا الادى. شارتتى بۇزىپ تاستايدى. بۇل ۇلكەن قاۋىپ، دەپ ەسكەرتەدى زاڭگەر.كەپىلدەگى جىلجىمايتىن مۇلىكتى يەلەنۋ كەپىلدى ۇستاپ وتىرعان ادام، ياعني قارىز بەرگەن تۇلعادان بانك جەكە تۇلعا، ميكروكرەديت ۇيىمدارى رۇقسات الۋ ارقىلى يەلەنەدى. كىمگە كەپىلگە قويىلدى سودان رۇقسات الىنۋ ارقىلى ساتىلىمعا شىعادى دەگەن ءسوز. ءبىرىنشى جاعدايدا كەپىلگە قويىلعان جىلجىمايتىن مۇلىكتى پاتەر نەمەسە جەر بولسىن، سونىڭ يەسى ارقىلى تىكەلەي ساتىپ الۋعا بولادى. مۇندا ەڭ باستىسى، يەسى پاتەردى كەپىلدە ۇستاپ وتىرعان ادامنان نەمەسە بانكتەن قاجەتتى كەلىسىمىن الۋى كەرەك. سودان كەيىن عانا تىكەلەي ساتۋعا بولادى. ول كەزدە كوبىنە الدىن الا شارت جاسالادى.ساتىپ الۋشى كەپىلپۇل بەرەدى دە، بەلگىلى ءبىر سوماعا كەلىسكەنى جايلى شارت جاساسادى. ەكىنشى جاعدايدا كەپىلدە تۇرعان مۇلىكتى اۋكسيوندار ارقىلى يەلەنۋگە بولادى. ول اۋكسيونداردى بانكتەردىڭ وزدەرى وتكىزۋى مۇمكىن. كەيدە سوت ورىنداۋشىلارى وتكىزەدى. وزدەرىنىڭ ءتاسىلى بولادى اعىلشىن گوللاند ءتاسىلى سياقتى. ياعني، باعانى جوعارى نەمەسە تومەن ءتۇسىرۋ ارقىلى. نەگىزگى ەكى ءتاسىل وسى. ءبىراق، اۋكسيوننان ساتىپ الۋدىڭ نيۋانستارى كوپ. اۋكتسيونداردا سوت ورىنداۋشىلار كوپ رەسمي قۇجاتتار دايىندايدى مۇلىكتى باعالايدى، كەپىلدە تۇرعان مۇلىكتىڭ يەسىنە ارنايى حابارلاما جىبەرەدى. سودان كەيىن عانا اۋكسيونعا قاتىسادى، دەيدى زاڭگەر.قايرات جۇكەل ۇلى كەپىلدە تۇرعان پاتەردى الۋدىڭ قاۋىپتەرىن الدىن الۋ ماقساتىندا ءبىرىنشى كەزەكتە پاتەر مەن پاتەر يەسىنە قاتىستى بارلىق مالىمەتتى تەكسەرىپ، قۇجاتتاردى قاراپ شىعۋعا كەڭەس بەرەدى. سونداياق، مەنشىك يەلەرىنەن كەلىسىم الۋ وتە ماڭىزدى ەكەنىن ايتادى.
|
باقىتجان ساعىنتايەۆ ينۆەستيسيالار تارتۋ جانە سالىق ساياساتى جونىندە كەڭەس وتكىزدى12 شىلدە 20:15استانا. قازاقپارات بۇگىن ۇكىمەت ۇيىندە ق ر پرەمەرءمينيسترى باقىتجان ساعىنتايەۆ قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋىن جوبالىق باسقارۋ اياسىندا وسىعان دەيىن اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ جايكۇيى بويىنشا كەڭەس وتكىزدى، دەپ حابارلايدى ..كەڭەس بارىسىندا ءبىرىنشى جارتى جىلدىقتاعى ءوسىمنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرى جانە ينۆەستيتسيالار تارتۋ، قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى، سالىق ساياساتى، بازالىق يندۋستريا سەكىلدى باعىتتار بويىنشا ودان ءارى دامىتۋ قورلارى تالقىلاندى.سونداياق، اقمولا وبلىسى مەن الماتى قالاسى اكىمدىكتەرىنىڭ جوبالىق باسقارۋ ماسەلەلەرى قارالدى.اتاپ ايتقاندا، قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى ب. اتامقۇلوۆتىڭ جەتەكشىلىك ەتىپ وتىرعان سالاسىنىڭ ماسەلەلەرى، ينۆەستيسيالار جانە دامۋ ءمينيسترى ج. قاسىمبەكتىڭ ينۆەستيتسيالار تارتۋ جانە بازالىق يندۋستريالاندىرۋدى دامىتۋ، سونىمەن قاتار قارجى ءمينيسترى ب. سۇلتانوۆتىڭ سالىقتاردى جيناۋدى ارتتىرۋ بويىنشا اعىمداعى جىلدىڭ التى ايىنداعى ماقساتتى ينديكاتورلارعا قول جەتكىزۋ بويىنشا ەسەپتەرى مەن ەكىنشى جارتى جىلدىققا جوسپارلارى تىڭدالدى.اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمى م. مىرزالين مەن الماتى قالاسىنىڭ اكىمى ب. بايبەك كولىك جانە لوگيستيكا، اوك، تۋريزم، ساۋدا، ءبىلىم، دەنساۋلىق سالالارى، جاپپاي كاسىپكەرلىك، يندۋستريالاندىرۋدى جۇرگىزۋ، تسيفرلاندىرۋ، ينۆەستيسيالار تارتۋ جانە ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا قابىلدانعان شارالار مەن 2018 جىلعا جوسپارلارى تۋرالى باياندادى.
|
ھوشۇر ئىسلام ھازىرقى ئورنى دۆلەت تەۋەلىگى مائارىپ سەۋىيىسى تور بەت پروفېسسور ھوشۇر ئىسلام 1942 يىلى 8 ئايدا تۇغۇلغان. دۆلەت دەرىجىلىك تۆھپىكار مۇتەخەسسىس، ئاپتونوم رايوننىڭ ئالاھىدە تۆھپە قوشقان مۇتەخەسسىسى، دوكتور ئاسپىرانتلار يېتەكچى ئوقۇتقۇچىسى. ئاساسلىقى كومپيۇتېردا كۆپ خىل يېزىق ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللىنىدۇ. ھازىر شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى ئۇچۇر تېخنىكىسى ئىنستىتۇتىنىڭ ئوقۇتقۇچىسى.ھازىر دۆلەتنىڭ 863 پىلان تۈرى، دۆلەتنىڭ تەبىئىي پەن فوندى تۈرى ئىچىدىكى 6 تۈرلۈك پەن تەتقىقات تېمىسى ئۈستىدە ئىشلىمەكتە. ھوشۇر ئىسلام مەملىكەتلىك ئىلغار خىزمەتچى. ئۇدا 3 يىل ئاپتونوم رايوننىڭ مۇنەۋۋەر مۇتەخەسسىسى بولۇپ باھالانغان، دۆلەتنىڭ 8بەش يىللىق پىلانى يۇقىرى تېخنىكا بويىچە 2دەرىجىلىك مۇكاپاتىغا، دۆلەتنىڭ گۇئاڭخۇئا 2دەرىجىلىك مۇكاپاتىغا ئېرىشكەن. پروفېسسور ھوشۇر ئىسلام ھازىر جۇڭگو يېزىق ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ مۇدىرىيەت ئەزاسى، شىنجاڭ كومپيۇتېر ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرىيەت باشلىقى، شىنجاڭ ئېلېكتىرون ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرىيەت باشلىقى، ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى مۇتەخەسسىس مەسلىھەتچىلەر ئۆمىكىنىڭ ئەزاسى، كومپىيۇتېر مۇتەخەسسىسى، دوكتۇر ئاسپىرانىت يېتەكچىسى ھوشۇر ئىسلام 1942يىلى 20ئاۋغۇسىت غۇلجا شەھىرى چاپچال ناھىيىسى جاغىستاي يېزىسىدا تۇغۇلغان . بۇ قەدىمى يۇرت چاپچال ناھىيىسى ئىلى دەرياسى بىلەن تەڭرىتاغ تىزمىلىرى ئارىلىقىدىكى 4050 كىلومېتىرچە يانتۇ تەكشىلىككە، تاغ باغرى ئېتىكىدىكى يېشىل ۋادىغا جايلاشقان بولۇپ، يىراقتىن تارىختىن قالغان، سۈكۈتتە تۇرغان يادنامىدەك تەسىر بېرەتتى. ھەيران قالغىنىم ئاز ئۇچرايدىغان ئۈچ خىل يايلاق ئېكولوگىيىسى، تەبىئى ئەۋزەللىك شۇ ئارىلىقتا تېپىلىدىكەن . سېزىم بويىچە بىر خىل كۆرۈنمەس لىرىكا بېغىشلاپ تۇرىدىغان دەريا دولقۇنلىرى، يېنىدىلا قارىغايلىق، ياۋا گۈللەرگە پۈركەلگەن بىر تەبىئى بوستانلىق، مېۋىلىرىنى كسەلدىن قورۇيدىغان سالقىن تاغ ھاۋاسى، تىرىك سۈزۈك سۇ، مۇنبەت تۇپرىقى، ئىللىق گۈزەل قوينى خۇددى داڭلىق سەيلىگاھ تەبىئەت كۆرگەزمىسىدەك مۇقەددەس، جىلۋىدار، مۇڭلۇق، يېقىملىق تۇيۇلاتتى. كىشىلىرى جۇشقۇن، يۇمۇرىستىك، گەپدان، قورقۇمسىز سالماق، ئاق كۆڭۈل ئۆتكۈر كۆرۈنەتتى .ئۇ ئەنە شۇ گۈزەل ۋادىنىڭ ئەركىن قۇشىدەك ئارزۇئارماننى بويلاپ، پەلەك چاقى دېگەندەك بىراقلا يىراقلارغا پەرۋاز قىلىپ، ئىلى پېداگوگىكا مەكتىپى، شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتىدا فىزىكا كەسپىنى ئەلا نەتىجە بىلەن پۈتتۈرۈپ، 22 يېشىدا قەشقەر پېداگوگىكا ئىنىستىتۇتىغا كېلىپ نەق 17 يىل ئىشلەپ، ياشلىقتىن قىرانلىققا دەۋرىگە قەدەم باسقان تەقدىرىي قىسمەتنى تۇيمايلا قالدى. ئۇ 1981يىلى شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتىتىغا يۆتكىلىپ كېلىپلا يېڭى شارائىتقا غەرق بولۇپ، بىر قاتار كەسپىي، مەمۇرىي ۋە ئىجتىمائىي ئىشلارنى ئۈستىگە ئېلىپ ئىشلەشكە باشلىدى . بولۇپمۇ تەتقىقات، ئوقۇتۇش مەسئۇلىيەت جاۋابكارلىقى ئېغىر خىزمەت بولغاچقا، باشتىنئاخىر كۈچلۈك بېسىم، ئەندىشە، تەقەززالىق ئىچىدە ياشىدى . ئەلۋەتتە نەتىجىلەردىن ئۇلا ئەمەس، خەلقىمىز خۇش بولدى.ئۇ خىزمەتلەرنىڭ ئوڭۇشلۇق، نەتىجىلىك راۋاجى ئۈچۈن، ۋاقىت ئىچىدىن ۋاقىت چىقىرىپ، ئىلمىي پوزىتسىيىدە بىر قانچە مۇلازىمەت ئامىلىنى توغرا ھەل قىلىپ ماڭالىدى. ۋاقىت، ئومۇمىي پائالىيەت، ئىش ئۈنۈمدارلىقى ؛ يەككە، كۆپ قاتلاملىق ھەم بىرلەشمە تېما ؛ كەسپىي، مەمۇرىي ھەم ئىجتىمائىي خىزمەت ؛ شەخسىي ياكى ئائىلە ھەم كوللىكتىپ ئىشلار قاتارلىق تۆت قاتلامدىكى ئۈچ خىل مۇناسىۋەت باغلىنىشىنى توغرا ماسلاشتۇرۇپ، يۈكسەك مەسئۇلىيەت، جاسارەتتە، تۈنلەرنى تاڭلارغا، خىياللارنى نىشانلارغا، تەسەۋۋۇرنى تەپەككۇرغا ئۇلاپ، پىلانلىق، سىتېمىلىق ئىشلەپ ماڭدى .تەتقىقات مەزمۇنى تېمىدىن تېمىغا، ئاددىيلىقتىن مۇرەككەپلىككە، رايون سەۋىيىسىدن دۆلەت، خەلقئاراغا يۆتكەلگەندە ئەلۋەتتە مۇناسىپ ئىزدىنىش، ئۇسۇل، سەۋىيە، تەپەككۇر ئالدىن يېتەكچىلىك رولىنى ئوينىدى . بەزى زىددىيەتخىرىسلىق ئىشلارنى ئازابلىق كەچۈرمىشلىرىنى باشقىلارنى ئاياپ پىنھان تۇتۇپ، باش چۆكۈرۈپ ئىشلىدى .ھوشۇر ئىسلام شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتىتىنىڭ پروفېسسورى، دوكتۇر ئاسپىرانت يېتەكچىسى . مەركىزىي كومپارتىيە تەشكىلات بۆلۈمى باشقۇرۇشىدىكى مۇنەۋۋەر مۇتەخەسىس ۋە ش ئۇ ئا ر رايونلۇق ئالاھىدە دەرىجىلىك پەنتېخنىكا مۇكاپاتىغا 500 مىڭ يۈەن ئېرىشكەن بىردىنبىر ئازسانلىق مىللەت ئالىمى .ئۈچ قېتىم جۇڭگو قۇرۇلۇش ئاكادېميىسىنىڭ ئاكادېمىلىكىگە كۆرسىتىلگەن نامزات . دۆلەتلىك ئالاھىدە تۆھپىكار مۇتەخەسىس، دۆلەتلىك ئىلغار خىزمەتچى، ئاپتونۇم رايونلۇق مۇنەۋۋەر مۇتەخەسىس ئۈچ نۆۋەت ، دۆلەتلىك 10 مۇنەۋۋەر مۇھاجىر خادىمىنىڭ بىرى . ئاپتونۇم رايونلۇق مۇتەخەسىسلەر مەسلىھەتچىلەر كومىتىتى ھەيئىتىنىڭ ئەزاسى، ئاپتونۇم رايونلۇق ئىلمىي ئۈنۋان كومىتىتىنىڭ ئەزاسى، مەملىكەتلىك ۋە ئاپتونۇم رايونلۇق كومپىيۇتېر، ئۇچۇر جەمىيئەتلىرىنىڭ ھەيئەت ئەزاسى ھەم مۇئاۋىن مۇدىرى، دۆلەتلىك 211 قۇرۇلۇشى شىنجاڭ ئۇچۇر تېخنىكىسى ھەم ئالاقە ئىلمى نۇقتىلىق پەن قۇرۇلۇشىنىڭ يېتەكچىسى، دوكتۇر ۋە دوكتۇر ئاشتى تەربىيىلەش مەركىزىنىڭ قۇرغۇچىسى، 4 خىل كومپىيۇتېر ئۇچۇر ماگىستىرلىق تەربىيىلەش مەركىزىنىڭ ھەم كۆپ خىل تىل يېزىقلىق ئۇچۇر تېخنىكىسى تەتقىقات مەركىزىنىڭ قۇرغۇچىسى . ئۇ 50 تىن ئارتۇق ئاسپىرانت ۋە ياش تايانىچنى تەربىيىلىگەن . خەلقئارالىق، مەملىكەتلىك ژۇرناللاردا 70 تىن ئارتۇق ماقالە ئېلان قىلغان . ئىككى قېتىم خەلقئارالىق، مەملىكەتلىك يىغىنلارغا رىياسەتچىلىك قىلغان، 15 قېتىمدىن كۆپرەك خەلقئارالىق يىغىنلاردا ماقالە ئوقۇغان . 10 پارچە ئالىي مەكتەپ دەرىسلىكى يازغان . 10 مىڭدىن ئارتۇق كومپىيۇتېر ئېلىكترون سۆزلۈكلىرىنىڭ ئۆلچەملىك ئاتالغۇسىنى بېكىتىپ چىققان . بۇلار ھەرقايسى ساھەلەردە كەڭ قوللىنىلىۋاتىدۇ .پەنتېخنىكا جەھەتتە :تەھرىرھازىرغىچە دۆلەت 863 يۇقىرى تېخنىكىلىق تەتقىقات پىلانىدىكى ئىقتىدارلىق ماشىنا تەتقىقات تۈرىدىن يەتتىگە، دۆلەت تەبىئىي پەن فوندى تەتقىقات تۈرىدىن ئۈچكە، يەنە مەملىكەت ۋە ئاپتونۇم رايونلۇق نۇقتىلىق تەتقىقات تۈرلىرى بولۇپ جەمئى 20 تۈرگە يېتەكچىلىك قىلغان . 20 دىن ئارتۇق كۆپ خىل يېزىق ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش يېڭى سىستېمىلىرىنى تەتقىق قىلىپ، يېڭى ئۇسۇل، يېڭى تېخنىكىلارنى ئوتتۇرىغا قويغان . بۇ مۇۋەپپىقىيەتلىرى بىلەن مەملىكەتلىك پەنتېخنىكا تەرەققىياتى بويىچە 2دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ۋە 3دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ئېرىشكەن . ئۈچ تۈردە ئاپتونۇم رايونلۇق پەنتېخنىكا تەرەققىياتى بويىچە 2دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ئېرىشكەن . ئالتە تۈر مەملىكەتلىك تۇنجى ئىجادىيەت ۋە خەلقئارالىق ئىلغار سەۋىيە دەپ بېكىتىلگەن . بەش تۈردە مەملىكەتلىك ئالدىنقى سەۋىيىگە يەتكەن . سەككىز تۈردە مەملىكەتلىك پاتېنىت ھوقۇقىغا ئېرىشكەن . نۆۋەتتە دۆلەتلىك ۋە ئاپتونۇم رايونلۇق تەتقىقات تۈرىدىن سەككىزگە يېتەكچىلىك قىلماقتا .ئۇ ئازسانلىق مىللەتلەر ئۇچۇر بىر تەرەپ قىلىش ساھەسىنى ئاچقان . ئازسانلىق مىللەتلەر تىليېزىقىدىكى كۆپ خىل يېزىقلىق 2. 0 دىن 6. 0 گىچە، 3. 195982000 تۈرىدىكى ھەرخىل مەشغۇلات سىستېمىلىرى ۋە يۇمشاق دېتاللارنى ئىشلەپ چىققان . ئوخشىمىغان يۆنىلىشتىكى، ئوخشاشمىغان كەڭلىكتىكى كۆپ خىل يېزىقلارنى قوش يۆنىلىشتە ئارىلاشما بىر تەرەپ قىلىشنى ھەل قىلغان .ئۇ تۇنجى بولۇپ تەتقىق قىلىپ چىققان ئۇيغۇرچە، خەنزۇچە، ئىنگلىزچە چاقىرغۇ ۋە يانفونلار شىنجاڭدا تورلاشتى . ئازسانلىق مىللەتلەرنىڭ ئۆلچەملىك توچكىلىق ھەرپ ئامبىرىنى قۇرۇپ، ۋېكتورلۇق ھەرپ، ئۈچ ئۆلچەملىك ئەگرى سىزىقلىق ھەرپ دەرىجىسىگە كۆتۈردى . مېخانىك خەت بېسىش، مىخ مەتبەئە ساھەسىنىڭ ئېلىكترونلۇق ماشىنا، ئاپتوماتلىشىش دەۋرىگە كىرىشىگە زور تۆھپە قوشتى .دۆلەت ئىچىسىرتىدا تىل سىستېمىسىدا تۇنجى بولۇپ ئۇيغۇرچە ئاۋاز تونۇش سىستېمىسىنى ئىشلەپ چىقتى . ئۇنىڭ 40 مىڭغا يېقىن سۆزلۈكنى تونۇش ئىقتىدارى 95 كە يەتتى . مۇئاۋىن زۇڭلى بۇ سىستېمىنى كۆرۈپ يۇقىرى باھا بەردى . ھوشۇر ئىسلام 10 نەچچە يىللىق جاپالىق ئەمگىكى ئارقىلىق ئۇيغۇرچە، قازاقچە، قىرغىزچە يېزىق ئۇچۇرلىرىنىڭ خەلقئارالىق ۋە دۆلەتلىك ئۆلچىمىنى بېكىتىش ۋە ئۇنى غا كىرگۈزۈپ ئۇيغۇرچە، قازاقچە، قىرغىزچە ئۇچۇر بىر تەرەپ قىلىش ۋە ئالماشتۇرۇشنى خەلقئاراغا يۈزلەندۈرۈشتە ئالاھىدە تۆھپە ياراتتى . ھازىر يېڭى يېزىقنى ۋە كونا ئۇيغۇر يېزىقى نى خەلقئارالىق ئۆلچەمگە كىرگۈزۈشكە كۈچەۋاتىدۇ . ئۇ تورلاشتۇرۇشتىكى كۆرۈش، مۇلازىمەتچى، مەلۇمات ئامبىرى دىن ئىبارەت ئۈچ قەۋەتلىك سىستېما قۇرۇلۇشى قاتارلىق مۇرەككەپ مەسىلىلەرنى ھەل قىلدى .ھوشۇر ئىسلام ۋە ئۇنىڭ شاگىرىتلىرى، خىزمەتداشلىرى 20 نەچچە يىللىق جاپالىق ئەمگىكى نەتىجسىدە، شىنجاڭ ئازسانلىق مىللەتلەر ئۇچۇر بىر تەرەپ قىلىش ئىشلىرىنى كۆپ مۇھىتلاشتۇرۇش، تورلاشتۇرۇشنى يېڭى سەۋىيىگە كۆتۈردى .يېقىنقى يىللاردىن بۇيان ئۇنىڭ مۇۋەپپىقىيەتلىرىدىن ياسالغان مەھسۇلاتلار جۇڭگو،شىنجاڭ ھەم چەتئەللەرگە تارقالدى .ئەمەلىي قوللنىلىدىغان سىستېمىلار :تەھرىركۆپ خىل يېزىق شىڭ خەن ۋە بوغدا مەتبەئە سىستېمىسى، ئازسانلىق مىللەت ئۇچۇر ئامبىرىنى ئاپتوماتىك شەكىللەندۈرۈش سىستېمىسى، ئۇيغۇرچە ئاۋاز تونۇشسىتېزلاش سىستېمىسى، ئۇيغۇرچە كومپىيۇتېرلىق ئائىلە ئوقۇتقۇچىسى ، ئۇيغۇرچەخەنزۇچەئىنگىلىزچە چاقىرغۇ، ئىنگىلىزچەخەنزۇچە ئۇيغۇرچە ئىلىكترونلۇق لۇغەت، شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتىتى 863 ۋە سەردار تور بېكەتلىرى، دەن چىن ماركىلىق ئۇيغۇرچە خەنزۇچەئىنگىلىزچە ئېلىكترونلۇق كۇتۇپخانا، ئۇيغۇرچەخەنزۇچە يانفۇن ئۈچ خىل ، رادىئو ئىستانسىسى ھۆججەت تور سىستېمىسى، ھۆكۈمەت ئورۇنلىرىنىڭ ئېلىكترونلۇق ھۆججەتلىرىنى يوللاش، قوبۇللاش سىستېمىسى، ئۇيغۇرچە ئىشخانا، ئۆزلۈكىدىن ئۆگەنگۈچىلەر ئۈچۈن ئىمتىھان ئېلىش سىستېمىسى، ئۇيغۇرچە، ئەرەبچە، روسچە مەشغۇلات سىستېمىسى قاتارلىقلار .ھازىر كومپىيۇتېر كۆپ خىل يېزىقلىق ئۇچۇر تېخنىكىسى ھەم نەزەرىيىسى ساھەسىدە مەملىكەتلىك ھەم ئاپتونۇم رايونلۇق سەككىز نۇقتىلىق تەتقىقات تېمىسىنى ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا، غەربىي ئاسىياغا يۈزلەندۈرۈش تەتقىقاتىدىن ئىككىنى ئىشلىمەكتە . ئۇ يېتەكلىگەن ستۇدېنىتلارنىڭ كەشپىياتلىرىمۇ ئالاھىدە نەتىجىلىك بولماقتا . 6نۆۋەتلىك غالىبلار لوڭقىسى مەملىكەتلىك سىتۇدېنىتلار ئىلىمپەن، تېخنىكا ئەسەرلىرى مۇسابىقىسىگە 322 ئالىي مەكتەپتىن 1049 ئەسەر شىنجاڭدىن 11 قاتناشتۇرۇلغانىدى . شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتىتى 7لىككە مەملىكەت ئىچىدە چىڭخۇادىن قالسىلا 2لىككە ئېرىشكەن . ھوشۇر ئىسلام مۇنەۋۋەر باغۋەن مۇكاپاتىغا ۋە شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتىتى رىغبەتلەندۈرۈش ، تەشكىللەش مۇكاپاتىغا ئېرىشكەن .بۇ مۇسابىقە دەرىستىن سىرتقى پائالىيەت بولغاچقا بەزى چەكىلىمىلەرگە ئۇچرىسىمۇ، ئەمما ئەركىن ئىشلەش ھەم بازار ئىگىلىكىنىڭ تۈرتكىسىدە ھەقىقى قەھرىماننى، ئىقتىدارلىقلارنى سىنايدىغان جەڭگاھتەك رول ئوينايدۇ . بۇ مەنىدىن قارىساق نەتىجىنىڭ قىممىتى يەنىمۇ ئاشىدۇ . مانا بۇ نەتىجىلەرنىمۇ پروفېسسورنىڭ يېتەكچىلىكىدىن ۋە ئەجرىدىن ئايرىپ قارىغىلى بولمايدۇ .ھوشۇر ئىسلامنىڭ نەتىجىلىرىنىڭ شۇنداق يۇقىرى باھالارغا ئېرىشىپ، دۆلەت ۋە خەلقئارالىق ئىلىمپەن مۇنبىرى ۋە ژۇرناللاردا تونۇشتۇرۇلۇشى ئۇنىڭ تەتقىقات ئىشلىرىنىڭ ئىجتىمائىي ئەھمىيىتى، ئىقتىسادىي ئۈنۈمى، تېخنىكىلىق قىممىتى ۋە نەزەرىيىۋى سەۋىيىدە يۇقىرى ئىكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ . شۇ ۋەجىدىن ئۇ مەملىكەتلىك ئالاھىدە تۆھپە ياراتقان مۇتەخەسسىس، غەربىي شىمالنى ئېچىشتا تۆھپىسى ئالاھىدە مۇتەخەسسىس، پارتىيە مەركىزىي كومىتىتى تەشكىلات بۆلۈمى ئالاقىلىشىدىغان، يەنە ئاپتونۇم رايونىمىزدا پەنتېخنىكا تەرەققىياتى ئالاھىدە مۇكاپاتى غا ئېرىشكەن بىردىنبىر ئازسانلىق مىللەت مۇتەخەسسىس . گوۋۇيۈەن فوندىدىن بەھرىمەن بولغۇچى مۇتەخەسسىس، دۆلەتلىك 10 مۇنەۋۋەر مۇتەخەسسىس قاتارلىق ھەرخىل كەسپىي مۇكاپات، يۇقىرى شەرەپ، ئىنئام ۋە مەمۇرىي خىزمەت ئورۇنلىرىغا مۇيەسسەر بۇلالىغان . فاكۇلتىت مۇدىرى ۋە باشقا بىر قاتار مەمۇرىي، ئىجتىمائىي خىزمەتلەرنىمۇ بىللە ئىشلىگەن .يۇقىرىقى نەتىجىلەرنىڭ سانسۈپىتىدىن ھەم سېلىنما مەھسۇلات نىسبەت قائىدىسىدىن قارىساق، بىر كىشىنىڭ ئەمەس، خۇددى نەچچە ئون كىشىنىڭ، شۇنداقلا سېلىنمىدىن ھەسسىلەپ ئېشىپ كەتكەن ھاسىلات تۇيغۇسى بېرىپ، ھۆرمىتىمىزمۇ شۇنچە ئېشىپ ئاپىرىن ئوقۇماي تۇرالمايمىز .ئادەمنىڭ ئىقتىدارىغا ئىقتىسادىي مۇھىت، قاتتىق دېتال قىسمى سەپلەنسە، مۆجىزە يارىتالىشى مۇمكىن ئىكەن . بىرەر ئىشنىڭ ۋۇجۇتقا چىقىشى ھامان مەلۇم قوللاشتىن ئايرىلالمايدۇ . پروفېسسور ئېرىشكەن شانشەرەپ، نەتىجىلەر تەشكىلنىڭ قوللىشى، ئۆزىنىڭ تىرىشچانلىقى، دەۋرىمىزنىڭ مەھسۇلى نەمۇنىسى .ھوشۇر ئىسلامدەك تەبىئى پەن ئالىملىرىمىز، ئوخشاشلا ئىجتىمائىي پەن ساھەسىدىكىلەر، ئىسلاھاترىقابەت دەۋرىنىڭ پۇرسىتىنى چىڭ تۇتۇپ، ئەقلىيقۇۋۋەت كارامىتىنى كۆرسىتىپ، مەملىكەتلىك، خەلقئارالىق نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرۈپ، يۇرتىمىزنىڭ شانشۆرىتىنى ئاشۇرۇپ، كەڭ سەپ بويىچە ئىجادىي روھ، جاسارەت ئۇرغۇتىشىدا زور رول ئوينىماقتا . بۇلار ئازسانلىق مىللەت ئىلىمپەن خادىملىرىنىڭمۇ دەۋر بىلەن تەڭ ئىلگىرىلىشىگە ئۈلگەنەمۇنە تىكلەپ بەردى .مىجىت ناسىرنىڭ شىنجاڭدىكى ئازسانلىق مىللەت تەبىئىي پەن تۆھپىكارلىرى ناملىق كىتابىدىن ئېلىپ تورغا يوللاندى:...?ھوشۇرئىسلام139231 دىن ئېرىشكەن 8 ئىيۇل 2016, 18:19بۇ بەتنى 8 ئىيۇل 2016 ئاخىرقى قېتىم 18:19 دا ئۆزگەرتكەن.
|
بىرلەسكەن جەدەلتاكتيكالىق وقۋجاتتىعۋعا قارۋلى كۇشتەردىڭ اسكەري بولىمدەرى مەن بولىمشەلەرى، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارى، شەكارا قىزمەتى مەن ۇلتتىق ۇلان بولىمشەلەرى قاتىستى، دەپ حابارلايدى ..قورعانىس ءمينيسترى گەنەراللەيتەنانت نۇرلان ەرمەكباەۆ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى شەكارا قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى گەنەراللەيتەنانت دارحان ءدىلمانوۆ، ۇلتتىق ۇلاننىڭ باس قولباسشىسى گەنەراللەيتەنانت رۋسلان جاقسىلىقوۆ وقۋجاتتىعۋ تاسىلدەرىنىڭ ورىندالۋىن باقىلادى.نەگىزگى ءىسقيمىل، وقۋجاتتىعۋدىڭ جوسپارىنا سايكەس شەكارا ماڭىنداعى اۋداندا باستالدى. العاش رەت مەملەكەت اۋماعىن كۇزەتۋ بويىنشا شەكارا قىزمەتتەرى مەن قارۋلى كۇشتەردىڭ بولىمشەلەرى بىرلەسكەن ءىسقيمىلدى ءىس جۇزىندە پىسىقتادى. سونداياق قۇرامىندا ارنايى وپەراتسيالار كۇشتەرى بار بىرلەسكەن اسكەر توپتارى قۇرىلدى. اسكەرلەردىڭ ءىسقيمىلى كەزىندە زاماناۋي قارۋلى قاقتىعىستار تاجىريبەسى كەڭىنەن قولدانىلدى.بۇل وقۋجاتتىعۋدىڭ ءادىستاسىلدەرىنىڭ ەرەكشەلىگى كاسپي تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىندا ارنايى وپەراتسيالار كۇشتەرى قۇرالىمدارىنىڭ تولاسسىز جاساعان ءىسقيمىلىندا كورىندى.اسكەري قىزمەتشىلەر وتتەگى جابدىعىن پايدالانا وتىرىپ، جەردەن اسا بيىك ەمەس ارالىقتا پاراشيۋتپەن دەسانت ءتۇسىردى. بۇل سەكىرۋلەر جوعارى دالدىكپەن ورىندالىپ، ءارى قاراي اۋماقتا بارلاۋ جۇرگىزدى.بىرقاتار تاكتيكالىق ءىسقيمىلدار العاش رەت ورىندالدى.ۇتقىر توپتاردان دەسانت تۇسىرۋدە ولاردىڭ ودان ءارى جاسايتىن ءىسقيمىلدارىنا تەحنيكانى كۆادروتسيكلدەردى جەتكىزۋ اسكەري اۆياتسيا تىكۇشاقتارىنىڭ سىرتقى ىلمەكتەرى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلدى.اسكەريتەڭىز كۇشتەرىنىڭ زىمىرانارتيللەريالىق كەمەلەرىنىڭ قولداۋىمەن ءبىر ۋاقىتتا اسكەري جۇزگىشتەر سۋ ءۇستى جانە سۋ استى تاسىلدەرىمەن تەڭىز جاعاسىنداعى پلاتسدارمدى باسىپ الدى.جاۋىنگەرلىك ءىسقيمىلداردى جۇرگىزۋ كەزىندە ارنايى وپەراتسيالار كۇشتەرىنىڭ جاۋىنگەرلەرى 2020 جىلدان باستاپ اسكەرلەردىڭ جاۋىنگەرلىك دايارلىق باعدارلاماسىنا ەنگىزىلىپ جاتقان ارميالىق تاكتيكالىق اتىس تاسىلدەرىن قولداندى.العاش رەت تۇراقتى نەگىزدە اسكەريكولىك اۆياتسياسىنىڭ ۇشاعىن قوندىرۋ ءۇشىن كولىك جولىنىڭ اۋەايلاق ۋچاسكەسى قولدانىلدى. ولار جەكە قۇرامدى داعدارىس اۋداندارىنا جەتكىزدى.شابۋىلداۋشى اۆياتسيا مەن ارتيللەريانى قولدانىپ، تەڭىز جاياۋ اسكەرلەرىنىڭ بولىمشەلەرى زاڭسىز قارۋلى قۇرالىمداردىڭ ىشكى جاققا وتۋىنە جول بەرمەدى.قارسىلاستىڭ ۇشقىشسىز ۇشۋ قۇرىلعىلارى انىقتالىپ، ولار راديوەلەكتروندى بارلاۋ جانە كۇرەس قۇرالدارىنىڭ كومەگىمەن جويىلدى.اۋەدەن قونعان شابۋىلداۋشى توپتار شارتتى قارسىلاستى قاپتالدان قورشاپ، ولاردى مەحانيكالاندىرىلعان بولىمشەلەر جويدى.قورعانىس ءىسقيمىلدارىن قولدانعان كەزدە ساق قورعانى دەپ اتالعان تاكتيكالىق ءىسقيمىل پىسىقتالدى.بۇل ءشولدى جەرلەردە قارسىلاستان تاسا بولاتىن بىرنەشە ۇيمەكتەرىن قورعاندارىن اتىس پوزيتسياسى رەتىندە قولدانىلاتىن جابدىقتاردى قاراستىرادى. قوسىمشا بەكىنىستە تۇرعان تانك ۇشقىشسىز ۇشۋ اپپاراتىنىڭ وپەراتورىنان باسقاۋ پۋنكتىندە قارسىلاس جونىندە مالىمەت الىپ، انىقتالعان نىساندارعا وق جاۋدىرتادى. ودان كەيىن، اسكەري كولىك تاساعا تىعىلىپ، جاڭا نۇسقاۋلاردى كۇتەدى. بۇل تاكتيكالىق ءادىس قارسىلاستىڭ اتىسىنان تانكتىڭ زارداپ شەگۋىن تومەندەتۋگە، سونىمەن قاتار، انىقتالعان نىسانداردى زاقىمداۋدىڭ تيىمدىلىگى مەن ويلاماعان جەردەن ورىندالۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.قورعانىس ءمينيسترى وقۋجاتتىعۋعا قاتىسۋشىلاردىڭ ءىسقيمىلىنا جوعارى باعا بەردى. اسكەري قىزمەتشىلەرگە وقۋجاتتىعۋ بارىسىندا العان تاجىريبەلەرىنىڭ ناتيجەلەرىن اسكەرلەرگە ەنگىزۋ جانە قولدانۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.قالقان2021 اسكەر قارۋلى كۇشتەر
|
19 قاراشا 12:15نۇرسۇلتان قازاقپارات دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا، 4,2 ميلليارد ادامنىڭ ۇيىندە دارەتحانا جوق.19 قاراشا دۇنيەجۇزىلىك دارەتحانا كۇنى. بۇل كۇن ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ ارنايى قارارىمەن 2013 جىلى بەلگىلەنگەن. سوعان وراي، بۇگىن وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسى مەن شۆەيتساريادا دۇنيەجۇزىلىك دارەتحانا كۇنىنە ارنالعان فورۋمدار وتۋدە.دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا، الەم حالقىنىڭ 50 پايىزدان استامى، ياعني 4,2 ميلليارد ادامنىڭ ۇيىندە دارەتحانا جوق. وعان قوسا، اعىندى سۋلاردى قاۋىپسىز تاستاۋ مۇمكىندىگى جوق.دۇنيە جۇزىندە 900 ميلليونعا جۋىق ادام اجەتحاناعا اشىق وتىرا بەرەدى. سونىڭ كەسىرىنەن كوپتەگەن جۇقپالى جانە پارازيتتىك اۋرۋلار تۋىنداۋدا. ءتىپتى، سانيتارلىق جاعدايدىڭ بولماۋىنان مىڭداعان ادام ديارەيادان قايتىس بولۋدا.
|
ناپالىيوننىڭ ئۈچ سۇئالىئىزدىنىش تورىئىزدىنىش مۇنبىرى لەتىپەچاقچاقلار ناپالىيوننىڭ ئۈچ سۇئالى يوللانغان ۋاقتى 200884 14:06:58ناپالىيوننىڭ ئۈچ سۇئالى ناپالىيوننىڭ ئۈچ سۇئالىبىر شۋىتسىيىلىك ناپالىيونغا چوقۇنىدىغان بولغاچقا، ئۇنىڭغا ئەسكەر بوپتۇ. بىر قېتىم ناپالىيون بۇ شۋىتسىيىلىك تۇرۇشلۇق قىسىمنى كۆزدىن كەچۈرمەكچى بولغاندا، سەپداشلىرى ئۇنىڭغا بۇ بۈيۈك ئادەمنىڭ ئۇنىڭدىن سۇئال سورىشى مۇمكىنلىكىنى ئېيتىپتىكەن، ئۇ بىردىنلا دەككەدۈككىگە چۈشۈپتۇ، چۈنكى ئۇ فىرانسوزچىنى تازا بىلمەيدىكەن. بىر كونا ئەسكەر ئۇنىڭغا دەپتۇ:ــ ناپالىيون ئادەتتە تەرتىپ بويىچە مۇنداق ئۈچ سۇئالنى سورايدۇ: 1. قانچە ياشقا كىردىڭ؟ 2.قىسىمغا كىرگىنىڭگە قانچىلىك بولدى؟ 3. سەن مەن قىلغان ئىككى چوڭ ئۇرۇشنىڭ قايسىسىغا قاتناشقان؟بۇ شۋىتسىيىلىك بۇ ئۈچ سۇئالغا تەرتىپ بويىچە جاۋاپ بېرىشنى مەشق قىپتۇ. كۆزدىن كەچۈرۈش باشلانغاندىن كېيىن، ئۇ مىدىر قىلماستىن تىك تۇرۇۋېرىپتۇ. ناپالىيون ئۇنىڭغا دىققەت قىلغان بولسا كېرەك، ئۇنىڭ ئالدىغا كېلىپ سۇئال سوراشقا باشلاپتۇ. ئەپسۇس، بۇ قېتىم ناپالىيون سورىغان 1سۇئال مۇنداق بوپتۇ:ــ سەن مېنىڭ قىسىمىمغا قاچان كىرگەن؟ــ 23 ياشقا كىردىم، ئەپەندى.ــ قانچە ياشقا كىردىڭ؟ــ ئۈچ يىل بولدى ئەپەندى.شۋىتسىيىلىكنىڭ جاۋابى ناپالىيوننى رەنجىتكەن بولسا كېرەك، ئۇ ۋاقىراپتۇ:ــ سەن ساراڭ بولدۇڭمۇ ياكى مەنمۇ؟ــ ھەر ئىككىسى ئەپەندى. ــ دەپتۇ شۋىتسىيىلىك پەخىرلەنگەن ھالدا.مەنبە: ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى يوللانغان ۋاقتى 200884 15:10:23يەنە بىر شىۋىتسىيىلىك..007 يوللانغان ۋاقتى 200884 15:23:59ھاھاھا..ئۈلۈك يادللاش دېگەن مۇشۇ شۇ......... يوللانغان ۋاقتى 200884 16:17:54خەتلەر مايماق سايماق چىقىۋېلىپ ئوقىيالمىدىم يوللانغان ۋاقتى 2008106 18:28:35ئۇ ئەسكەر ماڭا ئو خشاشلا بىر ئىش قىپتۇ ، ئەلقىسە : ئا لىي مەكتەپكە كىلىپلا ھەربى مەشىققە چۇ شۇپ كەتتۇ ق خەنسۇچىنى پەقەت دىگۈدەكلا بىلمەيتتىم مەشىق يىتەكچىمىز خەنزۇ ھەربى ئىدى ، ئەتتىگەندە تاماقتىن ئىلگىرى بىرىنجى قىتىملىق مەشىققە چىقاتتۇ ق ، بىركۇنى بىر نەچچە ساۋاقدىشىمىز بىرىنجى قىتىملىق مەشىققە چىقماپتۇ ،ئىككىنجى قىتىملىق مەشىق ۋاختىدا يىتەكچىمىز ھەممىمىزنى قاتار تىزىلدۇرۇپ بىر بىرلەپ سۇئال سورىدى ، مەندىن سورىغاندا ئۇنىڭ نىمە دىگىنىنى شۇنچە زەن قويساممۇ پەقەتلا بىلەلمىدىم شۇنىڭ بىلەن بىلمەيمەن دەپلا قۇتىلاي دىگەن ئوي بىلەن خەنزۇچە بىلمەيمەن دىيشىم بىلەنلا يىتەكچى بىلەن قوشۇلۇپ ھەممەيلەن پاراققىدە كۇلۇپ كەتتى ، كىيىن ئۇ قسام يىتەكچى مەندىن سەن بىرىنجى قىتىملىق مەشىققە چىقتىڭمۇ؟ دەپ سوراپتىكەن.: ناپالىيوننىڭ ئۈچ سۇئالى
|
فرانتسيا اەروعارىش سەكتورىنا باسىمدىق بەرمەكوتكەن اپتادا فرانتسيا قۇنى 15 ملرد ەۋرو تۇراتىن اەروعارىش سەكتورىن قولداۋ جوسپارىن تانىستىردى. ەل بيلىگى قورشاعان ورتاعا زيانسىز ۇشاقتار ءوندىرىسىن قولعا الۋ ارقىلى كوروناۆيرۋس كەسىرىنەن جۇمىسىنان ايىرىلعان 100 مىڭ ادامعا كومەكتەسۋدى كوزدەيدى.ۇكىمەت پەن سالا كوشباسشىلارىنىڭ بىرلەسە اتقاراتىن بۇل جوسپارى بويىنشا كومەكتىڭ العاشقى بولىگى 7 ملرد ەۋرو اۋە كومپانياسىنا بەرىلگەن. سونداياق قورعانىس سالاسىنا جۇمسالاتىن قارجى كولەمىن دە ارتتىرۋ قاراستىرىلادى. بۇل جوسپاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن پەن ۇشاق وندىرۋشىلەرى، قوزعالتقىش وندىرەتىن جانە تەحنولوگيالىق كومپانياسى 1 ملرد ەۋرو كولەمىندە ينۆەستيتسيا قۇيماق.فرانتسيانىڭ قارجى ءمينيسترى برۋنو لە مەر سالا كوشباسشىلارىنىڭ ءبىرى ەۋروپالىق كومپانياسى حالىقارالىق نارىقتا امەريكالىق قا نە قىتايلىق ۇشاق ءوندىرۋ كومپانياسىنا ەسە جىبەرمەيتىنىن ايتا كەلە، ەلدەگى اەروعارىش ونەركاسىبىن بارىنشا قولداۋىمىز كەرەك دەدى.فرانتسيا الداعى ءۇش جىل ىشىندە ەكولوگيالىق تازا تەحنولوگيانى زەرتتەۋگە 1،5 ملرد ەۋرو جۇمساۋدى جوسپارلاپ وتىر. وسىلايشا ەلدىڭ ازاماتتىق اۆياتسيا عىلىميزەرتتەۋ كەڭەسىنە بولىنگەن قاراجات كولەمى كۇرت وسكەن.قوماقتى قاراجاتتى قۇيعانداعى ماقسات ەۋروپادا سۇرانىسقا يە ا320 ۇشاعىنىڭ كومىرتەكتى بەيتاراپ ۇلگىسىن جاساپ شىعارۋ. بۇل دەگەنىمىز ۇشاقتارعا ەنەرگيا كوزى رەتىندە بۇگىنگى مۇنايگاز تۋربينالارىنىڭ ورنىنا سۋتەگى قولدانىلادى. ەلدىڭ قارجى ءمينيسترى بۇل ۇشاقتى جوسپارلانعان 2050 جىلدان ەرتەرەك 2035 جىلى جاساپ شىعارۋ باستى ماقسات ەكەنىن ايتتى.
|
اشققنىڭ شارتتارى ٴبىز ٴۇشىن ٴتيىمدى بولىپ وتىر كاسىپكەر اگرو13 ماۋسىم 2018، 22:28اشققنىڭ شارتتارى ٴبىز ٴۇشىن ٴتيىمدى بولىپ وتىر كاسىپكەر13 ماۋسىم 2018, 22:28 1005 0 پاۆلوداراۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاي قولداۋ قورى ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋ جانە جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ باعدارلاماسى اياسىندا اۋىل تۇرعىندارىن شاعىن نەسيەلەۋدى باستادى، دەپ حابارلايدى . اقپارات اگەنتتىگى.پاۆلودار وبلىسىندا ٴسۇت باعىتىنداعى شارۋاشىلىقتار بەلسەندى دامىپ كەلە جاتىر. اتامۇرا پاۆلودار جشس وتكەن جىلى اۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاي قولداۋ قورىنان جەڭىلدەتىلگەن نەسيە الىپ، تاۋارلى ٴسۇت فەرماسىنا ٴىرى قارا ساتىپ العان بولاتىن. قازىرگى تاڭدا فەرمانىڭ جۇمىسى جولعا قويىلىپ، ٴونىم وڭدەۋشى زاۋىتتارعا جەتكىزىلەدى.وسىعان دەيىن اتامۇرا پاۆلودار جشس ەت باعىتىنداعى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن. ەندى قوسىمشا ٴسۇت باعىتىن دا دامىتۋدا. ىرىس باعدارلاماسىمەن العان نەسيەلىك قارجىعا ٴىرى قارانىڭ 100 باسىن، قاجەتتى تەحنيكا مەن قۇرالداردى ساتىپ العان.اسىل تۇقىمدى مال باسىنان ٴتول الدىق، ٴسۇتتى وڭدەۋ زاۋىتتارىنا تاپسىرامىز. ەندىگى ماسەلە قايتا وڭدەۋ جەلىنى وزىمىزدە ورناتۋ. ٴسۇت جانە باسقا دا تاۋارلى ونىمدەردى شىعارۋ ٴۇشىن جەلىنى ساتىپ الۋ ٴۇشىن قارجىنى وسى قوردان الساق دەيمىن. سەبەبى، قوردىڭ شارتتارى ٴتيىمدى، بىزگە وتە ىڭعايلى دەيدى اتامۇرا پاۆلودار جشس باسشىسى اسقار بيماعامبەتوۆ.وسى جىلى ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋ باعدارلاماسى اياسىندا العاش رەت نەسيە بەرىلدى. نەسيەنىڭ سوماسى 4 ميلليون تەڭگەگە دەيىن، جىلدىق ۇستەمە مولشەرى 6 پايىز، مەرزىمى 7 جىلعا دەيىن. مۇنداي شارتتار ٴوز بيزنەسىن ەندى اشامىن جانە بيزنەستى كەڭەيتەمىن دەگەن اۋىل تۇرعىندارىنا ٴتيىمدى. كەشە ٴوز ٴوزىن جۇمىسپەن قامتىعان ازاماتتار فەرمەرلىك شارۋاشىلىق اشىپ، ٴوز ٴىسىن دومالاتۋدا.قۋانىشبەك ٴتۇسىپوۆ جۇلدىز فەرمەرلىك شارۋاشىلىعىنىڭ باسشىسى. بۇگىن بۇل شارۋاشىلىقتا 60تان استام مال باسى بار. وسى جىلى تابىندى وسىرەمىن دەپ، نەسيە الماقشى. بيزنەس باستاۋ كۋرستارىنان ٴوتىپ، قۇجاتتاردى جيناپ، قوردىڭ قارجىلاندىرۋ تۋرالى شەشىمىن الدى. كەشە عانا نەسيە الۋ تۋرالى كەلىسىمشارتقا قويعان كاسىپكەردىڭ شوتىنا نەسيەلىك قارجى اۋدارىلىپ تا قويدى.ەكى ايعا جەتەرجەتپەس ۋاقىتتا نەسيە الدىم. 4 ملن تەڭگەگە 16 مال باسىن ساتىپ الامىن. شارتتارى وتە ٴتيىمدى: مەرزىمى ۇزاق، ال پايىزى تومەن. ٴبىر جىل جەڭىلدەتىلگەن مەرزىم. بۇل ۋاقىتتىڭ ىشىندە بۇقالاردى ٴوسىرىپ، ونى ساتىپ، پايدا الۋعا بولادى. كەپىلدىككە ٴوز ٴۇيىمدى قويدىم. جاقىن بولاشاقتا تاعى ٴبىر نەسيە الىپ، ەتتى باعىتتاعى شەتەلدىك مال باسىن ساتىپ الامىن دەگەن جوسپار بار دەيدى جۇلدىز فەرمەرلىك شارۋاشىلىعىنىڭ باسشىسى قۋانىشبەك ٴتۇسىپوۆ.مەملەكەت باسشىسىنىڭ 5 الەۋمەتتىك باستاماسىنا سايكەس، وسى جىلى شاعىن نەسيەلەۋدىڭ كولەمى 20 ميلليارد تەڭگەگە ۇلعايدى. وسىمەن، كاسىپكەرلەرگە بيىل 62 ميلليارد تەڭگە بولىنەتىن بولدى.نەسيەلىك قارجىنىڭ ارقاسىندا كەشە جۇمىسسىز جۇرگەن، نەمەسە ٴوز ٴوزىن جۇمىسپەن قامتىعان اۋىل تۇرعىندارى ٴوز شارۋاشىلىعىن اشۋعا، كەڭەيتۋگە مۇمكىندىك الىپ، مال باسىن وسىرۋدە. وتكەن جىلى قوردىڭ پاۆلودار وبلىستىق فيليالى 2 ملرد. تەڭگەگە 480 نەسيە بەردى. ونىڭ ىشىندە ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋ باعدارلاماسى اياسىندا جانە جۇمىسپەن قامتۋ جول كارتاسى بويىنشا قايتارىلعان قارجىعا 543 ملن تەڭگەگە 157 شاعىن نەسيە بەرىلدى. بيىل، شاعىن نەسيەلەۋ كولەمىنىنىڭ ٴوسۋىن ەسكەرسەك، وبلىس تۇرعىندارىنا 1،6 ملرد تەڭگە بەرىلەدى، ونىڭ ىشىندە ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋ باعدارلاماسى اياسىندا 700 ملن تەڭگە دەيدى اۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاي قولداۋ قورى اق پاۆلودار وبلىسى فيليالىنىڭ ديرەكتورى سايرا ىقىلاسوۆا.اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى ٴبولىم باستىعى نۇرالى قابيەۆتىڭ ايتۋىنشا، وبلىس بويىنشا اتالعان باعدارلاما ارقىلى 1،8 ملرد تەڭگە شاعىن نەسيەلەۋگە باعىتتالاتىن بولادى.جالپى، رەسپۋبليكا كولەمىندە اۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاي قولداۋ قورى ارقىلى بارلىق قارجى كوزدەرىنەن 43،4 ميلليارد تەڭگەگە نەسيەلەۋ جوسپارلانعان. ونىڭ ىشىندە ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋ باعدارلاماسى بويىنشا بۇرىن بەرىلگەن نەسيەلەر بويىنشا قايتارىلعان قارجىنى قوسقاندا 26،7 ملرد تەڭگە بەرىلەدى دەپ جوسپارلانعان.
|
ەلوردادا جاۋىنشاشىن كارىزدەرى مەن تازارتۋ قوندىرعىلارىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدەەلوردادا جاۋىنشاشىن كارىزدەرى جوندەلىپ جاتىرقۇرىلىس قارقىنىن ەسكەرە وتىرىپ، جاۋىنشاشىن مىنا ارنالعان كارىزدەرى مەن تازارتۋ قوندىرعىلارىن ۋاقىتىندا سالۋ قاجەت. بۇل تۋرالى ەلوردا اكىمى ءوزىنىڭ داعى پاراقشاسىندا جازدى، دەپ حابارلايدى .نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ الداعى اتقارىلاتىن جۇمىستاردىڭ تىزبەسىن اتاپ ءوتتى:ءبىرىنشى. ب.مومىش ۇلى داڭعىلىنداعى پروبلەمالىق ۋچاسكەسىندە ورنالاسقان جاۋىنشاشىن سۋ كارىزىنىڭ ماگيسترالدى كوللەكتورىنىڭ قۇرىلىسىن اياقتايمىز. بۇل جاۋىنشاشىن سۋ كارىزىنىڭ ۇزىندىعى 500 مەتر، داۋىلپاز كوشەسىنەن ەلىماي كوشەسىنە دەيىن جالعاسادى ب.مومىش ۇلى داڭعىلىنان وتەدى. جاڭا قۇرىلىس قازىرگى جاۋىنشاشىن سۋ كارىزى جەلىلەرىنىڭ سۋ وتكىزۋ مۇمكىندىگىن ءبىر جارىم ەسە ارتتىرادى.ەكىنشى. بۇعان قوسا مولوديوجنىي شاعىن اۋدانىندا تاشەنەۆ پەن اممان كوشەلەرىنىڭ قيىلىسى تازارتۋ قوندىرعىلارىن سالىپ جاتىرمىز. ول جەردە كوللەكتورلاردى دا تولىق قالپىنا كەلتىرەمىز. بۇرىن بۇل جەر باتپاقتى بولعان.بۇل قوندىرعىلاردىڭ ايىرماشىلىعىنا كەلسەك، ولار جاڭبىر جانە قار سۋىن ەسىل وزەنىنە جىبەرمەس بۇرىن تازارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇرىن سۋ اعىنى تىكەلەي وزەنگە اعاتىندىقتان، وزەندى لاستاپ، قالا ەكولوگياسىنا زيان تيگىزەتىن. بۇل قۇرىلىستى 2021 جىلى اياقتاۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بىراق ءبىرىنشى كەزەڭ سۋ تازارتۋدى بيىل كۇزدە ىسكە قوسامىز.مولوديوجنىي شاعىن اۋدانىنداعى جاڭا قوندىرعىلاردىڭ قۋاتى تاۋلىگىنە 42 مىڭ تەكشە مەتر. بۇل تازارتۋ قوندىرعىلارى تاشەنەۆ، باراەۆ، ءۋاليحانوۆ، يمانباەۆ كوشەلەرى مەن رەسپۋبليكا داڭعىلىن سۋ باسۋىنا جول بەرمەيدى. سەبەبى تازارتۋ قوندىرعىسى جەر استىندا سالىنىپ، ونىڭ ۇستىنەن اباتتاندىرىلعان، كوگالداندىرىلعان سكۆەر سالىنادى.ءۇشىنشى. بيىلعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تەلمان تۇرعىن الابىندا تازارتۋ قوندىرعىلارى مەن ماگيسترالدى كوللەكتور قۇرىلىسى بويىنشا جۇمىستى اياقتايمىز. ونىڭ قۋاتى تاۋلىگىنە 36 مىڭ تەكشە مەتردى قۇرايدى. جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جەر بەتىندەگى سۋاعارلاردىڭ بۇرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ول تەلمان تۇرعىن الابى مەن 27 كوشەسىنىڭ بويىن قامتيدى.ءتورتىنشى. بيىل پريگورودنىي تۇرعىن الابى مەن الاش تاس جولى بويىنداعى لوگيستيكا ورتالىعى اۋدانىندا تازارتۋ قوندىرعىلارىن سالدىق.ەلوردا التاي كولگىنوۆ اكىم قۇرىلىس كارىز جاڭبىرقۇمداعى تۇراق قازاندا قازىلادى
|
رۋحانيات 26 ءساۋىر، 20212008 جىلدان باستاپ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە قاراستى قازاق عىلىميزەرتتەۋ مادەنيەت ينستيتۋتى تۇركىستان قالاسىنداعى ورتاعاسىرلىق كۇلتوبە قالاشىعىنا ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزگەن ەدى. جاقىندا بۇل قالاشىقتان ەرتە عاسىرلارعا ءتان كوپتەگەن جادىگەر تابىلىپ، ولار تۇگەلدەي ازىرەت سۇلتان مەملەكەتتىك تاريحيمادەني قورىقمۋزەي قورىنا قابىلداندى.سۋرەتتى سالعان ايداربەك عازيز ۇلى، اتالعان قورىقمۋزەي ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلاعان مالىمەتىنە جۇگىنسەك، قازبا كەزىندە تابىلعان زاتتاردىڭ ىشىندە ەڭ باعالىسى ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ ءىىءىىى عع. ءتان پوليحرومدى ستيلدە جاسالعان ارحەولوگيادا كالاچيك مۇسىندەس دەپ اتالاتىن التىن سىرعالار. سونىمەن قاتار ححح عاسىرلارعا ءتان 193 دانا كەراميكالىق جانە 77 دانا مىس بۇيىمدار، ححح عاسىرلارعا ءتان 298 دانا مونەتا، 17 فارفور ىدىس فراگمەنتتەرى، عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسى عاسىرعا ءتان 6 دانا التىن اشەكەي، سونداياق 9 دانا كۇمىس تيىندار مەن 2 دانا كۇمىس اشەكەي جالپى سانى 600گە جۋىق زات تابىلعان كورىنەدى.بۇل بۇيىمدار جۇقا التىن فولگادان جاسالىپ، اشەكەي بەتى انار ءتارىزدى بەزەندىرىلگەن. بۇعان دەيىن مۇنداي بۇيىم ورداباسى اۋدانىندا ورنالاسقان كۇلتوبە قورىمىنىڭ كاتاكومبا دەپ اتالاتىن جەرلەۋ قۇرىلىسىنان تابىلعان بولاتىن.ادەتتە، التىننان جاسالعان جادىگەرلەر قالانىڭ ىشىندە ەمەس، سىرتتاعى وبالاردان تابىلادى. كۇلتوبەدەن تابىلعان سيرەك كەزدەسەتىن جادىگەردىڭ ەرەكشەلىگى وسىندا. جادىگەردىڭ جاسالۋ ۇلگىسى ساق داۋىرىنەن باسقاشا. ياعني بۇرىندارى قوسىمشا اشەكەي تاستاردى سىرعا بەتىنە جاپسىرۋ كوپ كەزدەسپەگەن. بۇل رەتى جادىگەر عۇن، سارمات ءداۋىرىن بەينەلەيتىن عاسىرلارعا ءتان التىن بۇيىمدار قاتارىن تولىقتىرىپ تۇر. ءاربىر جادىگەر سالتءداستۇر، عۇرپىمىزدان حابار بەرەدى، دەيدى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، ارحەولوگ مۇحتار قوجا.
|
10 جەلتوقسان، 2019ەل كىندىگى ەلوردادا ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى قاۋىمداستىعىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن بيىلعى اتقارىلعان جۇمىستار ناتيجەسى قورىتىندىلانىپ، كەلەر جىلدىڭ جوسپارىن ناقتىلاۋعا ارنالعان القا ءماجىلىسى ءوتتى. جيىنعا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ وكىلدەرى، وبلىستارداعى ۇلتتىق سپورت مەكتەپتەرى مەن كلۋب باسشىلارى، فەدەراتسيا توراعالارى ءھام جاتتىقتىرۋشىتورەشىلەر قاتىستى.ءماجىلىستىڭ ماڭىزى جايلى تۇسىندىرگەن ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى بەكبولات تىلەۋحان بارلىق مادەنيسپورتتىق شارالار ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ جانە ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى اتتى ماقالالارىندا ايتىلعان باعدارلامالىق يدەيالاردى ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا جاسالىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.ودان كەيىن اتالعان قاۋىمداستىقتىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى نۇرسۇلتان يبراگيموۆ القالى جيىنعا قاتىسۋشىلارعا بيىل اتقارىلعان جۇمىستار جايلى ەسەپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا، كوكپاردان 2 حالىقارالىق، 4 رەسپۋبليكالىق جارىس، 2 رەسپۋبليكالىق تۋرنير اۋدارىسپاقتان 1 حالىقارالىق، 5 رەسپۋبليكالىق جارىس، 2 رەسپۋبليكالىق تۋرنير تەڭگە ىلۋدەن 1 حالىقارالىق، 4 رەسپۋبليكالىق جارىس، 1 رەسپۋبليكالىق تۋرنير جامبى اتۋدان 6 حالىقارالىق، 4 رەسپۋبليكالىق جارىس، 1 رەسپۋبليكالىق تۋرنير بايگە تۇرلەرىنەن 1 رەسپۋبليكالىق جارىس، 2 رەسپۋبليكالىق تۋرنير قۇسبەگىلىكتەن 1 حالىقارالىق، 3 رەسپۋبليكالىق جارىس، 1 رەسپۋبليكالىق تۋرنير وتكىزىلىپتى. ياعني، سپورتشىلارىمىز وسى جىلى 13 حالىقارالىق، 22 رەسپۋبليكالىق جارىس پەن 9 رەسپۋبليكالىق تۋرنيرگە قاتىسىپتى.سونىمەن قاتار بيىلعى 1922 ءساۋىر ارالىعىندا الماتى قالاسىندا دۇنيەجۇزىلىك ەتنوسپورت كونفەدەراتسياسىنىڭ ءىى حالىقارالىق قۇرىلتايى ءوتىپ، وعان الەمنىڭ 40تان استام ەلىنەن 150گە جۋىق وكىل كەلىپ قاتىسسا، 30 مامىر مەن 2 ماۋسىم ارالىعىندا نۇرسۇلتان قالاسى اكىمدىگىمەن بىرلەسىپ ۇيىمداستىرعان مەرەكەسى ەلوردا تۇرعىندارى تاراپىنان كەڭ كولەمدە قولداۋ تاپقان ەكەن.سول سياقتى بيىل جالپى جۇلدە قورى 54 ميلليون تەڭگەنى قۇرايتىن اتىراۋ وبلىسى ماحامبەت اۋدانى تالدىكول اۋىلىندا وتكەن دارابوز2019 حالىقارالىق ءتۋرنيرى الماتى وبلىسى رايىمبەك اۋدانىندا ۇيىمداستىرىلعان سونار2019 حالىقارالىق قۇسبەگىلەر ءتۋرنيرى اقمولا وبلىسى بۋراباي وڭىرىندە قۇسبەگى ءماسىپ باتىرحان ۇلى اتىنداعى بۇركىتشىلەردىڭ حالىقارالىق جارىسى قاتارلى شارالار ۇلتتىق سپورتتىڭ اجارىن اشسا، الداعى 2020 جىلعى اقپان ايىندا اۋدارىسپاقتان قازاقستان قابىلانى اتتى جوبا جالاۋىن كوتەرمەك كورىنەدى.كەلەسى كەزەكتە ءسوز العان مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى سپورت جانە دەنەشىنىقتىرۋ ىستەرى كوميتەتى ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى باسقارماسىنىڭ باسشىسى قارلىعاش رامازانوۆا كەلتىرگەن رەسمي مالىمەتتەن تۇيگەنىمىز، ۇلتتىق سپورت تۇرىمەن 2017 جىلى 343 مىڭ ادام شۇعىلدانسا، وتكەن جىلى بۇل كورسەتكىش 376 مىڭ ادامدى قۇراعان. قازىرگى تاڭدا ەلىمىز كولەمىندە ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنەن 8 مامانداندىرىلعان سپورت كلۋبى جانە 13 مامانداندىرىلعان سپورت مەكتەبى جۇمىس ىستەپ تۇر. وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە 86 ءىسشارا، ونىڭ ىشىندە 50 رەسپۋبليكالىق، 36 حالىقارالىق جارىس وتكەن. قازىرگى تاڭدا كۇن تارتىبىندە تۇرعان باستى ماسەلە 2021 جىلى ەلىمىزدە ءوتۋى ءتيىس بۇكىلالەمدىك ەتنوسپورت ويىندارى، دەدى قارلىعاش اسەتقىزى. بۇل باعىتتا مينيسترلىك پەن قاۋىمداستىق جانە ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى فەدەراتسيالارى بىرلەسە جۇمىس جاساۋىمىز قاجەت. ۇيىمداستىرۋ كوميتەتى قۇرىلىپ، ونىڭ تۇراقتى وتىرىستارىندا ويىنداردى ۇيىمداستىرۋ مەن وتكىزۋ ماسەلەلەرى تالقىلانۋى ءتيىس.القالى جيىن بارىسى تۇستەن كەيىن ۇزدىكتەرگە ارنايى بەرىلەتىن التىن تۇعىر2019 ماراپاتىنا ۇلاستى. وسىمەن جەتىنشى مارتە ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان سىيلىقتىڭ ۇزدىك مەرگەندەر ساناتى بويىنشا ايكوز ەرالحان مەن باباجان باقداۋلەت، ۇزدىك بايگە اتتارى قويانقاسقا، ۇشقوڭىر، قىزجيرەن، ۇزدىك اۋدارىسپاقشىلار امانجول نۇربەك، قۇرالباي ەرمەك، نارماعانبەت يمانعازى ۇلى، اعابەك عابيت، قازاق كۇرەسىنىڭ ۇزدىك بالۋانى ناريمان تۇتقىشەۆ، ۇزدىك توعىزقۇمالاقشى عالىمجان تەمىرباەۆ، ۇزدىك بۇركىتشى سەرىكبولسىن جالعاس ۇلى، ۇزدىك تەڭگە ءىلۋشى عالىمجان ءىزجانوۆ، ۇزدىك كوكپار كومانداسى جاستار قۇراماسى، ۇزدىك كوكپارشى قۇرمانبەك تۇرعانبەك، ۇزدىك تورەشى ەرلان ءجۇسىپوۆ، ۇزدىك جاتتىقتىرۋشى ارسلان قابجانوۆ، ۇزدىك ۇلتتىق سپورت كلۋبى اۋليە اتا سپورت كلۋبى، جاپپاي كوكپار ۇزدىكتەرى بولىپ عالىمجان مىرزاباەۆ پەن جومارت زيابەك تانىلدى.سونداياق ۇلتتىق سپورتقا ەڭبەك سىڭىرگەن تۇلعالارعا بەرىلەتىن ەلىمجان مەدالى الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى اماندىق باتالوۆ پەن ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ باس حاتشىسى ساكەن مۇسايبەكوۆكە تابىس ەتىلدى.
|
ئامېرىكا كېڭەش پالاتاسى كىشىلىك ھوقۇق بىرلىكى خىتايدىكى كىشىلىك ھوقۇق ھەققىدە مۇھاكىمە يىغىنى ئۆتكۈزدى ئۇيغۇركېڭەش پالاتا ئەزاسى كىرىس كونس ئوڭدا ۋە كېڭەش پالاتا ئەزاسى توم تىللىس ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقىغا يىغىنغا كىرىپ كېتىۋاتقان كۆرۈنۈشى. 2021يىلى 27ماي، ۋاشىنگتون.2022يىللىق بېيجىڭ قىشلىق ئولىمپىك مۇسابىقىسى خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى ئاساس قىلغان تۈركىي مىللەتلەرنى مىللىي ۋە دىنىي كىملىكى سەۋەبلىك ئېغىر باستۇرۇشى يۇقىرى پەللىگە چىققان، ھەتتا بۇ باستۇرۇشلار ئامېرىكا باشچىلىقىدىكى غەرب دۆلەتلىرى تەرىپىدىن ئىرقىي قىرغىنچىلىق دەپ تونۇلغان بىر مەزگىلدە باشلاندى.مەلۇم بولۇشىچە، ئولىمپىك مۇسابىقىسى باشلىنىشتىن بۇرۇن ۋە باشلانغاندىن كېيىنمۇ خەلقئارا ئاخبارات ۋاسىتىلىرىدە خىتاينىڭ ئۆتكۈزۈۋاتقان كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكلىرى تۈپەيلىدىن خىتاينىڭ ئولىمپىك مۇسابىقىسىگە ساھىبخانىلىق قىلىش سالاھىيىتى يوقلۇقى ھەققىدىكى ئانالىز ۋە مۇلاھىزىلەر ئىزچىل قىزىق نۇقتا بولۇپ كەلگەن.ئامېرىكا كېڭەش پالاتاسى كىشىلىك ھوقۇق بىرلىكى 16فېۋرال كۈنى خىتايدىكى كىشىلىك ھوقۇق: 2022يىللىق قىشلىق ئولىمپىك مۇسابىقىسىنىڭ ئالدىكەينىدە قوللىنىلغان سىياسەتلەر دېگەن تېمىدا تور يىغىنى ئۆتكۈزدى.مەزكۇر يىغىنغا كىشىلىك ھوقۇقنى كۆزىتىش تەشكىلاتى خىتاي بۆلۈمىنىڭ دىرېكتورى سوفى رىچاردسون رىياسەتچىلىك قىلغان بولۇپ، كېڭەش پالاتاسى كىشىلىك ھوقۇق بىرلىكى ئەزالىرىدىن كېڭەش پالاتا ئەزاسى كىرىس كونس ۋە كېڭەش پالاتا ئەزاسى توم تىللىس، ماھىرى ئەنەس كانتەر فىرىدوم ۋە ئامېرىكا خەلقئارا دىنىي ئەركىنلىك كومىتېتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى نۇرى تۈركەل ئەپەندى قاتارلىقلار خىتاينىڭ كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى ھەققىدە مۇنازىرە ئىلىپ باردى.كېڭەش پالاتا ئەزاسى توم تىللىس مۇنداق دېدى: بىز ھەممىمىز مىليونلىغان ئۇيغۇرنىڭ كىشىلىك ھوقۇقىنىڭ دەپسەندە قىلىنىۋاتقانلىقىنى بىلىمىز. مېنىڭچە، بۇ خىتايدا يۈز بېرىۋاتقان كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكىنىڭ پەقەت مۇز تاغنىڭ سۇ يۈزىدە كۆرۈنگەن قىسمى. خىتاي ئۆزىنىڭ سىستېمىلىق ئېلىپ بېرىۋاتقان كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكلىرىنى چېگراسىنىڭ سىرتىغىچە كېڭەيتىۋاتىدۇ، ئەنەس كانتەرگە ئوخشاش خىتاينىڭ جىنايىتىنى ئاشكارىلىغانلارنى ھەر خىل يوللار بىلەن جىمىقتۇرۇشقا ئۇرۇنۇۋاتىدۇ، بۇ ئارقىلىق ئۆزلىرىنىڭ جىنايىتىنى يوشۇرۇشقا ئۇرۇنۇۋاتىدۇ. بىز پۈتۈن دۇنيا جامائىتى ۋە ئامېرىكا خەلقىنىڭ ئويغىنىشى ئۈچۈن خىتاي ھەققىدىكى تەشۋىقاتلارغا تېخىمۇ كۈچىشىمىز كېرەك.ئۇ يەنە مۇنداق دېدى: خىتاي بۇنىڭ جاۋابكارلىقىدىن قاچالايمەن، دەپ ئويلاۋاتىدۇ. لېكىن بىز خەلقئارالىق ئورگانلار بىرلىشىپ، بارلىق كۈچىمىز بىلەن خىتاينىڭ جىنايەتلىرىنى توختىتىشىمىز كېرەك. ۋاقىت ئۆتكەنسېرى ئەھۋال تېخىمۇ ئېغىرلىشىدۇ. شۇڭا ھازىر ھەرىكەتكە ئۆتۈشنىڭ دەل پەيتى.ئەنەس كانتەر ئۇيغۇر دىيارىدىكى قىرغىنچىلىقىنى ئاشكارا تەنقىدلىگەن ۋە بېيجىڭ قىشلىق ئولىمپىك مۇسابىقىسىنى تولۇق بايقۇت قىلىش چاقىرىقىنى ئوتتۇرىغا قويغانىدى. ئۇ يېقىندا بوستون كلېتلىقلار كوماندىسىدىن خيۇستون راكېتاسى كوماندىسىغا ئالماشتۇرۇلغان، ئەمما كۈتۈلمىگەندە خيۇستون راكېتاسى كوماندىسى ئەنەس كانتەر بىلەن بولغان توختامنى بىكار قىلغانلىقىنى ئېلان قىلغان.ئەنەس كانتەر خىتاينڭ كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى بىلەن خىتايدا نۆۋەتتە ئېلىپ بېرىلىۋاتقان ئولىمپىك مۇسابىقىسىنىڭ باغلىنىشى ھەققىدە سورالغان سۇئالغا جاۋابەن مۇنداق دېدى: مەن خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا يۈرگۈزۈۋاتقان زۇلۇملىرى ھەققىدە ئىزدەندىم، خىتاي ئۇيغۇرلارغىلا ئەمەس، بەلكى تىبەت، خوڭكوڭ، تەيۋەن قاتارلىق جايلاردىمۇ كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى يۈرگۈزۈۋاتىدۇ. مەن خىتاي ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن ئېلىپ بېرىلىۋاتقان بارلىق دەپسەندىچىلىكلەرنى ھەر يەردە تىلغا ئالدىم. شۇنىڭ بىلەن مەن توپ ئويناۋاتقان ۋاسكېتبول كۇلۇبىنى خىتاي مەبلەغ بىلەن تەمىنلەيدىغان بولغاچقا، ئەلۋەتتە ئاقىۋىتى كۇلۇبتىن مېنى چىقىرىۋېتىش بولدى. مەن باشتىنئاخىرى ئېيتىپ كېلىۋاتقىنىمدەك، مېنىڭ خىتاي پۇقرالىرى بىلەن بىر دەردىم يوق، مېنىڭ دەردىم نۆۋەتتىكى خىتاي ھاكىمىيىتى. مېنىڭچە بىز چوقۇم بۇ ھاكىمىيەتنىڭ جىنايى جاۋابكارلىقىنى سۈرۈشتە قىلىشىمىز كېرەك.توم تىللىس ئەنەس كانتەرنىڭ پىكىرىنى قوللاپ مۇنداق دېدى: بىز ئۆزىمىزنىڭ جەمئىيىتىگىمۇ بېسىم قىلىشىمىز كېرەك، ئەمما ئەسلى بېسىمنىڭ تىغ ئۇچىنى خىتاي كومپارتىيەسىگە قارىتىشىمىز كېرەك. چۈنكى ئۇلارنىڭ ئۆتكۈزۈۋاتقان جىنايەتلىرىنى پەقەتلا قوبۇل قىلغىلى بولمايدۇ.كىرىس كونس خىتاينىڭ كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكلىرىنى يېپىش ئۈچۈن، دۇنيانىڭ دىققىتىنى تەنتەربىيەگە يۆتكەشكە ئۇرۇنۇۋاتقانلىقىنى تەكىتلىدى ۋە مۇنداق دېدى: بىز خىتايدا يۈز بېرىۋاتقان تراگېدىيەلىك كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكلىرىنى كۆرمەسكە سالساق بولمايدۇ. شۇ ئاننىڭ ئۆزىدە شىنجاڭدا ئۇيغۇرلارغا قارىتا ئىرقىي قىرغىنچىلىق يۈرگۈزۈلۈۋاتىدۇ. تىبەت ۋە خوڭكوڭلۇقلار باستۇرۇشقا ئۇچراۋاتىدۇ. ئۇلار يۇقىرى تېخنىكالىق نازارەت قىلىش سىستېمىسى ئارقىلىق ئىجتىمائىي ۋە سىياسىي بېسىمنى كۈچەيتىۋاتىدۇ ۋە بۇ تېخنىكانى دۇنيانىڭ باشقا جايلىرىغا ئېكسپورت قىلىۋاتىدۇ. بايدىن ھۆكۈمىتىنىڭ بېيجىڭ ئولىمپىك مۇسابىقىسىنى دىپلوماتىك بايقۇت قىلىشى ناھايىتى توغرا بولغان. شۇڭا بىز داۋاملىق خەلقئارادىكى باشقا ئىتتىپاقداشلىرىمىز بىلەن بىرلىكتە ئامېرىكا ۋە باشقا دۆلەتلەر، ئەڭ مۇھىمى خىتايدا كىشىلىك ھوقۇقنى قوغداشنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشقا تىرىشىشىمىز كېرەك.ئۇ يەنە مۇنداق دېدى: بىز كىشىلىك ھوقۇقنى تاشقىي سىياسىتىمىزنىڭ مەركىزىگە قويغىنىمىزدا، خەلقئارالىق مۇناسىۋەتلەردە كىشىلىك ھوقۇقنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويغىنىمىزدا، بىز دۇنياغا تېخىمۇ ياخشى ئۈلگە بولالايمىز.ئامېرىكا خەلقئارا دىنىي ئەركىنلىك كومىتېتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى ۋە ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ مۇدىرىيەت رەئىسى نۇرى تۈركەل ئەپەندى ئامېرىكادا ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلارنىڭ ھەقھوقۇقلىرىنىڭ قوغدىلىشى كېرەكلىكىنى ئوتتۇرىغا قويدى. ئۇ خىتاينىڭ ئامېرىكادىكى ئەركىن ئاسىيا رادىيوسىدا ئىشلەۋاتقان خادىملارنىڭ ئائىلە ئەزالىرىنى تۇتقۇن قىلىش ئارقىلىق ئامېرىكادا نورمال ياشىشىغا ۋە نورمال خىزمەت قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلىۋاتقانلىقىنى ئەسكەرتتى.ئۇ يەنە مۇنداق دېدى: ئەسلىدە ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇقى قانۇنى ئامېرىكا پۇقراسى بولغان ۋە ئامېرىكادا مەڭگۈلۈك تۇرۇشلۇق رۇخسىتى بولغان ئۇيغۇرلارنىڭ ئامېرىكادىكى بىخەتەرلىكىنى قوغداشتا قانۇنىي كۈچكە ئىگە ئىدى. بۇ قانۇن 2020يىلى 6ئايدا رەسمىي ماقۇللۇقتىن ئۆتكەن ئىدى، لېكىن ھازىرغىچە ئەمەلىيلەشمىدى. ئامېرىكالىق ئۇيغۇر ئائىلىلىرىنىڭ ئۇيغۇر رايونىدىكى ئۇرۇقتۇغقانلىرىنىڭ خىتاينىڭ لاگېرلىرىغا سولانغانلىقى ۋە ئۇلار ھەققىدە ھېچقانداق خەۋەر ئالالمايۋاتقانلىقى ھەققىدە ئېنىق مەلۇمات بار. ئۇلار ئامېرىكا ھۆكۈمىتىدىن ئۈمىد كۈتمەكتە، ئۇلار ئەلۋەتتە خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۆزلىرى ئۈچۈن پايدىلىق قارار چىقىرىدىغانلىقىدىن ئۈمىد كۈتمەيدۇ. ھازىرغىچە ئامېرىكا ھۆكۈمىتى تېخى ئۇيغۇر ئامېرىكالىقلارنىڭ مەسىلىسىگە بىۋاسىتە قول تىقمىدى. شۇڭا مېنىڭچە، ئامېرىكا ئەگەر ئۆزىنىڭ پۇقراسىنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە ياشاش ھوقۇقىنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويمىسا، تاشقىي سىياسەتتىكى مۇھىم بىر ۋەزىپىسنى تولۇق ئادا قىلمىغان بولىدۇ.ئۇ يەنە مۇنداق دېدى: ھەتتا بىر مىليوندىن ئارتۇق ئۇيغۇرنىڭ، يەنى پايتەخىت ۋاشىنگتوننىڭ نوپۇسىدىنمۇ جىق كىشىنىڭ لاگېرلارغا سولانغانلىقى دوكلات قىلىندى، ئىرقىي قىرغىنچىلىق ۋە ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتنىڭ ئۆتكۈزۈلىۋاتقانلىقىنى ئېنىقلاندى. ئېچىنىشلىق يېرى بۇ قىرغىنچىلىق بەشىنچى يىلىغا قەدەم قويدى. سىلەر يەنە قانچىلىك ۋاقىت بۇ مەسىلىنى مۇنازىرە قىلماقچى؟كىشىلىك ھوقۇقنى كۆزىتىش تەشكىلاتى خىتاي بۆلۈمىنىڭ دىرېكتورى سوفى رىچاردسون مۇنۇ سۆزلەر بىلەن يىغىننى ئاخىرلاشتۇردى: مەن بۇ يىغىنغا قاتناشقانلارنىڭ كاللىسىدا ياخشى بىر پىكىر، كونكىرېت بىر تەدبىر بىلەن بۇ يىغىندىن ئايرىلىشىنى ئۈمىد قىلىمەن. ھۆكۈمەتتىكى قانۇن چىقارغۇچىلار ۋە ھۆكۈمەت خادىملىرنىڭ بۇ مەسىلىنىڭ پېشىنى قويۇۋەتمەسلىكىنى، پۈتۈن دۇنيادىكى ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن بۇ قورقۇنچلۇق زۇلۇمنى ئاخىرلاشتۇرۇشقا ياردەم قىلىشنى ئۈمىد قىلىمەن. بۇ مەسىلىدە تېخىمۇ كۆپ ھۆكۈمەتلەرنىڭ بىرلىككە كېلىشى بەك مۇھىم. ئەلۋەتتە، خىتاينىڭ بۇ جىنايەتتىكى جاۋابكارلىقىنى سۈرۈشتە قىلىش كېرەك، لېكىن ئەڭ مۇھىمى ئۇيغۇر جامائىتىنىڭ پۈتۈنلۈكىنى قوغداپ قىلىش زۆرۈردۇر.
|
سەگىز قىرلى سەرى ساكەنادەبيەت 4688 16 پىكىر 4 ماۋسىم, 2018 ساعات 15:48ساكەن يماناسوۆ حاقىنداجۇرتىمىز جامپوز جىگىتتەردى سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى دەپ اتاپ، جىگىتكە جەتى ونەر دە از دەپ، ءۇمىتىن ۇكىلەپ وتىرعان. بيىلعى جىلى تۋعانىنا 80 جىل تولىپ وتىرعان قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى، حالىقارالىق الاش ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، اق ايدىندى الاكولدىڭ تۋماسى ساكەن قۇسايىنۇلى يماناسوۆ تا وسى قاناتتى سوزگە لايىقتى ايتۋلى ازاماتتىڭ ءبىرى ەدى. ساكەن سەرىنىڭ سەگىز قىرىن سانامالاپ كورەيىك:ساكەننىڭ ءبىرىنشى قىرى, ارينە، اقىندىق. العاش ساكەن ەسىمىن اۋداندىق گازەت بەتتەرىنەن وقىدىم. وقۋشى كەزىمدە اقىندى تۇڭعىش رەت ءۇشارال قالاسىندا كوردىم بۇرىنعى تالدىقورعان وبلىسى، الاكول اۋدانىنىڭ وراتالىعى. رەد. ۇستىندە شىتىرداي اق كويلەك، جەڭىن شىنتاعىنا دەيىن ءتۇرىپ الىپتى. كوزى ەسىمدە قالىپتى، قاپقارا، جالتجۇلت ەتكەن ەرەكشە نۇرلى بولىپ كورىندى ماعان.كەيىننەن ينستيتۋتتى بىتىرەر جىلى قايىنشىلاپ گۋرەۆكە قازىرگى اتىراۋعا بارعان كەزىمدە كىتاپ دۇكەنىن ارالاپ جۇرسەم، كوزىمە ساكەن يماناسوۆتىڭ عاشىق دۇنيە دەگەن جيناعى ءتۇستى. اقىننىڭ تۇتاستاي كىتابىن وقىپ، تۇششىنىپ، سىن ماقالا جازىپ، قازاق ادەبيەتى گازەتىنە جولدادىم. بۇل مەنىڭ سىن جانرىنداعى تىرناقالدى دۇنيەم ەدى. ارادا اي وتپەي جاتىپ جارق ەتە قالدى. ماقالام كولدەي بولىپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ جارتى بەتىن الىپ جاتىر.كوپ كەشىكپەي ءۇشارالدا ساكەن اعانى كەزدەستىرىپ قالدىم. سالەم بەردىم. اتىءجونىمدى ايتتىم. ە، سەن الاكولدىكى ەكەنسىڭ عوي. مەن اتىءجونىڭنىڭ استىندا گۋرەۆ دەپ تۇرعاننان كەيىن سول جاقتىڭ ازاماتى ما دەپ جۇرسەم. قىزىق بولدى، ءبىر بەتتىڭ جوعارعى جاعىنداعى جارتىسىنا سەنىڭ ماقالاڭ شىعىپتى، جامان ەمەس، ماقتاۋ، ونىڭ ۇستىنە مەنىڭ شىعارماشىلىعىم تۋرالى ەڭ العاشقى كولەمدى دۇنيە، ال استىنا ەركەش ءيبراھيمدى سىناعان ماقالا بەرىلىپتى. مەن ەركەشكە كوردىڭ بە، مەنى شىعىس تۇرماق، باتىس مويىنداعان دەپ ماقتانىپ جۇرسەم. ءاي، سەن ەكەنسىڭ عوي، دەپ، كەڭكىلدەي كۇلدى.سول تانىستىقتان كەيىن اعامەن ەركىن ارالاسىپ كەتتىك. راسىندا، ساكەن ەسىمى 60جىلدارى ادەبيەتكە كەلگەن تۇمانباي، قادىر، جۇمەكەندەر قاتارىندا اركەز اتالىپ ءجۇردى جانە م.قاراتاەۆ، د.ابىلەۆ، ت.مولداعاليەۆ، ف. وڭعارسىنوۆا تاعى باسقالاردىڭ جازعان كولەمدى سىن ماقالالارىنان كەيىن ءوزىن كوپشىلىككە مويىنداتقان بەلگىلى اقىندار قاتارىنان بەرىك ورىن الدى.ساكەن اقىننىڭ باسقالاردان ءبىر ەرەكشەلىگى شابىت ىزدەپ، تاڭدى تاڭعا ۇرىپ، جىر جازعان ادام ەمەس. كەلەسى كىتابىن باسپانىڭ تاقىرىپتىق جوسپارىنا ەنگىزىپ العاننان كەيىن، كوبىنەسە الماتى ساناتورياسىنان ءبىر بولمە الىپ، ەكى ايداي ەشكىممەن ارالاسپاي، تاپجىلماي جازۋعا وتىراتىن. مەنىڭ ويىمشا، جىل بويى جىر ونىڭ ويىندا ءپىسىپ جۇرەدى دە، سول ءبىرەكى ايدا سيا بوپ سورعالاپ، قاعاز بەتىنە تۇسەتىن سياقتى. جازۋى دا ءبىرشاما ادەمى بولاتىن، تۇزەتۋلەر بىرەنساران عانا ۇشىراساتىن. كوبىنەسە قارا سيانى قولايلى كورەتىن. سونان كەيىن تاقىرىپتار بويىنشا جىلىكتەپ ءبولىپ، تاراۋلارعا ورنالاستىرىپ بارىپ، اتاۋىن قوياتىن. كىتابىنىڭ اتىن بالاشا ايالايتىن، سوندىقتان بولار، ادەمى ايتىلاتىن، جاعىمدى ەستىلەتىن، ءتىپتى كوپشىلىك قولدانا بەرمەيتىن اتاۋلاردى تاڭدايتىن. بەلبەلەس، جايدارمان، جەبە، وتكىردىڭ ءبىزى، التىن ايماق، ادىرنا، اق داريعا سولاي تۋدى.ساكەن اقيىق اقىن دەسەك، ءوز اعامىزدى ءوزىمىز ماقتاعان بولىپ شىعامىز، قالاي بولعاندا دا، ول قازاق پوەزياسىندا ءوزىنىڭ ءتول قولتاڭباسىن قالدىرىپ كەتكەن، دارا تالانت، سۇلەي سۋرەتكەر.ۇيىتىپ ەلدى سوزىنە،جۇمىلار بولسا جانارى.ەسكەرتكىش بولىپ قالادى،دەپ جازعانى دا شىندىققا اينالىپ كەلەدى.ەكىنشى ءبىر قىرى جۋرناليستىگى. ساكەڭ ءبىراز ۋاقىت ۇيالىداعى مەكتەپتە مۇعالىم بولدى. 1963 جىلدان اۋداندىق جاڭا ءومىر قازىرگى الاكول گازەتىنە ءتىلشى بولىپ ورنالاسادى. اۋداندىق گازەت جاس تالانت ءۇشىن ۇلكەن ءومىر مەكتەبىنە اينالادى. جەر كوردى، ەل كوردى، قالامىن ۇشتادى.اۋىلدا تۇرام، دوسىم، مەن،اۋىلدا وسكەن جان از با؟قۋات اپ ءورشىل وسى ۇننەن،تونەمىن اپپاق قاعازعا،دەپ جازاتىنى دا وسى كەز.اۋداندىق پارتيا كوميتەتى وردەن العان ءبىر اتاقتى شوپان جونىندە وچەرك جازۋ جونىندە تاپسىرما بەرەدى. رەداكتور بۇل جاۋاپتى ىسكە قالامى جۇيرىك ساكەندى قولايلى كورەدى. الدىمەن شارۋاشىلىق ورتالىعىنا بارعان ول شالعايداعى مال قىستاۋىنا اتتانادى. جولاي ادامدارمەن سويلەسەدى، تاقىرىبىن ابدەن زەرتتەيدى. سويتسە، اعا شوپاننىڭ اتاعىن شىعارىپ جۇرگەن كومەكشىسى اسا مالساق ادام بولىپ شىعادى. اقىرى، جاس ءتىلشى وردەندى شوپاندى ەمەس، ونىڭ كومەكشىسى تۋرالى ءىربىتجان وردەن العان جوق دەگەن تاقىرىپپەن گازەتكە وچەركىن جاريالاپ جىبەرەدى. ونىڭ ۇستىنە قىزىم، ساعان ايتام دەگەن تاقىرىپپەن اۋداندىق گازەتتىڭ يەسى اۋپارتكومنىڭ جۇمىسىن سىناعان ماقالاسى قوسا شىعادى. ەرتەڭىندە اۋپارتكومدا ۋشۋ، ايعاياتتان. قالامگەرلىك جولدا ءتۇزۋ جولدان تايماعان ساكەڭ ءوزىنىڭ قايسار مىنەزىن بايقاتىپ، ار الدىندا دار الدىندا تۇرعانداي اقيقات تۋىن جوعارى كوتەرەدى. كەيىننەن وبلىستىق گازەتتىڭ ءۇش اۋدانداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى بولىپ ەڭبەك ەتەدى. ءبىراز جىل لەنينشىل جاس جاس الاش گازەتىندە جۇمىس جاسادى. 90جىلدارى تۇمانباي مولداعاليەۆ باسقارعان بالدىرعاندا قالام تارتىپ، بالالارعا ارنالعان ءبىر شوعىر تاماشا جىرلارىن جازدى. جيىرما جىلعا جۋىق عۇمىرى جازۋشى باسپاسىنىڭ قابىرعاسىندا ءوتتى. ساكەن اعا قاي قىزمەتتە بولسا دا اراگىدىك رەسپۋبليكالىق گازەتتەرگە ۋاقىتپەن ۇندەس وزەكتى ماقالالارىن جاريالاپ تۇردى.ءۇشىنشى قىرى قايراتكەرلىگى. ول ەڭبەك جولىنىڭ باستاۋىندا قالامىمەن قوعام دامۋىنا ءۇن قوسىپ وتىرسا، مارقايا كەلە ءوزىنىڭ جەكە تۇلعاسىمەن قوعامدىق ورتادا تانىلا باستادى. العاشقى مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى ورنى وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ نۇسقاۋشىلىعى ەدى. مۇندا ءبىراز قىزمەت ەتكەننەن كەيىن جولدامامەن ماسكەۋدەگى جوعارى پارتيا مەكتەبىنە تىڭداۋشى بولىپ قابىلدانادى. ءبىتىرىپ كەلگەننەن كەيىن كەمىندە اۋپارتكومنان حاتشىلىق ورىن بەرىلۋى ءتيىس بولسا دا، ونىڭ مىنەزىنەن قايمىققاندار وعان قىزمەت ۇسىنا قويمادى. الماتىدا قالىپ، باسپاگەرلىك جولعا ءتۇستى.90جىلدارى تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا دەموكراتيالىق جولمەن جوعارعى كەڭەسكە دەپۋتات سايلاۋ كەزىندە الاكول اۋدانىنان كانديدات بولىپ تىركەلدى. اۋداندىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى ەدىم، ەكى وتتىڭ ورتاسىندا قالدىم. ءبىر جاعىندا ساكەن اعا، ەكىنشى جاعىندا جۋرناليست، قايراتكەر كامال ءابدىراحمانوۆ. ەكەۋى دە ماعان بوتەن ەمەس. بىراق ەل دەپۋتاتتىق مانداتتى ساكەن اعاعا بەردى. امال نە، از عانا ۋاقىتتان كەيىن پارلامەنت تاراپ، اعا دەپۋتاتتىق جۇمىستىڭ قىرسىرىنا بويلاپ كىرىسە المادى.ءبىر جارىم جىلدان استام وبلىستىق اكىمدىكتە اپپارات باسشىسىنىڭ ورىنباسارىءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى بولىپ قىزمەت اتقاردى. ونداعى ءومىرى ساكەن اعانىڭ كۇندەلىكتىڭ كەيبىر بەتتەرى نەمەسە وبلىس اكىمشىلىگىندە وتكەن ون سەگىز اي مەمۋارىندا كورىنىس تاپتى.سينوپتيكتەي اۋارايىن ءدال بىلگەن،سەزىپ تۇرمىن بولادى ەندى الدىم كەڭ.... جوعارىعا قارايمىن دەپ جۇرگەندە،قانشا جىردىڭ وبالىنا قالدىم مەن،دەپ قىزمەتتەگى عۇمىرىنا وكىنسە:دارەجەم بولماسا دا دۇرىلدەگەن،ولەڭدە ورىن تاپتىم بۇگىندە مەن،دەپ، ءوزىنءوزى جۇباتاتىنى دا بار.ءبىر قىرى اۋدارماشىلىعى ەدى. سول جىلداردا زامان تالابى ما، الدە ۇستەمدىك قۇرىپ تۇرعان ورىس ءتىلىنىڭ اسەرى مە، ساكەن اعا تۇستاستارىنىڭ دەنى اۋدارماشىلىققا ءجيى باراتىن. ونىڭ ۇستىنە قالاماقىسى دا جوعارى ەدى.اعانىڭ اۋدارماشىلىققا كەلۋىنە ءوزى قىزمەت اتقارعان اۋداندىق گازەتتىڭ اسەرى دە مول بولعان سياقتى. ويتكەنى ەكى تىلدە بىردەي شىعاتىن اۋداندىق گازەتتە اۋدارماشىلار تۇراقتاي قويمايتىن. سەبەبى، پارتيالىق گازەتتىڭ تالابى دا قاتتى ەدى، ەكى ءتىلدى دە ەگىز ەمگەن، تاجىريبەلى اۋدارماشى بولماسا، ءار ءجۋرناليستىڭ جازۋ مانەرى ءارتۇرلى بولعاندىقتان، ونى دالمەءدال اۋدارۋ كانىگى تارجىماشىلدىقتى قاجەت ەتەتىن. وسى سىناقتان مۇدىرمەي وتكەن ساكەن اعا اۋداندىق گازەتتىڭ قارابايىر اۋدارماسىنان كوركەم اۋدارماعا قادام باسقان سياقتى. ول تارجىمالاعان شىعىس شايىرى جالالاددين رۋمي، ورىس اقىندارى ا. كولتسوۆ، ۆ. ماياكوۆسكي، انگولا اقىنى ا. نەتتو، ساحا م. ەفيموۆ، قىرعىز ا. رىسقۇلوۆ، س. جۋسۋەۆتەردىڭ تۋىندىلارى قازاق تىلىندە جاتىق سويلەپ كەتتى، سول جىلداردا جىل قورىتىندىسى بويىنشا جازۋشىلار ورداعىنىڭ جينالىستارىندا جاقسى جاعىنان اتالىپ ءجۇردى. مەن ءوزىم قىرعىزستاننىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى، اقىن اقبار رىسقۇلوۆتى اۋدارۋ ساتىنە كۋا بولعانىم بار. ول اۆتورمەن جۇزدەسىپ، اڭگىمەلەسىپ، شىعارماشىلىق اۋقىمىن تەرەڭ زەرتتەپ بارىپ، اۋدارماعا كىرىسەتىن. ساكەن اعانىڭ اسەرى ءىنىسى سەكەنگە دە ءتيىپ، ول دا اۋدارما سالاسىندا قوماقتى مۇرا قالدىردى.ەندى ءبىر قىرى اكتەرلىگى. نەمىستىڭ ۇلى جازۋشىسى ليون فەيحتۆانگەردىڭ تالانتليۆىي چەلوۆەك تالانتليۆ ۆو ۆسەم دەگەن قاناتتى ءسوزى بار. وسى ءسوز ساكەن يماناسوۆقا كەلەتىندەي. 60جىلداردىڭ باسىندا ەل ەڭسەسىن كوتەرگەن ءبىر كەزەڭدەردە ەلىمىزدىڭ تۇپكىرتۇپكىرىندە مادەنيەت پەن ونەر جاندانا باستادى. وعان سەبەپ جاستاردىڭ شىعارماشىلىققا بەت بۇرۋى. الىستاعى الاكولدە دە ونەردىڭ العاشقى قارلىعاشتارى ساحنا ونەرىن مەڭگەرۋگە ۇمتىلدى. الماتىدا ونەر سالاسىندا وقيتىن مايرا ومارباەۆا مەن كۇلاش قاجىعاليەۆا جازدا اۋىلعا كەلىپ، العاش رەت تالاپتى جاستاردىڭ باسىن قوسىپ، قوزى كورپەش بايان سۇلۋدى ساحنالايدى. قوزىنىڭ ءرولىن نۇرلىباي ەلۋباەۆ، باياننىڭ ءرولىن كۇلاش قاجىعاليەۆا، ال قوداردىڭ وبرازىن ساكەن يماناسوۆ سومدايدى. رەجيسسەرى مايرا ومارباەۆا.ولار اۋىلاۋىلدى ارالاپ، كەي جەردە كلۋبتا، كەي جەردە مەكتەپتە، كەي جەردە ءتىپتى اشىق الاڭقايدا سپەكتاكل قويادى. قويىلىمدا قوزى مەن قوداردىڭ بەلدەسىپ، كۇرەسىپ، ايقاساتىن جەرى بار. ستسەناري بويىنشا قودار جەڭىلۋى كەرەك. الايدا جىردا قوزى قوداردى جەڭدى ەكەن دەپ، سوماداي ساكەن تالدىرماش نۇرلىبايدان جەڭىلمەيدى دەپ، ساكەن اعا بىرازعا دەيىن ساحنادا كۇرەسىپ تۇرىپ الادى. رەجيسسەر جەڭىل، جەڭىل دەپ شىرىلداپ جاتسا دا، قودار قىڭا قويمايدى. سوندا نۇرلىباي اينالايىن، ساكەن، جىعىلا سالشى دەپ وتىنەتىن كورىنەدى. ءسويتىپ، سەرىكتەسىن شارشاتىپ، جالىندىرىپ بارىپ، قودار ارەڭ تىزە بۇگەدى ەكەن.كەلەسى ءبىر قىرى اڭگىمەشىلدىگى ەدى. اڭگىمەنى مايىن تامىزىپ ايتاتىن. ءتىپتى ول كىسىنىڭ ءبىر اڭگىمەسىن بىرنەشە رەت تىڭداعانىم بار. سوندا وي، ءسوز قوسپاي، الدىڭعى سوقپاعىنان شەتكەرى شىعا قويمايتىن. تەك ءسوز ءارىن قوسىپ، بوياۋىن سان مارتە قۇبىلتىپ وتىراتىن. ساكەن اعانىڭ اڭگىمەسىندەگى زامانداستارىن نەمەسە قالامداستارىن كورمەسەڭ دە، كەيىن كەزدەسكەندە ەجەلگى تانىسىڭداي بولىپ كەتەتىن. ءبىر تاڭ قالاتىنىم، سول كۇنگى اۋارايىن، ءتىپتى اڭگىمە كەيىپكەرىنىڭ ۇستىندەگى كيىمىنە دەيىن بۇلجىتپاي ايتاتىن.سيمپاتيا، انتيپاتيا دەگەن بار. ءبىر ادامدى ساكەن اعا ايتقاندا جاقسى كورىپ وتىرساڭ، بىرەۋدى كورمەسەڭ دە جەك كورىپ قالاسىڭ. ويتكەنى اڭگىمەشى كەيىپكەرىن تاپتىشتەپ تۇرىپ بەينەلەيتىن. كەيىن مەمۋارلىق تۇرعىدا جازعان قالام مەن زامان، زامانداستارىم مەن قالامداستارىم تۋىندىلارىندا سول باياعى ءبىز اۋىزەكى تىڭداعان اڭگىمەلەر كوركەمدەلىپ، كەلىستى بولىپ قاعازعا تۇسكەن ەكەن. ءوزى ۇنەمى قاسىم قايسەنوۆتى اڭگىمەنىڭ شەبەرى دەپ اسا زور باعالايتىن.ءبىز كەيدە جەڭىل كولىكپەن الماتىدان الاكولگە دەيىن بىرگە شىققان كەزىمىزدە قالا شەتىنەناق اعا اڭگىمە تىزگىگىن اعىتاتىن. اراكىدىك توقتاپ، تاماق ءجىبىتىپ الساق تا، ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ كوگىلدىر تاۋلارى كورىنەتىن ايماققا جاقىنداعان كەزدە ونىڭ تاماعى كەبەرسىپ، قىرىلداپ سويلەي الماي قالاتىن. سوندا دا الدىمەن اششىسىن، سوڭىنان ءتاتتىسىن وڭەشتەن وتكىزگەن سوڭ، ۇرشىققا شۇيكە يىرگەندەي، اڭگىمە اۋانى تاعى دا تولىعا، مولىعا ءتۇسۋشى ەدى.سول اڭگىمە ارناسىندا ءوزىنىڭ دە بەينەسىن، تۇلعاسىن سومداپ وتىراتىن. كوكە، ءسىز ءمىنسىز باس كەيىپكەر بولىپ كەتتىڭىز عوي، دەپ، قالجىڭعا بۇرسام، سەن بۇل اعاڭدى وڭاي دەپ ويلاما دەپ، ارى قاراي جالعاستىرا بەرەتىن اڭگىمەسىن.تاعى ءبىر قىرى سەرىلىگى. قادىر مىرزاءالىنىڭ اقىنعا كەرەك اقىل كوپ، تەنتەكتىك كەرەك ازداعان دەگەن ولەڭ جولدارى ساكەن اعاعا ارنالعانداي. اقىننىڭ 60 جىلدىعى الاكولدە تويلانىپ جاتقان مەرەيتويلىق داستارحاندا ءبىزدىڭ وڭىردە پولتارا قازاق اتانىپ كەتكەن جەزدەمىز سەيدەش مۇقامەتشين ساكەن جاس كەزىندە حۋليگان بولعان، وسى ءۇشارالدا تالاي توبەلەسىن كورىپ ەدىم دەگەن سوزىنە كوكەمنىڭ وسىنداي كادەلى جەردە ايتاتىن ءسوز بە ەدى؟ دەپ قاتتى رەنجىگەنىن كورگەن ەدىم.دەگەنمەن جەل بولماسا، ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى دەگەندەي، ءوز اۋزىنان دا، تۇستاستارىنىڭ اۋزىنان دا اعانىڭ جاس كەزىندەگى ەرلىكتەرىن تالاي ەستىدىم. ۇشارالداعى ورىس، چەشەن جاستارىمەن جانجالداسىپ قالعاندا، بەشپەتتى لاقتىرىپ، جەڭدى ءتۇرىپ، سويقانعا قورىقپاي كىرىپ كەتەتىنىن كوزكورگەندەر جىر عىپ ايتاتىن.كوزسىز كىرىپ قايداعى ەرەگەسكە،كەتەتىن دە كەشەگى مەن ەمەس پە؟بىزدەن قالعان، شىراعىم، قىپقىزىل داۋ،قىرىقپىشاق، قىمقۋىت توبەلەس تە، دەپ جازعان ەدى.جالپى وزىنە ءسوز كەلگەندە، بەتىڭ بار، ءجۇزىڭ بار دەمەي، ايتىپ سالاتىنىن مەمۋارىندا مايدالاپ جەتكىزەتىنى بار. وبلىستىق اكىمدىكتە قىزمەتتە جۇرگەندە باسشىلار نۇرقادىلوۆكە، دولجەنكوۆكە جانە باسقالارعا قاراتىپ ايتقان سوزدەرى، ءسوز جوق، مەملەكەتتىك قىزمەت تۇرعىسىنان كەلگەندە ەشقانداي شەڭبەرگە سىيمايدى. بۇل ادۋىندى اقىننىڭ اۋىزدىققا كونبەيتىندىگىنىڭ، بيلىك اعىنىمەن جۇرە بەرمەيتىندىگىنىڭ انىق بەلگىسى بولاتىن. ءبىر تۇستا مەن دە مەمۋارعا كەيىپكەر بولىپ كەتىپ، كەيىن شىندىق پەن شابىت دەگەن اڭگىمەمدە سول وقيعانى تارقاتىپ ايتقانىم بار ەدى. سول جاعدايدان كەيىن اعا ەكەۋمىزدىڭ ارامىزعا ءسوز ءتۇسىپ، الشاق جۇرگەن كەزدەرىمىز دە بولعان. الايدا جاراتىلىسىنان تارپاڭ، اساۋ مىنەز الاپات اقىنعا مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ كەيبىر تىم رەسمي تۇستارى تۇسىنىكسىزدەۋ دە بولعان شىعار دەپ ويلايمىن.بىردە دەكان تەمىربەك قوجاكەەۆ ساكەنگە رەنجىپ: سەن، بۇكىل قازاق پوەزياسىن ءوزىڭ جاساپ جۇرگەندەي، جان بىتكەندى مەنسىنبەي، كەكىرەيىپ جۇرەسىڭ، كىمسىڭ سەن وسى؟!، دەپ قاتتى رەنجىسە كەرەك. سوندا ساكەن مەن قوجا...كەيىپ ەمەسپىن، مەن يماناسوۆپىن. يماناسوۆ دەگەن بۇل باسقالاردان يمانى اسىپ تۇر دەگەن ءسوز دەپ جاۋاپ قاتقان ەكەن.مىنەز دەگەندى، ادەتتە، تەنتەك، تەلى، ۇرداجىق دەگەن سۇيكىمسىز ماعىنادا تۇسىنەتىنىمىز بار. ال مەن كۇندەلىكتى ءومىردىڭ يلەۋىنە كونە بەرمەيتىن، ءار قۇبىلىس، ءار كەزەڭ جايلى ءوز پىكىرى، ءوز ءتۇيىنى بار، بىرەۋ ايتتى دەپ اتتانا شاپپايتىن اقىن رەتىندە مىنەزدى اقىن دەگەندى ايتىپ وتىرمىن، دەيدى ساكەن اعا تۋرالى فاريزا وڭعارسىنوۆا. قازاق ادەبيەتى،12.07.1985..اقىن اعامەن بىرگە جۇرگەندە ءبىر بايقاعانىم، ول توڭىرەگىندەگى بارلىق ادام، ءتىپتى تۇتاس ەل تەك وزىنە عانا قىزمەت ەتۋگە ءتيىس دەپ ويلايتىن سياقتى بولىپ كورىنەتىن. ءوزىن باسقالاردان ەرەك ۇستاپ، نازار اۋدارتىپ، بارىنشا ءساندى كيىنىپ، بار تۇلعاسىمەن وزگەشەلەنىپ تۇرعاندى جاقسى كورەتىن. سوندايدا:قوي، اعايىن، مەنى جاقسى كورىڭدەر،تورگە وتەيىن، تىك تۇرەگەپ ورىن بەر.جەگجات بىتكەن جاپىرىلىپ قوعاداي،ءتاجىم ەتىپ تۇرسىن بۇگىن كەلىڭدەر!،ءسىرا، سول دارالىق قاسيەتتەن شىعار، كوپ نارسەگە كوڭىلى تولماي دا جۇرەتىن. حان الدىنا بارعاندا، حان تاپپادى ءمىنىمدى، بي الدىنا بارعاندا، بي قاقپادى ءتىلىمدى، ءوز ەلىمە بارعاندا، يتكە بەرسىن كۇنىمدى دەپ، تولە بي ايتتى دەگەن ءسوزدى ءجيى اۋىزعا الاتىن. سوندىقتان بولار، ونىڭ جىرلارىندا جەرلەستەرىنە، اعالارىنا، تۇستاستارىنا، ىنىلەرىنە دەگەن وكپەناز ءجيى كەزدەسەدى. سىنىقتان باسقانىڭ ءبارى جۇعادى ما، الدە ەگدەلىك العىشارتتارىنىڭ الدى ما، ايتەۋىر، اعالىق جاسقا جەتكەن مەنىڭ ءوز باسىمنان دا كەيكەيدە ءسالءپال نارسەگە بولا ىنىلەرىمە دەگەن كەيىستى كىربىڭ سەزىلىپ قالاتىنىن بايقاپ قالامىن.سەگىزىنشى قىرى كارتا ويناۋدىڭ شەبەرى ەدى. مۇمكىن، قۇمار ويىنعا جاتاتىن كارتا تۋرالى ءسوز قوزعاماۋىمىز دا كەرەك پە ەدى. دەگەنمەن كارتانىڭ دا كارتاسى بار. سوناۋ كورول، پاتشالىق زاماننىڭ وزىندە كارتانىڭ كەيبىر تۇرلەرىن تەك اقسۇيەكتەر عانا ويناسا كەرەك. اعانىڭ كارتاسى، سەرىلەر مەن پەرىلەردىڭ ويىنى پرەفەرانس. بۇل ءبىر جازىپسىزىپ وينايتىن، ەليتالىق ويىن. مەن ءوزىم بۇل ويىنعا ىنتىقتىعىم جوق بولعاندىقتان، كوبىنەسە سىرتقارى قالاتىنمىن. دەگەنمەن ءۇشىنشى قولعا كەرەكسىڭ دەگەن اعا ءسوزىن جەرگە قالدىرماي، الىپپەسىن ءوزى ۇيرەتكەننەن كەيىن، ارالاساتىنىم بولۋشى ەدى. بىراق ءومىرى قولىم شىعىپ كورگەن ەمەس، ءسىرا، كارتا دا سەزەتىن بولۋى كەرەك، ءىشتارتىپ ويناماعاننان كەيىن، كوبىنەسە ءاميانىم تەز بوساپ قالاتىن.ساكەن اعا كارتا ويناعاندا كادىمگى قىزىلعا تۇسەتىن بۇركىتتەي قومدانىپ، بارلىق ىنتاشىنتىمەن كىرىسىپ، قاعازدىڭ ءتۇزۋ سىزىلعانىن، قالامنىڭ جۇردەكتىگىن قالاپ وتىراتىن. كارتا ءسال دۇرىس ۇلەستىرىلمەسە، قالام جازباي قالسا، جاڭاعى كوتەرىڭكى كوڭىلدى الاشۇبار بۇلت باسىپ، مىنەزىنىڭ كىدىلىگى ۇشقىن بەرەتىن.اعانىڭ جوعارعى كەڭەسكە سايلاۋعا ءتۇسىپ جاتقان كەزى ەدى. ءبىزدىڭ ۇيدە ءبىر جويقىن ويىنعا كۋا بولعانىم بار. اتاقتى پارتيزان جازۋشى قاسىم قايسەنوۆ، دراماتۋرگ جەرلەسىمىز قۇتتىبەك باياندين، ساكەن اعا ۇشەۋىنىڭ پرەفەرانس ويناپ، تاڭدى تاڭعا ۇلاستىرعانىن كوردىم. العاشقىدااق مەنى باقتاشى مىنگەن باقا ايعىر سەكىلدى اينالىمنان شىعارىپ تاستادى. سوندا بايقادىم، بۇل ناعىز مايدان، يە، قارۋسىز مايدان ەكەن. اقىلدىڭ ايقاسى، قۋلىقتىڭ قاقتىعىسى، كوزدىڭ ارباسۋى، ءسوزدىڭ سىلكىلەسۋى ءبارى وسىندا. پريكۋپتىڭ استىندا سۇلەيمەن پاتشانىڭ قيساپسىز قازىناسى جاتقانداي، جانارلارى تەسىپ وتەردەي قوس كارتاعا قادالادى. سول كەزدە جەتپىستىڭ جەلكەسىندەگى قارت پارتيزان جاۋ تىلىندا جۇرگەندەي جانجاعىنا ءجىتى قاراپ، كارتاسىن سىعالاپ اشىپ، ميزەر ويناپ، كوبىنەكوپ قارسىلاستارىنىڭ قارىمىن جازدىرمايدى. ساكەن كوكەم بولسا سوعىستىڭ سويى، الاماننىڭ اقتاڭگەرى. قۇتتىبەك تە وڭاي شاعىلاتىن جاڭعاق ەمەس، قادام باسقان سايىن قاتايادى، جاۋار كۇندەي كۇركىرەپ قويادى. وسى ۇشەۋدىڭ ۇشتاسۋى ءۇش مايداننان شىققان ءۇش باتىردىڭ ءبىرىنءبىرى شايناپ تاستار شايقاسىنداي ەدى. ءبىر ەرەكشەلىگى ساكەن كوكەم مايداننان ولجاسىز شىقپايتىن، ۇتقاندا قارسىلاسىنان ءبىر تيىنىنا دەيىن ساناپ الماي، كەلەسى پارتيانى باستاتقىزبايتىن.ءومىرىنىڭ سوڭعى جيىرما جىلدار بەدەرىندە تۇمانباي كوكەممەن كينگ وينايتىن. بۇل ويىنعا دا مەنى ۇيرەتىپ ەدى، تەگى قونبايتىن نارسە قونبايدى ەكەن، ارىپتەس جوقتا بولماسا، ولار مەنى اسا قىستامايتىن. وسى ويىننىڭ كەيبىر ساتتەرىن ساكەن سەرى جىر جولدارىنا دا ءتۇسىردى. كارتا ويناۋ كەزىندەگى تۇمانباي كوكەمە مىنەزدەمە دەگەن ولەڭىندە:ستولىڭدى ساۋساقپەن سىرت ەتكىزە قاتتى ۇرىپ،قيعاش تاستاپ كارتاسىن، قىرىن قاراي لاقتىرىپ،قولى ءجۇرىپ بەرگەندە كۇلمەڭ قاعىپ تۇمەكەڭ،اندەتەدىاۋ دەيسىڭ ءبىر ارعىماق جال ات ءمىنىپ...اينالىمدا كەلەسى ساپ تيىلىپ جاڭاعى ءان،ابىرجىپاق قالادى الگىندەگى ءنان اعام!ويىنى عوي كارتانىڭ،كارتا دەگەن بۇل ءيتىڭ،كىمنىڭ عانا، قۇداياۋ، كوڭىلىنە قاراعان.قوينىنا كەپ كىرگەندەي سيىقسىزداۋ ءبىر كەمپىر،قالمايدى ەندى اعامدا الگىندەگى تۇردەن ءتۇر.الدەنەنى كۇبىرلەپ، كۇرمەلە مە، قايتەدى،قارا تاستىڭ ءوزىن دە قيىپ ءتۇسىپ جۇرگەن ءتىل!...كەزەگىمەن كارتاڭىز اينالعاندا تاعى ءبىر،تۇمەكەڭنىڭ قايتادان جانىپ بەرىپ باعى ءدۇر.اندەتسە دە تۇنىمەن، ءار كەتسە دە تۇرىنەن،ۇتىپ شىعار تۇبىندە ساكەنىڭدى ءبارىبىر!...تۇمەكەڭ دە قارىمتالاپ ساكەنجان، كارتا وينايىق، كارتا وينايىق دەگەن تاقىرىپتا ولەڭ تۇزگەنى بار. جالپى، بۇل ويىن ۇستىندە اقىندار ءبىربىرىمەن جاقىن ارالاساتىن، ءبىرىنءبىرى تەرەڭ تاني تۇسەتىن، ەڭ باستىسى ادەبيەت تۋرالى، جەكەلەگەن قالامگەرلەر جونىندە دە اڭگىمە كەڭىنەن ورىستەيتىن.مىنە، اق ايدىندى الاكولدەن شىعىپ، التى الاشقا اقىندىعىمەن تانىلعان مەن بىلەتىن سەرى ساكەننىڭ سەگىز قىرى وسىنداي.
|
تۈركىيە پ ك ك نىڭ ئۇۋىسى قەندىلگە ھەربىي ھەرىكەت قوزغاشنىڭ سىگنالىنى بەردى ئۇيغۇرچەتۈركىيە پ ك ك نىڭ ئ...تۈركىيە پ ك ك نىڭ ئۇۋىسى قەندىلگە ھەربىي ھەرىكەت قوزغاشنىڭ سىگنالىنى بەردىتۈركىيە باش مىنىستىرى بىنالى يىلدىرىم تۈركىيە ئارمىيەسىنىڭ قەندىلدىكى پ ك ك قوراللىق ئۇنسۇرلىرىغا ھەربىي ھەرىكەت قوزغايدىغانلىقىنىڭ سىگنالىنى بەردى.19.02.2018 04.01.2021تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى خەۋىرى: باش مىنىستىر بىنالى يىلدىرىم ئىراقنىڭ قەندىل رايونىدىكى پ ك ك قوراللىق ئۇنسۇرلىرىغا ھەربىي ھەرىكەت ئېلىپ بېرىلىدىغانلىقىنىڭ سىگنالىنى بەردى.يىلدىرىم مىيونخىن خەۋپسىزلىك يىغىنىغا قاتنىشىش ئۈچۈن بارغان گېرمانىيەدىن تۈركىيەگە قايتىش سەپىرىدە مۇخبىرلارنىڭ سوئاللىرىغا جاۋاب بەردى.قەندىلگە ھەربىي ھەرىكەت قوزغاش مەسىلىسىنى مىيونخىندا ئىراق باش مىنىستىرى ھەيدەر ئەلئىبادى بىلەنمۇ كېڭەش قىلغانلىقىنى ئەسكەرتكەن يىلدىرىم: قەندىلدىكى پ ك ك قوراللىق ئۇنسۇرلىرىغا ئۆز كۈچىمىزگە تايىنىپ ھەربىي ھەرىكەت قوزغايمىز، دېدى.يىلدىرىم تۈركىيەنىڭ ئىراق ۋە سۈرىيەدە تېررورچىلارغا قارشى ئېلىپ بېرىۋاتقان ھەربىي ھەرىكىتىگە باش مىنىستىر ئىبادىنىڭمۇ تۈركىيە بىلەن ئوخشاش قاراشتا ئىكەنلىكىنى ئەسكەرتكەن بىنالى يىلدىرىم مۇنداق دېدى: ئىبادى تېررورلۇق تەشكىلاتى دائېشنىڭ تەلتۆكۈس يوقىتىلمىغانلىقىنى، بولۇپمۇ ئىراقنىڭ جەنۇبىي رايونلىرىدا بىر ئوچۇم دائېش ئەزاسىنىڭ ھېلىھەم تەلىمتەربىيە ئېلىۋاتقانلىقىنى، بۇلارنىڭ كېيىىنچە ئادەم بومبا سۈپىتىدە ئىشىلىتىدىغانلىقىنى ئېيتتى، ئۇ پ ك ك ۋە سۈرىيەدىكى گۇماشتىسى ي پ گپ ي د غا قارشى ئېلىپ بېرىۋاتقان ھەربىي ھەرىكىتىمىزنى توغرا چۈشىنىدىغانلىقىنى بىلدۈرۈپ تۈركىيەنىڭ بۇ ئىشتا يوللۇق ئىكەنلىكىنى ئەسكەرتتى.يىلدىرىم يەنە مۇنداق دېدى: بىز ھەم قەندىلدە ھەم باشقا جايلاردا ھەربىي ھەرىكەت ئېلىپ بېرىشقا تامامەن قابىلمىز، ھاۋا ۋە قۇرۇقلۇقتىن بىمالال ھەربىي ھەرىكەت ئېلىپ بارالايمىز، ئىران ياكى ئىراقمۇ قەندىلگە قوزغايدىغان ھەربىي ھەرىكىتمىزگە باشقىچە قارىمايدۇ.بىنالى يىلدىرىم ئىبادىگە تۈركىيە ئارمىيەسى بىلەن ئەركىن سۈرىيە ئارمىيەسى تەرىپىدىن سۈرىيەنىڭ ئافرىن رايونىنى پ ك ك ي پ گ ۋە دائېش تېررورچىلىرىنى تازىلاش ئۈچۈن بۇ يىل 20يانۋاردا قوزغالغان زەيتۇن شېخى ھەربىي ھەرىكىتى توغرۇلۇق مەلۇمات بەردى.ئىبادىنىڭ تۈركىيە بىلەن ئىراق ئارىسىدا يېڭى چېگرا ئېغىزى تەسىس قىلىشنى تەكلىپ قىلغانلىقىنى ئېيتقان يىلدىرىم، بۇ مەسىلىدە ئىككى تەرەپنىڭ كېلىشكەنلىكىنى، ئىراقتىن تۈركىيەگە يېڭى نېفىت تۇرۇبا لىنىيەسى بەرپا قىلىش مەسىلىسىدىمۇ بىردەكلىك ھاسىل قىلىنغانلىقىنى ئېيتتى.خەتكۈچ: بىنالى يىلدىرىم , پ ك ك , دائېش , ئىراق , تۈركىيە ئارمىيەسىتۈركىيەدە بۈگۈن ۋىرۇس سەۋەبىدىن 140 كىشى قازا قىلدىتۈركىيەدە يېقىنقى 24 سائەت ئىچىدە كوۋىد 19 سەۋەبىدىن قازاقىلغانلارنىڭ سانى 140 كىشىىگە يەتتى.تۈركىيەدە بۈگۈن 144يۇقۇملانغۇچى قازا قىلدىتۈركىيەدە يېقىنقى 24 سائەت ئىچىدە ۋۇخەن ۋىرۇسى 19 سەۋەبىدىن144كىشى جېنىدىن ئايرىلدى.
|
ئەيدىز ھەققىدە ئومۇمى بايان ئەيدىز ھەققىدە ساۋات يارىپ زەھەر چەكلەش، ئەيدىزدىن مۇداپىئەلىنىش مۇنبىرى !يارىپ زەھەر چەكلەش، ئەيدىزدىن مۇداپىئەلىنىش مۇنبىرىمۇنبەر ئەيدىز ئەيدىز ھەققىدە ساۋات ئەيدىز ھەققىدە ئومۇمى بايانكۆرۈش: 10234ئىنكاس: 9ئەيدىز ھەققىدە ئومۇمى بايانۋاقتى: 2013124 16:27:29زەھەر تاشلىماقچى ، پارلاق ھاياتىڭىزغا قايتماقچى بولسىڭىز يارپقا كېلىڭ ! مەسلىھەت سوراش تېلېفۇنى :2886161 ئەيدىزنىڭ تولۇق ئاتىلىشى ئېرىشمە ئىممۇنتېت كەملىك يىغىندا ئالامىتى بولۇپ، ئېنگىلىزچە تولۇق ئاتىلىشىنىڭ باش ھەرىپلىرىنى تىزساق ئەيدىز سۆز كېلىپ چىقىدۇ، ھازىر قىسقارتىلىپ ئەيدىز دەپ ئاتاپ كېلىۋاتىمىز. رەسىمدە ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ چوڭايتىلغان كۆرۈنۈشى 1. ئەيدىز ئىپېدېمىيىسى:ئەيدىز 20ئەسىرلەردە قارا ئورانگوتان تېنىدىكى ئەيدىز ۋىرۇسى نىڭ ئادەم بەدىنىگە كۆچكەنلىكىدىن كېلىپ چىققان بولۇپ، 1981يىلىغا كەلگەندە، ئامېرىكىدا تۈنجى ئەيدىز يۇقۇمدارى بايقالغان، شۇ يىلى 12ئاينىڭ 1كۈنى، بۇ بىمارنىڭ ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغانلىقىغا دىئاگىنوز قويۇلغان. بۇ بىمار بەچچە ھەمجىنىس بولغاچقا، دەسلەپتە ئامېرىكىدا كىشىلەر مۇشۇنداق بەچچە ئەرلەرلا ئاشۇنداق كېسەل بولىدۇ دېگەن كۆز قاراشقا كەلگەن. لېكىن كېيىنچە بۇ خىل كېسەل بەچچە ئەمەس ئەرلەر، ئاياللار، قېرىلا، ھەتتا بالىلاردىمۇ كۆرىلىشكە باشلىغان. شۇنىڭ بىلەن، ئەيدىز ۋىرۇسى تۈرلۈك يوللار ئارقىلىق، دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىغا شىددەت بىلەن تارقىلىشقا باشلىغان.مۆلچەرلىنىشىچە پۈتۈن دۇنيا مىقىياسىدا ھازىرغىچە ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچىلار 60 مىليوندىن ئاشىدىكەن. بۇلارنىڭ ئىچىدە 20 مىليوندىن ئارتۇق يۇقۇملانغۇچى ئۆلۈپ بولغان بولۇپ، يەنە 40مىليوندەك ئادەم ئەيدىز ۋىرۇسىنى تېنىدە ئېلىپ يۈرمەكتە. بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ 2006يىللىق سىتاتېستىكا مەلۇماتىدىن ئېلىندىئەيدىز پىلان مەھكىمىسىنىڭ سانلىق مەلۇماتىدىن كۆرسىتىلىشىچە، 2012يىلى دۇنيا بويىچە جەمئىي 2 مىليون 300 مىڭ ئەيدىز يۇقۇمدارى يېڭىدىن كۆپەيگەن بولۇپ، 2001يىلىدىكىگە قارىغاندا 33 ئازلىغان، ئەيدىزگە مۇناسىۋەتلىك ئۆلۈش نىسبىتى بولسا 2005يىلىدىكى يۇقىرى دولقۇنغا سېلىشتۇرغاندا 30 تۆۋەنلىگەن. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئەيدىز ۋىرۇسىغا قارشى داۋالاش دائىرىسى يەنىمۇ بىر قەدەم كېڭەيگەن بولۇپ، بۇلتۇر يىل ئاخىرىدا، ئوتتۇراتۆۋەن كىرىملىك دۆلەتلەردىكى 9 مىليون 700 مىڭ يۇقۇمدار بۇ خىل داۋالاشنى قوبۇل قىلىپ، ئالدىنقى يىلىدىكىگە قارىغاندا 20كە يېقىن ئاشقان.لېكىن ئۆتكەن 10 يىل ئىچىدە، ئەيدىزدىن يۇقۇملانغان ياش ئۆسمۈرلەرنىڭ 33 كۆپەيگەنلىكىنى، ھەمدا 2012يىلى دۇنيادىكى ئەيدىزدىن يۇقۇملانغان 10 ياشتىن 19 ياشقىچە بولغان ياش ئۆسمۈرلەر سانىنىڭ 2 مىليون 100 مىڭغا يەتكەن.مەملىكىتىمىزدە 1985يىلى تۇنجى ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچى بايقالغان بولۇپ، 2010يىلغىچە، ئەمەلىي تەكشۈرۈپ ئېنىقلانغان سان 230 مىڭ نەپەر بولۇپ، ئەمەلىي يۇقۇملانغانلارنىڭ سانى 700 مىڭ ئىكەنلىكى مۆلچەرلەنمەكتە. ئۇنىڭدىن باشقا 470 مىڭدەك ئادەم ئۆزىنىڭ يۇقۇملانغانلىقىنى بىلمەي يۈرۈيدىكەن. نەچچە يىل بۇرۇن، ئەيدىزنىڭ جۇڭگودىكى يۇقۇش يولى شەخسىي ئورۇنلاردا قان سالدۇرۇش ۋە زەھەرلىك چېكىملىكنى تومۇردىن چېكىش ئارقىلىق بولغان بولسا، يېقىندا جىنسىي مۇناسىۋەتتىن ئەيدىز ۋىرۇسىنى يۇقتۇرىۋېلىش نىسبىتى ئېشىپ بېرىۋاتىدۇ.ئاپتونوم رايونىمىز تەۋەسىدە تۇنجى ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچى 1995يىلى قۇمۇلدا بايقالغان بولۇپ، 2013يىلى 9ئايغىچە، ئاپتونوم رايونىمىزدا دوكلات قىلىنغان ئەيدىز يۇقۇمدارلىرى ۋە بىمارلىرىنىڭ يىغىندا سانى 40 مىڭ 122 غا يېتىپ، بۇلارنىڭ 7070 نەپىرى ئۆلگەن. ھازىر 25 مىڭ 846 نەپىرى ھايات، 7206 نەپىرى ئەيدىزنىڭ كېسەللىك باسقۇچىغا كىرگەن. شۇڭا يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، ئەيدىز ئاپتونوم رايونىمىزدىكى نۇقتىلىق ئالدىنى ئېلىنىدىغان ۋە داۋلايدىغان ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەل بولۇپ قالدى.2012يىلىدىكى مەلۇماتقا قارىغاندا، شىنجاڭدىكى ئەيدىز يۇقۇم ۋەزىيىتى تۆۋەندىكىدەك ھالەتتە ئىكەن:شىنجاڭ ئەيدىزنىڭ كەڭ كۆلەمدە تارقىلىش دەۋرىگە كىرگەن بولۇپ، تومۇردىن زەھەر چېكىش ئارقىلىق ئەيدىز يۇقىدىغان ئاساسلىق يۇقۇش يولى نۆۋەتتە جىنسىي مۇناسىۋەتتىن يۇقۇشقا ئۆزگەردى؛ ئەرئاياللارنىڭ يۇقۇش نىسبىتى بىردەك؛ ئاساسلىق يۇقۇملانغۇچىلار 20 ياشتىن 39 ياشقىچە بولۇپ، ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ يۇقۇملىنىش نىسبىتى يۇقىرىراق؛ يۇقۇمدارلار ئىلى ئوبلاستى، ئۈرۈمچى شەھىرى، ئاقسۇ ۋىلايىتى، قەشقەر ۋىلايىتى، خوتەن ۋىلايىتى ۋە تۇرپان ۋىلايەتلىرىگە بىر قەدەر مەركەزلەشكەن بولۇپ، بۇ رايوندىكىلەر ئومۇمىي يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ 90.8نى ئىگىلەيدۇ؛ جەنۇبىي شىنجاڭدا يېڭىدىن بايقالغان يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ نىسبىتى ئېشىپ بارماقتا؛ بۇرۇن يۇقۇملانغۇچىلار بىر تۇتاش كېسەللىك باسقۇچىغا كىرىپ، دوكلات قىلىنغان ئەيدىز بىمارلىرىنىڭ سانى يىلسېرى ئېشىپ بارماقتا.خۇلاسە شۇكى، شىنجاڭدىكى ئەيدىز يۇقۇمى ئومۇمىي جەھەتتىن تۆۋەن تارقىلىش ھالىتىدە بولۇپ، خاس كىشىلەر توپى ۋە قىسمەت رايونلاردىكى يۇقۇم ئەھۋالى يۇقىرى بولماقتا، تومۇردىن زەھەر چېكىدىغانلار ئارىسىدىكى ئەيدىزنىڭ يۇقۇملىنىش ئەھۋالى بىر قەدەر تۇراقلىق، جىنسىي قىلمىشتىن تارقىلىش ئەھۋالى روشەن ئېشىپ، ئەيدىزنىڭ تەسىرىگە ئۇچرايدىغان كىشىلەر يىلسېرى كۆپىيىپ، ئالدىنى ئېلىش ۋە داۋالاش ۋەزىيىتى بىر قەدەر قىيىن بولىۋاتىدۇ.ئامېرىكا ئېلان قىلغان ئەيدىزنىڭ جۇڭگودىكى تارقىلىش خەرىتىسى2. ئەيدىزنىڭ يۇقۇش يوللىرى ۋە شەرتلىرىئەيدىز ۋىرۇسى تەبىئەت دۇنياسىدىكى باشقا كېسەللىك كەلتۈرۈپ چىقارغۇچى ۋىرۇسلارغا ئوخشاش، كېسەللىك مەنبەسىدىن ئىككىنچى بىر كىشىنىڭ تېنىگە كىرىش ئارقىلىق يۇقىدۇ. گەرچە مەتبۇئاتلاردا ئەيدىزنىڭ يۇقۇش يوللىرىنى تۈرلۈكتۈمەن تەسۋىرلەپ ئوقۇرمەنلەرنى ھەيرانۇھەس قالدرۇغان بولسىمۇ، ئەمەلىيەتتە ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ يۇقۇشى پەقەت قاندىن يۇقۇش، جىنسىي مۇناسىۋەتىن يۇقۇش ۋە ئانىدىن بالىغا يۇقۇشتىن ئىبارەت ئۈچ خىل يول ئارقىلىقلا بولىدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە، ھەر بىر يۇقۇش يولى ئۈچ خىل شەرتنى تولۇق ھازىرلىغاندىلا، ئاندىن ئەيدىزنىڭ يۇقۇش ھادىسىسىنى تاماملىيالايدۇ. ئۇنداقتا بىز تۆۋەندە ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ يۇقۇش يولى ۋە شەرتلىرىنى كۆرۈپ ئۆتەيلى:1 قاندىن يۇقۇش.قاندىن يۇقۇش ئاساسەن ئوكۇلشپېرىسلارنى ئورتاق ئىشلىتىش؛ ئەيدىز ۋىرۇسى تەكشۈرۈشىدىن ئۆتمىگەن قان ۋە قان ياسالمىلىرىنى ئىشلىتىش؛ ئەيدىز ۋىرۇسىدىن بۇلغاندىن ئوكۇل بۇيۇملىرى سانجىلىپ كېتىش قاتارلىق ئەھۋاللاردىن كۆرىلىدۇ.ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ جۇڭگودىكى ئاساسلىق يۇقۇش يولى زەھەرلىك چېكىملىك چەككۈچىلەر ئۇكۇل يىڭنىسى ياكى شپېرىسنى ئورتاق ئىشلىتىپ تومۇردىن ئوكۇل قىلىپ زەھەر چېكىشتىن يۇقىدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغان زەھەرلىك چېكىملىك چەككۈچى ئوكۇل ئارقىلىق زەھەر چەككەندىن كېيىن يىڭنە ۋە ئىشپېرىسلاردا ئاز مىقداردا قان تۇرۇپ قالىدۇ. ئەگەر باشقا بىرەيلەن مۇشۇ يىڭنە ياكى ئىشپىرىسنى يەنە ئىشلەتسە، قان قالدۇقلىرىدىكى ئەيدىز ۋىرۇسى بىۋاستىلا ئۇنىڭ قان ئايلىنىش سېستىمىسىغا كىرىدۇدە، يۇقۇملىنىش كېلىپ چىقىدۇ.بەزى جايلاردا قان بېرىش ۋە قان سالدۇرۇش ئارقىلىق يۇقۇملىنىپ قېلىشتەك ئەھۋاللار مەۋجۈت. شۇڭلاشقا قان قوبۇل قىلغۇچى ئىشلەتكەن قاننىڭ ئەيدىز ۋىرۇسى تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكەن ئۆتمىگەنلىكىنى دوختۇرخانىدىن سوراش، قان تەغدىم قىلغاندا ئىشلەتكەن ئوكۇل ئەسۋاپلارنىڭ تازلىقىنى تەكشۈرۈش، باشقىلارنىڭ قېنىنىڭ ئۆز تېنىگە كىرىپ كېتىشىدىن ساقلىنىش، قاننى ھۆكۈمەت بېكىتكەن ھەقسىز قان تەقدىم قىلىش ئاپپاراتلىرىغا تەغدىم قىلىشى كېرەك. قۇلاق تېشىش، قاش كۆز چەكتۈرۈش ۋە بەدەنگە گۈل چېكىشلەرنىڭمۇ مۇئەييەن خەتىرى بار.2جىنسى مۇناسىۋەتتىن يۇقۇشئاساسەن قوغدىنىشسىزگاندوك ئىشلىتىلمىگەنجىنسى مۇناسىۋەتتىن يۇقىدۇ.جىنسى مۇناسىۋەت جىما جەريانىدا، جىنسى ئەزانىڭ سىرتقى يۈزى كۆز بىلەن كۆرگىلى بولمايدىغان دەرىجىدە زەخمىگە ئۇچىرايدۇدە، سپېرما سۇيۇقلۇقى ۋە جىنسى ئەزا سۇيۇقلۇقىنىڭ تەركىۋىدىكى ئەيدىز ۋىرۇسى مۇشۇ ئورۇندىن قارشى تەرەپنىڭ قېنىغا ئۆتۈپ كېتىدۇ.مەقئەت ئارقىلىق جىنسى مۇناسىۋەت ئۆتكۈزۈشنىڭ خەتىرى ئەڭ يۇقىرى. چۈنكى مەقئەت ئەتراپىدىكى توقۇلمىلار نېپىز ھەم چۈرۈك بولغاچقا ئاسان يىرتىلىپ كېتىدۇ. جىنسى يول ئارقىلىق قوغدىنىشسىز جىنسى مۇناسىۋەت ئۆتكۈزۈشمۇ ئوخشاشلا خەتەرلىك بولۇپ، ۋىرۇس جىنسى يول ئارقىلىق يۇقىدۇ.ئەگەر ئەرئايالنىڭ بىرسىدە جىنسى كېسەل بولسا، ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملىنىپ قېلىشنىڭ خەتىرى تېخىمۇ يۇقىرى بولىدۇ. چۈنكى كۆپلىگەن جىنسى كېسەل بىمارلىرىنىڭ جىنسى ئەزاسىدا جاراھەتلەر بولغاچقا، ئاسانلا يېرىلىپ قاناش ئەھۋالى كۆرىلىدۇدە، تېخىمۇ ئاسان يۇقۇملىنىش كېلىپ چىقىدۇ. ئەمەلىيەتتىمۇ جىنسى كېسەل بولغانلارنىڭ ئەيدىز ۋىرۇسىنى يۇقتۇرىۋېلىش خەتىرى جىنسى كېسىلى بولمىغانلارغا قارىغاندا35 ھەسسە يۇقىرى بولىدۇ.ئېغىز ئارقىلىق جىنسى مۇناسىۋەت ئۆتكۈزۈشنىڭ خەتىرى گەرچە بىر قەدەر تۆۋەن بولسىمۇ، بىراق يەنىلا يۇقۇملىنىش ئېھتىماللىقى بولىدۇ. چۈنكى ئەگەر ئېغىز بوشلۇقىدا جاراھەت بولسا شۇ ئارقىلىق يۇقۇملىنىشى مۇمكىن.ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغان ئايال ھەيز كۆرۈش مەزگىلىدە جىنسى مۇناسىۋەت ئۆتكۈزسە، ۋىرۇسنى قارشى تەرەپكە يۇقتۇرۇپ قويۇش خەۋىپى بىر قەدەر زور بولىدۇ. 3 ئانىدىن بالىغا يۇقىدۇئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغان ئانا ھامىلدار مەزگىلى، تۇغۇت مەزگىلى ۋە ئېمىتىش مەزگىلىدە ۋىرۇسنى ھامىلىگە ياكى بوۋاققا يۇقتۇرۇپ قويۇشى مۇمكىن.ئېسىڭىزدە بولسۇن:ئادەتتەھاۋادىن، كىيىمكېچەكتىن، بەدەن تېگىشىشتىن، بىللە غىزالىنىشتىن يۇقمايدۇ. بۇ ۋىرۇس پەقەتلا يۇقارقى 3 خىل يولدىنلا يۇقىدۇ. شۇڭا ئائىلىمىزدە يۇقۇملانغۇچى بولسا، يۇقۇپ قېلىشتىن ئەنسىرمەي، ئۇلار بىلەن بىللە ياشاۋەرسەك ۋە ئۇلارنى ياخشى كۆرىۋەرسەك بولىدۇ. بۇ پاكىت چوقۇم ئىسىڭىزدە بولسۇن.ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغان ئايال ھامىلدارلىق مەزگىلى، تۇغۇت مەزگىلى ۋە ئېمىتىش مەزگىلىدە ۋىرۇسىنى ھامىلىگە ياكى بالىغا يۇقتۇرۇپ قويۇشى مۇمكىن. مۆلچەرلىنىشىچە يۇقۇملىنىش خەۋىپى1342 ئەتراپىدا بولىدىكەن.ئەگەر دەسلەپتە ھېچقانداق تەدبىر قوللانماي تۇغۇلغاندىن كېيىن ئانا سۈتىدىن ئايرىپ باققاندا، ئانىدىن بالىغا يۇقۇش خەۋىپى 1530گىچە بولىدۇ. ئانا سۈتى بىلەن باققاندا بولسا يۇقۇملىنىش خەۋىپى 3045گىچە بولىدۇ.تۇغۇت جەريانىدا ئانىغا ۋە بوۋاققا ۋىرۇسقا قارشى دورا ئىچكۈزۈش ھەم ئانا سۈتىدىن ئايرىپ بېقىش ئارقىلىق، ئانىدىن بالىغا يۇقۇش ئېھتىماللىقىنى يەنە 50 تۆۋەنلەتكىلى بولىدۇ.ھامىلدارلىق مەزگىلىدە، يۇقۇملانغان ئانىنىڭ تېنىدىكى ۋىرۇسنىڭ مىقدارى يۇقۇملاندۇرۇش ئېھتىماللىقىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ. ۋىرۇسنىڭ مىقدارى قانچە كۆپ بولسا، يۇقۇش ئېھتىماللىقىمۇ شۇنچە يۇقىرى بولىدۇ. يەنە ئانىنىڭ تۇغۇت شەكلى، جىنسى كېسىلى باريوقلۇقى ۋە ئانىنىڭ تەن سالامەتلىك ئەھۋالى بالىنىڭ يۇقۇملىنىش ياكى يۇقۇملانماسلىقىغا تەسىر كۆرسىتەلەيدۇ. بوۋاقنىڭ شۆلگىيى ۋە ئاشقازان كېسلاتاسى تولۇق يېتىلمىگەن بولغاچقا ۋىرۇسنى ئۆلتۈرەلمەيدۇ، شۇڭا ئەيدىز ۋىرۇسىدىن بۇلغانغان ئانا سۈتى بوۋاقنىڭ ئاشقازىنىغا كىرگەندە ئاسان يۇقۇملىنىدۇ. يۇقۇملانغان ئانىنىڭ تېنىدىكى ۋىرۇسنىڭ مىقدارى قانچە كۆپ بولسا، بوۋاقنى ئەمدۈرگەندە ئانا سۈتىدىن يۇقۇملىنىش ئېھتىماللىقىمۇ شۇنچە يۇقىرى بولىدۇ.بوۋاق تۇغۇلۇپ18 ئايلىق بولغاندا ئاندىن تەكشۈرۈش ئارقىلىق بوۋاقنىڭ ھەقىقىي يۇقۇملانغان ياكى ئەمەسلىكىنى بىلگىلى بولىدۇ. چۈنكى يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقتا ئانىسىنىڭ ئانتېتلاسى بولىدۇ، بىراق بۇ ۋاقىتتا بوۋاقنىڭ يۇقۇملانغان ياكى ئەمەسلىكىگە ھۆكۈم قىلغىلى بولمايدۇ. پەقەت بالىنىڭ بەدىنىدىكى ئانىسىنىڭ ئانتېتلاسى يوقىلىپ، ئۆزىنىڭ ئىممۇنىتېت سېستىمىسى ئانتېتلا ئىشلەپچىقارغاندىن كېيىن ئاندىن تەكشۈرۈش ئارقىلىق بىلگىلى بولىدۇ. بىراق بوۋاق ھەقىقى يۇقۇملانغان بولسا، كېسەلچان بولىدۇ، ھەم سالامەتلىكىمۇ ناچار بولىدۇ.ھازىر ھەقسىز بولغان ۋىرۇسقا قارشى دورا ئارقىلىق ئانىدىن بالىغا يۇقۇشنى توسۇپ داۋالاش مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلىنىۋاتىدۇ.يۇقۇملانغان ھامىلدار ئاياللار ھەقسىز ۋىرۇسقا قارشى داۋالاشنىڭ شەرتىگە چۈشسىلا، داۋالىنىشنى قوبۇل قىلسا بولىدۇ.يۇقۇملانغان ئاياللار ۋە يۇقۇملانغان ھامىلىدار ئاياللار ئەگەر بالىلىق بولۇشنى ئويلىسا، ئامال قىلىپ بالىنىڭ يۇقۇملىنىش خەتىرىنى تۆۋەنلىتىش كېرەك.ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ بىر ئادەمدىن يەنە بىر ئادەمگە يۇقۇشى ئۈچۈن چوقۇم تۆۋەندىكى ئۈچ شەرتنى ھازىرلىشى كېرەك.ئىچىدە چوقۇم بىرسى ئەيدىز ۋىرۇسىنى ئېلىپ يۈرگۈچى بولۇشى كېرەك. تەن سۇيۇقلۇقىدىكى ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ مىقدارى يېتەرلىك بولۇشى كېرەك. تەركىۋىدە ۋىرۇس بولغان تەن سۇيۇقلۇقى مەلۇم يوللار ئارقىلىق يەنە بىر ئادەمنىڭ قان ئايلىنىش سېستىمىسىغا كىرىشى كېرەك. يوقارقى شەرتلەرنىڭ بىرسى كەم بولسا بولمايدۇ،چوقۇم ھەممىسى تولۇق بولۇشى كېرەك.بىرىنچى مىسال:ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن لىق تولغان بىرقاچىنى سىنىپنىڭ ئوتتۇرسىغا قويۇپ قويسام، ئەمما ئۇنىڭغا ھېچكىم چېقىلمىسا، ئەيدىز يۇقامدۇ؟ نىمە ئۈچۈن؟ جاۋابى: 1شەرت بىلەن 2شەرتكە توشقان بىلەن 3 شەرتكە توشمىدى، چۇنكى قاچىدىكى ھېچكىمنىڭقان ئايلىنىش سېستىمىسىغا كىرمىدى، ۋىرۇسلار شۇ پېتى تۇتۇپتۇ، شۇڭا بۇ يۇقمايدۇ.ئىككىنچى مىسال: ئەگەر بىراۋ ئىشلىتىلمىگەن پاكىز ئىشپىرىسنى ئوكۇل قىلىپ زەھەر چەكسە، ئەيدىز يۇقامدۇ؟ نىمە ئۈچۈن؟ جاۋابى: 3شەرت ھازىرلانغان بىلەن 1 ۋە 2 شەرتلىرى ھازىرلانمىدى، يەنى بۇ يەردە ھېچقانداق ئەيدىز ۋىرۇسى يوق، شۇڭا يۇقمايدۇ.ئۇچىنچى مىسال: ئەگەر قوغدىنىش تەدبىرى قوللۇنۇلمىغان ئەھۋالدا ئەيدىز يۇقۇمدارى بىلەن جىنسى مۇناسىۋەت ئۆتكۈزسە، ھەم بەدەن سۇيۇقلۇقى يەنە بىر ئادەمنىڭ تېنىگە ۋە قېنىغا كىرىپ كەتسە، ئەيدىز يۇقامدۇ؟ نىمە ئۈچۈن؟ جاۋابى: يۇقىدۇ، چۈنكى قارشى تەرەپ بىر يۇقۇملانغۇچى، بۇ يەردە يۇقۇملىنىشىڭىزنىڭ خەۋىپى بەك چوڭ. ئەگەر ئىككىلى تەرەپ ساغلام ئادەملەر بولسا، ھېچقانداق كېسەل يۇقۇم ئەھۋالى كۆرۈلمەيدۇ.دىمەك،ئەيدىز ۋىرۇسى بىر ئادەمدىن يەنە بىر ئادەمگە يۇقۇش ئۈچۈن يۇقارقى ئۈچ شەرتنىڭ ھەممىسىنى تولۇق ھازىرلىشى كېرەك. ئائىلىڭىزدە بىرەر يۇقۇملانغۇچى بولسا، ئەيدىزنىڭ يۇقۇش يوللىرىنى ئېسىڭىزدە تۇتۇپ، قان ۋە تەن سۇيۇقلۇقى بىلەن بىۋاستە ئۇچرىشىشتىن ساقلانسىڭىزلا، ئۇنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئالسىڭىز پۈتۈنلەي بىخەتەر بولىدۇ. مەلۈم بىرەيلەننى ياخشى كۆرسىڭىز، ھالىدىن خەۋەر ئالسىڭىز،بىللە ئىشلىسىڭىز، بىللە غىزالانسىڭىز ياكى كوللىكتىپ پائالىيەتلەرگە بىللە قاتناشسىڭىزمۇ ئەگەر ئۇ يۇقۇملانغۇچى بولغان تەقدىردىمۇ ھېچقانداق خەتىرى يوق.3. ئەيدىز ۋىرۇسى ۋە ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنتېت سېستىمىسىئەيدىز ۋىرۇسى ئادەم بەدىنىگە كىرگەندىن كېيىن، ئىممۇنتېت سېستىمىسىنىڭ مۇھىم ھالقىسى بولغان 4 لىمفا ھۈجەيرىسىگە ھۇجۇم قىلىپ، ئۇنىڭ ئىچىگە كىرىدۇ، ھەمدە 4 ھۈجەيرىسىنىڭ ئىچىدە مىليونلاپ كۆپىيىپ، مەلۇم چەككە يەتكەندە 4 ھۈجەيرىسىنى يېرىپ سىرتقا چىقىدۇ. يېڭىدىن كۆپەيگەن بۇ ئەيدىز ۋىرۇسلىرى يەنە مىليونلىغان 4 ھۈجەيرىلىرىگە چاپلىشىپ، ئىچىگە كىرىپ كۆپىيىپ، يېڭى يېڭى ئەيدىز ۋىرۇسلىرىنى پەيدا قىلىش بىلەن بىرگە، 4 ھۈجەيرىلىرىنى كۆپلەپ نابۇت قىلىپ، ئىنساننىڭ ئىممۇنتېت سېستىمىسىنى پالەچ ھالەتكە كەلتۈرىدۇ.بۇنىڭ بىلەن، ئىممۇنتېت سېستىمىسى تۈرلۈك كېسەللىكلەرگە تاقابىل تۇرالمايدۇ، ھەمدە ئادەم بەدىنىدە ھەرخىل كېسەللىكلەر كۆپىيىشكە باشلايدۇ.ئادەم ئىممۇنىتېت سېستىمىسىدا، يۇقۇملىنىشقا ۋە راكقا قارىشى ھەرخىل ھۈجەيرىلەر بولىدۇ،مانامۇشۇ خىل ھۈجەيرىلەرگە چاپلىشۋالىدۇ ۋە ئۇنىڭ ئىچىدە كۆپىيىپ، ھۈجەيرىلەرنى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچىرىتىدۇ. ئاخىرىدا ئاستائاستا پۈتكۈل ئىممۇنىتېت سېستىمىسىنى ئىگەللەپ، بەدەن يېتەرلىك مىقداردىكى ۋىرۇسقا قارىشى ھۈجەيرىلەرنى ئىشلەپچىقىرالمايدۇ. شۇنىڭ بىلەن، ھەرخىل كېسەللىك ئامىللىرى بەدەنگە بۆسۈپ كىرىپ، راك ياكى باشقا خىل كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.ئىممۇنىتېت سېستىمىسى ئىنتايىن مۇرەككەپ بولۇپ، تېرىدىن تارتىپ ئىنتايىن كىچىك ھۈجەيرىلەرگىچە ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. شۇڭا بۇنى چۈشىنىش بىر قەدەر قىيىن، بىراق ئەنسىرىمەڭ! ئىممۇنىتېت سېستىمىسى ئۈچۈن قاندىكى ئىككى نەرسە، يەنى ھۈجەيرەۋە ھۈجەيرە ئىنتايىن مۇھىم.ھۈجەيرەئاساسلىقى ئانتېتلا ئىشلەپچىقىرىدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسى بۇ ھۈجەيرىنى ئۆلتۈرەلمەيدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسىنى تەكشۈرۈش ئارقىلىقمۇ تەكشۈرۈپ چىققىلى بولمايدۇ. بۇ ھۈجەيرىنىڭ ئادەم بەدىنى مەلۇم ۋىرۇس ياكى باكتېرىيىدىن يۇقۇملانغاندا سىگنال بېرىش رولى بار.ھۈجەيرەتۈرى ئىنتايىن كۆپ بولۇپ، ئەيدىز ۋىرۇسى بۇنىڭ ئىچىدىكى4ياكى4دېگەن ھۈجەيرىگىلا ھۇجۇم قىلىدۇ. ئەمما ئېسىڭىزدە بولسۇنكى ئىممونت سېستىمىسى بىر مۇكەممەل سېستىما. ئەگەر 4ھۈجەيرىسىنورمال خىزمەت قىلالمىسا، پۈتكۈل سېستىما ئۆز رولىنى جارى قىلدۇرالمايدۇ.4. ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ ئادەم بەدىنىدىكى 3 مەزگىلىبىر ئادەم ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملىنىپ تاكى شۇ كېسەل بىلەن ئۆلۈپ كەتكىچە بولغان ئارىلىق كۆزنەك، يوشۇرۇن ۋە كېسەللىكتىن ئىبارەت ئۈچ مەزگىلگە بۆلۈشكە بولىدۇ:1 كۆزنەك مەزگىلى: بۇ مەزگىل يەنە ئۆتكۈر كلىنكىلىك دەۋرى دەپمۇ ئاتىلىدۇ، تەخمىنەن 1 ھەپتىدىن 3 ئايغىچە بولىدۇ. بۇ مەزگىلدە بەدەن تاجاۋۇز قىلىپ كىرگەن ئەيدىز ۋىرۇسىغا قارىتا ھېچقانداق قارىشلىق ئىنكاس كۆرسەتمەيدۇ، يەنى ئۇنىڭغا قارىشى ئانتېتلا ئىشلەپچىقارمايدۇ. شۇنىڭ بىلەن ۋىرۇس ئادەم بەدىنىدە شىددەت بىلەن كۆپىيىپ، مەلۇم چەككە يېتىدۇ. شۇڭا بۇ مەزگىلنىڭ يۇقۇملاندۇرۇش كۈچى كۈچلۈك بولىدۇ. ئادەتتە 5080 ئادەمدە زۇكامداش، تۆۋەن تېپىراتورىدا قىزىش، يۆتىلىش، بەزىدە تېرىسىگە ئەسۋە چىقىش دىگەندەك كىچىك ئالامەتلەر كۆرىلىدۇ. ئەيدىزدىن يۇقۇملانغان ياكى يۇقۇملانمىغانلىقىنى تەكشۈرۈشتە ئادەتتە قاندىكى ئانتېتلانى تەكشۈرىدۇ. قاندا ئەيدىز ۋىرۇسىغا قارىشى ئانتېتلا تېخى شەكىللەنمىگەچكە، نەتىجىسى مەنفى، يەنى يۇقۇملانمىغان بولۇپ چىقىدۇ. ئەگەر يېڭى يوقۇملانغۇچى كۆزنەك ۋاقتىدا دوختۇرخانىغا قان تەغدىم قىلسا تەكشۈرۈپ بىلگىلى بولمايدۇدە، كېيىن شۇ قاننى قوبۇل قىلغۇچى بىمار ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملىنىپ قالىدۇ. شۇنداقلا خەتەرلىك ھەرىكەت ئىشپىرىسنى ئورتاق ئىشلىتىش، قوغدىنىشسىز جىنسى مۇناسىۋەت ئۆتكۈزۈش دىگەندەك بىلەن شوغۇللانغاندىمۇ قارىشى تەرەپكە ئەيدىز ۋىرۇسىنى يۇقتۇرۇپ قويالايدۇ.قوشۇمچە: بۇ مەزگىلدە ئادەم ئىممونىت سېستىمىسى بەدەنگە كىرگەن ئەيدىز ۋىرۇسىنى تېخى بايقىمىغانلىقتىن، 4 ھۈجەيرىسىمۇ ئەيدىز ۋىرۇسىغا قارىتا ئانتېتلا ئىشلەپچىقارمايدۇ. مۇشۇ مەزگىلنىڭ ئاخىرىغا بارغاندىلا ئاندىن4 ھۈجەيرە ئاكتىپ پائالىيەتكە ئۆتۈپ، يوشۇرۇن مەزگىلگە قەدەم قويىدۇ.2 يۇشۇرۇن مەزگىل:بۇ مەزگىل يەنە ئالامەتسىز دەۋرى دەپمۇ ئاتىلىدۇ، تەخمىنەن 610 يىلغىچە بولىدۇ. ئەگەر ياخشى كۈتۈلسە، كۆپ روھى بېسىم بولمىسا 15، ھەتتا 20 يىلغىمۇ ئۇزاتقىلى بولىدۇ. بۇ مەزگىلدە بەدەن ۋىرۇسقا قارىشى ئانتېتلا ئىشلەپچىقىرىشقا باشلايدۇ. ئادەم ئىممونت سېستىمىسى ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن ئۇزاق مەزگىللىك كۆرەش قىلىش جەريانىنى باشلايدۇ. بۇ چاغدىمۇ يۇقۇملانغۇچىدا ھېچقانداق چوڭ ئۆزگىرىش بولمايدۇ. خۇددى نورمال ئادەمدەك ياشاۋىرىدۇ. مۇشۇ 610 يىل جەريانىدا زۇكامداش، قىزىپ قېلىش ياكى قۇرسىقى ئاغرىش دىگەندەك كىچىك كېسەللكلەر كۆرىلىدۇ ئەلۋەتتە، لېكىن بۇنداق ئالامەتلەر ساغلام ئادەمدىمۇ كۆرىلىدۇ. شۇڭا بۇ مەزگىلدىمۇ بىر كېسەلگە گىرىپتار بولغاندەك كۆرۈنمەيدۇ، شۇنداقلا ئۆزىدىن گۇمانلىنىپ دوختۇرخانىغا بېرىپ مۇناسىۋەتلىك تەكشۈرۈشلەرنىمۇ قىلىپمۇ كەتمەيدۇ. ئەمما قان تەكشۈرۈش ئارقىلىق ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغانلىقىنى بىلگىلى بولىدۇ. بۇ جەرياندا، گەرچە ساغلامدەك كۆرۈنسىمۇ، بەدەن ئىچىدىكى ئەيدىز ۋىرۇسى ئىنتايىن ھەرىكەتچان بولۇپ، ئىممونت سېستىمىسىنى ئۆزلۈكسىز بۇزۇپ تۇرىدۇ. بۇ مەزگىلدىمۇ ئوخشاشلا خەتەرلىك ھەرىكەت ئارقىلىق باشقىلارغا ۋىرۇسنى يۇقتۇرۇپ قويالايدۇ.قوشۇمچە: بۇ مەزگىلدە ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچىرىتىشى بىلەن4ھۈجەيرىسى ئاستائاستا ئازلاپ كېتىدۇدە، بىر پۈتۈن ئىممونىت سېستىمىسىنىڭ كېسەلگە تاقابىل تۇرۇش كۈچىگە تەسىر يېتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ھەر خىل پۇرسەتلىك يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر ئادەم بەدىنىگە ئاسانلا بۆسۈپ كىرىدۇ.3 كېسەللىك مەزگىلى: تەخمىنەن 12 يىلغىچە بولىدۇ. بۇ مەزگىل ئەيدىز ۋىرۇسى ئادەم ئىممونت سېستىمىسىنى تەلتۆكۈس دىگۈدەك بۇزغان مەزگىل بولۇپ، ئىممونت سېستىمىسى ئاجىزلىغان سەۋەبلىك ھەرخىل پۇرسەتلىك كېسەللەر، مەسلەن: ئۆپكە ياللۇغى، تۇبېركىليۇز ۋە تاسمىسىمان قاپارتما دىگەندەك كېسەللىكلەردىن يۇقۇملىنىدۇ ۋە ھەرخىل ئۆسمىلەر راك پەيدا بولىدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچى ئەيدىز كېسىلىدىن ئەمەس، بەلكى ئەيدىز ۋىرۇسى ئىممونت كۈچىنى ئاجىزلىتىۋەتكەنلىك سەۋەبىدىن، بەدەنگە بۆسۈپ كىرگەن باشقا خىل كېسەللىكلەرگە تاقابىل تۇرالماي ئۆلۈپ كېتىدۇ. بۇ ۋاقىتنىڭ ئۇزۇن قىسقىلىقى يەنە يۇقۇملانغۇچىنىڭ ئىقتىسادىي ئەھۋالى، تەن سالامەتلىكى، جىنسى كېسىلى بار يوقلۇقى، زەھەر چىكىش چەكمەسلىكى، روھى ھالىتى ۋە شۇنداقلا ئەتىراپتىكى مۇھىت قاتارلىقلار بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك. ئەگەر يۇقۇملانغۇچى ياخشى كۈتۈلسە، روھى كۆتىرەڭگۈ ۋە خۇشال يۇرسە، بۇ مەزگىلنىمۇ ئۇزارتقىلى، ھەتتا يوشۇرۇپ مەزگىلگە قايتۇرۇپ ئەكەلگىلى بولىدۇ.قوشۇمچە: ئەيدىز ۋىروسىدىن يۇقۇملانغۇچى بىر يىلدا تەخمىنەن 50دانە 4ھۈجەيرىسىنىيوقىتىدۇ. شۇڭا ئەگەر بىر يۇقۇملانغۇچىنىڭ دەسلەپتە مىڭ دانە4ھۈجەيرىسى بار دىسەك، 12ئايدىن كېيىن 950دانىسى قالىدۇ. يەنە 12ئايدىن كېيىن 900دانىسى قالىدۇ. مۇشۇنداق ھېسابلىساق 500دانە4ھۈجەيرىسى بار دېسەك بۇ ئادەمنىڭ ئىممونت سېستىمىسى ئوتتۇرھال دەرىجىدە بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغان بولىدۇ. پەقەتلا 200دانە4ھۈجەيرىسى قالغاندا بولسا بۇئادەم ھەر خىل پۇرسەتلىك كېسەللىكلەردىن ئاسانلا يۇقۇملىنىدۇ. بىراق يۇقۇملانغۇچىلار ئارىسىدىكى پەرقمۇ بىر قەدەر زور بولۇپ بەلكىم بىرسى 200دانە4ھۈجەيرىسى قالغاندا كېسەل قوزغىلىشقا باشلىسا، يەنە بىرىسى 20دانە 4 ھۈجەيرىسى قالغاندىمۇ يەنە كېسەل قوزغالماسلىقى مومكىن. 5. ئەيدىزنى بالدۇر بايقاشنىڭ ئالامەتلىرى:ئەيدىز ۋىرۇسى بىر تۈرلۈك ئادەمنىڭ ئىچكى ئەزالىرىغا ھۇجۇم قىلىپ، ئىممۇنتېت سېستىمىسىدىكى مۇھىم بولغان 4 يەنە 4 دەپمۇ ئاتىلىدۇ ھۈجەيرىلىرىنى زور مىقداردا بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىتىدۇ، بۇنىڭ بىلەن ئادەم ئەجەللىك ئاجىزلىققا دۇچ كېلىدۇ. بۇ ۋىرۇس ئىنساننىڭ بەدىنىدە ئۆمۈرلۈك يۇقۇملىنىپ، ئىممۇنتېت تەڭپۇڭلۇقنى بۇزۇپ، ھەر خىل كېسەللىكلەرنىڭ بەدەنگە كىرىشىگە شارائىت ھازىرلاپ بېرىدۇ. ئەمەلىيەتتە، ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ ئۆزى ھېچقانداق كېسەللىك كەلتۈرۈپ چىقىرالمايدۇ، پەقەت ئىنساننىڭ ئىممۇنتېت ئىقتىدارىنى تۆۋەنلىتىپ، باشقا خىل كېسەللىكلەردىن يۇقۇملىنىشىقا شارائىت يارىتىش ئارقىلىق ئادەمنى ئەجەلگە ئېلىپ بارىدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ ئادەم بەدىنىدىكى يوشۇرۇن مەزگىلى ئوتتۇرا ھېساپ بىلەن 9 يىلدىن 10 يىلغىچە بولىدۇ، كېسەللىك مەزگىلگە كىرىشتىن ئىلگىرى، ئەيدىز يۇقۇمدارى كۆرۈنۈشتە ئىنتايىن نورمال بولۇپ، باشقا نورمال كىشىلەرگە ئوخشاش ھېچقانداق ئالامەت كۆرۈلمىگەن ئاساستا ياشايدۇ ۋە خىزمەت قىلىدۇ.ئەيدىز ۋىرۇسى ئىنساننىڭ ئىممۇنتېت سېستىمىسىنى چەكلەش ئارقىلىق تۈرلۈك تېرە كېسەللىكلىرىنى، مەسىلەن: قاپارتما، سۆگەل ۋە زامبۇرۇغدىن يۇقۇملانغان تېرە كېسەللىكلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. ئامېرىكا داۋالاش مەركىزى تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمىدىكى پروففېسسور كارنىتنىڭ دېيىشىچە، بىماردا ئورۇقلاش، ھارغىنلىق ئالامەتلىرى كۆرۈلۈشتىن نەچچە ئاي ئىلگىرى، تېرە ئالامەتلىرى كۆرىلىدىكەن.ئىلگىرلەپ كۈزىتىشلەر ئارقىلىق، تەتقىقاتچىلار كۆپلىگەن ئېغىر ۋە جاھىل تېرە كېسەللىكلىرى ئەيدىزدىن يۇقۇملانغانلىقىنىڭ دەسلەپكى ئالامەتلىرى بولالايدىغانلىقىنى بايقىدى. ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغاندىن كېيىن، ئادەمنىڭ بەدىنىدە مۇناسىۋەتلىك ئانتېتىلا ئاجرىلىپ چىقىدۇ. تەتقىقاتلاردىن كۆرسىتىلىشىچە، بەدىنىدە بۇ خىل ئانتېتىلا كۆرۈلگەن كىشىلەردە تۆۋەندىكى بىر ياكى نەچچە خىل تېرە كېسەللىكلىرى كۆرىلىدىكەن:1 تېرە ياللۇغلىنىش، قىزىرىپ ئىششىش، سۇلۇق قاپارتما ۋە يىرىڭلىق قاپارتما قاتارلىق تېرىنىڭ باكتېرىيەلىك يۇقۇملىنىشلىرى، تىپىك بولغانلىرىدا ئېغىزى ۋە بۇرۇنىنىڭ ئەتراپىغا چاچما ھالەتتىكى ئۇششاق سۇلۇق قاپارتمىلار چىقىدۇ.2 ئېغىر بولغان مايلىق تېرە ياللۇغى. يۈزى، باش ۋە بەدەن تېرىلىرىدە ئېغىر بولغان مايلىق قاسراقلىق كىپەكلەر پەيدا بولىدۇ.3 ئېغىر بولغان تېرە قۇرغاقلىشىش كېسىلى كۆرىلىدۇ ياكى ياشلاردا تۇيۇقسىز قېرىلارنىڭكىدەك تېرە كۆرىلىدۇ.4 قولتۇق قاتارلىق ئورۇنلاردا تۈك خالتىسى ياللۇغى كۆرىلىدۇ.5 توغرا ئۈچەي ۋە مەقەت ئەتراپىدا ئاددى سۇلۇق قاپارتما، قول، پۇت ۋە ساقال بۇرۇت ئۆسكەن ئورۇنلاردا يېڭى ئۆسكەن سۆگەللەر كۆرىلىدۇ.6 پۇت قىسىمىدا ئېغىر زامبۇرۇغدىن يۇقۇملىنىش ئەھۋالى كۆرىلىدۇ.ئالاھىدە ئەسكەرتىپ ئۆتۈشكە تېگىشلىك يېرى شۇكى، مۇتەخەسسىسلەر كۆرسىتىپ ئۆتكەن يۇقارقى تېرە ئالامەتلىرى گەرچە ئەيدىزنىڭ دەسلەپكى ئالامەتلىرى دەپ قارالغان بولسىمۇ، لېكىن شۇ بىمار چوقۇم ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن ئۇچراشقان بولۇشى كېرەك، مەسىلەن: يېقىندا گۇمانلىق قان سالدۇرغان، ياكى ئەيدىز يۇقۇمدارى بىلەن جىنسىي مۇناسىۋەت قىلغان دېگەندەك. ئەگەر تۇيۇقسىز يۇقارقىدەك تېرە ئالامەتلىرى كۆرۈلسە، چوقۇم يەنىمۇ ئىلگىرلىگەن ئاساستا تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىپ، دىئاگىنوزنى ئېنىق قىلىش كېرەك.7. ئەيدىز بىمارىنى كۈتۈش ۋە داۋالاشئەيدىز بىمارلىرىغا بولغان كۈتۈش، غەمخورلۇق ۋە داۋلاش تۆۋەندىكىدەك تۆت تەرەپتىن بايان قىلىنىدۇ: 1 كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى غەمخورلۇق ياكى كۈتۈشھالىدىن خەۋەر ئېلىش2 كۆپ كۆرۈلىدىغان ئالامەتلەرنى ئائىلىلەردە بىر تەرەپ قىلىش3 پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىشنى داۋالاش ۋە ۋىرۇسقا قارىشى داۋالاش4 يۇقۇملانغۇچى ۋە ئۇلارنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئالغۇچىلارغا بولغان پىسخىك ۋە روھى جەھەتتىكى غەمخورلۇقكۈندىلىك تۇرمۇشتىكى غەمخورلۇق ۋە كۈتۈشئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئېلىش يالغۇز دوختۇرخانىلاردىكى داۋالاشلا ئەمەس، بەلكى ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ ياردىمى، قوللىشى، روھىي جەھەتتىن مەدەت بېرىشى، شۇ كىشىنىڭ ئابرويىنى ساقلىشى، ھەرخىل ئاغرىق، قىزىش، ئىشتىھاسى تۇتۇلۇش قاتارلىق ئادەتتىكى كېسەللىك ئالامەتلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش قاتارلىق نۇرغۇن تەرەپلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئالدى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار ئۈچۈن كۈندىلىك تۇرمۇشتا دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلار ئۈستىدە توختىلىمىز. ئاندىن ئۇلارنى ئائىلىدە كۈتكۈچىلەرنىڭ نېمىلەرنى قىلىشى كېرەكلىكى توغىرسىدا پاراڭلىشىمىز.يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئۆزىنى كۈتۈشى ئۈچۈن: كۈندىلىك تازىلىققا ئەھمىيەت بېرىپ، تاماق ئېتىشتىن ياكى يىيىشتىن ئىلگىرى ۋە تەرەتتىن كېيىن قول يۇيۇش كېرەك. چۈنكى ئادەتتىكى ئۇششاق كېسەللىكلەرمۇ يۇقۇملانغۇچىلار ئۈچۈن يامان ئاقىۋەتلەرنى كەلتۈرۈشى مۇمكىن. شۇڭا ئامالنىڭ بارىچە ھەر خىل ئېھتىماللىقنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك. تاماقتىن كېيىن چىش چوتكىلاش، ئەگەر ئېغىزدا جاراھەت بولسا تۇز سۈيى ياكى لېمون سۈيى بىلەن چايقاش لازىم. ھەر خىل ئۇزۇقلۇقنىڭ تەڭپۇڭ بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك. يېتەرلىك ئىقتىساد بولمىغاندا بۇنى ئىشقا ئاشۇرۇش ئانچە ئاسان ئەمەس ئەلۋەتتە. بۇ توغرىسىدا تۆۋەندىكى ئوزۇقلۇق بۆلكىدە ئايرىم توختىلىمىز. يېمەكلىكنىڭ پاكىزە يۇيۇلغان، تولۇق پىشۇرۇلغان ۋە ياخشى ساقلانغان بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش لازىم. خام گۆش، خام دېڭىز مەھسۇلاتلىرى ۋە خام تۇخۇمنى يېيىشكە بولمايدۇ. قايناقسۇ ياكى قۇتىلىق مېنىرال سۇ ئىچىش كېرەك. ھاراقتاماكىدىن ئۆزىنى تارتىش بولسا چەكلەش كېرەك. چۇنكى بۇلار بەدەننىڭ ئىممۇنىتېت ئىقتىدارىنى تۆۋەنلىتپ، يۇقۇملىنىش خەتىرىنى يۇقۇرلىتىۋېتىدۇ. ھەر قانداق زەھەرلىك چېكىملىكنى تاشلاش كېرەك. سەۋەبى يۇقىرقىغا ئوخشاش. ياخشى دەم ئېلىش، ئۆزىگە بولغان بېسىمنى ئامال بار يېنىكلىتىش لازىم. ئۈمىدۋار بولۇپ، چېنىقىشقا ئەھمىيەت بېرىش، دوسىتلىرى ۋە ئائىلە ئەزالىرىنىڭ كوللىكتىپ پائالىيەتلىرىگە كۆپرەك قاتنىشىش لازىم. كەيپىيات بۇزۇلۇپ قالغاندا ياكى خاپا بولۇپ قالغان ۋاقىتلىرىڭىزدا باشقىلارغا ئويلىغانلىرىڭىزنى دەپ بېرىڭ. دوختۇردىن باشقا كىشىلەرنىڭ بەرگەن دورىلىرىنى ئالدىراپ ئىشلەتمەسلىك كېرەك، چۈنكى يۇقۇملانغۇچىلارغا دورا تېخىمۇ ئاسان ئەكىس تەسىر بېرىدۇ. ئاغرىپ قالغاندا، ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈش، كېسەلنىڭ ئېغىرلاپ كېتىشىدىن ساقلىنىش كېرەك. ئەگەر تۇبېركۇليۇزدىن يۇقۇملانسا، ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈپ تەلتۈكۈس داۋالىنىش كېرەك. تۇبېركۇليۇز ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچىلاردا كۆپرەك كۆرۈلىدۇ ۋە ئىممۇنىتېت سېستىمىسىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ. تۇبېركۇليۇزدىن يۇقۇملانغۇچى بىلەن بىللە تۇرغۇچىمۇ دوختۇردىن مەسلىھەت سوراپ تەڭ داۋالىنىشى كېرەك.ئائىلىدە يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئالغۇچىلارغا:يۇقۇملانغۇچىلارنى كۈتۈشتىن بۇرۇن ۋە كېيىن قولنى پاكىزە يۇيۇش، ئوچۇق قالغان جاراھەتلەرگە رېزىنكە پەلەي ئىشلىتىش. يۇقۇملانغۇچى ئاسانلىقچە قورسىقى ئاچقانلىقىنى ھېس قىلمايدۇ. شۇڭلاشقا ئۇلارنى ئاز مىقداردا كۆپ قېتىم قەرەللىك ئوزۇقلاندۇرۇپ تۇرۇش كېرەك. تاماقنىڭ تولۇق پىشۇرۇلغان بولۇشىغا، سۇنىڭ قاينىتىلغان بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش لازىم. يۇقۇملانغۇچىلار تۇرغان جاينىڭ ھاۋاسىنىڭ ساپ بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش لازىم. ئۇلارنى ئىمكانىيەت بولسا ھەركەت قىلىشقا رىغبەتلەندۇرۇش، ئەگەر ئورنىدىن تۇرالمىسا كۈندە ھەر45 سائەتتە بىر قېتىم تېرىسىنى مايلاپ، كۆرپە يارىسى بولۇشنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك. ھەر كۈنى بىر نەچچە قېتىم تۇز سۈيى ياكى لېمون سۈيى بىلەن ئېغىزنى چايقاپ بېرىش كېرەك. ئۇلارنىڭ كىيىملىرى ۋە يوتقان كۆرپىلىرىنى پاكىز تۇتۇش كېرەك. زۆرۈر تېپىلغاندا قىزىل كرېستتىن، دوختۇرلاردىن ۋە دوستلىرىدىن ياردەم سورىسىمۇ بولىدۇ. يۇقۇملانغۇچىنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئالغۇچى بۇ جەرياندا ئۆزىنىڭ سالامەتلىكىگىمۇ دىققەت قىلىشى كېرەك. ئوزۇقلۇقيۇقۇملانغۇچى چوقۇم ياخشى يېيىشى، بولۇپمۇ ئوزۇقلۇق قىممىتى مول يېمەكلىكلەرنى يىيىشى كېرەك. ئەگەر يۇقۇملانغۇچىنىڭ بەدىنىدە يېتەرلىك ئوزۇقلۇق ماددىلار بولسا، باشقا كېسەللەردىن ئاسان يۇقۇملانمايدۇ. شۇنداقلا سالامەتلىكى تېز ئەسلىگە كېلىدۇ. يۇقۇملانغۇچى ۋە ئۇنى كۈتكۈچى ئوزۇقلۇق ماددىلارنىڭ مۇھىملىقىنى تونۇپ يېتىشى لازىم. تۆۋەندىكى بىر نەچچە مۇھىم نۇقتا چوقۇم ئېسىڭىزدە بولسۇن: ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچى يۇقۇملانمىغان ئادەمگە قارىغاندا 1015تالالىق يېمەكلىكنى كۆپ يەپ بېرىشى كېرەك. بۇ يېمەكلىكلەرنىڭ ئاساسى تەركىبى كاربۇن ھىدىرىتلار بولۇپ، ئاشلىق تۈرىدىكى گۈرۈچ، قوناق، بۇغداي قاتارلىقلاردىن ياسالغان يىمەكلىكلەرنىنان، بولكا، پېچىنەپىرەنىك، لەغمەن، پولو....دىگەندەكئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. يۇقۇملانغۇچى ئامال بار ھەر كۈنى تۆت ۋاق تالالىق يىمەكلىكلەرنى يەپ بەرسە بولىدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچى يۇقۇملانمىغان ئادەمگە قارىغاندا 50100 ئاقسىلنى كۆپ ئىستىمال قىلىشى كېرەك. ئاقسىللىق يېمەكلىكلەر ئاساسلىقى گۆش تۈرىدىكىلەر، تۇخۇم، دۇفۇ ۋە بارلىق پۇرچاق تۈرىدىكىلەرنى كۆرسىتىدۇ. ئېسىڭىزدە بولسۇن، خام گۆش ۋە خام تۇخۇمنى يىيىشكە قەتئى بولمايدۇ. يۇقۇملانغۇچى ئامال بار كۈنىگە ئۈچ قېتىم ئاقسىللىق يېمەكلىكلەرنى يەپ بەرسە بولىدۇ. يۇقۇملانغۇچىلار يېتەرلىك ۋىتامىنغا موھتاج. بولۇپمۇ ۋىتامىن ،6 ،12 ، ، تۆمۈر، سىنىك قاتارلىقلارنىڭ يۇقۇملىنشقا قارشى تۇرۇشقا ياردىمى باربۇ خىل ۋىتامىنلار سەيكۆكتاتلار، مېۋە ۋە مېۋە شەربەتلىرىنىڭ تەركىۋىدە كۆپ بولىدۇ. ئىمكان بولسا بىرىكمە ۋىتامىن تابلېتكىسىنى ئىستىمال قىلىپ بەرسە، مىكرو ئېلمېنتلارنىڭ سۈمۈرۈلىشىگە ياردىمى بولىدۇ. شۇڭلاشقا يۇقۇملانغۇچىلار ئامال بار كۈنىگە تۆت ۋاق مېۋەچىۋە ياكى كۆكتات يەپ بەرسە بولىدۇ. سۈتتىن ياسالغان يېمەكلىكلەرنىڭ تەركىۋىدىمۇ مول ئاقسىل، ۋىتامىن ۋە كالتسىي بار. شۇڭلاشقا يۇقۇملانغۇچىلار كۈنىگە كەم دىگەندە ئىككى قېتىم سۈت، قېتىق، قايماق، ئىرىمچىك ياكى قۇرۇت ئىستىمال قىلىپ بەرسە بولىدۇ. چوقۇم قايناقسۇ ياكى قۇتىلىق سۇ ئىچىش لازىم. چۈنكى تۇرۇبا سۈيى ۋە قۇدۇق سۈيى يۇقۇملىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.يۇقۇملانغۇچىلار كۆپ ۋاقىتلاردا كۆڭلى ئېلىشىدۇ ۋە قورسىقى ئاچقاننى ئانچە ھىس قىلمايدۇ. شۇڭا ئۇلار ئازئازدىن كۆپ قېتىم تاماق يەپ بەرسە بولىدۇ. بۇ يۇقۇملانغۇچىنىڭ يېتەرلىك ئۇزۇقلۇققا ئېرىشىشىگە پايدىسى بار. زەنجىۋىللىك چاي ياكى باشقا مىللىي تىبابەتنىڭ دورىلىرى ئاشقازاننىڭ ھەزىم قىلىشى ۋە سۈمۈرۈشىگە ياردەمى بولىدۇ. مايلىق ۋە ئاچچىق يىمەكلىكلەرنى يېمەسلىك. پىششىق يېمەكلىكلەرنى ئوبدان ساقلاش، سوغۇق ساقلانمىغان ياكى پاكىزە بولمىغان يېمەكلىكلەرنى يېمەسلىك كېرەك.گالدىن تاماق ئۆتمىگەندە ياكى كۆڭلى ئېلىشقاندا ۋە ياكى ئىچىۋاتقان دورا سەۋەبلىك تاماق غەلىتە تېتىغاندا، تاماق ۋاقتىدا كۆڭۈل ئېچىش، يەنى ئائىلىدىكىلەر ۋە دوستلىرى بىلەن تاماقتىن ئورتاق بەھىر ئېلىشمۇ يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ياخشى غىزالىنىشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. كاللىدىكى ھەممە غەم قايغۇنى ئۇنتۇپ، پەقەت ئۆزىنى ياخشى كۆرىدىغانلار بىلەن بىللە غىزادىن ھوزۇرلانغاندا، يۇقۇملانغۇچىنىڭ ئىشتىھاسىغا پايدىسى بولىدۇ. ئائىلىدە ئەيدىزدىن يۇقۇملانغۇچىلارنى ئايرىپ قويۇش ئۇلارغا جىسمانىي ۋە روھىي جەھەتتىن يامان تەسىر ئېلىپ كېلىدۇ.2 كۆپ كۆرۈلىدىغان كېسەللىك ئالامەتلىرىنى ئائىلىدە بىر تەرەپ قىلىشغاز بوغۇزسۈت قات دەپمۇ ئاتىلىدۇ: ئېغىز بوشلۇقىدا، چىش مىلىكى ۋە تىلدا ئاسان سۇيۇلىدىغان ئاق داغلار بولىدۇ. بۇ بەلكىم زەمبۇرۇغدىن يۇقۇملانغان بولۇشى مۇمكىن. بۇنىڭدا ھەزىم قىلىش ياخشى بولمايدۇ، ئاغرىيدۇ ۋە ئىشتىھا تۇتۇلۇپ قالىدۇ. بۇ خىل ئېغىز بوشلۇقىدا كۆرۈلىدىغان كېسەلنىڭ سەۋەبى بەدەندىكى باكتېرىيەلەرنىڭ تەڭپۇڭلۇقى بۇزۇلغانلىقتىن بولىدۇ. مەسىلەن: سىز ئەگەر كۆپلەپ باكتېرىيەگە قارشى ئانتىبىئوتىك دورىلارنى ئىچسىڭىز، ئېغىزدىكى زەمبۇرۇغلارنىڭ كۆپىيىشىنى تىزگىنلەپ تۇرىدىغان ياخشى باكتېرىيەلەر ئۆلۈپ كېتىدۇ. بۇ خىل ئەھۋال ئىممۇنىتېت سېستىمىسى ئاجىزلاشقاندا كۆپرەك كۆرۈلىدۇ. بۇ خىل يۇقۇملىنىش كاناي ۋە قىزىلئۆڭگەچكە يامراپ كەتسە، تاماق يېگەندە قىينىلىدۇدە، ئۇ ئادەم تاماقتىن قالىدۇ. ھەر كۈنى يۇمشاق چوتكا بىلەن ئېغىز ۋە تىلنى ئاستا سۈرتۈپ، ئاندىن تۇز سۈيى بىلەن چايقاش لازىم. ئەگەر بەك ئاغىرمىسا لېمون ياكى ئاپلېسىن سۈيى بىلەن ئېغىزنى چايقاپ بەرسىمۇ، ياكى سامساقنى چايناپ بەرسىمۇ بولىدۇ. قېتىق ئىچسىمۇ بولىدۇ. يۇقارقىدەك ئۇسۇللارنى قوللىنىپمۇ داۋالىغىلى بولمىسا، دوختۇرغا كۆرۈنۈش كېرەك.يەنە بىر خىل ئەھۋالدا، ئەگەر ئېغىزدا ئۇزۇن ئاق داغلار كۆرۈلسە، بۇ ئېغىز بوشلۇقى شىللىق پەردىسى دېغى دەپ ئاتىلىدۇ. بۇ خىل داغ ئاسان چۈشمەيدۇ، بۇنى چوقۇم دوختۇرغا داۋالىتىش كېرەك.قۇرۇق ۋە ھۆل يۆتەل، دەم سىقىلىش ۋە قىزىتما : يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ 4ھۈجەيرىسى200 دىن ئاز بولغان ئىممۇنىتېت ئىقتىدارى تۆۋەنلەپ كەتكەن ۋاقتىدا قۇرۇق يۆتىلىش، دەم سىقىلىشبىرەر كۈندىن كېيىن قىزىتمىسى ئۆرلىشىمۇ مۇمكىن قاتارلىق ئالامەتلەر كۆرۈلىدۇ. بۇلار بەلكىم يۇقۇملانغۇچىلاردا كۆپ كۆرۈلىدىغان بىر خىل ئۆپكە ياللۇغىنىڭ ئالامىتى بولۇشى مۇمكىن. قۇرۇق يۆتەل ۋە دەم سىقىلىش ئالامەتلىرى بىر نەچچە كۈن ياكى بىر نەچچە ھەپتە جەريانىدا ئاستائاستا ئېغىرلىشىپ بارىدۇ. بۇ خىل ئۆپكە ياللۇغىنى زەمبۇرۇغ كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، ئۆپكىگە تەسىر كۆرسىتىدۇ. ئەلۋەتتە، يۇقۇملانغۇچىلاردا كۆرۈلىدىغان كۆپ قىسىم ئالامەتلەرگە ئوخشاش، بۇ زەمبۇرۇغلار نورمال ئادەمنىڭ بەدىنىدىمۇ مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ، لېكىن بىزنىڭ ئىممۇنىتېت كۈچىمىز زەمبۇرۇغلارنى بېسىپ تۇرغاچقا، بىزدە كېسەل قوزغالمايدۇ. ناۋادا ئىممۇنىتېت سېستمىمىز ئاجىزلاشسا، بۇ خىل ئۆپكە ياللۇغىئاسانلا ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچىدا قوزغىلىدۇ. بۇ كېسەلگە دوختۇر رېنتېگېندە تەكشۈرۈش ئارقىلىق دىئاگىنوز قويالايدۇ، شۇنداقلا ئانتىبىئوتىكلار باكتېرىيەگە قارشى دورىلار بىلەن داۋالايدۇ. 4ھۈجەيرىسى 200 دىن تۆۋەن بولغان ئەيدىزدىن يۇقۇملانغۇچى ئۆپكە ياللۇغىنىڭ ئالدىنى تەدبىرلىرىنى ئويلاشسا بولىدۇ. بۇ تەدبىردە دىن ھەپتىدە ئۈچ ۋاق، ھەر ۋاقتا 2 دانە ياكى كۈندە بىر تالدىن تاكى 4ھۈجەيرىسى 200 دىن ئاشقانغا قەدەر يەپ بەرسە بولىدۇ.ئەگەر يۆتەلدىن قان تۈكەرسە، ئېغىرلىقى تۆۋەنلەپ، كېچىسى تەرلىسە، بۇ ئېھتىمال تۇبېركۇليۇزدىن يۇقۇملانغان بولۇشى مۇمكىن. بۇنىڭغا دوختۇر دىئاگىنوز قويالايدۇ ۋە نەچچە ئايلىق داۋالاش مۇددىتى بىلەن داۋالايدۇ. بۇ توغرۇلۇق كېينكى مەزمۇندا تەپسىلى توختىلىمىز.ئىچى سۈرۈش: كۈندە ئۈچ قېتىم ياكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق ئىچى سۈرىدۇ، تەرەت سۇ ئارىلاش كېلىدۇ. ئىچى سۈرۈش ئېغىر بولمىسا ياكى بىر ئىككى كۈندە توختاپ قالسا ئەنسىرىمىسىمۇ بولىدۇ. بۇ بەلكىم تاماق ياكى سۇ ئارقىلىق بەزى باكتېرىيەلەردىن يۇقۇملانغان بولۇشى مۇمكىن، ياكى بېسىم ھىس قىلىش، جىددىلىشىش سەۋەبىدىن بولغان بۇلۇشى مۇمكىن. ئەگەر توختىماي ئىچى سۈرسە ھەم ئۇزۇنغا سۇزۇلسا، پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىش بۇلۇشىمۇ، بەدەندە پارازىت قۇرت بۇلۇشىمۇ ياكى دورا ئەكىس تەسىر قىلغان بولۇشىمۇ مۇمكىن. ئىچى سۈرۈش بەدەندە سۇسىزلىنىش ۋە ئۇزۇقلۇق تەڭپۇڭسىزلىقىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ ئىچى سۈرگەنلەرنى داۋالاشتىكى مۇھىم بىرسى سۇسىزلىنىشنى داۋالاش. بىر خىل جۇلاپنى ئىچىپ سۇ تۇلۇقلىسا بولىدۇ. رېتسىپى: بىر لېتىر قايناقسۇغا 4 قوشۇق شېكەر، يېرىم قوشۇق تۇز سېلىپ، ھەر قېتىم سۇيۇق تەرەت كەلگەندىن كېيىن ئىچىلىدۇ. ئىچى سۈرگەن ئادەم كۈندە 3 لېتىرئىچىپ بېرىشى، ھەر 24 سائەتتە بىر قېتىم يېڭىدىن تەييارلاپ ئىچىشى كېرەك.بىر لېتر قاينىتىلغان پاكىز سۇغا يېرىم قوشۇق تۇز، سەككىز قوشۇق تالقانلانغان ئاشلىق سېلىنىدۇ. ئەڭ ياخشىسى گۈرۈچ تالقىنىدىن، ياكى بۇغداي ئۇنى، قوناق ۋە ياكى ئېزىلىپ پىشقان ياڭيۇ بۈك سالسىمۇ بولىدۇ. 5 7 مىنۇتقىچە قاينىتىلىپ، سۇيۇق شورپا ياكى ئوماچ ھالىتىگە كەلتۈرىلىپ، سوۋىتىلىدۇ. بۇمۇ بىر خىل سۇيۇقلۇق تولۇقلايدىغان قۇۋۋەتلىك جۇلاب ھېسابلىنىدۇ. ئازئازدىن كۆپ قېتىم يىيىش، ئۇزۇقلۇققا دىققەت قىلىش، يۇقىرى تالالىق يېمەكلىكلەرنى مەسىلەن مېغىز، خام مېۋە، خام كۆكتاتلارنى يىيىشتىن ساقلىنىش، ئۇنىڭدىن باشقا ماي، سۇ ۋە ئاچچىق نەرسىلەرنى يېمەسلىك كېرەك. بانان، گۈرۈچ، نان، بولكا، ياڭيو قاتارلىقلارنى كۆپ يەپ بېرىش،تاماق ئارىلىقىدا كۆپرەك سۇ ئىچىش كېرەك. ئەگەر ئىچى سۈرۈش ئىككى ھەپتىدىنمۇ ئېشىپ كەتسە، چوقۇم دوختۇرخانىغا بېرىپ تەكشۈرتۈپ داۋالىنىش كېرەك. كىچىك بالىلارنىڭ ئىچى سۈرسە چوقۇم شۇ زاماتلا دوختۇرغا كۆرسىتىش كېرەك. چۈنكى ئىچى سۈرۈش كىچىك بالىلار ئۈچۈن بەكمۇ خەتەرلىك، ۋاقتىدا داۋالانمىسا تېزلا ئۆلۈپ كېتىش ئېھتىماللىقى بار. ئەگەر مۇمكىن بولسا، بەدەن تېرمومېتىرى ئارقىلىق بەدەن تېمپىراتۇرسىنى ئۆلچەش كېرەك. بەدەن تېمپىراتۇرىسى 39 گىرادۇستىن ئېشىپ كەتسە قىزىغان بولىدۇ.بەدەن تېرمومېتىرى بولمىغان شارائىتتىمۇ بىلگىلى بولىدىغان ئامال بار،مەسىلەن بىرقولىڭىزنىڭ دۈمبىسىنى پىشانىڭىزگە قويۇپ، يەنە بىرقولىڭىزنى قارشى تەرەپنىڭ پىشانىسىگە تەككۈزسىڭىز، قىزىق بىلىنسە، قىزىغان بولىدۇ. ئادەمنىڭ نورمال بەدەن تېمپراتورىسى 36 37.5بولىدۇ. ئادەتتە38 دىن يۇقىرى بولسا، قىزىغان بولىدۇ. قىزىشنىڭ سەۋەبى تۇبېركۇلىيۇز بولۇشىمۇ، باشقا يۇقۇملۇق كېسەل بولۇشىمۇ ياكى ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ تەسىرى بولۇشىمۇ مۇمكىن. شۇڭلاشقا ئاۋال بۇ خىل قىزىش تۇبېركۇليۇزنىڭ ئالامىتىمۇ ياكى باشقا كېسەلنىڭ ئالامىتىمۇ، دوختۇرغا تەكشۈرتۈش كېرەك. ئاسپىرىن ياكى قىزىتما ياندۇرۇش دورىلىرىنىئىچۈرۈش ياكى سوغۇق سۇدا يۇيۇندۇرۇش ئارقىلىق تېمپىراتۇرىنى چۈشۈرگىلى بولىدۇ. قېلىن يوتقانغا چۈمكەپ قۇيۇشقا قەتئى بولمايدۇ. دىققەت: ئىچىۋاتقان ئادەم چوقۇم ئاسپېرىن يىمەسلىكى كېرەك. بولمىسا ئاشقازانى قاناپ، كەم قان بولۇپ قېلىشى مۇمكىن. ئادەم قىزىغاندا ئىنتايىن بىئارام بولىدۇ، شۇڭا تېرىنىڭ پاكىزلىقى ۋە قۇرغاقلىقىنى ساقلاش زۆرۈر. ئەگەر قىزىتما بەك يۇقىرى بولۇپ ئۇدا يانمىسا، يۆتەل كەلسە، بەدەن ئېغىرلىقى تۆۋەنلىسە، بويۇن قېتىپ ئاغىرسا ياكى پەي تارتىشسا، دەرھال دوختۇرغا تەكشۈرتۈش كېرەك. ئەگەر كىچىك بالا قىزىپ قالغان بولسا، چوقۇم دوختۇرغا كۆرسىتىش كېرەك. يۇقۇملانغۇچىلاردا كۆپرەك كۆرۈلىدىغان تېرە كېسەللىكلىرى ئاساسلىقى كالا تەمرەتكىسى، زەمبۇرۇغدىن يۇقۇملىنىش، رىئاكسىيە خارەكتېرلىك ئەسۋە ۋە كاپوسى گۆش ئۆسمىسى ناھايىتى ئاز كۆرۈلىدىغان بىرخىل ئۆسمە قاتارلىقلاردۇر. نۇرغۇنلىغان تېرە كېسەللىكلىرىدىن ساقلىنىش ۋە داۋالاش ئۈچۈن ياخشى تازىلىق ئادىتى يېتىلدۈرۈشپاتپات يۇيۇنۇش، يوتقان كۆرپىلەرنى ۋاقتىدا يۇيۇپ تۇرۇش دىگەندەك ۋە داۋالاشقا ماسلىشىش كېرەك. كاپوسى گۆش ئۆسمىسىگە دوختۇر ئۆسمە ئورنىدىن ئازراق ئەۋرىشكە ئېلىپ، پاتالوگىيلىك ئانالىز قىلىش ئارقىلىق دىئاگىنوز قويالايدۇ. كاپوسى گۆش ئۆسمىسى ئۇيغۇر بىمارلاردا كۆپ كۆرىلىدۇ. بۇنىڭ ئەڭ ياخشى داۋاسى ۋىرۇسقا قارىشى داۋالاش ، لېكىن بۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك باشقا داۋالاشلار بەك قىممەت. كاپوسى گۆش ئۆسمىسى ئەيدىزدىن يۇقۇملانغۇچىنىڭ ۋىرۇسقا قارىشى داۋالاش نى قوبۇل قىلىشىنىڭ بىر بىشارىتىدۇر. تېرە مەسىلىلىرى ئادەتتىكى كىشىلەردىمۇ كۆرىلىدۇ. لېكىن ئەيدىز يۇقۇملانغۇچىلاردا كۆپىرەك ۋە ئېغىرراق بولىدۇ. بەدەن ۋە يۈز قىسىمىدا كۆرىلىدىغان چوڭ قىزىل ئەسۋەلەر ئىچىۋاتقان دورىنىڭ تەسىرىدىن بولۇشى مۇمكىن. ئەگەر قىچىشىش، قىزىش ۋە نەپەس تەسلىشىش ئالامەتلىرى تەڭ كۆرۈلسە، چوقۇم دوختۇرغا كۆرۈنۈش كېرەك. ھەر خىل تېرە ئاسىراش مايلىرى ۋە يېمەكلىك مايلارنىئىشلىتىلمىگەن ماي سۈرتۈش ئارقىلىق تېرىنىڭ قۇرغاقلىشىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش لازىم. قىچىشىش ئالامەتلىرىگە نىسبەتەن، ئارپا سۈيىدە يۇيۇنۇش، مېنتول سۇيۇقلۇقى، كالامىن سۇيۇقلۇقى، شۇنداقلا يىنىك ناركوز دورىلىرى ۋە ئانتىخىستامىن تۈرىدىكى دورىلارنى ئىشلەتسە پايدىسى بولىدۇ. يارا ۋە جاراھەت ئېغىزلىرىنى ئوبدان تېڭىش، ئەگەر جاراھەت يۇقۇملانغان بولسا ئانتىبىئوتىكلار ئارقىلىق داۋالاش كېرەك. تېرە ئاسىراش مېيى تېرىنىڭ قۇرغاقلىشىشى،يېرىلىشى ۋە يۇقۇملىنىشىنىڭ ئالدىنى ئالالايدۇ. دورا ئەكس تەسىر كۆرسەتكەن بولسا، دوختۇردىن ياردەم سوراش كېرەك. تۇز سۈيى ئارقىلىق جاراھەت ئېغىزىنى يۇيۇپ ئاندىن داكا بىلەن ئوراپ تېڭىش كېرەك. ھېچقانداق ئەسۋە چىقماي ياكى ئىششىماي پەقەتلا قىچىشسا، بۇ قىچىشقاقتۇر. بۇ تېرە ئاستىدا ياشايدىغان بىر خىل پارازىت قۇرۇتتىن يۇقۇملانغانلىقتىن بولىدۇ. كېچىدە بىر قەدەر قاتتىق قىچىشىدۇ. بىر خىل سۇيۇقلۇق دورىلارنى ئىشلىتىش، يوتقان، كىرلىك ۋە كىيىم كېچەكلەرنى يۇيۇش ئارقىلىق قىچىشقاقنى ساقايتقىلى بولىدۇ. لېكىن سىز بىلەن كۈندىلىك تۇرمۇشتا دائىم يېقىن ئۇچرىشىدىغان ئادەملەرمۇ تەڭ داۋالىنىشى كېرەك.تاسمىسىمان قاپارتمىنىمۇ سۇ چېچەك ئاقئانام ۋىرۇسى كەلتۇرۇپ چىقارغان بولۇپ، بۇ ۋىرۇسلار ئادەتتە ئادەمنىڭ نېرىپلىرىدا تېنچ ھالەتتە تۇرىدۇ. ئادەمنىڭ ئىممونتېت سېستىمىسى ئاجىزلاشقاندا، بۇ ۋىرۇسلار جانلىنىپ كېتىدۇ. بۇنىڭ بىلەن بەدەندە سۇلۇق قاپارتمىلىق ئاغرىيدىغان ئەسۋەلەرنى چىقىرىدۇ. بۇ قاپارتمىلار كۆپ ھاللاردا مەيدە، قۇرساق، پۇت ياكى قول، ھەتتا يۈز قىسىملاردا تۈز سىزىق بويلاپ چىقىدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچىلاردا كۆپ كۆرۈلىدۇ. تاسمىسىمان قاپارتما كېسەللىك باسقۇچىغا تەرەققىي قىلۋاتقانلىقنىڭ بىشارىتى. لېكىن بۇنى دوختۇرغا كۆرۈنۈش ئارقىلىق ساقايتقىلى بولىدۇ. كالامىن سۇيۇقلۇقىنى ئىشلەتسە، تېرىدىكى ئەسۋەلەرنى سىلىقلاپ، ئاغرىقنى پەسەيتىدۇ. ھالقىسىز گۋانوزىننى ئىشلەتسە ئاغرىق توختىتىدۇ. قاپارتما چىققان ئورۇننىڭ پاكىزلىقىغا دىققەت قىلىش كېرەك. قاپارتمىلار يېرىلغاندا، تەركىبىدىكى ۋىرۇستىن يۇقۇملىنىپ قېلىشتىن ساقلىنىش كېرەك. سۇ چېچەك ئاقئانام ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانمىغان تېببىي خادىملار ۋە ئائىلىدىكىلەر يېرىلغان سۇلۇق قاپارتمىلار بىلەن ئۇچراشسا، تەڭ يۇقۇملىنىپ قالىدۇ. بۇ خىل بىر قەدەر جاھىل كېسەللىك.قوقاق ۋە جىنىسى ئەزالاردىكى قاپارتمىلار بۇمۇ بىر خىل جىنسى كېسەلنىڭ تۈرىدۇر. بەدەننىڭ تىگىپ كەتكەنلىكى يېرىگە يۇقىدۇ، دائىم دىگۈدەك سۇلۇقكۆپۈكچىلەر چىقىدۇ، ھەم تىگىپ كەتسە ئاغرىيدۇ. جىنسى جەھەتتىن، دىن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئىممۇنىتېت كۈچى ئاجىز بولغاچقا، قاپارتمىدىن يۇقۇملانغان بىرسى بىلەن بىخەتەرسىز جىنسى مۇناسىۋەت ئېلىپ بارسا، ئاسان يۇقتۇرۋالىدۇ. يۇقۇملانغۇچىغا قاپارتمىلار چىقسا بەك ئېغىر كىلىدۇ، شۇڭا ۋاقتىدا داۋالىتىش كېرەك. بۇ خىل قاپارتمىنى ھالقىسىز گۋانوزىن بىلەن داۋالاپ ساقايتقىلى بولىدۇ. تۇز سۈيىدە ئېغىز چايقاش، ئېغىزنىڭ ئىچى تېشىدىكى سۇلۇق قاپارتمىغا پايدىلىق. بۇ قاپارتمىلارنى باشقىلارغا تەككۈزۈپ يۇقتۇرۇپ قويۇشىڭىزدىن ساقلىنىڭ. كۆپ ساندىكى يۇقۇملانغۇچىلار ئۇخلىغاندا شۇنداق ياخشى، بىراق ئويغانغاندىن كېيىنلا تەر بېسىپ كېتىدۇ. قىزىتمىغا ئوخشاش بۇمۇ يۇقۇملانغۇچىنىڭ بەدىنىدىكى ۋىرۇسنىڭ ئۆزگىرىۋاتقانلىقىنىڭ بىشارىتى. مۇشۇنداق ئەھۋال كۆرۈلگەندە، كۆپ مىقداردا سۇ ئىچىپ بېرىش كېرەك. سوغوق تەرلەش بەلكىم تۇبېركۇليۇز ياكى باشقا ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەلنىڭ ئالامىتى بولۇشى مۇمكىن، شۇڭا ياخشىسى ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈش كېرەك. ئەگەر تۇبېركۇليۇز بولمىسا، جۇڭيىچە دورىلارنى ئىچىپ داۋالىنىشقا بولىدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسى سەۋەبىدىن چارچاش باشقا خىل چارچاشلارغا ئوخشىمايدۇ، بۇنىڭدا ئادەم خۇددى ئېگىز بىناغا ياكى تاغقا ياماشقاندەك چارچايدۇ. بۈگۈنى ئىنتايىن نورمال تۇرغان ئادەم، ئەتىسىلا قاتتىق چارچىغاندەك بولۇپ كېتىدۇ. بۇنىڭ سەۋەبىنى ئېنىقلىغىلىمۇ بولمايدۇ. كۆپىنچىسى تۆۋەندىكىدەك ئۈچ خىل سەۋەب چارچاشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ:بەدەن ئەيدىز ۋىرۇسىنىڭ ئۆزگىرىشىگە نىسبەتەن ئىنكاس قايتۇرىۋاتقان بولسا، خىزمەت ئالدىراشلىقىدىن ياكى بەدەن چېنىقتۇرماسلىقتىن چارچاش كېلىپ چىققان بولۇشى مۇمكىن، ناچار روھىي كەيپىياتمۇ چارچاشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئەگەر ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچى خىزمەت قىلىپ ھېرىپ كەتسىمۇ ئوخشاشلا چارچاش ھېس قىلىدۇ، شۇڭلاشقا ئۇلار ۋاقتىدا ئارام ئېلىشى ۋە كېچىسى ياخشى ئۇخلىشى كېرەك. ئەگەر چارچاش خىزمەت سەۋەبىدىن بولماي، زىيادە ئارام ئېلىپمۇ يەنە چارچاش ھېس قىلسا، ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانمىغان ۋاقتىدىكى قىلغان كۆڭلىنى كۆتىرىدىغان ئىشلارنى قىلىش كېرەك. مەسلەن: دوستىنى يوقلاش، مۇزىكا ئاڭلاش، ناماز ئوقۇش دىگەندەك. يۇقۇملانمىغان ۋاقتىڭىزدا كۆڭلىڭىزنى كۆتىرەلىگەن ئىشلار ھازىرمۇ كۆڭلىڭىزنى كۆتىرەلەيدۇ. ئىسىڭىزدە بولسۇن، ھېسىيات ھامان تەبىئىي بولىدۇ، ئەيدىز ۋىرۇسى پەقەتلا تۇرمۇشىڭىزنىڭ بىر قىسىمىنىلا ئۆزگەرتىدۇ. سىزنىڭ ئاچچىقلاش، ئەنسىرەش، جىددىيلىشىش ھېسىياتلىرىڭىزنىڭ ھەممىسى نورمال ئىنكاسلاردۇر. تۇرمۇش بەزىدە كومىدىيلىك ھالدا ئۆزگىرىپ قالىدۇ. ئەگەر ھېسىيات چېكىدىن ئېشىپ كەتسە، يۇقۇملانغۇچى خىزمەتكە بارمايدىغان، تاماق يىمەيدىغان ۋە دوستلىرى بىلەن كۆرۈشمەيدىغان بولۇپ قالىدۇ. بۇ يۇقۇملانغۇچىنىڭ ساغلاملىقىغا زىيانلىق بولۇپ، چۈشكۈنلۈككە ھەتتا ئۆزىنى ئۆلتۈرۋېلىش خىياللىرىغا ئېلىپ بارىدۇ. شۇڭا ئىمكان بار ئۇلارغا كۆڭۈل بۆلۈش ۋە ياردەم بېرىش ئىنتايىن مۇھىم.ئەسكەرتىش: يۇقارقى كۆپ خىل ئالامەت ۋە ئاغرىشلار ئەيدىز ۋىرۇسى يوق بولغان ئادەتتىكى ئادەملەردىمۇ كۆرۈلىدۇ. مەسلەن: قىزىش ۋە چارچاشىنى نۇرغۇن ئىشلار كەلتۈرۈپ چىقىرالايدۇ. بەزى تاماق ياكى ئىچىملىك سۇدىنمۇ ئىچى سۈرۈپ قالىدۇ. ھاراقنى كۆپ ئىچىۋالغاندا، ياخشى غىزالىنالمىغاندا ياكى ياخشى ئۇخلىيالمىغاندا بېشى قېيىش ۋە ياكى سۇسىزلىنىشلار نورمال ئەھۋاللاردۇر. بىر يۇقۇملانغۇچىغا كۆڭۈل بۆلۈشتە، ئەڭ مۇھىمى مۇشۇنداق ئالامەتلەرنى بىر تەرەپ قىلىش ۋە ئۇ ئېھتىياجلىق بولغان غەمخورلۇق ۋە ياردەمنى ھەقىقىي تۈردە يەتكۈزۈش، شۇنداقلا بىراۋنىڭ بەدىنى يۇقۇملىنىشقا تولۇق تاقابىل تۇرالمايدىغان ئەھۋال ئاستىدا، بۇنداق ئالامەتلەرنىڭ نەقەدەر ئېغىر كېلىدىغانلىقىنى چۈشۈنۈپ يېتىشتۇر.مىللىيچە دورىلار ۋە ئەنئەنىۋى داۋالاش:ئەنئەنىۋى رېتسىپلارنى ئىشلىتىپ ئالامەتنى پەسەيتىش يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ يەنە بىر تاللىشىدۇر. جۇڭگو ۋە ئۇيغۇر تىبابىتىدە ھەر خىل ئاغرىق پەسەيتىش ۋە ئالامەت يوقۇتۇش داۋالاش ئۇسۇللىرى بار. شۇڭا نامى ياخشىراق داۋالاش ئورۇنلىرىغا بېرىپ داۋالىنىپ باقسا بولىدۇ.نامى داڭلىق، لېكىن باشقىلارنىڭ داۋالىنىش ئېھتىياجىدىن پايدىلىنىپ، دورا دىگەندەك نەرسىلەرنى سېتىۋالىدىغان داۋالاش ئورۇنلىرىغا بارغاننىڭ كۆپ پايدىسى يوق.3 كەسپى دوختۇرلارنىڭ داۋالىشى:ئۆپكە تۇبېركۇليۇزىئۆپكە تۇبېركۇليۇزى بولسا بىر خىل ئۇزاققا سۇزۇلىدىغان، يۇقۇملاندۇرۇش كۈچى ئىنتايىن كۈچلۈك بولغان باكتېرىيە خارەكتېرلىك كېسەل. ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ كۆپىنچىسىدە ئۆپكە تۇبېركۇليۇزى بولىدۇ. چۈنكى بۇمۇ بىر خىل پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىشتىن كېلىپ چىقىدۇ.ئاسىيا قىتئەسىدە ياشاۋاتقان كىشىلەرنىڭ كۆپىنچىسى مۇشۇ خىل كېسەلنى يۇقتۇرىۋالغان بولۇپ، تېنىدە كېسەللىك باكتېرىيىسىنى ئېلىپ يۈرىدۇ. بىراق ئۇلارنىڭ ئىممۇنىتېت سېستىمىسى بۇ باكتېرىيەلەرنى كونتىرول قىلىپ تۇرغاچقا، كېسەللىك قوزغىلالمايدۇ ياكى باشقىلارغا يۇقمايدۇ. ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغاندىن كيىن، ئىممۇنىتېت سېستىمىسىنىڭ ئاجىزلىشىشىغا ئەگىشىپ، تۇبېركۇليۇز باكتېرىيىسى بارابارا كۈچىيىپ، كېسەللىك تەرەققى قىلىدۇ. شۇڭا ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچى ئۆپكە تۇبېركۇليۇزىدىن ئاغرىسا، ئۇنىڭ ئائىلىسىدىكى باشقىلارمۇ گەرچە ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانمىسىمۇئۆپكە تۇبېركۇليۇزىنى يۇقتۇرۋېلىشى مۇمكىن.كۆپ كۆرۈلىدىغان ئالامەتلىرى ئۈچ ھەپتىدىن ئارتۇق يۆتىلىدۇ، بولۇپمۇ ئۇخلاپ ئويغانغاندىن كېيىن يۆتەل تېخىمۇ ئېغىر تۇتىدۇ. يۆتىلىپ قان تۈكۈرۈشىمۇ مۇمكىن. بەدەن ئېغىرلىقى تۆۋەنلەپ، زەئىپلىشىدۇ. تۆۋەن تېمپىراتۇرىدا قىزىيدۇ. كېچىدە سوغۇق تەرلەيدۇ. گەجگىسى ۋە كۆكرىكى تېلىپ ئاغرىيدۇ. ئىشتىھاسى تۇتۇلىدۇ.بەزى ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچىلار ئۆپكە تۇبېركۇليۇزى بىلەن يۇقۇملانسا، يۇقارقىغا ئوخشاش بولمىغان ئالامەتلەر، مەسىلەن بويۇن ۋە مۆرىدىكى لىمفا بەزلەر ئىششش ئالامەتلىرى كۆرۈلىدۇ.ئەگەر بىرەيلەن ئۆزىنى ئۆپكە تۇبېركۇليۇزىدىن يۇقۇملانغان ئوخشايمەن دەپ گۇمان قىلسا، دەرھال دوختۇرخانىغا ياكى كېسەللىكلەرنى كونترول قىلىش مەركىزىگە بېرىپ تەكشۈرتۈپ ۋاقتىدا داۋالىنىشى كېرەك. ئادەتتە داۋالاشتا رىفامپىن خەنزۇچىسى، ئوقۇلۇشى: لى فۇ پىڭ، رىمىفون خەنزۇچىسى، ئوقۇلۇشى: يى يەن جىڭ، ئېتامبۇتول خەنزۇچىسى، ئوقۇلۇشى: يى ئەن دىڭ چۇن ۋە سترېپتومىتسىن خەنزۇچىسى ، ئوقۇلۇشى: لىيەن مېي سۇ قاتارلىق دورىلارنى ئىشلىتىدۇ. دورىنى تاماقتىن يېرىم سائەت بۇرۇن ياكى بىر سائەت كېيىن ئىچىش ،ياكى ئۇخلاشتىن ئاۋال ئىچىسىمۇ بولىدۇ. دورىنى سۈت، پاكىزەسۇ،مېۋە سۈيى، قەھۋە ياكى چاي بىلەن ئىچىش پاكىزە يېمەكلىكلەرنى يىيىش، يېتەرلىك ئارام ئېلىش ئىسپىرتلىق ئىچىملىكلەرنى ئىچىشتىن ساقلىنىش ئىچىۋاتقان ياكى ئىچمەكچى بولغان دورىسىنى ھەر ۋاقىت دوختۇرغا بىلدۈرۈپ تۇرۇشئۆپكە تۇبېركۇليۇزىنى داۋالاپ ساقايتقىلى بولىدۇ، بىراق چوقۇم ئالتە ئاي تەلتۈكۈس داۋالىنىشى كېرەك. ئادەتتە بىمارغا 2 4 خىل دورا بېرىلىدۇ، ئاندىن بۇ دورىلار چۇقۇم دوختۇرنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە توغرا ئىچىلىشى كېرەك. بۇ دورىلارنىڭ ئازىراق ئەكىس تەسىرى بار، بىراق بۇ ئەكس تەسىر تەخمىنەن بىر ئايدىن كېيىن يوقايدۇ.ئەگەر بىمار دورىنى توغرا ئىچمىسە ياكى داۋالاش باسقۇچىنى تۈگەتمەيلا ئوتتۇرىدىن توختىتىپ قويسا، تۇبېركۇليۇز باكتېرىيىسىدە دورىغا قارىتا چىدامچانلىق پەيدا بولۇپ، بۇ دورا قايتا تەسىر قىلمايدىغان بولۇپ قالىدۇ.داۋالىنىپ بىر مەزگىلدىن كېيىن، بىمار ئۆزىنى ياخشى بولۇپ قالغاندەك ھېس قىلىدۇ، بىراق مۇشۇ چاغدىمۇ بىمار دورا ئىچىشىنى ھەرگىز توختىتىپ قويماسلىقى، تاكى دوختۇر ئەمدى توختاتساڭ بولىدۇ دىگەنگە قەدەر ئۈزمەي ئىچىپ بېرىشى كېرەك. تېرىگە سۇس سېرىقلىق چۈشۈش كىچىك تەرەت سېرىق كېلىش قەي قىلىشقۇسۇش ئىشتىھاسى تۇتۇلۇش كۆڭلى ئېلىشىش كۆرۈش ئىقتىدارى ئاجىزلاش سەۋەپسىزلا قىزىش سەۋەپسىزلا چارچاش ئاشقازان سانجىپ ئاغرىشئۆپكە تۇبېركۇليۇزىنىڭ ئالدىنى ئېلىشئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانغۇچىنىڭ تېنىدە تۇبېركۇليۇز باكتېرىيىسى بولغاچقا، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئىممۇنېت سېستىمىسى ئاجىز بولغاچقا، ئاسانلا ئۆپكە تۇبېركۇليۇزىدىن يۇقۇملىنىدۇ. تۆۋەندىكىدەك ئۇسۇللارنى قوللانغاندا، ئۆپكە تۇبېركۇليۇزىدىن يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ. يۆتىلىپ ئۈچ ھەپتىگىچە توختىمىسا ،دوختۇرخانىغا بېرىپ، تۇبېركۇليۇزباريوقلۇقىنى تەكشۈرتۈش كېرەك. يۆتەلگەندە ئېغىزنى ئېتىۋېلىشچۈنكى تۇبېركۇليۇز باكتېرىيىسى ئۆپكىدىن چىققان بەلغەم ئارقىلىق يۇقىدۇ قالايمىقان تۈكۈرمەسلىك، تازىلىققا رىئايە قىلىپ، ئېغىزى يېپىلىدىغان قاچىغا ياكى قەغەزگە تۈكۈرۈش كېرەك. يۆتەل تۇتقىنىغا ئۈچ ھەپتىدىن ئاشقان ئادەم بىلەن ھاۋا ئۆتۈشمەيدىغان جايدا بىللە تۇرماسلىق ھەممە ئادەم ئۆزىنىڭ ئائىلىسى، ئىشخانىسى ۋە دائىم تۇرىدىغان جايىنىڭ ھاۋا ئۆتۈشۈپ تۇرىدىغان بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش ئۆپكە تۇبېركۇليۇزى بىمارىنىڭ ئائىلە تاۋابىئاتلىرىمۇ دوختۇرخانىغا بېرىپ، تۇبېركۇليۇز باريوقلۇقىنى تەكشۈرتۈش. بوۋاق ياكى كىچىك بالىلارغا تۇبېركۇليۇز ۋاكسېنىسى ئەملەش ئارقىلىقمۇ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ.بەزگەك شىنجاڭدا ئاساسەن يوق. بەلكىم ئىلى ئوبلاستىنىڭ يېزا قىشلاقلىرىدا بولۇپ قېلىشى مۇمكىن. بەزگەك دىنيۇقۇملانغۇچىلارغا، بولۇپمۇ ھامىلدار يۇقۇملانغۇچىلارغا ئېغىر ئاقىۋەتلەرنى ئېلىپ كىلدۇ. ھامىلدار ئاياللارنىڭ بوۋاققا يۇقتۇرۇپ قويۇش خەتىرى يۇقىرى بولىدۇ. يەنە قىزىپ، ئورۇقلاپ ۋە ئوزۇقلۇق تەڭپۇڭلىقى بۇزۇلۇپ، سۇسىزلىنىدۇ.بەزگەكتىن يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش بەك مۇھىم: كارۋات ئەتىراپىغا دەرىزىلەرگە تور بېكىتىپ قويۇشبەزگەكنى پاشا كەچ كىرىپ تاڭ ئاتقىچە تارقىتىدۇ، ئەگەر كۈندۈزدە چاقسا، دېنگې قىزىتمىسى قاتارلىق باشقا خىل كېسەللەرنى يۇقتۇرۇشى مۇمكىن . كەچتە ھاشارەتلەرنىڭ چېقىشىدىن مۇداپىئەلىنىدىغان دورىلارنى ئىشلىتىش كېرەك پاشا كۆپىيىدىغان ئورۇنلارنى ئازلىتىش ياكى يوقىتىۋىتىش كېرەك.پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىش دىگەن نىمە؟بىز يۇقىرىدا دەپ ئۆتكەندەك، ھەر خىل ئۆسمە ۋە ئۆپكە ياللۇغلىرىدەك پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىشلار ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملانمىغان ئادەملەردىمۇ كۆرۈلىدۇ. لېكىن ئۇلارنىڭ ئىممۇنىتېت سېستىمىسى كۈچلۈك بولغاچقا، بۇ خىل يۇقۇملىنىشلارغا تاقابىل تۇرالايدۇ. پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىشنىڭ ئەيدىز ۋىرۇسىدىنيۇقۇملانغۇچىغا بولغان تەسىرى ئېغىرراق بولىدۇ. چۈنكى ئۇ ئادەمنىڭ بۇزۇلغان ئىممۇنىتېت سېستىمىسى يۇقۇملىنىشقا بىر پۇرسەت بولىدۇ.پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن دورا يەپ بەرسىمۇ بولىدۇ. بۇنىڭ ئۈچۈن ئاپتونوم رايونلۇق دوختۇرخانىلارغا بېرىپ، ئېممونت سېستىمىسى ھۈجەيرىلىرىنى44 تەكشۈرتۈپ تۇرۇش مۇھىم. كۇرسانتلارغا قەيەرلەردە مۇناسىۋەتلىك تەكشۈرۈشلەرنى قىلغىلى بولىدىغانلىقىنى دەپ بېرىڭ4ھۈجەيرىسىنىڭ سانى تۆۋەنلىگەندە ئىممۇنىتېت سېستىمىسى ئاجىزلىغاندا، پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىش بولۇش ئېھتىماللىقى بولىدۇ. بۇنى دوختۇر ھۈجەيرىنىڭ سانىغا ئاساسەن دەپ بېرەلەيدۇ. بەزى پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىشلارنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولغان بىلەن، ھەممە پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىشلارنىڭ ئالدىنى ئېلىپ كەتكىلى بولمايدۇ.پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە داۋالاش ساغلام بولۇشنىڭ مۇھىم ئۇسۇلى. ئەگەر بىر يۇقۇملانغۇچى پۇرسەتلىك يۇقۇملىنىپ قالغان بولسا، قانچە بالدۇر داۋالانسا شۇنچە ياخشى. مەسىلەن: تۇبېركۇليۇز ياكى ئۆپكە ياللۇغى بىلەن يۇقۇملانغان بولسا، داۋالاپ ساقايتقىلى بولىدۇ.ۋىرۇسقا قارىشى يۇقىرى ئۈنۈملۈك داۋالاشلارۋىرۇسقا قارىشى ئۈنۈملۈك داۋالاش نىڭ تەسىر قىلىش پىرىنسىپى ئوخشاش بولمىغان باسقۇچلاردا ۋىرۇسنىڭ كۆپىيىشىنى تىزگىنلەشتىن ئىبارەت. ئادەتتە ۋىرۇس كۆپىيىشىنىڭ ئوخشاش بولمىغان مەزگىللىرىدە 3خىل دورا بىرلەشتۈرۈپ ئىشلىتىلىدۇ.بەزىدە ۋىرۇسنىڭ سانى ئازلاپ تەكشۈرۈپ بىلگىلىمۇ بولمايدۇ.ۋىرۇسقا قارشى داۋالاش توغىرسىدا بەزى ئۇچۇرلار:ۋىرۇسقا قارىشى دورىلارنىڭ ئەكس تەسىرى بولغانلىقتىن، بەزىلەر ئىچەلمەيدۇ ياكى ئەكس تەسىرىدىن بەزى ئەگەشمە كېسەللىكەرنى تېپىۋالىدۇ. لېكىن بۇ توغرۇلۇق بىلىملەرنى بىلگەندىلا، ئەكس تەسىرىنى بىر تەرەپ قىلغىلى بولىدۇ.دورىنى كۈندە ئۆز ۋاقتىدا ئىچىش كېرەك. دورىنى توختىتىپ قويۇپ، يەنە قايتىدىن ئىچكەندە، ۋىرۇس دورىغا كۆنىۋالىدۇ چىدامچانلىق شەكىللەندۈرىۋالىدۇ دە، دورىنىڭ ئۈنۈمى بولمايدۇ.ھازىر رايونىمىزدا بۇ خىل ۋىرۇسقا قارشى داۋالاش يولغا قويۇلغان بولۇپ، ھەر قايسى يەرلىكتىكى كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش مەركىزى ياكى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسى بىلەن ئالاقىلاشسا بولىدۇ.4. پىسخىك ۋە روھى ياردەم :ئەيدىز بىلەن مۇناسىۋىتى بار نۇرغۇن كىشىلەرگە نىسبەتەن، مەيلى ئۇلار يۇقۇملانغان بولسۇن ياكى يۇقۇملانغۇچىنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئالغۇچىلار بولسۇن، ئۇلار روھىي جەھەتتىن نۇرغۇنلىغان تەسىرگە ئۇچىرايدۇ. مەھرۇم قېلىش ئۇلارنىڭ ھاياتىنىڭ بىر قىسىمى بولۇپ قالىدۇ. ئۇلارنىڭ مەھرۇم بولىدىغىنى يالغۇز ئۆزى ۋە باشقىلارنىڭ ھاياتىلا ئەمەس، يەنە ئۇلارنىڭ سالامەتلىكى، گۈزەل كېلەچىگى، پەرزەنتلىك بولۇشى، دوستلىرى، خىزمىتى ۋە باشقا نۇرغۇن نەرسىلەردۇر. شۇڭلاشقا مەھرۇم بولۇشئايرىلىپ قېلىشقا نىسبەتەن چوقۇم ئىدىيىدە تەييارلىق بولۇشى كېرەك، بولۇپمۇ ئۆلۈمگە نىسبەتەن تېخىمۇ شۇنداق. شۇنىڭدىلا كېيىنكى ئۆمىرىدە تېخىمۇ ياخشى ياشىغىلى بولىدۇ. گەرچە نۇرغۇن كىشىلەر بۇ توغرسىدا سۆز ئېچىشنى خالىمىسىمۇ، بىراق بۇ ئۇلارنىڭ ئۆزىنىڭ ئىچكى ھىسىياتىنى چۈشىنىشكە ۋە كەلگۈسىگە قانداق مۇئامىلە قىلىشىغا پايدىسى بار.يۇقۇملانغانلىقىنى ئاڭلىغاندىن كېيىنمۇ ئۈمىدۋارلىقنى ساقلاپ قېلىش يۇقۇملانغۇچى ۋە ئۇنىڭ يېقىنلىرى ئۈچۈن ناھايىتى مۇھىم بىر سىناق. بۇ ۋاقىتتا بەزىلەر نېمە قىلىشنى بىلەلمەي قالسا، يەنە بەزىلەر بۇنى ئېتىراپ قىلالمايدۇ. شۇنداقلا يەڭگىللىك بىلەن ھاياتىنى ئاخىرلاشتۇرۇش ياكى ھېچكىم بىلمەيدىغان يەرگە بېرىپ ياشاش ۋە ياكى ئائىلىسىدىكىلەرگە بىلدۈرمەسلىكتەك قارارلارنى چىقىرىشقا ئۇرۇنىدۇ. بۇ خىل ئەھۋالدا كېيىنكى ئۆمىرىدە نېمە ئىش قىلىش، ئۆزىنى باشقىلارغا قانداق ئاشكارىلاش، يېقىنلىرىنىڭ مۇئامىلىسى، ساغلاملىق ۋە ئىقتىسات مەسىلىسى، بالىلىرىنى قانداق بېقىش قاتارلىق سانساناقسىز ئىشلار يۇقۇملانغۇچىغا نۇرغۇن روھىي بېسىم ئېلىپ كېلىدۇ. ئىنكاسۋاقتى: 2013124 18:27:22بۇ مۇنبەردە مۇشۇ ماقالە كەم ئىدى، بۇنى ئەيدىز توغرۇلۇق ئەڭ تۇلۇق يېزىلغان ماقالە دىسەكمۇ بولغۇدەك.ۋاقتى: 2013125 12:02:12ئەيدىز ۋىرۇسىغا ئائىت ساۋاتلارنى ناھايىتى ئېنىق ھالدا چۈشەندۈرۈلۈپتۇ. ئەجىرىڭىزگە كۆپ تەشەككۈر.ۋاقتى: 20131220 21:16:43بەك ئىنىق يۇلىنىپتۇ رەھمەت ئەجرىڭىزگەۋاقتى: 201412 01:59:22اللەھ ئىگەم شۇ نېجستىن ئۆزى ساقلىسۇن چ ئېسمىنى ئاڭلىساملا پۈتۈن بەدىنىمگە تىترەك ئولىشىپ كېتىدۇغۇ تاڭ.ئەجرىڭىزگە كۆپ رەھمەت ،اللەھ ئىگەم ئەجرىڭىزنى ئۆزى بەرسۇن !ۋاقتى: 2014424 18:46:13ئەسسالامۇ. ئەلەيكۇم.يارىپ.ئا مبۇلاتۇريسدىكى.ئەيدىز.كسەللكدىن.مەسلھەت.بەرگۇچى.ئۇستازلار.مەن.10.كۇن.بۇرۇن.سلەردىن.ئەيدىز.تۇغرىلقمەسلھەت.سۇرغان.ئۇنڭدا.3ئايدىن.ئاشقاندا.تەكشۇرتپ.ساق.چققان.بۇلساڭلار.ئەنسرىمەڭ.دەپ.مەسلھەت.برىپتكەن.ئەمما.مەن.يەنلا.بەك.ئەنسرەپ.قلۋاتمەن.چۇنكى.تۇردا.ئەيدىز.بلەن.يۇقۇملانسا.بۇرۇنقى.با.كسەللرنى.قۇزغايدۇ.ئەر.ياكى.ئايال.تەرەپنڭ.جنسى.ئەزاسدا.قاناش.بۇلدۇ.1ھەپتە.بىشى.ئاغريدۇ.1ھەپتە.يۇتلدۇ.دەپ.يېزپتكەن.ئېرىمنڭ. 1.2ئاي.بۇلدى.بۇرۇنقى.باش.ئاغرش.مەزى.بېزى.گمۇرۇي.يۇتلدغان.ئانگنا.دېگەن.كسەللرى.پات.پات.قۇزغلدغان.بۇلۇپ.قالدى.مەندىمۇ.1.2يېل.بۇلغان.ئېرىم.بلەن.بللە.بۇلساملا.ئاز.مقداردا.قانايدىغان.ئەھۋال.بار.ئېدى.بۇ گەپنى.دۇراخاندكى.برسدىن.سۇرسام.بالياتقۇڭزدا.زېدە.بار.ئۇخشايدۇ.دەيدۇ.لكن.مەن.شۇ.كسەل.ئەيدىزدىن.يۇقۇملنپ.قالغاندىمزمۇ.دەپ.بەك.قۇرقۇۋاتمەن.بازارلق.دۇختۇرخاندا.ئەيدىزنى.7.يېلدىن.10.يېلغچە.بەدەندە.يۇشۇرۇن.تۇردۇ.دەپ.تەشۋىق.ۋاراقچسىۋاقتى: 2014424 21:04:35: ئەيدىز ھەققىدە ئومۇمى بايانباشقلارمۇ.ئەيدىز.ۋېرۇسنى.نەچچە.يېلغچە بەدەندە.يۇشۇرۇن.تۇردۇ.بايقغلى.بۇلمايدۇ.دەيدۇ.مەن1. يېلمۇ.ئەمەس. 2.3.يېلغچە.ئەنسزلكتە ئۇتەرمەنمۇ.3.ئايدىن.ئاشقاندا.ئەيدىزگە.قارتا.قان.تەكشۇرتكەن.ئېدۇق.ساق.چققان. لكن.مەن.يەنلا.بەكلا.ئەنسزچلكتە.قۇرقۇپ.يۇرۋاتمەن.3ئايدىن.ئاشقاندا.تەكشۇرتپ.ساق چېقتۇق.بۇ.تەكشۇتش.قانچە.پرسەن.تۇغرا.چېقا.مەن.يەنە.كلەر.يېلى.مۇشۇ.ۋاقتتا.ئۇزۇكنى.ئالدۇرۋتپ.قۇرساق.كۇتۇرەي.دېگەن.سلەرچە.كلەر.يېلى .خاترجەم.قۇرساق.بۇلامدۇ.قانچلك.ۋاقتتن.كين.ئېرىم.ئېككمز.بزدە.ئەيدىز.يۇقكەن.دەپ.خاترجەم.بۇلالايمز.مەن.يەنە.قانچلك.ۋاقتتن.كين.قۇرساق.كۇتۇرۇپ.تۇغسام.بۇلدۇ.ما ڭا تەپسلى.مەسلھەت.بەرسەڭلار. ئىنكاسۋاقتى: 2015210 18:22:13ئەيدىز توغرىسىدىكى چۈشەنچىلىرىمىز قانچە كۆپ بولسا، ئەيدىزدىن شۇنچە يىراق تۇرالايمىز. ئەكسىچە ئەيدىزدىن ئەتراپلىق خەۋىرى بولمىغان كىشىلەر ئوڭايلا ئەيدىزگە پۇتلىشىپ قېلىشى مۇمكىن. ئىنكاسۋاقتى: 201553 20:26:38ئاللاخىم قاچانمۇ داۋاسى تىپىلارۋاقتى: 2015512 21:42:00 3.28 4.3 0.02 1 0.06 0.02 0.06 100018432 8, 2017226 11:36, 0.177803 , 22
|
اقمولا وبلىسىندا جول اپاتى سالدارىنان ەكى ادام كوز جۇمدى، دەپ حابارلايدى ..وبلىستىق پوليتسيا دەپارتامەنتى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە، 18قازان تۇنگى ساعات 00:46دا اقكول اۋداندىق پوليتسيا ءبولىمىنىڭ كەزەكشى بولىمىنە نۇرسۇلتانپەتروپاۆل اۆتوجولىنىڭ 387 شاقىرىمىندا جولكولىك وقيعاسى بولعانى تۋرالى حابار تۇسكەن.الدىن الا مالىمەتتەر بويىنشا، ىستەن شىققان اۆتوكولىگى تيەلگەن گازەل اۆتوكولىگى جۇرگىزۋشىسى نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ 30 جاستاعى تۇرعىنى الدا تۇرعان اۆتوكولىگىمەن جۇرگىزۋشىسى نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ 27 جاستاعى سوقتىعىسقان. جولكولىك وقيعاسى سالدارىنان گازەل اۆتوكولىگىنىڭ ەكى جولاۋشىسى، ياعني 34 جانە 29 جاستاعى نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ تۇرعىندارى وقيعا ورنىندا كوز جۇمدى.ال، گازەل اۆتوكولىگىنىڭ جۇرگىزۋشىسى ءتۇرلى دەنە جاراقاتىمەن اقكول اۋدانىنىڭ ورتالىق اۋرۋحاناسىنا جاتقىزىلدى. وقيعا كەزىندە ەكى جۇرگىزۋشى دە ساۋ بولعان، دەدى ۆەدومستۆودان.قازىرگى كەزدە، وسى وقيعاعا بايلانىستى قىلمىستىق كودەكستىڭ 345ءشى بابىنىڭ 4بولىگى كولىك قۇرالدارىن باسقاراتىن ادامداردىڭ جول ءجۇرىسى نەمەسە كولىك قۇرالدارىن پايدالانۋ قاعيدالارىن بۇزۋى بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ شارالارى قولعا الىندى.جول اپاتى اقمولا وبلىسى كولىك
|
ءسال كەشىكسە، ءورت بولۋى مۇمكىن ەدى اباي شاحتاسىنداعى وقيعانىڭ ءمانجايى24 قاراشا 21:29نۇرسۇلتان. قازاقپارات ق ر توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى يۋري يلين اباي شاحتاسىندا تەكسەرۋ جۇرگىزگەن ۇكىمەتتىك كوميسسيا انىقتاعان دەرەكتەردى ايتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.ك10 دەپ اتالاتىن جەلدەتۋ شترەگىنىڭ كەنجارىندا 24 قاراشا ارالىعىندا كەن بارلاۋ جانە جول ارشۋ جۇمىستارىنا دايىندىق جۇرگىزىلگەن. سونىڭ ارقاسىندا گازديناميكالىق قۇبىلىستىڭ اسەرى باسەڭ بولعان جانە مەتاننىڭ تارالۋ اۋقىمى شەكتەلگەن. ءدال 7 قاراشا كۇنى ساعات 8.00 دە تەحنيكالىق اۋىسىم جۇمىسقا كىرىسىپ، دايىندىقتى جالعاستىرعان. ياعني، ەشقانداي بۇرعىلاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن جوق. ءبىرىنشى اۋىسىم جۇمىسقا كىرىسكەننەن كەيىن 20 مينۋت وتكەندە مەتان كونسەنتراتسياسىنىڭ ارتۋى تىركەلگەن. ونىڭ مولشەرى ءار 2030 سەكۋند سايىن وسە كەلىپ، شەكتى ءمان 41 عا جەتەدى. بۇل دەنساۋلىققا قاتەرلى مولشەر قالىپتاستى دەگەن ءسوز ەدى، دەدى يۋري يلين قاراعاندى وبلىسىنداعى وڭىرلىك كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگىندە.مينيستر زارداپ شەككەندەر بۇدان دا كوپ بولۋى مۇمكىن ەدى دەپ وتىر.شاحتاداعى گاز مولشەرىن باقىلايتىن كەزەكشى ديسپەتچەردىڭ جەدەل ارەكەتىنىڭ ارقاسىندا ەلەكتر قۋاتى دەرەۋ اجىراتىلىپ، جۇمىسشىلاردى ەۆاكۋاتسيالاۋ تۋرالى شەشىم شىعارىلعان. سونىڭ ارقاسىندا كوز جۇمعاندار سانى 6 ادام بولدى. شاحتادا وت تۇتانعان جاعدايدا ونداعى 64 ادام تۇگەل قازا تابۋى مۇمكىن ەدى، دەدى يۋري يلين.ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، قايتىس بولعان 6 ادام اينالاسى 23 مينۋتتىڭ ىشىندە ۋلانعان.وقيعا وتە جىلدام وربىگەن. كەنجاردا قالعان 6 ادام اينالاسى 23 مينۋتتىڭ ىشىندە ۋلانىپ ۇلگەرگەن. ەلەكتر قۋاتى اجىراتىلعانىن كورگەن شاحتا جۇمىسشىلارىنىڭ ءبىرى وزدىگىنەن قۇتقارۋ جۇمىسىن باستاپ كەتكەن. سونىڭ ارقاسىندا 2 كەنشى امان قالىپ وتىر، دەپ تۇيىندەدى توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى.ەسكە سالساق، 7 قاراشا كۇنى قاراعاندى وبلىسىنىڭ اباي شاحتاسىنداعى توتەنشە جاعدايدان بىرنەشە كەنشى قازا تاپقان بولاتىن.بۇگىنگى بريفينگ بارىسىندا يۋريف يلين اپاتتا قازا بولعان جۇمىسشىلاردىڭ كىناسى دالەلدەنبەگەنىن ايتتى.
|
خەلقئارا جامائەت: دۇنيا ئىلھام توختى بىلەن بىللە! ئۇيغۇرخىتاي تۈرمىسىدىكى ئۇيغۇر زىيالىي ئىلھام توختىنىڭ مارتېن ئەننالس مۇكاپاتىنىڭ نامزاتلىقىغا كۆرسىتىلىش مۇناسىۋىتى بىلەن مەزكۇر فوند جەمئىيەت ۋە باشقا ئالاقىدار خەلقئارالىق تەشكىلاتلارنىڭ مەسئۇللىرى ئىلھام توختىنىڭ نامزاتلىققا تاللىنىشى ھەمدە بۇنىڭ ئەھمىيىتى ھەققىدە ئۆز پىكرىنى بايان قىلدى. ئۇلار بىردەك ئىلھام توختى خىتاي تۈرمىسىگە قامىۋېتىلگەن بولسىمۇ دۇنيانىڭ ھېچقاچان ئۇنى ئۇنتۇمايدىغانلىقىنى بىلدۈردى.ئىلھام توختىنى مۇكاپات نامزاتلىقىغا تاللىغان مارتېن ئەننالس ۋەخپىنىڭ باشقۇرۇشىدىكى مارتېن ئەننالس مۇكاپاتى 1993 يىلى شىۋېتسارىيەدە تەسىس قىلىنغان بولۇپ، خەلقئارادا ئىنسان ھەقلىرى پائالىيەتلىرىنىڭ نوبېل مۇكاپاتى دەپ تەرىپلىنىپ كەلمەكتە. بۇ مۇكاپات خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتىنىڭ تۇنجى باش كاتىپى مارتېن ئەننالسنىڭ نامى بىلەن ئاتالغان.مارتېن ئەننالس پۈتكۈل ھاياتىنى ئىنسان ھەقلىرىگە ئالاقىدار پائالىيەتلەرگە بېغىشلىغان، شۇنداقلا خەلقئارادا تۈرلۈك شەكىللەردىكى ئىنسان ھەقلىرىنى قوغداش پائالىيەتلىرىنى تەشكىللىگەن شەخس بولۇپ، 1991 يىلى ۋاپات بولغان. ئۇنىڭ نامى بىلەن ئاتالغان مۇكاپات 1994 يىلىدىن باشلاپ يىلدا بىر قېتىم تارقىتىلىپ كېلىنمەكتە.مارتېن ئەننالس ۋەخپىنىڭ ھازىرقى مۇدىرى مايكىل خامباتتا ئىلھام توختىنىڭ 2016 يىللىق مۇكاپات نامزاتلىقى ئۈچۈن تاللانغانلىقىغا دائىر سوئاللار ھەققىدە زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ مۇكاپات نامزاتلىرىنىڭ قانداق تاللىنىدىغانلىقى ھەققىدە قىسقىچە چۈشەنچە بەردى.ئۇ بۇ ھەقتە مۇنداق دېدى: ئىنسان ھەقلىرى مۇھاپىزەتچىلىرى ئۈچۈن بېرىلىدىغان مارتېن ئەننالس مۇكاپاتى باشقىلارنىڭ ئىنسان ھەقلىرىنى قوغداش يولىدا ئۆز ھاياتىنى خەتەرگە تەۋەككۈل قىلغان ئىنسان ھەقلىرى مۇھاپىزەتچىلىرىنى ھىمايە قىلىش ئۈچۈن تەسىس قىلىنغان. بىز دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىن نامزاتلار ئىسىملىكىنى تاپشۇرۇۋالىمىز. ھەرقانداق كىشى بۇ مۇكاپات ئۈچۈن نامزات كۆرسەتسە بولىدۇ. ئەمدى مەزكۇر مۇكاپاتنى ئالاھىدە ئەھمىيەتكە ئىگە قىلغان ئامىل نېمە؟ دەپ سورىسىڭىز، بۇ مۇكاپاتنى ئادەتتە ئوخشاش بولمىغان ئون تەشكىلاتتىن تەركىب تاپقان بىر باھالاش كومىتېتى باھالاپ چىقىدۇ. بۇ ئون تەشكىلاتنىڭ ئىچىدە خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى، ئىنسان ھەقلىرىنى كۆزىتىش تەشكىلاتى ۋە باشقا سەككىز ئورگان بار. ئاددىي قىلىپ ئېيتساق، بۇ مۇكاپاتنى ئىنسان ھەقلىرى تەشكىلاتلىرىنىڭ بىر قېتىملىق ئومۇمىي تەسىرات ئېلان قىلىش پائالىيىتى دېيىشكىمۇ بولىدۇ. ئىلھام توختى بۇ يىل ئۈچ نامزاتنىڭ بىرى بولۇپ بېكىتىلدى، قالغان ئىككىسى سۈرىيەلىك رازان زەيتۇنە ۋە ئېفىيوپىيەلىك 9 رايون بلوگچىلىرى، يەنە بىر جەھەتتىن ئالغاندا بۇنى خەتەرگە تەۋەككۈل قىلىۋاتقان كىشىلەر ئۈچۈن بىر تۈرلۈك ئۆلچەم دېيىشكىمۇ بولىدۇ.مارتېن ئەننالس مۇكاپاتىغا كۆرسىتىلگەن نامزاتلارنى باھالاش كومىتېتى ئەزالىرىنىڭ بىرى بولغان ئىنسان ھەقلىرىنى كۆزىتىش تەشكىلاتى خىتاي بۆلۈمىنىڭ مەسئۇلى سوفېي رېچاردسون ئۆزلىرىنىڭ نېمە ئۈچۈن ئىلھام توختىنى نامزاتلارنىڭ بىرى قىلىپ تاللىغانلىقى ھەققىدە مەلۇمات بەردى.ئۇ بۇ ھەقتە مۇنداق دېدى: ئىلھام توختىغا ئادەتتىن تاشقىرى قاتتىق جازا بېرىلگەنلىكىنى خەلقئارادىكى ئىنسان ھەقلىرى دۇنياسىدا نۇرغۇن كىشىلەر ياخشى بىلىدۇ، دەپ ئويلايمەن. شۇنىڭ بىلەن بىرگە خىتايدىكى باستۇرۇش ھەرىكەتلىرىمۇ بۇ كىشىلەرنىڭ دىققىتىدىن چەتتە قېلىۋاتقىنى يوق. ئەمما دۇنيا ھازىر ئىسلام دىنىڭ رولى، مۇسۇلمان ئاز سانلىق مىللەتلەر ھەمدە كەمسىتىشكە ئۇچراۋاتقان ئاشۇ كىشىلەر توپى بىلەن بولغان مۇرەسسە ئىشلىرى ھەققىدىكى سوئاللارغا دۇچ كېلىۋاتقان بىر پەيتتە ئىلھام توختى پەۋقۇلئاددە مۇھىم شەخس سۈپىتىدە ئورنىدىن دەس تۇرۇپ، پەۋقۇلئاددە ھالدا تۇرۇۋاتقان ئاشۇ مۇسۇلمانلار توپىغا قارىتىلغان تۈرلۈك كەمسىتىشلەرنى توختىتىشنى تەلەپ قىلدى.ئالاقىدار ئۇچۇرلاردا بۇ يىلقى مۇكاپات نامزاتلىقىغا كۆرسىتىلگەن كىشىلەرنىڭ خېلى سالماقنى ئىگىلەيدىغانلىقىنى، بەزى نامزاتلارنىڭ كۈچلۈك خەلقئارالىق تەسىرگە ئىگە بولۇش ئېھتىماللىقى ھەققىدە سورىغىنىمىزدا مايكىل خامباتتا بۇ ھەقتە قىسقىچە ئۇچۇر بېرىپ مۇنداق دېدى: سۆزىڭىز ئورۇنلۇق، ئىنسان ھەقلىرى مۇھاپىزىتى ئۈچۈن جېنىنى ئالىقىنىغا ئېلىپ قويۇۋاتقان سانسىزلىغان ئىنسانلار مەۋجۇت. يەنە كېلىپ بۇ يىل بىز ناھايىتى كۈچلۈك نامزاتلارغا دۇچ كەلدۇق. مېنىڭچە باھالاش كومىتېتىنىڭ بىردەك ئىلھام توختىنى نامزاتلىققا كۆرسىتىشى ئۇنىڭ ئاددىيغىنە يوسۇندا ئۆز پىكرىنى ئىپادىلىگەنلىكى ئۈچۈنلا ئۆمۈرلۈك قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنىشى بولسا كېرەك. ئىلھام توختى پەقەت دۇنياۋى يوسۇندا مەۋجۇت بولۇۋاتقان ئەقەللىي ئىنسان ھەقلىرىنى سورىدى، شۇنداقلا بۇ ھەقلەرنىڭ خىتاي تەۋەسىدە ئېتىبارغا ئېلىنىشىنى تەلەپ قىلدى. پەقەت مۇشۇلار ئۈچۈنلا ئۇ ئۆمۈرلۈك قاماققا ئېلىندى. خەۋىرىڭىز بولۇشى مۇمكىن، ئىنسان بولۇش سۈپىتى بىلەن ئۇنىڭ ئۆز ئوي پىكرىنى ئىپادىلەش ھوقۇقى بولۇشى لازىم.زىيارەت جەريانىدا مايكىل خامباتتا ئۆزىنىڭ ئىلھام توختى ۋە ئۇنىڭ ئائىلىسى دۇچار بولغان دىشۋارچىلىقلاردىن تولىمۇ بىئارام بولۇۋاتقانلىقىنى بىلدۈرۈپ مۇنداق دېدى: ئىلھام توختىنىڭ ئائىلىسىدىكىلەر ھازىر ناھايىتى قىيىن كۈنلەرنى كۆرۈۋاتىدۇ. بۇ ئىشلاردىن مېنىڭ خەۋىرىم بار. ئۇنىڭ گۆدەك پەرزەنتلىرى بار ئىدى. مۇشۇ پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ ئىلھامغا ۋە ئۇنىڭ ئائىلىسىدىكىلەرگە شۇنى بىلدۈرۈپ قويغۇم كېلىۋاتىدۇ: ئىلھام توختى قاماققا ئېلىنغان بولسىمۇ ئۇ يالغۇز ئەمەس. خىتاينىڭ ئىچىدە ۋە سىرتىدا ئۇنىڭ ئەھۋالىدىن خەۋىرى بار سانسىزلىغان ئىنسانلار ئۇنىڭغا ھەمدەم بولماقتا. بىز شۇنىڭ بىلەن بىرگە خىتاي قانۇن سىستېمىسىنىڭ مۇشۇ پۇرسەتنى چىڭ تۇتۇپ، ئىلھام توختىنىڭ دېلوسىنى يېڭىۋاشتىن مۇزاكىرە قىلىشنى، شۇنداقلا بۇ دېلوغا يېڭىۋاشتىن قاراپ چىقىپ ئۇنىڭ ئەركىنلىكىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشىنى ئۈمىد قىلىمىز.خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئىلھام توختىغا بۇنداق بىر مۇكاپاتنىڭ بېرىلىشىدىن خۇشال بولمايدىغانلىقىنى پەرەز قىلغان سوفېي رېچاردسون خانىم بۇ ۋەقەنىڭ خىتاي ھۆكۈمىتى ئۈچۈن قاتتىق بىر سىگنال بولىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.ئۇ بۇ ھەقتە مۇنداق دېدى: ئەلۋەتتە بۇ بېيجىڭدىكى خىتاي ھۆكۈمىتىگە ناھايىتى كۈچلۈك بىر ساۋاقنى يەتكۈزىدۇ: ئەڭ ئالدى بىلەن پروفېسسور ئىلھام ۋە ئۇنىڭ خىزمەتلىرى، شۇنداقلا ئۇنىڭ مەۋجۇت مەسىلىلەر ھەققىدىكى ئوي پىكىرلىرى مەڭگۈ ئۇنتۇلمايدۇ. دائىرىلەر ئۇنى مۇددەتسىز قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىۋەتكەن، شۇنداقلا قانۇنسىز ھالدا ئۇنىڭ ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ ئىلھامنى يوقلىشىنى مەنئى قىلغان، شۇنداقلا خىتاي تەۋەسىدىكى دۆلەت ئاخبارات ۋاسىتىلىرىدە ئۇنى بۆلگۈنچىلىك تەھدىتى دەپ تەسۋىرلىگەن بولۇشىدىن قەتئىينەزەر غەرب دۇنياسى سىز باياتىن تىلغا ئالغان مارتېن ئەننالس مۇكاپاتىدەك مۇكاپاتلار ئارقىلىق خىتايدىكى بۇ ئەيىبلەشلەرنى بىردەك رەت قىلىدۇ، شۇنداقلا مەسىلىگە خىتاي ھاكىمىيىتى قارىغاندەك قارىمايدۇ. بەلكى ئىلھامنىڭ قىلغانلىرىنى بىر ئىجابىي ھەرىكەت دەپ چۈشىنىدۇ. گەرچە ئىلھام توختى تۈرمىنىڭ قاراڭغۇ ئۆيلىرىگە بەند قىلىنىپ تاشقى دۇنيادىن ئايرىپ تاشلانغان بولسىمۇ، بۇ مۇكاپات ھەمكارلىقنىڭ ئىپادىلىنىش شەكىللىرىنىڭ بىرى، دەپ قارايمەن. شۇڭا بۇنى نوبېل تىنچلىق مۇكاپاتىنىڭ ساھىبى ليۇ شياۋبو ۋە خىتايدا قىيىن قىستاققا ئېلىنىۋاتقان باشقا كىشىلەرگە ئوخشاش بەدەل تۆلەش، دېسەم قىلچە خاتا كەتمەيدۇ. تاشقى دۇنيادىكى ئىنسانلار بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن بىز ئىلھامنى، شۇنداقلا ئۇنىڭ تەشەببۇسلىرىنى ئۇنتۇمايمىز.مەلۇم بولۇشىچە، مەزكۇر مۇكاپاتنىڭ ئاخىرقى نەتىجىسى بۇ يىل ئۆكتەبىر ئېيىدا ئېلان قىلىنىدىغان بولۇپ، مۇكاپات تارقىتىش مۇراسىمى جەنۋە شەھىرىدە ئۆتكۈزۈلىدىكەن.
|
شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئازاد ئۈچ ۋىلايىتى خەۋەر ۋە تەتقىقات خەۋەر مەركىزى ئەركىن كىلەچەك ئۈچۈن!15 نويابىر 2021شەرقىي تۈركىستان ھەر مىللەت خەلقلىرىنىڭ چېۋەر داھىيسى ئەخمەتجان قاسىمىشەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى ۋە ئۇنىڭ ھۆكۈمىتى شەرقىي تۈركىستاننىڭ شىمالىدىكى يەر كۆلىمى 280 مىڭ كىۋادرات كىلومېتىردىن كۆپرەك كېلىدىغان ئۈچ ۋىلايىتىدە ماكانلاشقان 700 مىڭدىن ئارتۇق نوپۇسقا ئىگە ھەر قايسى يەرلىك مىللەت خەلقلىرى ئۇيغۇر، قازاق، موڭغۇل، رۇس، تۇڭگان، قىرغىز،تاتار، ئۆزبېك، شىبە، داغۇر سۇلۇن ۋە تاجىك قاتارلىق مىللەت خەلقلىرى، ھەر قايسى سىنىپ، ھەر قايسى ساھە، ھەر قايسى تەبىقە قاتلاملار ۋە دىنىي زاتلارنىڭ كەڭ كۆلەمدىكى بىرلىك سەپ قۇرۇپ، ئورتاق دۈشمەن تاجاۋۇزچى جۇڭخۇا مىنگونىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى مۇستەبىت مۇستەملىكە ھۆكۈمرانلىقىنى ئاغدۇرۇپ تاشلاپ، بۇ خىتاي مۇستەملىكىچىلىرىنى شەرقىي تۈركىستاندىن قوغلاپ چىقىرىش مەقسىتىدە قوزغالغان قوراللىق مىللىي مۇستەقىللىق ئازادلىق ئىنقىلابىنىڭ مىللىي ھەرىكىتىنىڭ ئاساسىدا شەرقىي تۈركىستاندا قۇرۇلغان بىر دېموكراتىك جۇمھۇرىيەت ۋە ھۆكۈمەت.شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى ۋاقىتلىق ھۆكۈمىتى ئۆزىنىڭ ھۆكۈمەت خىتابنامىسى نى ئېلان قىلغاندىنكېيىن جۇمھۇر رەئىسلىرى ئېلىخان تۆرە ۋە ئەخمەتجان قاسىمىلارنىڭ چېۋەر رەھبەرلىكىدە مەزكۇر دۆلەتنى بۇ خىتابنامىدىكى ماددىلار بۇيىچە دۆلەت ھوقۇقى ۋە مەمۇرىيىتىنى ئىجرا قىلىپ، ئاسىيانىڭ مەركىزىي شەرقىي تۈركىستان زېمىنىدا ئىسمى جىسمىغا لايىق بولغان دەسلەپكى قەدەمدىكى بىر دېموكراتىك دۆلەت قۇرۇپ چىقىدۇ. شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى ھۆكۈمىتى ھۆكۈمەت خىتابنامىسى غا ئاساسەن ئۆز ھۆكۈمەت فۇنكسىيەسىنى يۈرگۈزۈپ سىستېمىلىق ھالدا قەدەممۇ قەدەم دۆلەت تۈزۈلمىسىگە دائىر بولغان بىر قاتار مۇھىم ئىشلارنى قىلىدۇ.شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى بىر يۈرۈش دۆلەت ھاكىمىيەت سىستېمىسى ۋە ئەدلىيە سىستېمىسىنى بەرپا قىلىدۇ. مۇستەقىل ئۈچ ۋىلايەت دائىرىسىدە ھەر دەرىجىلىك خەلق ھاكىمىيەتلىرى قۇرۇلىدۇ. ھاكىمىيەت قانۇن ۋە دېموكراتىك ئۇسۇلدا يۈرگۈزۈلىدۇ. دۆلەت ئارمىيەسى مىللىي ئارمىيە، سوت، پىروكۇراتورا ۋە ساقچى ئورۇنلىرى قۇرۇلىدۇ. جەمئىيەت ئامانلىقى كاپالەتلەندۈرۈلىدۇ. ھەر مىللەت خەلقى ئۆز ئۆزىگە خوجا بولىدۇ. ھاكىمىيەتتىكى ھەر مىللەت خەلقىنىڭ نادىر ۋەكىللىرى ئۆزلىرىنىڭ ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈش ئىقتىدارلىرىنى تولۇق نامايان قىلىدۇ. شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيەت ھۆكۈمىتى ۋە ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەت ئورگانلىرى خەلققە جاۋابكار بولۇپ ئۆز خىزمەتلىرىنى جان پىدالىق بىلەن ئىشلەيدۇ. ۋاقىتلىق ھۆكۈمەت ئۆز خىتابنامىسىدا ھەممە مىللەت ھوقۇقتا باراۋەر دېگەن شوئارنى ئېنىق ئوتتۇرىغا قويىدۇ. ۋاقىتلىق ھۆكۈمەت مىللەتلەر ئىتتىپاقىنى تەكىتلەيدۇ. مىللەتلەر ئىتتىپاقىغا تەسىر يەتكۈزىدىغان ھەر قانداق سۆز ھەرىكەتنى چەكلەيدۇ ۋە قانۇنىي چارە كۆرۈلىدۇ. يەرلىك مىللەتلەر ئىتتىپاقى شەرقىي تۈركىستان تارىخىدا مىسلى كۆرۈلمىگەن دەرىجىدە ياخشى بولىدۇ. ھەر قايسى يەرلىك مىللەت خەلقلىرى ئۆزئارا ناھايىتى ئىناق ئۆتىدۇ. شۇنداق دېيىشكە بولىدۇكى، مىللەتلەر ئىتتىپاقى شەرقىي تۈركىستان مۇستەقىللىق ئىنقىلابىنىڭ غەلىبىگە ئېرىشىشىنىڭ ئاساسىي سەۋەبلىرىدىن بىرى بولغان.ئازاد ئۈچ ۋىلايەتتە دېھقانچىلىق چارۋىچىلىق يۈكسىلىد . ئەمگەكچى خەلقنىڭ سېلىقىنى يەڭگىللىتىش ۋە خەلق تۇرمۇشىنى ياخشىلاش ئۈچۈن جۇمھۇرىيەت ھۆكۈمىتى مەخسۇس قارار ماقۇللاپ باجنى 50 كېمەيتىش، باج تۆلەشكە قۇربىتى يەتمىگەن دېھقان چارۋىچىلارنىڭ سېلىقىنى كۆتۈرۈۋېتىشنى بەلگىلەيدۇ. 1948 يىلغا كەلگەندە ھەر خىل باجلار 50 كېمەيتىلىدۇ. يېزا ئىگىلىكىنى تەرەققىي قىلدۇرۇش ئۈچۈن دېھقانلارغا دېھقانچىلىق قورال سايمانلىرى، ئات كالا ۋە ئۇرۇق تارقىتىپ بىرىدۇ. ۋاقىتلىق ھۆكۈمەت يېزا ئىگىلىك بانكىسىنى تەسىس قىلىپ بانكا ئارقىلىق دېھقانلارغا قەرز پۇل تارقىتىپ، ئۇلارنىڭ ئىشلەپچىقىرىشىغا يار يۆلەكتە بولىدۇ. يېرى يوق دېھقانلارغا يەر تەقسىم قىلىپ بېرىلىدۇ. تېرىلغۇ يەر مەيدانى 1944 يىلغا قارىغاندا يېرىم ھەسسە كۆپىيىدۇ.شەھەرلەردە بازار ئىگىلىكى راۋاجلىنىدۇ ، سودا سانائەت يۈكسىلىدۇ. سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن بولغان سودا مۇناسىۋىتى ئورنىتىلىپ يېزا شەھەر خەلقلىرىنىڭ تۇرمۇشى مۇقىملىشىدۇ ۋە ياخشىلىشىدۇ. 1948 يىلى غۇلجىدا ئاشلىق ۋە كۈندىلىك تۇرمۇشقا كېرەكلىك نەرسىلەرنىڭ باھاسى ئۈرۈمچىگە نىسپەتەن 5 باراۋەردىن 12 باراۋارگىچە ئازىيىدۇ.مەدەنىيەت مائارىپ ۋە سەھىيە ئىشلىرى بىر قەدەر جۇشقۇن ئۇرۇپ تەرەققىي قىلىدۇ. 1948 يىلدىن 1949 يىلغىچە شەرقىي تۈركىستان ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت مائارىپنى راۋاجلاندۇرۇش ئىشلىرىغا سەرپ قىلغان خىراجەت نىسبىتى دۆلەت ئومۇمىي خىراجەت نىسبىتىنىڭ 33 نى تەشكىل قىلىدۇ.مائارىپ جەھەتتە باشلانغۇچ تۇلۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپلەر كۆپەيتىلىدۇ، ئوقۇش يېشىغا يەتكەن ھەر مىللەت بالىلىرى ئاساسىي جەھەتتىن ئوقۇش پۇرسىتىگە ئىگە قىلىنىدۇ. ھەر قايسى مىللەتلەرنىڭ بالىلىرى ئۆز تىلىدا ئوقۇيدىغان مەكتەپلەر قۇرۇلىدۇ. ھەر قايسى مىللەتلەر يېزىقىدىكى دەرسلىكلەر تۈزۈلىدۇ. جۇمھۇرىيەت ھۆكۈمىتىنىڭ بۇيرىقىغا ئاساسەن ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنى تولۇقلىنىدۇ، ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئوقۇتۇش سەۋىيەسى تەدرىجىي يۇقىرى كۆتۈرۈلىدۇ. 1948 1949 ئوقۇش يىلىغا كەلگەندە ئازاد ئۈچ ۋىلايەتتە يەنى ئىلى، تارباغاتاي ۋە ئالتاي ۋىلايەتلىرىدە 545 باشلانغۇچ ۋە ئوتتۇرا مەكتەپ، 1830 سىنىپ، 56 مىڭ 900 نەپەر ئوقۇغۇچى، 2059 نەپەر ئوقۇتقۇچى ۋە خىزمەتچى بار بولىدۇ. ئەنۋەر خانبابا : ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى مەزگىلىدىكى مائارىپ ئەھۋالى دىكى مەلۇمات ھەر ساھەدىكى ئوتتۇرا دەرىجىلىك مۇتەخەسسىسلەرنى يېتىشتۈرۈپ چىقىدىغان مەكتەپلەر قۇرۇلىدۇ. ساۋاتسىزلىقنى يوقىتىش خىزمىتى كەڭ قانات يايدۇرۇلىدۇ. 1949 يىلىغا كەلگەندە ئازاد ئۈچ ۋىلايەتتە ساۋاتلىقلارنىڭ سانى ئومۇمىي نوپۇسنىڭ 70 دىن ئېشىپ كېتىدۇ. سەيپىدىن ئەزىزى : ئۆمۈر داستانى ، ئەسلىمە 2 دىكى مەلۇمات مەدەنىيەت جەھەتتىن ھەر قايسى ۋىلايەتلەردە سەنئەت ئۆمەكلىرى قۇرۇلىدۇ. ھەر قايسى مىللەتلەرنىڭ مەدەنىي ئاقارتىش ئۇيۇشمىلىرى قۇرۇلۇپ مىللىي مەدەنىيەت تەرەققىي قىلىدۇ. ھەر جايلاردا ھەر قايسى مىللەتلەرنىڭ سەنئەت ئۆمەكلىرى قۇرۇلىدۇ. ئۇيغۇر، قازاق، رۇس ، موڭغۇل ۋە شىبە قاتارلىق مىللەتلەرنىڭ يېزىقلىرىدا گېزىت ژۇرناللار نەشر قىلىنىدۇ. شەھەر ۋە ناھىيەلەردە ئاممىۋىي كۇتۇپخانىلار ۋە كىنوخانىلار قۇرۇلىدۇ.سەھىيە جەھەتتىن شەھەر ناھىيەلەردە يېڭىدىن دوختۇرخانىلار ، يېزا قىشلاقلاردا تېببىي پونكىتلار قۇرۇلىدۇ. ھەقسىز دوختۇرغا كۆرۈنۈش يولغا قويۇلىدۇ. ھەر مىللەت خەلقنىڭ سالامەتلىك سۈپىتى تاجاۋۇزچى جۇڭخۇا مىنگونىڭ ۋاقتىدىكىگە قارىغاندا نىسبەتەن كۆپ ياخشىلىنىدۇ. قىسقىسى، ئىلى، تارباغاتاي ۋە ئالتايدىن ئىبارەت ئۈچ ۋىلايەتتىن ئىبارەت بۇ مۇستەقىل رايوندا ھەر ساھەدە دەسلەپكى گۈللىنىش ۋە تەرەققىيات ۋەزىيىتى بارلىققا كېلىدۇ.1949 يىلغا كەلگەندە شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى ھۆكۈمىتىنىڭ ھەر مىللەت خەلقلىرىنىڭ ئېسىل ئەزىمەت پەرزەنتلىرىدىن تەشكىللەنگەن دۆلەت ئارمىيەسى مىللىي ئارمىيەسى ئۆزىنىڭ ئىستېداتلىق قوماندان كوماندىرلىرى، ھەربىي ئايروپىلان، تانكا بورۇۋنىك، زەمبىرەك، زېنىت توپ ۋە ھەربىي ئاپتوموبىل قاتارلىق بىر قەدەر زامانىۋى قۇرال ياراق، ھەربىي ئۈسكۈنە ئەشيالار ۋە مىڭلىغان ھەربىي ئات، ھەربىي قاتناش ۋاسىتىلىرى ھەمدە ھەربىي گوسپىتال ھەربىي دوختۇرخانا قاتارلىق بىر يۈرۈش مۇكەممەل ھەربىي لازىمەتلىكلەرگە ئىگە بولغان يۈكسەك ھەربىي ئىنتىزاملىق جەڭگىۋار ۋە قەيسەر بولغان 15 مىڭدىن ئارتۇق ئەسكىرىي كۈچكە ئىگە مۇنتىزىم ئارمىيە بولۇپ شەكىللىنىدۇ.1947 يىل ئاۋغۇست ئېيىنىڭ ئاخىرىدا شەرقىي تۈركىستان ھۆكۈمىتىنىڭ تەلىپىگە بىنائەن سوۋېت ئىتتىپاقى ھۆكۈمىتى قايتىدىن مەسلىھەتچىلەر ئۆمىكىنى غۇلجىغا مەخپىي ئەۋەتتى. ئۇلارنىڭ مەخپىي بەلگىسى ئەخمەتجان قاسىمى 2 ئىشخانىسى دەپ بېكىتىلىدۇ.شەرقىي تۈركىستان مۇستەقىللىق ئىنقىلابى داۋام قىلغان قىسقىغىنا بەش يىل جەريانىدا مۇستەقىل ئۈچ ۋىلايەت دائىرىسىدە نۇرغۇنلىغان كادىرلار تەربىيەلىنىپ چىقىدۇ. بۇ كادىرلار جەمئىيەتنىڭ ھەممە ساھەلىرىدە ئۆزلىرىنىڭ زىممىسىگە يۈكلەنگەن ۋەزىپىلەرنىڭ ھۆددىسىدىن چىقالايدۇ. جۇمھۇرىيەت ھۆكۈمىتى ئۆزىنى ئۆزى كادىرلار بىلەن تەمىنلىيەلەيدۇ. بۇ جەرياندا داڭلىق سىياسىي ئەربابلار، داڭلىق قوماندانلار، باتۇر ئوفىتسېر جەڭچىلەر ۋە پىدائىيلار، خەلق ئۈچ ئۈچۈن جان كۆيدۈرۈپ ئىشلەيدىغان ئىلغارلار، مۇنەۋۋەر ئوقۇتقۇچىلار ۋە تېببىي خادىملار يېتىشىپ چىقىدۇ.جۇمھۇر رەئىسلىرى ئېلىخان تۆرە ۋە ئەخمەتجان قاسىمى شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى ھۆكۈمىتىنىڭ رەھبەرلىك خىزمەتلىرىدە ئۆزلىرىنىڭ بىر بىلىملىك، تەدبىرلىك، تەجرىبىلىك، قابىلىيەتلىك دىپلومات ۋە پىشقان سىياسىيون رەھبەرلەر ئىكەنلىكىنى تولۇق نامايان قىلىدۇ. ئەڭ مۇھىمى شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتىنىڭ قۇرۇلۇشى ۋە ئۇنىڭ ئىقتىساد، سانائەت، يېزا ئىگىلىك، مەدەنىيەت، مائارىپ، سەھىيە ۋە ھەربىي جەھەتلەردىكى مۇۋەپپەقىيەتلىرى بۇ يەردىكى يەرلىك مىللەتلەر ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز ۋە باشقا مىللەتلەرنىڭ تامامەن ئۆزلىرىنىڭ ئەجدادلىرىغا ئوخشاش بۇ مۇقەددەس زېمىندا بۈيۈك دۆلەت قۇرۇپ ئۇنى ھەر جەھەتتىن راۋاجلاندۇرۇش ئىقتىدارىغا ئىگە ئىكەنلىكى مۇنازىرە تەلەپ قىلمايدىغان ھالدا ئىسپاتلاپ بېرىدۇ.ئەخمەتجان قاسىمى ۋە بىر قىسىم تۆھپىكارلارنىڭ بىللە چۈشكەن خاتىرە سۈرىتى 1949 يىلى ھاياتىمدىن خاتىرىلەر ، ئەنۋەر خانبابا، شىنجاڭ تارىخ ماتېرىياللىرى 40 دىن ، 228 375 بەتلەر، ج خ س م كېڭىشىش ئو ئا ر كومىتېتى تارىخ ماتېرىياللىرى ھەيئىتى ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتىنىڭ 1996 يىلى 5 ئاي 1 نەشرى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى مەزگىلىدىكى مائارىپ ئەھۋالى ئەنۋەر خانبابا، شىنجاڭ تارىخ ماتېرىياللىرى 45 دىن ،193 208 بەتلەر، ج خ س م كېڭىشى ش ئو ئا ر كومىتېتى تارىخ ماتېرىياللىرى ھەيئىتى ، 2003 يىلى
|
15 تامىز 14:17نۇرسۇلتان. قازاقپارات ءشامشى شىعارماشىلىعى ۇلتتىڭ باعا جەتپەس بايلىعى. ق ر پرەزيدەنتى قاسىمجومارت توقايەۆ وسىلاي ءمالىم ەتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.بۇگىن ەلىمىزدىڭ ءانۇرانى مەنىڭ قازاقستانىم ءانىنىڭ اۆتورى، ۇلت رۋحانياتىنا تالاي سىرلى ساز بەن اسەم اۋەن سىيلاعان كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆتىڭ تۋعانىنا 90 جىل تولدى. ءشامشى شىعارماشىلىعى ۇلتتىڭ باعا جەتپەس بايلىعى. ونىڭ تۋىندىلارىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ پارىزى، دەپ جازدى قاسىمجومارت توقايەۆ دەگى پاراقشاسىندا.ەسكە سالا كەتسەك، بۇگىن اتى اڭىزعا اينالعان سازگەر، قازاق ءۆالسىنىڭ كورولى ءشامشى قالداياقوۆتىڭ تۋعانىنا 90 جىل تولدى. سازگەردىڭ ۇلى مۇحتار قالداياقوۆ حالىق ءارتىسىنىڭ ءومىرى مەن وتباسىلىق قۇندىلىقتارى تۋرالى ايتىپ بەردى.ق ر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن مەنىڭ قازاقستانىم حالىقارالىق مۋزىكالىق چەللەندجى باستالدى. اۋەندى مارافون قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، ق ر ءانۇرانى اۋەنىنىڭ اۆتورى ءشامشى قالداياقوۆتىڭ تۋعان كۇنىنە ارنالدى. تۇركىستان وبلىسىنىڭ وتىرار اۋدانىندا تۋىپءوسىپ، قازاق ءۆالسىنىڭ كورولى اتانعان ءشامشى قالداياقوۆقا تۋعان جەرىندە مۋزەي اشىلدى.
|
سپورت 24 تامىز، 2020وسىدان ءدال 36 جىل بۇرىن، ياعني 1984 جىلدىڭ 18 تامىزىندا ماسكەۋدە دوستىق84 دەگەن اتاۋعا يە بولعان كەشەندى سپورتتىق جارىستاردىڭ سالتاناتتى اشىلۋ ءراسىمى ءوتتى. وعان 50 ەلدىڭ وكىلدەرى قاتىستى. سولاردىڭ قاتارىندا لوساندجەلەس وليمپياداسىنا قاتىسۋدان باس تارتقان كسرو، ماجارستان، سولتۇستىك كورەيا، موڭعوليا، بولگاريا، كۋبا، گدر، ەفيوپيا، پولشا، چەحوسلوۆاكيا جانە تاعى باسقا سوتسياليستىك باعىتتاعى مەملەكەتتەردىڭ ورەندەرى بولدى. جاز ايلارىنىڭ باسىندا باستالىپ، قوڭىر كۇزگە دەيىن سوزىلعان باسەكەلەر اسا جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى.1980 جىلى اقش باستاعان كاپيتاليستىك باعىتتاعى بىرقاتار مەملەكەت ماسكەۋ وليمپياداسىنا قاتىسۋدان باس تارتقانى بەلگىلى. سوعان جاۋاپ رەتىندە سوتسياليستىك ەلدەردىڭ ءبىرازى لوساندجەلەستەگى ويىندارعا بويكوت جاريالادى. سودان وليمپيا دوداسى قىزىپ جاتقان تۇستا كسرونىڭ بيلىك باسىنداعى ازاماتتارى اسا ءىرى كەشەندى سپورتتىق سايىستاردى ۇيىمداستىرۋدى قۇپ كوردى. ارنايى قاۋلى قابىلدانىپ، وسى باعىتتا جۇمىستار جۇرگىزىلە باستاعاندا وعان دوستىق84 دەگەن اتاۋ بەرىلدى. جارىستىڭ اشىلۋ سالتاناتى ۆ.ي.لەنين اتىنداعى ورتالىق ستاديوندا قازىرگى لۋجنيكي دۇركىرەپ تۇرىپ ءوتتى.باسەكەلەر وليمپيادا باعدارلاماسىنا ەنگەن 30عا جۋىق سپورت ءتۇرى بويىنشا ءوتتى. سونىمەن قاتار سامبو، تەننيس جانە ۇستەل تەننيسىنەن سايىستار ۇيىمداستىرىلدى. ايتۋلى جارىستىڭ دەڭگەيى جوعارى بولعانى سونشالىق، تەك اۋىر اتلەتيكانىڭ وزىندە عانا الەمدىك رەكورد 28 مارتە جاڭاردى. بۇرىنسوڭدى بولماعان ناتيجەلەر ۆەلوسپورت 7، ءجۇزۋ 5، نىسانا كوزدەۋ 4 جانە جەڭىل اتلەتيكا 3 سايىستارىندا دا تىركەلدى. تاعى بىرنەشە مارتە رەكوردتىق كورسەتكىشتەر قايتالاندى.جالپى، دوستىق84 دوداسىنىڭ الاۋى ماسكەۋدە تۇتانعانىمەن، جارىستار كسرودان بولەك، تاعى بىرنەشە مەملەكەتتە ءوتتى. ماسەلەن، سۋ دوبى، ۆولەيبول جانە بوكسشىلاردىڭ باسەكەسىن كۋبا قابىلداسا، ۇستەل تەننيسشىلەرى سولتۇستىك كورەيادا سايىسقا ءتۇستى. سامبو كۇرەسىنىڭ شەبەرلەرى موڭعوليادا بەلدەستى. ال قالعان جارىستار قارت قۇرلىقتا ۇيىمداستىرىلدى.جالپى كوماندالىق ەسەپتە كسرو قۇراماسى جەكەدارا كوش باستادى. ولار 282 126 التىن87 كۇمىس69 قولا جۇلدەگە يەلىك ەتتى. ەكىنشى جانە ءۇشىنشى ورىنداردى گدر 504543، بولگاريا 212529 يەلەندى. سونداياق كۋبا 151112، ماجارستان 101724، پولشا 71734، سولتۇستىك كورەيا 5510، چەحوسلوۆاكيا 21828، قىتاي 214 جانە ەفيوپيا 122 ۇزدىك وندىقتىڭ قاتارىنا ەندى. بايراقتى باسەكەلەر بارىسىندا بارلىعى 13 مەملەكەتتىڭ ءانۇرانى شىرقالسا، 19 ەلدىڭ تۋى بيىكتە جەلبىرەدى.دوستىق84 دوداسىنا قازاقستاننىڭ دا كوپتەگەن سپورتشىسى قاتىستى. ولاردىڭ دەنى جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلدى. ەگەر سول جەرلەستەرىمىز لوساندجەلەسكە اتتانعاندا، وليمپيا ويىندارى تاريحىندا جەڭىپ العان جۇلدەلەرىمىزدىڭ سانى قازىرگىدەن الدەقايدا كوپ بولار ەدى. ماسەلەن، 1984 جىلى تاشكەنتتە وتكەن كسرو چەمپيوناتىندا قازاقتىڭ ءتورت بىردەي بوكسشىسى جەڭىمپاز اتاندى. ولاردىڭ بارلىعى دا دوستىق84 جارىسىندا ونەر كورسەتتى. كارىمجان ءابدىراحمانوۆ پەن سەرىك نۇرقازوۆ كۇمىس السا، سەرىك قوناقباەۆ قولا مەدالدى قاناعات تۇتتى. اسىلبەك قيلىموۆ شيرەك فينالدا ۇتىلدى. ءبىر ايتا كەتەرلىگى، بۇل جىگىتتەردىڭ ءبارىنىڭ دە جولىن كۋبانىڭ قابىلاندارى بوگەدى. بىراق قانداستارىمىزدىڭ بارلىعى بىردەي ۇتىلدى دەپ ايتۋعا اۋىز بارمايدى. ءبىزدىڭ جىگىتتەر جامان جۇدىرىقتاسقان جوق. بىراق كەيدە ساياساتتىڭ دا سپورتقا سالقىنى تيەدى ەمەس پە. بۇل جولى ءدال سولاي بولدى. جارىس گاۆانادا وتكەندىكتەن تورەشىلەر جەرگىلىكتى بوكسشىلاردىڭ ىعىنا جىعىلدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل باسەكەلەردى بوستاندىق ارالىنىڭ باسشىسى فيدەل كاسترونىڭ ءوزى تاپجىلماي تاماشالادى. تريبۋنادا وسىنداي مارتەبەلى مىرزا وتىرعاندا، بىرىنشىدەن كۋبالىقتار شارشى الاڭعا قاناتتانىپ شىقتى، ەكىنشىدەن قازىلار دا ولارعا قاتتى كومەكتەستى. وسى ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن مىنا ءبىر دەرەكتى العا تارتايىق: گاۆانادا 12 سالماق دارەجەسى بويىنشا وتكەن بوكسشىلار باسەكەسىندە جارىس قوجايىندارى 11 مارتە جەڭىس تۇعىرىنىڭ ەڭ بيىك ساتىسىنا كوتەرىلدى. تەك ءبىر عانا باس جۇلدە وزگە ەلدىڭ ورەنىنە بۇيىردى. بۇل رەتتە 67 كيلو سالماقتا ونەر كورسەتكەن گدردىڭ وكىلى تروستەن ءشميتتستىڭ باعى جانعانىن ايتا كەتەيىك. فينالدا ول كۋبالىق حوسە ەرناندەستەن ايلاسىن اسىردى.قازاقستاندىق سپورتشىلار اراسىندا جەڭىل اتلەت ۆلاديمير مۋراۆەۆ پەن زويا يۆانوۆا، باسكەتبولشى نادەجدا ولحوۆا مەن ۆالەري تيحونەنكو، ۆولەيبولشى ەلەنا چەبۋكينا مەن ولگا كريۆوشەەۆا، ۆاتەرپولشى سەرگەي كوتەنكو، كوگالداعى حوككەيشىلەر سوس ايرەپەتيان، ميننەۋلا ءازيزوۆ، الەكساندر گونچاروۆ، سەرىك قالىمباەۆ، الەكساندر مياسنيكوۆ، ميحايل نيچەپۋرەنكو جانە فاريت زيگانگيروۆ التىن تۇعىرعا كورسەتىلسە، تاعى كوپتەگەن جەرلەسىمىز جۇلدەلى ورىنداردى يەلەندى. مىنە، دوستىق84 ويىندارى وسىنداي وقيعالارىمەن ەستە قالدى.
|
20182020 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە تۇزەتۋلەر ەنگىزىلەدىقارجى 17 قاراشا، 20171195 رەتكورسەتىلدى وزگەرتۋ ؛ ؛كەشە پارلامەنت سەناتىنىڭ ءتوراعاسى قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ جەتەكشىلىك ەتۋىمەن سەناتتىڭ جالپى وتىرىسى ءوتىپ، وندا پالاتا دەپۋتاتتارى ؛20182020 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى؛ زاڭ جوباسىن تالقىلادى. اتالعان قۇجاتقا بايلانىستى وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى 116 ۇسىنىس تۇسكەندىكتەن زاڭ جوباسى ماجىلىسكە قايتارىلدى.ەڭ الدىمەن ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى تيمۋر سۇ؛لەي؛مەنوۆ سەناتورلارعا ەلىمىز؛دىڭ 20182022 جىلدارعا الەۋ؛مەت؛تىكەكونوميكالىق دامۋ بول؛جا؛مى مەن ؛قازاقستان رەسپۋب؛ليكا؛سىنىڭ ۇلتتىق قورىنان 20182020 جىلدارعا ارنالعان كەپىل؛دەندىرىلگەن ترانسفەرت تۋرا؛لى؛ زاڭ جوباسىن تانىستىر؛دى. بايانداماشىنىڭ ايتۋىن؛شا، ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىكەكونو؛ميكالىق دامۋ بولجامىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن الداعى وسى كەزەڭگە باررەلىنە 45 اقش دوللارى بولاتىنداي مۇناي باعاسىنىڭ دەڭگەيى نەگىزگە الىنىپ وتىر. سوندىقتان دا ۇلتتىق قوردان بولىنەتىن كەپىلدەندىرىلگەن ترانسفەرت كولەمى 2018 جىلى 2،6 تريلليون تەڭگە، 2019 جىلى 2،3 تريلليون تەڭگە، 2020 جىلى 2،0 تريلليون تەڭگە دەپ جوسپارلانعان.ال ۇلتتىق بانك ءتوراعاسى دانيار اقىشەۆ قارجى رەت؛تە؛ۋ؛شىسىنىڭ اقشانەسيە ساياساتى تۋرالى دەپۋتاتتاردى حابار؛دار ەتتى. ۇلتتىق بانكتىڭ نەگىزگى باسىمدىعى باعالاردىڭ تۇراقتىلىعىن قام؛تاماسىز ەتۋ ەكەنى، 2018 جىلى ينفلياسيانىڭ نىسانالى دياپازونى 57 پايىز شەگىندە بەلگىلەنىپ، 2020 جىلعا دەيىن بىرتەبىرتە 4 پايىزعا دەيىن تومەندەتۋ كوزدەلىپ وتىرعانى ايتىلدى.اتالعان زاڭ جوباسىن داۋىس؛قا سالۋ ناتيجەسىندە ءبىراۋىزدان قابىل؛دانعان سوڭ، قارجى ءمينيس؛ترى باقىت سۇلتانوۆ ؛20182020 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋب؛لي؛كالىق بيۋدجەت تۋرالى؛ زاڭ جوباسى جونىندە باياندادى. ونىڭ ايتۋىنشا، بيۋدجەتتى جاساقتاۋ بارىسىندا تەڭدەستىرىلگەن جانە ايقىن بيۋدجەت جونىندەگى پارلامەنتتىك تىڭداۋدىڭ ۇسىنىستارى، سون؛داياق ەسەپ كوميتەتى مەن ەكونو؛ميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنىڭ ۇسىنىمدارى ەسكەرىلگەن.نەگىزگى باياندامادان كەيىنگى سۇراقجاۋاپ بارىسىندا ءسوز العان سەناتورلار ۇكىمەت مۇشەلەرىنە ەل ىشىندەگى الەۋمەتتىكتۇرمىستىق ماسەلەلەردى كوتەردى.ايتالىق، دەپۋتات ر.ابدىكەروۆ ۇلكەندىكىشىلى اۋىلايماقتاردا ورنالاسقان اپاتتى ۇيلەردىڭ جايكۇيىنە ءوز الاڭداۋشىلىعىن ءبىلدىردى. ال ينۆەستيسيالار جانە دامۋ ءمينيسترى ج.قاسىمبەكتىڭ جاۋابىندا جالپى ەلىمىزدە اپاتتى جاعدايدا تۇرعان 78 مىڭعا جۋىق ءۇي بار ەكەندىگىن ايتتى.؛بۇل ۇيلەردىڭ باسىم بولىگى جەكەمەنشىكتە بولعاندىقتان، وعان تىكەلەي بيۋدجەتتەن قارجى ءبولۋ قاراستىرىلماعان. ءبىراق، مەملەكەت تاراپىنان ءتيىستى باعدارلامالار قولعا الىنىپ، سونىڭ اياسىندا بۇگىنگە دەيىن 2 300دەن استام اپاتتى تۇرعىن ۇيلەر جوندەلدى. وسى باعىتتاعى جۇمىستاردى جال؛عاستىرا تۇسەتىن بولامىز؛، دەدى مينيستر. ال سەناتور س.ەرشوۆ بول؛سا، ءبىلىم جانە عىلىم مينيس؛ترىنەن ورتا ءبىلىم بەرۋ ىسىن؛دەگى ۇستازداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارت؛تىرۋعا قاراستىرىلعان بيۋدجەت شىعىستارى جايىن ءسوز ەتتى.؛تالقىلاپ وتىرعان بيۋدجەتتە ءبىرقاتار پاندەر بويىنشا ءۇش تىلدە وقىتۋ تۇرعىسىندا 6،9 ملرد تەڭگە ەسكەرىلگەن. مۇعالىمدەر ءتيىستى تىلدىك دايىندىقتان وتكەننەن كەيىن، ينفورماتيكا، فيزيكا، حيميا، بيولوگيا پاندەرى بويىنشا اعىلشىن تىلىندە وقىتۋدى قام؛تاماسىز ەتۋى كەرەك. ياعني، تىل؛دىك كۋرستاردان وتكەننەن سوڭ ۇستاز؛دار پاندەردى اعىلشىن تىلىندە وقىتۋدا وسى ءتىلدى ءتيىستى دەڭ؛گەيدە مەڭگەرۋگە قاۋقارلى بولا ما؟ بيىل بۇل ماقساتتارعا 864 ملن تەڭگە ءبولىندى. الايدا، بيۋد؛جەتتى ناقتىلاۋ كەزىندە وسى سومادان 728 ملن تەڭگە نەمەسە بولىنگەن كولەمنىڭ 84 پايىزى قىسقارتىلدى. 2018 جىلى وسى ۇستەمەاقىعا 2،3 ملرد تەڭگە جوسپارلانعان. ءبىراق مۇعالىمدەر ءۇشىن قىسقا مەرزىمدەگى كۋرستارىنا قارجى باعىتتاۋ ءتيىمسىز بولۋى مۇمكىن. سەبەبى وسى باعىتتا سوڭعى ناتيجەگە جەتۋ قيىنداۋ. بۇل تۇرعىدا قارجىنى باستاپقىدان اعىل؛شىن تىلىنە وقىتۋعا نەگىزدەل؛گەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا پەداگوگتاردى دايارلاۋعا سالعان دۇرىس بولار. سوندا ءتورت جىلدان كەيىن ءبىز اعىلشىن تىلىندە ءپان جۇرگىزە الاتىن مۇعالىمدەر لەگىن قالىپتاستىرامىز؛، دەدى سەناتور.وز كەزەگىندە مينيستر ەرلان ساعاديەۆ بۇل باعىتتا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار مەملەكەت ءۇشىن تىڭ قادامدار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.؛بىز بيىل ۇلكەن ەكسپەريمەنتتى باستاپ كەتتىك، ونىڭ ىشىندە مۇعالىمدەردى دايارلاۋ مەن اعىل؛شىن تىلىندە وقىتۋعا اۋىسۋ شارالارى قامتىلعان. الداعى جىلى مالىمەتتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، ۇستازداردى دايارلاۋ كەستەسىنە ءتيىستى تۇزەتۋلەردى ەنگىزەمىز. بيىل؛دىڭ وزىندە 1 500 ءمۇعالىم اعىلشىن تىلىندە وقىتۋدى باستادى. ال ەندى ۇستازداردى دايارلىقتان وتكىزۋگە توقتالساق، شىنىندا كۋرستار قىسقا مەرزىمدى ەمەس، ءمۇعالىم 2 دەڭگەيىنە دەيىن جەتۋى ءتيىس. ەگەر دە قىسقا مەرزىمدى كۋرس؛تار وعان ء1شى دەڭگەيدەن وتۋگە مۇمكىندىك بەرسە، وندا ول كەلەسى كەزەڭگە بارۋى كەرەك. بۇل تۇرعىدا ءمۇ؛عالىم دە اعىلشىن تىلىندە ءپان جۇرگىزۋگە جانە ونىڭ ۇستىنە ءتيىس؛تى ۇستەمەاقىعا رۇقساتى بولۋى ءۇشىن قاجەتتى دەڭگەيگە جەتۋى كەرەك؛، دەدى مينيستر. سونىمەن قاتار ە.ساعاديەۆ ۇستازداردى دايار؛لاۋ مەن ولارعا ارنالعان قوسىم؛شا تولەمدەرگە بولىنەتىن قارجى جىل سايىن ارتاتىنىن اتاپ ءوتتى. ؛بۇل باعىتتا ءتيىستى جۇمىستاردى جۇرگىزىپ جاتىرمىز. جالپى، بۇگىندە بايقالعان ناتيجەلەر وڭ كورسەتكىشكە جەتتى؛، دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن مينيستر.سونداياق دەپۋتات مۇرات باقتيارۇلى الداعى جىلدان باس؛تاپ تۇرعىندار سانى 2 مىڭنان اساتىن اۋىلداردىڭ ءوز بيۋدجەتى بولاتىندىعىن ەسكەرتىپ، ونى يگەرۋ مەن جۇرگىزۋ ىسىندە اكىمدەردىڭ ارەكەتىنە قاتىستى ماسەلەنى كو؛تەردى. ۇلتتىق ەكونوميكا ءمي؛نيسترىنىڭ بەرگەن جاۋابىندا وسى كەزگە دەيىن پرەزيدەنت جا؛نىنداعى مەملەكەتتىك باسقارۋ اكادەمياسىندا جەكە بيۋدجەتى بەكىتىلەتىن اۋىل اكىمدەرىن ارنايى وقىتىلعانى ايتىلدى. ؛؛ارينە، ءبىز ولارعا بيۋدجەتتى قالىپتاستىرۋ تەتىگى مەن ونى يگەرۋ جولدارىن وقىتىپ ۇيرەتتىك، تۇسىندىردىك. بۇل باعىتتاعى جۇ؛مىس؛تارىمىزدى ءالى دە جالعاستىرا تۇسەمىز. مەنىڭ ويىمشا، ەشقانداي دا پروبلەما بولماۋى ءتيىس؛، دەدى ت.سۇلەيمەنوۆ.ال قوسىمشا بايانداما جاساعان قارجى جانە بيۋدجەت كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ولگا پەرەپەچينا وسى زاڭ جوباسىن تالقىلاۋ بارىسىندا تۇراقتى كوميتەتتەر مەن دەپۋتاتتاردان 127،7 ملرد تەڭگە سوماسىنداعى وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى 116 ۇسىنىس تۇسكەنىن اتاپ ءوتتى. ءۇش جىلدىق كەزەڭگە 85،6 ملرد تەڭگە، ونىڭ ىشىندە 2018 جىلعا 22 ملرد تەڭگە سوماسىنداعى ۇسىنىستار قولداۋ تاپتى.؛2018 جىلى بۇل ۇسىنىستاردى قارجىلاندىرۋ كوزى ۇكىمەتتىڭ رەزەرۆىن 4،8 ملرد تەڭگەگە ازايتۋمەن قاتار، ؛قۇرىق؛ پورتىنىڭ قۇ؛رىلىسىنا كوزدەلگەن شىعىستاردى 16،9 ملرد تەڭگەگە دەيىن تومەندەتۋ بولىپ تابىلادى جانە ول بيىلدىڭ وزىندەاق ىسكە اسىرىلعان بولاتىن؛، دەدى و.پەرەپەچينا.ايتا كەتەيىك، ۇسىنىلعان وز؛گە؛رىستەر اياسىندا مىنا باعىت؛تار قارجىلاندىرىلادى دەپ كوز؛دە؛لۋدە: ىشكى ىستەر مينيسترلىگى مەن گيد؛رو؛مەتەورولوگيالىق قىزمەت بو؛لىم؛شەلەرىن ماتەريالدىقتەح؛نيكالىق جابدىقتاۋعا ؛ 6،7 ملرد تەڭگە، وڭتۇستىك قازاقستان، قىزىل؛وردا جانە اقتوبە وبلىستارىنداعى ەكولوگيالىق قولايسىز اۋداندار تۇرعىندارىنا ۇستەمە بويىنشا قارىزدى وتەۋگە ؛ 3،3 ملرد تەڭگە، ەلىمىزدىڭ ءارتۇرلى ايماقتارىنداعى دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە سپورت نىساندارىنىڭ قۇرىلىسى مەن جاڭعىرتۋعا ؛ 2،0 ملرد تەڭگە، سۋمەن جابدىقتاۋ نىساندارىنىڭ، تۇر؛عىن ۇيلەر، ونىڭ ىشىندە تۇر؛عىن ءۇي قۇرىلىسى جونىندەگى ؛نۇرلى جەر؛ باعدارلاماسى ايا؛سىن؛داعى ۇيلەر جانە ينجەنەرلىك جەلى؛لەردىڭ قۇرىلىسى مەن جوندەۋ جۇ؛مىستارىنا، گازداندىرۋعا ؛ 7،7 ملرد تەڭگە، سۋ كولەمىن ۇلعايتۋ جانە وزەندەردىڭ گيدرولوگيالىق ءتار؛تىبىن جاقسارتۋعا ؛ 1،6 ملرد تەڭ؛گە؛ قازاق ءالىپبيىن لاتىن ارپىنە كو؛شى؛؛رۋگە جانە باسقا دا جالپى مەم؛؛لەكەتتىك شارالاردى ىسكە اسى؛رۋعا 0،7 ملرد تەڭگە بولىنەتىن بو؛لادى. ؛وسىنداي تۇزەتۋلەر ەنگىزىلۋى ءتيىس دەپ تانىلعان زاڭ جوباسى پارلامەنت ماجىلىسىنە جىبەرىلدى. سودان كەيىن ءسوز العان پرەمەرمينيستر باقىتجان ساعىنتاەۆ دە؛پۋ؛تاتتارعا زاڭ جوباسىن قولدا؛عاندارى ءۇشىن العىسىن بىلدىردى.؛بۇگىن وزدەرىڭىز تالقىلاعان بيۋدجەت جوباسى ەلىمىز ەكونو؛مي؛كاسىنىڭ ودان ءارى دامۋىنا جانە ەلباسى تاپسىرمالارىن تولىق ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ال بيۋدجەتتى تالقىلاۋ كەزىندە سەناتورلار كوتەرگەن ماسەلەلەردىڭ ءبارى دە ۇكىمەتتە وڭ شەشىمىن تابادى؛، دەپ سەندىردى ب.ساعىنتاەۆ.كۇن تارتىبىنە شىعارىلعان ءۇشىنشى ماسەلە بيۋدجەت زاڭناماسىن قالىپتاستىرۋ ماسەلەلەرى بو؛يىنشا بولدى. ۇلتتىق ەكونومي؛كا ءمينيسترى ت.سۇلەيمەنوۆ تانىس؛تىرعان زاڭ جوباسى ءبىرقاتار وتى؛نىشتەردى كەلىسۋ مەن بيۋدجەت ۇدەرىستەرىن اكىمشىلەندىرۋدىڭ جەكەلەگەن كەزەڭدەرىن الىپ تاستاۋعا قاتىستى تۇزەتۋلەردى كوزدەيدى. اتاپ ايتقاندا، مەملەكەتجەكەمەنشىك ارىپتەستىگى جوبالارىن جوسپارلاۋ راسىمدەرىن وڭاي؛لاتۋ ماقساتىندا كەلىسۋ ۇدەرىسىن 5 كەزەڭنەن 3 كەزەڭگە دەيىن قىسقارتۋ ۇسىنىلىپ وتىر.جيىن سوڭىندا سەناتور س.جاق؛سىبەكوۆ بيۋدجەتتىك زاڭنامانى ودان ءارى جەتىلدىرۋ بويىنشا جۇ؛مىس توبىن قۇرۋ قاجەتتىلىگى تۋرا؛لى، سەناتور ج.نۇرعاليەۆ اۋىل شا؛؛رۋاشىلىعى كەشەنىن سۋبسيديا؛لاۋ جۇيەسىندەگى تۇيتكىلدى ماسە؛لەلەر جونىندە جانە سەناتور گ.كيم جول قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى دە؛پۋ؛تاتتىق ساۋالدارىن جاريا ەتتى.
|
مەدەنىيلىشىشمۇ، ياتلىشىشمۇ؟ 4 ئۇيغۇر تارىخىھازىرقى رېئال مۇناسىۋەتلەر تۈرىدىن شۇنىسى ناھايىتى روشەنكى، خۇددى يۈسۈپ خاس ھاجىپ ئېيتقاندەك، ھەقىقىي ئىنسانىي دوستلۇقنىڭ ئورنىنى پۇل، مەنپەئەت تەمەسىدىن ئىبارەت ساختا دوستلۇق قەسىمى ئىگىلىدى. يېغا ياغى ياندىن قوپۇر، بالا كەلسە قېرىنداشتىن دېگەندەك، نۇرغۇن ياخشى خۇيلۇق، دۇرۇس، ئوڭلۇق، مەرد، مەردانە يىگىتلەر نامەرد دوستىنىڭ قۇربانىغا ئايلىنىپ كەتتى. يەنى نۇرغۇن نامەردلەر دوستىنىڭ پوستىغا ئۇردى. يەنى نۇرغۇن گاڭگۇڭ يىگىتلەر ساتقىنلىقنىڭ تورىدا ھالاك بولدى. بەزى خۇمسىلار دوستلۇق بايرىقىنى كۆتۈرۈۋېلىپ دوستىنىڭ خوتۇنىغا بەدنىيەتلىك قىلدى. بەزىلەر دوستىنى ئالداپ سېتىپ خانىۋەيران قىلىۋەتتى. يەنە بەزى نامەردلەر پادا باققاندا دوست ئىدۇق، ياڭاق چاققاندا ئايرىلدۇق دېگەندەك، ئازراق پۇل تېپىپ ياكى تىرناقتەك ئەمەلنىڭ ئورۇندۇقىدا ئولتۇرۇۋېلىپلا بۇرۇنقى نامرات چاغلىرىدىكى، بالا ۋاقىتلىرىدىكى ئۆزىگە يار يۆلەك بولغان، نۇرغۇن ئىشلاردا قولداش، يولداش بولغان دوستىدىن يۈز ئۆرۈپ، ئۇلارنى ئەزەلدىن كۆرۈپ باقمىغاندەك تونۇماس بولىۋالدى. ھېكايەتتە كەلتۈرۈلۈپتۇركى، بىر كىشىنىڭ دوستى چوڭ مەنسەپكە ئولتۇرغانىكەن، ئۇنىڭ يېقىن بىر دوستى ئۇنى مۇبارەكلەش ئۈچۈن يوقلاپ بېرىپتۇ. سەن كىم بولىسەن،دەپتۇ ئەمىلى ئۆسكەن كىشى دوستىنى قەستەن تونۇماسلىققا سېلىپ. يوقلاپ كەلگۈچى كىشى ئۇنىڭ ۋاپاسىزلىقىدىن ئوسال ھالغا چۈشۈپ قاپتۇ ۋە: مېنى تونۇمامسەن؟ مەن سېنىڭ كونا دوستۇڭ بولىمەن، سېنى كور بولۇپ قاپتۇ، دەپ ئاڭلاپ يوقلاپ كەلگەنىدىم،دەپتۇ.شۇڭا، ئادامىس ئەمەلدار بولغان دوست يوقالغان دوست دېگەن. ھەقىقىي دوستلۇق ئوتتۇرىسىدا ئورۇن، مەرتىۋە، بايلىق، كەمبەغەللىك پەرقى بولمايدۇ. تەمەگە، مال دۇنياغا، ئەمەل مەنسەپكە باغلانغان دوستلۇق دوستلۇق ئەمەس، بەلكى قۇلچىلىقتۇر. دوست دېگەن قان دوستكى، ھەرگىز نان دوست ئەمەس. كىمىكى يەنە بىرىگە تەمە بىلەن دوست بولماقچى بولسا، ئۇ خۇددى قۇشلارنى ياخشى كۆرگەنلىكى ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئۆز پايدىسى ئۈچۈن دان چاچقان ئوۋچىغا ئوخشايدۇ. غەرەز ئارىلاشقان دوستلۇق دوستلۇق ئەمەس نامەردلىكتۇر. بىر بۇزرۇكتىن كىشىلەر نەچچە دوستۇڭ بار؟ دەپ سورىغانىكەن، ئۇ كىشى:بىلمەيمەن، ھازىر دۆلىتىم پاراۋان، نېمىتىم كەڭرىچىلىك، شۇڭا ماڭا ھەممە كىشى دوستلۇق ئىزھار قىلىشىدۇ، مەن بىلەن قەلبى بىر ئىكەنلىكى توغرىسىدا لاپ ئۇرىشىدۇ. خۇدا ساقلىسۇن، ئەگەر ئىززەتنىڭ كۆزىنى مېھنەت قارىغۇ قىلسا، ئۇ چاغدا ئاندىن كىمنىڭ دوست، كىمنىڭ دۈشمەن ئىكەنلىكى مەلۇم بولىدۇ دەپ جاۋاب بەرگەنىكەن. دېمەك، ئەل خارەزمى دېگەندەك ئۇرۇش باتۇرنى، جاھىل دانانى، يوقسۇزلۇق دوستنى سىنايدۇ. بۇزرۈكلار شۇڭا:تۆت گۇرۇھنى مۇنداق تۆت ۋاقىتتا سىناش كېرەك، يەنى باھادىرلارنىڭ شىجائىتىنى جەڭدە، خىيانەتسىز، ئىنسابلىق كىشىلەرنىڭ دىيانىتىنى ئېلىم بېرىمدە، خوتۇن پەرزەنتلەرنىڭ ۋاپاسىنى نامراتلاشقان چاغدا، ھەقىقىي دوستلارنى بالا قازا كەلگەن ۋاقىتتا سىناش كېرەك دېگەن.دوستلىرىڭ دوست بولغىنىدۇر ئېشىڭغا،يەتسە مېھنەت بىرى كەلمەس قېشىڭغا.بولسا كىم مېھنەتتە دوست، ئۇ جانغا دوست،دوست ئەمەس دۆلەتتە دوست، ئۇ نانغا دوست.بۇ شېئىر ھېكمەت كىتابلىرىدا يېزىلغان مۇنۇ ھېكمەتنى ئىپادىلىگەن: پادىشاھلارنىڭ بىرى بىر پازىل كىشىدىن:خالايىقلارنىڭ مالدار كىشىلەرنى دوست تۇتۇشىدا نېمە ھېكمەت بار؟ دەپ سورىغانىكەن. ئۇ پازىل كىشى:مال ئۇلارنىڭ مەشۇقىدۇر، مەشۇق قەيەرگە بارسا، ئاشىق شۇ يەرگە كېلىدۇ، مەشۇق كەتسە ئاشىقمۇ كېتىدۇ دەپ جاۋاب بەرگەنىكەنمەنىۋى دۇنياسى پۈچەك، ياشاش ئىقتىدارىتۆۋەن ئادەملەر نامەرت كېلىدۇ.رېئال تۇرمۇش ئەمەلىيىتى تولۇق ئىسپاتلىغانكى، مەرد ئادەمنىڭ قارنى كۆكسى كەڭ، ئۆزىگە بولغان ئىشەنچى يۇقىرى، تەبىئىتىدە نومۇس ۋە ۋىجدان بار، باشقىلارغا ياردەم بېرىشنى خۇشاللىق دەپ بىلىدىغان، ئۆز نەپسى ئۈچۈن باشقىلارنى زىيانغا ئۇچرىتىشنى نومۇس بىلىدىغان، تەمەخورلۇق، قۇلچىلىق بىلەن جان بېقىشنى ئۆلۈم دەپ بىلىدىغان ئالىيجاناب خاراكتېر بولىدۇ. نامەردلەرنىڭ ئەڭ مۇھىم كەمتۈكلۈكى، ئۇلارنىڭ خاراكتېرى ئىنتايىن زەئىپ بولىدۇ، ئۇلاردا نومۇس، ۋىجدان بولمايدۇ، ئۆزىگە بولغان ئىشەنچ ۋە ھالاللىق بولمايدۇ، ئۇلارنىڭ كۆزى كىچىك، دىلى شۇنداق زەھەركى، ئۇلار ئۆزىدىن ئالدىغا كەتكەن ھەرقانداق ئىنسان ئۈچۈن ھەسەت، كۆرەلمەسلىك ئوتىدا پۇچۇلىنىدۇ. كۆڭلىدە ئۇلارغا ئاداۋەت ساقلايدۇ، تۆھمەت قىلىپ، ياخشىلارنى يىقىتىپ ئۆزىنىڭ مەجرۇھ گەۋدىسى بىلەن ئالدىغا چىقىشنى ئويلايدۇ. مانا مۇشۇنداق چۈپۈرەندىلەر قانچىلىك كۆپەيسە مىللەتكە كېلىدىغان ئاپەت شۇنچىلىك كۆپىيىدۇ، تارتىدىغان دەرد ئەلەم شۇنچىلىك ئاشىدۇ. شۇڭا جەمئىيەت ئۆزىنىڭ ئىجتىمائىي قورغانلىق رولىنى جارى قىلدۇرۇپ، مىللەتنىڭ بەخت سائادەت مەنزىلىدىكى پۇتلىكاشاڭ قوتۇرلارنى ئوبدان بايقاش، ئۇلارنىڭ زىيانكەشلىكىگە ھەرگىز يول قويماسلىقى كېرەك. چۈنكى چاكىنا، چۈپۈرەندە، مەرەز ئادەملەر ھەرگىزمۇ ئۆزىگە ئوخشاش يارىماسلار بىلەن ئېتىشمايدۇ، بەلكى ياخشىلارغا ئورا كولاش ئۇلارنىڭ ئادىتى ۋە خۇمارى، ئۆزىدىن ھالقىپ كەتكەنلەرگە پۇت قويۇش ئۇلارنىڭ ياشاش مەنتىقىسى.كەڭ قورساقلىق، ياخشىلارنى قوللاش، ئاجىزلارغا يار يۆلەك بولۇش مەردلىكنىڭ مۇھىم نىشانىسى؛ ھەسەتخورلۇق، ئاجىزلارنى بوزەك قىلىش، ياخشىلارغا ئورا كولاش يارىماس نامەردلەرنىڭ ئادىتىدۇر.ئادەم ياخشىلىقنىڭ بەندىسىدۇر. ياخشىلىق قىلىش قارنى كۆكسى كەڭ، سېخىي، مەرد ئادەملەرنىڭ ھاياتلىق مىزانى، ئۇ ئاجايىپ ئۇلۇغ پەزىلەتلەرنىڭ كانى، ئىنسان قەدىر قىممىتىنىڭ رەھنىماسى. ياخشىلىقنىڭ چەك چېگرىسى يوق، ياخشىلىققا چوڭ كىچىك دەپ باھا بېرىشنىڭمۇ ئورنى يوق؛ ياخشىلىقتا باي، كەمبەغەللىك ئۆلچىمىمۇ يوق. بىر ئادەمنىڭ جېنىنى قۇتۇلدۇرۇپ قېلىش يولىدا ئۆزىنىڭ ھاياتىنى قۇربان قىلىشمۇ بىر ياخشىلىق، يولدا ئۇچرىغان بىر زىيانلىق تىكەننى باشقىلارنىڭ پۇتىغا سانچىلمىسۇن، دەپ سىرتقا ئېلىپ تاشلىۋېتىشمۇ ياخشىلىق؛ مىڭلاپ، ئون مىڭلاپ پۇل چىقىرىپ نامرات بىچارىلەرنىڭ دەردىگە دەرمان بولۇشمۇ ياخشىلىق؛ بىرەر كېسەلمەن بوۋاي يكى موماينىڭ سۈيىنى ئەكىرىپ بېرىش، ئوتىنىنى يېرىپ بېرىشمۇ ياخشىلىق ھېسابلىنىدۇ. دېمەك، ھەربىر ئادەم ئۆزىنىڭ ئىمكانىيىتى ۋە شارائىتىغا قاراپ ياخشىلىق قىلىدۇ. ئەڭ مۇھىم مەسىلە نىيەتتە. نىيەت دۇرۇس، ياخشى بولسا گەرچە ياخشىلىق قىلىش قولىدىن كەلمىسىمۇ ئۇنى ياخشى ئادەم دەپ قاراشقا بولىدۇ. ئۇيغۇرلاردا: سەن ياخشىلىق قىلالمىساڭمۇ يامانلىق قىلما، يامانلىق قىلمىغانلىقىڭ ياخشىلىق قىلغانلىقىڭ ھېسابلىنىدۇ. ئەلىشىر نەۋائى دېگەن تەۋسىيەلەر بار. بۇ مۇقەددەس كىتابلاردىكى باشقىلارغا يامانلىق قىلماسلىقمۇ سەدىقە ھېسابلىنىدۇ دېگەن ئەقىدە بىلەن ئورتاقلىققا ئىگە.كىشىلىك تۇرمۇشتا ياخشىلىقمۇ كۆپ، بىراق خاراكتېرى ئوخشاش بولمايدۇ.بىرىنچى، ياخشىلىق قىلىش مەردلىك ۋە سېخىيلىق. بىراق ئۇنى مىننەت قىلىش، ياكى ئۇنىڭدىن بەدەل تەلەپ قىلىش نامەردلىك ۋە خەسىسلىك ھېسابلىنىدۇ. ياخشىلىق قىلىپ ئارقىدىن بەدەل تەلەپ قىلىشنى ئۇلۇغلار: چوشقىنىڭ يۇيۇنۇپ بولۇپ، يەنە چىلىسىگە مىلەنگىنىدەك ئىش، دەپ تەرىپلىگەن. ھازىر جەمئىيىتىمىزدە سېخىيلىقى بىلەن ئەل ئارىسىدا قەدىر قىممەت تاپقان ئوغلانلىرىمىز خېلى بار. ئۇلار مىڭ بالادا تاپقان ئىقتىسادىنى نامراتلارنى يۆلەشكە، يېتىم يېسىرلارنى ئوقۇتۇشقا، ئىقتىسادىي ئامىل سەۋەبلىك ئالىي مەكتەپتە ئوقۇش پۇرسىتىدىن مەھرۇم بولغان مۇنەۋۋەر، ئۈمىدلىك ئوقۇغۇچىلارنى ئوقۇتۇشقا، مەكتەپ سېلىشقا سەرپ قىلىپ، پۇلنىڭ ھەقىقىي قىممىتى، ئۆزىنىڭ ھەقىقىي ئىنسانىي ئوبرازىنى نامايان قىلدى. بۇ مەرد ئوغلانلار بىلەن خەلققە ياخشىلىق قىلىش ئۇياقتا تۇرسۇن، ئەكسىچە خەلقنىڭ جانىجان مەنپەئىتىنى قۇربان قىلىش، خەلقنى قاقتى سوقتى قىلىش ئارقىلىق جان بېقىۋاتقان نامەردلەر ئوتتۇرىسىدا قانچىلىك زور پەرق بار ھە!؟ شۇ مەرد ئوغلانلارنى كۆرگەن، ئۇلارنىڭ ئىش ئىزلىرىنى ئاڭلىغان بەزى كىشىلەرنىڭ ئېغىزىدىن ئۇلارغا ئاپىرىن ئوقۇش، ئۇلارنىڭ ئىشلىرىنىڭ كۈنسېرى روناق تېپىشىغا دۇئا قىلىش ئۇياقتا تۇرسۇن، بەلكى:ئېسىت! شۇ پۇل مەندە بولۇپ قالسىچۇ؟ ئەخمەق ئادەملەر جىق جۇمۇ، بۇ جاھاندا دېگەن پۇچۇلىنىشلارنى ئاڭلاپ، يا ھەزرەت ما ئادەملەرنىڭ كۆڭلى نېمىدېگەن قارا دەپ قالىدۇ كىشى. بەزىلەر بىر مو پۇلنىڭ ئۈستىدە تىك تۇرىدۇ، ھەتتا بىز جەمئىيەتتە ئون كوي، يۈز كوي چاغلىق پۇل ئۈچۈن بىر بىرسىگە پىچاق تىقىپ ئۆلتۈرۈپ قويغان نامەردلەرنى خېلى كۆپ ئۇچراتتۇق. پۇل تاپقان ئاشۇ مەرد ئوغلانلار ئۈچۈنمۇ پۇل شۇنداق تاتلىق، ئۇلارنىڭ ئېھتىياجىدىن ئېشىپ تېشىپ كەتكىنى يوق. بىراق كۆز ئالدىدىكى خەلقى ئاچ يالىڭاچلىقتا ئىڭراۋاتسا ئۇلارنىڭ گېلىدىن غىزا ئۆتمىگەن، ئۇلارنىڭ يېگەن ئېشى زەھەر، كىيگەن تونى كىپەن بولغان. ئۇلار تەڭ يېگەن تەنگە سىڭار دېگەن ئەقىدىنى بىلىدىكەن. يۇرتداشلىرى، خەلقى ئېغىر تۇرمۇش شارائىتىدا تۇرسا تاپقان پۇلنى كۆز كۆز قىلىپ، ئۇلارغا بويۇنتاۋلىق قىلىشتىن ئۆلۈمنى ئەۋزەل دەپ قارايدىكەن.ھەي خەسىس بىچارە! ئۆزۈڭنىڭغۇ قولىدىن زىياندىن باشقا ئىش كەلمەيدۇ، ئۇلارغا ئىچىڭ تارلىق قىلىدىغان، ئۇنى كۆرەلمەيدىغان سەندىكى قانداق بىر قەلبتۇ؟ساخاۋەت ھەققىدە توختالغاندا، يەنە شۇنىمۇ تىلغا ئېلىپ ئۆتۈش ھاجەتكى، مەجبۇرىي، زورلۇق بىلەن قىلىنغان ياخشىلىقنىڭ ھەم قىممىتى بولمايدۇ. تولىستوينىڭ بىر سۆزى بار:ساختا ساخاۋەت ھەممىدىن يامان، ئاشكارا يامانلىققا قارىغاندا ئادەم ساختا ساخاۋەتتىن كۆپرەك نەپرەتلىنىدۇ. بەزىدە غەرەز ئارىلاشقان ياخشىلىق، يوشۇرۇن دۈشمەنلىككە ئوخشايدۇ. بەزىلەر باركى گېزىتكە يېزىلىپ ماختىنىش ئۈچۈن، تېلېۋىزوردا تونۇشتۇرۇلۇپ، ئۆزىنىڭ باي ئىكەنلىكىنى خەلققە بىلدۈرۈپ قويۇش ئۈچۈن ساخاۋەتلىك بولىۋالىدۇ. ھەي بۇرادەر، بىزنىڭ ئەقىدىمىزدە ئوڭ قولۇڭ بەرگەن سەدىقىنى سول قولۇڭغا بىلدۈرمە دېگەن ئەنئەنە بار. قىلغان ياخشى ئىشىڭلارنى يامان تەمە بىلەن بىكار قىلغۇلۇق ئەمەس.جەمئىيىتىمىزدە نۇرغۇن يېتىم يېسىر بالىلار بۇ ھايات داستىخىنىدىن بەھرىمەن بولۇشقا تېگىشلىك ھېچقانداق مەئىشەتتىن، مېھرىبانلىقتىن بەھرىمەن بولالمايۋاتىدۇ. ئۇلارنىڭ بەزىلىرىنىڭ ئاتا ئانىلىرى شۇم ئەجەلنىڭ سەۋەبىدىن بۇ دۇنيادىن كېتىشكەن. بەزىلەرنىڭ ئاتىسى ھالال، پاك ياشاپ بۇ دۇنيادىن كەتكەن، ئۇلار خەلق ئۈچۈن ياشاپ، خەلق ئۈچۈن ئۆلگەن. شۇڭا ئۇلارنىڭ بالىلىرىغا ھېچقانداق مىراسى قالمىغان. ئۇلار ئۆز بالا چاقىلىرىنى ساخاۋەتلىك خەلقىمىزگە قالدۇرۇپ كېتىشكەن. ئەجەبا ئۇلارنىڭ شۇنچە ئۇلۇغۋار تۆھپىلىرىنىڭ ھەققى ھۆرمىتى ئۈچۈن ئاشۇ يىتىم بالىلارنىڭ بېشىنى سىلاپ قويغۇدەكمۇ مېھىر شەپقەت بولمىسا، ئاشۇ پىداكارلارنىڭ كۆزى قانداقمۇ يۇمۇلىدۇ. بىزنىڭ ئارىمىزدا مىڭلىغان، ئون مىڭلىغان خەلقپەرۋەر، ئىنسانپەرۋەر كىشىلىرىمىز بار، بىراق ئۇلارمۇ ئادەم. ئۇلار قاباھەت دېڭىزىغا سەكرەپ، ھالاكەت گىردابىدا ئىڭراۋاتقان بىر مەسۇمنى قۇتقۇزۇش يولىدا ئۆزىنىڭ جېنىنى پىدا قىلغان بولسا، ئەپسۇسكى، ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى كىشىلەر ئۇنىڭغا ھېسداشلىق قىلىشتا يوق، ئەكسىچە، ئۇنى ئەخمەقلىقتا ئەيىبلىسە، ئۇنىڭ بالىلىرى يېتىملىك دەردىدە زارلانسا، كىشىلەرگە قانداق تەسىر قىلىدۇ؟ ئۇلار بولدىلا، بۇ خەلققە بۇنچىلىك قۇربان بېرىشكە ئەرزىمەيدۇ دەپ پىداكار قەلبىگە ئىلاجىسىز پەردە تارتىشقا مەجبۇر بولىدۇ ئەمەسمۇ؟ كىلۋېتىس:جاسارەت بەك قەدىرلىنىدىغان، قورقۇنچاقلىق قاتتىق ئەيىبلىنىدىغان دۆلەت ئەڭ قەدىرلىكتۇر دېگەن ئىكەن. چۈنكى جاسارەتلىك يۈرەك ھەرقانداق مۇسىبەتلەرنىمۇ بىتچىت قىلالايدۇ سىرۋانىتىس. بىراق ئاشۇنداق جاسارەتلىك سېخىي ئوغلانلىرىمىزنى قوللايدىغان، ئۇنىڭغا ياندىشىدىغان، ئۇنىڭ ئىزىنى باسالايدىغان ئادەم بولۇشى كېرەكتە.سەن يېتىملارنىڭ قانچىلىك بىچارە، قانچىلىك ئاجىزلىقىنى بىلەمسەن؟ يىلتىزسىز دەرەخنىڭ كۆكلەپ مېۋە بەرگىنىنى كۆرگەنمۇ سەن؟ يېتىم يىغلىسا ئۇنىڭغا تەسەللى بېرىدىغان ئادەم بولمىسا بولامدۇ؟ يېتىمنىڭ يىغا زارى ئەرشى ئەلانى تىترىتىدۇ، دېگەن گەپ بار. شۇڭا يېتىملەرگە رەھىم قىلىپ ھېچ بولمىسا كۆز يېشىنى بولسىمۇ ئېرتىپ قوي، يۈز كۆزىدىكى چاڭ توزانلارنى سۈرتۈپ قوي، شۇنداق قىلساڭ سېنىڭ بالىلىرىڭ يېتىم بولۇپ قالغان چاغدا ئۇلارنىڭ بېشىنى سىلايدىغانلار چىقىدۇ. بۇنىڭدىن شۈبھىلەنمە. بىر يېتىمنىڭ بوينى قىسىق، كۆڭلى سۇنۇق كۆرگىنىڭدە، دەيدۇشەيخ سەئدى ئۆز بالاڭنى ئەركىلىتىپ سۆيمە. ئاجىزلارنىڭ قولىدىن تۇتقاننىڭ قولىنى ئەتە ئۆزى ئاجىزلاشقاندا تۇتىدىغانلار چىقىدۇ. كۈچلۈك قولۇڭ بىلەن ئاجىزلارنىڭ بېشىغا ئۇرما، بىر كۈنلىرى چۈمۈلىگە ئوخشاش ئۇنىڭ ئايىغىغا چۈشۈپ قالىسەن.بىزنىڭ خەلقىمىزدە ياخشى، ئەل سۆيەر، ئىنسانپەرۋەر كىشىلەرنىڭ تۇل خوتۇن، يېتىم ئوغۇللىرىغىلا خەير ساخاۋەت قىلىپ، ئۇلارنىڭ ساغلام ئۆسۈپ چوڭ بولۇشى ئۈچۈن ھامى بولۇشنى تەشەببۇس قىلىپ قالماي، بەلكى يامان دەپ قارالغان ئادەملەرنىڭ بالا چاقىلىرىغىمۇ خەيرىخاھلىق قىلىپ، ئۇلارنىڭ ئاتا ئانىسىنىڭ قۇربانى بولۇپ كەتمەسلىكى ئۈچۈن ياردەم قىلىشنى مۇھىم دەپ قارايدۇ. چۈنكى ئاتىسى گۇناھكار بولغان بولسا، خوتۇن بالىلىرىنىمۇ شۇ گۇناھغا شېرىك قىلىش ئىنسانلىق ئەمەس. ئۇلارنىڭ بېشىنى سىلاپ، توغرا يولغا باشلاش، خەلقنىڭ ئارىسىغا باشلاپ كىرىش كېرەك.ئادەم ياخشىلىق قىلغان ئىكەن ئاداققىچە قىلىشى كېرەك. مانا بۇ ھەقىقىي مەردلىك بولىدۇ. بەزىلەر باركى بىر دوستى ئەمەلدار، پۇلدار بولسا، ئۇ ھايات چېغىدا ئاجايىپ يېقىن بولىۋالىدۇ، ھەتتا ئۇ ئۆزىنى پۈتۈن بارلىقىنى دوستى ئۈچۈن تەسەددۇق قىلىدىغاندەك كۆرسىتىدۇ. بىراق دوستى ئالەمدىن ئۆتسە، ئەمەلدىن چۈشسە ياكى نامراتلىشىپ قالسا، دەرھال يۈزىنى ئۆرۈيدۇ. ئۇنىڭ بالا چاقىلىرىغا بىرەر ئاياغ ئېلىپ بېرىشكە يارىمايدۇ. مانا بۇ ئۇچىغا چىققان نامەردلىك ۋە شەرمەندىلىك ئەمەسمۇ؟ئىككىنچى، ياخشىلىقنى ياخشىلىق قىلىش لازىم بولغان ئادەمگە ۋە ئورۇنغا قىلىش كېرەك. زۆرۈرىيەتسىز جايغا قىلىنغان ياخشىلىق ۋە يامانلارغا قىلىنغان ياخشىلىق يامانلىق قىلغانلىق بىلەن باراۋەر. يامانلارغا قىلىنغان ياخشىلىقنىڭ مۇكاپاتى نېمە؟ ئەلۋەتتە يامانلىق ۋە يۈز ھەسسە يامانلىق. بۇ ھەقتە تارىختا نۇرغۇن ئىبرەتلىك ھېكايىلەر بولغان سەئدىنىڭ ھېكايەت قىلىشىچە: بىر توپ ئەرەب قاراقچىلىرى تاغ بېشىدا ماكان تۇتۇپ كارۋانلارنىڭ يولىنى توسايتتى. ئەتراپتىكى شەھەر ئاھالىلىرى ئۇلارنىڭ بۇلاڭچىلىقىدىن ۋەھىمىگە چۈشكەن، سۇلتان لەشكەرلىرىمۇ يېڭىلىپ قالغانىدى. چۈنكى قاراقچىلار تاغ چوققىسىدا قىيىن يوللارنى قولىغا كىرگۈزۈۋېلىپ، ئۇ يەرلەرنى ئۆزلىرىگە پاناھ جاي قىلىۋالغانىدى. شۇڭا مەسلىھەت بويىچە بىر ئادەمنى چارلاشقا ئەۋەتىپ ئەپلىك پۇرسەت كۈتمەك بولۇشتى.بىر كۈنى قاراقچىلار خەلقنى بۇلاشقا كېتىپ ئۇۋىسى خالىي قالغان چاغدا، بىرقانچە ئىش كۆرگەن جەڭ تەجرىبىسىگە ئىگە يىگىتلەر ئەۋەتىلدى. ئۇلار تاغنىڭ بىر ئۆڭكۈرىگە مۆكۈپ تۇرۇشتى. قاراقچىلار كەچتە ئولجىلىرىنى ئېلىپ قايتىپ كېلىشتى. ئۇلار قورال ياراغلىرىنى يېشىپ تاشلاپ، ئولجىلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇشتى. ئۇلارغا ھۇجۇم قىلغان دەسلەپكى دۈشمەن ئۇيقۇ بولدى. بىرىنچى جىسەك ۋاقتى ئۆتكەندە باتۇر يىگىتلەر پىستىرمىدىن چاچراپ چىقىشتى دە، قاراقچىلارنىڭ قولىنى بىر بىرلەپ ئارقىسىغا باغلاپ، بامدات ۋاقتىدا پادىشاھنىڭ ھۇزۇرىغا ئېلىپ كېلىشتى، پادىشاھ بۇ قاراقچىلارنىڭ ھەممىسىنى ئۆلتۈرۈشكە ھۆكۈم قىلدى. شۇ ئارىدا ئۇلارنىڭ ئارىسىدا بىر ياش بالا كۆزگە چېلىقىپ قالدى. ئۇنىڭ ياشلىقىنىڭ كۆچىتىنىڭ مېۋىسى ئەمدىلەتىن يېتىلگەن، جامال گۈلىستانىنىڭ مايسىلىرى يېڭىلا كۆكۈرۈشكە باشلىغانىدى. ۋەزىرلەردىن بىرى شاھ تەختىنىڭ بوسۇغىسىنى ئۈپۈپ، شاپائەت يۈزىنى يەرگە قويدى دە: بۇ بالا تېخى ھايات بېغىدىن بىرەر تال مېۋىنى تېتىپ كۆرمىگەن ۋە ياشلىق باھارىدىن بەھرىمەن بولمىغان. شۇڭا پادىشاھىمىزنىڭ سېخىيلىق ۋە ئالىيجانابلىقىدىن ئۈمىدىم شۇكى، ئۇنىڭ خۇنىدىن ئۆتۈپ مەن بەندىگە بېرىۋەتسە ئىكەن.پادىشاھ بۇ سۆزدىن بوينىنى تولغىدى، بۇ پىكىر ئۇنىڭ يۈكسەك رەيىگە مۇۋاپىق كەلمىگەچ مۇنداق دېدى:ئۇلارنىڭ ناپاك نەسلىنى قىرىپ تاشلاپ، ئۇرۇق ئەۋلادىنىڭ يىلتىزىنى قومۇرۇۋېتىش ياخشىراق. چۈنكى ئوتنى ئۆچۈرۈپ چوغنى قالدۇرۇپ قويۇش، يىلاننى ئۆلتۈرۈپ تۇخۇمىنى ساقلاپ قېلىش ئاقىللارنىڭ ئىشى ئەمەس.ئابىھايات تۆكسىمۇ ئاسماندىن بۇلۇت،تال سۆگەتتىن مېۋە يېيەلمەيسەن.پەسكەشكە ۋاقتىڭنى زايا قىلمىغىن،بورا قومۇشىدىن شېكەر ئالالمايسەن.ۋەزىر بۇ سۆزلەرنى ئاڭلاپ خالار، خالىماس ماقۇل كۆرگەن بولدى ۋە شاھنىڭ گۈزەل پىكرىگە ئاپىرىن ئوقۇپ يەنە مۇنداق دېدى: شاھنىڭ ئىلتىپات قىلىپ ئېيتقىنى چىن ھەقىقەت. ئەگەر بۇ بالا ئاشۇ يامان ئادەملەرنىڭ ئۈلپەتچىلىكىدە ئۆسكەن بولسا، ئۇلارنىڭ خۇيىنى ئۆزلەشتۈرۈۋالغان بولاتتى. ئەمما مەن قۇلىڭىز ئۈمىدۋارمەنكى، ئۇ ياخشىلارنىڭ ئارىسىدا تەربىيە كۆرسە، ئاقىللارنىڭ خۇلقىنى ئۆزلەشتۈرىدۇ. چۈنكى ئۇ تېخى كىچىك بالا، بۇ گۇرۇھنىڭ بولاڭچىلىق، توپىلاڭچىلىق ئادەتلىرى ئۇنىڭغا ئانچە سىڭگىنى يوق. ھەدىستە مۇنداق دېيىلگەن:ھەربىر بوۋاق تۇغۇلغاندا ئىسلام بىلەن تۇغۇلىدۇ. كېيىن ئۇنىڭ ئاتا ئانىسى ئۇنى يا يەھۇدى قىلىپ چىقىدۇ، يا خرىستىيان قىلىپ چىقىدۇ، يا مەجۇسى قىلىپ چىقىدۇ.يامانغا يار بولغاچ لۇتنىڭ جورىسى،ئەسھاب كەھفنىڭ ئىتى نەچچە كۈن،ياخشىلارغا ئەگەشكەچ بولغانتى ئىنسان.ۋەزىر پەيغەمبەر سۆزىنى شىپى كەلتۈرگەنلىكى ئۈچۈن پادىشاھ ئۇ كىچىك قاراقچىنىڭ خۇنىدىن ئۆتتى دە:بولۇپتۇ، گەرچە بۇ ئىشنى مەسلىھەت كۆرمىسەممۇ كەچۈرۈم قىلدىم! دېدى.شۇنداق قىلىپ، ۋەزىر بالىنى ئېلىپ قېلىپ، ئۇنى تۈرلۈك نازۇ نېمەتلەرگە كۆمۈۋەتتى. ئۇنىڭ تەربىيىسىگە ئۇستاز، ئەدىبلەرنى تەيىنلەپ، سۆزلەش ۋە گەپ قايتۇرۇش سەنئىتىنى ۋە شاھقا خىزمەت قىلىش قائىدىلىرىنى ئۆگەتتى. ئەمەلدارلارنىڭ نەزىرىدە بۇ ئىش ناھايىتى ماقۇل كۆرۈندى. دېمەكلىكچە، ئۇ خېلى كۆپ نەرسىلەرنى ئۆگىنىۋالغانىدى. بىر قېتىم ۋەزىر پادىشاھنىڭ ئالدىدا ئۇ بالىنىڭ سۈپەتلىرى توغرۇلۇق سۆز ئېچىپ، ئاقىللارنىڭ تەربىيىسى ئۇنۇڭغا تەسىر قىلغانلىقىنى، بۇرۇنقى نادانلىقى ئۇنىڭ تەبىئىتىدىن كۆتۈرۈلۈپ كەتكەنلىكىنى ئېيتتى. پادىشاھ كۈلۈپ قويدى دە، دېدى:ئاقىۋەت بۆرە كۈچۈكى بۆرە بولۇر،گەرچە ئۇ ئادەم ئىچرە ئۆرە بولۇر.ئارىدىن بىر ئىككى يىل ئۆتكەندە ئاشۇ مەھەللىنىڭ بىر توپ ئوغۇللىرى ئۇنىڭ بىلەن ئالاقە باغلاپ، ئۈلپەتچىلىك ئورناتتى. شۇنىڭ بىلەن پۇرسەت تېپىپ ۋەزىرنى ۋە ئۇنىڭ ئىككى ئوغلىنى ئۆلتۈرۈپ، ئۇنىڭ ھەددى ھېسابسىز مال مۈلكىنى بۇلاپ كەتتى ۋە قاراقچىلارنىڭ غارى ئىچىدە ئاتىسىنىڭ ئورنىدا ئولتۇردى. شۇنىڭ بىلەن پادىشاھ ھەيرەت بارمىقىنى چىشلەپ دېدىكى:ئەسكى تۆمۈردىن ياسالمايدۇ كىشى ئۆتكۈر قىلىچ،رەزىل ئادەم تەربىيىدە، ئەي ھەكىم بولماس ئىنسان.گەرچە يامغۇر ياخشىلىقتا ھەممىگە ئوخشاش بىراق،باغدا لالە ئۆسىدۇ، شورلۇقتا يانتاق ھەرقاچان.ئۇرۇقنى، ئەمگەكنى قىلمىغىن زايا.ياخشىغا يامانلىق قىلغانلىق گويا.بۇ ئەقىدە شەرقنىڭ مۇھىم تەجرىبە ساۋاقلىرىدىن بىرى. ئۇزۇن ئەسىرلىك تەجرىبە ساۋاقنىڭ يەكۈنى. شۇڭا مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ ياخشى ئۇرۇقتىن چاتاق چىقمايدۇ دېگەن ھېكمەتلىك سۆزىدىنمۇ، بۇ ھەقىقەتنىڭ سىماسى چاقنايدۇ. چۈنكى ياخشى ئۇرۇقتىن چاتاق چىقمىغانىكەن، يامان ئۇرۇقتىن ياخشىلىق كەلمەيدۇ. ئاق كۆڭۈللۈكنىڭمۇ، مېھرىبانلىقنىڭمۇ چېكى بار. تارىخىمىزدا نۇرغۇن پاجىئەلەر قارىغۇلارچە يۇمشاق كۆڭۈللۈك بىلەن رېئاللىققا مۇئامىلە قىلغانلىقتىن كېلىپ چىقتى. يەنە نۇرغۇن پاجىئەلەر بىزنىڭ ياخشى، ياراملىق ئادەملىرىمىزنى قوغداپ قالالمىغانلىقىمىزدىن يۈز بەردى. بۇ ھەقتىكى تەپسىلىي پىكرىمىزنى كېيىنكى مەخسۇس تېمىدا ئوتتۇرىغا قويىمىز.بەزىلەرنىڭ كۆزقارشى ۋە كلاسسىكلارنىڭ ئەنئەنىۋى قاراشلىرىدا يامانلارغىمۇ ياخشىلىق قىلىش ھەققىدىكى تەشەببۇسلار بار. بىراق بۇ ئىشقا مۇئامىلە قىلىشتا شۇ ئادەمنىڭ ياخشى يامانلىقىنىڭ خاراكتېرىگە قاراپ مۇئامىلە قىلىش كېرەك. بىر قىسىم ئادەملەر نادانلىقى، نامراتلىقى سەۋەبلىك يامان يولغا مېڭىپ قالغان بولسا، ئۇلارغا ياخشىلىق قىلىپ يامان يولدىن قۇتۇلدۇرۇپ قالساق، بۇ ياخشىلىق بولىدۇ. بىراق كىشىلەرگە قەستەن زىيانكەشلىك قىلىدىغان، خەلققە دۈشمەنلىك ئورۇندا تۇرۇپ ئېغىر زىيانلارنى سالغان، خاراكتېرى يامان، قەبىھ، رەزىل، زەھەرخەندە، رەھىمسىز، تەبىئەتسىز مەخلۇقلارنى ھەرگىزمۇ كەچۈرۈشكە بولمايدۇ. ئۇلارغا ياخشىلىق قىلىش مەردلىك ھېسابلانمايدۇلا ئەمەس، بەلكى ئۇلارغا يانتاياق بولغانلىق، ئۇلارنى قوللىغانلىق ھېسابلىنىدۇ. ئۇنداق كىشىلەرنىڭ رەزىللىكىنى بىر كۈن چەكلىمىسە خەلققە كەلتۈرىدىغان زىيىنى شۇنچىلىك كۆپ بولىدۇ. ئۇنداقلارغا رەھىمدىللىق قىلىش ئەل ۋەتەنگە زىيانكەشلىك قىلىش بولۇپ، بىزدىن ئىنتايىن زور بەدەل بېرىشنى تەلەپ قىلىدۇ. شۇڭا بەزىدە كەچۈرۈشنى بىلىش مەردلىك ھېسابلانسا، بەزىدە قەتئىي كەچۈرمەسلىكمۇ مەردلىك ھېسابلىنىدۇ.تارىختىكى ئاچچىق تەجرىبە ساۋاقلاردىن چوڭقۇر ئىبرەت ئېلىش كېرەكقۇ؟ بىز يېقىنقى تارىخىمىزدا، مىللەتنىڭ تەقدىرى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغان ئىككى مۇھىم ئىشتا ئەڭ ئېغىر گۇناھ سادىر قىلدۇق. ئۆتكەن ئەسىرنىڭ ئالدىنقى يېرىم ئەسىرىگىچە بولغان بىر ئەسىر جەريانىدا خەلقىمىز ئىچىدىن نەچچە يۈز مىڭ سەرخىل ئوغلانلىرىمىز ئەكسىيەتچى ھۆكۈمەت تەرىپىدىن زىيانكەشلىككە ئۇچراپتۇ. ئۇلار ئەسلىدە شۇ دەۋر ئېتىبارىدىن قارىغاندا مىللەتنىڭ غۇرۇرى، مىللەتنىڭ ۋىجدانى، مىللەتنىڭ ۋەكىلى، مىللەتنىڭ سەركەردىسى، ئاقىلى، ئالىمى، سىياسىيئونى ۋە باشلامچىلىرى ئىدى. ھەرگىزمۇ چاكىنا چۇكىنا، كېرەكسىز ئادەملەر ئەمەستى. بىراق ئۇلار نېمە ئۈچۈن شۇنچە دەھشەتلىك باستۇرۇلدى. ئۇلار ئەلنىڭ تەقدىرى ۋە ئىستىقبالى ئۈچۈن جان تىكىپ كۈرەش قىلغانلىقى ئۈچۈن. بىز ئۇلارنى قوغداپ قالالمىدۇق، ئۇنداق ئەزىمەتلىرىمىزنى ئاسرىيالمىدۇق. نەتىجىدە ئەكسىيەتچى ھۆكۈمەت خەلقنى ئەقىلدار، يىراقنى كۆرەر باشلاردىن ئايرىۋەتكەندىن كېيىن، نادان خەلقنى خالىغانچە ئۆزىنىڭ ساماسىغا ئۇسسۇل ئويناتتى. خەلق سەركىسىدىن ئايرىلغان قوي پادىسىغا ئوخشاپ قالدى. بىر مىللەتتىن بۈيۈك ئەقىلدار باشلامچىلاردىن قانچىلىك چىقىشى مۇمكىن. دۇنيا تارىخىنى ۋاراقلايدىغان بولساق، ئىنسانىيەتنىڭ سىياسىي، مەدەنىي ھاياتىغا بۇرۇلۇش خاراكتېرلىك تەسىر كۆرسەتكەن ئادەملەر بارماق بىلەن سانىغىدەكقۇ؟ دۇنيادا قانچە ماندىلا بار، جۇڭگودا ۋە دۇنيادا قانچە ماۋزېدۇڭ ۋە قانچە دىڭشياۋپىڭ بار؛ لىنكولىندىن قانچىسى، مۇستاپا كامالدىن نەچچىسى بار. ئارىستوتىلدىن قانچىسى بار، كۇڭزىدىنچۇ، ئوغۇزخاندىن قانچىسى بار. يۈسۈپ خاس ھاجىپتىنچۇ؟ دېمەك، ھەرقايسى تارىخىي دەۋرلەردە بەزىدە بىر ئەسىردە، بەزىدە 10 ئەسىردە، ھەتتا بەزىدە 0302 ئەسىردە بىردىن بۈيۈك شەخسلەر بارلىققا كېلىپ، دۇنيانىڭ سىياسىي، مەدەنىي ھاياتىغا زور تەسىر كۆرسەتتى. ئەگەر ماۋزېدۇڭ بىلەن دېڭشياۋپىڭ چىقمىغان بولسا، جۇڭگونىڭ تەقدىرىنى كىم تەسەۋۋۇر قىلالايتتى. شۇڭا جۇڭگو خەلقى بۇ ئۇلۇق داھىيلىرىدىن قانچىلىك پەخىرلەنسە ئەرزىيدۇ. مەدەنىيلىشىشمۇ، ياتلىشىشمۇ؟ 3مەدەنىيلىشىشمۇ، ياتلىشىشمۇ؟ 5
|
قورۇق چۈشمىسۇن دېسىڭىز ئازراق يەڭخەلق تورىقورۇق چۈشمىسۇن دېسىڭىز ئازراق يەڭ2018.09.12 16:25 مەنبە: خەلق تورىخەلق تورى ئۇيغۇرچە قانىلىنىڭ 12 سېنتەبىر بېيجىڭدىن بەرگەن تېلېگراممىسى: قورۇقنىڭ ئازراق بولۇپ، يىللارنىڭ ئىز قالدۇرماسلىقىنى ئويلامسىز؟ ئۇنداقتا ئامېرىكا تەتقىقاتچىلىرىنىڭ ئازراق يەڭ، دېگەن تەكلىپىنى سىناپ بېقىڭ. بۇنداق بولغاندا، قېرىشىڭىز كېچىكتۈرۈلۈپ، تېخىمۇ ياش، تېخىمۇ ئۇزۇن ياشايسىز.برىخام ياڭ ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ تەتقىقاتچىلىرى ئىككى گۇرۇپپا چاشقاننىڭ بەدىنىدە تەجرىبىنى قانات يايدۇرغان بولۇپ، بۇنىڭ ئىچىدە بىر گۇرۇپپا چاشقان قانچىلىك يېگۈسى كەلسە شۇنچىلىك يېگەن، يەنە بىر گۇرۇپپىدا بولسا چاشقاننىڭ يېمەكلىكىگە چەكلىمە قويۇلۇپ، ئىسسىقلىق قوبۇل قىلىشى ئالدىنقىسىدىن 35 تۆۋەن بولغان. نەتىجىدە كۆرسىتىلىشىچە، ئىشتىھاسى كونترول قىلىنغان كىچىك چاشقاننىڭ زېھنى تېخىمۇ ئۇرغۇپ، ئاسان كېسەل بولۇپ قالمىغان.تەتقىقاتچىلار مولېكۇلا ۋە ھۈجەيرە ئاقسىل گۇرۇپپىسى ئىلمى ئەڭ يېڭى بىر سان قەرەللىك ژۇرنىلىدا ماقالە ئېلان قىلىپ، ئۇنىڭدا: ئاز يېيىش ھەرخىل ئاقسىللارنى بىرىكتۈرۈشكە قاتنىشىدىغان رىبوزومىلارنىڭ پائالىيىتىنى ئاستىلىتىپ، ئاقسىل مىقدارىنى تۆۋەنلىتىش بىلەن بىر ۋاقىتتا، رىبوزومانىڭ ئۆزىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشى ئۈچۈن ۋاقىت يارىتىپ بىرىدۇ. بۇنىڭ بىلەن، ئورگانىزمنىڭ تەبىئىي قېرىش جەريانى كېچىكتۈرۈلىدۇ. بۇ، قورۇقلارنىڭ ئازىيىشى، كېيىنرەك قورۇق چۈشۈش ياكى چاچ كېچىكىپرەك ئاقىرىشتا ئىپادىلىنىدۇ، دېدى.تەتقىقات دوكلاتىنىڭ ئاپتورى جون پىرىس چۈشەندۈرۈپ: رىبوزوما خۇددى بىر ئاپتوموبىلغا ئوخشاش بولۇپ، ئۇمۇ قەرەللىك ئاسراشقا، ئۇپرىغان زاپچاسلارنى ئالماشتۇرۇشقا موھتاج. تاماق مىقدارىنى ئازايتقاندا، بىر قاتار بىيولوگىيەلىك ۋە خىمىيەلىك ئۆزگىرىشلەرنىڭ ياردىمى ئارقىلىق، بۇ ئاپتوموبىل تېخىمۇ ياخشى يۈرۈشۈپ، قېرىشنى كېچىكتۈرىدۇ، دېدى. لېكىن پىرىس ئەسكەرتىپ، ئادەم يالغۇز يېمەكئىچمەكتىكى ئىسسىقلىق مىقدارى ئارقىلىقلا ياشلىق باھارىنى مەڭگۈ ساقلاپ قالالمايدۇ، دېدى.
|
ەلىمىزدە ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى ءىسقيمىل جونىندەگى 20182022 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋعا جاستار دا اتسالىسىپ ءجۇر. اتاپ ايتقاندا، جامبىل وبلىسى اكىمدىگى مەن تيەك جاستاردى دامىتۋ ورتالىعى اتالعان وبلىستا ەكسترەميزم جانە تەرروريزمنڭ الدىن الۋ ماقساتىندا سەمينارترەنينگتەر وتكىزدى.ورنىقتى دني احۋال قالىپتاستىرۋ ءۇشىن تۇزەتۋ مەكەمەلەرىندە ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى كۇرەس كەشەندى تۇردە جۇرگىزىلدى دەسە بولادى. سەمينارترەنينگتەردە دني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنڭ الدىن الۋ ىسىنە تەولوگتەر، رەسمي ءدىن وكىلدەرى، پسيحولوگتەر، ۇكمەتتك ەمەس ۇيىمدار جۇمىلدىرىلدى. تۇزەتۋ مەكەمەلەرىندە اتالعان قىلمىس تۇرىنە قاتىستى باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان ادامدارعا قىلمىستىق اتقارۋ جۇيەسى كوميتەتىنىڭ لەكتورلارىمەن بىرگە نۇرمۇباراك مىسىر يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتىنەن ك.سماعۇلوۆ، ن.ستامباكيەۆ، د.مەيىربەكوۆ سياقتى دارىسكەرلەر اقپاراتتىقتۇسندرمە جۇمىستارىن جۇرگىزدى. قازاقستاننىڭ تاريحى مەن مادەنيەتى، ساياساتتانۋ جانە ءدىنتانۋ بويىنشا جالپى ءبىلىم بەرەتىن دارتەر وقىلدى.كەشەندى جۇمىس بارىسىندا رەسپۋبليكالىق اقپاراتتىقءتۇسندرۋ توبىنىڭ ساراپشىپسيحولوگى، پسيحولوگيا كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى ل.شاكيموۆا ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى راديكالدى كوزقاراستاعى ادامدار ساناسىنا اسەر ەتەتىن كوممۋنيكاتيۆتك تەحنولوگيالاردى قولداندى. تەولوگيالىق اقپاراتتىقءتۇسندرۋ شارالارى اۋديوبەينەماتەريالدارى قولجەتىمدى، ارنايى جابدىقتالعان كابينەتتە ءوتتى. وندا پسيحوتەراپەۆتىك نەمەسە پسيحوكوررەكتسيالىق اسەر ەتۋ كوزدەلدى. قىلمىستىقاتقارۋ جۇيەسى مەكەمەلەرىندەگى سوتتالعان ادامدارمەن تەولوگيالىق وڭالتۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ جونىندەگى قاعيدالار نەگىزگە الىندى. دني ەكسترەميزم مەن تەرروريزم يدەولوگيالارىن، دەسترۋكتيۆتى اعىمداردى ۇستانۋشى سوتتالعاندارعا ارنالعان مۇنداي كەشەندى تەولوگيالىق وڭالتۋ جۇمىستارىنىڭ ماڭىزى وتە زور. ولاردىڭ ومىرلىك ۇستانىمىن وزگەرتۋگە باعىتتالعان پسيحولوگيالىق ترەنينگ قىلمىستىق اتقارۋ جۇيەسى مەكەمەلەرندە تەرىس يدەيالار تاراۋىنىڭ الدىن الادى.الەۋمەتتانۋ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى
|
ارۋاققا سىيىناتىن قازاق بولايىقءوز ءسوزى 6032 0 پىكىر 1 شىلدە, 2016 ساعات 09:23رەداكتسيادان: قوعامدا ءدىن جانە ءدىنتانىم ماسەلەسىنىڭ قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ جاتقانى جاسىرىپ ەمەس. تومەندەگى قىسقا ماتەريالدى جۋرناليست قۇديار ءبىلال رەداكتسياعا جولداپتى. ءبىز ماتەريالدى جاريالاي وتىرىپ، ماقالادا ايتىلعان ويلار اۆتوردىڭ جەكە كوزقاراسى ەكەنىن ەسكەرتەمىز!ادام بالاسى اللانى ەمەس، ءوزىن تانىماعاندىقتان اداسادى. ول تانىماۋدىڭ قۇزار شىڭىندا ءىبىلىس تۇر. ناتيجەسى... ءيا. شايتاندىق. سولاي بولا تۇرا دىنگە جاقىنداعانداردىڭ ءبارى اللانى تانۋعا ۇمتىلادى. اللا بىزگە قولايلىلىق ءۇشىن ءوزى نەگىزدەس ورىنباسارىن جەرگە ءتۇسىردى. ال تانى. سودان اللانىڭ سيپاتىن تاپ. ونسىز اللانى تانيمىن دەپ باسىڭدى قاتىرماياق قوي. سەبەبى، اللا بۇل الەمگە ارالاسپايدى. ارالاساتىن ورىنباسارى.ءسىز بەن بىزگە جانە وزگە جاراتىلىستار مەن پەرىشتەلەر قاۋىمىنا سونى ۇعىندىرۋ ءۇشىن اللا تاعالا ادامعا ساجدە جاساتقان.ءىبىلىس اللانى تانىماعاندىقتان شايتان بولعان جوق. سونداياق ەۆرەيلەر، ريستياندار، مۇسىلمانداردىڭ 72 بولىگى اللانى تانىماعاندىقتان جولدان تايعان جوق. بارىنە ءتان ءبىراق كىنارات بار. ول ادامدى تانىماۋ.ال ادامنىڭ نەگىزى ماتەريا ەمەس، رۋ. رۋ اللالىق سيپات يەسى. ول سيپات يەسى اللامەن ۇدايى بايلانىستا تۇرادى. ەگەر بايلانىسسىز وزدىگىنەن اللالىق مۇمكىندىككە يە بولسا، وندا ول دا اللا بولىپ كەتەر ەدى.سوندىقتان ول ەشقاشان اللادان وقشاۋلانبايدى. وسى جۇيەنى ءبىزدىڭ اتابابالارىمىز تۇسىنگەن. ءداستۇرلى ءدىن دەگەنىمىز سول. پرەزيدەنتتىڭ ارۋاققا سىيىنۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى ايتقان ءسوزىنىڭ استارىندا وسى ۇعىم جاتىر.
|
قىزىل گەندى ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاستىرامىز تاپسىرىقتى ەستە بەرىك ساقتاپ، ارمانعا قۇلاش سەرمەۋ باس شۋجيدىڭ جاۋاپ حاتىن تاپسىرىپ العاننان كەيىنحالىق تورابىشانشي جاۋجين بەيلياڭ قىزىل ارميا باستاۋىش مەكتەبىقىزىل گەندى ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاستىرامىز تاپسىرىقتى ەستە بەرىك ساقتاپ، ارمانعا قۇلاش سەرمەۋ باس شۋجيدىڭ جاۋاپ حاتىن تاپسىرىپ العاننان كەيىنحالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ساۋ شۋلين، جاڭ دانحۋا، ۋ شان2019.08.15 16:07 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىقىستاقتاعى قارتتار سەندەرگە جاۋجيننىڭ توڭكەرىس تاريحىن ۇنەمى ايتىپ بەرەدى، سەندەر وسى توڭكەرىس مەكەنىن ماقتانىش ەتەسىڭدەر. سەندەردىڭ جۇڭگونىڭ توڭكەرىس، قۇرىلىس، رەفورما جونىندەگى تاريحي بىلىمدەرىن كوبىرەك تۇسىنۋلەرىڭدى، قاھارمان ۇلگىلەردەن كوبىرەك ۇيرەنۋلەرىڭدى، پارتيانى، وتاندى، حالىقتى قىزۋ سۇيۋلەرىڭدى، ءىس جۇزىندىك ارەكەت ارقىلى توڭكەرىستىك گەندى ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاستىرۋلارىڭدى ءۇمىت ەتەمىن.سەندەر بۇگىنگى باقىتتى تۇرمىسىمىز وڭاي وسپاق قولعا كەلمەدى دەيسىڭدەر، بۇل ــ وتە جاقسى ايتىلعان ءسوز. سەندەردىڭ العىستى سەزىممەن ۋاقىتتى قاستەرلەپ، قۇلشىنا ۇيرەنىپ، بولاشاقتا مەملەكەتكە، حالىققا، قوعامعا جارامدى ادام بولۋلارىڭدى ءۇمىت ەتەمىن.باس شۋجيدىڭ وسىنشاما تەز ارادا بىزگە جاۋاپ حات جازارىن ويلاماپپىن! باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاۋاپ حاتىن تاپسىرىپ العان جاعدايدى ەسكە العاندا، شانشي ولكەسى تۇڭچۋان قالاسى ياۋجوۋ رايونى جاۋجين قالاشىعى بەيلياڭ قىزىل ارميا باستاۋىش مەكتەبىندەگى وقىتۋشى وقۋشىلار كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەرەكشە اسەرلەنەدى.2018 جىلى 5 ايدا بالالار باس شۋجي شي جينپيڭگە حات جازىپ، توڭكەرىس تاريحىن ۇيرەنۋ اسەرى مەن مەكتەپتىڭ دامۋ، وزگەرۋ جاعدايىنان مالىمەت بەردى. ءبىر اپتادان كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ وقۋشىلارعا جاۋاپ حات قايتارىپ، ولاردى ۋاقىتتى قاستەرلەپ، قۇلشىنا ۇيرەنىپ، بولاشاقتا مەملەكەتكە، حالىققا، قوعامعا جارامدى ادام بولۋعا شابىتتاندىردى.ءبىز شي اتايعا حات جازايىقجاۋجين ــ شانشي گانسۋ شەكارا رايونى توڭكەرىستىك بازاسىنىڭ ورتالىعى. وتكەن عاسىردىڭ 30 جىلدارىندا ليۋ جىدان، شيە زىچاڭ، شي جۇڭشۇن قاتارلى اعا بۋىن پرولەتاريات توڭكەرىسشىلەرى وسى ارادا باتىس سولتۇستىك رايونداعى تۇڭعىش تاۋلى رايون توڭكەرىستىك بازاسىن ــ شانشي گانسۋ شەكارا ءوڭىرى جاۋجين توڭكەرىستىك بازاسىن قۇردى. 1955 جىلى قۇرىلعان بەيلياڭ قىزىل ارميا باستاۋىش مەكتەبىنىڭ بۇرىنعى ورنى بەيلياڭ قىستاعى چىنجياپو ءماجىلىسىنىڭ كونە جۇرتى ماڭىندا بولاتىن.2000 جىلى 6 ايدا شي جۇڭشۇن جولداستىڭ زايىبى چي شين اجەي جاۋجينگە كەلەدى. بەيلياڭ قىزىل ارميا باستاۋىش مەكتەبى ساباقحاناسىنىڭ قاراپايىم، قۇرىلعىلارى كونە ەكەنىن كورگەن ول وتباسى مۇشەلەرىن جۇمىلدىرىپ 150 مىڭ يۋان جىلۋ اتاپ، بەيلياڭ قىزىل ارميا باستاۋىش مەكتەبىن كوشىرەدى.2001 جىلى حى شينچۇن بەيلياڭ قىزىل ارميا باستاۋىش مەكتەبىنە مەكتەپ باستىعى بولىپ الماسىپ كەلىپ، جاڭا مەكتەپ قۇرىلىسىنا جاۋاپتى بولادى. سول جىلدارى چي شين اجەيدىڭ جىلۋعا اتاعان اقشاسىنىڭ ارقاسىندا بەيلياڭ قىزىل ارميا باستاۋىش مەكتەبى تىرشىلىك تىنىسىنا قايتادان يە بولدى. حى شينچۇن تانىستىرىپ بىلاي دەدى: وسىدان كەيىنگى 10 نەشە جىلدا پارتكوم مەن ۇكىمەتتىڭ جانە قوعامداعى ءار سالانىڭ كوڭىل ءبولۋى مەن قولداۋىندا مەكتەپتىڭ وقىتۋ شارت جاعدايى ۇزدىكسىز جاقساردى.جولعا قارا ماي توسەلدى، مەكتەپ وقۋشىلاردى تاسيتىن اۆتوكولىك الدى، كونە رايونداعى بالالاردىڭ وقۋعا ءتۇسۋى قيىنعا سوقپايتىن بولدى؛ مەكتەپكە قۇبىر سۋى جەتكىزىلىپ، وقىتۋشى وقۋشىلار تازا اۋىز سۋ ىشەتىن بولدى؛ جوعارى جىلدىقتا وقيتىن وقۋشىلارعا جاتاق سالىندى، ولار ىستىق سۋمەن شومىلا الادى؛ مەكتەپ تاعى ءبىر توپ جاس وقىتۋشىنى جاڭادان قابىلدادى، ولاردىڭ ءبارى جوعارى مەكتەپ بىتىرگەندەر...مەكتەپتىڭ وزگەرىسى وسىنشاما زور، ءبىز شي اتايعا حات جازايىق! 2018 جىلى 5 ايدىڭ ورتا شەنىندە بەيلياڭ قىزىل ارميا باستاۋىش مەكتەبىنىڭ 2 جىلدىعىنىڭ جانە 3 جىلدىعىنىڭ وقۋشىلارى حات جازۋ ويىنا كەلدى. ولار حاتتا: شي جينپيڭ اتاي، بىلەسىز بە؟ قازىر مەكتەبىمىز كورىكتەنىپ كەتتى! ونىڭ ۇستىنە، مەكتەبىمىز التىجىلدىق وقىتۋ تۇزىمىندەگى جۇيلى باستاۋىش مەكتەپكە اينالدى! ءبىز 4 جىلدىققا ورلەگەندە الىسقا شابىلمايتىن بولدىق...
|
ۆولونتەردەن تانىمال بلوگەرگە دەيىن: ەلباسى مەدالى جوباسىنىڭ قاتىسۋشىسى جاستاردى جاڭا جەڭىستەرگە ىنتالاندىرادى ادىرنا ۇلتتىق پورتالىۆولونتەردەن تانىمال بلوگەرگە دەيىن: ەلباسى مەدالى جوباسىنىڭ قاتىسۋشىسى جاستاردى جاڭا جەڭىستەرگە ىنتالاندىرادىەلباسى مەدالى جوباسىنىڭ قولا مەدال يەگەرى، شىعىس قازاقستان وبلىسىنان كەلگەن توعىزىنشى سىنىپ وقۋشىسى ەركەجان ءجۇنىسوۆا جەلىسىندە ءوزىنىڭ ونلاينكۇندەلىگىن جۇرگىزەدى.ءوزىنىڭ بەينەلەرى مەن جازبالارىندا وقۋشى ءوزىنءوزى تاربيەلەۋ، ەكولوگيانى جاقسارتۋ، ورىس تاريحى جانە تاعى باسقا تاقىرىپتاردا اڭگىمەدۇكەن قۇرادى. ەركەجان وقىرماندارىن بەلسەندى ءومىر سالتىن ۇستانۋعا جانە ءوزىنءوزى دامىتۋمەن اينالىسۋعا شاقىرادى.ادامدار ماعان سەن ءبىزدى ىنتالاندىراسىڭ دەپ جازعاندا ەرەكشە سەزىمگە بولىنەمىن. مەن ادامدارمەن جۇمىس ىستەگەندى جانە سويلەسكەندى ۇناتامىن، ويتكەنى ولار مەنىڭ موتيۆاتسيامنىڭ قاينار كوزى. ولار ماعان بەرىلمەۋگە جانە باسقالاردى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن ماقساتىما جەتۋگە كومەكتەسەدى، دەيدى مەكتەپ وقۋشىسى.سوڭعى التى ايدا ەركەجاننىڭ جازىلۋشىلارى ونىڭ ەلىمىزدىگى ەڭ اۋقىمدى ەلباسى مەدالى جوباسىنا قاتىسۋ بارىسىن باقىلاپ وتىردى. بويجەتكەن التى اي بويى بىرنەشە باعىت بويىنشا تاپسىرمالار ورىندادى: كىتاپ وقۋ، ۇلتتىق مۇرا، ەرىكتىلىك، سپورت جانە دەنەشىنىقتىرۋ، دارىن مەن داعدى. جوبا ەرەجەسىنە ساي قاتىسۋشىلار اپتا سايىن ورىندالعان تاپسىرمالاردىڭ ەسەبىن جۇكتەۋ كەرەك.ەرىكتىلىك داعدىلارىن دامىتۋ ەرەكشە اسەر قالدىردى، قالامىزداعى ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋ جانە مۇقتاج ادامدارعا كومەكتەسۋ شارالارىنا ات سالىستىم. جۇمىس كۇنىنىڭ اياعىنا تامان ادامدارعا كوتەرىڭكى كوڭىل كۇي سىيلاۋدىڭ ءوزى پايدالى ءىس، دەيدى جوبا قاتىسۋشىسى.جوبا بارىسىندا وقۋشى دا ۆولونتەر كۇندەلىگىن جۇرگىزدى، ال اتااناسى مەن اتااجەسى بەينەەسەپتەردى جاساۋعا بەلسەندى قاتىستى.باعىت تاپسىرمالارىن تولىق ورىنداعاننان كەيىن جاس بلوگەر ەلباسى مەدالى جوباسىنىڭ قولا مەدالىن يەلەندى.مەن ءۇشىن بۇل جاي عانا ماراپات ەمەس. ماقساتىما جەتۋ ءۇشىن 6 اي بويى تاباندىلىق تانىتىپ، ءتارتىپتى بولدىم. ۇلكەن تاجىريبە الدىم جانە ونى وزگەلەرمەن بولىسكىم كەلدى. بارىنە ۇنادى دە ويلايمىن، ويتكەنى ولار مەنەن جوبا تۋرالى سۇراي باستادى. باسقا ايماقتاردان دا كوپ جازادى. ولاردىڭ باسىم بولىگى ءوزىم سەكىلدى جوبا جەڭىمپازدارى، بىزدە تۇتاس قوعامداستىق قالىپتاستى دەسە دە بولادى. مەن وسى ۇجىمنىڭ ءبىر بولىگى بولعانىما قۋانىشتىمىن جانە وسىنداي مۇمكىندىك ءۇشىن ەلباسىنا العىسىمدى بىلدىرەمىن، دەدى ەركەجان. ۆيدەوەلباسى مەدالى جاستاردى كەشەندى دامىتۋعا باعىتتالعان ۇلتتىق دەڭگەيدەگى جالعىز باعدارلاما. ول 7 نەگىزگى باعىتتان تۇرادى: سپورت، دارىن مەن داعدى، كىتاپ وقۋ، ۇلتتىق مۇرا، ەرىكتىلىك، تۋريستىك ساياحاتتار، ەڭبەك تاجىريبەسى. قاتىسۋشىلار 1429 جاس ارالىعىنداعى جاس قازاقستاندىقتار.باعدارلامادا بارلىعى 3 دەڭگەيدەن تۇرادى: قولا، كۇمىس جانە التىن. 2020 جىلى ەلباسى مەدالى 11 مىڭ قاتىسۋشى، 600 تالىمگەر، 17 وڭىرلىك ۇيلەستىرۋشى مەن ساراپشىنىڭ باسىن قوستى. جوبانى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قورى مەن ەلباسى اكادەمياسى ەل ءۇمىتى باستاماسى اياسىندا جۇزەگە اسىرادى.رەسەي مۇسىلماندارى بويكوت جاريالادى: جايناماز بەن قۇرباندىقتى كەلەكە ەتتى ۆيدەوقازىبەك يسا: ەلەكتروندى ۇكىمەتتى رەسەيگە بەرە سالۋتاۋەلسىزدىگىمىزگە نۇقسان ەمەس پە؟!.تە باعالاۋدىڭ ءبىلىم بەرۋ ساپاسىنداعى ءرولى تالقىلاندىپەنجىم اۋىلىنداعى جاعداي: بۇزاقىلىق پا، الدە ۇلتارالىق قاقتىعىس پا؟سوبىتيا ۆ پيدجيمە: شالوست يلي پروستۋپوك؟قىتاي تاجىكستانعا اسكەري بازا سالىپ بەرمەكءبىرتانوۆتىڭ قورعاۋشىسى قىلمىس جاساعانى راس پا؟قازاقستاندا اۋە قاتىناسى توقتاي ما؟قازاقستان ەۋروپا كەڭەسىنە مۇشە بولا الا ما؟
|
ھامىلدارلىقتا فولىن كىسلاتاسى يەۋەرمەي بۇ يىمەكلىكلەرنى يەڭ ئانابالىلار ئاشپەز تور بېكىتىھامىلدارلىق مەزگىلىدىكى ئاياللارنىڭ كىسەلگە قارشى تۇرۇش كۈچى ئاجىزلاپ كىتىپ، ئاسانلا كىسەللىك ۋىرۇسلىرىنىڭ يۇقۇملاندۇرۇشىغا ئۇچرايدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن، ھامىلدارلىق مەزگىلىدە يىتەرلىك دەرىجىدە ئۇزۇقلۇق تۇلۇقلاش كىرەك، بۇنىڭدا ئاندىن ھامىلدار ئايال ۋە ئۇنىڭ قوسىقىدىكى بالىنىڭ سالامەتلىكىگە كاپالەتلىك قىلغىلى بولىدۇ. تۆۋەندە، ھامىلدار ئايالنىڭ كىسەللىك بىلەن يۇقۇملىنىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدىغان بىر نەچچە خىل يىمەكلىكنى تۇنۇشتۇرۇپ ئۆتىمىز.قۇرۇق ئۈزۈمنىڭ ھامىيلىنى تىنچلاندۇرۇش رولى بار؛ ھامىلدار ئايال قۇرۇق ئۈزۈمنى كۆپرەك ئىستىمال قىلغاندا، ھامىيلىنىڭ يىتىلىشىگە پايدىلىق بولۇپ، ھامىيلىنىڭ قارىغا مايىل تىرە رەڭگىنى ياخشىلايدۇ. بۇندىن باشقا يەنە، خۇاڭدەننىڭ ئالدىنى ئېلىپ، بالىنىڭ تېخىمۇ ئاق تۇغۇلۇشىغا پايدىلىق بولىدۇ.ھامىلدار ئايال تۇغۇشتىن ئىلگىرى، ھامىيلە زەھىرىنى يوقىتىش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى كىرەك؛ بولمىغاندا، بالا تۇغۇلغاندىن كىيىن، بالىنىڭ تىرىسىدا ئاسانلا دانىخورەك، تەمرەتكە قاتارلىقلار پەيدا بولۇپ قالىدۇ. ھامىلدار ئايال غاز تۇخۇمى يەپ بەرسە، بولۇپمۇ ھامىلدارلىق ئاخىرىقى مەزگىلىدە غاز تۇخۇمى يەپ بەرسە، ھامىيلە زەھىرىنى يوقىتىشقا پايدىلىق بولىدۇ.ھامىلدار ئايالنىڭ چىشى، يۇقىرى قەنت تەركىبلىك يىمەكلىكلەرنى ئىستىمال قىلىشقا ماس كەلمەسلىكى مۇمكىن؛ بىراق، ئەنجۈر بۇنىڭ سىرتىدا بولۇپ، ئۇنىڭ تەركىبىدىكى كالىي، فوسفور، كالتسىي قاتارلىقلار، ھامىلدار ئايالنىڭ چىشىغا پايدىلىق بولىدۇ ھەمدە ھامىيلىنىڭ چىشىنىڭ شەكىللىنىشىدىكىمۇ ھالىقىلىق مەسىلە ھىسابلىنىدۇ.ئارىسىغا ياڭاق قىستۇرۇلغان چىلانچىلان، ئاياللارغا نىسبەتەن ئەڭ قۇۋۋەتلەيدىغان يىمەكلىكلەرنىڭ بىرى؛ ئۇ يەنە ھامىلدار ئاياللار ياخشى كۆرىدىغان بىر خىل يىمەكلىك. چىلاننى كۆپرەك يەپ بەرگەندە، ھامىلدار ئايال ۋە ھامىيلىنىڭ ئىممونت كۈچىنى ئاشۇرۇشقا پايدىلىق. بۇندىن باشقا، ياڭاقنىڭمۇ ئۇزۇقلۇق تەركىبى ئىنتايىن يۇقىرى بولۇپ، بىر كىلوگىرام ياڭاق تەركىبىدىكى ئۇزۇقلۇق، بەش كىلوگىرام تۇخۇم ياكى توققۇز كىلوگىرام كالا سۈتى تەركىبىدىكى ئۇزۇقلۇققا تەڭ. شۇنىڭ ئۈچۈن، ھامىلدار ئايال ھەر كۈنى ئازراقتىن ئارىسىغا ياڭاق قىستۇرۇلغان چىلان يەپ بەرسە، بالىسى تېخىمۇ ئەقىللىق تۇغۇلىدۇ.پالەك، ھامىلدار ئاياللار چوقۇم ئىستىمال قىلىشقا تىگىشلىك يىمەكلىكنىڭ بىرى؛ چۈنكى، ئۇنىڭ تەركىبىدە فولىن كىسلاتاسى ئىنتايىن مول. فولىن كىسلاتاسىنىڭ ئەڭ چوڭ رولى، ھامىيلىدە مىڭىسىگە سۇ چۈشۈش، ئۇمۇرتقا يېرىلىش، نىرۋا سېستىمىسى غەلىتە شەكىللىنىپ قېلىش قاتارلىقلارنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن، مۇتەخەسسىسلەر ئادەتتە، ھامىلدارلىقنىڭ دەسلەپكى ئىككى ئېيىدا، پالەكنى كۆپرەك ئىستىمال قىلىشنى ياكى فولىن كىسلاتاسى ئىچىپ بىرىشنى تەۋسىيە قىلىدۇ.
|
فىرانسىيەدىكى سېرىق جىلىتكىلىكلەر نامايىشى ئۇيغۇرچەفىرانسىيەدىكى سېرىق ...فىرانسىيەدىكى سېرىق جىلىتكىلىكلەر نامايىشىدەسلەپ فىرانسىيە ئارقىدىن گوللاندىيە ۋە بېلگىيە نارازىلىق نامايىشلىرىغا سەھنە بولدى. گوللاندىيە ۋە بېلگىيەدىكى سېرىق جىلىتكىلىكلەرنامايىشىنىڭ كۆلىمى نىسبەتەن كىچىك بولدى، فىرانسىيەدىكى نامايىشلارنىڭ كۆلىمى تولىمۇ چوڭ بولدى. فىرانسىيە ساقچىلىرىنىڭ 1700 نامايىشچىنى نازارەت ئاستىغا ئېلىپ نامايىشچىلارغا مۇۋازىنەتسىز كۈچ ئىشلىتىشى فىرانسىيەدە قىزىق نۇقتىغا ئايلاندى. فىرانسىيەدىكى نامايىشچىلار ئىچىدە پ ك ك چىلار بىلەن چېتىشلىقى بولغان گۇرۇھلارنىڭ بۇزغۇنچىلىق قىلمىشلىرى ئالاھىدە دىققەت قوزغىدى. فىرانسىيە پىرېزىدېنتى ئېممانۇئېل ماكرون خەلققە خىتاب قىلىش ئارقىلىق فىرانسىيەدىكى سۈركىلىشنى يىنىكلىتىشكە ھەتتا تۈگىتىشكە تىرىشتى.فىرانسىيەدە نامايىش ئۆتكۈزگەن سېرىق جىلىتكىلىكلەرگە قارشى فىرانسىيە ساقچىلىرى مۇۋازىنەتسىز كۈچ ئىشلەتتى. نامايىشچىلارغا نۇرغۇن مىقداردا ياش ئاققۇزۇش بومبىسى ئىشلەتكەن فىرانسىيە ساقچىلىرى، فىرانسىيە كوچىلىرىنىڭ ئۇرۇش مەيدانىغا ئايلىنىپ كېتىشىگە سەۋەب بولدى. فىرانسىيە ساقچىلىرىنىڭ نامايىشچىلارغا قاتتىق قوللۇق قىلىشى نەتىجىسىدە نۇرغۇن نامايىشچى يارىلاندى. نامايىشچىلارنى تۇتقۇن قىلىش ئەسناسىدا، پۇقراچە كىيىنگەن ساقچىلارنىڭ نامايىشچىلارغا قاتتىق تەگكەنلىكى كۆزگە چېلىقتى. فىرانسىيە ساقچىلىرىنىڭ بەزى نامايىشچىلارغا قاتتىق قوللۇق قىلىشى ۋە نامايىشچىلارغا قارشى ھەربىي ماشىنىلارنى ئىشلىتىشى قاتارلىقلار مۇۋزىنەتسىز كۈچنىڭ روشەن ئىپادىلىرى ھېسابلىنىدۇ. فىرانسىيەدىكى نامايىشلاردا فىرانسىيە ساقچىلىرىنىڭ مۇۋازىنەتسىز كۈچ ئىشلىتىشى، ئىنسان ھەقلىرى ۋە دېموكراتىيەگە زىت قىلمىشلارنى سادىر قىلىشىنىڭ ئەكسىچە، غەرب تارتقۇلىرى بۇ بىنورمال ھادىسىلەرگە يېتەرلىك دەرىجىدە ئورۇن ئاجراتمىدى. ئەگەر دۇنيانىڭ باشقا جايلىرىدىكى نامايىشچىلارغا ساقچىلار مۇۋازىنەتسىز كۈچ ئىشلەتسە غەرب تاراتقۇلىرى دەرھال بۇنى كۈنتەرتىپكە ئېلىپ كېلىپ ئىنسان ھەقلىرى ۋە دېموكراتىيەنىڭ مۇھىملىقىنى كۆككە كۆتۈرۈشۈپ، نامايىشچىلارغا قاتتىق قوللۇق قىلىشقا ساقچىلارنى قاتتىق ئەيىبلىشىدۇ، بىراق بۇ قېتىم فىرانسىيەدىكى ۋەقەلەردە نامايىشچىلارغا مۇۋازىنەتسىز كۈچ ئىشلەتكەن ساقچىلارنىڭ قىلمىشلىرىنى كۈنتەرتىپكە ئېلىپ كەلمەسلىكى كىشىنىڭ ھەقىقەتەن دىققىتىنى قوزغايدۇ. يەنە بىر تەرەپتىن سېرىق جىلىتكىلىكلەرتىنچ ھالدا نامايىش ئۆتكۈزمىدى، ئۇلارمۇ مەلۇم دەرىجىدە زوراۋانلىق قىلمىشلىرىنى سادىر قىلىشتى. ئۇلارنىڭ بۇ قىلمىشىمۇ دىققەت تارتتى. مەسىلەن، كوچىلاردىكى ماشىنىلار بىلەن ئەخلەت ساندۇقلىرىغا ئوت قويۇۋەتتى، ساقچىلارغا تاش ۋە بوتۇلكا ئاتتى، ماگزىن ۋە دۇكانلارنى بۇلاڭتالاڭ قىلىشتى، يول بويىدىكى تاشلارنى قومۇرۇپ يوللارنى بۇزۇۋەتتى. فىرانسىيەدىكى نامايىشلاردا مەيدانغا كەلگەن زوراۋانلىق ۋەقەلىرىدە تاملارغا يېزىلغان خەتلەر ۋە بەزى ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا تارقالغان ئۇچۇرلارغا قاراپ، پ ك ك چىلار بىلەن بىرلىكتە ھەرىكەت قىلغان بەزى تەشكىلاتلارنىڭمۇ نامايىشچىلار قاتارىدىن ئورۇن ئالغانلىقىنى كۆرۈۋالالايمىز.بولۇپمۇ پ ك ك تېررورچىلىرى بىلەن بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىۋاتقان بەزى ئاشقۇن سولچىللارنىڭ فىرانسىيەدىكى نامايشىلارغا قاتنىشىشى ھۆكۈمەتنى ئەندىشىگە سالدى. فىرانسىيە تېلېۋىزىيەسىدە سېرىق جىلىتكىلىكلەرگە ۋاكالىتەن سۆز قىلغان بىر كىشىنىڭ، نامايىشلاردا مەيدانغا كەلگەن زوراۋانلىق قىلمىشلىرىنىڭ جاۋابكارىنىڭ ئاشقۇن كۈرتلەر بىلەن چېتىشلىقى بولغان گۇرۇھلارنىڭ ئىكەنلىكىنى دېيىشى ئالاھىدە دىققەت قوزغايدۇ.فىرانسىيە ھۆكۈمىتى نامايىشلار سەۋەبلىك تاشقى كۈچلەرنى ئەيىبلەپ، نامايىشچىلارنى رۇسىيە ھەتتا ئامېرىكانىڭمۇ كۈشكۈرتكەنلىكىنى ئىلگىرى سۈردى. فىرانسىيەدىكى نامايىشلاردا مەيدانغا كەلگەن زوراۋانلىق قىلمىشلىرى ۋە ساقچىلارنىڭ نامايىشچىلارغا مۇۋازىنەتسىز كۈچ ئىشلىتىشىدىن كېيىن، پىرېزىدېنت ئېممانۇئېل ماكرون خەلققە خىتاب قىلىش ئارقىلىق فىرانسىيەدىكى سۈركىلىشنى پەسەيتىشكە تىرىشتى. راي سىناشلارغا قارىغاندا، ماكروننى قوللايدىغانلارنىڭ نىسبتى 26گە چۈشۈپ قالغان، ماكرون خەلققە خىتاب قىلغاندا تۆۋەن مائاش چېكىگە يەنە 100 ياۋرو قوشۇلىدىغانلىقىنى، 2000 ياۋرو مائاش ئالىدىغانلاردىن بىر قىسىم باجلارنىڭ ئېلىنمايدىغانلىقىنى بىلدۈردى. بەزىبىر ئىشلىرىنىڭ بىر قىسىم كىشىلەرنى نارازى قىلىپ قويغانلىقىنى تونۇپ يەتكەنلىكىنى ئېيتقان ماكرون، خەلققە خىتاب قىلىش ئارقىلىق فىرانسىيەدىكى نامايىشلارنى بېسىقتۇرۇشقا تىرىشتى.خەتكۈچ: فىرانسىيە , ئاشقۇن سولچىلار
|
بۇكىل الەمدە قازىرگى تاڭدا ۆاكتسينانى ۋاقىتشا تىركەۋ تۋرالى اڭگىمە ايتىلىپ جاتىر. بىزدە تىركەپ، زەرتتەۋدىڭ ءۇشىنشى ساتىسىنىڭ ەسەبى بويىنشا ۋاقىتشا تىركەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ءتيىستى ەرەجەلەر ازىرلەندى. ۆاكتسيناسى تۋرالى ايتار بولساق، ونى 70 گرادۋسقا دەيىنگى قاتاڭ تالاپتارمەن قاتار، باعاسى دە ەرەكشە. ول رەسەيلىك ۆاكتسينادان قاراعاندا ەكى ەسە قىمبات. ءبىز بۇگىن كومپانياسىمەن جاريالاماۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلدىك. بۇل ۆاكتسينانى قازاقستان اۋماعىنا ارنايى قۇجاتتاردى تاپسىرۋ ارقىلى جەتكىزۋ ىسىمەن اينالىسۋعا دايىنبىز، دەدى مارات شورانوۆ.ونىڭ ايتۋىنشا، ءبارى دە اتالعان كومپانيانىڭ وندىرىستىك قۋاتى مەن مۇمكىندىگىنە بايلانىستى بولادى.ايتا كەتەرلىگى قازاقستان دا قازىرگى ۋاقىتتا سپۋتنيك ۆاكتسيناسىن تىركەۋ ماسەلەسىن قاراپ جاتىر. ۆاكتسينا 2020 جىلعى 24 جەلتوقساننان باستاپ 2021 جىلعى 21 قاڭتارعا دەيىن ن.ف. گامالەيا اتىنداعى ەمعزيدا ساپانى باقىلاۋ پروتسەسىنەن وتەدى.تەكسەرۋ ءساتتى بولعان جاعدايدا 2021 جىلعى 26 قاڭتاردان 11 اقپانعا دەيىن پرەپاراتتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تىركەۋ جوسپارلانىپ وتىر.
|
چىن باۋشىڭ ۋاكىل: وتباسى قيىنشىلىق جاعدايىنان وقۋعا تۇسە الماۋدى اياقتاتۋ نىساناسى نەگىزىنە ىسكە استىحالىق تورابىچىن باۋشىڭ ۋاكىل: وتباسى قيىنشىلىق جاعدايىنان وقۋعا تۇسە الماۋدى اياقتاتۋ نىساناسى نەگىزىنە ىسكە استى2017.10.23 14:35 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىحالىق تورابى، 23 قازان، بەيجيڭ. 22 قازان تۇستەن بۇرىن ساعات 10دا، حالىقتىڭ جاڭا ٴۇمىتىن اقتاپ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋعا كەپىلدىك ەتەيىك اتىنداعى تىلشىلەر جينالىسى بەيجيڭ مەديا ورتالىعىندا اشىلدى. وقۋ اعارتۋ مينيسترلىگى پارتگرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، مينيستر چىن باۋشىڭ حالىقتىڭ جاڭا ءۇمىتىن اقتاپ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋدى قامتاماسىزداندىرۋعا قاتىستى جاعدايلاردى تانىستىردى ءارى تىلشىلەردىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەردى.چىن باۋشىڭ تانىستىرا بىلاي دەدى: 18 قۇرىلتايدان بەرگى بۇل بەس جىل حالىقتىڭ وقۋ اعارتۋ تابىس سەزىمى بارعان سايىن كۇشەيگەن بەس جىل بولدى. مەن وسى ارادا سىزدەرگە ءبىر ساندى مالىمەتتى جاريالايىن، ءبىرىنشى،وسى بەس جىلدا، ءبىز بىرەۋى دە كەم بولسا بولمايدى دەگەن پرينسيپكە تاباندى بولىپ، اۋىل قىستاق كەدەي رايوندارىنا، از ۇلت رايوندارىنا دەم بەردىك. بۇل بەس جىلدا وتباسى قيىنشىلىق جاعدايىنان وقۋعا تۇسە الماۋدى اياقتاتۋ نىساناسى نەگىزىنە ىسكە اسىرىلدى، بۇل ءبىر كەرەمەت تابىس. بۇدان سىرت، 90 پايىز مۇگەدەك بالا وقۋ ورايىنا يە بولدى، بۇل دا كەرەمەت تابىس. تاعى ديقان جۇمىسكەرلەردىڭ بالالارى، بۇلاردىڭ ىشىندە 80 پايىزى اتا اناسى جۇمىس ىستەپ جاتقان جەردەگى مەكتەپتەرگە وقۋعا ءتۇسىپ، جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىنا قاتىناسۋ ورايىنا يە بولدى. 2017 جىلى، ديقان جۇمىسكەرلەردىڭ بالالارىنان جەرگىلىكتى ورىندا جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىنا قاتىناسقان ادام سانى 150 مىڭعا جەتتى، بۇل بەس جىلدىڭ الدىنداعىدان 36.5 ەسە ارتتى.
|
دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىر كۇندە جاڭادان قوسىلعان ناۋقاستاردىڭ سانى تىڭ دەڭگەيگە جەتتىحالىق تورابىجاڭا حابارلاردۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىر كۇندە جاڭادان قوسىلعان ناۋقاستاردىڭ سانى تىڭ دەڭگەيگە جەتتى شينجياڭ قۇرىلىس سالاسىندا 3 جىلدا 200 مىڭ ادامدى جۇمىستاندىرۋ قيمىلىن باستادى شينجياڭ 6 ميلليارد يۋانعا جۋىق قارجى قوسىپ، مال شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا كومەكتەستى ا ق ش تىڭ ۋاشينگتون قالاسى: ساقشىنىڭ زاڭدى زورلىقتى كۇشپەن اتقارۋىنا قارسىلىق ءبىلدىرۋ قيمىلى ۇزدىكسىز جالعاسۋدا پامير ۇستىرتىندەگى كوشپەلى مادەنيەت سالتاناتى باتىس سولتۇستىك مۇناي الابىنىڭ 10 جىلدان بەرى قامداعان تابيعي گازى 12 ميلليارد تەكشەمەتردەن استىدۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىر كۇندە جاڭادان قوسىلعان ناۋقاستاردىڭ سانى تىڭ دەڭگەيگە جەتتى2020.06.10 16:38 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىحالىق گازەتى، 6 ايدىڭ 9 كۇنى، برۋسسەل ءتىلشى جاڭ پىڭحۇي. جەنەۆادان الىنعان حابارعا قاراعاندا، دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باس قىزمەتكەرى تەدروس 6 ايدىڭ 8 كۇنى وتكىزىلگەن كەزەكتى تىلشىلەردى قابىلداۋ ماجىلسىندە مىنانى بىلدىرگەن: دۇنيە ءجۇزى بويىنشا جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى اسقىنىپ بارادى. 6 ايدىڭ 7 كۇنى دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىر كۇندەگى جاڭادان قوسىلعان ناۋقاستاردىڭ سانى 136 مىڭعا جەتىپ، قازىرگە دەيىنگى جاڭادان قوسىلعان ناۋقاستار سانى ەڭ كوپ كۇن بولدى.تەدروس بىلاي دەدى: ءار ەل دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنا 7 ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە شالدىققانىن، شامامەن 400 مىڭ ادامنىڭ قازا بولعانىن مالىمدەدى. ەۆروپادا ىندەت جاعدايى وڭالىپ، بۇكىل دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە ىندەت جاعدايى ۇزدىكسىز اسقىندى، وتكەن 10 كۇننىڭ 9 كۇنىندە جاڭادان قوسىلعان ناۋقاستاردىڭ سانى 100 مىڭنان استى. 6 ايدىڭ 7 كۇنى جاڭادان قوسىلعان ناۋقاستاردىڭ 75 كە جۋىعى 10 مەملەكەتتەن شىقتى، مۇنىڭ كوبى امەريكا قۇرلىعى مەن وڭتۇستىك ازياعا شوعىرلانعان. مۇنان تىس، شىعىس ەۆروپا مەن ورتا ازيانىڭ ءىشىنارا رايوندارىندا دا ناۋقاستار سانى ۇزدىكسىز ارتىپ كەلەدى. افريكا ەلدەرىندە ناۋقاستار سانى ارتقانىمەن، باسىم كوپ ساندى افريكا ەلىندە ناۋقاستاردىڭ سانى مىڭنان تومەن.
|
باعا ماسەلەسى باقىلاۋدا بولادىۇكىمەت 11 جەلتوقسان، 2020پرەمەرمينيستر اسقار ءماميننىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا ەلىمىزدىڭ 2020 جىلعى قاڭتارقاراشاداعى الەۋمەتتىكەكونوميكالىق دامۋىنىڭ قورىتىندىلارى جانە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى قارالدى.ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى رۋسلان دالەنوۆ قاراستىرىلىپ وتىرعان كەزەڭدەگى ەكونوميكا دامۋىنىڭ وڭ قارقىنىن اتاپ ءوتتى. قۇرىلىس يندۋسترياسى مەن وڭدەۋ ونەركاسىبى جاقسى دامىپ كەلەدى. سونداياق قىزمەت كورسەتۋ سەكتورىنداعى ىسكەرلىك بەلسەندىلىك جاقسارۋدا، ۇزاق مەرزىمدى تاۋارلارعا سۇرانىس قالپىنا كەلتىرىلۋدە. ناقتى سەكتوردىڭ ءوسۋى 2عا دەيىن جەدەلدەدى. قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنىڭ ءوسۋ قارقىنى مينۋس 5،9عا دەيىن جاقساردى. وسى جاعداي ىقپالىمەن ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ءوسۋى مينۋس 2،8 دەڭگەيىندە قالىپتاستى، دەدى ر.دالەنوۆ.جاعدايدىڭ جاقسارۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى ءوندىرۋشى ەمەس سەكتورلارعا تارتىلعان ينۆەستيتسيالار، ەكونوميكانى كرەديتتەۋ، ناقتى سەكتوردىڭ ءوسۋى جانە قىزمەتتەر سالاسىنىڭ جاندانۋى، سونداياق ەكونوميكانى قولداۋ بويىنشا ىسكە اسىرىلىپ جاتقان شارالار. تاۋكەن ءوندىرىسى ونەركاسىبىن ەسەپكە الماعاندا، ينۆەستيتسيالار 17،3عا ءوستى.قاراشانىڭ كورسەتكىشتەرى قىزمەت كورسەتۋ سەكتورىنىڭ جاندانعانىن كورسەتتى. ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، ساۋدا 17،1عا، ونەر، ويىنساۋىق جانە دەمالىس 17عا، تەحنيكالىق قىزمەت 15،9عا، تۇرۋ جانە تاماقتانۋ بويىنشا قىزمەتتەر 10،5عا، ءبىلىم بەرۋ 7،6عا، بايلانىس 4،5عا، تەحنيكا مەن بۇيىمداردى جوندەۋ 3،5عا ۇلعايدى. وسىلايشا، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنىڭ قالپىنا كەلۋى جالعاسۋدا. 10 ايدا سىرتقى ساۋدا اينالىمى 70،5 ملرد دوللاردى قۇرادى. ەكسپورت 39،2 ملرد، يمپورت 31،3 ملرد بولدى. وسىلايشا، 7،9 ملرد دوللار دەڭگەيىندە ساۋدا تەڭگەرىمىنىڭ وڭ سالدوسى ساقتالدى. وڭدەۋ ونەركاسىبىندە 3،3 دەڭگەيىندە ءوسىم ساقتالۋدا. بۇل رەتتە تاۋكەن ءوندىرىسى ونەركاسىبى 3،4عا تومەندەدى. سونىڭ سالدارىنان ونەركاسىپتىڭ ناقتى كولەم يندەكسى 99،2دى قۇرادى، دەدى ر.دالەنوۆ.ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، قۇرىلىس سەكتورى وتە جوعارى ءوسىمدى كورسەتىپ وتىر. ورىندالعان جۇمىستاردىڭ كولەمى 12،1عا ءوستى. بەلسەندى قۇرىلىس جۇمىستارى تۇركىستان جانە جامبىل وبلىستارىندا، سونداياق شىمكەنت قالاسىندا بايقالادى. 12،1 ملن شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى. بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 9،3عا جوعارى، دەدى ر.دالەنوۆ.ۆەدومستۆو باسشىسى ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ بويىنشا قابىلدانىپ جاتقان شارالاردى ەسكەرە وتىرىپ، ورتالىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار كەلەسى ماسەلەلەرگە نازار اۋدارۋى قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى: وڭىرلىك تۇراقتاندىرۋ قورلارىن پايدالانۋ ارقىلى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىقت ۇلىك تاۋارلارى باعاسىنىڭ ماۋسىمدىق وسۋىنە جول بەرمەۋ. وڭدەۋ ونەركاسىبى مەن قۇرىلىستا قول جەتكىزىلگەن ءوسۋ قارقىنىن تومەندەتپەۋ. جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ ينۆەستيتسيالىق جوبالار پۋلىن ساپالى ىسكە اسىرۋ. داعدارىسقا قارسى شارالار بويىنشا قاراجاتتىڭ ءتيىمدى يگەرىلۋىن جانە جىل قورىتىندىسى بويىنشا ءوسۋدىڭ نىسانالى ينديكاتورلارىنا قول جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ. جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى شەڭبەرىندە تۇراقتى جۇمىس ورىندارىنىڭ ۇلەسىن ۇلعايتۋ. قارجى جىلىن تولىققاندى اياقتاۋ جانە ەكونوميكاعا قاراجاتتى جىلدام ەنگىزۋ ءۇشىن كەلەسى جىلعا ارنالعان راسىمدەردى دايىنداۋ.ىسكەرلىك بەلسەندىلىك يندەكسى ءوستىۇلتتىق بانك توراعاسى ەربولات دوساەۆ قازاقستاندا بيىل قاراشادا ىسكەرلىك بەلسەندىلىك يندەكسى 48،8دەن 49،4كە دەيىن وسكەنىن، بۇل قۇرىلىستىڭ وڭ كورسەتكىشكە جەتۋىمەن تۇسىندىرىلەتىنىن، كورسەتكىش 52،5 تارماققا دەيىن، ياعني 4،9 تارماققا وسكەنىن ايتتى. ونەركاسىپتە جانە قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا جاعداي وزگەرگەن جوق، يندەكستەر تيىسىنشە 49،6 جانە 48،7 بولدى. قاراشادا جىلدىق ينفلياتسيا ءبىر اي بۇرىنعى 7،1بەن سالىستىرعاندا 7،3عا دەيىن جىلدامدادى. ازىقت ۇلىك ينفلياتسياسى باعانىڭ جالپى وسۋىنە ەڭ كوپ ۇلەس قوسىپ، 10،8عا دەيىن ۇلعايدى. ازىقت ۇلىككە جاتپايتىن ينفلياتسيا كيىم باعاسى ءوسۋىنىڭ 5،6دان 5،7عا دەيىن ۇدەدى. تۇرعىن ءۇيكوممۋنالدىق شارۋاشىلىق رەتتەلەتىن قىزمەت جانە مادەنيەت پەن دەمالىس سالاسىنداعى قىزمەت باعاسىنىڭ وسۋىنەن اقىلى قىزمەت ينفلياتسياسى 3،7دان 4،1عا دەيىن ءوستى.بيزنەستىڭ كرەديتتىك پورتفەلى جىل باسىنان بەرى 7،3 ترلن تەڭگەگە دەيىن 1،1عا ۇلعايدى. جىل باسىنان جەكە كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىن قوسا العاندا حالىقتىڭ كرەديتى 7،2 ترلن تەڭگەگە دەيىن 7،5عا ۇلعايدى. ونىڭ قۇرىلىمىندا تۇتىنۋشىلىق قارىزدار 4،3 ترلن تەڭگەگە دەيىن، 1،4عا، مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋ ەسەبىنەن يپوتەكالىق قارىزدار 2،2 ترلن تەڭگەگە دەيىن، 22،6عا ءوستى.بيىلعى 11 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋ كورسەتكىشتەرى تۋرالى بايانداعان قارجى ءمينيسترى ە.جاماۋباەۆ اتالعان كەزەڭدە مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە 8 ترلن تەڭگە كىرىس كىرىپ، جوسپار 104،7عا اتقارىلعانىن ايتتى. سونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە 5 ترلن 224 ملرد تەڭگە كىرىس ءتۇستى، جوسپار 101،4عا ورىندالدى. مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ شىعىستارى 97،8عا، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ شىعىستارى 98،9عا، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ شىعىستارى 97،2عا اتقارىلدى. رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ شىعىستارى 12 ترلن 503 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. 137 ملرد تەڭگە اتقارىلماعان. ونىڭ ىشىندە ۇنەمدەۋ 15 ملرد تەڭگە، يگەرىلمەگەنى 122 ملرد تەڭگە.يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءمينيسترى بەيبىت اتامقۇلوۆ 2020 جىلدىڭ 11 ايىنىڭ قورىتىندىسىندا وڭدەۋ ونەركاسىبىندە وڭ ءۇردىس ساقتالعانىن، سالانىڭ بارلىق سەكتورىندا ءوسىم بار ەكەنىن، سونىڭ ىشىندە جەڭىل ونەركاسىپ ءوندىرىسى 15،5 وسكەنىن ايتتى. بۇل توقىما بۇيىمدارى ءوندىرىسى، كيىم جانە بىلعارى ونىمدەردىڭ ۇلعايۋىنا بايلانىستى بولدى. قاعاز جانە قاعاز ونىمدەرى ءوندىرىس كولەمىنىڭ ءوسىمى 14،6ىن قۇرادى. اعاش جانە تىعىن بۇيىمدارى ءوندىرىسى كولەمىنىڭ ءوسىمى 47،3دى قۇرادى.ەنەرگەتيكا ءمينيسترى نۇرلان نوعاەۆتىڭ ايتۋىنشا، بيىلعى 11 ايدىڭ قورىتىندىسىندا مۇناي جانە كوندەنسات ءوندىرۋ كولەمى 78،5 ملن تونناعا جەتىپ جوسپارعا 101، 62،9 ملن توننا مۇناي ەكسپورتتالدى، جوسپار 100 ورىندالعان.نەگىزگى سالالاردا ءوسىم بارماسەلەنى ۇكىمەت باسشىسى قورىتىندىلادى. ونىڭ ايتۋىنشا، بيىلعى 11 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەكونوميكانىڭ بازالىق سالالارىندا وڭ ءوسىم بايقالادى. ەلدەگى ەپيدەميالىق جاعدايدى تۇراقتاندىرۋ، سونداياق ونى ودان ءارى ساقتاۋ ەكونوميكانىڭ ءوسۋىن جاقسارتۋعا ايتارلىقتاي ىقپال ەتەدى، دەدى ا.مامين.ۇكىمەت باسشىسى پاۆلودار، تۇركىستان، اقتوبە وبلىستارىنداعى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىقت ۇلىك تاۋارلارى باعاسىنىڭ ءوسۋ قارقىنىنىڭ ارتقانىنا نازار اۋداردى. باعانىڭ ەڭ تومەن ءوسىمى اقمولا، قىزىلوردا، سولتۇستىك قازاقستان، شىعىس قازاقستان، ماڭعىستاۋ وبلىستارىندا جانە نۇرسۇلتان قالاسىندا تىركەلگەن. ءوڭىر اكىمدەرى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تاۋارلار مەن تاريفتەردىڭ باعاسىن تۇراقتاندىرۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋى ءتيىس. بۇل جۇمىسقا قاجەتتى قۇرالدار بار. باعا ماسەلەسى تۇراقتى باقىلاۋدا بولعانى ءجون، دەدى ا.مامين.ۇكىمەت باسشىسى بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى جوسپاردى 100 ورىنداۋ، سونداياق قارجى جىلىنىڭ سوڭىنا دەيىن بيۋدجەت قاراجاتىن تولىق ءارى ءتيىمدى يگەرۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.اعاشتاردى زاڭسىز كەسكەندەرگە جازا كۇشەيتىلەدىسونداياق ۇكىمەت وتىرىسىندا ورمان رەسۋرستارىن قورعاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ ماسەلەلەرى قارالدى. ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ءمينيسترى م.مىرزاعاليەۆ، قىزىلوردا وبلىسىنىڭ اكىمى گ.ابدىقالىقوۆا، اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمى ە.مارجىقپاەۆ، اتىراۋ وبلىسىنىڭ اكىمى م.دوسمۇحامبەتوۆ بايانداما جاسادى.مەملەكەتتىك ورمان قورىنىڭ جالپى اۋدانى ەل اۋماعىنىڭ 11ىن قۇرايدى 30 ملن گەكتاردان استام. رەسپۋبليكانىڭ ورماندىلىق كورسەتكىشى 4،8. مەملەكەت باسشىسى بەس جىل ىشىندە ورمان قورىندا 2 ملرد اعاش جانە ەلدى مەكەندەردە 15 ملن اعاش وتىرعىزۋ مىندەتىن قويدى. بۇل قازاقستان 2018 جىلى قوسىلعان بونن شاقىرۋى جاھاندىق باستاماسى اياسىندا ورماندىلىق دەڭگەيىن ارتتىرۋعا جانە ەلدەگى ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.جاسىل قوردىڭ ايتارلىقتاي ءوسىمىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جەلتوقسان ايىندا ۇكىمەت وسىمدىك الەمى وبەكتىلەرىن ساقتاۋ جانە ۇتىمدى پايدالانۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى زاڭ جوباسىن پارلامەنتكە ەنگىزەدى. بۇل جاسىل جەلەكتەردى پايدالانۋ كەزىندە زاڭدىلىق پەن قۇقىقتىق ءتارتىپتى نىعايتۋعا، سونداياق قاتىناستاردى رەتتەۋگە باعىتتالعان. اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق كودەكستەرگە اعاشتاردى زاڭسىز كەسكەنى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتەتىن تۇزەتۋلەر ازىرلەندى. سونىمەن بىرگە كەسىلگەن اعاشتاردىڭ ورنىنا وتەمدىك اعاش وتىرعىزۋ نورمالارىن ۇلعايتۋ كوزدەلگەن.پرەمەرمينيستر ەكولوگيا، اۋىل شارۋاشىلىعى، يندۋستريا، قارجى مينيسترلىكتەرىنە ءوڭىر اكىمدىكتەرىمەن بىرلەسىپ، ەكى اي مەرزىمدە ورمانداردى قالپىنا كەلتىرۋدىڭ جانە اعاش ءوسىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارىن ازىرلەۋدى تاپسىردى. ءوڭىر اكىمدىكتەرىنە ەلدى مەكەندەر مەن مەملەكەتتىك ورمان قورىنداعى جاسىل جەلەكتەردى مونيتورينگىلەۋ، تۇگەندەۋ، جايكۇيى مەن پايدالانىلۋىن باقىلاۋ، ورمان قورعاۋ قىزمەتتەرىن ماتەريالدىقتەحنيكالىق جانە كادرلىق جاراقتاندىرۋدى نىعايتۋ جونىندە شارالار قابىلداۋ تاپسىرىلدى.
|
21 اقپان 07:31قازان. تاتارينفورم قازاقپارات تاتارستان استاناسىندا كونسەرت بەرگەن ديماش قۇدايبەرگەن اندەرىنىڭ ءبىرىن ءوزىنىڭ جانكۇيەرى بولعان، ونكولوگيالىق دەرتتەن كوز جۇمعان تاتار قىزى لەيسان سەيتنازاروۆاعا ارنادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات تاتارينفورمعا سىلتەمە جاساپ.قازاقستاندىق ءانشى قازان قالاسىنا 2020 الەمدىك تۋرنەسى اياسىندا كەلدى.ديماش كەش بارىسىندا ورىنداعان كومپوزيتسيالاردىڭ ءبىرىن بالا كەزىنەن ونكولوگيالىق سىرقاتپەن كۇرەسكەن لەيسان سەيتنازاروۆاعا ارنادى. جاس قىز ءانشىنىڭ شىعارماشىلىعىن جان تانىمەن ۇناتقان. 2019 جىلى د. قۇدايبەرگەن ناۋقاس قىز شاراسىنىڭ جابىلۋ سالتاناتىنا بارا الماعاندىقتان، حوسپيسكە ارنايى بارىپ، ونىمەن كەزدەسكەن بولاتىن.لەيسان وزىنە سۇيىكتى ورىنداۋشىسى كەلەتىنىن سوڭعى ساتكە دەيىن بىلگەن جوق. كەيىن كەزدەسۋدى ۇيىمداستىرۋشىلار ونىڭ تاڭعالعان كۇيىن ايتىپ جەتكىزۋگە لايىقتى سوزدەر تابا الماعان. 21 جاستاعى لەيسان ديماشپەن كەزدەسكەننەن كەيىن ءتورت ايدان سوڭ كوز جۇمدى. ول ونىڭ ەڭ اسقاق ارماندارىنىڭ ءبىرىن ورىندادى. كونسەرت بارىسىندا ءانشى لەيساندى ءالى ۇمىتپاعانىن ايتىپ، ونى قارىنداسىم دەپ اتادى، دەپ جازادى تاتارينفورم.تاتنەفت ارەناداعى كونسەرت كورەرمەندەرگە لىق تولى بولدى. فاناتتار تاتارستاننىڭ، رەسەيدىڭ تۇكپىر تۇكپىرىنەن، ءتىپتى كانادا، فينليانديا جانە قازاقستاننان بارعان.بۇعان دەيىن حابارلاعانىمىزداي، جانكۇيەرلەر ديماشتى، ونىڭ اتااناسى سۆەتلانا مەن قانات ايتبايەۆتاردى قازان اۋەجايىندا ۇلكەن قوشەمەتپەن قارسى الدى. ولاردىڭ اراسىندا ەڭبەك ارداگەرى دە بولدى.جاس تالانتتىڭ 2020 الەمدىك تۋرنەسى اياسىنداعى كونسەرتتەرى بۇدان ءارى رەسەيدىڭ ەكاتەرينبۋرگ، لاتۆيانىڭ ريگا، ۋكراينانىڭ كيەۆ، گەرمانيانىڭ گامبۋرگ، ديۋسسەلدورف، چەحيانىڭ پراگا، شتۋتگارت، رەسەيدىڭ مينسك قالالارىندا جالعاساتىن بولادى.
|
اقيقاتتان الىستاعان ارانداتۋشىلار!46 ءسوز 7082 0 پىكىر 22 ءساۋىر, 2014 ساعات 10:19اپتا الدىن ەلدى ءدۇر ەتكىزگەن وقيعا بىلاي باستالعان ەدى: جۇمىر جەر بەتىندە تىرشىلىك ەتكەن سانالى پەندەلەر اراسىنان دارالانىپ، كۇللى جاحانعا ەسىمى ءماشحۇر بولعان كىسىلەر جايلى اقپارات بەرەتىن، ايىنا ءبىر رەت باسپادان شىعاتىن جۇلدىزدار وتباسىاڭىز ادام جورنالىنىڭ وسى ايداعى سانى كۇللى ادامزات بالاسىنا ورتاق قايعى اكەلگەن، فاشيزيم باسشىسى ادولف گيتلەرگە ارنالدى.مۇندا نە تۇر؟ كىم گيتلەر جايلى جازباي جاتىر؟يا، وسىنداي ويدا ەدىك، بىراق اياق استىنان ءساۋىردىڭ 18ءى كۇنى الەۋمەتتىك جەلى بەتىندە جارىسا جاريالانىپ كەتكەن پىكىرلەردەن سوڭ ويلانىپاق قالدىق. سانسىز پىكىرلەر تۋىنداتقانى سول، جورنالدىڭ گيتلەرگە ارنالۋى. بۇگىندە ءتىرى گيتلەرلەر قاپتاعان زاماندا، جانى جاحاننامعا كەتكەن ول بايعۇستى ناسيحاتتاۋ كىمگە كەرەك بولدى؟ ءجا، جارىسا گيتلەردى ناسيحاتتادى دەگەندەي، راسىندا اتالعان جورنال گيتلەردى ناسيحاتتادى ما؟جورنال جارىققا شىقپاي تۇرىپ وسى باسىلىمنىڭ باس رەداكتورى جارىلقاپ قالىباي الەۋمەتتىك جەلىسىندە باسىلىمنىڭ كەلەسى سانىندا ادولف گيتلەر تۋرالى جازىلاتىنى، بىراق، ول دەگەنى گيتلەردى ناسيحاتتاۋ ەمەس، ادامزات بالاسىنا وراسان قايعىقاسىرەت الىپ كەلگەن جاۋىز ديكتاتور جايلى تاريحي شىندىقتى جازۋ ەكەندىگى اشىق ايتىلعان ەدى.دەگەنمەن مۇقاباداعى ادولف گيتلەردىڭ اڭىز ادام دەگەن اتاۋدىڭ استىندا بەينەسى بەينەلەنگەنىن جانە ىشكى بەتتەگى ماقالالاردىڭ ءبىرىنىڭ اتاۋى گيتلەر فاشيست ەمەس، ۇلى تۇلعا دەپ اتالۋى ونىڭ اشىق ناسيحاتتالۋى دەگەن پىكىرگە كوپشىلىك توقتاپ ءوتىپتى. دەگەنمەن، زەر سالا قاراساڭىز مۇقابادا گيتلەر بەينەسى جانىنا ادامزات قاسىرەتى دەپ انىق ەتىپ جازىپ قويىلعان... . كورمەس تۇيەنى دە كورمەس، دەمەكشى، اقيقاتتى ەمەس، قازاق جورنالىن جابۋ نيەتىندەگى ارانداتۋشىلاردىڭ ازىرگە كورگەنى سول اڭىز ادام جازۋى بولىپ تۇر... .ءومىرى اسىعىس جۇرەتىن بايلانىس جانە اقپارات اگەنتتىگىمىز دە: اڭىز ادامنىڭ مازمۇنىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسى مەن زاڭناماسىن بۇزۋشىلىق، اتاپ ايتقاندا الەۋمەتتىك، ۇلتتىق، رۋلىق، ناسىلدىك نەمەسە ءدىني ارازدىقتى قوزدىرۋ قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 164بابى بەلگىلەرى بار. اتالعان فاكتى بويىنشا اگەنتتىك ءتيىستى شارالار قابىلداۋدا دەپ، باق ارقىلى تاراتىپتا ۇلگەرىپتى.ايتار ءۋاجى: جۋرناليست ناعاشىباي ەسمىرزا گيتلەر فاشيست ەمەس دەگەن تاقىرىپپەن جاريالاعان ماقالاسى گيتلەردى جانە فاشيستىك يدەولوگيالاردى اقتاپ الۋعا ارنالعان.داۋدىڭ باسى، دايرابايدىڭ سيىرىاڭىز ادام جۋرنالىن ايىپتاۋشىلارمەن سىنعا الۋشىلار پىكىرى ينتەرنەت گازەتتەر مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ بەتىندە قاپتاپ كەتكەن. رەسەيلىك . سايتى اڭىز ادام جۋرنالى بۇل ماتەريالدى ادولف گيتلەردىڭ 125 جىلدىعىنا ارناعان، فاشيستىك يدەولوگيانى اقتاپ الۋدى كوزدەگەن جانە رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيندى گيتلەرمەن سالىستىرعان دەگەن پىكىر ءبىلدىرىپ ءوتتى.يا ءپۋتيندى گيتلەرمەن سالىستىرعان ەكەن، جيرينوۆسكيليمونوۆتاردىڭ ارەكەتىنە جاۋاپ بەرمەگەن ورىس الدىندا، ءبىزدىڭ جۋرنال نە ءۇشىن ايىپتى ەكەن؟ وسى ورىندا بەكبولات تىلەكحاننىڭ ءسوزى ويعا تۇسەدى: جيرينوۆسكيليمونوۆتاردىڭ ارانداتۋىنا ءوزمزدڭ ازاماتتاردىڭ ءتۇسپ قالۋى كەزدەيسوقتىق پا، الدە ارنايى جوبا ما؟ ارزان پوپۋليزم اسا قاۋپت! الەۋمەتتىك جەلىسىندە اڭىز ادام جۋرنالىنداعى گيتلەر تۋرالى جاريالانعان ماتەريالدارعا قاراماقايشى، ءتۇرلى پىكىرلەر ايتىلۋدا. ءبىرى ەلىمىزدە گيتلەردى اشىقتان اشىق ناسيحاتتاۋشىلار جازاعا تارتىلۋى كەرەك دەگەن ويعا كەلسە، ەكىنشىسى، گيتلەر ناسيحاتتالىپ جاتقان جوق، سوندىقتان دا ونىڭ كىم ەكەندىگىن اشىعىراق وقىپ بىلگەن دۇرىس دەگەن پىكىر ايتادى.ەڭ سوراقىسى اڭىز ادامنىڭ 2011 جىلعى قىركۇيەك ايىنداعى سانىن قىزىل تەررور اتالعان 1930 جىلدارداعى ساياسي قۋعىنسۇرگىننىڭ باس ۇيىمداستىرۋشىسى يوسيف ستالينگە ارناعاندا ء بىزدىڭ وسى اگەنتتىگىمىز ءلام ميم دەپ جاق اشپاعان ەدى.جارىلقاپتى قارالاپ جاتقان قازاق جۋرناليستەرى دە از ەمەس ەكەن. كەشە عانا ۇلتتىڭ ماسەلەسى ايتىلسا، ۇستاماسى ۇستاپ قالاتىن، ۇنەمى ۇرەي شاقىرىپ وتىراتىن ءبىر پورتالدا جاريالانعان ماقالا وسى سوزىمىزگە دالەل.داۋدىڭ باسى دايرابايدىڭ كوك سيىرى دەمەكشى، گيتلەر تۋرالى ماتەريالدار توپتاماسىنىڭ اڭىز ادامدا جەڭىس كۇنى قارساڭىندا شىعۋى دا كەيبىرەۋلەردىڭ شىمىنا تيگەندەي، ايتپەسە، الەمدە گيتلەردىڭ سۋرەتى باسىلعان جورنال شىقپادى دەيسىز بە؟ بۇل دا ءبىر ارانداتۋشىلىق قوي، ورىس ءتىلدى باسىلىمداردىڭ بەيبىت كۇندە تىرناق استىنان كىر ىزدەۋى سەكىلدى!جارىلقاپ جازسا، ەسكەرتىپ جازدى...باسىلىم باسشىسى جارىلقاپ قالىباي تەگى پاراقشاسى ارقىلى: كەلەسى جورنال سانى گيتلەرگە ارنالاتىندىعىن، كىمدە قانداي ۇسىنىس بار ەكەندىگىن سۇراعاندا، پىكىر قالدىرعان وقىرمانداردىڭ كەيبىرىنەن پۋتينمەن سالىستىرىپ جازساڭىزدار دەگەن ۇسىنىس تۇسكەن، جاۋاپ رەتىندە جارىلقاپ قالىباي: گيتلەردى پۋتينمەن سالىستىرۋ ماقساتى ءۇشىن جازاتىنىن حابارلاعان. جارىلقاپ قالىبايدىڭ بۇل پىكىرى ادولف گيتلەر تۋرالى اڭىز ادام جۋرنالىنىڭ ءساۋىر ايىنداعى 8نومىرىندە دە قايتالانعان. ءبىز نە ءۇشىن ادولف گيتلەردى جازىپ وتىرمىز؟ دەيتىن العاشقى بەتتەگى تۇسىندىرمە ماقالاسىندا ول ەكى سەبەپتى كورسەتەدى: ءبىرىنشى، مەملەكەت باسىنا، ادولف گيتلەر سياقتى ادام كەزدەيسوق كەلىپ قالعان جاعدايدا، وعان ەرگەن بۇكىل حالىقتىڭ ورعا جىعىلاتىنىن كورسەتۋ ءۇشىن، ەكىنشى، ۇلتشىلدىقشوۆينيستىك يدەيانى قايتا جالاۋلاتىپ كەلە جاتقان رەسەي يمپەرياسىنىڭ قازىرگى بيلىگىنىڭ اسا قاۋىپتى ساياساتىنان قورعانۋ ماقساتىندا جازىپ وتىرمىز!جارىلقاپ رەسەي يمپەرياسىنىڭ اسا قاۋىپتى ساياساتى دەپ كرەملدىڭ ۋكراينا مەن قىرىمداعى اسكەري ارەكەتى مەن ەۋرازيالىق ينتەگراتسيالىق وداقتاردى جەدەلدەتۋ نيەتىن مەڭزەيدى. اقيقاتى دا سول، پۋتين قارۋسىزاق ۋكراينانىڭ ءبىر بولىگىن باسىپ العان جوق پا؟ ءپۋتيندى سىنعا الۋ ءۇشىن پۋتينەن رۇقسات سۇرالمايدى... .مايدان، اڭىز ادام...كەشە 21.04.2014 ج الماتىداعى 28 پانفيلوۆشىلار ساياباعىندا اۋعان سوعىسى ارداگەرلەرى ۇيىمىنىڭ بىرنەشە وكىلى ادولف گيتلەر تۋرالى ماتەريالدار باسقان اڭىز ادام جۋرنالىنا قاتىستى نارازىلىق اكتسياسىن وتكىزدى.ۇيىمداستىرۋشىلار جورنالدىڭ گيتلەرگە ءنومىر ارناۋىن ايىپتاپ، ءفاشيزمنىڭ قايتا تىرىلۋىنە جول جوق! دەگەن ۇران ۇستاپ شىققان. بەلسەندىلەر جورنالدىڭ گيتلەرگە ارنالعان ءنومىرىن ورتەپ جىبەردى.اكتسيا ءوتىپ جاتقان كەزدە جورنالدا ءفاشيزمدى قولدايتىن ەمەۋرىن جوعىن ايتپاق بولعان ءبىر ادامدى فاشيزمگە قارسى بەلسەندىلەر سويلەتپەۋگە تىرىسقان. الگى ادامدى كىم ەكەنىن انىقتاۋ ءۇشىن پوليتسيا وكىلدەرى ۇستاپ اكەتكەن... .اللانىڭ ءوزى ساقتاسىن، وزدەرى تۇتاندىرعان شوق وتقا اينالعان ۋكرايندارعا ۇقساعانداي بولدى. بىزدە دە سول الاڭدا قازاق جورنالى بىقسىپ جاندى، ارتىندا بىرەۋ كۇلىپ تۇرعانداي... .بوتاكوز ءجۇسىپ دەپ ەدى: اڭىز ادامتاريحتا قالادى عوي دەپ جۇرسەم، اياق استىنان تابان استىندا قالدىاۋ! اتىڭ شىقپاسا جەر ورتەدەپ جۇرگەندە جۋرنال ورتەندى... ءسوزاق قوي. ەل بولىپ، حالىق بولىپ الدەكىمدەردىڭ سويىلىن سوققانشا، اقيقاتتى كورە بىلەيىك. كەلەشەكتەن وت بولىپ جاناتىن جورنالداردى ەمەس، ىشىندەگى ماقالالارى ءورت بولىپ جاناتىن جورنالداردى كورەيىك. جورنال بىزدىكى، ابىرويى دا قازاقتىكى، ارانداتۋشىلاردىڭ سوڭىنان ەرمەيىك!!!قوجاكەلدى الدانوۆ، تاۋەلسىز ءتىلشى.
|
يېقىندا ئاتۇش شەھەرلىك دائىرىلەر جىددىي ئۇقتۇرۇش چىقىرىپ، ئاتۇش شەھەر تەۋەسىدە تورلاشقان ساقچى مۇلازىمەت تورىنى قۇرماقچى بولغانلىقىنى بىلدۈرگەن. ئۇقتۇرۇشتا جەمئىيەتتىن 300 نەپەر چارلاش ۋە بىخەتەرلىكنى ساقلاش خادىمى قوبۇل قىلىدىغانلىقى ئىلگىرى سۈرۈلگەن.ئاتۇشتىكى بىرقانچە ساقچىخانىلارنىڭ نۆۋەتچى خادىملىرى رادىيومىز زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ، 300 نەپەر ياردەمچى ساقچىنىڭ قوبۇل قىلىنىپ بولغانلىقىنى ۋە ئۇلارنىڭ نۆۋەتتە جىددىي تۈردە مەشقلەندۈرۈۋاتقانلىقىنى ئاشكارىلىدى.ئاتۇش شەھەرلىك ئازاق ساقچىخانىسىدىن تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان بىر نەپەر خىتاي نۆۋەتچى ساقچى مۇنۇلارنى بىلدۈردى: شۇنداق، بۇنىڭغا ئىلتىماس قىلىش ئىشى ئاللىقاچان ئاخىرلاشتى. نامزاتلار ئېلان قىلىندى. ئىلتىماس قىلغۇچىلارنىڭ شەرتلىرىدە ئاتائانا ئىككى تەرەپتىكى بىۋاسىتە تۇغقانلىرى ئىچىدە 3 ئەۋلادقىچە جىنايەت تارىخى بولمىغان بولۇش، يەنى مىللىي بۆلگۈنچىلىك، قانۇنسىز دىنىي پائالىيەت ياكى دۆلەت بىخەتەرلىكىگە زىيان سېلىش جىنايىتى ئۆتكۈزمىگەن بولۇش تەلەپ قىلىنغان. جەمئىي 300 ئادەم قوبۇل قىلىنىدۇ. ئۇلارنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىسى تورلاشقان ساقچى مۇلازىمىتى ئېلىپ بېرىش، يەنى چارلاش ۋە بىخەتەرلىك كۆزەتچىلىكى قىلىش قاتارلىقلار.ئاتۇش شەھەرلىك پويىز ئىستانسىسى ساقچىخانىسىنىڭ بىر نەپەر نۆۋەتچى ساقچىسى زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ، 300 نەپەر ياردەمچى ساقچىنىڭ ئالدىنقى كۈنى قوبۇل قىلىنىپ بولغانلىقىنى، نۆۋەتتە ئۇلارنىڭ جىددىي تۈردە مەشقلەندۈرۈلىۋاتقانلىقىنى ئاشكارا قىلدى.ئاتۇش شەھەرلىك تەڭرىتاغ ساقچىخانىسىنىڭ بىر نەپەر خىتاي ساقچىسىمۇ يۇقىرىقى ئەھۋالنىڭ راستلىقىنى دەلىللىدى: شۇنداق، بۇ خىزمەت بۈگۈن ئاخىرلاشتى. سىز كۆرگەن ئۇقتۇرۇشتا دېيىلگىنىدەك، ئەگەردە ئۈچ ئەۋلاد ئۇرۇقتۇغقانلىرى ئارىسىدا مىللىي بۆلگۈنچىلىك، قانۇنسىز دىنىي پائالىيەت ياكى باشقا سىياسىي جىنايەت سادىر قىلغانلار بۇ خىزمەتكە قوبۇل قىلىنمايدۇ. ئۇلار ئاساسلىقى تورلاشقان ساقچى مۇلازىمەت پونكىتلىرىدا چارلىغۇچىلىق قىلىدۇ. كونكرېت ئەھۋالىنى كادىرلار ئىدارىسىدىن سورىسىڭىز بولىدۇ.بىز ئاخىرىدا ئاتۇشتىكى يەرلىك ئاھالىلەردىن بىرىگە تېلېفون قىلدۇق. ئۈستۈن ئاتۇشنىڭ مەلۇم جايىدا ئولتۇرۇشلۇق بىر كىشى، نۆۋەتتە ۋەزىيەتنىڭ جىددىي ئىكەنلىكىنى، پۈتۈن يېزابازارلارنىڭ تەكشۈرۈش پونكىتلىرى بىلەن تورلاشقانلىقىنى، ئارقائارقىدىن ياردەمچى ساقچىلىققا ئادەم ئېلىۋاتقانلىقىنى ھەمدە كىملىكسىز يول يۈرۈشنىڭ مۇمكىن ئەمەسلىكىنى ئىلگىرى سۈردى.
|
قازاق ولەڭدەرىن تۇرىك تىلىنە تارجىمالادىق قۋانىش جۇمابەك ادىرنا ۇلتتىق پورتالىقازاق ولەڭدەرىن تۇرىك تىلىنە تارجىمالادىق قۋانىش جۇمابەككوركەم اۋدارما حالىقتىڭ مادەني ءومىرىنىڭ جانە ادەبيەتتىڭ كەڭ ارنالى سالاسى ەكەنى بەلگىلى. اۋدارما ءتىلدى جەتىك بىلۋمەن قاتار، تەرەڭ ءبىلىم مەن اسقان جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى. شىعارمالاردى اۋدارۋ بارىسىندا تۇپنۇسقانىڭ كوركەمدىك جاعىن، سوزدەردىڭ بەينەلىك اسەرىن نەعۇرلىم تولىق جەتكىزۋ قاجەت. سونىمەن قاتار ءار ۇلتتىڭ وزىنە ءتان بولمىسءبىتىمى، تانىمتۇسىنىگى بولعاندىقتان، ولاردى ەسكەرمەي كەتۋگە بولمايدى. ءتىپتى تابيعات ەرەكشەلىكتەرىنە دە ءمان بەرۋ كەرەك. ولاي بولماعان جاعدايدا، سوزبەءسوز اۋدارماعا اكەپ سوعادى. مىسالى، تۇرىك باۋىرلارىمىز كوزى ادەمى قىزعا ەسەك كوزدى دەيدى. بۇل ءسوزدى قازاقشاعا بوتا كوزدى دەپ اۋدارۋىمىز كەرەك. مۇنداي ماسەلەلەر قازاق تىلىنەن وزگە تىلگە اۋدارعاندا دا الدىمىزدان شىعادى. ادەبيەتتەگى اللەگوريا، مەتافورا سياقتى تروپتار مەن دومبىرا، قامشى ت.ب. رەاليا سوزدەرگە وتە مۇقيات بولعان ءجون. ۇلتتىق كولوريتتى ساقتاۋ باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى.قازاق اۋدارماتانۋ سالاسىنا ءوز ۇلەسىن قوسقان عالىمجان مۇقانوۆ پەن ورىس اۋدارماتانۋىندا ەڭبەك ەتكەن بوريس كارپوۆتى الاتىن بولساق، ەكەۋىن دە ءوز ىستەرىنىڭ ماماندارى دەۋگە نەگىز بار. سەبەبى ع.مۇقانوۆ قازاق، فرانتسۋز تىلدەرىن، ال ب.كارپوۆ ورىس، فرانتسۋز تىلدەرىن جاقسى بىلگەن. كەيىنگى كەزدەگى اتتەگەناي دەگىزەتىن ءبىر جايت، قازاق شىعارمالارىنىڭ ورىس تىلىندەگى نۇسقاسى ارقىلى باسقا تىلدەرگە اۋدارىلىپ جاتقاندىعى. انا ءتىلىمىزدى بىلمەيتىن ادامنىڭ قازاق حالقىنىڭ دۇنيەتانىمىن جەتكىلىكتى دەڭگەيدە ءتۇسىنىپ، شىعارمانىڭ مازمۇنىن تولىق اشۋى مۇمكىن ەمەس. ءوز قۇندىلىقتارىمىزدى ەڭ الدىمەن ءوزىمىز ناسيحاتتاعانىمىز دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن.ەندى تۇرىك پوەزياسىنىڭ ولەڭ ولشەمدەرى مەن ۇيقاستارىنا قىسقاشا توقتالايىن. ولشەمدەرىنە قاراي ەركىن، ارۋز ارابپارسى جانە بۋىن ساندارىنا بايلانىستى، ال ۇيقاستارىنا قاراي جارتىلاي , ءبىر ءارىپتىڭ ۇيقاسۋى, تولىق , ەكى ءارىپتىڭ ۇيقاسۋى, باي , ءۇش نە ودان دا كوپ ارىپتەردىڭ ۇيقاسۋى ت.ب. بولىپ بولىنەدى. بۇلاردىڭ ىشىندە ەڭ كوپ قولدانىلاتىنى جارتىلاي جانە تولىق ۇيقاستار.جوعارىدا ايتىلعانداردىڭ بارلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، اقىن، سەرپەر سىيلىعىنىڭ يەگەرى، مادەنيەت سالاسىنىڭ ۇزدىگى، قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى جوباسىنىڭ جەڭىمپازى، تۇركيادا دوكتورانتۋرادا ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ جاتقان ەرجان جۇمابەك ەكەۋىمىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ۇشقوڭىر، اقىن، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ توراعاسى ۇلىقبەك ەسداۋلەتتىڭ سامىرسىن اتتى كىتابىنداعى ءبىز وتكەندە، اقىن، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلىنىڭ بەسىنشى ماۋسىم جۇپارى اتتى كىتابىنداعى ەكولوگيا، اقىن، حالىقارالىق الاش ادەبي سىيلىعىنىڭ يەگەرى، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى باقىت بەدەلحاننىڭ اۋاداعى جازۋ اتتى كىتابىنداعى و نەسى ەكەن؟، اقىن ەرجان جۇمابەكتىڭ شەكسىزدىك شۇعىلاسى اتتى كىتابىنداعى حات اتتى ولەڭدەرىن تۇرىك تىلىنە تارجىمالادىق.ۇشقوڭىر الاتاۋدىڭ قويناۋىندا،اكەمنىڭ ءىزى قالعان جايلاۋىندا،قاسقا سۋ گۇرگۇر تاسىپ، گۇلى ەركەلەپ،ارقارلار جايىلاتىن ايماعىندا.بۇل جەردە تاريح سىردىڭ سىبدىرى بار،بابالار تۇلپارىنىڭ ءدۇبىرى بار،بۇل جەردە جامبىلجاكەڭ ولەڭ ايتقان،ونەردىڭ، اقىندىقتىڭ تۇعىرى بار.شىڭدارى تولە ءبيدىڭ قالپاعىنداي،جازيرا جاسىل الەم القابىڭدىاي.جۋاسى، قاراقاتى، بۇلدىرگەنى،اجەمنىڭ شەكەر قوسقان تالقانىنداي.كورىنەر سونادايدان انىق ماعان،شىڭىندا قىراندارى قالىقتاعان.قىراننىڭ سامعاۋىنا قۇمار قىلىپ،تۋىپتى ۇلاندارىڭ الىپ دالام.اي، ۇشقوڭىرىم، تۋعان جەرىم،راحىم نۇرى تۇنعان جەرىم،اي، ۇشقوڭىرىم، تال بەسىگىم،جۇرەگىمدە ماڭگى ەسىمىڭ. ،بز وتكەندە جىلاما دا جوقتاما،اقىن ەد! دەسەڭ، جەتەر جوق باعا.كۇنامزد قۇداي ءوز كەشرەر،كەشپەي جاتسا ارا ءتۇسپ، اقتاما.بولەۋ ارتىق ۇلدە مەنەن بۇلدەگە،كەرەگ جوق كومپ ازا گۇلگە دە.اقىن ەد! دەي سال،ودان جىلى ءسوز تاپپاسسىڭ ۇندەمە.كەلد دەمە نەسنە،كوك اسپاننان كوپ زدەمە تەسلە.جىلاما دا، جوقتاما دا، ويلاما...ءوزمزاق تۇسەرمز بز ەسڭە.زار ەمەسپز زاڭعار بيك مۇسنگە،جىر وقىساق جارار كەيدە تۇسڭدە.ەسكە الۋ دا،اقىن ەد! دەگەن ءسوزدڭ شندە.دۇنيەگە ءشوپ كوزىمەن قاراپ ەدىم،دۇنيەگە اڭ كوزىمەن قاراپ ەدىم،دۇنيەگە قۇس كوزىمەن قاراپ ەدىم،دۇنيەگە ادام كوزىمەن قاراپ ەدىم،دەرەۋ قازعىم كەلىپ كەتتى كورىمدى!و نەسى ەكەن؟..بەلدەن تومەن ەكەنىن بەس كۇن جالعانايتا المادىم، ارلاندىم.و نەسى ەكەن؟ۇستاتپايدى قۇيرىعىن ەشكىمگە ارمان،ەلدى سۇيەم! دەگەندى ەستۋ دە ارمان،سۇيە المايدىاۋ دەگەم جوق.شىن ماحاببات كورگەم جوق ەشبىر جاننانكەتتىم سودان ولەڭ بوپ.اڭعال ويدان الامىن نەگە سەكەم،جوق نارسەنى مۇڭ ەتتىم،ايتايىن دەگەنىم بۇل ەمەس ەكەن؟و نەسى ەكەن؟! ؟ ؟قۇرىپ كەتسىن باتىلىم!نازالاندىڭ، باتار كۇندەي اقىرىن...قوس جۇرەكتىڭ اراسىندا كوسموس،قوس اۋىلدىڭ اراسى مىڭ شاقىرىم.كەلەشەكتىڭ كوك نۇر بوياپ جولاعىن،مي ىشىندە سىرقىرايدى مول اعىن...ماحاباتتىڭ ءوزىن ۇقپاي جۇرسەمدە،ماشاقاتىن تۇسىنگەندەي بولامىن.قاتەسىن كەش، مەندەي ىمىرت كىسىنىڭ،باق سامعاۋى ءبىراق ساتتىك ۇشىرىم.كۇڭگىرت ءۇمىت حاتىن جازدىم وزىڭە،قيالىمنان سورعالاتىپ قۇس ءۇنىن...اتىرىڭنەن ارمان ءيىسى اڭقي ما؟جاقىنداسام، جۇرەكدەمىڭ شارپيدىاۋ!..سەن جىميساڭ كوڭىلىم قوبىز تارتادى.سەن مۇڭايساڭ: ءتان ساداقا، جان پيدا!كۇن كوزىنەن ەستىلگەندە اق سۇر ءۇن،ءبىز كەزدەيسوق كەزىككەنبىز...قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى جوباسىنىڭ جەڭىمپازى، اۋدارماشى، دوكتورى قۋانىش جۇمابەك
|
مۇسۇلمانلار تورى 21 سادىق بولۇش توغرىسدا21 سادىق بولۇش توغرىسداباش بەت ياخشىلار باغچىسى يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 20180817190 قېتىم ئوقۇلدىسادىق بولۇش توغرىسدامۇئمىنلەر ھەقىقەتەن قېرىنداشلاردۇرسۈرە ھۇجۇرات، 10 ئايەتنىڭ بىر قىسمى.ئاللاھ تائالا نۇھ ئەلەيھىسسالامدىن خەۋەر بېرىپ مۇنداق دەيدۇ:مەن سىلەرگە ئىشەنچىلىك نەسىھەتچىمەنسۈرە ئەئراف، 68 ئايەتنىڭ بىر قىسمى.ئىبن ئەۋس دارىي رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن رىۋايەت قىلىنىدۇكى، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: دىننىڭ ئاساسى سادىق بولۇش، دېدى. بىز: كىمگە سادىق بولۇش؟، دەپ سورىدۇق. پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: ئاللاھ تائالاغا سادىق بولۇش، پەيغەمبەرگە سادىق بولۇش، مۇسۇلمانلارنىڭ يولباشچىلىرىغا سادىق بولۇش ۋە مۇسۇلمانلار ئاممىسىغا سادىق بولۇشتىن ئىبارەتتۇر، دەپ جاۋاب بەردى. مۇسلىم رىۋايەت قىلغان.ھەدىسنىڭ مۇھىم نۇقتىسى: ھەدىستە مۇسۇلمانلارنىڭ سەمىمىيسادىق بولۇشى زۆرۈر ئىكەنلىكى بايان قىلىنغان. چۈنكى، سادىقلىق دىننىڭ ئاساسى ۋە تۈۋرۈكىدۇر. ئاللاھ تائالاغا سادىق بولۇش دېگەن ئاللاھ تائالاغا بولغان ئىماننىڭ دۇرۇسلۇقى ۋە ئىخلاسمەنلىك بىلەن ئىبادەت قىلىشتۇر. ئاللاھ تائالانىڭ كىتابىغا سادىق بولۇش بولسا، ئۇنىڭغا چىن دىلى بىلەن ئىشىنىش، دائىم تىلاۋەت قىلىپ تۇرۇش، ئۇنىڭ ئەھكاملىرىغا ئەمەل قىلىش، ئۇنى ئۆزگەرتىۋەتمەسلىكتۇر. ئاللاھ تائالانىڭ پەيغەمبىرىگە سادىق بولۇش دېگەنلىك ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىكىگە چىنپۈتۈش، ئۇنىڭ بۇيرۇقىغا ئىتائەت قىلىش، ئۇنىڭ شەرىئىتى ۋە سۈننىتىنى چىڭ تۇتۇپ ئەگىشىش. مۇسۇلمانلارنىڭ يولباشچىلىرىغا سادىق بولۇش بولسا، توغرا، ھەق ئىشلاردا ئۇلارغا ياردەملىشىش، گۇناھ بولمىغان ئىشلاردا ئۇلارغا بويسۇنۇش، ئۇلارنىڭ خاتالىقلىرىنى ياخشىلىق بىلەن تۈزەشتۇر. مۇسۇلمانلار ئاممىسىغا سادىق بولۇش دېگەنلىك ئۇلارنىڭ دۇنيا ۋە ئاخىرەتلىكىنىڭ ياخشى بولۇشى ئۈچۈن، ئۇلارنى توغرا يولغا باشلاش، ياخشى ئىشلارنى قىلىشقا بۇيرۇپ، يامانلىقتىن توسۇش.بۇ ھەدىس ئىسلام دىنىدىكى جىمىي ياخشىلىقلارنى جەملىگەن ئاساسلىق ھەدىستۇر.جەرىر ئىبن ئابدۇللاھ رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رىۋايەت قىلىپ مۇنداق دەيدۇ: مەن پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامغا ناماز ئوقۇش، زاكات بېرىش، ھەر بىر مۇسۇلمانغا نەسىھەت قىلىش جەھەتلەردە بەيئەت قىلدىم. بۇخارى ۋە مۇسلىم رىۋايەت قىلغان.ھەدىسنىڭ مۇھىم نۇقتىسى: مۇسۇلمانلارنىڭ ئۆزئارا بىربىرىگە نەسىھەت قىلىشىنىڭ ئەھمىيىتى بايان قىلىنغان. شۇڭا، ساھابىلەر بۇ ھەقتە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامغا بەيئەت قىلغان، بۇنىڭغا ئەمەل قىلىشقا ۋەدە قىلغان.ئەنەس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رىۋايەت قىلىپ مۇنداق دەيدۇ: پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: سىلەردىن قانداق بىر كىشى ئۆزى ياخشى كۆرگەن نەرسىسىنى قېرىندىشىغىمۇ ياخشى كۆرگەندىلا ئاندىن مۇسۇلمانى كامىل ھېسابلىنىدۇ. بۇخارى ۋە مۇسلىم رىۋايەت قىلغان.ھەدىسنىڭ مۇھىم نۇقتىسى: مۇسۇلماننىڭ ئىمانى كامىل بولۇشنىڭ شەرتى شۇكى، ئۇ ئۆزى ياخشى كۆرگەن نەرسىنى ۋە قىزىققان ياخشىلىق، تائەتئىبادەتلەرنى باشقا مۇسۇلمانلارغا دالالەت قىلىدۇ، ئۇنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا تىرىشىدۇ، مۇسۇلمانلارغا پايدىلىق بولغان ئىشلارنى قىلىشقا نەسىھەت قىلىدۇ.
|
ئۈچ خىل مىللەت ۋە مىللىيەتلىكتىكى ئۈچ خىل قىممەت ئۇيغۇر تورى ئارخىپلىرىئۇيغۇر 20100803 ئۇيغۇر مەدەنىيىتى 0 11بىز قەدىمكى يىپەك يولى خارابلاشقاندىن كېيىنكى كەنجى ئوتتۇرا ئەسىر جاھالىتىنى باشتىن كەچۈرۈپ، كۆپ قىرلىق، كەسكىن رىقابەتكە تولغان بۈگۈنكى دۇنياغا نەزەر تاشلىغىنىمىزدا، مىللەتنىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇش قىممىتى بىلەن راۋاجلان غان مىللەتلەر قاتارىدا گۈللەپ راۋاجلىنىش قىممىتى ئۇنىڭ ئۇنىۋېرسال ئومۇملاشقان ئەۋزەللىككە ئىگە بولغان رىقابەت ئىقتىدارىغا باغلىق ئىكەنلىكىنى چوڭقۇر ھېس قىلىمىز. ۋاھالەنكى، پۈتۈن ھاياتىي كۈچ ئىقتىدارىنىڭ مەركەزلىشىش، مۇجەسسەملىشىشىدىن تەشكىل تاپىدىغان بۇنداق ئۇنىۋېرسال رىقابەت قىممىتى ھەر بىر ئىنسان ئۈچۈن، ھەر بىر مىللەت ئۈچۈن، ھەر بىر مەملىكەت ئۈچۈنمۇ ئاساسلىق ھايات ۋە قابىلىيەت دەرىجىسىدۇر. ئادەمنىڭ ھاياتىي كۈچى، ئىممونىتېت ھالىتى، مىزاجخىلىتلىرى ئۇنىڭ ئىچكى ئەزالىرىدا مۇجەسسەملىشىپ، بەدىنىنى ئوراپ تۇرغان نۇر چەمبىرىكى ئائۇرا جىلۋىلىنىدۇ. بىر مىللەتنىڭمۇ ئۆتمۈش تارىخى ئەمەس، ھازىرقى ئائىلەجەم ئىيەتمىللەت ئەھۋالى، مەنىۋىي، ئىقتىسادىي قۇرۇلمىسى، ئىقتىدار ھالىتى ئۇنىڭ ھاياتىي سۈپەت ئىقتىدارىنى، رىقابەت ئىقتىدارى ۋە ئىجادىيەت كۈچلىرىنى قىسقىسى، ئۇنىڭ ئۇنىۋېرسال رىقابەت ئىقتىدارىغا مەركەزلىشىشىدىكى سەۋەب شۇكى، يەر يۈزىدىكى نەچچە مىڭلىغان مىللەتنى، تارىختا نامى ئۆچكەن ياكى ھاياتىي ئىقتىدارىنى نامايەندە قىلغان مىللەتلەرنى سېلىشتۇرۇپ ئۆلچەيدىغان، ئۇلارنىڭ كەلگۈسى ھەققىدە پال ئاچىدىغان بىرلا مىزان بار، ئۇ بولسىمۇ ئۇنىۋېرسال رىقابەت ئىقتىدارى ۋە ئۇنىڭ سۈپەتلىرىدۇر.ئېيتىش كېرەككى، ھەر بىر ئادەمنىڭ مەيلى ئۇ تۇغما قابىل ياكى ساھىبجامال بولسۇن، مەيلى ئۇ يۇقىرى دەرىجىلىك سىياسىئون ياكى جامائەت ئەربابى بولسۇن، مەيلى ئۇ ئىقتىساد ياكى ئىلىمپەن، سەنئەت بىلەن شۇغۇللانغان بولسۇن، ئۇنىڭ كامالەت ياكى مەئىشەت دەرىجىسى، شەخسىي ئىززىتى ۋە رىقابەت كۈچى، بەختى ۋە تەقدىرقىسمەتلىرى ئاخىرقى ھېسابتا ئۇنىڭ شەخسىي ئىرادىسى ياكى مۇناسىۋەت ئەۋزەللىكى تەرىپىدىن ئەمەس، بەلكى ئۇ ھالقىپقاڭقىپ چىقىپ كېتەلمەيدىغان، ئۇ تەۋە ئېتنىك تۈركۈمنىڭ ئومۇمىي ھالەت چەمبىرى تەرىپىدىن بەلگىلىنىدۇ. مانا بۇ شەخس رەقدىرىنىڭ مىللەت ھالىتىگە بېقىنىش قانۇنىدۇر.ھازىرقى دۇنيا مىللەتلىرىنى ئۇلارنىڭ مەلەكەكامالەت ۋە رىقابەت ئىقتىدارىغا قاراپ ئۈچ خىلغا بۆلۈش مۇمكىن. ئۇلار: ئېتنولوگىيىلىك مىللەت، ئىجتىمائىي مىللەت ۋە سىياسىي مىللەتتىن ئىبارەت.ئېتنولوگىيىلىك مىللەت دېگەندە، ئومۇمەن مىللەتشۇناسلىق شەرتلىرى بويىچە ئۆلچىگەندە، مىللەتلىك شەرتلىرى تولغان مىللەتنى نەزەردە تۇتىمىز. ئۇيغۇرلار ئۆز تىليېزىقى، تارىخى، فولكلور بايلىقى، مائارىپ سىستېمىسى، مۇقاممەشرەپ خەزىنىسى، كىلاسسىك ۋە يېڭى زامان ئەدەبىياتى، تويتۆكۈن ۋە ئۆلۈميېتىم يوسۇنلىرى، مىللىي مەدەنىيەت ئىرسىيىتى بولغان تىپىك ئېتنولوگىيىلىك مىللەتلىكى سۆزسىز. ئۇلاردىكى كۆپلىگەن ئىپتىخارلىق خاسىيەتلەر بىلەن بىرقاتار ئىللەتلەر، دەل مۇشۇ مۇقامغا يەتكەنلىك، ئەمما ئۇنىڭدىن ئېشىپ كېتەلمىگەنلىك بىلەن توغرا تاناسىپتۇر. كۆپ ھاللاردا ئۇلار مىللەتنىڭ ئىپتىخارى ۋە ئارنومۇسىغا چېتىلىدىغان نەرسىلەرگە كۈچلۈك غەزەپنەپرەت ئىپادىلىسمۇ، ئۇنى ئاقىلانە تەھلىل قىلىش، راستيالغانلىقىنى پەرقلەندۈرۈشتە ئاجىزلىق قىلىدۇ. مۇشۇ ئاجىزلىقىدىن ئۇلارنى بىربىرىگە ھەتتا ئەڭ سۆيۈملۈك كىشىلىرىگە قارشى سۆزچۆچەككە سېلىش مۇمكىن. مانا بۇ گۇماندا بولۇپ، ئىشەنچتە بولماسلىق، غەزەبتە بولۇپ ئەقىلدە بولماسلىقتۇر.ئىجتىمائىي مىللەت دېگەنلىك ئېتنولوگىيىلىك مىللەتنى تەبىئىي مىللەت دەپ قاراشقا سېلىشتۇرما قىلىنغان. ئېتنولوگىيىلىك مىللەتتىن ئۆزىنىڭ بىر بالداق ئۈستۈنلۈكى بىلەن خاراكتېرلەنگەن مىللەتتۇر. ئەگەر بىز ئېتنولوگىيىلىك مىللەتنى ئومۇمىي تۈركۈم ئېڭى ۋە مىللىي ھەمدەملىككە ئېرىشمىگەن مىللەت دەپ قارىساق، ئىجتىمائىي مىللەتنى بۇنداق ئاڭ، بۇنداق ھەمدەملىككە ئېرىشكەن مىللەت دېيىشىمىز مۇمكىن. ئىجتىمائىي مىللەتنى ئېتنولوگيىلىك مىللەتتىن ئۈستۈن قىلغان نەرسە ئۇنىڭ ئۆزئۆزىگە بولغان تۈركۈم ئېڭى، كۈچلۈك ئىچكى ئۇيۇشۇش كۈچى، ئاڭلىق ئەن ئەنىۋىي مەدەنىيەت ئىزچىللىقى ۋە بۇ ئۈچىدىن مۇجەسسەم بولغان ئۇنىۋېرسال رىقابەت ئۈستۈنلۈكىدىن ئىبارەت. دەرۋەقە، ئىجتىمائىي مىللەتنىڭمۇ بىر قاتار خۇنۈكلۈكلىرى، زەئىپلىكلىرى بولسىمۇ، ئەمما ئۇلاردىن ئۇنىڭ ئەۋزەللىكلىرى ئاللىقانداق ئۈستۈن بولىدۇ. ئۇلار بىكارتەلەپ لايغەزەللىك، تەلۋىلەرچە ھەشىمەتخورلۇق، مىللەتنىڭ ھەمدەملىكىدىن ئېشىپ چۈشكەن يۇرتۋازلىق، ئۆز مەنپەئىتى ياكى گۇرۇھ مەنپەئىتى ئۈچۈن مىللەت گەۋدىسىنى پېتىقلاپ دەپسەندە قىلىشتىن خېلىلا چەتلەشكەن. بىر ياقىدىن باش، بىر يەڭدىن قول چىقىرىپ ئۆز قېرىنداشلىرىغا خەيرخاھلىقتىلەكداشلىق قىلىش ئۇلارنىڭ دائىمىي ئالامىتى.ئۇلار ئۆز مىللىي تۈركۈمىنى ئەۋزەللىك بىلەن گەۋدىلەندۈرۈپ قالماستىن، يەنە ئۆزئۆزىدىن ھالقىغان. ئۆز مىللىتىنىڭ ئىجتىمائىي مىللەت، تەبىئىي مىللەت چاغلىرىدىكى غەيرىي ئىنسانپەرۋەر، غەيرىي مەدەنىي ئىللەتلىرىنى ئاشكارا، سىستېمىلىق تەنقىدمەسخىرە قىلىشقا تۇتۇن غان. بۇ ھەقتە ئەسەرلەر نەشر قىلغان، كىنوفىلىملەر ئىشلىگەن؛ئۇلۇغبېك پاجىئەسىدىن كېيىن ئەدىپشائىرلىقتىن باشقا بىزدە كۆرۈنگەن ئالەمشۇمۇل ئالىملار چىقمىدى، مەنىۋىي مەدەنىيەت خەزىنىمىز ھېسسىي سەنئەت ۋە ئەدەبىياتنى بىردىنبىر ئىپتىخار پەللىسى قىلىشقا مەجبۇر بولدى. قولىمىزنىڭ يەتكىنى ئۇسسۇل، دېمىمىزنىڭ يەتكىنى ناخشا بولدى! بىز ئېتنولوگىيىلىك مىللەت كاتېگورىيىسىدىكى ناخشائۇسسۇل مىللىتى، شېئىرىيەت مىللىتى بولۇپ قېلىۋەردۇق. بوياقچىدىن ئارتۇقراق خىمىك، تۆمۈرچىدىن ئارتۇقراق فىزىكلىرىمىز بولمىدىھەممىگە مەلۇم، ئۇلۇغبېك پاجىئەسىدىن ئىلگىرىكى ئۇيغۇرلار ھەرگىزمۇ نوقۇل كەتمەن بىلەن ھوسۇل، ناماز بىلەن غۇسۇل، دۇتار بىلەن ئۇسسۇلدىن ئىبارەت بارىيوقى ئۈچلا شادىلىق پىرقىرىما چاققا بەند بولغان مىللەت ئەمەس ئىدى.يېقىنقى بەش ئەسردىن بۇيان دىنىي مەزھەپچىلىك بىلەن مۇرتمۇخلىسلىق پىرقىۋازلىقى، يۇرتۋازلىقمەھەللىۋازلىق، موللام ياكى ئەپەندىلىرىمىزدىكى كىچىك گۇرۇھۋازلىق، ئەل غېمىنى مۇز دەرياغا پىرقىرىتىپ چۆرۈۋەتكەن مەنسەپبالداق ھېرىسمەنلىكى، تۈركۈم ئېڭى ۋە مىللىي مەدەنىيەت ئىنكارچىلىقىنىڭ تەلۋە دەبدەبىلىرى بىلەن دەلدەرەخسىز جەزىرىدىكى قۇيۇنتازدەك مەسئۇلىيەتسىز پىتنەئىغۋا تۆھمەتخورلۇقى قاتارلىق ئالتە زەھەر تۈپەيلىدىن ئوغۇز سۈتىدەك ئۇيىماق دېگەن مەنىدىكى ئۇيغۇرلار ئۇيۇشۇش كۈچىنى ئېچىغان سۈتكە ئايلاندۇرۇپ قويدى. نەتىجىدە ئىسمىمىز ئۇيغۇر، ئىشىمىز ئۇرغۇي بولۇپ چىقتى.گەرچە تارىخىمىزنىڭ ئىپتىخارلىق سەھىپىلىرى بىربىرىدىن مەلۇم دەرىجىدە پەرقلەنسىمۇ، ئەمما بىر قەدەر كۈچلۈك ئۇيۇشقاقلىق ئۇلىدا جىلۋىلەنگەنىدى. ئۇيغۇرلار دىغار، ھون، تېلې قەبىلىلىرى بىلەن توققۇز ئوغۇزلارنى بىرلەشتۈرۈپ جۇجان ۋە كۆكتۈرك خانلىقىنى غۇلىتىپ، تاڭ سۇلالىسى سەلتەنىتىنى ئۆڭلۈكسۈيگۈن قوشۇنلىرى بىلەن تۈبۈتلەرنىڭ تالاڭ قىلغۇچ مۇھاسىرىسىدىن قۇتۇلدۇرۇپ، يىپەك يولىنى نەچچە قېتىم ئۈزۈپ قويغان كۈچلەرنى تازىلاپ، سامانىيلارنى مۇنقەرز قىلىپ، ئۆز تەسىرىنى ئەرەب خەلىپىلىكىگىچە كېڭەيتىپ، ئۆز تىلىنى ئىمپىرىيە تىلىئەرەب تىلى بىلەن بەيگىدىكى ئاتتەك مەرتىۋىگە كۆتۈرۈپ، ئىچكى ئۇيۇشۇش ۋە سىرتقا قارىتا بىرلىكھەمدەملىكنىڭ شاراپىتىنى نامايىش قىلغانىدى. ۋاھالەنكى، ئىسكەندەر زۇلقەرنەيننى چېكىندۈرگەن، چىڭگىزخان سەلتەنىتىگە مەنىۋىي ئوزۇق بېغىشلىغان بۇ خەلق كېيىنچە، ئەھمەتشاھ قاراقاشى غەزىلىدىكى ئات ھالىتىگە چۈشۈپ قالدى!شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى گېزىتىدىن ئېلىندى
|
ئەنئەنىۋى تېرىگە ئېلىپ داۋالاش ئادىتىمىزمەنبەسى:تەڭرىتاغ ئۇيغۇرچە تورى تەھرىر:پەزىلەت ئارسلان يوللانغان ۋاقىت:20140218 16:46:43ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكىدە تېرىگە ئېلىپ داۋالاش ئۆزىگە خاس ئالاھىدىلىككە ئىگە بولۇپ، تېخنىكا تەلەپ قىلمايدۇ. كۆرگەن، ئاڭلىغان ئۇسۇل بويىچە كېسەلنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا قاراپ ئائىلىلەردە قوللىنىشقا بولىدۇ.تېرىگە ئېلىپ داۋالاش ئۇسۇلىنىڭ قاچانلاردىن باشلانغانلىقى ھەققىدە يازما ماتېرىياللار كۆپ ئەمەس. بىراق ئۇنىڭ خەلق ئارىسىدا كەڭ تارقالغانلىقىغا قاراپ، ئىپتىدائىي ئوۋچىلىق دەۋرىدىلا بارلىققا كەلگەنلىكىنى جەزىملەشتۈرۈشكە بولىدۇ. ئىنسانلار ئوۋچىلىق دەۋرىدە ھايۋانلارنىڭ زەربىسىدىن دائىم يارىلىنىپ تۇرغان. يەنە كېلىپ ئۇلار ئۆزلىرى ئوۋلىغان ھايۋانلارنىڭ تېرىسىنى ئۈستىباش قىلىشقان. شۇ جەرياندا تېرىنىڭ بىر قىسىم ئېغىر زەخىملەرگە شىپا قىلغانلىقىنى ھېس قىلغان ۋە بارا بارا ئۇنىڭ قانۇنىيىتىنى ئىگىلىگەن. قايسى ھايۋان تېرىسىنىڭ قانداق كېسەلگە شىپاھ بولىدىغانلىقى ھەققىدە ئېنىق چۈشەنچىگە ئىگە بولغان.1 . قوي تېرىسىگە ئېلىپ داۋالاش. قوي تېرىسىگە ئېلىپ داۋالاشتا كېسەللىك ئەھۋالىنىڭ ئوخشىماسلىقىغا قاراپ، ئوخشىمىغان ئۇسۇل قوللىنىلىدۇ. 1 تۇغۇتلۇق ئايالنى تېرىگە ئېلىپ داۋالاش. ئايال يەڭگىش جەريانىدا ئۇستىخانلىرى ئاجرايدۇ، زەخىملىنىدۇ. ئىششىق پەيدا بولىدۇ. تېرىنىڭ ئاجرىغان، زەخىملەنگەن ئۇستىخاننى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، زەخىملەنگەن ئورۇنغا يىغىلىپ قالغان زەردابنى سۈمۈرۈش، ئىششىقنى ياندۇرۇش رولى بولغاچقا، ئەجدادلىرىمىز تۇغۇتلۇق ئايالنى تېرىگە ئېلىش ئارقىلىق ئەسلىگە كېلىشنى تېزلەتكەن. تۇغۇتلۇق ئايالنى تېرىگە ئېلىشتا ئايال يەڭگىپ ئىككى ھەپتە ئۆتكەندىن كېيىن ئاندىن تېرىگە ئېلىنىدۇ. تېرىگە ئېلىش ئۇسۇلى مۇنداق: بىر ياشتىن ئاشقان قوينى ئۆلتۈرۈپ، تېرىسىنى تېز ئاجرىتىۋېلىپ تېرە يۈزىگە سېرىق چېچەك، كاۋاۋىچىن، بوزۇرغا قاتارلىق تەبىئىتى ئىسسىق دورا دەرمەكلەرنى سېپىپ، تېرىنى تۇغۇتلۇق ئايالنىڭ ئۇستىخىنىغا يېپىپ ئىككى سائەت ئەتراپىدا تۇرغۇزغاندىن كېيىن تېرە ئېلىۋېتىلىدۇ. ئايال تېرىنىڭ ئىچىدە تۇرغان مەزگىلدە تەرلەيدۇ. تېرىنى ئېلىۋەتكەندىن كېيىن ئۆزىنى روھلۇق، يېنىك ھېس قىلىدۇ. پاكىز يۇيۇۋەتكەندىن كېيىن تېزلا ئەسلىگە كېلىدۇ. تېرىنىڭ تەبىئىتى ئىسسىق بولۇپ، دورا دەرمەكلەرنىڭ تەبىئىتى بىلەن بىرلىشىپ تېرىنىڭ ھارارىتى ئاشىدۇ. ئۇنىڭ كېسەلگە نىسبەتەن ھېچقانداق ئەكس تەسىرى يوق.2 زەخىملەنگەن ئورۇننى تېرىگە ئېلىپ داۋالاش. ئادەتتە كىشىلەر يېقىلىپ چۈشۈش، تاياق زەربىسى ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش تاسادىپىي ۋەقەلەر تۈپەيلى بەدىنى ئېغىر زەخىملەنگەندە ئوخشاشلا قوي تېرىسىگە ئېلىپ داۋالاش ئۇسۇلى قوللىنىلىدۇ. ئەمما بۇنداقلارنى تېرىگە ئالغاندا تېرە يۈزىگە ھېچقانداق دورا دەرمەك سېپىلمايدۇ. قىزىق تېرە ئىششىقنى ياندۇرىدۇ، زەخىمنى ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ، زەھەرنى قايتۇرىدۇ. شۇڭا ئېغىر زەخىملەنگەن كىشىلەر ئائىلىلەردە دەرھال تېرىگە ئېلىنىپ، ئاندىن سىرتتىن دورا سۈركەپ تېڭىلسا ئۈنۈمى ئالاھىدە ياخشى بولىدۇ.3 سۇنۇقنى تېرىگە ئېلىپ داۋالاش. تۇرمۇشتىكى تاسادىپىيلىقلار تۈپەيلىدىن ئادەمنىڭ سۆڭەكلىرى سۇنىدىغان ياكى سۆڭەك ئورنىدىن ئاجراپ كېتىدىغان ئەھۋال كۆرۈلىدۇ. بۇنداق ۋاقىتتا بەدەن تېز ئىششىيدۇ، كۆكىرىپ كېتىدۇ. بۇنداق ئەھۋال كۈرۈلگەندە قوي ئۆلتۈرۈپ، ئىسسىق تېرىنى سۇنغان ياكى ئاجراپ كەتكەن جايغا يۆگەپ ئىككى سائەت ئەتراپىدا تۇرغۇزسا ئىششىق يېنىپ كۆك يوقايدۇ. ئاندىن سۇنغان ياكى ئاجرىغان سۆڭەك جايىغا كەلتۈرۈلۈپ تېڭىلىدۇ. بۇنداق بولغاندا سۇنۇق تېز ئەسلىگە كېلىدۇ.
|
586 رەت كورسەتىلدىءوز پانىنەن تومەن بالل جيناعان مۇعالىمدەر بولدىءيا، مۇعالىمنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ءۇشىن جالاقى جوعارى بولۋى كەرەك، دەدىك. پەداگوگتەردىڭ ەڭبەكاقىسى پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن جىل سايىن 25 پايىزعا ارتىپ وتىر. بۇعان قوسا ءارتۇرلى سانات بويىنشا ۇستەمەاقى الۋ مۇمكىندىكتەرى تاعى بار. الايدا پاندەميا بىزگە كوپ نارسەنىڭ بەتىن اشىپ بەردى، ءبىلىم سالاسىندا ءبىراز اۋرۋدى جاسىرىپ كەلىپپىز. كارانتين كەزىندەگى قاشىقتان وقىتۋدا اتاانالار نەمەسە ۇيدە جۇمىس ىستەپ وتىرعان ەرەسەكتەر مۇعالىمدەردىڭ ساباعىنا بالالارمەن بىردەي قاتىستى. كوزىمەن كوردى. ءوزىمىز دە ۇيدەگى كىشكەنتايلاردىڭ ساباعىنا ءارى باقىلاپ، ءارى ەسكە تۇسىرەيىك دەپ قاتىستىق. جيەنىمىزدىڭ اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا مۇعالىمنىڭ قۇلاققا تۇرپىدەي تيەتىن اكتسەنتىن ايتپاعاندا، كەي سوزدەردى قاتە اۋدارعانىنا كۋا بولدىق. ءىشىمىز اشىدى. مىنە، وسىدان كەلىپ مۇعالىمنىڭ مارتەبەسى دەگەن ماسەلەنىڭ ءمانىسى، ءتۇپتامىرى تەرەڭدە ەكەنىن تۇسىندىك. ءسوز جوق، ەڭبەكاقىنى كوتەرۋ باسەكەنى ارتتىرادى، سالاعا مىقتى مامانداردىڭ كەلۋىنە جول اشادى. بىراق جالاقىنى ارتتىرىپ قويۋ جەتكىلىكسىز ەكەن. قايتپەك كەرەك؟ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ بيىلعى مامىردا حالىققا بەرگەن ەسەبىندە مۇعالىمدەردىڭ مەكتەپكە بۇدان بىلاي كونكۋرس ارقىلى قابىلداناتىنىن ايتقان ەدى.مۇعالىمدەردى قىزمەتكە قابىلداۋ ءتارتىبى وزگەرەدى. بۇعان دەيىن مۇعالىمدەردى جۇمىسقا الۋ ديرەكتورلاردىڭ قۇزىرىندا بولسا، ەندى بۇل كونكۋرستىق نەگىزدە جۇزەگە اسىرىلادى. سونىمەن قاتار پەداگوگيكالىق ماماندىقتا وقىپ بىتىرگەن جاس ماماندار دا ۇلتتىق بىلىكتىلىك تەستىن تاپسىرىپ، شەكتى بالدى جيناپ، سەرتيفيكاتتاۋدان ءوتۋى ءتيىس. سول ارقىلى عانا جۇمىسقا قابىلدانادى، دەدى مينيستر.البەتتە، جاڭادان كەلگەن مامانداردىڭ تەك بىلىكتىسى، ساۋاتتىسى، كاسىبيى قىزمەتكە كىرىسەدى دەلىك. سوندا ءبىر كەزدەرى ءتۇرلى جولمەن جۇمىسقا تۇرىپ الىپ، ءجونى ءتۇزۋ ساباق بەرە الماي جۇرگەن مۇعالىمدەردى قايتپەكپىز؟ءدال وسى سۇراققا جاۋاپ تابۋ ماقساتىندا مۇعالىمدەردىڭ اراسىندا ساۋالداما جۇرگىزدىك. اتىراۋلىق زەينەتتەگى پەداگوگ نۇرلى قابدەشقىزى اڭگىمەنى ارىدەن باستادى.2000 جىلدارى اتىراۋ وبلىستىق ءبىلىم جەتىلدىرۋ ينستيتۋتىندا قىزمەت اتقاردىم. سول ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋ ەنگىزىلگەن ۋاقىتتا كورسەتكىشتەردى جاقسارتۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدى قولعا الدىق. بۇل ءۇشىن البەتتە اۋەلى مۇعالىمدەردىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ كەرەك. ءسويتىپ، ءبىزدىڭ ينستيتۋت پەداگوگتەردى تەستپەن جۇمىس ىستەۋگە شىڭداۋ، تەست قۇراستىرۋ، ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ باعىتىندا كۋرستار ۇيىمداستىرىپ، ىرىكتەپ، مۇعالىمدەردەن وقۋ باعدارلاماسى بويىنشا تەست الۋدى باستاعان بولاتىن. سول كەزدە ءوز پانىنەن تومەن بالل جيناعان مۇعالىمدەر شىعا باستادى. ارتىنشا تەستىلەۋگە، كۋرسقا كەلەتىندەر قاتارى كەمىدى. كەيىن ولار جينالىپ، كاسىپوداققا ارىزداندى. كاسىپوداق: ديپلومدى سەندەر بەرگەن جوقسىڭدار، تەستىلەۋدى دوعارىڭدار!، دەپ ءبىلىم باسقارماسىنا شاعىمداندى. ءبىزدىڭ ينستيتۋت باسقارماعا تىكەلەي باعىنىشتى بولعاندىقتان، جوعارىداعىنىڭ ايتقان سوزىنە توقتادىق. وسىلايشا باستالعان ءىس اياعىنا جەتپەدى، دەيدى ن.قابدەشقىزى.قاراپايىم لوگيكاعا سالساق، بۇل ءبىلىم سالاسىن بىلىكسىزدەردەن تازارتۋدىڭ ەڭ جاقسى باستاماسى سەكىلدى. اتىراۋ وبلىسىندا ءوز ناتيجەسىن بەرسە، وزگە وڭىرلەرگە دە ەنگىزۋگە جارار ما، ۇلگى بولار ما دەرسىز. جارايدى، 2000 جىلدارداعى اۋمالىتوكپەلى كەزەڭدە سالا ماماندارىن ساقتاپ قالۋدىڭ ءوزى وڭاي بولعان جوق. بولماشى جالاقىعا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن مۇعالىمدەر دە سول ۋاقىتتاعى عالىمدار سەكىلدى الا دوربا ارقالاپ كەتپەس ءۇشىن كوپ نارسەگە تۇسىنىستىكپەن قاراپ، ماڭدايدان سيپاۋعا تۋرا كەلدى. ال قازىر جاعداي الدەقايدا جاقساردى عوي. ەشكىمنىڭ جەكە ءاميانىن اقتارعانداي بولمايىق، دەگەنمەن بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا سوڭعى جىلدارى مۇعالىمدەردىڭ ءوز اۋزىنان 350400 مىڭ تەڭگە ەڭبەكاقى الاتىنىن ەستىپ ءجۇرمىز. مينيسترلىك تە ءوز تاراپىنان جىلدانجىلعا پەداگوگتەردى قاعازباستىلىقتان ارىلتۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىپ كەلەدى. دەمەك، تالاپتى كۇشەيتىپ، باسقاسى باسقا، ءوز پانىنەن تومەن ناتيجە كورسەتكەن مۇعالىمدەرگە شارا قولدانۋدى باستاۋعا بولادى عوي. بىراق ەڭبەك جولىن وسى سالاعا ارناعان ن.قابدەشقىزى ولاي ويلامايتىنداي. مۇنىڭ سەبەبىن زەينەتكەرپەداگوگ:ءيا، ساۋاتتى ۇرپاق تاربيەلەۋ ءۇشىن ءبىلىم سالاسىن بىلىكسىزدەردەن تازارتۋ كەرەكاق. الايدا وعان ءالى دە كەدەرگى بار. وزگە وڭىرلەردى بىلمەيمىن، اتىراۋ وبلىسىندا بۇگىنگە دەيىن ءبىلىم سالاسىندا كادر تاپشىلىعى جويىلعان جوق. قازىر ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن مامانداردى تەستىلەۋدەن وتكىزىپ، ەمتيحان الىپ، ءوز ءپانىنىڭ باعدارلاماسىن تولىق مەڭگەرمەگەندەردى جۇمىستان شەتتەتسەك، تاعى رەزونانس تۋادى. وڭىردەگى وقۋشىلار مۇعالىمسىز قالادى. جىل سايىن مينيسترلىك قاراستىراتىن مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ گرانتىنان بولەك، اكىمدىك بولەتىن گرانت بار عوي. سوعان وڭىردە تاپشى ماماندىقتارعا گرانت تاعايىندالادى. مىسالى، سونداي گرانتتى الاتىن، پەداگوگ بولعىسى كەلەتىن تالاپكەر تاپپايسىز. ويتكەنى ءبىزدىڭ وڭىردە كوپ اتاانا مۇنايشى بولعاندىقتان تابىستى، وتباسىلىق كاسىپكە بالاسىن دا ۇگىتتەيتىنى انىق. باسەكە بولماعان سوڭ پەداگوگيكالىق ماماندىقتارعا ۇلگەرىمى ناشار وقۋشىلار بارادى. زەينەتكە شىعار الدىندا بىرنەشە جىل مەكتەپ ديرەكتورى بولىپ ىستەدىم. سوندا جۇمىسقا كىرۋ تۋرالى ءوتىنىش جازا المايتىنداردى كوردىم. اراعا تانىسىن سالسا دا مەكتەبىمىزدىڭ گيمنازيا ەكەنىن نەگىزگە الىپ، ۇستانىمىما بەرىك بولىپ، مۇنداي مامانداردى جۇمىسقا المادىم. ال كەيبىر قاراپايىم مەكتەپتەر امالسىز قابىلدايدى. نەگە؟ ويتكەنى باسقا پەداگوگ جوق. بۇعان ساۋاتسىز مامان دايارلاپ، وعان جوعارى ءبىلىم تۋرالى ديپلوم بەرىپ وتىرعان جوعارى وقۋ ورىندارى كىنالى. سول سەبەپتى باقىلاۋدى سول جاقتان كۇشەيتۋ كەرەك. وقۋشىلاردى ساۋاتسىز ەتىپ جۇرگەندەردى مەكتەپتەن الاستاتۋ جۇمىستارىن ءبىر ورىنعا بىرنەشەۋى تالاساتىن، كادر تاپشىلىعى جوق وڭتۇستىك وڭىردەن باستاۋعا بولادى، دەپ ءتۇسىندىردى.ۋنيۆەرسيتەتتە جاۋاپكەرشىلىك بولۋى كەرەكراسىمەن دە ديپلومدى ۋنيۆەرسيتەت بەرەدى، دەمەك جاۋاپكەرشىلىك سول جوعارى وقۋ ورنىندا بولۋى ءتيىس. ە.بۋكەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى، ستۋدەنتتەرگە، سونىڭ ىشىندە بولاشاق مۇعالىمدەرگە ءدارىس وقىپ جۇرگەن پەداگوگ بولات قابدولدا وسىنداي پىكىردە.قازىرگى جوعارى وقۋ ورىندارى قانداي ماماندىققا كوپ گرانت بولىنگەنىن، تالاپكەرلەردىڭ قاي سالاعا كوپ تۇسەتىنىن ءبىلىپ الادى دا، سونداي ماماندىقتاردى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ باعىتىنا كەلسىنكەلمەسىن وقىتا بەرەدى. بايقاساڭىز، كوپ جوو كوپبەيىندى، كوپسالالى، كوپباعىتتى بولىپ كەتكەن. ەكونوميكا نەمەسە زاڭ ۋنيۆەرسيتەتى دەگەن اتاۋىنا قاراماستان ىشىنەن پەداگوگيكا كافەدراسىن اشا سالىپ، ساناۋلى پروفەسسورلاردى تىركەپ، مامان دايارلاپ شىعادى. بۇدان قانداي مامان دايارلانادى؟ مەن ونداي مامانداردان قورقامىن. سول سەبەپتى پروفيلدىك باعىتىنا جاتپايتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردەن پەداگوگيكالىق ماماندىقتاردى الىپ تاستاۋ كەرەك. ەكىنشىدەن، قازىرگى تالاپ جاقسى عوي، جاس تۇلەك پەداگوگ بولىپ شىققاننان كەيىن تەست تاپسىرادى. ءوزىنىڭ ماماندىعى، ساباق بەرەتىن ءپانى بويىنشا شەكتى بالل جيناي الماي قالسا، قايتپەك؟ سول ستۋدەنتتى 4 جىل بويى مەملەكەتتەن نەمەسە جەكە تۇلعادان قارجى الىپ وقىتقان ۋنيۆەرسيتەتكە قانداي دا ءبىر جاۋاپكەرشىلىك ارتىلا ما؟ قايتا دايارلاۋدى جۇكتەي الاتىنداي قۇزىرەت تەستىلەۋدەن وتكىزەتىن ورتالىقتا بار ما؟ جوق! سول سەكىلدى قازىرگى تاڭدا مۇعالىمدەر بىلىكتىلىك الۋ ماقساتىندا تەستىلەۋدەن وتەدى. سونىڭ ىشىندە ءوز ماماندىعى بويىنشا تەستىنى ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت تاپسىرا الماي جاتقان پەداگوگتەر بار. ال سول مۇعالىمدەرگە قانداي دا ءبىر جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلە مە؟ تاپسىرا الماسا، كاتەگورياسىن المايدى، بىراق ساباعىن بەرىپ جۇرە بەرەدى. سوندىقتان پەداگوگ قاۋىمنىڭ بىلىكتىلىگىن انىقتايتىن، تەستىلەۋدەن وتكىزەتىن ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعىنا ءوز ماماندىعى بويىنشا تومەن كورسەتكىش كورسەتكەندەرگە، بولماسا سونداي ماماندى دايارلاعان ۋنيۆەرسيتەتكە ءبىر شارا قولدانا الاتىنداي قۇزىر بەرىلۋى ءتيىس، دەيدى ب.قابدولدا.ورلەۋ سەرتيفيكات تاراتۋمەن اينالىسپايدىبىلىكتىلىك دەگەننەن شىعادى. 2012 جىلعا دەيىن ءبىلىم جەتىلدىرۋ ينستيتۋتتارى جۇمىس ىستەدى. تولىق مەملەكەتتىك مەكەمە سانالاتىن ۇيىم پەداگوگتەردى كاسىبي تۇردە شىڭداپ وتىرۋعا مىندەتتى بولدى. ال سودان كەيىن ينستيتۋت جۇيەسى جويىلىپ، ورلەۋ بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعى اق قۇرىلدى. اكتسيونەرلىك قوعام بولعاندىقتان ءوزىن ءوزى قارجىلاندىرۋ مۇمكىندىگىنە يە. وسى مۇمكىندىكتىڭ ناتيجەسىندە اتالعان ورتالىق مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا ارنالعان كۋرستاردى اقىلى ەتە باستادى. ارينە مەملەكەتتەن تاپسىرىس الىپ كۋرس ازىرلەيتىندىكتەن ورلەۋ ورتالىعى بارلىق كۋرس تۇرلەرىن بىردەي ساتا المايدى. قايتكەندە دە ساتىلاتىن كۋرستار بار. مىنە، وسى جاعداي مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن شىنايى ارتتىرۋعا كەدەرگى بولىپ تۇرعان جوق پا؟ سەبەبى پەداگوگتەر قاۋىمىنىڭ اراسىندا جۇرگىزگەن ساۋالداماداعى جاۋاپتاردان كوپشىلىگىنىڭ كۋرستارعا كوڭىلى تولمايتىنى كورىندى. الايدا ورلەۋ ورتالىعىنداعى وقۋادىستەمەلىك جۇمىستار دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ەرجان بولسىنبەك ۇلى كۋرستاردى ازىرلەۋ بىرنەشە كەزەڭنەن تۇراتىنىن، ساپالى ەكەنىن جەتكىزدى.ورتالىعىمىزدا 300دەن اسا عىلىمي دارەجەلى مامانداردان قۇرالعان پروفەسسورلىقوقىتۋشىلىق قۇرام بار. سول قىزمەتكەرلەرىمىزدىڭ دەرلىگىندە ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ەڭبەك ءوتىلى 5 جىلدان كەم ەمەس. بۇل كۋرستاردى زەرتتەۋ جۇرگىزە الاتىن جانە سونىڭ نەگىزىندە جاسالعان باعدارلامانى ءىس جۇزىندە قولدانۋدى بىلەتىن، تەوريا مەن پراكتيكانى ۇشتاستىرۋدان حاباردار مامانداردىڭ ازىرلەيتىنىن بىلدىرەدى. كۋرستاردى دايىنداۋ بىرنەشە كەزەڭنەن تۇرادى جانە ءار دەڭگەيدە ساپاعا ەرەكشە ءمان بەرەمىز. بىزدە ازىرلەنگەن كۋرستاردى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە جولدايمىز. وندا تاعى قارالادى. سودان كەيىن بارىپ ءوز ترەنەرلەرىمىز اراسىندا سول كۋرستى جۇرگىزۋگە ەڭ ۇزدىگىن تاڭداپ ىرىكتەيمىز. ال كۋرستى باستاماس بۇرىن وعان قاتىسۋشىلاردىڭ قاجەتتىلىكتەرى، نە كۇتەتىنى جايلى ساۋالداما الىپ، ونىڭ ناتيجەسىن ترەنەرگە بەرەمىز. قازىر كوپ كۋرس ونلاين وتكىزىلەدى، ءبىز وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ ترەنەرلەردىڭ ساباعىنا قاتىسامىز. كۋرس بىتكەندە ولاردان كۋرستىڭ كۇتكەندەي بولعانبولماعانى، قاجەتىن قانشالىقتى قاناعاتتاندىرعانى تۋرالى ساۋالداما الامىز. كۋرستى اياقتاعان تىڭدارماندارعا پوستكۋرستىق قولداۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەمىز. كۋرستان ۇيرەنگەنىن پراكتيكادا قولدانۋعا كەڭەس بەرىلەدى. ورلەۋ قۇرىلعان 2012 جىلدان بەرى 600 مىڭنان اسا ماماندى وقىتتىق. ولاردىڭ ساۋالداماسىن تالدادىق، سوندا قاتىسۋشىلاردىڭ 95 پايىزى كۋرستاردىڭ جاقسى ەكەنىن ايتادى، دەيدى ە.بولسىنبەك ۇلى.ورلەۋ وكىلىنىڭ ايتۋىنشا، قالعان 5 پايىزىنىڭ ورتالىق كۋرستارىنا كوڭىلى تولمايدى. ولاردىڭ ۇسىنىسپىكىرلەرى كۋرستى قايتا وڭدەپ جازۋعا، قايتا قاراۋعا سەبەپ بولادى.باسى اشىق سۇراقال ەندى قاراڭىز، 600 مىڭنىڭ 5 پايىزى 30 مىڭ مامان. از با، كوپ پە ءبارىبىر، بىراق وسىنشاما مۇعالىم كۋرسقا كوڭىلى تولماسا دا، بىلىكتىلىگىن ارتتىرعانى جونىندە سەرتيفيكات الىپ، سونىڭ كومەگىمەن جۇمىسىن جالعاستىرادى. دەگەنمەن ە.بولسىنبەك ۇلىنىڭ جاۋابىنا قاراعاندا، ورلەۋ سەرتيفيكات تاراتۋمەن اينالىسپايدى، ونى وقىپ، ەڭبەكتەنىپ الۋ كەرەك. ويتكەنى بەلگىلى ءبىر ناتيجە كورسەتە الماي، سەرتيفيكاتتان قاعىلعاندار دا بار.شىنى كەرەك، مەملەكەتتىك تاپسىرىستى ورىنداپ، مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋمەن ورلەۋدەن وزگە جەكە ورتالىقتار، ۇيىمدار دا اينالىسادى. دەسەك تە نەگىزگىسىن وسى ورتالىق الاتىنى بەلگىلى. مەملەكەتتىڭ تاپسىرىسىمەن ازىرلەنگەن كۋرستار نەگىزىنەن مۇعالىمدەرگە تەگىن. بىراق مۇنىڭ بارلىعى بىردەي پەداگوگتەردىڭ كاسىبي ساۋاتىن ارتتىرا الا ما؟ءدال وسى ماسەلەنى كۋرستاردىڭ ساپاسىن تالداعاندا، ازىرلەگەندە كۇندەلىكتى تالقىلايمىز. ۇستاز دەگەن ۇلى اتتى الىپ ءجۇرىپ، ءوزىنىڭ كاسىبىنە، ساباق بەرەتىن پانىنە قاتىستى قاراپايىم دۇنيەنى بىلمەيتىن نەمەسە قاتە جازاتىن، ويىن دۇرىس جەتكىزە المايتىن تىڭدارمانداردى كۋرستارىمىزدان كەزدەستىرىپ ءجۇرمىز، بۇل ماسەلە ءبىزدى دە ويلاندىرادى. الايدا ولاردى كەۋدەدەن يتەرمەيمىز، دەڭگەيىنە قاراي بارىنشا كومەكتەسۋگە تىرىسامىز، دەيدى ە.بولسىنبەك ۇلى.ماقالامىزدىڭ باسىندا مىسالعا كەلتىرگەن كەيىپكەرىمىزگە قايتا ورالساق، ارىزىن ايتىپ كەلگەن جاس شاماسى ەلۋلەردەگى مۇعالىمنىڭ بەتىن قايتارماي ديرەكتورىنا حابارلاستىق. مەكتەپ باسشىسى ونى جۇمىستان سەبەپسىز شىعارماعانىن، شەشىم قابىلداۋ كاسىبيلىگىنە قاتىستى بولعانىن جەتكىزدى. ءبىلىم تۋرالى زاڭعا سايكەس پەداگوگ ءار 5 جىل سايىن كەم دەگەندە 1 رەت بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كۋرسىنان ءوتۋى ءتيىس. ال ديرەكتورىنىڭ ۇستىنەن شاعىم جاساپ رەداكتسيامىزعا كەلگەن سول مۇعالىم وسىعان دەيىن كەمى 5 رەت بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كۋرسىنان ءوتتى، ونىڭ الدىندا 4 جىل كاسىبي تۇرعىدان جوودا دايارلاندى. سول ساۋاتتىڭ ءبارى، سول ءبىلىمنىڭ ءنارى قايدا؟.. بۇل كەشەندى زەرتتەۋ مەن جۇيەلى جۇمىستى قاجەت ەتەتىن باسى اشىق سۇراق.
|
جەتەلى جەتى جوبابيىل مامىر ايىندا قازاق ۇلتتىق قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى مەن ستۋدەنتتەرى بىرلەسە وتىرىپ، 7 جاڭا تۋريستىك مارشرۋت جوباسىن قولعا العاندى. جاقىندا اتالعان ستارتاپ جوبا اياسىندا الماتى وبلىسىنىڭ تاريحي ورىندارىنا ارنايى ەكسپەديتسيا جاساقتالىپ، ستۋدەنتتەر كيەلى جەرلەرمەن تانىسىپ قايتتى.ونىڭ الدىندا جاڭا مارشرۋتتاردىڭ جەلىسىن جاساقتاۋ ءۇشىن ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانتتار اراسىندا كونكۋرس ۇيىمداستىرىلعان. سايىس بارىسىندا ءار كوماندا كوپشىلىككە كەڭىنەن تانىلا قويماعان، الايدا تۋريستىك الەۋەتى جوعارى نىسانداردىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن تانىستىرىپ، بيزنەسجوسپارىن قورعادى. قازىلار القاسى ءاربىر جوبانىڭ ءمانى مەن ماڭىزىن ساراپقا سالا كەلە، قازاق فيلولوگياسى جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ جەتىسۋ توبىنىڭ جەتىسۋ جەر ءجانناتى تاقىرىبىنداعى جوباسى ۇزدىك دەپ تانىلعان بولاتىن. جوبادا جەتى قازىنا قۇسبەگىلەر مۇراجايى، ويرانتوبە تاريحي ورنى، بارتوعاي كولى، شارىن شاتقالىنداعى قامالدار اڭعارى، جابىر، تەمىرلىك شىڭعىسحان بەينەسى، قىزىلساي سياقتى تاريحي، تابيعي ەرەكشەلىگى بار نىساندار قاراستىرىلعان.وسىلايشا جەتىسۋ توبىنىڭ مۇشەلەرى قۇسبەگىلىك قازاقتىڭ ءتول ونەرى ەكسپەديتسياسىنىڭ قۇرامىندا الماتى وبلىسى ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنداعى جەتى قازىنا قۇسبەگىلەر مۇراجايىنا ارنايى باردى. 2003 جىلى اشىلعان مۇراجاي ساياتشىلىق ونەرىن وركەندەتىپ وتىر. بۇگىندە مۇندا 11 قۇسبەگى مەن قىران بۇركىتتەر بار.بۇركىتتەن بولەك مۇندا قازاقتىڭ تازا تۇقىمدى تازىسى مەن توبەتتەرى، ساياتشىلىققا قاجەتتى قۇرالجابدىقتار، بالبال تاستار بار. جادىگەرلەردىڭ بارلىعى جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ كومەگىمەن جيناقتالعان.سونىمەن قاتار ەكسپەديتسيا اياسىندا شارىن شاتقالىنا دا ارنايى ساپار ۇيىمداستىرىلدى. گەوگرافيا جانە تۋريزم كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى شايحيسلام لايسحانوۆتىڭ ايتۋىنشا، القاپتار عيماراتى دەپ اتالاتىن شارىن شاتقالى الماتى قالاسىنان 195 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان.ستۋدەنتتەر ساياحاتتىڭ وتە قىزىقتى ءارى اسەرلى بولعانىن ايتادى. ولار وسىنداي ساياحات ارقىلى تابيعي، تاريحي نىسانداردى كوپشىلىككە كورسەتەتىن جاڭا تۋريستىك مارشرۋتتاردى قۇراستىرماق.
|
چاتما خەۋەرلەردۇنيادىكى ئىشلار بوزقىر مۇنبىرى . . بوزقىر مۇنبىرى دۇنيادىكى ئىشلار چاتما خەۋەرلەرتېما: چاتما خەۋەرلەر0 قەۋەت يوللانغان ۋاقت: 20120930 17:31يەر شارى ۋاقىت گېزىتىنىڭ ئۇنىۋېرسال خەۋىرى: ئۆتكەن يىلى لىۋىيەنىڭ سابىق رەھبىرى قەززافىنى تۇتۇۋالغان ئۆكتىچىلەر خادىمى ئومران شاباننىڭ يېقىندا پارىژدىكى بىر دوختۇرخانىدا داۋالاش ئۈنۈم بەرمەي قازا قىلغانلىقى ئاشكارىلاندى.فرانسىيە 24 سائەت ناملىق تاراتقۇنىڭ 26 سېنتەبردىكى خەۋىرىگە ئاساسلانغاندا، 2011 يىلى 10 ئايدا، ئومران شابان لىۋىيەنىڭ سۇرت شەھىرىگە يېقىن جايدىكى كېرەكسىز سۇ چىقىرىش تۇرۇبىسىدا قېچىپ كېتىۋاتقان قەززافىنى بايقىغانلىقى ئۈچۈن بىراقلا نام چىقىرىپ كەتكەن. لىۋىيە دائىرىلىرى ئىلگىرى شابانغا 800 مىڭ ئامېرىكا دوللىرى مۇكاپات بېرىشنى ۋەدە قىلغانىدى.ئەمما ياخشى كۈنلەر ئۇزۇنغا بارمىغان. بۇ يىل 7 ئايدا، قەززافىنىڭ قوللىغۇچىلىرى لىۋىيەنىڭ غەربىي قىسمىدا شاباننى تۇتقۇن قىلىۋالغان. شابان قېچىپ كېتىشكە ئۇرۇنغاندا، بوينىغا ۋە ئاشقازىنىغا ئوق تەگكەن.لىۋىيە خەلق پارلامېنتىنىڭ رەئىسى مۇھەممەد ماگارىئافنىڭ مۇرەسسە قىلىشى بىلەن شابان مۇشۇ ئايدا قۇتقۇزۇۋېلىنغان. ئەمما، ئۇنىڭ يارىسى ئېغىر بولغاچقا، فرانسىيەگە ئەۋەتىلىپ جىددىي داۋالانغانىدى.فرانسىيە دېپلوماتىيە مىنىستىرلىقىنىڭ بىر نەپەر باياناتچىسىنىڭ ئېيتىشىچە، شابان 25 سېنتەبر پارىژدىكى بىر دوختۇرخانىدا قازا قىلغان، ئۇ ئاران 22 ياش ئىكەن. شۇ كۈنى كەچتە، ئۇنىڭ جەسىدى يۇرتى مىسراتاغا يۆتكەپ كېلىنگەن. ئەمما ماقالە ئېلان قىلىنغانغا قەدەر، لىۋىيە دائىرىلىرى يەنىلا تۇتقۇن قىلىنغۇچىغا ئائىت ئۇچۇرلارنى ئاشكارىلىمىغان. ئۇنىڭ ئائىلىسىدىكىلىرىمۇ ھازىرغا قەدەر ھۆكۈمەت ۋەدە قىلغان مۇكاپاتنى تاپشۇرۇۋالمىغان.جۇڭگو كەلگۈسىدە رۇسىيەنىڭ رەقىبى گە ئايلىنىپ قېلىشى مۇمكىنيەر شارى تورى مۇخبىرى شۈ ۋېنچى خەۋىرى: جۇڭگو بىلەن رۇسىيەنىڭ چېگرا لىنىيەسى 4300 كىلومېتىرغا يېتىدىغان بولۇپ، تەبئىي جۇغراپىيەلىك ئەۋزەللىك ئىككى دۆلەتنى ئىناق قوشنىلارغا ئايلاندۇردى. ھالبۇكى، جۇڭگونىڭ كۈنسېرى قەد كۆتۈرۈشى گە ئەگىشىپ، جۇڭگو كېڭەيمىچىلىك نەزەرىيەسى رۇسىيەنىڭ زىيالىلار قاتلىمىدا ئاينىشقا باشلىدى، رۇسىيەلىك بەزى مۇتەخەسسىسلەر ھەتتا جۇڭگو كەلگۈسىدە رۇسىيەنىڭ كۈچلۈك رەقىبى گە ئايلىنىپ قېلىشتىن ساقلىنالمايدۇ، دەپ قارىدى.رۇسىيە روسبالت ئاخبارات تورىنىڭ 26 سېنتەبىردىكى ئۇچۇرىغا ئاساسلانغاندا، رۇسىيە سىياسەت ۋە ھەربىي ئىشلارنى ئانالىز قىلىش تەتقىقات مەركىزىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى ئالىكساندېر ھىرامجىكىن 26 سېنتەبر موسكۋادا ئۆتكۈزۈلگەن رۇسىيە كىمگە تاقابىل تۇرۇش ئۈچۈن ئوق دورا زاپىسىنى ساقلايدۇ؟ ناملىق سىياسەت كۇلۇب يىغىنىدا مۇنداق بىلدۈرگەن: ئەگەر ھازىر خەلقئارا سەھنىدە رۇسىيەنىڭ كۈچلۈك رەقىبى بولمىسا، ئۇ ھالدا كەلگۈسىدە جۇڭگو رۇسىيەنىڭ كۈچلۈك رەقىبى بولۇپ قېلىشتىن ساقلانمىقى تەس.ئالىكساندېر ھىرامجىكىن مۇنداق دېدى: بۇنىڭ سەۋەبى شۇكى جۇڭگو كېڭەيمىسە مەۋجۇت بولۇپ تۇرالمايدۇ. ئۇ مۇنداق قارىدى: ھازىر جۇڭگودا نۇرغۇن مۇرەككەپ ئىچكى زىددىيەت ۋە مەسىلىلەر مەۋجۇت، ئەگەر بۇنىڭ ئىچىدىكى بىر مەسىلىنى ھەل قىلىشقا ئۇرۇنىدىكەن، ئۇ ھالدا يەنە بىر مەسىلە ئېغىرلىشىپ كېتىدۇ.ماقالىدە مۇنداق كۆرسىتىلدى: بۇنداق ئەھۋال ئاستىدا، تاشقى توقۇنۇش دائىم بىردىنبىر چىقىش يولى بولۇپ قالىدۇ. ئالىكساندېر ھىرامجىكىن مۇنداق دېدى: جۇڭگونىڭ تەرەققىياتى تولىمۇ تېز، ئەمما ئۇنىڭ تەرەققىياتى بايلىقتىن ئايرىلالمايدۇ.ئالىكساندېر ھىرامجىكىن يەنە مۇنداق دېدى: جۇڭگودا ھەربىي ھازىرلىقلار تېزلەشمەكتە، ئەمما بىز نېمىشقا بۇنىڭغا دىققەت قىلمايمىز؟ ئۇ مىسال ئېلىپ مۇنداق دېدى: جۇڭگو تېز سۈرئەتتە بىر فىلوت قۇرماقتا، ئۇ بىر يىل ئىچىدە قۇرغان فىلوتنىڭ كۆلىمى باشقا دۆلەتلەرنىڭ ئومۇمىي يىغىندىسىدىنمۇ چوڭ.چېخ ئەمەلدارى: پۇتىن بارغانسېرى چار پادىشاھقا ئوخشاپ قالماقتاخەلقئارا لىنىيەنىڭ مەخسۇس خەۋىرى: ئەنگلىيە كۈندىلىك پوچتا گېزىتى نىڭ 27 سېنتەبردىكى خەۋىرىگە ئاساسلانغاندا، چېخنىڭ دېپلوماتىيە مىنىستىرى كارېل شۋارزېنبېرگ يېقىندا ئاگاھلاندۇرۇپ: رۇسىيە زۇڭتۇڭى پۇتىن ئۆزىنى رۇسىيەنىڭ چار پادىشاھى قىلىپ يېتىشتۈرمەكتە، ئۇنىڭ ئۈستىگە غەرب ئەللىرى سەرسان بولۇپ يۈرمەكتە، دېگەن.خەۋەردە مۇنداق دېيىلدى: چېخنىڭ دېپلوماتىيە مىنىستىرى كارېل شۋارزېنبېرگ پۇتىننىڭ ئىش ھەرىكەتلىرى 1825 يىلىدىن باشلاپ ھاكىمىيەت يۈرگۈزگەن چار پادىشاھ تسار نىكولاس 1 غا بارغانسېرى ئوخشاش قېلىۋاتقانلىقىنى ئېيتتى. كارېل شۋارزېنبېرگ: ھازىر ھازىر چار پادىشاھ بولماق 40 يىللاردىكىدەك ئۇنداق ئاسان ئەمەس، دېگەن. ئىگىلىنىشچە، نىكولاس 1 تولىمۇ قەبىھ بولۇپ، ئىنقىلاب ۋە قوزغىلاڭغا قارىتا قەتئىي باستۇرۇش پوزىتسىيەسىدە بولغان.كارېل شۋارزېنبېرگ ئامېرىكا دېپلوماتىك سىياسەت ژۇرنىلىنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلغاندا يۇقىرىقىدەك گەپلەرنى قىلغان. ئۇ دۇنيادىكى كۈچلۈك دۆلەتلەرنىڭ ئەتراپتىكى باشقا دۆلەتلەرگە بېسىم قىلماسلىقى كېرەك دېدى، ھەمدە ھازىر پۇتىننىڭ ھۆكۈمرانلىقى تولىمۇ خەتەرلىك دېدى.ئىگىلىنىشچە، كارېل شۋارزېنبېرگ ئاقسۆڭەك ئائىلىسىدىن كېلىپ چىققان بولۇپ، 1938 يىلى ئۇلارنىڭ ئائىلىسى ناتسىست گېرمانىيەسىنىڭ ئەينى چاغدىكى چېخ سلوۋاكىيەگە تاجاۋۇز قىلغانلىقىغا قارشى تۇرغانلىقى ئۈچۈن، جەمەتىنىڭ يېرى تارتىۋېلىنغان، دادىسى لاگىرغا قاماپ قويۇلغان. ئۇرۇشتىن كېيىن، چېخ ھۆكۈمىتى پەرمان چۈشۈرۈپ ئۇلارنىڭ جەمەتىنىڭ مال مۈلكىنى خەزىنىگە ئۆتكۈزۈۋالغانلىقتىن، ئۇلار ئاۋسترىيەگە قېچىپ كېتىشكە مەجبۇر بولغان.رۇسىيە تارتقۇسى: جۇڭگو سىرتقا قاراپ كېڭىيىشتىن ساقلىنالمايدۇجۇڭگو بىلەن رۇسىيە چېگرىسىنىڭ ئومۇمى ئۇزۇنلۇقى 4300 كىلومېتىرغا يېتىدىغان بولۇپ، تەبىئىي يەر شارائىتى بولسا ئىككى دۆلەتنىڭ قوشنا بولۇشىغا ناھايىتى ياخشى بولغان شەرت ھازىرلاپتۇ. ئەمما جۇڭگونىڭ تەدرىجىي باش كۆتۈرۈشى گە ئەگىشىپ، جۇڭگونىڭ كېڭىيىشى تەدرىجىي ھالدا رۇسىيىنىڭ قىياس نۇقتىنەزىرىدە پەيدا بولۇشقا باشلاپتۇ، رۇسىيە مۇتەخەسسىسلىرىنىڭ قارىشىچە، كەلگۈسىدە جۇڭگو سىرتقا قاراپ كېڭىيىشتىن ساقلىنالمايدىكەن.رۇسىيە روزالىت تورىنىڭ 9ئاينىڭ 26كۈنى ئېلان قىلغان دوكلاتىغا ئاساسلانغاندا، رۇسىيە سىياسىتى ۋە ھەربىي ئىشلار تەھلىل تەتقىقاتچىسى يالىشەندانىڭ 26چېسلا موسكۋادا ئۆتكۈزۈلگەن رۇسىيە كىمگە تاقابىل تۇرۇشى كېرەك تەھلىل يىغىندا كۆرسىتىشىچە، ئەگەر نۆۋەتتىكى خەلقئارا سەھنىدە رۇسىيىنىڭ كۈچلۈك رەقىبى بولمىسا، ئۇنداقتا كەلگۈسىدە جۇڭگو بولسا رۇسىيىنىڭ ئاساسى ئىستراتېگىيىسى بولۇپ قالىدىكەن.دوكلاتتا كۆرسىتىلىشىچە، بۇ ئىش ئاساسلىق جۇڭگو سىرتقا كېڭەيتمىسە، تەرەققىيات ئەھۋالىغا تەسىر يېتىدۇ دىن ئېلىنىپتۇ. يالىشەندانىڭ قارىشىچە، نۆۋەتتىكى جۇڭگوغا خىرىس قىلىدىغان كۈچلەر ناھايىتى كۆپ ئىكەن، شۇڭا جۇڭگو بۇ مەسىلىلەرنى ياخشى بىر تەرەپ قىلمىسا بولمايدىكەن.يالىشەندانىڭ كۆرسىتىشىچە، بۇ خىل ئەھۋال ئاستىدا، تاشقى توقۇنۇش بولسا بىردىنبىر چىقىش يولى بولۇپ قالىدىكەن. يالىشەندا يەنە جۇڭگونىڭ تەرەققىيات سۈرئىتى ناھايىتى تىز، ئەمما ئۇنىڭ تەرەققىياتى ئېنېرگىيە مەنبەسىدىن ئايرىلالمايدۇ دەپ كۆرسەتكەن.يالىشەندا يەنە : ھەربىي ئىشلار تەييارلىقى بولسا جۇڭگو تەرەققىياتىدىكى ئەڭ يارقىن نۇقتا، شۇڭا جۇڭگونىڭ دىققەتنى تارتىشى ئېنىق دەپ كۆرسەتكەن. ئۇ يەنە مىسال كەلتۈرۈپ : جۇڭگو نۆۋەتتە ناھايىتى تىز بىر تىز يۈرەر دېڭىز ئارمىيە قوشۇنىنى قۇرۇپ بولدى، ئۇنىڭ بىر يىل ئىچىدىكى دېڭىز ئارمىيە تەرەققىيات سۈرئىتى باشقا دۆلەتتىن يۇقىرى ھەمدە باشقا دۆلەتلەرنىڭ يىغىندىسىغا توغرا كېلىدۇ دەپ كۆرسەتكەن.مەنبە:نۇر خەۋەر تورى1 قەۋەت يوللانغان ۋاقت: 20120930 18:25راس ، جۇڭگۇ بايلىقتىن ئايرىلالمايدۇ .2 قەۋەت يوللانغان ۋاقت: 20121015 17:53پارچىلىنىپ كەتكەن بۇ روسىيە پۈتۈن سۈرۈك قوشنىسىنى ھەرگىز كۆرەلمەيدۇ................ 0.052179 5, :1020 09:51, 110187761
|
ئايال نەپلە ناماز ئوقۇۋاتقاندا، ئېرى ئۇنى چاقىرسا نامازنى بۇزامدۇ؟ ئىسلامى سۇئال جاۋاپپەيشەنبە 30 زۇل قەئەدە 1443 30 ئىيۇن 2022ئايال نەپلە ناماز ئوقۇۋاتقاندا، ئېرى ئۇنى چاقىرسا نامازنى بۇزامدۇ؟تارقاتقان ۋاقىت : 05112013كۆرگۈچىلەر : 3261ئايال نەپلە ناماز ئوقۇۋاتقاندا، ئېرى چاقىرسا نامازنى بۇزامدۇ ياكى ئىشنىڭ تەقەززاسىى بويۇنچە ئۇنىڭ زۆرۈر ياكى ئەمەسلىكىگە قاراپ ئىش قىلامدۇ؟ بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.بارلىق گۈزەل مەدھىيە ۋە ماختاشلار ئالەملەرنىڭ پەرۋەردىگارى بولغان ئاللاھقا خاستۇر.ئايال نەپلە ناماز ئوقۇۋاتقاندا ئېرى چاقىرسا نامازنى بۇزۇشنىڭ ھۆكمى مەزكۇر ئىشنىڭ ئەمەلى ئەھۋالغا قاراپ بولىدۇ. چاقىرىلغان ئىشنىڭ جىددى ياكى جىددى قاراپ ھۆكۈم قىلىنىدۇ.بىرىنچى: ئېرى قېيىن ئەھۋالغا دۇچ كېلىپ قۇتقۇزۇشنى تەلەپ قىلسا ياكى خەتەردىن قۇتۇلۇش، زىياندىن ساقلىنىش ئۈچۈن ياردەم سورىسا ئۇ ۋاقىتتا ئايالنىڭ نامازنى بۇزۇپ ياردەم بېرىشى ۋاجىب بولىدۇ. بۇنداق ۋاقىتتا پەرز ناماز بىلەن نەپلە نامازنى بۇزۇشنىڭ ئارىسىدا ھېچ پەرق يوق. شۇنىڭدەك ھالاكەتكە ئۇچراپ ياردەم سورىغان كىشىنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلىغان ھەرقانداق كىشى نامازدا بولسا نامىزىنى بۇزۇپ، ئۇ كىشىگە ياردەم بېرىدۇ. چۈنكى نامازنى بۇزۇشنىڭ زىيىنى ھالاكەتكە ئۇچراش ئالدىدا تۇرغان كىشىگە ياردەم بېرىشكە نىسبەتەن چوڭ ئەمەس.ئەلئىز ئىبنى ئابدۇسسالام رەھىمەھۇللاھ مۇنداق دەيدۇ: سۇغا غەرق بولۇپ كېتىش ئالدىدا تۇرغان مەسۇم جاننى قۇتقۇزۇش ئاللاھ ھوزۇرىدا نامازنى ئادا قىلغاندىن ياخشىدۇر. ھەر ئىككى ياخشىلىقنى ئۆز ئورنىدا ئادا قىلىش مۇمكىن؛ سۇغا غەرق بولغۇچىنى قۇتقۇزۇپ ئاندىن نامازنىڭقازاسىنى ئوقۇسا بولىدۇ، ھەممەيلەنگە مەلۇمكى، نامازنى ئادا قىلىشتىنھاسىل بولىدىغان ساۋاپ ۋە مەنپەئەتنى، ھالاك بولۇش ئالدىدا تۇرغان بىر جاننى قۇتقۇزۇشنىڭ ساۋابىغا سېلىشتۇرغىلى بولمايدۇ. شۇنىڭدەك، روزىدار رامىزاندا سۇغا غەرق بولۇپ كەتكەن كىشىنى كۆرسە، مەزكۇر شەخسنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن روزىسىنى بۇزۇش كېرەك بولسا ياكى زۇلۇمغا ئۇچراۋاتقان كىشىنى زۇلۇمدىن قۇتقۇزۇش ئۈچۈن روزىنى بۇزۇش كېرەك بولسا دەرھال روزىنى بۇزۇپ غەرق بولۇپ كېتىۋاتقان ياكى زۇلۇمغا ئۇچراۋاتقان كىشىنى قۇتقۇزىدۇ. مانا بۇ ئىككى ياخشىلىقنى بىرگە قىلىش دەپ قارىلىدۇ. چۈنكى ئىنساننىڭ نەپسىدە ئاللاھنىڭ ھەم شۇ جان ئىگىسىنىڭ ھەققى بار، شۇنىڭ ئۈچۈن زۆرۈرىيەت بولغاندا جاننى قۇتقۇزۇش روزىنى بۇزۇشتىن ئىلگىرى قىلىنىدۇ. تۈگىدى. ھۆكۈم قائىدىلىرى1توم 66بەت.ئالىملار پەقەت جاننى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن ئەمەس بەلكى مالمۈلكىنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈنمۇ پەرز نامازنى بۇزۇشنى دۇرۇس دەپ قارىغان.ئىمام بۇخارىي رەھىمەھۇللاھ ئۆزىنىڭ سەھىھ ھەدىسلەر توپلىمىدا: نامازدا ھەرىكەت قىلىش دېگەن بۆلۈمدە، ناماز ئوقۇۋاتقاندا ئۇلاغنى بىرسى ئوغرىلاپ كەتسە قانداق قىلىدۇ؟ دېگەن تېمىنى كەلتۈرۈپ بۇنىڭغا قەتادە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ: ئوغرى ناماز ئوقۇۋاتقان كىشىنىڭ كېيىمكېچەكلىرىنى ئوغرىلاپ ماڭغان بولسا، ناماز ئوقۇغۇچى نامازنى بۇزۇپ ئوغرىنى قوغلايدۇ دېگەن سۆزىنى كەلتۈرگەن.ئىبنى رەجەب رەھىمەھۇللاھ بۇ بۆلۈمنى چۈشەندۈرۈپ مۇنداق دەيدۇ: ئابدۇرەززاق ئۆز كىتابىدا مۇئەممەردىن، ھەسەن ۋە قەتادىدىن بايان قىلغان: بىر كىشى ناماز ئوقۇۋاتقاندا، ئۇلۇغى قېچىپ كەتسە ياكى يىرتقۇچ ھايۋان ئۇنىڭغا ھۇجۇم قىلسا قانداق قىلىدۇ؟، دېگەن سوئالغا مۇئەممەر ۋە ھەسەننىڭ قەتادىدىن بايان قىلغان: نامازنى بۇزىدۇ دېگەن سۆزىنى نەقىل قىلغان.مۇئەممەر قەتادىدىن: بىر كىشى ناماز ئوقۇۋېتىپ، بىر كىچىك بالىنىڭ قۇدۇقنىڭ گىرۋىكىگە كېلىپ قالغانلىقىنى كۆرۈپ، ئۇ بالىنىڭ قۇدۇققا چۈشۈپ كېتىشىدىن ئەنسىرىسە، نامازنى بۇزامدۇ؟ دەپ سورىغاندا، قەتادە: ھەئە نامازنى بۇزىدۇ دېگەن.مۇئەممەر: ئوغرى ئايىغىنى ئىلىپ كېتىشكە ئۇرۇنسا قانداق قىلىدۇ؟ دېگەندە، قەتادە: نامازنى بۇزىدۇ دېگەن.مەشھۇر ئالىم سۇپيان سەۋرىنىڭ قارىشىدا: بىر ناماز ئوقۇۋاتقاندا زور ھادىسە كۆرۈلسە دەرھال نامىزىنى بۇزىدۇ دېيىلگەن. مەئاپىيمۇ ئۇنىڭدىن شۇنداق بايان قىلغان. شۇنىڭدەك چارۋىلىرىنى ياكى ئۇلاغلىرىنى سەل بېسىپ كەتكىلى تۇرسا دەرھال نامازنى بۇزۇپ چارۋىلارنى قۇتقۇزىدۇ.ئىمام مالىك رەھىمەھۇللاھنىڭ قارىشىدا: ناماز ئوقۇۋاتقان كىشىنىڭ ئۇلۇغى بوشىنىپ كەتسە، ئۆزىنىڭ ئالدى ياكى ئوڭچەپ تەرەپلىرىگە كېتىپ قالسا، ئۇلىغىغا يېقىنلىشىپ نامىزىنى داۋاملاشتۇرىدۇ، ئەگەر يىراقلاپ كەتسە ئۇلاغنى ئەكىلىش ئۈچۈن نامازنى بۇزىدۇ.ھەنبەلى ئالىملىرىنىڭ قارىشىدا: ئەگەر سۇغا غەرق بولۇپ كەتكەن ياكى ئوتتا كۆيۈپ كەتكەن ياكى بىربىرىنى ئۆلتۈرۈشكە ئۇرۇنۇۋاتقان ئىككى شەخسنى ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش ھالاكەتكە ئىلىپ بارىدىغان ئىشلارنى كۆرگىنىدە، ئۇلارنى ھالاكەتتىن قۇتقۇزۇشقا قادىر بولالىسا دەرھال نامىزىنى بۇزۇپ ئۇلارنى قۇتقۇزىدۇ.ئىمام ئەھمەد رەھىمەھۇللاھ مۇنداق دەيدۇ: قۇدۇققا چۈشۈپ كېتىش خەۋىپى بولغان كىچىك بالىنى كۆرگىنىدە دەرھال نامازنى بۇزۇپ خەۋپنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.ئىمام بۇخارىئەدابۇل مۇپرەد ۋە سەھىھ ھەدىسلەر توپلىمىدا، ئەبى بەرزە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ بۇ ھەقتىكى ھەدىسىنى كەلتۈرگەن. بۇ ھەمماد ئىبنى زەيد ئەزرەقتىن ئۇ ئەبى بەرزەدىن بايان قىلغان ھەدىستە: ناماز ئوقۇۋاتقان كىشىنىڭ ئىتى بوشىنىپ كەتكەن بولسا، نامازنى بۇزۇپ ئاتنىڭ كەينىدىن بېرىپ ئاتنى قايتۇرۇپ كەلگەندىن كىيىن نامىزىنى قايتىدىن ئوقۇيدۇ، دېيىلگەن.ئەددەررۇل مۇختار ناملىق ھەنەفى مەزھەب كىتابى2 توم 51بەتتە مۇنداق بايان قىلىنىدۇ. سۇغا غەرق بولۇپ كېتىۋاتقان ياكى ئوتتا كۆيۈپ كېتىۋاتقان ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش ئىشلاردا نامازنى بۇزۇش ۋاجىب بولىدۇ.ئىبنى ئابىدىن رەھىمەھۇللاھ مۇنداق دەيدۇ: ناماز ئوقۇۋاتقان كىشى قاچانكى بىرىنىڭ ياردەم سوراپ ۋارقىرىغان ئاۋازىنى ئاڭلىسا، گەرچە ئۇ كىشىنى چاقىرمىغان بولسىمۇ ياكى باشقا بىر كىشى نېمە ئىش بولغانلىقىنى بىلمىگەن ياكى بىلگەن تەقدىردىمۇ، ئۇنى قۇتقۇزۇش ئىمكانىيىتى بولسىلا، بۇنداق ئەھۋالدا ناماز ئوقۇغۇچىنىڭ پەرز بولسۇن ياكى نەپلە بولسۇن نامازنى بۇزۇپ ئۇ شەخسنى قۇتقۇزۇشى ۋاجىب بولىدۇ. بۇ 3878 ۋە 134285 سوئالنىڭ جاۋابىدا بايان قىلىنغان.ئىككىنچى: ناماز ئوقۇۋاتقان ئايالنى ئېرى ، مۇھىم بولمىغان بىر ئىشقا ياكى كېيىنرەك ئادا قىلسىمۇ بولىدىغان بىرەر ھاجەتنى ئادا قىلىشقا چاقىرسا بۇنىڭ تەپسىلاتى تۆۋەندىكىدەك:1 پەرز ناماز بولسا، ئايالنىڭ نامازنى بۇزۇشى چەكلىنىدۇ. چۈنكى مۇسۇلمان كىشى ئۆزىگە پەرز قىلىنغان نامازنى تولۇق ئادا قىلىشى ۋە باشقا ئىشلارغا پەرۋا قىلماسلىقى كېرەك. پەرز نامازنى بۇزغاننىڭ جىنايىتى ئېرىنىڭ چاقىرىقىغا جاۋاپ بەرمىگەننىڭ جىنايىتىدىن كاتتا بولىدۇ.2 ئايال نەپلە ناماز ئوقۇۋاتقان بولسا، ئېرىگە جاۋاپ بېرىش ئۈچۈن نەپلە نامازنى بۇزۇش مەسىلىسىدە پىقھىشۇناس ئالىملىرىنىڭ كۆز قاراشلىرى ئوخشىمايدۇ. ئۇلار بۇ مەسىلىدە ئىككى خىل قاراشتا بولۇپ:بىرىنچى قاراش: شاپىئىي ۋە ھەنبەلىي قاراشتىكى ئالىملار نەپلە نامازنى بۇزۇشنى توغرا دەپ قارايدۇ. چۈنكى ئۇلارنىڭ قارىشىدا گەرچە سەۋەب بولمىسىمۇ نەپلە نامازنى بۇزۇش كاراھىيەت بىلەن جايىز ھېسابلىنىدۇ، سەۋەب تىپىلغاندا كاراھىيەت يوق بولىدۇ.ئىبنى ھەجەر ھەيتەمى رەھىمەھۇللاھ مۇنداق دەيدۇ: نەپلە ھەجدىن باشقا روزا ۋە ناماز قاتارلىق نەپلە ئىبادەتلەر بىلەن مەشغۇل بولغان كىشى مەزكۇر ئەمەللىرىنىبۇزۇۋەتسە دۇرۇس بولىدۇ. سەھىھ ھەدىستە: نەپلە روزا تۇتقۇچى نەپسىنىڭ ئەمىرىدۇر، خالىسا روزا تۇتىدۇ خالىسا روزىسىنى بۇزىدۇ دېيىلگەن. ئىمام ئەھمەد ۋە تىرمىزىي رىۋايىتى. شەيخ ئەلبانىي سەھىھ دەپ قارىغان. ئۇلار بۇ ھەدىسكە ناماز ۋە باشقا ئىبادەتلەرنى قىياس قىلىپ، سۈرە مۇھەممەدتىكى:وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْتەرجىمىسى: ئەمەللىرىڭلارنى بىكار قىلىۋەتمەڭلار دېگەن ئايەتتىكى چەكلەشتىن پەقەت پەرز نامازلار مەقسەت قىلىنىدۇ. سەۋەبسىز روزىنى بۇزۇشمۇ ياخشى كۆرەلمەيدۇ، لېكىن مېھمانغا ياكى ساھىبخانغا قىيىن بولۇپ قالسا، روزىنى بۇزسا جايىز بولىدۇ بەلكى بۇنداق ۋاقىتتا روزىنى بۇزۇش سۈننەت بولۇپ، روزا بۇزۇلغۇچى بولغان ۋاقىتقا قەدەر ساۋاب بېرىلىدۇ. نامازروزىنى پەرز ياكى نەپلە بولسۇن، ئۆزرە بىلەن بۇزسا دۇرۇس بولىدۇ. تۈگىدى. تۆھپەتۇل مۇھتاج ناملىق ئەسەر 3توم 459460بەتلەرگە قارالسۇن.ھەنبەلى قاراشتىكى ئالىملاردىن ئىمام بەھۇتىي رەھىمەھۇللاھ مۇنداق دەيدۇ: ئايالنىڭ ئېرىنىڭ ھەققىنى ئادا قىلىش ئۈچۈن نەپلە نامازنى بۇزۇشى توغرا بولىدۇ، چۈنكى ئەرنىڭ ھەققىنى ئادا قىلىش ۋاجىب بولۇپ، ۋاجىب نەپلىدىن يۇقىرى تۇرىدۇ. ئەمما پەرز نامازنى بۇزۇشقا بولمايدۇ. كەششاپۇل قەننائ ناملىق ئەسەر 1توم 379380بەتلەرگە مۇراجىئەت قىلىنسۇن.ئىككىنچى قاراش: ھەنەفى ۋە مالىكىي قاراشتىكى ئالىملارنىڭ سىلىشتۇرمىسىدا دۇرۇس ئەمەس. چۈنكى ئۇلارنىڭ قارىشىدا سەۋەبسىز نەپلە ئىبادەتلەرنى بۇزۇش چەكلىنىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّـهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْتەرجىمىسى: ئى مۆمىنلەر! ئاللاھقا ئىتائەت قىلىڭلار، پەيغەمبەرگە ئىتائەت قىلىڭلار، ئەمەللىرىڭلارنى كۇفرى، نىفاق ۋە رىيا بىلەن بىكار قىلىۋەتمەڭلار سۈرە مۇھەممەد 33ئايەت.ئاتائانىدىن باشقا بىرسىنىڭ ئېھتىياجى بولۇپ پەرزەنتىنى چاقىرسا، نەپلە ناماز ئوقۇۋاتقان بالا، نامازنى بۇزۇپ ئۇلارنىڭ چاقىرىقىغا قۇلاق سىلىشى دۇرۇس بولىدۇ. يەنى ئۇنىڭدىن باشقا كىشىلەرنىڭ ھاجىتى ئۈچۈن نەپلە ئىبادەتلەرنى بۇزۇش جايىز ئەمەس دېمەكچى. لېكىن ھەنەفى ۋە شاپىئى قاراشتىكى ئالىملار بۇنىڭغا بىر شەرت بېكىتتى، بىز بۇنى سۆزلەپ گەپنى ئۇزارتىشنى خالىمايمىز. مەسىلە: ئۇلارنىڭ قارىشىدا: پەقەت ئاتائانىسىنىڭ چاقىرىقىغا جاۋاپ بېرىش ئۈچۈن نەپلە نامازنى بۇزسا توغرا بولىدۇ. ئەمما ئايالنىڭ ئېرىنىڭ چاقىرىقىغا جاۋاپ بېرىش ئۈچۈن نامازنى بۇزسا بولىدۇ دېگەنلىككە ھەنەپىي ۋە مالىكى مەزھەب قارىشىدىكى ئالىملارنىڭ نەپلە نامازنى بۇزۇشتا ئاتائانىغا بېرىلگەن ئىستىسنائى ھۆكۈمگە ئوخشاش يازما شەكىلدە بىرەر ئىسپاتنى كۆرمىدۇق.بىز ئىلگىرىكى پوزىتسىيىمىزدە بىرىنچى قاراشنى تاللىغان، ئۇ بولسىمۇ ھاجەت بولغاندا نەپلە نامازنى بۇزۇشنىڭ توغرا ئىكەنلىكىدىن ئىبارەت. ئاتائانىنىڭ چاقىرىقىغا جاۋاپ بېرىش، ئېرىنىڭ ناماز ئوقۇۋاتقان ئايالىنى چاقىرىشى قاتارلىقلار ھاجەت قاتارىغا كىرىدۇ.ئەگەر ئەر ئۆزرە دېگەننى بىلمەيدىغان ئىنسانلار تۈرىدىكى كىشى بولسا، بۇ ۋاقىتتا ئايالىغا رەھىمشەپقەت قىلمايدۇ ياكى تۇرمۇشىدا بەزى قىيىنچىلىقلار بارلىققا كېلىش ئېھتىماللىقى بولسا، ئايال ئۈچۈن ئېرى چاقىرغاندا نەپلە ئىبادەتنى بۇزۇشتىكى شەرئى رۇخسەت تەرىپى كۈچلۈك بولىدۇ. مانا بۇنداق ئەھۋالدا بىزنىڭ ئۇ ئايالغا بېرىدىغان جاۋابىمىز: ئېرىڭىز بىرەر ئېھتىياج ئۈچۈن سىزنى چاقىرسا، نەپلە نامازنى بۇزسىڭىز سىزگە ھېچ گۇناھ بولمايدۇ، دەيمىز. ئىبنى ئۇسەيمىين رەھىمەھۇللاھنىڭ شەرھىل مۇمتىئ ناملىق ئەسىرى 6توم 487بەتكە مۇراجىئەت قىلىنسۇن.
|
رەسەيدەن تونگەن قاۋىپ: باتىس ەلدەرىن الاڭداتقان قانداي ماسەلە؟اراي جۇماتاي 21 اقپان, 2020 ساعات 15:02 175 0وسى اپتادا گرۋزيا، اقش جانە ۇلىبريتانيا گرۋزين ينتەرنەتسايتتارىنا، سونىڭ ىشىندە پرەزيدەنت اكىمشىلىگى، ۇكىمەت، سوت پەن تەلەارنالارعا قارسى باعىتتالعان اۋقىمدى كيبەرشابۋىل جاسادى دەپ رەسەيگە ايىپ تاقتى. كيبەرشابۋىل، وزگە مەملەكەتتىڭ ىشكى ساياساتىنا قول سۇعۋ جانە سايلاۋعا ارالاسۋ سىندى ىستە رەسەيگە تاعىلعان العاشقى ايىپ ەمەس بۇل.گرۋزين مەملەكەتتىك مەكەمەلەرى مەن باققا حاكەرلىك شابۋىل 2019 جىلدىڭ 28 قازانىندا بولدى: بىرنەشە تەلەارنالاردىڭ حابار تاراتا العان جوق، ۇكىمەتتىك سەرۆەرلەر بۇعاتتالىپ، بىرنەشە قوعامدىق مەكەمەلەردىڭ جۇمىسى توقتاتىلدى.اقشتىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى مايك پومپەو گرۋزياداعى كيبەرشابۋىلعا رەسەي باس شتابىنىڭ باس باسقارماسى مەن پەسچانايا بۋريا اسكەري ءبولىمى كىنالى دەپ مالىمدەدى. بىراق رەسمي كرەمل بارلىق ايىپتاۋلاردى جوققا شىعارىپ وتىر.2017 جىلى ماۋسىمدا عالامتوردا كەڭ كولەمدە تاراعان پەتيا ۆيرۋسى كيبەرشابۋىلىنىڭ ارتىندا رەسەيدىڭ تۇرعانى ءمالىم بولعان. بۇل كيبەرشابۋىل كومپانياسىنا، كونتەينەرلىك جۇك تاسىمالداۋ الىبى ا.پ. ميۋللەر كە، فارماتسەۆتيكالىق ءوندىرۋشى . . كومپانياسى جانە كوپتەگەن ترانسۇلتتىق كومپانيالارعا اسەر ەتىپ، كوپ شىعىنعا ۇشىراتقان بولاتىن.2018 جىلى اقپاندا امەريكاداعى كولۋمبيا وكرۋگىنىڭ فەدەرالدى سوتى رەسەيلىك ينتەرنەتزەرتتەۋ اگەنتتىگى 2016 جىلعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا ارالاستى دەپ رەسمي تۇردە ايىپتادى. تەرگەۋ قورىتىندىسىنا سايكەس، كومپانيا قىزمەتكەرلەرى اقش ازاماتتارىنىڭ اتىنان الەۋمەتتىك جەلىلەردە اككاۋنتتار اشىپ، جەلىدە حيللاري كلينتون مەن دەموكراتيالىق پارتياعا قاتىستى قۇپيا اقپاراتتاردى ورنالاستىرعان. ال رەسەيلىك كومپانيا باسشىسى، پرەزيدەنت ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ سەنىمدى سەرىگى ەۆگەني پريگوجين ءوزىنىڭ تروللدەر فابريكاسىنا ەش قاتىسى جوق ەكەنىن جانە ونىڭ كومپانياسىنا تاعىلعان ايىپتىڭ جالعان ەكەنىن ايتىپ اقتالدى.ۆلاديمير پۋتين رەسەيدىڭ اقشتاعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا ارالاسقانى تۋرالى ايىپتاردى تاعى دا تەرىسكە شىعارىپ: سايلاۋدا جەڭىلىس تاپقان ادامدار باسقالاردى وزدەرىنىڭ قيىندىقتارىنا كىنالى ساناماۋى ءتيىس. اقشتىڭ ءوزى بۇكىل الەمدە باسقا ەلدەردىڭ سايلاۋلارىنا بەلسەندى تۇردە ارالاسادى، دەگەن.ەكىنشى قاۋىپ قورعانىس سالاسىندا. رەسەي ارمياسىن جىل سايىن كەڭەيتىپ، ەۋروپا ەلدەرىمەن شەكارالاس اۋماقتا جانە ورتا شىعىستاعى اسكەري قادامدارىن جيىلەتە تۇسۋدە. ناتونىڭ جولىن توسىپ، ەۋروپا ەلدەرىن كولەمدى اسكەري وقۋجاتتىعۋلار باستاعان. رەسەيدىڭ ءبىرشاما دامىعان اسكەري ونەركاسىبى 2030 جىلعا دەيىن اسكەري تەحنيكالارىن تولىقتاي جاڭارتۋعا ارەكەت ەتىپ وتىر.قورعانىس سالاسىنداعى باسەكەدە كوش كەيىن قالماۋدى ۇيعارعان اقش ەكى جىل بۇرىن دونالد ترامپتىڭ باستاماسىمەن ۇلتتىق دوكتريناعا قاۋىپسىزدىك تۋرالى ءتورت تارماقتى ەنگىزگەن بولاتىن. اتاپ ايتقاندا، ءدىني تەرروريزمگە قارسى تۇرۋ جانە ميگراتسيانى شەكتەۋ ەنەرگەتيكاداعى تاۋەلسىزدىك جانە ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىك ارميانى كۇشەيتۋ جانە مودەرنيزاتسيالاۋ، قاۋىپسىزدىك تاراۋلارىنداعى ميلليونداعان جۇمىس ورىندار جانە كۇشكە باعىنعان تىنىشتىق قۇراما شتاتتىڭ الەمدەگى ىقپالىن ارتتىرۋ. كۇشكە باعىنعان تىنىشتىق ۇستانىمىن ريم يمپەراتورى ادريان مەن ترامپ زور قۇرمەتىن بىلدىرەتىن اقشتىڭ وڭتۇستىكسولتۇستىك سوعىسى كەزىندەگى پرەزيدەنتى رونالد رەيگان ۇستانعان ەدى.عارىشتاعى باسەكەگە رەسەي دە شىنداپ كىرىسپەكميۋللەردىڭ زەرتتەۋى كونگرەسكە تابىستالدىماسكەۋ: اقش وزگەلەرگە ەسكەرتۋ جاساۋدان بۇرىن ءسۇريادان شىعىپ كەتسىن
|
چۈشتە ئۇخلايدىغان بالىلارنىڭ ئەستە تۇتۇش قابىلىيىتى يۇقىرى بولىدىكەن بوۋاق بالىلار ساغلاملىق بىلىملىرى دوختۇر ساغلاملىق تورىيېقىندا ئامېرىكا دۆلەتلىك پەنلەر ئاكادېمىيەسى ژۇرنىلىدا ئېلان قىلىنغان بىر تۈرلۈك تەتقىقات ماتېرىيالىدا كۆرسىتىلىشىچە، چۈشتە ئۇخلاشنى ئادەت قىلغان بالىلارنىڭ ئەستە تۇتۇش قابىلىيىتى ياخشى بولىدىكەنئامېرىكا بوستون ئىشتاتلىق ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئاموستې ئىنستىتۇتى تەسۋىرلىك ئەستە تۇتۇش ئويۇنىدىن پايدىلىنىپ، ئۈچ ياشتىن بەش ياشقىچە بولغان بالىلارنى سىناققا قاتناشتۇرغان، ئويۇندا بالىلاردىن مۈشۈك، كۈنلۈك، ساقچى قاتارلىقنى ئۆز ئىچىگە ئالغان سۈرەتلەرنىڭ كاتەكچە ئىچىدىكى ئورنىنى ئەستە تۇتۇۋېلىش تەلەپ قىلىنغان. نەتىجىدە، چۈشتە ئۇخلاش ئادىتى بار بالىلارنىڭ سۈرەتلەرنى ئەستە تۇتۇۋېلىشى، چۈشتە ئۇخلىمايدىغان بالىلارنىڭكىدىن بىر ھەسسە يۇقىرى بولغانلىقى بايقالغان. شۇنىڭ بىلەن بىللە، سىناققا قاتناشتۇرۇلغان بالىلارنىڭ مېڭە دولقۇنىنى ئۆلچىگەندىمۇ، چۈشلۈك ئۇيقۇنىڭ ئۇلارنىڭ چوڭ مېڭىسىدە بىر قىسىم قىسقا مەزگىللىك ئەستە تۇتۇشنىڭ ئۇزاق مەزگىللىك ئەستە تۇتۇشقا ئۆزگەرگەنلىكى دەلىللەنگەن.تەتقىقاتچىلار مۇنۇلارنى تەكىتلىدى: بەزى ئاتا ئانىلار بالىلارنىڭ چۈشلۈك ئۇخلاش ئادىتىنى يېتىلدۈرۈشىگە ئانچە پەرۋا قىلىپ كەتمەيدۇ. ئەمما چۈشلۈك ئۇيقۇ بالا ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم بولۇپ، ئۇلارنىڭ ئەسلىمىسىنى مۇستەھكەملەشكە ياردەم بېرىپ، كەلگۈسىدە رەسمىي ئوقۇش باسقۇچىغا ئوڭۇشلۇق كىرىشىگە پايدىلىق ئىكەن. بۇنىڭدىن باشقا، بىر كۈن يېڭى بىلىملەرنى ئۈگەنگەن بالىلارغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، چۈشلۈك ئۇيقۇ چوڭ مېڭىنى تېخىمۇ ياخشى خىزمەت قىلدۇرۇپ، ئەستە تۇتۇش ۋاقتىنى ئۇزارتىپ، بالىلارنىڭ يېڭى بىلىملەرنى ئاسان قوبۇل قىلىشىغا ياردەم بېرىدىكەن. شۇڭا، بوۋاق مەزگىلىدىن باشلاپلا بالىلارنى ھەر كۈنى چۈشتە 20 مىنۇت ئەتراپىدا ئۇخلاشقا ئادەتلەندۈرسە بالىنىڭ ساغلام ئۆسۈپ يېتىلىشىگە پايدىلىق بولىدىكەن.ئالدىنقى ماقالىمىزدا بالىلارغا تاماقتىكى 10 پەرھىز تېمىسىدا تەپسىلى توختالدۇق .چۈشتە ئۇخلاشنىڭ پايدىسى
|
ايماقتاعى جول جوندەۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا جۇمىس كۇشى رەتىندە جەرگىلىكتى تۇرعىنداردى كوپتەپ ەڭبەككە تارتۋ ماڭىزدى. جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى باعدارلاماسىنىڭ باستى ماقساتى دا وسى. مەملەكەت قارجىسىنا جوندەلءىپ جاتقان جول، يا وڭدالىپ جاتقان نىسان سول ماڭايداعى جۇمىسسىزدىق ماسەلەسىنىڭ شەشىلۋىنە دە ىقپال ەتۋى ءتيىس. باعدارلامانىڭ وڭىردە جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسى بۇگىن وبلىس اكىمدىگىندە تالقىلاندى.جيىندا جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى وبلىستاعى كۇرە جولداردىڭ وڭدالۋى بارىسىندا ەڭبەككە تارتىلعان تۇرعىندار تۋرالى ەسەپ بەردى.ا. كوستيۋكوۆتىڭ مالىمەتىنشە، جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى باعدارلاماسى بويىنشاايماقتا جىل باسىنان بەرى 5،4 ملرد تەڭگە يگەرىلگەن. باعدارلاما بويىنشا جالپى سانى 5064 ادامدى ەڭبەكپەن قامتۋ جوسپارلانعان. قازىردىڭوزىندە 939 ادام جۇمىسقا تۇرىپتى. 30 شاقتى نىساندا قۇرىلىسمونتاج جۇمىستارى ءالى باستالا قويعان جوق. تاياۋ كۇندەرى اۋليەكول، بەيىمبەت مايلين، قامىستى اۋداندارىندا 3 جوبا قولعا الىنادى. التىنسارين اۋدانىندا 2، ال وبلىس ورتالىعىندا 25 جوبانى جۇزەگە اسىرۋدى باستايمىز. بۇل جوبالار 2 مىڭنان استام ادامدى جۇمىسپەن قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ولاردىڭ دەنى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارى ارقىلى جۇمىسقا ورنالاساتىن بولادى. مۇنىڭ سىرتىندا، جول جوندەۋ جۇمىستارىنا پايدالانىلاتىن ماتەريالداردىڭ 90ى جەرگىلىكتى كاسىپورىنداردان ساتىلىپ الىنادى، دەدى ا.كوستيۋكوۆ.وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ جول قۇرىلىسىنا جاۋاپتى مەكەمە باسشىلارىنا مەردىگەرلەرمەن كەلىسىم شارت جاساۋدا اسا مۇقيات بولىپ، جول جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ ورىندالۋ ساپاسىن قاتاڭ باقىلاۋدى تاپسىردى.
|
وقودا اۋدانداردى دامىتۋدىڭ جاڭا كونتسەپتسياسى جاسالدى2996 0 پىكىر 27 جەلتوقسان, 2016 ساعات 12:09وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى جانسەيىت تۇيمەباەۆتىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن ءاربىر اۋداندى جەكەلەي دامىتۋدىڭ جاڭا كونتسەپتسياسى دايىندالىپ جاتىر. بۇل تۋرالى اباي اقپارات وقو اكىمىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.بارلىق سالانى قامتيتىن جوبانى وبلىستىق اكىمدىكتە العاش بولىپ تولەبي اۋدانىنىڭ اكىمى ب.پارمانوۆ تانىستىردى. اۋداننىڭ 2017 جىلعا ارنالعان الەۋمەتتىكەكونوميكالىق دامۋ كونتسەپتسياسىندا بارلىق سالا نەگىزىنەن 3 باعىتقا بىرىكتىرىلىپ، دامىتىلماق. وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارلارى مەن ءتيىستى باسقارمالاردىڭ قاتىسۋىمەن جاسالعان اۋقىمدى قۇجات اۋدان حالقىنىڭ الەۋمەتتىك، تۇرمىستىق، قاۋىپسىزدىك، ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ساۋلەت، كوممۋنالدىق، كاسىپكەرلىك سىندى وزگە دە شارۋاشىلىق سالالارىندا كەزدەسەتىن وزەكتى ماسەلەلەردىڭ تولىق شەشىمىن تابۋعا باعىتتالعان.بۇگىنگى وتكەن جيىندا ايماق باسشىسى اۋداننىڭ الەۋمەتتىكەكونوميكالىق پوتەنتسيالدارىن تولىق ىسكە اسىرىپ، حالىقتىڭ ءال اۋقاتىن ارتتىرۋ نەگىزىندە جاسالعان دامۋ تۇجىرىمداماسى اۋىل شارۋاشىلىعى، كاسىپكەرلىك جانە ونەركاسىپ پەن تۋريزم سالاسى سىندى 3 باعىت بويىنشا ىسكە اسىرىلاتىنىن اتاپ ءوتتى. وڭتۇستىك ءوڭىرى اگرارلى ايماق بولعان سوڭ كونتسەپتسيانىڭ ماڭىزدى جانە ۇلكەن باعىتىنىڭ ءبىرى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى. بۇل باعىتتا سۋ شارۋاشىلىعىن، وسىمدىك شارۋاشىلىعىن، مال شارۋاشىلىعىن، ءۇي شارۋاشىلىعىن جانە سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتۋ قولعا الىنادى،دەدى اكىم.اۋىل شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىنا نەگىزگى سەرپىلىس بەرەتىن فاكتوردىڭ ءبىرى جەرلەردى زاماناۋي ۇنەمدەۋ جانە جاڭا تەحنولوگيانى قولدانۋ ارقىلى سۋلاندىرۋ. ءوز كەزىندە بۇل قارقىندى تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ باۋ، جەمىسجيدەك، كوكونىس ونىمدەرىن وندىرۋگە، ونىمدىلىگى جوعارى مال ازىقتىق داقىلدارىن دايىنداۋعا، ەلدى مەكەندەردى اعىن سۋمەن تولىق قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ماسەلەن، اۋدانداعى سۋارمالى جەردى تولىق سۋمەن قامتۋ ءۇشىن ءۇش كەزەڭدە جۇمىس جۇرگىزىلەدى. ءبىرىنشى 9 كانالدى سۋ قۇبىرىنا اۋىستىرىپ جەرلەردى تامشىلاتىپ سۋعارۋ جۇيەسىنە كوشىرۋ. ەكىنشى كەزەڭدە 23 كانالعا لوتوك سالۋ نەمەسە بەتونمەن قاپتاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلسە، ۇشىنشىدەن سۋ دەڭگەيىنەن بيىك ورنالاسقان جەرلەردى سۋ سورعىشتار ارقىلى سۋلاندىرۋ. ناتيجەسىندە سۋارمالى جەر كولەمى 16000 گەكتارعا جەتسە، جەمىسجيدەك 2200 گەكتاردان 10 مىڭ گا دەيىن ۇلعايادى. ال ءونىم كولەمى 12 مىڭ توننادان 60 مىڭ تونناعا وسەدى دەپ كۇتىلۋدە.ال وسىمدىك شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ماقساتىندا اۋداندا 158,5 گەكتارعا جاڭا باۋ ەگىلسە، ونىڭ 108 گا قارقىندى باۋ بولماق. سونىمەن قاتار، مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ باعىتىندا مال بورداقىلاۋ جانە ەت ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋ، ءسۇت فەرمالارىن دامىتۋ جانە ءسۇت ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋ مەن قىمىز ءوندىرۋ كلاستەرىن قۇرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. مال بورداقىلاۋ باعىتىندا كەلەر جىلى جوبا قۇنى 125 ملن. تەڭگە بولاتىن 3 اگروقۇرىلىم ياعني، 670 باستىق مال بورداقىلاۋ الاڭى ىسكە قوسىلادى. ءسۇت فەرمالارىن دامىتۋ جانە ءسۇت ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋ بويىنشا 36 ملن. تەڭگەگە 135 باستى ءسۇت فەرماسى ال، تاۋلىگىنە 2 توننا ءسۇت ونىمدەرىن قايتا وڭدەيتىن تسەح ىسكە قوسۋ جوسپارلانۋدا. كەلەر جىلى ساۋىندى بيە باسىن كوبەيتىپ، وندىرىلەتىن ءونىم كولەمىن 2610 تونناعا دەيىن جەتكىزۋ ماقساتىندا 75 ازامات 454 ملن. تەڭگە كولەمىندە نەسيە الۋعا نيەت بىلدىرگەن. تۇجىرىمدامانىڭ ەكىنشى باعىتى كاسىپكەرلىك جانە ونەركاسىپ سالالارىن دامىتۋ ماقساتىندا 2017 جىلى 104 جوبا ىسكە اسىرىلادى. يندۋستريالدى يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى شەڭبەرىندە كەلەر جىلى جوبا قۇنى 1 ملرد. 100 ملن. تەڭگەدەن اساتىن 3 جوبانى ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.وڭتۇستىكتىڭ تۋريستىك يندۋسترياسىن دامىتۋ ءۇشىن كونتسەپتسيانىڭ ءۇشىنشى باعىتىندا اۋداندا تۋريستىك دەمالىس ايماقتارىن دامىتۋ كوزدەلگەن. بۇل باعىتتا اۋداندا ەكو تۋريزم، زيارات ەتۋ، ساۋىقتىرۋ، جوعارى سەرۆيستىك قىزمەت پەن كوپشىلىككە ارنالعان دەمالىس ورىندار سالىنباق. اتاپ ايتقاندا، زامانۋي قاسقاسۋ تاۋشاڭعى كۋرورتى، تاۋ سامالى دەمالىس ايماعى مەن تاۋ شاڭعى بازاسى جانە ساۋمالمەن ەمدەۋ ورتالىقتارىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلەدى. تاۋ شاڭعى سپورتى وڭىردەگى وتاندىق تۋريزم يندۋسترياسىندا باسەكەگە قابىلەتتى جانە قىزمەت ساپاسىن جاقسارتۋعا، ياعني ءوڭىردىڭ قارقىندى دامۋىنا يمپۋلس بەرەدى، جاڭا جۇمىس ورىندار اشىلادى، الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋمەن بىرگە وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ينۆەستيتسيالىق تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋعا ۇلەسىن تيگىزەدى. جىل بويى تۋريستىك قىزمەت كورسەتەتىن حالىقارالىق دەڭگەيدەگى تاۋ شاڭعى كۋرورتى اۋماعىندا قوناق ۇيلەر، مەيرامحانالار، ارقان جولى، باسسەين جانە ت.ب. نىساندار سالۋ جوسپارلانعان. ال تاۋ سامالى دەمالىس ايماعىندا سالىنىپ جاتقان ەتنواۋىلداردا سالت داستۋرگە سايكەس كيىز ۇيلەر بەزەندىرىلىپ، ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدار جاسالىنىپ، ۇلتتىق تاعامدار دايىندالادى. بۇل باعىتتا تۇرعىنداردى ۇيىمداستىرىپ، نەسيەلەر الۋ جولدارى قاراستىرىلۋدا. اۋداندا ەڭ الدىمەن تۋريستتىك سەرۆيستىك قىزمەتتەردى جاقسارتۋ قاجەت. وسى جۇمىستار ناتيجەسىندە تۋريستىك دەمالىس ايماقتار سانىن 48 دەن 60 قا كوبەيتىپ، كەلۋشى تۋريستەر سانى 26 مىڭنان 55 مىڭ ادامعا ءوسىرۋ جوسپارلانۋدا. سونداياق، كونتسەپتسيادا اۋداننىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ مەن اباتتاندىرۋىنا باسا كوڭىل بولىنگەن. وبلىس اكىمدىگىندە وتكەن كەڭەيتىلگەن ءماجىلىستىڭ كۇن تارتىبىندە جاڭا جىل مەرەكەسى قارساڭىندا قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ جايى مەن قىسقى جىلىتۋ ماۋسىمىنىڭ ءوتۋ بارىسى قارالدى.اسقاردىڭ اريفمەتيكاسى نەمەسە 15 ميلليون قايدان شىقتى؟
|
219 رەت كورسەتىلدى وزگەرتۋاسكەري اۆيايندۋستريا جاڭا كەزەڭگە قادام باسىپ، سالاداعى ويىنشىلار التىنشى بۋىنداعى جويعىش ۇشاقتاردى قۇراستىرۋعا كىرىستى. بۇل باعىتتا اقش، رەسەي، قىتاي، ۇلىبريتانيا، گەرمانيا، جاپونيا، فرانتسيا جانە يسپانيا ايتارلىقتاي جەتىستىككە جەتكەنى بايقالادى. الايدا نەگىزگى تارتىس امەريكالىقتار مەن بەيرەسمي تۇردە بىرلەسكەن قىتايلىق جانە رەسەيلىك اۆياكونسترۋكتورلار اراسىندا ءوربىپ كەلەدى.اقش كوش باستاپ تۇرقىتاي مەن رەسەي بەسىنشى بۋىنداعى جويعىشتاردىڭ ءوندىرىسىن جولعا قويا الماي جاتقاندا، اقش وسى ساناتتاعى اسكەري تەحنيكانى دامىتىپ قانا قويماي، ونى كەڭ كولەمدە پايدالانىپ، وداقتاس ەلدەرگە ساتىپ جاتىر. باعدارلاماسى اياسىندا قۇراما شتاتتاردىڭ اسكەري اۋە كۇشتەرى التىنشى بۋىنداعى جويعىش ۇشاقتىڭ العاشقى سىناقتارىن ءساتتى اياقتادى.اقش اسكەري اۋە كۇشتەرى ءمينيسترىنىڭ تەحنولوگيالار جانە لوگيستيكا جونىندەگى كومەكشىسى ۋيلل روپەردىڭ ايتۋىنشا، اسكەري باسقارما قازىردىڭ وزىندە دىبىستان دا جىلدام تەحنيكانىڭ ۇشۋ ساعاتتارىن رەتكە كەلتىرىپ، الەمدىك رەكورد ورناتقان. بۇل تۋرالى قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ وكىلى پورتالىنا بەرگەن سۇحباتىندا ايتتى. ءبىز كەلەسى بۋىنداعى ۇشاقتىڭ قۇراستىرۋ جۇمىستارىن بۇرىنسوڭدى بولماعان دەڭگەيگە جەتكىزۋگە دايىنبىز، دەدى ۋ.روپەر.جاساندى ينتەللەكت ەنگىزىلەدىەكىنشى جاعىنان، قىتايلىق باسىلىمىندا جاريالانعان باياندامادا چەندۋ اۆياتسيالىق عىلىميزەرتتەۋ جانە جوبالاۋ ينستيتۋتىنىڭ باس ينجەنەرى جانە 20 ۇشاعىنىڭ جوبالاۋشىسى ۆان حايفەن اسپاناستى ەلى التىنشى بۋىنداعى جويعىشتاردى تەك 2035 جىلعا قاراي شىعارۋى مۇمكىن ەكەنىن جاسىرمادى.ازىرگە بولاشاق ۇرىس تەحنيكاسىنىڭ مۇمكىندىكتەرى مەن ەرەكشەلىكتەرى جونىندە ارتىق مالىمەت جاريالانعان جوق. بىراق باس ينجەنەردىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، ونىڭ ارتىقشىلىعى جاساندى ينتەللەكت پەن شۇعىل جاسىرىنۋ قابىلەتىندە بولماق. سونىمەن قوسا كوپباعىتتى انىقتاۋ تەتىگى، لازەرلى قارۋ، ءوزىنءوزى رەتتەيتىن قوزعالتقىشتار جانە گيپەردىبىستى قارۋ ۇشاقتىڭ نەگىزگى باسىمدىعى رەتىندە قاراستىرىلادى.دەسە دە، اعىلشىن ءتىلدى باسىلىمىندا جازىلعان ماقالادا گونكونگتىك اسكەري ساراپشى سۋن چجۋنپين ءار ەلدىڭ جويعىشتارىن سالىستىرۋ ءالى ەرتە دەپ سانايدى. ونىڭ ايتۋىنشا، امەريكالىقتار بەسىنشى بۋىنداعى اسكەري ۇشاقتاردى وسىدان ون جىل بۇرىن قۇراستىرىپ بىتىرگەن. سول سەبەپتى ولاردىڭ وزىق دەڭگەيدەگى اۋە ماشيناسىن شىعارۋعا كىرىسىپ كەتكەنى تاڭعالارلىق قۇبىلىس ەمەس دەيدى.بۇگىندە اقش اسكەرياۋە كۇشتەرىنىڭ اۆياپاركىندە 20052015 جىلدارى قابىلدانعان بەسىنشى بۋىنداعى 22 جانە 35 جويعىشتارى قولدانىستا. ەرەكشەلىگى سول، بۇل ۇشاقتار وزىق اۆيونيكالىق جۇيەلەرمەن قامتىلىپ، شۇعىل جاسىرىنۋ جانە ۇتقىر ۇشۋ سياقتى ارەكەتتەرگە يە.ال قىتايلىق بەسىنشى بۋىندى 20 ۇشاعى اسپانعا العاش رەت 2011 جىلى كوتەرىلىپ، تەك 2017 جىلى اسكەريلەردىڭ قولىنا بەرىلدى.سۋ57 ءوندىرىسى تولىق شەشىلگەن جوقسولتۇستىك اتلانتيكالىق اليانستىڭ كوشباسشىسى مەن قىتايدان بولەك، رەسەي جانە ۇلىبريتانيادا بۇل باعىتتا ىزدەنىس جۇمىستارىن ازىرلەۋدە. روستەح كورپوراتسياسى اۆياتسيالىق كەشەنىنىڭ ونەركاسىپتىك ديرەكتورى اناتولي سەرديۋكوۆتىڭ ايتۋىنشا، ميگ كومپانياسى مەن سۋحوي حولدينگى جاڭا بۋىنداعى جويعىشتى شىعارۋ ءۇشىن بىرىگۋى مۇمكىن.رەسەي بەسىنشى بۋىنداعى سۋ57 جويعىشىنىڭ وندىرىسىنە قاتىستى بارلىق ماسەلەنى ءالى دە شەشپەگەنىنە قاراماستان، جاڭا ساتىداعى ۇشاقتى ازىرلەۋدى كوزدەپ وتىر. ول ميگسۋحوي اتاۋىمەن شىعۋى مۇمكىن. مۇنداي اسكەري تەحنيكا كەڭ تارالعان دىبىستان جىلدام ميگ21 ۇشاعىنىڭ كورسەتكىشتەرىن جاقسارتىپ، سونداياق ميگ35 جانە سۋ57دەن دە وزىق بولا تۇسەدى دەگەن سەنىمدە رەسەيلىك اۆياكونسترۋكتورلار.امەريكالىق جۋرنالىندا جازىلعانداي، بۇل رەسەيلىكتەردىڭ بولاشاق جويعىشتى ازىرلەۋگە بايلانىستى العاشقى قادامى ەمەس. 2016 جىلى پرەمەرءمينيستردىڭ ورىنباسارى بولعان دميتري روگوزين التىنشى بۋىنداعى اسكەري ۇشاقتى شىعارۋ ءىسى باستالعانىن مالىمدەپ، ونىڭ ىقتيمال جوباسى تانىستىرىلعانىن ايتقان ەدى.مۇمكىن ميگسۋحوي ءوندىرىسىنىڭ بىرلەسكەن ۇشاعى دەپ شىعارىلادى. بىراق ازىرگە ءبارى تالقىلانۋدا، ناقتى ءدوپ باسىپ ايتۋ قيىن، دەگەن ا.سەرديۋكوۆتىڭ ءسوزىن كەلتىردى امەريكالىق باسىلىم.اسكەري قۇرامالاردى سۋ57مەن تولىقتىرۋ ءىسى كەشىكتىرىلسە دە اتالعان ۇشاق رەسەي اۋە كۇشتەرىندەگى ميگ29دى جانە سۋ27ءنى الماستىرۋعا ارنالعان. تەك سۋ57ءنىڭ امەريكالىق كومپانياسىنىڭ بەسىنشى بۋىندى 35 بومبالاۋشى ۇشاعىنا قالاي قارسى تۇرا الاتىنى بەلگىسىز. راپتور اتاۋىمەن تانىمال بۇل امبەباپ جويعىش ۇشاق قازىر الەمدە ۇستەمدىك ورناتىپ وتىر دەيدى ساراپشىلار.35ءتىڭ قاشىقتىقتى انىقتاۋ، گەولوكاتسيا جانە سايكەستەندىرۋ جۇيەلەرى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ قاۋىپتى سىنقاتەردى، سونىڭ ىشىندە رەسەيلىك س300 جاڭا جۇيەسىن بارلىق دەڭگەيدە ءدال انىقتاپ، جويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.اۆتوكونتسەرن قوزعالتقىشتارمەن قامتيدىجاھاندىق كوشتەن قالماۋعا تالپىنعان ۇلىبريتانيا 2018 جىلى باعدارلاماسىن جاريالاپ، اۋە فلوتىنداعى تى الماستىراتىن التىنشى بۋىنداعى ۇشاقتى شىعارۋدى قولعا العان بولاتىن.بىرىككەن كورولدىكتىڭ اۋە كۇشتەرىنىڭ باعدارلامالارىن ىسكە اسىراتىن كومپانياسىن اۆتوكونتسەرنى قوزعالتقىشتارمەن قامتىسا، ەۋروپالىق فيرماسى قارۋ ورناتۋعا، سول سەكىلدى يتاليالىق كومپانياسى ارنايى قۇرىلعىلار مەن اۆيونيكانى دامىتۋعا كومەكتەسپەك. بريتاندىقتاردىڭ وزىق تەحنيكاسى 2035 جىلى دايىن بولادى دەپ بولجانۋدا.قىتايلىق 20 ۇشاعىنىڭ باس كونسترۋكتورى يان ۆەي باسىلىمىنا جاريالاعان ماقالاسىندا كەلەسى بۋىنداعى جويعىش بۇگىنگى قولدانىستاعى تەحنيكادان بارلىق سيپاتتاماسى جاعىنان الدەقايدا وزىق بولاتىنىن ايتتى. ۇلى دەرجاۆالاردىڭ باسەكەلەستىگى مەن جاڭا ءتورتىنشى بۋىندى جويعىش ۇشاقتاردى ەنگىزۋ جاعدايىندا سوعىستى جۇرگىزۋ تاسىلدەرىن وزگەرتۋ، سونداياق پوستءتورتىنشى بۋىندى ۇشاقتاردى جاساۋ تۋرالى كەڭ كولەمدى پىكىرتالاستار ءجۇرىپ جاتىر، دەدى يا.ۆەي ماقالاسىندا. كومپانياسىنىڭ 35 بومبالاۋشى ۇشاعى شامامەن 145150 ملن دوللار كولەمىندە باعالانادى. كوممەرسانت گازەتىنىڭ حابارلاۋىنشا، سۋ57 جويعىشىنىڭ قۇنى 35 ملن دوللار. ال قىتايلىق 20نىڭ باعاسى 8590 ملن دوللاردىڭ اينالاسىندا.اسكەريلەردىڭ اۋە پاركى قاشان جاڭارادى؟قازاقستاننىڭ اسكەرياۋە كۇشتەرىنە توقتالساق، وتاندىق اۆياپاركتە 100دەن استام ۇرىس ۇشاعى بار. ولاردىڭ دەنى رەسەيلىك ءونىم. ونىڭ ىشىندە ەڭ وزىعى 4 بۋىنىنداعى كوپماقساتتى سۋ30سم جويعىش ۇشاعى. قازىر مۇنداي تەحنيكانىڭ شامامەن 20عا جۋىعى ەلىمىزدىڭ اۋە قاقپاسىن كۇزەتۋدە.ستوكگولم حالىقارالىق بەيبىتشىلىك ماسەلەلەرىن زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ باعالاۋىنا سايكەس، بىلتىر ەلىمىز قورعانىس سالاسىنا 1،7 ملرد دوللار جۇمساعان. بۇل 2018 جىلداعى كورسەتكىشتەن 19عا كوپ.ناتيجەسىندە، 2019 جىلى قازاقستان سالىستىرمالى تۇردە اسكەري شىعىنداردىڭ ۇلعايۋى جاعىنان الەمدە 14ءشى ورىنعا تۇراقتادى.وتاندىق اسكەريتەحنيكالىق ساتىپ الۋدىڭ باسىم ۇلەسى رەسەيلىك يمپورتقا تيەسىلى. سولتۇستىكتەگى كورشىمىز اقشتان كەيىنگى الەمدەگى ەكىنشى اسكەري دەرجاۆا.19952017 جىلدار ارالىعىندا رەسەي قازاقستانعا سۋ27 جويعىشىن 14 بىرلىك، 39 وقۋجاتتىعۋ ۇشاعىن 13 بىرلىك، يل76 ستراتەگيالىق اۆيالاينەرىن، سونداياق سۋحوي كومپانياسىندا شىعارىلعان ۇتقىر ۇشۋ قابىلەتتەرىنە يە 8 دانا سۋ30 ۇشاعىن ساتقان. رەسپۋبليكا اۋماعىنداعى رەسەيلىك تىكۇشاقتىڭ شامامەن 200 داناسى جاۋىنگەرلىك ساپتا تۇر. ونىڭ ىشىندە كوپماقساتتى تىكۇشاقتار مي817 جانە كا32ا11ۆس، سول سەكىلدى مي24ۆ جانە مي35م كولىكتىكجاۋىنگەرلىك تىكۇشاقتارى مەن مي26ت اۋىر كولىكتىك تىكۇشاعى بار.بىلتىر رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك قارۋجاراق مەردىگەرى روستەح قازاقستانعا مي8 كوپماقساتتى تىكۇشاقتارىنىڭ جەرگىلىكتى ءوندىرىسىن ىسكە قوسۋعا كومەكتەسۋگە ۋادە ەتكەن ەدى. بۇل رەسەي مەن ەلىمىز اراسىنداعى ورتالىق ازياداعى العاشقى وسىنداي كەلىسىم. سوعان سايكەس، كورشىلەس مەملەكەت 2025 جىلعا قاراي 45 تىكۇشاقتى شىعارىپ، جەتكىزۋگە، سونداياق اۋە تەحنيكاسىنىڭ قىزمەتتىك تسيكل جۇيەسىن ىسكە قوسۋعا جانە ينجەنەرلىك قىزمەتكەرلەردى وقىتۋعا كومەكتەسپەك.
|
بوكس: وليمپياداعا ىرىكتەۋ تۋرنيرىنە باراتىندار انىقتالدى657 رەتكورسەتىلدى وزگەرتۋبوكستان يوردانيادا وتەتىن ليتسەنزيالىق تۋرنيرگە قاتىساتىن بوكسشىلار ءتىزىمى انىقتالدى. باس باپكەر عالىمبەك كەنجەباەۆ توكيو وليمپياداسىنىڭ جولداماسىنا تالاساتىن سپورتشىلاردىڭ ەسىمىن اتادى، دەپ حابارلادى قازاقستان ۇوك ءباسپاسوز قىزمەتى.28 اقپان كۇنى بوكستان قازاقستان قۇراماسى توكيو وليمپياداسىنا جولداما بەرەتىن ازيا جانە تىنىق مۇحيت ايماعى ىرىكتەۋ تۋرنيرىنە اتتانادى. اممان شارشى الاڭىندا ليتسەنزيا ءۇشىن 52 كيلودا الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى ساكەن بيبوسىنوۆ، 57 كيلودا بىرنەشە حالىقارالىق تۋرنيرلەردىڭ جەڭىمپازى سەرىك تەمىرجانوۆ باق سىنايدى. 63 كيلو سالماقتا ازيا چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى زاكىر سافيۋللينگە سەنىم ارتىلعان.قازاقتىڭ سالماعى اتانىپ كەتكەن 69 كيلودا الەم چەمپيوناتىنىڭ ەكى دۇركىن قولا جۇلدەگەرى ابىلايحان ءجۇسىپوۆ جۇدىرىقتاسادى. 75 كيلودا باپكەر تاڭداۋى الەم چەمپيوناتىنىڭ جانە ازيا ويىندارىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى ءابىلحان امانقۇلعا، 81 كيلودا 2019 جىلعى الەم چەمپيونى بەكزات نۇرداۋلەتوۆكە تۇسكەن. ال 91 كيلودا ريو وليمپياداسىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى ۆاسيلي لەۆيت پەن اسا اۋىر سالماقتا قۇراما كاپيتانى، الەم چەمپيوناتىنىڭ ەكى مارتە كۇمىس جۇلدەگەرى قامشىبەك قوڭقاباەۆ جولداماعا تالاسادى.2020 جىلعى توكيو وليمپياداسىنىڭ جولداماسىنا تالاساتىن جىگىتتەردىڭ بارلىعى ءوز سالماعىندا مىقتى سانالادى. بارلىعى دا تاجىريبەلى بوكسشىلار. ارقايسىسى ءوزىن جاقسى جاعىنان كورسەتە الادى، دەدى باس باپكەر عالىمبەك كەنجەباەۆ.تۋرنيردە بوكسشىلارعا 63 جولداما بەرىلەدى. مىسالى، 52، 57 جانە 60 كيلو سالماقتاعى بوكسشىلارعا 6 جولداما، ياعني جارتىلاي فينالعا شىققان 4 جانە شيرەك فينالدا جەڭىسكە جەتكەن ەكى مىقتى بوكسشى جولداماعا يە بولادى. ال 69، 75 جانە 81 كيلو سالماقتاعى بوكسشىلارعا 5 جولداما بەرىلەدى. 91 جانە 91 كيلودان جوعارى سالماقتاعى بوكسشىلارعا 4 جولداما قاراستىرىلعان. ياعني جارتىلاي فينالعا شىققان ءتورت بوكسشى توكيوعا بارادى. قالعان جولدامالار قىزدار بوكسىنا تيەسىلى.ايتا كەتەلىك، توكيو وليمپياداسىنا ىرىكتەۋ ءتۋرنيرى 311 ناۋرىز ارالىعىندا يوردانيانىڭ اممان قالاسىندا وتەدى.
|
قىزدار سۇلۋ كورىنەر قاراڭعىدا...جاڭالىقتار 3028 0 پىكىر 26 ناۋرىز, 2013 ساعات 10:46جۋرفاكتىڭ ەكىنشى كۋرسىندا وقيمىز. ستۋدەنتتىك بالداۋرەننىڭ ناعىز شاعى. ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعى. 5 جاتاقحانادا توپارالىق كۆن وتەتىن بولىپ، ءبىر بولمەگە جينالىپ الىپ، كوماندامىزدىڭ كىرپىش اتتى قابىرعا گازەتىن شىعارىپ جاتقانبىز. عابيت مۇسىرەپ، ءالىمجان ابلەسەنوۆ، ورماش مىرزاعاليەۆ، تىلەۋكەن الجەكەەۆ، نۇرجان قۋانتايۇلى بار. نەسىن ايتاسىز، باسىمىز تولعان تىڭ يدەيا، شابىت دەگەن شالقىپ تۇر. شاتپاق ارالاس شارجسىماقتاردى قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ الەكپىز. عاباڭ باس رەداكتور، اليك باس كەڭەسشى، نۇرجان مەن ورماش باس ەپيگرامماشى، تىلەۋكەن باس سۋرەتشى، مەن باس فوتوگراف. تاڭەرتەڭ گازەت تاستاي بولىپ دايىن تۇرۋى كەرەك. كەنەت، جارىق ءوشسىن دە قالسىن. شۋ ەتە قالىستىق.مايشام ىزدەپ، انداعايلاپ بولمەبولمەنى كەزىپ كەتتىك. اۋپىرىمدەپ ءجۇرىپ ارەڭ تاپتىق. ەندى شارۋانى جالعاستىرايىق دەسەك، شام ىزدەگەن قاسقالاردىڭ ءبىرى ءبىر شتۇك تەمەكى دە تاۋىپ كەلىپتى. ول كەز تەمەكىنىڭ قات كەزىتۇعىن. ال سىلەكەي تيمەگەن سيگارەت تابۋ دەگەنىڭىز ستۋدەنت ءۇشىن كىشىگىرىم ولجا. سودان تەمەكىسىز تۇرا المايتىنىمىز ءبىر تۇتىنگە ورتاقتاسىپ، سامبىرلاسا قاپقاراڭعى ۇزىن دالىزگە شىقتىق.جاتاقحانا ءىشى ابىردابىر. ءبىز عوي، ماڭىزدى شارۋامەن اينالىسىپ، ۇيىقتاماي ءجۇرمىز. قالعان قازانباس، شوڭكەباستارعا نە جورىق دەڭىز. جارىقپەن قوسا جاندارى كۇيىپ كەتكەندەياق داۋرىعىسىپ جاتىر. ۇيقى قايدا؟!ءسويتىپ تۇرعاندا، كورشى بولمەدەن سىقىلىقتاسا قوشتاسىپ ءۇشءتورت قىز شىعا بەردى. ءوزىمىزدىڭ دۋدارباستارعا ۇقسامايدى. ءسىرا، قۇربىلارىنا قوناققا كەلىپ، ەندى قايتۋعا ىڭعايلانعان بيكەشتەر. قاراپ تۇرماي: قىزدار، ءتۇن قاراڭعى، سۆەت جوق، قورىقپايسىڭدار ما؟ دەپ قالدىق الگىلەرگە. قورقامىز. اپارىپ سالعىلارىڭ كەپ تۇر ما؟ دەي قالسىن ولار.ساندالما سۇراعىمىزعا قايتارىلعان قىزداردىڭ قارىمتاسى ەسەڭگىرەتىپاق تاستادى. بىرىنشىدەن، شارۋا بار شىعا المايمىز، ەكىنشىدەن، ولاردى تاكسيگە وتىرعىزاتىن قالتادا كوك تيىن جوق. سوندا دا بولسا، ساسقان ۇيرەكتىڭ كەبىن كەلتىرىپ: وندا تانىسپايمىز با؟ دەيمىز ءمۇلايىمسىپ.ماسساعان، مىنالار انىق ەرىككەن قىزدار بولدى عوي. قىلجاقتاسىپ تۇرۋعا ۋاقىت تىعىز، جاۋاپكەرشىلىك نىعىز.ايتەۋىر تۇرلەرىن كورمەسەك تە، قاراڭعىدا قول الىسىپ، تانىسىپ جاتىرمىز. ازكەم بوس مىلجىڭنان سوڭ اسىعىس قىزدار كەتۋگە، شارۋاباستى جىگىتتەر كىرۋگە ىڭعايلاندى. وسى ساتتە، قۇداياۋ، قاي سايتان تۇرتكەنىن بىلمەيمىن، اياقاستىنان الگى قىزداردىڭ بىرىنە دەگبىرىم كەتىپ، قۇلاعىم ەدىرەيىپ، ءبىر سۇمدىق بولا قالعانىم. سىڭعىرلاعان كۇلكىسى، بالەركە داۋىسى سانامدى سىلق ەتكىزبەسى بار ما؟! اتى قانداي كەرەمەت! ءمادينا! زاتى قانداي كەرەمەت! ەكەۋمىز ءسال بوگەلىپ، مەن جىگىتتەردەن، ول قۇربىلارىنان قالىڭقىراپ تۇرىپ قالدىق. تابان استىندا ءبىربىرىمىزگە ۇزدىگىپ، ءولىپ بارامىز. بولسايشىەي، ءبىتىرىپ تاستايىق تەزىرەك، دەيدى باس رەداكتور بولمەدەن ايقايلاپ. الشاقتاۋ كەتكەن قۇربىلارى دا ءمادينانى اسىقتىرا باستادى.جىبەرگىم جوق. ول دا، تەگى، كەتكىسى كەلمەي، ماعان ىنتىعىپ تۇرعانداي. قولىنان ۇستاعان سايىن، دەنەمىزدەن تىزز ەتىپ توق ءجۇرىپ وتەدىاي. ءدىرر ەتە قالامىز. جۇرەگىم اۋزىما تىعىلىپ، كوزىم بۇلدىراپ كەتكەندەي. و، استاپىراللا، ىشپەيجەمەي، ءبىر كورگەننەن عاشىق بولۋ دەگەن، مىنە، وسى شىعار ا؟سودان قويشى، قيماي قوشتاسىپ، بىراق مەكەنجايىن الىپ، كەيىن كەزدەسەتىن بولىپ ۋاعدالاستىق. جانارىم اسەم نۇرعا، كوكىرەگىم شادىمان شاتتىققا تولىپ، بولمەگە ورالدىم. پايپاي دەگەناي، الىپ ۇشىىىپ بارادى جۇرەك مۇلدە.... اياقاستىنان تۇتانعان وت سەزىمگە جىگىتتەر اڭتاڭ.قوش. سول شىرقىراعان شابىتپەن گازەتتى دە تاس قىلدىق. وي، اللا، سودان كەيىن ۇيقى قاشتى. تاڭ سىبىرلەپ اتىپ كەلەدى. كوزىم ءتىپتى دە ىلىنەر ەمەس. كەلبەتىن كورمەگەن قىزدىڭ سۇلۋلىعىن، باستان كەشكەن بەس مينوتتىك عاجايىپ ءساتىمدى عابيتكە سۋرەتتەپ، تاۋىسا الار ەمەسپىن. كوڭىلىمدى قيماي، اۋناقشىپ، ارى دا، بەرى دە تىڭداعان ول، كوزى ۇيقىعا كەتە: ءوي، قىزىڭ بار بولسىن، ۇيىقتاشىەي، ەرتەڭ ساباق، جۇمىس دەپ سالدى. عابيت ەكەۋمىز ساباقتان كەيىن وركەن رەسپۋبليكالىق ستۋدەنت جاستار گازەتىندە قىزمەت جاسايتىن ەدىك. شىنىندا دا، تاڭەرتەڭ ساباق، ودان كەيىن جۇمىس. بىراق ۇيقىم كەلەر ەمەس، كەۋدەنى كەرىپ ءتاتتى ەلەس......كۇنى بويى سول ءتاتتى ەلەس تەربەتىپ، ءوللاحي، جانىمدى قويار جەر تاپپادىم. كەشقۇرىم عاباڭدى جورىعىما سەرىك ەتىپ، جەنپيءدىڭ جاتاقحاناسىنا تارتتىق. ەكەۋمىز دە بىردەي ستيپەنديا، بىردەي جالاقى الساق تا، مەنىڭ اقشام قىزقىرقىن مەن سىرادان اسپاي قالار ەدى. الايدا تاماققا اقشا تاپپاي، ءولدىم دەگەندە، عاباڭنىڭ قويىن قالتاسىنداعى قىزىل پرەسسانىڭ ىشىنەن ءۇش، يا بەس سوم شىعىپ، ىلعي تۋرا كەلگەن اجالدىڭ بەتىن قايتاراتىن. بۇگىن دە سولاي، قولتىعىما قىسقان قولاقپانداي بۋكەت عابيتتىڭ دەمەۋشىلىگى. عابي، دەيمىن اقىرىن عانا، سىرتتا كۇتە تۇراسىڭ عوي. ەگەر تىم ۇزاق بوگەلىپ جاتسام، جايلاپ جۇرە بەرەرسىڭ.قىزدى شاقىرىپ بەرۋگە كەزەكشىلەردىڭ ءبىرى كەتتى دالاقتاپ. تەگىندە، قىزدار جاتاقحاناسىنداعى ۆاحتەر كەمپىرلەردىڭ قوناق جىگىتتەرگە ازىرەيىلدەي قارايتىن ادەتتەرى بار. كىرگىزبەيتىندەرى بىلاي تۇرسىن، اۋەلى اۋرۋى جۇعاتىن الاپەستەي كورىپ، ۆاحتاعا قارىس قادام جاقىنداتپايتىنىن قايتەرسىڭ؟!قىز كەشىگىپ جاتىر. عابيت سىرتتا. كوركەم كوڭىلىمە الاڭداۋشىلىق جارماسىپ، الاساپىران كۇيمەن سىرتقا كوز تاستاپ تۇر ەدىم، تۋ سىرتىمنان سالەم! دەپ سىزىلعان داۋىسقا جالت قارادىم. قارادىم دا...قۇدايااۋ، پەندەشىلىگىمدى كەشىرە گور. الدىمدا قيسايا تەربەلىپ مۇلدە بەيتانىس، سۇلباسى سۇرىقسىز بىرەۋ تۇر. ءيىسى ەكى مەترگە جايىلاتىن بابل گام ساعىزىن سوزعىلاپ... تۇرىندە تۇندەگى ۇزدىككەن ەسسىز سەزىمنىڭ تابى دا جوق. ءمادينا، سس...سەنبىسىڭ؟! نە، تانىماي قالدىڭ با؟ ت تانىماي قالدىم. جوق، تانىپ تۇرمىن...بىراق تۇندە سەن... ا؟ەسىم شىعىپ، ەسەڭگىرەپ، ابدەن ابدىرادىم. ءىشىم قان جىلادى. سەنگىم كەلمەدى. قيالىمدا قۇيقىلجىعان پەرىشتە كەۋدەمە سىيماي كەلگەن اسەم بەينە ەمەس ەدى بۇل. ەمەس ەدى، قايتەيىن، بىراق سول. سول داۋىس، سول كۇلكى، بىراق... ەسەرسوق ەلەس تاس تيگەن شىنىداي بىتشىت بولدى. جۇمىستان شىعىپ، وسى جەردەن ءوتىپ بارا جاتىپ... مىنانى اكەپ بەرەيىن دەپ... قول دىرىلدەپ، گۇل ۇسىنىلدى. سەلقوس راقمەت ايتىلدى. سەزىمنەن جۇرداي قىسىر دا قىسقا ديالوگ جاساسقان بولدىق. كەپ تۇرام عوي دا ايتىلدىاۋ دەيمىن. ءمانماعىنادان ادا اڭگىمە سونىمەن ءبىتتى دە، مەن زىتتىم. مەنەن قۇتىلعانىنا قىز دا قۋاندىاۋ شاماسى. وسىلايشا تۇنەكتەن جارق ەتكەن سوقىر سەزىم جاتاقحانانىڭ جارىعى قۇساپ ءسوندى دە قالدى... ابىروي بولعاندا، عابيتىم اياڭداپ ايالداماعا ەندى جەتكەن ەكەن. اڭتاڭ بولعان وعان شانشارداعى نۇرجانشا بىكۋسىمىزدىڭ سايكەس كەلمەگەندىگى تۋرالى بىردەڭە مىڭگىرلەگەن سياقتى بولدىم. قاڭعىپ جەتكەن ءنومىرى جەتىنشى تروللەيبۋس مۇيىزدەرىن ءبىر سىلكىپ الدى دا، ەكەۋمىزدى كازگۋ قالاشىعىنا الا جونەلدى...
|
پاۆلوداردا وليمپيادا باستالدى!16 ءساۋىر 2019, 13:07 1072 0 قوعام پاۆلوداردا 17 جوونان كەلگەن جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ ستۋدەنتتەرى باس قوستى. بولاشاق جۋرناليستتەر رەسپۋبليكادا 11ءىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىرعان پاندىك وليمپياداسىنا قاتىسۋعا كەلدى. سايىستىڭ وتكىزىلۋ ماقساتى: جان جاقتان جينالعان ستۋدەنتتەرگە ءبىربىرىمەن تاجىريبە الماسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.جىل سايىنعى داستۇرگە اينالعان سايىستىڭ ەرەجەلەرى بۇل جولى كۇردەلەنە ءتۇستى. جاڭا ءبولىم: ەرتىسبايان ولكەسى جايلى ءوز اسەرلەرىمىزبەن بولىسەتىن بەينەسيۋجەت دايىنداۋ قاجەت.سايىستىڭ العاشقى كۇنىن قاتىسۋشىلاردىڭ دايىن سيۋجەت تانىستىرۋلارى مەن جۋرناليست شەبەرلىگىن كورسەتەتىن ەسسە جازۋدان باستادىق. ازداعان ۇزىلىستەن سوڭ كەلگەن قالا قوناقتارىن پاۆلودار قالاسىنا ەكسكۋرسياعا الىپ شىقتى. ەكسكۋرسيا بارىسىندا كۋتۋزوۆ پەن لەرمونتوۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا ورنالاسقان مەملەكەتتىك رامىزدەر پاركىنە باردىق. وندا ەگەمەندىكتىڭ سيمۆولى تۋ، ەلتاڭبا جانە ءانۇران بار. پارك قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارناپ سالىنعان. كەيىن سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ ەسكەرتكىشىنە باردىق. ءمۇسىن اۆتورى ەسحان سەرگەباەۆ اقىندى اسا شەبەرلىكپەن قيالشىل جاس كەيپىندە كوركەم بەينەلەگەن. ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەەۆ اتىنداعى مەشىتكە دە اياق باستىق. مەشىت قالا ورتالىعىندا ورنالاسقان. ارحيتەكتۋراسى كەسەنەگە ۇقساس عيماراتتىڭ 4 مۇناراسى بار. اسپانمەن تالاسقان مۇنارالاردىڭ بيىكتىگى پايعامبار جاسىنا وراي 63 مەتر ەكەن. 3 قاباتتى عيماراتتا اسحانا، مۇراجاي، كىتاپحانا، يسلام ءدىنىن ناسيحاتتايتىن بەينەزال، نەكە قيۋ بولمەسى بار. مەشىتكە كىرگەن كەزدە بىردەن كوزگە تۇسەتىن ۇلكەن زالداعى گاۋھار تاستى شامنىڭ سالماعى 3.5 توننا، بيىكتىگى 16,5, ەنى 6 م. دەشتى قىپشاق ساۋلەت ستيلندە 8 قابىرعالى قىلىپ سالىنعان مەشىتتىڭ ءىشى قازاقى ويۋلارمەن كومكەرىلگەن. ۇلكەن عيبادات ۇيىندە ءبىر مەزەتتە 1500 ادامنىڭ نامازعا جىعىلۋعا مۇمكىندىكتەرى بار. سوڭعى نۇكتەمىز بۇقار جىراۋ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر مۇراجايىنا بولدى. 1992 جىلى ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە اشىلعان مۋزەيگە بۇقار جىراۋدىڭ 325 جىلدىعىنا وراي ەسىمى بەرىلگەن. ەرەكشە ديزاينمەن سالىنعان قىزىل عيمارات قالا ورتالىعىندا ورنالاسقان. مۇراجاي حالىق اۋىز ادەبيەتى، كونە تۇرىك جازبا ادەبيەتى، بۇقار جىراۋ قالقامانۇلىنىڭ شىعارماشىلىعى، حح عاسىر باسىنداعى ادەبيەت، ادەبيەتتەر دوستاستىعى جانە قازىرگى زامان ادەبيەتى زالى سياقتى 6 زالدان تۇرادى. سونىمەن قاتار، قولدانىسقا جاستار جىلىنا بايلانىستى ونەر زالى بەرىلمەكشى. سونداياق، مۇراجاي ورتاسىندا قانىش ساتپاەۆتىڭ 125 جىلدىعىنا وراي ەڭبەكتەر جيناعى توپتاستىرىلعان. مۋزەيدە 46 مىڭنان استام جادىگەرلەر بار. ولاردىڭ ىشىندە باسىم كوپشىلىگى ولكە جازۋشىلارى مەن اقىندارىنىڭ مۇرالارى. تاريح سىرىنا تولى مۇراجاي ءوزىنىڭ ۇيلەسىمدىلىگىمەن، تاربيەگە باي ماعلۇماتتارىمەن ەسىمىزدە قالدى.ۋنيۆەرسيتەت اكت زالىندا وتكەن قىز جىبەك كلۋبىنىڭ جاتاقحانا ءومىرناماسى اتتى قويىلىمىن تاماشالاپ تارقاستىق.وليمپيادانىڭ ەكىنشى كەزەڭى تەستىلەۋدەن باستالىپ، قازىرگى ۋاقىتتا جەدەل اقپارات بولىمىمەن جالعاسىن تابۋدا. جالپى، 1516 ءساۋىر ارالىعىندا ءوتىپ جاتقان وليمپياداعا ءبىز اتىراۋ قالاسىنىڭ نامىسىن قورعاۋعا كەلدىك.اتىراۋلىق كومانداسىتەگتەر الماتى استانا پاۆلودار بايقاۋ سۇلتانماحمۇت29 قازان, 2019 ساعات 10:38پرەزيدەنت جۇمىس ساپارىمەن الماتىعا كەلدى9 جەلتوقسان, 2019 ساعات 07:56الماتىدا شاقالاقتىڭ دەنەسى تابىلدى
|
ورتالىق ازياداعى العاشقى گامماپىشاق ۇلتتىق نەيروحيرۋرگيا ورتالىعىندا ورناتىلدىمەديتسينا 19 ماۋسىم، 2021قر پرەمەرءمينيسترى اسقار مامين ۇلتتىق نەيروحيرۋرگيا ورتالىعىندا بولىپ، وندا جاڭا راديولوگيا جانە راديوحيرۋرگيا ءبولىمىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستى، دەپ حابارلايدى . . سايتىنا سىلتەمە جاساپ.ۇكىمەت باسشىسىنا شۆەتسيادا شىعارىلعان زاماناۋي گامماپىشاق كەشەنى تانىستىرىلدى. قازاقستان تمد اۋماعىنداعى ءۇشىنشى ەلگە جانە وسىنداي جوعارى تەحنولوگيالىق جابدىعى بار ورتالىق ازياداعى ءبىرىنشى ەلگە اينالدى. جالپى، الەمدە 400گە جۋىق گامماپىشاق قوندىرعىسى بار، ولاردىڭ جارتىسى اقش پەن جاپونيادا ورنالاسقان.گامماپىشاق بۇل باس ميى ىسىكتەرىن، تامىرلى جانە فۋنكتسيونالدى اۋرۋلارىن ەمدەۋگە ارنالعان راديوحيرۋرگيالىق قوندىرعى. مۇندا 192 كوبالت60 كوزدەرىنەن راديواكتيۆتى ساۋلەلەنۋ قولدانىلادى، ونىڭ ساۋلەلەرى پاتولوگيالىق وشاق ايماعىندا جينالىپ، بىرىكتىرىلەدى. ولار ىسىك جاسۋشالارىنىڭ دنقسىن بۇزادى. بۇل رەتتە ميدىڭ ساۋ تىندەرى مەن ناۋقاستىڭ بۇكىل دەنەسى ساۋلەلەنبەيدى. وپەراتسيانىڭ ءوزى اۋىرسىندىرماي، باس سۇيەگىن ترەپاناتسيالاۋسىز جاسالادى. وپەراتسيا ءبىر رەتتىك، ياعني ساۋلەلىك تەراپيا سەكىلدى بىرنەشە ساتىدا جۇرگىزۋدىڭ قاجەتى جوق. سوندىقتان بۇگىنگى تاڭدا گامما پىشاق راديوحيرۋرگيالىق ەمدەۋدىڭ التىن ستاندارتى.قازاقستاندىقتار مۇنداي ەمدى كۆوتا بويىنشا تەگىن الا الادى. بۇعان دەيىن پاتسيەنتتەردى قىمبات ەمدەۋگە شەت ەلدەرگە جىبەرۋگە تۋرا كەلدى. ۇلتتىق نەيروحيرۋرگيا ورتالىعىندا ورتالىق ازيا ايماعىنداعى جالعىز گامماپىشاقتىڭ بولۋى قردا مەديتسينالىق ءتۋريزمدى دامىتۋعا دا ىقپال ەتەدى.دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ەلىمىزدىڭ دامۋىنىڭ باستى باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى. ازىرلەنىپ جاتقان دەنى ساۋ ۇلت ۇلتتىق جوباسى اياسىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ ينفراقۇرىلىمىن ودان ءارى جاڭعىرتۋ جانە مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىن الەۋمەتتىك قولداۋ شارالارىن جەتىلدىرۋ بويىنشا شارالار كەشەنى قابىلدانادى، دەگەن ا. مامين قازاقستاندىق دارىگەرلەردى كەلە جاتقان كاسىبي مەرەكەمەن قۇتتىقتادى.سونىمەن قاتار ۇلتتىق نەيروحيرۋرگيا ورتالىعىنا پرەمەرءمينيستردىڭ ورىنباسارى ەرالى توعجانوۆ، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى الەكسەي تسوي جانە نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ باردى.گامماپىشاق ۇلتتىق نەيروحيرۋرگيا ورتالىعى
|
مەشھۇر شەخسلەرنىڭ ئەقلىيە سۆزلىرى20140515 10:16:13 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسىھاياتلىق نەپەس ئېلىشتىن دېرەك بەرمەيدۇ ، بەلكى ھەرىكەت قىلىش دېمەكتۇر .ئىككى توشقاننى قوغلىغان كىشى ھېچنېمىگە ئېرىشەلمەيدۇ.ھاياتلىق تەبىئەتنىڭ ئىنسانلارغا ئويۇش ئۈچۈن بەرگەن گۆھىرى .ھاياتلىق بىر مۈشكۈل ھەم خەتەرلىك جىلغىغا ئوخشايدۇ ، بۇ جىلغىدىن قورقماس كىشىلەرلا ئۆتۈپ كېتەلەيدۇ.ھاياتلىق مەسەلگە ئوخشايدۇ ، ئۇنىڭ قىممىتى ئۇزۇنقىسقىلىقىدا ئەمەس، بەلكى مەزمۇنىدا ئۆز ئىپادىسىنى تاپقان بولىدۇ.ئەگەر بىر ئىشنى ۋۇجۇدقا چىقارماقچى بولسىڭىز، چوقۇم شۇ ئىشنى ئاخىرغىچە داۋاملاشتۇرۇپ تاماملاڭ.نىشان بولمىسا قىزغىن كەيپىيات بولمايدۇ.ئىنسان ئازادە مۇھىتتا ھەرىكەت قىلمىغاندا روھىي دۇنياسى ھۇزۇرلىنىشنى ھېس قىلمايدۇ ، ئىنسان ئۆزىگە تېخىمۇ يۇقىرى ئۆلچەم قويغاندىلا كۆپ مۇۋەپپەققىيەتكە ئېرىشەلەيدۇ.ئۆزىڭىزنىڭ بۇ دۇنيادا ئارتۇق زىننەت بۇيۇمىغا ئوخشايدىغانلىقىڭىزنى ھېس قىلغاندا ناھايىتى خىجىل بولىسىز، ئەمما ھايات مەنزىلىدە نىشانسىز ياشاش بۇنىڭدىنمۇ قورقۇنچلۇقتۇرئەقىلپاراسەت تىرىشچانلىقتىن، تالانت جۇغلاشتىن بارلىققا كېلىدۇ. خۇا لوگېڭقىزىقىشتىن تىرىشچانلىق، تىرىشچانلىقتىن تالانت بارلىققا كېلىدۇ.روھنىڭ ئۇرغىشى ، تەسەۋۋۇرنىڭ جانلىنىشى، زېھنىي ئۆتكۈرلۈك بىلەن باشلانغان تىرىشچانلىق تالانت دېمەكتۇر.ھەر بىر ئادەم ئۆزىنىڭ ئىقتىدارىغا تايىنىپ كىشىلەرنىڭ ھۆرمەتلىشىگە ئېرىشىدۇ.تەلەيلىكلەر ئېھتىياجلىق گۈزەل ئەخلاق سەۋر قىلىشتۇر، تەلەيسىزلەر ئېھتىياجلىق گۈزەل ئەخلاق چىداملىق بولۇشتۇر، كەينىدىكىسى ئالدىنقىسىغا قارىغاندا تېخىمۇ قەدىرلەشكە ئەرزىيدۇ.سەمىمىيلىك ۋە تىرىشچانلىقلا سىزگە مەڭگۈ ھەمراھ بولىدۇ.ئەگەر بىر ئادەم ئەپلەپسەپلەپ كۈن ئۆتكۈزسە، ئۇنىڭدىن ھېچقانداق ئۈمىد كۈتكىلى بولمايدۇكىشىلىك ھايات يولىدىمۇ تىكەن بار، ئەمما مۇۋەپپەققىيەت قازانغۇچىلار ئۈمىد نۇرلىرى بىلەن ئۆزىنىڭ ھايات مۇساپىسىنى يۇرۇتىدۇ، چىدامچانلىقى، غەيرەتشىجائىتى بىلەن ئاشۇ تىكەنلەرنى پاكپاكىز كۆيدۈرۈپ تاشلايدۇ. ماۋ دۈنھەمىشە كىشىلەردىن قۇسۇر، ئەيىب ئىزدەيدىغانلار قانائەت ھېس قىلمايدۇ، ئۇلار مەڭگۈ بەختلىك بولالمايدۇ.ئادەم ھامان ئۆلىدۇ، بەزى ئادەملەرنىڭ ئۆلۈمى تەيشەن تېغىدىنمۇ قەدىرلىك بولىدۇ، بەزى ئادەملەرنىڭ ئۆلۈمى ھاڭگىرت پېيىدىنمۇ قەدىرسىز بولىدۇ.جەمئىيەتكە ئۆزىنى بېغىشلىغان كىشىلەرنىڭ ھاياتى ئەمەلىيەتتە قانچە قىسقا ۋە خەتەرلىك بولۇشىدىن قەتئىينەزەر يەنىلا مەنىلىك بولىدۇ.ئېينىشتېيېن
|
قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋ بولجامى 2،1عا دەيىن تومەندەدىپارلامەنت ماجىلىسىندەگى وتىرىستا ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى تيمۋر جاقسىلىقوۆ مۇناي باعاسىنىڭ ارتقانىن مالىمدەدى، دەپ حابارلايدى ..ماكروكورسەتكىشتەردىڭ بولجامى سىرتقى ەكونوميكالىق جاعدايدى، الەمدىك ەكونوميكانىڭ دامۋىن باعالاۋ، سونىمەن قاتار مۇناي نارىعىنداعى ۇردىستەردى ەسكەرە وتىرىپ ناقتىلاندى. ماسەلەن، جىل باسىنان بەرى ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋىنىڭ وڭ سەرپىنى بايقالعان. جالپى ىشكى ءونىمنىڭ ءوسۋ قارقىنى قاڭتاراقپان ايلارىندا 3،5دى قۇرادى.جىل باسىنان بەرى مۇنايدىڭ ورتاشا باعاسى باررەلىنە 98 اقش دوللار بولدى. بۇل رەتتە دۇنيەجۇزىلىك قارجى ۇيىمدارىنىڭ 2022 جىلى مۇناي باعاسى بويىنشا بولجامى 74 اقش دوللاردان 105 اقش دوللارىنا دەيىن قالىپتاسۋدا. وسىعان بايلانىستى ماكروكورسەتكىشتەردى ناقتىلاۋ كەزىندە مۇنايدىڭ ورتاشا جىلدىق باعاسى باررەلىنە 90 اقش دوللار دەڭگەيىندە ايقىندالدى، دەدى ت. جاقسىلىقوۆ.ونىڭ ايتۋىنشا، اگەنتتىگى 2022 جىلى الەمدىك ەكونوميكانىڭ ءوسۋ بولجامىن 4،2دان 3،6عا دەيىن تومەندەتتى. جوعارىدا ايتىلعانداردى ەسكەرە وتىرىپ، ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋ بولجامى 3،9دان 2،1عا دەيىن تومەندەدى.رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ كىرىسى 2022 جىلى 10،2 ترلن تەڭگە كولەمىندە باعالانادى، بۇل بەكىتىلگەن جوسپاردان 955 ملرد تەڭگەگە جوعارى كورسەتكىش. كىرىستەر مۇنايعا بولجامدى باعانىڭ ۇلعايۋى جانە اقش دوللارىنا تەڭگە باعامىنىڭ وزگەرۋى اياسىندا باج مولشەرلەمەسىنىڭ ارتۋى ەسەبىنەن مۇنايعا ەكسپورتتىق كەدەندىك باج بويىنشا، سونداياق ماكروەكونوميكالىق كورسەتكىشتەردىڭ ءوسۋى ەسەبىنەن كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعى بويىنشا ۇلعايۋى مۇمكىن. ۇلتتىق قوردان كەپىلدەندىرىلگەن ترانسفەرتتىڭ مولشەرى 4 030 ملرد تەڭگەگە دەيىن نەمەسە 1 630 ملرد تەڭگەگە ۇلعايتىلادى، دەدى ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى.قازاقستان ەكونوميكاسى نارىق
|
قاي ەلدىڭ ازاماتتارى قازاقستان شەكاراسىنان زاڭسىز وتۋگە تىرىسادى24 ماۋسىم 17:31نۇرسۇلتان. قازاقپارات ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى شەكارا قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى دارحان ءدىلمانوۆ قازاقستان شەكاراسىن زاڭسىز كەسىپ وتەتىندەرگە قاتىستى تۇسىنىك بەردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، مەملەكەتتىك شەكارامەن قاتار، شەكارا كەڭىستىگىن بۇزاتىندار كەزدەسەدى. ولار ەلىمىزدىڭ ميگراتسيالىق زاڭناماسىن دا بۇزادى.وسى ورايدا تىلشىلەر كوبىنەسە قاي ەلدەردىڭ ازاماتتارى قازاقستاندىق شەكارانى بۇزاتىندىعىن سۇرادى.بۇل رەتتە ورتالىق ازيا ءوڭىرىنىڭ بارلىق ەلدەرىن ايتۋعا بولادى. ازاماتتار تابىسى جوعارى جۇمىستى ىزدەۋ ماقساتىندا باسقا ەلگە ءوتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك شەكارانى ترانزيت رەتىندە پايدالانادى. سوندىقتان باسقا مەملەكەتكە جەتۋ تۇرعىسىندا ترانزيت ەل رەتىندە ولار قازاقستان ارقىلى وتكەندى ءجيى قاراستىرادى، دەدى ءدىلمانوۆ پارلامەنت ماجىلىسىندە تىلشىلەر ساۋالىنا جاۋاپ بەرە وتىرىپ.بۇل ماسەلەنى ءبىز باقىلاۋدا ۇستاپ تۇرمىز. ءبىز ادامداردى ۇستاۋمەن قاتار، ەسىرتكى زاتتارىن دا انىقتايمىز. سونىمەن قاتار، كاسپي تەڭىزىندە براكونەرلىكپەن كۇرەستە بىرلەسكەن جەدەل الدىن الۋ شارالارى دا ەسكەرىلگەن. بيىلعى كوكتەمدە ءبىز سۋدان 400 شاقىرىمعا جۋىق ءتۇرلى براكونەرلىك زاتتاردى اۋ مەن تورلار الىپ شىقتىق. وسى ورايدا ميللياردتاعان تەڭگەگە تەڭىزدەگى بيورەسۋرستاردى ساقتاۋعا مۇمكىن بولدى، دەدى شەكارا قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى.
|
يود ماددىسىنىڭ كەمچىل بولۇشى ، ئۇيغۇر ئېلى ۋە تىبەتلەردە كېسەللىك پەيدا قىلماقتا ئۇيغۇرگەرچە ئىچىملىك تۇزغا يود قوشۇش قۇرۇلۇشى 1995 يىلىدىن بۇيان كەڭ قانات يايدۇرۇلغان بولسىمۇ، خىتايدا 100 مىليوندەك ئادەم يود ماددىسى يېتىشمەسلىك ئەھۋالىغا دۇچ كېلىدىكەن. ھالبۇكى، بۇلارنىڭ كوپ قىسمى ئۇيغۇر ئېلى، تىبەت ۋە چىڭخەي رايونىغا توپلاشقان ئىكەن.شىنخۇا ئاخبارات تورىدا ئاپتونوم رايوننىڭ مۇئاۋىن رەئىسى كۈرەش مەخسۇتنىڭ ئېيتقانلىرىدىن نەقىل كۆرسىتىلىشىچە، خەلقنىڭ يود قوشۇلغان ئىچىملىك تۇز سېتىۋېلىشىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىش ئۈچۈن ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ھۆكۈمەت يىلىغا 20 مىليون يۈەن چىقىم قىلىپ 4.5 مىليون ئادەمگە 5 يۈەندىن ياردەم قىلىشنى پىلانلىغان.خىتايدا ھەر يىلى تۇغۇلىدىغان 20 مىليون بوۋاقنىڭ ئىچىدە 1 مىليونغىچە بوۋاق يود يېتىشمەسلىك ئەھۋالىغا دۇچ كېلىدىكەن.رويتېرس ئاگېنتلىقىنىڭ 20 مايدىكى خەۋىرىدە ئېيتىلىشىچە، خىتاي شەھەرلىرى ۋە دېڭىز بويىغا جايلاشقان رايونلاردا ئىقتىسادى يۈكسىلىش ناھايىتى زور بولغان بولسىمۇ، خىتاينىڭ غەربىي شىمال قىسمىدىكى رايونلار مائارىپ ۋە سالامەتلىك ئەھۋالى جەھەتتە بەك كەينىدە قالغان.خەۋەردە يەنە، ئۇيغۇر ئېلى ئۇيغۇر مۇسۇلمانلارنىڭ ۋە باشقا ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ ماكانى، تىبەت ۋە چىڭخەيدە تىبەتلەر ۋە تۇڭگانلار ياشايدۇ. خىتايلار ئۇيغۇر ۋە تىبەتلەرنىڭ مۇستەقىللىق ھەرىكەتلىرىنى ئېغىر باستۇرۇپ كەلگەن بولۇپ، ئۇلارنىڭ خىتايدىكى ئىقتىسادى يۈكسىلىشتىن بەھرىمان بولالمىغانلىقى كۆرسىتىلگەن.جۈمە
|
تۇركىمەنستان پرەزيدەنتى 600 تۇتقىندى تۇرمەدەن بوساتتى1195 0 پىكىر 11 ماۋسىم, 2018 ساعات 10:33تۇركىمەنستان پرەزيدەنتى گۋربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆ رامازان ايىنداعى گادىر گيجەسي قادىر ءتۇنى قۇرمەتىنە 600 سوتتالۋشىعا راقىمشىلىق جاساعان.بەردىمۇحامەدوۆ راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى بۇيرىققا 8 ماۋسىمدا قول قويعان.ازاتلىك راديوسى دەرەككوزىنىڭ حابارلاۋىنشا، پرەزيدەنت راقىمشىلىعى جالپى ءۇش مىڭ ادامدى قامتيدى. ونىڭ ىشىندە تۇرىكتىڭ ءدىني ۋاعىزشىسى فەتحۋللاح گيۋلەنگە قاتىسى بار، گۇلەنشىلەر دەگەن اتپەن تانىمال حيزمەت قوزعالىسىنىڭ مۇشەلەرى بولدى دەگەن ايىپپەن ۇزاق مەرزىمگە سوتتالعان ازاماتتار دا بار. بىراق ولاردىڭ ناقتى سانى بەلگىسىز. كەيبىر دەرەكتەرگە قاراعاندا، 2016 جىلدىڭ قازان ايىندا تۇرىك وپپوزيتسياسىنا قاتىسى بار دەپ 30دان استام ادام سوتتالعان. ەندى ءبىر مالىمەت بويىنشا، 50 ادام تۇرمەدە وتىر.ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا ادام سانىنا شاققاندا ەڭ كوپ تۇتقىن تۇركىمەنستاندا. بىراق سوڭعى جىلدارى گۋربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆ راقىمشىلىق جاساۋدى داستۇرگە اينالدىرىپ كەلەدى. سوڭعى رەت بيىل ناۋرىز مەرەكەسى قارساڭىندا امنيستيا جاريالادى.قانات بىرلىكۇلى 28397زىكىريا زامانحانۇلى 37446
|
سوڭعى اپتادا كوروناۆيرۋستىڭ نەگە كوبەيگەنى بەلگىلى بولدى ادىرنا ۇلتتىق پورتالىقازاقستاندا كوروناۆيرۋس جۇقتىرعاندار سانى 6969 ادامعا جەتتى. باس سانيتار ا.ەسماعامبەتوۆا سوڭعى اپتاداعى ۆيرۋس جۇقتىرۋدىڭ قارقىنى 15 پايىزعا وسكەنىن ايتتى. ونىڭ مىناداي وزىندىك سەبەپتەرىن كەلتىردى:ءبىرىنشى، تەستىلەۋ كولەمىنىڭ ءوسۋى. ناۋرىز ايىمەن سالىستىرعاندا كۇندەلىكتى تەستىلەۋ سانى 6 مىڭنان 23 مىڭعا كوبەيگەن. ياعني، ادامداردى تەكسەرۋ جۇمىسىنىڭ ارتۋىمەن بايلانىستى.ەكىنشى، جۇمىس ورىندارىندا قىزمەتكەرلەردىڭ ۆيرۋستى جاپپاي جۇقتىرۋى. مۇندا سانيتارلىق تالاپتاردىڭ ساقتالماۋىنان.ءۇشىنشى سەبەبى ناۋقاستاردىڭ مەديتسينالىق كومەككە وزدەرىنىڭ جۇگىنۋى.سوڭعى كۇندەرى كوروناۆيرۋس سيمپتومدارى بار ناۋقاستاردىڭ كوبىسى دارىگەرلەرگە وزدەرى جۇگىنگەن. ءبىر اپتا ىشىندە ولاردىڭ سانى 40 پايىزعا ارتقان. اسىرەسە، نۇرسۇلتان، الماتى قالالارى مەن پاۆلودار، اقتوبە، قوستاناي وبلىستارىنىڭ تۇرعىندارى مەديتسينالىق كومەككە وزدەرى جۇگىنگەن, دەدى باس دارىگەر.ايتا كەتەيىك، ايجان ەسماعامبەتوۆا جاڭا قىزمەتكە كەلگەلى مالىمەتتەرىن ورىس تىلىندە بەرىپ، جۋرناليستەر تاراپىنان سىنعا ۇشىراپ كەلە جاتىر. باس سانيتار بۇل سىننان ناتيجە شىعارۋعا اسىعار ەمەس.
|
قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ قۇنى نەگە ءوستى؟قۇرىلىس ماتەريالدارى نەگە قىمبات؟بۇل تۋرالى ۇكىمەت وتىرىسىندا باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى سەرىك جۇمانعارين ايتتى، دەپ جازادى ..سپيكەردىڭ ايتۋىنشا، جىل باسىنان بەرى وتاندىق قۇرىلىس ماتەريالدارى 25 پايىزعا ءوستى.باعانىڭ نەگىزگى ءوسۋى سىرتقى نارىقتاعى باعا جاعدايىمەن نەگىزدەلگەن. بۇل وزگەرىستەر ارماتۋرا ءوسىم 45، كابەل 20، پروفليست 70، شىنى 35 جانە باسقا دا ماتەريالدار قۇنىنا اسەر ەتتى، دەپ ءتۇسىندىردى ول.سونداياق ەلەكتر ەنەرگياسىنا تاريفتەردىڭ ورتاشا 12عا، جانارجاعارماي 15عا، ەنەرگەتيكالىق كومىر 10عا، تەمىرجول تاسىمالدارى 18عا وسكەن. بۇل ءوز كەزەگىندە وتاندىق قۇرىلىس ماتەريالدارى باعاسىنىڭ وسۋىنە تىكەلەي اسەر ەتتى. ونىڭ وزىندىك قۇنىنا شاققانداعى شىعىنى 15تەن 30 قۇرايدى.س.جۇمانعاريننىڭ مالىمدەۋىنشە، باعانى كوتەرۋدىڭ نەگىزدىلىگىن قاراۋ جانە ءسوز بايلاسۋ بەلگىلەرىن بەلگىلەۋ ماقساتىندا قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ 25 ءتۇرى كىرپىش، بەتون، ارماتۋرا، تسەمەنت جانە ت.ب. بويىنشا نارىقتاعى باسەكەلەستىكتىڭ جايكۇيىنە تالداۋ جۇرگىزىلىپ جاتىر. تالاپتاردى بۇزۋ بەلگىلەرىن جويۋ جانە باعانى تومەندەتۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى 75 حابارلاما جولدانعان. تەك 42 كومپانيا حابارلامادا ايتىلعان تالاپتى ورىنداعان.ونىڭ ىشىندە 35 كومپانيا باعانى تومەندەتتى: ارماتۋرا 25، تسەمەنت 10، بەتون 10، پوليەتيلەندى قۇبىرلار 6، كابەل 5تەن 14عا دەيىن، كىرپىش 3 ارزاندادى. سونىمەن قاتار بۇل باعىتتا 10 تەرگەپتەكسەرۋ جۇمىسى ءجۇرىپ جاتىر، دەدى اگەنتتىك باسشىسى.
|
ۇكىمەت وتىرىسىنا شولۋ: 53 ملرد تەڭگە سۋعا، 754 تەڭگە قيعاساياساتۇكىمەت ۇكىمەت وتىرىسىنا شولۋ: 53 ملرد تەڭگە سۋعا، 754 تەڭگە قيعا 18 قازان 2016, 18:55 665 0اۋىل حالقىن تازا اۋىز سۋمەن جانە جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسى بۇگىن ۇكىمەتتە وتكەن وتىرىسقا ارقاۋ بولدى. اق بۇلاق باعدارلاماسىنا بۇرىنعىداي ەندى قىرۋار قارجى بولىنبەيدى. قولداعى قاراجاتتى ٴتيىمدى پايدالانعان ٴجون. سوندىقتان ۇكىمەت باعدارلامانى قايتا سۇزگىدەن وتكىزىپ، ونىڭ ولقى تۇستارىن جەتىلدىرۋدى كوزدەپ وتىر. سونداياق اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسىن دە جۇيەلى شەشۋ تەتىكتەرى جۇزەگە اسىرىلماقشى. . ٴتىلشىسى بۇگىنگى وتىرىسقا شولۋ ۇسىنادى.اق بۇلاق باعدارلاماسى اياسىندا حالىقتى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ٴبىراز جۇمىس اتقارىلعان. ماسەلەن، 20112015 جىلدارى ورتالىقتاندىرىلعان سۋ جۇيەسىمەن قامتۋ قالالاردا 87 پايىزعا، اۋىلداردا 51 پايىزعا جەتتى. بيىلعى جىلى 75 جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا 62،1 ملرد تەڭگە، ال كەلەسى جىلعا 157 جوباعا 53 ملرد تەڭگە قاراستىرىلىپ وتىر. وسىعان قوسا حالىقارالىق قارجى ۇيىمدارىنان قاراجات تارتۋ تاجىريبەسى ٴساتتى جۇزەگە اسىرىلۋدا. بۇل ۇيىمدار بىزگە 17،9 ملرد تەڭگە ٴبولىپتى. سۋ قۇبىرلارىنىڭ توزۋى دا تومەندەگەن. دەسەك تە، ٴالى دە حالىق، اسىرەسە اۋىل تۇرعىندارى تولىقتاي تازا سۋعا قول جەتكىزگەن جوق. وسى رەتتە ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى ماسەلەنى شەشۋدىڭ باسقا جولىن ۇسىنىپ وتىر. ياعني، مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قاراجات تەك اۋىلدىق ەلدى مەكەندەرگە ٴبولىنۋى ٴتيىس. ال قالالىق سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىن بيۋدجەتتەن تىس قاراجات كوزدەرى ەسەبىنەن دامىتۋعا ابدەن بولادى.ەۋروپا قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىنەن تارتىلعان قارىز جانە ۇلتتىق قورمەن بىرلەسىپ قارجىلاندىرۋ ەسەبىنەن كوممۋنالدىق جانە جەكەمەنشىك سۋ ارنالارى جۇزەگە اسىرىپ جاتقان جوبالار قالالىق ەلدى مەكەندەردىڭ مەملەكەتتىڭ تىكەلەي قارجىلاندىرۋىنسىزاق دامي الاتىنىن كورسەتىپ وتىر. بۇل جۇمىس كەلەسى جىلى دا جالعاسادى. بۇگىنگى تاڭدا ەۋروپا قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىمەن كەلىسىمدەرگە قول قويىلدى جانە 4 سۋ ارناسىن قارجىلاندىرۋ بويىنشا جوبا دايىنداپ جاتىرمىز. ولار: قوستاناي، كوكشەتاۋ، سەمەي جانە وسكەمەن سۋ ارنالارى، دەپ باياندادى ۇكىمەت وتىرىسىندا قر ۇلتتىق ەكونويميكا ٴمينيسترى قۋاندىق بيشىمبايەۆ.بۇدان بولەك، قالاداعى سۋ ارنالارىن بيۋدجەتتەن تىس قارجىلاندىرۋ كوزدەرىن قالىپتاستىرۋ ٴۇشىن قازاقستاننىڭ دامۋ ينستيتۋتتارىنىڭ، ياعني بايتەرەك ۇلتتىق باسقارۋشى ولدينگىنىڭ مۇمكىندىكتەرى پايدالانىلماق.ال اۋىلداعى سۋمەن جابدىقتاۋ سەكتورىنىڭ جەكە كاپيتال ٴۇشىن ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىعى جوق. بۇعان اۋىلداردىڭ الشاقتىعى، حالىق سانى جانە قىزمەتتىڭ جوعارى وزىندىك قۇنى سەكىلدى فاكتورلار ىقپال ەتەدى. ٴبىرىنشى قازانداعى جاعداي بويىنشا رەسپۋبليكاداعى 6670 ەلدى مەكەننىڭ تەك 3616سى، ياعني 53،8 پايىزى عانا ورتالىقتاندىرىلعان سۋ جۇيەسىنە قوسىلعان. قالعان اۋىلداردىڭ 2294ىندە تۇراتىن ادامداردىڭ سانى 500دەن اسپايدى. حالىقتىڭ ازدىعىنان بۇل اۋىلدارعا ورتالىقتاندىرىلعان سۋ جۇيەسىن تارتۋ ٴوزىن ەكونوميكالىق جانە قارجىلىق تۇرعىدا اقتامايدى. بۇعان قوسا سۋدىڭ قۇنى تۇرعىنداردىڭ قالتاسىنان قاعارى ٴسوزسىز.سونىمەن، اۋىلداردى تازا اۋىز سۋمەن قامتۋ ماسەلەسىن شەشۋ ٴۇشىن، بىرىنشىدەن، سۋ ارنالارىن قازۆودحوز رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك كاسىپورنىنىڭ ٴبىرىڭعاي باسقارۋىنا بەرۋ جاعى قاراستىرىلماقشى. مينيستر قۋاندىق بيشىمبايەۆ قىزىلوردا وبلىسىنداعى ارال جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن مىسالعا كەلتىردى. ول اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردى سۋمەن قامتۋدىڭ بارلىق ساتىسىن باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. بۇدان بولەك، بىتىراڭقى ورنالاسقان سۋ ارنالارىنا جۇمسالاتىن شىعىنداردى قىسقارتۋ ماقساتىندا سۋ جەتكىزۋشى وپەراتورلاردى ىرىلەندىرگەن ٴجون. ونىڭ ىشىندە اۋىلدىق سۋ ارنالارىن وبلىس ورتالىقتارى مەن باسقا دا ٴىرى ەلدى مەكەندەردى تىرشىلىك كوزىمەن قامتىپ وتىرعان ارنالارعا قوسۋ ماسەلەسى قارالادى. سونداياق، اق بۇلاقتا ٴاۋ باستا بولعان، ٴبىراق ىسكە اسپاعان كەيبىر قاعيدالاردى قايتا جاڭعىرتقان دۇرىس. بۇل تالاپتار اۋىلداعى ادام سانىنا بايلانىستى جوبالاردى ىرىكتەۋگە قاتىستى.وسى جۇمىس اياسىندا اكىمدىكتەر حالىق سانى 500دەن اسپايتىن اۋىلداردىڭ بولاشاعى مەن ولاردى ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن جابدىقتاۋدىڭ تيىمدىلىگىن قايتا مۇقيات زەردەلەگەنى دۇرىس، دەدى مينيستر.ٴوز كەزەگىندە ۇكىمەت باسشىسى اق بۇلاق باعدارلاماسىن قايتا سۇزگىدەن وتكىزۋ قاجەتتىگىن العا تارتتى. باقىتجان ساعىنتايەۆتىڭ ايتۋىنشا، اۋىلداردى سوزبالاڭعا سالماي، سۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكندك بار. سوندىقتان باعدارلاماسىنىڭ ولقى تۇستارىن تۇزەپ، قاراجاتتى تيمد پايدالانۋ قاجەت.الەمدەگ ەكونوميكالىق جاعدايعا بايلانىستى كەزندە اق بۇلاق باعدارلاماسىنا بولنگەن قارجىنىڭ كولەم قىسقارتىلعانى بەلگىلى. ماسەلە قوسىمشا قارجى زدەۋدە عانا ەمەس، باعدارلامانى قايتا قاراپ، تيمسز پايدالانىپ وتىرعان قاراجاتتى دۇرىس باعىتقا سالۋدا بولىپ وتىر. جوبانى جاساعان كەزدە براز ولقىلىققا جول بەرلد، سونىڭ ٴبارن تۇزەگەن كەزدە قوماقتى قارجى بولنەد، دەدى پرەمەرمينيستر.بۇدان بولەك، ونىڭ سوزنشە، اۋىلداردى اۋىز سۋمەن قامتامسىز ەتۋگە جەرگلكت بيۋدجەتتەن دە قاراجات بولنسە، جۇمىس تەزرەك جۇرەد.سۋ ماسەلەسىنە قاتىستى تالقىلاۋلار بارىسىندا باقىتجان ساعىنتايەۆ تارازداعى سۋ بۇرۋعا بەلگلەنگەن ەلدەگ ەڭ تومەن تاريفكە تاڭعالدى.بۇل قالادا سۋ بۇرۋ قۇنى 8 تەڭگە عانا. ال قاراعاندىدا تاريف 96 تەڭگە ەكەن.بۇل باعاعا قانداي جوندەۋ جۇرگزۋگە بولادى؟ جالاقى تولەۋگە ازەر جەتەتن شىعار. سوڭعى رەت تاريفت قاشان كوتەرگەن؟ وزگە وڭىرلەرمەن ايىرماشىلىق ۇلكەن. براق، بۇل رەتتە سۋ جۇيەلەرىنىڭ جاعدايىن قاراۋ كەرەك. مۇمكن 8 تەڭگە جەتكلكت شىعار. ٴارى شىعىنداردى دا قاراعان ٴجون، دەد ۇكىمەت باسشىسى.وتىرىستا قارالعان ەكىنشى ماسەلە اۋىل حالقىن جۇمىسپەن قامتۋ جانە جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتاردىڭ الەۋەتىن پايدالانۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراسيالارىن دامىتۋ.اۋىل شارۋاشىلىعى ٴمينيسترىنىڭ ٴبىرىنشى ورىنباسارى قايرات ايتۋعانوۆ بايانداعانداي، مينيسترلىك، وبلىس اكىمدىكتەرى مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگى اراسىندا جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ٴىسشارالاردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ناقتى مىندەتتەرى مەن ينديكاتورلارىن انىقتايتىن ٴۇشجاقتى جوسپارعا قول قويىلعان. ٴسويتىپ، اكىمدىكتەردىڭ جوسپارىنا سايكەس، بيىلعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 150 اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆى ۇيىمداستىرىلادى. ولار 100 ٴسۇت قابىلداۋ پۋنكتى مەن 2 مىڭنان استام وتباسىلىق بورداقىلاۋ الاڭىن بىرىكتىرمەك.28 ٴسۇت قابىلداۋ پۋنكتى جانە 3،2 مىڭ وتباسىلىق بورداقىلاۋ الاڭى قۇرىلدى. ناتيجەسىندە 15 مىڭ جەكە قوسالقى شارۋاشىلىق قامتىلاتىن بولادى. بەكىتىلگەن جوسپاردا ايتىلعانداي، 20 تامىزعا دەيىن الەۋەتتى ٴوتىنىم بەرۋشىلەردىڭ ٴتىزىمى جانە قارجىلاندىرۋعا وتىنىمدەر قالىپتاستىرىلۋ كەرەك. الايدا كەيبىر وبلىستاردا الەۋەتتى قاتىسۋشىلار انىقتالماعان جانە جوسپاردى ورىنداۋ باستالماعان، دەدى ۆيسەمينيستر.بۇل جۇمىستار قوستاناي، اتىراۋ جانە سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارىندا ناشار ٴجۇرىپ جاتىر. وتباسىلىق بورداقىلاۋ الاڭدارىن قۇرۋ ماسەلەسى شىعىس قازاقستان وبلىسىندا نەبارى 15عا ورىندالعان. ال جوسپارعا سايكەس كووپەراتيۆتەردى قۇرۋ مەرزىمى وسى جىلدىڭ 10 قىركۇيەگىنە بەلگىلەنگەن. ٴبىراق وبلىس اكىمدىكتەرى اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆتەرىن قۇرۋعا نەمقۇرايدى قاراپ وتىر.ورتاشا كووپەراتيۆتەرگە 34 قاتىسۋشى قامتىلعان. سالدارىنان اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وندىرۋمەن اينالىساتىن جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتار تولىق قامتىلماي وتىر. سوندىقتان، قۇرىلاتىن كووپەراتيۆتەردى قارجىلاندىرۋ كەزىندە شارۋاشىلىقتى بارىنشا قامتۋ ٴۇشىن 20دان كەم ەمەس قاتىسۋشى بولۋ تالابى قويىلعان، دەيدى ۆيسەمينيستر.تاعى ٴبىر ماسەلە جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتاردىڭ كووپەراتيۆتەرگە بىرىگۋىنە مال قالدىعىنا سالىناتىن ەكولوگيالىق ەميسسيا تەجەگش فاكتور بولىپ وتىر. ويتكەن مۇنداي نورما جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتار ٴۇشن قاراستىرىلماعان.ياعني جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتاعى سيىر ٴۇشن سالىق تولەنبەيد، ال ەگەر كووپەراتيۆكە وتسەڭ، سيىر ٴۇشن ەكولوگيالىق ەميسسيا تولەۋ قاجەت بولادى، دەيدى ق.ايتۋعانوۆ.بۇل ماسەلەن شەشۋ ٴۇشن مينيسترلك سالىق كودەكسنە تيست وزگەرتۋلەر ەنگزۋد ۇسىنىپ وتىر. وسىلايشا كووپەراتيۆكە بىرىككەن شارۋاشىلىقتار سالىق تولەمەيتىن بولادى. قازىرگى ۋاقىتتا مال باسىنا سالىناتىن جىل سايىنعى ەكولوگيالىق سالىق 754 تەڭگەنى قۇرايدى.ۇكىمەت باسشىسى دا سالىق ساياساتى كەدەرگى كەلتىرەتىن بولسا، اۋىل شارۋاشىلىعى وركەندەمەيتىنىن ايتىپ وتىر.اۋىل القى ەڭبەكقور. سول ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن كورۋ ٴۇشىن ولارعا قارجىلاي قولداۋ كەرەك. شاعىن نەسيە بەرىپ، جۇمىس ورىندارىن اشۋ ماڭىزدى. ينفراقۇرىلىم جاعىنان دا كومەك كورسەتىلۋى ٴتيىس. الەۋمەتتىك جانە اكىمشىلىك جاعىنان دا كوپتەگەن كومەك قاجەت. سول سەبەپتەن دە وسى كەدەرگىلەردى بولدىرماۋدىڭ جولدارى ايتىلدى. اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ ۇسىنىسى وتە دۇرىس. سالىق سالاسى كەدەرگى كەلتىرسە، ارينە، قويىلعان جوسپار ىسكە اسپايدى. بەرىلگەن تاپسىرما اياقسىز قالادى. سوندىقتان اۋىل شارۋاشىلعى مينيسترلىگى ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ، وسى ماسەلەلەردى شەشۋ كەرەك، دەپ بۇگىنگى وتىرىستى قورىتىندىلادى باقىتجان ساعىنتايەۆ.ايىمگۇل ابىلەۆا سسىلكي پو تەمە:13 ناۋرىز 2015, 09:11شىمكەنتتىكتەردەن جىل باسىنان بەرى 754 تراۆماتيكالىق قارۋ الىنعان44 0 17 قاڭتار ۋنيۆەرسيادا جەڭمپازدارى 4،9 ملن تەڭگەگە يە بولادى 107 0 13 قاڭتار ب.ساعىنتايەۆ ەكونوميكا ماسەلەلەرى جونىندەگى ساراپشىلىق كەڭەستىڭ وتىرىسىن وتكىزدى0 الەم 10:43 بۇگىن قىرعىزستاندا قارالى كۇن 440 ۇكىمەت 10:41 ۋنيۆەرسيادا جەڭمپازدارى 4،9 ملن تەڭگەگە يە بولادى 1030 دەرەكتەر 09:17 عۇندار، تۇركىلەر جانە شىڭعىسحان باستاعان موعول تاتارلارى كىمدەر؟ 3850 وقيعا 09:16 كوكشەتاۋدا باعانعا سوعىلعان كولىك ەكىگە ٴبولىنىپ قالدى: قازا بولعاندار بار 6750 ۋنيۆەرسيادا 17:40 ۋنيۆەرسيادانىڭ العاشقى قوناقتارى قىتايدان كەلەدى 3882
|
ازيانىڭ ۇزدىگى اتانۋعا الەۋەتىمىز جەتە مە؟..سپورت 18 ءساۋىر، 2019866 رەت كورسەتىلدى23 ساۋىردە قىتايدىڭ سيان قالاسىندا كۇرەس تۇرلەرىنەن ازيا چەمپيوناتىنىڭ شىمىلدىعى تۇرىلەدى. بەس كۇنگە سوزىلاتىن بايراقتى باسەكە بارىسىندا تالاي جان الىسىپ، جان بەرىسكەن ايقاستىڭ كۋاسى بولاتىنىمىز انىق. وسىدان بۇرىن ءبىز ايتۋلى جارىستا قازاقستاننىڭ گرەكريم كۇرەسى شەبەرلەرى قانداي تابىستارعا قول جەتكىزگەنى تۋرالى ماقالا جاريالاعان ەدىك. ال بۇگىنگى اڭگىمەمىز ەركىن كۇرەس جايىندا.19932018 جىلدار ارالىعىندا قازاقستاننىڭ ەركىن كۇرەس شەبەرلەرى 23 مارتە قاتىستى. سول ارالىقتا 15 التىن، 22 كۇمىس جانە 31 قولا مەدالدى ولجالادىق. بارلىعى 68 جۇلدە. ەڭ زور تابىسقا وتاندىق بالۋاندار 2006 جىلى قول جەتكىزدى. الماتىدا جالاۋى جەلبىرەگەن جارىستا ءۇش بىردەي ورەنىمىز التىن تۇعىرعا كوتەرىلدى. ولار لەونيد سپيريدونوۆ 66 كگ، نۇرجان قاتاەۆ 96 كگ جانە ماريد مۋتاليموۆ 120 كگ. باۋىرجان ورازعاليەۆ 60 كگ پەن گەننادي لاليەۆ 54 كگ قولا مەدالدى مويىندارىنا ءىلدى. وسى تابىستىڭ ارقاسىندا قازاقستان قۇراماسى وزگە كوماندالاردىڭ بارلىعىن ارتقا تاستاپ، جالپى ەسەپتە ءبىرىنشى ورىندى يەلەندى.2016 جىلى بانگكوكتا ءداۋلەت نيازبەكوۆ 61 كگ دارا شىقسا، نۇرلان بەكجانوۆ 65 كگ، ءجىگەر زاكىروۆ 74 كگ جانە داۋلەت شابانباي 125 كگ كۇمىس الدى. اسلان كاحيدزە 86 كگ مەن باقداۋلەت المەنتاي 97 كگ ءۇزدىك ۇشتىكتى قورىتىندىلادى. وسى ناتيجەنىڭ ارقاسىندا تەك يران قۇراماسىن عانا العا جىبەرىپ، ەكىنشى ساتىعا جايعاستىق.سارى قۇرلىقتىڭ باستى دوداسىندا تاعى ءتورت رەت ۇزدىك ۇشتىكتىڭ قاتارىنان كورىندىك. اتاپ ايتساق، 2010 جىلى نيۋدەليدە بەس جۇلدە بۇيىردى. ماريد مۋتاليموۆ 120 كگ التىن، سەمەن سەمەنوۆ 84 كگ پەن نۇرجان قاتاەۆ 96 كگ كۇمىس جانە ءداۋرەن جۇماعازيەۆ 60 كگ پەن سەيفاددين وسمانوۆ 74 كگ قولا مەدالدى ەنشىلەدى. الدىمىزدا يران مەن ءۇندىستان.2014 جىلى قازاقستاننىڭ استاناسىندا راسۇل قاليەۆ 57 كگ باس جۇلدەنى ولجالاسا، اسلان كاحيدزە 86 كگ شەشۋشى تۇستا ءسۇرىندى. قوس داۋلەت نيازبەكوۆ 61 كگ پەن شابانباي 125 كگ قولاعا قول جەتكىزدى. يران مەن موڭعوليانى العا جىبەرگەن جەرلەستەرىمىز كوماندالىق باسەكەدە ءۇشىنشى ورىنعا تابان تىرەدى.2017 جىلى ءۇندىستاننىڭ استاناسىندا يران مەن وزبەكستان الدىمىزدى وراپ كەتتى. قازاقستان ءۇشىنشى ورىندا. ءبىزدىڭ بالۋاندار اراسىنان اقجۇرەك تاڭاتاروۆ 70 كگ جەڭىمپاز اتاندى. ازامات داۋلەتبەكوۆ 86 كگ كۇمىسپەن كۇپتەلسە، نۇريسلام ساناەۆ 57 كگ پەن داۋلەت نيازبەكوۆ 61 كگ قولاعا قول سوزدى.2018 جىلى بىشكەكتە جەتى ءمارتە جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلگەن جىگىتتەرىمىز جالپى ەسەپتە تاعى دا ءۇشىنشى ورىندى ولجالادى. بۇل جولى نۇريسلام ساناەۆ 57 كگ پەن داۋلەت نيازبەكوۆ 61 كگ قارسىلاس شاق كەلتىرگەن جوق. ءادىلەت داۆلۋمباەۆ 92 كگ ەكىنشى ورىن السا، جاندوس ىسمايىلوۆ 57 كگ، مەيىرجان ءاشىروۆ 70 كگ، دانيار قايسانوۆ 70 كگ ءجانە ازامات ءداۋلەتبەكوۆ 86 كگ ءۇشىنشى ساتىعا ورنالاستى. ءمىنە، ەڭ ۇزدىك كورسەتكىشكە ءبىز جوعارىدا اتالعان التى جارىستا قول جەتكىزدىك.كەيبىر ازيا چەمپيوناتىنداعى ناتيجەلەرىمىز تىپتەن تومەن بولدى. ماسەلەن، 2001 جىلعى ۇلانباتىرداعى دودادان قورجىنىمىز بوس قايتتى. 1997 جىلى تەھراندا يسلام بايرامۋكوۆ قولا، 2000 جىلى گۋيليندە يسلام بايرامۋكوۆ التىن، 2004 جىلى تەھراندا ماگومەد كرۋگليەۆ قولا جانە 2015 جىلى دوحادا ءداۋلەت نيازبەكوۆ التىن جالقى جۇلدەنى قاناعات تۇتتىق.التى ازيا چەمپيوناتىنان قوس مەدالمەن عانا ورالدىق. ولار 1993 جىلى يسلام بايرامۋكوۆ كۇمىس، سەرگەي نەپومنياششي قولا، 1995 جىلى ەلمادي جابىرايلوۆ التىن، سەرگەي كليموۆ كۇمىس، 1996 جىلى ماگومەد كرۋگليەۆ كۇمىس، يسلام بايرامۋكوۆ كۇمىس، 2005 جىلى ماريد مۋتاليموۆ التىن، نۇرجان قاتاەۆ كۇمىس، 2008 جىلى ماريد مۋتاليموۆ كۇمىس، داۋلەت شابانباي قولا جانە 2013 جىلى راسۇل قاليەۆ قولا، داۋلەت نيازبەكوۆ قولا.1999 جىلى ءتورت جۇلدە العان وتاندىق ەركىن كۇرەس شەبەرلەرى ءوز جانكۇيەرلەرىن تاعى ءبىر قۋانتتى. تاشكەنتتە وتكەن جارىستا ماۋلەن مامىروۆ 54 كگ قارسىلاس شىداتپادى. ءابىل سۇلتانبەكوۆ 85 كگ پەن يسلام بايرامۋكوۆ 97 كگ كۇمىس السا، گەننادي لاليەۆ 76 كگ قولا مەدالدى يەلەندى. ال 2003 جىلى ماگومەد كرۋگليەۆ، نۇرجان قاتاەۆ، ماريد مۋتاليموۆ قولا، 2009 جىلى ابىلحاكىم شاپيەۆ كۇمىس، داۋلەت شابانباي مەن ماريد مۋتاليموۆ قولا. 2011 جىلى داۋلەت جۇماعازيەۆ التىن، قانات بەردىەۆ كۇمىس، داۋلەت شابانباي قولا جانە 2012 جىلى ماقسات داۋىلباەۆ پەن ءابىلحاكىم شاپيەۆ كۇمىس، ەرجان ءدۇيسەنبەكوۆ قولا جالاۋى جەلبىرەگەن جارىستاردى ءبىزدىڭ جىگىتتەر ءۇش جۇلدەمەن قورىتىندىلادى.سوڭعى ءۇش ازيا چەمپيوناتىنىڭ ناتيجەلەرى كوڭىلگە قۋانىش ۇيالاتادى. وسى جارىستىڭ بارلىعىندا دا ءبىز الدىڭعى لەكتەن كورىندىك. مىسالى، 2016 جىلى جالپى كوماندالىق ەسەپتە ەكىنشى ورىن الساق، 2017 جانە 2018 جىلدارى ءۇشىنشى ساتىعا جايعاستىق. سوڭعى بەس باسەكەدەن باس جۇلدەسىز ورالعان ەمەسپىز. بىلتىر تىپتەن جەتى بىردەي جۇلدەنى كەۋدەمىزدە جارقىراتتىق. ونىڭ ەكەۋى التىن! ولاي بولسا، ساناۋلى كۇندەردەن كەيىن شىمىلدىعى ءتۇرىلەتىن ءدۇبىرلى دودادا وسىدان 13 جىل بۇرىنعى كورسەتكىشىمىزدى قايتالاپ، سارى قۇرلىقتىڭ ەڭ ۇزدىك كومانداسى اتانساق، عانيبەت بولار ەدى...
|
يېقىندا رادىئو ئاڭلىغۇچىلىرىمىزدىن بىرىنىڭ ئىنكاس قىلىشىچە، ئۈرۈمچىنىڭ نېفىت خىمىيە زاۋۇتى ۋە پولات زاۋۇتىدىكى ساقال بۇرۇت قويغان ۋە ياغلىق ئارتقان ئۇيغۇر ئىشچى خىزمەتچىلەرنىڭ زاۋۇت قورۇسى ۋە ئولتۇراق رايونىدىكى ئاپتوبۇسلارغا چىقىشى چەكلەنگەن. ئەھۋالنى ئىنكاس قىلغۇچىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، بۇ تۈزۈم، بۇلتۇرقى 5 ئىيۇل ۋەقەسىدىن كېيىن، مەزكۇر زاۋۇتتىكى خىتاي ئىشچىخىزمەتچىلەرنىڭ تەلىپىگە بىنائەن يولغا قويۇلغان.ئۈرۈمچى نېفىت خىمىيە زاۋۇتى 1975 يىلى قۇرۇلغان، ئۇنىڭ قارمىقىدا خىمىيە زاۋۇتى ۋە سۇلياۋ زاۋۇتى قاتارلىق 19 تارماق زاۋۇت ۋە مۇلازىمەت شىركىتى مەۋجۇت. زاۋۇت شەھەردىن 20 كىلومېتىر يىراقلىقتا، زاۋۇتنىڭ كۆلىمى 18 كۋادرات كىلومېتىر بولۇپ، زاۋۇتلار ۋە سېخلار ئارىسىدىكى ئاپتوبۇس قاتنىشى زاۋۇتتىكى ئىشچى خىزمەتچىلەرنىڭ خىزمەت ۋە تۇرمۇشىنىڭ مۇھىم پارچىسى ھېسابلىنىدۇ. يېقىندا رادىئومىزغا كەلگەن بىر ئىنكاستا بۇ زاۋۇتتا ئىشلەيدىغان ساقال بۇرۇت قويغان ۋە ياغلىق ئارتقان ئۇيغۇر ئىشچى خىزمەتچىلەرنىڭ ئاپتوبۇسقا چىقىشى چەكلەنگەنلىكى بىلدۈرۈلدىمەزكۇر ئۇچۇرنى ئېنىقلاپ زاۋۇتقا تېلېفون قىلغىنىمىزدا، زاۋۇت رەھبەرلىكى سوئاللىرىمىزغا جاۋاب بېرىشنى رەت قىلدى. زاۋۇتتىكى ئۇيغۇر ئىشچى خىزمەتچىلەرمۇ بۇ ھەقتىكى سوئاللارغا جاۋاب بېرىشتىن ئۆزىنى قاچۇردى. مەزكۇر خەۋەرنىڭ چىنلىقى ئىسپاتلانمىغان بولسىمۇ، ئۇيغۇر رايونىدا بولۇپ ئۆتكەن ۋەقەلەر، مەزكۇر خەۋەرنىڭ چىنلىق ئېھتىمالىنى كۈچلەندۈرمەكتە.بۇرۇن ساقال بۇرۇت چەكلىمىسى، قەشقەر ۋە تۇرپان قاتارلىق جايلاردا ھۆكۈمەت ئورگانلىرىدا ۋە مەكتەپلەردە يولغا قويۇلغان. ئۇ چاغدىكى بۇ خىل يولغا قويۇش، ھۆكۈمەتنىڭ پىلانلىشى ۋە ئورۇنلاشتۇرۇشى بىلەن بولغان. ئەمما، بۇ قېتىم ئۈرۈمچى نېفىت خىمىيە زاۋۇتىدا يولغا قويۇلۇشى، زاۋۇتتىكى خىتاي ئىشچى خىزمەتچىلەرنىڭ تەلىپىگە بىنائەن بولغان. ئۇنداقتا خىتاي خەلقى نېمە ئۈچۈن ئۇيغۇرلاردىكى ساقال بۇرۇتتىن بىئاراملىق ھېس قىلىدۇ؟ مانا بۇ نۇقتىنى چۆرىدىگەن ھالدا، سىياسىي كۆزەتكۈچى ئىلشات ئەپەندى بىلەن سۆھبەت ئېلىپ باردۇق. ئۇ خەلقئارا ۋەزىيەتنىڭ ۋە ئۇيغۇر رايونىدىكى سىياسىي ۋەزىيەتنىڭ تەسىرى بىلەن، خىتايلار ساقال بۇرۇتنى دىنىي بىر ئىرادىنىڭ ۋە ياكى مىللىي غايىنىڭ سىمۋولى دەپ چۈشىنىپ قېلىۋاتقان ۋە مۇشۇ سەۋەبتىن بىئارام بولۇۋاتقان بولۇشى مۇمكىنمۇ دېگەن سوئالىمىزنى جاۋاب بەردى.بىر ئۇيغۇر: پەقەت ساقال قويغانلىقىم ئۈچۈنلا 6 قېتىم سولاندىمكۆزەتكۈچىلەر خوتەندىكى روپاش ئاياللارغا قارىتىلغان كەمسىتىش سىياسىتىنىڭ ئاقىۋىتىدىن ئەندىشە قىلماقتائۇيغۇرلارغا قارىتىلغان باستۇرۇش ھەققىدىكى خىتاي زىيالىيلىرىنىڭ ئىزدىنىشى دىققەت قوزغىدىخىتاي مۇتەخەسسىسىنىڭ چۈمبەل ئۇسۇلى ھەققىدىكى قارىشى ئەيىبلەشكە ئۇچرىدىئۇيغۇر ئېلىدە ساقال قويماي، ياغلىق چىگمەي مەدەنىيەتلىك شەھەر ئاھالىسى بولۇش تەشۋىق قىلىنماقتاخىتاي ساقچىنىڭ شىكايىتى: ئۇيغۇرلار ھۆكۈمەت بىلەن دىنىي قىياپەتلىرى ئارقىلىق قارشىلىشىۋاتىدۇكىيىم كېچەك يۈرۈش تۇرۇش چەكلىمىلىرى ئۇيغۇرلارنى نارازى قىلماقتا
|
باسقى بەت سىرسۇحبات تاعىلىم مەن تاعزىم02.05.2017سىرسۇحبات 4 پىكىر 1,609 رەت قارالعانجالعاسى. باسى بەلگەرگە حات ماقالاسىندافورماتسيالىق دامۋ ۇلگىسى عانا ەمەس، مىنەزقۇلىقتارى دا ءبىربىرىنە ۇقسامايتىن حالىقتاردىڭ اراسىن جاقىنداتا تۇسكەنى ءۇشىن ادام بالاسى ەڭ الدىمەن ادەبيەتكە قارىزدار. ءسوز ونەرى قيالىمىز تۋعىزعان مىنا ءفانيدىڭ جالعان كورىنىسى ەكەنىنە قاراماستان، ول بىزگە كۇرمەۋى كۇردەلى تىرشىلىكتىڭ تەرەڭگى قاباتىندا جاسىرىنعان قۇندىلىقتاردى تابۋعا كومەكتەسىپ كەلەدى. ناسىلدىك، ءدىنيعۇرىپتىق ايىرماشىلىعىمىزعا، قاي جەردە، مەيلى ول ساحارانىڭ ءشولى مە، الدە، تەڭىزدىڭ كوك مايسا جاعالاۋى ما، نەمەسە ءتىپتى، شەكسىزدىگى ساعىمدى دا اداستىراتىن كەڭ بايتاق دالا ما تۋىپ، پەشەنەمىزگە قانداي ۇلتتىڭ وكىلى بولۋ تاعدىرى جازىلعانىنا قاراماستان ادەبيەت ءبارىمىزدى مۇڭايتاتىن، قۋانتاتىن، تابىستىراتىن، تاڭ قالدىراتىن، بىرىكتىرەتىن، اياۋشىلىعىمىزدى وياتىپ، باۋىرماشىلدىق سەزىمىمىزدى ارتقىزا تۇسەتىن، اقىلمەن ءتۇسىندىرىپ بەرە المايتىن، ءبىزدىڭ سانامىزدان دا بيىك تۇرعان قۇدايدىڭ قۇپياسى. ءسوز سىيقىرى بىزگە تالاي دۇنيەنىڭ سىرىن اشتى، مەرەيىمىزدى ۇستەم ەتىپ، جانىمىزدى جىگەرلەندىرگەن ءتىل قۇدىرەتى ارقىلى ارمانىمىزدىڭ اسقارىندا مۇنارتقان بيىك شىڭداردى دا باعىندىرىپ، ادام بالاسىنىڭ اقىماقتىعى تۋعىزعان كەدەرگىلەردى بۇزىپجارىپ وتتىك. قۇدايدىڭ كەنجە بالاسىنداي بولىپ ءفانيدىڭ ەسىگىن اشقاننان بەرى ادامدىق باستاۋدىڭ تۇنىعىن لايلايتىن ارەكەتتەردىڭ بارىنە قارسى تۇرا العان ءبىر ۇلى كۇش بولسا، ول ءسوز ونەرى. قيىنقىستاۋ زامانداردىڭ الاساپىران داۋىلىنا، توتاليتارلىق قوعامنىڭ تەگەرەۋرىندى قىسپاعىنا، حالىقتىڭ ازاتتىعىنا كىسەن سالىپ، قانىن سۋداي اعىزعان رەپرەسسيالاردىڭ وزبىرلىعىنا قاراماستان ادەبيەت بارلىق ۋاقىتتا دا بىزگە ادامدىق بولمىسىمىزدى جوعالتىپ الماۋدى ۇيرەتىپ كەلەدى.كەلەشەگىمىز تۇماندانىپ، ەل تاعدىرى جىرتىسقا ءتۇسىپ، باعىتباعدارىمىزدان اداسقان ءولىارادا كەزكەلگەن ۇلتتىڭ ادەبيەتىندە ادام بولىپ قالۋدىڭ تاعىلىمىن كورسەتىپ، قالعىپ بارا جاتقان ساناسىن وياتىپ، رۋحىن ءتىرىلتىپ، ءۇمىت وتىن جاعىپ، كەلەشەككە جول باستايتىن كەمەڭگەرلەرى بولادى. فرانتسۋزداردا ول گيۋگو مەن بالزاك، نەمىستەردە گەتە، ورىستاردا پۋشكين مەن تولستوي، قازاقتاردا ول كىم دەسەك اباي مەن اۋەزوۆ. قازاق دالاسىنىڭ كەڭ بايتاق ساحاراسىندا كەنەتتەن پايدا بولىپ، داڭقى الەمدى شارلاپ كەتكەن بۇل ەكى تاڭعاجايىپ قۇبىلىستىڭ ونەردەگى جارىعى ومىرگە كەلەتىن ءالى تالاي ۇرپاقتىڭ جۇرەگىنە التىنداي ساۋلەسىن ۇيىتاتىن بولادى.ءبىزدىڭ بۇگىن اڭگىمە ەتىپ وتىرعان كەيىپكەرلەرىمىز گەراعاڭ مەن مۇحاڭنىڭ اقىلىنا ساۋلەسىن قوندىرىپ، ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا دا وسى ەكى جاقسىنىڭ ارتىنا قالدىرعان مول مۇراسىنىڭ تيگىزگەن شاراپاتىنىڭ كولكوسىر بولعانىن ايتپاي كەتپەسكە امال كەم.رۋحاني بايلىقتان باسقا ەشتەڭەگە قىزىقپاعان گەرولد بەلگەردىڭ اۋليە اباي جايلى تولعانعان ەسسەسى مەن مۇحتار قۇلمۇحاممەدتىڭ دانىشپان اۋەزوۆ جايىندا جازعان ەڭبەگى جوعارىداعىداي سوزدەردى ايتۋىمىزعا تۇرتكى بولىپ، ءبىزدى وسىنداي ءبىر ويدىڭ مەكەنىنە قاراي جەتەلەي ءتۇستى.گەراعاڭنىڭ ۇشىقيىرى جوق الىپ مۇحيتتاي ادەبيەت كەڭىستىگىنەن تاپقان ولجاسى كوپ، بىراق، ءپىر تۇتىپ، اۋليە ساناپ، بويتۇمارىنداي قاستەرلەپ وتكەن ءۇش ۇلى ارداقتىسى گەتە، پۋشكين جانە اباي بولدى.قىزىق! ۇلتىنىڭ ماقتانىشىنا اينالعان ءۇش كەمەڭگەردىڭ ءتانىن توپىراق جاسىرعاننان بەرى تۇتاس ءبىر كەزەڭدەردىڭ داۋرەنى ارتتا قالىپ، ونداعان ۇرپاق الماستى، وسى بەيمازا مەزگىل ىشىندە الەم كارتاسىندا جاڭا شەكارالاردىڭ سىزىعى جۇرگىزىلىپ، مەملەكەتتەر جوعالىپ، الىپ يمپەريالاردىڭ كۇلى كوككە ۇشتى، بىراق، قوعامدىق، الەۋمەتتىك، ساياسي داعدارىستاردىڭ داۋىلىنا قاراماستان، ءبىزدىڭ بويىمىزداعى ازاتتىققا، ماحابباتقا، ومىرگە ىڭكار قۇشتارلىقتىڭ وتىنداي لاپىلداعان گەتە پۋشكين اباي رۋحىنىڭ جالىنى بۇرىنعىدان بەتەر لاۋلاپ، ادامزات اسپانىنىڭ تورىندە ماڭگىلىكتىڭ حابارشىسىنداي جارقىراپ، جىلدار وتكەن سايىن جۇلدىزى جوعارىلاپ بارادى.ءالى كۇنگە دەيىن نەمىستەر گەتەنى، ورىستار پۋشكيندى، ال مىنا ءبىز قازاقتار ابايدى وقىپ، ويلى جىرلارىنىڭ ساۋلەسىنە شومىلعانىمىزدا ادامدىق تابيعاتىمىزدى تاپقانداي كوڭىلكۇيدىڭ تولقىنىن باسىمىزدان كەشەمىز. جۇلدىزدارى بيىكتەپ بارا جاتقان ءۇش ۇلى حالىقتىڭ دانىشپانى ۋاقىت وتە كەلە سول ءۇش ەلدىڭ كەمەڭگەرىنە عانا ەمەس، ۇلتتىق رۋحىنا دا اينالىپ ۇلگەردى. ۇلتى نەمىس جازۋشىسى بەلگەردىڭ ءدال بايقاعانىنداي، ءار ءتۇرلى تاريحيگەوگرافيالىق ورتادا، ءار ءتۇرلى قوعامدىق فورماتسيا مەن تاريحي كەزدەردە، ءتىل مەن ادەبي ءداستۇرى ءبىربىرىنەن مۇلدەم الشاق جاعدايدا ءومىر سۇرگەندەرىنە قاراماستان، بۇل ۇلى اقىنداردىڭ تاعدىرلارىندا، دۇنيەتانىمدارىندا، ىزدەنىستەرىندە، ادامگەرشىلىك ىنتاتالابىندا، ۇلتتىق مادەنيەتتى دامىتىپ، ۇلتتىق ساناسەزىمدى وياتۋ باعىتىنداعى ەرەسەن ەڭبەكتەرىندە ۇندەس، سارىنداس اۋەندەر كوپ.ءدال بۇگىنگىدەي يدەولوگيامىز السىرەپ، ءدىنىمىز شاتاسىپ، ءدىلىمىز اداسىپ، ءتىلىمىز الاشۇبارلانىپ بارا جاتقان شىرعالاڭ زاماندا اباي ءبىزدىڭ كەمەڭگەرىمىز، باعىت تۇزەيتىن تەمىرقازىعىمىز عانا ەمەس، ەندىگى جەردە ادام بولىپ قالۋىمىزدىڭ كەپىلى مەن جالعىز مۇمكىندىگىنە دە اينالعانداي. يسلام شەكپەنىن جامىلىپ، ميىمىزدى ايرانداي اشىتىپ جىبەرگەن ءدىني باعىتتاردىڭ شىلاۋىنا شىرمالماي، كەمەڭگەر ويلارىنىڭ جۇمباعىنا تەرەڭ بويلاعانىمىزدا عانا ءبىز شىن مانىسىندەگى ۇلتتىق بولمىسىمىزدى تابامىزپارادوكس! ۇلتى نەمىس گەراعاڭ اۋەلى گەتە ارقىلى بولمىسىن تانىپ، سودان كەيىن عانا بارىپ ابايدى اشۋى ءتيىس ەدى. بىراق، ءبارى كەرىسىنشە بولدى. ەڭ الدىمەن ول مىڭمەن جالعىز الىسقان اباي جۇمباعىنا ءۇڭىلدى، كەمەڭگەردىڭ شىعارماشىلىق الەمىنىڭ سان قىرلى تابيعاتىن زەرتتەي ءتۇسىپ، بىرتەبىرتە گەتەنىڭ اقىندىق الەمىنىڭ شىڭىراۋىنا بويلادى. بۇرىنسوڭدى اڭعارماعان جاڭا اقىندى اشتى. ۇلى شايىردىڭ ءبىر ولەڭىن نەمىسشەدەن وقىپ قاراڭعى تۇندە تاۋ قالعىپ, سوسىن، لەرمونتوۆتىڭ ءتارجىمالاۋىندا ورىسشاسى جانە اباي اۋدارماسىنداعى قازاقشاسىمەن تانىسقان گەراعاڭنىڭ شىندىقتىڭ ارقانىنان اتتاپ كەتە الماي گەتەگە ءۇش، لەرمونتوۆقا ءتورت، ال، ابايعا بەس قويار ەدىم دەپ اعىنان اقتارىلۋىندا ۇلكەن گاپ، تەرەڭ سىر جاتىر. مۇمكىن قاتەلەسەتىن دە شىعارمىز. ءبىزدىڭ ويىمىزشا ابايدىڭ تاعىلىم الىپ، تاعزىم ەتكەن ۇستازدارى گەتە مەن پۋشكيندەردەي داڭقىنىڭ جەر جارىپ، اتاعىنىڭ ايداي الەمگە جايىلىپ كەتە الماۋىنىڭ جالعىز عانا سەبەبى قازاق بولىپ تۋعانىندا. بۇل ابايدىڭ كەمشىلىگى ەمەس ءبىزدىڭ وسالدىعىمىز. ەگەر نەمىس نەمەسە ورىس توپىراعىن ەمىپ تۋعاندا ابايدىڭ اقىندىق داڭقى گەتە مەن لەرمونتوۆتاردان الدەقايدا بيىك بولارى ءسوزسىز. گەراعاڭنىڭ ءبىر ولەڭ ارقىلى ءۇش ۇلى اقىننىڭ شىعارماشىلىعىنا باعا بەرگەن تۇجىرىمى بىزگە وسىنداي قورىتىندى جاساپ، وي تۇيۋگە يتەرمەلەي ءتۇستى.مادەنيەتى وزىق ەكى ەلدىڭ اقىندارىنان ابايدىڭ ارتىقشىلىعى ول شىعىستىڭ دا، باتىستىڭ دا دانالىعىن وي سۇزگىسىنەن وتكىزىپ، بويىنا ءسىڭىرىپ، الەمدەگى بارلىق حالىققا ورتاق يدەيانى ۇسىنا بىلگەن ادامزاتتىڭ اۋليە اقىنى. ءبىر قىزىعى ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ دەگەن ماعىناداعى ادامگەرشىلىك مۇراتتىڭ التىن قازىعىنداي يدەيانى مادەنيەتى وزىق ەلدىڭ وكىلدەرى نەمىس گەتە، ورىس پۋشكين دە ەمەس، قازاق اباي ايتتى. ەندەشە قازاق توپىراعىندا ءوسىپونگەن گەراعاڭنىڭ ۇلى ابايدى ەرەكشە قادىر تۇتىپ، ءتىپتى، گەتەدەن دە ارتىق سۇيۋىندە ءبىر ۇلكەن جۇمباق، باسقا ۇلتتىڭ رۋحىنا جاناسىپ كەتكەن جانعا عانا سىرى ءمالىم قۇپيا جاتىر، ءبىز بىلمەيتىن.گەتەنى وقىسام ابايدى تانىعانداي بولامىن. ابايدى وقىسام گەتەنى تانىعانداي بولامىن, دەگەنىمەن، ءۇش ەلدىڭ ادەبيەتىن دە تەل ەمگەن ەڭبەكقور جازۋشىنىڭ ابايدى سۇيگەن ماحابباتىنىڭ الابوتەن بولعانى ەكى ۇلى اقىننىڭ سان قىرلى تۆورچەستۆوسىن تالداعان ەسسەسىنەن تايعا تاڭبا باسقانداي اڭعارىلادى. تاپ وسىلاي بولۋى زاڭدىلىق تا، ويتكەنى، گەراعاڭ قازاق اقىنىنىڭ رۋحاني مۇراسىمەن توعىز جاسىندا تانىستى. قازاق مەكتەبىنە وقۋعا ءتۇسىپ، ءتىل سىندىرا باستاعان نەمىس بالاسىنا ابايدىڭ قىس ولەڭى قاتتى اسەر ەتتى. سابيلىك سەزىمىن تەبىرەنتىپ، بالالىق كوڭىلىن تولقىتتى.يا، سول جىلى ەسىلدىڭ جاعاسىنداعى كىشكەنە قازاق اۋىلى قارلى بوراننىڭ استىندا قالعان. قىس تا ايتارلىقتاي قاتال بولدى. قازاق دالاسىنا جەر اۋدارىلعان نەمىس وتباسى بۇرىنعى دارىگەرلىك بەكەتتىڭ ءبىر بولمەسىن پانالاپ وتىرعان.سارشۇناق اياز. تەرەزەنى جەل تىقىلداتادى. شاعىن عانا قاڭىلتىر پەشتىڭ ءىشى گۋگۋ ەتەدى. جەتىلىك شامنىڭ سىعىرايعان جارىعىنىڭ استىندا وتىرعان نەمىستىڭ ءبىر بالاسى ابدەن توزىعى جەتىپ، سىرتى الباجۇلبا بولعان وقۋلىعىن الىپ، ولەڭ وقىپ جاتىر.اق كيىمدى دەنەلى، اق ساقالدى،سوقىر، مىلقاۋ، تانىماس ءتىرى جاندى.ءۇستىباسى اق قىراۋ، ءتۇسى سۋىق،باسقان جەرى سىقىرلاپ كەلىپ قالدى.بالا بەلگەر اقىن ولەڭىن وقىپ، ويدىڭ تەڭىزىنە شومعاندا، كىشكەنتاي قارىنداسىن الدىنا سالىپ الديلەگەن اناسى گەتەنىڭ دالانىڭ راۋشان گۇلى ولەڭىن وعان كۇبىرلەپ، بەيكۇنا پەرىشتەنى جۇباتا تۇسەدى. قىستىڭ قارا سۋىعىندا جانىن جىلىتقانداي بولعان گەتە مەن اباي بەينەلەرى نەمىس بالاسىنىڭ ساناسىنا قاتار ءسىڭىپ، جۇرەگىنە التىنداي ساۋلەسىن ۇيىتتى. قيالىنا قانات ءبىتىرىپ، ارمان اسپانىنىڭ اسقارىنا جەتەلەدى.جازۋشىنىڭ وتىز جىل بۇرىنعى گەتە مەن اباي ەسسەسىن قايتا شولىپ شىققانىمدا بەلگەردىڭ بۇيرەگىنىڭ گەتەگە قاراعاندا ابايعا كوبىرەك بۇرعانىن بايقادىم. ءتىپتى، گەتەنى تىلگە تيەك ەتۋ وعان ۇلى ابايدىڭ دانىشپاندىعىن، كەمەڭگەرلىگىن، كورەگەندىگىن دالەلدەۋ ءۇشىن اڭگىمەگە تامىزىق بولعانداي ما، نەمەنە؟ الايدا، قازاقتىڭ بار جاقسىلىعىن كورىپ، جانى حالىقتىڭ رۋحىمەن جاناسىپ كەتكەن جازۋشىنىڭ تاعىلىم العان ۇلى ۇستازى ابايدى الەم ويشىلدارىنىڭ بارىنەن دە جوعارى قويىپ، دانىشپاننىڭ رۋحىنا ءومىر بويى تاعزىم ەتكەن عيبراتىنا تاڭ قالۋدىڭ قاجەتى بار ما؟ جوق. ول وسكەن اۋىلدا ۇلكەنكىشىلەر تەگىس اباي ولەڭدەرىن، اباي اندەرىن جاتقا ايتتى. اۋىل ساحناسىندا اباي سپەكتاكلى قويىلدى. اباي جولى رومانىن ەلدىڭ ءبارى تالاسىپ وقىدى. ەندەشە قايماعى بۇزىلماعان قازاقى ورتادا تاربيەلەنگەن بەلگەردىڭ ادامزاتتىڭ ءبارىن دە ايمالاپ، قۇشاعىنا سىيعىزىپ جىبەرە الاتىن پوەزيا پايعامبارىن گەتەدەن دە ارتىق جاقسى كورمەۋى قالايشا مۇمكىن بولماق. كەلىننىڭ بەتىن كىم اشسا، سول وعان ىستىق بولىپ كورىنەدى ەمەس پە. ادامگەرشىلىكتىڭ الىپپەسىن ۇيرەتىپ، جانىنا ىزگىلىكتىڭ شۋاعىن شاشىپ، اقىلىنا ساۋلەسىن قوندىرىپ، تانىمىن تەرەڭدەتكەن ۇلى ابايدى ول نەگە باسقا اقىنداردىڭ بارىنەن ارتىق سۇيمەسىن؟ سوندىقتان دا جازۋشى ءبازبىر بىلگىشتەردىڭ اۋ، ءجۇز توم ەڭبەك جازعان گەتەنى نەبارى ەكى تومدىق مۇرا قالدىرعان ابايمەن سالىستىرۋ ارتىقتاۋ ەمەس پە دەگەن ساۋالىنا ىزالانىپ، بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى: ارتىق ەمەس!.. رۋحاني بايلىقتىڭ قۇنى ەش ۋاقىتتا كولەممەن بەلگىلەنبەيدى. ويتكەنى، كوركەم ادەبيەتتە، جالپى تۆورچەستۆو اتاۋلىدا سان ءاردايىم ساپاعا اۋىسپايدى. ماسەلە، ءسوزدىڭ كوپتىگىندە ەمەس سىباعالى سالماعىندا. وسى تۇرعىدان قاراساق اباي ءسوز جوق، ولەڭنىڭ قادىرقاسيەتىن تەرەڭ تۇسىنگەن الىپ اقىن. اباي پوەزياسى شەتسىزشەكسىز جاتقان سۇلۋ الەم. ونىڭ ءار جولىن وقىپ شىققاندا، دۇنيە سىرىنا قانىعىپ، ويعاوي، سەزىمگەسەزىم قوساسىز. كەيبىر كىپكىشكەنە مينياتيۋرانىڭ ءوزى تۇتاس ءبىر فيلوسوفيالىق كوركەمدىك جۇيەنى اڭعارتىپ وتىرادى. اباي جايىندا جاقسى كىتاپ جازعان ت.الىمقۇلوۆتىڭ جۇمباق جان ابايدىڭ ءار ولەڭى كىتاپشا بولماسا دا، دەربەس ماقالا جازۋعا تۇرادى دەۋىندە ارتىقشىلىق جوق. شىنى سول!. گەرولد بەلگەر اباي مەن گەتە.بەلگەر شىعارماشىلىعىنىڭ شىڭدالۋىنا عانا ەمەس، ازاماتتىق ۇستانىمىنىڭ قالىپتاسۋىنا دا ابايدىڭ رۋحاني مۇراسىنىڭ زور ىقپالى ءتيدى. جازۋشى ۇلى اقىن تۋىندىلارىنان العان تاعىلىمىن جانىمەن قابىلداپ، جۇرەك قازىناسىنا اينالدىرىپ، قازاقتىڭ ساناسىنا كۇندەي جارقىراعان اباي شۋاعىنىڭ ساۋلەسىن تۇسىرۋگە ۇمتىلدى. اباي اتامىز ايتقان بەس اسىل ءىس تالاپ ەڭبەك تەرەڭ وي قاناعات راقىمدى ويىنا قورىتىپ، بويىنا سىڭىرگەن تالانتتىڭ ادامدىق تابيعاتىندا ينەنىڭ جاسۋىنداي دا جالعاندىق پەن جاساندىلىق بولعان جوق. بەلگەردىڭ ومىردەگى بۇكىل ءىسارەكەتىنەن اباي تاعىلىمىنا دەگەن ادالدىعى ايدارلانىپ تۇراتىن.ادەبيەتتىڭ بوساعاسىنان جاڭا تۇسكەن كەلىندەي بولىپ اتتاعاندا جازۋشىلىقتاعى ەڭ العاشقى تالابىن قازاق قالامگەرلەرىنىڭ شىعارمالارىن ورىس تىلىنە اۋدارۋدان باستاعان گەراعاڭ الدىنا بيىك ماقسات قويا ءبىلدى. قازاق كلاسسيكتەرىنىڭ كولەمى كەرە قارىس روماندارىن ورىس تىلىندە سويلەتۋ ءۇشىن كۇندىز كۇلكىنى، تۇندە ۇيقىنى ۇمىتىپ تىنىمسىز ەڭبەك ەتكەن جانكەشتىلىگى نەگە تۇرادى دەسەڭىزشى. نەمىستىڭ ۇلى اقىنى گەتە ءوزىنىڭ حاتشىسى بولعان ەككەرمانعا بىردە بىلاي دەپتى: مەنى جۇرت جولى بولعىشتىڭ ءوزى بولدى دەپ ويلايدى. ارينە، مەنىڭ تاعدىرعا، ومىرگە وكپەم جوق. بىراق مەن ءومىر بويى اۋىر بەينەتتەن ارىلماي كەلەمىن، ءتىپتى وسى جەتپىس بەس جىل ىشىندە ءبىر اي دا بولسا جان راقاتىن كورمەپپىن. ءدال وسىنداي ماعىناداعى ءسوزدى مەنىڭ ويىمشا قازاق توپىراعىندا ءوسىپءونىپ، سەكسەننەن اسا بەرگەندە دۇنيە سالعان نەمىس بەلگەرگە دە قاراتىپ ايتۋعا ابدەن بولادى. ءسوز ونەرىنىڭ دەرتىنە شالدىققان ول ءومىر بويى تالاپتانىپ، ەڭبەكتەنىپ، جان راقاتىن كورمەي ويدىڭ شىڭىراۋىن قازدى. جان الەمىنە ولشەم بولاتىن رۋحاني بايلىقتى ول ابايدان تاپتى. گەراعاڭنىڭ ازدى قاناعات تۇتاتىن ادام ەكەنىنە سۇحبات الۋ ءۇشىن ۇيىنە بارعانىمدا كوز جەتكىزگەنمىن. جۇپىنى عانا پاتەرىنەن كىتاپتان باسقا بايلىق كوزىمە شالىنبادى. ەڭ عاجابى ول كوز مايىن تاۋىسىپ وقىعان كىتاپتارى جايىندا پىكىر بىلدىرۋگە دە ۋاقىت تاباتىن. قالامگەر قاۋىمدى جۇرتتىڭ سوزىنە ەمەس، شىعارماسىنا قاراپ باعالايتىن. سوندىقتان دا ونەر ادامدارى جايىندا گەراعاڭنىڭ مىنا كوپشىلىكتىڭ ايتىپ جۇرگەنىنە مۇلدە ۇقسامايتىن ءوز ويى، ءوز پىكىرى بار بولاتىن.ۇلى ابايدىڭ بەس دۇشپانى وتىرىكوسەكماقتانشاق ەرىنشەك بەكەر مال شاشپاق تى جانىنا جولاتپاعان ءبىر جازۋشى بولسا، ول ءدال وسى نەمىس بەلگەر شىعار. ول ەش ۋاقىتتا دا وتىرىك سويلەمەيتىن. باسقا تۇگىل، سول ءۇشىن جاقىن ارالاسىپ كەتكەن زامانداستارىنا دا مىنەزى جاقپاي قالعان كەزدەرى كوپ. جالعاندىققا جانى قاس گەراعاڭنىڭ ات باسىنداي التىن بەرسە دە ازاماتتىعىنا كىر جۇعىپ قالاتىن تىرلىككە بارمايتىنىن، كۇندەلىگىندە جازىلىپ قالعان مىنا ءبىر ەستەلىگى دالەلدەي تۇسكەندەي.بۇگىن مەنى بولات ءابىلوۆتىڭ ءبىر ارەكەتى تاڭ قالدىردى: تارلان سىيلىعىن تابىس ەتەتىن كەشكە شاقىرىپ، ونى ماعان بەرۋدى ۇيعارعاندارىن ايتتى. مەن اڭتاڭ قالدىم: سەندەر ماعان تارلاندى بەرگەن جوقسىڭدار ما؟ دەدىم. قوسقان ۇلەسى ءۇشىن اتالىمىن.وندا تۇرعان نە بار! دەدى بوكەڭ جۇلىپ العانداي. ەندى ەڭ باستى سىيلىعىن بەرەمىز. ەكى مارتە سوۆەت وداعىنىڭ باتىرلارى بولا بەرەدى ەمەس پە؟. تارلاننىڭ باستى سىيلىعىنا ول جىلدارى الماتىنىڭ قاق ورتاسىنان ءۇش بولمەلى پاتەر ساتىپ الۋعا بولاتىن. ا.ك. جوق، بوكە دەدىم مەن ءۇزىلدىكەسىلدى قارسىلىق ءبىلدىرىپ. بۇلاي ىستەۋگە بولمايدى! ءتۇرلى الىپقاشپا اڭگىمەلەر تۋادى. سىيلىق ءوزىنىڭ ءمانماعىناسىن جوعالتادى. بىراق ءبىز شەشىمدى قابىلداپ قويدىق، قوي. شەشىمدەرىڭدى وزگەرتۋگە تۋرا كەلەدى. مەن سەندەردىڭ شاقىرعان كەشتەرىڭە بارا دا المايمىن. تاياۋدا عانا ينفراكت العانمىن. قالاي، كەلە المايسىز؟ جارتى ساعاتقا بولسا دا كەلىپ كەتىڭىز. بارا المايمىن. وندا جۇبايىڭىز كەلسىن. جوق، جاندارىم. ايەلىم دە بارمايدى. ەگەر تارلان سىيلىعىن بەرسەڭدەر، مەن ودان باس تارتۋعا ءماجبۇر بولامىن. ءسىزدىڭ ايتقانىڭىزدان قايتپايتىن ادام ەكەنىڭىزدى جاقسى بىلەمىز. دەگەنمەن.. جو، جوق. ەندى بۇل تۋرالى اۋىز اشپا.بولاتتىڭ بار ونەرىن سالىپ كوندىرۋگە تىرىسقانىنا قاراماستان مەن ءبىر سىيلىقتى ءبىر ادامعا ەكى مارتە بەرۋگە بولمايتىنا ونىڭ كوزىن جەتكىزدىم.وندا كىمدى ۇسىناسىز؟ ايتالىق يرانعايىپقا، تەمىرحانعا بەرۋگە بولادى. تىنىمباي دا بۇل سىيلىقتى الۋعا ابدەن لايىق. گەرولد بەلگەر تەن دنەي مينۋۆشيح، وتكەن كۇندەر ەلەسى 550 ءشى بەت.مەن گەراعاڭنىڭ جۇرتتىڭ سوزىنە قوسىلىپ وسەك سوققان كەزىن كورگەن جوقپىن. نە ويلاسا دا ىشىنە جاسىرىپ قالماي، ءباسپاسوز بەتىندە كىم تۋرالى بولسا دا پىكىرىن اشىق ايتاتىن.مەن گەراعاڭنىڭ ورىنسىز ماقتانعانىن دا بايقاعان ەمەسپىن. ۇلكەن ىستەردى ءۇنسىز عانا تىندىرىپ تاستاپ، تۇك بىتىرمەگەن ادامداي جىميىپ جۇرەتىن. جۇرتتىڭ ءبارى اۋىزدارىنىڭ سۋى قۇرىپ، ادەبيەتتەگى تولايىم تابىستارىمەن ماقتانىپ جاتقاندا، تالاي تىرلىكتى جاساپ قويسا دا سالماقتى دا، سابىرلى قالپىنان تانبايتىن ەدى، ول.گەراعاڭا ۇنەمى ءبىراق نارسە جەتپەي جاتاتىن. ول ۋاقىت. التىننان دا قىمبات ۋاقىتتارىن قادىرلەي الماعان قازاقتاردى كورگەندە قاتتى قاپالاناتىن. كەيدە ويلايمىن، ءبىر مينۋتىن دا بوس جىبەرمەي، شىعارماشىلىق شەبەرحاناسىندا كۇندىزءتۇنى تىنىم تاپپاي ەڭبەك ەتكەن گەراعاڭ مىنا موماقان جەردىڭ استىندا قالاي عانا تىنىش جاتىر ەكەن؟.قالاي، ءا؟جاستايىنان قوعامدىق ومىرگە بەلسەنە ارالاسىپ، جۇرتقا ەرتە تانىلعان مۇحتار قۇلمۇحاممەدتىڭ ايتقان سوزدەرىنەن عانا ەمەس، جاساعان ىستەرىنەن دە مەن اباي مەن اۋەزوۆكە دەگەن ەرەكشە قۇرمەت پەن ماحابباتتى بايقاپ جۇرەتىنمىن. القالى جيىنداردا ءسوز العاندا قوس كەمەڭگەردىڭ دانىشپان ويلارىنا جۇگىنىپ، تاعىلىمى مول عيبراتىن تەمىرقازىق ەتىپ ۇستاناتىن ول ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الاسالىسىمەن ەڭ الدىمەن اباي ەنتسيكلوپەدياسىن شىعارىپ، قازاققا تارتۋ ەتتى. ءسوز ونەرىمىزدىڭ باعىتباعدارىن ايقىنداپ بەرگەن ەكى عۇلامانىڭ ەسىمدەرىن ارداقتاۋ ءۇشىن جاساپ جۇرگەن حارەكەتىنە قاراپ، كەيدە ىشىمنەن وسىنىڭ سىرى تەرەڭدە جاتىراۋ دەپ ويلايتىنمىن. 2016 جىلعى جۇلدىز جۋرنالىنىڭ 10 سانىندا جارىق كورگەن مۇحتار قۇلمۇحاممەدتىڭ اكەسى جايىندا تولعانعان تاماشا ەسسەسىن وقىپ شىققانىمدا، ىشكى ءبىر تۇيسىكپەن سەزگەن ويىمنىڭ مەنى الداماعانىنا كوزىم جەتتى. باسە! تەكتىدەن تۋعان تۇلپاردىڭ شابىسى وسىلاي بولۋى كەرەك ەدى، عوي دەگەن ويعا بەرىلىپ، قاراپتانقاراپ تەبىرەنىپ كەتتىم.تاقىرىپقا تۇزدىق رەتىندە عانا ون پەرزەنت تاربيەلەپ، تۇتاس اۋلەت وربىتكەن اكەسى ابرار اكەتايۇلىنىڭ ءومىر جولى مىسالعا الىنعان ادەبي ەسسەدە قازاق دالاسىنا مۇباراك ءدىنىمىزدىڭ قالاي كەلىپ، قالاي تامىرىن تەرەڭگە جىبەرگەن جاعدايى تاريحي وقيعالارمەن شەندەستىرە وتىرىپ باياندالادى. ەسسە جانرىندا جازىلعانىمەن، مونوگرافيالىق زەرتتەۋدىڭ جۇگىن كوتەرىپ تۇرعان ەڭبەكتىڭ ارتىقشىلىعى سول وندا، ءتۇبى اراب بولسا دا، جەرگىلىكتى حالىق اراسىنا بالداي باتىپ، سۋداي ءسىڭىپ كەتكەن قوجالار اۋلەتىنىڭ الاشتىڭ بايتاق جەرىنە قالاي كەلىپ، ورنىن تاپقانى تۋرالى شىندىقتار ءبىر ىزگە تۇسىرىلگەن. مىڭداعان ماقالالاردى ىجداھاتتىلىقپەن شولىپ شىعىپ، تاقىرىپتىڭ ءتۇبىن ءتۇسىرىپ زەرتتەگەن ەسسەدە داۋداماي تۋعىزىپ جۇرگەن تالاي ماسەلەلەرگە عىلىمي دەرەكتەرگە نەگىزدەلگەن تولىققاندى جاۋاپ بەرىلىپتى.بەسىنشى اۋلەتكە دەيىنگى بابالارى شىعىس قازاقستان وڭىرىندە ءوسىپونگەن مۇحاڭنىڭ ارعى اتالارى قاسيەتتى تۇركىستان جەرىنەن شىققان قوجالار بولىپ تابىلادى. قىر ەلىنىڭ سوڭعى رەت باس كوتەرگەن باتىرى كەنەسارى حاننىڭ تۇسىندا ۇلى جازۋشى اۋەزوۆتىڭ بابالارىمەن بىرگە ونىڭ دا اتالارى سەمەي وبلىسىنىڭ جەرىنە قاراي قونىس اۋدارادى. ولاردى بۇل جاققا اتاقتى اقتايلاق بي شاقىرسا كەرەك. ءوزى دە يسلامدى تەرەڭ بىلەتىن، مەيىلىنشە ءدىندار ادام قارعا تامىرلى قازاقتاردى قۇداي جولىنا سالىپ، حالقىنا قۇران حاديستەرىن ۇيرەتپەك نيەتتە بولىپتى. وسىلايشا ءدىن بىلىمىنە وتە جەتىك بولعان ارعى باباسى ءمىرحاليد پەن اۋەزوۆ اۋلەتىنىڭ اتالارى ساياقىپ دەگەن كىسىلەر وتىز وتباسى اعايىنتۋىستارىن باستاپ ۇزاق جولعا شىعادى دا، قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى اياگوز اۋدانىنىڭ جەرىنە كەلىپ توقتايدى.وسى ارادان ولاردىڭ جولى اجىراپ، ساياقىپ وتاعاسى بەردىقوجا اتتى بالاسىمەن بىرگە سولتۇستىكباتىس جاقتاعى شىڭعىس تاۋلارىنا قاراي بەتتەيدى. بۇل وڭىرگە ول كەزدە ابايدىڭ اكەسى اعا سۇلتان قۇنانباي بيلىك جۇرگىزىپ تۇردى. ال، مۇحتار قۇلمۇحاممەدتىڭ اتابابالارى وڭتۇستىكشىعىس جاقتا اباي دۇنيەگە كەلگەن جەردەن 400500 شاقىرىمداي قاشىق جەردى مەكەندەيدى.كولەمدى ەسسەدەگى سۋرەتكەرلىك شەبەرلىكپەن باياندالعان وقيعالارمەن تانىسا كەلىپ قازاقتىڭ ەكى ۇلى عۇلاماسىنا دەگەن ۇلى ماحاباتتى ابرار اكەتايۇلىنىڭ سابيلىك كەزدەن بالاسىنىڭ بويىنا ءسىڭىرىپ، ساناسىنا ۇيالاتىپ كەتكەنىنە كوزىم جەتتى. باستاۋىش سىنىپتى بىتىرمەي جاتىپاق ول اكەسىنىڭ قولقالاۋىمەن اباي جولىنىڭ ءتورت كىتابىن وقىپ تاۋىسادى. ول از بولعانداي ماقانشىنىڭ ماقپال كەشتەرىندە ونى اكەسىنە داۋىستاپ وقىپ بەرۋدى ادەتكە اينالدىرادى. كىتاپتىڭ قىزىعىنا ءتۇسىپ، جىلدامداتا وقۋعا كىرىسكەندە اكەسى ونى كىلت توقتاتىپ، كەز كەلگەن كىتاپتى اسىقپاي، اپتىقپاي بابىنا كەلتىرە وقىساڭ ءوزىڭ دە ءلاززات الاسىڭ، تىڭداعان ادام دا راحاتقا باتادى، ەسىڭە دە جاقسى ساقتايسىڭ، دەپ ءار شىعارمانىڭ مازمۇنىنا تەرەڭ بويلاۋعا باۋليدى. ەرتەڭىندە اناۋ جەرى قالاي بولدى ءوزى؟ دەپ قايىرا سۇراپ، قانشالىقتى تۇسىنگەنىن تەكسەرىپ وتىرادى. مىنە، وسىلايشا اباي ەسىمى سابيلىك كۇنىنەن مۇحتاردىڭ جۇرەگىنە ۇيالاپ، ولەڭدەرى انا سۇتىمەن بىرگە بويىنا رۋحاني ازىپ بولىپ دارىدى.1961 جىلى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ باسشىلىعىمەن، ءا.جيرەنشيننىڭ قۇراستىرۋىمەن ابايدىڭ قالىڭ ءبىر تومدىعى جارىق كوردى. ۇلى اقىننىڭ رۋحاني مۇراسىنىڭ كىتاپ بولىپ باسىلىپ شىعۋى قازاقتىڭ رۋحانيمادەني ومىرىندەگى ەلەۋلى وقيعا بولدى. قىرداعى ەل ىشىندە قىزعا جاساۋ ازىرلەگەندە ىشىنە اباي ولەڭدەرىنىڭ كىتابىن سالۋ داستۇرگە اينالعانى بۇل كىتاپتىڭ قانشالىقتى قۇندى بولعانىن ايعاقتاي تۇسكەندەي. ايتپاقشى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ كىشى قىزىنا قىمبات سىيلىق رەتىندە مۇحتار اۋەزوۆتىڭ اباي جولى ەپوپەياسىنىڭ مۇقاباسى كۇمىسپەن كۇپتەلگەن قوس تومدىعىن تارتۋ ەتىپ، ەل ىشىندە بۇرىننان بار جاقسى ءداستۇردى ۇلتتىڭ ساناسىندا قايتا جاڭعىرتقان بولاتىن.ابرار اكەتايۇلىنىڭ ەڭ قىمبات مۇلكىندەي قاستەرلەپ ۇستاعان كىتابى ابايدىڭ ءبىر تومدىعى بولدى. ۇنەمى جاستىعىنىڭ استىندا جاتاتىن كىتاپتى سان مارتە قايىرا، تامسانا وقىپ: جارىقتىق ابايدان بار سۇراعىنا جاۋاپ تاباسىڭ. وسىنشاما دانىشپاندىق ءبىر ادامعا قالاي عانا ءبىتتى ەكەن!، دەپ تامسانىپ وتىردى. م.اۋەزوۆتىڭ اباي جولى جونىندە: اباي تۋرالى جازعاندا مۇحاڭنىڭ قالامىن دانىشپاننىڭ ارۋاعى جەتەلەپ وتىرعان عوي. ايتپەسە مۇنداي عاجايىپ كىتاپ دۇنيەگە كەلەر مە ەدى، دەگەن ءسوزىن بەلىنەن تۋعان پەرزەنتى ءسابي كۇنىنەن قۇلاعىنا قۇيىپ ءوسىپ، ەسەيە كەلە ءوزىنىڭ دە اباي مەن اۋەزوۆ مۇراسىن تانۋعا دەگەن ىنتىزارلىعى ارتا ءتۇستى. ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، الماتىعا وقۋعا اتتانعاندا، اسىلزادا اكەسى بالاسىنا ءوزىنىڭ تەرى ءسىڭىپ، قولىنىڭ تابى قالعان ابايدىڭ ءبىر تومدىعىن ۇستاتىپ: قىسىلساڭ دا، قينالساڭ دا، وسسەڭ دە، وركەندەسەڭ دە بار سۇراقتى وسى كىتاپتان تاباسىڭ، دەگەن وسيەتىن ايتادى. اكەسىنىڭ امانات ەتىپ ايتقان وسيەتىن ول ءومىر بويى ۇمىتپاي، اباي جىرلارىنا جۇرەگىن جىلىتىپ، كەمەڭگەردىڭ اسىل سوزدەرىن بويتۇمارىنداي قاستەرلەپ كەلەدى.جالعاسىن اۋەزوۆ جانە اباي جولى ماقالاسىنان وقي الاسىزدارماڭگىلىكپەن ۇندەسۋ20170502الدىڭعى اۋەزوۆ جانە اباي جولىكەلەسى بەلگەرگە حاتشورتانبايدىڭ جيىرما بەس ءانىقازاق ءانى مەنى قاي جەرگە، قاي قيىرعا اپارمادى. ءالى دە ءالى دە جول ۇستىندەمىن. تاعى تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا اباي مەن اۋەزوۆتى مۇحتار قۇلمۇحاممەدتەي ناسيحاتتاعان ادام ساناۋلى عانا. ۇلتتىڭ ۇلى تۇلعالارىن وسىلاي ۇلىقتاۋىمىز كەرەك. جاقسىنىڭ ىستەگەنىن كوپكە ۇلگى رەتىندە ايتىپ جۇرگەنىمىز ابزال.جاقىندا مۇحتار اعاي ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتكە كەلىپ، ءدارىس وقىدى. سول كەزدە ءار ءسوزىن ابايدان باستاپ، دانىشپاننىڭ ولەڭدەرىن مىسالعا كەلتىرىپ وتىردى. ابايدى جاي ءبىلىپ قانا قويماي، تۇلابويىمەن سەزىنىپ، ساناسىنا سىڭىرگەن ادام قازاققا قىزمەت ەتپەي قويمايدى. مۇحتار اعايدىڭ ەل ءۇشىن جاساپ جاتقان يگى ىستەرى سونىڭ جارقىن ءبىر كورىنىسىماقالا ءسوزسىز جاقسى جازىلعان ەكەن. ۇعىنىقتى، ارتىق تۇسى جوق، جۇپجۇمىر. وقىپ وتىرىپ حالقىمىزدىڭ اسىلدارىن ناسيحاتتاۋعا ەڭبەك سىڭىرگەن ازاماتتاردى قالاي دارىپتەسەك تە جاراسادى عوي دەگەن وي ءتۇيدىم. جارايسىز، امانگەلدى باۋىرىم. مۇحتار مىرزا سىزگە جاراتقان ءبىر ءوزى جار بولسىن.قايران گەراعا! تەكتى ەدىڭىز عوي. سول تەكتىلىگىڭىزدەن تالايدان قۇر قالدىڭىز. بۇگىندە تارلان تۇرماق ودان دا زور سىيلىقتاردى ەكى ەمەس، بىرنەشە مارتە السا دا ارلانبايتىندار بار. ماقالا تالايدى ەسكە تۇسىرەتىندەي تۇنىق جازىلعان ەكەن.تەكتىدەن تۋعاننىڭ دەگدارلىعىارقانىڭ شەتىندەگى ۇلى تويتوعىزىنشى جىلى بولعان وقيعالارتاريحتىڭ ءبىر ۇزىگى
|
ئارزۇ تىۋىش بلوگى : ئارزۇتەرىپىدىن تىۋىش دا شەنبە, ئىيۇن 20, 2015 , . , يەرشارى خارەكتىرلىك كىلىمات ئىللىپ كىتىش ھادىسى بىر نەچچە يىلنىڭ ئالدىدا ھەممىنىڭ ئاغىزىدا بار ئىدى. يېقىندىن بۇيان بەزى دەرسلىكلەردە تاسادىبى بۇ گەپنى ئۇچۇرتۇپ قالمىسام خەۋەرلەردىمۇ ئانچە ئاڭلاپ كەتمەيدىغان بولدۇم. شۇنىڭغا قارىغاندا كىلىمات قايتىدىن سۇۋۇۋاتقان بولسا كېرەك. راست، يېقىندا سەھرايى كەبىردىكى ئەسىرلەپ قار يۈزى كۆرۈپ باقمىغان يەرلەردىمۇ قار ياغدى دەپ ئاڭلىدىم. بۇ يىل بىر ئايالنىڭ چەي
|
بوگاتىر كومىر جشس بىلتىر 44 ملن توننا ەنەرگەتيكالىق كومىر ءوندىردىقازاقستان 13 مامىر، 2020بوگاتىر كومىر جشس بوگاتىر جانە سەۆەرنىي كەنىشتەرىندە اشىق تاسىلمەن كومىر وندىرەتىن الەمدەگى ەڭ ءىرى كاسىپورىنداردىڭ ءبىرى. كومىر رازرەزدەرى پاۆلودار وبلىسىندا ەكىباستۇز قالاسىنا جاقىن ورنالاسقان. بۇل تۋرالى يدم ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.كەن ورنىنىڭ تەڭگەرىمدىك قورى شامامەن 3 ملرد توننا كومىردى قۇرايدى. كومپانيا وندىرىستىك قىزمەتتىڭ باسىنان باستاپ ءوندىرىستى تەحنيكالىق قايتا جاراقتاندىرۋمەن اينالىسادى. تاس كومىردى ءوندىرۋ بويىنشا كوشباسشى جانە رەسەيگە كومىردى نەگىزگى ەكسپورتتاۋشى. بۇگىنگى تاڭدا كاسىپورىندا 7 مىڭنان استام ادام ەڭبەك ەتەدى.2019 جىلدىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا بوگاتىر كومىر جشس 44،85 ملن توننا ەنەرگەتيكالىق كومىر ءوندىردى. ىشكى نارىققا 33،8 ملن توننا كومىر تيەلىپ، رەسەيلىك تۇتىنۋشىلارعا 10،9 ملن توننا ەكسپورتتالدى. كومپانيا بيىل دا وسى كورسەتكىشتەردى ساقتاپ قالۋعا نيەتتى.بوگاتىر كومىر جشس وندىرەتىن كومىر قازاقستاننىڭ ءىرى ەلەكتر ستانتسيالارىن وتىنمەن قامتاماسىز ەتەدى. ەلىمىزدىڭ بارلىق ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋدىڭ شامامەن 33 كومپانيا ونىمىنە تيەسىلى. سونداياق رەسەيدىڭ ءىرى ورتا ۋرال ەلەكتر ستانتسيالارى، ونىڭ ىشىندە رەتستين ماەس، ترويتسك ماەس كومپانيالارىنا جەتكىزەدى.2014 جىلى بوگاتىر كومىر جشس بەنەفيتسيارلارى سامۇرىقەنەرگو اق 50 جانە رۋسال بك 50 اك كومىر ءوندىرۋدىڭ تسيكلدىكاعىمدىق تەحنولوگياسىنا تسات كوشۋ جوباسىن ماقۇلدادى. بۇل، ەڭ الدىمەن، تاۋكەن جۇمىستارىنىڭ نەعۇرلىم تەرەڭ قاباتتارعا كوشۋىنە، كەن ورنىن يگەرۋدىڭ تاۋكەنگەولوگيالىق جانە تاۋكەن تەحنيكالىق جاعدايلارىنىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى. قازىرگى ۋاقىتتا جوبانىڭ تەحنيكالىقەكونوميكالىق نەگىزدەمەسى ازىرلەندى. نەگىزگى جابدىقتى جەتكىزۋشى بولىپ گەرمانيانىڭ ونەركاسىپتىك كونتسەرنى انىقتالىپ، ونىمەن كەلىسىمشارت جاسالدى جانە ينجينيرينگتىك جۇمىستاردى جۇرگىزۋ باستالدى. 1 جەلى جانە 2 جەلى جابدىقتارىن دايىنداۋ جانە جەتكىزۋ ءۇشىن ءبىرىنشى جانە ەكىنشى اۆانس تولەمى جۇرگىزىلدى. ەادبمەن نەسيە شارتىنا قول قويىلدى.جوبا شەڭبەرىندە كارەرىشىلىك قويمالاردى جانە روتورلى ەكسكاۆاتورلاردى ۇساقتاۋاۋىستىرىپ تيەۋ پۋنكتتەرىنە اۋىستىرۋ جانە كارەرىشىلىك تەمىر جولداردى كومىردى كونۆەيەرلىك تاسىمالداۋعا اۋىستىرۋ ارقىلى ءوندىرىستى جاڭعىرتۋ كوزدەلگەن. بۇل جاڭاشىلدىق بوگاتىر كومىر جشس نەگىزگى قۇرالدارى قورىن جاڭارتۋعا، وندىرىلەتىن كومىردىڭ وندىرىستىك قۋاتى مەن تۇتىنۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا، وندىرۋگە جۇمسالاتىن شىعىندى ازايتۋعا جانە ەكولوگياعا تەرىس اسەرىن شەكتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.سونىمەن قاتار كومىر ءوندىرۋ بويىنشا بوگاتىر رازرەزىنىڭ قۋاتى جىلىنا 32 ملن نان 40 ملن تونناعا دەيىن ارتادى. ەڭبەك ونىمدىلىگى 25 جوعارىلايدى. كومىر ءوندىرۋدىڭ وندىرىستىك وزىندىك قۇنى 12 تومەندەيدى جانە ۆاگوندار اينالىمىنىڭ ورتاشا ۋاقىتى 14،3 ساعاتتان 5،4 ساعاتقا دەيىن قىسقارادى. سونىمەن قاتار جوبادا ەكى كونۆەيەرلىك جەلى قۇرىلىسى قاراستىرىلعان. ولار 2020 2022 جىلدارى 2 كەزەڭمەن ىسكە اسىرىلادى.ارينە، اتالمىش جوبا ەلىمىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى بولىپ سانالادى. ول تاۋكەن ونەركاسىبىندە جانە كارەرلەردى قازۋدا جۇزەگە اسىرىلادى. جوبا كەن ورنىن ودان ءارى دامىتۋعا ىقپال ەتەدى، سونداياق كومىر ەكسپورتى ەسەبىنەن ءوزارا ساۋدا كولەمىن ۇلعايتۋدى كوزدەيدى جانە مەملەكەتتەردىڭ ءوزارا وندىرىستىك ىنتىماقتاستىعىن قولدايدى. قۇرىلىس جانە ودان ءارى پايدالانۋ كەزەڭىندە كومىر ءونىمىن ءوندىرۋدى ۇلعايتۋعا ىقپال ەتەدى.بۇدان باسقا، جاڭا بىرەگەي جابدىقتار مەن ەنەرگەتيكالىق كومىر ءوندىرۋ تەحنولوگياسى ەنگىزىلۋدە. بۇل يننوۆاتسيالىق قۇرامداس بولىكتى ايقىنداپ، رازرەزدەر ىشىندە تۇقىمدى ورنالاستىرۋ جوسپارىنا بايلانىستى ءوندىرۋدىڭ قورشاعان ورتاعا تەرىس اسەرىن ازايتۋدى كوزدەيدى. سونداياق شەتەلدىك قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ قاراجاتى تارتىلاتىنىن اتاپ وتكەن ءجون. جوبانىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە ماڭىزدىلىعىن ارتتىرادى، حالىقارالىق بانك تاجىريبەسىنە ساي بولىپ، كۇردەلى جانە ءىرى مامىلەلەر بويىنشا ەادب قۇزىرەتىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى.جالپى، جوبانى تابىستى ىسكە اسىرۋ پاۆلودار وبلىسى حالقىنىڭ تابىس دەڭگەيىن، ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جانە ەڭبەك جاعدايلارىن ارتتىرۋعا، بارلىق دەڭگەيدەگى بيۋدجەتكە سالىق تولەمدەرىنىڭ ارتۋىنا ىقپال ەتەتىن بولادى. وسىلايشا، جوبانى ىسكە اسىرۋ قازاقستان ەكونوميكاسى ءۇشىن وڭ ناتيجە بەرىپ قانا قويماي، الداعى ۋاقىتتا ەۋرازيالىق كەڭىستىكتەگى ەلدەر ەكونوميكاسىنىڭ ساۋدا الەۋەتىن كەڭەيتۋگە جول اشادى.
|
ئالتايدا يۈز بەرگەن كەلكۈن ئاپىتى، يەرلىكلەرنىڭ تۇرمۇشىغا قىيىنچىلىقلارنى ئېلىپ كەلدى ئۇيغۇرئالتايدا يۈز بەرگەن كەلكۈن ئاپىتى، يەرلىكلەرنىڭ تۇرمۇشىغا قىيىنچىلىقلارنى ئېلىپ كەلدىئالتاي شەھىرى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى ناھىيىلەر كەلكۈن ئاپىتىنىڭ زەربىسىگە ئۇچرىدى.ئۆز مۇخبىرىمىزنىڭ ئىگىلىگەن خەۋىرىگە قارىغاندا، چارشەنبە كۈنىدىكى كەلكۈن ئاپىتىنىڭ تەسىرىگە ئالتاينىڭ بۇرچىن ۋە قابا ناھىيىلىرى ئەڭ قاتتىق ئۇچرىغان. بۇرچىن ناھىيىسىگە قىيان كەلگەنلىكتىن، تاغلىق رايونلاردىكى 3000 دەك كىشى ئۆز ماكانلىرىدىن ئايرىلىپ، بىخەتەر رايونلارغا كۆچۈشكە مەجبۇر بولغان.ئالتاي شەھەر ئىچىدىمۇ قاتناش ۋە ئۇچۇر ئالاقە ئىشلىرى ۋاقتىنچە ئۈزۈلۈپ قالغان. خىتاي ھۆكۈمەت دائىرىلىرىنىڭ تولۇق بولمىغان سىتاتىستىكىلىرىغا قارىغاندا، كەلكۈندە ھازىرغىچە ئۆلۈم يىتىم ۋەقەلىرى كۆرۈلمىگەن بولسىمۇ، بىراق شەھەر ئىچىدىلا 300 دىن ئارتۇق ئۆي خەتەرلىك ئۆيگە ئايلىنىپ، مالۋارانلار ئېقىپ كەتكەن. بىۋاستە ئىقتىسادىي زىيان سەككىز مىليون يۈئەنگە يەتكەن. بىراق كەلكۈننىڭ تەسىرىگە ئېغىر ئۇچرىغان بۇرچىن ۋە قابا ناھىيىلىرىدىكى زىيانلار ئىستاتىستىكا قىلىنماقتا ئىكەن.ئىگىلىشىمىزچە، پەيشەنبە كۈنى ئالتاينىڭ تاغلىق رايونلىرىدا يامغۇر توختىماي يېغىۋاتقان بولۇپ، بۇ كەلكۈننى تېزگىنلەش ئىشلىرىغا قىيىنچىلىق تۇغدۇرماقتا. ئارزۇئالتاي شەھىرىدە كەلكۈن كېلىپ قاتناشنى ئۈزۈپ قويدىخوتەندە كەلكۈن ئاپىتىدە بىر يولۇچىلار ئاپتوبۇسىدىكى11 ئادەم قازا قىلدىئۇيغۇر ئېلىنىڭ جەنۇبىدىكى بىر قىسىم رايونلاردا مۆلدۈر يېغىپ كەتتىكەلكۈن ئاپىتىدە تەخمىنەن 27 مىڭ ئېغىز ئۆي ئۆرۈلۈپ چۈشكەنئىلى ئوبلاستىنىڭ بىر قىسىم رايونلىرىدا كەلكۈن ئاپىتى يۈز بەردى
|
ماركو رۇبىيو: قارا تىزىملىكتىكى خىتاي شىركەتلىرىنى ئامېرىكا بازىرىدىن قوغلايمىز! ئۇيغۇرئامېرىكا كېڭەش پالاتاسىنىڭ جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيەسىدىن بولغان ئەزاسى ماركو رۇبىيو يېقىندا ئامېرىكا ھۆكۈمىتىنىڭ قارام تىزىملىك ئىگە چۈشكەن خىتاي شىركەتلىرىنى ئامېرىكا كاپىتال بازىرىدىن قوغلاپ چىقىرىش ھەققىدىكى قانۇن لايىھەسىنى تونۇشتۇرغان.رويتېرس ئاگېنتلىقىنىڭ 27ئۆكتەبىردىكى خەۋىرىدە ئېيتىلىشىچە، بۇ قانۇن لايىھەسىدە ئامېرىكا مەبلەغ شىركەتلىرى ۋە سۇغۇرتا شىركەتلىرىنىڭ ئاللىقاچان قارا تىزىملىك كە ئېلىنغان خىتاي شىركەتلىرىنىڭ ۋە خىتاي ئارمىيەسىنىڭ پايچېكىنى سېتىۋېلىشى مەنئىي قىلىنىدىكەن. شۇنىڭ بىلەن بىرگە بۇ قانۇن لايىھەسى ماقۇللانسا قارا تىزىملىك تىكى خىتاي شىركەتلىرىنىڭ ئامېرىكا بازارلىرىدىكى پائالىيەتلىرى بىردەك مەنئىي قىلىنىدىكەن.ماركو رۇبىيو بۇ ھەقتە مۇخبىرلارغا قىلغان سۆزىدە خىتاي كومپارتىيەسى ئامېرىكا كاپىتال بازىرىدىكى تالانتاراج قىلمىشىدىن باشقا يەنە دۆلىتىمىزنىڭ بىخەتەرلىك ئىشلىرىغىمۇ ئېغىر تەھدىت پەيدا قىلىۋاتىدۇ، دېگەن.خەۋەردە ئېيتىلىشىچە، بۇ قانۇن لايىھەسى ماقۇللانسا، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى ساقچى دۆلىتى بەرپا قىلىشىغا ۋە ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇشىغا بىۋاسىتە ھالدا زور ھەسسە قوشقان خىتاي تېخنىكا شىركەتلىرى ئىقتىسادىي جەھەتتە ئېغىر زەربىگە ئۇچرايدىكەن.
|
يەكەندىكى مەسچىدلەر ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى : مەدەنىيەت بوستانى يەكەندىكى مەسچىدلەريەكەن ناھىيەسىدىكى جۈملىدىن پۈتكۈل شەرقىي تۈركىستان رايۇنىدىكى ئەينەن ساقلىنىپ قالغان ئەڭ قەدىمى مەسچىدلەرنىڭ بىرى، يەكەن ئازنا مەسچىد شەرقى چاغاتاي خانلىقى موغۇلىستان خانلىقى دەپمۇ ئاتىلىدۇ ئەمىرلىرىدىن مەھەممەت ھەيدەر مىرزا مىرزا مۇھەممەت ھەيدەر كۆرەگاننىڭ ئاتىسىزامانىسىدا يەنى مىلادىيە 1466يىلى يەكەن كونا شەھەر تەۋەسىدىكى چاھارسۇ دىگەن يەرگە ياسالغان، بەزىلەر بۇ مەسچىدنى ئۇنىڭ جىيەنى مىرزا ئابابەكرى ياساتقان دەيدۇ. ئەمەليەتتە مىرزا ئابابەكرىنىڭ تاغىسى مەھەممەد ھەيدەر مىرزا مىلادىيە 1463يىلىدىن 1480يىلىغىچە يەكەننى ۋە قەشقەرنى سۇيۇرغاللىق زىمىن سۈپىتىدە باشۇرۋاتقان مەزگىلدە ئوتتۇرا ئاسىيا بويچە داڭلىق بۇ مەسچىدنى يەرلىك مۇسۇلمانلارنىڭ مايىللىقىنى قولغا كەلتۈرۈپ، ئۆز ھۆكۈمرانلىقنى مۇستەھكەملەش مەقسىتىدە ياساتقان.مەسچىد ياغاچ ئىشلەتمەي خىش ۋە لاينى ماتىرىيال قىلىپ، 52 گۈمبەزلىك قىلىپ ياسالغان بولۇپ، كىچىك گۈمبەزلەرنىڭ ئىگىزلىكى 5.5 مىتىر، دىئامىتىرى 2.6 مىتىر، مەسچىدنىڭ شىمال تەرەپ ئوتتۇرا ھۇجرىسىغا ياسالغان گۈمبەزنىڭ ئىگىزلىكى 15 مىتىر، دىئامىتىرى 7.9مىتىر كىلىدۇ. مەسچىد نوقۇل مەسچىد سۈپىتىدىلا ئەمەس، يەنە تالىپلار ئىلىم تەھسىل قىلىدىغان مەدرىسە قىلىپ ئىشلىتىشكىمۇ بولىدىغان قىلىپ لاھىلەنگەن،ھەم كىيىنكى زامانلاردا، ئاپاق غوجا مازىرىنىڭ ياسىلىشى ئۈچۈن ئۆرنەك بولغان.بۇندىن باشقا مەسچىد ئالدىدىكى مۇنار تۇۋى دىگەن يەرگە بىر مۇنار سىلىنغان بولۇپ، پىشقەدەم موللا، ئالىملارنىڭ مەلۇماتلىرىدا بۇ مۇنار چىقىپ قارىسا، يەكەن دەرياسى كۆرۈنەتتى، مۇنارغا چىقىپ چۈشكۈچىلەر، مۇنار ئۈستىدە قونۇپ قالاتتى دىيىلگەن. كىشىلەر ئاغزىدىمۇ مۇناسىۋەتلىك رىۋايەتلەر ساقلىنىپ قالغان. ئەپسۇس بۇ مۇنار كىيىنكى زامانلاردا ۋەيرەن قىلىۋىتىلگەن.ئومومەن ئازنا مەسچىد ئۆزىنىڭ قەدىمىلىكى ۋە قۇرۇلمىسىنىڭ ئۆزگىچىلىكى، خاس يەرلىك ئالاھىدىلىكى بىلەن مەشھۇر، تولىمۇ قىممەتلىك ئىمارەت بولۇپ، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قەدىمى ئەنئەنىۋى بىناكارلىق سەنئىتىنى تەتقىق قىلىشتا ناھايتى مۇھىم ئەھمىيەتلىك تارىخى مىراس. بىرلا ۋاقىتتا 5000 كىشى ناماز ئوقۇيالايدىغان بۇ مەسچىدنىڭ سەئىدىيە سۇلتانلىقى قۇرۇلغان ۋاقىتتا بىر قىتىم رىمۇنت قىلىنغانلىقىدىن باشقا ھازىرغىچە رىمۇنت قىلىنغانلىقى توغرىلۇق مەلۇمات يوق بولۇپ، 550 يىلغا يىقىن ۋاقىتتىن بۇيان يەنىلا ئەسلى ھالىتىنى ساقلاپ كەلمەكتە.1990يىلى بۇ مەسچىد ئاپتونۇم رايۇن دەرجىلىك نوقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنيەت يادىكارلىق ئورنى دەپ ئىلان قىلىنغان.شەرقىي تۈركىستاندىكى داڭلىق مەسچىدلەردىن بىرى بولۇپ، ئورنى يەكەن كونا شەھەر مەركىزىدە، كۆلىمى بىر قەدەر چوڭ، بىناكارلىق سەنئىتى ئالاھىدە بولغان قەدىمى مەسچىد.بۇ مەسچىد سەئىدىيە سۇلتانلىقىنىڭ ئاخرىقى مەزگىللىرىدە ئابدۇللاخان تەختتىكى ۋاقىتتا ياسالغان. 1734يلى چوڭ رىمۇنت قىلىنغان. 1870يىلى ئىككىنجى قىتىم كىڭەيتىلگەندىن كىيىن يەنە بىر نەچچە قىتىم رىمۇنت قىلىنغان، جامە مەسچىدى ياغاچ سالاسۇن ۋە قىزىل خىشتىن قوپۇرۇلغان تام بىلەن ئىچكىرىتاشقىرى ئىككى قىسىمغا بۆلىنىدۇ، ئالدىنقى قىسىمى مەدرىسە، كىيىنكى قىسمى مەسچىد،ئىككى تەرىپىدە مىۋىلىك باغ ۋە ۋەخپە يەر بولۇپ، ئومومى يەر كۆلىمى 20مىڭ كىۋادىرات مىتىردىن كۆپرەك، دەرۋازا راۋىقىنىڭ ئۈستىدە ئۆزئارا سىمىتىرىك قىلىپ سىلىنغان. ئىككى مۇنار قەد كۆتۈرۈپ تۇرىدۇ. دەرۋازا ئۈستىدە ئىگىز، ئۇچلۇق قۇببە بولۇپ قۇببىنىڭ ئىككى يىنىدا بىر قاتار تەكچىلەر، ئۇنىڭ ئۈستىدە گەج بىلەن نەقىش چىقىرىلغان رۇجەكلەر بار، تورۇسلىرى كاتەكچىلەر بىلەن بىزەلگەن، مەدرىسە قاتار سىلىنغان 40 نەچچە ھۇجرىدىن ئىبارەت بولۇپ، ئوتتۇرسىدا چۆرىسىگە دەرەخ تىكىلگەن كۆلچەك بار، مەسچىد نامازخانىسى ئىچكىرى تاشقىرى ئىككى قىسىمغا بۆلىنىدۇ، ياغاچ قۇرۇلمىلىق بولۇپ، تورىسى لىم ياغاچلار قويۇپ يىپىلغان. ئىچكى نامازخانا تۈۋرۈكلۈك بولۇپ، غەربى قىسمىدا مىھرابسىمان تەكچىلەر بار. ئىشىك رامكىلىرى ھەر خىل نەقىشلەر بىەن نەقىشلەنگەن،ئۈسىتىگە خىلمۇ خىل كاتەكچىلەر چىقىرىلغان روجەكلەر چىقىرىلغان، تاشقى نامازخانا كەڭ، ئازادە دەھلىزدىن ئىبارەت، دەھلىز ئالدىغا قاتار بىر قاتار نەقىشلىك تۈۋرۈكلەر ئورنىتىلغان. ھەربىر تۈۋرۈكنىڭ شەكلى ۋە نەقىشى ئوخشىمايدىغان بولۇپ، ھەر بىرسىنىڭ ئۆزگىچىلىكى بار.پۈتكۈل مەسچىد تورۇس قۇرۇلمىسى بەك مۇرەككەپ بولۇپ، نەپىس ۋە گۈزەللىكى ئالاھىدە كۆزگە كۆرۈنەرلىك، تورۇسنى 136 تال تۈۋرۈك كۆتۈرۈپ تۇرىدۇ، ئىچكىرىدىكى بەش ھۇجرا، ئالدى كەڭلىكى 18 ھۇجرا بار بولۇپ،جەمئى 90 ھۇجرا بار، 26 ھۇجرىنىڭ تورۇسى لىم ياغاچلار زىچ قويۇلۇپ يىپىلغان. 28 ھۇجرىنىڭ تورۇسى كاتەكچىلەر بىلەن نەقىشلەنگەن، بۇنىڭ ئىچىدە 20 نەچچە ھۇجرىنىڭ تورۇسى ۋاسا جۈپ قىلىنغان، تورۇسلار گەج بىلەن ئاقارتىلىپ، ھەرخىل نەقىش ۋە رەڭلىك رەسىم بىلەن بىزەلگەن. رەڭلىكى بىزەش سەنئىتى ئۇيغۇر بىناكارلىق سەنئىتىنىڭ زور مۇۋەپىقيەتلىرىنى ئەكىس ئەتتۈردىغان بىر ۇھىم نامايەندە. يەكەن جامەسى 1990يىلى ئاپتونۇم رايۇن دەرجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنيەت يادىكارىقى قىلىپ بىكىتىلگەن.مانا بۇ جايلاردا بىزنىڭ دىنىمىز گۈللىنىپ خەلقىمىز ئۈچۈن بەخت، سائادەتلەرنى بەخش ئەتكەن.ئۇ يەرلەر خەلقىمىزنىڭ 600 يىلدىن ئارتۇق تارىخنى جانلىق ئەكىس ئەتتۈرۈپ بىرەلەيدۇ.قېرىنداشلارنىڭ كىلىپ، كۆرۈپ مەدەنيىتىمىزنى تىخىمۇ تونۇپ يىتىشىنى، چۈشەنچىسىنى تىخىمۇ چوڭقۇرلاشتۇرىشىنى، مىللىي روھقا ئىگە بولۇشىنى ئۈمىد قىلىمىز.مەنبە: يەكەن 1ئوتتۇرا مەكتەپ تەرىپىدىن تۈزۈلۈپ تارقىتىلغان، مۇقام يۇرتى يەكەن ناملىق كىتاب.
|
ۇلتتىق جوبانىڭ ءار جىلدارداعى جەڭىمپازدارى بىرىگىپ، قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى قاۋىمداستىعىن قۇردى. قاۋىمداستىقتىڭ اشىلۋ سالتاناتى 22 قازاندا ەلوردادا ءوتتى، دەپ حابارلايدى ..قازاق راديوسىنىڭ 100 جىلدىعىنا وراي پوشتا ماركالارى شىعارىلدىقازپوشتا اق قازاق راديوسىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويى مەن ل. ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 25 جىلدىعىنا وراي پوشتا ماركالارىن شىعاردى، دەپ حابارلايدى ..ەلوردا 01 قازان، 2021ەلوردادا قازاق راديوسىنىڭ 100 جىلدىعى اتاپ ءوتىلدىبۇگىن نۇرسۇلتان قالاسىنداعى قازمەديا ورتالىعىنىڭ كينوكونتسەرت زالىندا قازاق راديوسىنىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى شارا وتكىزىلدى، دەپ حابارلايدى ..قازاق تىلىندەگى 100 جاڭا وقۋلىق جوباسىنا كىمدەر جانە قانشا مامان قاتىستى؟جاڭا گۋمانيتارلىق ءبىلىم. قازاق تىلىندەگى 100 جاڭا وقۋلىق جوباسىنا قازاقستاننىڭ جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ عالىمدارى، تاجىريبەلى اۋدارماشىلار، جۋرناليستەر مەن جازۋشىلار اراسىنان ىرىكتەلگەن رەداكتورلار، بارلىعى 300دەن استام مامان قاتىستى. بۇل تۋرالى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە ۇلتتىق اۋدارما بيۋروسى قق اتقارۋشى ديرەكتورى راۋان كەنجەحان ۇلى ءمالىم ەتتى، دەپ جازادى ..ءبىلىم 22 قىركۇيەك، 2021100 جاڭا وقۋلىق جوباسىنا قانشا قارجى جۇمسالدى؟ۇلتتىق اۋدارما بيۋروسى قوعامدىق قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى راۋان كەنجەحان ۇلى قازاق تىلىندەگى 100 جاڭا وقۋلىق جوباسىن جۇزەگە اسىرۋعا جۇمسالعان قاراجات كولەمىن اتادى، دەپ حابارلايدى ..بالا تاربيەسى مەن قوعامدىق ەڭبەكتەردەن دە تاسادا قالماعان اياۋلى انالاردىڭ ءبىرى تۇركىستان وبلىسى، جەتىساي اۋدانى، ج.ەراليەۆ اۋىلدىق وكرۋگىنە قاراستى بايتەرەك ەلدى مەكەنىنىڭ تۇرعىنى زابيرا سمايلوۆا. اۋىلدىق وكرۋگ ماماندارىنىڭ كومەگىمەن زابيرا اجەيدىڭ اۋلەتى حالىق ساناعىنا ونلاين تىركەلدى، دەپ جازادى . .رەسەيدە ۇشاق اپاتقا ۇشىرادىرەسەيدىڭ يركۋتسك وبلىسىندا 410 ۇشاعى قۇلادى. اپات سالادرىنان 4 ادام قازا تاپتى، دەپ حابارلايدى . تاسس اگەنتتىگىنە سىلتەمە جاساپ.مەملەكەت باسشىسىنىڭ حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت تۇجىرىمداماسىنا سايكەس، وتكەن جىلعى 26 ماۋسىمدا 109 جەلىسى ارقىلى بايلانىس ورتالىعى اشىلعان. تاۋلىگىنە 24 ساعات دەمالىسسىز قىزمەت ەتەتىن ورتالىق ازاماتتاردىڭ ءوتىنىشى بويىنشا الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شۇعىل شەشۋمەن اينالىسادى. ءبىر جىلدا 150 مىڭنان استام ءوتىنىش كەلىپ تۇسكەن. ونىڭ 98 پايىزى بۇگىنگى كۇندە شەشىلگەن، دەپ جازادى ..بۇگىن الماتى قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەرجان باباقۇماروۆ قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى جوباسىنىڭ ءتورتىنشى كەزەڭىندە مارەگە جەتكەن الماتىلىقتارمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. بۇل جوبا 2017 جىلدان باستاپ رۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلاماسى اياسىندا باسەكەگە قابىلەتتىلىك، پراگماتيزم مەن بىلىمگە تابىنۋ يدەيالارىن ءارتۇرلى ماماندىقتاعى ناقتى ادامداردىڭ ارقاسىندا ىسكە اسىپ كەلەدى، دەپ حابارلايد ..پرەزيدەنت 30 ءساۋىر، 2021پرەزيدەنت: بولاشاقتىڭ كىلتى تسيفرلاندىرۋ مەن يننوۆاتسيادابۇل تۋرالى مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى جوباسىنىڭ جەڭىمپازدارىمەن كەزدەسۋدە ايتتى، دەپ حابارلايدى ..پرەزيدەنت يمانبەك زەيكەنوۆتىڭ جەتىستىگىن اتاپ ءوتتىيمانبەك زەيكەنوۆتىڭ جەتىستىگى قازاقستان ءۇشىن عانا ەمەس، تمد ءۇشىن دە تەڭدەسىز. بۇل تۋرالى پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى جوباسىنىڭ جەڭىمپازدارىمەن كەزدەسۋ كەزىندە ايتتى، دەپ حابارلايدى ..مەملەكەت باسشىسى: تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە ءوسىپ جەتىلگەن بۋىننىڭ قابىلەتىن جوعارى باعالايمىناقوردا مەملەكەت باسشىسىنىڭ قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىم جوباسىنىڭ جەڭىمپازدارىمەن كەزدەسۋدە سويلەگەن ءسوزىن جاريالادى، دەپ حابارلايدى ..پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى جوباسىنىڭ جەڭىمپازدارىمەن كەزدەسۋگە قاتىستىمەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى جوباسىنىڭ جەڭىمپازدارىمەن كەزدەسۋگە قاتىستى، دەپ حابارلايدى . اقوردانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.مۇعالجار اۋىلىندا گاز باللون جارىلىپ، وقۋشى قايتىس بولدىمۇعالجار اۋىلىندا گاز باللون جارىلىپ، ءۇي وتقا وراندى. ءورتتىڭ سالدارىنان 2010 جىلى تۋعان بالا كوز جۇمدى، دەپ حابارلايدى .
|
كۈرەش مەخسۇت، ئەر، ئۇيغۇر، 1960يىلى 3ئايدا تۇغۇلغان، شىنجاڭ گۇمىدىن، 1984يىلى 1ئايدا پارتىيىگە كىرگەن، 1977يىلى 1ئايدا خىزمەتكە قاتناشقان، مەركىزىي پارتىيە مەكتىپى ئاسپىرانتورىيىسىنىڭ ئىگىلىك باشقۇرۇش كەسپىنى پۈتتۈرگەن، مەركىزىي پارتىيە مەكتىپىنىڭئاسپىرانتلىق ئوقۇش تارىخىغا ئىگە.1977يىلى 1ئايدىن 1977يىلى 9ئايغىچە شىنجاڭ ھەربىي رايونى ئۆلچەشسىزىش چوڭ ئەترىتى تەلىمتەربىيە ئەترىتىدە ئوقۇغان.1977يىلى 9ئايدىن 1979يىلى 2ئايغىچە ئازادلىق ئارمىيە ئۆلچەشسىزىش ئىنستىتۇتى ئاۋىئاتسىيىلىك ئۆلچەش فاكۇلتېتىدا ئوقۇغان.1979يىلى 2ئايدىن 1980يىلى 9ئايغىچە ئۈرۈمچى ھەربىي رايونى 2 ئۆلچەشسىزىش چوڭ ئەترىتى خەرىتە ئەترىتىدە ئۆلچەشسىزىش خادىمى بولغان.1980يىلى 9ئايدىن 1982يىلى 2ئايغىچە گۇاڭجۇ ھەربىي رايونى ئۆلچەشسىزىش چوڭ ئەترىتى ئاۋىئاتسىيىلىك ئۆلچەش ئىچكى كەسپىي ئەترىتىدە تېخنىك بولغان.1982يىلى 2ئايدىن 1986يىلى 7ئايغىچە ئۈرۈمچى ھەربىي رايونى 2 ئۆلچەشسىزىش چوڭ ئەترىتى خەرىتە ئەترىتىدە مۇئاۋىن ئوتتۇرا ئەترەت باشلىقى بولغان.1986يىلى 7ئايدىن 1988يىلى 5ئايغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق پارتىيە كومىتېتى پارتىيە مەكتىپى ئوقۇتۇش باشقارمىسى، ئىشتىن سىرتقى مائارىپ باشقارمىسىنىڭ كادىرى بولغان.1988يىلى 5ئايدىن 1992يىلى 12ئايغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق مەمۇرىي تەپتىش نازارىتىنىڭ كادىرى بولغان.1992يىلى 12ئايدىن 1993يىلى 2ئايغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق مەمۇرىي تەپتىش نازارىتى 3باشقارمىسىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى بولغان.1993يىلى 2ئايدىن 1996يىلى 1ئايغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ئىنتىزام تەكشۈرۈش كومىتېتى ئىنتىزام تەكشۈرۈشمەمۇرىي تەپتىش 2ئىشخانىسىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرى بولغان.1996يىلى 1ئايدىن 1998يىلى 10ئايغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ئىنتىزام تەكشۈرۈش كومىتېتى دائىمىي كومىتېتىنىڭ ئەزاسى بولغان.1998يىلى 10ئايدىن 2000يىلى 4ئايغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى قۇمۇل ۋىلايەتلىك مەمۇرىي مەھكىمىنىڭ مۇئاۋىن ۋالىيسى بولغان1996يىلى 8ئايدىن 1998يىلى 12ئايغىچە مەركىزىي پارتىيە مەكتىپى سىرتتىن ئوقۇتۇش ئىنستىتۇتىنىڭ ئىگىلىك باشقۇرۇش كەسپىدە ئوقۇغان.2000يىلى 4ئايدىن 2003يىلى 1ئايغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى قۇمۇل ۋىلايەتلىك پارتىيەكومىتېتىنىڭ مۇئاۋىن شۇجىسى، مەمۇرىي مەھكىمىنىڭ ۋالىيسى بولغان.2003يىلى 1ئايدىن 2007يىلى 12ئايغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسىبولغان 2001يىلى 9ئايدىن 2004يىلى 7ئايغىچە مەركىزىي پارتىيە مەكتىپى ئاسپىرانتورىيىسىنىڭ ئىگىلىك باشقۇرۇش كەسپىدە ئىشلەۋېتىپ ئاسپىرانتلىقتا ئوقۇغان.2007يىلى 12ئايدىن 2008يىلى 2ئايغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق پارتىيە كومىتېتى دائىمىي كومىتېتىنىڭ ئەزاسى، ئاپتونوم رايوننىڭ مۇئاۋىن رەئىسى بولغان.2008يىلى 2ئايدىن ھازىرغىچە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق پارتىيە كومىتېتى دائىمىي كومىتېتىنىڭ ئەزاسى، ئاپتونوم رايوننىڭ مۇئاۋىن رەئىسى، ئاپتونوم رايونلۇق دۆلەت مۈلكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش كومىتېتى پارتىيە كومىتېتىنىڭ شۇجىسى.تامام
|
بۇيرەكتى قورعايتىن 6 ءتۇرلى ازىقكەلۋ قاينارى: شينجياڭ حالىق راديو ىستانسياسى 20181008 16:51:20ەگەر بۇيرەگىڭىزدەن كىنارات بايقالسا، دارەتكە وتىرۋىڭىز قيىنعا سوعىپ، اياق قولىڭىز ىسىنەدى. بۇيرەگىڭىزدى قورعايمىن دەسەڭىز، ۇيلەسىمدى تاماقتانۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تاني ءبىلۋىڭىز توتەنشە قاجەتتى. تومەندە سىزگە بۇيرەكتى قورعاۋعا قاجەتتى 6 ءتۇرلى تاعامدى تانىستىرامىز.قىزىل بۇرىش: قىزىل بۇرىش دەنەدەگى، وتە موتە، قانداعى كەرەكسىز زاتتاردى سىرتقا شىعارادى. سوندىقتان دا قىزىل بۇرىشتى بۇيرەكتى اقاۋسىزداندىراتىن كەمەلدى ازىق دەيمىز.جۇمىرتقانىڭ اعى: بۇيرەكتى قورعاۋعا بەلوك قۇرامى مەن فوسفور قۇرامى تومەن ازىق باپ كەلەدى. دەسەدە، جەتكىلىكتى بەلوك قۇرامى بولۋ كەرەك. جۇمىرتقا اعىنىڭ قۇرامىندا دەنساۋلىققا ءتيىمدى بەلوك مول قامتىلعان ءارى باسقا بەلوك قۇرامدارىمەن سالىستىرعاندا، ونداعى فوسفوردىڭ مولشەرى الدەقايدا تومەن.بۇيرا كوكونىس شيلانحۋا: ونىڭ قۇرامىندا ۆيتامين، مينەرال زات، جاسىلداندىرعىش، كاروتين سياقتى كوپ ءتۇرلى نەگىزگى قورەكتىك قۇرامنان تىس، جانە دە يندول مەن تيوسيان قىشقىل تۇزى سياقتى پايدالى زاتتار مول، مىنە بۇلار دەنەدەگى ۋىتتى قايتارىپ، بۇيرەكتىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتەدى. بۇيرا كوكونستىڭ ەڭ قاراپايىم تۇتىنۋ ءادىسى سۋعا بىقتىرىپ العاننان كەيىن، قارا بۇرىش پەن ازىقتىق تۇز قوسساڭىز بولدى.كاپوستا: كاپوستانىڭ قۇرامىندا ۆيتامين ، ۆيتامين ، كاروتين سياقتىلار مول، ونداعى ۆيتامين پاميدوردان 3 ەسە مول بولادى. كاپوستانىڭ قۇرامىنداعى كوپ ءتۇرلى وسىمدىك حيميالىق ەلەمەنتتى دەنەدەگى ەركىن راديكالدى تازالاۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.بالىق ەتى: بالىق ەتى، وتە موتە، تەرەڭ تەڭىزدەگى بالىقتاردىڭ قۇرامىندا قابىنۋعا قارسى ماي قىشقىلى مول بولاتىندىقتان ، بۇيرەكتى قورعاۋعا كومەگىن تيگىزەدى. بالىق ەتىن ساپالى بەلوكتىڭ كەلۋ قاينارى دەۋگە دە بولادى.جەمىس شىرىنى: جەمىس شىرىنى مەن كوكونىس شىرىنى تۇگەلدەي دەنەدەگى كەرەكسىز زاتتاردى ءبولىپ شىعارۋعا كومەگىن تيگىزەدى، جەمىس شىرىنى مەن كوكونىس شىرىنىنىڭ قۇرامىندا كوپ ءتۇرلى وسىمدىك حيميالىق زاتى قامتىلىپ، بۇيرەك قىزمەتى السىزدەردىڭ بۇيرەك قىزمەتىن قۋاتتاندىرۋعا پايداسىن تيگىزەدى. مۇندا سيىر بۇلدىرگەن سياقتى جەمىس جيدەك شىرىنىنىڭ قۇرامىندا توتىقتىرمايتىن ءدارى مول، بۇل بۇيرەك قىزمەتىن اقاۋسىزداندىرۋعا پايدالى.
|
قىسقى كەزەڭنىڭ باستالىسىمەن اۋا رايىنىڭ قولايسىز جاعدايلارى قازاقستان جولدارىندا قوزعالىستى شەكتەۋدىڭ 800دەن استام وقيعاسىنا سەبەپ بولدى. بۇل كورسەتكىش وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 2 ەسەگە ارتىپ وتىر. بۇل تۋرالى يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.وسىلايشا، جولداعى جاعدايدىڭ كورىنبەۋىنەن قوزعالىسقا شەكتەۋ 572 رەت ەنگىزىلسە، كوكتايعاق كەسىرىنەن كولىك باسقارۋشىلار ساپارعا 112 رەت شىعا المادى. 15 جاعدايدا جولدارداعى قوزعالىس اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ تومەندىگىنە، 6 جاعدايدا جوسپارلى جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ جۇرگىزىلۋىنە جانە قار كوشكىنىنىڭ قاۋىپ تودىرۋىنە، 114 جاعدايدا كورشى وڭىرلەردەگى اۆتوموبيل جولدارىنىڭ جابىلۋىنا بايلانىستى شەكتەلدى.وسى قىسقى كەزەڭدە جولدار كوبىنە شىعىس قازاقستان وبلىسىندا جابىلدى. قوزعالىسقا شەكتەۋلەر 186 رەت ەنگىزىلگەن. ەكىنشى ورىندا اقمولا وبلىسى. مۇندا جولدار 156 رەت جابىلدى. ال اقتوبە وبلىسىندا جولدارداعى قوزعالىسقا 108 رەت شەكتەۋ ەنگىزىلىپتى.ايتا كەتۋ كەرەك، ەلىمىزدە سارى، قىزعىلت سارى جانە قىزىل سياقتى اۆتوموبيل جولدارىنداعى قوزعالىس قاۋىپتىلىگىنىڭ 3 دەڭگەيى بار. سارى دەڭگەي كەزىندە اۆتوموبيل جولدارىنىڭ قاۋىپتى ۋچاسكەلەرىندە تىركەمەلەرى بار جۇك كولىكتەرىنىڭ عانا قوزعالىسىنا، قاۋىپتىلىكتىڭ قىزعىلت سارى دەڭگەيىندە ديزەلدى جانە قوعامدىق كولىكتەردىڭ قوزعالىسىنا شەكتەۋ قويىلادى. قىزىل دەڭگەي كەزىندە ادام شىعىنىنىڭ جوعارى ىقتيمالدىعىنا بايلانىستى قوزعالىس كولىكتەردىڭ بارلىق تۇرلەرى ءۇشىن جابىق بولادى.وسىلايشا، قابىعى جۇقا شىنى ءتارىزدى كوكتايعاق، كورىنۋ 50 مەترگە دەيىن تومەندەگەن جاعدايداعى تۇماندار، ورتاشا جىلدامدىعى سەكۋندىنا 20 مەتر جانە سەكۋندىنا 25 مەتر جەتەتىن داۋىلدى جەل كەزىندە جولدار جابىلادى. سونداياق، جىلدامدىعى سەكۋندىنا كەم دەگەندە 15 مەترگە جەتەتىن جەلى بار بوران جولدارداعى قوزعالىستى جابۋدىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىنە جاتادى. باسقاشا ايتقاندا، قازاقستاندىق لاندشافت جاعدايىندا جەل ەكپىنى كوپ كولەمدەگى قاردى جولداردىڭ قوزعالىس بولىگىنە كوشىرە الادى. ول وسىلايشا جولداعى جاعدايدىڭ كورىنۋىن تومەندەتىپ، كولىكتەردىڭ قوزعالۋىنا كەدەرگى كەلتىرەدى. بۇدان بولەك، جولداردىڭ جابىلۋىنا قالىڭ قاردىڭ جاۋى، قار كوشكىنىنىڭ ءجۇرۋى، سۋ تاسقىنى، اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ كۇرت تومەندەۋى سەبەپ بولادى. وسىلايشا، جازاتايىم وقيعالار مەن توتەنشە جاعدايلاردى بولدىرماۋ ءۇشىن اۆتوكولىكتىڭ جابىق جولعا شىعۋىنا قاتاڭ تىيىم سالىنادى. وكىنىشكە وراي، كوپتەگەن جۇرگىزۋشىلەر ءوز ءومىرىن قاۋىپكە تىگىپ، قاۋىپسىزدىك قىزمەتتەرىنىڭ ەسكەرتۋىن ەلەمەيدى.سونداياق، ەلدى مەكەندەردەگى اۋا رايى جاعدايى اۆتوموبيل جولدارىنداعى جاعدايمەن بىردەي بولا بەرمەيتىندىگىن اتاپ ءوتۋ قاجەت. كوبىنە قالا ىشىندەگى شامالى جەل تاسجولداردا جول قىزمەتتەرىنىڭ جۇمىسىن قيىنداتاتىن ەكپىندى بورانعا اۋىسادى. ستاندارتتارعا سايكەس اۋا رايى تۇراقتانعاننان كەيىن جولشىلار كولىك قوزعالىسىن ءبىرىنشى ساناتتاعى جولداردا 2 ساعاتتان كەيىن، ەكىنشى ساناتتاعى جولداردا 4 ساعاتتان كەيىن، 3 ساناتتاعى جولداردا 56 ساعات ىشىندە قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس.ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، جالپىلاي العاندا، ەلىمىزدە 24،9 مىڭ شاقىرىم اۆتوجول قىسقى كۇتىپ ۇستاۋمەن قامتىلعان. ونىڭ 20،4 مىڭ شاقىرىمى قازاقاۆتوجول جشس تەڭگەرىمىندە. 3،8 مىڭ شاقىرىمعا قايتا جاڭارتۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتقان اۋىسپالى نىسانداردا مەردىگەرلىك ۇيىمدار، ال 682 شاقىرىمعا قازاۆتوجول ۇك اق اقىلى اۆتوموبيل جولدارى ديرەكتسياسى جاۋاپتى.جالپى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار اۆتوجولدار ۋچاسكەلەرىن تازالاۋ جۇمىستارىنا كۇن سايىن 700گە جۋىق جولپايدالانۋ تەحنيكاسى جۇمىلدىرىلادى.
|
2022 24 2022 09:55نۇرسۇلتان. قازاقپارات جوشى حاننىڭ ءولىمى توڭىرەگىندە الىپ قاشپا اڭگىمە كوپ. ولاي بولۋى جوشى ءولىمىنىڭ كەزدەيسوقتىعىندا ما دەپ ويلايمىن. وقيعا بىلاي بولعان.شىڭعىسحان 1225 جىلدىڭ كۇزىندە حورەزم جورىعىنان اتامەكەنىنە قايتىپ ورالىپ، تۋلانىڭ قارا ورمانىندا حان ورداسىن تىگەدى.كەلە سالا الدا تۇرعان تانگۋت سي سيا جورىعىنا قامدانا باستايدى. جورىققا بايلانىستى ول ءوز ۇلدارى جانە قولباسشى، كەڭەسشىلەرىن قارا شاڭىراقتا باس قوسۋعا شاقىرادى.جوشى دەنساۋلىعىنىڭ اقاۋلىعىنا بايلانىستى بۇل جولى دا كەلە المادى. ءبىراق حورەزمنەن كەلگەن شاعاتاي جوشى قىپشاقتاردى جاقىن تارتىپ العانى سونشالىق ول اتا جۇرتىنان ىرگەسىن الىسقا سالىپ قانا قويماي تىپتەن قارا شاڭىراققا قارسى باعىتتالعان ارەكەت جاساۋى ىقتيمال، دەگەن حابار جەتكىزەدى.ونىڭ ۇستىنە ءدال وسى كەزدە ماڭعىتتىق بىرەۋدىڭ: جوشى حان ەسەنامان قىپشاق دالاسىندا بوكەن اۋلاپ ءجۇر، دەلىنەتىن حابارى شىڭعىسحاندى شىنىمەن قاھارىنا مىنگىزەدى. جوشى بىزگە جاۋ بولدى، ول جىندانعان ەكەن، دەپ قاھارلانعان شىڭعىسحان وگودەي، شاعاتاي قولىن جوشىعا قارسى اتتاندىرىپ، ءوزى ۇلدارىنىڭ سوڭىنان اتقا قونباقشى بولىپ جينالا باستايدى. ءدال وسى ساتتە جوشى دۇنيەدەن ءوتتى دەگەن وقىس حابار كەلىپ جەتەدى. شىڭعىسحان باسىندا بۇل حابارلاردىڭ قايسىسىنا سەنەرىن بىلمەي دال بولدى.اقىرى جوشى تۋرالى جاعىمسىز حابار شىندىققا اينالعاندا، قاعان جالعان حابار تاراتقان ماڭعىتتى ۇستاپ باسىن الۋدى بۇيىرادى، ءبىراق ول ءىز ءتۇزسىز جوعالىپ كەتەدى. مۇنداي سۋىق حاباردى شىڭعىسحانعا جەتكىزۋ دە وڭايعا تۇسپەسە كەرەك. تۇرىك شەجىرەسىندە رودوسلوۆيا تيۋركوۆ ايتىلۋى بويىنشا قايعىلى وقيعانى قاعانعا ەستىرتۋگە ەشكىمنىڭ باتىلى بارماي قاعاننىڭ امىرلەرى بۇل مىندەتتى ۇلى جىرشىعا جۇكتەيدى. شىڭعىسحان جىر جىرلا دەپ ءامىر بەرگەن ءساتىن پايدالانعان ۇلى جىرشى: تەنگيز باشتىن بۋلعاندى، كيم توندۋرۋر، ا حانىم؟تەرەك تۋبتىن جىعىلدى، كيم تۋرگۋزۋر، ا حانىم؟، دەگەندە، شىڭعىسحان وعان جاۋاپ رەتىندە: تەنگيز باشتىن بۋلعانسا، توندۋرۋر تۋندىرار ولۋم جۋچي ءدۇر،تەرەك تۋبتىن جىعىلسا، تۋرگۋزۋر ولۋم جۋچي ءدۇر. جىرشى جوعارىداعى ءسوزىن قايتا قايتالاعاندا كوزى جاسقا تولى ەكەنىن اڭعارعان شىڭعىسحان: كوزۋنگ ياشىن شوكۇرتۇر كونگلۇنگ تولدى بولعايمى؟جيرينگ كونگۋل وكورتۇر جۋچي ءولدي بولعايمى؟، دەپ، بۇدان بىلاي جوشىنىڭ ءولىمى جايلى اۋىز اشقان جاننىڭ كومەكەيىنە قۇم قۇيىلسىن دەگەن بيلىك ايتادى. سوندا ۇلى جىرشى: سويلەمەسكە ەركيم يوك سەن سويلەدينگ، ا حانىم!ءوز يارلىعىنگ وزگە جاب ايۋ ويلەدينگ، ا حانىم! دەپ جاۋاپ قايىرادى. سوندا قاسىرەتتى مويىنداماسقا شاراسى قالماعان ۇلى قاعان: كۋلۋن العان كۋلانداي كۋلۋنۋمدين ايرىلدىمايرىلىشكان انكاۋداي ەر ولۋمدين ايرىلدىم، دەلىنەتىن تۇرىك جىرىنان ءۇزىندى ايتقان ءساتتى پايدالانىپ، امىرلەرى تۇگەلىمەن ورىندارىنان تۇرىپ ۇلى قاعانعا كوڭىل ايتقان ەكەن دەسەدى. مۇندا، بىرىنشىدەن، جوشىنىڭ ءولىمىن قاعان اكەسىنە ەستىرتۋ وڭايعا تۇسپەگەنىن اڭعارتادى. ەكىنشىدەن، مۇندا شىڭعىسحان اۋلەتىنىڭ ءۇردىس، سالتىنىڭ تۇركىلىك سالت داستۇرگە وتەموتە جاقىندىعىن كورسەتەدى. قازاقتىڭ اقساق قۇلان كۇيىن تۋدىرعان اڭىزدىڭ سارىنى دا تۋرا وسى وقيعانى مەڭزەيدى.اقسەلەۋ سەيدىمبەك كۇي شەجىرە اتتى ەڭبەگىندە جوعارىداعى جىر جانە كۇيدىڭ اۆتورى نايمان جىرشىسى كەتبۇعا ەدى دەپ جازادى. ءيا، قازاق اراسىندا شىڭعىس حاننىڭ كەزىندە نايماننان شىققان كەتبۇعا دەگەن جىرشى بولعان دەگەن اڭىز بارى راس. ءبىراق اتالمىش جىر مەن كۇيدىڭ اقى يەسى اۆتورى كەتبۇعا ەدى دەگەندى راستايتىن ناقتىلى تاريحي دەرەك جوق. موڭعولدىڭ قاعان ورداسىندا ول كەزدە بەلگىلى جىرشى، كۇيشى، جۇلدىزشى، بىتىكشىلەر وتە كوپ بولعان.تاريحشىلار ءۇشىن قىزىقتىسى جىردىڭ اۆتورى كىم ەكەنىندە ەمەس، جىر جوشىنىڭ اكەسىنەن بۇرىن ولگەندىگى جانە اكەسى ول ءولىمدى قانداي كۇيدە قابىلداعانى جايلى دەرەك بولىپ وتىر.شىڭعىسحان ءۇشىن ءوز باسى ازەر كوندىككەن ۇلكەن قايعىنى جوشىنىڭ اناسى بورتەگە ەستىرتۋ تىپتەن وڭايعا تۇسپەسە كەرەك. جوشىنىڭ ءولىمى جايلى قايعىلى حاباردى ونىڭ اناسى بورتە ەجەگە تۋرا ەستىرتۋگە جۇرەگى داۋالاماعان شىڭعىسحان كەڭەسشىسى ەليۋي چۋ سايعا ادەيى جارلىق جازدىرادى. وندا حان ۇلىم جوشى قىپشاق دالاسىنىڭ ءبىر ۇستىرتىندە دۇنيەدەن ءوتىپتى. ول مەكەن بۇرىن ءبىزدىڭ اتا بابامىز بورتە ءبورى، سۇلۋ مارال مەكەن ەتكەن مارال ارال؟ تەڭىزىنىڭ جاعالاۋى ەكەن. جوشى اتى زاتىنا ساي اللانىڭ امىرىمەن ءبىزدىڭ بورجىعىندارعا جىبەرگەن قوناعى ەكەن، مىنە ول تاڭىرىنە قايتىپ اتتانىپ كەتتى... دەلىنگەن.مىنە، جوشىنىڭ ءولىمى جايلى حابار موڭعول قاعان ورداسىنا وسىلايشا كەلىپ جەتتى. ءبىراق بۇل توڭىرەگىندە ءالى دە اقيقاتتان گورى اڭىزعا جاقىن اڭگىمە كوپ.مىسالى، عىلىمدا جوشى حاننىڭ دۇنيەدەن قايتقان ۋاقىت مەرزىمى تۋرالى ەكى ءتۇرلى پىكىر بار. شىڭعىس قاعان اۋلەتىنىڭ تاريحىن جازعان راشيد اددين جوشىنىڭ ولگەن جىلى تۋرالى كەسىپ ەشتەڭە ايتپاعان، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ونىڭ ەڭبەگىندە جوشى حاننىڭ ولگەن جىلىنىڭ ورنى بوس تۇر. موڭعولدىڭ ايگىلى نۋۋتس توۆچوو، التان توۆچ شەجىرەسىندە دە بۇل تۋرالى ەشبىر مالىمەت جوق. جوشىنىڭ قايتىس بولعان جىلىن ايقىنداۋ ءۇشىن اۋەلى ونىڭ ءولىم سەبەبىن ايقىنداي تۇسكەن ءجون سياقتى. بۇل تۋرالى دا ازىرگە ءۇش ءتۇرلى بولجام بار.1. راشيد اددين، يۋان شي اۆتورلارى جانە ا. امار، ش. ناتساگدورج، ب. سايشاال قاتارلى عالىمدار جوشى ۇرگەنشى شايقاسىنان باستاپ 1223 سىرقاتتانىپ، سول ناۋقاسىنىڭ سالدارىنان قايتىس بولدى دەپ جازادى.2. ورىس تاريحشىلارى ن. اريستوۆ، ل. گۋميليەۆ، ياكينف بيچۋرين، تاريحي رومانشى ۆ. يان، ابۋ ومار الدجۋزدجاني جانە باسقالار جوشى شىڭعىس وردا جانسىزدارىنىڭ قولىنان قازا تاپتى دەگەن پىكىردە.3. وتەمىس قاجىنىڭ شىڭعىسناماسىندا جوشى ۇلىتاۋدىڭ بويىندا اڭ اۋلاپ ءجۇرىپ، قورالى كيىكتىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ جەبە تارتقان ساتتە اتتان قۇلاپ جاراقاتتانىپ، العان جاراقاتى سالدارىنان قايتىس بولدى دەپ كورسەتەدى.ءبىرىنشى بولجام دۇرىساق دەلىك. سوندا قويانقولتىق جاتقان شىڭعىسحان ورداسىنا جوشىنىڭ سىرقاتى تۋرالى ناقتى حابار ەستىلمەي، تەكسەرىلمەي جاتۋى مۇمكىن بە ەدى؟. جوق، مۇمكىن ەمەس. شىڭعىس يمپەرياسىنىڭ ۇزىن قۇلاعى قول سوزىمدا جاتقان قىپشاق دالاسىن بىلاي قويىپ، شىعىس ەۆروپا، قىتايداعى جاعدايدى اراعا اپتا سالىپ ەستيتىن مۇمكىندىگى بولعان. جوشى حان ەگەر شىنىمەن ناۋقاس بولسا، شىڭعىسحان باسقاداي شارالار قولدانعان بولار ەدى، كوڭىلىن سۇراتار ەدى، ويتپەدى. وسىعان قاراعاندا، ۇلى شىڭعىسحاننىڭ ءوزى جاي ءتۇسىپ ءولدى دەلىنەتىنى سياقتى جوشىحان دا كەنەت جاعدايدا قازا بولدى دەپ قاراۋعا جەتەلەيتىن قيسىن بار. ويتكەنى ورىس، پارسى، موڭعول جازبالارىندا ونى قايتىس بولدى دەمەي ءولدى پوگيب دەپ جازادى.بۇل وي ءبىزدى جوعارىدا ايتىلعان ەكىنشى بولجامعا قاراي جەتەلەيدى. ول جوشىحان اكەسىنىڭ ادەيى جىبەرگەن جانسىزدارىنىڭ قولىنان قازا تاپتى دەلىنەتىن بولجام. جوشىحان ەگەر جانسىزداردىڭ قولىنان قازا بولدى دەپ قارايتىن بولساق، وندا جوشىحان جانە اكەسى اراسىنداعى قايشىلىقتان ۇلى قاعاننىڭ كوزىنىڭ تىرىسىندە اكە مەن بالالارى اراسىندا اشىق قايشىلىق بايقالمايدى ەمەس، حان اۋلەتىنىڭ مۇددە قايشىلىعى نەمەسە جوشى مەن ءىنىسى شاعاتاي ارالىق قايشىلىقتان تۋىنداۋى مۇمكىن. ابۋ ومار مينحادج اد دين وسمان يبن سيرادج اد دين ال دجۋزدجانيلەردىڭ قابارلاۋىنشا: جوشى تىم ايبىندى، قاھارمان، جاۋجۇرەك، ونىڭ كۇش قۋاتىنان اكەسىنىڭ ءوزى جۇرەكسىنەتىن، دەپ جازعانى سياقتى لەۆ گۋميليەۆ باستاعان ورىس زەرتتەۋشىلەرى جوشىنىڭ ءولىمىن تۋرا اكەسى شىڭعىسحاننان كورەدى.شىڭعىسحان قايتىس بولار قارساڭىندا تۋعان نەگىزگى پروبلەما جەڭىلگەندەرگە كوزقاراس ماسەلەسى ەدى، دەپ جازادى لەۆ گۋميليەۆ، بۇل ارادا ءبىرىنشى پىكىر ولاردى تەك كۇشپەن باعىنىشتىلىققا ۇستاۋعا، ەكىنشى ءبىر پىكىر ەپپەن قايرىمدىلىقپەن ۇستاۋدى كوزدەدى. جوشى ەكىنشى باعىتتى جۇرگىزۋگە تىرىسىپ، ول ءۇشىن تىرشىلىگىنەن ايرىلدى.ول ارى قاراي: جوشى اكەسىمەن تاتۋ تۇرمادى، جەڭىلگەندەرگە قايرىمدىلىق كورسەتۋگە ارەكەتتەندى، سوندىقتان 1227 جىلدىڭ باس كەزىندە استىرتىن جىبەرىلگەن كىسى ءولتىرۋشىنىڭ قولىنان قازا تاپتى، دەپ جازادى. بۇل تەك بولجام عانا.ال شىڭعىسحان مەملەكەتىنىڭ ىشكى قاۋىپسىزدىگىن باسقارعان ءىنىسى وتچيگيندى جىبەرىپ ءولتىرتىپتى دەلىنەتىن جازۋشى ۆ. ياننىڭ بولجامى شىندىققا ەش جاناسپايدى. شىڭعىسحان وتچيگيندى جوشىنى ءولتىرتۋ ءۇشىن ەمەس، جوشى ولگەسىن ەلدىڭ ىشكى جاعدايىن ورنىقتىرۋعا باتىۋعا كومەكتەسۋ ءۇشىن جىبەرگەنى ءمالىم. جوشى مەن شاعاتاي اراسىندا بالا جاستان بەرى كەلە جاتقان تۇپكىلىكتى قايشىلىق بولعانى راس. ەكەۋى دە ەس جيىپ، ات جالىن تارتىپ ءمىنىپ، ەنشىلەرى ايگىلەنىپ، كەلەشەك ساياسي تاعدىرى شەشىلەر تۇستا بۇل قايشىلىق تىپتەن اسقىنا ءتۇستى. شىڭعىسحان حورەزم جورىعىنا اتتانار الدىندا بولعان وت باسىلىق كەڭەس كەزىندە شاعاتاي جانە جوشى اراسىندا بولعان تەكە تىرەس وسىنىڭ كۋاسى. مۇنداي ارا قايشىلىقتىڭ تۋۋىنا ءار قاشان شاعاتاي تۇرتكى بولىپ وتىرعانىن كورەمىز.شىڭعىسحاننىڭ ولەر الدىنداعى اماناتىندا: مەنىڭ ورنىمدى وگودەي باسسىن دەگەن شەشىمدى ەش وزگەرتۋشى بولماڭدار! بۇل شەشىمدى ىسكە اسىرۋىنا شاعاتايدىڭ بوگەت بولۋ ارەكەتىنەن ساقتانىڭدار، دەپ ەسكەرتكەنىنە قاراعاندا، شاعاتاي قاتىگەز دە قىزعانشاق ادام بولسا كەرەك. شاعاتايدىڭ مۇنداي مىنەزى اعاسى مەن ەكەۋارالىق قاتىناستاردى ءاردايىم قۇيتىرقىلاندىرىپ وتىردى. حورەزم جورىعىنىڭ جەڭىسى ناتيجەسىندە اعايىندى ەكەۋىنە تيەسىلى ەل، جەرلەر كورشى، قاناتتاس كەلۋى ارا قايشىلىقتى ودان ارى اسقىندىرا ءتۇستى. شىعىس قىپشاق دالاسى جوشىنىڭ كوڭىلىنەن شىققانى بايقالادى. ءبىراق قىرىندا ءۇيىر ۇيىرىمەن قۇلانى جورتىپ، دالاسىندا بوكەنى جىرتىلىپ ايرىلعان كوز جەتكىسىز كەڭ ولكەنىڭ جوشىعا بەرىلۋى، جوشى بۇل دالانى قۇلاي ءسۇيۋى جانە مۇندا دەربەس مەملەكەت قۇرۋعا ۇمتىلۋى ىنىلەرى شاعاتاي مەن وگودەيگە سونشالىقتى ۇناماسا كەرەك. ويتكەنى قىپشاق دالاسىنداعى جوشىنىڭ جاساعان ءاربىر قادامدارى، ءىس ارەكەتى تۋرالى جاعىمسىز حابارلار قاعان ورداسىنا تىم ءجيى كەلە بەرگەن.وسىنداي حاباردىڭ كوپشىلىگى قونىس جايى كورشىلەس ءىنىسى شاعاتاي ارقىلى جەتەتىن بولعانىن كورە الامىز. جوشى جايلى ەڭ سوڭعى جاعىمسىز حابار بەلگىسىز ءبىر ماڭعىت ارقىلى وسىلايشا جەتكەن ەدى . اتالعان دەرەكتەرگە قاراپ، جوشىنىڭ ولىمىنە شاعاتايدى كىنالاۋعا بولار ەدى. ءبىراق وسىلاي دا وسىلاي دەپ كەسىپ ايتۋعا تۇرارلىق تىياناقتى دەرەك كەزدەسپەيدى. ەگەر جوشىنىڭ كوز جۇمۋ وقيعاسى اكە ولىمىنەن سوڭ بولعان بولسا، بۇلايشا كۇدىكتەنۋگە بولار ەدى. وقيعا اكەنىڭ كوزى تىرىسىندە بولعان. ال اۋلەتتىڭ باس تورەشىسى ۇلى قاعاننىڭ كوزىنىڭ تىرىسىندە مۇنداي ايگىلى قادام قاعاننىڭ رۇحساتىنسىز جاسالۋى مۇمكىن ەمەس. شىڭعىسحانعا كەلەشەك باتىس جورىعى مىندەتىن موينىنا جۇكتەگەن تۇڭعىش ۇلى جوشىنىڭ ەسەن ساۋلىعى قاجەت بولاتىن. ۇلى قاعاننىڭ كوزى تىرىسىندە شىڭعىسحاننىڭ تىكەلەي ءوز وتباسىندا وپاسىزدىق بولعان ەمەس، ۇلى وتباسىنىڭ بەرەكە بىرلىگى ارقاسىندا جارتى الەمنىڭ بيلىگىنە قول جەتكىزە الدى.مۇنداي ىشكى بىرلىك ۇلى قاعان ولگەننەن كەيىن دە كوپ ۋاقىت بويى ساقتالدى. ءبىز وسى جايلاردى ساراپتاي كەلىپ، وتەمىس قاجىنىڭ بولجامى توڭىرەگىنە ەرەكشە توقتالعىمىز كەلەدى. ول شىڭعىس نامەنىڭ شىڭعىسحان تۋرالى داستانىنىڭ العى سوزىندە بىلاي دەپ جازادى. جوشى حان دەشتى قىپشاق ەلىنە اتتانىپ، ۇلى تاۋعا جەتەدى. سوندا اڭ اۋلاپ جۇرگەنىندە بىردە ونىڭ الدىنان قورالى مارال كيىك شىعا كەلەدى. كيىك مارالدىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ قۋا ءجۇرىپ ات ءۇستى ساداق تارتقان كەزىندە ارعىماعىنان قۇلاپ، موينىنىڭ بۋىنى شىعىپ، سودان ءولدى. وسىعان ۇقساس حاباردى ءبىز باسقاداي اۆتورلاردىڭ ەڭبەكتەرىنەن دە كەزدەستىرە الامىز.ايتەۋىر، جوشى قىپشاق دالاسىندا ەسەن ساۋ بوكەن اۋلاپ جۇرگەنى تۋرالى قاۋەسەت جانە ونىڭ ءولىمى تۋرالى قايعىلى حابار ۇلى حاعان ورداسىنا بىركەزدە كەلىپ جەتكەنىنە قاراعاندا، جوشى حان كەنەتتەن، وقىس جاعدايدا قايتىس بولدى ما دەگەن قورتىندىعا كەلەسىڭ. تىپتەن جوشى قاندى ادەيى ءولتىردى دەگەننىڭ وزىندە ءولىم اڭ اۋلاۋ ناۋقانى ۇستىندە جاسالعان بولۋى مۇمكىن. بۇل تۋرالى قۇربانعالي حاليد تاۋاريح حامسا بەس تاريح اتتى ەڭبەگىندە بىلاي دەپ جازادى: جوشى اڭعا شىعىپ، ءبىر جابايى قۇلاندى اتىپ اياعىنان اقساتىپ، ونى ۇستايمىن دەپ قۋىپ دوستارىنان وزىپ عايىپ بولعان قابارسىز كەتكەن ق. ز. . اقساق قۇلان جوشى حان، جوقتاۋ ايتتىم وسىعان دەگەن تاقپاق قازاقتا ءماشھۇر ايگىلى. اۆتور بۇل ويىن قازاقتىڭ ايگىلى اقساق قۇلان كۇيى اڭىزىنان تۇيسە كەرەك.ال موڭعول جازىلىمدارى جوشى حاننىڭ قۇپيا جاعدايدا قايتىس بولعاندىعىن مويىنداماعانىمەن، اڭ اۋلاۋ ناۋقانى كەزىندە العان جاراقاتى سالدارىنان دۇنيەدەن ءوتتى دەگەندى جوققا شىعارمايدى. جوشى حان سىرقاتتىعىن العا تارتىپ 1224 جىلى قۇلان باسىندا، 1225 جىلى كوكتەمدە ەرتىستىڭ بۇقا شوشىعانىنداعى ۇلى جيىنعا قاتىسا الماۋى، سول جىلدىڭ كۇزىندە تۋلانىڭ قارا ورمانىنداعى جيىنعا قاتىسا المايتىندىعىن الدىن الا قابارلاۋىنا قاراعاندا، جاراقات جايلى دەرەكتەر جوشىنىڭ اكەسى جانە ىنىلەرىنە دەگەن وكپە نازىنان بولىپ ادەيى ويلاپ تاپقان سىلتاۋى بولۋى ىقتيمال. ايتەۋىر، جوشى كەنەتتەن ءولسىن نەمەسە العان جارادان ءولسىن، ءبارىبىر بۇل ءولىم قۇلان، مارال، كيىك اۋلاۋ ناۋقانىمەن تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىنە كۇمان كەلتىرۋگە بولمايتىنداي.قالاي دەگەنمەن جوشى حان اكەسىنەن بۇرىن دۇنيەدەن وتكەنى شىندىق. ءبىراق قاي جىلى، نەشە جاسىندا ولگەنى تۋرالى بولجامدار ءارقيلى پىكىر، تالاس تۋدىرىپ وتىرعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. بۇل ماسەلە توڭىرەگىندەگى كوپ پىكىردى نەگىزىنەن ەكى توپقا ءبولىپ قاراسا بولعانداي. ءبىرىنشىسى، جوشى كەيبىر حابارلار بويىنشا 20, ال ءسال سوڭىراق ايگىلى بولعان دەرەكتەر بويىنشا 30، 40 جاس شاماسىندا ءولدى دەلىنەتىن راشيد اد دين، د. وسسون، بيچۋرين ياكينف جانە باسقالاردىڭ پىكىرى. ءبىراق اتالمىش عالىمدار جوشىنىڭ ولگەن جىل، ايى جايلى كەسىپ پىكىر ايتپاعان. جوشىحاننىڭ ولگەن اي، جىلى جايلى كەسىمدى حابار قالدىرعان ادام ول پارسى تاريحشىسى كازۆيني. ول ءوزىنىڭ تاريح ي گۋزيدە تاڭدامالى تاريح اتتى ەڭبەگىندە: تۋشي جوشى اكەسىنەن التى اي بۇرىن ءولدى، دەپ حابارلايدى. ەگەر شىڭعىسحان شىعىستىق جىل قايىرۋى بويىنشا قىزعىلت دوڭىز جىلى كۇزدىڭ جەتىنشى ايىنىڭ 16 جاڭاسى، ال جاڭاشا جىل ساناۋ بويىنشا 1227 جىلى 16 تامىزدا 66 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن ءوتتى دەپ كورسەك، وندا جوشى 1227 جىلى اقپاننىڭ ورتاسىندا ءولدى دەگەن قورىتىندى جاساۋعا تۋرا كەلەدى. ءبىراق اتالعان دەرەكتەردىڭ قاي قايسىسى شىندىققا ساي ەمەس.ەگەر ولاي بولعاندا، ۆ. بارتولد ايتقاندايىن، شىڭعىسحان ۇلىنىڭ ءولىمى جايلى حاباردى سي سيا جورىعىندا جۇرگەندە ەستىگەن بولىپ شىعادى. ءبىراق راشيد ادءديننىڭ حابارلاۋى بويىنشا شىڭعىسحاننىڭ سي سيا ەلىنە قارسى جورىعى 1225 جىلدىڭ كۇزىندە، قىتاي جانە موڭعول جازىلىمدارى بويىنشا 1226 جىلدىڭ كوكتەم ايلارىندا باستالعانى بەلگىلى. سوندىقتان بۇل ماسەلەگە ونىڭ باسقاداي ءبىر قىرىنان قاراعان ءجون سياقتى. وسىدان بارىپ ەكىنشى پىكىر تۋىندايدى. دجامال ال كاريي ءوزىنىڭ ال مۋلحاكات بي س سۋراح اتتى ەڭبەگىندە شىڭعىس حان حاراساننان ورالعاسىن قىجىرانىڭ 624 جىلى 10 رامادان كۇنى ەۆروپالىق جىل قايىرۋ بويىنشا 1227 جىلى 24 تامىز كۇنى دۇنيەدەن ءوتتى. ونىڭ ۇلى جوشى تۋشي اكەسىنەن بۇرىن 6221225 جىلى ءولدى دەپ جازدى. قىتاي تاريحشىسى ب. سايشاال دا وسىنداي پىكىردە. ول قىتاي جانە موڭعولدىڭ كونە جازىلىمدارىنا سۇيەنە وتىرىپ، جوشى حان 1225 جىلى 47 جاسىندا اۋرۋدان قايتىس بولدى دەپ جازدى.موڭعول تاريحي دەرەكتەرى وسى بولجامدى راستاي تۇسەدى. جوشىنىڭ ءولىمى تۋرالى حابار موڭعولدىڭ اتا جۇرتىنداعىلارعا قاعان ورداسى تۋلانىڭ قارا ورمانىندا كۇزەپ وتىرعاندا، تانگۋتقا قارسى جورىققا دايىندىق ماسەلەسىن تالقىلاعان ۇلى جيىن كەزىندە جەتكەنى بەلگىلى. شىڭعىس ورداسى ەرتىستى جايلاپ، سول جىلى كۇزدە وسى مەكەنگە شاڭىراق كوتەرگەن بولاتىن. بۇل 1225 جىلدىڭ كۇزى ەدى. شىڭعىسحان باتىعا كومەكتەسۋ ءۇشىن وتچيگيندى وسى جەردەن اتتاندىردى. ال شىڭعىس قاعان تانگۋت جورىعىنىڭ العاشقى توبىن وسى جىلى اتتاندىرىپ، ءوزى 1226 جىلى كۇزدە گۋرۆان سايحان تاۋىن اسىپ، ەجەن وزەنىن بويلاي تانگۋتقا قارسى شابۋىلىن باستاعانى بەلگىلى. ال جوشى ءولىمى اتالمىش جورىق باستالۋدان بۇرىن بولىپ ءوتتى. مىنە، وسى دەرەكتەردىڭ بارلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىز جوشى حان 1225 جىلدىڭ كۇزىندە دۇنيەدەن ءوتتى دەگەن پىكىرمەن كەلىسەمىز.ءسويتىپ ايگىلى جوشى حان 1179 جىلى قاراشا ايىندا تۋىلىپ، 1225 جىلى كۇزدىڭ سوڭعى ايىندا ەۆروپا جىل سانالۋى بويىنشا 46 جاسىندا ومىردەن وتكەنىنە كوز جەتكىزە الامىز. جوشى ءومىربايانىنىڭ جانە ءبىر كۇڭگىرت تە جۇمباق تۇسى ونىڭ جەرلەنگەن ورنى توڭىرەگىندەگى ماسەلەلەر.موڭعول تاريحشىلارى جوشىنىڭ ورداسى ەرتىستە بولعان، ال ءوزى كاسپيي مەن ارال ارالىعىندا ءولدى دەپ جازادى. بۇل ونىڭ ءولىمى تۋرالى. ال جوشى قايدا، قالاي جەرلەنگەنى جايلى ەش مالىمەت كەزدەسپەيدى. تەك جاپوندىق تاريحي رومانشى ينو يۋۋۆەي ەسەسي ءوزىنىڭ بورتە ءچينو رومانىندا حان ۇلى جوشى ءۇش جىل بويى ناۋقاستانىپ ۇستىمىزدەگى جىلى قاي جىل ەكەنى بەلگىسىز ق. ز. تامىز ايىندا اۋرۋى اسقىنىپ، قىپشاق دالاسىندا كاسپيي تەڭىزىنىڭ باتىسىنداعى ەلدى مەكەندە دۇنيەدەن ءوتتى. امانات بويىنشا كەلەسى جىلى اقپاندا بارلىق نوياندارى مەن ساربازدارى ونىڭ تابىتىن اتا جۇرتىنا جەتكىزۋ ءۇشىن جولعا شىقپاق، دەپ حابارلايدى. ءبىراق جوشى تابىتىنىڭ موڭعول جەرىنە جەتكىزگەنى جايلى موڭعول جازىلىمدارىندا قانداي دا ءبىر دەرەك كەزدەسپەيدى. ۇلى قاعان شىڭعىسحان ءوزى جەرلەندى دەلىنەتىن يح وتوگتە ۇلى قورىق تەك وگودەي، تۋلۋي جانە ونىڭ نەمەرەلەرى موڭكە قاعان، قۋبىلاي قاعان، ارىقبۇقا، شوبەرەلەرى ءباتمونح دايان تسەتسەن حان جەرلەنگەن.ال قازاق تاريحىندا جوشى ورتالىق قازاقستاننىڭ سارىسۋ بويىندا تەرىس كەندىرلى وزەنىنىڭ باتىسىنداعى سارايلى بۇلاق ماڭىندا جەرلەنگەن دەپ جازىپ كەلدى. قازاق حالقى جوشى مازارى دەپ قاستەرلەپ كەلگەن مازار كازىر وسىندا تۇر. جوشى شىعىس مۇسىلمان جازىلىمدارى بويىنشا وتەمىس قاجى ۇلى تاۋدا، ال موڭعول جانە باسقاداي كوپتەگەن جازىلىمدار بويىنشا كاسپيي مەن ارال ماڭىندا ءولدى دەلىنەدى. مۇنداي جاعدايدا جوشىنىڭ ءمايىتىن ارقا دالاسى، سارىسۋعا اكەلىپ جەرلەۋ مۇمكىن بە؟ جانە نە ءۇشىن اكەلدى؟ دەگەن ساۋال تۋادى. ەكىنشىدەن، شىڭعىسحاننىڭ ۇرپاقتارى ۇلى ءامىرشىنىڭ ءوزىنىڭ كوزى تىرىسىندە اكە جارلىعىن بۇزىپ، ونىڭ تۇڭعىش ۇلىنا بوگدە جۇرتتا مازار تۇرعىزۋ مۇمكىن بە ەدى؟. تاريحشى بىزدەردى، مىنە، وسى ساۋالدار مازالايدى. ول كەزدە موڭعولدار پۇتقا تابىناتىندىقتان موڭعولدار بۇل كەزدە مارقۇمعا مازار تۇرعىزبايتىن. شىڭعىسحان بۇل ماسەلەگە زاڭ بويىنشا تيىم سالعان.شىڭعىسحان اۋلەتىنىڭ جەرلەۋ ءراسىم سالتى جايلى دجۋزدجاني، قىتاي تاريحشىسى تو جي، 1236 جىلى موڭعولعا كەلىپ قايتقان سۋن اۋلەتىنىڭ ەلشىسى پەن دا ياا، راشيد اددين، ا. جۋۆەيني، ماركو پولو، د. وسسون قاتارلى كوپتەگەن عالىمدار جازدى. بارلىعىنىڭ دا قالدىرعان دەرەكتەرى، جاساعان ءتۇيىنى بىردەي. ول اتالعان كەزەڭدە موڭعولدار ولگەندەرىنىڭ اسىرەسە قاعان اۋلەتىنىڭ بەلگىلى ادامدارىنىڭ باسىنا مولا، مازار تۇرعىزۋعا تيىم سالىنعاندىعى. مىسالى، دجۋزدجاني باتى حاندى جەرلەگەن ءراسىمى جايلى 1256 بىلاي دەپ جازادى. ونى موڭعول ءراسىم سالتى بويىنشا جەرلەپتى. ولاردا ەگەر بىرەۋى قايتىس بولا قالسا، جەر استىنان ءۇيجاي ورناتىپ ونى كىلەم جانە باسقاداي قۇندى زاتتارمەن وراپ، مارقۇمنىڭ كوزى تىرىسىندە قولدانعان بارلىق زاتتارىن سوندا قوياتىن بولعان. ونىڭ كوپ زايىبىنىڭ ىشىندەگى ەڭ سۇيىكتىسىن بىرگە جەرلەگەن. سوسىن جەردى توپىراقپەن جاۋىپ ەشبىر بەلگى قالدىرمايتىنداي ەتىپ ات تۇياعىمەن تاپتاتقان.ءبىز مۇندا موڭعول داۋىرىندە دجۋزدجاني ايتقاندايىن حان ولسە حاتۋندارىن بىرگە جەرلەيتىن كونە ءداستۇر قولدانىلۋدان قالعاندىعىن ەسكەرگەنىمىز ءجون. ال 1236 جىلى سۋن اۋلەتى اتىنان وگودەي قاعان ورداسىنا ەلشىلىككە كەلىپ، موڭعول سالتىن كوزىمەن كورگەن پەڭ دا ياا قارا تاتارلار جايلى قىسقاشا مالىمەتتەر اتتى ەڭبەگىندە موڭعولداردىڭ جەرلەۋ ءراسىمى جايلى كەلتىرگەن دەرەكتەرى شىندىققا جاقىنىراق. وندا ول بىلاي دەيدى: ەكى اعاشتىڭ ورتاسىن ۇڭگىپ كىسى بويى قۋىس شىعارادى دا، ونىڭ ۇڭگىگەن بەتىن قيىستىرىپ ابدىرا جاسايدى. تابىتتى ابدىراعا سالىپ سىرتىن بوياپ، ابدىرانى تازا التىننان جاسالعان بەلدەۋمەن ءۇش مارتە ورايدى. سوسىن باسىن قۇبىلاعا قاراتىپ تابىتتى كومەدى. مەملەكەت زاڭى بويىنشا باسىنا مولا، مازار تۇرعىزىلمايدى. جەرلەۋ ءراسىمى اياقتالعاسىن، ۇستىنەن مىڭ جىلقى ايداپ، جەرىن تاپتاتادى. سوسىن ءبىر جاس بوتانى ەنەسىنىڭ كوزىنشە قۇرباندىققا شالادى. ولىك جەرلەنگەن جەرگە مىڭ سالت اتتىدان قاراۋىل قويىپ، توپىراعىنا وسىمدىكتەر ءوسىپ، جەر قالپىنا كەلگەنشە كۇزەتتىرەدى. بەيىت جەردەن اينىماستاي بولعاسىن كۇزەت تۇسىرىلەدى. ول جەردى ادام پەندە تابۋى مۇمكىن ەمەس، تەك بوتاسى ولگەن ىڭگەننىڭ بوزداۋىمەن عانا پايىمداۋعا بولاتىن ەدى.موڭعولداردىڭ جەرلەۋ راسىمىنە بايلانىستى قۇندى حابار قالدىرعانداردىڭ ءبىرى پلانو كارپيني. ونىڭ بەرگەن حابارىنىڭ قۇندىلىعى سونشالىق، ول جوشى ولگەسىن 20 جىلدان سوڭ 1245 شىعىس قىپشاق دالاسىن باسىپ وتكەن ادام. ەگەر بەلگىلى ادام ولسە، دەيدى ول، ول ادامدى دالاعا جاسىرىن تۇردە جەرلەيدى. الدىنا توستاعان تولى قىمىزىمەن داستارحان جايادى. ولگەن ادامنىڭ و دۇنيەدەگى تىرلىگى ءۇشىن قۇلىندى بيە جانە ەر تۇرمانىمەن بىرگە جەرلەيدى... التىن، كۇمىسىن دە بىرگە قويعان... ءۇش ۇرپاققا دەيىن ولگەن ادامنىڭ اتىن اتامايدى.توتەمدىك وسىناۋ سالتءداستۇردىڭ قايسى ءبىرى موڭعولدار اراسىندا بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ساقتالعان. مىسالى موڭعولدار كازىرگە دەيىن ولگەن ادامنىڭ اتىن اتامايدى، تالييگااچ مارقۇم دەيدى. جوشى حان قىپشاق دالاسىندا، موڭعول وشاعىنان تىسقارى بەس التى اق جىل 12191225 ءومىر ءسۇردى. بۇل دەشتى قىپشاق دالاسىنا مۇسىلمان ءدىنى دەندەپ ەنە قويماعان تۇس. جوشىحان قايسىبىر دىنگە تابىنعانى تۋرالى مالىمەت جوق. تىپتەن ولاي بولۋعا مۇرشاسى دا بولمادى. جانە ول كوك داپتەر زاڭىن قۇرانداي قاستەرلەپ قولىنا ۇستاپ وتىرعان قاعان اكەسىنىڭ كوزىنىڭ تىرىسىندە دۇنيەدەن ءوتتى. مۇنداي جاعدايدا سول كەزدە جوشى حانعا قىپشاق دالاسىندا مازار تۇرعىزىلۋ مۇمكىن بە ەدى؟ ەندى وسى ماسەلەلەرگە توقتالىپ كورەلىك.ۇلىتاۋ ماڭىنداعى جوشىحاننىڭ مازارى جايلى العاشقى حابار بۇحار بيلەۋشىسى ابداللاحتىڭ 1582 جىلى ۇلىتاۋعا بارعان ساپارىنا بايلانىستى پايدا بولدى. وندا وسى ايدىڭ 6 جاڭاسى سەنبى كۇنى حان جوشى حاننىڭ مازارى الدىنداعى سارايعا توقتادى دەلىنگەن. جوشى مازارى جايلى يۋ. شميدت، ۆ. بارتولد، جانە ش. ءۋاليحانوۆتار جازدى. ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىسى ءا. ح. مارعۇلاننىڭ باسشىلىعىندا 1946 جىلى جۇرگىزىلدى. ەكى بەيىتكە جۇرگىزىلگەن قازبا جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە تابىلعان سۇيەك سۇلبالارى جانە ماتەريالدىق زاتتارعا سۇيەنىپ، العاشقى قورىتىندىلار جاسالدى. ءا. ح. مارعۇلان ءبىرىنشى بەيىتتەن تابىلعان ادام قاڭقا سۇيەگىنىڭ ءبىر قولى جوق بولعانىنا بايلانىستى، ونى جوشى حان، ال ەكىنشى بەيىتتەن تابىلعان ايەل ادامنىڭ سۇيەگىن ونىڭ بايبىشەسى كەرەيت توگوريل ۋان حاننىڭ قىزى بەكتۇتمىشتىڭ تابىتى دەپ پايىمداپتى.ارينە، جوشى حاننىڭ ۇلىتاۋ قويناۋى، ارقا دالاسىندا جەرلەنۋ مۇمكىندىگىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى. ويتكەنى جوشى حان ۇلىتاۋدا وردا تىكپەگەنىمەن، ۇلىتاۋ، ارقا دالاسى جوشى حان ورداسىنىڭ اڭ اۋلايتىن اۆ تالبيح قورىعى بولعانى بەلگىلى. جوشىحاننىڭ ءولىمى وسىناۋ ۇلىتاۋدا اڭ اۋلاۋ كەزىندە بولدى، دەلىنەتىنى دە سوندىقتان. ش. ءۋاليحانوۆ ارقانىڭ قۇلانى كەرى جوسىپ كەتپەۋ ءۇشىن، ولار دالادا ور قازدىرعان. بۇل ورلاردى تەمۋچين موڭعول ۇلىستارىنىڭ شەكاراسى دەپ قاراۋعا مۇمكىندىك بار، دەپ جازادى.ش. ءۋاليحانوۆتىڭ اتالعان ۇسىنىسىنا تاريحشىلاردىڭ بەرگەن عىلىمي انىقتاماسىندا وردىڭ ۇزىندىعى 900 شاقىرىمعا دەيىن جەتەتىن... قازاق دالاسىنداعى تارباعاتاي تاۋىنان ىلەگە دەيىنگى جاساندى جىلعانى حالىقتىڭ اۋىز اڭگىمەسىندە وتكەننىڭ اڭشىلىق ۇردىسىمەن بايلانىستىراتىن كورىنەدى. اتالعاندارعا سەندىرەتىن جانە ءبىر قيسىن موڭعولدار ولگەنىن دالاعا جەرلەيتىندىگى. ۆ. بارتولدتىڭ موڭعولدار ايگىلى ادامدارىن ادام پەندەنىڭ اياعى جەتپەيتىن تاۋ قيالارىنا جەرلەيتىنى جايلى پىكىرى موڭعولداردىڭ بۇگىنگە دەيىن جالعاسىپ كەلە جاتقان ەتنوگرافيالىق سالت داستۇرىنە ساي ەمەس. ودان گورى، قانشا دەگەنمەن، دالانىڭ ءوز تۋماسى بولعاندىعىنان بولار ش. ءۋاليحانوۆتىڭ پىكىرى ۇتىمدىراق. ول بىلاي دەپ جازادى: بۇل وردالاردىڭ قىپشاق دالاسىنداعى موڭعول وردالارى ق. ز. حاندارىنىڭ ءارقايسىسى وزدەرىن دالا بويىندا جەرلەۋىن امانات ەتكەن مىسالى، ماڭعىت ورداسىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشى ەدىگەنى ۇلىتاۋدىڭ قىرقاسىنا جەرلەگەنى سياقتى. سوندىعىنان بولار ۇلىتاۋ بويىنداعى كەڭ دالا ايگىلى قورىققا اينالعانى بەلگىلى.مۇندا ءارقايسىسى وزىندىك بەت بەينە، سىر سىيپاتىمەن ەرەكشەلىنەتىن قامىر حان، الاشا حان، دومباۋىل اۋليە، بۇلعىن انا، تاعى باسقا بەيىت مازارلار جاتىر. وسىلاردىڭ بارلىعىن ادەيى زەرتتەپ ماقالا جازعان ش. ءۋاليحانوۆ جوشىحان مازارى جايلى ەشتەڭە ايتپاعان. ءبىراق، ءبىز جوعارىدا ايتقانىمىزداي، جوشى حاننىڭ ۇلىتاۋ دالاسىندا جەرلەنۋ مۇمكىندىگىن جوققا شىعارا المايمىز. ءبىراق: ءبىرىنشى بەيىتتەن تابىلعان سۇيەك جوشىنىكى، ەكىنشى بەي ىتتەن تابىلعان ايەل زاتىنىڭ سۇيەگى بەكتۇتمىشتىكى، دەپ كەسىپ پىكىر ايتۋ مۇمكىن ەمەس. بىزدىڭشە، بۇل تاريحي جانە لابوراتوريالىق زەرتتەۋدىڭ قورتىندىسى دەگەننەن گورى، ەل اۋزىنداعى اڭىز اڭگىمەلەرگە سۇيەنگەن قيالي پىكىر سياقتى. نەگە؟1 جوشى حان ءدال وسىندا جەرلەندى دەپ كەسىپ ايتارلىقتاي دەرەك جوق.2 تابىلعان ادامنىڭ سۇيەگى ورتا جاستان جوعارى كەيدە 7072 جاستاعى ادامنىڭ سۇيەگى دەلىنىپ تە ءجۇر ادامدىكى. ال جوشى بولسا 1179 جىلى تۋىپ، قايسى ءبىر عالىمداردىڭ پىكىرىنشە، 1227 جىلى، ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە 1225 جىلى 4648 جاسىندا دۇنيەدەن وتكەن ادام.3 شىڭعىسحان ءوزى جانە حان، قاعان ۇلدارىن و دۇنيەدە كولدەنەڭنىڭ كوزىنە تۇسۋىنەن مۇقيات ساقتاندىرىپ، مولا، مازار تۇرعىزۋعا تىيىم سالعانى بەلگىلى. سوندىقتان قاعاننىڭ كوزى تىرىسىندە جوشىعا مازار تۇرعىزدىرۋى مۇمكىن ەمەس.4 جوشى 12251227 جىلدارى ولسە، جوشى مازارىنىڭ جەر استى جانە جەر بەتى ارحيتەكتۋرالىق كونسترۋكتسياسى جانە قولدانىلعان قۇرىلىس ماتەريالدارى عاسىرعا جاتادى.5 جوشى موڭعولدار پۇتقا تابىنعان ءداۋىردىڭ تۋىندىسى. ال مازارى تازا مۇسىلماندىق ۇلگىدە. مۇسىلمان ءدىنى شىعىس قىپشاق دالاسىنا عاسىردا كەلە باستاعانى بەلگىلى. ق. ساتبايەۆ ءوزىنىڭ جەزقازعان ولكەسىندەگى كونە ەسكەرتكىشتەر اتتى ەڭبەگىندە جوشى حان مازارىن التىن وردا داۋىرىنە جاتقىزۋى تەگىننەن تەگىن ەمەس. بۇل پىكىر دە مازاردىڭ جۇمباقتى سىرىن مەڭزەيدى. موڭعولدىڭ يح وتوگىندە قورىق جوشى ۇرپاعىنىڭ بىردە ءبىرى جەرلەنبەگەن. ولاردىڭ و دۇنيەدەن سايا تاپقان جەرى قىپشاق قازاق دالاسى ەكەنىندە داۋ جوق. ءبىراق قالاي دەگەنمەن بۇل مازار، اسىرەسە مازارداعى تابىت تىكەلەي جوشى حاننىڭ وزىنىكى بولۋى مۇمكىن ەمەس سياقتى. جوشىحان مازارى جايلى ادەيى زەرتتەپ ماقالا جازعان ج. ەگىنباي ۇلى الايدا، مازار جوشى حانعا ارنالىپ سالىنعانىمەن، جەرلەۋ عۇرپىن سارالاي زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسىندە، ءبىز بۇل مازار ىشىندە جوشى حان جەرلەنگەن دەپ كەسىپ ايتا المايمىز، دەگەن قورىتىندىعا كەلگەن.بىزدىڭشە، مازار نە جوشىنىڭ مۇسىلمان ءدىنىن قابىلداعان داۋىرىندە ءومىر سۇرگەن بەلگىلى ءبىر ۇرپاعىنىكى نەمەسە ۆ. بارتولد ايتقاندايىن، جوشىنىڭ مۇسىلماندانعان حان ۇرپاعىنىڭ ءبىرى پۇتقا تابىنىپ بەيىتسىز قالعان ۇلى اتا باباسىنا جوشىعا ق. ز. ارناپ كەيىن تۇرعىزىلعان بولۋى ابدەن مۇمكىن. ويتكەنى مۇنداي ءۇردىس ورتالىق ازيالىق مۇسىلماندار اراسىندا ەرتەدەن اق جالعاسىپ كەلەدى. ۆ. بارتولد سەيىت مۇحاممەد باھادۋر حان اتا باباسى نۋگداي ءبيدىڭ باسىنا ءۇي تۇرعىزعانى جانە ابباس شەيحتىڭ باسىنا مەشىت، كۇمبەز ورناتىپ، قۇران وقىپ تۇراتىن مولدالار تاعايىنداعانى تۋرالى حابارلايدى. بۇل ۇردىستەن جوشىنىڭ ايگىلى ۇرپاقتارى دا شەت قالۋى مۇمكىن ەمەس. جوشى مازارىندا ونىڭ ءوزىنىڭ سۇيەگى بولماعانىمەن، مازاردىڭ جوشى ارۋاعىنا ارنالىپ ورناتىلۋى مۇمكىن دەپ ويلايمىز. ءبىراق مازاردى تاريحي گەوگرافيالىق، انتروپولوگيالىق جانە ارحيتەكتۋرالىق تۇرعىسىنان ءالى دە جانجاقتى زەرتتەي ءتۇسۋ قاجەت سياقتى.ەندىگى ماسەلە، جوشى حاننىڭ تاريحي ءرولى جايلى. جوشى حان اۋەلى ارتىنا تەكتى دە، وسكەلەڭ ۇرپاق قالدىرعان ادام. ول العاش 1197 جىلى 1718 جاس شاماسىندا كەرەيت جاقامبىنىڭ قىزى نيكتيميش فۋدجينمەن موڭعول جازبالارىندا بەدەشومىش باس قوسىپ، ءوز شاڭىراعىن كوتەرەدى. اراعا ەكى جىل سالىپ وردا ەجەننىڭ اناسى، قوڭىرات قىزى سارتاقتى، جانە ەكى جىلدان سوڭ ناعاشىسى الشى نوياننىڭ قىزى ۇكى ءفۋدجيندى ايتتىرادى. تاريحشى شەجىرەشىلەر باتى حان وسى ۇكى فۋدجيننەن تۋدى دەپ جازادى. قادىرعالي جالايىر سارتاق حاتۋندى باس بايبىشە دەپ كورسەتكەن. مەنىمشە، سوڭعى ەكى دەرەكتىڭ قاي قايسىسى دا سەنىمسىزدەۋ. يۋان اۋلەتىنىڭ العاشقى قاعانى ايگىلى قۋبىلاي قاعان اتا باباسىنىڭ اتاق داڭقىن ماڭگىگە قالدىرۋ ءۇشىن، بەيجيڭدەگى پەكين قاعان ورداسى جانىنان سەگىز ءۇي مۋزەي تۇرعىزىپ، ونىڭ ءتورتىنشىسىن اعاسى جوشى، ونىڭ بايبىشەسى بەدەشومىشتىڭ ەسكەرتكىشىنە ارناعان. ەگەر ۇكى فۋدجين جوشىنىڭ باس بايبىشەسى، باتى حاننىڭ اناسى ەكەنى راس بولسا، اۋەلى سول اتالۋى ءتيىس ەدى. ويتپەدى. تۋلۋيدىڭ بايبىشەسى سوركۋكتان حاتۋن جانە جوشىنىڭ باس بايبىشەسى بەدەشومىش حاتۋن ءبىر تۋىسادى، كەرەيت جاقامبىنىڭ قىزدارى.باتى حان تۋلۋيدىڭ بايبىشەسى سوركۋكتان حاتۋندى ەرەكشە سىيلاپ، ودان تۋعان موڭكە قاعانمەن ەتەنە جاقىن بولعانىنا قاراعاندا، باتى حان ۇكى فۋدجيننەن ەمەس، بەدەشومىشتەن تۋىلۋى مۇمكىن بە دەپ ويلايمىز. ويتكەنى شىڭعىسحان اۋلەتىندە قاعان، حان ۇل تۋعان بايبىشەلەردىڭ ىقپالى كۇشتى بولعان. ال باتى حان تۋىلدى دەلىنەتىن ۇكى ءفۋدجيننىڭ ىقپالىن ەش جەردەن كورە المايمىز. قالاي دەگەنمەن جوشىنىڭ حان، بەك، نويان ۇلدارى سارتاق جانە بەدەشومىش حاتۋننان تارايدى. راشيد اد دين جوشىدا 40 ۇل بولعانىن ايتا كەلىپ، ولاردىڭ ىشىنەن اتى ايگىلى ون ءتورتىن ات اتاۋى، ۇرىق ۇرپاعىمەن سارالاپ تاراتىپ جازعان. ولار: 1 وردا مونع. وردانا، 2 باتى مونع. بات، 3 بەرەكە مونع. بەرح، 4 بەركەچار مونع. بەرحشار، 5 شيبان مونع. سىبان، 6 تانگكۋت مونع. تانگاد، 7 بۋۆال، 8 چيلاۋكۋن مونع. چۋلۋۋن، 9 شينگكۋر مونع. شونحور، 10 چيمپاي، 11 مۋحاممەد، 12 ۋدۋر، 13 تۋكا تيمۋر مونع. توگوون ءتومور، 14 سينگكۋم مونع. سەنگۋم.جوشى ۇلدارىنىڭ ءارقايسىسىنىڭ تاريحتان الاتىن وزىندىك ورنى بار. ولاردىڭ اتقارعان ءىسى اكەسىنىڭ تاريحي ءرولىن تولىقتىرا تۇسەدى. جوشى حاننىڭ ءومىربايانى مەن جوشى ۇلىسى تاريحىندا وردا ەجەن، باتى حان، بەركە حاننىڭ الاتىن ورنى بولەك. باتى حان، بەركە حان تۋرالى ورىس تاريحشىلارى كوپ جازدى.باتى حان جوشى حاننىڭ وزىنەن كەيىنگى ايگىلى تۇلعا. ول ۇلى قاعاننىڭ تىكەلەي ءوز ۇسىنىسىمەن اكە ورنىن باسىپ، 12371256 جىل ارالىعىندا 19 جىل حاندىق قۇردى. باتىس جورىعى كەزىندە 12351241 ورىستىڭ ورتالىق جانە شىعىس بولىگى، بۋلگار، چەركەس، پولشا، ماجار قاتارلى شىعىس يەۆروپا جۇرتىن باعىندىرىپ، باتىستا موڭعول جابىسىنىڭ تۇياعى جەتكەن بارلىق ولكەنى الىڭدار دەگەن ۇلى قاعان اتاسىنىڭ اماناتىن ورىندادى. ول ۇلى جورىق كەزىندەگى قاتالدىعىنا قاراماي ساين حان نەمەسە قايىرىمدى حان اتاندى. باتى حان اكەسى قۇرعان ۇلىستىڭ ءورىسىن كەڭەيتىپ، دەرجاۆانىڭ ورتالىعى ساراي قالاسىنىڭ ىرگە تاسىن قالادى. بەرح بەرەكە حان 12571266 جىلدارى جوشى ۇلىسىندا توعىز جىل حاندىق قۇردى. جوشى ۇلىسى تاريحىنداعى اسا بەلگىلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى. 1 مۇسىلمان ەلدەرىمەن جان جاقتى قارىمقاتىناس جاساۋ ارقىلى قىپشاق دالاسىنا مۇسىلمان ءدىنى دەندەپ كىرۋىنە مۇرىندىق بولدى. 2 العاش رەت سالىق رەفورماسىن جۇرگىزدى. 3 ەل استاناسىن ەدىلدى بويلاي كوشىرۋ ارقىلى ەۆروازيا مادەنيەتىنىڭ ارا ءجىبىن جالعادى، شىعىس پەن باتىستى ارالاستىرۋعا مۇمكىندىك تۋدىردى. بەرەكە حاننىڭ اتقارعان جانە ءبىر ەلەۋلى ءرولى اعاسى باتىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن 60 مىڭ قولمەن قاراقورىمعا اتتانىپ، 1251 جىلى 1 شىلدەدە باستالعان شىڭعىسحان اۋلەتىنىڭ ۇلى قۇرىلتايىن باسقارىپ، تۋلۋي ۇلى موڭكەنى ۇلى قاعان تاعىنا وتىرعىزۋى.بۇل شىڭعىسحان اۋلەتى ءۇشىن ءىرى وقيعالاردىڭ قاتارىنا جاتادى. وسى كەزەڭنەن باستاپ يمپەريا تىزگىنى وگودەي اۋلەتى بيلىگىنەن جوشى ۇرپاقتارىمەن ەتەنە جاقىن بولعان تۋلۋي اۋلەتىنە ءوتىپ، يمپەريانىڭ سوڭىنا دەيىن جالعاستى. ورىس تاريحشىلارى ب. د. گرەكوۆ جانە ا. يۋ. ياكۋبوۆسكيي وزدەرىنىڭ كوپكە بەلگىلى التىن وردا جانە ونىڭ كۇيرەۋى اتتى ەڭبەگىندە التىن وردا قانشاما جوشى ۇلىسى دەپ اتانعانىمەن، جوشى التىن وردا مەملەكەتىنىڭ تاعدىرىندا شىن مانىندە ەشقانداي ءرول اتقارعان جوق... دەشت قىپشاق دالاسىن تولىعىمەن جاۋلاپ الۋ پروتسەسى باتى حان بيلىك قۇرعان 12371256 جىلدارى اياقتالدى دەپ جازادى.ءبىز بۇل پىكىرمەن كەلىسە المايمىز.1 جوشى ۇلىسىنىڭ قۇرىلۋ تاريحى بۇل ەلدى ورىس جۇرتى التىن وردا دەپ اتاعان كەزدەن ەمەس، ودان ارىرەكتەن، 1224 جىلى ەرتىس، الاكول ارالىعىندا بولعان ۇلى جيىن تۇسىنان باستالادى.2 التىن وردانى جوشى ۇلىسىنان، باتى حاندى اكەسى جوشىدان ءبولىپ قاراۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى جوشى ۇلىسىنىڭ ىرگەتاسىن كوزى تىرىسىندە جوشى حاننىڭ ءوزى قالادى. ال باتى حان ۇلى قاعان اتاسى جانە ءوز اكەسىنىڭ ورىندالماعان ارمانىن ورىنداۋشى.3 باتى حاننىڭ باتىس جورىعى ستراتەگياسى شىڭعىسحان كەزىندە جاسالىپ، 1229 جىلعى ۇلى قۇرىلتايدا شەشىمىن تاپقان ماسەلە.جوشى حان قۇرعان مەملەكەتتىڭ اتى جوشى ۇلىسى تىپتەن قىپشاق حاندىعى دەسە دە جاراسادى. رەسەي زەرتتەۋشىلەرى مەملەكەتتىڭ اتىن 1564 جىلى شىققان قازان حاندىعىنىڭ تاريحىندا التىن وردا دەپ اتاپ جىبەرگەندىكتەن زەرتتەۋشىلەردى كوپ اداستىردى، مەملەكەت العاش قىپشاق دالاسىندا بوي كوتەردى. اسكەري وڭ، سول ەكى قاناتتان قۇرالدى. باتى حان باتىسقا كوشپەندە مەملەكەتتىڭ قارا شاڭىراعى اق وردا جوشىنىڭ تۇڭعىش ۇلى وردا ەجەننىڭ بيلىگىندە قالدى.سوندىقتان ول ەجەلگى تۇركى موڭعول سالتى بويىنشا اق وردا قارا شاڭىراق نەمەسە ۇلكەن ءۇي دەپ اتالادى. وردانا وردا ەجەن جوشى ۇلىسىنىڭ اسكەري سول قاناتى اق وردانىڭ اسكەري قولباسشىسى، جەكە دارا بيلەۋشى حان وعلى موڭع. ەدى. ەجەلگى تۇركى جانە موڭعولدىق مەملەكەتتىك ءۇردىس سالتى بويىنشا حان وعلى نەمەسە حان ءحۇۇ جەكە دارا بيلىك يەسى بولىپ تابىلادى. ەجەن ەزەن موڭعول تۋنگۋسشا حان لاۋازىمىمەن پاراپار. قىتاي تاريحشىسى سۋ بي حاي اق وردانىڭ ءبىرىنشى حانى وردا ەجەن ەدى دەپ جازدى. قازاق حاندارى وسى وردا ەجەننەن تارايدى. اق وردانى شىنعا شىعارىپ، جوشى ۇلىسى دەرجاۆاسىن بيلەگەن شىمتاي ۇلى ورىس حان وردا ەجەننىڭ ۇرپاعى ءارى قازاق حاندارىنىڭ اتاسى سانالادى. قازاق حاندىعىن قۇرعان كەرەي مەن جانىبەك ورىس حاننىڭ شوبەرەلەرى. سوندىقتان قازاق مەملەكەتى ءۇشىن جوشى حان وردا ەجەن، ونىڭ ۇرپاقتارىنىڭ الاتىن ورىنى الا بوتەن.جوشى حان ونىڭ ۇلدارى مەن كەيىنگى ۇرپاقتارى جوشى ۇلىسى دەرجاۆاسىن قۇرىپ، ونىڭ ۇزاق ءومىر سۇرۋىنە ەلەۋلى ىقپال ەتتى. موڭعول يمپەرياسىنىڭ باتىس شەبىن قالىپتاستىرىپ، وندا بيلىك جۇرگىزۋ، باتىس پەن شىعىستىڭ ارا ءجىبىن جالعاۋ تەك جوشى ۇرپاقتارىنىڭ تىكەلەي ىقپالىمەن جۇرگىزىلدى. جوشى اسا دارىندى اسكەري قولباسشى. ول العاش 22 جاسىندا بەس قارۋىن اسىنىپ، اتقا قونادى. العاشقى شىعىس جورىعىندا قول باستادى. ورمان جۇرتىن باعىندىردى. ەلىنىڭ باتىس شەكارا شەبىن باسقاردى. باتىس حورەزم جورىعى تۇسىندا سىر بويى قالالارىن باعىندىرىپ، ۇرگەنىشتى قولعا ءتۇسىردى. ول جورىق جولىندا الەمنىڭ 90 قامالىن بۇزىپ، 200 قالانى قولعا تۇسىرگەن اسكەري ستراتەگ، ءىرى اسكەري قولباسشىلاردىڭ ءبىرى. ارينە جوشى ۇلىسى شىڭعىسحان جانە ونىڭ ۇرپاقتارى شىعىس قىپشاق دالاسىن جاۋلاپ الۋىنىڭ جەمىسى ەكەنى راس. سوندىعىنان بولار، ورىس جانە ورتالىق ازيا تاريحشىلارىنىڭ اراسىندا جوشىنىڭ تاريحي رولىنە ونى تەك جاۋلاپ الۋشى، ناسىلدىك قارسىلاسى تۇرعىسىنان ءبىر جاقتى باعا بەرۋشىلىك ورىن الىپ كەلدى.جوشىنىڭ جاۋلاۋشى ءرولى جوشى ۇلىسى تاريحىنىڭ باستاپقى كەزەڭىنە جاتادى. شاپقىنشىلىق تالاي قيامەت اكەلدى، مادەنيەت وشاقتارى جويىلىپ، تالاي جاننىڭ باسى جۇتىلدى. ءبىراق جوشى ۇرپاقتارىنىڭ قىپشاق دالاسىندا بيلىك قۇرعان سوڭعى كەزەڭىن اسىرەسە عاسىر سوڭىنان عاسىرعا دەيىن العاشقى جاۋلاپ العان كەزەڭىمەن سالىستىرۋعا بولمايدى.موڭعول يمپەرياسىنىڭ ورتالىعى قاراقورىمنان بەيجيڭگە اۋدارىلعان 1264 جىلدان باستاپ جوشى ۇلىسى يمپەريالدىق بيلىككە باعىنبايتىن دەربەس مەملەكەتكە اينالدى. جوشى ۇرپاقتارى قىپشاق دالاسىنا ورتا عاسىرلىق مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن اكەلدى. مەملەكەتتىلىكتىڭ باستى نىشاندارىن قالىپتاستىردى. الىپ دالادا ارا قاقتىعىستان ارىپ شارشاعان ءدۇيىم جۇرتتىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، ءارقايسىسى ەل بولىپ قالىپتاسۋىنا وكتەمدىك ىقپال ەتتى. جوشى ۇلىسى دەرجاۆاسى ىدىراعاندا، ونىڭ شەكپەنىنەن ۇلتتىق بىرنەشە جاڭا مەملەكەتتەر تۋىپ شىقتى. مىسالى، سولاردىڭ ءبىرى رەسەي. تاريحشى س. م. سولوۆيەۆ، م. ن. پوكروۆسكيي، ۆ. گ. ۆەرنادسكيي، لەۆ گۋميليەۆتەر بۇل شىندىقتى مويىندايدى. س. م. سولوۆيەۆ موڭعول بيلىگى تۇسىندا ورىستىڭ كۇش قۋاتى نىعايدى، دەپ جازسا، م. ن. پوكروۆسكي تاتارلار ورىستىڭ الەۋمەتتىك ومىرىنە تەرەڭ وزگەرىستەر اكەلدى دەپ وي تۇيەدى.ۆ. ۆەرنادسكي جانە ليەۆ گۋميليەۆتىڭ قيسىنى ودان گورى تەرەڭىرەك. 1480 جىلعى وقيعا توڭىرەگىندە ءسوز بولعاندا، دەپ جازدى ليەۆ گۋميليەۆ، باسقىنشىلىقتىڭ كۇيرەۋى تۋرالى ەمەس، كەرىسىنشە التىن وردانىڭ جۇرتىندا ۇلى موسكۆا كنيازدىگى، قىرىم جانە قازان حاندىعى، نوعاي ورداسى سياقتى ءبىر بىرىنە قاراما قارسى مەملەكەتتىك جاڭا وداقتاردىڭ پايدا بولۋ جايى ءسوز بولعانى دۇرىس . شىعىس رۋس التىن وردا حاندارى بيلىگىنەن باسى بوساعاندا سوناۋ مونعول شابۋىلى كەزەڭىندەگىسىنەن الدەقايدا قۋاتتى، قابىرعاسى قاتايعان مەملەكەت بولىپ شىقتى دەپ جازدى ۆ. گ. ۆەرنادسكيي. جوشى ۇلىسى جۇيەسىنىڭ ورىس جۇرتىنا تيگىزگەن ساياسي ىقپالى جايلى اعىلشىن تاريحشىسى چارلز گالپەريننىڭ ورىس جانە التىن وردا: ورتا عاسىرلىق ورىس تاريحىنداعى موڭعولداردىڭ ۇلەسى اتتى ەڭبەگىندە ءبىرشاما تولىق تالدانعان. ال استارحان، قىرىم، قاسىم، نوعاي ورداسى، وزبەك جانە قازاق مەملەكەتى وسىناۋ جوشى ۇلىسىنىڭ تۋىندىسى. وزدەرىن الدەقاشان موڭعول دەپ اتاۋدان قالعان جوشى ۇرپاقتارى اتالعان مەملەكەتتەردىڭ قالىپتاسۋى، ەل بولىپ شىڭدالۋى، تاۋەلسىزدىگى، ۇلتىنىڭ بىرلىگى ءۇشىن قاجىماي تالماي كۇرەستى.ارينە، تاريحتا بۇل دەرەكتەر ۇلى شىڭعىسحاننىڭ ساياسي ۇپايىنا جازىلعانى بولماسا، ەۆروازيا دالاسىندا 250 جىلعا جۋىق سۇلتانات قۇرعان جوشى ۇلىسىنىڭ شاڭىراعىن كوتەرگەن جوشى جانە ونىڭ ۇرپاقتارى، بولدى. ءبىراق جوشى، ونىڭ ايگىلى حان ۇلدارىنىڭ ءومىربايانى، اتقارعان ءىسى ايگىلى اكەنىڭ شىڭعىسحاننىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ كەلدى. جوشى ۇرپاعىنان ۇلى قاعان شىقپادى دەمەسەك، ول قۇرعان قىپشاق حاندىعى ءوز الدىنا ايگىلى دەرجاۆا بولاتىن. سوندىقتان جوشى حاننىڭ اتقارعان ءىسىن ونىڭ ايگىلى اكەسىنىڭ رولىنەن، جوشى قۇرعان قىپشاق حاندىعىنىڭ تاريحىن موڭعول يمپەرياسىنىڭ تاريحىنان ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى. جوشى حان ونىڭ ۇرپاقتارى قازاق مەملەكەتىن قۇرىپ، قازاقتى ۇلت رەتىندە، قازاق ەلىن ەل رەتىندە قالىپتاستىرىپ قابىرعاسىن قاتايتۋعا ەرەكشە ۇلەس قوستى. قازاقتىڭ حان ۇرپاقتارىنىڭ بارلىعى دا جوشى اۋلەتىنەن تارايدى. قازاق مەملەكەتىنىڭ ءبىر قاينار كوزى جوشىنىڭ تۇڭعىش ۇلى وردا وردا ەجەن جانە ونىڭ ۇرپاقتارى باسقارعان اق وردا بولدى.زاردىقان قينايات ۇلى، تاريحشى 2015 جىل : مادةنيةت, قازاق تاريحئ,
|
يتاليا بيلىگى توتەنشە ەكونوميكالىق جاعداي رەجيمىن ەنگىزدى، 21 ، 21 ، 28 ، 20 ، 27 ، 19 ، 22 ، 28 ، 23 ، 26 ، 13 ، 29الەم 23 ناۋرىز، 2020يتاليا بيلىگى توتەنشە ەكونوميكالىق جاعداي رەجيمىن ەنگىزدىيتاليادا توتەنشە ەكونوميكالىق جاعدايعا بايلانىستى ءدارىحانالار مەن ازىقت ۇلىك دۇكەندەرىنەن باسقا بارلىق ورىندار جابىق. فابريكالاردان ءبىرىنشى كەزەكتەگى قاجەتتى ونىمدەردى وندىرەتىن زاۋىتتار عانا جۇمىس ىستەيدى.سوندىقتان ەلدە ادام قوزعالىسى ازايدى. قوعامدىق كولىك جۇمىسى 75 عا قىسقارتىلىپ، تەمىر جول قاتىناسى شەكتەلدى.قازىر كوروناۆيرۋستىڭ تارالۋ سانى بويىنشا يتاليا كوش باستاپ تۇر. مۇندا ىندەتتەن كوز جۇمعاندار سانى قىتايدىڭ كورسەتكىشىنەن اسىپ ءتۇستى. وتكەن تاۋلىكتە يتاليادا 651 ناۋقاس قايتىس بولدى. كوروناۆيرۋس قۇرباندارىنىڭ جالپى سانى 5500گە جۋىق.ءبىز ۆيرۋستىڭ ودان ءارى تارالماۋى ءۇشىن قاجەتتى شارالاردى كۇشەيتۋىمىز قاجەت، دەدى يتاليانىڭ ازاماتتىق قورعانىس باسشىسى اندجەلو بورەللي.بىراق ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، يتاليا بۇل ىندەتتى ءوز بەتىنشە جەڭە المايدى. بارلىعى، سونىڭ ىشىندە ارميا جۇمىلدىرىلعان، بىراق بۇل جەتكىلىكسىز.يتالياندىق اۋرۋحانالاردىڭ مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەرىنىڭ شامامەن 20ى ۆيرۋس جۇقتىرعان. دارىگەرلەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بايقالۋدا. وسىعان بايلانىستى يتالياعا بىرقاتار مەملەكەت كومەك قولىن سوزاتىن بولدى. سونىڭ ىشىندە رەسەي اسكەري مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىن جىبەرەتىنىن حابارلادى. سونداياق وتكەن دەمالىس كۇندەرى لومباردياعا كۋبادان دارىگەرلەر بريگاداسى كەلدى.
|
ايماقتار 03 جەلتوقسان، 2021وسكەمەندەگى وۆ1561 مەكەمەسىنىڭ تاربيە ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ورالحان بوكەي اتىنداعى كىتاپحانا وكىلدەرىمەن بىرلەسىپ، تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنىنە وراي سوتتالعاندارمەن كەزدەسۋ وتكىزءدى، دەپ جازادى ..ادەتتەگىدەي مەرەكەلىك ءىسشارا وڭ قولدى جۇرەككە قويىپ، ءانۇران ورىنداۋدان باستالدى. كەزدەسۋدە سوتتالعاندار تۇڭعىش پرەزيدەنت تۋرالى كىتاپتارمەن جانە ن.نازارباەۆتىڭ سۇيىكتى ادەبي شىعارمالارىمەن تانىسا الدى.كىتاپحانا قىزمەتكەرلەرى ەلباسىنىڭ ءومىربايانىن ايتىپ، نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازارباەۆتىڭ باسقارۋىنداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەتىستىكتەرى تۋرالى بەينەروليك كورسەتتى. كىتاپحانا قىزمەتكەرى رۋسلان بابيروۆ ايتىپ وتكەندەي، نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى ەلىمىزدىڭ دامۋىنا باعا جەتپەس ۇلەس قوستى، سونىڭ ناتيجەسىندە قازاقستان ەڭ دامىعان 50 ەلدىڭ قاتارىنا ەندى. راس، ەلدىك جولىنداعى ەلباسىنىڭ ەڭبەگى ەرەن.كەزدەسۋ اياسىندا شارۋاشىلىق قىزمەت كورسەتۋ بويىنشا جاساق سوتتالعاندارى مەرەكەگە وراي دايىنداعان پلاكاتتارىن ۇسىنىپ، جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىردى.وسكەمەن پرەزيدەنت كۇنى
|
ەڭ سوڭعى تاسمان قاسقىرىنىڭ ۆيدەوسى جاريالاندى . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى : :..62220اۋستراليا كينو جانە دىبىس ۇلتتىق ءارحيۆى ەڭ سوڭعى تاسمان قاسقىرىنىڭ ۆيدەوسىن جاريالادى. بەينەسيۋجەت 1935 جىلى تاسمانياداعى حوبارتس حايۋاناتتار باعىندا تۇسىرىلگەن.حايۋاناتتار باعىنداعى ەڭ سوڭعى تاسمان قاسقىرىنىڭ اتى بەندجامين بولعان. 21 سەكۋندتىق ۆيدەو تاسمانيا عاجايىپتار ەلى اتتى دەرەكتى فيلم ءۇشىن تۇسىرىلگەن. ال ونى تۇسىرۋشىلەر ەڭ سوڭعى تۇقىمى ەكەنىن بىلمەگەن. ۆيدەوداعى قاسقىر بىرەر ايدان كەيىن مەرت بولعان، دەپ جازادى .ۆيدەوجازبا 4ك فورماتىمەن وڭدەلگەن. وندا جۇرگىزۋشى جانۋاردىڭ وتە سيرەك كەزدەسەتىنى جايلى جانە وركەنيەتتىڭ دامۋى ولاردىڭ ءومىر سۇرۋىنە ەداۋىر اسەر ەتكەنى جايلى ايتادى.تاسمان قاسقىرى ءىرى قالتالى جىرتقىشتار ساناتىنا جاتادى. ونىڭ بويىندا قاسقىردىڭ، تۇلكىنىڭ جانە ۇلكەن مىسىق تۇرلەرىنىڭ بەلگىلەرى بار. ءبىر قاراعاندا بۋدانداستىرىلعان سەكىلدى كورىنەدى. كەنگۋرۋ، كەمىرگىشتەر قويان، ءتيىن، سۋىر، ت.ب. مەن كىشىگىرىم قۇستاردى اۋلاپ ءومىر سۇرگەن.بىر كەزدەرى بۇل جانۋار اۋستراليا قۇرلىعىنىڭ بار ايماعىندا كەزدەسكەن. ءبىراق ەكى مىڭ جىل بۇرىن ماتەريكتەگى دامۋى كۇرت ازايعان. وعان سەبەپ ادامدار مەن جابايى دينگو ءيتىنىڭ اسەرى بولۋى بەك مۇمكىن. كەيىنىرەك از بولىگى تاسمانيا ارالىن مەكەندەگەن. رەسمي دەرەك بويىنشا، ەڭ سوڭعىسى 1936 جىلدىڭ 7 قىركۇيەگىندە ولگەن. ول ءدال وسى ۆيدەوداعى بەندجامين.تاسمان قالتالى قاسقىرى جايلى ۆيدەو 3 مينۋتقا جەتەر جەتپەس قانا. وندا دا ساپالى، داۋىسى انىق بولماعاندىقتان جانۋاردىڭ داۋىسىن ەستۋ مۇمكىن ەمەس.سوڭعى جىلدارى تاسمان قاسقىرى جايلى دەرەكتەر ايتىلىپ ءجۇر. تابيعاتتا بىرەڭساراڭى كەزدەسۋى دە مۇمكىن دەسەدى. سەبەبى 20162019 جىلدار ارالىعىندا اۋستراليا پوليتسياسىنا وسى جانۋاردى كەزدەستىرگەنى جايلى 8 حابارلاما تۇسكەن. ءبىراق كورگەندەردىڭ بىردەبىرى جىرتقىشتى فوتو، نە ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ ۇلگەرمەگەن.كەلۋ قاينارى: :...?411184039
|
ئائىلىدە غەمخورلۇقنىڭ كەملىكىدىن جېدەل بېسىقمايدۇ پىسخىكا ساغلاملىقى دوختۇر ساغلاملىق تورىئەرخوتۇن ئۆزئارا ئىنتايىن ئىناق ئۆتەتتى. بىراق، يېقىنقى بىر يىلدىن بۇيان ئۇششاقچۈششەك جېدەلماجىرالار بېسىقمايدىغان بولۇپ قالدى.ئەسلىدە مۇقىم خىزمىتى بار ئايالى خىزمەتتىن ئىستېپا بېرىپ بىۋاستە سېتىش خىزمىتى بىلەن شۇغۇللىنىمەن، دەپ چىڭ تۇرۇۋالغانىدى. ئېرى بولسا بۇنىڭغا قەتئىي قارشى تۇردى. شۇ ئىش تۈپەيلى ئەرئايال ئىككىسى بىر يىلغا يېقىن جېدەللەشتى. ئېرى قۇرۇق قول ئىش باشلاپ، ھازىر بىر شىركەتنىڭ خوجايىنى بولۇپ قالدى. خوتۇنىنىڭ بولسا مۇقىم ئىش ئورنى بار تۇرۇقلۇق، نېمىشقا تەييار خىزمىتىنى ياخشى قىلماي، قۇرۇق خىيالغا بېرىلىدىغاندۇ؟پىسخولوگلارنىڭ تەھلىل قىلىشىچە: نۇرغۇن ئاياللار ماددىي جەھەتتىن تويۇنغان ئەھۋالدا، زېھنىي كۈچىنى ئەرخوتۇنلۇق مۇناسىۋەت ئۈستىگە قويۇپ، ئېرىنىڭ ئۆزىگە بەكرەك كۆڭۈل بۆلۈشى ۋە ياخشى كۆرۈشىنى تەلەپ قىلىدىكەن. ئەگەر ئېرى بۇنى ۋاقتىدا بايقىۋالالمىسا ياكى مۇھەببىتىنى ئىپادىلىمىسە، خوتۇنى ھەر خىل ئۇسۇللار بىلەن بۇ تەلىپىنى ئىپادىلەيدىكەن، مەسىلەن: يىغلاش، مۇنازىرىلىشىش، جېدەلماجىرا ياكى ئاغرىق قىياپىتىگە كىرىۋېلىش قاتارلىقلار ئارقىلىق ئېرىنىڭ دىققىتىنى تارتماقچى بولىدىكەن.يۇقىرىقى ئايال بولسا ئىنتايىن سەزگۈر بىر مەسىلىنى ئوتتۇرىغا قويۇش ئارقىلىق ئۇنىڭ دىققىتىنى تارتماقچى بولغان. بۇ بىر كۆيۈنۈشنى تەلەپ قىلىش ئۇسۇلى، ھەرگىزمۇ كەسىپ ئالماشتۇرۇش مەسىلىسى ئەمەس.ئېرى مۇتەخەسسىسنىڭ بايانىنى ئىنتايىن توغرا دەپ قارىغان. چۈنكى، ئۇرۇشجېدەل قىلغاندا ئەرئايالنىڭ بىللە بولىدىغان ۋاقتى ھەقىقەتەنمۇ كۆپرەك بولغان. نىكاھنىڭ ئۇزىرىشىغا ئەگىشىپ، نۇرغۇن ئەرلەر ۋاقتىنى كەسىپكە بېغىشلاپ، ئاياللار ئائىلە بىلەن ھەپىلىشىدىغان گەپ. ئاياللار ئەرلەرنىڭ ئۆزىگە كۆڭۈل بۆلمەيۋاتقانلىقىنى ھېس قىلغان چاغدا ئەرلەر قىلالمايدىغان بىر ئىشنى باھانە قىلىپ ئۇلار بىلەن مۇنازىرىلىشىپ، ئۇلارنىڭ دىققىتىنى تارتماقچى بولىدۇ. بۇ بىر دانا چارە. ۋاقىت ئۇزارغانسېرى ھېسسىياتقا تەسىر يېتىشى تۇرغانلا گەپ.شۇڭا، مۇتەخەسسىسلەر مەسلىھەت بېرىپ، ئەر بولغان كىشى خوتۇنىغا كۆپرەك كۆڭۈل بۆلۈشى، بەك كۆپ ۋاقىت چىقىرالمىغان تەقدىردىمۇ، كۆڭلىنى سۆيۈندۈرىدىغان چىرايلىق گەپسۆزلەر ياكى بىر دەستە گۈل دېگەندەكلەر بىلەن خوتۇنىغا بولغان مۇھەببىتىنى ئىپادىلەپ تۇرۇشى كېرەك، دەيدۇ.ئالدىنقى ماقالىمىزدا كۈلگۈنچەك بالىلارنىڭ كەلگۈسى تېخىمۇ پارلاق تېمىسىدا تەپسىلى توختالدۇق .
|
باق پەن سور46 ءسوز 4327 0 پىكىر 3 ماۋسىم, 2014 ساعات 12:20ءبىر سۋرەتتىڭ تاعدىرىوڭتۇستك افريكالىق فوتوكوررەسپوندەنت كەۆين كارتەردڭ 1993 جىلى 26 ناۋرىزدا سۋدان مەملەكەتنە سساپارى كەزندە تۇسرلگەن سۋرەت پۋليتتسەر سىيلىعىنىڭ يەگەر. سۋرەتتە قۇزعىن مەن اشىققان بالانىڭ جەر باۋىرلاپ بارا جاتقانى بەينەلەنگەن.ايود اۋىلىنىڭ ماڭىندا اشىققان قىز بالا جۇرۋگە شاماسى كەلمەگەندكتەن، جەر باۋىرلاپ بارا جاتادى كشكەنتاي قىز بالانىڭ اتااناسى ايود ماڭىنا قونعان بۇۇنىڭ ازىقتۇلك جەتكزەتن ۇشاعىنان تاۋار تۇسرۋگە كومەككە كەتكەن. بالانىڭ ارتىنان قۇزعىن قۇس كۇتپ تۇرعانىن كورگەن كەۆين 10 مەترلك جەردەن ىڭعايلانىپ، سۋرەتكە تۇسرە باستايدى. ودان دا ءساتت سۋرەت العىسى كەلگەن فوتوگراف قۇستىڭ قاناتىن جايعانىن كۇتپ 20 مينۋت بويى وتىرادى. ول ءوزنڭ مەگان اتتى قىزىن قاتتى ساعىنادى. قۇزعىننىڭ قومدانبايتىنىن سەزگەسن، قۇستى ۇشىرىپ جبەرپ كەتە بارادى. وسى ساپاردا كەۆين اشارشىلىقتان قينالىپ جاتقان ادامداردى كورپ قاتتى كۇيزەلپ قايتادى...سول جىلدارى افريكاداعى اشارشىلىق الەمد دۇرلكترپ تۇرعان نيۋيورك تايمس بردەن الگ سۋرەتت ساتىپ الىپ، جاريالاپ جبەرەد. سۋرەت ۇلكەن تانىمالدىلىققا يە بولادى. كەۆيننڭ بۇل سۋرەت پۋليتتسەر سىيلىعىنا يە بولادى. الايدا ول سۋرەتكە قاتىستى كوپ سىن ايتىلادى. ءبارىن مازالايتىنى . كىشكەنتاي قىزدىڭ تاعدىرى نە بولدى دەگەن سۇراق. فوتوگراف نەگە قول ۇشىن بەرمەدى؟ ول كەزدە جۇقپالى اۋرۋعا شالدىققان ادامدارعا جاقىنداۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنعانىن ەسكەرە كەتۋ كەرەكبۇل جەردە فوتوگراف تەك جاقسى سۋرەت ءتۇسىرۋ ماقساتىندا فوتواپپاراتىن ىڭعايلاستىرۋدى عانا ويلاعان، جىرتقىش قۇستان ايىرماشىلىعى جوق، ياعني ساحنادا ەكىنشى ءبىر قۇزعىننىڭ بەينەسىندە تۇر دەگەن. وسىنداي جايتتار مازالاعان كەۆيننىڭ جۇيكەسى سىر بەرىپ، ءۇش ايدان سوڭ ءوزوزىنە قول جۇمسايدى...كەۆيننىڭ كۇندەلىگىندە ءبىز ءوزىمىزدىڭ قانداي باقىتتى ەكەنىمىزدى ءبىلۋىمىز قاجەت. الەمدە ادامدار اشارشىلىقتان ءولىپ جاتقاندا، ءوزىمىزدىڭ جاعدايىمىزعا شۇكىرشىلىك ەتەيىك. ومىرگە ريزا ەمەس كەزدەرىمىزدە وسى سۋرەتكە ءمان بەرىپ قارايىقشى دەپ جازىپ قالدىرعان.شىنىندا دا كەۆين ءومىر بويى ءوزءوزىن كىنالاپ ءوتتى. بويجەتكەن قىزى مەگان ءبىر سوزىندە مەن ءوز اكەمدى سۋرەتتەگى قامقورسىز جاتقان يۋالاداي، ال سىنشىلاردى قۇزعىن قۇستاي كورەمىن دەپتى.ادامدى ءبىر سۋرەت قانشالىقتى باقىتتى ەتسە، سونشالىقتى باسىنا سور بولاتىنىن ويلاماعان فوتوگراف ءومىر بويى ءوزىنءوزى كەشىرە الماي كەتتى. باق پەن سوردىڭ اراسى ءبىراق قادام...جاس الاش گازەتى, 39 20.05.2014قانات بىرلىكۇلى 24163
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.