text
stringlengths 0
187k
|
|---|
الاشوردانىڭ سوڭعى كوزى46 ءسوز 1689 8 پىكىر 10 قاڭتار, 2021 ساعات 19:351920 جىلى ماسكەۋگە كيرۆوەنرەۆكومنىڭ 2043 مانداتىمەن كەلگەن ءالىمحان ەرمەكوۆ قازاق ولكەسىنىڭ ءجايكۇيى ءھام ونىڭ شەكاراسىن بەلگىلەۋ ماسەلەلەرى جونىندە بايانداما جاسادى. سول كەزدە ۋىزداي جاپجاس جىگىت، نەبارى 29 جاستا ەكەن. كوميسسيانىڭ جۇمىسىنا حالىق كوميسسارلار سوۆەتىنىڭ پرەدسەداتەلى ۆ.ي.لەنين باسشىلىق جاسايدى. ءالىمحان ەرمەكوۆ ستولىپين رەفورماسى سالدارىنان شۇرايلى جەرلەرىنەن ايىرىلىپ،ورىس باتىرىكتارىنا باسىبايلى قۇل بولعان قازاقتاردىڭ تاعدىرتالانىن ەزىلۋشى تاپتىڭ مۇڭمۇقتاجىن جوقتايمىز دەيتىن بولشەۆيكتەردىڭ الدىنا كەسەكولدەنەڭ تارتادى. بۇل بولشەۆيكتەردىڭ ۇلىورىستىق شوۆەنيزم دەرتىمەن اۋىرا قويماعان كەزى. ركبپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ مۇشەسى گ.ي.سافاروۆتىڭ قازاق جەرىندەگى ورىس وتارشىلدىعىنىڭ وڭباعان كونىستەرى حاقىندا ايتقان اششى ايىپتاۋ ءسوزى ەلدىڭ كوبىن ەلەڭ ەتكىزدى.1916 جىلى اۋليەاتا قالاسىنا فولباۋن دەيتىن گەنەرال كەلدى. ول قازاق جاستارى پاتشا ۇكىمەتىنىڭ گەرمان سوعىسىنا بارىپ، قارا جۇمىس ىستەۋگە، وكوپ قازۋعا ءتيىس دەپ جارلىق بەردى. قازاق ەڭبەكشىلەرى ودان ءۇزىلدىكەسىلدى باس تارتىپ، پاتشا ۇكىمەتىنە قارسى كوتەرىلىسكە شىقتى. وسى كەزدە پاتشانىڭ جازالاۋشى وتريادتارى كوتەرىلىس باسشىلارىن، ونىڭ ساربازدارىن دا اتىپاستى. ەل تالاۋعا ءتۇستى. جۇرتتى كيىزگە وراپ، ۇستەرىنە كەروسين قۇيىپ ورتەدى! تىرىدەي جەرگە كومدى! جەتىسۋ جاقتاعى ورىس كۋلاكتارى قازاقتارعا قارادانقاراپ وشىكتى. ولاردى جەرلەرىنەن قۋىپ شىعىپ، ۇستەرىنەن وق جاۋدىرعان. كاسپي تەڭىزىنىڭ تەرىسكەي جاعاسىنداعى ۇزىندىعى 7080 شاقىرىمعا، نارىن قۇمىنا سوزىلعان ماڭىزدى شىعاناقبۇعازدى پاتشا وكىمەتى ورىس پومەششيكتەرىنە بەرىپ جىبەرگەن! ستولىپيننىڭ مەملەكەتتىك دۋمادا قازاق جەرىن يگەرۋ تۋرالى سوزىنەن كەيىن ميلليوننىي فوند دەپ اتالعان ءوڭىردى ورىسجاپون سوعىسى تۇسىندا سىبىرلىك كازاكورىستارعا سىيعا تارتقان!ءماجىلىستىڭ قىزعان كەزىندە گ.سافاروۆ: تۇركىستانداعى ورىس كۋلاكتارىن رەسەيگە قايتا كوشىرۋ كەرەك! دەپ تۇرىپ الادى.لەنين ەرمەكوۆكە قاراپ: ءسىز بۇعان قالاي قارايسىز؟ دەيدى.ءالىمحان ەرمەكوۆ بۇلاي ىستەسەك، ەكى جۇرت اراسىندا الاكوزدىك پايدا بولۋى مۇمكىن، جەرگىلىكتى قازاقتاردى اتامەكەنىنە دۇرىستاپ قونىستاندىرىپ العانشا، ىشكى روسسيادان جاڭا كوشپەلىلەر اكەلۋدى توقتاتا تۇرعان دۇرىس دەيدى. مۇنى ەستىگەن لەنين: عاجاپ! ورتالىقتىڭ وكىلى، ورىس كوممۋنيسى ورىستاردى قازاق جەرىنەن كوشىرۋدى سۇرادى. ال پارتيادا جوق قازاق تەك كوشتى توقتاتا تۇرعان دۇرىس دەيدى. ويلاناتىن جاعداي ەكەن! دەپ ءماز بولىپ، ەرمەكوۆتىڭ ارقاسىنان قاعادى.كاسپي اتىراۋ جاعاسىنداعى استراحان جاقتاعى بۇعازشىعاناقتى قازاق اۆتونومياسىنا قوسۋ ماسەلەسىنە پارتيانىڭ سول كەزدەگى كورنەكتى قايراتكەرلەرى ش.ز.ەليۆا، ن.پ.بريۋحانوۆ، ل.ن.كرەستينسكي ءۇزىلدىكەسىلدى قارسى شىعادى. سونداعى ۋاجدەرى قازىر رەسەيدە اشتىق. اتىراۋدىڭ بالىعىنا ماسكەۋ مەن پەتروگراد وتە ءزارۋ. سوندىقتان بۇل القاپتى رسفسرگە قالدىرۋ كەرەك دەستى.سودان كەيىن لەنين: استراحان گۋبەرنيالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ پرەدسەداتەلىنەن: قانە، ءسىز ايتىڭىزشى، كاسپي وسى تەرىسكەي جاعاسىنداعى بۇعازدا تۇراتىن حالىقتىڭ كوپشىلىگى قازاق پا، ورىس پا؟ دەپ سۇرادى. ول سوندا: ۆلاديمير يليچ، قولىمدا دالمەءدال ساناق مالىمەتتەر جوق ەدى دەپ ەكى ۇشتىلاۋ جاۋاپ بەرەدى. جوق، بىزگە دالمەءدال ساناق كەرەك ەمەس. ءسىز شامامەن كاسپيدىڭ وسى جاعاسىنداعى ەلجۇرتتىڭ قايسىسى كوپ، قايسىسى از ەكەنىن ايتىڭىز؟ دەپ تۇرىپ الادى. استراحان وكىلى مۇنداعى تۇرعىنداردىڭ كوپشىلىگى قازاق ەكەنىن مويىندايدى. لەنين: وندا مەن بۇل ماسەلەنى داۋىسقا قويامىن دەپ، اتىراۋدىڭ وسىناۋ جاعالاۋىن بولاشاق سوۆەتتىك قازاق اۆتونومياسىنا قايتارىپ بەرۋدى ۇسىنادى.داۋداماي ۇزاققا سوزىلادى. سول كەزدە ءالىمحاننىڭ ماجىلىستەن شىعۋىن اسىعا كۇتىپ وتىرعان الاش ارداگەرلەرى اراسىندا احمەت بايتۇرسىنوۆ ايتتى دەگەن ءبىر ءسوز ەلگە جايىلادى: ءبىزدىڭ الىمحانمەن بەس ساعات ءسوز تالاستىرۋعا شاماشارقى جەتكەن ورىستىڭ مىناۋ ساقاۋ ادۆوكاتى ۆلاديمير ۋليانوۆ ادامزاتتىڭ تورەسى ەكەن! دەپتى...لەنين ءماجىلىستىڭ سوڭىندا اۆتونوميا قۇرۋ جونىندە ۇلت ىستەرى حالىق كوميسسارى يوسيف ستالينمەن پىكىرلەسىڭىزدەر، وندا ارنايى جوبا بار دەگەندى ايتادى. ماجىلىستەن اق ماڭدايى جارقىراپ، الشاڭ باسىپ شىققان ءالىمحان وسىنى ءاليحان بوكەيحانعا ايتقاندا، تۋاسى بەكزادا، كورىنگەن كۇلدىكومەشتى كوزگە ىلمەيتىن الەكەڭ: ستالين نە شەشەر دەيسىڭ؟! ونىڭ بىلىگى مەن ءبىلىمى بەلگىلى عوي! دەپ شالقالاپ ءجۇرىپ كەتىپتى. ءتۇپ اتاسى شىڭعىسحاننان تارايتىن شىڭجىر بالاق، شۇبار ءتوس، تەكتىنىڭ تۇقىمى! ارعى اتاسى تاۋكە حان جەتى جارعىنى سومداپ، قازاقتى ەل قىلۋدىڭ العاشقى زاڭناماسىن جاساعان! قازاق تاريحىنىڭ بىلگىرى مۇحتار ماعاۋيننىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ءاليحان بوكەيحاننىڭ اۋلەتى انادان شىرىلداپ تۋعاننان الاش جۇرتىنىڭ تابانىنا كىرگەن شوڭگە مەنىڭ ماڭدايىما كىرسىن دەيتىن ۇستانىممەن عۇمىر كەشكەن اقسۇيەك تۇقىم! 1537 جىلعى سان تاشتاعى قىرعىندا ونىڭ ارعى اتاسى توعىم حان توعىز ۇلى جانە اسكەر باسى وتىز جەتى سۇلتانىمەن ءشايىت بولعان! وسى توعىم حاننىڭ تۋعان ءىنىسى شىعاي حاننىڭ ۇلى ەڭسەگەي بويلى ەر ەسىم! وسىنداي قاراكوكتىڭ تۇقىمىنان قازاقتىڭ قارا بالاسىنىڭ حان بالاسىنا كەتكەن ەسەسى كوپ ەدى، سونى قايتاراتىن كەز كەلدى دەپ، بۇكىل عۇمىرىن قازاق حالقىنىڭ ۇلت ازاتتىعىنا ارناعان ءاليحان بوكەيحان تۋماعاندا كىم تۋادى؟!الاش ارىستارىن ەلجۇرتى سوۆەت وكىمەتىنىڭ كەزىندە دە الاسۇرا ىزدەگەن. ءالىمحان ەرمەكوۆتىڭ كۇيەۋ بالاسى ارقا وڭىرىنە تانىمال ازامات قالكەن ماكەنباەۆ، جەتپىسىنشى جىلدارى الياعانىڭ قاسىندا ءجۇرىپ، ۇزاق سىرلاسادى. الياعا، عافۋ ەتىڭىز، وسى ءاليحان بوكەيحانوۆ قانداي ادام بولعان ەدى؟ دەپ سۇرايدى. ول كىسى پەتروگراد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ورماناعاش فاكۋلتەتىن تامامداعان. زاڭ فاكۋلتەتىنە لەنينمەن قوسا ەكستەرنات بولىپ ەمتيحان تاپسىرعان. تەرەڭ داريا مۇحيتتاي ءبىلىمدى عالىم بولاتىن. توعىز تىلدە ەركىن سويلەپ، جازا بىلەتىن دەپتى ءالىمحان ەرمەكوۆ، وسى توقىراۋىن وزەنىن بىلەسىڭ عوي. ۇزىندىعى 300 شاقىرىمداي. بالقاش كولىن ءجۇزىپ كورگەن شىعارسىڭ؟ شىعىسىنان باتىسىنا 600700 شاقىرىمداي. ءوزىڭ بىلەسىڭ، قارلى جىلى توقىراۋىن بالقاشقا قۇيادى عوي. ال قار از جىلى بالقاشقا جەتپەي، ورتا جولدا قالىپ، قۇمعا ءسىڭىپ كەتپەي مە؟ ءبىزدىڭ اقىلويىمىز توقىراۋىن وزەنىندەي بولسا، ابەكەڭ بالقاش كولىندەي داريا ەدى عوي! ق.ماكەنباەۆ جادىمدا ءبارى جازۋلى، استانا، 2011.جازۋشى جايىق بەكتۇروۆ الپىسىنشىجەتپىسىنشى جىلدارى ءالىمحان ەرمەكوۆپەن سىرلاسمۇڭداس بولعان كىسى. سول جاكەڭ ءالىمحاننىڭ: ءاليحان بوكەيحان جاراتىلىسى بولەك، ءارى كورگەنى، توقىعانى كوپ كىسى ەدى دەگەنىن ايتادى. مىنا ءبىز كوبىنەسە توم، سەمەي، ومبى ماڭىنان، ن.م.يادرينتسەۆپەن گ.پوتانين ورىسىنەن اسپادىق. ال ءاليحان جاستىق شاعىن رەسەي يمپەرياسى استاناسىندا وتكىزدى. العاشى دۋماعا دەپۋتات بولىپ، ورىسەۋروپا ەلدەرىنىڭ كوركەم ادەبيەتىن زەردەلەدى.بولشەۆيزم ادامزات تاريحىنداعى بۇرىنسوڭدى بولعان ساياسي اعىمداردىڭ ەڭ ايارى بولىپ شىقتى. ءۇش ءجۇز جىل وتارلىق ەزگىدە بولعان قازاق جۇرتىنىڭ وكىلى ءاليحان بوكەيحان پاتشالىق رەسەيدىڭ كەزىندە دۋما دەپۋتاتى بولىپ، ەلجۇرتىنىڭ مۇقتاجىن ۇستەم ەلدىڭ زاڭ شىعارۋشىلار الدىندا اعىنان جارىلىپ ايتىپ، وتارشىل مەملەكەتتىڭ نازارىن بودان جۇرتىنا اۋدارا السا، بولشەۆيكتەر ولاردى حالىق جاۋى دەپ جاريالاپ، جاپپاي قۋعىنسۇرگىنگە ۇشىراتىپ، اتىپاستى! لەنيننىڭ ءىلتيپات قۇرمەتىنە بولەنگەن ءالىمحان ەرمەكوۆتىڭ ءوزى ءۇش رەت ستولىپين ءستاليننىڭ ۆاگوندارىندا نەشەءتۇرلى قيامەتقايىمدى باسىنان كەشىپ، گۋلاگتىڭ كۇللى تۇرمەلەرىن كوزىمەن كورىپ قايتتى!نەشەءتۇرلى قۋعىنسۇرگىندى باسىنان كەشسە دە، ءالىمحان ەرمەكوۆتىڭ ىشكى سارايىن توت باسقان جوق ەدى دەپ جازادى جايىق بەكتۇروۆ زەردەلىزەيىندى، زيالى قالپىنان تامبادى. شەشەندىگى، بىلگىرلىگى سول قالپىندا قالدى. كۇلگەندە، سويلەگەندە ءدال ءبىر كۇنادان پاك جاس سابيدەي اياۋلى بەينەسى كورىنىپ تۇردى.بۇرىن از ۋاقىت الاشتا بولعان بىزگە جابىلماعان جابا جوق دەۋشى ءالىمحان ەرمەكوۆ. قازاقستاننىڭ ءبىر تۇكپىرىندە الدەكىمدەر بۇزاقىلىق جاساسا دا، قاراقۇمدا، ماڭعىستاۋدا، شۇباتاۋدا، باقتىدا، باقانستا اشىققان جۇرت ەرەۋىلدەپ اتقا قونسا دا، جەتىسۋ جۇرتى قىتايعا كوشسە دە، ءبىر اۋىلدا كولحوز مالى ۇرلانسا دا، ءتىپتى، بىرەۋ امەڭگەرلىك جولىمەن قوس قاتىن السا دا، گازەتجۋرنالداردا ءبىر اۋىز وعاشتاۋ ءسوز جازىلسا دا، وسىنىڭ ءبارىن بىزدەن كورە باستادى. 1921 جىلى اتاقتى ءماديدى قارقارالىنىڭ كوشەسىندە تاپاتال تۇستە گپۋ ادامدارىنىڭ اتىپ تاستاعانى ءمالىم. تەگى، ءمادي قارقارالى اباقتىسىندا جاتقان ءبىر جولداسىنا، الدە، وسى ەلدىڭ ءبىر بەدەلدى ادامىنا، بالكىم، بۇرىن، ۋفاداعى عاليا مەدرەسىندە وقىعان ءوزىنىڭ جەرلەسى مۇستاحيمعا جولىققالى، سونىڭ حالاقۋالىن بىلگەلى كەلسە كەرەك. ارينە، ءمادي بەتتى، كەۋدەلى ادام. ول تۇرمە اكىمدەرىنە قاتتى سويلەۋى دە مۇمكىن. سول ءۇشىن تۇرمەگە ات ۇستىنەن قامشى سىلتەدى، كۇش كورسەتتى دەپ ءماديدى كوشەدە اتىپ تاستاعان! ءماديدىڭ وسىناۋ ءبىر قاسقىر ارقالاپ اكەتكەن توقتىتورىمداي ايانىشتى ءولىمىن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ پا، الدە مۇحتار اۋەزوۆ پە، ايتەۋىر وسى ەكى ءىنىمىزدىڭ ءبىرى سەمەيدىڭ گۋبەرنيالىق گازەتىنە جاي عانا نەكرولوگ رەتىندە جازىپتى. سونى قازاقستان پارتيا ۇيىمىنىڭ 1921 جىلى ورىنبوردا وتكەن تۇڭعىش كونفەرەنتسياسىندا سەمەي وبلىستىق پارتيا ۇيىمىنىڭ دەلەگاتوكىلى سابلين دەيتىن كىسى قازاق كوممۋنيسى رەداكتور بولىپ وتىرعان سەمەيدىڭ پارتيالىق ورگانىندا سوۆەت اسكەرلەرىنە قارسىلىق جاساعانى ءۇشىن اتىلعان ءبىر ءبانديتتى جوقتاپ نەكرولوگ باستى دەپ قانشا جۇرتتى كىنالادى. بۇل تەك ءسوز جۇزىندە عانا قالعان جوق. مۇنىڭ سالقىنى، ءا.بوكەيحانوۆتەن باستاپ، بارىمىزگە دە ءتيدى. سونداعى ايتىپ وتىرعان ءبانديتىاتاقتى ءانشى، كۇللى ەلدىڭ سۇيىكتى ازاماتى، قازداۋىستى قازىبەكتىڭ ۇرپاعى ءمادي!.ءا.ەرمەكوۆتىڭ سوڭعى كەزدە قاتتى ءبىر كەيىتكەنءوزىمىزدىڭ وسى كۇنگى عىلىم دوكتورى ب.سەرىكبەۆتىڭ ۆ.ي.لەنين جانە قازاقستان اتتى كىتابى ەدى. وسى ءبىر جىگىت وتكەن كۇننىڭ ۋاقيعالارىنىڭ بايىبىنا جەتە بارمايدى. شىڭدىقتى، ادىلدىكتى باسشىلىققا الماي، تەك قازاقتىڭ بۇرىنعى وقىعاندارىنا قارا كۇيەنى اياماي جاعا بەرگەن. ءتىپتى، ول باقىتجان قاراتاەۆتىڭ پاتشا اكىمدەرىنە، ورىس پومەششيكتەرىنە قارسى سويلەگەن، ۆ.ي.لەنيننىڭ ونى دەمەپ قولداعان ءسوزىنىڭ دە ءوڭىن تەرىس اينالدىرىپ، كونتررەۆوليۋتسياشىل دەپ كورسەتكەن. وسىنداي زەرتتەۋ، تاريحي دەرەكتى سۇرىپتاۋ بولا ما ەكەن؟ عىلىمعا ادالدىق، شىڭدىق، ادىلدىك قاجەت ەمەس پە؟ تاريح وتىرىكتى كوتەرمەيدى. بۇل وتىرىك بۇگىن ىسكە اسقانىمەن، ەرتەڭ وپا بەرمەيدى. ءبىزدىڭ قازاق وتىرىكتىڭ قۇيرىعى ءبىراق تۇتام دەمەي مە؟ بۇگىنگى كەيبىر سولاقاي تاريحشىلارىمىز وسىنى نەگە ويلامايدى. وڭاي اتاق، مانساپ ءۇشىن ەڭبەك ەتپەۋ كەرەك قوي دەپ الەكەڭ رەنىشنارازىلىعىن سىپايى ايتىپ وتىرۋشى ەدى ج.بەكتۇروۆ، ەنەدەن ەرتە ايرىلعان ءتول سەكىلدى، قازاقستان، 2002 ج..ادامزاتتان اسىپ تۋعان التىن ايدارلى ۇلدار ءاليحان بوكەيحان، ءالىمحان ەرمەكوۆ، اقبايدىڭ جاقىبىنىڭ كىندىك قانى تامعان جەرى ءبىزدىڭ قىزىلاراي اقسوراڭ. قازاقتىڭ ارقالى اقىندارىنىڭ ءبىرى ءھام بىرەگەيى ءداۋىتالى ستامبەكوۆ سوۆەت وكىمەتى كەزىندە ىزاعا بۋلىققاندا: اقتوعايعا نەگە شويىن جول تارتىلماعان؟! دەۋشى ەدى. ونى مەن قايدان بىلەيىن؟ ونى بىلمەسەڭ، قولىڭا قالام ۇستاپ، نەسىنە كىسىمسىنىپ ءجۇرسىڭ؟!كوكەمنىڭ مىنەزى وزىمە بەلگىلى. ۇندەمەي قۇتىلامىن... ءبىراز ۋاقىت ءۇنسىز وتىرادى دا: سوۆەت وكىمەتىنىڭ ءۇش قاس جاۋى وسى توپىراقتان تۋعان! سولارعا كەتكەن ءوشىن الۋ ءۇشىن ءبىزدى قۇس ۇشىپ، قۇلان اياعى باسپايتىن قۇلادۇزگە قالدىرىپ وتىر! دەۋشى ەدى... مۇنى ەستىگەندە اقتوعايدىڭ كوممۋنيستەرىنىڭ زارەقۇتى ۇشىپ، ورىندارىنان تۇراتۇرا قاشاتىن...سولاردىڭ كوبىسىنىڭ كوزى ءالى ءتىرى.قىزىلارايداعى جەرى بىلقىلداپ، وزەن سۋى سىلقىلداپ اعىپ جاتاتىن بىلقىلداق ەرمەكوۆتەردىڭ اتا جايلاۋى. 1914 جىلى الاعاڭ تومدا وقىپ جۇرگەنىندە ورىس وقىمىستىسى ءپوتانيندى وسىندا وزىمەن ەرتىپ كەلگەن. پوتانين وسى جەردە اياپبەرگەن اۋزىنان كوپتەگەن قازاق ەرتەگىلەرى مەن اڭىزدارىن جازىپ العان كورىنەدى. قىدىر قوناققا ارناپ قۇلىن سويماق بولادى. سوندا پوتانين: مەن دەسەڭىزدەر، مىنا قۇلىنعا پىشاق تيگىزە كورمەڭىزدەر دەپ شىرپىر بولادى. سول وقيعانى قىزىلارايدىڭ كونەكوز قاريالارى بەرتىنگە دەيىن كۇلىسىپ ايتىپ ءجۇردى. قۇنانباي اعا سۇلتان بولاردا ءاليحاننىڭ اتاسى ەرمەك بي ونى وسى بىلقىلداق جايلاۋىنا شاقىرىپ، ارقانىڭ ءبىر توپ اتقامىنەرلەرىمەن قوناق قىلعان. تاتتىمبەتتىڭ بىلقىلداق، سىلقىلداق كۇيلەرى وسى جەردە دۇنيەگە كەلگەن. الاعاڭنىڭ شاپاعاتىمەن عىلىم جولىنا تۇسكەن قانىش ساتپاەۆ 19231925 جىلدارى وسى بىلقىلداقتىڭ سامال اۋاسىمەن تىنىستاپ قايتادى. قازاقتىڭ كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى ن.نۇرماقوۆ پەن ت.جۇرگەنوۆتىڭ ۇيلەنۋ تويلارى وسى جايلاۋدا دۇركىرەپ وتكەن كورىنەدى. سونىڭ ءبارىنىڭ باسى قاسىندا ءالىمحان ەرمەكوۆ جۇرگەن... ءبىر قىزىعى ەرمەكوۆتىڭ ارعى اتاسى، ابىلايدىڭ باتىرلارىنىڭ ءبىرى سەڭكىباي بي، ءالىمحان دا، قازاقتىڭ داۋىلپاز اقىنى قاسىم امانجولوۆ تا وسى سەڭكىبايدان تارايدى.قارقارالى قىزىلاراي الاش ارداگەرلەرىنىڭ قازاقتى قالاي ەل قىلامىز دەپ اڭگىمەدۇكەن قىلعان جەرى! اقبايدىڭ جاقىبىنىڭ اۋىلىندا مولدا بولعان ءابىشتىڭ راحىمجانى وسى اۋىلدا تۋعان. قىزىلارايدىڭ شالدارى سۇلتانماحمۇتتىڭ سول موللانىڭ اۋزىنان جازىپ العان ءالىمحان ەرمەكوۆقا ارناعان ولەڭىن ايتىپ جۇرەتىن. ول كەزدە ءبىز جاس ەدىك. ءوز ولەڭىمىزبەن ءوزىمىز اۋرە بولعان كەزىمىز. جاتتاپ الىپ، جادىمىزدا ساقتاي الماي قالدىق. ەستە قالعان ءبىرەكىءۇش جولى: قىزىلارايدان ۇشقان قىرانىم، ۇلىستا بولەك ۇلانىم، توماعاڭدى سىپىرىپ، قيادان ەلدى شولارسىڭ، الاتاۋدا قالىقتاپ، التايىڭدا شالىقتاپ، التىن تۇعىرعا قونارسىڭ دەگەنى عانا. قانشاما ءسوز ۇمىت قالدى؟ ونون ءۇش جاستا ەستىگەن ولەڭ الپىستان اسقاندا قايتا ەسكە تۇسە مە؟ سول قىزىلارايدان ۇشقان قىران، ۇلىستا بولەك ۇلان، توماعاسىن سىپىرىپ، قيانى كوكتەن شولا الماي، الاتاۋدا قالىقتاپ، التايىندا شالىقتاپ، التىن تۇعىرعا قونا المايارماندا ءوتتى!1967 جىلى قاراعاندىنىڭ وبلىستىق تەاترىندا س.مۇقانوۆتىڭ ساكەن سەيفۋللين پەساسىنىڭ پرەمەراسى بولدى. تۇساۋكەسەرگە ءسابيت مۇقانوۆتىڭ ءوزى دە كەلدى. زالدىڭ ءبىر مۇيىسىندەگى وڭاشالاۋ جەردە ءالىمحان ەرمەكوۆ وتىرعان. سابەڭ ونى سىرتىنان كورىپ قالدى ما، الدە، كوپتەن كوڭىلىندە جۇرگەن ويى ما ەكەن، جايىق بەكتۇروۆقا: ۇيىڭە شاقىرعالى تۇرسىڭ عوي؟ دەيدى، مەنىڭ قاسىما رەسمي ادامداردى قوسپا. وسىندا ءالىمحان ەرمەكوۆ بار دەپ ەستيمىن. سول كىسىنىڭ ءجۇزىن ءبىر كورگىم كەلەدى. ابەكە، ءسىز بىزدەن كوپ ۇلكەنسىز. كوپتى كوردىڭىز. مىنا ءبىز سوۆەت وكىمەتى ورناعاندا كەدەي ەدىك، جالشى ەدىك. ءالى وقىعان جوق ەدىك. اۋىلدا ەتەكباستى بولىپ وستىك. ءبىزدىڭ كوزىمىزدى سوۆەت ۇكىمەتى اشتى دەپ، سابەڭ اڭگىمەسىن باستاي جونەلەدى. سودان ءبىز وسى جاڭا وكىمەتتىڭ ءسوزىن سويلەپ، سويىلىن سوعىپ، كەتە باردىق. سول كۇرەس، شايقاس تۇسىندا سىزدەرگە، بالكىم، ءبىزدىڭ ءسوزىمىز دە، سويىلىمىزدا ءتيىپ كەتكەن كەزى بولعان شىعار دەپ، الدەنەدەن كەشىرىم سۇراعانداي، الدىارتىن وراعىتىپ سويلەپ كەتەدى. بىرەۋىنىڭ جاسى سەكسەندە، ەكىنشىسىنىڭ جاسى جەتپىسكە كەلىپ قالعان. پەساڭىزدى كوردىك دەيدى الاعاڭ. ساحنادا ساكەن بولىپ ويناعان ارتيست بوكەيحانوۆقا سەن، توبەت! دەپ تۇردى. بوكەيحانوۆقا ساكەن سولاي ايتا الۋشى ما ەدى؟سابەڭ قىسىلىپ قالىپ: ەي، جايىق، پەسادا ءوزى سونداي ءسوز بار ما ەدى؟ دەپ، ءوزى جازعان شىعارماسىنىڭ ءسوزىن ۇمىتىپ قالعانداي سىڭاي تانىتادى...اقتار مەن قىزىلداردىڭ قىرعىنى شەگىنە جەتىپ تۇرعان ازامات سوعىسى كەزىندە مىرجاقىپ دۋلاتوۆ ەكى جاقتىڭ تۇرمەسىنە كەزەككەزەك تۇسەدى. مىنەزى تىك. كوكەيىندەگى ويىن كۇلتەلەمەي، ايتا سالاتىن بەتتى ادام ەكەن. سول مىنەزىمەن ەكى تاپقا دا جاقپاي، ەكى جاقتىڭ دا قۋعىنسۇرگىنىنە ىلىنە بەرەدى. ءبىر كەزدە قاراڭعى ساحاراعا ويان، قازاق! دەپ ايعاي سالعان الاشتىڭ بوزداعىن وزگە جۇرت ءوز الدىنا، ءوزىنىڭ قازاعى تۇسىنە العان جوق. تۇسىنۋگە ورەسى جەتپەدى! ءالى دە جەتەر ەمەس... سونداي تار جول، تايعاق كەشۋدىڭ كەزىندە م.دۋلاتوۆ ءالىمحان ەرمەكوۆتىڭ ۇيىنە كەلىپ باس ساۋعالايدى. ونىڭ وسى ۇيدە ەكەنىن باسقا بىرەۋ ەمەس، قازاقتىڭ ءوزى كورسەتەدى! قىلىشىنان قان تامعان قىزىل كوميسسار ۋگار جانىبەكوۆ مىرجاقىپتى تۇتقىنداۋعا كەلسە، ەسىك الدىندا ينتەللەگەنتشە كيىنگەن ءبىر ادام تۇر. ءتۇر كەسكىنىنەن الاشوردانىڭ ادامى ەكەنى كوزگە ۇرادى: سەن كىمسىڭ؟! دەيدى ۋگار الا كوزىمەن اتىپ. مەن ءالىمحان ەرمەكوۆپىن! دەيدى الگى ادام كوميسساردان ايىلىن جيماي. اپىرىماي، ءا... دەيدى ۋگار، ءسىز ءالىمحان ەرمەكوۆ بولساڭىز... ءسىزدىڭ ۇستىڭىزگە باسا كوكتەي كىرۋ ۇيات شىعار؟! مەن كەتەيىن. مەن ءسىزدى كورگەم جوق! ءسىز مەنى كورگەن جوقسىز!ءالىمحان ەرمەكوۆ وسى اڭگىمەنى ىلعي سۇيسىنە ايتىپ جۇرەدى ەكەن. ءاليحان دا، ۋگار دا قىزىلارايدىڭ تۋماسى. ءبىر ەل، ءبىر رۋدىڭ بالاسى. ءبىربىرىمەن سىرتتاي تانىسءبىلىس بولعانمەن، بەتپەبەت كەزدەسىپ تۇرعانى وسى. قازاقشا ايتقاندا، قانجىعادا جولىعىپ تۇر! الاساپىران زاماننىڭ داۋىلى ەكەۋىن ەكى جاققا لاقتىرىپ جىبەرگەن! پرولەتارياتى، ليۋمپەنى، قايىرشى، جالەبى بولماعان قازاقتىڭ ۇستىنە قازان توڭكەرىسى جاساعان ەكسپەريمەنتى، مىنە، وسىنداي! اكەنى بالادان، اعانى ءىنىقارىنداستان، ەلدى اعايىنجۇرتىنان ايىرعان! سول تاريحي ەسسىز ەكسپەريمەنتتىڭ زاردابىن قازاق حالقى ءالى تارتىپ كەلەدى! كورەسىنىن سودان كورىپ ءجۇر! ادامزات قاۋىمداستىعىندا جەسىرىن قاڭعىتپاعان، جەتىمىن جىلاتپاعان، اكە وتىرعاندا ۇل، شەشە وتىرعاندا قىزى سويلەمەگەن جۇرت وسى قازاق ەدى! قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن وتىز ەكىنىڭ اشتىعىنا ۇرىنىپ، جانجاققا بوسىپ كەتتى. وتىز جەتىدە ءبىرءبىرىن حالىق جاۋى دەپ ۇستاپ بەردى! بۇگىندە ورىس ءتىلدى، قازاق ءتىلدى بولىپ ەكىگە ءبولىنىپ العان... ەندى كەلىپ ءبىربىرىمەن اعىلشىن تىلىندە سويلەسكىسى كەلەدى! ورىس بولىپ كوردىم، ەندى ءبىر مارتە اعىلشىن بولىپ كورسەم، ادامزات كوشىنىنىڭ الدىنان شىعا كەلەرمىن دەگەن وسپادار ويدىڭ ۇستىندە وتىر ءالى!تىشقاندى سىناۋعا بولادى. كوجەكتى دە سىناۋعا بولادى. توپىراقتان جارالىپ، اللانىڭ دەمىمەن ادامزات وركەنيەتىن قۇرعان ادام بالاسىنا ەكپەريمەنت جاساۋعا بولمايدى! ءاليحان، ءالىمحان، احمەت، مىرجاقىپ، ماعجاندار، مىنە، وسى ءۇشىن كۇرەسىپ، التىن باستارىن الاش جولىنا قۇربان قىلدى! گەرماندىقفاشيستىك، سوۆەتتىككوممۋنيستىك رەجيمدەردىڭ ادام بالاسىنا جاساعان سىناقتارىنا اقىلەسى ءتۇزۋ ادامزات ۇمبەتى لاعىنەت ايتىپ جاتىر. ورىستان باسقا، بىزدەن باسقا... كوممۋنيزمدى قارعاپسىلەگەن بالتىر جاعالاۋى، باتىس ەۋروپا ەلدەرى وركەنيەت ورىنە تۇياق ىلىكتىرىپ، ەكونوميكالىق جاعدايىن، ۇلتتىق رۋحىن دا جونگە قويىپ، ەڭسەسىن كوتەرىپ الدى. ءبىز باياعى لەنين مەن ستاليننىڭ قويىپ كەتكەن جەرىندە كوزىمىز ىرىڭدەپ، كوڭىلىمىز تۇماندانى ءالى وتىرمىز. ءالى قانشا وتىرامىز؟!وسى الاش قايراتكەرلەرىنىڭ تاريحتاعى كەسكىنكەلبەت، بولمىسبىتىمىنە قاراعاندا، ادامزات قاۋىمداستىعىنداعى ەرەكشە ورنى بار ۇلتتىق ينتەللەگەنتسيا، ۇلتتىق تۇلعالار حاقىنداعى ءبىزدىڭ وسى كۇنگە دەيىنگى ۇعىم تۇسىنىگىمىز تىم ۇشقارى، جاداڭ، جايداق بولىپ تۇر. تولكوۆىي سلوۆار رۋسسكوگو يازىكا ت.ب. انىقتامالارداعى ينتەللەگەنتسياعا بەرىلگەن تۇسىنىكتەمەگە قاراڭىز: ينتەللەگەنتسيا ليۋدي ۋمستۆەننوگو ترۋدا، وبلادايۋششيە وبرازوۆانيەم ي سپەتسيالنىمي زنانيامي ۆ رازليچنىح وبلاستياح ناۋكي، تەحنيكي ي كۋلتۋرى وبششەستۆەننىي سلوي ليۋدەي، زانيمايۋششيمسيا تاكيم ترۋدوم. بارجوعى وسى! ۇلتتىق نەگىزدەن، مۇلدە، ادا كوسموپوليتتىك تۇجىرىم! ءبىز ۇلتتىق تار ايادا قالىپ قويماي، الەمنىڭ ازاماتىنا اينالامىز دەپ جۇرگەن تەكسىز كوسموپوليتتەردى توبەمىزگە ويناقتاتىپ قويعان وسى ءسوز! ۇلتىنىڭ بەسىگىندە جاتىپ، اناسىنىڭ اق ۋىزىنا جارىماعان بالا قىرىق جۇرتتىڭ ءتىلىن بىلسە دە، ءوز ۇلتىنىڭ زيالىسى بولا المايتىنىن تاريح دالەلدەپ بەردى. قازاقاتىڭ ھاس زيالىسى اباي! از عانا الاشىنىڭ عانا ەمەس، ادامزاتتىڭ ازاماتىنا اينالعان جالعىز قازاق بولسا، ول دا وسى اباي! سول اباي دۇنيەنىڭ كىلتى ورىستا. سول ءۇشىن ونىڭ ءتىلىن ءبىلۋ كەرەك دەدى. نەگە؟ زارارىنان الىس بولارعا!. سوۆەت وكىمەتىنىڭ كەزىندە كاپيتال مەن انتيديۋرينگكە دەيىن جاتقا بىلەتىن قازاقتار از بولعان جوق. بىراق ولاردىڭ ءبارى حالىق اۋىز ادەبيەتىنەن حابارسىز، ۇلتتىق ۋىزدان جۇرداي بيلەردىڭ شەشەندىك سوزدەرىنەن لەنين مەن ستاليننىڭ تەزيستەرىن جوعارى قويعان پەندەلەر بولدى. ورتا عاسىرداعى جىراۋلار پوەزياسىنىڭ جاۋھارىن سەزىنبەگەن! ابايدان دەميان بەدنىيدى، ماعجاننان ماياكوۆسكيدى ارتىق كورگەن!ءبىر كۇنى دەيدى قالكەن ماكەنباەۆ الاعانىڭ ۇيىندە وتىرعانىمىزدا جاسى وتىزقىرىقتار شاماسىنداعى ەر ادام مەن ايەل ادام كىرىپ كەلدى. ءبىز لەنينگرادتىڭ تۇرعىنىمىز. مەن دە پروفەسسور بولامىن، ال جۇبايىم دوتسەنت. لەنينگراد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىلارىمىز. مەن، دەدى ەركەگى، ءوزىڭىزدىڭ ەجەلگى دوسىڭىز، تومسكىدە بىرگە بولعان رەۆوليۋتسيونەر دۆولەيسكيدىڭ، ال مىنا قىزىڭىز، ول دا دوسىڭىز باۋەردىڭ ۇرپاقتارىمىز. سول اكەلەرىمىزدى كورگەندەر بولسا تىلدەسەيىك دەگەنبىز. بابالارىمىزدىڭ ەستەلىكتەرىندە ءسىزدىڭ، ءالىمحان ابەۋوۆيچ، اتىڭىز ءجيى اتالادى. سوندىقتان ءبىز ءسىزدى سۇراستىردىق. ءسىزدى ءتىرى، وسى قاراعاندىدا تۇرادى دەپ تومسكىدەگىلەر ايتقان سوڭ، ارنايى ىزدەپ كەلدىك، دەيدى.ءبىر مەزگىلدە ءالي اعا: سەنىڭ اتاڭ دۆولەيسكي بىلاي دەۋشى ەدى دەپ يتاليان تىلىندە سويلەپ كەتتى. لەنينگرادتىڭ پروفەسسورى يتاليان تىلىنە جەتىك ەكەن، ەكەۋى يتاليانشا ءبىراز سويلەستى. ءبىر كەزدە وتە سىمباتتى جاس كەلىنشەككە: ءسىزدىڭ ۇلكەن اكەڭىز باۋەر ۇدايى لاتىنگرەك تىلىندە بىلاي دەيتىن دەپ دوتسەنت كەلىنشەكپەن لاتىنگرەك تىلىندە قىزۋ اڭگىمەگە كوشتى ق. ماكەنباەۆ جادىمدا ءبارى جازۋلى.قازاقتىڭ اتىراۋ ارقا الاتاۋالتايعا دەيىنگى اۋماعىن الاشىنا امان الىپ قالىپ، وسى كۇنگى شەكارامىزدى بەلگىلەۋ ءۇشىن لەنينمەن بەسالتى ساعات سالعىلاسقان ءالىمحان ەرمەكوۆ قازاقپەن سويلەسكەندە ءبىر اۋىز ورىس ءسوزىن قوسپاي كەتكەن كىسى ەكەن!الاشوردانىڭ كوسەمدەرى ابايدىڭ التىن تۇعىرىنا اياعىن نىق قويىپ، الاشىن اسپانعا كوتەردى. سول الاساپىران زاماننىڭ وزىندە الاشتىڭ ءبىرىنشى اقىنى اباي ەكەنىن العاش ايتقان ءاليحان بوكەيحان ەدى. ۇلى ابايتانۋشى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ الدىن وراپ ايتتى. نە دەگەن كەمەل وي، كەرەمەت تاريحي قۇبىلىس! ححشى عاسىردىڭ باسىندا ءاليحان تانىعان ابايدى ححشى عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قازاق ءالى تۇسىنە الماي جاتىر. تۇشىنا الماي جاتىر ابايعا! قازاق ءۇشىن كۇللى ۇلىستىق قاسىرەت، ۇلتتىق تراگەديانىڭ قارا باسى، مىنە، وسى بولىپ تۇر!الاشوردا جولى اللا جولى، اباي جولى، اقيقات جولى ەدى. ابايدا تاپ پەن تايپا جونىندە ءبىر اۋىز ءسوز جوق. قايران، ەلىم، قازاعىم ەلجۇرت، ۇلت قاھىنداعى تەرەڭ وي بار. ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي، باۋىرىم دەپ دەيدى. سميريس ، كاۆكاز، يدەت ەرمولوۆ! دەمەيدى! اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس،راس ءسوز ەش ۋاقىتتا جالعان بولماس،اللانى تانىتۋعا ءسوز ايىرماس! دەپ عالامزاتتىق، تاڭىرلىك دەڭگەيگە كوتەرىلەدى. الاشوردانىڭ كۇللى ساياسي باعدارلاماسى، مىنە، ابايدىڭ وسى سوزىنەن باستاۋ الادى. الاش كوسەمدەرى باساياعى جيىرما جىل ىشىندە قازاقستاندى ازيانىڭ الدىڭعى قاتارلى ەلى جاپونيا دەڭگەيىنە كوتەرۋدى ويلاعاندى. سوۆەت وكىمەتى ولاردى وسى ءۇشىن جاپونيانىڭ اگەنتى دەپ ايىپتاعان! ەگەر بولشەۆيكتەر وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ ءوزىنءوزى بيلەۋى تۋرالى يدەياسىنا ادال بولىپ، يمپەرياليستىك، شوۆەنيستىك پيعىلىنان باس تارتقاندا قازاقتى بۇگىنگى جاپونيا سىندى وركەنيەتتى ەلگە اينالدىرار ما ەدى، قايتەر ەدى؟!الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىنا ءبىر ءسات كوز سالىڭىز. شەتىنەن يمان ءجۇزدى ينتەلليگەنت! پروفەسسيونال مامان! الاشىنا ادال پاتريوت! ۇلىم دەيتىن الاش بولماسا، الاش دەيتىن ۇل بولاما دەيتىن اريستوكراتتىڭ تۇقىمى! مۇنداي ينتەللەكتۋالدى ۇكىمەت قازاقستاندا بۇرىنسوڭدى بولعان ەمەس! الاشوردانىڭ وي دۇنيەسى قۇراننىڭ قاعيدالارىمەن ساباقتاس. ادام قۇدايدىڭ عانا قۇلى. ءبىر ۇلتتىڭ ەكىنشى ءبىر ۇلتتى ايتقانىنا جۇرگىزىپ، ايداعانى مەن ورگىزۋگە حاقى جوق! ايدارىنان جەل ەسكەن الىپ يمپەريالارىنىڭ ءبارىنىڭ شاڭىراعىنىڭ ورتاسىن تۇسكەنى سودان!الاشوردا مەن اباي ەگىز. ادامزاتتىڭ ازاتتىقتى كوكسەگەن اسقاق رۋحى شيىرشىق اتىپ، كەمەلىنە كەلگەن سايىن ابايعا دەگەن زارۋلىك كوبەيە بەرەدى. سونىڭ ءبىر كۋاسى ماسكەۋدەگى وكۋپاي اباي اتتى قالىڭ شەرۋ. ماسكەۋ باسپاگەرلەرى اباي ولەڭدەرىن اۋەلدە ءۇش ءجۇز تارالىممەن شىعاردى. وتە مە، وتپەي مە دەگەن كۇدىگى بولعان... باساياعى ءبىر اپتادا قايتادان ءۇش مىڭ تارالىممەن شىعارادى. ەندى ونى وتىز مىڭعا جەتكىزۋ جونىندە اڭگىمە كوتەرىلىپ جاتىر. كۇندەردىڭ كۇنىندە ول وتىز ميلليونعا جەتۋى مۇمكىن! ادامزات ابايعا كەلە جاتىر!ءالىمحان ەرمەكوۆ 1977 جىلى فانيدەن باقيعا قايتتى. سول كۇنى ۇلتتىق ازات تۇتۋ ءراسىمى جاريالانبادى. ونى جاريالاتۋعا شاماشارقىمىز دا جوق ەدى. قازاق حالقى ءوزىن جەكە ءوز الدىنا دەربەس، تاۋەلسىز ەل دەپ جاھانعا جار سالىپ، وركەنيەت ورىنە سۇيرەمەك بولعان الاشوردانىڭ سوڭعى ارىسىنان ايىرىلىپ قالعانىن سەزگەن جوق. اسپاننان اللا ءبارىن كورىپءبىلىپ تۇر! ىشكەن ماس، جەگەن توق بولىپ جاتتى... ۇلتتىق رۋح اياقتىڭ استىندا... جەرى كيەسىنەن، ەلى يەسىنەن ايرىلعان. سول قازاق ەندى كەلىپ الاش ارىستارىنا جەتە قابىل تەگەۋرىندى ۇلدار نەگە تۋماي جاتىر دەپ زار يلەپ ءجۇر. ۇلىم دەيتىن الاش بولماسا، الاش دەيتىن ۇل تۋا ما؟! اللا ءبارىن كورىپ تۇر!اتاتۇرىك ەلى ەندى ەگەمەن بولا بەرگەندە ۇلىبريتانيانىڭ ءبىر حانزاداسىن قوناققا شاقىرادى. داستارحاندا نە كەرەكتىڭ ءبارى بار مايىسىپ تۇر. كەنەت، مارتەبەلى قوناققا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن داياشىلاردىڭ بىرەۋى حانزادانىڭ جانىنا جەتە بەرگەندە قولىنداعى ءدامىن جەرگە توگىپ الادى. تىلسىم تىنىشتىق. اعىلشىن اريستوكراتتارى تۇرىكتەردى ءبىزدىڭ مىسىمىز باسىپ كەتتى دەگەندەي ءمازمەيرام. سول كەزدە اتاتۇرىك: ۋا، مىرزالار! دەپ ساڭقىلداي جونەلىپتى. مەن مىنا ەلىمە كەۋدەڭدى وسمان يمپەرياسى تۇسىنداعىداي اسقاق ۇستا دەدىم. ۇستادى. اياعىڭدى الشاڭالشاڭ باس دەدىم. باستى. بىراق، وسىلارعا بىرەۋگە قۇلشا قىزمەت ەتۋدى ۇيرەتە الماياق قويدىم. ۇيرەنبەدى!قۇلىن ۇلعا، كۇڭىن ارۋ قىزعا اينالدىرعان پاتشانىڭ اۋزىنان شىققان ءسوز بۇل! الاشوردانىڭ دا بار دىتتەگەنى وسى ەدى عوي؟! بۇگىن ءيسى قازاق وسىنداي لەبىزدى ەستىگىسى كەلىپ تۇر. سول ءسوزدى ايتاتىن ۇلدىڭ دا تۋاتىن ۋاقىتى بولدى...سەرىك اقسۇڭقارۇلىنىڭ جازباسى |
قازاق ادەبيەتىنىڭ ورەسى ەشكىمنەن تومەن ەمەسسۇحبات 1914 1 پىكىر 25 اقپان, 2021 ساعات 12:49قىتايداعى قازاق ادەبيەتى دەسە، اتتاپ وتۋگە بولمايتىن قالامگەردىڭ ءبىرى ورازحان احمەت. قاي شىعارماسىن وقىساڭىز دا، تۇنىپ تۇرعان قازاقى بولمىستى كورەسىز. سوندىقتان دا بولسا كەرەك، جازۋشىنىڭ شىعارمالارى قىتايدىڭ كوپتەگەن سىيلىقتارىن يەلەنگەن. قىتاي سىنشىلارىنىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ اڭگىمەلەرىنە مەيلىنشە شىنايىلىق پەن سول شىنايىلىققا شىراي بەرەتىن شىنشىلدىق ءتان. قاراپايىم، ايتكەنمەن ءار ءسوزىنىڭ استارىندا قورعاسىنداي اۋىر مىسقىل مەن استارلى وي جاتادى. 2012 جىلى ورەكەڭنىڭ تۇلپاردىڭ سوڭعى تۇياعى اتتى كىتابى قىتايدىڭ مەملەكەتتىك تۇلپار سىيلىعىن ەنشىلەدى. الماتىعا جازۋشى اعامىز كەلگەنىن ەستىپ قۇستاي ۇشتىق. اڭگىمەمىزدىڭ ارقاۋى ءوزىنىڭ ءومىر جولى مەن شىعارماشىلى جايلى ءوربىدى. ورازحان راحمانبەكۇلى، ءسىز قانداي وتباسىندا دۇنيەگە كەلدىڭىز جانە قانداي جوعارى وقۋ ورنىن ءبىتىردىڭىز؟ مەن 1938 جىلى تامىز ايىندا ىلەنىڭ قورعاس اۋدانى ساربۇلاق دەگەن ەلدى مەكەنىندە دۇنيەگە كەلىپپىن. ۇلكەن اكەم احمەت قاجى، ءوز اكەم راحمانبەك ەلگە سىيلى اۋقاتتى ادامدار بولعان. وكىنىشكە وراي، ول كىسىلەر ومىردەن ەرتە قايتتى دا. ءبىر وتباسىندا 9 ۇلقىز بالا جەتىم قالدىق. ءبىز اجەمىز بەن شەشەمىزدىڭ تاربيەسىمەن ەرجەتتىك. اكە داۋلەتىنىڭ، اتاقداڭقىنىڭ پايداسىنان زيانى بىزگە كوپ ءتيدى. جاسىمىزدان بايدىڭ بالاسى اتانىپ، ەلگە كوزتۇرتكى بولدىق. اينالامىزدان ءجابىر كوردىك. مىنە، وسى جاعداي ماعان ىزاقورلىق پەن كەكشىل مىنەز سىيلاعان سياقتى. سوندىقتان كەيىنگى ومىرىمدە كوپ تاۋقىمەت تارتۋىما وسى مىنەزدىڭ دە ۇلەسى از بولعان جوق. اۋدان ورتالىعىنداعى ورتالاۋ مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ، 1955 جىلى شىڭجاڭ ينستيتۋتىنىڭ قازىرگى شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتى قازاق ادەبيەتى فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇستىم. بالا كەزىڭىزدەن ادەبيەتكە قىزىعۋشى ما ەدىڭىز؟ مەكتەپتە جۇرگەن كەزدە ادەبيەتتىڭ نە ەكەنىن بىلەتىنمىن، بىراق ادەبيەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىق مەندە بولعان ەمەس. ينستيتۋتقا تۇسكەندە 17 جاستا ەدىم. ءبىزدىڭ كەزىمىزدە ءوزىڭ قالاعان ماماندىق بويىنشا وقۋعا ءتۇسۋ دەگەن جوق. ءۇش ماماندىقتى تالداعان ەدىم، مەنى ادەبيەت فاكۋلتەتىنە ءبولىپ قويىپتى. بايقاسام ءبىزدىڭ فاكۋلتەتتەگىلەردىڭ دەنى ادەبيەتكە قۇشتار، اقىن جىگىتتەر ەكەن. ءوزىڭ بىلەسىڭ، ولەڭ جازاتىن ستۋدەنتتىڭ كوبى بوسپە، الكەۋدە كەلەدى عوي. ءبىر ولەڭ جازىپ الىپ، جەرسۋعا سيماي گۇرىلدەپ ءجۇردى. ولەڭ تۇرماق، ءجوندى ماقالا جازىپ كورمەگەن مەن ولاردىڭ جانىندا ەشتەمە بولماي قالدىم. ءبىزدىڭ قازاق رۋشىل، جەرشىل عوي. ولەڭ جازىپ اقىن بولىپ جۇرگەندەر ءبىزدىڭ باسقا ايماقتان كەلگەندەر بولاتىن. ارىبىردەن كەيىن ولار: ورازقان، سەن ادەبيەت دەگەننىڭ نە ەكەنىن سەزبەيدى ەكەنسىڭ، مۇندا اداسىپ كەلىپسىڭ. ەڭ جاقسىسى سەن باسقا فاكۋلتەتكە اۋىسىپ كەت. سەنىڭ ورنىڭا وقيتىن اقىندار بار...، دەپ ماعان اقىل ايتا باستادى. قوياندى قامىس ولتىرەدى، جىگىتتى نامىس ولتىرەدى دەگەندەيىن، ولاردىڭ بۇل ءسوزى مەنىڭ نامىسىما ءتيدى. سودان كەيىن نە بولدى؟ نە بولۋشى ەدى، ولاردىڭ بۇل ءسوزى ماعان قامشى سالدى. ولەڭ جازۋ قولىمنان كەيمەيتىنى انىق. سول سەبەپتى پروزامەن اينالىسىپ كورەيىن دەگەن بەكىمگە كەلدىم. ويتكەنى ول كەزدە اڭگىمە جازىپ جۇرگەندەر جوق ەدى. سونىمەن ولارعا سەزدىرمەي بىرنەشە اڭگىمە جازىپ تاستادىم. كىشكەنە سۋرەتشى دەگەن اڭگىمەم 1956 جىلى شۇعىلا جۋرنالىنىڭ 4سانىندا جاريالانسا، ال مەنىڭ دوسىم اتتى اڭگىمەم 6سانىنا باسىلدى. ودان سوڭ دا بىرنەشە اڭگىمەمدى جىبەرىپ ەدىم، سونىڭ بىرەۋى عانا جارىق كوردى دە، 1957 جىلدىڭ سوڭىنان باستاپ مەنىڭ باسپاسوزگە قاتىسۋ قۇقىعىمدى شەكتەپ تاستادى. مەنىڭ جۇلدىزىم تەرىس تۋعان بولۋ كەرەك، ەندىگارى شىعارما جاريالاۋىما مۇمكىندىك بەرمەدى. ونىمەن قويماي جازعانسىزعاندارىمدى تۇگەل تاركىلەدى. مەن العاش پروزامەن وسىلاي تابىسىپ، وسىلاي قوشتاسۋعا تۋرا كەلدى. بىراق باتقان كۇننىڭ، قايتا اينالىپ شىعارىنا سەندىم. ايتەۋىر وقۋدان قۋىلىپ كەتكەن جوقسىز با؟ وقۋدان قۋىلا قويعانىم جوق، باقىلاۋدا ءجۇرىپ 1958 جىلى وقۋدى ءبىتىردىم. وكىنىشكە وراي، قىزمەتكە شىعىپ ۇلگىرمەدىم. سول مەزگىلدە زيالى جاستار ءۇشىن اۋىر اپات بولعان ستيل دۇرىستاۋ قوزعالىسىنىڭ قارا داۋىلى مەنى دە ۇشىرىپ اكەتتى. كەرى توڭكەرىسشىل توپ قۇردى دەگەن جالامەن بىرنەشە كۋرستاسىممەن بىرگە ءۇرىمجى ماڭىندا قۋعىنسۇگىندە ءجۇرىدىم. 1960 جىلى تارىم ويپاتىنداعى ەگىنشىلىك الاڭىنا جىبەردى. وندا ميلليونعا تارتا ادام ءومىر سۇرەدى ەكەن. ءبىز دە سولاردىڭ قاتارىنا كەلىپ قوسىلىپ، ەگىنشى بولىپ جۇمىس جاسادىق. بىزدەن بۇرىن بارعاندار ءار اي سايىن ەڭبەك اقىلارىن الىپ وتىرادى ەكەن. ەڭ تومەنگى جالاقى 36 يۋان، ال ەڭ جوعارى جالاقى 52 يۋان ەكەن. كوبىسى سوندا وتباسىن قۇرىپ، بالاشاعالى بولىپتى. مەن 1963 جىلى جەلتوقساندا اۋرۋ سەبەبىمەن اۋىلىما قايتتىم. بىراق كەرى توڭكەرىسشى دەگەن قالپاق استىندا باقىلاۋعا الىندىم، اۋىلداعى حالىق ساقشىسى ءار اي سايىن ايداپ ءجۇرىپ ىستەتتى. شىنى كەرەك، تارىمداعى كۇنىمە زار بولىپ قالدىم. 1975 جىلى قالپاعىم الىنىپ، باقىلاۋدان قۇتىلىپ، ءوندىرىس اتىرەتىندە ەگىنشى بولىپ ىستەدىم. 1980 جىلى قاڭتاردا تۇبەگەيلى اقتالىپ، قۇلجادا شىعاتىن ادەبي جۋرنال ىلە ايدىنىنا جۇمىسقا ورنالاستىم. العاشىندا ءبولىم رەداكتورى، كەيىن باس رەداكتور بولىپ قىزمەت جاسادىم. 1990 جىلدان باستاپ كاسىپتىك جازۋشى بولدىم. قازىر زەينەت دەمالىسىندامىن. جەرلەستەرىڭىزدىڭ سوزىنە سەنسەك، ءسىزدىڭ قالپاعىڭىزدىڭ ەرتەرەك الىنىپ، قىزمەتىڭىزدىڭ قالپىنا كەلۋىنە وزگەرگەن ءوڭىر دەگەن رومانىڭىز ىقپال ەتكەن كورىنەدى... مەن قانداي اۋىر جاعدايدا دا ادەبي جاسامپازدىقتان جازبادىم. مۇمكىندىك تۋا قالسا، ويعا العانىمدى ەپتەپ قاعازعا تۇسىرە ءجۇردىم. وسى جانسەبىل تىرلىگىم كومەكتەستى. 1974 جىلعا كەلگەندە اياق استىنان قىتاي ساياسي ساحاناسىنا دىڭ شاۋپيڭ قايتا شىعا قالىپ ەدى، قوعامدا از جىلىمىق ءبىلىندى. ۇمىت بولعان عىلىم مەن مادەنيەت قايتا دارىپتەلە باستادى. بۇل شاقتا اۋارايىن باققان باقتاشىلارداي كۇنىمىز ساياسي جاعدايدى باقىلاۋمەن ءوتىپ جۇرگەن ەمەس پە؟ سوندىقتان مىنا ورايدى قالت جىبەرگىم كەلمەدى. ويدا جۇرگەن وقيعالاردى اسىعىسۇسىگىس ءبىر ايدىڭ ىشىندە قاعازعا ءتۇسىردىم دە وعان رومان دەگەن ايدار تاعىپ، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق ۇكىمەتتىڭ مادەنيەت كەڭسەسىنە جىبەردىم. ول شاقتا قىتاي قازاقتارى ىشىندە رومان جازعان ەشكىم جوق. بۇل شىعارمانىڭ جارىق كورۋىنىڭ مۇمكىن ەمەستىگى دە ماعان ايدان انىق. ويتكەنى مەنىڭ باسىمدا قالپاق بار. باسپاسوزدىك قۇقىعىم تاعى جوق. سويتسە دە، مىنا جاڭالىقتىڭ مەنىڭ تەزىرەك اقتالۋىما، جۇمىسقا ورنالاسۋىما سەپتىگى تيەر مە دەگەن ءبىر بولماشى توسىن ءۇمىت العا جەتەلەدى. بۇل تاۋەكەلىشىلدىگىم العاشىندا ەسەك دامە بوپ ءبىلىنىپ ەدى. بىراق از ۋاقىت وتكەن سوڭ جوعارىتومەن بۇل وقيعادان حابارلانسا كەرەك، مەن جونىندە اڭگىمە ايتىلىپ، سەڭ قوزعالا باستادى. الدەقانداي ءبىر ۇلكەن باسشى ماعان كوڭىل ءبولۋ جونىندە اۋىزشا نۇسقاۋ بەرىپتى. بار بولعانى سول مەنىڭ جاعدايىم جاقسارا باستادى. الگى اجىراماستاي بولعان قۋ قالپاق باستان ءتۇستى. جەڭىلجەلپى جۇمىسقا جەگىلىپ ازداپ ەس جيدىم...سودان 1980 جىلعا كەلگەندە الگى رومان دا باسپادان شىقتى. بالكىم، بۇل روماننىڭ قولجازبا كۇيىندە تارالىپ اتىشۋلى بولۋىنىڭ دا ىقپالى تيگەندەي. 1981 جىلى جەلتوقساندا بۇكىل قىتايداعى از ساندى ۇلتتار ادەبيەتى ءۇشىن بەلگىلەنگەن تۇڭعىش ادەبي سىيلىقتىڭ ءبىرىنشى دارەجەسىن ەنشىلەدى. اتالمىش رومانىڭىز سىيلىق الىپ، ەل اراسىنداعى بەتبەدەلىڭىز تىكتەلگەننەن كەيىن ءبىر جولاتا ادەبي جاسامپازدىققا دەن قويعانسىز عوي؟ وسىدان كەيىن مەنىڭ ادەبي جاسامپازدىعىم ءۇشىن كەڭ جول اشىلدى. ءبىرىنشى دارەجەلى جازۋشى دەگەن عىلىمي اتاق الدىم. كاسىپتىك جازۋشى بولدىم. ماماندىق جاقتان، تۇرمىستىق جاقتان، قوعامنىڭ، ءار دارەجەلى باسشىلاردىڭ قامقورلىعىنا يە بولدىم. الاڭسىز شىعارماشىلىقپەن شۇعىلداندىم. مىنە سودان بەرى: كوكتەمگى ويلار، سونبەيتىن شىراق، ەڭ سوڭعى كوز جاسى، جاسىل باقشا، تۇلپاردىڭ سوڭعى تۇياعى سەكىلدى اڭگىمەپوۆەستەر توپتاماسى مەن وزگەرگەن ءوڭىر، كوك بەلەس، قۇمداعى ىزدەر، امانات ەكى كىتاپ قاتارلى روماندارىم جارىق كوردى. ءسىزدىڭ وقىرماندارىڭىز ورازقان احمەت قارا ءسوزدىڭ قامباسى دەپ ايتادى ەكەن. دەمەك، ءسىز قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ سوزدىك قورىن جاقسى مەڭگەرگەن بولدىڭىز عوي؟ مەن ەلگە ەلەۋسىز، ابىردابىرسىز ءجۇرىپ ادەبي جاسامپازدىق ۇردىسىندە ۇزدىكسىز ىلگەرىلەپ، ۇيرەنۋمەن بولدىم. الەمنىڭ كوپتەگەن ۇلى تۇلعالارىنىڭ ويپىكىرىمەن، ايشىقتى وبرازدارىمەن تانىس بولدىم. وزىمشە ىزدەندىم، وزىمشە زەرتتەدىم، وزىمشە وي قورتتىم. سونداعى كەلگەن بايلامىم، تاپقان تياناعىم قازىرگى زامان قازاق ادەبيەتىنىڭ ورەسى ەشكىمنەن تومەن ەمەس دەگەن شىندىقكوزقاراس. ماقتانىم ەمەس، وزىمشىلدىگىم ەمەس، سانالى تۇردە وسىلاي ويلادىم.ءبىزدىڭ تەك سانىمىز عانا از، ۇگىتىمىز كەمشىن، ءوزىمىزدى الەمگە تانىتۋعا قاۋقارىمىز از. ءبىربىرىمىزگە جاقسى اتاقتى قيمايمىز. وسى كىناراتتارىمىزدىڭ كەسىرىنەن اتا جۇرتىمىز بولعان قازاق ەلىنىڭ وزىنە ءالى دۇرىستاپ تانىلا الماي ءجۇمىز. ايتبەسە، قىتايداعى قازاق ادەبيەتىندە ورەلى جازۋشىلار مەن جاقسى شىعارمالار جەتەرلىك. مەنىڭ ادەبيەتتەگى ۇلگى تۇتقانىم شىعىس ادەبيەتىن، حالىق اۋىز ادەبيەتىن كوپ وقىدىم، ۇلى سۋرەتكەر مۇحتار اۋەزوۆ پەن قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ كەمەڭگەرى عابيت مۇسىرەپوۆتى ومىرلىك ۇستازىم تۇتتىم. سولارشا سۋرەتتەۋگە، سولارداي وبراز سومداۋعا تالپىندىم. ولار سەكىلدى قازاقتىڭ ۇلتتىق جازۋشىسى بولىپ قالۋعا تىرىستىم. شامام كەلگەنشە ءار ەلدەگى، ويقىرداعى قازاق وقىرماندارى قىزىعىپ وقيتىن شىعارما جازۋدى ماقسات ەتتىم. قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ ومىرشەڭدىگىنە سۇيەندىم. ەشبىر ءيزمنىڭ سوڭىنا تۇسپەدىم. كورمەگەن، بىلمەگەن وقيعالاردى ويدان قۇرامادىم. تەك كورگەنبىلگەن وقيعالارىمدى ەشتەڭە المايقوسپاي بايانداماق بولدىم. جازۋشىنىڭ دا، شىعارمانىڭ دا تاعدىرى وقىرمان قولىندا. مۇنى ەستەن شىعارعان جازۋشى ءومىر باقي رۋحاني ازاپپەن وتەدى. مىنە، سول سەبەپتەن جانە وقىرمان اراسىندا كوپ ءجۇرىپ، ولاردى جاقسى تۇسىنگەندىكتەن سول وقىرمانداردى باۋراۋ امالىن ىزدەدىم. ءبىزدىڭ الدىمىزدان ۇنەمى كەزدەسە بەرەتىن ساياسي جانە قوعامدىق كەدەرگىلەردەن بوگەلمەي وتەتىن ادەبي ءادىسامال ويلادىم... سوندىقتان دا ۇلكەندىكىشىلى باعالاۋلاردىڭ بارىندە دە جۇلدەسىز قالعان ەمەسپىن. ارينە، مۇنىڭ ءوزى وقىرمانداردىڭ قولداۋى مەن قۇرمەتى. سول ءۇشىن دە مەن قاشاندا شىعارمالارىمدى قىزىعىپ وقىپ جۇرگەن حالقىما ءوزىمدى بورىشتى سەزىنەمىن. ولار ءۇشىن جانە قىزىقتى بىردەمەلەر جازۋدى دا ەسىمنەن شىعارعان ەمەسپىن. سىيلىق دەمەكشى، بيىل ءسىزدىڭ تۇلپاردىڭ سوڭعى تۇياعى اتتى اڭگىمەپوۆەستەر جيناعىڭىز قىتايدىڭ مەملەكەتتىك تۇلپار سىيلىعىن ەنشىلەپتى. سىيلىعىڭىز قۇتتى بولسىن! راحمەت، ءىنىم! قىتايدا تىكەلەي مەملەكەتتىك سىيلىق دەگەن ادەبي سىيلىق جوق. تەك، عىلىمتەحنيكا العاباسار سىيلىعى دەگەن مەملەكەتتىك دارەجەلى جالعىز سىيلىق بار. ال، قالعان سىيلىقتار تۇگەلىمەن مينيسترلىك دارەجەلى. ارنارسەنى ءوز اتىمەن اتاۋ ساۋاتتىلىقتىڭ بەلگىسى. سوندىقتان قازاقستان باسىلىمدارىندا قىتايدا تاراتىلعان سىيلىقتاردى ءوز دەڭگەيدارەجەسىمەن اتاعان دۇرىس.قىتايدا بۇرىن ۇگىتناسيقاتى دابىرالى، بەرىلۋى تالاستارتىستى وتەتىن مينيسترلىك دارەجەلى ءۇش ادەبي سىيلىق ماۋ دۇن سىيلىعى، لۋ شۇن سىيلىعى جانە بالالار ادەبيەت سىيلىعى بولعان. ال، از ساندى ۇلت ادەبي سىيلىعى دارەجەسى جوعارىداعى سىيلىقتارمەن تەڭ، دەگەنمەن باعالانۋى قاتاڭ ەمەس، بەدەلى تومەندەۋ ەدى. كەيىنگى كەزدە بۇل سىيلىقتى تۇلپار سىيلىعى دەپ اتالىپ، باعالانۋ شارتى كۇشەيتىلدى. قاراجاتىن مولايتتى. دارەجەسىن شىن مانىندە باسقا سىيلىقتارمەن تەڭەستىردى.قازىر وسى سىيلىقتاردىڭ باعالاناۋ بارىسى ەداۋىر كۇردەلى، قيىن بولىپ تۇر. اۋەلى وقىرماندار اڭىسىن تىڭدايدى، ودان سوڭ مامانداردىڭ سارابىنا سالادى. ەڭ سوڭىندا اشىق داۋىسپەن شەشەدى. مۇنداي ءتاسىل بار جەردە الدىڭدا بىلاي، ارتتان ولاي سويلەۋگە جول جوق. كىمگە داۋىس بەرسەڭ ءوز قولىڭمەن اتىڭدى جازاسىڭ. ەگەر اۆتوردىڭ بەتبەدەلىنە قاراپ ناشار شىعارمانى وتكەلدەن وتكىزىپ جىبەرسە، سول داۋىس يەلەرى سىن توقپاعىنىڭ استىندا قالارى ءسوزسىز. وسى جاعىنان قاراعاندا قىتايدا ادەبي شىعارما باعالاۋ ءبىرشاما ءادىل جۇرىلەتىن سياقتى. بىراق كىناراتسىز ادىلدىك بولۋى ەكىتالاي. ءبارى دە سالىستىرمالى تۇردەگى ادىلدىك. ءتىپتى، باسى ءبۇتىن ادىلدىكتىڭ ءوزى دە ءبىراز ادامنىڭ نارازىلىعىنا ۇشىرايدى. نەگە دەسەڭىز، بار وقىرمانعا تۇگەل ۇنايتىن شىعارما، بار ادام ۇناتاتىن جازۋشى بولۋى مۇمكىن ەمەس. قانداي مىقتى جازۋشىنى دا، قانداي جاقسى شىعارمانى دا ۇناتپايتىن ادام تابىلادى. سوندىقتان كوپ اۋعان جاققا قۇداي دا اۋادى دەگەن ءسوز بار. كوپ داۋىستى قولداساڭ، ادىلدىكتەن الشاق كەتپەيسىڭ. مىنە، وسىنداي ولشەم ارقىلى وسى جىلى قىركۇيەكتە بەيجىڭدە 10شى رەت تۇلپار ادەبيەت سىيلىعى تاراتىلدى. قازاق قالامگەرى اراسىنان مەنىڭ تۇلپاردىڭ سوڭعى تۇياعى دەگەن اڭگىمەپوۆەستەر جيناعىم وسى بايگەنى قانجىعالادى.جوعارىدا ايتتىم، ارقانداي باعالاۋلار سالىستىرمالى بولادى. بۇل سىيلىقتى العاندا قىتاي قازاقتارىنداعى ەڭ مىقتى جازۋشى ورازحان احمەت، ەڭ ۇزدىك شىعارما تۇلپاردىڭ سوڭعى تۇياعى دەگەن ماعىنا شىقپايدى. نەگە دەسەڭىز، بۇل ماراپاتتىڭ ۋاقىت شەكتەمەسى بار. بۇل رەت 2008 جىلدىڭ قاڭتارىنان 2011 جىلدىڭ جەلتوقسانىنا دەيىن باسپادان شىققان كىتاپتار باعالاندى. مەنىڭ بۇل كىتابىم 2011 جىلى مامىردا جارىق كورگەن بولاتىن. سوندىقتان سىيلىق شارتىنا تولىپ وتىر. مىنە، وسىنداي وراي كەلگەندىكتەن وسى سىيلىقتى ءۇش مارتە الىپپىن... ءسىز جاڭا مۇحتار اۋەزوۆ پەن عابيت مۇسىرەپوۆتى ۇستاز تۇتقانىڭىزدى ايتتىڭىز. شىعارمالارىم وسى كلاسسيكتەردىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ قويماس پا ەكەن دەگەن وي سىزدە بولعان جوق پا؟ ءبىزدىڭ الدىڭعى بۋىن كەمەڭگەر جازۋشىلارىمىز تاريحىمىز بەن بۇگىنگى ومىرىمىزدەگى ەلەۋلى وقيعالاردى تۇگەل دەرلىك جازىپ كەتتى. كەڭ دە، داڭعىل ادەبي ءورىس اشتى. ءبىز سولاردىڭ ىزىمەن ءجۇرىپ، ولار اشقان ورىسكە بەتتەپ، كەدەرگىسىز كەتە بەرسەك قادامىمىزدىڭ قۇتتى بولاتىنى تۇرعان ءسوز. بىراق ادەبيەتكە، وقىرمانعا قۇتتى بولا ما؟ بۇلايشا تىراشتانا بەرسەك قايتالاۋ بولاتىنى سياقتى، ءتىپتى، ۇلى تۇلعالارىمىزعا كولەڭكە تۇسىرەتىن كەلەڭسىز تىرلىككە ۇرىنۋىمىز دا مۇمكىن ەدى. سوندىقتان مەن دە وزىمشە سۇرلەۋ سالۋدى ويلادىم. بىراق الدىڭعى بۋىن اياق باسپاعان سۇرلەۋ جوق دەرلىك ەكەن. سويتسە دە، ولار تىم تاپتاۋىرىن ەتپەگەن كومەسكى سوقپاقتار شالىنىپ قالادى. مەن، مىنە، سول وڭىرگە تارتتىم. الدىڭعى بۋىن جانە اتاقتى جازۋشىلارىمىز ءىرىءىرى وقيعالار مەن كەسەككەسەك تۇلعالاردى، ۇلتتىق بىتىمىمىزدەگى ايقىنايقىن ەرەكشەلىكتەردى جازسا، مەن سولاردىڭ قالامىنا ىلىنبەي قالعان ۇساقتۇيەك وقيعالاردى، قاراپايىم ادامداردىڭ بەينەسىن ىزدەدىم. ازدىكوپتى تاپقانداي دا بولدىم. ىزدەگەنىمىزدى تاپقان سوڭ تاعى دا ويلاندىم. ءبىزدىڭ مىقتى قالامگەرلەرىمىز تاريحىمىزداعى ەرلىك پەن ورلىكتى ايشىقتاپ كەتسە، مەن اتتەگەنايىمىز بەن وسال تۇستارىمىزدى نەگە اشپاسقا؟! ماسەلەن، ءبىز توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىنا نەگە شاشىلدىق، نەگە سونشا قىرعىن كوردىك، سىرتقى سەبەپ بەپبەلگىلى. ونى كەمەڭگەر جازۋشىلارىمىز بۇگەشىگەسىنە دەيىن قالدىرماي جازىپ كەتتى. مەنىڭشە، از جازىپ جۇرگەنىمىز ءوز تاراپىمىزدان تۋىنداعان سەبەپ. شۇقشيا ويلانار بولساق، كەيدە بالەنى ءوزىمىز ىزدەپ تاپقانداي سەزىلە بەرەرى بار. الىسقا بارماياق، ءوز باسىمنان السام، ەشبىر وزگە ۇلت وكىلى ءبىزدىڭ تۇرمەگە جابىلۋىمىزعا، ايداۋعا تۇسۋىمىزگە سەبەپ بولدى دەي المايمىن. جاسىرىپجاپپاي ايتار بولسام، ءوز قانداستارىمىز، ءوز جاقىن دوستارىمىزدىڭ جاپقان جالاسى سەبەپكەر بۇعان. بۇرىن كوپ اڭعارماعان ەكەم، باسقا تۇسكەندە عانا تۇرمە جىرشىسى تاڭجارىق جولدىۇلىنىڭ:دوستارىم ءوز قولىمەن بەردى ۇستاپ،گومينداڭعا قىرقىنشى جىل باسىندا...،...ايداتقان ءبىزدى ۇستاپ اعايىندار،قوش، ەندى جولىققانشا جاقسى جاسا! دەگەن كۇيىنىشكە تولى زارلى ءۇنىن ءتۇسىندىم. سوندىقتان وسى كەمىستىگىمىزدى ايقىنداپ تۇرىپ جازۋدى ويلادىم. بىراق، توتەسىنەن ايقايلاي جونەلۋگە جانە جول جوق. نەگە دەسەڭ، بىزدە ۇلتتىق نامىستان كەيدە رۋلىق نامىستىڭ جوعارى ەكەندىگى بەلگىلى. اتابابالارىمىزدىڭ ءبارى دە كەمەڭگەر، ءبارى دە باتىر، ءبارى دە ۇلت قامقورى دەپ كۇپسىپ جۇرگەنىمىزدە قۇلاققا جاقپايتىن ءسوز سويلەپ، پالەگە قالمايىن دەدىم. سونداي شابۋىلدان ساقتانىپ ەپكە كوشتىم. ۇيرەنگەن ۇزاق جىلدىق ءادىسامالىم بويىنشا قازىمىرلانباي، وتكەلدەن امالداپ ەپتەپ ءوتىپ كەتتىم. ونىڭ وزىندىك الۋان قىرى مەن سىرى بار. كوركەم ادەبيەت ءسوز ونەرى بولعاندىقتان امالكوپ، قارا جولمەن ەسكى اربانى سالدىرلاتا بەرمەي، سان الۋان كولىكتى پايدالانعانىمىز ابزال دەپ ويلايمىن. قىتاي قازاق ادەبيەتىندە مىنە وسىنداي ويدىڭ جەتەگىمەن ىزدەنۋشىلەردىڭ ۇلكەن شوعىرى بار. ءبىزدىڭ ادەبي تىرلىگىمىزدەگى وسى ءۇردىس الەمدە وزىندىك ورنى بار حانزۋ ادەبيەتىن دە كەيكەيدە ەلەڭ ەتكىزىپ قويادى. بىراق مۇنداي ىزدەنۋدى سوزبەن ويىن سالۋ دەپ ءتۇسىنۋ ۇلكەن اعاتتىق. قانداي تاسىلمەن جازساڭ دا، قويىلاتىن جالعىز عانا تالاپ: كەنەلۋى كوركەمدىك، سەنىڭ وقىرمانىڭ بولۋ كەرەك. جازۋشىنىڭ دا، شىعارمانىڭ دا تاعدىرى وقىرماننىڭ قولىندا. ءبىز ەشقاشان وقىرمادى قولىمىزدان قولدان جاساي المايمىز، زورلىقپەن تابا المايمىز. تەك وقىرمانداردىڭ كوڭىلىنە جاعاتىن شىعارما جازا الامىز. قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنا كوز جىبىرەتىن بولساق، قازاق ادەبيەتى قازاقستان قازاق ادەبيەتى، قىتاي قازاق ادەبيەتى، موڭعول قازاق ادەبيەتى دەپ سان سالاعا ءبولىنىپ كەتە بارادى... مۇنى ءبىر ارناعا قۇياتىن كۇن قاشان تۋادى دەپ ويلايسىز؟ جالپى، قازاق ادەبيەتىن ۇلكەن ارنالى وزەن دەسەك، ءار ەل، ءار وڭىردەگى تاراۋتارماقتارىمەن ءتىپتى ۇلعايىپ، شالقىپ، تاسىپ كەتە بەرمەك... بۇل قۇبىلىس ادەبيەتىمىزدىڭ ومىرشەڭدىگىن دالەلدەيتىن ءبىر بەلگى. ءبىز ءبىر ۇلت بولعانىمىزبەن ساياسي ءتۇزىمى، قوعامدىق قارىمقاتىناسى، تىنىستىرشىلىگى ۇقسامايتىن ءتۇرلى ەلدەردە جاساپ جاتىرمىز. وسىنداي ۇقساماستىق حالقىمىزدىڭ سالتداستۇرىنە، پسيحولوگياسىنا بەلگىلى ىقپالدار جاساعانىن جاسىرا المايمىز. مۇنىڭ مىسالىن الىستان ىزدەمەياق، قازىر مىنا قازاقستانداعى ورالماندار مەن جات جەرلىك قانداستار اراسىندا انداساندا تۇسىنبەستىكتىڭ تۋىنداپ قالىپ جۇرگەنى دە دالەل بولا الادى.ادامدار اراسىنداعى وسى تۇسىنبەستىك قازىر ادەبيەتىمىزدە دە ايقىن تۇردە ساقتالىپ وتىر. وزگە ەلدى ايتپاعاندا، مىنا قازاقستان مەن قىتاي ەجەلدەن كورشى ەلدەر، ۇزاق زاماننان بەرى وسى ەلدەگى قازاقتاردىڭ اۋىلى ارالاس، قويى قورالاس دەرلىك. ءباسپاسوزى، راديو، تەلەارنا حابارلارى دا ەركىن ارالاسىپ تۇرادى. تەك ادەبيەتىمزدىڭ ارالاستىعىنداعى جالعىز كەدەرگى ءالىپبيدىڭ بولەكتىگى. قازاقستان كريليتسيانى، ال قىتاي قازاقتارى احمەت بايتۇرسىنۇلى جاساپ بەرگەن توتە جازۋىن قولدانادى. بۇل قۇبىلىس، ارينە، جات حالىققا كەدەرگى بولعانىمەن، زيالى قاۋىم ءۇشىن ۇلكەن كەدەرگى ەمەس. سويتسە دە، قازاقستانداعى قازاق قالامگەرلەرىنىڭ كوبى قىتايداعى قازاق ادەبيەتىنەن بەيحابار. ءتىپتى، قىتاي قازاقتارىندا كوركەم ادەبيەت جوق دەيتىندەرى دە تابىلادى. باسپاسوزدە مۇنداي پىكىرلەردى ەش شىمىرىكپەستەن انداساندا جازىپ تا ءجۇر. ءبىزدىڭ ادەبيەتىمىزبەن دۇرىستاپ تانىسپاي جاتىپ، ات ءۇستى پىكىر ايتقاندارعا ءبىزدىڭ قالامگەرلەر نەداۋىر رەنىش تانىتتى. وزگە ۇلتتارمەن سىيلاسىۋعا، رۋحانيات الماسۋعا مادەنيەتى جەتكەن قازاق ەلى جازۋشىلارىنىڭ ءوز قانداستارىن كوزگە ىلمەي، الىمسىنباي سويلەۋى تىم كەۋدەمسوقتىق، انايى مىنەز ەكەنىن ايتىستى. ارينە، كەيبىر قازاقستان جازۋشىلارى قىتاي قازاعىندا كوركەم ادەبيەت جوق دەگەنمەن بار نارسە جوق بولىپ قالمايدى. قىتاي قازاق قالامگەرلەرىنىڭ شىعارمالارى دا قازاقستاندا دا، وزگە ەلدەردە دە جارىق كورىپ، جاقسى باعاسىن الىپ ءجۇر. مۇنداي پىكىر ارينە، ارالاسپاۋشىلىقتان تۋىنداپ وتىر. ءبىزدىڭ جاستارىمىز وسى تۇسىنبەۋشىلىكتى جويۋ ءۇشىن بەلسەندى جۇمىس ىستەۋلەرى كەرەك دەپ بىلەمىن.قازىر دۇنيە ماتەريالدىق جاقتان دا، رۋحاني جاقتان دا شۇعىل وزگەرىستەرگە ۇشىراپ وتىر. بىراق ءبىر عاجابى جالپى قازاق ادەبيەتى كوزقاراسى جاعىنان دا، ادەبي ءتاسىل جاعىنان دا وسى وزگەرىستەرگە سايكەسپەي، ءتىپتى، سايكەسكىسى دە كەلمەي وتىرعان سياقتانادى. بۇرىن مەيلى قازاقستان ادەبيەتى بولسىن، مەيلى قىتاي قازاق ادەبيەتى بولسىن سوتسياليستىك رەاليزمنىڭ تاپتاۋىرىن جولىمەن تارتا بەرگەنى شىندىق. ساياسي باعداردى باسشىلىققا الدىق. شىندىقتان الشاقتادىق، تاريحتى، ادام ءومىرىن ساياسيلاندىردىق. سول سەبەپتى تالاي ادەبي مۇرامىز بۇگىنگى وقىرماننىڭ رۋحاني ازىعى بولۋعا جارامسىز بولىپ قالدى. مۇنى قۇي مويىندا، قۇي مويىنداما، اقيقاتى وسى. مەن مۇنداي كونە كوزقاراس پەن كونە ءتاسىلدى ءبىز سياقتى قارت جازۋشىلار عانا مالدانىپ جۇرگەن شىعار دەپ ويلاسام، ولاي ەمەس ەكەن، جاس قالامگەرلەرىمىزدىڭ دە سول كونە كوزقاراسپەن جۇرگەنىن بايقادىم. بيىل قىتاي قالامگەرى مو يان بۇكىل الەمدىك نوبەل سىيلىعىن ەنشىلەدى. قازاقستاندىق باقتا مو يان قىتايدى قورلاعانى ءۇشىن ماراپاتتالدى دەگەن ءسوز تارادى. مو يان شىنىمەن دە قىتايدى ماسقارالاعانى ءۇشىن نوبەل سىيلىعىن الدى ما؟ جاقىندا ءبىر جاس قالامگەردىڭ: قىتاي جازۋشىسى مو يان قىتايدى ماسقارالاپ جازىپ نوبەل سىيلىعىن الدى... دەگەن پىكىرىن كورىپ جاعامدى ۇستادىم. وسىنى ايتقان قالامگەر، شىنى كەرەك، مو ياندى بىلمەيدى، ءتىپتى، بىردە ءبىر شىعارماسىن وقىماعان. ايتەۋىر، ەسكى ساياسي كوزقاراس بويىنشا الەمدىك بەدەلگە يە سىيلىقتى قارالاۋ ءۇشىن ايتىپ وتىرعان سياقتانادى. مو ياان قىتايداعى رەفورمادان كەيىن ادەبيەتكە كەلگەن حانزۋدىڭ تاڭداۋلى جازۋشىسى. قىزىل گاۋلياڭ رومانىن 28 جاسىندا جازعان. ول نوبەل سىيلىعىن قىزىل گاۋلياڭ رومانى ءۇشىن ەمەس، باقا دەگەن رومانى ءۇشىن الدى.مو ياننىڭ سىيلىققا يە بولۋى قازىرگى قىتاي قوعامىنا ۇلكەن ماقتانىش اكەلدى. ەلدىڭ ءىشىسىرتىنداعى كورنەكتى تۇلعالار جاپپاي بۇل سىيلىقتىڭ بەرىلۋى ءادىل بولدى دەستى. توراعا حۋ جىنتاۋدىڭ ءوزى وعان تەلوفون شالىپ، قۋانىشتى لەبىزىن بىلدىرسە، ورتالىق ساياسي كەڭەستىڭ تۇراقتى مۇشەسى لي ءشاڭچۇن مو ياننىڭ ۇيىنە بارىپ قۇتتىقتادى. ال، ونىڭ اتامەكەنى شاندۇڭ ولكەسىندەگى جەرلەستەرى مەرەكەلەر ۇيىمداستىرىپ، جينالىستار وتكىزدى. قىزىل گاۋلياڭ مادەنيەت سارايىن سالۋ جونىندە قولماقول شەشىم قابىلدادى. قۋانىشتارىن مو يانمەن وسىلاي ءبولىستى. ەگەر وسى جازۋشى قىتايدى ماسقارالاعان بولسا، ونىڭ سىيلىق الۋى قىتاي قوعامىندا مىنانداي جاعىمدى ءدۇمپۋ تۋدىرماعان بولار ەدى... راس، مو يان سونداي ءبىر باتىلدىقپەن قوعامدىق كىناراتتاردى تەرەڭ اشقان جازۋشى. ول ءوزىن قىتايدىڭ ۇلى سىنشىل رەاليست جازۋشىسى لۋ ءشۇننىڭ جولىن ۇستانۋشى سانايدى. ءوز سوزىمەن ايتار بولساق: مەن، لۋ ءشۇن مىرزا ايتقانداي، سومكا ىشىندەگى ءوزىمدى جازدىم، دەيدى.شىنىن ايتۋ كەرەك، مۇنداي شىن ءومىردى، شىنايى بەينەنى سۋرەتتەگەن جازۋشىلار قىتايدىڭ كوممۋنيستىك بيلىگى ورناعاننان كەيىن ءبىر مەزگىل جوعالىپ كەتكەن ەدى. دىڭ شاۋپىڭ رەفورماسىنان كەيىن قايتادان بوي كورسەتە باستادى. مۇنداي جاڭالىقتى وقىرمان دا، بيلىك تە جاقسى قابىل الدى. سەبەبى، بۇل جاڭاشىلداردىڭ ءبارى دە، قىتايدىڭ ۇلتتىق رۋحتاعى قالامگەرلەرى ەدى. ولار ءوز ۇلتىن جانىنا بالايدى. وتاننىڭ گۇلدەنىپكوركەيۋىن تىلەيدى. سوندىقتان ۇلتتىڭ دامۋىنا كەسىرىن تيگىزەتىن، ومىردەن ارتتا قالىپ قويعان عۇرىپادەتتى، مىنەزقۇلىقتى اياۋسىز سىنعا الادى. اسىرەسە، ۇلتتىڭ ءوز كەزىندەگى ناداندىعى، قورقاقتىعى، ىنتىماقسىزدىعى سالدارىنان حالىقتىڭ تارتقان ءجابىرجاپاسىن بۇكپەسىز جازادى. سول ارقىلى بۇگىنگى بىرنەشە ءجۇز ميلليون قىتاي جاستارىن ۇلتتىق رۋحپەن قارۋلاندىرۋعا تىرىستى. مو ياننىڭ جازعاندارى اششى بولسا دا، شىندىق. مۇنى قىتاي قوعامى ءتۇسىنىپ وتىر، قولداپقورعاپ وتىر. ال ءبىز ءبىر شەتتە تۇرىپ، ول جونىندە وزىمىزشە تون پىشەمىز. مۇنىمىز قالاي دەسەك تە، ۇنامسىز مىنەز، ۇياتتى ءىس بولعان.ودان سوڭ جاس قالامگەرلەردىڭ تۇرىك جازۋشىسى ورحان پامۋك جونىندە ايتقان سىنى دا قيسىنسىز. وعان تۇرىكتەر ءوز كەزىندە ارميانداردى قىرعىندادى دەگەن ءسوزى ءۇشىن نوبەل سىيلىعى بەرىلدى دەپ كەسەتە سويلەيدى. ەگەر ورحان پامۋكتىڭ تاپ وسى ءسوزى شىندىققا ساياتىن بولسا، ارينە، ماداقتاۋعا تاتيدى. نەگە دەسەڭىز، ادام بالاسىنا جاساعان قياناتتى اشكەرەلەۋ ءاربىر ارلى ادامنىڭ باس تارتۋعا بولمايتىن بورىشى. شىندىقتى جاسىرۋ، جاۋىردى جابا توقۋ ءوز ويپىكىرى جوق، بيلىكتىڭ سويىلىن سوققان موندىباستاردىڭ ءىسى. مۇنى بۇگىنگى قازاقستاننىڭ جاس قالامگەرلەرى البەتتە تۇسىنەدى. سوندىقتان ورحان پامۋكتى سىناۋدىڭ ورنىنا ودان ۇيرەنۋىمىز، ۇلگى الۋىمىز كەرەك. ارينە، ونداي ءىس قولدان كەلسە...سوزدەن ءسوز شىعادى. كەشەگى وتكەن ۇلى اباي قازاقتى قانداي سىنادى. سوندا ول ءوز ۇلتىن جەك كورىپ، تۋعان حالقىن ماسقارالادى دەي الامىز با؟! جوق، اباي قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق اقىنى. قازاقتى جانىنداي جاقسى كوردى. بار ارمانتىلەگى ءوز ۇلتىنىڭ، ءوز حالقىنىڭ كوركەيىپگۇلدەنۋى بولدى. ۇلتتىڭ كوركەيىپگۇلدەنۋىنە كەسە كولدەنەڭ بولعان وسال تىرلىگىمىز بەن ناشار قىلىعىمىزدى جەرجەبىرىمىزگە جىتكىزە سىندادى. كوزىنەن قاندى جاس اعىزا وتىرىپ سىنادى. بۇگىن ءبىز سول اباي ايتقان مىندەرىمىزدى تۇزەۋ ۇستىندەمىز. كوركەيىپگۇلدەنۋ ۇستىندەمىز.ەندەشە، بىزدە قازىر جەتپەي وتىرعان باستى كەمىستىك قازاق ادەبيەتىمىزدە ورحان پامۋك پەن مو يان سىندى تۇلعالاردىڭ شىقپاي وتىرعانى. ءتىپتى، ونداي تۇلعالار بولسا دا جوقتىعى تانۋىمىز بەن دارىپتەۋىمىز كەمشىندىگىنەن دەپ بىلەمىن. ءسىز مۇنى قانداي ماعىنادا ايتىپ وتىرسىز؟ مۇنى ەشقانداي تەرىس ماعىنادا ايتىپ وتىرعانىم جوق. انىققانىعىن بىلمەي جاتىپ سىرتتان تون پىشەتىن سىنشىلارعا قاراتىپ ايتىپ وتىرمىن. وسىعان قاتىستى ءبىر مىسال ايتا كەتەيىن. قىتايدىڭ باتىسقا ساپار دەگەن اتاقتى فانتازيالىق رومانى جانە وسى رومان نەگىزىندە تۇسىرىلگەن كوپ سەريالى تەلەفيلم بار. سول تەلەسەريالدىڭ باس كەيىپكەرىنىڭ ءبىرى جىنشايتانداردى الاستاۋمەن كوزگە تۇسەتىن سۇڭ مايمىل. اسقان ەر جۇرەك، ءارى ماسكۇنەم مايمىلدىڭ كەيكەيدە ءوز قوجاسى تاڭ قازىرەتتىڭ دە ءسوزىن تىڭداماي شالىقتاپ كەتەتىنى بار. ونىڭ بۇل قىلىعىنا توزبەگەن اسپان ءامىرشىسى سۇڭ مايمىلدىڭ باسىنا الداپ ءجۇرىپ سىيقىرلى قۇرساۋ سالادى. ودان سوڭ ول شەڭبەردى تارىلتاتىن، كەڭىتەتىن دۇعانى تاڭ قازىرەتكە ۇيرەتەدى. قۇدىرەتتىڭ كۇشى دەگەن مىنە سول ەندى تەنتەك مايمىل قالايدان قالاي قيعىلىق شىعارسا بولدى، تاڭ قازىرەت بۇرىنعىداي داعدارىپ تۇرماستان، اسپان ءامىرشىسى ۇيرەتكەن دۇعاسىن وقىپ جىبەرەدى. سۇڭ مايمىل قيعىلىعىن جالعاستىرۋ بىلاي تۇرسىن، قۋ جانىن قويارعا جەر تاپپاي دوڭبەكشيدى. دۇعانى توقتاتۋىن ءوتىنىپ، تاڭ قازىرەتتىڭ اياعىن قۇشاقتاپ جىلاپەڭىرەيدى. وزىنە قالتقىسىز ادال قىزمەت كورسەتۋگە انت بەرەدى. بۇل تەلەحيكايادا تاعى ءبىر كوزگە تۇسەتىن نارسە سۇڭ مايمىلدىڭ التىن كۇرزىسى. وسى كۇرزىمەن ءبىر سىزىق سىزدى بولدى، جىنشايتان دەگەندەردىڭ ودان اتتاپ وتە الماي قور بولادى. تاڭ قازىرەتتىڭ قاسيەتتى ەتىن جەۋگە اڭسارى اۋعان جىنشايتانداردان سۇڭ مايمىل ونى وسى كۇرزىسى ارقىلى قورعايدى. زاۋدە قازىرەتتىڭ قاسىنان ءبىر جاققا كەتۋگە تۋرا كەلسە، سۇڭ مايمىل التىن كۇرزىمەن جەرگە ءبىر شەڭبەر سىزادى دا تاڭ قازىرەتتى سول شەڭبەردىڭ ىشىنە وتىرعىزىپ كەتەدى. بۇل شەڭبەر ول ءۇشىن الىنباس قامال، الاڭسىز وتىرا بەرەدى. سويتسە دە، سايتاننىڭ ازعىرۋى وڭاي ما، انداساندا الداۋعا ءتۇسىپ شەڭبەردەن شىعىپ كەتىپ، بالەگە ۇشىراپ جۇرەدى...فانتازيالىق اڭىز بولعانىمەن، مۇنىڭ استارىندا عاجايىپ ءپالساپا جاتىر. بەينەلەپ ايتار بولساق، ءبىر شاقتا ءبىزدىڭ دە باسىمىزدا وسىنداي سىيقىرلى قۇرساۋ بولدى. ءبىز اتتاپ وتە المايتىن التىن كۇرزىنىڭ سىزىعى دا بار ەدى. قازىر وسى سيقىر شەڭبەر مەن التىن كۇرزى سىزىعى جوق بولسا دا، ۇزاق زامان سول شەڭبەرگە باسىمىز ابدەن ۇيرەنىپ، التىن كۇرزى سىزىعىنا جولاماۋدى ادەتكە اينالدىرىپ كەتكەندىگىمىزدەن ارتىق بىردەمە ايتا الماي، نە ىلگەرى اتتاپ باسا الماي، اينالسوقتاۋمەن ءجۇرمىز. ەگەر ءبىز ەندى تاڭ قازىرەت قانشا سيقىر دۇعا وقىسا دا، شەڭبەردىڭ باسىمىزدى قىسا المايتىن، التىن كۇرزىنىڭ دە قاسيەتى قالماعانىن شىنايى سەزىنەر بولساق، ادەبيەتىمىزدىڭ مۇنان دا بيىك بەلەسكە كوتەرىلەتىنىنە سەنىمىم كامىل. قىتايداعى كوزى ءتىرى جازۋشىلاردان وق بويى وزىپ تۇرعان ەكى جازۋشىنى جاقسى بىلەمىن. ونىڭ ءبىرى جۇماباي ءبىلالۇلى، ال ەكىنشىسى ورازقان احمەت. وسى ەكى جازۋشىنىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن قازاقستاندا كىتاپتارىنىڭ باسىلىپ شىقپاۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟ مەنىڭ كىتاپتارىم قازاقستاندا باسىلىپ شىققان جوق. ويتكەنى كىتابىمدى باسىپ بەرىڭدەرشى! دەپ ەسىك جاعالايتىن ادەت مەندە جوق. مۇمكىن، جۇماباي ءبىلالۇلىندا دا سونداي مىنەز بار شىعار. ونىڭ ۇستىنە اناۋمىناۋ ەمەس، ءمۇيىزى قاراعايداي جازۋشىلار قىتاي قازاقتارىندا كوركەم ادەبيەت جوق دەپ وتىرعان سوڭ بەرگىم كەلمەگەنى دە بار. سوندىقتان مەن قازاقستان وقىرماندارىنا بەيتانىس قىتايداعى قازاق جازۋشىسىمىن. قازاقستان باسىلىمدارىندا بارجوعى ءتورت اڭگىمەم جارىق كورگەن. ونىڭ ەكەۋى جۇلدىز جۋرنالىنا باسىلدى. قايدان العانىن بىلمەيمىن، مۇحتار ماعاۋين جۇلدىز جۋرنالىنا تولقىندى كول دەگەن اڭگىمەمدى بەرىپتى. ونىڭ شىققانىن دا بىلمەيمىن، كەيىن مۇحتار ماعاۋين قىتايعا بارعاندا ءوزى ايتتى: ورەكە، ءسىزدىڭ اڭگىمەڭىزگە عاشىق بولىپ قالدىم، جانە بىرەۋىن بەرىڭىز!، دەدى. مەن: مۇحا، ءسىز مەنى اسىرا ماقتاپ وتىرعان جوقسىز با؟ دەپ ەدىم. ول كۇلىپ: جازۋشىنىڭ قالام قارىمىنىڭ قانشالىقتى ەكەنىن ءبىر اڭگىمەسىنەن بىلۋگە بولادى، دەدى. سودان دورەگەي دەگەن اڭگىمەمدى الىپ كەتىپ، 2002 جىلى جۇلدىزعا جاريالاپتى. سول ءۇشىن مۇحاڭا العىسىم شەكسىز.ال قىتايدا مەن مەملەكەتكە تانىمال جازۋشىلاردىڭ ساناتىندامىن. شىعارمالارىم حانزۋ تىلىنە، سونىمەن بىرگە ەل ىشىندەگى ۇيعىر، مۇڭعىل، تيبەت، كورەي، قىرعىز سياقتى از ساندى ۇلت تىلدەرىنە كوپتەپ اۋدارىلعان. ءىشىنارا شىعارمالارىم اعىلشىن، جاپون، اراب تىلدەرىنە اۋدارىلىپ جارىق كورگەن. حانزۋدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى مەن مەكتەپتەرىرىنىڭ ادەبيەت وقۋلىقتارىندا از ساندى ۇلتتاردىڭ وكىلدىك جازۋشىلارى مارتەبەسىمەن شىعارمالارىم وقىتىلادى. قىتايدىڭ مەملەكەتتىك تۇلپار سىيلىعىن العان تۇلپاردىڭ سوڭعى تۇياعى پوۆەسىڭىز تۋرالى ارنايى ايتا كەتسەڭىز؟ جاڭا مەن اعا بۋىن قالامگەرىمىزدىڭ قالامىنا ىلىنبەي قالعان ۇساقتۇيەك وقيعالاردى جازدىم دەدىم. مۇنىم شىندىق. بىراق اينالانى ەلەڭ ەتكىزەتىن ءىرى وقيعالاردى جازا المادىم. اۋەلدە قارىمىم جەتپەيدى دەپ تارتىندىم، ارتىنان وزگەلەر ول ورىسكە تۇرەن سالىپ كەتكەندىكتەن قوسانجارلاعىم كەلمەدى. سوندىقتان ۇساقتۇيەك وقيعالاردى مالداندىم. كوبىنشە، ەلەۋسىز، بىراق ازداپ ءمانماعىناسى بار شىندىقتى قالت جىبەرمەدىم. قازاق شەشەن حالىق، استارلى سويلەۋدى ۇناتادى. مەن دە وسىلاي استارلاپ قانا جازدىم. تۇلپاردىڭ سوڭعى تۇياعى پوۆەسىمدە وسىلاي دۇنيەگە كەلگەن. ءبىزدىڭ اۋىلدا شەريازدان دەگەن كوپ جاساعان ءبىر قاريا بولدى. ءوزى بالا ەكەش بالامەن دە ويناپ جۇرەتىن اپەندە شالىس كىسى ەدى. ۇنەمى ات ەمەس، ەسەك ءمىنىپ جۇرەتىن. قازاقتار ەسەك ءمىنۋدى ار ساناپ، وعان ايتسا دا، قىڭق ەتپەيتىن. قاشان كورەسەڭ كوك ەسەگىن تىقىرتىقىر جورعالاتىپ، وسى ءجۇرىسىن ماقتانىش سەزىنگەندەي، اينالاسىنا جىمىڭجىمىڭ قاراپ قويىپ كەتە باراتىن. ءبىر جىلى وسى كوك ەسەككە قودىعىمەن قوسىلىپ، ءبىر كەرتوبەل قۇلىن ىلەسىپ ءجۇردى. ەستىسەك، ەنەسى تۋا سالىپ ءولىپتى دە، قۇلىندى شەكەڭ وسى ەسەگىنە تەلىپ جىبەرىپتى. قاريانىڭ بۇل قىلىعىن بار اۋىل جاراتپادى. سۇمدىق كوردى. بىراق ونى ەلەگەن شەكەڭ جوق، جىمىڭجىمىڭ كۇلىپ جۇرە بەردى. كەيىن وسى قۇلىن ەسەيە كەلە ءتۇرتۇرپاتى جىلقى بولعانىمەن، مىنەزى، ادەتتالعامى ەسەكتىڭ تاپ ءوزى بوپ شىقتى. سوندىقتان بار اۋىل ونى جىلقى دەپ تانىمادى. ارامعا بالادى، ايعىرلىعى ەرتە قوزدى دەپ ەرتەرەك ءپىشىپ تاستادى. كەيىن وسى اتتىڭ اياعى سىنىپ ءولىمشى بولعاندا، ەشكىم باۋىزداماي قويادى. ەتىن يتكە تاستايدى. مىنە، وسى وقيعا مەنىڭ ميىمنان ۇزاق جىل بويى شىقپادى. اقىرى وسى وقيعا جەلىسىمەن تۇلپاردىڭ سوڭعى تۇياعى دەگەن پوۆەست جازدىم. سيقىر شەڭبەردەن جۇرەكسىنگەندىگىمنەن ازداپ قينالدىم. سىزىقتان سۇرىنبەي ءوتۋدىڭ امالىن قاراستىردىم. سونىمەن از، بۇلىڭعىرلاۋ پىكىر ايتتىم. نەگىزىنەن وسى وقيعا ارقىلى ازعىنداپ بارا جاتقان قازاقتىڭ ۇرپاعىنىڭ تاعدىرىن بەينەلەگىم كەلدى. مەن بەكەر شوشىپ ءجۇرىپپىن، سويتسەم وسى شىعارمانى وقىرمان جىلى قابىلدادى. قوعامدىق پىكىر دە قيسىق بولعان جوق سوڭعى رەت جارىق كورگەن امانات رومانىڭىزبەن نەنى امانات قىلعىڭىز كەلدى؟ بۇل روماندا ءبىزدىڭ كورنەكتى جازۋشىلارىمىز شۇقشيىپ زەردەلەمەگەن، ءتىپتى، ايتقىلارى دا كەلمەگەن كەيبىر وقيعالارعا تۇرەن سالدىم. اشىعىن ايتار بولسام، وقيعا ءوزوزىمىزگە جاساعان قياناتىمىز بەن قاستاندىعىمىز جونىندە ءوربيدى. بۇل رەتتە دە مەن شىندىقتان اۋىتقيتىن پىكىرگە بارمادىم. اۋىر بولسا دا شىندىقتى جازدىم. بىراق بۇل رومان وقىرمانمەن تۇتاستاي بەت كورىسىپ ۇلگىرگەن جوق. تەك ءبىر كىتابى شۇعىلا مەن ىلە ايدىنى جۋرنالدارىندا جاريالاندى. مىنە، وسىعان قاراعاندا، وزگەنىڭ سۇرلەۋىنە باسپاساق تا، بىزگە تاعى دا جەكە بەتتەيتىن ءورىس، جۇرەتىن سوقپاق تابىلاتىنىنا كوز جەتكىزدىم. ءبىزدىڭ وقىرماندارعا ايتار جانە قانداي ءوتىنىشتىلەگىڭىزتەرىڭىز بار؟ ءبىز قازاقستانداعى قازاقتار ايتا الماعان، جازا الماعان كەيبىر جايتتاردى ايتتىق. ويتكەنى بۇل كىسىلەر شىعىس ادەبيەتىنىڭ ءداستۇرىن تاستاپ قويىپ، ەۋروپاعا كەتىپ قالعان. تالاي شىعارمالارىن حانزۋ تىلىنە اۋداردىق. ولارعا بۇل شىعارمالار ەۋروپانىڭ اۋزىنان ءتۇسىپ قالعانداي اسەر قالدىردى. ويتكەنى حانزۋلار ەۋروپانىڭ شىعارمالارىن الدەقاشان وقىپ قويعان. ءبىز سوندىقتان شىعىس ادەبيەتى مەن ۇلتتىق ادەبيەتىمىزدىڭ تامىرىنان ءنار الۋىمىز كەرەك. سول ءداستۇردى قالپىنا كەلتىرىپ، تۋعان ادەبيەتىمىزدى بايىتۋىمىز قاجەت. ءبىز باسقا ەلدى، باسقا ۇلتتى ۇلتتىق ادەبيەتىمىزبەن عانا تاڭعالدىرا الامىز. قازىرگى كوپ شىعارمالاردى وقىپ وتىرساڭىز، بۇلاردا قازاقتىڭ حارەكترى، قازاق وبرازى جوق دەسە دە بولادى. كەيبىر شىعارمالاردى ءوزىمىز دە قابىلداي الماي قالدىق. كەشكە دەيىن بەتىن بويامالاپ كورسەتەتىن ەۋروپانىڭ سەرى جىگىتى مەن سىلقىم بيكەشتەرى سەكىلدى كەز كەلگەن جەردە باس سالىپ سۇيىسە كەتەتىن قازاقتى بۇرىن كوردىڭ بە؟ ماسەلەن، م.اۋەزوۆ اباي رومانىندا كورىنگەن قىزدى كورىنگەن جەردە باس سالدىرىپ سۇيدىرگەن جوق قوي. اباي مەن توعجان ەكەۋى ءبىر ءتۇن وتىرىپ اڭگىمەلەسكەن كەزدە دە، ابايعا توعجاندى سۇيدىرمەك تۇرماق، قولىن ۇستاتقىزعان جوق قوي. سوندىقتان پروزامىز بولسىن، پوەزيامىز بولسىن ۇلتتىق داستۇرگە، شىعىس ادەبيەتىنە بەت بۇرىپ، تامىرىنا قان جۇگىرتۋىمىز كەرەك. شىڭجاڭ قازاق ادەبيەتىندە ءالى قازاقى مىنەز، ۇلتتىق بوياۋ، ۇلتتىق حارەكتر بار. جاقسى بولساق تا، جامان بولساق تا ءوزىمىز ادەبيەت ايدىنىندا شىقساق دەپ ەڭبەكتەنىپ جاتىرمىز. سوندىقتان دا قازاقتىڭ ارمانى نە، ويى نە، تىلەگى نە دەگەن سەكىلدى نارسەلەردى ويلاپ كورۋ كەرەك. كەڭەس ادەبيەتى كەزىندەگى كوپ جازىشۋلاردا قازاق دەگەن ءسوز جوق، ۇلتتىق ماسەلە جوق، سوتسياليستىك ادام بار. وسى ادەبيەتتى الىگە دەيىن ۇلگى قىلىپ وتىر. مەن قاي شىعارمامدى جازسام دا ۇتتىق مۇددەنى جازدىم.سوندىقتان دا مەن ازىراق قوياتىن ۇسىنىسىم: مەيلى موڭعولياداعى قازاق بولسىن، مەيلى قازاقستانداعى قازاق بولسىن، مەيلى قىتايداعى قازاق بولسىن، ادەبيەتىمىزدە اۋىسءتۇيىس جولعا قويىپ، كۇشەيتىپ، ءبىرءبىرىمىزدى ءبىلىپتۇسىنۋگە قول جەتكىزسەك دۇرىس بولار ەدى. ءجونى دە وسى.ورازحان احمەت، جازۋشۋشىسۇحباتتى جۇرگىزگەن: ءالىمجان ءاشىمۇلى |
ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا خىتاينىڭ مىللىي كادىر كوزورى قانداق ئوينالدى؟ئۇيغۇرلارنىڭ سىياسىي ۋە مەمۇرىي جەھەتتىكى ئورنىنىڭ يىلدىنيىلغا تۆۋەنلەپ، بارلىق ھوقۇقلارنىڭ كۆچمەن خىتايلار قولىغا مەركەزلەشتۈرۈپ بېرىلىۋاتقانلىقى، ئۇيغۇرلار دۇچ كېلىۋاتقان ئەڭ ئادالەتسىز، ئەڭ نېگىزلىك مەسىلىلەرنىڭ بىرى بولۇپ كەلمەكتە.دوكتور خەن ليەنچاۋ: بانكوك پارتلاش ۋەقەسى جۇڭگوغا بېرىلگەن بىر سىگنالنۆۋەتتە، بانكوك پارتلاش ۋەقەسى ئابدۇراخمان ئابدۇساتتار ئىسىملىك خىتاي پاسپورتى كۆتۈرگەن بىر شەخسكە كىلىتلىنىپ قالدى. ھازىر ئۇنىڭ نەدە ئىكەنلىكى تۈركىيە بىلەن تايلاند ئوتتۇرىسىدىكى ئىختىلاپقا ئايلاندى.تۈركىيەدە ئۇيغۇر مەسىلىسىنى قايتا جانلاندۇرۇش ئۈچۈن نېمىلەرنى قىلىش كېرەك؟كېيىنكى يىللاردا، بولۇپمۇ 2009يىلى 5ئىيۇل ئۈرۈمچى ۋەقەسىدىن كېيىن تۈركىيەدە شەرقىي تۈركىستان مەسىلىسى كۈنسايىن كۈچىيىپ كەلگەن ئىدى.تونۇلغان ژۇرنالىست، سىياسەتشۇناس كۈرشات زورلۇ ئەپەندى بىلەن ئۇيغۇر مەسىلىسى توغرىسىدا سۆھبەتتۈركىيەدە ئۇيغۇر مەسىلىسىنىڭ بارغانسېرى كۈچىيىشىگە ئەگىشىپ، شەرقىي تۈركىستان مەسىلىسىگە كۆڭۈل بۆلىدىغان، بۇ مەسىلە توغرىسىدا داۋاملىق ھالدا ئوبزور، ماقالىلەر يېزىپ ئېلان قىلىۋاتقان ژۇرنالىست ۋە تەتقىقاتچىلارنىڭمۇ سانى بارغانسېرى كۆپەيمەكتە.3سېنتەبىر كۈنى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ 1949يىلىدىن بۇيان تۇنجى قېتىم ئۆزىنىڭ ياپونغا قارشى ۋە فاشىزمغا قارشى ئۇرۇشتا غەلىبە قىلغۇچى دۆلەتلىك سالاھىيىتىنى نامايان قىلىدىغان مۇراسىم ۋە ھەربىي پارات ئۆتكۈزۈلدى. |
تەمىرقازىق ادىرنا ۇلتتىق پورتالىماحابباتتا ءجيى جولى بولمايتىن 4 زودياك بەلگىسى: سەبەبى، شەشىمىبيىل ءسىزدى نە كۇتىپ تۇر؟وزبەكستاندىق جىرشى قالداش سادىروۆپەن سۇحبات. بارلاپ زەرتتەۋ. 2005 جىل الماتىعا الدىمەن قالداش ءسادىروۆ كەلدى. ول وزبەكستاننىڭ بۇحارا ۋالاياتىنداعى كەنيمەح ايماعىنان 2005 جىلعى شىلدەنىڭ اياق شەنىندە جەتىپ، سول ايدىڭ 2731 جۇلدىزى ارالىعىندا قالادا ونەر كورسەتتى. قالداش جىرشى 1937 جىلى 15 شىلدەدە سىر بويىندا دۇنيەگە كەلگەن. جەتى جاسىنان جىر ايتقان. ول وزبەكستانعا قونىس اۋدارىپ، وسى وڭىردەگى قازاقتار اراسىندا قالىپتاسىپ، دامىپ، وركەندەگەن كونە ەپي..ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ ءساۋىر ايىنان باستاپ ءبىلىم سالاسىندا جەمقورلىق دەڭگەيىن انىقتاۋ ماقساتىندا اقتاۋداعى 14 كاسىپتىكتەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ ستۋدەنتتەرى اراسىندا ساۋالنامالار جۇرگىزىلدى. ال بەلسەندى قاتىسقان پوليتەحنيكالىق، ەنەرگەتيكالىق، گۋمانيتارلىق، مەديتسينالىق، تۋريزم، ونەر، شەتەل تىلدەرى، بولاشاق، مەيىربيكە، قاينار، ەسەپتەحنولوگيالىق، تەحنولوگيالىق قىزمەت كورسەتۋ، ش.ەسەنوۆ اتىنداعى كاسپي مەملەكەتتىك تەحنولوگيالار جانە ينج..مەنىڭ ويىمشا ەلباسىنىڭ كەلەسى سايلاۋعا تۇسپەي كەرى شەگىنۋىندە مارك تسۋكەربەرگتىڭ ۇلەسى زور. فەيسبۋكتى ويلاپ تاپپاعاندا قازاقستان القى ءالى دە 1997 جىلعى كوزقاراستا وتىرۋشى ەدى. حابار مەن ەگەمەننىڭ پروپاگانداسىنا سەنىپ وتىرعان القى بولسا ەلباسى دا ءالى سايلاۋعا تۇسە بەرۋشى ەدى. ونداي القىم بولسا مەن دە تۇسە بەرۋشى ەدىم عوي نەگىزى. حالقىڭنىڭ ساياسي ساناسى مۇمكىندىك بەرىپ تۇرسا نەگە تۇسپەسكە؟! بىراق، جاعداي ەلباسى ءۇشىن ولاي بولماي شىقتى. سوڭ..ادامزات جەردەگى كۇللى تىرشىلىكتى جاردىڭ شەگىنە جاقىنداتىپ كەلەدى. ال، جاردىڭ شەگى نەمەن ولشەنەدى، ءوزى؟ مازا كەتىرگەن مەجە بىرنەشە رەت اتىمىزدىڭ باسىن تىرەگەن پاريج قالاسى جانىمىزعا جاقىن. كەزىندە سەنا جاعالاعان قازاقتار اتتى دەرەكتى فيلم تۇسىرگەنىمىزدەن ەمەس. الەمدىك ءسان استاناسىنا اينالعانىمەن دە ەمەس. اقىنجازۋشىلاردىڭ ورداسى بولعانى، عاجاپ كوركەمونەر تۋىندىلارىن ساقتاعانى ءۇشىن دە ەمەس. سوندا نەسىمەن؟ پاريج كەلىسىمى ىستەلگەنى ءۇشىن..1964 جىلى ماسكەۋدە سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ بۇكىلوداقتىق كونفەرەنتسياسى بولدى. كونفەرەنتسياعا قازاقستاننان گەنەرال نۇرماعانبەتوۆ ساعات باستاعان ءبىر توپ ادام باردىق. كونفەرەنتسيا سوڭىندا سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى، مارشال تيموشەنكو بارلىعىمىزعا سوۆەت وداعى سوعىس ارداگەرلەرى كوميتەتىنىڭ قۇرمەتتى بەلگىسى دەگەن مەدال تاپسىردى دا، سولدات تاعامىن تاتۋعا شاقىردى. ۇلكەن زالدا ءار جەرگە جەكەجەكە ستولدار قويىلىپتى. مەن ەسىك جاقتاعى ءبىر ستول باسىنا جايعاستىم. ج..قۇرمانعازى راحمەتوۆ دەرەكتى حيكايا جادىمداعى جەلتوقسان 1986 ون، ون سەگىز، جيىرما ءتورت. التاۋ الا،تورتەۋ تۇگەل توبەدەگى كەلەد،دەپ جاستار شىقتى الماتىدا، باس الاڭعا بايراقتى نامىس، جىگەر، كوزدەرىندە وت قايراتتى! الاڭ تولى،ىعىجىعى اينالامىز قارا كوز. قارا كوزدە تۇنىپ تۇرعان تاريح،تاعلىم ساباقتارى اباي جازعان قارا ءسوز. الاشوردا، ءاليحاننىڭ ساكەندەردىڭ ەلەسى، بابالاردىڭ، تار جول،تايعاق جەتە الماعان بەلەسى. قار بوپ ۇشىپ،قان بوپ قۇشقان ماحامبەتتىڭ ج..اتادان قالعان اسىل مۇرانى ارداقتاپ ۇستايتىن ايبوز ۇلدار كەرەك قوي قاشاندا. جارالى قوبىزدىڭ جان داۋىسىن شىعارىپ تارتاتىن ادام تابىلسا، قانەكي! جاراپازاننان باستالعان تانىستىق 2002 جىلدىڭ كوكتەمى مە ەكەن، استانادان نەبارى 37 شاقىرىم جەردەگى نوۆوسترويكا اۋىلىندا مەكتەپ وقۋشىسى كەزىم. كەيىن جاڭاجايناق دەپ اتالعان بۇل اۋىلدىڭ ەرەكشەلىگى، ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىنەن جانە تىسقارى التاي ولكەسىنەن قونىس اۋدارىپ كەلگەندەردىڭ ەسەبىنەن ۇلتتىق قۇرام ايقىندالىپ تۇر.. |
ەندى مىنە، سول ۇندەۋدىڭ ءىزى سۋىماي جاتىپ، ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنان التىن وردا تاريحىنا ارنالعان ءىرى كينوجوبانىڭ تۇجىرىمداماسى ازىرلەنىپ جاتقانىن حابارلاعان اقپارات ءتۇستى. كينو ورتالىعىنىڭ جانىنان ارنايى جۇمىس توبى قۇرىلدى. ول ەل باسشىلىعىنا بولاشاق كينوجوبانىڭ نەگىزگى كورىنىسى، مودەلى مەن ارحيتەكتۋراسى بويىنشا ۇسىنىس بەرەدى. دايىندىقتىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندە كاسىبي تاريحشىلار مەن تاجىريبەلى كينودراماتۋرگ، ەتنوگرافتار مەن ادەبيەتتانۋشىلاردان اقپارات جينالادى. سونىمەن قاتار ۇلكەن حالىقارالىق تاريحي كينوجوبالاردى جاساۋ بويىنشا تابىستى تاجىريبەسى بار گولليۆۋد، ەۋروپا، رەسەي جانە ازيانىڭ ۇزدىك وندىرىستىك كومپانيالارى اراسىنان جاھاندىق سەرىكتەستەر مەن ينۆەستورلاردى ىزدەۋ جۇرگىزىلۋدە، دەلىنگەن ورتالىقتىڭ ءباسپاسوز حابارلاماسىندا.ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعىنىڭ باسقارما توراعاسى ەسەتجان قوسۋباەۆتىڭ ايتۋىنشا، ورتالىق جۋىردا ەكى گولليۆۋدتىق كومپانيامەن بەينەبايلانىس ارقىلى كونفەرەنتسيا وتكىزگەن. جاقىن ارادا ازيالىق ارىپتەستەرمەن كەزدەسۋ وتكىزۋ جوسپارلانۋدا. ورتالىق باسشىسى ءوندىرىستىڭ قارجىلىق مودەلىن پىسىقتاۋعا باسا نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن ايتادى.ءبىز كوشپەندىلەر اتتى تاريحي بلوكباستەردى ساتۋ جانە جالعا بەرۋ بويىنشا جاعىمسىز تاجىريبەنى ەسكەرە وتىرىپ، وتكەن قاتەلەردى قايتالاماس ءۇشىن، جوبانىڭ بارلىق بولشەكتەرىن پىسىقتاۋدى، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ، كەزەڭكەزەڭىمەن ىسكە اسىرۋدى مىندەتىمىزگە الامىز. ءبىرىنشى كەزەكتە ىشكى رەسۋرستاردىڭ ولشەمى الىنادى قازاقستاندىق كينەماتوگرافيستەردىڭ قايسىسى ادەبي كونتەنتتى قالىپتاستىرۋعا دايىن. تۇسىرىلەتىن كينونىڭ تاريحي كەزەڭى ءىس جۇزىندە ايقىن بولعاندىقتان، ءبىز سينوپسيس پەن ودان كەيىنگى ستسەناريدى بارىنشا شىنايى ءارى تەرەڭ ادەبيتاريحي تالداۋ نەگىزىندە جازۋعا كىرىسۋىمىز كەرەك. بۇل پروتسەسس جەدەل، بىراق سونىمەن بىرگە وتە مۇقيات جۇرگىزىلەدى دەپ ايتا الامىن. وسى ماڭىزدى جوبامەن جۇمىس ىستەۋدە ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعى تاريحي، مادەني، تاربيەلىك جانە ەڭ باستىسى كاسىبي ءادىسنامانى ازىرلەۋ جونىندەگى باستى ۇيلەستىرۋشى بولۋى ءتيىس، دەيدى ە.قوسۋباەۆ.ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعى الداعى ۋاقىتتا حالىقتى جوبانىڭ جۇمىس بارىسى مەن ودان ءارى ىسكە اسىرۋ جونىندە قابىلدانعان شەشىمدەر تۋرالى حاباردار ەتىپ وتىرماق. |
رېستوران پۈتكۈل قۇرۇلۇشنىڭ كۆلىمى بىر قەدەر چوڭ ، توك ۋە سۇنى ئۆزگەرتىش ۋە مەركىزىي ھاۋا تەڭشىگۈچنىڭ تەننەرخى يۇقىرى ، شۇنداقلا باشقا ئاشخانا قاتتىق دېتاللىرى ۋە ئۈسكۈنىلىرىمۇ يۇقىرى ، شۇڭا ئۆي ئىچى زىننەتلەشكە ئىشلىتىلىدىغان خامچوت بىر قەدەر چەكلىك ، شۇڭا لايىھىلىگۈچىلەر ئالىدۇ. بىنانىڭ تەبىئىي گۈزەللىكى ، بۇ كىشىنى ھەيران قالدۇرىدۇ. ئۆگزىگە ئوخشىمىغان چوڭلۇقتىكى ئاسما چىراغ ئورنىتىش ئارقىلىق ئۆزگەرتىلگەن. كۈندۈزى ، قۇياش ئاسمان چىرىغىدا پارقىراپ ، تەبىئەتنى بارلىققا كەلتۈرىدۇ ۋە نۇر ئۈنۈمىنى ماسلاشتۇرىدۇ. 2014 كالېندار 11 سۈنئىي 10 ھەشەمەتلىك ئاياغ ئاياغنىڭ 9 رېستوران ئۈزۈك خەت ئاچقۇچى ياپونچە ئاشخانا ۋە قاۋاقخانا ئورۇندۇق ئۆي |
ئۇيغۇر سادام ئۇيغۇرئۇيغۇر زىيالىيسى ئابدۇۋەلى ئايۇپ.شۇندىن كېيىن بىر مەسۇم ئاتىنىڭ سادام! سادام دېگەن پەريادى قۇلاقلىرىمدىن، قان ئىچىدە ياتقان بالىنىڭ ئاق پىشماق غۇبارسىز يۈزى كۆز ئالدىمدىن كەتمىدى. 2006يىلنىڭ ئاخىرقى كۈنى سادام دارغا ئېسىلدى. ئۇيغۇرچە مۇنازىرە مۇنبەرلىرى ئىراق ئۇرۇشىنىڭ جەڭ مەيدانىغا ئايلاندى. بىر تەرەپ سادامنى مۇسۇلمانلارنىڭ قەھرىمانى، سۈننىيلەرنىڭ ھامىيسى دەپ ھىمايە قىلسا، يەنە بىر تەرەپ ئۇنى مۇستەبىت، قانخور دەپ ئەيىبلەيتتى. مۇنبەردىكى ئۇرۇشنىڭ ھەقىقىي ئۇرۇشتىن پەرقى ئىككىلا تەرەپ قورالسىز، ئامالسىز ئىدى. ئەگەر ئۇلارنىڭ قولىدا كومپيۇتېر بىلەن كونترول قىلىنىدىغان ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان، تانكا ۋە سىنارەتلەر بولغان بولسا ئىدى... دەپ ئويلاپ ئاخىرىنى تەسەۋۋۇر قىلالمىغان ئىدىم...ئاقساراي ئىراق ئۇرۇشىنىڭ خاتا بولغانلىقىنى ئېتىراپ قىلدىپاجىئە ۋە كۈرەش ئىچىدە ئۆتكەن ھاياتئابدۇخالىق ئۇيغۇر ۋە مەمتىلى تەۋپىق ئەپەندىلەرنىڭ بىر قىسىم شېئىرلىرى ۋە بۇ ھەقتە سۆھبەتلەر |
حالقىمنان كەشىرىم سۇرايمىن. بارىمدى سالدىم ساكەن بيبوسىنوۆبوكستان 52 كەلى سالماق دارەجەسىندە توكيو وليمپياداسىنىڭ قولا جۇلدەگەرى اتانعان ساكەن بيبوسىنوۆ جارتىلاي فينالدىق جەكپەجەكتەن سوڭ جۋرناليستەرگە سۇحبات بەردى دەپ حابارلايدى ..جۋرناليستەر الدىنا شىققان ساكەن بيبوسىنوۆ كوپكە دەيىن ءوزوزىنە كەلە الماي، كوز جاسىنا ەرىك بەردى. تەك باپكەرى مىرزاعالي ايتجانوۆ پەن باق وكىلدەرىنىڭ قولداۋىنان سوڭ بيبوسىنوۆ بۇگىنگى جەكپەجەك جايلى پىكىرىمەن ءبولىستى.توكيو وليمپياداسىنا التىن الامىن دەپ كەلگەنمىن. بىراق قولا جۇلدە بۇيىرىپ تۇر ەكەن. جانكۇيەرلەردى، قازاق حالقىن التىنمەن قۋانتىپ، توكيو تورىندە ءانۇرانىمىزدى ويناتۋدى باستى ماقسات ەتتىم. وكىنىشكە قاراي، ول ارمانىما جەتە المادىم. بار كۇشجىگەرىمدى سالدىم. سوڭىنا دەيىن جۇدىرىقتاستىم. بىراق ساتتىلىك جەتپەدى.بارشا جانكۇيەردەن، بارشا حالىقتان جەڭىلگەنىم ءۇشىن كەشىرىم سۇرايمىن. ءبىرىنشى راۋندتى قارسىلاسقا بەرىپ قويدىم، قالعان ەكى راۋندتا ايانىپ قالمادىم.باپكەرلەرىم ءبىرىنشى كەزەڭنەن سوڭ 5:0 ۇتىلىپ جاتقانىمدى ايتقان سوڭ ودان سايىن العا باستىم. ەندى قولا جۇلدەنى قاناعات تۇتامىز. بۇل مەنىڭ ءبىرىنشى وليمپيادام. ءتىپتى، توكيوعا بارا الماي قالۋىم دا مۇمكىن ەدى. جولدامانى ەڭ سوڭعى ساتتە جەڭىپ العانىمدى بىلەسىزدەر. سوندىقتان، بارىنە قاناعات. باپكەرىمدى، حالقىمدى قۋانتقىم كەلگەن. بۇيىرعانى قولا ەكەن.جۇلدەمدى بارشا قازاقستاندىقتارعا ارنايمىن. وسى وليمپياداعا كەلگەن سوڭ تۋعان اعام قىزدى بولدى. جەڭگەم بوساندى. ايلين دەگەن كىشكەنتاي قارىنداسىما دا وسى مەدالىمدى ارنايمىن، دەدى بيبوسىنوۆ.توكيو2020 توكيو وليمپياداسى وليمپيادا بوكس |
بولتىرىك شەشەن سوزدەرىنىڭ تاربيەلىك ءمانى ادىرنا ۇلتتىق پورتالىقازاق ءتىل ءبىلىمى مەن ادەبيەتتانۋى زەرتتەۋلەرىنىڭ ا.بايتۇرسىنوۆ، س.سەيفۋللين، م.اۋەزوۆ، ءا.مامەتوۆا، ب.ادامباەۆ، ر.سىزدىقوۆا، س.نەگيموۆ، گ.قوسىموۆا ورتاق نىساندارىنا الىنىپ كەلە جاتقان بيشەشەندەر سوزدەرى دە ۇلتتىق ادەبي ءتىلىمىزدىڭ ايرىقشا پوەتيكالىق قۇبىلىسى تۇرعىسىندا باعالانادى. قازاق ءتىل ءبىلىمى زەرتتەۋلەرىندە ادەبي ءتىلىمىزدىڭ قالىپتاسۋ جولىندا حالىقتىڭ كوركەم ويلاۋدىڭ كورنەكتى ۇلگىسى بولعان بيشەشەندەر سوزدەرىنىڭ باعالانۋى جاڭا تۇجىرىمدارمەن دە تولىعا تۇسەتىنى تابيعي زاڭدىلىق. بۇل ورايدا پروفەسسور گ.قوسىموۆانىڭ جاڭا پىكىرىن نازارعا الامىز:تىڭداۋشىسىن تولعاندىرۋ، ودان سوڭ ويلاندىرۋ، بۇدان كەيىن ەلىكتىرىپ اكەتۋ، اقىرىندا دالەلدى ۋاجگە باس قويعىزۋ شەشەندىك ءسوزدىڭ ەرەكشە قاسيەتى بولدى. ءۋاج سوزگە كەلەردە، ۇكىمكەسىم قابىلداعاندا حالىقتىڭ مورال كودەكسى ىسپەتتى ماقالماتەلدەرىنە جۇگىنىپ، وسيەت، ماتەل ۇلگىلەس افوريزم سوزدەردى ءجيى قولدانىپ وتىرعان.شەشەندىك قازاق ءسوز ونەرى سالالارىنىڭ حالىقتىق كوركەمدىك ويلاۋ دەنگەيىن تانىتاتىن بايىرعى ۇلگىلەرىنىڭ ءبىرى. قازاق حالقىنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋى كەزەڭدەرىندە تۇرمىستىقالەۋمەتتىك قارىمقاتىناستاردىڭ اسا ماڭىزدى ماسەلەلەرىن، جەكە ادامدار مەن حالىقتىڭ تاعدىرىن شەشەتىن سىن ساتتەرىندە بيشەشەندەردىڭ شەشىمدەرى نەگىزگى ىقپالدى قۇقىقتىق، ءتالىمتاربيەلىك قىزمەت اتقارعان. بيشەشەندەردىڭ قىزمەتى قازاق حالقىنىڭ بارلىقالەۋمەتتىك توپتارىنىڭ ادامگەرشىلىكيماندىلىق مىنەزقۇلىق داعدىلارىنىڭ اتابابالىق قالىپتاسقان جۇيەمەن ءجۇرىپ وتىرۋىن قاداعالاعان، ەلدى باسقارىپ وتىرعان حانداردى دا، قول باستاعان باتىرلاردى دا، مىڭعىرعان مالى بار بايلاردى دا، داۋلەتى جوق كەدەي شارۋالاردى دا، ەل ىسىنە ارالاسا باستاعان بوزبالالاردى دا بارلىق جاستاعى ادامداردى حالىقتىق ادامگەرشىلىك ۇلاعاتىمەن تاربيەلەگەن. قازىرگى زامانعى عىلىميزەرتتەۋلەر ناتيجەلەرىنە نەگىزدەلگەن انىقتامالار بويىنشا بيشەشەندەردىڭ الەۋمەتتىك قىزمەت سالالارى سان الۋان داستۇرلەردى قامتىعان.ا. بايتۇرسىنوۆ، م. ج. كوپەەۆ، س. سەيفۋللين، م. اۋەزوۆ، ءا. مامەتوۆا، ب. ادامباەۆ، ن. تورەقۇلوۆ، س. نەگيموۆ، ج. دادەباەۆ، س. ءداۋىتوۆ، ت.ب. عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىندە بيشەشەندەر سوزدەرىنىڭ تاريحيپوەتيكالىق ەرەكشەلىكتەرى ۇنەمى قاراستىرىلىپ كەلەدى.قازاقتىڭ حالىق بولىپ قالىپتاسۋىنىڭ، ۇلتتىق تۇتاستىقپەن ۇيىمداسۋىنىڭ رۋحاني كۇرالى بيشەشەندەردىڭ قىزمەتى. عاسىرلار بويى ۇرپاقتاردى ادامگەرشىلىك مىنەزقۇلىققا ءتان اسىل قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋدە دارىندى ادامداردىڭ ايتقان سوزدەرى مەن ونەگەلى قىزمەتتەرى جەتەكشى ورىن الادى.اعارتۋشىعالىم احمەت بايتۇرسىنۇلى ادەبيەت تانىتقىش 1926 اتتى كىتابىندا شىندىقتى ناقتى اڭگىمەلەيتىن تۋىندىلاردى قارا ءسوز دەپ اتايدى. قارا ءسوز اڭگىمەلەرىنىڭ ەس جانە ءىس ۇعىمدارىمەن بولاتىن ەكى جاقتى سيپاتىن اتاپ كورسەتەدى. قارا ءسوزدىڭ ءۇش سالاعا اۋەزە، الىپتەمە، بايىمداما، زەيىندەمە بولىنەتىنىن، شەشەندەر سوزدەرىنىڭ بايىمداماعا زەيىندەمەگە جاتاتىنىن اتاعان ەدى. شەشەندەردىڭ سوزدەرىن شەشەن ءسوز دەپ اتاپ، وندا ايتۋشى ماقساتىنىڭ تۇسىندىرىلەتىنىن، پىكىرىنە ناندىراتىنىن، سەندىرەتىنىن، ۇيىتاتىنىن، بۇيىتاتىنىن، يمان كەلتىرەتىنىن باعالايدى. شەشەن سوزدەردىڭ بەس ءتۇرى جۇيەلەنگەن: ا مەملەكەت ىسىنە سويلەگەندە ساياسات شەن ءسوزى ب سوت بيلىگىنە اسەر ەتۋ ءۇشىن ايتقان بيلىك شەشەن ءسوزى ۆ بىرەۋدىڭ ەڭبەگىن، قىزمەتىن قوشەمەتتەپ سويلەگەن قوشەمەت شەشەن ءسوز گ بىلىمدىلەردىڭ، عالىمداردىڭ ءپان مازمۇندى سويلەگەنى ءبىلىمىر شەشەن ءسوزى ج ءدىن جايىنان سويلەگەن عۇلامالار، مولدالار ءسوزى ۋاعىز.قازاق بيشەشەندەرىنىڭ ەلدى باسقارۋشىلىعى، قازىلىقتورەشىلىك باتاگويلىگى، حالىقتاردى بىرىكتىرۋشىبىتىمگەرشىلىگى، ت.ب. سان سالالى الەۋمەتتىك قىزمەتى ارقىلى ءسوز ونەرىنىڭ مەملەكەتتىك قولدانىسى قالىپتاسقان. قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك مارتەبەدە قولدانىلۋىنىڭ قازاق حاندىعى داۋىرىندەگى نىعايۋى دا وسى بيشەشەندەر قىزمەتىنىڭ مەملەكەتتىكقۇقىقتىق مارتەبەدە قولدانىلۋىمەن، اسىرەسە، ءازتاۋكە حاننىڭ تۇسىنداعى بيشەشەندەرگە مەملەكەتتىك بيلىك بەرگەن تۇستا ايرىقشا نىعايدى.بيشەشەندەردىڭ سوزدەرى حالىقتىق ءتالىمتاربيە قۇرالى. قازاق حالقىنىڭ وتباسىلىق ورتاسىنان باستاپ، اۋىلايماقپەن، بايتاق اتامەكەندەگى اعايىنتۋىستارمەن، كوپشىلىكپەن قارىمقاتىناس جاساۋ مادەنيەتىنىڭ ادامگەرشىلىك اسىل قاسيەتتەر اياسىندا قالىپتاسۋىندا بيشەشەندەر سوزدەرىنىڭ ىقپالى زور بولدى. اتاانانى، اعاءىنىنى، بىرگە تۋىسقان ۇلكەندىكىشىلى قىزداردى، جەڭگەنى، كەلىندى، ناعاشىنى، جيەندى، قايىن جۇرتتى، كورشىنى، اۋىلى ارالاس اعايىندى، قانداس حالىقتاردى، بۇكىل ادامزاتتى ءبارىن دە قۇرمەتتەۋ ماسەلەلەرى بيشەشەندەر سوزدەرىندە قامتىلعان.بولتىرىك المەنۇلى 17711854 قازاق تاريحىنداعى ءارى بيشەشەن، ءارى جاۋىنگەرباتىر، پالۋان رەتىندە تانىمال بولعان كورنەكتى قايرەتكەر. ونىڭ شەشەندىك سوزدەرىن جيناعان، قۇراستىرىپ جاريالاعان المەنۇلى ب. شەشەندىك سوزدەر. الماتى: عىلىم، 1993. 144 ب., ارنايى مونوگرافيالىق زەرتتەۋ كىتابىن دادەباەۆ ج. بولتىرىك المەنۇلى جانە قازاق شەشەندىك ونەرى. الماتى، 1994 جازعان پروفەسسور جانعارا دادەباەۆ ءبيدىڭ سوزدەرىن ءۇش توپقا ءدىلمار ءسوز، بيلىك ءسوز، ناقىل ءسوز ءبولىپ قاراستىرعان. وسى ءۇش توپتاعى حالىق اڭگىمەلەرىندە بولتىرىكتىڭ جاستايىنان ومىردەن وتكەنگە دەيىنگى ارالىقتا ادامداردىڭ تاعدىرلارىنا قاتىستى سانالۋان ماسەلەلەردىڭ بارلىعىنا دا دانالىقپەن، ادىلدىكپەن شەشىمدى باعالاۋلار جاساعانىن كورەمىز.عالىم ج. دادەباەۆ بولتىرىك شەشەننىڭ شىعارماشىلىعى مەن قوعامدىقالەۋمەتتىك قىزمەتىنىڭ تاريحيمادەني ونەگەسىنە باعا بەرگەن:جاستايىنان اقىندىق، باتىرلىق جولىن قۋىپ، ەسەيگەن شاعىندا ەل اراسىنداعى جەر، سۋ، ەڭبەك، قۇن جانە جەسىر داۋلارىنا تالاي رەت ءادىل تورەلىك ايتقان. بولتىرىك بيلەر ءداۋىرى ادەبيەتىنىڭ ءىرى وكىلى. بولتىرىكتىڭ شەشەندىك سوزدەرى ونىڭ زامانى مەن سول زامان ادامىنىڭ ەڭ ءبىر ماڭىزدى دا ءماندى، ەڭ كوكەيتەستى ماسەلەلەرىنە ارنالعان. بولتىرىكتىڭ سوزدەرى قىرعىز، وزبەك حالىقتارى اراسىندا دا كەزدەسەدى.شەشەندىك سوزدەردىڭ افوريزمدىك سيپاتى بەينەلى كوركەم تىركەستەرىمەن ورنەكتەلەتىنى قالىپتاسقان ءۇردىس. بۇل ەرەكشەلىكتى حالىقتىڭ تىڭداۋشىلىققابىلداۋشىلىق پسيحولوگياسىن باۋرايتىن كوركەمدىك ەستەتيكالىق ىقپال اياسىندا ءتۇسىنۋ كەرەك.بولتىرىك المەنۇلى 17711854 قازاق تاريحىنداعى وسىنداي حالىقتىقمەملەكەتتىك تۇعىرداعى قايراتكەر تۇلعا. ونىڭ سوزدەرى حالىقتىق ءتالىمتاربيەنى قۇرايتىن بارلىق ماسەلەلەردى دوستىق، جولداستىق، جومارتتىق، قايىرىمدىلىق، كىشپەيىلدىلىك، ت.ب. كەشەندى تۇردە قامتىعاندىعىمەن ەرەكشەلەنەدى.بيشەشەندەر قازاق ءسوزىنىڭ قولدانىلۋىنداعى كوركەمدىكەستەتيكالىق ۇلاعاتتى قالىپتاستىرعان شىعارماشىلىق تۇلعالار. قازاق حالقىنىڭ ادامزات تاريحىنداعى قۇندىلىقتار قازىناسىنا وزىندىك مول ۇلەسى بار ەكەندىگى عىلىمي دالەلدەنىپ كەلە جاتقان اقيقات. سوندىقتان بولتىرىك المەنۇلى سوزدەرىنىڭ تاربيەلىك ىقپالى زور بولمىسىنان ءبىز الەمدىك اعارتۋشىلىق ويپىكىرلەر انتولوگيالارى قۇرامىنا لايىقتى پەداگوگيكالىقپسيحولوگيالىق سيپاتىن كورەمىز.پروفەسسور س. نەگيموۆ شەشەندىك ونەر اتتى كىتابىندا بيشەشەندەردىڭ ەستۋ، ەسكە ساقتاۋ، كورۋ، تۇيسىك قابىلەتىنىڭ كۇشتىلىگىنىڭ ارقاسىندا نەبىر ويلار، سوزدەر ءتىرىلىپ، ويانىپ، داۋىستاپ، قۇيىلىپ كەتەتىنىنە باعا بەرە كەلىپ، وسى ونەر يەلەرى سوزدەرىنىڭ ءتالىمتاربيەلىك ۇلاعاتىن ەرەكشە اتاپ كورسەتەدى:قازاق قوعامىندا شەشەندىك ونەردىڭ الاتىن ورنى زور. ۇرپاق تاربيەسىندە، ەل باسقارۋ جۇيەسىندە، ەلدى ساۋلەلەندىرۋ جولىندا، ارينە، حالىقتىڭ سان عاسىرلىق تاجىريبەسىندە قورىتىلىپ ەكشەلگەن، جيناقتالىپ جۇيەلەنگەن اقىلناقىل، وسيەتناسيحاتقا نەگىزدەلگەن وتتى دا ناقىشتى، شەبەر دە شەشەن ايتىلاتىن اۋىزشا ءسوزدىڭ تاعىلىمدىقتانىمدىق ءارى تاربيەلىك ءمانى ايرىقشا.بولتىرىك المەنۇلىنىڭ شەشەندىك سوزدەرى جاستاردىڭ دا، ەرەسەكتەردىڭ دە جاقسىلىق پەن جاماندىق قاسيەتتەرىن سالىستىرا باعالاۋعا باعدارلايدى. ادامداردىڭ فانيدەگى قارىمقاتىناستارىنىڭ كۇردەلى قايشىلىقتارى، قاقتىعىستارى ومىرلىك شىندىق قۇبىلىستارىمەن، قاسيەتتەرىمەن ناقتى دالەلدەنە، دايەكتەلە تۇسىندىرىلەدى. از سوزگە استارلى، مەگزەۋلى ويماعىنالارىن سىيعىزا ءبىلۋ شەشەندەردىڭ شىعارماشىلىق ونەرىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى. ادامداردىڭ رۋحاني جان الەمى سۇلۋلىعىنىڭ قورشاعان ورتاسىنا، كەيىنگى ۇرپاققا تاعىلىم بولاتىن ۇلاعاتى شەشەندەر سوزدەرىمەن تۇجىرىمدالعان. ياعني، بيشەشەندەر عاسىرلار بويى ۇرپاقتاردى سويلەۋ مادەنيەتىن يگەرۋگە قالىپتاستىردى. بۇل ورايدا، بولتىرىك ناقىل ءسوز تۋرالى توپتاماسىنداعى مىناداي وقيعالى سوزدەر تاقىرىپتارىن ايتامىز:ءسوزدىڭ كوركى ماقالدى، ءسوز قادىرىن بىلمەسە، باسقا پالە تىلدەن،بالە قايدا دەمە اياق استىندا، اكەڭ قاپا بولادى، ءسوز ءمانىسى، ت.ب.بولتىرىكتىڭ وسى توپتاعى وقيعالى سوزدەرىندە حالىقتىڭ بارلىق ورتالارىنداعى وتباسى، اۋىلايماق، جالپى حالىق ءسوز ونەرىنىڭ قۇدىرەتتى قىزمەتىنىڭ ادامگەرشىلىكەستەتيكالىق، الەۋمەتتىك ىقپالدى ماڭىزى سارالانا باعالانعان. مىسالى، ءسوز قادىرىن بىلمەسە اتتى اڭگىمەدە بولتىرىكتىڭ سالىستىرۋشەندەستىرۋ تاسىلىمەن بەرىلگەن باعالاۋلارىن كورەمىز:باي بولماعان باي بولسا،جايلاماعان ساز قويماس.بي بولماعان بي بولسا،باسىن شالماعان ءسوز قويماس.ءسوز قادىرىن بىلمەسە،بايدان بايلىق كوشەدى.بيدەن بيلىك كوشەدى.اكەڭ قاپا بولادى اتتى اڭگىمەدە اۋزى قيسىق بولسا دا بايدىڭ بالاسى سويلەسىن دەپ شىنىندا دا اۋىزى قيسىق، بىراق جۇرتتىڭ اراسىندا رەتسىز ارنارسەنى ايتا بەرگەن بايدىڭ بالاسىن باعالاعانى ءۇشىن جيىننىڭ شىرقى بۇزىلعانىنا قاپا بولعان بولتىرىكتىڭ ايتقان سويلەۋ مادەنيەتىن ۇعىندىرۋ ۇلاعاتىنىڭ بارلىق كۇندە دە ءمانىن جويمايتىنى انىق: سوزدەن ءتاتتى نارسە جوق. سوزدەن اششى نارسە تاعى جوق. سوزدەن جەڭىل نارسە جوق. سوزدەن اۋىر نارسە دە جوق. ءسوزىڭدى تىلىڭە بيلەتپە، اقىلىڭا بيلەت. اقىلدى ءسوزىڭدى اقىلسىزعا قور ەتپە، اقىلعا ايت. نە سويلەيتىنىڭدى ءبىل. كىمگە سويلەيتىنىڭدى ءبىل. قاي جەردە سويلەيتىنىڭدى ءبىل. قاي كەزدە سويلەيتىنىڭدى ءبىل. قالاي سويلەيتىنىڭدى ءبىل. ونى بىلمەسەڭ، سارا ءسوزىڭ شالا بولادى، ارتى جالا بولادى، اكەڭ قاپا بولادى.سويلەۋ مادەنيەتىنە باۋلۋ، تاربيەلەۋ حالىقتىڭ اتابابالىق يگى ءداستۇرى. بىردە وزىنە ورىنسىز تيسە بەرگەن بايدىڭ بالاسىنىڭ ايتقان ءسوزىن، ءۋاجىن كاڭباق قۇرلى كورمەي، ونى سوزدەن دە، ۋاجدەن دە جىعا بەرگەسىن بايدىڭ بالاسى توبەلەس شىعارىپ، سىلتەگەن قولى ءۇي يەسىنىڭ كۇرەك ءتىسىن سىندىرىپ، بىراق ناتيجەسىندە بولتىرىكتىڭ بالاسى ايىپ تارتادى. ءوزى جازىقسىز بولسا دا وزىنە جاسالعان اكەسىنىڭ بيلىگىن مويىنداعىسى كەلمەي تۇرعان بالاسىنىڭ سۇراعىنا اكە، دۇرىس سويلەگەندە قالاي سويلەۋ كەرەك ەدى؟ مەنىڭ ءسوزىمنىڭ بۇرىس جەرى بار ما؟ بولتىرىكتىڭ ايتقانى دا تاربيەلىك ماڭىزدىلىعىمەن باعالى:جامان سوزدەن جاقسى ءسوز دۇرىس.جامانعا ايتقان سوزدەنجاقسىعا ايتقان ءسوز دۇرىس.ويسىز سوزدەن ويلى ءسوز دۇرىس.ويسىزعا ايتقان سوزدەن،ويلىعا ايتقان ءسوز دۇرىس.ايتىلماي قالعان سوزدەنايتىلىپ قالعان ءسوز دۇرىس.سويلەمەس جەردى بىلسەڭسويلەمەس جەردە سويلەمەي قالۋدى بىلسەڭ.بارىنەن دە سول دۇرىس.ولاي بولماعان جەردەقانشا اسىل دەمەءسوزىڭنىڭ الدى بۇرىس،ارتى ۇرىس.بولتىرىك سوزدەرىنىڭ ءبىرازى ادامداردى جولداستىققا، دوستىق قارىمقاتىناستارعا تاربيەلەۋ بولىپ كەلەدى. اكەنىڭ بالاسىن تاربيەلەۋى اتابابالاردىڭ جولى. ساڭىلاۋى جوقپەن ساباقتاس بولما اتتى اڭگىمەدە شەشەننىڭ ۇلىنىڭ سوتقار، بۇزىق بالالارمەن بىرگە جۇرگەنى، اكەسىنىڭ ەسكەرتۋلەرىنە قۇلاق اسپاعانى، اقىرى سولاردىڭ تازى ۇرلاعان وقيعاسىنا بايلانىستى جازالانىپ، ايىپ تارتقانداردىڭ ءبىرى بولعانىنا بايلانىستى ايتقان بولتىرىكتىڭ ناسيحات ءسوزى دە تاعىلىمدى:ادامداردىڭ بالالىق جانە ەسەيگەن، ەگدەلەنگەن جاستارى كەزەڭدەرىنىڭ بارلىعىندا دا دوستىق، جولداستىق قارىمقاتىناستاردىڭ ەڭ ماڭىزدى ورىن الاتىنى بەلگىلى. جاقسىمەن جولداس بولعان اتتى اڭگىمەدە ادامداردىڭ اراسىندا كوپ جىلدار بويى قالىپتاسقان شىنايى جولداستىقتى، دوستىق كوڭىلدى قارىمقاتىناستاردى ساقتاي ءبىلۋ ۇلاعاتى نازارعا الىنعان. ال، اسىل تەكتى جاقسى ادامداردىڭ ءوزارا سۋىسىپ بارا جاتقان بۇرىنعى جولداستىق قاتىناستارىن ساقتاۋ كەرەكتىگى تەك عانا تۇسپالدى، مەگزەۋلى ءسوز ماعىنالارىمەن عانا جەتكىزەتىن بولتىرىكتىڭ سۋىرىپ سالىپ يمپروۆيزاتسيامەن ايتقان قاناتتى سوزدەرىمەن ورنەكتەلگەن:جاقسىمەن جولداس بولعان،ەل ۇستانعان تىلەكتەي بولادى.قىز ۇستاعان جىبەكتەي بولادىجادىراعان جازداي بولادى،ايدىن كولدەگى قازداي بولادى،وتاۋ ورتاسىنداعى وتتاي بولادى،وت ورتاسىنداعى شوقتاي بولادى،تۇراعى التىن شىراقتاي بولادى.تۇياعى اسىل پىراقتاي بولادى،مۇنشا داۋلەت كىمگە تۇراقتاي الادى؟!ادامداردىڭ ءوزارا جولداستىعى، دوستىعى ناعىز سىن ساعاتتارىندا، قيىنقىستاۋ كەزدەرىندە تانىلادى. ادامداردىڭ اراسىندا جولداستىق، دوستىق قارىمقاتىناستارىن تەك عانا داۋلەتى شالقىعان، قىزمەت دارەجەسى بار كەزىندەگى پەندەشىلىك ەسەپكە عانا قۇرىپ جۇرەتىندەر دە كەزدەسەتىنى ءمالىم. ال، شىن جولداستىق، دوستىق تەك عانا قيىنشىلىقتاردى بىرگە كوتەرىسكەن ءمارت مىنەزدى قاسيەتتەرمەن عانا كورىنۋى ءتيىس ەمەس پە؟ جولبارىس تەرىسىن جامىلعان باتىر اتالاتىن حالىق اڭگىمەسىندە بىرگە كەلە جاتقان ادامداردىڭ جولبارىسپەن بەتپەبەت كەزدەسىپ قالعاندا اڭمەن الىسىپ جاتقان بولتىرىكتى تاستاپ قاشىپ كەتكەندىكتەرىنە بايلانىستى باعالاۋ جاسالعان. جولبارىسپەن جالعىز ءوزى الىسىپ، ءولتىرىپ، يىعىنا سالىپ العان جولبارىس تەرىسىنىڭ ءبىر پۇشپاعى جەرگە سۇيرەتىلىپ كەلە جاتقان بولتىرىككە قاشىپ كەتكەن جولداستارى قايتا ورالىپ كەلگەندەگى ديالوگتاردان، شەشەننىڭ قورىتىندى باعالاۋلارىنان جولداستىقتىڭ شىنايلىعى مەن جالعاندىعىنا باعا بەرىلگەن. بولتىرىك شەشەننىڭ پوەتيكالىق ماعىناسى، مەگزەۋلى ويلارى تەرەڭ سوزدەرى ارقىلى ادامگەرشىلىك قاسيەت ساپاسىنىڭ شىنايىلىعى دالەلدەنگەن:1. ءتىرى بولسام دا، ءولى جولبارىس قۇرلى بولمادىم. ءولى بولسا دا بۇلجولبارىس ءتىرى بولتىرىكتەن گورى جولدى ەكەن2. مەن ەكى سويىلدىم، جولبارىس ءبىر سويىلدى مىناۋ قاسىمدا تۇرعان قويانجۇرەكتەر مەنى جالعىز تاستاپ قاشىپ كەتىپ، ءبىر سويىلدىم. ولاردان سوڭ باتىر جۇرەكتى جولبارىس بولات تىرناعىمەن، الماس ازۋىمەن تاعى سويدى. ال، جولبارىس بولسا، ول ءبىراق سويىلدى.3. جولبارىستا قىرىق جىگىتتىڭ ايباتى بار، ءبىر جىگىتتىڭ قايراتى بار.جۇرەگىن توقتاتا العان جىگىتكە ءبىر جولبارىس نە قايرات قىلۋشى ەدى دەپجاۋاپ بەرىپتى. وسى وقيعادان كەيىن ەل ىشىندە بولتىرىكتىڭ جولبارىس جۇرەكتىباتىر، جولبارىس تەرىسىن جامىلعان باتىر دەگەن اتى شىعىپتى.جاقسى ادامداردىڭ دوستىعى ارقىلى ادامزاتتىڭ ءوسىپوركەندەپ كەلە جاتقانى بەلگىلى. سوندىقتان، بولتىرىك شەشەننىڭ جولداستىق، دوستىق تۋرالى سوزدەرى ازاماتتىقوتانشىلدىق تۇعىرنامامىز بەرىك حالىق ەكەنىمىزدى دالەلدەيدى.بولتىرىك شەشەن سوزدەرىندەگى ءتالىمتاربيەلىك ماعىنالى ويلار جاقسىلىق پەن جاماندىق ۇعىمدارىن تانىپءبىلۋ ۇلاعاتىن سارالاۋعا ارنالعان. مىسالى، جانىڭ جەتى جاماننان امان بولسىن، ونەرىڭ مەن ونەگەڭ ازباسىن، جەتى جەتىنى بىلگەندى ادام دەيدى، جەتى جاقسى، جەتى جەتىم، بالاعا اقىل، بەس جامان، اقىل، ت.ب. ناقىل سوزدەرى جاس ۇرپاقتىڭ ادامگەرشىلىك ۇلاعاتىمەن قالىپتاسىپ وسۋىنە حالىق دانالىعى بويىنشا باعدار بەرەدى. شەشەن قازاق ۇعىمىنداعى كيەلى جەتى سانىنا نەگىزدەلگەن قاسيەتتەر، داستۇرلەر تاعىلىمىن تولعايدى.قازاق ۇلقىزدارىنىڭ جەتى جەتىنى جەتى اتا، جەتى رۋ، جەتى جارعى، جەتى قۇبىلا، جەتى جاقسى، جەتى جامان، جەتى جەتىم, سولاردى سارالاعاندا جەتى جاقسىنى اقىل، تالاپ، ءبىلىم، مال، كىسىلىك، كاسىپ، ءسوز, جەتى جاماندى كۇنشىلدىك، كەكشىلدىك، استامشىلىق، ساراڭدىق، قاراۋلىق، بالەقورلىق، ىنساپسىزدىق, جەتى جەتىمدى جاۋىن جاۋماعان جەر، باسشىسى جوق ەل، ەلىنەن اجىراعان ەر، اققۋقازى جوق كول، تىڭداۋشىسىز ءسوز، كيىلمەي توزعان تون، قاتارلارى جوق شال ءبىلۋدىڭ ۇلتتىقوتانشىلدىق دۇنيەتانىم ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن بايقاتادى.بولتىرىكتىڭ بالاعا اقىل اتتى ناسيحاتناقىل، باتاتىلەك باعدارىمەن ايتىلعان سوزدەرى دە ديداكتيكالىقفيلوسوفيالىق بايىپتى سيپاتىمەن ەرەكشەلەنەدى.شەشەندىك ناسيحاتناقىل سوزدەرىندە قازاقتىڭ اتابابالاردان جەتكەن ادامگەرشىلىك قاسيەتتەر ۇلاعاتىن جاس ۇرپاقتىڭ جادىنا، ساناسىنا ءسىڭىرۋ ۇسىنىلعان. قولداعى بار دۇنيەنى ورىنسىز شاشپاۋدى، اشكوز دۇنيەقوڭىز بولماۋدى، مەنشىكتى جەردىڭ، سۋدىڭ سۋلى جەر نۋلى جەر، نۋلى جەر رۋلى ەل يەسى بولۋدى، جىگىتتىك پەن قارتتىقتىڭ ۇيلەسىمىن ءبىلۋدى، ويدىڭ دا، ءسوزدىڭ دە، ءىستىڭ دە تازا، اق بولۋىن ساقتاۋدى ۋاعىزدايدى. ادامدارمەن قارىم قاتىناستار جاساۋداعى ءتالىمتاربيەلىك، ەتيكالىق ۇستانىمداردىڭ ءمانىسىن ومىرلىك شىندىق قورىتىندىلارىمەن دايەكتەي تۇسىندىرگەن:اقىلى جوقتى اعا تۇتپا،قاسيەتى جوقتى قادىر تۇتپا،اقىلى جوقتى اعا تۇتساڭ،كىشىلىگىڭدى كەمشىلىكتەي كورەر،قاسيەتى جوقتى قادىر تۇتساڭ،كىسىلىگىڭدى ەرسىلىكتەي كورەر.تەگى جاماندى تەڭ تۇتپا،تىلەگى جاماندى ەس تۇتپا.تەگى جاماندى ەس تۇتساڭتىلەگى جاماندى ەس تۇتساڭ،ۇلكەن الدىندا ءيىلىپ سويلە،كىشى الدىندا سىزىلىپ سويلە.ءيىلىپ سويلەگەننەن بەلىڭ بۇگىلمەيدى،سىزىلىپ سويلەگەننەن ءسوزىڭ ۇزىلمەيدى.ەكى ويلى بولما،ۇرىنىڭ قاسىندا جۇرمە.وتىرىكشىنىڭ قاسىندا جۇرمە.وتىرىكشىنىڭ قاسىندا تۇرما.ەجەلگى دوسپەن ۇستاسپابولتىرىك شەشەننىڭ ەتنوپەداگوگيكالىقەتنوپسيحولوگيالىق ءماندى كوڭىل ايتۋجۇباتۋ ولەڭدەرى دە بار. بايزاق باتىردىڭ ون سەگىزدەگى بالاسى بەكمولدا قوقان زەكەتشىلەرىن ايماقتان الاستاۋ شايقاسىندا قازا تاپقاندا شىعارعان كوڭىلايتۋ جۇباتۋىندا ءداستۇرلى سارىنمەن پسيحولوگيالىق ەگىزدەۋ بەينەلەۋلەرىنىڭ مەتافورالىق بالامالارىمەن، سيمۆولدىق مەگزەۋلەرىمەن ەل ازاماتتارىنىڭ ءومىر مەن ءولىم الماسقان زاڭدىلىعىن مويىنداۋعا شاقىرادى:اققۋ قۇسقا وق تيسە،قاناتىن سۋعا تيگىزبەس،اقسۇيەككە وق تيسە،قاس باتىرعا وق تيسە،قارا اسپاندى توندىرمەس.قاس جامانعا وق تيسە،باسىن جەردەن كوتەرمەس.اقىر ءبىر كۇن كەلمەي مە؟اجالدىڭ سوقسا داۋىلى،ءومىردىڭ شامى سونبەي مە؟قانشا كۇن ساقتاپ تۇرعانمەن،سۇراي كەلسە يەسىاماناتىن بەرمەي مە؟اعادان شىققان دانا ءسوزقۇلاق قۇرىشىن قاندىرار،اتادان شىققان باتا ءسوز،دوس كوتەرەر كوڭىلدى،ەر كوتەرەر ءولىمدىبەكەم بۋ، باتىر، بەلىڭدى،مۇڭايتپا باققان ەلىڭدىيت جۇگىرتىپ، قۇس سالىپجۇيرىك ءمىن دە، سۇلۋ قۇش،العىن وسى ءتىلىمدى.بولتىرىك المەنۇلى سوزدەرىنىڭ بارلىعىندا دا تاربيەلىك ءمان بار. ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى باعالاۋ تۇرعىسىندا سانالۋان وقيعالار جەر داۋى، جەسىر داۋى، ۇرلىق، بارىمتا، ت.ب., اعايىننىڭ، دوسجولداستاردىڭ قارىمقاتىناستارى، ت.ب. ماسەلەلەرگە بايلانىستى تۋىنداعان سوزدەرى حالىقتىڭ جادىندا جاتتالعان. اسىرەسە، ونىڭ بيلەرمەن بولعان ءسوز سايىستارىنداعى بيلىك شەشىمدەرى ءسوز ونەرىنىڭ قۇقىقتىق زاڭدىلىقتارى ساقتاۋ قۇرالى بولعاندىعىن دالەلدەيدى. سۋرەتكەر جازۋشىمىز مۇحتار اۋەزوۆ ادەبيەت تاريحى اتتى كىتابىندا بيلەر ايتىسىن ادەبيەت تاريحىنداعى ايتىس ولەڭدەرى سالاسى اياسىندا قاراستىرعان ەدى. م. اۋەزوۆ بيلەر ايتىسىن ىشكى ماعىناسىنا عانا قاراپ جىكتەپ، ولاردى بيلىك ايتىستارى اتاۋىمەن جۇيەلەيدى: ءبىرىنشى داۋ مەن بيلىكتى قوسا ايتىپ، رۋ جىگىنىڭ بەتىمەن سويلەيتىندەر بولادى. مىسالى، بۇقار جىراۋدىڭ كەرەيگە ايتقان تاقپاعى ەكىنشى، ەكى ءبيدىڭ ءادىل بيلىككە تالاسىپ ايتقان تالاس سوزدەرى. مىسالى، اقتايلاق، سولتاباي بيلىگى ءۇشىنشى، ارباسىپ، ىرعاسىپ، جۇمباقپەن، تۇسپالمەن ايتىساتىن تالاس بيلىك، مىسالى، قارامەندە مەن كەڭگىرباي بيلىگى ءتورتىنشى، داۋ مەن بيلىك تۇسىندا، نە جامانداپ، نە ماقتاۋ ايتاتىن سوزدەر. مىسالى، سابىربايدىڭ سولتاباي تورەگە ايتقان ولەڭى.بولتىرىك شەشەننىڭ دە الەۋمەتتىكقوعامدىق قايراتكەر تۇعىرىنا كوتەرىلگەن قىزمەتى وسىنداي بيلىك ءسوز ۇلگىلەرى ارقىلى تانىلعان: اعا بوردان، ءىنى زوردان جەسىر داۋى, حالقىم ءۇشىن تۋدىم جەر داۋى, ءۇش نۇسقالى التىن ەمەل داۋىنا داۋا جەر داۋى, سىپاتاي باتىردىڭ قۇتى جومارتتىقمارتتىك, تەنتەك تورتەۋ بولعاندا تەنتەكتىككە باعا, ازدىم دەپ ۇرلىققا بارما وزبىرلىققا ۇكىم, قۇدايدىڭ ءوزى وڭعارار جومارتتىق, داۋدىڭ ءتۇبىن قىز بەكىتەدى قىرعىزقازاق دوستىعى, ارىستان قارتايسا تىشقان اۋلايدى ءىرى مىنەزمارتتىك, ەرىككەن حان ءوستىپ وتتاي ما ەكەن حالىقتىڭ قۋاتىن تانىتۋ, ت.ب.بولتىرىك المەنۇلىنىڭ شەشەندىك سوزدەرى مىڭجىلدىقتار بەلەستەرىنەن وتكەن، قازىرگى كەزدە جاڭا الەمدەگى قازاق مەملەكەتى اتىمەن الەمدەپ ەڭ وزىق ەلدەرمەن يىق تەڭەستىرگەن حالقىمىزدىڭ ۇرپاقتارىن تاربيەلەيتىن رۋحاني قۇرالدارىمىزدىڭ ءبىرى. قازاقتىڭ ءتالىمتاربيەلىك نەگىزى باي، تەرەڭ ماعىنالى وسىنداي مۇرالارى الەمدىك پەداگوگيكالىق كوزقاراستار جۇيەسىن دە بايىتا تۇسەتىنى اقيقات. بۇل ورايدا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ۇلتتىقوتانشىلدىق باعدارلى سوزدەرىنىڭ دە بولتىرىك بابا سىندى دانالارىمىزدى ۇلىقتاۋ ارقىلى ءوز باعىتىمىزدان اداسپايتىنىمىزدى دالەلدەي تۇسەدى: بابالارىن قالتقىسىز قاستەرلەي العان حالىق بالالارىنىڭ بولاشاعىن دا قاپىسىز قامداي الماق. سالتاناتى جاراسقان قالاسى بار، بايتاعى ۇشان تەڭىز دالاسى بار، ارۋاق قولداعان باباسى بار ەل ەكەنىمىزدى ماقتان ەتەيىك!.بولتىرىك شەشەننىڭ تاريحي تۇلعاسى داستانداردا دا ك. ازىرباەۆتىڭ اڭىزدار سىرى 1969, ب. بيگەليەۆتىڭ بالكاش 1970 كىتاپتارىنداعى داستانداردا بەينەلەنگەن. 2007 جىلى بالقاش اۋدانىنىڭ، باقاناس اۋىلى ورتالىعىندا ەسكەرتكىشىنىڭ قويىلۋى دا قازاق حالقى بابالارى ۇلىلىعىن ۇرپاقتارى ۇلىقتاۋىنىڭ كورنەكتى كورسەتكىشى.قورىتا ايتقاندا، قازاق تاريحىنداعى كورنەكتى بيشەشەن، باتىر بولتىرىك المەنۇلىنىڭ ءسوز ونەرى شىعارماشىلىعى مەن قايراتكەرلىگى تۇتاسقان قىزمەتىنىڭ ونەگەسى ءبىزدىڭ ۇلتتىق جانە جالپىادامزاتتىق مۇراتتاردى يگەرگەن وزىق وركەنيەتتىك بولمىسىمىزدى انىقتاي تۇسەدى. قازاق وركەنيەتىنىڭ وسىنداي گۋمانيستىك تاعىلىمى ۇرپاقتاردى ادامگەرشىلىك ۇلاعاتىمەن ماڭگىلىك بولاشاقتا دا تاربيەلەي بەرەدى.پروفەسسور، اباي اتىنداعى قازۇپۋقازاق ادەبيەتى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، |
تەۋرات ئەستىر 7 ئەستىر ھاماننىڭ دارغا ئېسىپ ئۆلتۈرۈلۈشى12شۇنىڭ بىلەن پادىشاھ ھامان بىلەن بىللە ئەستىرنىڭ زىياپىتىگە باردى. شاراب ئىچىلىۋاتقاندا، پادىشاھ ئەستىردىن يەنە: ئەي، خانىش ئەستىر! ئىلتىماسىڭ نېمە؟ ئىلتىماسىڭ بەجا كەلتۈرۈلىدۇ. نېمە تەلىپىڭ بار؟ ھەتتا ئىمپېرىيىمنىڭ يېرىمىنى تەلەپ قىلساڭمۇ، ئۇ ساڭا بېرىلىدۇ، دېدى. ئەگەر مەن ئالىيلىرىنىڭ ئىلتىپاتىغا مۇيەسسەر بولسام، ئالىيلىرى خالىسىلا، ئىلتىماسىم ئۈچۈن جېنىمنى قۇتۇلدۇرغايلا. تەلىپىم ئۈچۈن خەلقىمنىڭ ھاياتىنى ساقلىغايلا.4مەن ۋە خەلقىم قىرىلىپ، ئۆلتۈرۈلۈپ، يوق قىلىنىشقا سېتىلىپ كەتتۇق. ئەگەر بىز پەقەت قۇل ۋە دېدەكلىككە سېتىلىپ كەتكەن بولساق، مەن سۈكۈت قىلار ئىدىم چۈنكى بىزنىڭ كۈلپەت تارتىشىمىز پادىشاھقا ئېلىپ كېلىدىغان كۆڭۈلسىزلىككە سېلىشتۇرغاندا ھېچ گەپ ئەمەس، دەپ جاۋاب بەردى.5ئۇ ۋاقىتتا پادىشاھ ئاخاشۋېروش خانىش ئەستىردىن: ئۇ كىم ئىكەن؟ بۇنداق قىلىشقا جۈرئەت قىلالايدىغان كىشى قەيەردە ئىكەن؟ دەپ سورىدى.6 بىزنىڭ ئەشەددىي دۈشمىنىمىز دەل بۇ رەزىل ھاماننىڭ ئۆزى! دەپ جاۋاب بەردى ئەستىر.ھامان پادىشاھ ۋە خانىش ئالدىدا تىترەپ كەتتى.7پادىشاھ غەزەپ بىلەن ئورنىدىن تۇرۇپ، زىياپەتخانىدىن ئوردا گۈلزارلىقىغا چىقىپ كەتتى. ھامان پادىشاھنىڭ ئۆزىنى بوش قويىۋەتمەيدىغانلىقىنى بىلىپ، خانىش ئەستىردىن بىر قوشۇق قېنىنى تىلەش ئۈچۈن قالدى.8پادىشاھ ئوردا گۈلزارلىقىدىن زىياپەتخانىغا قايتىپ كىرگىنىدە، ھامان خانىش ئەستىر يانپاشلاپ ياتقان ئۇزۇن ئورۇندۇققا ئۆزىنى تاشلاپ ياتاتتى. پادىشاھ: مەن تۇرۇقلۇق، ئۇ مېنىڭ ئوردامدا خانىشقا ئەدەپسىزلىك قىلىۋاتامدۇ نېمە؟ دەپ ۋارقىرىدى. پادىشاھ شۇنداق دېيىشى بىلەنلا ھەرەمئاغىلىرى ھاماننىڭ باشكۆزىنى چۈمكەپ، ئۇنى ئۆلتۈرۈشكە تەييار بولدى.9پادىشاھنىڭ ئالدىدا تۇرۇۋاتقان ھەرەمئاغىلىرىدىن خاربونا ئىسىملىك بىرسى: ھامان ئالىيلىرىنىڭ ھاياتىنى قۇتقۇزغان موردىكاينى ئېسىش ئۈچۈن ئوتتۇز يەتتە گەز ئېگىزلىكتە ياساتقان دار ئۇنىڭ ھويلىسىدا تۇرىدۇ! دېدى. ئۇنىڭغا ھاماننىڭ ئۆزىنى ئېسىڭلار! دەپ ئەمر قىلدى پادىشاھ.10شۇنىڭ بىلەن موردىكاينى ئاسماقچى بولغان دارغا ھاماننىڭ ئۆزى ئېسىلدى. شۇندىلا پادىشاھنىڭ غەزىپى بېسىلدى. |
پۈتۈن دۇنيادا خەتەرگە ئۇچراش ئېھتىمالى بولغان دېڭىز يۈزىدىن 10 مېتىر تۈۋەن جايلارنىڭ 75 ى ئاسىيادا ئۇيغۇررويترس ئاگېنتلىقىنىڭ 28 مارت كۈنى ئوسلودىن خەۋەر قىلىشىچە، يەر شارى ئىسسىپ كېتىش ھادىسىسى تۈپەيلىدىن، پۈتۈن دۇنيادا ھازىر دېڭىز تېشىش خەۋپى بارغانسېرى ئېغىرلىشىۋاتىدۇ. دۇنيا بۇيىچە خەتەرگە ئۇچراش ئېھتىمالى بولغان دېڭىز يۈزىدىن 10 مېتىر تۈۋەن جايلارنىڭ 75 ى ئاسىيادا، بۇنىڭ ئىچىدە خىتايغا كېلىۋاتقان تەھدىت ئەڭ چوڭ.خەۋەردە بايان قىلىنىشىچە، ھازىر پۈتۈن يەرشارى نوپۇسىنىڭ 10 دىن بىرى دېڭىز يۈزىدىن 10 مېتىر تۈۋەن جايلار دا ياشايدۇ. بۇنىڭ ئۈچتىن بىرى ئاسىيادا. ئاسىيادىكى ئەڭ چوڭ دۆلەت بولغان خىتايدا 143 مىليون ئادەم دېڭىز بويلىرىدىكى يۇرتلاردا ياشايدۇ. دېڭىز تېشىش خەۋپىگە يۈزلەنگەن دۆلەتلەرنىڭ ئىچىدە خىتاي يۈزلىنىۋاتقان خېيىمخەتەر ئەڭ چوڭ. ئۇنىڭدىن قالسا ھىندىستان، بېنگال، ۋېتنام، ياپونىيە، مىسىر، ئامېرىكا قاتارلىق دۆلەتلەر. بۇ دۆلەتلەردىكى دېڭىز بۇيىدا ياشايدىغان نوپۇسنى قوشقاندا، دۇنيا بۇيىچە تەخمىنەن 6 يۈز مىليون ئادەم ھازىر خەۋپ ئاستىدا.تەتقىقات دوكلاتلىرىغا ئاساسلانغاندا، يېقىنقى يىللاردىن بۇيان دېڭىز بويلىرىدىكى يۇرتلارغا تېز سۈرئەت بىلەن نوپۇس كۆچمەكتە. بۇنىڭ ئىچىدە نامراتلار كۆپ. كېلىدىغان خېيىمخەتەرمۇ، بايلارغا قارىغاندا نامراتلار ئۈچۈن تېخىمۇ چوڭ بولۇشى مۇمكىن. ۋەلىدۇنيادىكى ئەڭ چوڭ ھاۋا بۇلغىغۇچى خىتايھاۋا بوشلۇقىغا ئىسسىقلىق قويۇپ بېرىش مىقدارىنى ئامېرىكا بىلەن خىتاي بىرلىكتە تىزگىنلىشى كېرەكخىتاي مۇھىت بۇلغىنىش مەسىلىسىدە كۆز بويامچىلىق قىلماقتا |
اق ۇيگە كىمنىڭ كەلگەنى ٴتيىمدى؟الەم اق ۇيگە كىمنىڭ كەلگەنى ٴتيىمدى؟ 19 قازان 2016, 19:56 454 0فوتو: قاراشا ايىنىڭ العاشقى ونكۇندىگىندە اقشتا پرەزيدەنت سايلاۋى وتەدى. ٴقازىر تارتىستى تەلەدەباتقا ٴتۇسىپ جاتقان حيللاري كلينتون مەن دونالد ترامپ اراسىنداعى باسەكەدە كىم جەڭەدى؟ساراپشىلاردىڭ كوپشىلىگى ٴقازىردىڭ وزىندە جەڭىستى حيللاري كلينتونعا بەرىپ قويعانعا ۇقسايدى. ٴبىراق شىن مانىندە جەڭەتىن كىم: ترامپ پا، جوق الدە كلينتون با؟ ٴيا، امەريكا ٴۇشىن بۇل ساۋال ماڭىزدىراق بولىپ تۇر. ٴبىراق امەريكالىق ساياسي نارىققا ٴتان ٴبىر نارسە بار: ول سايلاۋ كۇنى جاقىنداعانشا قارسىلاستار ٴبىربىرىن بالاعاتتايدى. ال ەگەر جەڭىلگەن جاعدايدا باسەكەلەسىن مويىندايدى، جەڭىسىمەن قۇتتىقتايدى. ٴبىراق قازىرگى كەزەڭدە قارسىلاستار بىربىرىنە قارسى نەشە ٴتۇرلى لاس ساياسي تەحنولوگيالاردى پايدالانۋدا. وسى اپتانىڭ باسىندا باسىلىمى حيللاري كلينتون امەريكالىق سىرتقى ساياسات ۆەدومستۆوسىن باسقارىپ وتىرعان ۋاقىتتا مەملەكەتتىك دەپارتامەنتتىڭ جيھازىن يەمدەنىپ كەتكەن دەگەن سيپاتتا اقپارات تاراتتى. ٴبىراق بۇل حابار دا اقيقاتقا جاقىن بولماي شىقتى. حيللاري عيماراتتان تەك وزىنە تيەسىلى مۇلىكتەردى عانا الىپ شىققان. مىنە وسىنداي جاعىمسىز، اقيقاتقا جاقىن كەلمەيتىن پىكىرلەردى جاريالاۋ امەريكالىق باسپاسوزگە تۇك بولماي قالدى. ەسەسىنە كانديداتتاردىڭ ساياسي كەلبەتىنە قاتىستى تاپسىرىسپەن ماقالالار جاريالاپ، ٴباسپاسوز ٴقازىر اقشا تابۋ ۇستىندە. ٴبىراق الەم ٴۇشىن اق ٴۇيدىڭ ەسىگىنە كىمنىڭ كىرگەنى ٴتيىمدى، كلينتوننىڭ با، جوق الدە ترامپتىڭ با؟ ماسەلە دە وسىعان تىرەلىپ تۇر.ٴقازىر ٴبىر نارسە عانا ايقىن: دەموكراتتاردىڭ بيلىك باسىنداعى سوڭعى سەگىز جىلداعى جەڭىسىن وبامادان كەيىن حيللاري كلينتون جالعاستىرۋى كەرەك. دەموكراتيالىق پارتيا دا بار جۇمىسىن وسىعان ۇيلەستىرىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە اق ٴۇيدىڭ بۇگىنگى قوجايىنى باراك وباما امەريكالىقتاردى حيللاري حانىمدى قولداۋعا شاقىردى. سوندىقتان كەڭەستىك جۇيەنىڭ سوزىمەن ايتساق، اكىمشىلىكامىرشىلىك جۇيە امەريكاعا جۇرە مە؟ بيلىك باسىندا كىم بولسا، سونىڭ كومانداسى جەڭىسكە جەتەتىنى ٴتارىزدى اق ٴۇي دە حيللاريگە جەڭىستى الىپ بەرە الا ما؟ اڭگىمە ەندى اقش جۇرتىنىڭ تاڭداۋىنا تىرەلىپ تۇر.ٴبىراق ترامپقا قاراعاندا، كلينتوننىڭ جاقتاستىرى جاعىمدى جانە ساۋاتتى جۇمىس ىستەپ جاتقانى قازىردەن كوزگە كورىنىپ تۇر. سوڭعى ەكى تەلەدەباتتا اقش پرەزيدەنتتىگىنە ۇمىتكەر حانىمنىڭ قارسىلاسىنا قاراعاندا باسىمداۋ بولعانى بايقالدى. حيللاري كلينتون تەلەدەبات بارىسىندا ٴوزىن وتە سالماقتى ۇستادى. سونىمەن قاتار، ٴسوزىن اياقتاپ بولعاندا، ٴاردايىم ورنىنا، ورىندىعىنا بارىپ وتىردى. بۇل ٴوزىنىڭ ساياسي كەلبەتىن ەموسيالىق جاعدايدا دا جوعالتۋعا جول بەرمەي، سالقىنقاندى، ٴبىرقالىپتى ۇستاعانىن كورسەتەدى. ال ترامپ بولسا، بىرنەشە ساعاتقا سوزىلعان ٴسوزسايىستا ٴبىر وتىرا العان جوق. كلينتونعا ٴسوز بەرىلگەندە دە، تۇرەگەپ تۇردى. بۇل ونىڭ ۇدايى دەگبىرسىزدىنىپ، كۇيگەلەكتەنىپ تۇرعانىن كورسەتەدى. سالماقتىلىق جوق جەردە ادام مىنەزىندە دە تۇراقسىزدىق پايدا بولادى. ٴبىز ترامپتىڭ سوزىنەن ۇستامدىلىقتى كورە الماي قالدىق.سەن تۇرمەگە قامالاسىڭ، دەدى ترامپ كلينتونعا.ترامپ جەڭىسكە جەتكەن جاعدايدا كلينتوننىڭ جەكە ەلەكتروندى پوشتاسىن قىزمەتتىك ماقساتتا پايدالانۋىن تەرگەيتىن ارنايى پروكۋرور تاعايىندايتىنىن جەتكىزدى. سونىمەن بىرگە، ول قارسىلاسىن ەلەكتروندى پوشتاسىنداعى 33 مىڭ ەلەكتروندى حاتىنىڭ جويىلىپ كەتكەندىگى ٴۇشىن كەشىرىم سۇراۋىن تالاپ ەتتى. 2015 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا كلينتوننىڭ ەلەكتروندى پوشتاسىنا قاتىستى داۋ تۋعانى بەلگىلى. ول مەملەكەتتىك حاتشى قىزمەتىندە جەكە ەلەكتروندى جاشىگى ارقىلى ىسكەرلىك حات الماسۋلار جۇرگىزگەن. كەيىنىرەك ساياساتكەر ەلەكتروندى حات الماسۋ ساقتايتىن جەكە سەرۆەردەگى حاتتاردى فتبعا فبر تاپسىرعانمەن، جەكە سيپاتتاعى حاتتار بولدى دەگەن سىلتاۋمەن 30 مىڭداي حات جويىلعان. ترامپتىڭ ايتىپ وتىرعانى وسى. دەگەنمەن بۇل ماسەلە كلينتونعا كەدەرگى بولا المايدى. ونىڭ ۇستىنە حيللاري كلينتونعا باسىمدىق بەرىپ تۇرعان ٴۇش ماسەلە بار. ٴبىرىنشىسى، اقشتىڭ ساياسي بيلىك تاريحىندا ەشقاشان ايەل پرەزيدەنت بولعان ەمەس. وسى ۇستەمدىك كلينتوندى كەدەرگىسىز اق ٴۇيدىڭ كرەسلوسىنا الىپ كەلەدى دەگەن بولجام بار. ەكىنشىسى، ٴدال ٴقازىر حيللاري باراك وباما ۇستانعان ساياساتتى ايناقاتەسىز جالعاستىرىپ وتىر. ٴۇشىنشىسى، حيللاري حانىم بيلىككە كەلە قالعان جاعدايدا رەسەيگە قاتىستى قاتاڭ ساياسات ۇستاناتىنىن مالىمدەدى. ال بۇل پوزيسيا قازىرگى جاعدايدا اقش بيلىگى مەن حالقىنا جانە امەريكاشىل دۇنيەنىڭ جارتىسىنا ۇناپ وتىر. ال ترامپتى تىعىرىققا تىرەپ نەمەسە ونى جاعىمسىز ەتىپ وتىرعان ماسەلە نەدە؟ ٴبىرىنشى، ول رەسەيمەن اراداعى جاعدايدى جاقسارتۋدى قالايدى بۇل دا سەنىمسىز. ەكىنشى، ول اقش قارجىلاندىرىپ وتىرعان حالىقارالىق ۇيىمدارعا توقتاۋسىز اعىلىپ جاتقان امەريكالىق دوللاردىڭ اعىنىن قىسقارتپاق. ٴۇشىنشى، ەلگە سىرتتان ەسەپسىز كەلىپ جاتقان ميگرانتتاردى توقتاتپاق نەمەسە ولارعا ازاماتتىق بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. تورتىنشىدەن، ناتونى قايتا قۇرۋ كەرەك دەپ وتىر. بەسىنشىدەن، ترامپتىڭ پۋتينمەن جاقىنداسۋىن اق ٴۇي بيلىگى قالامايدى. ەگەر شىن مانىندە رەسپۋبليكالىق پارتيانىڭ وكىلى جەڭىسكە جەتەتىن بولسا، الداعى ۋاقىتتا امەريكانىڭ ارتى اشىلۋى مۇمكىن. ونداي جاعدايدا تاياۋ شىعىستا يسلام سودىرلارىن قولدان جاساپ، قۋىرشاق ۇكىمەت ورناتىپ وتىرعان ساياساتتىڭ كۇلى كوككە ۇشادى. ۋكرايناداعى امەريكاشىل بيلىكتىڭ دە كۇنى قاراڭ بولۋى ىقتيمال. رەسپۋبليكاشىل پارتيا وكىلىنىڭ ايەلدەرگە كوبىرەك قىرىندايتىنى دا ناۋقان بارىسىندا كانديداتتىڭ ٴقادىرىن تومەندەتىپ جىبەردى. سوندىقتان ارسىڭگۇرسىڭ ارەكەتىمەن ەلدىڭ كۇلكىسىنە قالىپ جاتقان ترامپتان گورى الەمگە ٴوزىنىڭ گەگوموندىق ساياساتىن جۇرگىزىپ وتىرعان، بۇگىنگى اقشتىڭ ساياساتىن جالعاستىرۋ ٴۇشىن اق ۇيگە ٴحيللاريدىڭ كەلگەنى دۇرىس دەپ سانايتىندار كوپ.ترامپتىڭ ۇستانعان ٴپرينسيپسىز كوزقاراسىنا بايلانىستى رەسپۋبليكالىق پارتيانىڭ اراسىندا ٴقازىر جىككە بولىنۋشىلىك بار. ونىڭ ۇستىنە ساۋاتتى سويلەۋدەن گورى ەموسياعا ەرىك بەرىپ، ٴبىر ٴسوزى ەكىنشىسىن جوققا شىعارىپ جاتقان دونالد ترامپ اقش ٴۇشىن سەنىمدى مە؟ حيللاري كلينتون ٴبىر تەلەدەباتتا ٴسوزىنىڭ تۇراعى جوق سەندەي ادامعا اقشتى سەنىپ تاپسىرۋعا بولمايدى دەپ قارسىلاسىن تۇقىرتقانى بار. ال ترامپتىڭ امەريكانى باسقارا المايتىن ايەلگە پۋتين كۇلىپ، كەكەسىنمەن قارايدى دەۋى باعالاۋعا تۇرارلىق پا؟قالاي ايتقاندا دا، ٴقازىر ەكى كانديدات تا ارتىق كەم ايتىپ، باسەكەلەستىكتى قىزدىرا تۇسۋدە. ال الەمدىك ساياساتتا اق ۇيگە كىمنىڭ كەلگەنى ٴتيىمدى؟ بۇل ەندى 8 قاراشا كۇنى انىقتالاتىن بولادى.523 0 20 اقپان پرەزيدەنتكە قاستاندىق جاساماق بولعاندار جاۋاپقا تارتىلا باستادى962 0 20 اقپان اتامبايەۆ سوزىنە جاۋاپ بەرە مە؟255 0 20 اقپان 9 جاستاعى بالانى يتتەر تالاپ ٴولتىردى741 0 20 اقپان كيم چەن نام ولىمىنەن كەيىن مالايزيا مەن كحدر اراسىندا جانجال ٴورشىپ بارادى0 الەم 20:32 اتامبايەۆ سوزىنە جاۋاپ بەرە مە؟ 4730 ەكسپو 2017 16:25 ەكسپو2017 كورمەسى اياسىندا 1300 پاتەردىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى ەربولات دوسايەۆ 7410 سپورت 16:02 مۇحاممەد ٴاليدىڭ مانەرىن بۇلاي سالۋعا بولماس... 65893 ٴبىلىم عىلىم 15:58 بەكبولات تىلەۋان ٴبىلىم ٴمينيسترى ساعاديەۆتى جەكپەجەككە شاقىردى 146 |
تۈرك ، ئۇيغۇر كىشى ئىسىملىرى ئۈستىدە تەتقىقاتئىزدىنىش مۇنبىرى تەگئاتشۇناسلىق تەتقىقاتى تۈرك ، ئۇيغۇر كىشى ئىسىملىرى ئۈستىدە تەتقىقات يوللانغان ۋاقتى 2008225 12:39:59يېڭى توي قىلىپ ئۆز ئۇۋىسىنى قۇرغان ياش ئەرئاياللار ئادەتتە، ھامىلىلىك رەسمىيلەشكەندىن كېيىن، ئۆز ئارىسىدا ئۆزلىرى ياخشى كۆرىدىغان ھەمدە ئۇلارنىڭ دۇنيا قارىشىنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان ياكى جەمەتى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغان ئەڭ ئۇيغۇن بىر ئىسىمنى تېپىشنىڭ كويىغا چۈشىدۇ. بۇ جەرىياندا، ئاتائانىلار مۇزاكىرە قىلىپلا قالماي، ھەتتا ئائىلىنىڭ باشقا ئەزالىرى ئارىسىدا مەسلىھەت ۋە مۇنازىرە ئارقىلىق بېكىتىلىدۇ. ئەگەر ياش ئانادادا پەرزەنتلىرىنىڭ ئىسىملىرىنىڭ بېكىتىلىشىدە ھوقۇقلۇق بولسا، بوۋاق دۇنياغا كېلىشتىن بۇرۇنلا بېكىتىپ بولۇشىمۇ مۇمكىن. ئەگەر ئۇلار بۇ تېمىدا، ئائىلە چوڭلىرىنىڭ پىكرىگە قوشۇلىدىغان ياكى چوڭلار بەلگىلەيدىغان ئەھۋالدا بولسا، ئۇلار مەسلىھەتلىشىش ئارقىلىق ئائىلە ئەزالىرى مۇۋاپىق كۆرگەن بىر ئىسىمدا بىرلىككە كېلىشىمۇ مۇمكىن. تۈرك تۆرەسىدە تۆرە قەدىمكى تۈركچىدەياكى ئۇيغۇرچىدا تۈرە، تۆرە شەكلىدە كۆرىلىدۇ. كەڭ مەنىدىكى تۆرەبىر جەمئىيەتتە ئۆزلەشكەن، ئومۇملاشقان ھەرىكەت ۋە ياشاش شەكىللىرىنىڭ، قائىدىلەرنىڭ، ئادەت ۋە ئەنئەنەلەرنىڭ؛ جەمئىيەت ئەزالىرىغا ئورتاقلاشقان ئۆرپئادەتلەرنىڭ، جەمئىيەت ئەزالىرى تەرىپىدىن توغرا بىلىنىپ تۇتۇلغان يوللارنىڭ تامامىنى كۆرسىتىدۇ. تۆرە جەمئىيەت ئەزالىرى تەرىپىدىن چوقۇم ئىجرا قىلىنىشى كىرەك بولغان ۋىجدانىي بەلگىلىمىلەر بولۇپ، جەمئىيەت ئەزاسى ئۆزى تەۋە بولغان جەمئىيەتنىڭ تۆرىسىنى ئىجرا قىلغىنىدا، جەمئىيەت تەرىپىدىن قوبۇل قىلىنىپ تەقدىرلىنىدۇ، ئىجرا قىلمىغاندا بولسا، جەمئىيەت تەرىپىدىن قوبۇل قىلىنماي چەتكە قېقىلىدۇ. تار مەنىدىكى تۆرە، بىر جەمئىيەتتىكى ئەخلاق ئۆلچەملىرىنى كۆرسىتىدۇ. تۆرە، ئۆتمۈشتە بۇگۈنكى مەنىدىكى قانۇننىڭ رولىنى ئوينىغانىدى. ئىسىم قويۇش ھەققىدە مۇنداق بىر ئەنئەنە بار؛ ئەگەر ياش ئاتائانا، چوڭلار بىلەن بىللە ياشاۋاتقان بولسا، يەنى چوڭلار ھاياتتا بولسا ئالدى بىلەن ئۇلارنىڭ پىكرىنى ئالىدۇ ياكى ئۇلار قويۇپ بەرگەن ئاتنى، رەسمى ئىسىم قىلىپ ئىشلىتىدۇ.قىسقىسى، كىشىلەرنى بىربىرىدىن پەرقلەندۈرۈش، ئايرىش، تونۇش ئۈچۈن ئىشلىتىلگەن مەخسۇس ئاتالغۇلار ئىسىم، ئات دېيىلىدۇ. يېڭى تۇغۇلغان ھەر بىر بوۋاققا ئات قويۇش، بىر ئەنئەنە، تۆرە بولغاندىن باشقا، بىر ئىھتىياچ ۋە ھەتتا بىر مەجبۇرىيەتتۇر.بۇ خىل مەجبۇرىيەت ياكى ئىھتىياج، ئىنسانلارنىڭ جەمئىيەت شەكلىدە ياشاشقا باشلىغان تۇنجى كۈنلىرىدە باشلانغان ئىدى. بوۋاققا قويۇلغان ئىسىمنىڭ مەنىسى، بوۋاقنىڭ كىشىلىكى، كەلگۈسى، ئۇنىڭ جەمئىيەتتىكى مۇۋەپپىقىيىتى ۋە ئورنى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك بولغانلىقى ئۈچۈن ئىسىمنىڭ تاللىنىشى، دىققەت ۋە ئەستايىدىللىق تەلەپ قىلىدىغان مۇھىم بىر ئىش بولۇپ كەلگەنىدىئا.نەۋزات ئودياقماس، ئات قويۇش ئەنئەنىسى، لالە بايراق، م.فارۇق بايراق ئادىن زگە زامانىۋى بالىلار ئىسىملىرى سۆزلۈكى، ئالفا نەشرياتى 2000يىل ئىستانبۇل.7. بەت..ئات تاللاش، تەسەۋۋۇر قىلىنغاندەك ئۇ قەدەر ئوڭاي بىر ئىش ئەمەس. ئەگەر خۇسۇسىي سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئالدىن قارارلاشتۇرۇلغان بىر ئىسىم يوق بولسا مەسىلەن تۈگەپ كەتكەن يېقىنلىرىنىڭ ئىسمىنى قويۇش، ئىككى تەرەپنىڭ بىرىسى ئۆزىنىڭ غايىسىنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان بىرەر تارىخىي شەخسنىڭ ئىسمىنى قويۇغنى ئالدىن بېكىتىۋەتكەن...، ئانادادا تۇغۇلغۇسى پەرزەنتىگە ئەڭ ئۇيغۇن بىر ئات قويۇش ئۈچۈن بىلىدىغان پۈتۈن ئاتلارنى بىربىرلەپ كۆز ئالدىدىن ئۆتكۈزىشىدۇ، ئويلىشىدۇ.ئۆتمۈشتە ۋە كۈنىمىزدە، ھەر قانداق بىر جەمئىيەت ۋە مىللەت، ئۆزلىرىگە خاس بولغان مىللىي ئەنئەنە ۋە ئادەتلىرىگە، دىنىي ئېتىقادىغا، مىللىي پەلسەپەتەپەككۇرىغا ئۇيغۇن ئىسىملەر ئىشلەتكەن ياكى ئىشلىتىۋاتماقتا. جەمئىيەتتىكى ۋە ئىنسانلار ئارىسىدىكى مۇناسىۋەتلەرنىڭ تەرەققىي قىلىپ بېرىشى ھەمدە مۇرەككەپلىشىشىگە ئەگىشىپ كىشى ئىسىملىرىدە، جىنسىيەت ئايرىملىشىش ھادىسىسى روشەنلىشىپ بارغان. يەنى، بەزى ئىسىملار يالغۇز قىز پەرزەنتلەرگە قويۇلسا، بەزىلىرى يالغۇز ئوغۇل بالىلارغا قويۇلۇشقا باشلىغان. ئەلبەتتە بۇ ئەھۋال پۈتۈن مىللەتلەرگە ئورتاق ئەمەستۇر. خەنزۇلارغا ئوخشاش بەزى مىللەتلەردە كىشى ئىسىملىرىدىكى جىنسىيەت ئايرىمى ئۇ قەدەر روشەن ئەمەس ياكى يوقتۇر. ئەمما تۈركىي تىللىق خەلقلەر، پارسلار، ئەرەبلەر ۋە رۇسلاردا بولسا بۇ ئەھۋال ناھايىتى روشەن.ئىسلامىيەتتىن بۇرۇنقى كىشى ئىسىملىرىنىڭ ئەڭ مۇھىم ئالاھىدىلىكى، بۇ كىشى ئىسىملىرىنىڭ تامامەن دېگۈدەك تۈركچە بولۇشى ئىدى. بۇ دەۋردە تۈركلەر كۆكتەڭرى، مانى، بۇددىزم، زەردۈشت ۋە خرىستىئان دىنلىرىگە كىرىپ چىققان بولسىمۇ، ئۆز ئىسىم ۋە تۆرەلىرىگە نىسبەتەن سادىق قالغان ئىدى. ئەڭ تەقۋا بۇددىست ئۇيغۇرلارنىڭ دىنى كىتابلىرىدا ھەتتا تەرجىمە ئەسەرلىرىدە سانسكرىتچە ئاتالغۇلار ئۇ قەدەر كۆپ بولسىمۇ كىشى ئىسىملىرى يەنىلا تۈركچە ئىدى. يات دىنلارنىڭ تەسىرىدە قالغان خاقان، تېكىن، بەگ ۋە خاتۇنلارنىڭ ئىسىملىرىمۇ يەنىلا تۈركچە ئىدى. يەتتەسۇ رايونىدىكى نەستۇرى خرىستىئان تۈركلىرىگە ئائىت مازار تاشلىرىدا كۆرۈلگەن يۈزگە يېقىن كىشى ئىسىملىرىنىڭ يالغۇز بەشىلا يات تۈركچە بولمىغان كىشى ئىسمى ئىدى. مەسىلەن، مىلادى 8851335 يىللىرى ئارىسىدا ئۆلگەنلەرنىڭ مازارلىقىدىكى قەبرە تاشلىرىدا تۆۋەندىكى كىشى ئىسىملىرى كۆرۈلگەن: مەڭگۈتاش، تېگىن، ئالتۇنتاش، قىزتۈرك، كۈمۈش خاتۇن...تېخىمۇ قىزىقارلىقى ئۇلارنىڭ پاپازلىرىنىڭ ئىسىملىرىنىڭمۇ تۈركچە بولۇشى ئىدى مەسىلەن، ئاقباش پاپاز، يۇلۇقئۇتۇغ پاپاز..دېگەندەككەمال زەكى گەنچئوسمان، مىلەنيۇم بالىلىرى ئۈچۈن تۈرك ئىسىملىرى سۆزلۈكى، دوغان مەديا گۇرۇبى نەشرى. 2000 يىلى، 4. بەت..قەدىمكى تۈركلەر، تۇغۇلغۇسى بوۋاقلارغا ئات قويۇش ئىشىنى ناھايىتى مۇھىم ئىش قاتارىدا كۆرەتتى. قەدىمكى تۈركلەرگە كۆرە، بوۋاققا قويۇلىدىغان ئىسىم بىلەن پېشانىسىگە پۈتۈلگەن تەقدىر ئارىسىدا بىر خىل مۇناسىۋەت، مەخپىي بىر ئوڭ تاناسىپلىقئۇيغۇنلۇق بار ئىدى. ئۇلار كىشى ئىسمىنىڭ، ئىنسانلار ئۈچۈن بىر خىل يازغى پېشانىسىگە پۈتۈلگەن، يېزىلغان ئىكەنلىكىگە ئىشىنەتتى. دەدە قورقۇت ھېكايىلىرىدىمۇ ئىسىم قويۇش مۇراسىمى ھەققىدە مەلۇماتلار بېرىلىدۇ. بۇ خۇسۇستا تەتقىقاتچىلار، شۇ نۇقتىدا ئورتاق پىكىر بىرلىكىگە كەلگەن: قويۇلىدىغان ئىسىم بوۋاق تۇغۇلغان ھامان ئەمەس، مۇئەييەن بىر ۋاقىت ئۆتكەندىن كېيىن قويۇلىدىغانلىقىدۇر. دەدە قورقۇت بۇ ھەقتە شۇنداق دەيدۇ: بىر ئوغۇلغا، باش كېسىپ قان تۆكمىگۈچە، ئات قويۇلماس ئىدى بەسىم ئاتالاي، تۈرك بۈيۈكلىرى ۋەيا تۈرك ئاتلىرى، 1935 يىلى ئىستانبۇل دۆلەت نەشىرىياتى باسمىخانىسى. ئىككىنجى نەشرى. 4 بەت..يەنە، بۇ يەردە دەدە قورقۇت كىتابىدىكى يۇقىرىدا توختالغان تېما بىلەن ئالاقىدار بىر ھېكايىنى نەقىل كەلتۈرۈپ ئۆتەيلى مۇھاررەم ئەرگىن، دەدە قورقۇت كىتابى، بوغازئىچى نەشرياتى، 2000يىل، 21نەشرى. 2426 بەتلەر.:....قول كۆتۈرۈشۈپ دۇئا قىلىشىپ تىلەك تىلەشتى. بىر دۇئاگۇينىڭ خەير دۇئاسى بىلەن ئاللاھتائالا، دىرسە خانغا بىر پەرزەنت بەردى. خاتۇنى ھامىلدار بولدى. بىر قانچە مۇددەتتىن كېيىن بىر ئوغۇل تۇغدى. ئوغلىنى ئىنىكئانىلارغا بەردى، باقتۇردى.ئات ئايىغى شامالدەك ئىتتىك، ئوزان خەلق سەنئەتچىسى تىلى چاققان بولۇر، ھەرقايسى سۆڭەكلەر تەرەققىي قىلدى، قوۋۇرغىلىرى چوڭايدى. ئوغلان ئون بەش ياشقا كىردى. ئوغلاننىڭ دادىسى بايىندىرخاننىڭ ئوردۇسىغا ئارمىيىسىگە قاتنىشىپ كەتتى.ساخا ياقۇت تۈركلىرى، قەدىمكى تۈرك ئەنئەنىلىرىنى يېقىنقى زامانلارغىچە داۋام قىلدۇرغان بولۇپ، ئۇلار بوۋاققا ئىككى قېتىم ئات قوياتتى. تۇنجىسىنى بوۋاق تۇغۇلۇپ ئۈچ ئايلىق بولغاندا قوياتتى. بۇ ئىسىم ئۆتكۈنچى ئىسىم ئىدى. ئىككىنچىسى بولسا، بالا ئوقيا كېرىپ ئوق ئاتالىغۇدەك بولغاندا قوياتتىبەسىم ئاتالاي، تۈرك بۈيۈكلىرى ۋەيا تۈرك ئاتلىرى، 1935 يىلى ئىستانبۇل دۆلەت نەشىرىياتى باسمىخانىسى. ئىككىنجى نەشرى. 6 بەت. ، بۇ قويۇلغان ئىسىم ئۇنىڭ بىر ئۆمۈرلۈك ئىسمى بولۇپ قالاتتى.ئالتاي تۈركلىرىدە مۇنداق ئومۇملاشقان بىر ئادەت بار ئىدى؛ بالىسى تۇرمىغان ئائىلىدە، تۇغۇلغان بالىغا سەت بىر ئىسىمنى قوياتتى. مەسىلەن ئىت، ئىتبالا، توڭگۇز، ئىتئالماس دېگەندەك. بۇ خىل ئادەت كۈنىمىزدىكى قازاققىرغىزلاردىمۇ مەۋجۇت. ئۇلارنىڭ ئىشىنىشىگە ئاساسلانغاندا ئەزرائىل، سەت ئىسىم قويۇلغان بالىلارنىڭ جېنىنى توڭگۇز، ئىت دەپ يىرگىنىپ ئالماسمىشبەسىم ئاتالاي، تۈرك بۈيۈكلىرى ۋەيا تۈرك ئاتلىرى، 1935 يىلى ئىستانبۇل دۆلەت نەشىرىياتى باسمىخانىسى. ئىككىنجى نەشرى. 7 .بەت..تۈرك تىللىق خەلقلەردىكى مەنىسى ياخشى بولمىغان كىشى ئىسىملىرىنىڭ قىسمەن تۈرك تىللىق خەلقلەردىلا بولۇش بىلەن بىرگە ئۇ قەدەر كۈلكىلىك ئەمەسلىكى كۆرۈلىدۇ. ئەرەبلەر كىشى ئىسىملىرى ئۈچۈن ئەلەسمائۈ تەنزىلۈ مىننەسسەمائى دەيدۇكى، بۇ ئىسىملەر ئاسماندىن چۈشىدۇ دېگەنلىك بولىدۇ. قەدىمكى تۈركلەر، ئىسىملەرنى ئاسماندىن چۈشكەن دەپ ھېساپلىمايتتى. ئۇلار بالا، قابىلىيىتىگە يارىشا، ئۆزىگە ئۇيغۇن ئىسىمنى ئالىدۇ دەپ قارايتتى. بۇ سەۋەبلىك تۈرك كىشى ئىسىملىرىنىڭ ناھايىتى چوڭ قىممىتى باربەسىم ئاتالاي، تۈرك بۈيۈكلىرى ۋەيا تۈرك ئاتلىرى، 1935 يىلى ئىستانبۇل دۆلەت نەشىرىياتى باسمىخانىسى. ئىككىنجى نەشرى. 9 .بەت. ئەلبەتتە بۇ ھال، ھەر قايسى مىللەتلەرنىڭ مىللەت بولۇپ شەكىللىنىشى، ياشىغان جۇغراپىيىلىك مۇھىتى ۋە ئۇ مىللەتلەرنى باشقا مىللەتلەردىن پەرقلىنىدىغان خاسلىقى، قىممەت قاراشلىرى، ھايات پەلسەپىلىرى بىلەن ناھايىتى يېقىن مۇناسىۋەتلىكتۇر. چۈنكى مىللەتلەر ياشايدىغان ئىقلىم، ماكان، تەسىرلىشىدىغان مەدەنىيەت ۋە كۈلتۈرلەركۈلتۈر ئاتالغۇسى تىلىمىزدا مەدەنىيەت غەرپ تىللىرىدا ، خەنزۇ تىلىدا دەپ ئېلىنىپ كېلىۋاتقان ھادىسىنىڭ ئىلىم تىلىدىكى ئاتىلىشىدۇر. ئۇيغۇر ئىجتىمائىي پېنىدىكى تەرەققىياتنىڭ ئاستىلىقى جەمىيەتشۇناسلىق سوتسىئولوگىيە، ئىنسانشۇناسلىق ئانتروپولوگىيە قاتارلىق ئىلىملەرنىڭ شەكىللەنمىگەنلىكى، بۇ تۈپەيلى بۇ ساھەدەىكى تەتقىقاتچىلارنىڭ يوقلۇقىدەك رىئال سەۋەبلەر بىلەن كۈلتۈرگە ئوخشاش ئاتالغۇ ۋە ھادىسىلەر ئىلمىي شەكىلدە ئىزاھلىنىپ مۇقىملاشتۇرۇلمىغان. بۇ خىل مەسىلىلەرنىڭ بۇرۇنلا ھەل قىلىپ بولغان مىلەتلەرنىڭ تىلىدىكى ئەسەرلەر ئۇيغۇر تىلىغا تەرقخمە قىلىنغاندا بۇ خىل ئاتالغۇلار تەرجىمانلار تەرىپىدىن يەنىلا مەدەنىيەت دەپ تەرجىمە قىلىنغان پەقەت ئاتالغۇغا يۈكلەنگەن مەنالار ئاڭقىرىلمىغان. بۇ سەۋەبلىك ئاتالغۇ قالايمىقانچىلىقى كېلىپ چىققان. ئەمەلىيەتتە كۈلتۈر بىلەن مەدەنىيەت بىربىرىدىن تۈپتىن پەرقلىنىدىغان ھادىسىلەر بولۇپ بۇ ھەقتىكى تەپسىلىي ئىزاھات ياكى نەزەرىيىۋى چۈشەندۈرۈشلەر ئۈچۈن قاراڭ: ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇق كۈلتۈر ۋە مەدەنىيەت ئاتالغۇلىرىغا سوتسىئولوگىيىلىك ئىزاھات تۇرپان، 2003يىلى 4سان، ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇق كۈلتۈرنىڭ مەدەنىيەتتىن پەرقى ۋە مىللىي كۈلتۈر تۇرپان، 2004يىلى، 2 سان. بىربىرىدىن پەرقلىق. ئەڭ مۇھىمى بىر مىللەت، مىللەت بولۇپ مەۋجۇدىيىتىنى ئەسىرلەرچە داۋام قىلدۇرۇپ كەلگەنلىكىنىڭ تۈپ بەلگىسى، ئۇنىڭ مۇكەممەل ۋە ئۆزىگە خاس مىللىي كۈلتۈرىنى يارىتالىغانلىقىدا. ئەنە شۇ مىللىي كۈلتۈر، مىللەتلەرنىڭ مىللىي تەپەككۇرىنى، قىممەت قارىشىنى قىسقىسى ھەممەر نەرسىسىنى بەلگىلەيدىغان مۇھىم ئامىلدۇر. شۇنىمۇ ئېيتىپ ئۆتۈش كىرەككى، كۈلتۈرلەردىكى مىللىيلىقنىڭ قويۇقلۇق دەرىجىسى تېمىمىز بولغان كىشى ئىسىملىرىنىڭمۇ مىللىيلىقىغا تەسىر يەتكۈزىدۇ.ئىسلامىيەت ئەرەب يېرىم ئارىلىدا ئاساسلىق دىنغا ئايلانغاندىن كېيىن ۋەرخىل يوللار بىلەن ئەتراپقا يېيىلىشقا باشلىغانىدى. ئىران ئىگىزلىكىنىڭ ئىسلاملىشىشى تاماملانغاندىن كېيىن، ئىسلامىيەت ئوتتۇرا ئاسىياغا كېڭىيىشكە باشلايدۇ. 7ئەسىردە تۈركلەرنىڭ غەرپكە كېڭىيىش ۋە كۆچۈش ھەرىكىتى ئەمىلىيلىشىۋاتقان ئىدى.تۈركلەرنىڭ مۇسۇلمان ئەرەبلەر بىلەن ئۇچرىشىشى 7 ئەسىرنىڭ باشلىرىدا خوراسان رايونىدا، يەنى ئىرانتۇران چېگرىسىدا بولغانىدى. بۇ ئۇچرىشىش ئۆتكۈنچە، يۈزەكى ئۇچرىشىش ئەمەس ئىدى. بۇ ئۇچرىشىش كېيىنكى يىللاردا تەسىرى داۋاملىق چوڭقۇرلىشىپ بارىدىغان كۈلتۈرەل ئۇچرىشىشنىڭ باشلانمىسى ئىدى. بۇ دەۋردىن كېيىن ئىسلام دىنى بىلەن بىرلىكتە ئەرەبچە ۋە سامانىلارنىڭ ھۆكۈمرانلىقى دەۋرىدە پارسچە كىشى ئىسىملىرى، تۈرك ئارستوكرات سىنىپى تەرىپىدىن دەسلەپتە ئۇنۋان، كېيىنرەك كىشى ئىسىملىرى بولۇپ قوللىنىلىشقا باشلىدى. تەبەرى تارىخىدا يېزىلىشىچە، خوراساندىكى تۈرك بەگلىرىدىن، نىزاق تارقاننىڭ جيەنلىرىدىن بىرىنىڭ ئىسمى ئوسمان ئىدى. بۇ كىشىنىڭ تۇنجى قېتىم ئەرەبچە ئىسىم ئىشلەتكەن تۈرك ئىكەنلىكى، شۇنداقلا تىلىمىزغا كىرگەن تۇنجى ئەرەبچە ئىسىمنىڭ ئوسمان ئىكەنلىكى ئىھتىمالغا ناھايىتى يېقىنئابدۇلقادىر ئىنان، ئىسلامىيەتتىن كېيىنكى تۈركچە ئىسىملار، تۈرك تىلى ژۇرنىلى، 1958، 7. جىلت، 82. بەت.. بۇ تارىختىن كېيىن، ساپ تۈركچە كىشى ئىسىملىرى بار بولغان سۇلتان ۋە دۆلەت بۈيۈكلىرىنىڭ بالىلىرى ئەرەبچە ۋە پارسچە ئىسىم ئىشلىتىشكە باشلىغان. بەزى تۈرك دۆلەتلىرىدە مەسىلەن، كېيىنكى ئانادولۇ سالچۇقلارى تېخىمۇ كۆپ پارسچە ئىسىم قوللىنىشقا باشلىغانىدى. ئۇلار پارسلارنىڭ شاھنامەسىدىكى پۈتۈن قەھرىمانلارنىڭ ئىسىملىرىنى بالىلىرىغا قويۇشقانىدى. پەقەت بۈيۈك تۈركئىسلام دۆلەتلىرىنىڭ پارچلىنىشىدىن كېيىن ئوتتۇرىغا چىققان بەگلىكلەرنىڭ قۇرغۇچىلىرى تۈرك خەلقى ئارىسىدىن چىققانلىقى تۈپەيلى يەنە تۈركچە ئىسىملارغا قايتقانلىقى كۆرىلىدۇ. مەسىلەن، سالچۇقلار دۆلىتىنىڭ تارقىلىشىدىن كيىن، ھېراتتا ئايتېگىن؛ خوراساندا ياغمۇر، بۇغرا؛ ئانادولۇدا ئىنال، ئىنالدى، دەمىرخان، ياخشى، تۇرغۇت، دۇرسۇنغا ئوخشاش ئىسىملىك بەگلەر ئوتتۇرىغا چىققانىدى. تۈركىيەنىڭ سىنوپ ۋىلايىتىدە سەلچۇقلۇلارنىڭ ئاخىرقى دەۋرىگە ۋە جاندار ئوغۇللىرىغا ئائىت 12121445 يىللىرى ئارىسىدىكى مازار تاشلىرىدا تۇغرۇل، قۇتلۇجا، ياۋاش، ئارتۇق، ئاياس، ئىلدېڭىز، تۆرەخاتۇن، كۈندۈز، قايماس دېگەندەك ئىسىملەرنىڭ بارلىقى ئوتتۇرىغا چىققانىدىكەمال زەكى گەنچئوسمان، مىلەنيۇم بالىلىرى ئۈچۈن تۈرك ئىسىملىرى سۆزلۈكى، دوغان مەديا گۇرۇبى نەشرى. 2000 يىلى، 5.بەت..ئىسلامىيەتنى تۇنجى بولۇپ دۆلەت دىنى قىلغان سۇلتان ساتۇق بۇغراخانمۇ ئەرەبچە ئابدۇلكەرىم ئىسمىنى ئىشلەتكەنىدى. قاراخانىيلار دەۋرىدە خاقان ۋە سۇلتانلارنىڭ ئىسىملىرى تامامەن ئەرەبچە بولماستىن تۈركچە ئىسىملەرنىمۇ بىرگە ئىشلەتكەنلىكى كۆرىلىدۇ. بۇ دەۋردىكى زىيالىي تەبىقىسىدىكىلەرگە قارىغىنىمىزدا، كىشى ئىسىملىرىنىڭ ئاساسەن ئەرەبچىلەشكەنلىكىنى ھەتتا ئەرەب ئىسىمفامىلە ئادىتىنى قوبۇل قىلغانلىقىنى ئوڭايلا بايقاش مۇمكىن. مەسىلەن فارابى تولۇق ئىسمى: ئەبۇ نەسىر بىننى مۇھەممەد بىننى تارخان بىننى ئۇزلۇق فارابى، كاشىغارى تولۇق ئىسمى: مەھمۇد ئىبنى ھۈسەيىن كاشىغارى، يۈكنەكى تولۇق ئىسمى: ئەھمەد بىننى مەھمۇد يۈكنەكى، خاراباتى تولۇق ئىسمى: مۇھەممەد بىننى ئابدۇللا خاراباتى، مۆجىزى تولۇق ئىسمى: موللا ئىسمەتۇللاھ بىننى موللا نىمەتۇللاھ، ناقىس تولۇق ئىسمى: سابىر ئاخۇن بىننى ئابدۇقادىر...گە ئوخشاش. بۇ خىل ئەھۋال ئەسلىدە ئىسلامىيەتنى قوبۇل قىلغان تۈركىي تىللىق خەلقلەرنىڭ ئوقۇغان زىيالىي تەبىقىسىدە نىسبەتەن ئومۇملاشقان ئەھۋال ئىدى.ئوسمانلى خاقانلىرى، ئىسلام دىنىنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن قۇرۇلغان تۈرك دۆلەتلىرى ئىچىدىكى كىشى ئىسىملىرىنىڭ تۈركچە بولۇشىغا ئانچە ئەھمىيەت بەرمىگەن خاقانلار ئىدى. تۈركئوسمانلى دۆلىتىنىڭ دەسلەپكى يىللىرىدا ئەرتۇغرۇل، گۈندۈزئالپ، ساچاجى بەي دېگەندەك ساپ تۈركچە ئىسىملار كۆرۈلسىمۇ، 600 يىللىق ھاكىمىيەت تارىخىدا، ئوسمانلى ئۇرۇقىدىن كەلگەن خاقانلار، ئورخان غازىدىن كېيىن ھېچبىرى تۈركچە ئىسىم قۇللانمىغانىدى. 600 يىللىق تارىخ بويىچە، خانىداننىڭ شاھزادىلىرى ئىچىدە پەقەت 6 ئورخان، 2 جەنگىز ئۇيغۇرچىدىكىچىڭگىز، 2 قورقۇت، 2 ساۋاجى، 4 ئەرتۇغرۇل، 1 ئوغۇزخان؛ سۇلتانلار ئىچىدە پەقەتلا 3 سەلچۇق، 2 بەيخان بار ئىدى. ئوسمانلى ئۇرۇقىنىڭ ئەرەبچەپارسچە كىشى ئىسىملىرىغا بۇ قەدەر ئەھمىيەت بېرىشىدە، بۇ تەبىقىنى ئۆز تەسىرى ئاستىغا ئېلىۋالغان دىۋان ئەدەبىياتىنىڭ رولى چوڭ بولغانىدىكەمال زەكى گەنچئوسمان، مىلەنيۇم بالىلىرى ئۈچۈن تۈرك ئىسىملىرى سۆزلۈكى، دوغان مەديا گۇرۇبى نەشرى. 2000 يىلى، 67.بەت.ئوسمانلى تۈركلىرى 17ئەسىرنىڭ ئاخىرلىرىغىچە غەربىي ئاسىيا، ئافرىقا ۋە ياۋروپادا ھەر قايسى جەھەتتە خۇسۇسەن ئەسكىرىي جەھەتتە ئەڭ ئۈستۈن كۈچ ئىدى. ئوسمانلىلار 1698يىلىدىكى ياۋرۇپا خرىستىئانلىرىنىڭ بىرلەشكەن ئارمىيىسى بىلەن بولغان بىر قېتىملىق ئۇرۇشتا، گەرچە ئوسمانلىلار ئۇلارنى ۋىيانادا ئۇلارنى قورشىۋالغان بولسىمۇ، ئاقىبەتتە ھەر خىل سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن تۇنجى قېتىم ياۋروپالىقلاردىن يېڭىلىدۇ. ئىمپېراتورلۇق قۇرۇلغان تارىختىن بېرى ياۋروپالىقلادىن ھەر جەھەتتىن ئۈستۈن بولۇپ كەلگەن ئوسمانلىلار، ئۇلار بىلەن قىلغان پۈتۈن ئۇرۇشلاردىن غالىب چىققانىدى. ۋىيانا قورشاۋىدىكى يېڭىلىشتىن كېيىن ھەممە جەھەتتە ئۆزىنى ئۈستۈن تۇتۇپ كەلگەن ئوسمانلى تۈركلىرى، ياۋروپانىڭ ئۆزلىرىدىن قايسى جەھەتتىن ئېشىپ كەتكەنلىكىنى مۇلاھىزە قىلىشقا باشلايدۇ. ئوسمانلى سۇلتانلىرى ۋە باش ۋەزىرلىرى 18ئەسىردە ئەسكىرىي ساھەدە باشلىتىلغان غەربتىن ئۆگىنىش ياكى غەربتىن تېخنىكا كىرگۈزۈش ھەرىكىتى كېيىنچە تېخىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا غەربنىڭ باشقۇرۇش شەكىللىرىنى، تەشكىلىي ئاپپاراتلىرىنى، قانۇن تۈزۈملىرىنى ئۆزلەشتۈرۈشكە قەدەر تەرەققىي قىلىپ بارىدۇ.ياۋروپادىكى تېز سۈرئەتلىك ئۆزگىرىش، ئوسمانلىغا قارىتىلغان ئۆزگەرتىشلەر ۋە ئاخىرى ئۈزۈلمىگەن ئۇرۇشلار ئاقىبىتىدە بۇ ئىسلاھاتلار تولۇق مۇۋەپپەقىيەتكە ئېرىشەلمەي جۇمھۇرىيەت تۈركىيەسىگە باقىۋەندە بولىدۇ. ئۇرۇشتىن غالىپ ئايرىلغان ۋە مۇستەقىللىقىنى پۈتۈن ياۋروپالىقلارغا ئېتىراپ قىلدۇرغان يېڭى تۈركلەر، يېڭى شەرت ۋە يېڭى دەۋردە زامانىۋى ئۇلۇسدۆلەت قۇرۇش ئۈچۈن مۇستافا كامالنىڭ باشچىلىقىدا بۈيۈك بىر ئىنقىلابنى باشلايدۇ. بۇ ئىنقىلابنىڭ مۇھىم بىر قىسمى بولسا، ئۈممەتتىن مىللەت يارىتىش ۋە بۇ مىللەتكە زامانىۋى مەنىدىكى مىللەت ئېڭىنى سىڭدۈرۈپ زامانىۋى دۇنيادىكى لايىق ئورنىنى تاپقۇزۇش ئىدى. بۇ خۇسۇستا ئېلىپ بېرىلغان پائالىيەتلەرنىڭ مۇھىم بىر قىسمى مىللىي ئاڭنىڭ يېتىلدۈرۈلۈشى، مىللىي تارىخنىڭ پۈتۈن جەريانىنىڭ يورۇتۇلىشى، ئەسلىي تۈركلۈكلىرىگە قايتىش... ھەرىكەتلىرى ئىدى.بۇ جەرىياندا، دەسلەپ زىيالىي قاتلىمى كىشى ئىسىملىرىنىڭ مىللىيلىشىشىگە، تارىخىي تۈرك ئاتلىرىنىڭ تىرىلدۈرۈلۈپ يېيىلىشىغا باشلامچىلىق قىلىشتى ھەتتا ئۇلار، ئۆرنەك بولۇپ ئۆزلىرىنىڭ ۋە پەرزەنتلىرىنىڭ ئىسىمفامىلىسىدە ئاكتىپ ئىجرا قىلىشتى. بۇ باشلامچىلىق نەتىجىسىدە ئاۋام قاتلىمىدىمۇ بۇ خىل خاھىشنى قوبۇل قىلىش، تېزدىن ئۆزلەشتۈرۈش دولقۇنى كۆتۈرۈلدى.بۈگۈنكى تۈركىيىدىكى كىشى ئىسىملىرىنىڭ بولۇپمۇ يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنىڭ مۇتلەق كۆپچىلىكىنىڭ ئىسمى ئېتىمولوگىيە نۇقتىسىدىن ئاساسەن تۈركچە، فامىلىلىرى بولسا مۇتلەق كۆپ ساندىكىسى ساپ تۈركچىدۇر. بەزى ئىسلامى ئەقىدىسى چوڭقۇر بولغان تۈركلەرمۇ بالىلىرىغا ئەرەبچە ئىسىم قويۇش بىلەن بىرگە يەنە بىر تۈركچە ئىسىم قويۇشنى ئەنئەنە قىلىشقان. بۇ خىل قوش ئىسىم قويۇش ئەنئەنىسى تۈركلەردە خېلىلا كەڭرى. مەسىلەن ئاخمەت گۆكتۈرك گەيلان، مەھمەت دۆۋۈشچۈ ئاقسوي، نېجاتى تۇغرۇل كاباكچى دېگەندەك. بۇ يەردىكى، ئاخمەت گۆكتۈرك، مەھمەت دۆۋۈشچۈ، نېجات تۇغرۇل شەخسنىڭ قوش ئىسمى، گەيلان، ئاقسوي، كاباكچى بولسا فامىلىسىدۇر. كېيىنكى يىللاردا، بىر ئىسىم ۋە فامىلە ئىشلىتىش ئومۇملىشىشقا باشلىماقتا. مەسىلەن، ئەرلەر ئىسىمفامىلىسىدىن: بوزكۇرت كۆكتۈرك، ئالپەر گۆكبۆرۈ، گۆكخان كۆكتۈرك، ئاتىللا قايا، قۇبىلاي تۈركيىلماز، نىھات كاھۋەجى، ئەمرە بەلەزئوغلۇ، ھاسان شاش، ئىلخان مانسىز... قىز ئىسىملىرىدىن: بىرسەن گۆكچە، داملا گەلەكچى، سەۋىنچ قىلىچ، بىلگە تۈرك، ئاسېنا كۆكھۇن، جاندار ئەرچەتىن، ئاينۇر ئۆزدەمىر...ئۇيغۇرلار يېقىن دەۋرلەرگىچە بارلىق تۈركىي خەلقلەر بىلەن ئورتاق مەدەنىيەت چەمبىرى ئىچىدە ئاساسەن ئورتاق كۈلتۈردىن بەھرىمەن بولغانلىقىدىن، ئۇلارنىڭ كۈنىمىزگە قەدەر ئىسلامىيەتتىن بۇرۇن ۋە كېيىن قانداق ئىسىم ئىشلەتكەنلىكى ھەققىدە، يۇقىرىدا بىز توختىلىپ ئۆتكەن تۈركلەردە ئىسلامىيەتتىن بۇرۇنقى ۋە كېيىنكى دەۋرلەردىكى ئىسىم قويۇش ئادەتلىرى بىلەن ئوخشاش بولۇپ كەلگەنىدى. پەقەت يېقىنقى دەۋرلەردىكى بولۇپمۇ جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيىسى رەھبەرلىكىدىن كېيىنكى 50 يىل ئىچىدىكى ئۇيغۇر كىشى ئىسىملىرىدە روشەن ئۆزگىرىشلەرنىڭ ئوتتۇرىغا چىققانلىقى مۇقەررەربۇ ھەقتىكى تەتقىقاتلار ئۈچۈن نۇرمۇھەممەت دۆلىتىنىڭ ئۇيغۇر كىشى ئىسىملىرى تەتقىقاتى ھەققىدىكى ماقالىلىرىگە ۋە مۇناسىۈەتلىك تەتقىقاتلارغا قارالسا ئەتراپلىق مەلۇماتقا ئىگە بولۇنۇش مۇمكىن..بۈگۈنكى دەۋردە خۇسۇسەن ئۇچۇر دەۋرى دەپ ئاتالغان كەڭ مەنىدىكى يەرشارىلىشىش جەرىيانى داۋام قىلىۋاتقان؛ تار مەنىدە رايون خاراكتېرلىك، نىسبەتەن چوڭ يېپىشقاق كۈلتۈرلەرنىڭ ئۆزلىرىدىن پەرقلىق، نىسبەتەن كىچىك كۈلتۈرلەرگە ئارام بەرمەي ئۆز دائىرىسىنى داۋاملىق كېڭەيتىۋاتقان كۈنىمىزدە، ھەر قايسى مىللەتلەر، ئۆزلىرىنى، ۋە ئۆزگىلەرنى نىسبەتەن ئەتراپلىق تونۇپبىلىپ يەتمەكتە. زامانىۋى مىللەتلەرنىڭ قىلىۋاتقان، كىرىشىۋاتقان ئىشلىرىدا، ھەرۋاقىت ئاڭئىدراك ۋە مىللىي مەسئۇلىيەتنى بەلگىلىگۈچى قىلىشقانلىقىنى ئوڭايلا كۆرۈپ يەتمەكتىمىز. نۇرغۇنلىغان مەدەنىي مىللەتلەر، ياكى مەدەنىي مىللەت بولۇش ھارپىسىدىكى خەلقلەر، تېمىمىز بولغان كىشى ئىسىملىرى ھەققىدە ناھايىتى سەزگۈر بولۇپ، ئىسىملارنىڭ ناھايىتى ئىخچام ۋە مەنىلىك بولۇشىغا دىققەت قىلىش بىلەن بىرگە ئۇنىڭ مىللىيلىقىغا، تارىخىيلىقىغا ھەتتا ئىسىم ئىگىسىنىڭ ھەر ۋاقىت ئىسمىجىسمىغا لايىق بولۇش تۇيغۇسىنى ئويغاق تۇتىشىغا ئەھمىيەت بېرىشمەكتە.كۆزىمىز ۋە كۆڭلىمىزدە ناھايىتى قىممەتلىك يېرى بولغان نەسلىمىزنى، ئەسلىمىزنى مۇھىمى ئۇرۇقىمىزنى داۋام قىلدۇرۇپ كەلگۈسىمىزنىڭ كاپالىتى بولغۇسى، جانجىگەر پەرزەنتلىرىمىزگە لايىقىدا ئىسىم تېپىپ قويۇش، بۇ قويۇلغان ئىسىم بىلەن پەرزەنتىگە ئۆزلىرىنىڭ ئىستەكلىرىنى ھېس قىلدۇرۇپ مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىنى دائىما ئويغاق تۇتۇش، ھەر دەۋردە بولۇپمۇ كۈنىمىزدە ناھايىتى مۇھىم بىر مەسىلە بولماقتا. مۇشۇنداق بىر پەيتتە شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى ئۇيغۇر كىشى ئىسىمفامىلىلىرى تەتقىقاتى گۇرۇپپىسى نىڭ ناھايىتى ئەھمىيەتلىك بىر تەتقىقات مىۋىسىنى كەڭ خەلق ئاممىسىنىڭ بەھرىگە سۇنۇشىقاراڭ: ئۇيغۇر فامىلە تەتقىقاتى، باش تۈزگۈچى: ئازاد رەخمىتۇللا سۇلتان، ئاپتورلار: كوللېكتىپ، شىنجاڭ خەلق نەشرياتى، 2002يىلى، ئۈرۈمچى. ، ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ سابىق رەئىسى ئابلەت ئابدۇرېشىتنىڭ ئىككى قېتىم رەئىس بۇيرۇقى چىقىرىپ، ئۇيغۇرلاردا فامىلە قوللىنىشنى قانۇنىي ئاساسقا ئېلىشقا تىرىشىشى بۇ ساھەدىكى تەقدىرلەشكە، پەخرلىنىشكە ئەرزىيدىغان مۇھىم ئىشتۇر. چۈنكى، فامىلە ئىشلەتكەن بىر ئادەمنىڭ ئىسمى، ئۇرۇقى، شانشۆھرىتى مىڭ يىللارچە ئۇنتۇلمايدۇ، ئەۋلادتىن ئەۋلادقا داۋام قىلىپ كېتىدۇكى، قىممەتلىك بىر يادىكار، جەمەتنىڭ ئۆزگەرمەس ئورتاق ئىسمى بولۇپ قالىدۇ. جەمەت ئىسمى يەنى فامىلەنىڭ قوللىنىلىشى، بىر ئۇرۇقنىڭ بىرلىكى، ئۆملۈكى ئۈچۈن ناھايىتىمۇ مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. بۇنىڭدىن باشقا يەنە، ئەسلىدە بىزدە بار بولغان كېيىنكى كۈنلەردە ئۇنتۇلۇپ كەتكەن يەتتە ئەجدادىنى بىلىش ئەنئەنىمىزنى تىرىلدۈرۈلگىلى بولىدۇ. مۇشۇنداق بولغاندا، ھەر ئۇرۇق ئۆزىنىڭ شەجەرىسىدىن ئاسانلا خەۋەردار بولالايدۇ ياكى يازالايدۇ. ئۆگۈنىنى ھەتتا ئۇنىڭ بۇرۇنىنى بىلەلىگەن، بۇ بىلگەنلىرىدىن مۇسبەت نەتىجە چىقىرالىغان بىر ئەۋلاد، ئەۋلادىغا قانداق ئەجدات بولۇش كىرەكلىكى ھەققىدە مۇئەييەن مۇقىم ئەقىدىگە كەلگەن بولىدۇكى، بۇنداق ئەجداتنىڭ ئەۋلادى جەمەتىگە، جەمئىيىتىگە تېخىمۇ پايدىلىق بولالايدۇ. چۈنكى جەمەتىنىڭ غېمىنى قىلغان بىر ئەۋلاد، ئوخشاشلا جەمئىيىتىنىڭ غېمىنى قىلغان بولىدۇ. مەلۇمكى جەمەت شەخسلەردىن ئەزالىرىدىن، جەمئىيەت جەمەتلەردىن مۇتەشەككۈل بولىدۇ.كۈنىمىز ئۇيغۇرلىرىدىكى كىشى ئىسىمفامىلەكۈنىمىز ئۇيغۇرلىرىنىڭ فامىلىسى يوق. كۆپىنچە خەنزۇ تىلىدىن تەرجىمە قىلىنغان ماتېرىياللاردىكى ئىسىمفامىلىسى ياكى ئىسىمفامىلىسى شەكلىدە ئېلىنىپ كەلگەن. ئازاتلىقتىن كېيىنكى مۇقىملاشتۇرۇشتا، مۇئەييەن بىركىشىنىڭ تولۇق ئىسمى، ئۇنىڭ ئىسمىغا ئاتىسىنىڭ ئىسمىنى قوشۇپ ئاتاش بىلەنلا ئىخچاملانغان. كېيىنكى يىللاردىكى تەرەققىيات ۋە نىسبەتەن ئېشىپ بېرىۋاتقان مىللىي ئاڭ بىلەن مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىنىڭ يىتەكلىشىدە بىر قىسىم زىيالىيلار مەدەنىي قېرىنداش مىللەتلەرنى ئۆرنەك ئېلىپ ئۆزلىرىنىڭ جەمەت ئىسمىنى فامىلىسىنى غەيرىي رەسمىي شەكىلدەيەنى قانۇنىي كېنىشكاكىملكلەردە يەنىلا ئۆزىنىڭ ئىسمىئاتىسىنىڭ ئىسمى شەكلىدە بولسا، مەتبۇئات ۋە ئۆزئارا چاقىرىش تونۇتۇشلاردا ئۆزىنىڭ ئىسمىئاتىسىنىڭ ئىسمىفامىلىسى ياكى تەخەللۇسى قوللىنىشماقتا. بەزىلىرى تىرىشىپتىرمىشىپ كىملىكلىرىگە يازدۇرۇشماقتا. ئۇيغۇرلارنىڭ فامىلە قوللىنىشىنى تەرغىپ ۋە تەشۋىق قىلىۋاتقان ياكى قوللاۋاتقان ماقالە كىتابلارنىڭمۇ نەشر قىلىنىۋاتقانلىقى ھەممىمىزگە ئايان. لېكىن مەمۇرىي تەستىق ۋە قوللاشتىن نىسبەتەن ئۇزاق قالغان بۇ ئۇرۇنۇشلار ھازىرچە نەتىجىسىز يەنى قانۇنىي كاپالەتتىن يوقسۇن. بۇ خىل تەتقىقات ۋە تەرغىباتنىڭ خەلق قاتلىمىغا يېيىلىپ بېرىشى، ئەڭ مۇھىمى خەلقنىڭ ئومۇمىي ساپاسىنىڭ يۇقىرى كۆتۈرۈلۈشى ئارقىسىدا فامىلە قوللىنىش ئېھتىياجى ۋە ئەمىلىيلىشىشى روياپقا چىقىشى مۇمكىن. بىزنىڭ ئەڭ يۈكسەك ئارزۇلىرىمىزمۇ بۇ كۈننىڭ پاتراق يېتىپ كېلىشدۇر. لىرىدىكى يۈزلىنىشنى تەھلىل قىلىپ كۆرىدىغان بولساق، ئېتىمولوگىيە جەھەتتىن ئەرەبچەپارسچە ۋە تۈركچە ئىسىملارنىڭ قويۇلىۋاتقانلىقى ئوتتۇرىغا چىقىدۇ. مەسىلەن مەقەددەس، مەرھابا، ئازات، بابۇر، ئالپ، ئىلتەبەر؛ مەزمۇن ۋە پۇراق جەھەتتىن مىللىيچە ۋە ئىسلامىيچە بولغان كۈرشاد، ئاتىللا، ئايبىكە، مۇھەممەد، قەدىردىن، سىراجىدىن...بۇلاردىن باشقا يەنە روھلۇق، جەڭگىۋارلىقى بولغان ئىسىملار بۇرۇنقىدىن كۆپەيگەن مەسىلەن؛ جەسۇر، قىلىچ، قەيسەر، قەھرىمان...2. ئابدۇلقادىر ئىنان، ئىسلامىيەتتىن كېيىنكى تۈركچە ئىسىملار، تۈرك تىلى ژورنىلى، 7جىلت، 1958يىلى.3. ئا.نەۋزات ئودياقماس، ئات قويۇش ئەنئەنىسى، لالە بايراق، م.فارۇق بايراق ئادىن زگە زامانىۋى بالىلار ئىسىملىرى سۆزلىكى، ئالفا نەشرىياتى 2000يىل ئىستانبۇل.5. كەمال زەكى گەنچئوسمان، مىلەنيۇم بالىلىرى ئۈچۈن تۈرك ئىسىملىرى سۆزلۈكى، دوغان مەديا گۇرۇبى نەشرى. 2000يىل.10. ئابدۈلخالىك چاي،تۈرك ئايال ئىسىملىرى ھەققىدە، ئۆتۈكەن، مايئىيۇل سانى، 1975يىل.11. ئابدۈلكادىر دونۇك، مەمۇرىي، ھەربىي ئۇنۋان ۋە ئاتالغۇلار ، تۈرك دۈنياسى تەتقىقاتى ۋەخپىسى نەشرى. ئىستانبۇل، 1989يىل.12. م. شاكىر ئۈلكۈتاشىر، تۈركلەردە ئىسىم قويۇش بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئادەتلەر، تۈرك كۈلتۈرۈ، ئەنقەرە، ئاۋغۇست 1963يىل. : دوكتور ئابدۇرەشىد جەلىل ، . ، ، ، . . يوللانغان ۋاقتى 2008225 13:18:26 . .786 يوللانغان ۋاقتى 2008225 13:26:40 ، . ، ! يوللانغان ۋاقتى 2008225 13:44:50 ، . ، ، يوللانغان ۋاقتى 2008225 14:25:30 يوللانغان ۋاقتى 2008225 19:48:41: دېگەنسۇنەنۇ ئەبى داۋۇتتىن. ، . يوللانغان ۋاقتى 2008225 22:09:58 . . يوللانغان ۋاقتى 2008226 10:12:15 ، ، ، . ، . يوللانغان ۋاقتى 2008226 10:20:22، 10 ، ، . ، . ، . ، ، . ، ، . ، ، .29 يوللانغان ۋاقتى 2008226 12:26:41 ، ، يوللانغان ۋاقتى 2008226 20:00:34 ... يوللانغان ۋاقتى 2008226 21:31:37 ... .، ، . يوللانغان ۋاقتى 2008227 17:42:53 يوللانغان ۋاقتى 200831 12:37:59 يوللانغان ۋاقتى 2010106 18:52:10ئەزىز چەكلەنگەن ئەرەبچە ئىسىم. توغرىسى: ئابدۇلئەزىز.بۇزۇلغان شەكلى: ئابلىز. مەنىسى: ھەممىگە غالىب ئاللاھنىڭ قۇلى. ئەزىزنىڭ مەنىسى: ھەممىگە غالىب ئاللاھ. شۇڭا، رەسۇلۇللاھ بۇ ئىسىمنى ئۆزگەرتكەن. يوللانغان ۋاقتى 2011127 12:04:03بالىلار پەرىشتىلەرنىڭ ئىسمىنى قويسا قانداق بولىدۇ؟ دۇرۇسمۇ؟ جىبىرئىل، مىكائىل، مۇنكىر ، نەكىر، دېگەندەك: تۈرك ، ئۇيغۇر كىشى ئىسىملىرى ئۈستىدە تەتقىقات |
.جۇگىرۋدىڭ دەنساۋلىققا شيپاسى زور ساراپتاما 03.11.20170 254 رەت وقىلدىءاربىر سپورت ءتۇرىن الىپ قاراساق تا، ءبىسسىمىلاسى دەنە قۇرىلىسىن قىزدىرۋدان باستالارى بەلگىلى. تۋراسىن ايتقاندا، جۇگىرۋدىڭ دەنساۋلىققا بەرەر پايداسى زور ەكەندىگىن جاقسى بىلەمىز. مىسالى، اتى ايگىلى پالۋان داۋلەت تۇرلىقانوۆ جاتتىعۋدا ايانباي تەر توگۋ ارقىلى بەلگىلى ءبىر ناتيجەگە قول جەتكىزەتىنىن ايتادى. سونداياق، اتاقتى پالۋان جۇگىرۋدىڭ كاسىبي سپورتشى ءۇشىن ماڭىزى زور ەكەندىگىن ايتپ كەلە، ءوزى دە جاتتىعۋ الدىندا ۇزاق قاشىقتىققا جۇگىرگەندى جاقسى كورەتىندىگىن كەڭەس رەتىندە ءسوز ەتەدى. راسىمەن دە كوپتەگەن پالۋاندارىرىمىز سول جۇگىرۋگە ءمان بەرمەگەندىكتىڭ اسەرىنەن بوزكىلەمدە ىرسىلداپ، تورسىلداپ دەمدەرى تاۋسىلىپ ۋاقىتىنان بۇرىن شارشاپ قالىپ جاتادى. سوندىقتان دا جۇگىرۋدىڭ جالپى سپورتشى بولسىن قاراپايىم سالاۋاتتى ءومىر جولىندا جۇرگەن ادامدار ءۇشىن ماڭىزى ەرەكشە. ال قاراپايىم قالا تۇرعىندارىنىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتى قالاي ۇستانىپ جاتىر دەگەن سۇراققا، ازىرگە سول سالانىڭ قۇلاعىن ۇستاپ جۇرگەن جەكەلەي فەدەراتسيالار مەن قالا باسشىلىقتارىنىڭ جۇمىسىنان بايقاۋعا بولادى. بيىلعى جىلى الماتى قالاسىندا جەڭىل اتلەتيكا فەدەراتسياسى قۇرىلىپ، ونىڭ باسشىسى بولىپ بىلىكتى دە بىلگىر مامان مۇحيت ازەرباەۆ تاعايىندالعانى تۋرالى بارلىق اقپارات قۇرالدارى جازعان بولاتىن.قازىرگى تاڭدا شاھاردا ايتۋلى سپورت تۇرىنەن كوپتەگەن يگىلىكتى شارالار ۇيىمداستىرىلىپ، قالا جۇرتشىلىعىن سالاۋاتتى ومىرگە تارتۋدا وراسان جۇمىس جاسالىنىپ كەلەدى. باردى بار، جوقتى جوق دەپ ايتقان ورىندى. سوندىقتان دا وسى فەدەراتسيانىڭ باسشىسى بولىپ كەلگەن مۇحيت باقىتجان ۇلى ازىرباەۆتىڭ جاس تا بولسا، باس بولىپ سەرپىندى ىستەرىمەن كوپتىڭ ريزاشىلىعىنا بولەنىپ جۇرگەنى قۋانتادى. ارينە، وڭتۇستىك شاھارىمىزدا جەڭىل اتلەتيكادان عۇسمان قوساوۆتى ەسكە الۋعا ارنالعان ءداستۇرلى حالىقارالىق الامان جارىس وتكىزىلىپ تۇرادى. بۇل جارىستىڭ جەڭىل اتلەتيكا سپورتىنىڭ دامۋى ءۇشى قوسارى مول. جەڭىل اتلەتيكا اياۋلى قالامىز الماتىدا جامان دەڭگەيدە بولعان ەمەس، دەگەنمەن دە ارنايى سپورت عيمارتتارىنىڭ تاپشىلىعىنان قانشاما تالانتتى جەلاياقتارىمىز سۇيىكتى سپورتىن تاستاپ كەتىپ تاسادا قالىپ جاتاتىنى وتىرىك ەمەس. بولاشاقتا وسى ماسەلەنى كوتەرۋ جولىندا جاڭا باعدارلامالارىن ۇسىنىپ، قالا تۇرعىندارىنىڭ جۇگىرۋمەن اينالىساتىن ورتالىقتاردىڭ قۇرىلىسىن جاڭعىرتۋ باعىتىندا الماتى جەڭىل اتلەتيكا فەدەارتسياسىنىڭ باسشىسى مۇحيت ازىرباەۆ تەرەڭ ءمان بەرىپ، قولعا الماقشى ەكەن. مەتەور دەگەن ۇرانمەن ۇيىمداستىرىلعالى وتىرعان جۇگىرۋ جوباسىنا مۇرىندىق بولىپ وتىرعاننىڭ ءبىرى دە مۇحيت ازىرباەۆ. ەندەشە الدىنان جارىلقاسىن دەيمىز.ايتالىق، وسى اپتانىڭ اياعىندا الماتىدا جەڭىل اتلەتيكادان كولەمدى بۇقارالىق ءدۇبىرلى شارا ۇيىمداستىرىلعالى وتىر. بۇل شارا قالا جۇرتشىلىعى مەن قاتار كاسىپقوي سپورتشىلاردىڭ اراسىندا وتپەك. مەتەور دەگەن ۇرانمەن ۇيىمداستىرىلعالى وتىرعان ايتۋلى سپورتتىق شاراعا الماتى قالاسى اكىمشىلىگى، قالالىق جەڭىل اتلەتيكا فەدەراتسياسى مەن ەكسترەمالدىق اتلەتيكا بىرىككەن ورتالىقتارى ۇيىتقى بولعان ەكەن.جارىستىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە توقتالساق. قاراشانىڭ 45 ارالىعىندا وتەتىن جارىس الدىندا قاتىسۋشىلاردىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن ارتتىرۋ جولىندا الماتى ارەنادا جۇگىرۋگە نيەتتى جەلاياقتارعا اشىق جاتتىعۋ وتكەن بولاتىن. ول جاتتىعۋدى جوعارى دەڭگەيدەگى ءبىرىنشى ساناتتاعى جاتتىقتىرۋشى قر سپورت شەبەرى، جەڭىل اتلەتيكادان حالىقارالىق جانە رەسپۋبليكالىق جارىستاردىڭ جەڭىمپازى ءارى جۇلدەگەرى دانيل ەرەششەنكو جۇرگىزىپ، جۇگىرۋ تەحيكاسىن مەڭگەرۋدەگى ءبىرشاما پايدالى كەڭەستەرىمەن ءبولىستى. شەبەرلىك ساباعىنا قاتىسقان 30دان استام ادام، 2 ساعات بويى جۇگىرۋ كەزىندە ەستافەتالىق تاياقتى قولدان قولعا بەرۋدەگى ۇتىمدى ساتتەر مەن قىسقا جانە ۇزاق قاشىقتىقتا جۇگىرۋ كەزىندە دەمدى ۇنەمدەۋدىڭ ءتۇرلى تەحيكاسىن ماماننان ۇيرەنىپ، جارىسقا دايىندىقتارىن شىڭدادى. كاسىبي سپورتشىلار اۋەسقويلار اراسىندا وتكەلى وتىرعان بۇل جارىسقا 14 جاستان جوعارى جەكەلەي جانە كوماندالىق ەستافەتا جارىسى بويىنشا سىنعا تۇسەدى. ايتالىق، سپورتشىلار مەن اۋەسقويلار بۇل جارىستا 400م، 800 م، 1500 م، جانە 3000 م قاشىقتىققا جۇگىرۋگە قاتىسىپ، 400 م 4 ادامنان نەمەسە شۆەد ەستافەتاسى دەپ اتاۋ العان سىندا ارالاس كوماندانىڭ قۇرامىندا جۇگىرۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. حوش، سونىمەن اپتا اياعىندا الماتىلىقتاردى تاعى ءبىر الامان جارىس كۇتىپ تۇر. قاتىسىپ باعىن سىناماق بولعان بارلىق جەلاياقتارعا ءبىر جاعىنان ماراپات، ابىروي اتاق بولسا، ءبىر جاعىنان دەنساۋلىقتارىن ساۋىقتىرۋعا زور مۇمكىندىك تۋعالى وتىر.اقىن ورداباي ۇلى،الدىڭعى: اتىراۋدا ارداگەرىن ۇلىقتاعان جارىس جالاۋىن كوتەردىكەلەسى: تيمۋر ق ۇلىباەۆ ۇوكقنىڭ باس اسسامبلەياسىنا قاتىستىوليمپيادا چەمپيونى بەكارىس سادۋاقاس تۋرالى ءبىر ۇزىك سىربوكستان قازاقستان چەمپيوندارى انىقتالدىتۇركىستاندا جاڭا فۋتبول كلۋبى قۇرىلادى |
ئارگېنتىنا ئامېرىكا بىلەن ئەركىن سودا كېلىشىمى تۈزمەكچى ئۇيغۇرچەئارگېنتىنا ئامېرىكا ...ئارگېنتىنا ئامېرىكا بىلەن ئەركىن سودا كېلىشىمى تۈزمەكچىئارگېنتىنا پىرېزىدېنتى ماۋرىسىيو ماكرى جەنۇبىي ئامېرىكا ئورتاق بازىرى ۋە ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرى ئوتتۇرىسىدا ئەركىن سودا كېلىشىمى ئۈستىدە كېلىشىش ئۈچۈن بىرازىلىيە بىلەن كۆرۈشكەنلىكىنى بىلدۈردى.05.07.2019 27.07.2021تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى خەۋىرى: ئارگېنتىنا پىرېزىدېنتى ماۋرىسىيو ماكرى ئوتتۇرا تىپلىق شىركەتلەر كونفېدېراتسىيەسىنىڭ پائالىيىتىدە سۆز قىلدى. ئۇ ياۋروپا ئىتتىپاقى بىلەن مۇرەسسەلەشكەن ئەركىن سودا كېلىشىمىنىڭ تارىخىي پۇرسەتلەر يارىتىپ بەرگەنلىكىنى ئالاھىدە ئەسكەرتىپ: مەھسۇلاتلىرىمىزغا بولغان تەلەپ ئاشىدۇ. غېرىبلىقتىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن ئۆزىمىزنى تەييارلىشىمىز لازىم. بۇ يىل كانادا بىلەن كۆرۈشىمىز، كېلەر يىلىدا جەنۇبىي كورېيە كۈنتەرتىپىمىزدە بولىدۇ دېدى.ئۇ ياۋروپا ئىتتىپاقى بىلەن پىكىر بىرلىكى ھاسىل قىلغان كېلىشىمنىڭ ئارگېنتىنا بازىرىغا زىيان بەرمەيدىغانلىقىنى، بەلكى تېخىمۇ كۆپ ئىشقا ئورۇنلىشىش ئىمكانىيىتى يارىتىدىغانلىقىنى قەيت قىلدى.ئۇ دۇنيانىڭ ئارگېنتىنا بىلەن مۇناسىۋەت ئورنىتىشنى خالايدىغانلىقىنى بىلدۈرۈپ، مۇنداق دېدى:تاشقى ئىشلار مىنىستىرى ئامېرىكا بىلەن ئەركىن سودا كېلىشىمى ئىمزالاش ئۈچۈن بىرازىلىيە بىلەن كۆرۈشكەنلىكلىرىنى ئېيتتى دېدى.ئارگېنتىنا، بىرازىلىيە، پاراگۋاي ۋە ئۇرۇگۋاي قاتارلىق دۆلەتلەر ئەزا بولغان جەنۇبىي ئامېرىكا ئورتاق بازىرى بىلەن ياۋروپا ئىتتىپاقى ئوتتۇرىسىدا پىكىر بىرلىكى ھاسىل قىلىنغان ئەركىن سودا كېلىشىمى مۇزاكىرەلىرى، بۇندىن 20 يىل بۇرۇن باشلانغان ئىدى. مەزكۇر كېلىشىم، تەرەپلەر ئوتتۇرىسىدا تاموژنا بېجىنىڭ كۆپ قىسمىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇشنى، جەنۇبىي ئامېرىكا ئورتاق بازىرى ياۋروپا ئىتتىپاقى دۆلەتلىرىنىڭ ئاپتوموبىل، ماشىنا، خىمىيە ۋە تېببىي مەھسۇلاتلىرىدىن ئېلىۋاتقان باج نىسبىتىنى چۈشۈرۈشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.كېلىشىم دائىرىسىدە ياۋروپا ئىتتىپاقى ۋە جەنۇبىي ئامېرىكا ئورتاق بازىرى ئوخشىمىغان يېزا ئىگىلىكى مەھسۇلاتلىرىدىن ئېلىنىۋاتقان يۇقىرى باج نىسبىتىنى تۆۋەنلىتىدۇ. جەنۇبىي ئامېرىكا ئورتاق بازىرىغا ئەزا دۆلەتلەر ياۋروپا ئىتتىپاقىغا، گۆش، توخۇ گۆشى ۋە شېكەر قاتارلىق مەھسۇلاتلارنى تېخىمۇ ئاسان ساتالايدۇ.خەتكۈچ: ئارگېنتىنا , جەنۇبىي ئامېرىكا ئورتاق بازىرى |
ئەلپىدا ئۇچۇر تورى 12935 نومۇرلۇق ئۇچۇرئائىلە خىزمەتچىلىكىدىن خىزمەت ئىزدەيمەنرايون: يوللانغان ۋاقتى: 2016106 14:26:10مەن خوتەن شەھىرىدىن ئۆزۈمگە ماس كەلگۈدەك خىزمەت ئىزدەيمەن. بالىلار يەسلىسىدىن ياكى ئائىلە خىزمەتچىلىكىدىن بولسۇن، بالا باققۇچۇلۇق خىزمىتىدىن بولسۇن قانداق خىزمەت بولسا ھۆددىسىدىن ئۇبدان چىقالايمەن. ئۆزۈم ئۇچۇق يۇرۇق، توي قىلغان، ئەخلاقىم ياخشى بىرنچى ئارتۇقچۇلۇقۇم قولۇم قىيىق ئەمەس، يالغان ئېيتمايمان، سەمىمى راستچىل ئۆيىڭىزدە قانداق خىزمەتكە بۇيرىسىڭىز ھۆددىسىدىن ئۇبدان چىقالايمەن. خىزمەتچىگە ئېھتىياجلىق بولسىڭىز تېزدىن مەن ئالاقىلىشىڭ. 18016938413ئالاقىلەشكۈچى:مەنئـۈندىدار:18016938413ئالدىنقىسى: مىھرىگويا ئائىلە مۇلازىمەتچىلىكىكېيىنكىسـى: يەتتە بۇلاق گىلەم يۇيۇش مەركىزى |
7 2021 09:02نۇر سۇلتان. قازاقپارات ق ر ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىگىنىڭ ءتوراعاسى قايرات كەلىمبەتوۆ موبيلدى اۋدارىمدار بويىنشا تۋىنداعان ماسەلەگە پىكىر ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.قازىر قازاقستاندا ءموبيلدى اۋدارىمدار جونىندە قىزىق جاعداي بولىپ جاتىر. ءسىز ۇلتتىق بانكتىڭ بۇرىنعى ءتوراعاسى رەتىندە جاڭا تەحنولوگيالىق ينفراقۇرىلىمنىڭ قالىپتاسقانىن كوردىڭىز. ەندى ەلەكتروندىق ءاميانداردى باقىلاۋدى كۇشەيتۋگە قالاي قارايسىز؟، دەپ سۇرادى حابار تەلەارناسىنداعى ۇلتتىق مۇددە باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى ەرلان بەكحوجين سپيكەردەن.مۇندا ەكى ءساتتى اتاپ ءوتۋ قاجەت. ءبىر جاعىنان، ءبىز موبيلدى اۋدارىمداردى ىنتالاندىرۋىمىز كەرەك. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، جاڭا ەكوجۇيە پايدا بولدى، سونىڭ ارقاسىندا كۇندەلىكتى ومىردە كوممۋنالدىق شىعىنداردى تولەپ، كينوتەاترلار مەن دۇكەندەردە تولەم جاسايتىن قازاقستان ازاماتتارى عانا ەمەس، كاسىپكەرلەر دە مۇنى بيزنەسىن جۇرگىزۋگە قولدانا باستادى. مەنىڭ ويىمشا، مۇندا قولما قول تولەمگە نەگىزدەلگەن ەكونوميكادان ونلاين تولەمگە كوشكەن توڭكەرىس بولىپ جاتقانىن ايتۋ كەرەك. ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر سيفرلاندىرۋ جارىسىن باستادى. بۇل پروتسەستى توقتاتۋعا بولمايدى، بۇل ەل ءۇشىن وتە ماڭىزدى ءارى قاجەتتى پروتسەسس، دەدى قايرات كەلىمبەتوۆ باعدارلاما ەفيرىندە.اگەنتتىك ءتوراعاسىنىڭ ايتۋىنشا، سالىق سالۋ ماسەلەسى تۋىنداعان جاعدايدا قارجى رەتتەۋشىمەن، ۇلتتىق بانكپەن جانە تىكەلەي وسى نارىقتىڭ قاتىسۋشىلارىمەن ەكوجۇيەنى دامىتۋعا زيان كەلتىرمەي كەلىسۋ قاجەت.مەنىڭ جەكە كوزقاراسىم قازىرگى كەزەڭدە ەكوجۇيەنىڭ دامۋىن ىنتالاندىرۋ قاجەت شىعار. سودان كەيىن جالپىمەملەكەتتىك سيفرلىق ەكوجۇيەنىڭ ءبىر بولىگىنە اينالاتىن، قانداي دا ءبىر سالىق سالۋ ماسەلەسى كوتەرىلەتىن جانە بۇل ازاماتتارىمىز بەن كاسىپكەرلەرىمىزدى مازالامايتىن كەزەڭ ءسوزسىز، تابيعي جولمەن ءوزى كەلەدى، دەدى ق. كەلىمبەتوۆ. |
100 جاڭا ەسىم: جوبا قاتىسۋشىلارىنان ءوتىنىم قابىلداۋ باستالدى1902 4 پىكىر 30 قىركۇيەك, 2019 ساعات 16:09ەرتەڭنەن باستاپ 100 .. سايتىندا قازاقستاننىڭ 2019 جىلعى 100 جاڭا ەسىمى: جاس قازاقستاندىقتاردىڭ تابىس تاريحى جوباسىنا وتىنىمدەر قابىلداۋ باستالادى. بۇل تۋرالى بۇگىن ەلوردادا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا ءمالىم بولدى.بۇل تۋرالى بۇگىن ەلوردادا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا ءمالىم بولدى.اتاپ ايتقاندا، قر اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىن وتكەن جىلدارداعى ەڭ بەلسەندى جەڭىمپازداردان تۇراتىن بيۋرو 100 كومانداسى قولداۋ جاساۋدا. ولار بايقاۋعا ەڭ لايىقتى ۇمىتكەرلەردى ىزدەستىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ بارلىق ايماقتارىنا بارۋدى كوزدەيدى. كوماندا الەۋمەتتىك جەلىلەردەن جوبا قاتىسۋشىلارىن ىزدەۋدىڭ بارلىق كەزەڭدەرىن كورسەتەدى.ۇلكەن جوبانى باستاعالى جاتىرمىز. وزدەرىڭىز جاقسى بىلەسىزدەر، وسىدان ەكى جىل بۇرىن ەلباسى رۋحاني جاڭعىرۋ اتتى باعدارلاماسىنا باستاماشىلىق ەتتى. وسى ورايدا سونىڭ اياسىندا 100 جاڭا ەسىم جوباسىنىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىن باستاماقپىز. بۇل جوبا قوعامنىڭ دامۋىنا ءوزىنىڭ ۇلكەن ىقپالىن تيىگىزىپ كەلەدى، سوندىقتان ونى جالعاستىرۋعا بەل بۋدىق، دەدى قر اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى داۋرەن اباەۆ.ۆەدومستۆو باسشىسى 100 جاڭا ەسىم جوباسى تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ەلىمىزگە وڭ ىقپالىن تيگىزگەن ازاماتتاردى ناسيحاتتاۋ، ولاردىڭ ەڭبەك تاجىريبەسىن تانىستىرۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلعانىن ەسكە سالدى.ەكى جىلدىڭ ىشىندە 5 مىڭعا جۋىق ادام قاتىستى. بۇل تۇرعىدا جوبا اياسىندا ەكى ميلليونعا جۋىق قازاقستاندىق داۋىس بەردى، دەدى د. اباەۆ.جوبا 2019 جىلى جاستار جىلىنا ارنالادى. قاتىسۋعا 39 جاسقا دەيىنگى ادامدار قاتىسا الادى. وسى ورايدا عىلىم، قوعام، مەديتسينا، بيزنەس، مادەنيەت جانە سپورت سالاسىنداعى ناقتى جەتىستىككە جەتكەندەردىڭ وتىنىمدەرى قارالاتىن بولادى.رۋحاني جاڭعىرۋ قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتى كوممەرتسيالىق ەمەس اق باسقارما توراعاسى كەمەلبەك ويشىباەۆتىڭ سوزىنە قاراعاندا، قاتىساتىن ادامدار 100.. سايتىندا ساۋالنامانى تولتىرۋى قاجەت. قاتىسۋشى سەنىمدى ءارى ناقتى اقپارات بەرۋگە مىندەتتەلەدى. بارلىق وتىنىمدەر مودەراتسيادان ءوتىپ، كەيىن سايتتا جاريالانىپ، جەلىدە داۋىس بەرۋگە رۇقسات الادى. سونىمەن قاتار، بەلگىلى قوعام جانە مادەنيەت قايراتكەرلەرى، سپورت جانە بيزنەس وكىلدەرىنەن تۇراتىن قازىلار القاسىنىڭ قاراۋىنا ۇسىنىلادى.جوبا اياسىندا وتىنىمدەردى قابىلداۋ 1 قازاننان باستاپ 20 قازانعا دەيىن جالعاسادى، دەدى ك. ويشىباەۆ.جوبانىڭ رەسمي سايتىندا قالاعان ۇمىتكەرگە داۋىس بەرۋ ءۇشىن ونلاين تىركەلىپ، ەلەكتروندى پوشتا كورسەتىلۋى كەرەك. بەلگىل بولعانداي، جوبانىڭ ناتيجەلەرى بيىل جەلتوقسان ايىندا ەلباسىنىڭ قاتىسۋىمەن وتەتىن تانىستىرىلىمدا جاريالانادى.بۇدان بۇرىن حابارلانعانداي، بيىل اقپان ايىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ 100 جاڭا ەسىم جوباسىنىڭ ارى قاراي جالعاساتىنىن ايتقان بولاتىن.قانات بىرلىكۇلى 28453زىكىريا زامانحانۇلى 37564 |
ھەمجىنىسلار ھەمجىنىسلار ئوخشاش جىنىس ياكى جىنس ئەزالىرى ئارىسىدىكى رومانتىك جەلپ قىلىش ، جىنسىي جەلپ قىلىش ياكى جىنسىي ھەرىكەت. جىنسىي يۆنىلىش بولۇش سۈپىتى بىلەن ، ھەمجىنىسلار ئوخشاش جىنىسلىقلارغا نىسبەتەن ھېسسىيات ، رومانتىك ۋە ياكى جىنسىي جەلپ قىلىش كۈچىنىڭ مەڭگۈلۈك ئەندىزىسى. ئۇ يەنە ئاشۇ جەلپ قىلىش كۈچى ، مۇناسىۋەتلىك ھەرىكەتلەر ۋە بۇ مەنزىرىگاھلاردىن ئورتاق بەھرىلىنىدىغان باشقىلار توپىغا ئەزا بولۇشنى ئاساس قىلغان ئادەمنىڭ كىملىك تۇيغۇسىنى كۆرسىتىدۇ.ھەمجىنىسۋازلىق ۋە يات جىنىسلىق بولۇش بىلەن بىللە ، ھەمجىنىسلار يات جىنىسلىق ھەمجىنىسلارنىڭ داۋاملىشىشى ئىچىدىكى جىنسىي يۆنىلىشنىڭ ئۈچ ئاساسلىق تۈرىنىڭ بىرى. ئالىملار جىنسىي يۆنىلىشنىڭ كونكرېت سەۋەبىنى تېخى بىلمەيدۇ ، ئەمما ئۇلار بۇنىڭ ئىرسىيەت ، ھورمون ۋە مۇھىت تەسىرىنىڭ مۇرەككەپ ئۆزئارا تەسىر قىلىشىدىن كېلىپ چىققانلىقىنى نەزەرىيە قىلىدۇ ۋە ئۇنى تاللاش دەپ قارىمايدۇ. گەرچە جىنسىي يۆنىلىشنىڭ سەۋەبى توغرىسىدا ھېچقانداق بىر نەزەرىيە تېخى كەڭ قوللاشقا ئېرىشەلمىگەن بولسىمۇ ، ئالىملار بىئولوگىيىلىك ئاساس قىلىنغان نەزەرىيىلەرنى ياقتۇرىدۇ. ئىجتىمائىي يۆنىلىشكە ، بولۇپمۇ ئەرلەرگە قارىغاندا جىنسىي يۆنىلىشنىڭ ئىجتىمائىي ، بىئولوگىيىلىك سەۋەبلىرىنى قوللايدىغان پاكىتلار خېلى كۆپ. بالا تەربىيىلەش ياكى بالىلىق دەۋرىدىكى كەچۈرمىشلەرنىڭ جىنسىي يۆنىلىشتە رول ئوينايدىغانلىقىنى ئىسپاتلايدىغان ماھىيەتلىك پاكىت يوق. بەزى كىشىلەر ھەمجىنىسلارنىڭ پائالىيىتىنى تەبىئىي ئەمەس دەپ قارىسىمۇ ، ئىلمىي تەتقىقات شۇنى ئىسپاتلىدىكى ، ھەمجىنىسلار ئىنسانلارنىڭ جىنسىي تۇرمۇشىدىكى نورمال ۋە تەبىئىي ئۆزگىرىش بولۇپ ، ئۆزىدە پاسسىپ پىسخىكىلىق تەسىرنىڭ مەنبەسى ئەمەس. جىنسىي يۆنىلىشنى ئۆزگەرتىشتە پىسخىكىلىق ئارىلىشىشنى قوللايدىغان دەلىلئىسپاتلار يېتەرلىك ئەمەس.ھەمجىنىسلارغا ئەڭ كۆپ ئۇچرايدىغان سۈپەتلەر ئاياللار ئۈچۈن ھەمجىنىسلار ، ئەرلەر ھەمجىنىسلار ، ئەمما ھەمجىنىسلار دېگەن بۇ سۆز ھەم ھەمجىنىس ئاياللار ۋە ئەرلەرنىمۇ كۆرسىتىدۇ. ھەمجىنىسلار ياكى ھەمجىنىسلارنىڭ نىسبىتى ۋە ئوخشاش جىنىسلىق رومانتىك مۇناسىۋەتتە بولغان ياكى ئوخشاش جىنىسلىقلارنىڭ جىنسىي كەچۈرمىشلىرىنى باشتىن كەچۈرگەن كىشىلەرنىڭ نىسبىتى تەتقىقاتچىلارنىڭ ھەر خىل سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئىشەنچلىك مۆلچەرلىشى تەس ، بۇنىڭ ئىچىدە نۇرغۇنلىغان ھەمجىنىسلار ۋە لېسبىيەلىكلەر يوق. ئوچۇقئاشكارە بىر تەرەپلىمە قاراش ياكى يات جىنىسلىقلارغا ئوخشاش كەمسىتىش سەۋەبىدىن. گەرچە باشقا ھايۋانلاردا ھەمجىنىسلارنىڭ يۆنىلىشى كۆرۈنەرلىك كۆرۈلمىگەن بولسىمۇ ، ھەمجىنىسلارنىڭ ھەرىكىتى نۇرغۇن ئىنسان بولمىغان ھايۋان تۈرلىرىدىمۇ خاتىرىلەنگەن.نۇرغۇن ھەمجىنىسلار ۋە ھەمجىنىسلار ئوخشاش جىنىسلىق مۇناسىۋەتتە ، گەرچە 2010يىللىرىدىن باشلاپلا نوپۇس تەكشۈرۈش شەكلى ۋە سىياسىي شارائىت ئۇلارنىڭ كۆرۈنۈشچانلىقى ۋە تىزىملىكىنى ئاسانلاشتۇردى. بۇ مۇناسىۋەتلەر موھىم پسىخولوگىيىلىك جەھەتتىن يات جىنىسلىق مۇناسىۋەتكە باراۋەر. ھەمجىنىسلار مۇناسىۋىتى ۋە قىلمىشلىرى خاتىرىلەنگەن تارىختا ، ئۇلارنىڭ شەكلى ۋە يۈز بەرگەن مەدەنىيىتىگە ئاساسەن ، خاتىرىلەنگەن تارىختا ئالقىشقا ئېرىشتى ، شۇنداقلا ئەيىبلەندى. 20ئەسىرنىڭ ئاخىرىدىن باشلاپ ، ھەمجىنىسلار ئۈچۈن ئەركىنلىك ۋە باراۋەرلىككە قارشى دۇنيا مىقياسىدا ھەرىكەت بولدى ، جۈملىدىن مەكتەپتە ھەمجىنىس بالىلارنى قوغداش ئۈچۈن بوزەك قىلىشقا قارشى تۇرۇش قانۇنى يولغا قويۇلدى ، كەمسىتىشكە كاپالەتلىك قىلمايدىغان قانۇن ، ھەربىي خىزمەتتە باراۋەر بولۇش قاتارلىقلار بار. ، ساقلىقنى ساقلاشقا باراۋەر ئېرىشىش ، بېقىۋېلىش ۋە ئاتائانىغا باراۋەر بولۇش ۋە نىكاھ باراۋەرلىكى ئورنىتىش.:...?ھەمجىنىسلار153738 دىن ئېرىشكەنبۇ بەتنى 8 ئاپرېل 2022 ئاخىرقى قېتىم 01:25 دا ئۆزگەرتكەن. |
مەنبەسى : يارپ تورىيوللىغۇچى : يارپۋاقتى : 20170717كۆرۈلىشى :ئاۋسترالىيەلىك ساياھەتچى بەدىنىگە گۈل چېكىش جەريانىدا ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملاندىئاۋسترالىيە سەھىيە تارماقلىرى ئاۋسترالىيەلىك بىر ساياھەتچىنىڭ ھىندونېزىيەنىڭ داڭلىق ساياھەت ئورنى بولغان بالى ئارىلىدا، بەدىنىگە گۈل چېكىش سەۋەبى بىلەن ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغان بولۇشى مۇمكىنلىقىنى ئېيتتى.غەربىي ئاۋسترالىيە سەھىيە تارمىقى بارلىق يۇقۇملىنىش مەنبەسى ئىسپاتىنىڭ ھەممىسى بىمار نىڭ بالى ئارىلىدىكى بەدەنگە گۈل چېكىش كەچۈرمىشىدۇردەپ كۆرسەتتى، ئەمما بىمارنىڭ تەپسىلىي مەلۇماتىنى ئاشكارىلىمىدى.سەھىيە تارمىقى بالىي ئارىلىدا بەدەنگە گۈل چەككەنلىكى كىشىلەر بولسا تەكشۈرتۈشنى قوبۇل قىلىش تەكلىپىنى بەردى.غەربىي ئاۋسترالىيە شتاتى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە كونترول قىلىشنى بۆلۈپ باشقۇرۇش ئەمەلدارى پائۇل ئامستروڭ:بۇ بىر مىسال شۇنى ئىسپاتلايدۇكى، چەتئەلدىكى مۇشۇنىڭغا ئوخشاش پائالىيەتلەر ساغلاملىققا ھەقىقەتەنمۇ ئېغىر تەھدىتنى پەيدا قىلىدۇدەپ كۆرسەتتى.سەھىيە تارماقلىرى، ئادەم بەدىنىدىن تۆشۈك ئېچىشمۇ ئوخشاشلا خەتەرنى قوبۇل قىلىدۇ، ئاسانلا جىگەر ياللۇغى ۋىرۇسىدىن يۇقۇملىنىدۇدەپ مۇئەييەنلەشتۈردى.فرانسىيە ئاخبارات ئاگېنتلىقى ھىندونېزىيە ھۆكۈمىتىنىڭ سانلىق مەلۇماتىغا ئاساسەن، بۇلتۇر بالى ئارىلىدىكى ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغانلار سانى زور دەرىجىدە كۆپەيگەن، يۇقۇملىنىش مىسالى بۇلتۇرقىغا قارىغاندا 19 كۆپەيگەنلىكىنى ئېلان قىلدى.ئالدىنقىسى : يانفون بىلەن ئەيدىز كىيىنكىسى : ئەيدىز كېسىلىدىن مۇداپىئەلىنىشتە دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك كىچىك ھالقىلار |
مۇقيات ادامدار الەۋمەتتىك جارناما باش بەت تارباعاتاي اقپارات تورابى 3.2جولدانعان ۋاقىتى : 2018528 13:38:07نوبەل سيلىعىنىڭ يەگەرى شەللينگتون مىناداي تاجىريبە جاساعان: مايمىلدىڭ ءبىر قولىنداعى سەزىنۋ نەرۆ تامىرىن قيىپ تاستاعاندا الگى مايمىلدىڭ قولى قوزعالۋدان قالعان. ارەكەتتى مەڭگەرەتىن نەرۆتەرى بۇلىنبەگەن، اقاۋسىز جاعدايدا مۇنداي بولۋى ادامدى تاڭداندىرادى. شەللينگتون وسىدان كەيىن: بۇل ۇلكەن مي قىزمەت قابىلەتىنىڭ مۇلتىكسىز ەمەس ەكەندىگىن تۇسىندىرەدى، جالاڭ ارەكەتتى عانا مەڭگەرەتىن نەرۆتەرگە سۇيەنىپ، بەرىلگەن بۇيرىقتى اتقارتۋعا بولمايدى دەگەنگە سەندى. سەزىنۋشى ورگان سەزىنۋ نەرۆتەرى ۇلكەن مي جۇلىنى ارەكەتتى مەڭگەرەتىن نەرۆتەر سايكەستىرۋشى ورگان وسى ءبىر ءبۇتىن رەفلەكستىك دوعا اقاۋسىز بولىپ، بۇلىنبەگەن كەزىندە عانا ۇلكەن مي قول مەن اياق ارەكەتىن مەڭگەرە الادى دەپ قارادى.كولۋمبيا ۋەنيۆەرسيتەتىنىڭ تاۋب ەسىمدى وقىتۋشىسى شەللينگتوننىڭ بۇل تاجىريبەسىن قايتالاي جاساپ، وعان ۇستەمە ءبىر باسقىشتى قوسادى، ياعني مايمىلدىڭ ءبىر قولىنىڭ سەزىنۋ نەرۆ تامىرىن كەسىپ تاستاعاننان كەيىن، ول مايمىلدىڭ ساۋ قولىن دا ەندى قايتىپ قوزعالا الماستاي ەتىپ، وراعىشپەن تاڭىپ قويادى. تاۋب: مايمىل قارنى اشقاندا،ءسىرا،قارنى قاتتى اشقان كۇندە دە الگى سەزىنۋ نەرۆتەرى قيىلعان قولىن قوزعاي الماسا، وندا، بۇل مايمىلدىڭ شىنىمەناق قولىن قوزعاۋعا امالسىز قالعاندىعىن، جالقاۋلانۋ سياقتىلاردىڭ وعان سەبەپ بولا المايتىندىعىن دالەلدەيدى دەپ ويلايدى. ناتيجەدە، مايمىل جارالى قولىن قوزعاعان ەدى.تاۋب جالعاستى تاجىريبە جاسايدى. بۇل رەت ول مايمىلداردى ەكى گرۋپپاعا ءبولىپ: ءبىرىنشى گرۋپپادا بۇتىندەي شەللينگتوننىڭ ءتاسىلىن قولدانىپ، مايمىلدىڭ ءبىر قولىنىڭ سەزىنۋ نەرۆ تامىرلارىن قيىپ تاستايدى،ءبىراق، ساۋ قولىن بايلامايدى؛ ەكىنشى گرۋپپادا مايمىلدىڭ قوس قولىنىڭ سەزىنۋ نەرۆ تامىرىن بىردەي قيىپ تاستايدى. ال، ناتيجەدە، جالعىز قولىنىڭ سەزىنۋ نەرۆ تامىرى قيىلعان مايمىل سىڭار قولدىعا اينالسا، ەكى قولىنىڭ سەزىنۋ نەرۆ تامىرى بىردەي قيىلعان مايمىل، ەكى قولىن دا، مۇلدەم،ەمىنەركىن ارەكەتكە كەلتىرگەن.امالياتتىڭ ءوزى ەڭ جاقسى دالەل. سەزىنۋ نەرۆتەرى جوق بولسا دا، مايمىلدىڭ قولى بۇرىنعىداي ەركىن ارەكەت جاساي العان. دەمەك، ماسەلە، قولىنان كەلمەيتىندىگىندە ەمەس، قايتا قۇلشىنۋدى قالاماعاندىعىندا. ۋاقىت ۇزارا كەلە، ۇلكەن مي تابيعي تۇردە بۇعان داعدىلانىپ قالادى، وسىلايشا، مەزەتتىك سالدانۋ، ماڭگىلىك سالدانۋعا وزگەرگەن. تاۋب كەيىن كەلە مۇنداي دەرتكە داعدىسى سەبەبىنەن جارامسىزدانۋ دەپ ات قويدى.تاۋب بۇل قاعيداسىن سالدانعان ناۋقاستاردى ەمدەۋگە پايدالاندى، ول شەكتەۋجەتەكتەۋدەي داۋالاۋ ءادىسىنىڭ كومەگىندە كوپ جىلدار سالدانعان ناۋقاستاردى ەمدەپ، قالپىنا كەلۋدەن، مۇلدە، ءۇمىت جوق دەپ قارالعان اۋرۋلارعا ەركىن ارەكەتتەنەتىن يقۋات باعىشتادى.ۇلكەن ميدى ءتۇسىنۋ وڭايعا تۇسپەيدى. ونى بەينەلەۋ ءۇشىن شىعارىلعان ءتۇرلى تەڭەۋلەر بار، ماسەلەن،ۇلكەن ميدى توراپقا، سانسيفرلى مالىمەتتەر ساقتالاتىن قارا ساندىققا، ماشيناعا، عا، قاتتى ماگنيتتى تاباققا، ت. ب ۇقساتاتىندار بار. بۇلاردىڭ بارلىعى دا ۇلكەن مي قىزمەتىن تولىق، جانجاقتىلى سۋرەتتەپ بەرە المايدى، ونى، تەك، جالاڭ ءبىر قىرىنان عانا باقىلاۋ بولىپ، كەي كەزدەرى مۇنداي تۇسىنىكتەر ادامدى تىعىرىققا تىرەپ قويۋى دا مۇمكىن. ال، ەڭ ماڭىزدىسى ۇلكەن مي، ءتۇپ مانىنەن العاندا، پالەندەي ءبىر ماشينا ەمەس. قايتا ول وتە قاعىلەز، وزگەرىسكە يكەمدى كەلەدى.مي كلەتكالارىنىڭ ەڭبەگى ەرەن، ونەرى ۇستەم. ولار كورۋ تۇيسىگىنە قىزمەت وتەۋگە ابدەن توسەلگەن بولا تۇرا، ەگەر، كىمدەكىم ءوزىنىڭ كوزىن تاڭىپ الىپ، بەدەرلى ءارىپتى ەكى كۇن سيپالار بولسا، وندا ولار مۇنداي سەزىنۋ تۇيسىگىنىڭ ينفورماتسياسيگنالىنا تالداۋ جاساۋعا دا جاتىلا باستايدى، ماسەلەن، ءتىلىنىڭ ۇشىنا كۇردەلى ەلەكتر سيگنالىن تاسىمالدايتىن ەلەكتر ۇيەگىن قويسا، كوپ وتپەياق ناۋقاس ادام ۇلكەن ميدىڭ مۇنداي ينفورماتسياسيگنالعا تالداۋ جاساۋى ارقىلى كورۋ تۇيسىگىنىڭ قىزمەتىن تولىقتىرا تۇسەدى. دەمەك، كوز زاقىمعا ۇشىراسا دا، تەك، ۇلكەن مي اقاۋسىز بولسا بولعانى، دۇنيەنى انىق كورە الاسىز.ءار مينۋتسەكۋند سايىن ۇلكەن مي وزىندەگى قىزمەت تۇرلەرىن تەڭشەپ، جاڭالاپ وتىرادى. ول بارلىق مۇمكىندىكتى سىناقتان وتكىزىپ، قايتالاي تۇزەتىپ، مۇلتىكسىز بولۋدى تەكسەرىپ تۇرۋعا ادەتتەنگەن. ءبىر قولدى ارەكەتكە كەلتىرۋ ءۇشىن، ەكى رەتكى قۇلشىنىسى ساتسىزدىككە ۇشىراسا، جالعاستى بەسىنشى رەتكى تالپىنىستان كەيىن، ۇلكەن مي باسقالاي مۇمكىندىكتەردى ويلاستىرا باستايدى. ماسەلەن، قىمباتتى كلەتكالارىن قورعاي ءبىلۋ ءۇشىن، نازارىن ەندى ءبىر قولدى قوزعالتۋ ءۇشىن كۇش شىعارۋعا اۋدارادى.دەمەك، جاڭا قابىلەت، جاڭا داعدىنىڭ ۇلكەن ميدا تياناقتاپ قالۋى وڭايعا تۇسە قويمايدى. ۇلكەن مي كلەتكالارىن وزىنە قىزمەت ەتتىرۋ ءۇشىن، بارلىعى، بەينە، باسەكەگە تولى ەكولوگيالىق جۇيەدەگىدەي ءوز مۇمكىندىكتەرىن تولىق ايگىلەي ءبىلۋى كەرەك. كونە داعدىنى وزگەرتۋ اسا قيىن، دەگەنمەن مۇمكىندىك بولادى ەكەن، سىناپ كورۋگە ابدەن تاتيدى. تەك ۇلكەن مي وعان سەنىم ارتا بىلسە بولعانى.وقىرمان ورەسى جۋرنالىنىڭ 2017 جىلعى 5سانىناناۋدارعان سۇلتانقان ساعاتجان ۇلى |
13 قاڭتار 13:58نۇرسۇلتان. قازاقپارات الەمدىك داعدارىس بارلىق جانۇياعا اسەر ەتەرى حاق.اينالامىزدا قارىزدانقارىزعا باتىپ، ءوز داعدارىسىنان شىعا الماي جۇرگەن جاندار قانشاما؟ بىرىنشىدەن، الدىڭىزعا ماقسات قويا ءبىلىڭىز جانە ومىرگە وپتيميستىك كوزقاراسپەن قاراڭىز! ەشقاشان اقشا جوق! دەپ ايتپاڭىز. وسى كۇنگە تاۋبە دەپ، تومەندەگى قاعيدالاردى ۇستانىپ جۇرسەڭىز، داعدارىستىڭ ءسىزدى اينالىپ وتەرىنە سەنىڭىز!شىعىندى الدىنالا جوسپارلاڭىزشىعىندارىڭىزدى كۇندەلىكتى جوسپارلاۋ ءسىزدى جالىقتىرىپ جىبەرۋى مۇمكىن، ايتسە دە، بۇل دالاعا شاشىلعان ارتىق اقشانى ازايتۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى. بۇل ءتاسىل ارقىلى ويداجوقتا جاسالعان ساۋدا مەن ماقساتسىز جۇمسالعان قاراجاتتىڭ قاتارى سيرەيدى. ءارى وسى ادىسپەن اقشانىڭ باسىم بولىگى قايدا كەتەتىنىن ءبىلىپ وتىراسىز.الاتىن زاتتارىڭىزدى تىزىمدەپ الىڭىز. ۇيدە نە بار، نە جوعىن انىقتاپ، پاراققا جازىپ الىڭىز. عالامتور ارقىلى ساۋدا جاساۋدى ۇيرەنسەڭىز، تىپتەن جاقسى. سىزگە تەك ءبىراق رەت كومەگى تيەتىن زاتتاردى ساتىپ الماس بۇرىن ويلانىڭىز. |
ۇلتتىق بانك قارجى نارىعىن تۇراقتاندىرۋى ءتيىسبۇگىن ۇلتتىق بانكتەگىلەر تەڭگەنىڭ قۇنسىزدانۋىنا مۇناي باعاسىنىڭ ءتۇسۋى سەبەپ بولعانىن مويىندادى.بىراق دەۆالۆاتسيا بولادى دەپ قاۋىپتەنۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ جانجاعىن سابىرعا شاقىردى.ۇلتتىق بانك ءتول اقشامىزدىڭ قۇنسىزدانۋىنا ادەتتەگىدەي مۇناي باعاسى سەبەپ دەۋدەن جاباررەلى ڭىلماي وتىر. ويتكەنى قارا التىننىڭ قۇنى سوڭعى كۇندەرى شامامەن 10 دوللارعا ارزانداپ، باررەلى 61 دوللاردان ساتىلىپ جاتىر. دەسە دە، ۇلتتىق بانك تەڭگەنىڭ شامادان تىس ارزانداپ كەتۋىنە جول بەرمەيمىز دەپ سەندىرىپ وتىر.ۆاليۋتامىزعا قاۋىپ تونسە،ۇلتتىق بانك ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنتسيا جاساۋعا قۇقىلى ەكەنىن، ينتەرۆەنتسيانىڭ ىقپالى تەڭگەنىڭ جاعدايىن جارتى جىلعا عانا جاقسارتا الاتىنىن بىلەمىز. ال،تەڭگەنى السىرەتكەن مۇناي باعاسىنىڭ ارزانداۋىنا نە سەبەپ؟ساراپشىلار بۇعان امەريكانى كىنالاپ وتىر. ايتۋلارىنشا، نارىقتى جاۋلاۋ ءۇشىن اق ءۇي مۇناي ەكسپورتتاۋشى يران، ۆەنەسۋەلا سياقتى ەلدەرگە سانكتسيا سالىپ، ءوزى قارا التىندى شامادان تىس ءوندىرىپ جاتىر. ءتىپتى، ارتىق قور جينالىپ، باعا قۇلدىراپ كەتكەن. بۇلاي جالعاسا بەرسە، تەڭگە ءالى دە السىرەۋى مۇمكىن.قىركۇيەك ايىندا ۇزاق ۇزىلىستەن كەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق بانكى اقىرى جاعىمدى توسىن سىي جاسادى. ونىڭ ۆاليۋتا اكتيۆتەرى بىردەن 1 ميلليارد 188 ميلليون دوللارعا 12 ءوستى. بۇل ايقىن پروگرەسس. بىراق ساراپشىلار ءالى قۋانۋعا ەرتە دەپ وتىر. شىنىندا دا، وسى بەلگى بويىنشا 10 ميلليارد 783 ميلليون دوللار بۇل اكتيۆتەر سوڭعى رەت 2006 جىلدىڭ كوكتەمىندە، ياعني 13،5 جىل بۇرىن بولعان. اعىمداعى جىلعا كەلەتىن بولساق، بۇل اي سايىنعى ەڭ تومەنگى ءۇشىنشى ناتيجە.كوپ كوڭىلىندە دوللار باعاسىنىڭ ءوسۋىن توقتاتقانمەن، التىننان ۇتىلىپ قالدىق پا دەگەن كۇمان تۇر. سەبەبى باس رەتتەۋشى ءوزىنىڭ ۆاليۋتا اكتيۆتەرىن قاي كوزدەردەن تولىقتىرۋعا بولاتىندىعىن نەمەسە تولىقتىرىپ ۇلگىرگەنىن ءالى تۇسىندىرگەن جوق. وسى جولى ۇلتتىق بانك جاسىرىن شەشىم قابىلداماعاندا قيىن جاعدايعا دۋشار بولاتىن ەدى. التىننىڭ قورى قىركۇيەك ايىندا 18 ملرد 54 ملن دوللارعا دەيىن تومەندەدى 3،1. ۆاليۋتالىق اكتيۆتەردىڭ قارقىندى وسۋىنە بايلانىستى ۇلتتىق بانكتىڭ التىن رەزەرۆتەرىنىڭ جالپى كولەمى قىركۇيەك ايىندا 2،1 عا ارتتى.سونداياق سوڭعى جىلدارى العاش رەت ۇلتتىق بانك التىن رەزەرۆتەرى مەن رەسەيدىڭ ورتالىق بانكى قۇرامداس بولىكتەرىنىڭ وزگەرۋىنىڭ سينحروندى ديناميكاسىن جاساعانى بايقالادى. اقشالى التىننىڭ سوڭعىسى قىركۇيەكتە 1،5 عا تومەندەدى، ءابسوليۋتتى تۇردە 1 ملرد. 631 ملن.ۇلتتىق بانك سياقتى، بۇل شىعىندار ۆاليۋتالىق رەزەرۆتىڭ 0،8 عا نەمەسە 3 ملرد 471 ملن دوللارعا وسۋىمەن وتەلدى، ناتيجەسىندە رەسەيدىڭ حالىقارالىق رەزەرۆتەرى كۇزدىڭ العاشقى ايىندا 0،3 عا ارتىپ، 530 ملرد 923 ملن بولدى.نۇرسۇلتان، الماتى اقشا ايىرباستاۋ پۋنكتتەرىندەگى مالىمەتتەر بويىنشا دوللار باعاسى قىمباتتادى. ۇلتتىق بانكتىڭ قازىرگى ۇستانىمى تومەندەگىدەي: ەلدەگى باعا تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ۇلتتىق بانكتىڭ نەگىزگى باسىم مىندەتى بولىپ قالۋدا. 20192021 جىلدارعا ينفلياتسيانىڭ نىسانالى ءدالىزى 46 پايىز اۋقىمىندا بەلگىلەنگەن. قىركۇيەك ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جىلدىق ينفلياتسيا 5،3 پايىز دەڭگەيىندە بولدى. جەمىس پەن كوكونىس باعاسىنىڭ ماۋسىمدىق تومەندەۋىنە قاراماستان دەفلياتسيالىق پروتسەستەر بايقالمادى. ازىقت ۇلىك تاۋارلارىنىڭ باعاسى جىلدىق ماندە 9،1 پايىزعا ءوسىپ، ينفلياتسياعا بارىنشا كوپ ۇلەس قوسۋىن جالعاستىرۋدا، دەدى ەسجان ءبىرتانوۆ بۇگىن الماتىدا جۋرناليستەرمەن كەزدەسكەن كەزدە. .ءبىرتانوۆتىڭ ايتۋىنشا،بيۋدجەتتىك الەۋمەتتىك شىعىستاردىڭ ءوسۋى نەگىزگى پروينفلياتسيالىق فاكتور بولىپ تابىلادى. ونىڭ ينفلياتسياعا قوسقان ۇلەسى 0،5 پايىزدىق تارماققا باعالانادى. باسقا فاكتورلاردىڭ ىشىندە ازىقت ۇلىككە الەمدىك باعانىڭ جوعارىلاۋىن، ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتىڭ ءوسۋىن جانە تولەم بالانسىنىڭ اعىمداعى شوتىنىڭ ناشارلاۋىن اتاپ وتۋگە بولادى.ءبىزدىڭ باعالاۋىمىزشا، ينفلياتسيا بيىلعى جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا نىسانالى ءدالىزدىڭ جوعارى شەكاراسىنا جاقىن 5،75،8 پايىز دەڭگەيىندە قالىپتاساتىن بولادى. ينفلياتسيا بويىنشا ماقساتتى باعدارعا قول جەتكىزۋ جانە تەڭگەلىك اكتيۆتەرگە سۇرانىستى ارتتىرۋ ءۇشىن 9 قىركۇيەكتە ۇلتتىق بانك بازالىق مولشەرلەمەنى 9دان 9،25 پايىزعا دەيىن كوتەردى، دەدى ۇب توراعاسىنىڭ ورىنباسارى.تاۋەلسىز قارجىگەر ەسەت بۋتين اقشا ايىرباستاۋ پۋنكتەرى شەكتى دالىزدەن جوعارى باعادا ساتقانىن بايقاعانىن ايتادى.تەڭگە باعامىن ۇسىنىس پەن سۇرانىس انىقتايدى. سوندىقتان الىپساتارلاردىڭ ءرولى باسىم. باس بانك ادەتتەگىدەي قول قۋسىرىپ وتىر. ينتەرۆەنتسيا جاسادى. بىراق ونىڭ پايداسى شامالى بولىپ تۇر. جىل سوڭىنا دەيىن دوللاردىڭ وسەتىنى انىق. سىرتقى فاكتورلاردىڭ اسەرىنەن، اقش دوللارى 400 تەڭگەدەن اسىپ جىعىلۋى مۇمكىن دەيدى ول بىزبەن اڭگىمەسىندە.وسى رەتتە ساراپشىلاردىڭ پىكىرى ەكىگە ءبولىنىپ وتىر. ەكىنشى توپ دوللار 387390عا دەيىن بارۋى مۇمكىن، بىراق 400دەن ءارى اسپايدى دەگەن ويعا باسىمدىق بەرەدى. جاعداي ۋشىعار بولسا،بيۋدجەتىن مۇنايدان تۇسكەن پايدامەن جاۋىپ وتىرعان قازاقستان تىعىرىققا تىرەلۋى مۇمكىن ەكەنى ايدان انىق.سوندىقتان، الداعى بىرەر اپتادان سوڭ ۇكىمەت تاعى ۇلتتىق قورعا اۋىز اشۋعا ءماجبۇر بولادى دەيدى ساراپشىلار.ءتول اقشامىز دوللارعا شاققاندا 400 تەڭگەگە ارزانداسا، ۇلتتىق بانك ينتەرۆەنتسيا جاساپ، قارجى نارىعىن تۇراقتاندىرۋى ءتيىس جانە جاعدايمەن حالىقتى حاباردار ەتۋى ءتيىس. |
24 قازان, 17:23:5524 قازان , 17:23:5520 قىركۇيەك, 2021 ساياسات وزگەرتۋۇلىبريتانيا, اقش جانە اۆستراليا اراسىنداعى جاڭا قاۋىپسىزدىك كەلىسىمىنە بايلانىستى داۋ تۋىپ, فرانسيا اۆستراليانى ايىپتادى.اۆستراليا اتومدىق سۇڭگۋىر كەمەلەر تۋرالى كەلىسىمىنە قول قويعاننان كەيىن فرانسيا اۆستراليانى ءوزارا كەلىسىمدى بۇزدى دەپ اشۋلاندى.ال, ۇلىبريتانيا پرەمەرمينيسترى بوريس دجونسون فرانسياعا كەلىسىمنەن الاڭدايتىن ەشتەڭە جوق ەكەنىن ايتتى.بىراق فرانسيا قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ۇلىبريتانيالىق ارىپتەسىمەن وسى اپتادا لوندوندا كەزدەسۋى توقتاتىلدى.بەيجىڭنىڭ وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندەگى ىقپالىنا قارسى تۇرۋ ارەكەتى رەتىندە وتكەن اپتادا ۆاشينگتون, لوندون جانە كانبەررا اراسىندا كەلىسىمى جاسالعان. الايدا, بۇل كەلىسىم اۆستراليا مەن فرانسيا اراسىندا 2016 جىلى بولعان سۇڭگۋىر كەمە جاساۋ تۋرالى 37 ميلليارد دوللارلىق مامىلەنى اياقتاتپاق.فرانسيا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى جانيۆ لە دريان بۇل وداقتاستار مەن سەرىكتەستەر اراسىنداعى جول بەرىلمەيتىن مىنەزقۇلىق بولىپ ەسەپتەلەتىنىن جەتكىزدى جانە تۋ سىرتتان ۇرىلعان پىشاق دەپ سيپاتتادى.فرانسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون ۆاشينگتون مەن كانبەرراداعى فرانسۋز ەلشىلەرىن شاقىرتىپ الۋعا بۇيرىق بەردى. بۇل وداقتاستار اراسىندا بۇرىن سوڭدى بولماعان قادام.ال, بۇۇ باس اسسامبلەياسىنا قاتىسۋ ءۇشىن نيۋيورككە ۇشىپ بارا جاتقان بوريس دجونسون اعىلشىنفرانسۋز قارىمقاتىناستارى السىرەمەيتىنىن ايتىپ, وداققا الاڭداماۋ كەرەك دەدى.؛سونىمەن قاتار, اۆستراليا تاراپى دا كەلىسىمىن قورعادى.اۆستراليا پرەمەر ءمينيسترى سكوتت مورريسون كانبەررانىڭ ءپاريجدى ساتىپ كەتۋى تۋرالى ايىپتاۋلارعا قارسى شىقتى. ول حالىقتىڭ سالىعىنان تولەنەتىن قىمبات مامىلەنىڭ شارتتارى بويىنشا, كەلىسىم كەزكەلگەن ۋاقىتتا بۇزىلاتىنىن پاريج ءبىلۋى كەرەكتىگىن ايتتى.بۇل كەلىسىم اۆستراليانى الەم بويىنشا اتومدىق سۋاستى كەمەلەرى بار جەتىنشى ەلگە اينالدىرادى.ايتا كەتەيىك, كەلىسىمىنە سايكەس, وداقتاستار كيبەر مۇمكىندىكتەرىن, جاساندى ينتەللەكت جانە باسقا دا تەڭىز استى تەحنولوگيالارىن ءوزارا بولىسەدى. قاۋىپسىزدىك كەلىسىمىنە ؛قول قويىلعاننان كەيىن قىتايدىڭ مەملەكەتتىك گازەتى اۆستراليا بەيجىڭنىڭ يادرولىق سوققىسىنىڭ نىساناسىنا اينالۋى مۇمكىن ەكەنىن مالىمدەگەن.ىلمەك سوزدەر: قىتاي اقش ۇلىبريتانيا اۆستراليا22 قازان 3041 |
پاندەمياداعى پىكىرتالاس پلاتفورماسى يمپورتتىق ازىقت ۇلىككە تاۋەلدى ەكەنىمىزدى كورسەتتىجۋىردا ءىرى بيزنەس پەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى قاتىستىرا وتىرىپ، ەلىمىزدەگى تۇراقتى دامۋ ماسەلەلەرىن تالقىلايتىن ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جانە بيزنەس پىكىرتالاس پلاتفورماسى ءوز جۇمىسىن باستادى.ونلاينالاڭنىڭ العاشقى جيىنىندا قالا مەن اۋىلدىڭ الەۋمەتتىكەكونوميكالىق دامۋى اراسىندا 2،7 ەسە الشاقتىق بار ەكەنى باياندالىپ، 19 سالدارىنان ايلارعا سوزىلعان كارانتين ەلدەگى ازىقت ۇلىك نارىعىنا قانشالىقتى اسەر ەتكەنى تۋرالى ساۋالعا ساراپشىلار جاۋاپ بەردى. ويتكەنى، جاھاندىق پاندەميا كەزىندە ازىقت ۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى دە دەنساۋلىقتى ساقتاۋ ىسىمەن جاعالاسىپ، الدىڭعى كەزەككە شىقتى. قىسقاسى، باقتا، بيزنەس قاۋىمداستىق پەن ۇەۇ سەكتورىندا ورنىقتى دامۋ ماسەلەلەرىن كوتەرۋدى كوزدەيتىن بۇل يدەيا بۇۇ ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىن تانىمال ەتۋگە، سونداياق مەملەكەت پەن قوعام نازارىن ەكولوگياعا اۋدارۋعا، ادام قۇقىقتارى، جەرگىلىكتى كاسىپكەرلىكتى قولداۋ، بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى، حالىقارالىق ارىپتەستىكتى دامىتۋ ماسەلەلەرىنە جۇمىس ىستەيدى.ايتقانداي، جوباعا حالىقارالىق ۇيىمى، جاسىل ەكونوميكا جانە دى دامىتۋ كواليتسياسى، قازاقستان ايەلدەرىنىڭ اگرارلىق وداعى جانە قازاقستان ەرىكتىلەرى اليانسى قوعامدىق بىرلەستىكتەرى توبى قۇرعان قازاقستانداعى ودم2030 قوعامدىق ينستيتۋتى مۇرىندىق بولىپ وتىر. العاشقى ونلاينجيىن جوعارىدا اتاپ وتكەندەي، ازىقتۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە قول جەتكىزۋگە بيزنەسقاۋىمداستىقتى تارتۋ تاقىرىبىنا ارنالدى. الدىمەن ءسوز العان قازاقستانداعى ودم2030 قوعامدىق ينستيتۋتىنىڭ باسشىسى ءلاززات اسقاروۆا سوڭعى دەرەكتەرگە سايكەس، الەمدە 821 ملن ادامنىڭ تويىپ تاماقتانا المايتىنىن، بۇل اشتىقتى جويۋ ماقساتىنا قول جەتكىزۋگە قاۋىپ توندىرەتىنىن العا تارتتى. ماسەلەن، قازاقستاندا كوروناۆيرۋس ەپيدەمياسى كەزىندە ازىقت ۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 32 ملرد تەڭگەدەن استام قاراجات بولىنگەن.اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ سوڭعى مالىمەتتەرىنە سايكەس، قازاقستان ءوزىن جەمىسجيدەكتەرمەن ورتا ەسەپپەن 80عا قامتاماسىز ەتەدى. قازاقستان قۇس ەتىنىڭ 21ىن، المانىڭ 42ىن، قانتتىڭ 55ىن، ءسۇتتىڭ 500 مىڭ تونناسىن سىرتتان تاسيدى.رەسپۋبليكا ءوزىن 62 بالىقپەن، 58 ىرىمشىك جانە سۇزبە، 61 شۇجىقپەن قامتاماسىز ەتەدى. 2019 جىلى 18،7 ملن ادامعا شاققانداعى نەگىزگى ازىقت ۇلىك ءوندىرىسى 38،9 ملن توننانى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە ءداندى داقىلدار 16،8 ملن توننا، كوكونىستەر، باقشا جانە تامىر جەمىستىلەر 11،2 ملن توننا ءسۇت 5،9 ملن توننا، ەت 1،1 ملن توننا، بۇرشاق داقىلدارى 196 مىڭ توننا، بالىق 45،4 مىڭ توننا، جاڭعاقتار 3،8 مىڭ توننا. ءبىر ادامدى قامتاماسىز ەتۋ كورسەتكىشى جىلىنا 1،9 توننانى قۇرايدى. بۇل كورسەتكىش الەمدىك كورسەتكىشتەن 2،2 ەسە جوعارى. الايدا وسى كورسەتكىشتەرگە قاراماستان، 19 سالدارىنان ورىن العان ۇزاق كارانتين قازاقستاننىڭ ازىقت ۇلىك نارىعىنىڭ يمپورتتىق ونىمگە قانشالىقتى تاۋەلدى ەكەنىن كورسەتتى. ىقتيمال تاۋەكەلدەردى ەسكەرە وتىرىپ، قازاقستانعا يمپورت جەتكىزىلۋى ۇزىلگەن جاعدايدا ەلدىڭ بارلىق ايماعىندا ازىقت ۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن وتاندىق ءوندىرىستى ۇلعايتۋ جانە دامىتۋ قاجەتتىگى ايقىن كورىندى.پىكىرتالاس پلاتفورماسىندا بۇۇ قازاقستانداعى بايلانىس جانە سەرىكتەستىك جونىندەگى ازىقت ۇلىكتىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمدارى كەڭسەسىنىڭ باسشىسى قايرات ناجميدەنوۆ ەلىمىزدە بۇۇ جۇزەگە اسىرىپ جاتقان جوبالار تۋرالى باياندادى. ونىڭ ايتۋىنشا، نەگىزگى مىندەت ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى ارقىلى اۋىل شارۋاشىلىعى مەن اگروونەركاسىپتىك كەشەننىڭ تۇراقتىلىعىنا قول جەتكىزۋ. بۇۇ ازىقت ۇلىكتىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمدارىنىڭ باعالاۋىنشا، الداعى ۋاقىتتا الەمدە ازىقت ۇلىكتىڭ 30عا دەيىنگى بولىگى جوعالادى.اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايحان سۇلتان قازىرگى ۋاقىتا ازىقت ۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە جاردەمدەسەتىن اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋدىڭ 2021 جىلعا ارنالعان جاڭا باعدارلاماسىن ازىرلەۋ ءجۇرىپ جاتقانىن اتادى. مينيسترلىك اۋىلشارۋاشىلىق سۋبەكتىلەرى اراسىنداعى كووپەراتسيا قاعيداتى ارقىلى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىن ىنتالاندىرۋدى جوسپارلاپ وتىر.ستراتەگيالىق ازىرلەمەلەر جانە تۇراقتى دامۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى باقىتگۇل حامبار قازاقستاندا ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىن ىسكە اسىرۋ تاسىلدەرىنە توقتالدى. ول ءتۇرلى مينيسترلىكتەردىڭ جانىندا قۇرىلاتىن جانە بەلگىلى ءبىر ورنىقتى دامۋ ماقساتىنىڭ جۇزەگە اسۋىن رەتتەيتىن جۇمىس توپتارى تۋرالى ءسوز قوزعادى. قازاقستاندا قالا مەن اۋىلدىڭ الەۋمەتتىكەكونوميكالىق دامۋى اراسىندا 2،7 ەسە الشاقتىق بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.پىكىرتالاس پلاتفورماسىندا الەۋەتتى كومپانيالاردىڭ وكىلدەرىنە دە ءسوز بەرىلدى. مىسالى، قازاقستان مەن قىرعىزستانداعى حالىقارالىق كومپانياسىنىڭ ۇكىمەتتىك جانە قوعامدىق بايلانىستار جونىندەگى مەنەدجەرى الەكساندرا اككيرمان بەلەستەرى جوباسىنا توقتالدى. وسى جوبا ارقىلى ايەلدەر جىل سايىن، اسىرەسە اۋىل شارۋاشىلىعى سەكتورىندا شاعىن بيزنەس اشۋعا گرانتتار الادى. جوبا جۇمىس ىستەگەن 8 جىل ىشىندە 30 مىڭنان استام قازاقستاندىق كاسىپكەر ايەل كاسىپكەرلىكتىڭ بازالىق داعدىلارى بويىنشا وقىپ، ءوز كاسىپتەرىن قۇرۋعا قابىلەتىن ارتتىرعان كورىنەدى. جوبا شەڭبەرىندە 100دەن استام جۇمىس ورنىن اشقان 60تان استام شاعىن بيزنەسكە ميكروگرانتتار ارقىلى قولداۋ كورسەتىلدى جانە وسى جىلى تاعى 20 باستاماشى كاسىپكەر گرانتقا يە بولىپ، ءوز ءىسىن باستايدى. ايەلدەر اشقان شاعىن كاسىپورىنداردىڭ 60دان استامى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ءتۇرلى سالاسىندا قۇس شارۋاشىلىعى مەن ءسۇت ونىمدەرىن وندىرۋدەن باستاپ ومارتا شارۋاشىلىعى مەن شاي شىعارۋعا دەيىن جۇمىس ىستەيدى.باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى ءبورلى اۋدانىنىڭ نۇر شارۋا قوجالىعىنىڭ باسشىسى، كەدەيلىكتى جويۋ 1 ودم كوشباسشىسى سۆەتلانا ماۋتەەۆانىڭ بايانداماسى ىرىمشىك، ءسۇت جانە ەت ءوندىرىسىن قوسا العاندا، جەكە اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمىن ءوندىرۋ تاجىريبەسىنە ارنالدى. س.ماۋتەەۆا 200 جۇمىس ورنى بار شارۋا قوجالىعىن اشتى.كەزەگىمەن ءسوز العان فيليپ مورريس قازاقستان جشس سىرتقى بايلانىستار جونىندەگى باسقارۋشىسى اسەل احمەتوۆا الماتى وبلىسى ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنداعى فەرمەرلىك جوبانىڭ تاجىريبەسىمەن تانىستىردى. كومپانيا اتالعان جوبانى 2011 جىلدان بەرى قارجىلاندىرىپ كەلەدى. جوبا شەڭبەرىندە كوكونىس شارۋاشىلىعىندا عىلىمي جانە يننوۆاتسيالىق تاسىلدەر ەنگىزىلۋدە، ونىڭ اراسىندا زيانكەستەر سانىنىڭ تابيعي رەتتەگىشى رەتىندە پايدالى جاندىكتەردى پايدالانۋ، سونداياق جىلىجايلاردا تەك ورگانيكالىق تىڭايتقىشتاردى قولدانۋ تاسىلدەرى بار. جوبا ارقىلى 150گە جۋىق ادام ماۋسىمدىق كەزەڭدە ەگىستىكتە جۇمىس ىستەيدى، جىلىنا 180 شارۋا كەڭەس الادى، ال جىلىجايلاردا وندىرىلەتىن داقىل كولەمى 25 ەسە ۇلعايدى. سوڭعى 5 جىلدا 4 365 اۋىل تۇرعىنى وقىپ شىققان. شەلەك شارۋالارىنىڭ مودەلىن قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدا پايدالانۋ جوسپارلانىپ وتىر.ەندىگى جەردە ودم جانە بيزنەس ونلاينالاڭى اي سايىن جۇمىس ىستەيدى جانە كونفەرەنتسيالار فورماتىندا وتەدى. تالقىلاۋعا ارنالعان تاقىرىپتار جۋرناليستەرمەن بىرگە تاڭدالادى. ءاربىر كەزدەسۋدە باق وكىلدەرى سۇراق قويىپ قانا قويماي، سپيكەر رەتىندە ءسوز سويلەۋگە، تالقىلاناتىن ماسەلەلەردىڭ قانداي دا ءبىر قىرلارى تۋرالى ايتۋعا، سونداياق كەلەسى كەزدەسۋ ءۇشىن تاقىرىپتاردى تاڭداۋعا قاتىسۋعا مۇمكىندىك الماق. |
سازاڭ قۇرت سازاڭ قۇرت يېڭى يېزىق: بوغۇم تەنلىك ھايۋان، تېنى يۇمشاق ۋە ئۇزۇن كېلىدۇ. 100 دىن ئارتۇق تەن بوغۇملىرىدىن تۈزۈلگەن بۇلۇپ سۆڭىكى بولمايدۇ. توپىنىڭ ئاستىدا يەنى نەم، قاراڭغۇ جايلاردا ياشايدۇ.سازاڭنىڭ ئادەتتككى ھالىتىئولىگوخېتا سازاڭ قۇرت سىنىپىبوغۇم تەنلىكلەر تىپىئارقا تۆشۈك ياچىۋەكلەر ئەترىتىيەككە يۆنىلىشلىك چېكەتكە كەنجى تۈركۈمىسازاڭنىڭ بېشىنىڭ چۈشەنچە رەسىمىسازاڭ قۇرت بوغۇم تەنلىك ھايۋان، تېنى يۇمشاق ۋە ئۇزۇن كېلىدۇ. 100 دىن ئارتۇق تەن بوغۇملىرىدىن تۈزۈلگەن بۇلۇپ سۆڭىكى بولمايدۇ. توپىنىڭ ئاستىدا يەنى نەم، قاراڭغۇ جايلاردا ياشايدۇ. بەدىنىنىڭ ئالدىنقى ئۇچىدا ئۇچلىنىپ چىققىنى ئېغىزى بۇلۇپ، سازاڭ قۇرت ئېغىزى بىلەن ئوزۇقلىنىدۇ ھەم توپىنى كولايدۇ.بەزىلەر سازاڭنىڭ كۆزى بار دەيدۇ؛ يەنە بەزىلەر سازاڭ بوغۇملۇق ھايۋان، شۇڭا ئۇنىڭدا كۆزدىن ئىبارەت بۇنداق مەخسۇس نۇر سەزگۈچى ئەزا يېتىلمىگەن دەيدۇ. ئۇنداقتا سازاڭنىڭ كۆزى زادى بارمۇ؟ئۇماق قۇشلار سازاڭنى تۇتۇپ يېيىشنى ياقتۇردۇ.زوئولوگلارنىڭ تەتقىقاتىدىن قارىغاندا، سازاڭ ئۇزۇن مەزگىل توپىنىڭ ئاستىدا ياشىغان بولغاچقا، باش قىسمى ئۆسۈشتىن توختاپ كىچىكلەپ كەتكەنىكەن، شۇڭا كۆزىمۇ بولمايدىكەن. گەرچە سازاڭنىڭ ھەقىقىي كۆزى بولمىسىمۇ، تېرىسىدىكى سەزگۈ ئەزاسى، ئېغىزىدىكى سەزگۈ ئەزاسى، نۇر سېزىش ئەزاسى ئارقىلىق ناھايىتى تېز ئىنكاس قايتۇرىدۇ.سازاڭنىڭ كۆرۈش سېزىمىنىڭ باريوقلۇقىنى ئىسپاتلاش ئۈچۈن، ئالىملار مۇنداق تەجرىبە ئىشلىگەن: سازاڭنى نۇرنىڭ كۈچلۈكلۈك دەرىجىسى ئوخشاش بولمىغان يەرگە قويغان، نەتىجىدە سازاڭ نۇر ئاجىز تەرەپكە قاراپ ئۆمىلىگەن. ئالىملار يەنىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا تەتقىق قىلىش ئارقىلىق، سازاڭنىڭ بەدىنىنىڭ سىرتقى يۈزىدە ئەڭ ئىپتىدائىي، ئەڭ ئاددىي كۆزلەرگە ئوخشىشىپ كېتىدىغان نۇر سەزگۈچى نۇرغۇن ھۈجەيرىلەرنىڭ بارلىقىنى بايقىغان. نۇر سەزگۈچى بۇ ھۈجەيرىلەر نۇرنىڭ كۈچلۈكئاجىزلىقىغا ناھايىتى سەزگۈر بولغاچقا، سازاڭ كۈچلۈك نۇرغا دۇچ كەلسىلا تەبىئىي ھالدا ئۆزىنى دالدىغا ئالىدىكەن.قۇرغاق يەردە، تاش يۈزىدە ياشايدىغان سازاڭلار:...?سازاڭقۇرت147232 دىن ئېرىشكەن 13 مارت 2020, 22:52بۇ بەتنى 13 مارت 2020 ئاخىرقى قېتىم 22:52 دا ئۆزگەرتكەن. |
وندا دەپۋتاتتار باسقا جۇمىسقا اۋىسۋىنا بايلانىستى تالعات جاقاننىڭ وكىلەتتىگىن توقتاتۋ جانە ونى لاۋازىمنان بوساتۋ تۋرالى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتى ءتورايىمىنىڭ ۇسىنىسىن قارادى. تالقىلاۋ ناتيجەسىندە سەناتورلار تالعات جاقاننىڭ وكىلەتتىگىن توقتاتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.سونىمەن قاتار سەنات وتىرىسىندا 2014 جىلعى 29 مامىرداعى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تۋرالى شارتقا ارمەنيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قوسىلۋىنا بايلانىستى وعان وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى حاتتامانى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى زاڭ جوباسى قارالىپ، قابىلداندى. بۇل قۇجات ەاەوعا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ زاڭناماسىنا سايكەس ارمەنيا، بەلارۋس، قازاقستان جانە رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ اۋماعىندا ەلەكتر ەنەرگياسىن مەملەكەتارالىق بەرۋدى شارتتىق رەسىمدەۋگە قويىلاتىن تالاپتاردى بەلگىلەيدى.قازىرگى تاڭدا ەلەكتر ەنەرگياسىن ءتيىمدى پايدالانۋ ەكونوميكانى دامىتۋ ءۇشىن ماڭىزدى. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، بۇل زاڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە ەلدەردىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىعىن ارتتىرۋعا وڭ اسەرىن تيگىزەدى دەپ سەنەمىز، دەدى ماۋلەن اشىمباەۆ.سونداياق پالاتا وتىرىسى كەزىندە سەناتورلار وزدەرىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالدارىن جولدادى. دەپۋتات بەكبولات ورىنبەكوۆ جامبىل وبلىسىنداعى توتەنشە جاعدايلار قىزمەتىنىڭ شتاتتىق سانىن كوبەيتۋ جانە تەحنيكالىق جابدىقتالۋىن جاقسارتۋ ماسەلەسىن كوتەردى. سەناتور دينار نوكەتاەۆا ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار بالالاردىڭ ماسەلەلەسىنە نازار اۋداردى. ال، اقىلبەك كۇرىشباەۆ اۋىل شارۋاشىلىعىن ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن جاڭا جۇيەنى ەنگىزۋ قاجەتتىگىن ايتتى. ودان بولەك، سەناتورلار ەكولوگيا جانە ەكولوگيالىق باقىلاۋ ماسەلەلەرىن ءسوز ەتتى. دەپۋتات سۇيىندىك الداشەۆ ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى قوشقار اتا راديواكتيۆتى قالدىقتار قويماسىنا قاتىستى پروبلەماعا الاڭداۋشىلىق بىلدىرسە، اندرەي لۋكين اۋانىڭ جايكۇيىنە ەكولوگيالىق باقىلاۋ جۇرگىزۋدى كۇشەيتۋدى تالاپ ەتتى. |
دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى 28ئاۋغۇست بايانات ئېلان قىلىپ، گېرمانىيەنى خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارىتىلغان ئىرقىي قىغىنچىلىقى غا قارشى ئاۋازىنى يۈكسەلتىشكە چاقىردى. د ئۇ ق نىڭ مەزكۇر باياناتى خىتاي تاشقى ئىشلار مىنىستىرى ۋاڭ يىنىڭ گېرمانىيە زىيارىتى ھارپىسىدا ئېلان قىلىنغان. باياناتتا تەتكىلىنىشىچە، گېرمانىيە ھۆكۈمىتى ۋاڭ يىنىڭ زىيارىتىدىن پايدىلىنىپ، ئۇيغۇر كرىزىسىنى ئاشكارا ئوتتۇرىغا قويۇشى، خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارىتا ئېلىپ بارغان ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنى جاۋابكارلىققا تارتىشى كېرەك ئىكەن.گېرمانىيە ۋاڭ يىنىڭ 25ئاۋغۇستتىن باشلانغان 6 كۈنلۈك ياۋروپا زىيارىتىنىڭ ئاخىرقى بېكىتى. بۈگۈن فىرانسىيە زىيارىتىنى باشلىغان ۋاڭ يى ئۆزىنىڭ ئىتالىيە، گوللاندىيە، نورۋېگىيەدىكى زىيارەتلىرىدە ئۇيغۇر ۋە كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرىنىڭ قاتتىق قارشىلىقىغا ئۇچرىغانىدى. د ئۇ ق نىڭ باياناتىدا خىتاينىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى قىلمىشى ب د ت ئەھدىنامىسىنىڭ ئىقرىي قىرغىنچىلىق تەبىرلىرىگە چۈشىدىغانلىقى، بۇنداق دەھشەتلىك ۋەھشىلىككە گېرمانىيە ۋە خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ كۈچلۈك ۋە بىردەك ئىنكاس بىلدۈرۈشى تەلەپ قىلىنىدىغانلىقى، بۇنىڭ چوقۇم كوللېكتىپ ۋىجداننى چۆچىتىپ، جىددىي ۋە ئەمەلىي ھەرىكەت قوللىنىشقا تۈرتكە بولۇشى كېرەكلىكى تەكىتلەنگەن.گېرمانىيە ب د ت دا خىتاينىڭ ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكىنى تەنقىدلەپ كەلگەن بولسىمۇ، لېكىن ئۇنىڭغا قارشى ھېرچقانداق بىر ئەمەلىي ھەرىكەتتە بولۇپ باقمىغان. زېمىنىس، ۋولكىسۋاگېن قاتارلىق گېرمانىيە شىركەتلىرىنىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى سودا پالائىيەتلىرىگە كۆز يۇمۇپ كەلگەنىدى. د ئۇ ق باياناتىدا، نۆۋەتتە گېرمانىيەنىڭ پرىنسىپلىق مەيدانىنى ئىپادىلەپ، ئۇيغۇر كرىزىسىنى ئوتتۇرىغا قويۇش، بۇ تراگېدىيەنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ھەرىكەت قىلىشنىڭ پۇرسىتىگە ئېرىشكەنلىكىنى بىلدۈرگەن. |
سەمەيدە اقىن باۋىرجان جاقىپتىڭ جان داۋىسى شىعارماسى ساحنالاندىقازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، اقىن باۋىرجان جاقىپتىڭ جان داۋىسى شىعارماسى سەمەي يادرولىق پوليگونىندا بولعان جارىلىستار قاسىرەتىنە، ەل مەن جەردىڭ مۇڭىنا، بەيبىت ءومىر مەن سوعىس الاپاتىنىڭ شارپىسقان تاريحي كۇندەرىنە ارنالعان.بيىل سەمەي پوليگونىنداعى يادرولىق اتوم بومباسىنىڭ العاشقى سىناعى وتكەنىنە 70 جىل، حالىقارالىق نەۆاداسەمەي انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ باستاۋ العانىنا 30 جىل تولىپ وتىر. وسىعان وراي سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنان كەلگەن س. مۇقانوۆ اتىنداعى قازاق سازدىدراما تەاترى سەمەيگە گاسترولدىك ساپارمەن ارنايى كەلىپ، باۋىرجان جاقىپتىڭ جان داۋىسى شىعارماسىن ساحنالادى. رەجيسسەرى فارحات مولداعالي. شىڭعىستاۋابىرالى تۋعان جەرىم، اتابابالارىم مەكەنى، ونىڭ جان جاراسى ارقاشان مەنىڭ كوڭىلىمنىڭ تۇكپىرىندە، جۇرەگىمدە قالاتىنى ءسوزسىز،دەدى اقىن باۋىرجان جاقىپ،پوليگوننان زارداپ شەككەن اۋىلىمنىڭ، ماسكەۋگە باسىبايلى تاۋەلدى بولعان قازاق جەرىنىڭ قىرىق جىل بويى جارىلىستاردان كوز اشپاۋى ۇلكەن قاسىرەت. بۇنى كەز كەلگەن شىعارماشىلىق ادامى وزىنشە بەينەلەۋگە تىرىسادى. ماسەلەن، جازۋشى مەدەۋ سارسەكە سەمەي قاسىرەتى دەگەن دەرەكتى كىتاپ جازسا، مەن پوەزيا تىلىمەن بەرۋگە تىرىستىم. دەگەلەڭ تاۋىنىڭ توپىراعى شىعىپ، قوپارىلعان كورىنىسى، سىلدىراپ اققان بۇلاقتاردىڭ تارتىلىپ قالۋى، انا مەن بالا قاسىرەتى وسىلاردىڭ بارلىعىن دا تارتىلعان ءوزىننىڭ مۇڭى، قۋراعان توعايدىڭ سوڭعى ءسوزى، جەلدىڭ جوقتاۋى سياقتى كوپتەگەن بولىمدەرىمدە جازىپ، جان داۋىسى شىعارماما توپتاستىردىم. بۇل كيەلى اباي ەلىنىڭ، زارداپ شەككەن ابىرالى جەرىنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل قازاق دالاسىنىڭ قاسىرەتى بولعاندىقتان دا، تاتتىمبەت كۇيىنىڭ كۇمبىرى، شىڭعىستاۋ. شاكارىم قاجىنىڭ شىندىعى، تاڭات جايلاۋى. امىرە ءانىنىڭ اۋەنى سياقتى بولىمدەردە ويىمدى تولىق جەتكىزۋگە تىرىستىم. ابايدى قۇرمەتتەپ، مۇحاڭشا تولعانىپ، ولجاس سۇلەيمەنوۆ اعامىزدىڭ سول ءبىر ەرلىگىن ەسكە ءتۇسىردىم. وسىدان كوپ جىل بۇرىن ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىندا، پروفەسسور داريعا تۇرانقۇلوۆانىڭ اكتەرلەرى وسى شىعارمامنان ۇلكەن ءبىر قويىلىم قويعان ەدى. ەندى مىنە، بۇگىن شىعارمامدى ساحنالاپ رەجيسسەر فارحات مولداعالي دا كەلىپ وتىر. تالابى بار جاس. وسى ەلدىڭ، سەمەيدىڭ تۋماسى. ماسكەۋدە شەبەرلىك كۋرستارىنان ءوتىپ ءجۇر، اتاقتى رەجيسسەر مامان بايسەركەنوۆتىڭ شاكىرتى. سولتۇستىك قازاقستاننان 50 ادام بولىپ كەلىپ وتىرعان س. مۇقانوۆ اتىنداعى وسى تەاتر ۇجىمىنا، باسشىسى ءبىرجان جالعاسباەۆقا شەكسىز العىسىمدى بىلدىرەمىن.جان داۋىسى ساحنالىق قويىلىمى حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىقتى. اباي اتىنداعى تەاتردىڭ زالى كورەرمەنگە لىق تولدى، ءتىپتى ينە شانشار جەر بولمادى. تەاتر اكتەرلەرى دە بار ونەرلەرىن ورتاعا سالىپ، پوليگون زاردابىن، جەر جاراسىن، حالىق مۇڭىن مۋزىكالىقدراما تىلىندە جەتكىزە ءبىلدى. قىزىلجاردان جەتكەن ونەر ۇجىمى وسى ساپار ءۇشىن ءبىر اي كولەمىندە تىڭعىلىقتى دايىندىق جۇرگىزگەن ەكەن. شىعارمانىڭ ساحناعا شىعۋىنا دەمەۋشىلىك جاساعان اقشىڭ كورپوراتسياسى، ابىرالىدەگەلەڭ قورى. باۋىرجان جاقىپتىڭ جان داۋىسى شىعارماسىن تاماشالاۋعا قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى بەكەن يماحانوۆ، جازۋشى مەدەۋ سارسەكەلەر دە كەلىپ قاتىسىپ، جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىردى.ال سەمەي قالالىق مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى نازەركە اققوجينا قالا اكىمى ەرماك ءسالىموۆتىڭ اتىنان قۇتتىقتاۋىن جەتكىزدى. باۋىرجان جاقىپتىڭ جان داۋىسى شىعارماسىن ساحنالاۋ تۋرالى شەشىم شىققاندا، پرەمەرا سەمەي قالاسىندا بولۋ كەرەكتىگىن بىردەن ۇقتىق. ماقساتىمىز وتكەن جارانىڭ اۋزىن تىرناۋ ەمەس، وسىنداي كۇن ەندى بولاشاقتا قايتالانباسىن دەپ حالىققا وي سالۋ بولدى، دەدى س. مۇقانوۆ اتىنداعى قازاق سازدىدراما تەاترىنىڭ رەجيسسەرى، ابرالى ءوڭىرىنىڭ تۋماسى فارحات مولداعالي، ءبىزدىڭ ۇجىم گاسترولمەن ەلىمىزدىڭ ءىرى قالالارىندا، ءتىپتى شەتەلدەردە، رۋمىنيا ەلىندە بولدىق. دەسە دە، تۋعان جەرىم سەمەيگە كەلۋ مەن ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى، رۋحاني سەرپىلىس بولىپ تابىلادى.قىزىلجارلىق ترۋپپا باۋىرجان جاقىپتىڭ جان داۋىسى شىعارماسىمەن قاتار، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ قاراگوز جانە ماعجان جۇماباەۆتىڭ شولپاننىڭ كۇناسى شىعارمالارىن دا ساحنالاپ، سەمەيلىكتەر نازارىنا ۇسىنباق. |
بەيدوۋ جۇڭگونىڭ سولتۇستىگىندەگى مالشىلاردىڭ بۇلانكوزىنە اينالدىبۇل جۇيەدە تاعى ەلەكتروندىق تور قورشاۋى يقۋاتى بار. مالشىلار جۇيەدە ەلەكتروندىق كوورديناتالار ورناتىپ، مالدىڭ ورىستە جايىلۋ اۋماعىن بەلگىلەيدى، ەگەردە ءار تۇلىك مال وسى اۋماقتان اۋا جايىلسا، شاعىن باعدارلامادا سيگىنال پايدا بولادى دەيدى چاۋ لۋ. مۇنىمەن قوسا بۇل جۇيەدە تۇلىكتەرگە اۆتوماتتى اۋىز سۋ جەتكىزۋ سىندى يقۋاتتاردا تولىقتىرىلىپتى.اۋتىگىنجىرعالا 2016 ـ جىلدان بەرى بەيدوۋ مال باعۋ جۇيەسىن پايدالانۋدىڭ يگىلىگىن كورىپ كەلەدى. ول بىلاي دەدى: سيىر تۇلىگى ورىستە كوبىندە تابىنىمەن جايىلاتىندىقتان، تەك 6 دانا بەيدوۋ موينشاعىن ساتىپ الىپ، التى باس سيرعا تاعىپ قويىپ، 10 مىڭ مۋ جايىلىمداعى 60 باس سيردىڭ ورىستەگى قيمىلىن قالت جىبەرمەي باقىلاپ وتىرامىز. ءار دانا مويىنشاقتىڭ قۇنى 300 يۋاننان اسسا، ال جىلدىق قىزمەت وتەۋ اقىسى 50 يۋانعا جەتپەيدى، بۇدان كۇنى بويى موتوتسيكلگە ءمىنىپ سيىر باعۋعا قاراعاندا كوپ شىعىنىمىز تەجەم بولدى. بۇرىن ساحارادا مال سوڭىنان سالپاقتاپ ءار كۇنى 10 ساعات مولشەرىندە سابىلىپ، باسقا جۇمىستارعا مويىن بۇرا المايتىنبىز، ال قازىر ەگىن سالۋعا دا ۋاقىتىمىز شىعىپ، كىرىس كوزىن تابۋدامىز.چاۋ لۋدىڭ بەيدوۋ مال باعۋ جۇيەسىن زەرتتەۋ جانە امالياتتان وتكىزۋمەن شۇعىلدانعانىنا 10 جىلعا تاياپتى. ول بىلاي دەدى: كەزەكتە ىشكى موڭعۇلدا وسىعان قاتىستى عىلىم تەحنيكالىق زەرتتەپ اشۋمەن، قولدانۋمەن اينالىساتىن كاسىپورىن قاتارى ون نەشەگە مولايسا، ال تولىقسىز ساناققا قاراعاندا، بەيدوۋ مال باعۋ جۇيەسىن تۇراقتى قولدانىپ كەلە جاتقان مالشىنىڭ دا سانى 500 600 وتباسىنا جەتكەن. بۇگىن بەيدوۋ 3 ءنومىرلى جەر شارى جاساندى سەرىك جول نۇسقاۋ جۇيەسى رەسمي ىسكە قوسىلدى. ەرەكشە تولقىپ تۇرمىن، بۇل زەردەلى مال باعۋ تەحنيكاسىن زەرتتەۋ قولدانۋداعى تىڭ سەكىرىستى جۇزەگە اسىرۋدى جەبەي تۇسپەك. |
ئاللاھ يولىدا جىھاد قىلىڭلار. بىلىڭلاركى، ئاللاھ ھەقىقەتەن سۆزۈڭلارنى ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، نىيىتىڭلارنى، ئەھۋالىڭلارنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر.ئى مۆمىنلەر! ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئىتائەت قىلىڭلار، سىلەر قۇرئاننى ئاڭلاپ تۇرۇپ ئۇنىڭدىن يۈز ئۆرۈمەڭلار.ئاڭلىماي تۇرۇپ ئاڭلىدۇق دېگەن كىشىلەرنى يەنى كاپىرلارنى دورىماڭلار.ئەگەر ئاللاھ ئۇلاردا بىرەر ياخشىلىق بار دەپ بىلسە ئىدى، ئەلۋەتتە ئۇلارغا ھەقنى ئاڭلىتاتتى؛ ئۇلارغا ئاڭلاتقان تەقدىردىمۇ، ئۇلار ھەقتىن ئەلۋەتتە يۈز ئۆرۈگەن ھالدا باش تارتاتتى.سىلەرنىڭ ئاراڭلاردىكى زۇلۇم قىلغانلارنىڭ بېشىغا كېلىش بىلەنلا چەكلىنىپ قالمايدىغان بالا ـ قازادىن ساقلىنىڭلار، بىلىڭلاركى، ئاللاھنىڭ ئازابى قاتتىقتۇر.ياد ئېتىڭلاركى، ئۆز ۋاقتىدا سىلەر مەككە زېمىنىدا ئاز سانلىق بولۇپ، بوزەك قىلىنغان ئىدىڭلار، كىشىلەر يەنى مۇشرىكلار نىڭ تالان ـ تاراج قىلىشىدىن قورقاتتىڭلار ، شۈكۈر قىلىشىڭلار ئۈچۈن ئاللاھ سىلەرنى مەدىنىدە يەرلەشتۈردى، بەدرى ئۇرۇشىدا ئۆز ياردىمى بىلەن سىلەرنى كۈچلەندۈردى. سىلەرگە ھالال نەرسىلەر يەنى غەنىيمەتلەر نى رىزىق قىلىپ بەردى.پىتنە تۈگىگەن، دىن پۈتۈنلەي ئاللاھ ئۈچۈن بولغانغا قەدەر ئۇلار بىلەن ئۇرۇشۇڭلار؛ ئەگەر ئۇلار يەنى ئىسلامغا داۋاملىق دۈشمەنلىك قىلىۋاتقانلار قىلمىشىدىن يانسا، ئاللاھ ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرىنى كۆرىدۇ.ئەگەر ئۇلار ئىماندىن يۈز ئۆرۈسە، ئى مۆمىنلەر! بىلىڭلاركى، ئاللاھ سىلەرنىڭ مەدەتكارىڭلاردۇر، ئاللاھ نېمىدېگەن ياخشى مەدەتكار، نېمىدېگەن ياخشى ياردەمچى!.پۈتۈن سۆز ھەرىكەتلىرىڭلاردا ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئىتائەت قىلىڭلار، ئىختىلاپ قىلىشماڭلار، بولمىسا، دۈشمەن بىلەن ئۇچرىشىشتىن قورقۇپ قالىسىلەر، كۈچ ـ قۇۋۋىتىڭلار كېتىپ قالىدۇ؛ سەۋر قىلىڭلار، ئاللاھ ھەقىقەتەن سەۋر قىلغۇچىلار بىلەن بىللىدۇر.يۇرتلىرىدىن چوڭچىلىق ۋە رىيا بىلەن چىققان كىشىلەر يەنى قۇرەيش مۇشرىكلىرى گە ئوخشاش بولماڭلار، ئۇلار كىشىلەرنى ئاللاھنىڭ يولىدىن توسىدۇ، ئاللاھ ئۇلارنىڭ ھەممە ئىشلىرىنى بىلگۈچىدۇر.ئۇرۇش قىلىش ھارام قىلىنغان ئايلار ئۆتۈپ كەتكەندە، كېلىشىمنىڭ بوزۇلۇشىغا سەۋەبچى بولغان مۇشرىكلارنى قەيەردە ئۇچراتساڭلار، شۇ يەردە ئۆلتۈرۈڭلار، ئەسىرگە ئېلىڭلار، قورشاڭلار، ئۇلارنىڭ ئۆتىدىغان يوللىرىنى كۆزىتىپ تۇرۇڭلار. ئەگەر ئۇلار تەۋبە قىلسا، ناماز ئوقۇسا، زاكات بەرسە، ئۇلارنى قويۇپ بېرىڭلار. شۈبھىسىزكى، ئاللاھ تەۋبە قىلغۇچىلارغا مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، رەھىم قىلغۇچىدۇر.مۇشرىكلار ئەھدىسىگە قانداقمۇ ۋاپا قىلسۇن؟ ئەگەر ئۇلار سىلەرنىڭ ئۈستۈڭلاردىن غەلىبە قىلسا، سىلەرنىڭ ھەققىڭلاردا نە تۇغقانچىلىققا، نە ئەھدىگە رىئايە قىلمايدۇ. سىلەرنى ئېغىزلىرىدا خۇش قىلىدۇ، دىللىرىدا ۋەدىسىدە تۇرۇشنى خالىمايدۇ يەنى ئاغزىدا چىرايلىق سۆزلىگىنى بىلەن، كۆڭۈللىرى ئاداۋەت، نىفاق بىلەن تولغان. ئۇلارنىڭ تولىسى پاسىقلاردۇر.ئۇلار ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىنى دۇنيانىڭ مال ـ مۈلۈكلىرىدىن ئەرزىمەس نەرسىلەرگە تېگىشتى، كىشىلەرنى ئاللاھنىڭ يولىدىن توستى. ھەقىقەتەن ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرى نېمىدېگەن يامان!ئۇلار مۆمىنلەر ھەققىدە نە تۇغقانچىلىققا، نە ئەھدىگە رىئايە قىلمايدۇ. ئەنە شۇلار سىلەرگە زۇلۇم قىلىشتا ھەددىدىن ئاشقۇچىلاردۇر.ئەگەر ئۇلار كۇفرىدىن تەۋبە قىلسا، ناماز ئۆتىسە، زاكات بەرسە، دىنىي جەھەتتە سىلەرنىڭ قېرىندىشىڭلار بولىدۇ يەنى ھوقۇق ۋە مەجبۇرىيەتتە ئۇلار سىلەر بىلەن ئوخشاشتۇر. ئۇقىدىغان قەۋم ئۈچۈن، ئايەتلەرنى تەپسىلىي بايان قىلىمىز.ئى مۆمىنلەر جامائەسى! ئەھدە بەرگەندە ئىچكەن قەسىمىنى بۇزغان، پەيغەمبەرنى مەككە دىن ھەيدەپ چىقىرىشنى قەستلىگەن ۋە سىلەرگە ئالدى بىلەن ھۇجۇم قىلغان قەۋمگە ئۇرۇش ئاچمامسىلەر؟ ئۇلاردىن قورقامسىلەر؟ ئەگەر مۆمىن بولساڭلار، قورقۇشۇڭلارغا ئاللاھ ئەڭ لايىقتۇر.ھەم ئۇلارنى دىللىرىدىكى ئاچچىقتىن خالاس قىلىدۇ. ئاللاھ خالىغان ئادەمنى تەۋبىگە مۇۋەپپەق قىلىدۇ. ئاللاھ ھەممىنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر، ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر.ئاللاھ سىلەرنىڭ ئاراڭلاردىكى جىھاد قىلغانلارنى، ئاللاھتىن، ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرىدىن ۋە مۆمىنلەردىن باشقىنى سىرداش قىلىۋالمىغانلارنى بىلمەي يەنى ئوتتۇرىغا چىقارماي تۇرۇپ سىلەر ئۆز ھالىمىزغا قويۇپ بېرىلىمىز، يەنى سىنالمايمىز دەپ ئويلامسىلەر؟ ئاللاھ سىلەرنىڭ قىلمىشىڭلاردىن خەۋەرداردۇر.شۈبھىسىزكى، ئاسمان ۋە زېمىن يارىتىلغاندىن تارتىپ قەمەرى ئايلارنىڭ سانى ئاللاھنىڭ دەرگاھىدا يەنى لەۋھۇلمەھپۇزدا 12 دۇر، ئۇلاردىن تۆتى يەنى زۇلقەئدە، زۇلھەججە، مۇھەررەم، رەجەپ ئۇرۇش قىلىش ھارام قىلىنغان ئايلاردۇر، بۇ توغرا دىندۇر يەنى مەزكۇر تۆت ئايدا ئۇرۇشنىڭ ھارام قىلىنىشى ئاللاھنىڭ توغرا دىنىدۇر، بۇ ئايلاردا ئۇلارنىڭ ھۆرمىتىنى ساقلىماسلىق بىلەن، ئاللاھ چەكلىگەن گۇناھ ئىشلارنى قىلىش بىلەن ئۆزۈڭلارغا زىيان سالماڭلار، مۇشرىكلار سىلەرگە بىرلىكتە ھۇجۇم قىلغاندەك، سىلەرمۇ ئۇلارغا قارشى بىرلىكتە ئۇرۇش قىلىڭلار. بىلىڭلاركى، ئاللاھ تەقۋادارلار بىلەن بىللىدۇر يەنى ئاللاھنىڭ ئەمرىنى بەجا كەلتۈرۈش، مەنئى قىلغان ئىشلىرىدىن چەكلىنىش بىلەن ئاللاھتىن قورققۇچىلارغا ئاللاھنىڭ ياردەم بېرىدىغانلىقىغا ئىشەنچىدە بولۇڭلار.ئى مۆمىنلەر! سىلەر ئۆزۈڭلارغا يېقىن جايدىكى كاپىرلار بىلەن ئۇرۇش قىلىڭلار يەنى سىلەرگە خەتەر بولماسلىق ئۈچۈن، ئالدى بىلەن ئەتراپىڭلاردىكى سىلەرگە ئورۇش ئاچقان كۇففارلارنى ئۇجۇقتۇرۇڭلار، سىلەرنى ئۇلار قاتتىق ھېس قىلسۇن يەنى ئۇرۇش ئۈستىدە ئۇلارغا قاتتىق قول بولۇڭلار ، ئۇلارغا ئىچىڭلار ئاغرىمىسۇن، بىلىڭلاركى، ئاللاھ تەقۋادارلار بىلەن بىللىدۇر يەنى ئاللاھ تەقۋادارلارغا مەدەتكاردۇر.شۈبھىسىزكى، ئاللاھ ئۆزىنىڭ يولىدا مۇستەھكەم بىنادەك سەپ بولۇپ جىھاد قىلغانلارنى يەنى ئۇرۇش مەيدانىدا دۈشمەنلەرگە ئۇچراشقان چاغدا مەۋقەسىدە چىڭ تۇرۇپ غازات قىلغانلارنى دوست تۇتىدۇ. |
قانداستارىمىزدىڭ زەينەتاقى ماسەلەسى وڭ شەشىمىن تاپتىقۇيىلسىن كوشىڭ 7989 7 پىكىر 9 قاڭتار, 2019 ساعات 15:04قۇرمەتتى ءمادينا ەراسىلقىزى!ءسىزدى وتكەن تاۋەلسىزدىك كۇنى جانە جاڭا جىل مەرەكەسىمەن شىن جۇرەكتەن قۋاتتىقتايمىن!بۇگىن سىزگە زور راحمەت ايتۋدىڭ رەتى كەلىپ تۇر.كوشىقون ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋدان بۇرىن جولعا قويعان تۇڭعىش ءھام ۇلى ساياساتى. نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ كەمەڭگەر تۇلعا، كورەگەن باسشى ەكەنىن تورتكۇل دۇنيەگە بىردەن تانىتقان دا وسى الىستا جۇرگەن اعايىندى اتاجۇرتقا شاقىرۋ تۋرالى شىعارعان باتىل ءارى تاريحي شەشىمى!ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كورەگەندىكپەن قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋدان ءبىر اي بۇرىن، ناقتىلاپ ايتساق، 1991 جىلعى 18 قاراشادا قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسىنە باسقا رەسپۋبليكالاردان جانە شەتەلدەردەن سەلولىق جەرلەردە جۇمىس ىستەۋگە تىلەك ءبىلدىرۋشى بايىرعى ۇلت ادامدارىن قازاق كسرىندە قونىستاندىرۋ ءتارتىبى مەن شارتتارى تۋرالى ارنايى 711 قاۋلى شىعارتقان 28 جىلدان بەرى شەشىلمەي كەلە جاتقان ءبىر ماسەلە بار ەدى. ول ماڭعوليا مەن قىتايدان ورالعان قانداستارىمىزدىڭ زەينەتاقى ماسەلەسى بولاتىن.سول ءبىر قيىن ءتۇيىندى شەشۋ، الىستان ورالعان اتااپالاردى قۋانتۋ سىندى اسا ساۋاپتى جۇمىس ءسىزدىڭ مينيستر بولۋىڭىزدى كۇتىپ تۇر ەكەن. مىنە، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنە باسشى بولىپ ءسىز كەلدىڭىز دە سول ميسسيانى ابىرويمەن ورىنداپ، الىستان ورالعان اعايىننىڭ العىسىنا بولەنىپ وتىرسىز بۇگىن.قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ تۋرالى زاڭىنىڭ جاسىنا بايلانىستى زەينەتاقى تولەمدەرىن تاعايىنداۋ ءۇشن ەڭبەك ءوتىلىن ەسەپتەۋ دەگەن 13بابىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا تاريحي وتانىندا تۇراقتى تۇرۋ ماقساتىندا كەلگەن ەتنوستىق قازاقتاردىڭ شىعۋ ەلىندەگى ەڭبەك قىزمەتى دەگەن جاڭا تارماق قوستىردىڭىز.ەسىڭىزدە بولسا، وتكەن جىلى 14 ناۋرىزدا نۇر وتان پارتياسىنىڭ رەسپۋبليكالىق قوعامدىق قابىلداۋ بولمەسىندە ازاماتتاردى قابىلداعان كەزىڭىزدە قىتايدان كەلگەن مالىك بايانباي، كاكىمباي ءابداحان قاتارلى جەتى اقساقال قابىلداۋعا كىرىپ، زەينەتاقىلارىن كوبەيتىپ بەرۋدى ءوتىنىپ، كەزدەسۋ سوڭىندا سىزگە اق باتاسىن بەرىپ ەدى عوي. ال، بۇگىن سىزگە زەينەت جاسىنداعى جانە زەينەتكە شىعۋدىڭ كەزەگىندە تۇرعان بارشا قانداستارىڭىز اق تىلەگى مەن جۇرەكجاردى العىسىن جاۋدىرۋدا.ەلباسىنىڭ كوشىقون ساياساتىنىڭ قولداۋشىسى، الىستان ورالعان اعايىننىڭ قۇقىعىن قوعاپ جۇرگەن ازامات رەتىندە ءوز اتىمنان سىزگە شەكسىز العىس ايتام. كوشىقون ساياساتىنا تىڭ رەفورمالار كەرەك ەكەنىن وزىڭىزگە قۇلاق قاعىس ەتكەنىم ەسىمدە. اسىرەسە، كوشىپ كەلۋشىلەر مەن قونىس اۋدارۋشىلاردى قونىستاندىرۋ ءۇشىن ۇكىمەت ايقىنداعان ارناي وڭىرلەر قونىستانعىسى كەلەتىن وتباسىلار ءۇشىن. قازىرگى تاڭدا سول رەفورمالاردى قولعا الا باستاعانىڭىزدان دا حاباردارمىن جانە جۇرت سۇيىنەتىن ناتيجە شىعاراتىنىڭىزعا سەنەم. ءسىزدى بەلسەنە قولداۋعا دايىنمىن!بارشا قىزمەتىڭىزگە تابىس، بەرەكە جانە جەڭىس تىلەيمىن!اقىن، قازاق كوشىنىڭ جاناشىرى،نۇر وتان پارتياسى |
كاكەش قايىرجان ۇلىمەن سۇحباتحالىق تورابىكاكەش قايىرجان ۇلى:ءتىل تازالىعى ــ ءتىل مادەنيەتىنىڭ باستى كورسەتكىشىكۇندەلىكتى تۇرمىستا دا ايماقتىق اتاۋلار، ءتىلدىڭ تازالىعى تۋرالى ءسوزتالاستاردى وڭاي كەزدەستىرەمىز. پىكىر تالاسقا تۇسكەندەردىڭ ءبارى وزدەرىنىىڭ ايتقانىن ءجون ساناپ، ءتۇرلى ءباتۋا ايتادى. ءتىل شۇبارلىعى، قازاق ءسوزىنىڭ ماعىناسىن بۇرمالاپ قولدانۋ، اۋدارما سالاسىندا وزگە ءتىلدىڭ ءتىل قولدانۋ ادەتىنىڭ جالبىزبالاپ كىرۋى دە ءتىلدىڭ قۇتىن قاشىرىپ، قادىرىن كەتىرىپ جۇرگەن جايى بار. وزگە تىلدەن ءسوز قابىلداۋ مەن جاڭا اتاۋلارعا قازاق تىلىنەن بالاما ىزدەۋ نەمەسە جاڭا اتاۋ جاساۋ تۋرالى دا پىكىر تارتىستار كوپ. وسى تۇيتكىلدەر تۋرالى ايگىلى اۋدارماشى، ءتىل مامانى كاكەش قايىرجان ۇلىمەن سۇحبات وتكىزدىك. نازارلارىڭىزعا سول سۇحباتتى ۇسنامىز.ءارجەردە بولاتىن ازدىكوپتى ايماقتىق سوزدەر قالاي تۋىنداعان؟ وعان قالاي قاراۋىمىز كەرەك؟ءتىلدىڭ تازالىعى دەگەندى قالاي تۇسىنەمىز؟ وزگە تىلدەن ءسوز قابىلداۋ مەن ءتىل تازالىعىنىڭ قاتىناسىن قالاي شەشكەن ءجون؟وسى كۇنى قازاقتىڭ ءتىلى تەحنيكانىڭ ءتىلى بولۋعا قاۋقارسىز دەگەن جاسىق كوزقاراستار جوق ەمەس. ءبىراق بۇدان ءبىر عاسىر بۇرىن احمەت بايتۇرسىنوۆتاي عۇلاما اتالارىمىز حيميا، فيزيكا، ماتەماتيكا پاندەرىنىڭ اتاۋلارىنىڭ ءبىر تالايىن قازاقشا سايراتىپ جىبەرگەن عوي. قازاق ءتىلىنىڭ گراماتيكاسىنا دا تالاي تارتىمدى اتاۋلار سيلاعان. سوندا قازاق ءتىلىنىڭ عىلىم تىلىنە اينالۋىنا ءبىزدىڭ ءتىلىمىزدىڭ قاۋقارى ەمەس، ءوزىمىزدىڭ ەڭبەكتەنۋىمىز جەتپەي جۇرگەن جوق پا؟بۇل وتە كۇردەلى دۇنيە. مەنىڭشە، قازاق ءتىلى تىم قاۋقارسىز ءتىل ەمەس، ءسوز جاسام مۇمكىندىكتەرىنە اسا باي ءتىل، مۇنى وزگە ۇلت عالىمدارى ەرتە مويىنداعان؛ قاتىستى ماماندارىمىز ەڭبەكتەنگىسى كەلمەي وتىرعان دا جوق. قاي ەلدە بولسىن، شۋينيستەر ءۇشىن قاشاندا بودان ۇلتتاردىڭ ءوزى دە، ءتىلى دە دارمەنسىز بولعانى قولايلى بولاتىن كورىنەدى. بۇرىنعى كەڭەس وداعىندا سولاي بولعان عوي. ارينە تىم اشكەرە ەمەس، جابىق تاسىلمەن. ايتالىق، ءوزىنىڭ انا تىلىنە قامقور بولعىسى كەلگەن ءوزىڭ ايتقان احمەت بايتۇرسىندار ءپان سوزدەرىنىڭ دايىنىنا قىزىقپا دەگەنى جانە ۇلتىنا جاناشىر بولعىسى كەلگەنى ءۇشىن قانداي تاعدىرعا تاپ بولدى؟! ۇلتشىل، حالىق جاۋى دەگەن قالپاقتارمەن الاستالدى ەمەس پە. سودان كەيىنگى بۋىن جۇرەگى شايلىعىپ، جاسقانشاق بولىپ ءوستى. بيلەۋشىلەر ەلدى دەگەنىنە كوندىردى. سودان بىرتەبىرتە دايىنعا جۇگىرەتىن ىندەت جابىستى. قازەكەم ەگەمەندى ەل بولسادا بۇدان ءالى ارىلا الماي كەلەدى. وتەموتە ۇكىمەت باسىنداعى ساياساتشىلار ءتىل ماسەلەسىنە ساياسي ءتۇس بەرۋگە بەيىم. ونى كەلسەكەلمەس قوعام ورنىقتىلىعىمەن بايلانىستىراتىندار دا بار. قازاقتار سلاۆيان ءتىلدى حالىق ەمەس تۇرا، ورىس ءتىلىنىڭ كولەڭكەسىندە جۇرە بەرۋ كەرەك سىڭايلى. ول اعايىندارعا قازاقستانداعى ورىس تىلدىلەر تۇسىنسە بولدى ەكەن، ولاردا شەتەلدەگى بەس ميلليون قازاقپەن ساناسايىق دەيتىن ۇعىم مۇلدە جوق كورىنەدى. قازىر ورىس ءسوزىنىڭ قازاق ءتىلىن جاۋلاعانى سونشا، قازاقتار ءوزارا تۇسىنىسە المايتىن دارەجەگە بارا جاتىرمىز. قازاقتىڭ عىلمي ءتىلى جوق ەمەس بار، ءبىراق جانسارلاۋ، ءپان سوزدەرى دەرلىك ورىسشا. قىسقاسى، عىلمي لەكسيكامىزدىڭ قازىرگى حالى كىسى قۋانتپايدى. قازاق ءتىلى ءوز ارناسىندا ءوز زاڭدىلىعى بويىنشا تۇركى تىلدەرىنىڭ ەرەكشەلىگىن ساقتاي وتىرىپ دامۋى كەرەك ەدى. ءتىل تۇرعىسىنان دا حالىقتىق سوعىس جۇرگىزۋگە بولادى عوي. اتا تۇرىك وسى جولمەن ۇلتتىق ءتىلىن بايىتتى. ونىڭ ۇستىنە ءار ەلدە جاساپ وتىرعان ۇلتىمىزدىڭ وكىلدەرى وزدەرى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان سول ەلدەگى حالىقتاردىڭ عىلمي لەكسيكاسىن قالاي قالىپتاستىرىپ وتىرعانى جايىندا دا قۇندى تاجىريبەلەر ۇسىنا الادى. گاپ ــ بەل بۋۋدا، انا تىلگە دەگەن ــ نيەتتە، حالىققا دەگەن ــ قۇرمەتتە. ومىرگە كەلگەن ءمالىم جاڭا ۇعىم جارىق دۇنيەگە كەلگەن نارەستە سپەتتى. نارەستەسىنە ات قويا المايتىن حالىق بولاما؟ تەرمين دەگەنىمىز ــ سول تەحنيكالىق ۇعىمدارعا قويىلعان ەسىم. قويىلاتىن جاڭا ەسىم زاتتىڭ بارلىق سيپاتىن اشىپ بەرۋگە مىندەتتى دە ەمەس. ماڭىزدى بەلگىلەرىنىڭ بىرىنە نەگىزدەلىپ ات قويۋعا ابدەن بولادى. ءوز انا تىلىندە قويىلعان ەسىم سول ءتىلدى تۇتىنۋشىلار تاراپىنان جىلى قابىلدانادى ءارى ەستە جاقسى قالادى. مۇنى دالەلدەپ جاتۋدىڭ قاجەتى بولماسا كەرەك.ءسوز ساندىق دەگەن كىتابىڭىزدا توعىز مىڭداي ءسوزدىڭ ۇمىت بولا باستاعان ماعىنالارىن زەردەلەپ كورسەتىپسىز. كونە ماعىناسى جاڭعىرعان وسى سوزدەردى قولدانىسقا قايتالاي ەنگىزۋدىڭ مۇمكىندىگى قالاي؟ءسوز ساندىقتى ءسوز ۇستارتۋدىڭ قۇرالى رەتىندە پايدالانۋشىلار قازىردە بار. ولاردىڭ قاتارى الدا تاعى دا مولايادى. ويتكەنى حالىق ءوز قۇندىلىقتارىنان جەرىمەيدى. اۋدارما جاساعاندا دا، ماقالا جازعاندا دا ءوز باسىم وسى ءسوز ساندىقتى كوپ پايدالانامىن.اۋىز ەكى ءتىل مەن جازبا تىلدە ايىرما بولادى دەسەك تە، اۋىز ەكى تىلدەگى ءسوز قولدانىسىندا، سويلەۋ مانەرىندە اۋىر ماسەلەلەر ورىن الىپ وتىرعانى شىندىق. اسىرەسە جاستار جاعىنىڭ ءتىلى باسقا ۇلت سوزدەرىمەن قويىرتپاقتاپ بارادى، وسى جاعىندا قوعامعا اشىق ۇندەۋ تاستاپ، ارىندى قيمىلداۋىمىز قاجەت تە شىعار؟بۇل جونىندە جاستاردى عانا جازىقتاۋعا بولمايدى. ءتىل شۇبارلىعى ــ قازىر جاستار مەن جاسامىستار ءۇشىن ورتاق دەرت. ول ــ نەمقۇرايدىلىقتىڭ، جاۋاپسىزدىقتىڭ جانە بەيعامدىقتىڭ تۋىندىسى. جاسامىستاردىڭ ءتىلى بۇزىلعان جەردە جاستاردىڭ ءتىلى تابيعي بۇزىلادى. ونى تۇزەۋگە ۇران ەمەس، سانالى قادام كەرەك. ۇلتتىڭ بىرەگەي قۇندىلىعى ساناتىنداعى انا ءتىل تاعدىرىنىڭ حالىق تاعدىرىنا ساياتىن ءمانماڭىزىن ەلجۇرت شىن جۇرەكتەن تۇشىنۋىنا ءبىر بارىس قاجەت. تانىم ايقىندالماي، بۇل ماسەلە شەشىلمەيدى. ءار كىم ءوز ءانىن اندەپ جۇرە بەرەدى. قازىر دە سولاي بولىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە ءتىل شۇبارلىعى تەك اۋىز ەكى تىلدە عانا ورىن الىپ وتىرعان جوق. جالپى باسپا ءسوزىمىزدىڭ دە ءتىل ۇستارتۋ جاعدايى ءماز ەمەس. ولار دا شۇبار تىلىمەن سايراپ ءجۇرىپ جاتىر. مۇنىڭ ءوزى ــ بۇكىل قوعامىمىزدىڭ ءتىل تانىمدىق مادەنيەتىن ارتتىرۋعا ساياتىن ءىرى ماسەلە ءارى بىلىكتىلىك ماسەلەسى. سوندىقتان بۇعان جەكە ادامدار عانا ەمەس، بۇكىل قوعام اتسالىسۋ كەرەك. ارينە، سانالى جاستار الدىن الا ۇمتىلىپ، الدىارتىن باعدارلاپ جانە زەردەلەپ، نەدەن جازىپ جۇرگەنىمىزدى ءداپ باسىپ تاني السا، ءتىل مادەنيەتىن كوتەرۋ جاعىندا وزگەلەرگە ونەگە بولا السا ءتىپتى جاقسى. بۇل ءۇشىن الدىمەن سول ازاماتتىڭ ءوزىنىڭ جەكە باستىق لەكسيكونىن عىلمي تۇرعىدان ادالاپ شىعۋىنا تۋرا كەلەدى.سۇحبات مازمۇنىن مىنا ارانى باسىپ كورە الاسىزاعا اۋدارماشى كاكەش قايىرجان ۇلى 1941 جىلى تولى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم كەڭسە ىستەر مەڭگەرمەسىنىڭ اۋدارماشىلار باسقارماسى، شينجياڭ حالىق راديوسىنىڭ قازاق رەداكسياسى، شينجياڭ تەلەۆيزياسى قازاق ءبولىمى سەكىلدى ورىنداردا ىستەدى. شينجياڭ تەلەۆيزياسى قازاق رەداكسياسىنىڭ تۇڭعىش كەزەكتى مەڭگەرۋشىسى بولدى. كاكەش قايىرجان ۇلى تەرمينولوگيا، اۋدارما، ادەبي ءتىل، ادەپ جۇيەسى سەكىلدى تاقىرىپتاردا قىرۋار قۇندى ماقالالار جازدى. ۇكىمەتتىك ەرەكشە ستيپەنديانىڭ يەگەرى.كەيبىر ءتىل عالىمدارى قازاق ءتىلىنىڭ سوزدىك قورىن 2 ميلليونعا بارادى دەپ شامالايدى. ال ءبىزدىڭ قازىرگە دەيىن شىققان سوزدىكتەرىمىز قامتىعان سوزدەر 200 مىڭعا دا ەركىن جەتكەن جوق. تولىق قولدانىسقا تۇسپەگەن سوزدەر، ۇمتىلىپ بارا جاتقان سوزدەر وتە كوپ. سونداي كونە سوزدەردىڭ ءبىر بولىگىن كادەگە جاراتايىق دەگەن ىزگى تىلەك ءبىزدى وسىنداي سوزدەردىڭ ءبىرتالايىن ورنىمەن قولدانۋعا جەتەلەدى. ءىس جۇزىندە ءبىز قولدانعان بۇل اتاۋلار قولدانىستا بار، دەرلىك كىتابي دەرەگى بار سوزدەر. قازەكەم كيىز ءۇيدى التىن قوشقار ءمۇيىزى، ابا كيىك تەرىسى دەپ جۇمباقتايدى. ابانى ۇلكەن دەگەن ماعىنادا ماعاز رازدان ۇلى دا ءوزىنىڭ شىعارماسىندا ءساتتى قولدانعان. ابا ۇلى، ۇلىق، مارتەبەلىم دەگەن اۋىسپالى ماعىنالاردا جۇمسالىپ ەدى، عا جىلاپ كورىسكەندەي بولدى. |
8 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە 5،5 ترلن تەڭگە كىرىس ءتۇستىەكونوميكا 09 قىركۇيەك، 2020پرەمەرمينيستر اسقار ءماميننىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا قارجى ءمينيسترى ەرۇلان جاماۋباەۆ 2020 جىلدىڭ 8 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ ورىندالۋى تۋرالى باياندادى، دەپ حابارلايدى . پرەمەرءمينيستردىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە ترانسفەرتتەردى ەسەپكە الماعاندا 5،5 ترلن تەڭگە سوماسىندا، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە 3 ترلن 455 ملرد تەڭگە سوماسىندا كىرىستەر ءتۇستى. كىرىستەر بويىنشا جوسپاردىڭ اتقارىلماۋى 610 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.نەگىزگى اتقارىلماۋ سومالارى قوسىلعان قۇن سالىعى 596 ملرد تەڭگە جانە كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعىنا 260 ملرد تەڭگە تيەسىلى بولدى. جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ مەنشىكتى كىرىستەرى 121عا اتقارىلدى جانە 2 ترلن تەڭگەدەن استامدى قۇرادى. جوسپار 353 ملرد تەڭگەگە اسىرا ورىندالدى. ونىڭ ىشىندە سالىقتار بويىنشا 328 ملرد تەڭگەگە. بارلىق وڭىرلەردە كىرىستەر جوسپارلارى اسىرا ورىندالدى. مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ شىعىستارى 98،8عا، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ شىعىستارى 99،5عا، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ شىعىستارى 98،4عا اتقارىلدى.رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ شىعىستارى 9 ترلن 251 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. 45 ملرد تەڭگە اتقارىلماعان. ونىڭ ىشىندە ۇنەمدەۋ 17 ملرد تەڭگە، يگەرىلمەگەنى 28 ملرد تەڭگە.يگەرىلمەۋدىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى: كونكۋرستىق راسىمدەردى، شارتتاردى جاساسۋ راسىمدەرىن ۇزاق جانە ۋاقتىلى وتكىزبەۋ، ورىندالعان جۇمىستار اكتىلەرىن ۇسىنباۋ، كارانتيندىك شەكتەۋلەرگە بايلانىستى تاۋارلاردى جەتكىزبەۋ، ناقتى كورسەتىلگەن قىزمەتتەر كولەمى، ورىندالعان جۇمىستار ءۇشىن اقى تولەۋ، سونداياق رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ قولماقول اقشانى باقىلاۋ شوتىنداعى قاراجاتتىڭ جەتكىلىكسىزدىگى، دەدى مينيستر. جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ شىعىستارى 4،9 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. اتقارىلماعانى 80 ملرد تەڭگە. اعىمداعى جىلى وڭىرلەرگە 2،3 ترلن تەڭگە سوماسىندا نىسانالى ترانسفەرتتەر كوزدەلگەن. الدىن الا مالىمەتتەر بويىنشا ولارعا 1 قىركۇيەككە 1،4 ترلن تەڭگە ءبولىندى. ونىڭ ىشىندە 97،9ى يگەرىلگەن. اتقارىلماعانى 29 ملرد تەڭگە. ونىڭ ىشىندە 7 ملرد تەڭگە ۇنەمدەلدى، 22 ملرد تەڭگە يگەرىلمەدى. وتكەن 8 ايدا كامەرالدىق باقىلاۋمەن سوماسى 12،3 ترلن تەڭگەگە 1 ملن اسا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ءراسىمى قامتىلدى. تەكسەرۋ قورىتىندىلارى بويىنشا سوماسى 4،6 ترلن تەڭگەگە بۇزۋشىلىقتار ەسكەرتىلدى. 1 مىڭنان اسا اۋديتورلىق ءىسشارا وتكىزىلدى.اۋديتپەن 603 ملرد تەڭگە بيۋدجەت قاراجاتى قامتىلدى. سوماسى 168 ملرد تەڭگەگە قارجىلىق بۇزۋشىلىقتار انىقتالدى. تاۋارلار جەتكىزىلىمىن قالپىنا كەلتىرۋ، قىزمەتتەر كورسەتۋ جانە جۇمىستاردى ورىنداۋ، بيۋدجەتكە وتەۋ جانە ەسەپ بويىنشا كورسەتۋ جولىمەن 162 ملرد تەڭگەگە بۇزۋشىلىقتار جويىلدى. اۋديت وبەكتىلەرى قىزمەتىن جەتىلدىرۋ جانە تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن 966 ۇسىنىم بەرىلدى. ونىڭ ىشىندە 760ى ورىندالدى، دەدى ە. جاماۋباەۆ.20162020 جىلدارعا ارنالعان جەكەشەلەندىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارى 93عا ورىندالدى. 2020 جىلى 74 وبەكتىنى ساتۋ جوسپارلانىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە 38ءى ساتىلىمعا قويىلدى. ەسەپتى كەزەڭدە سوماسى 88،4 ملرد تەڭگەگە 6 وبەكتى ساتىلدى. ساۋداساتتىقتا 32 وبەكتى تۇر. 5 وبەكتى قايتا ۇيىمداستىرۋعا جانە تاراتۋعا جىبەرىلدى. 18 وبەكتى جىل سوڭىنا دەيىن ساتۋعا قويىلاتىن بولادى. 13 وبەكت بويىنشا ىسكە اسىرۋ مەرزىمى 20212024 جىلدارعا اۋىستىرىلدى. ەسەپتى كەزەڭدەگى بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋ ناتيجەلەرى وسىنداي.ەكونوميكا كىرىس مەملەكەتتىك بيۋدجەت |
ئۇيغۇر ئېلىدە 1975يىللاردىن تارتىپ ئىجرا قىلىنىپ كەلگەن پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتىگە ئاساسەن، ئۇيغۇر قاتارلىق يەرلىك مىللەتلەرنىڭ شەھەر نوپۇسلۇقلىرىنىڭ ئىككى پەرزەنتلىك، يېزا نوپۇسلۇقلارنىڭ 3 پەرزەنتلىك بولۇشىغا يول قويۇش بەلگىلەنگەن. ئۇيغۇر ئېلىدىكى خىتايلارغا بولسا خىتاينىڭ باشقا ئۆلكىلىرىدىكى ئوخشاش شەھەر نوپۇسلۇقلار بىر پەرزەنت، يېزا نوپۇسلۇقلار ئىككى پەرزەنت بىلەن چەكلىنىپ كەلگەن. بىراق، 28ئىيۇل كۈنىدىن باشلاپ ئۇيغۇر ئېلىدە خىتايلارغا قويۇلغان بۇ چەكلىمە بىكار قىلىنىپ، ئۇلارنىڭمۇ رايوندىكى ئۇيغۇر قاتارلىق مىللەتلەرگە ئوخشاشلا شەھەر نوپۇسى 2 پەرزەنت، يېزا نوپۇسى 3 پەرزەنت كۆرۈشكە بولىدىغانلىقى جاكارلانغان.يەر شارى ۋاقتى گېزىتى بۇ ھەقتە ئىنگلىزچە قىلىپ تارقاتقان خەۋىرىدە، خۇاڭ ۋېنجىڭ ئىسىملىك بىر نوپۇس مۇتەخەسسىسىنىڭ سۆزىنى نەقىل قىلىپ تۇرۇپ، بۇ يېڭى ئۆزگىرىش دۆلەتنىڭ بارلىق مىللەتلەرنىڭ باراۋەرلىكىگە ھۆرمەت قىلىدىغانلىقىنى ئىپادىلەپ بېرىدۇ. بۇنى چوقۇم باشقا رايونلارغىمۇ، بولۇپمۇ باشقا ئاز سانلىق مىللەتلەر رايونىغىمۇ كېڭەيتىش كېرەك دەپ يازغان. شىنخۇا ئاگېنتلىقىمۇ خەۋىرىدە بۇنىڭ مىللەتلەرنىڭ باراۋەرلىكىنى تەشەببۇس قىلىش بولۇپ ھېسابلىنىدىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرگەن.ئەمما بۇ خەۋەر چەتئەللەردىكى ئۇيغۇر كۆزەتكۈچىلەرنىڭ كۈچلۈك دىققىتىنى ھەم شۇنداقلا نارازىلىقىنى قوزغىدى. ئامېرىكائۇيغۇر بىرلەشمىسى رەئىسى، ۋەزىيەت ئانالىزچىسى ئېلشات ھەسەن ئەپەندى بۈگۈن رادىئومىزغا قىلغان سۆزىدە، بۇنىڭ خىتاي ئىلگىرى سۈرگەندەك قانداقتۇر مىللەتلەر باراۋەرلىكى ئەمەس، ئەكسىچە رايوندىكى خىتايلارغا تېخىمۇ كۆپ تۇغۇش، كۆپىيىش پۇرسىتى بېرىش ۋە ئاقىۋەتتە رايوننىڭ نوپۇس قاتلىمىنى ئۆزگەرتىشنى مەقسەت قىلغانلىقىنى بىلدۈردى.ئېلشات ھەسەن ئەپەندى سۆزىدە يەنە، خىتايدا مارۇڭ قاتارلىق بەزىبىر مۇتەخەسسىسلەرنىڭ ئىككىنچى ئەۋلاد مىللەتلەر سىياسىتى دەيدىغان بىر تەشەببۇسنى كۆتۈرۈپ چىققانلىقىنى، ئەمما ئۇنى ئەمەلىيلەشتۈرۈش ئۈچۈن ئالدى بىلەن مىللەتلەرنىڭ ئالدى بىلەن ھوقۇقتىكى باراۋەرلىكىنىڭ ئىشقا ئاشۇرۇلۇشى كېرەكلىكىنى بىلدۈردى.ئۇيغۇرلارنىڭ مەسىلىسىنى يېقىندىن كۆزىتىپ كېلىۋاتقان، ئامېرىكالىق ئانتروپولوگ، جورج ۋاشىنگتون ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ پروفېسسورى شان روبېرتس ئەپەندىمۇ پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتىدىكى بۇ ئۆزگىرىشنىڭ يۇقىرىدا ئېلشات ھەسەن ئەپەندى تىلغا ئالغان ئىككىنچى ئەۋلاد مىللەتلەر سىياسىتى بىلەن مۇناسىۋەتلىكلىكىنى ئېيتتى. ئۇ مۇنداق دېدى: مەنچە بۇ خىتايدا خېلىدىن بېرى تالاشتارتىش قىلىنىۋاتقان ئىككىنچى ئەۋلاد مىللەتلەر سىياسىتى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. بۇ ئىدىيىنى مارۇڭ قاتارلىقلار ئوتتۇرىغا قويغان ئىدى. يەنى ئۇلار خىتايدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەرگە ئالاھىدە مۇئامىلە قىلىنماسلىقى كېرەك، ئالاھىدە مۇئامىلە قىلىشنىڭ ھاجىتى يوق، ھەممىسىگە ئوخشاشلا سىياسەت يۈرگۈزسە بولىدۇ، دېگەن ئىدىيىنى ئالغا سۈرىدۇ. بۇ ناھايىتى قىزىقارلىق بىر مۇنازىرە. ئۇقۇم جەھەتتىن ئۇ خۇددى ئامېرىكانىڭ ئۆز ئىچىدىكى مىللەتلەرگە قاراتقان سىياسەتلىرىنى ئاساس ئالغاندەك كۆرۈنىدۇ. ئەمما ئامېرىكىدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ مەسىلىسى بىلەن خىتايدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەر مەسىلىسى بىربىرىدىن تۈپتىن پەرقلىق. شۇڭا مەن ئۇنى خىتايدىكى مىللەتلەر ئۈچۈن ياخشى بىر ئۆزگىرىش بولىدۇ، دەپ قارىمايمەن. بۇ ئەكسىچە مىللەتلەر ئارىسىدىكى زىددىيەتنى يەنىمۇ ئۆتكۈرلەشتۈرۈۋېتىدۇ.شان روبېرتس ئەپەندى ئامېرىكىدىكى مىللەتلەر مەسىلىسى بىلەن خىتايدىكى مىللەتلەر مەسىلىسى ئۈستىدىكى پەرق ئۈستىدە توختىلىپ، خىتاي ھۆكۈمىتى ئاز سانلىقلار دەپ ئاتاۋاتقانلارنىڭ ئەسلىدە يەرلىك مىللەت ئىكەنلىكىنى ئەسكەرتتى. ئۇ مۇنداق دېدى: ئامېرىكىدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەر ئامېرىكىغا پۈتۈنلەي ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن كۆچۈپ كەلگەن. يۇقىرىدا تىلغا ئالغانلىرىم ئەلۋەتتە قارا تەنلىك ئامېرىكىلىقلار بىلەن ئىندىيانلارنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ. ئىندىيانلار ئامېرىكانىڭ يەرلىكلىرى. شۇڭا ئامېرىكادا بولۇپمۇ ئىندىيانلارنىڭ يەرلىك مىللەتلىكىنى نەزەرگە ئېلىپ تۇرۇپ ئۇلارنى ئالاھىدە ئىمتىياز بىلەن تەمىنلەيدىغان سىياسەتلەر بار. مەنچە خىتايدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەر دەپ ئاتىلىۋاتقانلار ئەسلىدە باشقا دۆلەتلەردىكى يەرلىك مىللەتلەر بىلەن ئوخشاش. بولۇپمۇ ئۇيغۇرلار، تىبەتلەر ۋە شۇنداقلا يۈننەن ئۆلكىسىدىكى بەزى مىللەتلەر بولسا شۇ جايلاردا ئەسلىدىلا بار بولغان يەرلىك مىللەتلەر. ئۇلار، خىتايغا كېيىن كېلىپ يەرلىشىپ قالغان كورېيەلىكلەر ۋە ياكى رۇسىيەلىكلەردىن پەرقلەندۈرۈلۈشى كېرەك. شۇڭا خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر، تىبەت قاتارلىق مىللەتلەرگە يەرلىك خەلقلەر قاتارىدا مۇئامىلە قىلىپ تۇرۇپ، ئۇلارنى ئالاھىدە ئىمتىيازلاردىن بەھرىمەن قىلىشى كېرەك، دەپ ئويلايمەن.دەرۋەقە، يەر شارى ۋاقتى گېزىتى ئۇيغۇر رايونىنىڭ پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتىدىكى ئۆزگىرىش ھەققىدىكى بۇ خەۋىرىدە خىتاينىڭ دۆلەتلىك مىللەتلەر ئىشلىرى كومىتېتىنىڭ بىر سابىق رەھبىرى 2015يىلى قىلغان خىتايدىكى مىللىي ئاپتونومىيە رايونى سىستېمىسىدىن پەقەتلا بىرلا ئاز سانلىق مىللەت بەھرىمەن بولمايدۇ ھەم شۇنداقلا ئۇ پەقەت بىرلا ئاز سانلىق مىللەتكە تەۋە ئەمەس دېگەن بىر جۈملە سۆزنى ئالاھىدە نەقىل ئېلىپ قويغان.يۇقىرىدىكى بۇ سۆز كۆزەتكۈچىلەرنىڭ پەرەزلىرىنى كۈچەيتىش بىلەن بىرگە ئۇيغۇرلار ئارىسىدا خىتاي ھۆكۈمىتى بۇ ئارقىلىق شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدىن ئىبارەت مىللىي ئاپتونومىيە رايونىنى كەلگۈسىدە يوق قىلىشنىڭ تەييارلىقىنى قىلىۋاتامدۇ، دېگەن سوئالنىمۇ پەيدا قىلماقتا. بۇ ھەقتىكى مۇلاھىزىلەرنى كېيىنكى ئاڭلىتىشىمىزدا داۋاملىق دىققىتىڭلارغا سۇنىمىز. |
رامزاندا مۇزىكا ئاڭلاش توغرىسىدا .12647: رامزاندا مۇزىكا ئاڭلاش توغرىسىدامۇزىكا ئاڭلاش رامزاندا بولسۇن ياكى رامزاندىن باشقا ۋاقىتلاردا بولسۇن ئوخشاشلا ھارامدۇر. ئەمما رامزاندا بولسا گۇناھى كۆپ ۋە ھاراملىقى كۈچلۈك بولىدۇ. چۈنكى روزا تۇتۇشتىكى مەقسەت پەقەت يېمەكئىچمەكتىن چەكلىنىشلا بولماستىن بەلكى روزا تۇتۇش ئارقىلىق بەدەن ئارقىلىق ئىشلەيدىغان ۋە ئاڭلايدىغان، ئاللاھقا ئاسىيلىق بولىدىغان بارلىق ئىشلاردىن چەكلىنىش نەتىجىسىدە ئاللاھ تائالاغا بولغان ھەقىقى تەقۋادارلىقنى روياپقا چىقىرىشتىن ئىبارەتتۇر. بۇ توغرىدا ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ تەرجىمىسى: ئى مۆمىنلەر! گۇناھلاردىن ساقلىنىشىڭلار ئۈچۈن، سىلەردىن ئىلگىرىكىلەرگە يەنى ئىلگىرىكى ئۈممەتلەرگە روزا پەرز قىلىنغاندەك، سىلەرگىمۇ رامىزان روزىسى پەرز قىلىندى. سۈرە بەقەرە 183ئايەت.پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: يېمەكئىچمەكنى تەرك قىلىش بىلەنلا روزا تۇتقان بولمايدۇ، ھەقىقى روزا تۇتۇش بولسا، بارلىق ناچاربىھۇدە ئىشلاردىنمۇ ساقلىنىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ھاكىم رىۋايىتى ۋە بۇ ھەدىسنى مۇسلىم شەرتىگە چۈشىدىغان سەھىھ ھەدىس دېگەن.پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: مېنىڭ ئۈممىتىمدىن بىر بۆلەك كىشىلەر دۇنياغا كېلىدۇ، ئۇلار زىنانى، ئەرلەر يىپەك كېيىم كىيىشنى، ھاراقشاراپ ئېچىشنى ۋە ناخشامۇزىكا ئاڭلاشنى توغرا دەپ قارايدۇ ئىمام بۇخارى، تەبرانى ۋە بەيھەقىي رىۋايىتى. |
ءبىزدىڭ كەيدە جەتى ميلليارد ادامنىڭ ىشىندە ءجۇرىپ تە جالعىزسىرايتىنىمىز بار. ءبىز كەيدە قىزىلدىجاسىلدى وتشاشۋلاردىڭ استىندا دۇركىرەپ ءوتىپ جاتقان تويدا وتىرىپ تا مۇڭايامىز. ءبىز ءتىپتى جاپجارىق كۇندە اداسىپ، شىلىڭگىر شىلدەدە جاۋراۋىمىز دا مۇمكىن. ءبارىنىڭ ار جاعىندا سول العاشقى ايتقان جالعىزدىق جاتادى. ءيا، تارقاتا بەرسەك جالعىزدىقتىڭ ءتۇرءتۇرى كوپ قوي. قوعامدى قابىلداماعان، قوعام قابىلداماعان ىشكى وي جالعىزدىعى، تۇتاس حالىقتاردىڭ جالعىزدىعى، ءدىني عيماراتتاردىڭ وگەي كەيپى، ءتۇرلى ونەر تۋىندىلارىنىڭ جالعىزدىعى، ءسوز جالعىزدىعى، تۇلعا جالعىزدىعى...بىراق بۇلاردان دا ۇرەيلى، بۇلاردان دا قاتال، بۇلاردان دا ۇزاق جالعىزدىق بار. ول ۋاقىتپەن بەتپەبەت كەلگەن جالعىزدىق. ءوزوزىڭمەن جاپاندا جالعىز قالعان ءۇنسىز جالعىزدىق ادام جانىنىڭ ەڭ اۋىر ازابى شىعار. تىم قۇرىسا ساعاتتىڭ تىقىلىن ءماسليحاتتاس ەتە الماي جالعىز قالۋدىڭ سۇمدىعىن كەز كەلگەن ادام كوتەرە الماۋى دا مۇمكىن. ءيا، جالعىزدىقسىز ادامزاتتى ەلەستەتە الماس تا ەدىك. تىرشىلىك بار جەردە جالعىزدىق بار. ءتىپتى پەندە عۇمىرىنىڭ ءماندى بولىگى دە كەيدە وسى جالعىزدىقپەن تۇتاس بايلانىستى بولۋى مۇمكىن.حات تاسۋشى چاك نولاند ەشقاشان ۋاقىتتىڭ تۇتقىنى بولامىن دەپ ويلاماسا كەرەك. ءاردايىم سەكۋندتارمەن ساناسىپ جۇرەتىن مازاسىز ونىڭ ۋاقىت اقىر سوڭىندا فوبياسىنا اينالادى. ادامنىڭ كەيدە ەڭ مىقتى قاسيەتى ونىڭ ەڭ ءالسىز تۇسى بولاتىنى بار. نولاند ءۇشىن ۋاقىت ونىڭ ەڭ ءالسىز تۇسى ەدى. الايدا ول ۇشاق اپاتىنا ۇشىراعانعا دەيىن ەشتەڭەدەن بەيحابار، ۋاقىتپەن ءجۇرىپتۇرۋدىڭ حاس شەبەرى ساعاتىنا قاراپقاراپ قويىپ سۇيگەنىنە قوڭىراۋ شالادى. قولاستىنداعى بىرنەشە جۇمىسكەردى حات تاسۋدا ۋاقىتتان ءبىر ساتكە دە كەشىگۋگە بولمايتىنىن قاتتى تالاپ ەتكەنى سونشالىق، ول ءوز ومىرىندەگى ۋاقىتتىڭ پاتشاسىنداي ەدى. بىراق كەيىن وعان ۋاقىتتىڭ ءوزى پاتشا بولىپ شىعادى. ول ارينە، كەيىن.ازىرگە ءبىزدىڭ باس كەيىپكەرىمىز چاك نولاند كەللي فريرس ەسىمدى بولاشاق قالىڭدىعىنىڭ ءوتىنىپ تۇرىپ قال دەگەنىنە دە قاراماستان، اۋىرىپ تۇرعان ءتىسىن دە جۇلدىرتپاستان، ەسىكتەن ەنگەلى تۇرعان جاڭا جىلدى دا قارسى الماستان ۇشاققا وتىرىپ، جۇك تولى لاينەرمەن حاتحابارلاردى تاراتۋعا ۇزاق ساپارعا اتتانىپ كەتەدى.جالپى رەجيسسەر روبەرت زەمەكيستىڭ بۇل ءفيلمى يزگوي تالكەك استارى تەرەڭ، الەمدى ءالى كۇنگە دەيىن ءوز جۇمباعىمەن تاڭعالدىرۋدان تالماي كەلە جاتقان شەدەۆر. كينو كارتينا اۋەلدە ايتقانىمىزداي، ادام مەن ۋاقىتتىڭ بەتپەبەت جالعىزدىعى دەگەنىمىزبەن، ودان بولەك تە ايتار ويلارى از ەمەس. بايقاپ قاراعان ادام اتالعان فيلم ادام بالاسىنىڭ ءاردايىم وتكەنمەن بەلگىلى ءبىر داۋىرلەردە، زامانداردا، جىلداردا، ساتتەردە قوشتاسىپ وتىراتىندىعىن اڭعارار ەدى. فيلمدەگى قوسالقى كەيىپكەرلەر، نەشە جىل بىرگە تۇرعان ايەلى بەتتيمەن اجىراسىپ، جاس كەلىنشەگىمەن باسقا قالادا تىرشىلىك كەشىپ جاتقان ءپيتتىڭ ءوزى وتكەنىمەن قوشتاسقان ادام. سونداياق ماسكەۋدىڭ ءبىر بۇرىشىندا، قابىرعادا ءىلۋلى تۇرعان لەنيننىڭ قولا تاقتايشاداعى بەينەسىن الىپ تاستاپ جاتقان كورىنىس تە ەسكى قوعامدى كۇرەسىنگە سۇيرەپ، باسقا قوعامعا ءوتىپ بارا جاتقان جاڭا رەسەيدى مەڭزەيدى.ۇشاعى اپاتقا ۇشىراپ، جالعىزدىقتىڭ تابانداتقان ءتورت جىلىن ارالدا جالعىز ءوزى وتكەرگەن باستى كەيىپكەرىمىز دە وتكەنىمەن تولىق قوشتاسىپ، ومىرگە قايتا كەلگەن ادام بولاتىن. نەكەلەسەمىز دەپ جۇرگەن بولاشاق جارى 4 جىلدا باسقا ادامعا تۇرمىسقا شىعىپ كەتەدى. كەللي قالىڭدىعى چاكتىڭ وتكەنى بولاتىن. ونى ءتىپتى باستى كەيىپكەرىمىزدىڭ قاقساتىپ، شىداتپاي، اقىر سوڭىندا كونكيدىڭ تەمىرىمەن ءوزى ءبىر سوعىپ ج ۇلىپ تاستاعان تىسىمەن دە وبرازدى تۇردە بەينەلەپ قاتار قاراۋعا بولادى. كەللي چاكتىڭ ج ۇلىنعان ءتىسى دەپ تۇسىنگەنىمىز دۇرىس. قايتكەن كۇندە دە ۇشاق اپاتقا ۇشىراعان ساتكە دەيىنگى ءومىردىڭ بارلىعى چاكتىڭ وتكەنى بولاتىن.باس كەيىپكەردى يەسىز ارالدان امان الىپ شىققان ءۇمىت شىراعى ەدى. حات تاسۋشىنىڭ جالعىز مىندەتى بولسا، ول اماناتقا ادالدىق تانىتىپ سىرتىندا مەكەنجايلارى جازىلعان قوراپتاردى ءوز يەلەرىنە امانساۋ جەتكىزۋ. چاك سول مىندەتىنە 4 جىل ارالدا جۇرسە دە ادال بولۋعا تىرىسادى. ۇشاق اپاتىنان تەڭىزدىڭ جاعاسىنا شاشىلىپ تۇسكەن قانشاما سالەمدەمە ونىڭ كەيىن كەرەگىنە دە جارايدى. تەك ءبىر عانا قوراپتى اشپاۋعا بەكىنەدى. سول قوراپتى يەسىنە جەتكىزۋ ءۇشىن دە ول ءومىر ءسۇرۋدى ويلايدى. سول ءۇمىت ءبىزدىڭ قاھارماندى ارالدان امان الىپ وتەدى.پسيحولوگيالىق، فيزيكالىق تۇرعىدان ابدەن قاجىعان كەزدە ادام جالعىزدىقتىڭ وزىمەن سويلەسە باستايدى. چاك بىردە وت تۇتاتا الماي ابدەن قينالىپ، ىزالانعان ساتىندە قانقان قولىمەن سالەمدەمەلەردىڭ بىرىنەن شىققان ۆولەيبول دوبىن جىندانىپ، لاقتىرىپ كەپ قالادى. قىزىق بولعاندا، الگى اپپاق دوپقا جۇققان قولىنىڭ قانى ادامنىڭ بەت الپەتىنە ۇقساي قالماسى بار ما؟ نە كەرەك، چاك سول دوپتى وزىمەن سىرلاس دوس ەتۋگە كوشەدى. ءتىپتى جانسىز دوپپەن كەڭەسىپ، داۋلاسىپ، ازىلدەسىپ، اقىر سوڭىندا دوپقا تىنىشتال، اۋزىڭدى جاپ دەگەنگە دەيىن بارادى. جوق، ءسىز ويلاعانداي چاك جىندانبايدى. تەك ۋيلسون دەگەن اتى بار دوپ ول ءۇشىن شىنىمەن سويلەيتىن. ادام جانىن ۇققاندا سونداي، ءبىر قاراساڭ مۇڭايىپ، بۇرىسە قالادى. ەندى بىردە ك ۇلىمسىرەپ، ءتىپتى ىستەپ جاتقان جۇمىسىڭا كومەكتەسە كەتەتىندەي. ەڭ قيىنى، ۋيلسوننىڭ سۋعا اعىپ كەتەتىن جەرى. ءيا، دوسى سۋعا اعىپ مەرت بولادى. بىراق بۇل ءبىر جاعىنان تۇسىنگەن ادامعا ۋيلسون دا چاكتىڭ وتكەنى بولاتىن تۇعىن. ونىمەن قوشتاسپاسا، جانسىز دوپتى قۇتقارام دەپ ءوزى دە سۋعا باتىپ كەتەر ەدى. الايدا نەشە جىل قۇراستىرعان اعاش سال ءجۇزىپءجۇزىپ الىستان مۇنارتقان كەمەگە قاراي تولقىنمەن جوڭكىلىپ بارا جاتادى...ءتورت جىل ءومىرى ءبىر قالىپتى ارناعا تۇسكەن ادامدار ءۇشىن زۋ ەتە تۇسەتىن ۋاقىت. ال ومىرگە قايتا كەلگەندەي، ارالدا جالعىز ءوزى تىرشىلىك كەشكەن ادام ءۇشىن ول ۋاقىت عاسىردان دا ۇزاق.چاك الگى اشپاعان قوراپتى ءوز مەكەن جايىنا اپارا جاتادى. اڭعارعان ادام الگى قوراپتىڭ سىرتىندا پەرىشتەنىڭ قوس قاناتى بەدەرلەنگەن سۋرەتتى كورەدى. ول نەنى ءبىلدىرۋى مۇمكىن؟ ول قوس قانات اجىراسىپ كەتكەن قوسالقى كەيىپكەرلەر پيت پەن بەتتي بولۋى مۇمكىن، ول قوسىلماعان، تاعدىر ءبىر بولۋدى جازباعان چاك پەن كەللي بولۋى دا عاجاپ ەمەس. قايتكەن كۇندە دە قوس قانات قاتار سەرپىلمەسە بيىك باعىنبايدى، قاشىقتىق ەڭسەرىلمەيدى. ءيا، ءبىردى ايتىپ بىرگە كەتپەيىك، چاك ءتورت جىل بويى اشپاي كەلگەن سوڭعى قوراپتى يەسىنە تابىستايدى. يەسى كىم دەپ سۇرارسىز، يەسى باعانادان ايتىپ وتىرعان قوسالقى، بالكىم باستى كەيىپكەر ءپيتتىڭ بۇرىنعى ايەلى بەتتي.كەلليدىڭ تاعدىرى نە بولدى دەپ تە سۇراساڭىز بولادى، كەللي الدەقاشان تۇرمىسقا شىعىپ كەتكەن ەدى. كىمگە دەسەڭىز ونى دا ايتۋعا بولادى، بەس جىل بۇرىن چاكتىڭ ءتىسىن ەمدەگەن دانتيستكە...ادامدى ازاپتاعىڭ كەلسە جالعىز قالدىر. تۇرمەلەردە جالعىزدانجالعىز جەكە قاماقتا اي مەن كۇننەن جاڭىلىپ قالعان ادامدار كوبىنە مورالدىق قىسىمعا شىداماي سىنىپ كەتەدى ەكەن. ارينە، ادامنىڭ ىشكى مەنى مىقتى بولماسا، كەز كەلگەن سىناق قاۋىپتى.بىراق چاك ىشكى قۋاتى مىقتى، قيىندىققا وڭاي بەرىلە سالمايتىن ناعىز جانكەشتى ادام بولاتىن. ول ءتىپتى ارالدا قالعان العاشقى جىلدارى اسىلىپ ولەم دەگەن ءجىبىن كەيىن 4 جىلدان سوڭ جارتاستىڭ باسىنداعى اعاشتان شەشىپ الىپ قايىق جاسايدى. كەزىندە ءوزى اپاتقا ۇشىراعانداعى ۇشاقتىڭ دارەتحاناسىنىڭ سۋمەن اعىپ كەلگەن ەسىگىن دە قولدان جاساعان اعاش قايىعىنا جەلكەن ەتەدى. ويلاڭىزشى، دارەتحانانىڭ جارتىلاي سىنىق ەسىگى ونىڭ جاڭا ومىرىنە اشىلعان التىن قاقپادان كەم ەمەس. نولاند ماناعى اشىلماعان قوراپتىڭ سىرتىنداعى پەرىشتەنىڭ قوس قاناتىن ءوزى قولدان قۇراستىرعان سول قىرىق جاماۋ قايىعىنا دا بەدەرلەپ قويادى. قاناتتىڭ اۋەلگى جاراتىلىسى ۇشۋ ەمەس پە، مۇحيتتىڭ ۇستىندە تۇرعان قاتتى داۋىلعا ىلەسىپ سول قاناتەسىك ۇشادى دا كەتەدى...بۇل فيلم كوپ كورەرمەندى ءالى كۇنگە ويلاندىرىپ كەلە جاتقان شىن كلاسسيكا. سەبەبى چاك ەڭ سوڭىندا بەتتيگە ءتورت جىل بويى اشپاي، ساقتاپ الىپ كەلگەن قوراپتىڭ ىشىندە نە زات بولۋى مۇمكىن؟ بىرەۋلەر ايتادى، ول قوراپتىڭ ىشىندە قۋاتى سول بەتى تاۋسىلماعان، الەمنىڭ كەز كەلگەن نۇكتەسىنەن بايلانىسقا شىعا الاتىن راديو تەلەفون بولدى دەيدى. ارينە، ءازىل دەپ قابىلدايسىز. بىراق سولاي بولۋى دا عاجاپ ەمەس قوي. بىرەۋلەر، بەتتي كۇيەۋىنە: قايتا قوسىلايىق! دەپ جازعان عاشىق حاتى مەن كۇيەۋى پيت ءسۇيىپ جەيتىن ءتاتتى شوكولاد پەن اششى سوۋس بولدى دەيدى.ءومىردىڭ اششىسى مەن تۇششىسى قاتار جۇرەتىن ءومىردى ءبىر عانا سوۋس پەن شوكولاد ارقىلى قالاي ادەمى ايتۋعا بولادى دەرسىڭ!.. كىم بىلەدى، باستىسى ونى چاك اشقان جوق. يەسىنە تابىستاپ، ءتورت تاراپقا جۇرەتىن جولايرىقتىڭ ورتاسىندا تۇرا بەردى. فيلم وسىلاي اياقتالادى.ايتپاقشى، چاكتىڭ ءرولىن ءساتتى سومداعان توم حەنكس كينو ءتۇسىرىلىمىن ءبىر جىلعا كەشىكتىرىپ، تەجەپتى. سويتسە وبرازعا شىنايى كىرۋى ءۇشىن توم شاشىن جالبىراتىپ ءوسىرىپ، ءوزىنىڭ ارساارسا بولىپ ارىقتاۋىن كۇتىپتى. ارالدا ساقالمۇرتى جالبىراپ جۇرگەن چاكتىڭ بەينەسى شىنايى شىعۋى ءۇشىن سونداي جانكەشتىلىككە بارىپتى. بۇدان كەيىن ونى تالانتتى اكتەر دەمەي كور؟تالكەك شىن مانىندە شەدەۆر، ادامنىڭ جالعىزدىقپەن كۇرەسىندەگى كوزسىز باتىرلىق تۋرالى ءتامسىل. ونى ءتىپتى، ومىرگە سونشالىقتى قۇشتارلىقتىڭ ەڭ ۇزدىك ەتالونى دەۋگە دە بولادى. ءوزىنىڭ وتكەن ءومىرىن تىنىق مۇحيتىنىڭ تەرەڭىنە باتىرىپ جىبەرىپ، سىنعان اياققولىن قايتا جيناپ، ءوزىنىڭ بولمىسىنان جاڭا ادام جاساپ شىققان چاك ارقايسىمىزدىڭ ءومىرىمىز بولۋى كەرەك.شىنداپ كەلگەندە چاكتىڭ ۇشاعى اپاتقا ۇشىراعان تىنىق مۇحيتى مەن ونداعى يەسىز ارال ارقايسىمىزدىڭ ىشىمىزدە بار.يەسىز ارال قاشاندا ۋاقىتپەن بەتپەبەت كەلەتىن جالعىز جەر.تالكەك چاك نولاند جالعىزدىق كينو تىنىق مۇحيتى |
شي جينپيڭ 2 كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسىنە قاتىناسقان شەتەل باسشىلارىمەن بىرگە كورمە سارايىن ارالادى تيانشان تورىرەداكتور: گۇلنۇر زەينوللا كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى تورى 20191107 11:30شي جينپيڭ فرانسيانىڭ زۇڭتۇڭى ماكروننىڭ سەرىك بولۋىندا الدىمەن فرانسيا كورمە سارايىنا كەلدى. ماكرون ىستىق ىقىلاسپەن شي جينپيڭدى فرانسيانىڭ قىزىل شارابى مەن سيىر ەتى تاعامىنان ءدام تاتۋعا ۇسىنىس ەتتى. سول جەردە تۇرعان فرانسيانىڭ كاسىپكەرلەرى جاپا تارماعاي شي جينپيڭگە مىنالاردى ءبىلدىردى: فرانسيانىڭ كاسىپورىندارى جۇڭگو بازارىن ۇناتىپ وتىر، جۇڭگوعا ەكسپورتتى اناعۇرلىم كەڭەيتۋدى ءۇمىت ەتەدى. شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: جۇڭگونىڭ تۇتىنۋ بازارى وتە ۇلكەن، تۇرلىشە دەڭگەيدەگى الۋان ءتۇرلى قاجەتتى قاناعاتتاندىرا الادى، فرانسيا كاسىپكەرلەرىنىڭ كورەگەندىكتەرىن ايگىلەپ، جۇڭگومەن ءوزارا پايدا جەتكىزەتىن سەلبەستىكتى كۇشەيتۋىن ءۇمىت ەتەمىن.شي جينپيڭ جاعداي تانىستىرۋىن مۇقيات تىڭدادى ءارى قايتا قايتا سۇراپ، ىقىلاسپەن ءوزارا پىكىر الماستىردى. شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ءارقايسى ەلدىڭ ەرەكشە ونىمدەرى وتە باسەكەلىك قۋاتقا يە ەكەن، ءارقايسى ەلدىڭ جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسىنە قاتىناسۋىن، تانىستىرۋدى كۇشەيتۋىن قارسى الامىز، بۇل جۇڭگو حالقىنىڭ تاماشا تۇرمىسقا دەگەن تالپىنىسىن ءتىپتى دە ويداعىداي قاناعاتتاندىرادى، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ ورتاق يگىلىككە كەنەلتەدى.شي جينپيڭ ءار ەل باسشىلارىمەن بىرگە جۇڭگو كورمە سارايىنا كەلدى. جاسامپاز جۇڭگو مازمۇندىق بولىگىنىڭ بولاشاقتاعى ەلەكترلەنگەن ۇشاعىنىڭ ەلىكتەمەلى شوعىرلى تۇعىرىندا، ماكرون وتە كوڭىلدى بەينەدە جۇڭگونىڭ ساۋدالىق ءىرى تۇرپاتتى جولاۋشىلار ۇشاعىنىڭ ەلىكتەمەلى ۇشقىش بولمەسىنە كىرىپ جۇرگىزىپ كوردى. جۇڭگو، شەتەل باسشىلارى تاعى جۇڭگونىڭ دەربەس ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى بار جەكە كوزدى راديولىق ءدۇربى جۇڭگو تيانياننىڭ جانە شىنحاييۇڭشى اتتى ادام وتىراتىن سۇڭگۋىر اسپابىنىڭ مودەلىن كوردى.ەسىك اشقان جۇڭگو مازمۇندىق بولىگىندە، ءار ەل باسشىلارى شاڭحاي ەركىن ساۋدا سىناق رايونى مەن ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول قۇرىلىسىنىڭ جاعدايىن تىڭدادى.كورىكتى جۇڭگو مازمۇندىق بولىگىندە دۇنيە ءجۇزى مادەنيەت مۇراسى جۇڭحۋانىڭ ءبىرىنشى قالاسى لاڭجۋ بايىرعى قالاسىنىڭ ەسكى جۇرتىنىڭ قۇم نۇسقاسى كورمەگە قويىلعان. ءار ەل باسشىلارى جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ تاريحى وتە ۇزاق ەكەنىن جابال القادى.باقىتتى جۇڭگو مازمۇندىق بولىگىندە كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ۋاقىتتى كەرى شەگەرىپ ساناۋ ەكرانى الدىندا، شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: جۇڭگو ءار ەلمەن تاجىريبەسىن ءبولىسۋدى، كەدەيلىك بولماعان، ورتاق داميتىن ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرۋدى قالايدى.جۇڭگو، شەتەل باسشىلارى تاعى جۇڭگو تايۋان، اۋمىن جانە شياڭگاڭ كورمە رايونىن بىرگە ارالاپ كوردى.ءار ەل باسشىلارى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسىنە ءبىر اۋىزدان جوعارى باعا بەرىپ، وسىنى وراي ەتە وتىرىپ، ەكى جاقتى ەكونوميكا، ساۋدا سەلبەستىگىن تاعى تىڭ ساتىعا كوتەرۋدى ءۇمىت ەتتى. ولار جۇڭگونىڭ دامۋى مەن ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدىڭ نۇرلى بولاشاعىن تۇگەل ۇناتىپ، جۇڭگومەن بىرگە دامۋدى، كوركەيىپ گۇلدەنۋدى ءۇمىت ەتتى.ديڭ شۋەشياڭ، لي چياڭ، ياڭ جيەچى، حۋ چۇنحۋا، حۋاڭ كۇنميڭ، ۋاڭ ي، جاۋ كىجى، حى ليفىڭ قاتارلىلار جوعارىداعى قيمىلدارعا قاتىناستى. |
26 شىلدە 08:56نۇرسۇلتان. قازاقپارات قازگيدرومەت 26 شىلدەگە ارنالعان اۋا رايى بولجامىن جاريالادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.انتيسيكلون جوتاسىنىڭ اسەرىنەن قازاقستان اۋماعىنىڭ باسىم بولىگىندە جاۋىنشاشىنسىز اۋا رايى كۇتىلەدى. تەك ەلىمىزدىڭ سولتۇستىگىندە، شىعىسىندا جانە ورتالىعىندا اتموسفەرالىق فرونتالدى بولىكتەردىڭ وتۋىمەن كەي جەرلەردە نايزاعاي، سولتۇستىك شىعىستا بۇرشاق جانە داۋىلدى جەل سوعادى.رەسپۋبليكا بويىنشا كەي جەرلەردە جەلدىڭ كۇشەيۋى، وڭتۇستىك جانە وڭتۇستىك باتىستا شاڭدى داۋىل كۇتىلەدى. پاۆلودار وبلىسىنىڭ كەي جەرلەرىندە نايزاعاي ويناپ، جەل 1520 مس كۇشەيەدى، كۇندىز بۇرشاق، داۋل كۇتىلەدى.تۇندە اقمولا، كۇندىز قاراعاندى وبلىستارىنىڭ كەي جەرلەرىندە نايزاعاي كۇتىلەدى، قاراعاندى وبلىسىنىڭ كەي جەرلەرىندە جەل 1520 مس كۇشەيەدى.شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ كەي جەرلەرىندە نايزاعاي جارقىلداپ، كۇندىز جەل 1520 مس كۇشەيەدى.كۇندىز تۇركىستان، قىزىلوردا، ماڭعىستاۋ وبلىستارىنىڭ كەي جەرلەرىندە شاڭدى داۋىلمەن جەل 1520 مس كۇشەيەدى. قوستاناي، سولتۇستىك قازاقستان، كۇندىز جامبىل وبلىستارىنىڭ كەي جەرلەرىندە جەلدىڭ جىلدامدىعى 1520 مس جەتەدى. وڭتۇستىگىندە قاتتى ىستىق ساقتالادى. جامبىل وبلىسىنىڭ كەي جەرلەرىندە، ماڭعىستاۋ، الماتى، تۇركىستان، شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ كەي جەرلەرىندە، قاراعاندى وبلىسىنىڭ وڭتۇستىگىندە اپتاپ ىستىق ساقتالادى. |
كاسىپكەر پرەزيدەنتكە حات جازدىبيلىك 2663 0 پىكىر 3 قىركۇيەك, 2015 ساعات 02:00وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ كاسىپكەرلەرى قر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا حات جازدى، دەپ حابارلايدى ..قۇرمەتت نۇرسۇلتان ءابشۇلى!سوڭعى جىلدارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ساياسيەكونوميكالىق ومرندە ورىن العان عالامات وزگەرستەر سزدڭ ەسمڭزبەن، جگەرل ەڭبەگڭزبەن بايلانىستى ەكەننە ەشكم كۇمان كەلترە المايدى. بز بارشامىز اللانىڭ الدىندا بر نارسەن اشىق ءار شىنايى، ۇلكەن سانالىلىقپەن ماقتان تۇتۋىمىز كەرەك. ول قازاق ۇلتىن، قازاقستان مەملەكەتن جەر شارىن مەكەندەيتن ادامزات قاۋىمى، رگەل ەلدەردڭ تانۋى مەن مويىنداۋى.ءوزڭد وزگەلەرگە تانىتۋ، ەلدگڭد مويىنداتۋ ەرلك ءار ورلك. ەشكمد كۇشتەمەي، سمزبەن، ساياساتىمىزبەن، سارا باعىتىمىزبەن بيكتە تۇرعان باسقالارعا ءوزمزد بلدرپ قانا قويماي، تاريح ءۇشن قاسقاعىم ءسات سانالاتىن جيىرما جىلداي وتە قىسقا مەرزم شندە وزگەلەر لتيپات بلدرپ، زەت جاسايتىن، ۇسىنىستارىمىزدى ۇتىمدى دەپ قابىلدايتىن ەلگە اينالۋىمىز ەڭ اۋەل ءتاڭردڭ تارتۋى بولسا، تۇپك تامىرى تكەلەي سزبەن استاسىپ، استارلاسىپ، ساباقتاسىپ جاتىر. سزدڭ سارابدال دارا ساياساتىڭىزدى بز قولدايمىز، ونى جۇزەگە اسىرۋدا ارقاشان قاتارىڭىزدا كەلەمز. دامىعان ەلدەردڭ باسشىلارى سزدڭ جەكە باسىڭىزدان ونەگە الىپ، ساياسي ارەناداعى بلكتلگڭز بەن بەدەلڭزگە باس يەتندگ ءاربرمزدڭ كەۋدەمزگە ماقتانىش ۇيالاتادى.قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزنڭ تۇڭعىش پرەزيدەنت سزدڭ باسقارۋىڭىزبەن تالاي بەلەستەرد ارتقا تاستاپ وزگەلەرگە ونەگە كورسەتپ كەلەد. ونىڭ بردەنبر دالەل قازاقستان2030 باعدارلاماسىنىڭ مەرزمنەن بۇرىن ورىندالۋى جانە ونىڭ اياسىندا ەلمزدە قىرۋار يگ ستەردڭ تىندىرىلۋى. قازاقستان حالقىنا ارنالعان ءار جىلعى جولداۋلارىڭىز ەلدڭ ەڭسەسن تكتەپ كەلەد جانە جاڭا مندەتتەرد بەلگلەۋگە، ونى ناقتى جۇزەگە اسىرۋعا باعدارشام بولۋدا.سز ويعا العان يدەيالاردىڭ توقتاۋسىز لەگ ەرەكشە سەرپنمەن ەل ءومرنڭ بۇكل تامىرىنا ءنار بەرپ، جااندىق جاسامپاز جەتستكتەرد ءتۇبرل نىسانا ەتە وتىرىپ، جاڭارۋدىڭ نەگزن قالاۋدا. اسرەسە، 5 ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋعا ارنالعان 100 ناقتى قادام ۇلت جوسپارى ماڭگلك ەل بولۋدىڭ بولاشاعىنا قازاقستاندىقتاردىڭ سەنمن ارتتىرىپ، سەرپند قوزعالىس تۋدىرۋدا. دۇنيەجۇزلك ساۋدا ۇيىمىنا مۇشە بولۋ، ەكسپو2017 كورمەسندە تورتكۇل دۇنيەنڭ باسىن قوسۋ باعىتىنداعى سز باستاعان تاريحي ماڭىزدى ستەر ەرتەڭگە دەگەن سەنممزد نىعايتا تۇسۋدە.جاقسى ستەردڭ جاڭا كۇندەردە ودان ءار باياندى ورستەيتندگنە، ۇلت كوشباسشىسى ءوزڭز بار كەزدە ەشقانداي كەدەرگ بولمايتىنىنا سەنمد ەكەنمزد مالمدەي وتىرىپ، قازرگ داعدارىس كەزەڭنڭ سىندارلى ساتندەگ تەڭگە باعامىن تۇزەتۋ بويىنشا قابىلدانعان شارانى وڭتۇستك قازاقستان وبلىسىنىڭ شاعىن جانە ورتا كاسپكەرلك سالا وكلدەر تولىعىمەن ماقۇلدايمىز. ارينە، بۇل ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ بزگە اۋىرلىق ارتارىن جاقسى تۇسنەمز. براق بردەبر قيىندىق بزد تۋرا جولدان تايدىرا المايتىنى انىق.سونىمەن قاتار، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى داعدارىسقا قارسى شارالارعا نەگزدەلگەن اقشا دەۆالۆاتسياسى وتاندىق كاسپكەرلەرگە ۇلكەن باسىمدىق اپەرەتندگنە ءۇمت مول.قۇرمەتت پرەزيدەنت مىرزا!ەلمزدە كاسپكەرلكتڭ دامۋىنا، شاعىن جانە ورتا بيزنەستڭ اياقتان نىق تۇرۋىنا سز كورسەتكەن قامقورلىق ۇشانتەڭز. بر كەزدەر كاسپكەرلەرد ورىندىورىنسىز تەكسەرە بەرۋگە موراتوري جاريالاعانىڭىزدىڭ كورەگەن شەشم بولىپ شىققانىن ەل ۇمىتقان جوق. سول باتىل شەشمڭزدڭ ارقاسىندا ەل ەكونوميكاسى جاڭا بەلەستەرگە كوتەرلد. ەندگ رەتتە شك ستەرمزد جۇيەلەپ، ەكسپورتىمىزدى ۇلعايتۋ ءۇشن كاسپكەرلەرگە ءۇش جىل مەرزمگە موراتوري جاريالاۋ ارقىلى دامۋعا تاعى بر مۇمكندك بەرۋڭزد وتنەمز. موراتوري جاريالانعان جاعدايدا بز قازاقستان نارىعىنداعى ۇلتتىق ونمدەرد ۇلعايتۋ بويىنشا قاداۋقاداۋ ترلكتەر اتقارار ەدك، سول ارقىلى جۇمىس ورىندارىن ساقتاپ قالار ەدك.وتانىڭىز ءۇشن، ەلڭز ءۇشن اتقارعان قىرۋار ەڭبەگڭزدڭ جەمسن كورپ، حالقىڭىزبەن قيىندىقتى ارتتا قالدىرىپ، مەرەيل بيكتەردەن كورنە بەرڭز، قازاقتىڭ باعىنا بتكەن دارابوز تۇلعاسى!وزڭزگە دەگەن ولشەۋسز قۇرمەتپەن، وڭتۇستك قازاقستان وبلىسى كاسپكەرلەرنڭ اتىنان قايرات بالابيەۆ. |
1089 9 پىكىر 24 قىركۇيەك, 2021 ساعات 19:30دۋبايدا وتەتىن ەكسپو 2020 دۇنيەجۇزىلىك كورمەسىندەگى قازاقستاندىق پاۆيلوندى كۇتىپ ۇستاۋعا 488 ميلليون تەڭگە جۇمسالادى. اقشانى ۇلتتىق كومپانياسى ءبولدى. بۇل تۋرالى . حابارلادى.ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگىنىڭ رەسمي ساۋالعا بەرگەن جاۋابىنا سايكەس، قازاقستاننىڭ كورمەگە قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا جۇمىستى جۇرگىزىپ جاتىر.قازىرگى ۋاقىتتا بارلىق قۇرىلىس مونتاج جۇمىستارى اياقتالدى. قۇرىلىسقا دايىندىق تۋرالى سەرتيفيكات الىندى. قازىر پايدالانۋعا بەرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە، سونىمەن قاتار ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس جيىنتىعىن جۇرگىزۋ قاجەت. ولار قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا شارالار، تازالاۋ، دەزينفەكتسيالاۋ، دەراتيزاتسيا، دەزينسەكتسيا، ينجەنەرلىك جەلىلەرگە تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ، ونىڭ ىشىندە اۋانى باپتاۋ.وسى ماقساتتار ءۇشىن كومپانيانىڭ قاراجاتىنان باسەكەلەستىك ورتادا اشىق تەندەر وتكىزۋ ءۇشىن 488 ميلليون تەڭگە ءبولىندى. باعا دۋبايدا قىزمەت كورسەتۋدىڭ نارىقتىق قۇنىنا سايكەس قالىپتاسادى , دەپ مالىمدەدى ساۋدا مينيسترلىگى.دەپارتامەنت كورمەگە قاتىسۋعا بولىنگەن قاراجات كوروناۆيرۋستىق پاندەمياعا بايلانىستى قىسقارتىلعانىن تۇسىندىرمەدى.ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، پاندەمياعا بايلانىستى كورمە كۇندەرى ءبىر جىلعا اۋىستى. ەندى ەكسپو 2020 2021 جىلدىڭ 1 قازانىنان 2022 جىلدىڭ 31 ناۋرىزى ارالىعىندا وتەدى. ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، كورمەگە 192 ەلدىڭ قاتىساتىنى راستالدى، شامامەن 25 ميلليون كەلۋشى كۇتىلۋدە، ولاردىڭ 20 پايىزى بيزنەس وكىلدەرى. |
وبلىس اكىمى گۇلشارا ابدىقالىقوۆانىڭ توراعالىعىمەن وبلىستىق توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جانە ولاردى جويۋ جونىندەگى كوميسسياسىنىڭ كەزەكتى وتىرىسى ءوتتى. جيىنعا قالا جانە اۋدان اكىمدەرى سەلەكتورلىق رەجيمدە قاتىستى. كۇن تارتىبىندە سۋعا شومىلۋ ماۋسىمىنداعى قاۋىپسىزدىك شارالارى مەن ورمان جانە دالا ورتتەرى، ورمان شارۋاشىلىعى مەكەمەلەرىنىڭ ماتەريالدىقتەحنيكالىق جابدىقتالۋ ماسەلەلەرى قارالدى.ءبىرىنشى ماسەلە بويىنشا وبلىستىق جۇمىلدىرۋ دايىندىعى باسقارماسىنىڭ باسشىسى مەدەت ۋساين حابارلاما جاسادى. جىل باسىنان بەرى سۋعا كەتۋدىڭ 9 دەرەگى تىركەلگەن. وقىس جاعدايلاردىڭ نەگىزگى سەبەبى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاماۋدا بولىپ وتىر.ءوڭىر باسشىسى 2020 جىلدىڭ سۋعا شومىلۋ ماۋسىمىنا دەيىن كوممۋنالدىق جاعاجايلار اشۋدى جانە قىزىلوردا قالاسى مەن ارال، شيەلى اۋداندارى اكىمدەرىنە 1 ساۋىرگە دەيىن قامباش، حانقوجا كولدەرى مەن قىزىلوردا قالاسى اۋماعىنداعى سىرداريا وزەنى بويىندا ورنالاسقان جەدەل سۋدا قۇتقارۋ جاساعى عيماراتىنىڭ جانىنا باقىلاۋ مۇناراسىن ورناتۋدى تاپسىرعان بولاتىن. الايدا بۇل ماسەلە ءالى كۇنگە دەيىن شەشىمىن تاپپاعان. وسى ورايدا ءوڭىر باسشىسى اكىمدەرگە ەسكەرتۋ جاسادى.ادام ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ءبارىمىز جاۋاپتىمىز. وسى رەتتە، جاعاجاي اشىپ، ونى قاجەتتى قۇتقارۋ قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى تىكەلەي قالا جانە اۋدان اكىمدەرىنەن سۇرالاتىن بولادى. سىزدەرگە وسى جۇمىستاردى اتقارۋعا 1 اي ۋاقىت بەرەمىن، دەدى وبلىس اكىمى گۇلشارا ابدىقالىقوۆا.كۇن تارتىبىندەگى ەكىنشى ماسەلە بويىنشا وبلىستىق تابيعي رەسۋرستار جانە تابيعات پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى باۋىرجان شامەنوۆ حابارلاما جاسادى. 2020 جىلدىڭ 3 ناۋرىزىندا قىزىلوردا وبلىسى اۋماعىندا ورمان جانە دالا ورتتەرىنىڭ الدىن الۋ جانە جويۋ جونىندەگى ءىسشارالار جوسپارى بەكىتىلگەن. سونىمەن قاتار، ورتكە قارسى قىزمەتى جوق ەلدى مەكەندەردە 1971 ادامنان تۇراتىن 172 ەرىكتى قۇرىلىم جاساقتالعان. ولار 7 ءورت ءسوندىرۋ جانە 373 بەيىمدەلگەن تەحنيكامەن جابدىقتالعان.وبلىس بويىنشا جالپى جەر كولەمى 22،6 ملن گەكتار. ونىڭ 6،5 ملن گەكتارى مەملەكەتتىك ورمان قورىنىڭ جەرى. جىل باسىنان مەملەكەتتىك ورمان قورىندا 35 ءورت وقيعاسى ورىن الىپ، بۇل كورسەتكىش وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 35 ەسەگە كوبەيگەنىن كورسەتەدى. كەلتىرىلگەن زالال كولەمى 9 ملن تەڭگەنى قۇراعان.ءوڭىر باسشىسى ورمان شارۋاشىلىعى مەكەمەلەرىنىڭ ماتەريالدىقتەحنيكالىق بازاسىن نىعايتۋ جونىندە 3 جىلعا ارنالعان جول كارتاسىن ءبىر اپتا مەرزىمدە بەكىتۋدى تاپسىردى. |
لى جىيەنچېننىڭ غۇۋا ئېسىمدە قالغان نىلۇپەر كۆلى ناملىق ئەسىرى20180416 13:38:12 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسىجۇ زىچىڭ ئەپەندىنىڭ قەلىمى ئاستىدىكى نىلۇپەر كۆلى مەندە چوڭقۇر تەسىر قالدۇرغان ئىدى. مىنىڭ چېڭخۇا ئونۋېرسىتىتىغا قۇبۇل قىلىنغان چېغىمدىكى تۈنجى ئارزۇيۇم تېزراق بېرىپ نىلۇپەر كۆلىنىڭ مەنزىرىسىدىن ھوزۇرلىنىش ئىدى. ئېسىمدە قېلىشىچە ئەينى چاغدا سىنىپىمىزدىكى بىر ساۋاقدىشىمىز ئاققۇ ماركىلىق ئاپارات ئېلىپ كېلىپ كۆپچىلىكنى رەسىمگە تارتىپ قويغان ئىدى. تالاش تارتىش ئارقىلىق بىر قانچە مەنزىرە نۇقتىسىنى بېكىتتۇق، بىرى گو ڭزىتىڭ قۇرۇسى بولۇپ، چىئەنلۇڭ يىللىرى سېلىنغان، نەقىشلەنگەن ۋە رەسىم سىزىلغان لىملىرى خۇددى ئۇچىۋاتقان قۇشقا ئوخشايتتى. ئىشىك بېشىغا شيەنفېڭ خان دېگەن تاختاي ئېسىلغان ئىدى؛ يەنە بىرى چىڭخۇا كونا ئۇقۇتۇش بىناسى، ئۇ گېرمانىيەنىڭ كىلاسسىك قۇرۇلۇش ئالاھىدىلىكىدە سېلىنغان كۆك خىش، قىزىل كارىدور، ئاق رەڭلىك تامدىن تەركىپ تاپقان ئىمارەت بولۇپ، چىڭخۇا مائارىپىنىڭ باشلانغان جايى ئىدى. ئۇچىنجى ئورۇن مەكتەپ دەرۋازىسى، ئۇنىڭدا ئۈچ ئەگمە خاتىرە راۋىقى بولۇپ، چىڭخۇا ئونۋېرسىتىتىنىڭ بەلگىسى ۋە سىمۇۋۇلى سۈپىتىدە ۋەتەن كىشىلىرى خاتىرىسىدە ساقلانغان. تۆتىنجىسى، قەدىمقى رىم ۋە ۋىزانتىيە سەنئەت ئۇسلۇبىغا ئىگە چوڭ زال.... بۇلارنى كۆرۈپ نىلۇپەر كۆلىنى تەۋىسسىيە قىلىشقا پېتىنالماي قالدىم. ئۇزاق ئۆتمەي مەكتەپ ئەمگەككە تەشكىللىدى، بىز مەكتەپ قورۇسىنىڭ غەربىي شىمال بۇرجىكىدىكى قاقاس ئارالغا بېرىپ توپا لاي لاتقۇلارنى تازىلىدۇق. مەن نىلۇپەر كۆلىنىڭ قەيەردىلىكىنى سورىۋىدىم، ئويلىمىغان يەردىن مۇئەللىمنىڭ جاۋابى مېنى ھەيران قالدۇردى: بىز تازىلاۋاتقان بۇ لاي لاتقىلىق كۆلچەك دەل نىلۇپەر كۆلى ئىكەن. بۇمۇ تەقدىرنىڭ چاقچىقىدە. كۆز ئالدىمدىكى بۇ قالايمىقان ۋەيرانىچىلىققا قاراپ، بەكمۇ ئۈمىتسىزلەندىم. بۇ دەل مېنى ئۆزىگە مەھلىيا قىلغان، كۆرۈشكە ئىنتىزار قىلغان نىلۇپەر كۆلىمۇ؟ تۇيۇقسىز: بىر كۆرۈپ قەلبىمنى چۇلغىدى ئازاپ، گەر بىلسەم كۆرمەستىم باشتىلا سېنى دېگەن مىسرالار ئېسىمگە كەلدى. كۈز شامىلى غۇرۇلداپ چىقىۋاتاتتى، كېچە ئاسمىنىدىن يامغۇر سىمىلداپ يېغىشقا باشلىدى. يېشىللىق بارغانسېرى ئازلاپ، سارغايغان ياپراقلار يەرگە لەيلەپ چۈشىۋاتاتتى. قەلبىمدىكى ھېلىقى ئارزۇ تېخىچە يوقالمىغان ئىدى. ئەتىگەنلىك چېنىقىشتىن باشقا، ئارام ئالغان چاغلاردا نەينى ئېلىپ، قاقاس ئارالدىكى خالىي جايغا بېرىپ كۈز ئايلىرىدىكى خەن ئوردىسى ناملىق مۇزىكىنى چالاتتىم. بۇ چاغدا خىياللىرىم مۇزىكا ئاۋازىغا ئەگىشىپ، سوغۇق يامغۇر يېغىۋاتقان تاغ جىلغىسى، باياۋاندىكى ياۋا غاز ۋە قۇملۇقتىكى پېتىۋاتقان قۇياش نۇرى ئارىسىدا سەيلى قىلاتتى. بەزىدە تاغ تورغىيى نەي ئاۋازىغا جۆر بولۇپ قالاتتى. بۇ چاغدا خۇددى دىلكىشىمگە يولۇققاندەك خۇشال بولۇپ كېتەتتىم.قاقاس ئارال دىگىنىمىز تۆپىلىك بولۇپ، ئارالنىڭ ئۈچ تەرىپى توپا تاغ، جەنۇپ تەرىپى تۈزلەڭلىك، يىراقتىن قارىسىڭىز، خۇددى شىمالدىن جەنۇپقا قارىتىپ قويۇلغان پادىشاھنىڭ تەخت ئورۇندۇقىغا ئوخشاپ قالىدۇ. ئۇنىڭ ئەتراپىنى خەندەك ئوراپ تۇرىدۇ، جەنۇپ تەرەپىنى خەندەكلەردىن باشقا توپا تاغ كېسىپ ئۆتىدۇ. ئارالدا يۆگىشىپ تۇرغان ئېرانتىس سۇلۇ ئوتىنى، چېقىلغان خىش پارچىلىرى، ياغاچ قالدۇقلىرىنى كۆرگىلى بولاتتى. غەربىي شىمال تەرىپىدە خەنبەييۇ ئەگمە كۆۋرۈكى گوۋچى كۆلى ئۈستىدە تۇراتتى، ئۇنىڭدىن ئەينى يىللاردىكى تۇرقىنى قىياس قىلغىلى بولاتتى. شەرقىي جەنۇپ تەرىپىدە ياغاچ كۆۋرۈك قارشى قىرغاق بىلەن تۇتاشقان بولۇپ، خۇددى ئەگىر توقاي خىلۋەت جايلارغا تۇتىشىدىغاندەك كۆرۈنەتتى. گەرچە قارىماققا تولىمۇ ۋەيرانە كۆرۈنگەن بىلەن قۇرۇلما قائىدىسى بويىچە ئۇنچە ئاددىي چاغلىغىلى بولمايتتى.ئىككىنجى يىلى ئەتىيازدا ئارالدا بىر تاش ئابىدە تىكلەندى، ئۇنىڭغا جىن چۈنيۈەن خارابىىسى دەپ يېزىلغان ئىدى. بۇ تاش ئابىدىدە قاقاس ئارالنىڭ كېلىپ چىقىش تارىخى چۈشەندۈرۈلگەن ئىدى.ئەسلىدە كاڭشى يىللىرىدا خان جەمەتى چوڭ قۇرۇلۇش قىلىپ، ھەر قايسى جايلاردىن غەيرى ياغاچ تاشلارنى ئەكەلتۈرۈپ بېيجىىڭنىڭ غەربىي شىمالىغا ئۇچ تاغ بەرپا قىلىپ، بەش باغچا سالدۇرغان ئىكەن. داۋگۇاڭ پادىشاھ ھايات چېغىدا ئۇلارنىڭ ئارىسدىكى غەربىي چۈنيۈەن باغچىسىنى ئىككىگە بۆلگەن، بىرىنى جىن چۈنيۈەن دەپ ئاتاپ ئۇنى 4 ئوغلىغا تارتۇق قىلغان. كېيىن 4 ئوغلىنى شەنفېڭ خان دەپ ئاتىغان. جىن چۈنيۈەن قاقاس ئارالنى مەركەز قىلىپ، يەنچېڭ شەھىرىنى تەقلىد قىلىپ، يۈز مو يەرگىچە كېڭەيگەن، ئەينى چاغدا قەدىمىي دەرەخلەر قەد كۆتۈرگەن، ھەر خىل غەيرى تاشلار، تاغلارنى ئوراپ تۇرغان زۇمرەت سۇلار، ئەگمە كۆۋرۈكلەر، رىشاتكىلىرى نەقىشلەنگەن، پەلەمپەيلىرى قاش تېشىدىن ياسالغان كارىدورلار، نىلۇپەر يوپۇرماقلىرى بىر بىرىگە گىرەلىشىپ كەتكەن نىلۇپەر كۆلى تولىمۇ گۈزەل مەنزىرىنى شەكىللەندۈرگەن.شيەنفېڭ خان بۇيەردىن شەھەرىستانغا يۆتكەلگەن. لېكىن، ئۇنىڭ ئامىتى ئۇزاققا بارمىغان. ئۇ تەختتە ئولتۇرۇپ ئۇزاق بولايلا تەيپىڭ تىيەنگو قوزغىلىڭى، ئىككىنچى قېتىملىق ئەپيۇن ئۇرۇشى پارتىلىغان. شىيەنفېڭ ئامالسىز جېنىنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن رېخېغا قاچقان، ئاخىرى 30 يېشىدىلا ياقا يۇرتتا ئالەمدىن ئۆتكەن. پايتەخىت قولدىن كېتىپ، يۈەنمىڭ باغچىسى كۆيدۈرىلگەن. چار روسىيە ھۆكۈمىتى ۋەتىنىمىزنىڭ شەرقىي شىمالدىكى زىمىنىمىزنى بىسىۋالغان. قارا بۇلۇت جاھاننى قاپلاپ، خاندانلىقنىڭ ئۇلى تەۋرەنگەن.زور مىقداردىكى تۆلەمنى ئۈستىگە ئالغاننى ئاز دەپ، سىشى خانىش يەنە يۈەنمىڭ باغچىسىنى قايتا ياساشنى ئويلىغان. ئۇ ئىئانە توپلاپ، باج سېلىقنى كۆپەيتكەندىن باشقا، يەنە جىن چۈنيۈەن باغچىسىنى بۇزۇپ، كېرەكلىك ماتىرىياللرىنى يۆتكەپ كەتكەن. لېكىن، ۋەزىيەتتە چوڭ ئۆزگۈرۈش بولۇپ، يۈەنمىڭ باغچىسىنى قايتا قۇرۇش پىلانى كۆپۈككە ئايلانغان. جىن چۈنيۈەنمۇ ۋەيران بولغان. 1913 يىلى قاقاس ئارال جىڭخۇا ئونۋېرسىتىتى تەۋەلىكىگە ئۆتكەن. گەرچە 1927 يىلى جۇ زىچىڭ ئاي يورۇقىدا بۇ يەرنى سەيلى قىلغاندا گىرەلىشىپ كەتكەن نىلۇپەر يوپۇرماقلىرى سۈس خۇشپۇراق تارقىتىۋاتقان بولسىمۇ لېكىن ئاپتور ئەينى چاغدا نىلۇپەر كۆلىنى بويلاپ ماڭسىڭىز بىر ئەگىر كەتكەن تار يولنى كۆرىسىز، بۇ يەردە كۈندىزىمۇ ئادەملەر ناھايتى ئاز ماڭىدۇ. شۇنچىلىك زېرىكىشلىك، پەقەت كېچىلىرى ئاي يورۇقىدا نىلۇپەر كۆلى ۋەيرانە قىياپەتتىن قۇتۇلۇپ، گۈزەل ئۇسۇلچى قىزنىڭ كۆينىكىگە ئوخشاپ قالىدۇ دەپ تەسۋىلەپ كىشىلەرنىڭ تەسەۋۋۇرىنى قوزغىغان.يۈز يىللىق غېرىپلىقتىن كېيىن، قاقاس ئارال ئاخىرى ھازىرقى دەۋرنىڭ نۇرى بىلەن قايتىدىن جانلاندى. باھار كېلىپ بارلىق مەۋجۇداتلار قايتىدىن ھاياتلىققا ئېرىشكەن بۇ پەسىلدە، چىڭخۇا ئونۋېرسىتىتىنىڭ ئوقۇتقۇچى، ئوقۇغۇچىلىرى ھېچنىمە بىلەن ھېساپلاشماي جۇپ قوللىرى بىلەن قاقاس ئارالنىڭ توزاڭلىرىنى تازىلاپ ئۇنىڭغا ھاياتلىق ئاتا قىلدى.بۈگۈن بىز لىنۇپەر كۆلى ئەتراپىدا ئارام ئالغىنىمىز، راۋاقلاردا سەيلى قىلغىنىمىزدا، نىلۇپەر گۈلى ئېچىلغان، مەجنۇن تاللار يېشىل پەردىدەك لەرزان ئۇسۇلغا چۈشكەن، يەردىكى خۇشپۇراق ئوت چۆپلەر، كۆكتىكى لەگلەك، شوخ سايراۋاتقان سوپىسوپىياڭ، چېلىشىپ ئويناۋاتقان بالىلار، كۆل بويىدا بېلىق تۇتۇۋاتقان كىشى، يىراقتىن ئاڭلىنىۋاتقان كىتاپ ئوقۇغان ئاۋاز، دىماققا ئۇرۇلىۋاتقان قەھۋەنىڭ خۇشپۇرىقى، پۈتۈن ۋۇجۇدى بىلەن رەسىم سىزىۋاتقان يىگىتنىڭ قىياپىتى بۇ مەنزىرىلەر شۇنچە تەبىئى، شۇنچە گۈزەل ئىدى.قەدىمدىن تارتىپ كىشىلەر نىلۇپەر گۈلىگە كۆپ مەدەنىيەت ئامىلى ۋە ئۆزگىچە روھى مەنا ئاتا قىلدى. بۇ پەقەت نىلۇپەر گۈلىنىڭ گۈزەل نازاكەتلىكلىكىدىنلا ئەمەس، بەلكى ئۇنىڭ لاي ئارىسدا تۇرۇپمۇ شۇنچە پاكىز بولغانلىقى، گۈزەل ئەمما پەردازسىزلىقى، باشقىلاردىن ھالقىغان روخسارىدىن بولغان. مەن نىلۇپەر گۈلىنىڭ نەچچە مىڭ يىلدىن كېيىنمۇ يەنىلا بەرق ئۇرۇپ ئېچىلالايدىغان ھاياتىي كۈچىدىن ھەيران قالاتتىم. ئۇ گۈللەر ئىچىدىكى ئالاھىدە بىر ئۆسۈملۈك بولۇپلا قالماي، ئۆسۈملۈك ئارىسىدىمۇ ئۆزگىچە ھاياتىي كۈچىنى نامايان قىلاتتى. ئىلگىرى بوران چاپقۇنلارغا دۇچار بولغان، ئۇنىڭ ئۈستىگە لاي لاتقىلار ئارىسىدا ئۆسۈپ ئېچىلغان ئىدى. شۇنچە ناچار شارائىتتىمۇ ئۆزىنىڭ پاكلىكى، گۈزەللىكىنى ساقلاپ، يەنە دۇنياغا ئۆزگىچە رەڭ ۋە ئۈمىت ئاتا قىلاتتى. بۇ خۇددى ماۋ مۇنىڭ: ھەممە يەردە پۇل چېچىلىپ تۇرسا، مەن بېشىمنى كۆتۈرۈپ ئاينى كۆردۈم دېگىنىگە ئوخشايتتى. ئەمەلىيەتتە ئاي يورۇقىدىكى مەنزىرە نىلۇپەر گۈلىنىڭ نۇر ھالقىىسى بىلەن گىرەلىشىپ، ناھايىتى گۈزەل بىر ھايات كارتىنىسىنى شەكىللەندۈرگەن ئىدى. |
اباي مۇراسى 1713015 11 پىكىر 8 مامىر, 2009 ساعات 17:43بۇل جاسقا كەلگەنشە جاقسى وتكىزدىك پە، جامان وتكىزدىك پە، ايتەۋىر ءبىرتالاي ءومىرىمىزدى وتكىزدىك: الىستىق، جۇلىستىق، ايتىستىق، تارتىستىق اۋرەشىلىكتى كورەكورە كەلدىك. ەندى جەر ورتاسى جاسقا كەلدىك: قاجىدىق، جالىقتىق قىلىپ جۇرگەن ءىسىمىزدىڭ بايانسىزىن، بايلاۋسىزىن كوردىك، ءبارى قورشىلىق ەكەنىن بىلدىك. ال، ەندى قالعان ءومىرىمىزدى قايتىپ، نە قىلىپ وتكىزەمىز؟ سونى تابا الماي ءوزىم دە قايرانمىن.ەل باعۋ؟ جوق، ەلگە باعىم جوق. باعۋسىز دەرتكە ۇشىرايىن دەگەن كىسى باقپاسا، نە البىرتقان، كوڭىلى باسىلماعان جاستار باعامىن دەمەسە، ءبىزدى قۇداي ساقتاسىن!مال باعۋ؟ جوق، باعا المايمىن. بالالار وزدەرىنە كەرەگىنشە وزدەرى باعار. ەندى قارتايعاندا قىزىعىن ءوزىڭ تۇگەل كورە المايتۇعىن، ۇرى، زالىم، تىلەمسەكتەردىڭ ازىعىن باعىپ بەرەمىن دەپ، قالعان از عانا ءومىرىمدى قور قىلار جايىم جوق.عىلىم باعۋ؟ جوق، عىلىم باعارعا دا عىلىم ءسوزىن سويلەسەر ادام جوق. بىلگەنىڭدى كىمگە ۇيرەتەرسىڭ، بىلمەگەنىڭدى كىمنەن سۇرارسىڭ؟ ەلسىزكۇنسىزدە كەزدەمەنى جايىپ سالىپ، قولىنا كەزىن الىپ وتىرعاننىڭ نە پايداسى بار؟ مۇڭداسىپ شەر تارقاتىسار كىسى بولماعان سوڭ، عىلىم ءوزى ءبىر تەز قارتايتاتۇعىن كۇيىك.سوفىلىق قىلىپ، ءدىن باعۋ؟ جوق، ول دا بولمايدى، وعان دا تىنىشتىق كەرەك. نە كوڭىلدە، نە كورگەن كۇنىڭدە ءبىر تىنىشتىق جوق، وسى ەلگە، وسى جەردە نە قىلعان سوفىلىق؟بالالاردى باعۋ؟ جوق، باعا المايمىن. باعار ەدىم، قالايشا باعۋدىڭ ءمانىسىن دە بىلمەيمىن، نە بولسىن دەپ باعام، قاي ەلگە قوسايىن، قاي حارەكەتكە قوسايىن؟ بالالارىمنىڭ وزىنە ىلگەرى ءومىرىنىڭ، ءبىلىمىنىڭ پايداسىن تىنىشتىقپەنەن كەرەرلىك ورىن تاپقانىم جوق، قايدا بار، نە قىل دەرىمدى بىلە الماي وتىرمىن، نە بول دەپ باعام؟ ونى دا ەرمەك قىلا المادىم.اقىرى ويلادىم: وسى ويىما كەلگەن نارسەلەردى قاعازعا جازا بەرەيىن، اق قاعاز بەن قارا سيانى ەرمەك قىلايىن، كىمدەكىم ىشىنەن كەرەكتى ءسوز تاپسا، جازىپ السىن، يا وقىسىن، كەرەگى جوق دەسە، ءوز ءسوزىم وزىمدىكى دەدىم دە، اقىرى وسىعان بايلادىم، ەندى مۇنان باسقا ەشبىر جۇمىسىم جوق.مەن بالا كۇنىمدە ەستۋشى ەدىم، ءبىزدىڭ قازاق سارتتى كورسە، كۇلۋشى ەدى ەنەڭدى ۇرايىن، كەڭ قولتىق، شۇلدىرەگەن تاجىك، ارقادان ءۇي توبەسىنە سالامىن دەپ، قامىس ارتقان، بۇتادان قورىققان، كوز كورگەندە اكەۇكە دەسىپ، شىعىپ كەتسە، قىزىن بوقتاسقان، سارتسۇرت دەگەن وسى دەپ. نوعايدى كورسە، ونى دا بوقتاپ كۇلۋشى ەدى: تۇيەدەن قورىققان نوعاي، اتقا مىنسە شارشاپ، جاياۋ جۇرسە دەمىن الادى، نوعاي دەگەنشە، نوقاي دەسەڭشى، تۇككە ىڭعايى كەلمەيدى، سولدات نوعاي، قاشقىن نوعاي، باشالشىك نوعاي دەپ. ورىسقا دا كۇلۋشى ەدى: اۋىلدى كورسە شاپقان، جامان ساسىر باس ورىس دەپ.ەندى قاراپ تۇرسام، سارتتىڭ ەكپەگەن ەگىنى جوق، شىعارماعان جەمىسى جوق، ساۋداگەرىنىڭ جۇرمەگەن جەرى جوق، قىلماعان شەبەرلىگى جوق. وزىمەنەن ءوزى اۋرە بولىپ، بىرىمەنەن ءبىرى ەشبىر شاھارى جاۋلاسپايدى! ورىسقا قاراماي تۇرعاندا قازاقتىڭ ءولىسىنىڭ احيرەتتىگىن، ءتىرىسىنىڭ كيىمىن سول جەتكىزىپ تۇردى. اكە بالاعا قيمايتۇعىن مالىڭدى كىرەلەپ سول ايداپ كەتىپ تۇردى عوي. ورىسقا قاراعان سوڭ دا، ورىستىڭ ونەرلەرىن بىزدەن ولار كوپ ۇيرەنىپ كەتتى. ۇلكەن بايلار دا، ۇلكەن مولدالار دا، ەپتىلىك، قىرمىزىلىق، سىپايىلىق ءبارى سولاردا. نوعايعا قاراسام، سولداتتىققا دا شىدايدى، كەدەيلىككە دە شىدايدى، قازاعا دا شىدايدى، مولدا، مەدرەسە ساقتاپ، ءدىن كۇتۋگە دە شىدايدى. ەڭبەك قىلىپ، مال تابۋدىڭ دا ءجونىن سولار بىلەدى، سالتانات، اسەم دە سولاردا. ونىڭ مالدىلارىنا، قۇزعىن تاماعىمىز ءۇشىن، ءبىرىمىز جالشى، ءبىرىمىز قوش الۋشىمىز. ءبىزدىڭ ەڭ بايىمىزدى: ءسانىڭ شاقشى اياعىڭ ءبىلان پىشىراتىرعا قويعان ءيدان تۇگىل، شىق، ساسىق كازاق، دەپ ۇيىنەن قۋىپ شىعارادى. ونىڭ ءبارى ءبىرىنءبىرى قۋىپ قور بولماي، شارۋا قۋىپ، ونەر تاۋىپ، مال تاۋىپ، زور بولعاندىق اسەرى. ورىسقا ايتار ءسوز دە جوق، ءبىز قۇلى، كۇڭى قۇرلى دا جوقپىز. باعاناعى ماقتان، باعاناعى قۋانعان، كۇلگەن سوزدەرىمىز قايدا؟وسى كۇندە قازاق ىشىندە ءىسى بىلمەس، كىسى بىلەر دەگەن ماقال شىقتى. ونىڭ ءمانىسى: ءىسىڭنىڭ تۇزۋلىگىنەن جەتپەسسىڭ، كىسىڭنىڭ امالشى، ايلالىلىعىنان جەتەرسىڭ دەگەن ءسوز. ءۇش جىلعا بولىس سايلانادى. اۋەلگى جىلى سەنى ءبىز سايلامادىق پا؟ دەپ ەلدىڭ بۇلدانعاندىعىمەن كۇنى وتەدى. ەكىنشى جىلى كانديداتپەنەن اڭدىسىپ كۇنى وتەدى. ءۇشىنشى جىلى سايلاۋعا جاقىنداپ قالىپ، تاعى بولىس بولىپ قالۋعا بولار ما ەكەن دەپ كۇنى وتەدى. ەندى نەسى قالدى؟ وسى قازاق حالقىنىڭ وسىنداي بۇزىقشىلىققا تارتىپ، جىلدان جىلعا تومەندەپ بارا جاتقانىن كورگەن سوڭ، مەنىڭ ويىما كەلەدى: حالىقتىڭ بولىستىققا سايلايمىن دەگەن كىسىسى پالەن قادارلى ورىسشا وبرازوۆانيە العان كىسى بولسىن. ەگەر دە ورتالارىندا ونداي كىسىسى جوق بولسا، ياكي بار بولسا دا سايلاماسا، ۋەزنىي ناچالنيك پەنەن ۆوەننىي گۋبەرناتوردىڭ نازناچەنيەسىمەن بولادى دەسە، بۇل حالىققا بەك پايدالى بولار ەدى. ونىڭ سەبەبى: اۋەلى قىزمەتقۇمار قازاق بالالارىنا وبرازوۆانيە بەرۋگە ول دا پايدالى ءىس، ەكىنشى نازناچەنيەمەن بولعان بولىستار حالىققا مىندەتتى بولماس ەدى، ۇلىقتارعا مىندەتتى بولار ەدى.بۇرىنعى قازاق جايىن جاقسى بىلگەن ادامدار ايتىپتى: بي ەكەۋ بولسا، داۋ تورتەۋ بولادى دەپ. ونىڭ ءمانىسى تاق بولماسا، جۇپ بيلەر تالاسىپ، داۋ كوبەيتە بەرەدى دەگەنمەن ايتىلعان سءوز. ءويتىپ بي كوبەيتكەنشە، ءاربىر بولىس ەلدەن تولىمدىءبىلىمدى ءۇشاق كىسى بيلىككە جىل كەسىلمەي سايلانسا، ولار تۇسسە، جامانشىلىعى اشكەرە بىلىنگەندىكپەنەن تۇسسە، ايتپەسە تۇسپەسە.ءاربىر بايقاعان ادام بىلسە كەرەك: كۇلكى ءوزى ءبىر ماستىق ەكەنىن، ءاربىر ماس كىسىدەن عافيل كوپ وتەتۇعىنىن دا، ءاربىر ماستىڭ سويلەگەن كەزىندە باس اۋىرتاتۇعىنىن. بۇلاي بولعاندا، كۇلكىگە سالىنعان كىسى نە شارۋادان، نە اقىلدان، نە ءبىر ۇيات كەلەرلىك ىستەن قۇر، عافيل كوپ وتكىزىپ وتىرسا كەرەك. وسىنداي عافيلدىك كوپ وتكىزىپ، ولمەگەن كىسىنىڭ نە دۇنيەدە، نە احيرەتتە باسى ءبىر اۋىرماي قالماسا كەرەك.ءاربىر ۋايىمقايعى ويلاعىش كىسى نە دۇنيە شارۋاسىنا، نە احيرەت شارۋاسىنا وزگەدەن جيناقىراق بولسا كەرەك. ءاربىر جيناقىلىقتىڭ ءتۇبى كانىش بولسا كەرەك. ەندى ولاي بولعاندا، ۇنەمى ۋايىمقايعىمەنەن جۇرە الامىز با؟ ۇنەمى كۇلمەي جۇرۋگە جان شىداي ما ەكەن؟ جوق، مەن ۇنەمى ۋايىمقايعىمەنەن بول دەمەيمىن. ۋايىمقايعىسىزدىعىڭا ۋايىمقايعى قىل داعى، سول ۋايىمقايعىسىزدىقتان قۇتىلارلىق ورىندى حارەكەت تابۋ كەرەك ءھام قىلۋ كەرەك. ءاربىر ورىندى حارەكەت ءوزى دە ۋايىمقايعىنى ازايتادى، ورىنسىز كۇلكىمەنەن ازايتپا، ورىندى حارەكەتپەن ازايت!شىعار ەسىگىن تابا الماي، ۋايىمقايعىنىڭ ىشىنە كىرىپ الىپ، قامالىپ قالماق، ول ءوزى دە ءبىر انتۇرعاندىق. جانە ءاربىر جامان كىسىنىڭ قىلىعىنا كۇلسەڭ، وعان راحاتتانىپ كۇلمە، ىزا بولعانىڭنان كۇل، ىزالى كۇلكى ءوزى دە قايعى. ونداي كۇلكىگە ۇنەمى ءوزىڭ دە سالىنباسسىڭ، ءاربىر جاقسى ادامنىڭ جاقسىلىق تاپقانىنا راحاتتانىپ كۇلسەڭ، ونىڭ جاقسىلىقتى جاقسىلىعىنان تاپقاندىعىن عيبرات كورىپ كۇل. ءاربىر عيبرات الماقتىڭ ءوزى دە ماستىققا جىبەرمەي، ۋاقىتىمەن توقتاتادى. كوپ كۇلكىنىڭ ءبارىن دە ماقتاعانىم جوق، ونىڭ ىشىندە ءبىر كۇلكى باراۋ، قۇداي جاراتقان ورنىمەنەن ىشتەن، كوكىرەكتەن، جۇرەكتەن كەلمەيدى، قولدان جاساپ، سىرتىمەنەن بەتاۋزىن تۇزەپ، بايباي كۇلكىنىڭ ءانىن ساندەپ، ادەمىشىلىك ءۇشىن كۇلەتىن بوياما كۇلكى.ادام بالاسى جىلاپ تۋادى، كەيىپ ولەدى. ەكى ورتادا، بۇ دۇنيەنىڭ راحاتىنىڭ كايدا ەكەنىن بىلمەي، ءبىرىنءبىرى اڭدىپ، بىرىنەءبىرى ماقتانىپ، ەسىل ءومىردى ەسكەرۋسىز، بوسقا، جارامسىز قىلىقپەن، قور ەتىپ وتكىزەدى دە، تاۋسىلعان كۇندە ءبىر كۇندىك ءومىردى بار مالىنا ساتىپ الۋعا تابا المايدى.قۋلىق ساۋماق، كوز ءسۇزىپ، تىلەنىپ، ادام ساۋماق ونەرسىز ءيتتىڭ ءىسى. اۋەلى قۇدايعا سىيىنىپ، ەكىنشى ءوز قايراتىڭا سۇيەنىپ، ەڭبەگىڭدى ساۋ، ەڭبەك قىلساڭ، قارا جەر دە بەرەدى، قۇر تاستامايدى.كوكىرەك تولعان قايعى كىسىنىڭ وزىنە دە بيلەتپەيدى، بويدى شىمىرلاتىپ، بۋىندى قۇرتىپ، يا كوزدەن جاس بولىپ اعادى، يا تىلدەن ءسوز بولىپ اعادى. قازاقتار: ءا، قۇداي، جاس بالاداي قايعىسىز قىلا گور! دەپ تىلەك تىلەگەنىن ءوزىم كوردىم. ونىسى جاس بالادان گورى ءوزى ەستى كىسى بولىپ، ەسكەرمەس نارسەسى جوقسىپ، قايعىلى كىسى بولعانسىعانى. قايعىسى نە دەسەڭ، ماقالدارىنان تانىرسىڭ: اۋەلى تۇستىك ءومىرىڭ بولسا، كۇندىك مال جي، وزىڭدە جوق بولسا، اكەڭ دە جات، مال ادامنىڭ باۋىر ەتى، مالدىنىڭ بەتى جارىق، مالسىزدىڭ بەتى شارىق، ەر ازىعى مەن ءبورى ازىعى جولدا، ەردىڭ مالى ەلدە، ەرىككەندە قولدا، بەرگەن پەردە بۇزار، الاعان قولىم بەرەگەن، مال تاپقان ەردىڭ جازىعى جوق، بايدان ءۇمىتسىز قۇدايدان ءۇمىتسىز، قارنىڭ اشسا، قارالى ۇيگە شاپ، قايرانى جوق كولدەن بەز، قايىرى جوق ەلدەن بەز دەگەن وسىنداي سوزدەرى كوپ، ەسەپسىز تولىپ جاتىر.بۇل ماقالداردان نە شىقتى؟ ماعلۇم بولدى: قازاق تىنىشتىق ءۇشىن، عىلىم ءۇشىن، ءبىلىم ءۇشىن، ادىلەت ءۇشىن قام جەمەيدى ەكەن، مال ءۇشىن قام جەيدى ەكەن، بىراق ول مالدى قالايشا تابۋدى بىلمەيدى ەكەن، بار بىلگەنى مالدىلاردى الداپ الماق ياكي ماقتاپ الماق ەكەن، بەرمەسە ونىمەنەن جاۋلاسپاق ەكەن. مالدى بولسا، اكەسىن جاۋلاۋدى دا ۇيات كورمەيدى ەكەن. ايتەۋىر ۇرلىق، قۋلىقسۇمدىق، تىلەنشىلىك، سوعان ۇقساعان قىلىقتىڭ قايسىسىن بولسا دا قىلىپ ءجۇرىپ، مال تاپسا، جازالى دەمەسەك كەرەك ەكەن.بۇلاردىڭ جاس بالانىڭ اقىلىنان نەسى ارتىق؟ بىراق، جاس بالا قىزىل وشاقتان قورقۋشى ەدى، بۇلار توزاقتان دا قورىقپايدى ەكەن. جاس بالا ۇيالسا، جەرگە ەنە جازداۋشى ەدى، بۇلار نەدەن بولسا دا ۇيالمايدى ەكەن. سول ما ارتىلعانى؟ قولىمىزداعىنى ۇلەستىرىپ تالاتپاساق، ءبىز دە وزىندەي بولماساق، بەزەدى ەكەن. ىزدەگەن ەلىمىز سول ما؟قازاقتىڭ ءبىر ماقالى: ونەر الدى بىرلىك، ىرىس الدى تىرلىك دەيدى. بىرلىك قانداي ەلدە بولادى، قايتسە تاتۋ بولادى بىلمەيدى. قازاق ويلايدى: بىرلىك ات ورتاق، اس ورتاق، كيىم ورتاق، داۋلەت ورتاق بولسا ەكەن دەيدى. ولاي بولعاندا بايلىقتان نە پايدا، كەدەيلىكتەن نە زالال؟ اعايىن قۇرىماي مال ىزدەپ نە كەرەك؟ جوق، بىرلىك اقىلعا بىرلىك، مالعا بىرلىك ەمەس. مالىڭدى بەرىپ وتىرساڭ، اتاسى باسقا، ءدىنى باسقا، كۇنى باسقالار دا جالدانىپ بىرلىك قىلادى! بىرلىك مالعا ساتىلسا، انتۇرعاندىقتىڭ باسى وسى. اعايىن الماي بىرلىك قىلسا كەرەك، سوندا اركىم نەسىبەسىن قۇدايدان تىلەيدى، ايتپەسە قۇدايدان تىلەمەيدى، شارۋا ىزدەمەيدى. اۋەلى بىرىنەءبىرى پالە ىزدەيدى. نە ءتۇسىن، نە اجارىن، نە وكپەسىن بۇلداپ، ول بولماسا، ءبىر پالە سالىپ، قورعالاتىپ، ايتەۋىر ءبىرىنءبىرى الداۋدىڭ امالىن ىزدەسەدى. مۇنىڭ قاي جەرىنەن بىرلىك شىقتى؟وسى اقىلدى كىم ۇيرەنەدى، ناسيحاتتى كىم تىڭدايدى؟بىرەۋ بولىس، بىرەۋ بي. ولاردىڭ اقىل ۇيرەنەيىن، ناسيحات تىڭدايىن دەگەن ويى بولسا، ول ورىنعا سايلانىپ تا جۇرمەس ەدى. ولار وزدەرى دە ۇزدىك كىسىمىز، وزدەرىمىز بىرەۋگە ۇلگى بەرىپ، اقىل ايتارلىقپىز دەپ سايلاندى. وزدەرى تۇزەلىپ جەتكەن، ەندى ەلدى تۇزەرلىگىاق قالعان. ول نە قىلىپ تىڭداسىن جانە تىڭدايىن دەسە دە، قولى تيە مە؟ باسىندا وزىندىك جۇمىسى بار: ۇلىعىمىزعا جازالى بولىپ قالامىز با، ەلدەگى بۇزاقىلارىمىزدى ءبۇلدىرىپ الامىز با، نەمەسە حالقىمىزدى ءبۇلدىرىپ الامىز با، ياكي ءوزىمىز شىعىمداپ، شىعىنىمىزدى تولتىرا الماي قالامىز با؟ دەگەن ەبىنە قاراي بىرەۋدى جەتىلتەيىن دەپ، بىرەۋدى قۇتىلتايىن دەگەن بەينەتىنىڭ ءبارى باسىندا، قولى تيمەيدى.بايلار، ولار وزدەرى دە ءبىر كۇن بولسا دا، داۋلەت قونىپ، دۇنيەنىڭ جارىمى باسىندا تۇر. وزىندە جوقتى مالىمەنەن ساتىپ الادى. كوڭىلدەرى كوكتە، كوزدەرى اسپاندا، ادالدىق، ادامدىق، اقىل، عىلىم، ءبىلىم ەشنارسە مالدان قىمبات دەمەيدى. مال بولسا، قۇداي تاعالانى دا پارالاپ السا بولادى دەيدى. ونىڭ ءدىنى، قۇدايى، حالقى، جۇرتى، ءبىلىمى، ۇياتى، ارى، جاقىنى ءبارى مال. ءسوزدى قايتىپ ۇقسىن، ۇعايىن دەسە دە، قولى تيە مە؟ ول مالدى سۋارماق، تويعىزباق ساۋداسىن جيعىزباق، كۇزەتتىرمەك، باقتىرماق، ۇرىءبورى، قىس، سۋىقسۇعاناق سولاردان ساقتانباق، سولاردان ساقتارلىق كىسى تاپپاق. ونىڭ ءبارىن جايعاستىرىپ، اياعىن الىپ كەلىپ ماقتانعا ورنالاستىرعانشا قاشان؟ قولى تيمەيدى.ەندى ۇرىزالىم، سۇمسۇرقيا وزدەرى دە تىڭدامايدى.ونشامۇنشا قوي ءجۇندى قوڭىرشالار كۇنىن دە كورە الماي ءجۇر. انالار اناداي بولىپ تۇرعاندا، ءبىلىم، عىلىم، اقىلدى نە قىلسىن؟ جانە دە ءبىلىم، عىلىم كەدەيگە كەرەگى جوقتاياق: ءبىزدى نە قىلاسىڭ، انا ءسوزدى ۇعارلىقتارعا ايت! دەيدى. ونىڭ وزگەمەنەن ءىسى جوق، انا الدىنداعى ۇشەۋىندەي بولعان جاننىڭ ويىندا ەشبىر قايعىسى، مۇڭى بولماسا كەرەك.وسى مەن ءوزىم قازاقپىن. قازاقتى جاقسى كورەم بە، جەك كورەم بە؟ ەگەر جاقسى كورسەم، قىلىقتارىن قوستاسام كەرەك ەدى. ءۋا ارنەشىك بويلارىنان ادام جاقسى كورەرلىك، كوڭىلگە تياناق قىلارلىق ءبىر نارسە تاپسام كەرەك ەدى. سونى نە ءۇمىت ۇزبەستىككە، نە ونىسى بولماسا، مۇنىسى بار عوي دەپ، كوڭىلگە قۋات قىلۋعا جاراتسام كەرەك ەدى، وندايىم جوق. ەگەر جەك كورسەم، سويلەسپەسەم، ماجىلىستەس، سىرلاس، كەڭەستەس بولماسام كەرەك ەدى، توبىنا بارماي، نە قىلدى، نە بولدى؟ دەمەي جاتۋ كەرەك ەدى، ول مۇمكىن بولماسا، بۇلاردىڭ ورتاسىنان كوشىپ كەتۋ كەرەك ەدى. بۇلاردى جوندەيمىن دەۋگە، جوندەلەر، ۇيرەنەر دەگەن ءۇمىتىم دە جوق. بۇلاردىڭ ءبىرى دە جوق. بۇل قالاي؟ بۇل ايتقاننىڭ ءبىرىن تۇتپاي بولماس ەدى.مەن ءوزىم ءتىرى بولسام دا، انىق ءتىرى دە ەمەسپىن. انشەيىن وسىلاردىڭ ىزاسىنان با، وزىمەءوزىم ىزا بولعانىمنان با، ياكي بوتەن ءبىر سەبەپتەن بە؟ ەش بىلمەيمىن. سىرتىم ساۋ بولسا دا، ءىشىم ءولىپ قالىپتى. اشۋلانسام، ىزالانا المايمىن. كۇلسەم، قۋانا المايمىن، سويلەگەنىم ءوز ءسوزىم ەمەس، كۇلگەنىم ءوز كۇلكىم ەمەس، ءبارى دە الدەكىمدىكى. قايراتتى كۇنىمدە قازاقتى قيىپ بوتەن جاققا كەتپەك تۇگىل، ءوزىن جاقسى كورىپ، ءۇمىت ەتىپ ءجۇرىپپىن. قاشان ابدەن ءبىلىپ، ءۇمىتىمدى ۇزگەن كەزدە، وزگە جاققا بارىپ، جاتتى ءوز قىلىپ، ءۇيىر بولارلىق كايرات، جالىن ءسونىپ تە قالعان ەكەن. سول سەبەپتەن ءبىر جۇرگەن قۋىس كەۋدەمىن. تەگىندە ويلايمىن: بۇ دا جاقسى، ولەر كەزدە اتتەگەنەاي، سوندايسونداي قىزىقتارىم قالدىاۋ! دەپ قايعىلى بولماي، الدىڭعى تىلەۋ بولماسا، ارتقا الاڭ بولماي ولۋگە.جانە مال تىلەيسىڭدەر، نەگە كەرەك قىلايىن دەپ تىلەيسىڭدەر؟ اۋەلى، قۇدايدان تىلەيمىسىڭ؟ تىلەيسىڭ. قۇداي بەردى، بەرگەنىن المايسىڭ. قۇداي تاعالا ساعان ەڭبەك قىلىپ مال تابارلىق قۋات بەردى. ول قۋاتتى ادال كاسىپ قىلارلىق ورىنعا جۇمسايمىسىڭ؟ جۇمسامايسىڭ. ول قۋاتتى ورنىن تاۋىپ سارىپ قىلاردى بىلەرلىك عىلىم بەردى، ونى وقىمايسىڭ. ول عىلىمدى وقىسا، ۇعارلىق اقىل بەردى، قايدا جىبەرگەنىڭءدى كىم بىلەدى؟.. ەرىنبەي ەڭبەك قىلسا، تۇڭىلمەي ىزدەسە، ورنىن تاۋىپ ىستەسە، كىم باي بولمايدى؟ ونىڭ ساعان كەرەگى جوق. سەنىكى بىرەۋدەن قورقىتىپ الساڭ، بىرەۋدەن جالىنىپ الساڭ، بىرەۋدەن الداپ الساڭ بولعانى، ىزدەگەنىڭ سول.وسى ەلدىڭ ۇنەم قىلىپ جۇرگەنى نەمەنە؟ ەكى نارسە. اۋەلى ۇرلىق، ۇرى ۇرلىقپەن مال تابام دەپ ءجۇر. مال يەسى ارتىلتىپ الىپ، تاعى دا بايمىن دەپ ءجۇر. ۇلىقتار الىپ بەرەم دەپ، داۋگەردى جەپ، قۇتقارام دەپ ۇرىنى جەپ ءجۇر. قاراپايىم جۇرت ۇرلىق ايتىپ مال الام دەپ، ۇرىعا اتىمدى ساتىپ پايدالانام دەپ، نە وتكىزبەسىن ارزانعا ءتۇسىرىپ الام دەپ ءجۇر. ەكىنشى بۇزاقىلار بىرەۋدىڭ ويىندا جوق پالەنى ويىنا سالىپ، بۇيتسەڭ بەك بولاسىڭ، بۇيتسەڭ كەپ بولاسىڭ، بۇيتسەڭ كەك الاسىڭ، مىقتى اتاناسىڭ دەپ، اۋقاتتىلاردى ازعىرعالى الەك بولىپ ءجۇر. كىم ازسا، مەن سوعان كەرەك بولامىن دەپ، ك...ن قىزدىرىپ الىپ، ءوزىن ءبىر عانا ازىق قىلايىن دەپ ءجۇر.ۇلىقتار ءپالىءپالى، بۇل تابىلعان اقىل دەپ، مەن سەنى ءبۇيتىپ سۇيەيمىن دەپ، انانى جەپ، سەنى ءبۇيتىپ سۇيەيمىن دەپ، مىنانى جەپ ءجۇر. قارا حالىق مەنىڭ سونشا ءۇيىم بار، سونشا اۋىلايماعىممەن سويىلىڭدى سوعايىن، داۋىڭدى ايتايىن دەپ، قاي كوپ بەرگەنگە پارتيالاس بولامىن دەپ، قۇدايعا جازىپ، جاتپايتۇرماي سالىپ ءجۇرىپ باسىن، اۋىلىن، قاتىنبالاسىن ساتىپ ءجۇر. وسى ءبىر ۇرى، بۇزاقى جوعالسا، جۇرتقا وي دا تۇسەر ەدى، شارۋا دا قىلار ەدى. باي بارىن باعىپ، كەدەي جوعىن ىزدەپ، ەل سەكىلدەنىپ تالاپقا، تىلەۋگە كىرىسەر ەدى. ەندى جۇرتتىڭ ءبارى وسى ەكى بۇلىك ىسكە ورتاق، مۇنى كىم تۇزەيدى؟ انتتىڭ، سەرتتىڭ، ادالدىقتىڭ، ۇياتتىڭ ءبىر توقتاۋسىز كەتكەنى مە؟ ۇرىنى تىيۋ دا وڭاي بولار ەدى، بىراق وسى بۇزاقىنىڭ تىلىنە ەرەتۇعىن، ازاتۇعىن بايلاردى كىم تىيادى؟كىمدەكىم جاقسىجامان عيبادات قىلىپ جۇرسە، ونى ول عيباداتتان تىيۋعا اۋزىمىز بارمايدى، ايتەۋىر جاقسىلىققا قىلعان نيەتتىڭ جاماندىعى جوق قوي دەيمىز. لاكين، سونداي ادامدار تولىمدى عيباداتقا عىلىمى جەتپەسە دە، قىلسا ەكەن. بىراق ونىڭ ەكى شارتى بار، سونى بىلسە ەكەن. اۋەلى يماننىڭ يعتيقاتىن ماحكاملەمەك كەرەك، ەكىنشى ۇيرەنىپ جەتكەنشە وسى دا بولادى عوي دەمەي، ۇيرەنە بەرسە كەرەك. كىمدەكىم ۇيرەنىپ جەتپەي جاتىپ، ۇيرەنگەنىن قويسا، ونى قۇداي ۇردى، عيباداتى عيبادات بولمايدى. ۋالاكين، كىمدەكىم يماننىڭ نەشە نارسە ءبىرلان كامالات تاباتۇعىنىن بىلمەي، قانشا جەردەن بۇزىلاتۇعىنىن بىلمەي، باسىنا شالما وراپ، ءبىرادار اتىن كوتەرىپ، ورازاشىل، نامازشىل بولىپ جۇرگەن كوڭىلگە قالىڭ بەرمەي تۇرىپ، جىرتىسىن سالعانعا ۇقسايدى. كۇزەتشىسىز، ەسكەرۋسىز يمان تۇرمايدى، ىقىلاسىمەنەن ءوزىنءوزى اڭدىپ، شىن ءدىني شىنشىلداپ جانى اشىپ تۇرماسا، سالعىرتتىڭ يمانى بار دەپ بولمايدى.يمان دەگەن اللا تاباراكا ۋا تاعالانىڭ شاريكسيز، عايىپسىز بىرلىگىنە، بارلىعىنا ۋا ءار ءتۇرلى بىزگە پايعامبارىمىز ساللالاھۋ عالايھي ءۋاسساللام ارقىلى جىبەرگەن جارلىعىنا، بىلدىرگەنىنە مويىن ۇسىنىپ، ينانماق. ەندى بۇل يمان دەرلىك ينانۋعا ەكى ءتۇرلى نارسە كەرەك. اۋەلى نە نارسەگە يمان كەلتىرسە، سونىڭ حاقتىعىنا اقىلى ءبىرلان دالەل جۇرگىزەرلىك بولىپ، اقىلى دالەل يسپات قىلارعا جاراسا، مۇنى ياكيني يمان دەسە كەرەك. ەكىنشىسى كىتاپتان وقۋ ءبىرلان ياكي مولدالاردان ەستۋ ءبىرلان يمان كەلتىرىپ، سول يمان كەلتىرگەن نارسەسىنە سونشالىق بەرىك بولارعا كەرەك. بىرەۋ ولتىرەمىن دەپ قورقىتسا دا، مىڭ كىسى مىڭ ءتۇرلى ءىس كورسەتسە دە، سوعان اينىپ، كوڭىلى قوزعالماستاي بەرىك بولۋ كەرەك. بۇل يماندى يمان تاكليدي دەيمىز.ەندى مۇنداي يمان ساقتاۋعا قورىقپاس جۇرەك، اينىماس كوڭىل، بوسانباس بۋىن كەرەك ەكەن. ياكيني يمانى بار دەۋگە عىلىمى جوق، تاكليدي يمانى بار دەۋگە بەرىكتىگى جوق، يا الداعانعا، يا ازعىرعانعا، يا ءبىر پايدالانعانعا قاراپ، اقتى قارا دەپ، يا قارانى اق دەپ، وتىرىكتى شىن دەپ انت ەتەتۇعىن كىسىنى نە دەيمىز؟ قۇداي تاعالا ءوزى ساقتاسىن. ارنەشىك بىلمەك كەرەك، جوعارعى جازىلمىش ەكى تۇرلىدەن باسقا يمان جوق. يمانعا قارسى كەلەرلىك ورىندا ەشبىر پەندە قۇداي تاعالا كەڭشىلىگىمەن كەشەدى داعى دەمەسىن، ونىڭ ءۇشىن قۇداي تاعالانىڭ عافۋىنا ياكي پايعامبارىمىزدىڭ شافاعاتىنا دا سىيمايدى، مۇمكىن دە ەمەس. قىلىش ۇستىندە سەرت جوق دەگەن، قۇداي تاعالانىڭ كەشپەس كۇناسءى جوق دەگەن جالعان ماقالدى قۋات كورگەن مۇنداي پەندەنىڭ ءجۇزى قۇرىسىن.ءتىرى ادامنىڭ جۇرەكتەن اياۋلى جەرى بولا ما؟ ءبىزدىڭ قازاقتىڭ جۇرەكتى كىسى دەگەنى باتىر كىسى دەگەنى. ونان باسقا جۇرەكتىڭ قاسيەتتەرىن انىقتاپ بىلە المايدى. راقىمدىلىق، مەيىرباندىلىق، ءارتۇرلى ىستە ادام بالاسىن ءوز باۋىرىم دەپ، ەزىنە ويلاعانداي ولارعا دا بولسا يگى ەدى دەمەك، بۇلار جۇرەك ءىسى. اسىقتىق تا جۇرەكتىڭ ءىسى. ءتىل جۇرەكتىڭ ايتقانىنا كونسە، جالعان شىقپايدى. امالدىڭ ءتىلىن السا، جۇرەك ۇمىت قالادى. قازاقتىڭ جۇرەكتىسى ماقتاۋعا سىيمايدى. ايتقانعا كونگىش، ۋاعدادا تۇرعىش، بويىن جامانشىلىقتان تەز جيىپ العىش، كوشتىڭ سوڭىنان يتشە ەرە بەرمەي، اداسقان كوپتەن اتىنىڭ باسىن بۇرىپ الۋعا جاراعان، ادىلەتتى اقىل مويىنداعان نارسەگە، قيىن دا بولسا، مويىنداۋ، ادىلەتتى اقىل مويىنداماعان نارسەگە، وڭاي دا بولسا، مويىنداماۋ ەرلىك، باتىرلىق وسى بولماسا، قازاقتىڭ ايتقان باتىرى انشەيىن جۇرەكتى ەمەس، قاسقىر جۇرەكتى دەگەن ءسوز.قازاق تا ادام بالاسى عوي، كوبى اقىلسىزدىعىنان ازبايدى، اقىلدىڭ ءسوزىن ۇعىپ الارلىق جۇرەكتە جىگەر، قايرات، بايلاۋلىلىقتىڭ جوقتىعىنان ازادى. ءبىلىمدى بىلسە دە، ارسىز، قايراتسىزدىعىنان ەسكەرمەي، ۇستاماي كەتەدى. جامانشىلىققا ءبىر ەلىگىپ كەتكەن سوڭ، بويىن جيىپ الىپ كەتەرلىك قايرات قازاقتا كەم بولادى. وسى جۇرتتىڭ كوبىنىڭ ايتىپ جۇرگەن مىقتى جىگىت، ەر جىگىت، پىسىق جىگىت دەپ ات قويىپ جۇرگەن كىسىلەرىنىڭ ءبارى پالەگە، جامانشىلىققا ەلىرتپەك ءۇشىن، ءبىرىنءبىرى ايدا، باتىرلاپ! قىزدىرىپ الادى دا، ارتىن ويلاتپاي، ازعىراتۇعىن سوزدەرى. ايتپەسە قۇدايعا تەرىستىكتەن، نە ار مەن ۇياتقا تەرىستىكتەن سىلكىنىپ، بويىن جيىپ الا الماعان كىسى، ۇنەمى جامانشىلىققا، ماقتانعا سالىنىپ، ءوز بويىن ءوزى ءبىر تەكسەرمەي كەتكەن كىسى، ءتاۋىر جىگىت تۇگىل، اۋەلى ادام با ءوزى؟اقىلدى كىسى مەن اقىلسىز كىسىنىڭ، مەنىڭ بىلۋىمشە، ءبىر بەلگىلى پارقىن كوردىم.اۋەلى پەندە ادام بولىپ جاراتىلعان سوڭ، دۇنيەدە ەشبىر نارسەنى قىزىق كورمەي جۇرە المايدى. سول قىزىقتى نارسەسىن ىزدەگەن كەزى ءومىرىنىڭ ەڭ قىزىقتى ۋاقىتى بولىپ ويىندا قالادى. سوندا ەستى ادام، ورىندى ىسكە قىزىعىپ، قۇمارلانىپ ىزدەيدى ەكەن داعى، كۇنىندە ايتسا قۇلاق، ويلانسا كوڭىل سۇيسىنگەندەي بولادى ەكەن. وعان بۇل وتكەن ءومىردىڭ وكىنىشى دە جوق بولادى ەكەن.ەسەر كىسى ورنىن تاپپاي، نە بولسا سول ءبىر بايانسىز، باعاسىز نارسەگە قىزىعىپ، قۇمار بولىپ، ءومىرىنىڭ قىزىقتى، قىمباتتى شاعىن يتقورلىقپەن وتكىزىپ الادى ەكەن داعى، كۇنىندە وكىنگەنى پايدا بولمايدى ەكەن. جاستىقتا بۇل قىزىقتان سوڭ جانە ءبىر قىزىق تاۋىپ الاتىن كىسىمسىپ، جاستىعى توزباستاي، بۋىنى بوساماستاي كورىپ ءجۇرىپ، بىرەر قىزىقتى قۋعاندااق موينى قاتىپ، بۋىنى قۇرىپ، ەكىنشى تالاپقا قايرات قىلۋعا جاراماي قالادى ەكەن.ءۇشىنشى ءاربىر نارسەگە قىزىقپاقتىق. ول ءوزى بويعا قۇمارلىق پايدا قىلاتىن نارسە ەكەن. ءاربىر قۇمارلىق وزىنە ءبىر دەرت بولادى ەكەن، ءارتۇرلى قۇمار بولعان نارسەگە جەتكەندە، ياكي انەمىنە، جەتەرجەتپەس بولىپ جۇرگەندە، ءبىر ءتۇرلى ماستىق پايدا بولادى ەكەن.ءاربىر ماستىق بويدان وعاتتى كوپ شىعارىپ، اقىلدىڭ كوزىن بايلاپ، توڭىرەكتەگى قاراۋشىلاردىڭ كوزىن اشىپ، انانىمىنانى دەگىزىپ، بويدى سىناتاتۇعىن نارسە ەكەن. سول ۋاقىتتا ەستى كىسىلەر ۇلكەن ەسى شىقپاي، اقىلدى قولدان جىبەرمەي، بويىن سىناتپاي ءجۇرىپ ىزدەنەدى ەكەن. ەسەر كىسىلەر ەرتوقىمىن تاستاپ، بوركى ءتۇسىپ قالىپ، ەتەگى اتىنىڭ ك...ن جاۋىپ كەتىپ، ەكى كوزى اسپاندا، جىندى كىسىشە شابا بەرۋدى بىلەدى ەكەن، سونى كوردىم.ەگەردە ەستى كىسىلەردىڭ قاتارىندا بولعىڭ كەلسە، كۇنىندە ءبىر مارتەبە، بولماسا جۇماسىندا ءبىر، ەڭ بولماسا ايىندا ءبىر، وزىڭنەن ءوزىڭ ەسەپ ال! سول الدىڭعى ەسەپ العاننان بەرگى ءومىردى قالاي وتكىزدىڭ ەكەن، نە بىلىمگە، نە احيرەتكە، نە دۇنيەگە جارامدى، كۇنىندە ءوزىڭ وكىنبەستەي قىلىقپەن وتكىزىپپىسىڭ؟ جوق، بولماسا، نە قىلىپ وتكىزگەنىڭدى ءوزىڭ دە بىلمەي قالىپپىسىڭ؟قازاق قۇلشىلىعىم قۇدايعا لايىق بولسا ەكەن دەپ قام جەمەيدى. تەك جۇرت قىلعاندى ءبىز دە قىلىپ، جىعىلىپ، تۇرىپ جۇرسەك بولعانى دەيدى. ساۋداگەر نەسيەسىن جيا كەلگەندە تاپقانىم وسى، ءبىتتىم دەپ، الساڭ ال، ايتپەسە ساعان بولا جەردەن مال قازام با؟ دەيتۇعىنى بولۋشى ەدى عوي. قۇداي تاعالانى ءدال سول ساۋداگەردەي قىلامىن دەيدى. ءتىلىن جاتتىقتىرىپ، ءدىنىن تازارتىپ، ويلانىپ، ۇيرەنىپ الەك بولمايدى. بىلگەنىم وسى، ەندى قارتايعاندا قايدان ۇيرەنە الامىن دەيدى. وقىمادىڭ دەمەسە بولادى داعى، ءتىلىمنىڭ كەلمەگەنىن قايتۋشى ەدى دەيدى. ونىڭ ءتىلى وزگە جۇرتتان بولەكشە جاراتىلىپ پا؟قايرات، اقىل، جۇرەك ۇشەۋى ونەرلەرىن ايتىسىپ، تالاسىپ كەلىپ، عىلىمعا جۇگىنىپتى. قايرات ايتىپتى: ەي، عىلىم، ءوزىڭ دە بىلەسىڭ عوي، دۇنيەدە ەشنارسە مەنسىز كامەلەتكە جەتپەيتۇعىنىن اۋەلى، ءوزىڭءدى بىلۋگە ەرىنبەيجالىقپاي ۇيرەنۋ كەرەك، ول مەنىڭ ءىسىم. قۇدايعا لايىقتى عيبادات قىلىپ، ەرىنبەيجالىقپاي ورنىنا كەلتىرمەك تە مەنىڭ ءىسىم. دۇنيەگە لايىقتى ونەر، مال تاۋىپ، ابۇيىر مانساپتى ەڭبەكسىز تابۋعا بولمايدى. ورىنسىز، بولىمسىز نارسەگە ءۇيىر قىلماي، بويدى تازا ساقتايتۇعىن، كۇناكارلىكتەن، كورسەقىزار جەڭىلدىكتەن، ءنافسى شايتاننىڭ ازعىرۋىنان قۇتقاراتۇعىن، اداسقان جولعا بارا جاتقان بويدى قايتا جيعىزىپ الاتۇعىن مەن ەمەس پە؟ وسى ەكەۋى ماعان قالاي تالاسادى؟ دەپتى.اقىل ايتىپتى: نە دۇنيەگە، نە احيرەتكە نە پايدالى بولسا، نە زالالدى بولسا، بىلەتۇعىن مەن، سەنىڭ ءسوزىڭدى ۇعاتۇعىن مەن، مەنسىز پايدانى ىزدەي المايدى ەكەن، زالالدان قاشا المايدى ەكەن، عىلىمدى ۇعىپ ۇيرەنە المايدى ەكەن، وسى ەكەۋى ماعان قالاي تالاسادى؟ مەنسىز وزدەرى نەگە جارايدى؟ دەپتى.ونان سوڭ جۇرەك ايتىپتى: مەن ادامنىڭ دەنەسىنىڭ پاتشاسىمىن، قان مەنەن تارايدى، جان مەندە مەكەن قىلادى، مەنسىز تىرلىك جوق. جۇمساق توسەكتە، جىلى ءۇيدە تاماعى توق جاتقان كىسىگە توسەكسىز كەدەيدىڭ، توڭىپ جۇرگەن كيىمسىزدىڭ، تاماقسىز اشتىڭ كۇيءجايى قانداي بولىپ جاتىر ەكەن دەپ ويلاتىپ، جانىن اشىتىپ، ۇيقىسىن اشىلتىپ، توسەگىندە دوڭبەكشىتەتۇعىن مەن. ۇلكەننەن ۇيات ساقتاپ، كىشىگە راقىم قىلدىراتۇعىن مەن، بىراق مەنى تازا ساقتاي المايدى، اقىرىندا قور بولادى. مەن تازا بولسام، ادام بالاسىن الالامايمىن: جاقسىلىققا ەلجىرەپ ەريتۇعىن مەن، جامانشىلىقتان جيرەنىپ تۋلاپ كەتەتۇعىن مەن، ادىلەت، نىساپ، ۇيات، راقىم، مەيىربانشىلىق دەيتۇعىن نارسەلەردىڭ ءبارى مەنەن شىعادى، مەنسىز وسىلاردىڭ كورگەن كۇنى نە؟ وسى ەكەۋى ماعان قالاي تالاسادى؟ دەپتى.سوندا عىلىم بۇل ۇشەۋىنىڭ ءسوزىن تىڭداپ بولىپ، ايتىپتى: ەي، قايرات، سەنىڭ ايتقانىڭنىڭ ءبارى دە راس. ول ايتقاندارىڭنان باسقا دا كوپ ونەرلەرىڭنىڭ بارى راس، سەنسىز ەشنارسەنىڭ بولمايتۇعىنى دا راس، بىراق قارۋىڭا قاراي قاتتىلىعىڭ دا مول، پايداڭ دا مول، بىراق زالالىڭ دا مول، كەيدە جاقسىلىقتى بەرىك ۇستاپ، كەيدە جاماندىقتى بەرىك ۇستاپ كەتەسىڭ، سونىڭ جامان، دەپتى.ەي، اقىل! سەنىڭ ايتقاندارىڭنىڭ ءبارى دە راس. سەنسىز ەشنارسە تابىلمايتۇعىنى دا راس. جاراتقان ءتاڭىرىنى دە سەن تانىتاسىڭ، جارالعان ەكى دۇنيەنىڭ جايىن دا سەن بىلەسىڭ. بىراق سونىمەن تۇرمايسىڭ، امال دا، ايلا دا ءبارى سەنەن شىعادى. جاقسىنىڭ، جاماننىڭەكەۋىنىڭ دە سۇيەنگەنى، سەنگەنى سەن ەكەۋىنىڭ ىزدەگەنىن تاۋىپ بەرىپ ءجۇرسىڭ، سونىڭ جامان، دەپتى. سەن ۇشەۋىڭنىڭ باسىڭدى قوسپاق مەنىڭ ءىسىم، دەپتى. بىراق سوندا بيلەۋشى، ءامىرشى جۇرەك بولسا جارايدى. اقىل، سەنىڭ قىرىڭ كوپ، جۇرەك سەنىڭ ول كوپ قىرىڭا جۇرمەيدى. جاقسىلىق ايتقانىڭا جانىءدىنى قۇمار بولادى. كونبەك تۇگىل قۋانادى. جامانشىلىق ايتقانىڭا ەرمەيدى. ەرمەك تۇگىل جيرەنىپ، ۇيدەن قۋىپ شىعارادى. قايرات، سەنىڭ قارۋىڭ كوپ، كۇشىڭ مول، سەنىڭ دە ەركىڭە جىبەرمەيدى. ورىندى ىسكە كۇشىڭدى اياتپايدى. ورىنسىز جەرگە قولىڭدى بوساتپايدى. وسى ۇشەۋىڭ باسىڭدى قوس، ءبارىن دە جۇرەككە بيلەت، دەپ ۇقتىرىپ ايتۋشىنىڭ اتى عىلىم ەكەن. وسى ۇشەۋىڭ ءبىر كىسىدە مەنىڭ ايتقانىمداي تابىلساڭدار، تابانىنىڭ توپىراعى كوزگە سۇرتەرلىك قاسيەتتى ادام سول. ۇشەۋىڭ الا بولساڭ، مەن جۇرەكتى جاقتادىم. قۇدايشىلىق سوندا، قالپىڭدى تازا ساقتا، قۇداي تاعالا قالپىڭا ءاردايىم قارايدى دەپ كىتاپتىڭ ايتقانى وسى، دەپتى.كەربەزدىڭ ەكى ءتۇرلى قىلىعى بولادى: ءبىرى بەتءپىشىنىن، مۇرتىن، مۇشەسىن، ءجۇرىسىن، قاسقاباعىن قولدان تۇزەتىپ، شىنتاعىن كوتەرىپ، قولىن تاراقتاپ اۋرە بولماق. بىرەۋى اتىن، كيىمىن ايران ىشەرىم دەپ، سولاردىڭ ارقاسىندا سىپايى، جۇعىمدى جىگىت اتانباققا، وزىنەن ىلگەرىلەرگە ەلەۋلى بولىپ، ءوزى قاتارداعىنىڭ ءىشىن كۇيدىرىپ، وزىنەن كەيىنشىلەرگە اتتەڭ، دۇنيەاي، وسىلاردىڭ اتىنداي ات ءمىنىپ، كيىمىندەي كيىم كيگەننىڭ نە ارمانى بار ەكەن؟! دەيتۇعىن بولماققا ويلانباق.مۇنىڭ ءبارى ماسقارالىق، اقىماقتىق. مۇنى ادام ءبىر ويلاماسىن، ەگەردە ءبىر ويلاسا، قايتا ادام بولماعى قيىن ءىس. كەربەز دەگەندى وسىنداي كەر، كەردەڭ نەمەدەن بەزىڭدەر دەگەن سوزگە ۇقساتامىن. تەگىندە، ادام بالاسى ادام بالاسىنان اقىل، عىلىم، ار، مىنەز دەگەن نارسەلەرمەن وزباق. ونان باسقا نارسەمەنەن وزدىم عوي دەمەكتىڭ ءبارى دە اقىماقتىق.ادام اتاانادان تۋعاندا ەستى بولمايدى: ەستىپ، كورىپ، ۇستاپ، تاتىپ ەسكەرسە، دۇنيەدەگى جاقسى، جاماندى تانيدى داعى، سوندايدان بىلگەنى، كورگەنى كوپ بولعان ادام ءبىلىمدى بولادى. ەستىلەردىڭ ايتقان سوزدەرىن ەسكەرىپ جۇرگەن كىسى ءوزى دە ەستى بولادى. ءاربىر ەستىلىك جەكە ءوزى ىسكە جارامايدى. سول ەستىلەردەن ەستىپ، بىلگەن جاقسى نارسەلەردى ەسكەرسە، جامان دەگەننەن ساقتانسا، سوندا ىسكە جارايدى، سوندا ادام دەسە بولادى. مۇنداي ءسوزدى ەسىتكەندە شايقاقتاپ، شالىقتانىپ نە سالبىراپ، سالعىرتتانىپ ەسىتسە، نە ەسىتكەن جەردە قايتا قايىرىپ سۇراپ ۇعايىن دەپ تۇشىنباسا، نە سول جەردە ءسوزدىڭ راسىنا كوزى جەتسە دە، شىعا بەرىپ قايتا قالپىنا كەتسە، ەستىپەسىتپەي نە كەرەك؟ وسىنداي ءسوز تانىمايتۇعىن ەلگە ءسوز ايتقانشا، ءوزىڭدى تانيتۇعىن شوشقانى باققان جاقسى دەپ ءبىر حاكىم ايتقان ەكەن، سول سەكىلدى ءسوز بولادى.تاعدىردىڭ جارلىعىن بىلەسىزدەر وزگەرىلمەيدى. پەندەدە ءبىر ءىس بار جالىعۋ دەگەن. ول تاعدىردا اداممەن بىرگە جاراتىلعان نارسە، ونى ادام ءوزى تاپقان ەمەس. وعان ەگەر ءبىر ەلىكسە، ادام بالاسى قۇتىلماعى قيىن. قايراتتانىپ، سىلكىپ تاستاپ كەتسەڭ دە، اقىرىندا تاعى كەلىپ جەڭەدى. اقىلى تۇگەل، ويلى ادامنىڭ بالاسى بايقاسا، وسى ادام بالاسىنىڭ جالىقپايتۇعىن نارسەسى بار ما ەكەن؟ تاماقتان دا، ويىننان دا، كۇلكىدەن دە، ماقتاننان دا، كەربەزدىكتەن دە، تويدان دا، توپتان دا، قاتىننان دا كوڭىل، از با، كوپ پە، جالىعادى. ونىڭ ءۇشىن ءبارىنىڭ عايىبىن كورەدى، بايانسىزىن بىلەدى، كوڭىلى بۇرىنعىدان دا سۋىي باستايدى. دۇنيە بىرقالىپتى تۇرمايدى، ادامنىڭ قۋاتى، عۇمىرى بىرقالىپتى تۇرمايدى. ءاربىر ماقلۇققا قۇداي تاعالا بىرقالىپتى تۇرماقتى بەرگەن جوق. ەندى كوڭىل قايدان بىرقالىپتى تۇرا الادى؟بىراق وسى جالىعۋ دەگەن ارنەنى كورەم دەگەن، كوپ كورگەن، ءدامىن، باعاسىن، ءبارىنىڭ دە بايانسىزىن ءبىلىپ جەتكەن، ويلى ادامنان شىعادى. سونشالىق عۇمىرىنىڭ بايانسىزىن، دۇنيەنىڭ ءاربىر قىزىعىنىڭ اكىرىنىڭ شولاقتىعىن كورگەنبىلگەندەر تىرشىلىكتەن دە جالىقسا بولادى. بۇلاي بولعاندا اقىماقتىق، قايعىسىزدىق تا ءبىر عانيبەت ەكەن دەپ ويلايمىن.از با، كوپ پە، ادام بالاسى ءبىر ءتۇرلى ماقتاننان امان بولماعى قيىن ءىس. سول ماقتان دەگەن نارسەنىڭ مەن ەكى ءتۇرلىسىن بايقادىم: بىرەۋىنىڭ اتىن ۇلكەندىك دەپ اتايمىن، بىرەۋىن ماقتانشاقتىق دەيمىن. ۇلكەندىك ادام ىشىنەن ءوزىنءوزى باعالى ەسەپ قىلماق. ياعني، نادان اتانباستىعىن، جەڭىل اتانباستىعىن، ماقتانشاق اتانباستىعىن، ادەپسىز، ارسىز، بايلاۋسىز، پايداسىز، سۇرامشاق، وسەكشى، وتىرىكشى، الدامشى، كەسەلدى وسىنداي جارامسىز قىلىقتاردان ساقتانىپ، سول مىنەزدەردى بويىنا قورلىق ءبىلىپ، ءوزىن وندايلاردان زور ەسەپتەمەك. بۇل مىنەز اقىلدىلاردىڭ، ارلىلاردىڭ، ارتىقتاردىڭ مىنەزى. ولار ءوزىمدى جاقسى دەمەسە، مەيلى ءبىلسىن، جامان دەگىزبەسەم ەكەن دەپ ازاپتانادى. ەكىنشى، ماقتانشاق دەگەن بىرەۋى دەمەسىن دەمەيدى، دەسىن دەيدى. باي دەسىن، باتىر دەسىن، قۋ دەسىن، پىسىق دەسىن، ءاردايىم نە ءتۇرلى بولسا دا، دەسىن دەپ ازاپتانىپ ءجۇرىپ، دەمەسىندى ۇمىتىپ كەتەدى. ۇمىتپاق تۇگىل، اۋەلى ءىس ەكەن دەپ ەسكەرمەيدى. مۇنداي ماقتانشاقتاردىڭ ءوزى ءۇش ءتۇرلى بولادى. بىرەۋى جاتقا ماقتانارلىق ماقتاندى ىزدەيدى. ول نادان، لاكين نادان دا بولسا ادام. ەكىنشىسى ءوز ەلىنىڭ ىشىندە ماقتانارلىق ماقتاندى ىزدەيدى. ونىڭ ناداندىعى تولىق، ادامدىعى ابدەن تولىق ەمەس. ءۇشىنشىسى ءوز ۇيىنە كەلىپ ايتپاسا، يا اۋىلىنا عانا كەلىپ ايتپاسا، وزگە كىسى قوستامايتىن ماقتاندى ىزدەيدى. ول ناداننىڭ نادانى، لاكين ءوزى ادام ەمەس.جاتقا ماقتالسام ەكەن دەگەن ەلىم ماقتاسا ەكەن دەيدى. ەلىمە ماقتالسام ەكەن دەگەن اعايىنىم ماقتاسا ەكەن دەيدى. اعايىننىڭ ىشىندە ءوزى ماقتاۋ ىزدەگەن ءوزىمدى ءوزىم ماقتاپ جەتەم دەيدى.ءدال وسى كۇندە قازاقتىڭ ىشىندە كىمدى جاقسى كورىپ، كىمدى قادىرلەيمىن دەپ ويلادىم.بايدى قادىرلەيىن دەسەڭ، باي جوق. باي بولسا، ءوز باسىنىڭ، ءوز مالىنىڭ ەركى وزىندە بولماس پا ەدى؟ ەشبىر بايدىڭ ءوز مالىنىڭ ەركى وزىندە جوق. كەي باي ءوزى بىرەۋمەن كۇش تالاستىرامىن دەپ، ءجۇز كىسىگە قورعالاۋىقتىعىنان جالىنىپ، مالىن ۇلەستىرىپ ءجۇر. ويلايدى: جالىنتىپ بەردىم دەپ، اقىماقتىعىنان. جوق، ءوزى جالىنىپ بەرىپ ءجۇر. قايىر دا ەمەس، مىرزالىق تا ەمەس، ءوز ەلىمەن، ءوز جەرىمەن ويراڭداسىپ، ويسىزدارعا قوينىن اشىپ، مالىن شاشىپ ءجۇر. كەي بايلار، ەلدەگى قۇتتىلار، سۇتتىلەر بەرەكەلەسە الماعان سوڭ، كەسەلدى قۋلار كوبەيىپ كەتىپ، كوپ قورقىتىپ، ىزدەگەن نارسەسى جوق، ەرىكسىز كىم بولسا سوعان جەمىت بولىپ ءجۇر.مىرزالاردى قادىرلەيىن دەسەڭ، وسى كۇندە انىق مىرزا ەلدە جوق, مال بەرگىش مىرزا يتتەن كوپ. بىرەۋ ءبىر پايداما كەلتىرەم دەپ مىرزا بولىپ ءجۇر. بىرەۋلەر ك...نە قۇرىم كيىزدى تۇزعا مالشىپ تىققان سوڭ ەسى شىعىپ، مىرزا بولىپ، ەرىكسىز كىم بولسا سوعان تالتايىپ ەمىزىپ ءجۇر.بولىس پەن ءبيدى قۇرمەتتەيىن دەسەڭ، قۇدايدىڭ ءوزى بەرگەن بولىستىق پەن بيلىك ەلدە جوق. ساتىپ العان، جالىنىپ، باس ۇرىپ العان بولىستىق پەنەن بيلىكتىڭ ەشبىر قاسيەتى جوق.مىقتىنى قۇرمەتتەيىن دەسەڭ، جامانشىلىققا ەلدىڭ ءبارى مىقتى، جاقسىلىققا مىقتى كىسى ەلدە جوق.ەستى كىسىنى تاۋىپ قۇرمەتتەيىن دەسەڭ، ادىلەت، ۇيات، نىساپقا ەستى كىسى ەلدە جوق. قۋلىق، سۇمدىق، ارامدىق، امالعا ەلدىڭ ءبارى دە ەستى.عارىپقاسار بيشارانى قۇرمەتتەيىن دەسەڭ، جاتقان تۇيەگە مىنە الماسا دا، ول مومىندىققا ەسەپ ەمەس. ەگەر مىنەرلىك جايى بولسا، بىردەمەنى ەپتەپ ىلەرلىك تە جايى بار.ەندى قالدى قۋ مەن سۇم، ولار ءوزى دە قۋارتپاي، سۋالتپاي تىنىشتىق كورەر ەمەس.ءجا، كىمدى سۇيدىك، كىمنىڭ تىلەۋىن تىلەدىك؟ ءوزى قۇرتتانىپ شاشىلعان بولىسبيلەر تۇرا تۇرسىن. ەندى، ءالباتتا، امال جوق، مومىندىعىنان ىرىس باققان داۋ باقپاس دەگەن ماقالمەن بولامىن دەپ، بەرگەنىنەن جاعا الماي، جارىمىن بەرىپ، جارىمىن تىنىشتىعىمەن باعا الماي، ۇرى، زالىم، قۋلارعا جەمىت بولىپ جۇرگەن شىن مومىن بايلاردى اياماساڭ ءھام سونىڭ تىلەۋىن تىلەمەسەڭ بولمايدى. سونان باسقانى تابا المادىم.ءبىزدىڭ قازاقتى وڭدىرماي جۇرگەن ءبىر قۋانىش، ءبىر جۇبانىش دەگەندەر بار.ونىڭ قۋانىشى ەلدە ءبىر جاماندى تاۋىپ، يا ءبىر ادامنىڭ بۇل ءوزى قىلماعان جامانشىلىعى شىقسا، قۋانادى. ايتادى: قۇداي پالەنشەدەن ساقتاسىن، و دا اداممىن دەپ ءجۇر عوي، ونىڭ قاسىندا ءبىز ساۋلەلى كىسىنىڭ ءبىرى ەمەسپىز بە، وعان قاراعاندا مەن تازا كىسى ەمەسپىن بە؟ دەپ. وعان قۇداي تاعالا ايتىپ پا، پالەنشەدەن ءتاۋىر بولساڭ بولادى دەپ؟ يا بىلگەندەر ايتىپ پا، ايتەۋىر وزىڭنەن نادانشىلىعى اسقان، يا جامانشىلىعى ارتىلعان كىسى تابىلسا، سەن جامانعا قوسىلمايسىڭ دەپ؟ جامانعا سالىسىپ جاقسى بولا ما؟ جاقسىعا سالىسىپ جاقسى بولادى داعى. ءجۇز ات بايگەگە قوسىلسا، مەن بايگە الدىم دەگەن ءسوز بولسا، الدىڭدا نەشە ات بار دەپ سۇرار، ارتىڭدا نەشە ات بار ەدى دەپ سۇراعاننىڭ نەسى ءسوز؟ مەن بەس اتتان، ون اتتان ىلگەرى ەدىم دەگەننىڭ نەسى قۋانىش؟ەندى جۇبانىشى جالعىز ءبىز بە، ەلدىڭ ءبارى دە ءسۇيتىپاق ءجۇر عوي، كوپپەن كورگەن ۇلى توي، كوپپەن بىرگە بولساق بولادى دا دەگەن ءسوزدى جۇبانىش قىلادى. وعان قۇداي تاعالا ايتىپ پا، كوپتەن قالماساڭ بولادى دەپ. كوپكە قاھارىم جۇرمەيدى دەپ. كوپكە تۇزاعىم جەتپەيدى دەپ پە؟ عىلىم كوپكە كەلىپ پە؟ بىرەۋدەن تاراپ پا؟ حيكمەت كوپتەن تاراي ما؟ بىردەن تاراي ما؟ كوپكە قورلىق جۇرمەي مە؟ ءبىر ءۇيدىڭ ءىشى تۇگەل اۋىرسا، جەڭىل تيە مە؟ جەر بىلمەگەن كوپ ادام اداسىپ جۇرسە، ءبىر جەر بىلەتۇعىن كىسىنىڭ كەرەگى جوق پا ەكەن؟ كوپ كىسى جولاۋشىنىڭ ءبارىنىڭ اتى ارىعانى جاقسى ما؟ جوق، جارمىسى ارىسا، جارمىسىنىڭ كۇيلىسى جاقسى ما؟ جۇت كەلسە، ەلدىڭ ءبارىنىڭ تۇگەل جۇتاعانى جاقسى ما؟ جارىمجارتىسى امان قالعانى جاقسى ما؟ وسى كوپ اقىماقتىڭ ءبىر اقىماققا نەسى جۇبانىش؟ تۇقىمىمىزبەن اۋزىمىز ساسىق بولۋشى ەدى دەگەن جامان كۇيەۋ قالىڭدىعىن جەڭىپ پە؟ كوڭىلىن سول ءسوزى رازى قىلۋعا جەتىپ پە؟ ەندەشە، كوبىڭنەن قالما، سەن دە اۋزىڭدى ساسىتا بەر دەپ پە؟!جەر جۇزىندە ەكى مىڭ ميلليوننان كوپ ارتىق ادام بار، ەكى ميلليونداي قازاق بار. ءبىزدىڭ قازاقتىڭ دوستىعى، دۇشپاندىعى، ماقتانى، مىقتىلىعى، مال ىزدەۋى، ونەر ىزدەۋى، جۇرت تانۋى ەشبىر حالىققا ۇقسامايدى. ءبىرىمىزدى ءبىرىمىز اڭدىپ، جاۋلاپ، ۇرلاپ، كىرپىك قاقتىرماي وتىرعانىمىز. ءۇش ميلليوننان حالقى ارتىق دۇنيەدە ءبىر قالا دا بار، دۇنيەنىڭ باساياعىن ءۇش اينالىپ كورگەن كىسى تولىپ جاتىر. ءوستىپ، جەر جۇزىندەگى جۇرتتىڭ قورى بولىپ، ءبىرىمىزدى ءبىرىمىز اڭدىپ وتەمىز بە؟ جوق، قازاق ورتاسىندا دا ۇرلىق، وتىرىك، وسەك، قاستىق قالىپ، ونەردى، مالدى تۇزدەن، بوتەن جاقتان ءتۇزۋ جولمەن ىزدەپ، ورىستەرلىك كۇن بولار ما ەكەن؟ ءاي، نە بولسىن!.. ءجۇز قاراعا ەكى ءجۇز كىسى سۇعىن قاداپ ءجۇر عوي، ءبىرىنءبىرى قۇرتپاي، قۇرىماي تىنىش تابا ما؟بالالاردى وقىتقان دا جاقسى، بىراق قۇلشىلىق قىلارلىق قانا، تۇركى تانىرلىق قانا تازا وقىسا بولادى. ونىڭ ءۇشىن بۇل جەر دارۋلحاراپ، مۇندا اۋەلى مال تابۋ كەرەك، ونان سوڭ اراب، پارسى كەرەك. قارنى اش كىسىنىڭ كوڭىلىندە اقىل، بويىندا ار، عىلىمعا قۇمارلىق قايدان تۇرسىن؟ اشاپىشىمگە مالدىڭ تاپشىلىعى دا اعايىننىڭ ارازدىعىنا ءۋا ءارتۇرلى پالەگە، ۇرلىق، زورلىق، قۋلىق، سۇمدىق سەكىلدى نارسەلەرگە ۇيىرلەندىرۋگە سەبەپ بولاتۇعىن نارسە. مال تاپسا، قارىن تويادى. ونان سوڭ، ءبىلىم تۇگىل ونەر كەرەك ەكەن. سونى ۇيرەنەيىن نە بالاما ۇيرەتەيىن دەپ ويىنا جاقسى تۇسەدى. ورىسشا وقۋ كەرەك، حيكمەت تە، مال دا، ونەر دە، عىلىم دا ءبارى ورىستا تۇر. زارارىنان قاشىق بولۋ، پايداسىنا ورتاق بولۋعا ءتىلىن، وقۋىن، عىلىمىن بىلمەك كەرەك. ونىڭ سەبەبى ولار دۇنيەنىڭ ءتىلىن ءبىلدى، مۇنداي بولدى. سەن ونىڭ ءتىلىن بىلسەڭ، كوكىرەك كوزىڭ اشىلادى. اربىرەۋدىڭ ءتىلىن، ونەرىن بىلگەن كىسى ونىمەنەن بىردەيلىك داعۋاسىنا كىرەدى، اسا ارسىزدانا جالىنبايدى. دىنگە دە جاقسى بىلگەندىك كەرەك. جورعالىقپەنەن كوڭىلىن السام ەكەن دەگەن نادان اكەشەشەسىن، اعايىنجۇرتىن، ءدىنىن، ادامشىلىعىن جاۋىرىنىنان ءبىر قاققانعا ساتادى. تەك مايوردىڭ كۇلگەنى كەرەك دەپ، ك...ءى اشىلسا دا، قام جەمەيدى. ورىستىڭ عىلىمى، ونەرى دۇنيەنىڭ كىلتى، ونى بىلگەنگە دۇنيە ارزانىراق تۇسەدى. لاكين وسى كۇندە ورىس عىلىمىن بالاسىنا ۇيرەتكەن جاندار سونىڭ قارۋىمەن تاعى قازاقتى اڭدىسام ەكەن دەيدى. جوق، ولاي نيەت كەرەك ەمەس. مالدى قالاي ادال ەڭبەك قىلعاندا تابادى ەكەن، سونى ۇيرەتەيىك، مۇنى كورىپ جانە ۇيرەنۋشىلەر كوبەيسە، ۇلىقسىعان ورىستاردىڭ جۇرتقا بىردەي زاكونى بولماسا، زاكونسىز قورلىعىنا كونبەس ەدىك. قازاققا كۇزەتشى بولايىن دەپ، ءبىز دە ەل بولىپ، جۇرت بىلگەندى ءبىلىپ، حالىق قاتارىنا قوسىلۋدىڭ قامىن جەيىك دەپ نيەتتەنىپ ۇيرەنۋ كەرەك. قازىر دە ورىستان وقىعان بالالاردان ارتىق جاقسى كىسى شىعا الماي دا تۇر. سەبەبى: اتااناسى، اعايىنتۋعانى، ءبىر جاعىنان، بۇزىپ جاتىر. سۇيتسە دە، وسى وقىعان بالالار انا وقىماعان قازاق بالالارىنان ۇزدىك، وزىق. نە قىلسا دا ءسوزدى ۇقتىرسا بولادى ولارعا. جاقسى اتانىڭ بالالارى دا كوپ وقىعان جوق، قايتا، كەدەيدىڭ بالالارىن ورىسقا قورلاپ بەردى. ولار وسىدان ارتىق قايدا بارسىن؟ جانە دە كەيبىر قازاقتار اعايىنىمەن ارازداسقاندا: سەنىڭ وسى قورلىعىڭا كونگەنشە، بالامدى سولداتقا بەرىپ، باسىما شاش، اۋزىما مۇرت قويىپ كەتپەسەم بە! دەۋشى ەدى. وسىنداي جامان ءسوزدى، قۇدايدان قورىقپاي، پەندەدەن ۇيالماي ايتقان قازاقتاردىڭ بالاسى وقىعانمەنەن نە بولا قويسىن؟ سوندا دا وزگە قازاق بالالارىنان ارتىق ۇيرەنگەنى نەمەنە، قاي كوپ ۇيرەنىپتى؟ كىردى، شىقتى، ءىلدى، قايتتى، تۇبەگەيلەپ وقىعان بالا دا جوق. اكەسى ەل اقشاسىمەن وقىعانعا ارەڭ وقىتادى، ءوز مالىن نە قىلىپ شىعارسىن؟ تۋراسىن ويلاعاندا، بالاڭا قاتىن اپەرمە، ەنشى بەرمە، بارىڭدى سالساڭ دا، بالاڭا ورىستىڭ عىلىمىن ۇيرەت! مىنا مەن ايتقان جول مال ايار جول ەمەس. قۇدايدان قورىق، پەندەدەن ۇيال، بالاڭ بالا بولسىن دەسەڭ وقىت، مال اياما! ايتپەسە، ءبىر يت قازاق بولىپ قالعان سوڭ، ساعان راحات كورسەتە مە، ءوزى راحات كورە مە، يا جۇرتقا راحات كورسەتە مە؟ءبىزدىڭ قازاقتىڭ قوسقان اتى الدىندا كەلسە، تۇسىرگەن بالۋانى جىقسا، سالعان قۇسى السا، قوسقان ءيتى وزگەدەن وزىپ بارىپ ۇستاسا، ەسى شىعىپ ءبىر قۋانادى. بىلمەيمىن، سودان ارتىق قۋانىشى بار ما ەكەن؟ ءاي، جوق تا شىعار! وسى قۋانىش ءبارى دە قازاق قارىنداستىڭ ورتاسىندا ءبىر حايۋاننىڭ ونەرىنىڭ ارتىلعانىنا يا ءبىر بوتەن ادامنىڭ جىققانىنا ماقتانارلىق نە ورنى بار؟ ول وزعان، العان، جىققان ءوزى ەمەس، ياكي بالاسى ەمەس. مۇنىڭ ءبارى قازاقتىڭ قازاقتان باسقا جاۋى جوق، بيتتەي نارسەنى ءبىر ۇلكەن ءىس قىلعان كىسىدەي قۋانعان بولىپ، انا وزگەلەردى ىزالاندىرسام ەكەن دەمەك. بىرەۋدى ىزالاندىرماق شاريعاتتا حارام، شارۋاعا زالال، اقىلعا تەرىس. انشەيىن بىرەۋدى ىزا قىلماقتىڭ نەسىن داۋلەت ءبىلىپ قۋانادى ەكەن؟ جا، بولماسا، انا ىزا بولۋشى سونشالىق نەگە جەر بولىپ قالادى ەكەن؟جۇيرىك ات كەيدە ول ەلدە، كەيدە بۇل ەلدە بولاتۇعىن نارسە، قىران قۇس تا، جۇيرىك يت تە كەيدە ونىڭ قولىنا، كەيدە مۇنىڭ قولىنا تۇسەتۇعىن نارسە. كۇشتى جىگىت تە ۇنەمى ءبىر ەلدەن شىعا ما؟ كەيدە انا ەلدەن، كەيدە مىنا ەلدەن شىعادى. مۇنىڭ ءبارىن ادام ءوز ونەرىمەنەن جاساعان جوق. ءبىر وزعان، ءبىر جىققان ۇنەمى وزىپ، ۇنەمى جىعىپ جۇرمەيدى. سونىڭ ءبارىن دە بىلە تۇرا، جەرگە كىرگەندەي بولىپ يا ءبىر ارامدىعى، جاماندىعى شىققانداي نەسىنە ۇيالىپ، قورلانادى ەكەن؟ەندى وسىلاردان بىلسەڭىز بولادى: نادان ەل قۋانباس نارسەگە قۋانادى ءھام جانە قۋانعاندا نە ايتىپ، نە قويعانىن، نە قىلعانىن ءوزى بىلمەي، ەسى شىعىپ، ءبىر ءتۇرلى ماستىققا كەز بولىپ كەتەدى. ءھام ۇيالعاندارى ۇيالماس نارسەدەن ۇيالادى، ۇيالارلىق نارسەدەن ۇيالمايدى. مۇنىڭ ءبارى ناداندىق، اقىماقتىقتىڭ اسەرى. بۇلارىن ايتساڭ، كەيبىرەۋى راس، راس دەپ ۇيىعان بولادى. وعان نانبا، ەرتەڭ ول دا الگىلەردىڭ ءبىرى بولىپ كەتەدى. كوڭىلى، كوزى جەتىپ تۇرسا دا، حايۋان سەكىلدى اۋەلگى ادەتىنەن بويىن توقتاتا المايدى، ءبىر تياناقسىزدىققا ءتۇسىپ كەتەدى، ەشكىم توقتاتىپ، ۇقتىرىپ بولمايدى. نە جامانشىلىق بولسا دا ءبىر ادەت ەتسە، قازاق ول ادەتىنەن ەرىكسىز قورىققاندا يا ولگەندە توقتايدى، بولماسا اقىلىنا جەڭگىزىپ، مۇنىم تەرىس ەكەن دەپ ءبىلىپ، ويلانىپ وزدىگىنەن توقتاعان ادامدى كورمەسسىڭ.ءجا، ولاي بولسا، ادامدى جاراتۋشى حاۋاسي حامسا زاھري بەرگەندە، تاحقيق ويلاپ، ولاردىڭ پايداسىنىڭ بارلىعى تۇگەل وعان مۇقتاج بولارلىعىن ءبىلىپ بەرگەندىگى اشكەرە تۇر عوي. اۋەلى كوزدى كورسىن دەپ بەرىپتى، ەگەر كوز جوق بولسا، دۇنيەدەگى كورىكتى نارسەلەردىڭ كوركىنەن قايتىپ ءلاززات الار ەدىك؟ ول كوز ءوزى نازىكتىگىنەن كەرەگىنە قاراي اشىپ، جاۋىپ تۇرۋى ءۇشىن قاباق بەرىپتى. جەلدەن، ۇشقىننان قاعا بەرسىن بولۋى ءۇشىن كىرپىك بەرىپتى. ماڭداي تەرىنى كوزدەن قاعىپ تۇرۋعا كەرەك بولعاندىعىنان، باسقا تاعى كەرەگى بار قىلىپ قاس بەرىپتى. قۇلاق بولماسا، نە قاڭعىر، نە دۇڭگىر، داۋىس، جاقسى ءۇن، كۇي، ءان ەشبىرىنەن ءلاززاتتانىپ حابار الا الماس ەدىك. مۇرىن ءيىس بىلمەسە، دۇنيەدە نە ءتاتتى، نە قاتتى نە ءدامدىنىڭ قايسىسىنان ءلاززات الار ەدىك؟ بۇلاردىڭ ءبارى ءبىزدىڭ پايدامىز ەمەس پە؟ءجا، ولاي بولسا ءھامما ماقۇلىققا دا قارا، وزىڭە دە قارا، جاندى بارىمىزگە دە بەرىپتى. جاننىڭ جارىعىن بارىمىزگە دە بىردەي ۇعارلىق قىلىپ بەرىپ پە؟ ادام الدىن، ارتىن، وسى كۇنىن ۇشەۋىن دە تەگىس ويلاپ تەكسەرەدى. حايۋان ارتىن، وسى كۇنىن دە بۇلدىر بىلەدى، الدىڭعى جاعىن تەكسەرمەككە ءتىپتى جوق. حايۋانعا بەرگەن دەنەگە قارا، ادامعا بەرگەن دەنەگە قارا. ادام ەكى اياعىنا باسىپ تىك تۇرىپ، دۇنيەنى تەگىس كورمەككە، تەگىس تەكسەرمەككە لايىقتى ءھام وزگە حايۋانداردى قۇلدانارلىق، پايداسىن كورەرلىك لايىعى بار. حايۋاننىڭ ءبىرى اياعىنا سەنىپ ءجۇر، ءبىر وزىڭدەي حايۋاندى قۇلدانارلىق لايىعى جوق. ادام ءوزى وزىنە سەنبەسە، ادامدى دا حايۋان سەكىلدى قىلىپ جاراتسا، ەشنارسەگە جاراماس ەدى. حايۋانعا ادامنىڭ اقىلىن بەرسە، مۇنشا شەبەرلىك، مۇنشا داركارلىك, ءبىربىرىنە عىلىم ۇيرەتەرلىك شەشەندىك سالاحيات ول دەنەگە لايىقتى كەلمەيدى. قاي وگىز شاھار جاساپ، قۇرال جاساپ، نەشە ءتۇرلى سايمان جاساپ، سىپايىلىق شەبەرلىكتىڭ ءۇدەسىنەن شىعارلىق قيسىنى بار؟ بىراق ادام بالاسى بولماسا، بۇل عاجايىپ اقىلدى جانە عاجايىپپەن جاساعان دەنەگە كىرگىزىپ، مۇنشا سالاحيات يەسى قىلعانى حيقمەتپەنەن وزگە حايۋانعا سۇلتان قىلعاندىعىنا دالەل ەمەس پە؟ ول دالەل بولسا، ادام بالاسىن ارتىق كورىپ، قامىن اۋەلدەن اللانىڭ ءوزى ويلاپ جاساعانىنا دا دالەل ەمەس پە؟ ەندى ادام بالاسىنىڭ قۇلشىلىق قىلماققا قارىزدار ەكەنى ماعلۇم بولماي ما؟ دەپتى.ەي، مۇسىلماندار! بىرەۋ باي بولسا، بىرەۋ كەدەي بولسا، بىرەۋ اۋرۋ، بىرەۋ ساۋ بولسا، بىرەۋ ەستى، بىرەۋ ەسەر بولسا، بىرەۋدىڭ كوڭىلى جاقسىلىققا مەيىلدى، بىرەۋدىڭ كوڭىلى جامانشىلىققا مەيىلدى بۇلار نەلىكتەن دەسە بىرەۋ، سىزدەر ايتاسىزدار: قۇداي تاعالانىڭ جاراتۋىنان ياكي بۇيرىعىنشا بولعان ءىس دەپ. ءجا، ولاي بولسا، ءبىز قۇداي تاعالانى ايىبى جوق، ءمىنى جوق، ءوزى ءادىل دەپ يمان كەلتىرىپ ەدىك. ەندى قۇداي تاعالا ءبىر انتۇرعانعا ەڭبەكسىز مال بەرەدى ەكەن. ءبىر قۇدايدان تىلەپ، ادال ەڭبەك قىلىپ، پايدا ىزدەگەن كىسىنىڭ ەڭبەگىن جاندىرماي، قاتىنبالاسىن جوندەپ اسىرارلىق تا قىلماي، كەدەي قىلادى ەكەن. ەشكىمگە زالالسىز ءبىر مومىندى اۋرۋ قىلىپ، قور قىلادى ەكەن. قايدا ءبىر ۇرى، زالىمنىڭ دەنىن ساۋ قىلادى ەكەن. اكەشەشەسى ءبىر ەكى بالانىڭ ءبىرىن ەستى، ءبىرىن ەسەر قىلادى ەكەن. تامام جۇرتقا بۇزىق بولما، تۇزىك بول دەپ جارلىق شاشىپ، جول سالادى ەكەن. تۇزىكتى بەيىشكە شىعارامىن دەپ، بۇزىقتى توزاققا سالامىن دەپ ايتا تۇرا، پەندەسىنىڭ بىرەۋىن جاقسىلىققا مەيىلدەندىرىپ، بىرەۋىن جامانشىلىققا مەيىلدەندىرىپ، ءوزى قۇدايلىق قۇدىرەتىمەن بىرەۋىن جاقسىلىققا بۇرىپ، بىرەۋىن جاماندىلىققا بۇرىپ جىبەرىپ تۇرادى ەكەن. وسىنىڭ ءبارى قۇداي تاعالانىڭ ايىپسىز، ءمىنسىز عافۋر راحيمدىعىنا، ادىلدىگىنە لايىق كەلە مە؟ جۇرت تا، مۇلىك تە ءبارى قۇدايدىڭ وزىنىكى. بۇل قىلعانىن نە دەي الامىز؟ ءوز مۇلكىن ءوزى نە قىلسا قىلا بەرەدى. ونى ايىپتى بولادى دەي المايمىز دەسەڭ، ول ءسوزىڭ قۇداي تاعالانىڭ ايىبى، ءمىنى جوق ەمەس، تولىپ جاتىر، بىراق ايتۋعا باتا المايمىز دەگەنىڭ ەمەس پە؟ ولاي بولعاندا، پەندە ءوز تىرىسقاندىعىمەنەن نە تابادى؟ ءبارىن قىلۋشىعا قىلدىرۋشى ءوزى ەكەن. پەندە پەندەگە وكپەلەيتۇعىن ەشنارسە جوق. كىم جاقسىلىق، كىم جاماندىق قىلسا داعى قۇدايدان كەلگەن جارلىقتى قىلىپ ءجۇر ەكەن دەيمىز بە؟ قۇداي تاعالا ءاربىر اقىلى بار كىسىگە يمان پارىز، ءاربىر يمانى بار كىسىگە عيبادات پارىز دەگەن ەكەن. جانە دە ءاربىر راس ءىس اقىلدان قورىقپاسا كەرەك. ءجا، ءبىز ەندى اقىلدى ەركىنە جىبەرمەسەك، قۇداي تاعالانىڭ اقىلى بار كىسىگە يمان پارىز دەگەنى قايدا قالادى؟ مەنى تانىعان اقىلمەنەن تانىر دەگەنى قايدا قالادى؟ ءدىنىمىزدىڭ ءبىر جاسىرىن تۇرعان جالعانى جوق بولسا، اقىلدى، ونى ويلاما دەگەنىمىزگە پەندە بولا ما؟ اقىل توقتاماعان سوڭ، ءدىننىڭ ءوزى نەدەن بولادى. اۋەلى يماندى تۇزەتپەي جاتىپ، قىلعان عيبادات نە بولادى؟ جوق، سەن جاقسىلىق، جاماندىقتى جاراتقان قۇداي، ءبىراق قىلدىرعان قۇداي ەمەس، اۋرۋدى جاراتقان قۇداي، اۋىرتقان قۇداي ەمەس، بايلىقتى، كەدەيلىكتى جاراتقان قۇداي، باي قىلعان، كەدەي قىلعان قۇداي ەمەس دەپ، نانىپ ۇقساڭ بولار، ايتپەسە جوق.ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ماقالدارىنىڭ كوبىنىڭ ىسكە تاتىرلىعى دا بار، ىسكە تاتىماق تۇگىل، نە قۇدايشىلىققا، نە ادامشىلىققا جارامايتۇعىنى دا بار.اۋەلى جارلى بولساڭ، ارلى بولما دەيدى. اردان كەتكەن سوڭ، ءتىرى بولىپ جۇرگەن قۇرىسىن. ەگەر ونىسى جالعا جۇرگەنىڭدە جانىڭدى قيناپ ەڭبەكپەنەن مال تاپ دەگەن ءسوز بولسا، ول ار كەتەتۇعىن ءىس ەمەس. تىنىش جاتىپ، كوزىن ساتىپ، بىرەۋدەن تىلەنبەي، جانىن قارمانىپ، ادال ەڭبەكپەن مال ىزدەمەك ول ارلى ادامنىڭ ءىسى.قالاۋىن تاپسا، قار جانادى، سۇراۋىن تاپسا، ادام بالاسىنىڭ بەرمەيتىنى جوق دەگەن ەڭ بارىپ تۇرعان قۇداي ۇرعان ءسوز وسى. سۇراۋىن تابامىن، قالاۋىن تابامىن دەپ ءجۇرىپ قورلىقپەنەن ءومىر وتكىزگەنشە، مالدى نە جەردەن سۇراۋ كەرەك، نە اققان تەردەن سۇراۋ كەرەك قوي.اتىڭ شىقپاسا، جەر ورتە دەيدى. جەر ورتەپ شىعارعان اتىڭنىڭ نەسى مۇرات؟ ءجۇز كۇن اتان بولعانشا، ءبىر كۇن بۋرا بول دەيدى. تاڭىرگە جازىپ، مىنبەيتۇسپەي ارىپ، شومەڭدەپ ديۋانالىقپەن ءبىر كۇن بولعان بۋرالىق نەگە جارايدى؟التىن كورسە، پەرىشتە جولدان تايادى دەيدى. پەرىشتەدەن ساداعا كەتكىراي! پەرىشتە التىندى نە قىلسىن، ءوزىنىڭ كورسەقىزار سۇمدىعىن قوستاعالى ايتقانى.اتاانادان مال ءتاتتى، التىندى ۇيدەن جان ءتاتتى دەيدى. اتااناسىنان مال ءتاتتى كورىنەتۇعىن انتۇرعاننىڭ ءتاتتى دەرلىك نە جانى بار. بۇلاردىڭ بارىنەن دە قىمبات اتااناسىن مالعا ساتپاق ەڭ ارسىزدىڭ ءىسى ەمەس پە؟ اتاانا شاماسى كەلسە، ميحناتتانىپ مال جيسا دا، دۇنيەلىك جيسا دا، ارتىمدا بالالارىما قالسىن دەيدى. ول اتاانانى مالعا ساتقان سوڭ، قۇدايعا دۇشپاندىق ءىس ەمەس پە؟ وسىنداي بىلمەستىكپەنەن ايتىلعان سوزدەرىنە بەك ساق بولۋ كەرەك.قىرقىن مىنسە قىر ارتىلمايتۇعىن وسى ءبىر قىرت ماقتان دەگەن ءبىر ماقتان بار، سول نەگە كەرەك، نەگە جارايدى؟ ول ار، ەستى بىلمەيدى، نامىستى بىلمەيدى، كەڭ تولعاۋ، ۇلكەن وي جوق، نە بالۋاندىعى جوق، نە باتىرلىعى جوق، نە ادامدىعى جوق، نە اقىلدىلىعى، ارلىلىعى جوق. مويىنىن بۇرىپ قويىپ: ءوي، ءتاڭىرىاي، قويشى ءارى، كىمنەن كىم ارتىق دەيسىڭ، كىمنىڭ باسى كىمنىڭ قانجىعاسىندا ءجۇر، ول مەنىڭ قازانىما اس سالىپ بەرىپ ءجۇر مە، مەن ونان ساۋىن ساۋىپ وتىرمىن با؟ دەپ بۇلعاقتاپ، نەمەسە: اياعانىم جانىم با؟ ءوي، ەنەسىن ۇرايىن، ءولىپ كەتپەي نەگە كەرەك؟ ازار بولسا اتىلىپ، يا وسى ءۇشىن ايدالىپ كەتسەم دە كونگەنىماق! ايتەۋىر ءبىر ءولىم بار ما؟ دەپ قالشىلدايتۇعىن كىسى كوپ قوي.وزدەرىڭ كورىپ جۇرسىڭدەر، وسى ايتقان ءسوز بويىنا لايىق قازاق كوردىڭدەر مە؟ ولىمگە شىدايتۇعىن قازاق كورگەنىم جوق، ولىمگە شىدامايمىن دەگەن دە قازاق كورگەنىم جوق، كەڭىردەگىن عانا كورسەتەدىاۋ: قيىلىپ قانا قالايىن دەپ. ەگەر وسى ءسوز بويىنا لايىق كىسى كورىنسە، اقىلى جوق بولسا دا، قايراتىمەنەناق كىسى ايدىندىراتۇعىن ادام بولعانى عوي! ەگەر شىن ايعايدى كورگەندە، كىرەر جەرىن تابا المايتۇعىن داراقى، جۇرتتى وسى سوزىمەن ايدىندىرامىن، مىنا كاپىردەن كىسى شوشيتۇعىن ەكەن دەگىزىپ ايدىندىرايىن دەپ ايتىپ وتىرعان قۇر دومبىتپاسى بولىپ، بوسقا قوقيىپ وتىرسا، سونى نە دەيمىز؟ اي، قۇداياي! جانعا مىرزالىق قىلاتۇعىن، ەردىڭ جاداعايدااق سەرتكە تۇرعىشتىعى، مالعا مىرزالىعى، دۇنيەنى ءبىر تيىن ەسەپ كورمەيتۇعىن جومارتتىعى ءارتۇرلى بەلگىسى بويىنشا تۇرماس پا ەدى؟ ۇيالماس بەتكە تالماس جاق بەرەدى دەپ، كوپ بىلجىراعان ارسىز، ۇياتسىزدىڭ ءبىرى داعى.ەستىگەن نارسەنى ۇمىتپاستىققا ءتورت ءتۇرلى سەبەپ بار: اۋەلى كوكىرەگى بايلاۋلى بەرىك بولماق كەرەك ەكىنشى سول نارسەنى ەستىگەندە يا كورگەندە عيبراتلانۋ كەرەك، كوڭىلدەنىپ، تۇشىنىپ، ىنتامەن ۇعۋ كەرەك ءۇشىنشى سول نارسەنى ىشىنەن بىرنەشە ۋاقىت قايتارىپ ويلانىپ، كوڭىلگە بەكىتۋ كەرەك ءتورتىنشى وي كەسەلى نارسەلەردەن قاشىق بولۋ كەرەك. ەگەر كەز بولىپ قالسا، سالىنباۋ كەرەك. وي كەسەلدەرى: ۋايىمسىز سالعىرتتىق، ويىنشىكۇلكىشىلدىك، يا ءبىر قايعىعا سالىنۋ، يا ءبىر نارسەگە قۇمارلىق پايدا بولۋ سەكىلدى. بۇل ءتورت نارسە كۇللى اقىل مەن عىلىمدى توزدىراتۇعىن نارسەلەر.ءبىلىمعىلىم ۇيرەنبەككە تالاپ قىلۋشىلارعا اۋەلى بىلمەك كەرەك. تالاپتىڭ ءوزىنىڭ ءبىراز شارتتارى بار. ولاردى بىلمەك كەرەك، بىلمەي ىزدەگەنمەن تابىلماس.اۋەلى ءبىلىمعىلىم تابىلسا، وندايمۇنداي ىسكە جاراتار ەدىم دەپ، دۇنيەنىڭ ءبىر قىزىقتى نارسەسىنە كەرەك بولار ەدى دەپ ىزدەمەككە كەرەك. ونىڭ ءۇشىن ءبىلىمعىلىمنىڭ وزىنە عانا قۇمار، ىنتىق بولىپ، ءبىر عانا بىلمەكتىكتىڭ ءوزىن داۋلەت بىلسەڭ جانە ءار بىلمەگەنىڭدى بىلگەن ۋاقىتتا كوڭىلدە ءبىر راحات حۇزۋر حاسيل بولادى. سول راحات بىلگەنىڭدى بەرىك ۇستاپ، بىلمەگەنىڭدى تاعى دا سونداي بىلسەم ەكەن دەپ ۇمىتتەنگەن قۇمار، ماحاببات پايدا بولادى. سوندا ءاربىر ەستىگەنىڭدى، كورگەنىڭدى كوڭىلىڭ جاقسى ۇعىپ، انىق ءوز سۋرەتىمەن ىشكە جايعاستىرىپ الادى.ەگەر ءدىن كوڭىلىڭ وزگە نارسەدە بولسا، ءبىلىمعىلىمدى ءبىراق سوعان سەبەپ قانا قىلماق ءۇشىن ۇيرەنسەڭ، ونداي بىلىمگە كوڭىلىڭنىڭ مەيىرىمى اسىراپ العان شەشەڭنىڭ مەيىرىمى سەكىلدى بولادى. ادامنىڭ كوڭىلى شىن مەيىرلەنسە، ءبىلىمعىلىمنىڭ ءوزى دە ادامعا مەيىرلەنىپ، تەزىرەك قولعا تۇسەدى. شالا مەيىر شالا بايقايدى.ەكىنشى عىلىمدى ۇيرەنگەندە، اقيقات ماقساتپەن بىلمەك ءۇشىن ۇيرەنبەك كەرەك. باحاسقا بولا ۇيرەنبە، ازىراق باحاس كوڭىلىڭدى پىسىقتاندىرماق ءۇشىن زالال دا ەمەس، كوبىرەك باحاس ادامدى تۇزەمەك تۇگىل، بۇزادى. ونىڭ سەبەبى ءاربىر باحاسشىل ادام حاقتى شىعارماق ءۇشىن عانا باحاس قىلمايدى، جەڭبەك ءۇشىن باحاس قىلادى. ونداي باحاس حۋسىدشىلىكتى زورايتادى، ادامشىلىقتى زورايتپايدى، بالكىم، ازايتادى. جانە ماقساتى عىلىمداعى ماقسات بولمايدى، ادام بالاسىن شاتاستىرىپ، جالعان سوزگە جەڭدىرمەكشى بولادى. مۇنداي قيال ءوزى دە بۇزىقتاردا بولادى. ءجۇز تۋرا جولداعىلاردى شاتاستىرۋشى كىسى ءبىر قيسىق جولداعى كىسىنى تۇزەتكەن كىسىدەن ساداعا كەتسىن! باحاس ءوزى دە عىلىمنىڭ ءبىر جولى، بىراق وعان حيرسلانۋ جارامايدى. ەگەر حيرسلانسا، ءوز ءسوزىمشىل عۋرۋرلىق، ماقتانشاقتىق، حۋسىدشىلىك بويىن جەڭسە، ونداي ادام بويىنا قورلىق كەلتىرەتۇعىن وتىرىكتەن دە، وسەكتەن دە، ۇرسىپتوبەلەسۋدەن دە قاشىق بولمايدى.ءۇشىنشى ءاربىر حاقيقاتقا تىرىسىپ يجتيھاتىڭمەن كوزىڭ جەتسە، سونى تۇت، ولسەڭ ايرىلما! ەگەردە ونداي بىلگەندىگىڭ ءوءزىڭدى جەڭە الماسا، كىمگە پۇل بولادى؟ ءوزىڭ قۇرمەتتەمەگەن نارسەگە بوتەننەن قايتىپ قۇرمەت كۇتەسىڭ؟ءتورتىنشى ءبىلىمعىلىمدى كوبەيتۋگە ەكى قارۋ بار ادامنىڭ ىشىندە: ءبىرى مۇلاحازا قىلۋ، ەكىنشىسى بەرىك مۇحافازا قىلۋ. بۇل ەكى قۋاتتى زورايتۋ جاھاتىندە بولۋ كەرەك. بۇلار زورايماي، عىلىم زورايمايدى.بەسىنشى وسى ءسوزدىڭ ون توعىزىنشى بابىندا جازىلعان اقىل كەسەلى دەگەن ءتورت نارسە بار. سودان قاشىق بولۋ كەرەك. سونىڭ ىشىندە ۋايىمسىز سالعىرتتىق دەگەن ءبىر نارسە بار، زينھار، جانىم، سوعان بەك ساق بول، اسىرەسە، اۋەلى قۇدانىڭ، ەكىنشى حالىقتىڭ، ءۇشىنشى داۋلەتتىڭ، ءتورتىنشى عيبراتتىڭ، بەسىنشى اقىلدىڭ، اردىڭ ءبارىنىڭ دۇشپانى. ول بار جەردە بۇلار بولمايدى.التىنشى عىلىمدى، اقىلدى ساقتايتۇعىن مىنەز دەگەن ساۋىتى بولادى. سول مىنەز بۇزىلماسىن! كورسەقىزارلىقپەن، جەڭىلدىكپەن، يا بىرەۋدىڭ ورىنسىز سوزىنە، يا ءبىر كەز كەلگەن قىزىققا شايقالىپ قالا بەرسەڭ، مىنەزدىڭ بەرىكتىگى بۇزىلادى. ونان سوڭ وقىپ ۇيرەنىپ تە پايدا جوق. قويارعا ورنى جوق بولعان سوڭ، ولاردى قايدا ساقتايسىڭ؟ قىلام دەگەنىن قىلارلىق، تۇرام دەگەنىندە تۇرارلىق مىنەزدە ازعىرىلمايتىن اقىلدى، اردى ساقتارلىق بەرىكتىگى، قايراتى بار بولسىن! بۇل بەرىكتىك ءبىر اقىل، ار ءۇشىن بولسىن!ەگەردە مال كەرەك بولسا، قولونەر ۇيرەنبەك كەرەك. مال جۇتايدى، ونەر جۇتامايدى. الداۋ قوسپاي ادال ەڭبەگىن ساتقان قولونەرلى قازاقتىڭ اۋليەسى سول. بىراق قۇداي تاعالا قولىنا ازماز ونەر بەرگەن قازاقتاردىڭ كەسەلدەرى بولادى.اۋەلى بۇل ءىسىمدى ول ىسىمنەن اسىرايىن دەپ، ارتىق ىسمەرلەر ىزدەپ ءجۇرىپ، كورىپ، ءبىراز ىستەس بولىپ، ونەر ارتتىرايىن دەپ، تۇزدەن ونەر ىزدەمەيدى. وسى قولىنداعى ازمۇزىنا ماقتانىپ، وسى دا بولادى دەپ، باياعى قازاقتىڭ تالاپسىزدىعىنا تارتىپ، جاتىپ الادى.ەكىنشى ەرىنبەي ىستەي بەرۋ كەرەك قوي. ءبىرەكى قارا تاپسا، مالعا بوگە قالعان كىسىمسىپ، ماعان مال جوق پا؟ دەگەندەي قىلىپ، ەرىنشەكتىك، سالداۋسالعىرتتىققا، كەربەزدىككە سالىنادى.ءۇشىنشى دارقانسىڭ عوي، ونەرلىسىڭ عوي، شىراعىم، نەمەسە اعەكە، نەڭ كەتەدى، وسى عانامدى ىستەپ بەر! دەگەندە ماعان دا بىرەۋ جالىنارلىققا جەتكەن ەكەنمىن دەپ ماقتانىپ كەتىپ، پايداسىز الداۋعا، قۋ تىلگە الدانىپ، ءوزىنىڭ ۋاقىتىن وتكىزەدى. جانە اناعان دۇنيەنىڭ قىزىعى الداۋدى بىلگەن دەگىزىپ، كوڭىلىن دە ماقتاندىرىپ كەتەدى.ءتورتىنشى تامىرشىلداۋ كەلەدى. باعاناعى الدامشى شايتان تامىر بولالىق دەپ، ءبىر بولىمسىز نارسەنى بەرگەن بولىپ، ارتىنان ۇيتەمىنبۇيتەمىن، قارىق قىلامىن دەگەنگە ءماز بولىپ، تامىرىم، دوسىم دەسە، مەن دە كەرەكتىنىڭ ءبىرى بولىپ قالىپپىن عوي دەپ، جانە جاسىنان ءىس ىستەپ، ۇيدەن شىقپاعاندىق قىلىپ، جوقبارعا تىرىسىپ، الداعاندى بىلمەي، دەرەۋ ونىڭ جەتپەگەنىن جەتكىزەمىن دەپ، ءتىپتى جەتپەسە وزىنەن قوسىپ، قىلىپ بەر دەگەنىنىڭ ءبارىن قىلىپ بەرىپ، كۇنى ءوتىپ، ەڭبەك قىلار ۋاقىتىنان ايرىلىپ، جوعارى شىققا قارىق بولىپ، تاماق، كيىم، بورىش ەسىنەن شىعىپ كەتىپ، ەندى ولار قىسقان كۇنى بىرەۋدىڭ مالىن بۇلداپ قارىزعا الادى. ونى قىلىپ بەرەيىن، مۇنى قىلىپ بەرەيىن دەپ، سونىمەنەن تابىس قۇرالماي، بورىشى اسىپ، داۋعا اينالىپ، ادامشىلىقتان ايرىلىپ، قور بولىپ كەتەدى. وسى نەسى ەكەن. قازاقتىڭ بالاسىنىڭ ءوزى الداعىش بولا تۇرىپ جانە ءوزى بىرەۋگە الداتقىش بولاتۇعىنى قالاي؟جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى ولەتۇعىنىن جانە ءولىم ۇنەمى قارتايتىپ كەلمەيتۇعىنىن، ءبىر العاندى قاتا جىبەرمەيتۇعىنىن. قازاق وسىعان دا، امال جوق، نانادى، انىق ءوز ويىنا، اقىلىنا تەكسەرتىپ نانبايدى. جانە ءھاممانى جاراتقان قۇداي بار، احيرەتتە سۇراۋ الادى، جاماندىققا جازعىرادى، جاقسىلىققا جارىلعايدى، جازعىرۋى دا، جارىلعاۋى دا پەندە ىسىنە ۇقسامايدى، بەگىرەك ەسەپسىز قيناۋى دا بار، بەگىرەك ەسەپسىز جەتىستىرۋى دە بار دەپ بارىنە سەندىك دەيدى. جوق، ونىسىنا مەن سەنبەيمىن؟ ولار سەندىم دەسە دە، انىق سەنگەن كىسىگە ۋايىم ويلاپ نە كەرەك؟ وسى ەكەۋىنە لايىقتى جاقسىلىقتى وزدەرى دە ىزدەپ تابا بەرەدى. ەگەردە وسى ەكەۋىنە بۇلدىر سەنىپ وتىرسا، ەندى نەگە سەندىرە الامىز؟ ونى قايتىپ تۇزەتە الامىز؟ ولاردى مۇسىلمان دەپ، قالايشا يمانى بار عوي دەيمىز؟كىمدەكىم احيرەتتە دە، دۇنيەدە دە قور بولمايمىن دەسە، بىلمەك كەرەك: ەش ادامنىڭ كوڭىلىندە ەكى قۋانىش بىردەي بولمايدى، ەكى ىنتىق قۇمارلىق بىردەي بولمايدى، ەكى قورقىنىش، ەكى قايعى ولار دا بىردەي بولمايدى. مۇنداي ەكى نارسەنى بىردەي بولادى دەپ ايتۋعا مۇمكىن ەمەس. ولاي بولعاندا، قاي ادامنىڭ كوڭىلىندە دۇنيە قايعىسى، دۇنيە قۋانىشى احيرەت قايعىسىنان، احيرەت قۋانىشىنان ارتىق بولسا مۇسىلمان ەمەس. ەندى ويلاپ قاراي بەر، ءبىزدىڭ قازاق تا مۇسىلمان ەكەن! ەگەردە ەكى نارسە كەز بولسا، ءبىرى احيرەتكە كەرەكتى، ءبىرى وسى دۇنيەدە كەرەكتى، ءبىرىن السا، ءبىرى تيمەيتۇعىن بولسا، سوندا بىرەۋ احيرەتكە كەرەكتىنى الماي، ەكىنشى ءبىر كەز كەلگەندە الارمىن دەپ، جوق، ەگەر كەز بولمايتۇعىن بولسا، كەڭ قۇداي ءوزى كەڭشىلىكپەنەن كەشىرەدى داعى، مىنا كەزى كەلىپ تۇرعاندا مۇنى جىبەرىپ بولماس دەپ، دۇنيەگە كەرەكتىنى السا، ەندى ول كىسى جانىن بەرسە احيرەتتى دۇنيەگە ساتقانىم جوق دەپ، نانۋعا بولا ما؟ادام بالاسىنا ادام بالاسىنىڭ ءبارى دوس. نە ءۇشىن دەسەڭ، دۇنيەدە جۇرگەندە تۋىسىڭ، ءوسۋىڭ، تويۋىڭ، اشىعۋىڭ، قايعىڭ، قازاڭ، دەنە ءبىتىمىڭ، شىققان جەرىڭ، بارماق جەرىڭ ءبارى بىردەي، احيرەتكە قاراي ءولۋىڭ، كورگە كىرۋىڭ، ءشىرۋىڭ، كوردەن ماحشاردا سۇرالۋىڭ ءبارى بىردەي، ەكى دۇنيەنىڭ قايعىسىنا، پالەسىنە قءاۋپىڭ، ەكى دۇنيەنىڭ جاقسىلىعىنا راحاتىڭ ءبارى بىردەي ەكەن. بەس كۇندىك ءومىرىڭ بار ما، جوق پا؟.. بىرىڭەءبىرىڭ قوناق ەكەنسىڭ، ءوزىڭ دۇنيەگە دە قوناق ەكەنسىڭ، بىرەۋدىڭ بىلگەندىگىنە بىلمەستىگىن تالاستىرىپ، بىرەۋدىڭ باعىنا، مالىنا كۇندەستىك قىلىپ، يا كورسەقىزارلىق قىلىپ، كوز الارتىسپاق لايىق پا؟ تىلەۋدى قۇدايدان تىلەمەي، پەندەدەن تىلەپ، ءوز بەتىمەن ەڭبەگىمدى جاندىر دەمەي، پالەنشەنىكىن اپەر دەمەك ول قۇدايعا ايتارلىق ءسوز بە؟ قۇداي بىرەۋ ءۇشىن بىرەۋگە ءجابىر قىلۋىنا نە لايىعى بار؟ ەكى اۋىز ءسوزدىڭ باسىن قوسارلىق نە اقىلى جوق، نە عىلىمى جوق بولا تۇرا، وزىمدىكىن ءجون قىلامىن دەپ، قۇر وي، ءتاڭىراي! دەپ تالاسا بەرگەننىڭ نەسى ءسوز؟ ونىڭ نەسى ادام؟ماحشارعا بارعاندا قۇداي تاعالا قاجى، مولدا، سوپى، جومارت، شەيىت سولاردى قاتار قويىپ، سۇرار دەيدى. دۇنيەدە عيززات ءۇشىن، سىيقۇرمەت الماق ءۇشىن قاجى بولعاندى، مولدا بولعاندى، سوپى بولعاندى، جومارت بولعاندى، شەيىت بولعانداردى ءبىر بولەك قويار دەيدى. احيرەتكە بولا، ءبىر عانا قۇداي تاعالانىڭ رازىلىعىن تاپپاق ءۇشىن بولعانداردى ءبىر بولەك قويار دەيدى.دۇنيە ءۇشىن بولعاندارعا ايتار دەيدى: سەندەر دۇنيەدە قاجەكە، مولدەكە، سوپەكە، مىرزەكە، باتىرەكە اتالماق ءۇشىن ونەر قىلىپ ەدىڭدەر، ول دۇنيەڭ مۇندا جوق. سەندەردىڭ ول قىزىقتى دۇنيەڭ حاراپ بولعان، سونىمەن قىلعان ونەرلەرىڭ دە ءبىتتى. ەندى مۇندا قۇرمەت الماق تۇگىل، سۇراۋ بەرىڭدەر! مال بەردىم، ءومىر بەردىم، نە ءۇشىن سول مالدارىڭدى، ومىرلەرىڭدى، بەتىڭە احيرەتتى ۇستاپ، ءدىن نيەتىڭ دۇنيەدە تۇرىپ، جۇرتتى الداماق ءۇشىن سارىپ قىلدىڭدار؟ دەپ.انا شىن نيەتىمەنەن ورنىن تاۋىپ، ءبىر قۇدايدىڭ رازىلىعى ءۇشىن ونەر قىلعاندارعا ايتار دەيدى: سەندەر ءبىر عانا مەنىڭ رازىلىعىمدى ىزدەپ مالدارىڭدى، ومىرلەرىڭدى سارىپ قىلىپ ەدىڭدەر، مەن رازى بولدىم. سىزدەرگە لايىقتى قۇرمەتتى ورنىم بار، دايىن، كىرىڭدەر! ءھام ول رازىلىقتارىڭنان باسقا وسى ماحشار ىشىندە، سەندەردىڭ وسى قىلعانىڭا ءوزى قىلماسا دا، ءىشى ەرىپ، ىنتىق بولعان دوستارىڭ تابىلسا، شافاعات قىلىڭدار! دەپ ايتار دەيدى.پايعامبارىمىز سالاللاھۋ عالايھي ءۋاسساللامنىڭ حاديس شاريفىندە ايتىپتى: ءمان ءلا ءحاياھۇن ءۋالا يمانۋن ءلاھۋ دەپ، ياعني كىمنىڭ ۇياتى جوق بولسا، ونىڭ يمانى دا جوق دەگەن. ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ءوزىنىڭ ماقالى دا بار: ۇيات كىمدە بولسا، يمان سوندا دەگەن. ەندى بۇل سوزدەن ءبىلىندى: ۇيات ءوزى يماننىڭ ءبىر مۇشەسى ەكەن. ولاي بولعاندا بىلمەك كەرەك، ۇيات ءوزى قانداي نارسە؟ ءبىر ۇيات بار ناداندىقتىڭ ۇياتى، جاس بالا ءسوز ايتۋدان ۇيالعان سەكىلدى، جاقسى ادامنىڭ الدىنا جازىقسىزاق انشەيىن بارىپ جولىعىسۋدان ۇيالعان سەكىلدى. نە شاريعاتقا تەرىس، نە اقىلعا تەرىس جازىعى جوق بولسا دا، ناداندىقتان بويىن كەرىستەندىرىپ، شەشىلمەگەندىك قىلىپ، ۇيالماس نارسەدەن ۇيالعان مۇنداي ۇيات شىن ۇيالۋ ەمەس اقىماقتىق، جاماندىق.شىن ۇيات سونداي نارسە، شاريعاتقا تەرىس، يا اقىلعا تەرىس، يا ابيۇرلى بويعا تەرىس ءبىر ءىس سەبەپتى بولادى. مۇنداي ۇيات ەكى ءتۇرلى بولادى. بىرەۋى ونداي قىلىق وزىڭنەن شىقپاياق، ءبىر بوتەن ادامنان شىققانىن كورگەندە، سەن ۇيالىپ كەتەسىڭ. مۇنىڭ سەبەبى سول ۇيات ءىستى قىلعان ادامدى ەسىركەگەندىكتەن بولادى. ياپىرىماي، مىنا بايعۇسقا نە بولادى، ەندى مۇنىڭ ءوزى نە بولادى دەگەندەي، ءبىر نارسە ىشتەن راحىم سەكىلدى بولىپ كەلىپ، ءوزىڭدى قىسىپ، قىزارتىپ كەتەدى. بىرەۋى سونداي ۇيات، شاريعاتقا تەرىس، يا اقىلعا، يا ابيۇرلى بويعا تەرىس، يا ادامشىلىققا كەسەل قىلىق، قاتەدەن ياكي ناپسىگە ەرىپ عاپىلدىقتان ءوز بويىڭنان شىققاندىعىنان بولادى. مۇنداي ۇيات قىلىق قىلعاندىعىڭدى بوتەن كىسى بىلمەسە دە، ءوز اقىلىڭ، ءوز نىسابىڭ ءوزىڭدى سوككەن سوڭ، ىشتەن ۇيات كەلىپ، وزىڭە جازا تارتتىرادى. كىرەرگە جەر تابا الماي، كىسى بەتىنە قاراي الماي، ءبىر ءتۇرلى قىسىمعا تۇسەسىڭ. مۇنداي ۇياتى كۇشتى ادامدار ۇيقىدان، تاماقتان قالاتۇعىنى دا بار، حاتتا ءوزىنءوزى ولتىرەتۇعىن كىسىلەر دە بولادى. ۇيات دەگەن ادامنىڭ ءوز بويىنداعى ادامشىلىعى، يتتىگىڭدى ىشىڭنەن ءوز موينىڭا سالىپ، سوگىس قىلعان قىسىمنىڭ اتى. ول ۋاقىتتا تىلگە ءسوز دە تۇسپەيدى، كوڭىلگە وي دا تۇسپەيدى. كوزىڭنىڭ جاسىن، مۇرنىڭنىڭ سۋىن ءسۇرتىپ الۋعا دا قولىڭ تيمەيدى، ءبىر يت بولاسىڭ. كوزىڭ كىسى بەتىنە قاراماق تۇگىل، ەشنارسەنى كورمەيدى. مۇندايلىققا جەتىپ ۇيالعان ادامعا وكپەسى بار كىسى كەشپەسە، ياكي ونىڭ ۇستىنە تاعى اياماي ورتەندىرىپ ءسوز ايتقان كىسىنىڭ ءوزىنىڭ دە ادامشىلىعى جوق دەسە بولار.وسى كۇندە مەنىڭ كورگەن كىسىلەرىم ۇيالماق تۇگىل، قىزارمايدى دا. ول ىستەن مەن ۇياتتى بولدىم دەدىم عوي، ەندى نەڭ بار؟ دەيدى. يا بولماسا ءجا، ءجا، وعان مەناق ۇياتتى بولايىن، سەن ءوزىڭ دە ءسۇيتىپ پە ەدىڭ؟ دەيدى. نەمەسە پالەنشە دە، تۇگەنشە دە ءتىرى ءجۇر عوي، پالەن قىلعان، تۇگەن قىلعان، مەنىكى ونىڭ قاسىندا نەسى ءسوز، پالەندەي، تۇگەندەي ءمانىسى بار ەمەس پە ەدى؟ دەپ، ۇيالتامىن دەسەڭ، جاپجاي وتىرىپ داۋىن ساباپ وتىرادى. وسىنى ۇيالعان كىسى دەيمىز بە، ۇيالماعان كىسى دەيمىز بە؟ ۇيالعان دەسەك، حاديس اناۋ، جاقسىلاردان قالعان ءسوز اناۋ. وسىنداي ادامنىڭ يمانى بار دەيمىز بە، جوق دەيمىز بە؟!ادامنىڭ ادامشىلىعى ءىستى باستاعاندىعىنان بىلىنەدى، قالايشا بىتىرگەندىگىنەن ەمەس.كوڭىلدەگى كورىكتى وي اۋىزدان شىققاندا ءوڭى قاشادى.حيكمەت سوزدەر ءوزىمشىل نادانعا ايتقاندا، كوڭىل ۋانعانى دا بولادى، وشكەنى دە بولادى.كىسىگە بىلىمىنە قاراي بولىستىق قىل تاتىمسىزعا قىلعان بولىستىق ءوزى ادامدى بۇزادى.اكەسىنىڭ بالاسى ادامنىڭ دۇشپانى.ادامنىڭ بالاسى باۋىرىڭ.ەر ارتىق سۇراسا دا ازعا رازى بولادى.ەز از سۇرار، ارتىلتىپ بەرسەڭ دە رازى بولماس.ءوزىڭ ءۇشىن ەڭبەك قىلساڭ، ءوزى ءۇشىن وتتاعان حايۋاننىڭ ءبىرى بولاسىڭ ادامدىقتىڭ قارىزى ءۇشىن ەڭبەك قىلساڭ، اللانىڭ سۇيگەن قۇلىنىڭ ءبىرى بولاسىڭ.سوكراتقا ۋ ىشكىزگەن، يواننا اركتى وتقا ورتەگەن، عايسانى دارعا اسقان، پايعامبارىمىزدى تۇيەنىڭ جەمتىگىنە كومگەن كىم؟ ول كوپ، ەندەشە كوپتە اقىل جوق. ەبىن تاپ تا، جونگە سال.ادام بالاسىن زامان وسىرەدى، كىمدەكىم جامان بولسا، ونىڭ زامانداسىنىڭ ءبارى ۆينوۆات.مەن ەگەر زاكون قۋاتى قولىمدا بار كىسى بولسام، ادام مىنەزىن تۇزەپ بولمايدى دەگەن كىسىنىڭ ءتىلىن كەسەر ەدىم.دۇنيەدە جالعىز قالعان ادام ادامنىڭ ولگەنى. قاپاشىلىقتىڭ ءبارى سونىڭ باسىندا. دۇنيەدە بار جامان دا كوپتە، بىراق قىزىق تا، ەرمەك تە كوپتە. باستاپقىعا كىم شىدايدى؟ سوڭعىعا كىم ازبايدى؟جاماندىقتى كىم كورمەيدى؟ ءۇمىتىن ۇزبەك قايراتسىزدىق. دۇنيەدە ەشنارسەدە بايان جوق ەكەنى راس، جاماندىق تا قايدان بايانداپ قالادى دەيسىڭ؟ قارى قالىڭ، قاتتى قىستىڭ ارتىنان كوگى مول جاقسى جاز كەلمەۋشى مە ەدى؟اشۋلى ادامنىڭ ءسوزى از بولسا، ىزا، قۋاتى ارتىندا بولعانى.قۋانباقتىق پەن باق ماستىقتىڭ ۇلكەنى، مىڭنان ءبىر كىسىاق ك...ن اشپايتۇعىن اقىلى بويىندا قالادى.ەگەر ءىسىم ءونسىن دەسەڭ، رەتىن تاپبيىك مانساپ بيىك جارتاسەرىنبەي ەڭبەكتەپ جىلان دا شىعادى،ەكپىندەپ ۇشىپ قىران دا شىعادىجىكشىل ەل جەتپەي ماقتايدى،جەلوكپەلەر شىن دەپ ويلايدى.باقپەن اسقان پاتشادانميمەن اسقان قارا ارتىقساقالىن ساتقان كارىدەنەڭبەگىن ساتقان بالا ارتىق.توق تىلەنشى ادام سايتانى،حارەكەتسىز سوپى مونتانى.جامان دوس كولەڭكە:باسىڭدى كۇن شالسا،قاشىپ قۇتىلا المايسىڭباسىڭدى بۇلت السا،ىزدەپ تابا المايسىڭ.دوسى جوقپەن سىرلاس،دوسى كوپپەن سىيلاسقايعىسىزدان ساق بول،قايعىلىعا جاق بول.قايراتسىز اشۋ تۇل،تۇرلاۋسىز عاشىق تۇل،شاكىرتسىز عالىم تۇل.باعىڭ وسكەنشە تىلەۋىڭدى ەل دە تىلەيدى، ءوزىڭ دە تىلەيسىڭ، باعىڭ وسكەن سوڭ ءوزىڭ عانا تىلەيسىڭاللانى بار دەدىك، ءبىر دەدىك، عىلىم، قۇدىرەت سيپاتى ءبىرلان سيپاتتادىق. بۇل بىرلىك، بارلىق عىلىم، قۇدىرەت ولۋلا بولارلىق نارسەلەر مە؟ البەتتە، عىلىم قۇدىرەتى بار بولادى: حاياتى ماعلۇم، ءبىرى يرادا، ياعني قالاماق. عىلىم بار بولسا، قالاماق تا بار. ول ەش نارسەگە حارەكەت بەرمەيدى. ھامماعا حارەكەت بەرەتۇعىن ءوزى. ول يرادا عىلىمىنىڭ ءبىر سيپاتى كالام، ياعني سويلەۋشى دەگەن، ءسوز قارىپسىز، داۋىسسىز بولۋشى ما ەدى؟ اللانىڭ ءسوزى قارىپسىز، داۋىسسىز. ەندى ولاي بولسا، ايتقانداي قىلىپ بىلدىرەتۇعىن قۇدىرەتى جانە باسار، ساميع، ياعني كورۋشى، ەسىتۋشى دەگەن. اللا تاعالانىڭ كورمەگى، ەستىمەگى، ءبىز سەكىلدى كوزبەنەن، قۇلاقپەنەن ەمەس، كورگەندەي، ەستىگەندەي بىلەتۇعىن عىلىمنىڭ ءبىر سيپاتى. ءبىرى تاكۋين، ياعني بارلىققا كەلتىرۋشى دەگەن ءسوز. ەگەر بارلىققا كەلتىرمەگى ءبىر ءوز الدىنا سيپات بولسا، اللا تاعالانىڭ سيپاتى وزىندەي قادىم، ءھام ءازالي ءھام ءادابي بولادى دا، ءھاميشا بارلىققا كەلتىرۋدەن بوسانباسا، ءبىر سيپاتى ءبىر سيپاتىنان ۇلكەن يا كىشى بولۋعا جارامايدى. ولاي بولعاندا عىلىم، قۇدىرەت سيپاتتارى سەكىلدى بوسانباي، ءھار ۋاقىت جاراتۋدا بولسا، ءبىر ىقتيارسىزدىق شىعادى. ول ىقتيارسىزدىق اللا تاعالاعا لايىقتى ەمەس. ونىڭ بارلىققا كەلتىرمەگى قۇدىرەتىنە عانا ءبىر شارح. بۇل عىلىم، قۇدىرەتتە ەشبىر ءنيھوياتسىز، عىلىمىندا عافلات، قۇدىرەتىندە ەپسىزدىك جانە ناشارلىق جوق. سانيعىن سۇڭعاتىنا قاراپ بىلەسىز. بۇل كوزگە كورىلگەن، كوڭىلگە سەزىلگەن عالامدى قانداي حيكمەتپەنەن جاراستىرىپ، قانداي قۇدىرەتپەنەن ورنالاستىرعان، ەشبىر ادام بالاسىنىڭ اقىلى جەتپەيدى. بىراق پەندەسىندە اقىل حۇكىمشى، قايرات، قۋات قىزمەت قىلۋشى ەدى. سوعان قاراپ ويلايسىڭ: اللا تاعالانىڭ سيپاتىندا سولاي بولماققا ءتيىس. بىراق اۋەلدە ايتقانىمىز: عىلىم، قۇدىرەت ءبىزدىڭ ۇعۋىمىزعا عانا ەكى حيساپ بولماسا، ءبىراق عىلىمدى قۇدىرەت بولۋعا ءتيىس. ولاي بولماسا سيپاتتار ءوز ورتالارىندا ءبىرى تابيع، ءبىرى ماتبۋع بولادى عوي. بۇل بولسا، تاريف راببىعا جاراسپايدى. سەگىز سيپات قىلىپ جانە ول سيپاتتار لاعايرۋ ءۋالا ءھۋا بولىپ، بۇلاي ايتۋدا، بۇلاردان ءبىر ءوز الدىنا جاماعات ياكي جاميعات شىعىپ كەتەدى. بۇل بولسا كەلىسپەيدى. ەگەردە سيپاتتاردى ءاربىرىن باسقاباسقا دەگەندە، كوپ نارسەدەن جيىلىپ، يتتيفاقپەنەن قۇداي بولعان بولادى. بۇلاي دەۋ باتىل، ءبىر عانا قۇدىرەت پەندەدە بولعان قۋات قۇدىرەت عىلىم اقىلدان باسقا بولاتۇعىن، اللا تاعالادا بولعان قۇدىرەت عىلىم ءھام راحمەت. ول راحمەت سيپاتى، سەگىز سيپاتتىڭ ىشىندە جازىلماسا دا، اللا تاعالانىڭ راحمان، راحيم، عافۋر، ۋادۋد، حافيز، ءساتتار، راززاق، نافيع، ۋاكيل، لاتيف دەگەن ەسىمدەرىنە بيناھي ءبىر ۇلىع سيپاتىنان حيسساپتاۋعا جارايدى. بۇل سوزىمە ناقليا دالەلىم جوعارىداعى جازىلعان اللا تاعالانىڭ ەسىمدەرى. عاقليا دالەلىم قۇداي تاعالا بۇل عالامدى اقىل جەتپەيتىن كەلىسىممەن جاراتقان، ونان باسقا، بىرىنەن ءبىر پايدا الاتۇعىن قىلىپ جاراتىپتى. جانسىز جاراتقاندارىنان پايدا الاتۇعىن جان يەسى حايۋانداردى جاراتىپ، جاندى حايۋانداردان پايدالاناتۇعىن اقىلدى ينساندى جاراتىپتى.دۇنيەنىڭ ماعمۋرلىعى ءبىر ءتۇرلى اقىلعا نۇر بەرىپ تۇراتۇعىن نارسە. جوقشىلىقتىڭ ادامدى حايۋانداندىرىپ جىبەرەتىنى دە بولادى. بالكي، دۇنيەنىڭ عىلىمىن بىلمەي قالماقتىق ءبىر ۇلكەن زارارلى ناداندىق، ول قۇراندا سوگىلگەن دۇنيەدە كىمدەكىم وزىنە وزگەشەلىك بەرمەك قاسادى ءبىرلان مالعا ماحابباتىن اۋدارعان دۇنيە بولماسا، يحساندا قولىم قىسقا بولماسىن دەپ ءھام ءوزىم بىرەۋگە تامعىلى بولمايىن دەپ، مالعا ماحابباتىن اۋدارماي، ىزگىلىككە بولا حالال كاسىپ ءبىرلان تاپقان دۇنيە ەمەس.راس، بۇرىنعى ءبىزدىڭ اتابابالارىمىزدىڭ بۇل زامانداعىلاردان ءبىلىمى، كۇتىمى، سىپايىلىعى، تازالىعى تومەن بولعان. بىراق بۇل زامانداعىلاردان ارتىق ەكى مىنەزى بار ەكەن. ەندىگى جۇرت اتابابالارىمىزدىڭ ءمىندى ءىسىن ءبىربىرلەپ تاستاپ كەلەمىز، الگى ەكى عانا ءتاۋىر ءىسىن ءبىرجولا جوعالتىپ الدىق. وسى كۇنگىلەر وزگە مىنەزگە وسى ورمەلەپ ىلگەرى بارا جاتقانىنا قاراي سول اتالارىمىزدىڭ ەكى عانا ءتاۋىر مىنەزىن جوعالتپاي تۇرساق، ءبىز دە ەل قاتارىنا كىرەر ەدىك. سول ەكى مىنەز جوق بولعان سوڭ، الگى ۇيرەنگەن ونەرىمىزدىڭ ءبارى دە ادامشىلىققا ۇقسامايدى، شايتاندىققا تارتىپ بارادى. جۇرتتىقتان كەتىپ بارا جاتقانىمىزدىڭ ءبىر ۇلكەن سەبەبى سول كورىنەدى.ول ەكى مىنەزى قايسى دەسەڭ، اۋەلى ول زاماندا ەل باسى، توپ باسى دەگەن كىسىلەر بولادى ەكەن. كوشقوندى بولسا، داۋجانجالدى بولسا، بيلىك سولاردا بولادى ەكەن. وزگە قارا جۇرت جاقسىجامان وزدەرىنىڭ شارۋاسىمەن جۇرە بەرەدى ەكەن. ول ەل باسى مەن توپ باسىلارى كالاي قىلسا، كالاي بىتىرسە، حالىقتا ونى سىناماق، بىردەن بىرگە جۇرگىزبەك بولمايدى ەكەن. قوي اسىعىن قولىڭا ال، قولايىڭا جاقسا، ساقا قوي، باسباسىڭا بي بولسا، مانار تاۋعا سىيماسسىڭ، باسالقاڭىز بار بولسا، جانعان وتقا كۇيمەسسىڭ دەپ ماقال ايتىپ، تىلەۋ قىلىپ، ەكى تىزگىن، ءبىر شىلبىردى بەردىك ساعان، بەرگەن سوڭ، قايتىپ بۇزىلماق تۇگىل، جەتپەگەنىڭدى جەتىلتەمىن دەپ، جاماندىعىن جاسىرىپ، جاقسىلىعىن اسىرامىن دەپ تىرىسادى ەكەن. ونى زور تۇتىپ، اۋليە تۇتىپ، ونان سوڭ جاقسىلارى دا كوپ ازبايدى ەكەن. ءبارى ءوز باۋىرى، ءبارى ءوز مالى بولعان سوڭ، شىنىمەنەن جەتەسىندە جوق بولماسا، سولاردىڭ قامىن جەمەي قايتەدى؟ەكىنشى مىنەزى نامىسقورلىق ەكەن. ات اتالىپ، ارۋاق شاقىرىلعان جەردە اعايىنعا وكپە، ارازدىققا قارامايدى ەكەن، جانىن سالىسادى ەكەن. وزىنە ار تۇتقان جاتتان زار تۇتادى دەپ، از ارازدىقتى قۋعان كوپ پايداسىن كەتىرەر دەپ، اعايىننىڭ ازارى بولسا دا، بەزەرى بولمايدى، التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى، تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى دەسىپ، جول قۋعان قازىناعا جولىعار، داۋ قۋعان پالەگە جولىعار دەسىپ. كانەكي، ەندى وسى ەكى مىنەز قايدا بار؟ بۇلار دا ارلىلىق، نامىستىلىق، تاباندىلىقتان كەلەدى. بۇلاردان ايىرىلدىق. ەندىگىلەردىڭ دوستىعى پەيىل ەمەس، الداۋ، دۇشپاندىعى كەيىس ەمەس، نە كۇندەستىك، نە تىنىش وتىرا الماعاندىق.زينھار، سەندەردەن ءبىر سۇرايىن دەپ جۇرگەن ءىسىم بار.وسى، ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ولگەن كىسىسىندە جامانى جوق، ءتىرى كىسىسىنىڭ جامانداۋدان امانى جوق بولاتۇعىنى قالاي؟قايراتى قايتقان شال مەن جاستىڭ ءبارى ءبىتىم قىلادى، شالدار ءوزدىءوزى كوپ قۇربىدان ايرىلىپ ازايىپ وتىرسا دا، بىرىمەنەن ءبىرىنىڭ ءبىتىم قىلمايتۇعىنى قالاي؟ءبىر ەلدىڭ ىشىندە جاماعايىندى كىسى بىرگە تۋعانداي كورىپ، ءىشى ەلجىرەپ جاقسى كورىپ تۇرىپ، ەلگە كەلسە، ءارىبەرىدەن سوڭ قايتا قاشقانداي قىلاتۇعىنى قالاي؟جاتتىڭ ءبىر ءتاۋىر كىسىسىن كورسە، جارىقتىق دەپ جالبىراپ قالىپ، ماقتاي قالىپ، ءوز ەلىندە سونان ارتىق ادام بولسا دا تانىمايتۇعىنى قالاي؟قاي قازاقتى كورسەم دە، بالاسى جاسىراق بولسا، ونىڭ باسىنان پارمەنە بولىپ ءجۇرىپ، ەرجەتكەن سوڭ سۋىق تارتاتۇعىنى قالاي؟بىرەۋدىڭ اعايىنى تورقالى توي، توپىراقتى ولىمدە، ادالدىق بەرەكەدە الىسۋعا تابىلماي، بارىمتا الالىق، ۇرلالىق دەسە، تابىلا قوياتىنى قالاي؟بايگەگە ات قوسساڭ، اتىڭدى تارتىسپايتۇعىن اعايىن، اتىڭ كەلسە، بايگەسىنە وكپەلەيتۇعىنى قالاي؟باياعىدا بىرەۋ بىرەۋدى پالەن جاسىمدا كەلە جاتقاندا پالەن جەرگە جەتكىزىپ سالىپ ەدى دەپ، سونى ولگەنشە ايتا ءجۇرۋشى ەدى. وسى كۇندە بۇل جىلعى بەرگەن ەندىگى جىلعا جارامايتۇعىنى قالاي؟بايدىڭ بالاسى كەدەي بولسا، ۇرلىق قىلۋعا ارلانبايدى، بايعا كىرىسۋگە ارلاناتۇعىنى قالاي؟بىرەۋدى دوسىم دەپ ات بەرىپ جۇرسەڭ، وعان سەنىڭ ءبىر دۇشپانىڭ كەلىپ ءبىر تاي بەرسە، بۇزىلا قالاتىنى قالاي؟كۇندە ءتىلىن الاتۇعىن دوستان كەيدە ءبىر ءتىل الا قويعان دۇشپانعا كىسىنىڭ ولە جازدايتۇعىنى كالاي؟كوپ كىسى دوسىم جەتىلسە ەكەن دەمەيدى، ەگەردە جەتىلسە، باعاناعى دوسىنا ءبىر ءبىتىمى جوق دۇشپان سول بولاتۇعىنى قالاي؟كەي جۇرت اقىل ايتارلىق كىسىنى ىزدەپ تابا المايدى. قىلىعىنىڭ قىلشىعىن تانيتۇعىن كىسىدەن قاشىق جۇرەتۇعىنى قالاي؟بىرەۋ بىرەۋدىكىنە كەلگەندە ۇيدەگى مالىنىڭ ءبارىن دە ايداپ كەلىپ، ءوز ۇيىنە كىسى بارعاندا بار مالىن دالاعا ايداپ جىبەرەتۇعىنى كالاي؟تىنىشتىق ىزدەپ تابا الماي جۇرگەن جۇرت تىنىشتىق كورسە، ساتكە تۇرماي، تىنىشتىقتان جالىعا قالاتۇعىنى قالاي؟ەلدى پىسىق بيلەگەنى نەسى؟ پىسىقتىڭ ءبارى كەدەي كەلەتۇعىنى نەسى؟توقال قاتىن ءور كەلەتۇعىنى نەسى؟ كەسەلدى كىسى ەر كەلەتۇعىنى نەسى؟ كەدەي كىسىنىڭ كەر كەلەتۇعىنى نەسى؟ءناپسىسىن تىيىپ، بويىن توقتاتقان كىسىنىڭ جامان اتانىپ، ءناپسىسى بيلەپ، ماقتانعا ەرىپ، پالە شىعارعان كىسى مىقتى اتاناتۇعىنى نەسى؟قازاقتىڭ شىن سوزگە نانباي، قۇلاق تا قويماي، تىڭداۋعا قولى دا تيمەي، پالەلى سوزگە، وتىرىككە سۇتتەي ۇيىپ، بار شارۋاسى سۋداي اقسا دا، سونى ابدەن ەستىپ ۇقپاي تىنبايتۇعىنى قالاي؟قازاققا اقىل بەرەم، تۇزەيمىن دەپ قام جەگەن ادامعا ەكى نارسە كەرەك.اۋەلى بەك زور وكىمەت، جارلىق قولىندا بار كىسى كەرەك. ۇلكەندەرىن قورقىتىپ، جاس بالالارىن ەرىكسىز قولدارىنان الىپ، مەدرەسەلەرگە بەرىپ، ءبىرىن ول جول، ءبىرىن بۇل جولعا سالۋ كەرەك، دۇنيەدە كوپ ەسەپسىز عىلىمنىڭ جولدارى بار، ءاربىر جولدا ۇيرەتۋشىلەرگە بەرىپ سەن بۇل جولدى ۇيرەن، سەن ول جولدى ۇيرەن دەپ جولعا سالىپ، مۇنداعى حالىققا شىعىنىن تولەتىپ جىبەرسە، ءحاتتا قىزداردى دا ەڭ بولماسا مۇسىلمان عىلىمىنا جىبەرسە، جاقسى ءدىن تانىرلىق قىلىپ ۇيرەتسە، سوندا سول جاستار جەتىپ، بۇل اتالارى قارتايىپ سوزدەن قالعاندا تۇزەلسە بولار ەدى.ەكىنشى ول ادام ەسەپسىز باي بولارعا كەرەك. اتالارىن پارالاپ، بالالارىن الىپ، باستاپقى ايتقانداي جولعا سالىپ، تاعلىم بەرسە، سوندا تۇزەلەر ەدى.ەندى مۇنداي حالىقتى ەرىكسىز قورقىتىپ كوندىرەرلىك كۇشقۋات ەشكىمگە بىتپەيدى. ول بالانى قازاقتىڭ ءبارىن پارالاپ كوندىرەرلىك داۋلەت ءبىر كىسىگە بىتۋگە مۇمكىن دە ەمەس.قازاقتى يا قورقىتپاي، يا پارالاماي، اقىلمەنەن نە جىرلاپ، نە سىرلاپ ايتقانمەنەن ەشنارسەگە كوندىرۋ مۇمكىن دە ەمەس. ەتىنەن وتكەن، سۇيەگىنە جەتكەن، اتادان ميراس العان، انانىڭ سۇتىمەنەن بىتكەن ناداندىق الدەقاشان ادامشىلىقتان كەتىرگەن. وزدەرىنىڭ ىرباڭى بار ما، پىشپىشى بار ما، گۋىلدەگى بار ما، دۇرىلدەگى بار ما سونىسىنان دۇنيەدە ەشبىر قىزىقتى نارسە بار دەپ ويلامايدى، ويلاسا دا بۇرىلا المايدى، ەگەر ءسوز ايتساڭ، تۇگەل تىڭداپ تۇرا المايدى، نە كوڭىلى، نە كوزى الاڭداپ وتىرادى. ەندى نە قىلدىق، نە بولدىق!قازاقتىڭ جامانشىلىققا ءۇيىر بولا بەرەتۇعىنىنىڭ ءبىر سەبەبى جۇمىسىنىڭ جوقتىعى. ەگەر ەگىن سالسا، يا ساۋداعا سالىنسا، قولى تيەر مە ەدى؟ ول اۋىلدان بۇل اۋىلعا، بىرەۋدەن ءبىر جىلقىنىڭ مايىن سۇراپ ءمىنىپ، تاماق اسىراپ، بولماسا ءسوز اڭدىپ، قۋلىق، سۇمدىقپەنەن ادام ازدىرماق ءۇشىن، ياكي ازعىرۋشىلاردىڭ كەڭەسىنە كىرمەك ءۇشىن، پايداسىز، جۇمىسسىز قاڭعىرىپ جۇرۋگە قۇمار. دۇنيەلىك كەرەك بولسا، ادال ەڭبەككە سالىنىپ العان كىسى ونداي ءجۇرىستى يتتەي قورلىق كورمەي مە؟ ءوزىنىڭ كاسىبىن تاستاپ، كەزەگەندىككە سالىنا ما؟ مالدىلار مالىن وڭكەي مالشىلارعا، بالاشاعاعا تاپسىرىپ، قولداعى قۇداي بەرگەن ازدىكوپتى داۋلەتى قىزىقسىز كورىنىپ، ونىڭ ۇرىبورىگە جەم بولىپ، قارعاجارعا ۇشىراۋىنا شىدايدى. پىشپىش كەڭەستەن قالىپ، ءبىر اۋىلعا بارىپ، قۋلىق، سۇمدىق جاساپ ءجۇرىپ، تەگىن تاماق جەپ، ىرجىڭداسۋدى قىسىراتۋعا شىدامايدى. نە ءۇشىن دەسەڭ، حالىققا ادەت جول بولعان سوڭ، شارۋاعا پىسىق، مال باعۋعا، مال تابۋعا پىسىق ول ونەرلى كىسىگە قوسىلمايدى، يا ءوزى پالە شىعارۋعا پىسىق، يا سوندايلاردىڭ ءسوزىن ەستىگەنىم، بىلگەنىم دەپ ەلگە جايىپ ءجۇرىپ، ىرباڭداۋعا پىسىق ونەرلىلەرگە قوسىلعانداي كورىنەدى.سول ءۇشىن وسى كۇنگى قازاقتىڭ ىسكە جارايمىن دەگەنى ءوزىنىڭ ازدىكوپتىسىن بىرەۋگە قوسا سالىپ، كورە ءجۇر، كوزدەي ءجۇر دەپ باسىن بوساتىپ الىپ، ءسوز اڭدىپ، تاماق اڭدىپ، ەل كەزۋگە سالىنادى.بۇل كۇندەگىگە بايلىق تا ماقتان ەمەس، اقىل، ابۇيىر دا ماقتان ەمەس، ارىز بەرە ءبىلۋ، الداي ءبىلۋ ماقتان. بۇل ەكەۋى قولىنان كەلگەن كىسى سالت اتتى، ساباۋ قامشىلى كەدەي دە بولسا، از دا بولسا ورنى توردە، مايلى اتقا، مايلى ەتكە قولى جەتەدى. جەلوكپەلەۋ، ماقتانشاق بايلاردى: ءسىز ايتساڭىز، وتقا تۇسۋگە بارمىن دەپ جەلدەندىرىپ الىپ، شارۋاسىن قىلماياق، مالىن باقپاياق، سودان الىپ كيىمىن بۇتەيتىپ كيىپ، ءتاۋىر اتىن ءمىنىپ الىپ، قاتارلى ءبىر قۇرمەتكە جەتىپ جۇرە بەرەدى.ول باي ءوز تىنىشتىعىن دا بىلمەيدى، بوس شىعىندانعانىن دا ەسكەرمەيدى. ءبىر كىسىمەن سويلەسسە، مۇنى قايتەمىز؟ دەپ باعاناعى انتۇرعانمەن اقىلداسادى. ول سيىردىڭ جورعاسى سەكىلدەنىپ، قارايعاندا جالعىز ءوزىم بولسام ەكەن دەيتۇعىن نيەتىمەن جانە دە اقىلداسار دوسى كوبەيسە، قادىرىم كەتىپ قالادى دەپ ويلاپ: وي، ءتاڭىراي، سونى بىلمەي تۇرسىز با؟ ول انا قۋلىق قوي، بۇل مىنا قۋلىق قوي دەپ، وعان بۇيدەي سالساڭ بولماي ما؟ دەپ بار وڭباعان جاۋاپتى ۇيرەتىپ، امالشىلىقتىڭ جولىن ۇيرەتەم دەپ، ول بايدىڭ ءوزىن كىسىگە سەنبەيتۇعىن قىلادى. جانە بايدىڭ وزىنە دە ادام سەنبەيتۇعىن بولادى. بايدىڭ ءوز جاۋابى، ءوز مىنەزى وڭباي تۇرعان سوڭ، باعاناعى كىسى بۇزىلسا، الگى انتۇرعان باعاناعى بايعا: مەن ايتپاپ پا ەدىم، ونىكى قۋلىق ءسوز دەپ، مىنە، كوردىڭ بە؟ دەپ، ەكىنشىدە تىرپ ەتپەيتۇعىن قىلىپ الادى. ەندىگى جۇرتتىڭ اقىلى دا، تىلەۋى دە، حارەكەتى دە وسى.ادام ۇعىلى ەكى نارسەدەن: ءبىرى ءتان، ءبىرى جان. ول ەكەۋىنىڭ ورتالارىندا بولعان نارسەلەردىڭ قايسىسى جيبيلي، قايسىسى كاسيبي ونى بىلمەك كەرەك. ىشسەم، جەسەم دەمەكتىڭ باسى جيبيلي، ۇيىقتاماق تا سوعان ۇقسايدى. از با، كوپ پە، بىلسەم ەكەن، كورسەم ەكەن دەگەن ارزۋ، بۇلاردىڭ دا باسى جيبيلي. اقىل، عىلىم بۇلار كاسيبي. كوزبەنەن كورىپ، قۇلاقپەن ەستىپ، قولمەن ۇستاپ، تىلمەن تاتىپ، مۇرىنمەن يىسكەپ، تىستاعى دۇنيەدەن حابار الادى. ول حابارلاردىڭ ۇنامدىسى ۇنامدى قالپىمەنەن، ۇنامسىزى ۇنامسىز قالپىمەنەن، ارنەشىك ءوز سۋرەتىمەنەن كوڭىلگە تۇسەدى. ول كوڭىلگە ءتۇسىرۋشى باعاناعى بەس نارسەدەن وتكەن سوڭ، ولاردى جايعاستىرىپ كوڭىلدە سۋرەتتەمەك. ول جاننىڭ جيبيلي قۋاتى ءدۇر. ءبىر ۇمىتپاستىق جاقسى نارسەدەن كوڭىلگە جاقسى اسەر حاسيل بولىپ، جامان نارسەدەن كوڭىلگە جامان اسەر حاسيل بولۋ سەكىلدى نارسەلەر. بۇل قۋاتتار اۋەلدە كىشكەنە عانا بولادى. ەسكەرىپ باققان ادام ۇلكەيتىپ، ۇلعايتىپ، ول قۋاتتاردىڭ قۋاتىن زورايتادى. ەسكەرۋسىز قالسا، ول قۋاتتىڭ قايسىسى بولسا دا جوعالادى، ءتىپتى جوعالماسا دا، ازءماز نارسە بولماسا، ۇلكەن ەشنارسەگە جارامايتىن بولادى.كىمدەكىم سىرتتان ەستىپ ءبىلۋ، كورىپ ءبىلۋ سەكىلدى نارسەلەردى كوبەيتىپ السا، ول كوپ جيعانى بار ادام: سىناپ، ورىندىسىن، ورىنسىزىن ءبارىن دە باعاناعى جيعان نارسەلەرىنەن ەسەپ قىلىپ، قاراپ تابادى. بۇلاي ەتىپ بۇل حارەكەتكە تۇسىنگەن ادامدى اقىلدى دەيمىز. قۇداي تاعالا ءوزى اقىل بەرمەگەن سوڭ قايتەيىك؟ دەمەك، قۇداي تاعالا سەنىمەنەن مەنى بىردەي جاراتىپ پا؟ دەمەك قۇداي تاعالاعا جالا جاۋىپ، ءوزىن قۇتقارماق بولعاندىعى. بۇل ويسىز، ونەرسىز نادان ادامنىڭ ءىسى. وعان قۇداي تاعالا كورمە، ەسىتپە، كورگەن، ەستىگەن نارسەڭدى ەسكەرمە، ەسىڭە ساقتاما دەپ پە؟ ويىنكۇلكىمەن، ىشپەكجەمەك، ۇيىقتاماقپەن، ماقتانمەن اۋرە بول دا، ىشىڭدەگى قازىناڭدى جوعالتىپ، حايۋان بول دەگەن جوق.كەيبىرەۋلەر ايتادى: اقىل جيبيلي بولماسا دا، تالاپ جيبيلي. تالاپ بەرگەن ادام اقىلدى تاپتى، تالابى جوق كىسى تابا المادى، دەيدى. و دا بەكەر. تالاپ بالادا دا بار، وعان تالاس قىلۋعا بولمايدى. باعانا ايتتىق قوي، قۋاتى باسىندا كىشكەنە بولادى، ەسكەرمەسە جوعالىپ تا كەتەدى، ەسكەرسە، كۇتىپ اينالدىرسا، زورايادى دەپ. جان قۋاتىمەنەن ادام حاسيل كىلعان ونەرلەرى دە كۇندە تەكسەرسەڭ، كۇندە اسادى. كوپ زامان تەكسەرمەسەڭ، تاۋىپ العان ونەرىڭنىڭ جوعالعاندىعىن جانە ءوزىڭنىڭ ول مەزگىلدەگىدەن ءبىر باسقا ادام بولىپ كەتكەنىڭدى بىلمەي قالاسىڭ. قاي جوعالعان ونەر: ال، مەن جوعالدىم دەپ، حابار بەرىپ جوعالادى. ەندى قۋساڭ، باعاناعى اۋەلگى تابۋىڭنان قيىنىراق تيەدى.جان قۋاتى دەيتۇعىن قۋات بەك كوپ نارسە، ءبارىن مۇندا جازارعا ۋاقىت سىيعىزبايدى. بىراق ءاربىر ونەردىڭ تىستان تاۋىپ الىپ، ىشكە سالعانىن، سونىڭ تامىرىن بەرىك ۇستاپ تۇرۋعا جاراۋشى ەدى. كوپ زامان ەسكەرمەگەن ادامنان ول باعاناعى ونەردىڭ ءوزىنىڭ ەڭ قىزىقتى، قىمباتتى جەرلەرى جوعالا باستايدى. ونان سوڭ كوپ زامان وتسە، سول ونەردى ساقتايتۇعىن قۋاتتىڭ ءوزى دە جوعالادى. ونان سوڭ قايتا كاسىپ قىلۋعا بولمايدى.بۇل قۋاتتىڭ ىشىندە ءۇش ارتىق قۋات بار، زينھار، سونى جوعالتىپ الۋ جاراماس، ول جوعالسا، ادام ۇعىلى حايۋان بولدى، ادامشىلىقتان شىقتى.بىرەۋى ورىسشا پودۆيجنوي ەلەمەنت دەپ اتالادى. ول نە نارسە؟ نە كوردىڭ، نە ەسىتتىڭ، ارنەشىك ءبىلدىڭ، سونى تەزدىكپەنەن ۇعىپ، ۇققاندىقپەنەن تۇرماي، ارتى قايدان شىعادى، الدى قايدا بارادى، سول ەكى جاعىنا دا اقىلدى جىبەرىپ قاراماققا تەز قوزعاپ جىبەرەدى. ەگەر بۇل بولماسا، كوپ بىلۋگە كوپ وقۋ وڭدى پايدا دا بەرمەيدى. كەرەكتى ۋاقىتىندا ويلاماي، كەرەكتى ۋاقىتىندا قىلماي، كەرەكتى ۋاقىتىندا ايتپاي، ءدايىم ۋاقىتىنان كەش قالىپ، ءاي، اتتەگەناي. ءۇيتۋىم ەكەن، ءبۇيتۋىم ەكەن دەپ، ءومىر بويى عافيل بولىپاق وتىرعانىڭ.بىرەۋىن ورىسشا سيلا پريتياگاتەلنايا ودنورودنوگو دەيدى. ول ءبىر نارسەنى ەستىپ، كورىپ ءبىلدىڭ، حوش كەلدى، قازىر سوعان ۇقساعانداردى تەكسەرەسىڭ. تۇگەل ۇقساعان با؟ ياكي ءبىر عانا جەردەن ۇقساعاندىعى بار ما؟ ارنەشىك سول ىسكە ءبىر كەلىسكەن جەرى بار نارسەلەردىڭ ءبارىن ويلاپ، بىلگەنىن تەكسەرىپ، بىلمەگەنىن سۇراپ، وقىپ، بوتەننەن حابارلانىپ بىلمەي، تىنشىتپايدى.ءۇشىنشىسى، ورىسشا ۆپەچاتليتەلنوست سەردتسا دەيدى، ياعني جۇرەكتى ماقتانشاقتىق، پايداكۇنەمدىك، جەڭىلدىك، سالعىرتتىق بۇل ءتورت نارسەبىرلان كىرلەتپەي تازا ساقتاسا، سوندا سىرتتان ىشكە بارعان ءار نارسەنىڭ سۋرەتى جۇرەكتىڭ ايناسىنا انىق ءراۋشان بولىپ تۇسەدى. ونداي نارسە تۇلا بويىڭا جايىلادى، تەز ۇمىتتىرمايدى. ەگەردە باعاناعى ءتورت نارسەمەن جۇرەكتى كىرلەتىپ الساڭ، جۇرەكتىڭ ايناسى بۇزىلادى، يا قيسىق، يا كۇڭگىرت كورسەتەدى. ەندى ونداي نارسەدەن وڭدى ۇعىم بولمايدى.ارنەشىك ءتان قۋاتىمەنەن سىرتتان تاۋىپ، سىرتتان ساقتايسىز، ونىڭ اتى داۋلەت ەدى. ونىڭ دا نەشە ءتۇرلى كەسەلى، كەسەپاتى بار نارسەلەرىن بىلمەسەڭ، ساقتاي الماۋشى ەدىڭ عوي. سوعان ۇقساعان ىشتەگى جان قۋاتىمەنەن جيعان نارسەنىڭ اتى اقىل، عىلىم ەدى عوي. ونىڭ دا نەشە ءتۇرلى كەسەلى، كەسەپاتى تيەر نارسەلەرى بار. ونى بىلمەسەڭ، باقپاساڭ ايرىلاسىڭ. جانە ءاربىر جاقسى نارسەنىڭ ولشەۋى بار، ولشەۋىنەن اسسا جارامايدى. ولشەۋىن بىلمەك ءبىر ۇلكەن كەرەك ءىس. ويلانباق جاقسى، ىسكە ءتىپتى سالىنىپ كەتكەن كىسى ويىن بايلاي الماي، قيالي بولىپ تا كەتكەنى بولادى. ىشپەك، جەمەك، كيمەك، كۇلمەك، كوڭىل كوتەرمەك، قۇشپاق، سۇيمەك، مال جيماق، مانساپ ىزدەمەك، ايلالى بولماق، الدانباستىق بۇل نارسەلەردىڭ ءبارىنىڭ دە ولشەۋى بار. ولشەۋىنەن اسىرسا، بوعى شىعادى.نەنىڭ قىزىعىن كوپ ىزدەسەڭ، سونىڭ كۇيىگىن ءبىر تارتاسىڭ دەگەن. باز ماحفي ولمايا ول، مەن ايتقان ءۇش قۋاتتىڭ ىشىندە ەكەۋى، ياعني سيلا پريتياگاتەلنايا ودنورودنوگو ءبىرلان پودۆيجنوي ەلەمەنت بۇل ەكەۋى قوسىلىپ تۇرا تۇرعان نارسە، كۇللى پايدا دا بۇلاردان شىعادى، ۋا كۇللى زارار دا بۇلاردان شىعادى. مانساپ سۇيگىشتىك، ماقتانشاقتىق، اشۋلانشاقتىق، وتىرىكشىلىك، وسىعان ۇقساعان ءاربىر ماسكۇنەمدىككە تارتىپ، قۇمار قىلىپ، اقىلدان شىعارىپ جىبەرەتۇعىن نارسەلەر وسى ەكەۋىنەن بولادى. بۇلاردى تۇبەگەيلەتكەندە جاقسى نارسەلەردى تۇبەگەيلەتىپ، جامان نارسەلەردەن، ياعني جوعارعى ايتىلمىش سەكىلدى ادامشىلىقتان شىعارىپ، قۇمارپازدىققا سالىپ جىبەرەتۇعىن نارسەدەن بويدى ەرتە تىيىپ الۋعا كەرەك. پايدا، زالالدى ايىراتۇعىن قۋاتتىڭ اتى اقىل ەدى عوي. ءبىر اقىل قۋاتىبىرلان مۇنى توقتاتىپ بولمايدى. ءھام اقىل، ءھام قايرات ەكى مىقتى قۋات قوسىلىپ توقتاتادى. ول ەكەۋى كىمدە بار بولسا، باعاناعى ەكى قۋاتتىڭ ەكەۋى دە از بولسا، ياكي ءبىرى بار، ءبىرى جوق بولسا، باعاناعى ەكى قۋاتتار ءبىر باسى قاتتى اساۋ ات، جۇگەنسىز تاۋعا ۇرا ما، تاسقا ۇرا ما، سۋعا ۇرا ما، جارعا ۇرا ما قۇداي ءبىلسىن، ايتەۋىر جولدا كورگەن ەستى، اقىلى دۇرىس ادامدار ءالى دە سۇراماي دا قالادى. سەندە ەرىك جوق. ەكى ەتەك جايىلىپ، ەكى كوزىڭ اسپاندا، ماسقارا بولىپ كەتكەنىڭ ولگەنىڭشە.ادام بالاسىنىڭ ەڭ جامانى تالاپسىز. تالاپ قىلۋشىلار دا نەشە ءتۇرلى بولادى. ءھام تالاپتىڭ ءوزى دە ءتۇرلىءتۇرلى. ءھام سول تالاپتاردىڭ قايسىسىنىڭ سوڭىنا تۇسسە دە، بىرىنەن ءبىرى ونەرلى، تۇرلاۋلىراق كەلەدى. ۋا، لاكين ادام بالاسى يا تالاپتى، يا تالاپسىز بولسىن، ايتەۋىر بارەكەلدىنى كەرەك قىلمايتۇعىنى بولمايدى. ارنەشىك، ورىنسىز با، ورىندى ما، بارەكەلدى دەۋشىنى كوڭىل ىزدەپ تۇرادى. ادام بالاسى ءوزى قاي جولدا، قاي مايداندا جۇرسە، سول مايدانداعى كىسىمەن سىرلاس بولادى. ونىڭ ءۇشىن وزگە جولداعىلاردان بارەكەلدىنى وڭدى كۇتپەيدى. ماعان بارەكەلدى دەسە، وسى وزىممەنەن سەرىكتەس، سىرلاس وسىلار بارەكەلدى دەر دەيدى.تالاپتىڭ ىشىندە ادام بالاسى كوبىنەسە باسىنا قادىر ىزدەپ، سول تالاپتا بولادى. بىرەۋ مال قۋىپ جاتىر. ساراڭدىقپەن، ارامدىقپەن، ايتەۋىر مال تاپسام، مال تاپقان ەردىڭ جازىعى جوق دەيتۇعىن، مالدىنىڭ بەتى جارىق دەيتۇعىن ماقالعا سەنىپ، حالىقتىڭ تۇرىنە قاراي، يت تە بولسا، مالدىنى سوگە المايدى دەپ، بۇل مال ءھام پايدا، ءھام قاسيەت بولادى بويىما دەيدى. مۇنىسى راس، قازاقتىڭ ءوز قۇلقىنا قاراعاندا. بىراق ادامدىققا، اقىلعا قاراعاندا، قازاق تۇگىل، كوڭىل جيىركەنەتۇعىن ءىس. وسىعان وراي بىرەۋ ەر اتانامىن، بىرەۋ قاجەكە اتانامىن، بىرەۋ مولدەكە اتانامىن، بىرەۋلەر بىلگىش، قۋ، سۇم اتانامىن دەپ، سول حارەكەتتە ءجۇر. ارقايسىسى قازاققا ياكي ءبىرى بار، ءبىرى جوق بولسا، باعاناعى ەكى بۇلداماق تا بولىپ، باسىنا وسىنىم ءبىرسىپىرا ەلەۋ ازىق بولار دەگەن تالاپپەنەن قىلىپ ءجۇر. مۇنىسى قازاقتىڭ تامىرىن ۇستاپۇستاپ قارايدى داعى، مىنانى الىپ كەلىپ بەرسە، قىمبات العانداي ەكەن، وسى كۇندە مىنا ءبىر ءىستىڭ ءبىراز پۇلى بار ەكەن دەپ، قازاقتىڭ ءوز بەتىنەن وقىپ، ىزدەنگەن تالاپ بولماسا، كىتاپ بەتىنەن وقىپ ىزدەگەن تالاپ ەمەس. ونىڭ ءۇشىن كىتاپ سوزىمەنەن ىزدەنگەن تالاپ بولسا، اۋەلى كوكىرەكتى تازالاۋ كەرەك دەيدى، ونان سوڭ عيبادات قىل دەيدى. قازاقتىڭ بەتىنە قاراپ، سودان وقىعان بولسا، ول تالابىڭدى قىلا بەر، كوكىرەكتى تىم تازالايمىن دەمە، ونى كىم كورىپ جاتىر، ىشىندە قاتپار كوپ بولماسا، قۇتبەرەكەگە جاعىمدى بولمايدى دەيدى. ەندى وسىعان قاراپ، قايدان وقىپ، ءبىلىپ، ۇمتىلعان تالاپ ەكەنىن بىلەرسىڭ.قۇداي تاباراكا ۋاتاعالانىڭ بارلىعىنىڭ ۇلكەن دالەلى نەشە مىڭ جىلدان بەرى اركىم ءارتۇرلى قىلىپ سويلەسە دە، ءبارى دە ءبىر ۇلكەن قۇداي بار دەپ كەلگەندىگى، ۋا ءھام نەشە مىڭ ءتۇرلى ءدىننىڭ ءبارى دە عادالات، ماحاببات قۇدايعا لايىقتى دەگەندىگى.ءبىز جاراتۋشى ەمەس، جاراتقان كولەڭكەسىنە قاراي بىلەتۇعىن پەندەمىز. سول ماحاببات پەن عادالاتكە قاراي تارتپاقپىز، سول اللانىڭ حيكمەتىن بىرەۋدەن بىرەۋ انىعىراق سەزبەكپەن ارتىلادى. يناندىم، سەندىم دەمەك يناندىرامىن، سەندىرەمىن دەگەن ەمەس.ادامشىلىقتىڭ الدى ماحاببات، عادالات، سەزىم. بۇلاردىڭ كەرەك ەمەس جەرى جوق، كىرىسپەيتۇعىن دا جەرى جوق. ول جاراتقان ءتاڭىرىنىڭ ءىسى. ايعىر بيەگە يە بولماقتا دا ماحاببات پەن سەزىم بار. بۇل عادالات، ماحاببات سەزىم كىمدە كوبىرەك بولسا، ول كىسى عالىم، سول عاقيل. ءبىز جانىمىزدان عىلىم شىعارا المايمىز، جارالىپ، جاسالىپ قويعان نارسەلەردى سەزبەكپىز، كوزبەن كورىپ، اقىلمەن ءبىلىپ. |
6 ماۋسىم 2020, 12:05 651 0 جاڭالىقتار اسىل تۇمارەكىباستۇزدا كۇزەتشى ساۋدا ورتالىعىنا كەلگەن ازاماتتان ماسكا تالاپ ەتىپ، ال ورتالىققا كەلگەن ازامات كۇزەتشىنىڭ جاعاسىنان العان. وسىنىڭ سالدارىنان ورتالىقتا جانجال تۋىپ، ارتى توبەلەسكە ۇلاسقان. توبەلەسكە ساۋدا ورنىندا جۇرگەن وزگە ادامدار دا ارالاسقان، دەپ جازدى قازاقپارات.اتالعان ساۋدا ۇيىنە كەلۋشى مەديتسينالىق ماسكاسىز كەلگەنى ءۇشىن كۇزەتشىدەن ەسكەرتۋ العان. سودان كەيىن ولاردىڭ اراسىندا جانجال تۋىنداعان، دەدى پاۆلودار وبلىستىق پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى.ونىڭ ايتۋىنشا، توبەلەستى كۇزەتشىدەن ەسكەرتۋ العان ادام باستاعان. سودان كەيىن جانجالعا باسقا دا جاستار قوسىلىپ كەتكەن. وقيعا كۋاگەرلەردىڭ ۇيالى تەلەفوندارىنىڭ بەينەكامەرالارىنا ءتۇسىپ قالعان. ولار قازىر الەۋمەتتىك جەلىلەردە جاريالانىپ جاتىر. كادردا كۇزەتشىگە ءۇش جاس ەر ادامنىڭ جابىلىپ جاتقانى كورسەتىلگەن. سودان كەيىن كۇزەتشىگە جاس جىگىت راتسيامەن كومەككە كەلىپ، توبەلەسۋشىلەردى اراشالاپ العان.قر قك 293بابى بۇزاقىلىق بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ باستالدى. تەرگەۋ شارالارى جۇرگىزىلۋدە، دەدى ج. بەليالوۆا.جانجالعا قاتىسۋشى بارلىق ادام انىقتالدى. |
ادەبيەت 6233 37 پىكىر 28 قىركۇيەك, 2017 ساعات 14:18بۇگىن قازاقتىڭ بەلگىلى جازۋشىسى شەرحان مۇرتازانىڭ تۋعان كۇنى. 85 جاسقا كەلگەن جازۋشىنىڭ اتاۋلى مەرەكەسىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، ءوزى جازعان بر كەم دۇنيەدەگ ويلارىنىڭ بر پاراسىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.دۋانانىڭ جيرەن قاسقاسىقاسيەتت قارت قاراتاۋدىڭ قوينىندا، قاراعاي دەگەن بايدىڭ توقسان توعىز 99 جيرەن قاسقا تۇلپارلارى بولىپتى. قانشا داۋلەت بتسە دە، باي قۋانار ەگزگە دەگەندەي، بايەكەم سول سايگۇلك جيرەن قاسقالار جۇزگە جەتسە ەكەن دەپ ارمانداپتى.براق، قۇدايدىڭ قۇدرەت, بيەلەر قايتىپ جيرەن قاسقا قۇلىن تۋماي قويىپتى.سونداي كۇندەردڭ برندە باي اۋىلىنا ەل كەزگەن بر دۋانا كەلە قالادى. قاراسا، استىنداعى اتى جيرەن قاسقا! باي جگتتەرن جۇمساپ، دۋانانىڭ اتىن تارتىپ الادى. بۇدان اسقان قورلىق، بۇدان اسقان زوراقىلىق بولا ما؟!سويتسە، دۋانا جاي دۋانا ەمەس، قىزىر شالعان اۋليە كس ەكەن، تاۋدان ارقىراپ اققان اساۋ وزەند بوگەپ تاستاپ، جيرەن قاسقامەن ورگە شاپشىپ، باي اۋىلىن قارعاپ كەتپت. باي داۋلەتتەن ايرىلىپ، قايتىپ مالمۇلك قۇتايماي قويىپتى.توقسان توعىز جيرەن قاسقا حيكاياسىن ايتقان ومربەك بايگەلد.برەۋاق جەتپەگەن. دۋانانىڭ قارعىسىنان قاراعاي ەل, ەڭبەك ەر بايگەلدنڭ تۇسىندا عانا ارىلعان.جارتى الەمد جاۋلاعان تاعى بر جاھانگەر الەكساندر ماكەدونسكي ەسكەندر زۇلقارنايىن ولگەن سوڭ تابىتتان قولى شوشاڭداپ شىعا بەرپت.بر دانىشپان الاقانىنا بر شوكم توپىراق سالعان سوڭ عانا قولى سىلق ەتپ تابىتقا ءتۇسپت.سويتسە، ەسكەندر ترلەرگە: ەي، جاراندار، مەن دۇنيەنڭ جارتىسىن جاۋلاپ، التىننان تاۋ تۇرعىزسام دا، و دۇنيەگە ەشتەڭە الىپ بارا جاتقان جوقپىن. منە، قاراڭدار، دەپ الاقان اشىپ كورسەتكەن ەكەن.قايران دۇنيە، ترشلكتە كم تويعان...ادامنىڭ اشقاراق كوز توپىراققا عانا تويادى.بر كەم دۇنيە... قينامايدى اباقتىعا جاپقانى، قيىن ەمەس دارعا اسقانى، اتقانى. ماعان اۋىر وسىلاردىڭ بارنەن ءوز اۋىلىمنىڭ يتتەر ءۇرپ، قاپقانى، دەپ ەداۋ.اتتەڭ، دۇنيەاي، 1937 جىلى بزدڭ اكەيد دە ءوز اۋىلىمىزدىڭ شولاق بەلسەندلەر ناقاقتان جالا جاۋىپ، ۇستاتىپ جبەرد دە، جوق قىلدى عوي. وبالى كمگە؟ قورلىقتى كوپ كوردك قوي.1937 جىلى حالىق جاۋى دەپ ۇستالىپ، اتىلعان، ايدالعان، اسىلعانداردىڭ ءبار كەين اقتالدى.براق جازىقسىز جاپا شەككەندەر قايتا ترلگەن جوق.بر كەم عانا دۇنيە مە ەكەن؟ ورنى تولماس وراسان وبال دۇنيە.شلدەنڭ شىقىلداعان ىستىعىندا كۇنشىعىستان قاراساڭ، كۇنباتىس جاقتا كەلنشەكتاۋ اعىپ جاتقان اساۋ التىن وزەن سياقتى.كۇننڭ اپتابى قايتىپ، كەشك سالقىن تۇسە كەلنشەكتاۋ انىق كورنە باستايدى.سوندا كەلنشەكتاۋ تۋرالى ەرتەەرتە ەرتەدەگ اڭىز ەسكە تۇسەد.وتىز كۇن ويىن، قىرىق كۇن تويى بولىپ، بايدىڭ قىزى ۇزاتىلادى. قىرىق تۇيەگە ارتىلعان جاساۋدىڭ ءبار التىن، كۇمس، گاۋھاردان ەكەن دەيد.ۇزىننان ۇزاق سوزىلعان داۋلەتجار كوشتڭ الدىندا كەلە جاتقان قىز اكەس قىزىنان: قالاي قىزىم، جاساۋىڭا كوڭلڭ تولا ما؟ دەپ سۇراپتى.سوندا ۇزاتىلىپ بارا جاتقان قىز: ريزامىن، اكە، تەك يتاياعىم التىننان بولمادىاۋ، دەپت.مۇنداي تويىمسىزدىققا نە ايتارىن بلمەگەن اكە بايعۇس قوس قولىن تەرس قاراتا جايىپ جبەرپ: و، قاناعاتسىز مۇندار، قاراتاس بولىپ قاتىپ قال! دەپ، قاتتى قارعاپتى. قارعىس قۇدايدىڭ قۇلاعىنا شالىنىپ، بۇكل اسىل كوش لەزدە قاراتاس بولىپ قاتىپتى دا قالىپتى.قاناعاتسىزدىققا، تويىمسىزدىققا قۇدايدىڭ قاھارى وسىلاي تيپت.قاراپ تۇرساڭ، مىنا قازرگ زاماندا دا، سول بەيشارا قىزدىڭ ابايسىزدا ايتىپ قالعان ايىپ ءسوزن كەشپەگەن جاراتقان يە مىنا قازرگ زاماندا تۇيەن تۇگمەن، كەمەن جۇگمەن جۇتىپ جاتقانداردى قالاي كورمەيد عاجاپ!براق قۇداي اسىقپايدى: بۇل دۇنيە بولماسا، و دۇنيە بار زاۋال ايتەۋر بر سوعار.بۇل تەك بر كەم دۇنيە ەمەس، ەك دۇنيەدە دە كەشرلمەس مول كەم دۇنيە.برنش پەتر پاتشا سولتۇستكتڭ بالتىق دەيتن تەڭزنڭ بر قولتىعىنا، باتپاقتىڭ ۇستنە قالا سالدىردى. سول قالا باتپاققا باتىپ ولگەن مىڭداعان ادامداردىڭ سۇيەگنڭ ۇستنە سالىندى. اتىن سانكتپەتەربۋرگ دەپ قويدى.كەين ول ات لەزدە وزگەرپ، لەنينگراد بولىپ شىعا كەلد.وپاسىز دۇنيە. جەتپس جىلدان كەين لەنينگراد اتى ءوشپ، بۇرىنعى ەسم قايتا ورالدى.ستالينگراد ۆولگوگراد بولدى.قالانىڭ، ەلد مەكەندەردڭ اۋەلگ اتىن وزگەرتە بەرگەن جاقسى ەمەس.اقمولا ەد... تسەلينوگراد بولدى... استانا بولدى...الدەكمدەر شوشاڭداپ، تاعى دا وزگەرتەمز دەپ ءجۇر.كەشەگ كەڭەس وكمەت تۇسىندا جەرسۋ اتتارى قوپارىلا وزگەرپ: اندرەەۆكا، الەكسەەۆكا، ت.ب. تولىپ جاتقان كولونيزاتورلار اتىمەن توعىتىلدى.سودان نە بەرەكە شىقتى؟ قايتادان كۇرەڭبەل، قىزتوعان، قوشقاراتا، تۇكتباي، سۇرىم، كارقورعان بولىپ، باياعى قالپىنا كەلد.براق، اسرەسە، بر كەزدە حرۋششەۆ پەن ونىڭ گۋبەرناتورلارى سوكولوۆ، بورودين، دەميدەنكو دەگەندەر تسەليننىي كراي دەپ وزگەرتكەن سولتۇستك قازاقستان تاراپى سول پاتشا زامانىنان، حرۋششەۆ داۋرنەن قالعان اتتارعا تۇنىپ تۇر: كيەۆكا، مالينوۆكا، الەكساندروۆكا، ت.ت.كيەۆكا دەگەن نۇرا وزەن بويىنداعى ەلد مەكەن. ايگل عالىم، حالقىنىڭ ارداگەر ازاماتى كارم مىڭباەۆ تۋعان جەر. كيەۆكانى قويىپ، كارم مىڭباەۆ قويايىق دەسەڭ كونبەيد. باياعى وتارشىلدىق قامشىسى قارعىس تاڭباسىنداي باسىلىپ قالعان بايعۇستار، كيەۆكا اتىنان ايرىلسا، ارام ولەتندەي وزەۋرەيد.منە، بۇل بۇكر دۇنيە.بر تامشى جاسو، سۇينبيكە! التىن وردا حاندارىنان قالعان تاباركتەي اسىل جان.سەن جاسىڭدا داۋرلەدڭ.قازان حالقىنىڭ حانى بولدىڭ. قازاندى بيلەگەن ايەل زاتىنان شىققان تۇڭعىش حان.سەنڭ سورىڭا ورىس پاتشا يۆان گروزنىي زامانداس بولار ما؟!قازاندى سول قيراتتى.قازان قامالىن زەڭبرەكتەن اتقىلاپ قۇلاتىپ، سەن تۇتقىنعا الدى.سەن قازانمەن قوشتاساردا كوزڭدە جالعىز تامشى جاس تۇرىپ قالدى.كەين تاماشا سۋرەتش باقي ورمانشى ۋرمانچە سەنڭ سۋرەتڭد اعاشتان ويىپ سالعاندا، كرپكتەرڭنڭ استىنان سول بر تامشى جاس ەرەكشە كورنپ تۇردى. سول تامشى جاس بولماسا، سۋرەتتە جان بولماس ەد. سول تامشى جاس بولماسا، بر كەم دۇنيە شىن كەم دۇنيە بولار ەد.كونە تۇرك سۇلتاندارىنىڭ سالتى:ساراي اقىنىنىڭ ولەڭدەر ۇناسا، اۋزى تولعانشا التىن ءتللا اساتادى.ۇناماسا، اۋزى تولعانشا جىلقىنىڭ تەزەگن اساتادى.قازرگ اقىنجازۋشىلارعا دا وسى ءادست قولدانسا، ادەبيەت شىڭعا شىعار ەد.براق ەرالاش قوي.بر كەم دۇنيە.دار مەن داڭقءولترۋ وڭاي. ترلتۋ قيىن. ستالين داۋرندە نەبر مارقاسقالار اتىلدى.باس ايىپتاۋشى پروكۋرور ۆىشينسكي.سسسر جوعارعى سوتىنىڭ باستىعى ۆ.ۋلريح.بۋحارين، رىكوۆ، حودجاەۆ، يكراموۆ، رىسقۇلوۆ، سەيفۋللين، مايلين، جانسۇگروۆ، نۇرماقوۆ، ماعجان جۇماباەۆ... تاعى باسقا اسا ر قايراتكەرلەر.ستالين ولگەننەن كەين سولاردىڭ ءبارن اقتادى. اقتاعانى بىلاي تۇرسىن، ماقتادى.براق ودان نە پايدا؟ مورالدىق، ادامگەرشلك جاعىنان پايدا بار شىعار.براق زورلىقپەن ولترلگەندەرد قايتىپ ترلتە المايسىڭ عوي.بالكم، كناسزدەن كنال بولعانداردىڭ جاعدايى و دۇنيەدە جاقسى شىعار. براق جالعان دۇنيەگە قايتىپ ورالمايدى عوي.منە، بۇل برەگەي كەم دۇنيە.ۇلتتىق كەڭەس جينالىسىندا: بلم تۇجىرىمداماسىن تالقىلاۋ. بايقوڭىر قورلىعى. بايقوڭىر نامىسى دەگەن ۇعىم تۋدى. ۋنيزيتەلنىي ي وسكوربيتەلنىي بايقوڭىر.بايقوڭىردى ءوزمز يگەرە المايدى ەكەنبز، تەتگن، تەحنيكاسىن بلمەيد ەكەنبز. بۇعان بلممز جەتپەيد ەكەن. ەندەشە، نەسنە كەكرەيەمز؟!اۋىل مەكتەب. باستاۋىش مەكتەپ. تۇعىرتاسى مىقتى بولسا، ءۇي قۇلامايدى. باستاۋىش مەكتەپتە تۇعىرتاس جوق. بار بالە سودان.باستاۋىش مەكتەپ ۋىز. ۋىز ورنىنا كوكشالاپ.مۇعالم قايىرشى. ودان بەدەل بولا ما؟ قارجى جوق دەيد.بيۋدجەت سالىقتان تۇرادى. ال بيۋدجەتكە مۇنايدان مۇنشا، مىستان مۇنشا، حرومنان، موليبدەن، بوكسيتتەن مۇنشا تۇسەد دەگەن ستاتيا بار ما؟ جوق!قازاقستان قايىرشى بولاتىنداي سورلى ەمەس. ونى سونداي بولۋعا ءماجبۇر ەتت.ۇلى ۇرلىق ءداۋر. ءسوز بتت,ءابش كەكلباەۆ قولدادى. بايكونۋرسكي سيندروم, دەد. 6.08.1995 جبۇل قاي، قانداي كەم دۇنيە؟!باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ كەڭسايداعى ەسكەرتكش تونالدى. مىسپەن قاپتالعان شينەلن شەشپ اكەتپت. مىس قىمبات.ادام ادام بولۋدان قالدى.ايۋان ارتىق. ول زيراتتى تونامايدى.بر كەم دۇنيە. 21.08.1995 ج.ءجۇز جاساعان تەرەكت ارقالاپ، بالتالاپ جاتىپ الىپ كەتكەن. تومارى قالىپ قويعان. كەدەي كەمپر ساماۋرىنعا دەپ، كۇندە بارىپ، توماردى شەتنەن كەمرە بەرەد.بر كۇن بالتاسى تاسقا تيگەندەي بولدى. قازىپ قاراسا، شاعىن ساندىق ەكەن. اشىپ كورپ ەد, شنەن كيزگە وراعان التى كيلو التىن شىعادى. ميليتسياعا حابارلايدى. وكمەت كەمپرگە التىن قۇنىنىڭ 25 پروتسەنتن بەرەد. بالاسى ۇرسادى: بالاماۋ، وسىعان دا شۇكر دە. و باستا ءوز يەسنە وپا قىلماعان التىن عوي. وسىعان دا قاناعات. قاناعات قارىن تويعىزار. قاناعاتسىز جالعىز اتىن سويعىزار. ساعان قاتىن الىپ بەرۋگە وسى دا جەتەد, دەپت كەمپر.بالاسى دۇرديگەنن قويماپتى.ادال مەن ارامنىڭ تارازىسىمەشتتە ايتىلعان ۋاعىزبر كەدەي پەندە جالعىز سيىرىن ساۋىپ، سونىڭ ءسۇتن ساتىپ دينار اقشا جينايدى ەكەن. بر قالتا دينار جيناعان الگ كس كەمەگە منپ، بر جاعدايمەن جولعا شىعادى.كەمەدە كەلە جاتىپ ۇيىقتاپ كەتەد. سوندا بر مايمىل ونىڭ دينار سالعان قالتاسىن ۇرلاپ الىپ، كەمە جەلكەننڭ ۇشار باسىنا شىعىپ كەتەد.جولاۋشى ويانىپ، ارىبەر قاراسا، دينار سالعان قالتا جوق! ارى زدەيد, بەر زدەيد. اقىرى جەلكەننڭ ۇشار باسىندا وتىرعان مايمىلدى كورەد.قاراسا، مايمىل بر ديناردى الىپ مۇنىڭ قولىنا لاقتىرادى. كەلەس ديناردى الىپ تەڭزگە لاقتىرادى. سويتەسويتە قالتانى بوساتادى.ءمانس: الگ مسكن سيىرىن ساۋىپ، ءسۇتن ساتاردا ازداپ سۋ قوسادى ەكەن. يەسنە لاقتىرعان دينار ادالدان. تەڭزگە لاقتىرعان دينار ارامنان. ياعني سۋدىڭ ۇلەس سۋعا، ءسۇتتڭ ۇلەس يەسنە.ءار زاماندا ادال مەن ارامنىڭ اراسىن انىقتاپ تۇراتىن وسىنداي تارازى بولسا عوي، شركن.براق ونداي قۇرال جوق قوي...تۇرار رىسقۇلوۆ 1938 جىلى اتىلدى دەپ جازىلاتىن. قابر موسكۆا تۇبندەگ بۋتوۆا دەگەن دەرەۆنياداعى زيراتتا دەيتۇعىن. براق كەين زدەۋشلەر سول بۋتوۆادان تاپپادى.كەيبر باسىلىمدار تۇراردىڭ ولگەن جىلى 1943 دەپ ءجۇر.تۇرار رىسقۇلوۆ تۋرالى سلۋجەنيە نارودۋ اتتى قوماقتى كتاپ جازعان موسكۆالىق پروفەسسور ۆ.م.ۋستينوۆ: وتە قۇپيا قۇجاتتار بار. ول تەك گەنسەكتڭ رۇقساتىمەن عانا كورسەتلەد. بر ءسوز بار: تۇرار رىسقۇلوۆ سولتۇستك قازاقستاندا ولگەن، دەيدداعى، سىبىرلاپ: اشتان ولگەن، 1943 جىلى، دەيد.اقىر بايدىڭ بالاسى اشتان ولگەن. تۇرار، ميلليونداردى ستاليندكگولوششەكيندك اشتىق اجالىنان گەنوتسيد ارپالىسا اراشالاعان تۇرار رىسقۇلوۆ اقىر سوڭىندا ءوز اشتان ولگەن؟! ادلەت قايدا، اتاسىنا نالەت!تىم بولماسا مولاسى دا جوق.شىڭعىس حاننىڭ مولاسىن وسى ۋاقىتقا دەين تولىپ جاتقان زەرتتەۋشلەر تابا الماي كەلەد.ال حالىقتى اشتىق قىرعىننان ساقتاپ قالعان رىسقۇلوۆتىڭ مولاسىن كم زدەيد?! ءبارن دە ساتىپ الۋعا بولادى، دەد عابەڭ بر جولى. اقشاڭ بولسا قالتاڭدا،تالتاڭداساڭ تالتاڭدا!ءبارن دە اتاقتى دا، ارۇياتتى دا، ايەلدڭ ماحابباتىن دا...ال براق تالانتتى ساتىپ الا المايسىڭ. ەشقاشاندا. تالانتتى ادام بەرمەيد, قۇداي بەرەد.بزدڭ سويۋزدىڭ ەسگ ايقارا اشىق: حالتۋراعا دا، دارىنسىز سۇمەلەكتەرگە دە. قازاننان قاقپاق كەتسە، يتتەن ۇيات كەتەد دەگەن سول. بلدڭ بە؟مەن، ارينە، بلەمن.بۇل دا بر كەم دۇنيە....قازرگ جازۋشىلار وداعى بزدڭ مىڭبۇلاقتىڭ ەگس دالاسىنداي: ەككەن ارپابيداي ءارامشوپتڭ، ەسەكميانىڭ، كەكرەنڭ اراسىنان كورنبەيد.قازاق كوپ پە، از با؟الىپتاردىڭ برەۋ عابيت مۇسرەپوۆ ايتتى: بز جيىلساق كوپپز، جايىلساق جوقپىز, دەپ. بز مىنا كەڭ دالاعا سىيماي جۇرگەن جوقپىز، سىيىسپاي ءجۇرمز, دەپ.سوڭعى ساناق بويىنشا 8 ميلليوننىڭ ار جاقبەر جاعى. سودان بەر, بالكم، 9 ميلليون بولعان شىعارمىز. شەت ەلدەردە، شامادا، 5 ميلليون بار دەيك.شىعىستاعى ايداھار ەل 2,5 ميلليارد. باتىس پەن تەرستكتەگ ايۋ ەل 150 ميلليون.تپت رگەمزدەگ وزبەكتەر 20 ميلليوننان ارتىقپىز دەپ ماقتانادى.عاسىرلار بويى سوعىسسويقان، اشارشىلىق، جوڭعارلار، پاتشالار، ستالين، گولوششەكين، حرۋششەۆ...قىتاي كوپتگنەن بالا تۋدى شەكتەيد. بز نەمەنەگە جەتسپ شەكتەيمز؟! بزدڭ حانىمدار برەك بالامەن قاقايىپ قالادى. ۇكمەت كوپ بالانى لايىقتاپ قولدامايدى. تپت حالقى كوپ دەگەن رەسەيدڭ ءوز كوپ بالالىلاردى قوشەمەتتەپ، كومەكتەسپ جاتىر.از حالىقتىڭ ماڭدايىندا باق تۇرمايدى دەۋش ەد. اللا ءوز جار بولسىن!جىلت ەتكەن جاقسىلىق حابار بار ما؟ ۇلكەن قالانىڭ تۇنگ اسپانىنداعى سيرەك جۇلدىزدارداي جىلامسىراپ ارەڭارەڭ كورنەد.سوندا بۇل دۇنيە، ءوزڭ بەساق كۇن قوناق بولساڭ، نەس قىزىق؟قىزىق ەتۋ، ءسرا، اسا دارىندى سيرەك ادامداردىڭ عانا قولىنان كەلەتن بولار.مىسالى، مىنا نۇرعيسا سياقتى جارقىلداپ وتسەڭ دۇنيەدەن.براق ول قيىنشىلىق كورمەپ پە؟ تاعدىر قيىنشىلىعىنىڭ كوكەسن كورگەن شىعار. وعان مويىماعان، قايعىنى دا، مۇڭدى دا كورپبلپ ءجۇرپ بۇگلمەگەن ادامنان انانداي سۇراپىل دا سۇلۋ كۇيلەر، ادەم اۋەندەر توگلەر.ولار قۇداي سۇيگەن قۇلدار.تالانتتار راۋشان گۇل سياقتى جانجاعىنا جۇپار شاشادى، كوڭل اشادى. تكەن, ازابى وزنە.تالانتسىز توپاستار شوشقا تكەن سياقتى. گۇلدەمەيد. سۇيكمسز. ازابى وزگەگە. جاماندىق سولاردان.مۇندايلار بزدڭ ادەبيەتتە بار عوي.ارقانىڭ تاڭى اعارىپ اتقاندا، قۇدايدان جاقسىلىق تلەپ جاتقاندا، قايران تلەك كەر كەتپ، قاھارلى سۇپسۋىق حابار جەتت: سۇم دۇنيەدەن جامپوز كامال ءوتت.قايران، كامال! بز ەكەۋمز بربرمزبەن حات جازىسىپ، بربرمزگە ۇدايى دا جاقسىلىق تلەۋش ەدك. ەلدڭ، قازاقتىڭ ارمانى مەن اڭسارىن ايتىپ، ول حاتتار ەگەمەن قازاقستان اتتى اعا گازەتتە جاريالانىپ جاتۋشى ەد.ەند نە بولدى؟زاماننىڭ ديدارى مەن كەپيەت تۋرالى سىرلارىمدى ەند كممەن بولسەمن؟سەن تىم اقكوڭل، ادال ەدڭ عوي، كامال! قوعامدا بولىپ جاتقان تولايىم كەمشلكتەرد مەن اشىنا جازعاندا، سول قوعامداعى زارەدەي جاقسىلىقتاردى تزبەلەپ، ماعان باسۋ ايتۋشى ەدڭ. زاماننىڭ، قوعامنىڭ الداعى كۇندەردە جاقسىلىققا، اقجارقىن كۇندەرگە جەتەتنن دالەلدەپ، ۇدايى دا ءۇمت وتىن جانداندىراتىنسىڭ.ەكەۋمز بربرمزگە جازعان وسى حاتتار كەين، ەلم، ساعان ايتام، ەلباسى، سەن دە تىڭدا! دەگەن اتپەن كتاپ بولىپ شىعىپ، سول كتاپ حالىقارالىق ابىرويلى سىيلىققا يە بولىپ ەد.كم ەند مەنمەن سىر ءبولسپ، ارماندار، تلەكتەر ايتىسىپ، كم ەند ماعان حات جازادى؟اتتەڭ، دۇنيە... ەكەۋمز جۇپ جازباي ۇلىتاۋعا بارىپقايتىپ جۇرەتن زاماناي...سەن، كامال، وسى زاماننىڭ باۋبەك بۇلقىشەۆ اعاڭداي باتىرى ءار قارا ءسوزدڭ اقىنى ەدڭ. سوناۋ وتكەن عاسىردىڭ الپىسىنشى جىلدارىنان بەر جۇپ جازباي، جۇپ جازساق تا، كوز جازباي، قاتار كەلە جاتقان بر جىلدىڭ تولدەر ەدك.جاتقان جەرڭ ءجاننات بولسىن! اللاھۋتاعالا و دۇنيە قىزىعىن بەرسن، قاناتتاس، قالامداس اسىل دوس!سەنسز دۇنيە بر كەم دۇنيە.كونە مىسىردىڭ مارقۇمدار كتابىندا مىنانداي جازۋلار بار ەكەن: مەن اعىن سۋدى بوگەمەدم. مەن ەشكمد ولترگەن جوقپىن. مەن تارازىدان جەگەن جوقپىن. مەن السزدەرد جابرلەمەدم. مەن ەشكمنڭ كوز جاسىنا قالمادىم.وسى ولشەممەن كەلگەندە، قازر بزدە قالاي؟ازدىڭ ماڭدايى تارجولدا وزنەن ءۇش ەسە ۇلكەن تەزەكت دومالاتقان كوڭ قوڭىزىن الدەنە باسىپ كەتپت. شىمالدار سوعان جابىلىپ جاتىر.شىمال قۇمىرسقانىڭ ەرگەجەيللەر. مىڭى جينالىپ، قوڭىزدىڭ ۇلكەندگنە جەتپەيد. براق مىڭى جينالىپ، الگ ولكت جىلجىتىپ بارادى. قايدا اپارادى؟ الدە ازىق قىلا ما؟ الدە ارۋلاپ، كومگس كەلە مە؟ءسرا، ازىق شىعار. قۋ تاماق. ال الگ قوڭىزدىڭ ءوز دە قۋ قۇلقىننىڭ قۇربانى بولعان.دۇنيەنڭ كەپيەتنە قاراپ تۇرساڭ، ترشلكتڭ ءبار وسىنداي.كوپشلك ازشىلىقتى ايامايدى. تپت, جەڭمپاز قۇبىلايدىڭ ءوزن قىتايلار كەزندە لەكلەك تۇمەن اسكەرمەن ءتۇپتۇگەل جۇتىپ جبەرد. جەڭمپازداردىڭ ءوز قىتايلانىپ كەتت.سوندا اقىرعى جەڭمپاز كم؟بۇل قاي سيپاتتى دۇنيە؟اكەمز مۇرتازا مارقۇمنىڭ قىزعىلتىم شىرايلى، ادەم گۇلدەر جايناعان جاپجاڭا جاينامازى بار ەد.الدىمەن مەشت بۇزىلدى. ونىڭ ءۇيند بولىپ قالعان كرپشتەرنڭ ۇستندە بايعىز دەيتن قۇس سۇڭقىلداپ، زارلاپ وتىراتىندى شىعاردى.كوپ ۇزاماي مۇرتازا راحمەتلك حالىق جاۋى رەتندە ۇستالدى. بۇل 1937 جىلدىڭ، ءسرا، جەلتوقسان ايى ەد.نكۆد ۇيگە تنتۋ جاسادى. مەن ول كەزدە 5 جاسار بالامىن. ءبار ەسمدە. تنتكەندە بالەندەي بايلىق تابىلعان جوق. تەك بر ميليتسيونەر توردە لۋل تۇرعان جاينامازدى جازىپ كورد دە: ە، مىناۋ شۇلعاۋ بولۋعا جاقسى ەكەن. اياعىم توڭىپ ءجۇر ەد,دەپ اللانىڭ اتى جازىلعان جاينامازدى بۇكتەپبۇكتەپ، قوينىنا تىعا سالدى...ارادا الپىس جىل وتكەندە جولىم ءتۇسپ، كەرەكۋ قالاسىنا بارىپ، مەشتنە كرپ، دۇعا وقىعاندا، ءتاڭر جارىلقاعىر باس يمام ماعان قاعباداعى مەشتتڭ سۋرەت سالىنعان سۇلۋ جاينامازدى سىيلادى. سوندا باياعى ميليتسيونەرگە شۇلعاۋ بولىپ، قورلانعان جايناماز عايىپتان قۇس بولىپ كەلپ، قولىما قونعانداي عاجايىپ حال كەشتم. مۇنى مارقۇم مۇرتازانىڭ ارۋاعى سەزد مە... بلمەيمن. |
ستاناعا اجار قوسقان ىلكىمدى ىستەراستاناعا اجار قوسقان ىلكىمدى ىستەرىندەت قاۋپى تونگەلى اينالامىزداعى اعايىننىڭ اماندىعى ءۇشىن ءبىربىرىمىزدەن ىرگەمىزدى اۋلاق سالىپ، الەۋمەتتىك اراقاشىقتىق ساقتاۋدى قاپەردە ۇستاپ كەلەمىز. كارانتين رەجىمى كەزىندە ەمىنەركىن ءجۇرىستۇرىسىمىز اجەپتاۋىر شەكتەلگەنىمەن، تازا اۋادا تىنىستاۋعا تىيىم سالىنبادى. سوندىقتان قالا حالقىنا قولايلى جاعداي جاساۋ ءۇشىن اۋلا، تىنىمباق، گۇلزار سياقتى تىنىس كەڭەيتەر ورىنداردىڭ كوركى دە كوز قۋانتاتىنداي بولۋىنا باسا ءمان بەرىلىپ جاتىر.اباتتانعان اۋلا تۇرعىنداردىڭ كوڭىلىن اۋلايدىكارانتين شارالارى ەنگىزىلگەننەن كەيىن اشىق اسپان استىنداعى اۋاسى كەڭ قوعامدىق ورىندارعا سۇرانىس ارتا ءتۇستى. تۇرعىندار تازا اۋادا سەرۋەندەۋگە كوبىرەك كوڭىل بولە باستادى. وسىنى ەسكەرگەن نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ اكىمدىگى كوكتەمنەن باستاپ اۋلالاردى، ساياباقتاردى، جەلەكجولداردى اباتتاندىرۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇمىس جۇرگىزىپ كەلەدى. بۇل باعىتتاعى جۇمىس بارلىق اۋداندا بەلسەندى جۇرگىزىلگەنىمەن، قالانىڭ ەسكى بولىگىنىڭ اجارىن اشۋعا باسىمدىق بەرىلدى. اتاپ ايتقاندا، بيىل بايقوڭىر اۋدانىندا 50، سارىارقادا 40، الماتىدا 33، ەسىل اۋدانىندا 20 اۋلا اباتتاندىرىلدى.اۋلالاردى جانعا جايلى، كوزگە تارتىمدى ەتىپ قايتا جاڭارتۋ بارىسىندا تۇرعىنداردىڭ دا تىلەگى ەسكەرىلىپ جاتىر. ويتكەنى تۇرعىنداردىڭ قالاۋىمەن جاندانعان اۋلانىڭ اينالاعا قولايلى بولارى ءسوزسىز. بۇل رەتتە بيۋدجەتكە قاتىسۋ باعدارلاماسى تۇرعىنداردىڭ تالاپتىلەگىن جۇزەگە اسىرۋعا سەپتىگىن تيگىزۋدە.حالىق سانىنىڭ ءوسۋىن ەسكەرە وتىرىپ، ءىرى گاباريتتى اۋلالار، گۇلباقتار مەن جەلەكجولدار قۇرىلىسىنا باسىمدىق بەرىپ جاتىرمىز. اۋدانداردى جۇرتقا قولايلى ەتىپ جاساقتاۋ ىسىندە تۇرعىنداردىڭ تىلەگىن ەسكەرۋسىز قالدىرمايمىز. مىسالى، جەلتوقسان كوشەسىندەگى 2ءۇيدىڭ تۇرعىندارى ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋىندە اۋلانى اباتتاندىرۋ ماسەلەسىن كوتەردى. ءبىز ونى بيۋدجەتكە قاتىسۋ باعدارلاماسى بويىنشا اباتتاندىردىق. تۇرعىندار اۋدان اكىمدىكتەرىنە ءوتىنىم بەرىپ، اۋلا كورىنىسىن ۇسىنادى. سودان سوڭ قانداي ايماقتار سالۋ قاجەت، قانداي سپورت الاڭى كەرەك دەگەن سياقتى بىرقاتار ماسەلە شەشىمىن تاۋىپ جاتىر. تۇرعىندارمەن كەزدەسكەن كەزدە باسقا دا ماڭىزدى ماسەلەلەردى تالقىلايمىز. ايتالىق، قاۋىپسىز اۋلا باعدارلاماسى بويىنشا اۋلاىشىلىك اۋماقتاردا كامەرالار ورناتامىز. بۇل تاجىريبە كورسەتىپ وتىرعانداي، قاۋىپسىزدىك دەڭگەيىن ارتتىرادى. سونىمەن قاتار جەدەل قىزمەت ماشينالارى تۇرعىن ءۇي اۋماعىنا كەدەرگىسىز كىرۋ ءۇشىن اقىلدى شلاگباۋمدار اتتى جاڭا جوبا ىسكە قوسىلدى، دەيدى نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ.سونىمەن قاتار تۇرعىندارعا جايلىلىق سىيلاۋ ءۇشىن بوس جاتقان جەرلەر مەن قاراۋسىز قالعان ۋچاسكەلەردى دەمالاتىن قوعامدىق ورىندارعا اينالدىرۋ دا ماڭىزدى. بۇعان قوسا اپاتتىق جاعدايداعى ۇيلەر دە بۇزىلىپ، ورنىنا جاڭا ويىنساۋىق الاڭدارى سالىنىپ جاتىر.قالادان شەتكەرى ورنالاسقان ءوندىرىس تۇرعىن الابىنداعى قاراۋسىز قالعان ۋچاسكەنىڭ ءبىرى بۇگىندە تۇرعىنداردىڭ سۇيىكتى ورنىنا اينالعان. وسى ماڭدا تۇراتىن تىلەۋلەس جاڭابايقىزى جاڭادان سالىنعان شاعىن ساياباق ءۇشىن ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. بۇل جەر قاراۋسىز، بوس جاتقان ەدى. ءبىز ودان اينالىپ وتەتىنبىز. ال ەندى قازىر ءبىزدىڭ جەكە شاعىن ساياباعىمىز بار. بالالارعا ۇنايدى. اعاشتار وتىرعىزىلدى. ءبىز ريزامىز، ويتكەنى بالالار وتە قۋانىشتى. ءتونىپ تۇرعان ىندەتتىڭ قاۋپىن ەسكەرسەك، دەنساۋلىعىمىزعا كوبىرەك ۋاقىت ءبولۋ ماڭىزدى. دەمەك، اشىق اۋادا سپورتپەن شۇعىلدانۋ كەرەك. مۇندا فيتنەس ايماعى دا بار، بالالار فۋتبول دا ويناي الادى، دەيدى ول.ءوندىرىس تۇرعىن الابىنداعى اقبيداي كوشەسىندە فۋتبول الاڭى بار اۋلا جاسالدى، تايبۋرىل كوشەسىندە شاعىن ساياباق اشىلدى. مۇندا 1950 جىلى سالىنعان جاپسارلاس ۇيلەر بولعان ەدى. قازىر بۇل جەر سپورتتىق ترەناجەرلەر ايماعى، بالالارعا ارنالعان ويىن الاڭى، فۋتبول جانە باسكەتبول الاڭى بولىپ بىرنەشە ايماققا ءبولىندى. تاعى ءبىر جاڭالىق بۇل ايماقتا تۇرعىنداردىڭ ءوتىنىشى بويىنشا جىلى ايالداما ورناتىلدى. سونداياق پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس 23 مەكتەپتىڭ جاڭا كورپۋسىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. ەڭسەلى دەنە شىنىقتىرۋساۋىقتىرۋ كەشەنىنىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزىپ جاتىر.مۇنداي يگىلىكتى الماتى اۋدانىنىڭ تۇرعىندارى دا كورىپ جاتىر. ع.مۇسىرەپوۆ كوشەسىندەگى 103ءۇيدىڭ ماڭى بۇرىن باتپاق جەر بولدى. وسى ماسەلەمەن اكىمدىككە اۋدان تۇرعىندارى جۇگىندى. ناتيجەسىندە جاڭا اۋلا پايدا بولدى. ءدال وسىنداي ماسەلەمەن قاجىمۇقان، پەتروۆ، ش.قۇدايبەردى ۇلى كوشەلەرىندە اۋلالار سالىندى. الداعى ۋاقىتتا اۋداندا تاعى دا بىرقاتار تىنىمباقتى اباتتاندىرۋ جوسپارلانىپ وتىر.جالپى، بيىل نۇرسۇلتاندا 150 اۋلا مەن 50 قوعامدىق ورىن اباتتاندىرىلدى. بۇل 300 مىڭنان اسا ادامنىڭ سالاماتتى ءومىر سالتىن ۇستانىپ، سپورتپەن اينالىسۋىنا قولايلى جاعداي جاسايدى. وسىناۋ اۋقىمدى جۇمىسقا جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى بويىنشا جۇمىسشىلار تارتىلدى.كوپىر استى كورىكتى ورىنعا اينالدىدەمالىس ءۇشىن جايلى ايماقتار قۇرۋ قالا باسشىلىعىنىڭ ۇنەمى نازارىندا تۇرعان ماسەلە. بۇل باعىتتاعى وڭتايلى شەشىمنىڭ ءبىرى كوپىر استىنداعى كەڭىستىكتى كوپشىلىكتىڭ بوس ۋاقىتىن وتكىزەتىن ورىنعا اينالدىرۋ بولدى.وسىنداي كورىكتى ورىن ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ جانىنداعى كوپىردىڭ استىنان سالىندى. مۇندا ستريتبول، سكەيتۆورد، ۆوركاۋت جانە ستريتارت الاڭدارى اشىلىپ، تەننيس ۇستەلدەرى قويىلدى. بۇل ايماق بولاشاقتا ودان ءارى دامىماق. قازىر نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ ۋربانيستيكا ورتالىعى ايگىلى چەمپيوندار جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ پەن دەنيس تەنگە ارنالعان گراففيتي سالۋ ءۇشىن قولايلى ورىن قاراستىرىپ جاتىر.ەلوردادا بالالارعا ارنالعان ۇلكەن ەكوالاڭنىڭ ءبىرى سارايشىق كوشەسىندەگى كوپىردىڭ استىندا اشىلدى. بۇل جاڭا قوعامدىق كەڭىستىك پرەزيدەنت جانە ترياتلون ساياباقتارىن بايلانىستىرادى. ويىن الاڭىنىڭ جالپى اۋدانى 1 088 شارشى مەتر. اتالعان كەڭىستىكتە ەكى باسكەتبول، ەكى فۋتبول الاڭى، بالالار الاڭى، كولەڭكەلى شاتىرلار، جاتتىعۋ ايماعى، 13 پيكنيك ايماعى جابدىقتالدى. م1 كوپىرىنىڭ باعاندارى گراففيتيمەن بەزەندىرىلىپ، دەكوراتيۆتى جارىعى ۇيىمداستىرىلدى. تاماقتانۋ ورنى دا بار. سونداياق وزەن جاعاسىندا جاياۋجولدار جانە ۇزىندىعى شامامەن 4 شاقىرىمعا جەتەتىن ۆەلوسيپەد جولى سالىندى.بۇل حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ينفراقۇرىلىم. قاراڭىزشى، قانشا ادام باسكەتبول، فۋتبول، ۆولەيبول ويناپ، ءمازمەيرام بولىپ ءجۇر. ستريتۆوركاۋتقا ارنالعان تاماشا جابدىقتار بار. شىن مانىندە، كەرەمەت جوبالار، تاڭعالارلىق ديزاين بىردەن كوزگە تۇسەدى. ءبىزدىڭ سۋرەتشىلەر سالعان بۇل قابىرعا سۋرەتتەرى دە كەرەمەت. مۇنداي الاڭدار بۇكىل ەلدە كوپ بولعانىن قالايمىن، دەيدى ەلوردالىق ءانۋار عازيز.ىندەت قوس وكپەدەن قىسقان قىسىلتاياڭ شاقتا كوپىر استىنداعى وسىنداي كەڭىستىكتەر قالا تۇرعىندارىنىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ تاستاعانى راس. مۇندا جاستارمەن قاتار، سەرۋەندەپ جۇرگەن ۇلكەن كىسىلەردى دە ءجيى بايقايمىز.الدىمەن مەن ستريتۆوركاۋتپەن اينالىساتىن جاستار اتىنان وسىنداي الاڭدار ءۇشىن قالا اكىمدىگىنە ريزاشىلىعىمدى بىلدىرگىم كەلەدى. بۇكىل الەمدەگى جاعدايدى ەسكەرسەك، بۇگىندە مۇنداي جوبالار وتە قاجەت. ءبىز تازا اۋادا جاتتىعامىز. بارلىعى كاسىبي تۇرعىدا دايىندالعان، جاعداي جاسالعان. ەڭ باستىسى، جاستار ۋاقىتىن بىرگە، پايدالى وتكىزەدى، دەيدى قالا تۇرعىنى ايتىم جاقىپوۆ.بۇل ايماققا ءالى دە شاعىن ساۋلەت فورمالارى قويىلادى. ەكسترەمالدى سپورت اۋەسقويلارى ءۇشىن پاركۋرالاڭ قۇرۋ جوسپارلانىپ وتىر. شاھارداعى مۇنداي تارتىمدى ورىنداردى جاساۋ جۇمىستارى نۇرسۇلتان جايلى قالا تۇجىرىمداماسى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.ايالدامالار، سپورت الاڭدارى، ارتنىساندار، ينستاللياتسيالار مەن جارىق كومپوزيتسيالارى زاماناۋي مەگاپوليستىڭ ەرەكشە سيپاتى. بۇگىندە قالا كوشەلەرىندە نازار بۇرىپ قارايتىن اجارلى ارتنىساندار دا كوپتەپ كوزگە شالىنادى. ەلوردانىڭ كوشەلەرى مەن دەمالىس ورىندارى كوشە كومپوزيتسيالارىمەن، ينستاللياتسيالارمەن بەزەندىرىلگەن. ولاردىڭ تاقىرىبى وتباسى قۇندىلىعىن ارتتىرۋدى، ۇلتتىق مادەنيەتتى دامىتۋدى ناسيحاتتايدى.نۇرسۇلتان، ارۋ ينستاللياتسيالارى، گۇل پيراميدالارى مەن تەكشەلەرى، ساندىك ورىندىقتار، اباي مەن ءالفارابي بەينەلەنگەن جازىق مۇسىندەر، شريفت كومپوزيتسياسى مەن گۇل ءورىسى، جارىقتاندىرىلعان اعاشتار، ورىندىقتار جانە باسقا دا ارتنىساندار استانانىڭ اجارىن اشىپ، اجىراماس بولىگىنە اينالدى.جاسىل جەلەك جانعا سايااستانانىڭ اجارىن اشا ءتۇسۋ ءۇشىن اباتتاندىرۋ جۇمىستارىمەن قاتار كوگالداندىرۋعا ايرىقشا كوڭىل بولىنەتىنى ءسوزسىز. بۇل رەتتە ەڭ الدىمەن ەلوردانىڭ جاسىل بەلدەۋىن ودان ءارى دامىتۋعا ءمان بەرىلەدى. قالا باسشىسى التاي كولگىنوۆ كوگالداندىرۋ جۇمىسىنا دا ەرەكشە ەكپىن سالىپ وتىر.ەلوردانىڭ جاسىل بەلدەۋى قالانىڭ تىنىس الۋ ورگانى ىسپەتتەس. ورمان ءوسىرۋ ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن قولعا الىنعان بولاتىن. وسى ۋاقىت ارالىعىندا جاسىل بەلدەۋ ايتارلىقتاي كەڭەيدى. جىل سايىن مىڭداعان تالتەرەك وتىرعىزىلادى. جاسىل بەلدەۋ قالانىڭ ەكولوگياسى مەن كليماتتىق جاعدايىن جاقسارتۋعا سەپتىگىن تيگىزىپ كەلەدى. بيىل 330 مىڭعا جۋىق جاپىراقتى، قىلقان جاپىراقتى كوشەت جانە قوسىمشا تاعى 3 مىڭنان اسا كوشەت وتىرعىزامىز. جالپى، اۋماقتا 10،2 ملن تال مەن 1،8 ملن قاراقات، ىرعاي، دەرەن ءوسىپ جاتىر. كوكتەمدە جاسىل بەلدەۋدىڭ سوقپاق جول جەلىسىن قايتا قۇرۋعا كىرىستىك. اۋماقتا بەلسەندى ۋاقىت وتكىزۋگە ارنالعان سكەيتبوردينگ الاڭى، روليكپەن سىرعانايتىن شاعىن الاڭدار سالۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. جاياۋ سەرۋەندەۋگە جانە كروسسكانتري ساباقتارىنا ارنالعان جولدار سالىنادى. سونداياق بالالارعا ارنالعان ويىن الاڭدارىن، فۋتبول جانە تەننيس الاڭدارىن جاسايمىز. جاسىل بەلدەۋدە بۇگىندە قويان، قارساق، تۇلكى، قىرعاۋىل جانە باسقا دا جانۋارلار مەن قۇستار مەكەندەيدى. جاسىل بەلدەۋدەگى قۇستاردىڭ سانىن ارتتىرۋ بويىنشا دا جۇمىس اتقارىلىپ جاتىر، دەيدى اكىم.قازىرگى جاسىل بەلدەۋدىڭ جانىندا ورنالاسقان يپپودرومدا يپپوتەراپيامەن اينالىسۋعا ارنالعان اتسپورتى كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالۋعا تاياۋ. ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار بالالاردى وڭالتۋمەن ارنايى وقىتىلعان ادامدار اينالىسادى. يپپودروم بازاسى ۇلتتىق جانە كلاسسيكالىق سپورت تۇرلەرىن وتكىزۋ جانە ولارعا دايىندىق، تۋريستىك مارشرۋت باعىتتارى بويىنشا دامىتىلادى. يپپودرومنان ۇركەر ەلدى مەكەنىنە دەيىن ۆەلوجول توسەلدى. ەندى ۆەلوسيپەد، شاڭعىلاردى جالعا بەرۋ ءۇشىن بازا سالىنباق. بۇل جۇمىس جىل سوڭىنا دەيىن اياقتالادى.ەلوردانىڭ بارلىق اۋداندارىندا كوگالداندىرۋعا نازار اۋدارىپ كەلەمىز. بيىل 30 مىڭ ءتۇپ اعاش وتىرعىزامىز. اۋلالاردى، ساياباقتاردى، تىنىمباقتار مەن جەلەكجولداردى اباتتاندىرۋ كەزىندە كوشەتتەر وتىرعىزامىز. ارينە، وعان كۇتىم جاساۋ ماڭىزدى. وتىرعىزىلعان تالتەرەكتەر مەن گۇلدەردى كۇتىپباپتاۋ ءۇشىن كوكتەمنەن باستاپ سۋارۋ جۇيەسىن 20دان 90عا دەيىن قالپىنا كەلتىردىك. پرەزيدەنت حالىققا جولداۋىندا ەكولوگيالىق تۋريزم مادەنيەتىن بەلسەندى دامىتۋ ماڭىزدى مىندەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل ءۇشىن ەلوردادا قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنا ارنالعان ەكوپاركتەر قۇرۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلىپ كەلەدى، دەيدى ا.كولگىنوۆ.سونىمەن وسى جىلى استانادا وتىرعىزىلعان تال سانى 30 مىڭداي بولسا، بارلىق ەگىلگەن جاسىلجەلەك 80 مىڭعا جەتەدى. مۇنىڭ كولەمىن جىل سايىن ارتتىرۋ ماڭىزدى مەجە رەتىندە بەلگىلىنگەن.اكىمنىڭ ايتۋىنشا، وسىمدىكتەردى قورعاۋ ماقساتىندا جاسىل كوشەتتەردى كۇتۋ ءارى قورعاۋ ەرەجەلەرى كۇشەيتىلدى. بۇرىن كەسىلگەن ءبىر اعاشتىڭ ورنىن تولتىرۋعا بەس اعاش ەگىلەتىن. ەندى ءبىر اعاش كەسىلسە، ونىڭ ورنىنا ون اعاش وتىرعىزۋ كەرەك بولادى.يگىلىكتى ءىس جالعاسىن تابادىەلوردانىڭ تىنىسىن كەڭەيتەتىن جۇمىستاردىڭ بۇدان ءارى جاندانا تۇسەتىنى انىق. مىسالى، الداعى جىلى جەرۇيىق ساياباعىنىڭ بوس جاتقان جەرلەرىن اباتتاندىرۋ جوسپاردا تۇر. مۇنداي يگىلىكتى ءىس جالعاسىن تاۋىپ، م.تولەباەۆ كوشەسىندەگى ۋچاسكەدە جاڭا قوعامدىق كەڭىستىك قۇرىلادى. بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋ ماقساتىندا تەننيس كورتتارىن، باسكەتبول الاڭدارىن، سكەيتپارك، پيكنيككە ارنالعان ايماقتاردى ورنالاستىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. ساۋدا پاۆيلوندارى مەن گاماكتارى بار ويىن الاڭى پايدا بولادى.ۋربانيستيكا ورتالىعى بەرگەن مالىمەت بويىنشا جۇگىرۋگە ارنالعان جولدار جانە ۆەلوجولدار قاراستىرىلعان. كوگالداندىرۋ الاڭى 13 939،8 شارشى مەتر، اللەيا 12 053،1 شارشى مەتر، جۇگىرۋ جولىنىڭ ۇزىندىعى 1 951 مەتر اۋماقتى قامتيدى.پرەزيدەنت حالىققا جولداۋىندا بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋعا ەرەكشە نازار اۋداردى. وڭىرلەردە سپورت سەكتسيالارىن اشۋعا جانە بالالاردىڭ سپورتتىق جانە شىعارماشىلىق الەۋەتىن دامىتۋعا باسىمدىق بەرىلەدى. بۇل باعىتتا جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. ەلوردادا 3 دەنە شىنىقتىرۋساۋىقتىرۋ كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى، تاعى بىرەۋى كەلەسى جىلى سالىنادى، دەپ مالىمدەدى نۇرسۇلتان قالاسى ساۋلەت، قالا قۇرىلىسى جانە جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ باسشىسى نۇرلان ۇرانحاەۆ.سونىمەن قاتار شاھاردا تاعى ءبىر اربات سالىنادى. جاياۋ جۇرگىنشىلەر پرومەنادى قۇرىلىسى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر. جاڭا قوعامدىق كەڭىستىك وماروۆ كوشەسىنىڭ رەسپۋبليكا داڭعىلىنان ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى تەاترعا دەيىنگى بويىندا ورنالاسادى. جاياۋ جۇرگىنشىلەر پرومەنادى ەكى تەاتر اراسىنداعى اۋماقتى بايلانىستىرادى.رەسپۋبليكا داڭعىلى جاعىنداعى سۋبۇرقاقتى قايتا قۇرۋ جۇمىسى قولعا الىنادى. بۇل جىلعاعا قاراي اعادى. ال سول جىلعا بويىندا بالالارعا ارنالعان سۋمەن وينايتىن ەلەمەنتتەر ورناتىلماق. بۇعان قوسا اربات اۋماعىندا اسپالى اتكەنشەك قويىلادى. بالالار ءۇشىن سپورت جانە ويىن الاڭدارى، تىنىش اۋماقتار، كوۆوركينگورتالىق سىندى تەگىن سەمينارلار مەن ءتىل ساباقتارىن وتكىزۋگە ارنالعان جەكە ايماقتار جاسالادى. كوپىر استى كەڭىستىگى اۋماعىندا بالالارعا ارنالعان ەكوالاڭ مەن اسپالى ساياباق سالىنادى. سونداياق بەيبىتشىلىك كوشەسىنەن رەسپۋبليكا داڭعىلىنا دەيىن ۆەلوجول پايدا بولادى.ەلوردا اكىمى التاي كولگىنوۆ داعى پاراقشاسىندا وتكەن جىلى ءبىز ءبىرىنشى كەزەكتە اباتتاندىرۋدى قاجەت ەتەتىن اۋلالاردىڭ ءتىزىمىن جاسادىق. ولاردىڭ قاتارىنا قاراۋسىز قالعان ۋچاسكەلەر، باتپاق جانە بوس قالعان جەرلەر ەنگىزىلدى. باسىمدىق وڭ جاعالاۋعا جاسالدى. سونداياق اپاتتى ۇيلەر سۇرىلگەن جەرلەردە، قۇرىلىس جۇمىستارى قارقىندى ءجۇرىپ جاتقان جەرلەردە شاعىن پاركتەر پايدا بولدى. اباتتاندىرۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇمىستارعا بيىلعى كوكتەمنەن باستاپ كىرىستىك. قازىر كەلەسى جىلى اباتتاندىرىلاتىن اۋلالار مەن قوعامدىق كەڭىستىكتەردىڭ ءتىزىمىن دايىنداپ جاتىرمىز، دەپ جازدى. |
بولىنگەن قارجىنى يگەرە الماعان مينيسترلىكتەر اتالدى14 قازان 2019, 10:04 799 0 نارىق انار لەپەسوۆاقارجى ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ ۇكىمەت وتىرىسىندا بيىلعى جىلدىڭ قاڭتارقىركۇيەك ايلارىنداعى مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ كىرىسى مەن شىعىندارى جونىندە ەسەپ بەردى.رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت 19 جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەر 7 وسكەنىن اتاپ ءوتۋ كەرەك. ۇلتتىق قوردىڭ اكتيۆتەرى 2018 جىلدىڭ 9 ايىمەن سالىستىرعاندا 15 پايىزعا ءوسىپ، 26 ترلن 447 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. شىعىندار بيۋدجەتتىڭ بارلىق دەڭگەيلەرىندە جوعارى پروتسەنتپەن يگەرىلدى. ەسەپتى كەزەڭنىڭ كورسەتكىشتەرى وسى جىلدى جوعارى دەڭگەيدە اياقتاۋعا بارلىق مۇمكىندىك بار ەكەنىن كورسەتەدى، دەدى ءاليحان سمايىلوۆ ۇكىمەت وتىرىسىندا. ونىڭ ايتۋىنشا، جىل باسىنان بەرى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە 4 ترلن 817 ملرد تەڭگە تابىس تۇسكەن. بۇل جوسپاردان 61 ملرد تەڭگەگە كوپ.2018 جىلعى 1 قازانداعى جاعدايمەن سالىستىرعاندا كىرىستىڭ ءوسۋ قارقىنى 118,5، ياعني 751 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. بۇل سومانىڭ 738 ملرد تەڭگەسى سالىق. سالىق بولىنىسىندە نەگىزگى ءوسۋ قوسىلعان قۇن 421 ملرد تەڭگە، كورپوراتيۆتىك تابىس 184 ملرد تەڭگە جانە حالىقارالىق ساۋدا مەن سىرتقى وپەراتسيالارعا سالىناتىن 125 ملرد تەڭگە سالىققا كەلەدى، دەدى ول. ءاليحان سمايىلوۆ اتاپ وتكەندەي، كىرىس بويىنشا جوسپار نۇرسۇلتان قالاسىن قوسپاعاندا بارلىق وڭىرلەردە ارتىعىمەن ورىندالعان.ال رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ شىعىندارى 8 ترلن 541 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. ورىندالماۋ سوماسى 14,3 ملرد تەڭگە. ونىڭ 5,7 ملرد تەڭگەسى ۇنەمدەلگەن قاراجات. 8,6 ملرد تەڭگە يگەرىلمەي جاتىر. بۇل 2018 جىلدىڭ 9 ايىمەن سالىستىرعاندا بەس ەسە از. ەڭ كوپ يگەرىلمەگەن سوما مىنا اكىمشىلەردە قالىپتاستى: ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى 1,5 ملرد تەڭگە، جوعارعى سوت 1,2 ملرد تەڭگە، مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى 992 ملن تەڭگە، ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى 947 ملن تەڭگە. قارجى يگەرمەۋدىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى كونكۋرستىق راسىمدەردى ۇزاق وتكىزۋ، ورىندالعان جۇمىس اكتىلەرىن ۋاقتىلى ۇسىنباۋ، قازىناشىلىق ورگاندارىنا تىركەۋگە شارتتار مەن قوسىمشا كەلىسىمدەردى كەش ۇسىنۋ، دەدى ول.تەگتەر بيۋدجەتتى يگەرۋ 20172019 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى زاڭ جوباسى شىعىندار |
فۋتبولدان الەم چەمپيوناتى باستالار تۇستا باتىستىق باق رەسەيدى سىنعا الۋداەستاي بوجان 14 ماۋسىم, 2018 ساعات 15:12 85 0فۋتبول الەم چەمپيوناتى2018. فوتو ..بۇگىن كەشتە رەسەيدە فۋتبولدان الەم چەمپيوناتى باستالماق. جەر بەتىندەگى جانكۇيەرى ەڭ كوپ سپورت ءتۇرى سانالاتىن الا دوپ باسەكەسىنە بۇكىل الەم كوز تىگۋدە. وسى تۇستا رەسەيمەن قارىمقاتىناسى سالقىنداپ كەتكەن ەۋروپا ەلدەرى كەزەكتى الەم چەمپيوناتىنا ءتۇرلى سىنپىكىرلەر ايتۋدا. اسىرەسە، اعىلشىن ارالىنداعى اقپارات كوزدەرى ءدۇبىرلى دودانى ءار قىرىنان الىپ قاراپ، دوپ دوداسىنان ساياسات ىزدەستىرۋدە.ايتالىق، باسىلىمى سوڭعى ساندارىنىڭ بىرىندە: رەسەي سوڭعى جانجال، قىرعيقاباق قارىمقاتىناستاردان كەيىن، ءوز ءيميدجىن جاقسارتۋ ءۇشىن فۋتبول چەمپيوناتىن وتكىزۋگە قاتتى كوڭىل بولۋدە، دەپ جازعان. اتالعان باسىلىم جانە: ءۇش اي بۇرىن الەم حالقى پۋتيندى دۇنيەدەگى ەڭ جەككورىنىشتى ليدەر قاتارىندا اتاپ كەلدى. الايدا، ءبىر ايدان كەيىن ميللياردتاعان كىسىلەر رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ الەم چەمپيوناتىنىڭ كۋبوگىن مەسسيگە، رونالدۋعا نەمەسە وزگە ءبىر فۋتبول جۇلدىزىنا بەرىپ جاتقانىن كورەتىن بولدى، دەدى.ارينە ءاچ وتكىزۋ، رەسەي ءۇشىن ۇلكەن وراي بولاتىنى داۋسىز. الەم حالقى رەسەيگە كوز تىگىپ وتىرعان وسى ساتتە ماسكەۋ بيلىگى ءوزىن باتىستىڭ ەكونوميكالىق سانكتسياسىنا قارسى توتەپ بەرە العان، ساياسي قىسىمدارىنا شىداعان، ءالى دە قۋاتتى رەجيم ەتىپ كورسەتۋگە مۇمكىندىك الادى.باتىس اقپارات كوزدەرى، ءپۋتيننىڭ فۋتبول جانكيەرى ەمەس ەكەنىن، حوككەي مەن دزيۋدوعا كوبىرەك قىزىعاتىنىن دا العا تارتىپ، دۇنيە چەمپيونىنا تالاسۋ جارىستارىنىڭ قادىرقىمباتىن تۇسىنە بەرمەيدى دەگەن سوزدەرمەن دە سوعىپ الدى.رەسەي الەم بىرىنشىلىگىن وتكىزۋ قۇقىعىن ۇتىپ العاننان كەيىن دە، ەۋرپالىق كەي ەلدەر بۇعان بايكوت جاريالاۋعا دا شاقىرىپ كەلدى. بىراق، ونىسى ناتيجە بەرمەدى. ءتىپتى، انگليا ەلدەرى باستاپ، ۇلتتىق قۇرامالارىن رەسەيدەگى جارىسقا قاتىستىرماۋ تۋرالى دا باستاما كوتەرگەن بولاتىن.تانىمال باسىلىم فيفانىڭ قۇپيا قۇجاتتارىن اقتارىپ وتىرىپ، ءاچ وتكىزۋگە ءوتىنىش بەرگەن ەلدەر اراسىندا رەسەي تەررورلىق شابۋىل ىقتيمالدىعى جانە باسقا قاۋىپسىزدىك تالاپتارى جاعىندا باعالاۋشىلاردىڭ جاعىنان تومەن باعا العانىن ايتادى. ءتىپتى، تەكسەرۋ ناتيجەسى بويىنشا رەسەيدەگى بولجاۋسىز قاۋىپتەردىڭ دەڭگەيى ورتاشا دەڭگەيدەن جوعارى ەكەنىن دە العا تارتادى.الايدا، وسىنىڭ بارىنە قاراماستان، الەم حالقىنىڭ ەڭ سۇيىكتى سپورتىنىڭ ءدۇبىرلى جارىسى بىرنەشە ساعاتتان كەيىن باستالادى. سپورت كەيدە ساياساتقا باعىنعانىمەن، كەيدە ادام ىنتاسىنىڭ كۇشىمەن، ساياساتتى وزىنە باعىندىراتىن كەزى دە بار. رەسەي تۋرالى باعالار ءوز الدىنا، فۋتبول جانكۇيەرلەرى ءۇشىن جارىستىڭ ءوزى الدە قايدا قىزىق.يليا يلين الەم چەمپيوناتىنا قاتىساتىن سپورتشىلار تىزىمىنە كىردىچينشانلو ەل چەمپيونى اتاندى |
بۇيرەك اۋرۋىنىڭ باستى بەلگىلەرىاعاجايالتاي تورابىاعاجايالتاي تورابىكەلۋ قاينارى: عالامتوردان الىندى 20190410 11:43بۇيرەك ـــ ادام اعزاسىنداعى ەڭ ماڭىزدى مۇشەنىڭ ءبىرى. اسىرەسە ايەلدەر قاۋىمى ءۇشىن ماڭىزدىلىعى وتە زور.سەبەبى ايەل ادامنىڭ دەنساۋلىعى، سۇلۋلىعى مەن سىمباتتىلىعىنىڭ باستى كەپىلى. سوندىقتان دا بۇيرەك جۇمىسىنىڭ ناشارلاۋى، ونىڭ السىزدىگى ايەل اعزاسىنداعى ءتۇرلى دەرتتەردەن حابار بەرەدى. وسىعان بايلانىستى اۋرۋدىڭ الدىن الۋعا مۇمكىنشىلىك تە تۋادى. نازارلارىڭىزعا اۋرۋدىڭ التى بەلگىسىن ۇسىنامىز.1.بۇيرەك السىزدىگىنەن بەت، اياققول، كوزدىڭ اينالاسى ءىسىپ كەتەدى. بۇيرەك اعزاداعى سۋدى رەتتەيتىندىكتەن، ونىڭ جۇمىسى بۇزىلسا، قان اينالىمى ناشارلايدى. مۇنى رەتكە كەلتىرۋدىڭ وڭاي شەشىمى ۇيقى الدىندا سۋدى از مولشەردە ءىشىپ، بەلگە ارنالعان جاتتىعۋ جاساۋ.2. ايەلدەردىڭ تەز توڭۋ سەبەبى بۇيرەك السىزدىگىنەن بولادى. مۇنداي قۇبىلىستى جەڭۋ ءۇشىن تاماقتانۋ راتسيونىن قاداعالاپ، قوي ەتى، سيىر ەتى، اششى بۇرىش، پياز، ءزىمبىر سەكىلدى ازىقتاردى كوبىرەك پايدالانعان ءجون.3. بۇيرەك السىزدىگى ايەلدىڭ جىنىستىق قارىم قاتىناسقا قىزىعۋشىلىعىن تومەندەتىپ، سەبەپسىز اشۋلانىپ كليماكس تىم ەرتە باستالۋىنا اسەر ەتەدى. سونىمەن قاتار بۇيرەگى ءالسىز ادامدار تەز قارتايادى. ال مۇنىڭ الىن الۋ ءۇشىن ءتۇرلى ەمدىك شارالاردى پايدالانىپ، جەڭىل جاتتىعۋ تۇرلەرىن جاساعان دۇرىس.4. باستىڭ اۋرۋى، ۇيقىنىڭ بۇزىلۋى، ميدىڭ شارشاۋى، ويدىڭ ۇنەمى ءبولىنىپ كەتۋى دە بۇيرەك السىزدىگىنەن بولادى. اعزاداعى مۇنداي وزگەرىستەردى جەڭۋ ءۇشىن قازدىڭ ەتىن، ساڭىراۋقۇلاق، ءجۇزىمدى ۇنەمى پايدالانۋ كەرەك.5. بۇيرەك السىزدىگىنەن ايەلدەردىڭ ىشكى سەكرەتسيا جۇيەسى السىرەپ، بۇيرەك ءۇستى بەزىنەن ادرەنالين ءبولىنۋى ازايىپ، دەنەدەگى زات الماسۋ پروتسەسى بۇزىلادى. ول ارتىق ماي جينالۋىنا سەبەپ بولادى. وعان قارسى تۇرۋ ءۇشىن الاقاندى ءبىربىرىنە ىسقىلاپ، جىلى كۇيىندە بۇيرەككە باسۋ. مۇنى كۇنىنە بىرنەشە رەت قايتالاعان ءجون. سونىمەن قوسا قاز، قويان، بالىق ەتى سەكىلدى ازىقتاردى كوپ تۇتىنعان دۇرىس.6. بۇيرەك السىزدىگىنەن قان قىسىمى ارتادى. مۇنداي بەلگىلەر بايقالىسىمەن، اۋرۋدىڭ الدىن الىپ، دارىگەرگە كورىنىپ، ەمدىك شارالار قولدانباسا، بۇيرەك ىستەن شىعىپ، ومىرگە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. |
تارىخمىزدىكى ئاجايىپ شەخسلەر ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى : ئومۇمى تارىخمىزدىكى ئاجايىپ شەخسلەرتارىخمىزدىكى ئاجايىپ شەخسلەريوللىغۇچى: ئاكادېمىيە ۋاقتى: ئىيۇن 17, 2012 ئورنى: ئومۇمى, داڭلىق كىشىلەرئەمەتجان مۇھەممەت ئەركزات1تاڭ سۇلالىسىنىڭ ساداقەتمەن سانغۇنى ئاشىنا شىرئاشىنا شىر كۆكتۈرك خانلىقىنىڭ باتۇر شاھزادىسى ئىدى. كۆكتۈرك خانلىقى مىلادى 583يىلى غەربىي تۈرك خانلىقى ۋە شەرقىي تۈرك خانلىقى دەپ ئىككىگە بۆلۈنگەندىن كېيىن، مىلادى 626يىلى شەرقىي تۈرك خانلىقى تەۋەسىدىكى 15 كە يېقىن ئۇيغۇر قاتارلىق تۈركىي قەبىلىلەر بىرلىشىپ شەرقىي تۈرك خانلىقىغا قارشى ئىسىيان كۆتۈردى. دەل مۇشۇنداق ھالقىلىق پەيتتە شەرقىي تۈركلەر خاقانى قارا خاقان بۇ ئىسياننى باستۇرۇش ئۈچۈن ئاشىنا شىر بىلەن ئۆز ئوغلى يوغۇق شاد باشچىلىقىدا 100 مىڭ كىشلىك قوشۇننى ماڭدۇردى. ئاشىنا شىر ئۇيغۇرلارنىڭ باتۇر سەركەردىسى بوسات تېكىن تەرپىدىن قاتتىق مەغلۇپ بولدى. مىلادى 629يىللىرى ئاشىنا شىر يەنە بىر قېتىم بوسات تېكىن تەرپىدىن مەغلۇپ بولۇپ ھازىرقى جىمسار ئەتىراپىغا كېلىۋالدى. شۇ يىلى شەرقىي تۈركلەر خانلىقى يېمىرىلگەندىن كېيىن غەربىي تۈركلەر ھۆكۈمرانلىرى ئارىسىدىمۇ ئىچكىي ماجرا يۈز بېرىدۇ. پۇرسەتنى چىڭ تۇتقان ئەقىللىق ئاشىنا شىر غەربىي تۈركلەر تەرەپكە ھۇجۇم قىلىپ غەربىي تۈركلەر زېمىنىنىڭ يېرىمىنى ئىگىلەپ ئۆزىنى دۇب خاقان دەپ جاكارلىغان. دەل شۇ پەيتتە شەرقىي تۈرك خانلىقىنىڭ ئورنىنى سىرتاردۇشلار خانلىقى مىلادى 628646يىللار ئىگىلىگەن. غەربىي تۈرك خانلىقىنىڭ قىسمەن جايلىرىنى ئىگىلەپ ئۆزىنى ئازراق كۈچلەندۈرگەن ئاشىنا شىر شەرقىي تۈرك خانلىقىنىڭ ئورنىغا قۇرۇلغان سىرتاردۇشلار خانلىقىنى ئىگىلەپ شەرقىي تۈرك خانلىقىنى قايتا تىكلىمەكچى بولىدۇ. ئەمما بۇ قېتىممۇ قاتتىق مەغلۇپ بولۇپ تۇرپانغا چېكىنىدۇ.تۈركلەرگىمۇ، سىرتاردۇشلارغىمۇ ۋە باشقا ئۇيغۇر قەبىلىلىرىگىمۇ قاتتىق نارازى بولغان ئاشىنا شىر مىلادى 635يىلى تاڭ سۇلالىسىگە بەيئەت قىلىدۇ. ئۇ تاڭ تەيزوڭنىڭ قىزغىن قارشى ئېلىشىغا ئېرىشىپ سولقانات باقاۋۇللار ئۇلۇغ سانغۇنى دېگەن مەنسەپكە تەيىنلىنىپ خاننىڭ سىڭلىسى نەنياڭ مەلىكە گە ئۆيلىنىدۇ، ئاشىنا شىرمۇ تاڭ تەيزوڭغا ناھايىتى ساداقەتمەن بولۇپ خاننىڭ ھۆكۈمرانلىقىنى جان تىكىپ قوغدايدۇ.مىلادى 637يىلى تاڭ سۇلالىسى شەرقتە باش كۆتۈرگەن ئۇيغۇرلار ئىتتىپاقىدىكى سىرتاردۇشلار خانلىقىنىڭ، شەرقىيجەنۇبتا تىبەت خانلىقىنىڭ، غەربتە غەربىي تۈركلەر ۋە غەربتىكى ئۇيغۇر خانلىقلىرىنىڭ ھۇجۇمىغا ئۇچراپ قىيىن ئەھۋالدا قالغاندا تاڭ تەيزۇڭ ياتلارنىڭ قولى بىلەن ياتلارنى يوقىتىش ئەڭ ئۈنۈملۈك چارە دىگەن ئەنئەنىگە ئاساسەن، غەربىي تۈركلەرنى ئاشىنا شىر ئارقىلىق يوقىتىش قارارىغا كېلىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ئاشنا شىرنى غەربكە يۈرۈش قىلغۇچى قوشۇنلارنىڭ باش سانغۇنى قىلىپ تەيىنلەپ 40 مىڭ كىشلىك قوشۇن بىلەن غەربكە يۈرۈشكە يولغا سالىدۇ. ئاشىنا شىر ئالدى بىلەن قۇچۇ خانلىقىغا ھۇجۇم قىلغاندا قۇچۇ خانلىقىنىڭ خانى ئۆزىنى ئۆلتۈرۋالىدۇ. بۇ قېتىم ئاشنا شىر توسالغۇسىزلا ئىدىقۇتنى ئالىدۇ ھەمدە قېينىئاكىسى تاڭتەيزۇڭغا بۇ خوشخەۋەرنى يەتكۈزىدۇ. ئاشىنا شىر چىڭخەيدىكى تۇيغۇنلارنى، ئاندىن قومۇلنى، قۇچۇنى بىرلا ۋاقىتتا ئالغاندىن كېيىن، غەربىي تۈركلەر جىددىي تەدبىر قوللىنىپ كۆسەنگە بولغان كونتۇرۇللۇقنى ھەسسىلەپ كۈچەيتكەن، ھەتتا كىنگىت ھازىرقى قارا شەھەر خانىنىڭ قىزلىرىغا غەربىي تۈرك يابغۇسى چۇلى ئاكائۇكىلار ئۆيلىنىپ قۇدىلاشقان. مىلادى 644يىلى ئاشىنا شىر 40 مىڭ كىشلىك قوشۇنغا يېتەكچىلىك قىلىپ، كىنگىتكە ھۇجۇم قىلىپ ئۆزئارا ئۇرىشىۋاتقاندا غەربىي تۈركلەر بىلەن كۆسەن خانلىقى ئاشىنا شىرغا قارشى زور قوشۇن چىىقىرىپ، كىنگىتنى ماددى مەبلەغ بىلەن تەمىنلىگەن. يەنە كېلىپ ئاشىنا شىر قوشۇنلىرىنىڭ يولىنى توسۇپ ئۇنى چېكىندۈرگەن. مىلادى 648يىلغا كەلگەندە تاڭ تەيزۇڭ كۆسەنگە ئىككىنچى قېتىم ئاشىنا شىر قوماندانلىقىدىكى 100مىڭ كىشلىك قوشۇن بىلەن يۈرۈش قىلىدۇ. ئاشىنا شىر بۇ قېتىم كۆسەن خانلىقى بىلەن غەربىي تۈركلەرنىڭ مۇناسىۋىتىنى ئۈزىۋېتىش ئۈچۈن، بىر يۆلىنىش قوشۇننى كۆسەننىڭ شەرقىي شىمالىغا ھۇجۇم قىلدۇرغان. دەل ھالقىلىق پەيتتە غەربىي تۈركلەرنىڭ يابغۇسى قۇلۇبۇ بىلەن شىخۇي تۈركلەرگە ئۆزلىكىدىن تەۋەلىك بىلدۈرۈپ تاڭ قوشۇنلىرىغا يول باشلىغۇچى بولغان. شۇنداق ئەۋزەل شارائىتتا ئاشىنا شىر بىرقانچە قېتىم ئېلىشىش ئارقىلىق كۆسەن قوشۇنلىرىنى مەغلۇپ قىلغان. كۆسەن خانى خېلىبوسبى ۋە باش سانغۇنى جالالىدىن قاتارلىقلارنى تىرىك ئەسىر ئالغان. كۆسەن ۋەزىرى نالى كېچىدە قېچىپ كېتىپ غەربىي تۈركلەر تەرەپكە بېرىپ ياردەم سوراپ ھەمدە قالدۇق كۆسەن قوشۇنلىرىنى يىغىپ، كۆسەن شەھىرىنى ساقلاشقا قالغان گوشىيۋلۇ ئاتابالا ئىككىسىنى ئۆلتۈرۈپ كۆسەن شەھىرىنى ئىگىلىۋالغان. بۇنى ئاڭلىغان ئاشىنا شىر كۆسەنگە قايتا يۈرۈش قىلغان. بۇ ۋاقىتتا نالىنى كۆسەنلىكلەر ئۆزلىرى تىرىك تۇتۇپ ئاشىنا شىرغا تاپشۇرۇپ بەرگەن. ئاشىنا شىر ئىلگىرى ئاخىر بولۇپ بەش چوڭ شەھەرنى ۋە 70 نەچچە كىچىك شەھەرنى تاڭ سۇلالىسىگە قارام قىلىپ بەرگەن.ئاشىنا شىرنىڭ ھاياتى كېچەكۈندۈز تاڭ سۇلالىسى ئۈچۈن قان كېچىپ جەڭ قىلىش، تاڭ ھۆكۈمىتىنى مۇستەھكەملەش ۋە كۈچەيتىش، تاڭ سۇلالىسىنىڭ زېمىنىنى كېڭەيتىش، چېگرا رايۇنلىرىنى تىنىچلاندۇرۇش قاتارلىق ئۇلۇغ تارىخى ۋەزىپىلەرنى ئادا قىلىش بىلەن ئۆتكەن ھايات. مىلادى 655يىلى ئاشنا شىر پايتەخت چاڭئەندە كېسەل بىلەن ۋاپات بولغاندا تاڭ گاۋزۇڭ ئۇنىڭ ھايات ۋاقتىدىكى ۋەسىيىتىگە ئاساسەن ئۇنىڭ جەسىدىنى ۋاڭلىڭ قەبرىستانلىقىغا قويۇپ، قەبرىسى ئۈستىگە ئابىدە تىكلىگەن. 2 قىرغىزلارغا تۆھپە كۆرسەتكەن ئۇيغۇر سانغۇن كۇلۇگ باغامىلادى 839يىلى ئۇيغۇر ئۇرخۇن خانلىقىدا ئىچكى جەھەتتىن نىزا پەيدا بولۇپ، پۈتۈن خانلىق تەۋەسىدە يۈز بەرگەن جۇدۇن ئاپىتىدە ئاتئۇلاغلار، مالچارۋىلار كۆپلەپ ئۆلۈپ ۋابا كېسىلى تارقىلىپ، خانلىق قىيىن ئەھۋالدا قالغان پەيتتە ئۇيغۇر سانغۇنى كۇلۇگ باغا خاككاسلار قىرغىزلار تەرەپكە بېرىپ ئۇيغۇر ئۇرخۇن خانلىقىنىڭ ئەھۋالىنى ئەينەن مەلۇم قىلغاندىن كېيىن، پۇرسەتنى چىڭ تۇتقان خاككاسلارنىڭ 100 مىڭ كىشلىك قوشۇنى كېلىپ ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ بارگاھى قارا بالغاسۇننى ئىشخال قىلىدۇ. ئۇيغۇر خانلىقى ۋەيران بولۇپ بىرقانچە بۆلەككە بۆلىنىپ ھەر تەرەپكە كۆچۈشكە باشلايدۇ.3 موڭغۇللارغا يېلىنغان قورچاق پادىشاھ ئاپپاق غوجائەسلى ئىسمى ھىدايىتۇللا ئىشان بولۇپ ، مىلادىيە 1626يىلى قۇمۇلدا تۇغۇلغان. دادىسى مۇھەممەد يۈسۇپ خۇجا مىلادىيە 1620 يىلى نەمەنگاندىن قۇمۇلغا كەلگەن. ئانىسى زۇلەيخا بىكىم ئۆز ۋاقتىدا قەشقەردىن قۇمۇلغا چىقىپ ئولتۇراقلىشىپ قالغان بەشكىرەملىك مىرسەئىد جىلىل دىگەن كىشىنىڭ قىزى بولىدۇ. ئاپپاق غۇجا مىلادىيە 1638يىلى ئون ئىككى ياش ۋاقتىدا، دادىسى بىلەن قەشقەرگە كەلگەن ۋە شۇنىڭدىن ئېتىبارەن دادىسىدىن رەسمىي سوپى ئىشانلىقنى ئۈگىنىشكە باشلىغان. 1667يىلى دادىسى مۇھەممەد يۈسۈپ يەكەندە ئىسھاقىيە مەزھىپىدىكى ئۆزىنىڭ نەۋرە ئەۋلادى بولغان جۇجا ئەبەيدۇللا تەرىپىدىن زەھەرلەپ ئۇلتۈرۈلگەندىن كىيىن، ئاپپاق غۇجا ئۈزلىكسىز مۇرت كۆپەيتىش، كۈچ توپلاش ۋە تەسىر دائىرىسىنى كىڭەيتىش ئارقىلىق، ئەڭ ئاخىرى تىغ ئۇچىنى دىننىي پائالىيەتتىن ھالقىتىپ، ھاكىميەتكە قاراتتى ۋە مىلادىيە 1678يىلى جۇڭغار ئىشخالىيەتچىلىرىنى باشلاپ كېلىپ، سەئىدىيە خاندانلىقىنىڭ ئون ئىككىنجى سۇلتانى ئىسمايىل خاننى ئاغدۇرۇپ، تارىختا 165 يىل ھۆكۈم سۈرگەن شۆھرەتلىك سەئىدىيە خانلىقىنى بەربات قىلدى. ئۇنىڭ ئورنىغا جۇڭغارىيە ھامىيلىقىدىكى ئاپپاق خۇجا خانلىقىنى تىكلەپ، بۇ خانلىققا ئون بەش يىل ھۆكۈمران بولدى .ئاپپاق غوجا ھاكىميەت يۈرگۈزگەن بۇ دەۋردە، ئىلگىر كىيىن بولۇپ، ئون بىر قىتىم چوڭ قىرغىنچىلىق بولدى. بىر يۈز سەكسەن مىڭ ئادەم قىرغىنچىلىقتا ئۆلدى. ئاپپاق غوجىغا ۋە ئۇنىڭ ھامىيىسى بولغان جۇڭغار ئىشخالىيەتچىلىرىنىڭ قاتمۇقات زۇلۇملىرىغا قارشى ئىككى يۈز قېتىمدىن كۆپرەك خەلق ئىسىيانى كۆتۈرۈلدى.ئاپپاق غوجا مانا شۇنداق ئىسىيانچىلاردىن ۋە ئۇ يۈرگۈزگەن زوراۋانلىقىغا قارشى چىققان تالىپلاردىن ئىككى مىڭدىن ئارتۇق ئادەمنى تۇتۇپ، مىلادىيە 1679يىلى جۇڭغارلارنىڭ كۈچى بىلەن ئىلىغا پالاپ، غالچا يىگىت ۋە غالچا چوكان نامىدا جۇڭغار ئاقسۆڭەكلىرىگە قۇل قىلىپ بەردى. ئۇ يەنە، خانلىق يارلىقى چۈشۈرۈپ، مەسچتمەدرىسلەرنى خانىقا بىلەن تۈتەكخانىلارغا ئۆزگەرتتى. قۇرئان بىلەن ھەپتىيەكتىن باشقا بارلىق كىتاپ، مەدەنىي مىراس ۋە تارىخىي قول يازمىلارنى كۆيدۈرۋەتتى. بۇنىڭغا نارازى بولغان، قارشى چىققان شەرىئەت پىشىۋالىرىنى، دىنني ئۆلىمالارنى يوشۇرۇن ۋە ئاشكارا ئۆلتۈردى.ئاپپاق غوجا مىلادىيە 1693يىلى رەجەپ ئېيىنىڭ بېشىدىكى بىر پەيشەنبە كۇنى زەھەرلەپ ئۆلتۈرۈلدى. بىر كېچەكۈندۇزدە يەكەندىن قەشقەرگە ئېلىپ كېلىنىپ، ھازىرقى ھەزرەتتكى ئۆزى بىنا قىلدۇرغان مازارى شاھان غا ئاپىرىپ دادىسىنىڭ ئايىغىغا دەپنە قىلىندى .4 تۈن بالىسى نىياز ھېكىم بەگپۈتكۈل ئۇيغۇر ئېلىنى بىرلىككە كەلتۈرۈپ ياتلارنى تازىلاپ، مۇناپىق خوجىلارنىڭ خەلقىمىزگە سالغان زۇلۇم سىتەملىرىدىن جاق تويۇپ، نەپەسمۇ ئالالماس ھالەتكە كېلىپ قالغان ئاۋامنى قايتىدىن قەددىنى رۇسلاش ۋە سەئىدىيە سۇلتانلىقىنىڭ سەلتەنىتىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە بەل باغلىغان ياقۇپ بەگ بەدەۋلەت نى زەھەرلەپ ئۆلتۈرگەن ساتقىن تۈن بالىسى نىياز ھېكىمبەگمۇ تارىخىمىزدىكى تالاي پاجىئەلەرنىڭ سەۋەپچىسىدۇر. نىياز ھېكىمبەگ ئۆزىنى شۇنچە ئەتىۋارلىغان ياقۇپ بەگنى زەھەرلەپ ئۆلتۈرگەندىن كېيىن زوڭتۇڭ دارېن نىڭ ئالدىغا بېرىپ ئۆزىنى ئېلىپ قېلىپ ئىشلىتىشنى، ھېچ بولمىسا چەنتو لارنىڭ يېرىدە پايدا يەتكۈزەلەيدىغانلىقىنى ئېيتقاندا زوڭتۇڭ دارېن مىيىقىدا كۈلۈپ، ئۆز پادىشاھىغا ئاسىيلىق قىلغان كىشى ھامان بىزگىمۇ ئاسىيلىق قىلىدۇ. شۇڭا ئۇنى ئاپىرىپ تۇرمىگە تاشلاڭلار! دەپ تۇرمىگە قامىغان. شۇندىن ئېتىبارەن نىياز ھېكىمبەگ زىنداندا سۇنىڭ ئورىنىدا ھاراق ئىچىشكە، ئوزۇقنىڭ ئورنىدا ئۆزىنىڭ تېنىدىن شىلىۋېلىنغان گۆشتىن قورۇلغان قورۇمىنى يېيىشكە مەجبۇر بولغان. شۇنداق قىلىپ 25كۈن بولدى دىگەندە ئۇنىڭ جېنى كۆپ يەرلىرىنىڭ گۆشى شىلىۋېلىنغان، زەي زىنداندا سېسىپ، يىرىڭلاپ، قۇرتلاپ، بەدبۇي ھىد تارقىتىۋاتقان ھالدا تېنىدىن جۇدا بولغان. ئۇنىڭ ئۆلۈكىنى مەھبۇسلارغا بورىغا يۆگەتكۈزۈپ، كۈتەرتىپ يېڭىشەرنىڭ كۈنچىقىش تەرىپىدىكى بارىن قەبرىستانلىقىغا ئېلىپ بېرىپ، شۇ پېتى كۆمدۈرىۋەتكەن .5 ئابدۇقادىر داموللامنى قەتلى قىلغان ئەھمەد مەزىنئابدۇقادىر داموللام كېچىدە تەرەت ئالغىلى چىققاندا ئەھمەد مەزىن تەرپىدىن پىچاقلاپ ئۆلتۈرلىدۇ. ئەھمەت مەزىننىڭ ئابدۇقادىر داموللامنى ئۆلتۈرگەنلىكىدىن خەۋەر تاپقان ئابدۇقادىر داموللامنىڭ چوڭ ئوغلى ئابدۇلئەزىز مەخسۇم ھىندىستاندىكى ئوقۇشىنى تاشلاپ ۋەتەنگە قايتىپ كېلىپ بۇ دېلۇنى ئادىل بىر تەرەپ قىلىپ بېرىشنى قايتاقايتا تەلەپ قىلىپ ئەرز سۇنغاندىن كېيىن، قەشقەردىكى ئەمەلدارلار ئۆمەربەگ بىلەن زۇنۇن پاششاپلار شەھەر كاتتىسى تەرپىدىن سۈڭگۈتۈلگەن ئالتۇن يامبۇنىڭ كۈچى بىلەن بۇ سىرنى ئاشكارلىماسلىققا ۋەدە بېرىدۇ. ئەھمەت مەزىننىڭ ئۆزىگىمۇ بارلىق جىنايەتلىرىدىن تېنىش كىرەكلىگى، شۇندىلا ئۇنىڭ ئۆلۈمدىن خالاس بولىدىغانلىقى ئالاھىدە جىكىلىنىدۇ. لېكىن توختىماي قىلىنغان بۇ دەۋادىن زېرىككەن شەھەر كاتتىلىرى ئەھمەت مەزىننى تۆمۈر قەپەزگە سولاپ ئۈرۈمچىگە ماڭدۇرىۋېتىدۇ. ئابدۇقادىر داموللامنىڭ چوڭ ئوغلى ئابدۇلئەزىز مەخسۇم ئىز قوغلىشىپ ئۈرۈمچىگە كېلىپ ئەرز سۇنىدۇ. ھۆكۈمەت تەرەپ ئەھمەت مەزىننى ئېتىپ بېرىشنى ئېيتقان بولسىمۇ ئابدۇلئەزىز مەخسۇم بۇنىڭغا قوشۇلماي پەردە ئارقىسىدىكى پىلانلىغۇچىلارنىمۇ جازالاپ بېرىشنى تەلەپ قىلىپ تۇرىۋالىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بۇ قاتىل ئۆلۈمدىن قۇتۇلۇپ قالىدۇ، لېكىن پەردە ئارقىسىدىكىلەر يەنىلا ئاشكارلانمايدۇ. قەشقەر كاتتىلىرىنىڭ تەلىپى ۋە ۋەدىسى بويىچە ئەھمەت مەزىن سولاقتىن بوشتىلىپ قويۇپ بىرىلىدۇ. بۇ قاتىل ئۈرۈمچى كوچىلىرىدا بىر مەزگىل لاغايلاپ يۈرگەن بولسىمۇ، لېكىن بۇ ئىشتىن خەۋىرى بارلىكى كىشىلەرنىڭ تىل ئاھانەت، دەشتناملىرىدىن بىر مىنۇتمۇ ئارام تاپالماي، ياقا يۇرتلارغا قېچىپ بېرىپ جان باقىدۇ. روھىي جەھەتتىن قاتتىق زەربە يېگەن مەزىن ئاقىۋەتتە ئېلىشىپ قېلىپ شۇ دەرىجىگە يېتىدۇكى، ھەتتا ئۆز گۆشىنى ئۆزى يىيىشكە باشلايدۇ. نەتىجىدە ئەنە شۇنداق ساراڭلىقتا بىر مەزگىلدىن كېيىن ئۆلىدۇ.1924يىلى ، ئۇنىڭ شاگىرتى لىشىدۇ.6شېڭ شىسەيگە ساداقىتىنى بىلدۈرگەن شاپتۇل داموللام ، . ، ، ، . 1934 ، . 1935 ، ېرانسىيىسى . ، شېڭ شىسەينىڭ .1936 5، ، ئېكىسكۇرسىيە ا نلىقىنى، ىشى ىملىقى نى . ىۋاتقانلىقىنى . ، 5 12 ، .7 ئابدۇخالىق ئۇيغۇرنى چاققان شېڭ سىسەينىڭ سادىق غالچىسى روزى موللام1933 يىلى قۇمۇل دېھقانلار قوزغىلاڭچىلىرىدىن ئەجەللىك زەربە يەپ، ئۈرۈمچىگە قېچىپ كېلىۋاتقان شېڭ شىسەي تۇرپانغا كەلگەندە، روزى موللام شېڭ شىسەيگە غالچىلىق قىلىپ، ئېشەك مىنىپ ئالدىغا بېرىپ ئابدۇخالىق ئۇيغۇر ۋە ئۇنىڭ سەپداشلىرىنى دېھقانلار قوزغىلىڭىزنىڭ مەنىۋى تەرغىباتچىسى دەپ چاقىدۇ. شېڭ شىسەي بۇنى ئاڭلاپ ئابدۇخالىق ئۇيغۇر ۋە ئۇنىڭ سەپداشلىرىنى تۇتقۇن قىلىپ تۈرمىگە تاشلايدۇ. ئابدۇخالىق ئۇيغۇر 1933يىلى 3ئاينىڭ 13 كۈنى سەپداشلىرى بىلەن بىللە باتۇرلارچە قۇربان بولىدۇ.8 لۇتپۇللا مۇتەللىپنى چاققان گومىنداڭچى ھېكىم نۇرئاقسۇ ۋىلايەتلىك ساقچى ئىدارىسىنىڭ جاسۇسلۇق بۆلۈمىدىن مۇتەللىپنى كۈزىتىدىغان ئادەملەر ئاللىبۇرۇن تەشكىللەنگەن. شۇ چاغدا ئاقسۇ گېزىتخانىسىدا لۇتپۇللا مۇتەللىپنى تەكشۈرىدىغان ئەپەندى، ئۇيغۇر ئۇيۇشمىسىدا ياخشى، كاڭجيەن، جەمئىيەتتە گاڭبى دىگەندەك مەخسۇس ئادەملەر بار ئىدى. ل.مۇتەللىپ قاتارلىقلارنى ئاشكارىلاپ قويغان ھېكىم نۇرنىڭ مەخپىي ئىسمى گاڭبى ئىدى. ھېكىم نۇر شۇ يىللاردىكى ساقچى ئەمەلدارى، ل.مۇتەللىپلەرنىڭ تەشكىلاتىغا سوقۇنۇپ كىرگەن ئىشپىيون ھەم مۇتەللىپنىڭ قاتىلى ئىدى. ئابلىز مۇھەممەت سايرامى،سۈي، تاڭ سۇلالىلىرىدە ئۆتكەن مەشھۇر ئۇيغۇر تارىخىي شەخسلەر 6571بەتلەر، شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى 1999يىل 7ئاي. ئەخەت تۇردىنىڭ بەخىتسىز سەئىدىيە ناملىق كىتاۋىدىن ئېلىندى . ئابدۇۋەلى ئەلى ئەپەندى يازغان بەدەۋلەتئۆركەشلەپ ئاققان قايدۇ دەرياسى ناملىق روماننىڭ 11بابىدىن ئېلىندى. |
سۇدىنىسا خانىم ئۈچ بالىسى ۋە سەئۇدى ئەرەبىستاندا تۇتۇلغان يولدىشىنىڭ ئىزدېرىكىنى قىلماقتا ئۇيغۇرسۇدىنىسا ئابدۇلېتىپ خانىمنىڭ سەئۇدى ئەرەبىستاندا تۇتۇلۇپ، ھازىرغىچە ئىزدېرىكى بولمىغان ئېرى ئوسمان ئەخمەت توختى.سۇدىنىسا ئابدۇلېتىپ خانىمنىڭ ۋەتەندىكى قىزى شەھىدە ئوسمان.سۇدىنىسا ئابدۇلېتىپ خانىمنىڭ سەئۇدى ئەرەبىستاندا تۇغۇلغان، بىر يېرىم ياش ۋاقتىدا دادىسىدىن ئايرىلغان ئوغلى ئابدۇسالام ئوسمان.خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ كۈنسېرى ئېشىپ بېرىۋاتقان ئىرقى كەمسىتىش ۋە سىستېمىلىق ئاسسىمىلياتسىيە سىياسەتلىرى ئۇيغۇر ئائىلىلىرىنىڭ پارچىلىنىشىغا سەۋەب بولۇۋاتقانلىقى تەنقىد قىلىنماقتا. چەتئەلدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇيغۇر رايونى بىلەن بولغان ئالاقىسىنىڭ ئۈزۈۋېتىلىشى، ئوتتۇرا شەرق ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلەتلىرىگە بارغان ئۇيغۇرلارنىڭ خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ زىيانكەشلىكىگە ھەتتا خىتايغا قايتۇرۇش خەۋپىگە دۇچ كېلىشى مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارنىڭ مۇھىم ئەندىشىلىرىدىن بىرى ھېسابلىنىدىكەن.خوتەن شەھىرى تۇساللى يېزا جالالباغ كەنتى 13مەھەللىدىن سۇدىنىسا ئابدۇلېتىپنىڭ ئائىلىسى خىتاينىڭ بىۋاسىتە زىيانكەشلىكىگە ئۇچرىغان ۋە پارچىلانغان ئائىلىلەرنىڭ بىرى.سۇدىنىسا خانىمنىڭ ئېيتىشىچە، ئۇنىڭ يولدىشى ئوسمان ئەخمەت توختى تىجارەتچى بولۇپ، 2014يىلى 5ئاينىڭ 7كۈنى خىتاي دائىرىلىرى تەرىپىدىن سەۋەبسىزلا تۇتۇلغان. ئوسمان ئەخمەت توختى ئائىلىسىنىڭ يول مېڭىشى بىلەن 7 ئاينىڭ 14كۈنى قويۇپ بېرىلگەن. تۈرمىدە ئېغىر قىيىنقىستاققا ئۇچرىغان ئوسمان ئەخمەت توختى قايتا تۈرمىگە سولىنىشتىن ئەنسىرەپ قانۇنلۇق يوللار بىلەن 2015يىلى 3ئاينىڭ 3كۈنى سەئۇدى ئەرەبىستانغا كەتكەن. ئەخمەت توختى چەتئەلگە چىقىپ كەتكەندىن كېيىن خىتاي دائىرىلىرى داۋاملىق ئائىلىسىنى پاراكەندە قىلغان. ئائىلىسىگە ئوسمان ئەخمەت توختىنىڭ قايتىپ كېلىشى توغرىسىدا توختىماي بېسىم قىلغان. ئوسمان ئەخمەت توختى ئائىلىسىنىڭ يېنىغا قايتقۇسى بولسىمۇ، خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئەلپازىدىن قورقۇپ قايتمىغان. سۇدىنىسا ئابدۇلېتىپ بۇ جەرياندا 5 بالىسى بىلەن يۇرتىدا قالغان.2016يىلى 3ئاينىڭ 9كۈنى سۇدىنىسا خانىم يولدىشى بىلەن كۆرۈشۈش ئۈچۈن سەئۇدى ئەرەبىستانغا بارغان. بىر نەچچە كۈن تۇرۇپ قايتىشنى مەقسەت قىلىپ بارغان بولسىمۇ، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر رايونىدىكى بېسىمىنىڭ تۇيۇقسىز ھەسسىلەپ ئېشىشى ۋە كەڭ كۆلەملىك تۇتقۇن قىلىش ھەرىكىتىنىڭ باشلىنىشى تۈپەيلى ۋەتەنگە قايتىش ئىمكانىيىتى بولمىغان. خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئېتنىك كەمسىتىش سىياسەتلىرى تۈپەيلى ۋەتىنىگە قايتالمىغان ئاتائانىنىڭ پەرزەنتلىرىنى خىتاي دائىرىلىرى دائىم پاراكەندە قىلىپ تۇرغان. بالىلىرىغا ئاتائانىسىنىڭ قايتىپ كېلىشى ئۈچۈن داۋاملىق بېسىم قىلغان.سۇدىنىسا خانىم ۋە يولدىشى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ بىر نەچچە يىل داۋام قىلغان پاسپورت قويۇۋېتىش سىياسىتىدە پەقەت ئىككى بالىسىغىلا پاسپورت چىقىرالىغان. سۇدىنىسا خانىم يولدىشى بىلەن پاسپورت ئالالىغان بالىلىرىنى تۈركىيەگە ئېلىپ كەلگەن ۋە بالىلىرىنى ئوقۇتۇش ۋە ئولتۇراقلىشىش ئۈچۈن سەئۇدى ئەرەبىستاندىن تۈركىيەگە يېنىپ كەلگەن.بۇ جەرياندا سۇدىنىسا خانىمغا ئۇيغۇر ئېلىدىن بىر پارچە خەت كەلگەن بولۇپ، خەتتە يولدىشى ئوسمان ئەخمەت توختىنىڭ ئاكىسى مۇتەللىپ ئەخمەت توختى، سۇدىنىسا خانىمنىڭ ئىنىسى ئابدۇغېنى ئابدۇلېتىپ، كۈيئوغلى ئابدۇلېتىپ ئابدۇغېنىنىڭ خىتاي دائىرىلىرى تەرىپىدىن تۇتۇلغانلىقى ئېيتىلغان. كېيىن قېيناكىسى مۇتەللىپ ئەخمەت توختىنىڭ 2017يىلى قولغا ئېلىنىپ 10 يىل كېسىلگەنلىكى، كۈيئوغلى ئابدۇلېتىپ ئابدۇغېنىنىڭ 2017يىلى 12ئايدا تۇتۇلۇپ، 15 يىل كېسىلگەنلىكى خەۋىرىنى ئاڭلىغان. سۇدىنىسا خانىمنىڭ قىزى مەرھابا ئوسماننىڭ ئۇيغۇر ئېلىدە ئۈچ بالىسى بىلەن يالغۇز قالغانلىقى مەلۇم.سۇدىنىسا خانىم ۋە يولدىشى ۋەتىنىدە قالغان بالىلىرى بىلەن ئاخىرقى قېتىم 2017يىلى بىرىنچى ئايدا ئالاقە قىلالىغان. شۇ كۈندىن باشلاپ سۇدىنىسا خانىمنىڭ ۋەتەندە قالغان بالىلىرى ۋە ئۇرۇقتۇغقانلىرى بىلەن ئالاقىسى پۈتۈنلەي ئۈزۈلگەن. بۇ جەرياندا سۇدىنىسا خانىم قېينىنىسىنىڭ ۋاپات بولغانلىق خەۋىرىنى ئالغان. ئوسمان ئەخمەت توختى ئانىسىنىڭ ئاخىرقى سۆزلىرىنى ئاڭلىيالمىغان، جىنازا مۇراسىمىغىمۇ قاتنىشالمىغان.بۇ ئائىلىنىڭ بېشىغا كەلگەن كۈلپەت بۇنىڭلىق بىلەنلا تۈگەپ قالمىغان. 2018يىلى 5ئايدا يولدىشى ئوسمان ئەخمەت توختى كەم قالغان ئىشلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش ئۈچۈن قايتا سەئۇدى ئەرەبىستانغا سەپەر قىلغان. 2018يىلى 7ئاينىڭ 26كۈنى، يەنى ئوسمان ئەخمەت توختى تۈركىيەگە قايتىدىغانغا ئۈچ كۈن قالغاندا، سەئۇدى ئەرەبىستان دائىرىلىرى تەرىپىدىن تۇتۇلغان. سۇدىنىسا خانىم يولدىشى تۇتۇلۇپ، 6 ئايدىن كېيىن بىر قېتىم تېلېفون تاپشۇرۇۋالغاندىن باشقا، تا ھازىرغىچە يولدىشى ئوسمان ئەخمەت توختىدىن خەۋەر ئالالمىغان.سۇدىنىسا خانىم سۈرۈشتە قىلىشىچە، سەئۇدى ئەرەبىستان تۈرمىلىرىدە ئوسمان ئەخمەت توختى نامىدا بىرى تېپىلمىغان بولۇپ، ئوسمان ئەخمەت توختى سەئۇدى ئەرەبىستاندىمۇ ياكى خىتايغا قايتۇرۇلدىمۇ ھازىرقى ئەھۋالى نامەلۇم. سۇدىنىسا خانىم ۋە ئائىلىسى ھازىرغىچە يولدىشىدىن خەۋەر كۈتمەكتە.سۇدىنىسا خانىم، ۋەتەندە قالغان ۋە ئالاقىسى ئۈزۈلگەن بالىلىرى مەرھابا ئوسمان23ياش، ئابدۇللا ئوسمان11ياش، ۋە شەھىدە ئوسمان 9ياش بىلەن ھەم ناھەق تۇتۇلۇپ، ئىزدېرەكسىز غايىب بولغان يولدىشى ئوسمان ئەخمەت توختى بىلەن قايتا جەم بولۇشى ئۈچۈن كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرى ۋە دۇنيا جامائەتچىلىكىدىن ياردەم تەلەپ قىلدى.سۇدىنىسا خانىمنىڭ تۈركىيەدىكى قىزى ئىلمىنۇر ئوسمان زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ دادىسى ۋە قېرىنداشلىرىنى ئىنتايىن سېغىنغانلىقىنى، ئائىلىسىنىڭ پارچىلىنىشقا، قېرىنداشلىرىدىن ۋە دادىسىدىن ئايرىلىشىغا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ جاۋابكار ئىكەنلىكىنى ئېيتىپ مۇنداق دېدى: خىتاي ئۇيغۇرلارغا زۇلۇم قىلمايۋاتىمىز دەۋاتىدۇ؟ ئۇنداقتا نېمىشقا بىز ئائىلىمىز بىلەن كۆرۈشەلمەيمىز؟ نېمىشقا ئۇلارنىڭ يامان خەۋەرلىرى ئۈزۈلمەيدۇ؟ ئۇلار بۇنىڭغا جاۋاب بەرسۇن. مەن خىتاي ھۆكۈمىتىدىن دادام ۋە قېرىنداشلىرىم بىلەن كۆرۈشۈشنى تەلەپ قىلىمەن. |
رۇسىيە ئارمىيەسى ئۇكرائىنادىكى بىر يادرو ئېلىكتىر ئىستانسىسىنى ئىگىلىۋالغان ئۇيغۇرۋاشىنگتون پوچتا گېزىتى نىڭ خەۋەر قىلىشىچە، رۇسىيە ئارمىيەسى 4مارت جۈمە كۈنى ئۇكرائىنا پايتەختى كىيېۋنىڭ جەنۇبىدىكى يادرو ئېلىكتىر ئىستانسىسىنى قولغا چۈشۈرۈۋالغان. كىيېۋغا 550 كىلومېتىر كېلىدىغان بۇ يادرو ئېلىكتىر ئىستانسىسى ياۋروپادىكى ئىككىنچى چوڭ يادرو ئېلىكتىر ئىستانسىسى بولۇپ، ھۇجۇمغا ئۇچرىغان ۋاقىتتا بىر قىسىم بۆلۈمىگە ئوت كەتكەن ۋە 5 سائەتتىن كېيىن ئۆچۈرۈلگەن؛ ئارقىدىن رۇس ئارمىيەسى بۇ يەرنى ئىشغال قىلغان.بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى يادرو قوراللىرى ۋە يادرو ئەسلىھەلىرىنى نازارەت قىلىش ئورگىنى، شۇنداقلا ئامېرىكانىڭ ئېنىرگىيە مىنىستىرلىكى ئەمەلدارلىرى بۇ يادرو ئېلىكتىر ئىستانسىسىغا ئوت كەتكەن بولسىمۇ، مۇھىم ئۈسكۈنىلىرىگە ئوت تۇتاشمىغانلىقىنى، شۇڭا ئاتوم ئېنىرگىيەسى تاراپ كېتىشتەك خەتەرنىڭ يۈز بەرمىگەنلىكىنى بىلدۈرگەن. ئەمما كۆزەتچىلەر ئەگەر بۇ يادرو ئېلىكتىر ئىستانسىسىنىڭ يادرو بېشىدا پارتىلاش يۈز بەرسە ئۆتكەن ئەسىردىكى چېرنوبېل ۋەقەسى دىنمۇ ئېغىر پاجىئە يۈز بېرىدىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرگەن. تورىنىڭ خەۋىرىدە: رۇسىيە ياۋروپادىكى بۇ ئىككىنچى چوڭ يادرو ئېلىكتىر ئىستانسىسى بىناسىغا ھۇجۇم قىلىپ، دۇنيا بىخەتەرلىكىگە تەھدىت سالماقتا دېيىلگەن. تەھلىلچىلەرنىڭ قارىشىچە، رۇسىيە پرېزىدېنتى پۇتىن بۇ يادرو ئېلىكتىر ئىستانسىسىنى قالقان قىلىپ، ياۋروپا ۋە پۈتۈن دۇنياغا ھەيۋە قىلىۋاتقان بولۇپ، بۇنداق تەلۋە مۇستەبىتلەر ئۆز مەقسىتىگە يېتىش ئۈچۈن ۋاسىتە تاللاپ ئولتۇرمايدىكەن. |
2019.04.04 16:15 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىشينحۋا اگەنتتىگى، 4 ايدىڭ 3 كۇنى، بەيجيڭ. مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زۇڭليى لي كىچياڭ 4 ايدىڭ 3 كۇنى مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ ۇنەمىلىك ىستەر ءماجىلىسىن باسقارىپ اشتى. ماجىلىستە بيىلعى ۇكىمەتتىك اقى الۋ مەن تيجاراتتىق قىزمەت وتەۋ سيپاتىنداعى اقى الۋدى تومەندەتۋ شاراسىن ايقىنداپ، كاسىپورىندار مەن بۇقارانىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋ بەلگىلەندى؛ شەكارادان كىرگەن بۇيىمداردان الىناتىن پوچتا باجىسىنىڭ باجى مولشەرىن تومەندەتىپ، يمپورت پەن تۇتىنۋدىڭ كەڭەيۋىن جەبەۋ ۇيعارىلدى؛ شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسۋ زاڭىنىڭ اتقارىلۋىنا، ساۋدا ورتاسىنىڭ قاجەتىنە سايكەسۋ نەگىزىندە ءبىر توپ زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋ جوباسىنىڭ نۇسقاسى ماقۇلداندى؛ ءدارى دارمەكتى شوعىرلى ساتىپ الۋ، تاپشى دارىلەرمەن قامداۋ جانە ەمدەۋ ـ قۇتقارۋ قىزمەتى جونىندەگى مالىمەت تىڭدالىپ، بۇقاراعا دارىدەن پايدالانۋ، ەمدەلۋ جاعىندا كوپتەپ تيىمدىلىك جەتكىزۋ تالاپ ەتىلدى.ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداماداعى ورنالاستىرۋدى تياناقتاندىرۋ ءۇشىن، ماجىلىستە مىنالار ۇيعارىلدى: 7 ايدىڭ 1 كۇنىنەن باستاپ جىلجىمايتىن مۇلىكتى تىزىمدەۋ اقىسى كەمەيتىلەدى نەمەسە كەشىرىم ەتىلەدى، پاتەنت ءوتىنىش ەتۋ اقىسىن ازايتۋ كولەمى كەڭەيتىلەدى، جەكەلىك جاي پاسپورت سياقتى شەكارادان كىرىپ شىعۋ كۋالىگىن، ءبىر ءبولىم تاۋار ماركالارىن تىزىمگە الدىرۋ سياقتى اقى الۋ ولشەمى تومەندەتىلەدى، سونداي اق اقىنى كورنەكتى تومەندەتۋ تالاپ ەتىلەدى، مىسالى: كولىك سكلاتى، كولىك ورنى سياقتى مەنشىك ۇقىعىن تىزىمگە الۋ اقىسى 550 يۋاننان 80 يۋانعا، تاۋار ماركاسىن ءۇرتىس كورمەگە قويىپ تىزىمگە الدىرۋ اقىسى مىڭ يۋاننان 500 يۋانعا تومەندەتىلەدى؛ مەملەكەتتىڭ كەلەلى سۋ يگىلىگى ينجەنەريا قۇرىلىسى قورى مەن حالىقتىق اۆياتسيانى دامىتۋ قورىن جيناۋ ولشەمى جارىمىنداي تومەندەتىلەدى؛ 2024 جىلدىڭ سوڭىنا بارعاندا ورتالىق قاراماعىنداعى كاسىپورىن، ءىسورىنداردىڭ مادەنيەت ىستەرى قۇرىلىس اقىسىن جيناۋى جارىمىنداي ازايتىلادى ءارى ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالالاردىڭ 50 تىك شاما ىشىندە جەرگىلىكتى ورىنداعى كاسىپورىن، ءىسورىندار مەن جەكەلەردەن وسى تۇردەگى اقىنى ازايتىپ جيناۋىنا ۇقىق بەرىلەدى. سونىمەن بىرگە، ءوندىرىس پەن وقۋ اعارتۋدى توعىستىرۋدى تۇيىندە سىناق ەتكەن كاسىپورىنداردىڭ كاسىپتىك وقۋ اعارتۋ شارت جاعدايىنا ۇيلەسەتىن قارجى قوسۋ ارەكەتىندە قارجى سوماسىنىڭ 30ى بويىنشا وقۋ اعارتۋ قوسىمشا قاراجاتىن كەشىرۋ ساياساتى تياناقتاندىرىلادى. ماجىلىستە تاعى مىنالار بەلگىلەندى: جىلجىمالى توراپ اعىنى مەن ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ كەڭ ايالى توراپ اقىسىن تۇتاس جىلدا 180 ميلليارد يۋان تومەندەتۋ، ادەتتەگى ونەركاسىپ ساۋدانىڭ ورتاشا ەلەكتر باعاسىن تومەندەتۋ سياقتى شارالار اتقارىلادى. جوعارىداعى شارالار قوعامدىق قامسىزداندىرۋ اقىسى مولشەرىن تومەندەتكەننەن كەيىنگى اكىمشىلىك، ءىسورىن سيپاتىنداعى اقىلاردى تومەندەتۋ شارالارى سانالىپ، اتقارىلعاننان كەيىن تۇتاس جىلدا كاسىپورىندار مەن بۇقارانىڭ 300 ميلليارد يۋاننان استام اۋىرتپالىعى جەڭىلدەتىلەدى. |
رىبېل پەپپېر سىزغان ھەجۋىي رەسىم: خىتاي ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى. 2017يىل 10نويابىر.ئامېرىكا پرېزىدېنتى دونالد ترامپنىڭ خىتايدىكى ئىككى كۈنلۈك زىيارىتى ئالدى بىلەن بېيجىڭدىكى خان سارىيىنى زىيارەت قىلىش بىلەن باشلانغان ئىدى. شۇ كۈنى دونالد ترامپ ۋە خانىمى مېلانى ترامپ، خىتاي رەئىسى شى جىنپىڭ ۋە خانىمى پېڭ لىيۈەننىڭ ھەمراھلىقىدا گۇگۇڭ سارىيىنى زىيارەت قىلىپ، شى جىنپىڭنىڭ خىتاي تارىخى ۋە خىتاي مەدەنىيىتى ھەققىدىكى دەرس لىرىنى ئاڭلىغان.ئامېرىكا پرېزىدېنتى ترامپ خان سارىيىنى زىيارەت قىلغاندا شى جىنپىڭغا: خىتاي مەدەنىيىتىنىڭ 5000 يىللىق تارىخقا ئىگە ئىكەنلىكى راستمۇ؟ چۈنكى ئەڭ قەدىمىي مەدەنىيەتنى مىسىر مەدەنىيىتى دەپ ئاڭلىغان ئىدىم، يەنى قەدىمكى مىسىر مەدەنىيىتى8000 يىللىق تارىخقا ئىگە ئىكەن دېگەن. شى بۇنىڭغا جاۋاب بېرىپ: خىتاي مەدەنىيىتى ئەڭ ئۇزۇن داۋام قىلغان مەدەنىيەتتۇر. بىز ھەممىمىزنىڭ قارا چېچى، سېرىق تېنى بار. بىز بۇنىڭغا ۋارىسلىق قىلغان. بىز ئۆزىمىزنى ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى دەپ قارايمىز، دەپ جاۋاب بەرگەن.ئامېرىكىدىكى تونۇلغان خىتاي زىيالىيسى، بېيجىڭ باھارى ژۇرنىلىنىڭ مۇھەررىرى خۇپىڭ ئەپەندى تۋىتتېر تورىدا بۇنىڭغا ئىنكاس قايتۇرۇپ ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى دېگەن سۆز ئەسلىدە پەقەتلا بىر ناخشىنىڭ لېرىكىسىدىكى بىر سۆز ئىدى. شى جىنپىڭ ئۇنى راست دەپ ئويلاپ قاپتۇ دەپ يازغان. ھازىر تەيۋەندە ياشايدىغان، تيەنئەنمىن ئوقۇغۇچىلار ھەرىكىتىنىڭ رەھبەرلىرىدىن ئۆركەش دۆلەتمۇ تۋىتتېردا ئىنكاس قايتۇرۇپ، ئۇيغۇرلار ھەرگىزمۇ ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى ئەمەس، دېگەن.خۇپىڭ ئەپەندى بۈگۈن بىزنىڭ رادىيومىز زىيارىتىنى قوبۇل قىلىپ، ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى دېگەن سۆزنىڭ قىلچىلىكمۇ ئىلمىي ئاساسىي يوقلۇقىنى بىلدۈردى. شى جىنپىڭ ئۆزىنىڭ نېمە دېگىنىنىمۇ بىلمەيدۇ. بۇ ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى دېگەن سۆزنى 80يىللاردا تەيۋەنلىك ناخشىچى خۇ دېجيەن ئۆزى ئىجاد قىلغان بىر ناخشىدا ئىشلەتكەن سۆز ئىدى. ئۇ ئۆزىمۇ بۇ سۆزنى ئۆزىنىڭ ئىجاد قىلىپ چىققانلىقىنى ئېتىراپ قىلغان. بۇرۇن بۇنداق گەپ يوق ئىدى. بۇ زادى قانداق گەپ؟ خىتايلار قانداق بولۇپ ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى بولىدۇ؟ ئۇنداقتا، خىتايدىكى باشقا مىللەتلەرچۇ؟ مەسىلەن، ئۇيغۇرلارنى ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى دېگىلى بولامدۇ؟ ئۇنىڭ ئۈستىگە، خىتايدا ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى دېگەن سۆزلەر بۇرۇن پەقەت خان جەمەتى ئۈچۈنلا ئىشلىتىلگەن. ئادەتتىكى پۇقرالارغا ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى دېگەن سۆز ئىشلىتىلمىگەن. ئەگەر كىمكى ئىشلەتسە ئۇنىڭ كاللىسى كېتەتتى. دېمەك، شى جىنپىڭنىڭ بۇ سۆزنى ئىشلىتىشى تولىمۇ كۈلكىلىك.ۋاشىنگتون پوچتىسى گېزىتىنىڭ بۇ ھەقتىكى خەۋىرىدە، خىتاي ھۆكۈمىتى ترامپنىڭ بۇ قېتىملىق زىيارىتىنى ئۆزىنىڭ مەدەنىيىتىنى، خىتاي كومپارتىيىسىنى ۋە شى جىنپىڭنى كۆككە كۆتۈرىدىغان پۇرسەتكە ئايلاندۇرۇۋالغان دەپ يازغان. خەلق گېزىتى نىڭ شۇ كۈنكى باش بېتىدە خۇددى پرېزىدېنت ترامپ شى جىنپىڭنى ئالقىشلاۋاتقاندەك كۆرۈنىدىغان بىر رەسىمنى باش رەسىم قىلىپ ئىشلەتكەن. ۋاشىنگتون پوچتىسى گېزىتى شى جىنپىڭنىڭ شۇ كۈنكى تارىخ ھەققىدىكى بايانلىرىنىمۇ ئىنچىكىلىك بىلەن تاللاپ تۇرۇپ ئىشلەتكەنلىكىنى، يەنى ئۇنىڭ خىتاي تارىخىنى مىللەتچىلىك نۇقتىسىدىن تۇرۇپ ئاڭلاتقانلىقىنى بىلدۈرگەن.خۇپىڭ ئەپەندى شى جىنپىڭنىڭ بۇ سۆزنى ئىشلىتىشى چوڭ خىتايچىلىق قىلغانلىق دېدى. ئۇ، مەن شى جىنپىڭنىڭ بۇ سۆزىنى خاتا دەپ قارايمەن. ئەگەر خىتايلار ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى بولسا، قالغان مىللەتلەرچۇ؟ شى جىنپىڭ بۆلگۈنچىلىك قىلىۋاتامدۇ؟ قارا چاچ، سېرىق تەنلىك بولمىساڭ، سەن خىتايدىن بۆلۈنۈپ چىقىپ كېتىشىڭ كېرەك، دەۋاتامدۇ؟ دېدى. ئۇ يەنە ماۋ زېدوڭ دەۋرىدە بۇنداق ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى يەن خۇاڭ ئەۋلادى دېگەن گەپسۆزلەر يوق ئىدى. ئۇ ۋاقىتلاردا پەقەت سىنىپى كۈرەش بار ئىدى. خىتاي مىللەتچىلىكى يوق ئىدى. ئەمما ماۋ زېدوڭدىن كېيىن خىتاي كومپارتىيىسى ئۆزىنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن مىللەتچىلىك ئىدىيىسىنى كۆتۈرۈپ چىقتى. ئەمما ئۇلار كۆتۈرۈپ چىققان مىللەتچىلىك قىپقىزىللا خىتاي مىللەتچىلىكى دۇر. مەسىلەن، ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى، يەن خۇاڭ ئەۋلادى رۇ جەمەتىنىڭ ئەنئەنىسى دېگەندەك. ئۇيغۇرلار يا ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى ياكى يەندى، خۇاڭدىنىڭ ئەۋلادى بولمىسا. يەنى مۇشۇنداق تەشۋىقاتلارنىڭ ھەممىسى ئۇيغۇر قاتارلىق مىللەتلەرنى چەتكە قاقىدىغان تەشۋىقاتلاردۇر. ئەسلىدە بۇ مەسىلىدە 2012يىلى مەركىزىي بىرلىكسەپ بۆلۈمى تەرىپىدىن تۈزۈلگەن كىتابتا ئېنىق قىلىپ: ھە دېسىلا يەن خۇاڭ ئەۋلادى، ئەجدەرھانىڭ ئەۋلادى دېگەن سۆزلەر ئىشلىتىلمەسلىكى كېرەك. بۇنداق قىلغاندا خىتايدىكى باشقا مىللەتلەرنىڭ ھېسسىياتىغا تەسىر يېتىدۇ، دەپ ئېنىق يېزىلغان. ئەمما ھازىر شى جىنپىڭ چوڭ خىتايچىلىق ئىدىيىسىنى قاتتىق كۈچەيتىۋاتىدۇ.ۋاشىنگتون پوچتىسى گېزىتى بۇ ھەقتىكى خەۋىرىدە، خىتاي مەدەنىيىتىگە ئەڭ ئېغىر بۇزغۇنچىلىق قىلغان دەپ ئەيىپلىنىپ كېلىۋاتقان خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ بۈگۈنگە كەلگەندە خىتاي مەدەنىيىتىنى قاتتىق تەرغىب قىلىۋاتقان قىياپەتكە كىرىۋالغانلىقىنى كىنايە قىلغان. ئامېرىكا ئۇيغۇر بىرلەشمىسىنىڭ رەئىسى ئېلشات ھەسەن ئەپەندى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۆزىدىن باشقا مىللەتلەرنى مىللەت قاتارىدا قوبۇل قىلىش ئورنىغا ئەزەلدىن ئۇلارنى ئۆزىگە سىڭدۈرۈۋېتىش سىياسىتى يۈرگۈزۈپ كەلگەنلىكىنى بىلدۈرۈپ، ئۇلارنىڭ ھازىر ئۇيغۇرلارغا تۇتۇۋاتقان سىياسىتىنى شۇنىڭ بىر پارچىسى، دەپ كۆرسەتتى. |
نىڭ نىشانى خىتايغا يۆتكىلىشكە باشلىدى ئۇيغۇرھازىر ئاللىقاچان دۇنياۋى ۋاباغا ئايلىنىپ كەتكەن ۋە ئامېرىكا پرېزىدېنتى دونالد ترامپ خىتاي ۋىرۇسى دەپ ئاتىغان تاجسىمان ۋىرۇسى دۇنيانىڭ خىتاي ھەققىدىكى چۈشەنچىلىرىدە قاتتىق بىر سىلكىنىش پەيدا قىلغانلىقى مەلۇم.مالىيە ۋاقتى ژۇرنىلىنىڭ 8ئىيۇندىكى خەۋىرىدە ئېيتىلىشىچە، نۆۋەتتە شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى ھەرقايسى ئەزا دۆلەتلەرنى خىتايغا قارشى ھەربىي ئىتتىپاققا قاتنىشىشقا دەۋەت قىلىشقا باشلىغان. تەشكىلات رەئىسى، نورۋېگىيەنىڭ سابىق باش مىنىستىرى جېنس ستولتېنبېرگ ئامېرىكادا ئېچىلغان مۇھاكىمە يىغىنىدا بۇ سۆزنى قىلغان ھەمدە خىتاينىڭ ئىقتىسادىي ۋە تېخنىكا جەھەتتىكى تەرەققىياتىنى دەسمايە قىلىپ ئەركىنلىك ئالىمىگە ۋە شەخسلەرگە غايەت زور تەھدىت پەيدا قىلىۋاتقانلىقىنى تەكىتلىگەن. خەۋەردە خىتاينىڭ تور دۇنياسى، شىمالىي مۇز ئوكيان ۋە ئافرىقادا ئۆز تەسىرىنى زورايتىشقا ئۇرۇنۇۋاتقانلىقى ئەسكەرتىلىپ: بىز بېيجىڭنى ئۈچۈن يېڭى دۈشمەن ئەمەس، دەپ كېلىۋاتىمىز. ئەمما بىزنىڭ ئىتتىپاقداشلىرىمىز خىتاينىڭ باش كۆتۈرۈشىنىڭ نېمىدىن دېرەك بېرىدىغانلىقىنى مۇھاكىمە قىلىشقا تۇنجى قېتىم بىردەك قوشۇلدى، دېگەن.ياۋروئاسىيا ۋاقتى گېزىتىنىڭ 8ئىيۇندىكى خەۋىرىدە ئېيتىلىشىچە، نۆۋەتتە ئەنگلىيە ھۆكۈمىتى خىتاي بىلەن بولغان مۇناسىۋەتنى قانداق يوسۇندا داۋاملاشتۇرۇش ھەققىدە بۇ قېتىمقى ۋابادىن كېيىن رەسمىي قارار ئالىدىغانلىقىنى جاكارلىغان. ستولتېنبېرگ مۇشۇ ئەھۋاللارنى بىرلەشتۈرگەن ھالدا: بىز ئاۋسترالىيە، يېڭى زېلاندىيە ۋە ياپونىيە بىلەن زىچ ھەمكارلىشىپ خىتاينىڭ باشقىلارنى بوزەك قىلىشقا ئۇرۇنۇشى ۋە تار يەرگە قىستىشىغا قارشى تۇرۇشىمىز لازىم، دېگەن.خەۋەردە ئېيتىلىشىچە، نۆۋەتتە ھەربىي قۇۋۋەتتە غوللۇق ھېسابلىنىدىغان ئامېرىكا ياكى رۇسىيە ئەمەس، ئەكسىچە ھەربىي ئىشلارغا سالغان مەبلىغى دۇنيا بويىچە ئىككىنچى ئورۇندا تۇرىدىغان خىتاي بارغانسېرى كۆپلىگەن دۆلەتلەر ئۈچۈن ئېغىر تەھدىت بولۇپ قالماقتا ئىكەن. بۇ ئەھۋالدا ئۇلارنىڭ خىتايدىن كېلىۋاتقان تۈرلۈك تەھدىتلەرگە قارشى ئىتتىپاق ھاسىل قىلىشى بارغانسېرى كۆپ ساھەنىڭ ئورتاق تەكلىپىگە ئايلىنىپ قالماقتا ئىكەن. |
خەۋەر ئۇچۇرلارئارام ئېلىش كۈنىنى كۆپەيتىش كىرەكبەي يەنسوڭمۇنبەر جاھاننامە خەۋەر ئۇچۇرلار ئارام ئېلىش كۈنىنى كۆپەيتىش ...كۆرۈش: 3237ئىنكاس: 25ئارام ئېلىش كۈنىنى كۆپەيتىش كىرەك بەي يەنسوڭيوللىغان ۋاقتى 201437 14:16:11 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشئەزا بەي يەنسوڭنىڭ تەكلىپى يارايدۇسىياسىي كېڭەش ئەزاسى بەي يەنسوڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن بايراملىق دەم ئېلىش كۈنىنى 11 كۈندىن 1315كۈنگە ئۇزارتىش توغرىسىدىكى تەكلىپنى بەردى .مەمىلكەتلىك ئىشكىي يىغىندىن ئىگەللىنىشچە سىياسىي كېڭەش ئەزاسى بەي يەنسوڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن بايراملىق دەم ئېلىش كۈنىنى 11 كۈندىن 1315كۈنگە ئۇزارتىش توغرىسىدىكى تەكلىپنى بەرگەن.بەي يەنسوڭ مۇنداق دېدى : ئۆتكەن يىلى ھۆكۈمەت ئىككى قېتىم قانۇندا بەلگىلەنگەن بايراملىق دەم ئېلىش كۈنىنى تەڭشەش توغرىسىدىكى لايىھەنى جەمىيەتكە ئېلان قىلىپ پىكىر ئېلىپ ،ئاخىردا نەتىنجىسنى ئېلان قىلغان ئىدى. بۇ پۇتۇن ئاممىنىڭ يۈكسەك دېققىتىنى تارتىپ، دەم ئېلىش خەلىق كۆڭۇل بۆلىدىغان مۇھىم مەسلە ئىكەنلىكىنى ئىپادىلدى.ھەممە نورمال بولغاندا دۆلىتىمىزدە ھەر يىلىدىكى دەم ئېلىش كۈنى 115كۈن بۇلىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە 104 كۈنى ھەپتە ئاخىردىكى قوش دەم ئېلىش كۈنى بۇلۇپ قالدى ،11كۈن بولسا بىر يىل ئىچىدىكى ھەقىقى قانۇندا بەلگىلەنگەن بايراملىق دەم ئېلىش ھىساپلىندۇ. دۆلىتىمزنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ئىش ھەققى ئېلىپ تۇرۇپ يىللىق ئارام ئېلىش كۇنى بولسا دۇنيادا ئەڭ ئاخىردا تۇرۇش بىلەن بىرگە ، بۇ ئىش ھەققى ئېلىپ تۇرۇپ يىللىق ئارام ئېلىش سىياسىتى ئىنتايىن تەستە ئۇمۇملىشۋاتىدۇ ياكى ئۇمۇملاشتۇرۇش تەس بۇلۋاتىدۇ ، ھەتتا بىر قىسىم ئۇرۇنلار ئۇچۇقتىن ئۇچۇق بۇ خىلدىكى دەم ئېلىشنى خىزمەتچىلەرگە بېرىشنى رەت قىلدۇ . جوڭگولۇقلارنىڭ دەم ئېلىشى شۇ ئائىلىنىڭ بەختىلىك بۇلۇشىدا موھىم ئۇرۇنغا ئىگە ، بۇلۇپمۇ پەرزەنتلەرنى ئاساس قىلغان ئائىللەردە بۇلۇپمۇ چوڭلار بىلەن بالىلارنىڭ بىرلا ۋاقىتتا قانۇندا بەلگىلەنگەن دەم ئېلىش ۋاقتىدىن بەھىرلىنىشنى مۈشكۇل ھەم تەس . مۇشۇنداق بولغاچقا جەمىيتىمىزدە 50 دىن كۆپرەك كىشلەرنىڭ 1 ماي ئالتۇن ھەپتىلكنى ئەسلىگە كەلتۇرۇشنى تەلەپ قىلشىنىڭ ئاساسى بۇلۋاتىدۇ . شۇڭا قانۇندا بەلگىلەنگەن بايراملىق دەم ئېلىش كۈنىنى 11 كۈندىن ئۆتكۈنچى ۋاقىتتا 13 كۇنگە ،ئەڭ ئاخىردا 15كۈنگە ئۇزارتىش توغرىسىدىكى تەكلىپنى بېرىمەن . ئۇ يەنە مۇنداق دېدى : ئىككى خىل ئۇسۇل ئارقىلىق بۇنى ئەمەلگە ئاشۇرغىلى بۇلدۇ ، بىر خىلى دۆلەت بىر تۇتاش بەلگىلمە چىقىرىپ 1ماي دەم ئېلىشنىڭ كەينىگە ئالتۇن ھەپتىلىك نى قۇشۇپ 1 ماي ئالتۇن ھەپتىلكنى ئەسلىگە كەلتۇرۇش ؛ يەنە بىر خىلى دۆلەت بەلگىلمە چىقىرىپ يېڭىدىن 24 كۈنگىچە قۇشۇش ،بۇنى ئوخشىمىغان ئەھۋاللار ياكى ئۆرۇپ ئادەتكە ئاساسەن ھەر قايسى ئۆلكە، شەھەر،ئاپتۇنۇم رايۇن ئۆزلىرى كونكىرىت ئورۇنلاشتۇرۇش ، مۇشۇنداق بولغاندا دۆلەتنىڭ بىر تۇتاش ئۇرۇنلاشتۇرشى كەلتۇرۇپ چىقارغان يول ۋە مەنزىرە نوقتىلىرىنىڭ ئادەم بىلەن تۇشۇپ كىتىش ئەھۋاللىرنى يىنىكلەتكىلى بۇلدۇ .مەنبە : نەۋقىرانئاكتىپ ئەزا, جۇغلانما 4893, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 107 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 4893, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 107 جۇغلانما بار.يوللىغان ۋاقتى 201437 21:08:18 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشبۇ يازمىنى ئاخىرىدا تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 201437 21:15نېمە دېگەن شېرىن تاتلىق گەپلەر. مەن تۇرغان يۇرتتا ئىشلەۋاتقانلار بۇ بەلگىلىمىلەرگە چۈشمەيدىغان ئوخشايدۇ.يادلاپ بولالمىغانغا تويە مانا. ئەتە، ئۆگۈنكى دەم ئېلىشىمدىن قۇرۇق قېلىپ قان قۇساي دېدىم ھازىر. ئىككى كۈندە 19 بەتلىك بىلىشكە تېگىشلىك مۇھىم مەزمۇنلارنى يادلاپ بولۇش مۇمكىنمۇ؟ ئۇنىڭ ئۈستىگە موشۇنى يادلايمەن دەپ، ئىككى كۈنلۇك دەرس ئۆتۈشنى تاشلىۋەتكىلى بولامدۇ؟باشلىق بولغانلار نېمە ئويلايدىغاندۇ؟ خىزمەت ھەلەكچىلىكى بىلەن ھەپتە يوقلىيالمىغان ئاتائانىلىرىمىزنى يوقلايدىغان مۇھىم ئىشىمىزنىڭ بارلىقىنى، ھەپتە چوڭ ئويگە باققىلى بەرگەن ئۇماق پەرزەنتلىرىمىزنىڭ جۇمە بولغانلىقىنى كۈن ساناپ توشقۇزۇپ، دادا، ماڭدىڭمۇ؟ قاچان كېلىسەن؟ دەپ تېلېفۇن ئۇرىۋاتقانلىقىنى ... ئويلىمايدىغانمىدۇ؟ئوقۇتقۇچىلار بىر ھەپتە جاپالىق ئىشلىدى، شەنبە، يەكشەنبىدە ھاردۇق چىقىرىشى كېرەك... دەپ ئويلىمايدىغانمىدۇ؟يوللىغان ۋاقتى 201437 21:48:27 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشدەم ئېلىشقا چېچەك چىقىدىغان ئىشلار كۆپقۇ...يوللىغان ۋاقتى 201438 00:17:09 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈششەنبەمنى بەر، يەكشەنبەمنى بەر! دىگەن شېئىرنى ئويلاپ قالدىم.يوللىغان ۋاقتى 201438 00:55:44 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: 26700يوللىغان ۋاقتى 201438 03:22:10 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشھەي....... قاچانمۇ تۇزلەر ،ھازىرمۇ ھەر ھالدا ياخشى بولمىسا تەتىل يوقاپ كەتمىدى ھەر نىم بوسا ،بونىمۇ يوق دىگىلى بۇلامدۇ ھازىر بۇلۋاتقانلارغا قاراپ توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: 26693يوللىغان ۋاقتى 201438 09:34:10 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش يوللىغان ۋاقتى 201438 00:17شەنبەمنى بەر، يەكشەنبەمنى بەر! دىگەن شېئىرنى ئويل ...بەزى ئەمەلدارلار ئۆزىنى خۇدا سىزنى شەيتان كۆرگەنلىكتىن شەنبە يەكشەنبىنى قۇربان قىلىشنى شەرەپ دەپ بىلىدۇ. توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: 26056يوللىغان ۋاقتى 201438 14:58:11 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش |
كېرىيىدىكى ھامىلە قەتلىئامىدا ئانىلار كارىۋاتقا باغلانغان، ئاتىلار تۇغۇت ئۆيىگە بېسىپ كىرگەن ئۇيغۇرتېخى بالىياتقۇ ئىچىدىكى تۇغۇلاي دەپ قالغان بوۋاق.ئىككى كۈندىن بېرى ئىجتىمائىي ئاخبارات ۋاسىتىلىرىدە كېرىيىنىڭ ئارىش يېزىسىدا دۇنياغا كۆز ئېچىش ئالدىدا تۇرغان 6 نەپەر بوۋاقنىڭ ئانا قارنىدا ئۆلتۈرگەنلىكى، خىتاي دائىرىلىرىنىڭ قەتلى قىلىنغان بوۋاقلار ئاتائانىسىنىڭ ھەسسىلەپ جەرىمانە تۆلەش تەلىپىگىمۇ پىسەنت قىلمىغانلىقى ھەققىدە ئۇچۇرلار تارقالدى. مۇخبىرىمىزنىڭ بۇ ھەقتە ئەھۋال ئىگىلەشلىرى داۋامىدا مەزكۇر قەتلىئامنىڭ كېرىيىدىكى نۇرلۇق دوختۇرخانىسى دەپ ئاتىلىدىغان بىر شەخسىي دوختۇرخانىدا ئېلىپ بېرىلغانلىقى ئاشكارىلاندى.زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچى ئائىلىلەرنىڭ مۇخبىرىمىزغا پاش قىلىشى ۋە يەرلىك دائىرىلەرنىڭ ئېتىراپ قىلىشىچە، چارشەنبە كۈنىدىن ھازىرغا قەدەر مەزكۇر دوختۇرخانىدا 4 بوۋاق قەتلى قىلىنغان، يەنە 4 ئايلىق بىر ھامىلە ئۆلتۈرۈلۈشنى كۈتۈپ ياتماقتا. ئۆلتۈرۈلۈشى پىلانلانغان يەنە بىر ھامىلىنىڭ ئانىسى، پىلانلىق تۇغۇت خادىملىرىدىن قېچىپ يۈرمەكتە.سوئال: سىز مەتتۇرسۇن قاۋۇلمۇ؟سوئال: ئاڭلىساق سىلەرگە بىر چوڭ ئاۋارىچلىق كەپتۇ، زىيانكەشلىككە ئۇچراپسىلەر، بۇ ئىشنىڭ باشئاخىرى قانداق؟جاۋاب: ئەرئايال ئىككىمىزنى خوتەندىن تۇتۇپ كېلىپ 8 ئاي 3 كۈنلۈك بالىمىزنى مەجبۇرىي چۈشۈرۈۋەتتى، ھازىر بىز بىلەن بىر ياتاقتا ئۈچەيلەن بار، ئۇلارنىڭمۇ 6 ئايلىق، 7 ئايلىق بالىلىرىنى ئۆلتۈرۈۋەتتى.سوئال: ئايالىڭىز دوختۇرخانىغا قايسى كۈنى ئەكىلىندى؟جاۋاب: چارشەنبە كۈنى. سائەت بىر بولغاندا ئوكۇل ئۇردى، ئوكۇل ئۇرۇلۇپ 16 سائەتتىن كېيىن بالا تۇغۇلدى، بالا يىغلاپ چۈشتى. يىغىسىنى ئاڭلاپ تاقەت قىلىپ تۇرالمىدىم، دوختۇرخانىنىڭ ئىشىكىنى چېقىپ كىرىپ بالامنى دوختۇرنىڭ قولىدىن تارتىپ ئېلىپ ناھىيىلىك دوختۇرخانىغا ئاپاردىم. ناھىيىلىك دوختۇرخانىدا قۇتقۇزۇش ئۈنۈم بەرمەي يېرىم سائەتتىن كېيىن جان ئۈزدى.سوئال: بالىنىڭ تۇغۇلغاندىكى ھالىتى قانداق؟جاۋاب: قاشكۆزلىرى قاپقارا، تىرناقلىرىمۇ بار، رەسمىي بىر ئادەم شەكلىگە كىرىپ بولغان، تۇغۇلىدىغانغا يەنە 20 كۈنلۈك ۋاقتى بارىكەندۇق، دوختۇرلارنىڭ دېيىشىچە.سوئال: بالىنى ناھىيىلىك دوختۇرخانىغا ئاپارغان چېغىڭلاردا، بالىنىڭ پىلاننىڭ سىرتىدىكى بالا ئىكەنلىكىنى ئوچۇق دېدىڭلارمۇ؟جاۋاب: دېدۇق، 4بالا ئىكەنلىكىنى، مەجبۇرىي چۈشۈرۈۋېتىلگەنلىكىنى.سوئال: سىلەرچە، ناھىيىلىك دوختۇرخانىدىكىلەر سەمىمىيلىك بىلەن قۇتقۇزۇشقا تىرىشىپ باققانمىدۇ ياكى بالا پىلاننىڭ سىرتىدىكى بالا بولغىنى ئۈچۈن، قەستەن كۆڭۈل بۆلمىگەن، يېتەرلىك تەدبىر قوللانمىغان ئەھۋال بارمىدۇ؟ بۇ ھەقتە بىر گۇمانىڭلار بارمۇ؟جاۋاب: دوختۇر، سېسترالارنىڭ ھەممىسى يىغىلىپ ھەرىكەت قىلىپ باقتى، باشتىلا بىزنىڭ دوختۇرخانىغا كەلگەن بولساڭلار، بالىنى چۈشۈرمەيتتۇق، چۈنكى پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتى بويىچىمۇ 5 ئايلىقتىن ئاشقان بالىنى چۈشۈرۈشكە بولمايدۇ، سىلەرنىڭ يېزا ۋە كەنتتىكىلەرنىڭ ئىشى بۇ دېيىشتى، شۇڭا بىر جان بولغاندىكىن، قۇتقۇزۇشقا تىرىشتى دەپ ئويلىدۇق.سوئال: نۇرلۇق دوختۇرخانىسىنىڭ تۇغۇت بۆلۈمىنىڭ ئىشىكىنى چېقىپ كىرگىنىڭىزدە نېمىنى كۆردىڭىز؟جاۋاب: ئايالىم كارىۋاتتا باغلاقلىق يېتىپتۇ، ئۇ مېنى قۇتقۇزۇشما، بالامنى قۇتقاز دەپ ۋارقىراۋېتىپتۇ، بىر نەچچە خەنزۇ ئايال بالامنىڭ قورسىقىنى بېسىۋېتىپتۇ، بالىنىڭ كىندىكىنى كېسىپ بېرىڭلار دېدىم، كالدىرلاپ بىر نېمە دېيىشتى؛ ئاخىرى بالىنى قولىدىن يۇلۇپ ئېلىپ ئاچىقىپ كەتتىم.سوئال: دوختۇرلار بالىنىڭ قورسىقىنى باسقاندا تىرىك تۇغۇلغاچقا تۇنجۇقتۇرۇپ ئۆلتۈرۈش ئۈچۈن باسقان ئوخشىمامدۇ؟جاۋاب: شۇنداق دەپ پەرەز قىلىمەن. ناھىيىلىك دوختۇرخانىدىكىلەرمۇ بالىنىڭ قورسىقى قاتتىق بېسىلىپ كېتىپتۇ، زەھەر ئىچىگە ئۆتۈپ كېتىپتۇ دېدى.سوئال: ئايالنى كارىۋاتقا باغلاپ قويۇش ئادەتتە ھەممىسى ئۈچۈن قوللىنىلامدىكەن؟جاۋاب: ياق، مەجبۇرىي ئەكىلىنگەنلەرگە قوللىنىدىكەن، ھازىر ئايالىمنىڭ بىلەكلىرى كۆك.سوئال: سىلەر بىلەن بىر ياتاقتىكى قالغان ئۇچ ئايالنىڭمۇ بىلەكلىرى باغلىنىپتىمۇ؟جاۋاب: شۇنداق. پىدەي باغلىنىپتۇ. بالا ئۆلۈك تۇغۇلغاندىن كېيىن سۇلياۋ خالتىغا سېلىپ تۇتقۇزۇپ قويۇپتۇ.سوئال: مۇشۇ دوختۇرخانىدا يەنە بالا چۈشۈرۈش ئوپېراتسىيىسىنى كۈتۈپ تۇرغانلار بارمۇ؟جاۋاب: بىر ئائىلە قېچىپ يۈرۈپتۇ، بىر ئائىلىنى ھازىر ئەكەلدى.سوئال: شۇ ھازىر ئەكىلىنگەن ئائىلىگە تېلېفونىڭىزنى بەرسىڭىز؟جاۋاب: ۋەي، مەن مەتقۇربان نۇرى.سوئال: چۈشۈرۈلمەكچى بولغان بالاڭلار قانچە ئايلىق؟جاۋاب: 4 ئايلىق ئوغۇل، تۈنۈگۈن مېنى ساقچىخانىغا 24 سائەت سولاپ قويدى، بۈگۈن ئايالىمنى خوتەندىن مۆكۈپ يۈرگەن يېرىدىن تۇتۇپ ئەكەلدى. ھازىر ھەر ئىككىمىز دوختۇرخانىدا تۇرۇۋاتىمىز. بىزگە ياردەم قىلساڭلار، 100 مىڭ سوم تۆلىسەكمۇ تۆلىسەك، بالا ئامان قالسا، بىزنى بەك بوزەك قىپكېتىۋاتىدۇ.سوئال: قاچانلىققا ئوپېراتسىيە قىلىنماقچى؟جاۋاب: بىر سائەتتىن كېيىن، دورا بېرىپ چۈشۈرىدىكەن. بىر ياردەم قىلىڭلار، بىر يول كۆرسەتسەڭلار!سوئال: ئەسلى بۇلارنىڭ قىلىۋاتقىنى پۈتۈنلەي خاتا. ئەمىسە سىز ھازىر ئايالىڭىزنى دوختۇرخانىدىن ئاچىقىپ كېتىڭ، بىرقانچە كۈن كۆرۈنمەڭلار، ئاڭغىچە بىز بۇ ئەھۋاللارنى يەتكۈزىدىغان يەرلەرگە يەتكۈزەيلى، بىر ئۈنۈمى بوپ قالسا ئەجەب ئەمەس.جاۋاب: بولىدۇ ئەمىسە، شۇنداق قىلاي.سوئال: تېلېفونىڭىز ئوچۇق تۇرسۇن، ئەھۋالىڭىزنى سۈرۈشتە قىلىپ تۇرايلى.جاۋاب: بولىدۇ، تېلېفونۇم 24 سائەت ئوچۇق.يۇقىرىدا، كېرىيىنىڭ ئارىش يېزىسىدا يۈز بەرگەن ھامىلە قەتلىئامى ھەققىدە تەپسىلىي خەۋەر بەردۇق. بىز ۋەقەنىڭ تەرەققىياتى ھەققىدە يەنە داۋاملىق ھالدا خەۋەر بېرىمىز. |
الەمدە بالا قۇقىعى قالاي قورعالادى؟بۇل اتاۋلى كۇن 1925 جىلى جەنەۆادا وتكەن بالالاردىڭ ساپالى ومىرىنە قاتىستى دۇنيەجۇزىلىك كونفەرەنتسيادان باستاۋ الادى. سول ءىسشارادان كەيىن بىرقاتار مەملەكەت بالالار ماسەلەسىنە كوڭىل ءبولۋ ماقساتىندا وسى كۇندى بالالاردى قورعاۋ كۇنى دەپ بەلگىلەدى. سودان بەرى ءجۇز جىلعا جۋىقتادى. بالالاردىڭ قۇقىعى الەمدە قالاي قورعالۋدا؟ناقتى ءبىر كۇن بەلگىلەنبەسە دە، جيىنعا قاتىسقان مەملەكەتتەردىڭ كوبى كونفەرەنتسيا وتكىزىلگەن ءدال 1 ماۋسىمدى قۇپ كوردى. بۇل، اسىرەسە، كەڭەس وداعىنا مۇشە مەملەكەتتەردە رەسمي مەرەكەگە اينالدى. البەتتە، بۇل كۇن ۇلكەن مەرەكە رەتىندە جانە بارلىق ەلدە بىردەي تويلانباسا دا، بالالار ماسەلەسى كۇن تارتىبىنەن تۇسپەۋى كەرەگىن ەسكە سالىپ تۇرادى. ماسەلەن، اقشتا بالالار كۇنى 20 قاراشادا اتالىپ وتىلەدى.بالالاردى قورعاۋ كۇنى بەلگىلەنگەن كەزدە بۇۇعا مۇشە مەملەكەتتەر ناسىلىنە، جىنىسىنا، تۇسىنە، دىنىنە، شىققان تەگىنە قاراماستان، ءار بالانىڭ ماحابباتقا، جاقسى تاماقتانۋعا، مەديتسينالىق قورعاۋعا، تەگىن بىلىمگە، زورلىقتان قورعالۋ مەن بەيبىت كۇندە ءومىر سۇرۋگە قۇقىعى بار دەگەن ورتاق قارار قابىلدادى.بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ مۇشەلەرىنەن باسقا، البانيا، الجير، بوسنيا جانە گەرتسەگوۆينا، ەكۆادور، گرۋزيا، گەرمانيا، سولتۇستىك كورەيا، موڭعوليا، ميانما، موزامبيك، پولشا، رۋمىنيا، سەربيا، سلوۆاكيا، سلوۆەنيا، تانزانيا، يەمەن دە 1 ماۋسىمدا بالالاردى قورعاۋ كۇنىن تويلايدى.20 قاراشانىڭ دا ءوز سەبەبى بار. 1959 جىلى 20 قاراشادا بۇۇ باس اسسامبلەياسى بالالار قۇقىعى دەكلاراتسياسىن قابىلدادى. ال 30 جىلدان كەيىن ءدال وسى كۇندە باس اسسامبلەيا بالالار قۇقىعى كونۆەنتسياسىن قارادى.جوعارىدا اتالعان ەكى قۇجاتتىڭ دا جاھاندىق ساياساتتا ماڭىزى زور. ماسەلەن، 54باپتان تۇراتىن بالالار قۇقىعى كونۆەنتسياسىندا بالالاردىڭ ءومىر سۇرۋگە، اتىءجونى بولۋىنا، ءبىر ەلدىڭ ازاماتتىعىن الۋعا قۇقىعى سىندى نەگىزگى قۇقىعىنان سوعىس، اپاتتىق جاعداي سىندى توتەنشە جاعدايلاردا قورعانۋىنا دەيىن كورسەتىلگەن.كونۆەنتسيادا جاقسى وتباسىدا ءومىر ءسۇرۋ، تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي جاساۋ، ءبىلىم بەرۋدەن بولەك، ونىڭ رۋحاني دامۋى دا ءسوز بولعان.البەتتە، بالانىڭ قۇقىعىن نەگىزگى قورعاۋشىلار ونىڭ اتااناسى. دەگەنمەن اتاانا دا كەيدە قاۋقارسىز. سوندىقتان بالانىڭ قورعالۋى مەملەكەت ءۇشىن ماڭىزدى ماسەلە. سوندىقتان بالدىرعاننىڭ ءبىلىم الۋى، مادەني كەمەلدەنۋى، تاماقتانۋى سىندى كەي ماسەلەلەر دە ۇكىمەتكە جۇكتەلەتىن مىندەت.الايدا قاي مەملەكەتتە دە كۇرمەۋى شەشىلمەي تۇرعان ماسەلە زورلىقزومبىلىق. يۋنيسەف ۇسىنعان مالىمەتكە نازار سالساق، اقشتا 10 بالانىڭ بىرەۋى زورلىقزومبىلىق قۇربانى. ال ولاردىڭ 90 پايىزىن وزدەرى تانيتىن، سەنەتىن ادامدار زورلايتىن بولىپ شىققان. قازاقستاندا دا بۇل وزەكتى ماسەلە. وعان قوسا، ەلىمىز بالالاردىڭ وزىنە قول جۇمساۋى بويىنشا ناشار ستاتيستيكامەن كوزگە ءتۇسىپ وتىر. 2016 جىلى قازاقستان بالالاردىڭ وزىنە قول سالۋى بويىنشا الەمدە 2ورىندا بولدى.بۇگىنگى تاڭدا الەم بويىنشا بالالار قۇقىعىنىڭ قورعالۋىن قاداعالاپ، سول جولدا جۇمىس ىستەپ جاتقان بىرنەشە ۇيىم بار. سونىڭ ىشىندە ۇيىمى بۇگىنگى تاڭدا بالالار قۇقىعىن قورعاۋ بويىنشا ۇلكەن قۇرىلىم بولىپ سانالادى. بانگكوكتا ورنالاسقان ۇيىم بالالار ەڭبەگىن قاناۋ جانە ولاردى ساتۋ سىندى وزەكتى ماسەلەلەردى دە نازاردا ۇستايدى.بالالار قۇقىعى بويىنشا حالىقارالىق جەلى توبى بۇل ماسەلەگە مادەنيەت پەن زاڭ تۇرعىسىنان قارايدى. ونىڭ مۇشەلەرى زومبىلىققا قارسى ادىلەت ىزدەۋشىلەر. ۇيىمى الەمنىڭ 76 مەملەكەتىندە جۇمىس ىستەيدى. ولار كوبىنە بالالاردى قولداۋدى ماقسات ەتەدى. ال حالىقارالىق ۇيىمى الەمنىڭ 120 مەملەكەتىنە قىزمەتكەرلەرىن جىبەرۋ ارقىلى بالالاردىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋعا ۇلەس قوسۋدا.بۇلاردان بولەك، ، بالالار قۇقىعى بويىنشا حالىقارالىق بيۋرو، ، ۇيىمدارى دا وسى جولدا قاجىرلى ەڭبەك ەتىپ كەلەدى. سوعىس جاعدايىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان سيريا، اۋعانستانداعى بالالاردىڭ دا جاعدايى نازاردا. دەگەنمەن ۇكىمەتتەر مەن ۇلكەن ۇيىمدار قانشا باعدارلاما جازىپ، جوبالاردى قولعا السا دا بالالاردىڭ بارلىعى بىردەي قاۋىپسىز ورتادا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جوق. بالالار قۇقىعىنىڭ قورعالۋى، ولاردىڭ ءومىر ساپاسىنىڭ ارتۋى ەرەسەكتەر قابىلدايتىن شەشىمدەرگە تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن جانە ولاردىڭ بالالىق شاعىنىڭ الاڭسىز ءوتۋى دە ۇلكەندەر جاۋاپكەرشىلىگىندە ەكەنىن ەستەن شىعارماعان ابزال. |
بۇ ئاياللار قانداقسىگە ئەيدىز بىلەن يۇقۇملاندى؟ بىلبىلىك بىلوگىباشبەتساغلاملىقبۇ ئاياللار قانداقسىگە ئەيدىز بىلەن يۇقۇملاندى؟ئائىلە ئايالى بولۇشمۇ بىر تۈرلۈك كەسىپ ھېسابلىنىدۇ. ئومۇمەن كۆپ ساندىكى ئائىلىلەردە يولدىشى سىرتتا تىرىكچىلىك قىلىدۇ، ئايالى ئۆيدىكى ئىشلارنىڭ ھۆددىسىدىن چىقىدۇ. بىراق شۇنداق تۇرۇقلۇق نېمىشقا بىر قىسىم ئائىلە ئاياللىرى ئەيدىز بىلەن يۇقۇملىنىدۇ؟1. خې خانىم، 35 ياشيولدىشىم بىلەن باشقىلارنىڭ تونۇشتۇرۇشى ئارقىلىق توي قىلىپ ئائىلە ئايالى بولدۇم. بىراق شۇندىن باشلاپ ئۇنىڭ ئاپىسىنىڭ سىزغان سىزىقىدىن چىقمايدىغان ئادىتىنىڭ بارلىقىنى بىلدىم. شۇ سەۋەبتىن بىز دائىم ئۇرۇشۇپ قالاتتۇق. بىر قانچە قېتىم ئۇ ماڭا قول تەگكۈزدى، بۇلارنىڭ ھەممىسى بارابارا مېنىڭ ئۇنىڭغا بولغان ھېسسىياتىمنى سۇسلىتىپ، كۆڭلۈمنى سوۋۇتۇشقا باشلىدى. بىراق بالىلىرىم ئۈچۈن يەنىلا چىشىمنى چىشلەپ كەلدىم. كېيىنچە دىققىتىمنى بۇراش ئۈچۈن گۈزەلسەنئەت كۇرسىغا تىزىملاتتىم. ئويلىمىغان يەردىن رەسىم سىزىشنى ئۆگىنىۋاتقان چېغىمدا ساۋاقدىشىمنى ئۇچرىتىپ قالدىم. ئۇ مەندىن ئىككى ياش چوڭ، مىجەزى ئېغىربېسىق ۋە كەيپىياتىمنى كۆتۈرۈشنى، كۆڭلۈمنى ئېچىشنى بىلەتتى. بىز ئارىلىشىش جەريانىدا بارابارا بىربىرىمىزگە كۆڭلىمىز چۈشۈپ مۇھەببەتلەشتۇق، بىراق مەن ناھايىتى تېزلا ئەقلىيھوشۇمنى تېپىپ، كۆڭلۈمنى ئائىلەمگە قايتۇرۇپ كەلدىم. ئەمما خاتالىقىمنى ھېس قىلغىنىمدا ئاللىبۇرۇن ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغان ئىدىم.2. لۈ خانىم، 35 ياشيولدىشىم بىلەن توي قىلغاندىن بېرى ئۇنىڭ چىرايى ئېچىلىپ باقمىدى. گەرچە ئۇ مېنى ئۆيدە ئولتۇرۇپ، بالىلارنىڭ ھۆددىسىدىن چىق دېگىنى بىلەن ماڭا ئازراقمۇ كۆڭلى يوق ئىدى. ئۇ پەقەت ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ ئەھۋالىدىن خەۋەر ئالىدىغان ئادەم بولماي قېلىشىدىن ئەنسىرەپ، ئىزچىل مېنى ئائىلە ئايالى بولۇشقا مەجبۇرلىغانىدى. ئۇنىڭ كۆڭلىدە بۇرۇنقى قىز دوستىنىڭ بارلىقىنى بىلىمەن. تويدىن بۇرۇنمۇ ئۇنىڭ مەن بىلەن توي قىلىشى پەقەت ئاتائانىسىنى خاتىرجەم قىلىش ئىكەنلىكىمۇ كۆڭلۈمگە ئايان. ئۇ قىز دوستى بىلەن يەنىلا بۇرۇنقىدەك ئالاقىلىشىپ ئۆتىۋەردى. ئۆتكەن كۈنلەرنى ئويلىسام مەن پەقەت ئۇنىڭ ئاسىيلىقى ۋە ئۆچمەنلىكىگە ئۆزۈمنىڭ بارلىقىنى ئالماشتۇرغانىكەنمەن. بىراق ئويلىرىم تولىمۇ كېچىكىپتۇ، ئۇنىڭ بۇرۇنقى قىز دوستى ئەيدىز ۋىرۇسىنى ئېلىپ يۈرگۈچى بولۇپ، ئۇ بىلىپ تۇرسىمۇ بىراق بۇنىڭغا نىسبەتەن تونۇشى كەمچىل بولغانلىقتىن ماڭىمۇ يۇقتۇرۇپتۇ.3. شى خانىم، 35 ياشمەن ئائىلە ئايالى، بىراق تويدىن كېيىن يولدىشىمنىڭ ھەمجىنىس ئىكەنلىكىنى بىلدىم. بىراق ئۇ ئاتائانىسىغا بۇ ئىشنى دېيىشتىن قورقىدىكەن، مەن بىلەن توي قىلىشتىكى مەقسىتىمۇ ئەۋلادىنىڭ ئۈزۈلۈپ قالماسلىقى ئۈچۈن ئىكەن. ئۇ خىزمىتىنىڭ ئالدىراشلىقىنى باھانە قىلىپ ماڭا تۈزۈك ئېغىز ئاچمايتتى، ئۆيگىمۇ كەلمەيتتى. كېيىنچە بەرداشلىق بېرەلمەي ئۇنىڭ بىلەن ئۇرۇشتۇم، شۇ چاغدىلا ئۇ ئۆزىنىڭ ھەمجىنس ئىكەنلىكىنى ئېتىراپ قىلدى. تويدىن بۇرۇن ئۇ ھەمىشە ھەمجىنسلار توپىدا يۈرۈپ، بىلىپبىلمەيلا ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملىنىپتۇ. ئىككىمىز بالىلىق بولۇپ، ھامىلىدارلىق تەكشۈرتۈشى قىلغىنىمدا ئۆزۈمنىڭمۇ ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغانلىقىنى بىلدىم.يۇقىرىقى بايانلاردىن شۇنى خۇلاسىلەيمىزكى:1. بىرلا ۋاقىتتا كۆپ ساندىكى جىنسىي ھەمراھقا ئىگە بولۇش ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملىنىش خەۋپىنى ئاشۇرۇۋېتىدۇ.2. ئەيدىز كېسىلىدىن مۇداپىئەلىنىش ئېڭىنىڭ ئاجىزلىقى، بىر قىسىم كىشىلەردە خەۋپ تۇيغۇسىنىڭ بولماسلىقىمۇ ئەيدىز بىلەن يۇقۇملىنىش خەۋپىنى ئۆستۈرىدۇ، شۇڭا تويدىن كېيىنكى تالاغا قاراش ۋە قالايمىقان جىنسىي مۇناسىۋەت ئۆتكۈزۈشكە قەتئىي قارشى تۇرۇش كېرەك.3. ئوخشاش جىنسلىقلار ئارىسىدىكى تارقىلىش نىسبىتى يات جىنستىكېلەر ئارىسىدىكى تارقىلىشنىڭ 10 ھەسسىسىگە باراۋەر.كۆرۈلىشى : 346794 قېتىم |
الماتىدا بەدەۋلىكتى ەمدەۋدىڭ زاماناۋي تاسىلدەرى حالىقارالىق كونگرەسى ءوتىپ جاتىرمەديتسينا 01 قاراشا، 2019بۇگىن الماتىدا ەكىكۇندىك بەدەۋلىكتى ەمدەۋدىڭ زاماناۋي تاسىلدەرى. قرت: قازىرگى جاعدايى مەن بولاشاعى حالىقارالىق كونگرەسى باستالدى. كونفەرەنتسياعا قر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ قاتىسىپ، 18 مەملەكەتتەن 600گە تارتا ارناۋلى ماماندار كەلدى.كونفەرەنتسيا جۇمىسىنا ەلىمىزدىڭ الدىڭعى قاتارلى عىلىمي جانە كلينيكالىق ورتالىقتارىنىڭ جەتەكشىلەرى، بەلارۋس، بەلگيا، ۇلىبريتانيا، گەرمانيا، گرۋزيا، يزرايل، يسپانيا، يتاليا، ءۇندىستان، قىرعىز رەسپۋبليكاسى، قازاقستان، رەسەي، اقش، وزبەكستان، ۋكراينا، تاجىكستان، تۇركىمەنستان، چەحيا مەن جاپونيانىڭ رەپرودۋكتيۆتى تەحنولوگيا سالاسىنداعى جەتەكشى ماماندارى اكۋشەرگينەكولوگ دارىگەرلەر، ەكۇ ورتالىقتارىنىڭ وكىلدەرى، اندرولوگتار، ەندوكرينولوگتار، بەدەۋلىكتى ەمدەيتىن ماماندار، ەمبريولوگتار، گەنەتيكتەر مەن مولەكۋليارلىق بيولوگتار كەلدى.فورۋمنىڭ اشىلۋىندا دەنساۋلىق ساقتاۋدى دامىتۋدىڭ 20202025 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ باسىمدىقتارى ۇسىنىلدى.ەكىكۇندىك كونفەرەنتسيا اياسىندا ءۇندىستان، يزرايل، يسپانيا، يتاليا، گەرمانيا، رەسەي، ۋكراينا، جاپونيا مەن قازاقستاننىڭ ماماندارىنىڭ قاتىسۋىمەن قرتداعى ەمبريولوگيا، اكۋشەرلىك جانە گينەكولوگيانىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەلەرى بويىنشا شەبەرلىك سىنىپتارى وتەدى.بەدەۋلىكتىڭ دامۋىنا اكەلەتىن اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ ماسەلەلەرى، بەدەۋ نەكەنى دياگنوستيكالاۋ مەن ەمدەۋدەگى امسك رولىنە باستى نازار بولىنەدى.اۋقىمدى جيىننىڭ كۇن تارتىبىندە قرت ورتالىقتارىنىڭ كلينيكالار جانە جالپى تاجىريبەلى دارىگەرلەرمەن، ۋرولوگاندرولوگتارمەن، گەنەتيكتارمەن ءوزارا جۇمىس ىستەۋ ماسەلەلەرى الدىڭعى قاتارعا شىقتى. اتالمىش ماسەلە بەدەۋلىككە شالدىققان ەرلىزايىپتى جۇپتاردى ەرتە دياگنوستيكالاۋ مەن وڭتايلى ەمدەۋ بويىنشا كەشەندى جۇمىستى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن انىقتاۋشى مانگە يە.الەۋمەتتىك ادىلدىكتى جانە الەۋمەتتىك وسال توپتارعا قولداۋ كورسەتۋدى ەسەپكە الا وتىرىپ، تمككك شەڭبەرىندە باعدارلامالاردى ءبولۋ ماسەلەلەرىنە ەرەكشە نازار ءبولۋ جوسپاردا بار.كونگرەسس حوللدارىندا رەپرودۋكتيۆتى مەديتسيناعا ارنالعان كورمە اشىلىپ، وعان دارىلىك قۇرالدار مەن مەديتسينالىق تەحنيكانىڭ 40تاي وندىرۋشىلەرى، سونىمەن بىرگە قردا تانىمال قرت كلينيكالارى قاتىسىپ وتىر.كونفەرەنتسيا تاقىرىبىنىڭ وزەكتىلىگى سوندا بەدەۋ نەكە ماسەلەسىنىڭ شەشىلۋى ەلدەگى دەموگرافيالىق جاعدايدى جاقسارتۋعا جانە ءتۇرلى سەبەپتەرگە بايلانىستى بالا سۇيە المايتىن جانداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن مەديتسينالىقالەۋمەتتىك ماسەلە ەكەندىگىندە بولىپ تۇر. بەدەۋلىكتىڭ جيىلىگى ورتاشا العاندا 15 پايىزعا تەڭ جانە جاقىن ارادا بۇل كورسەتكىش تومەندەمەيدى. دياگنوستيكالاۋدىڭ زاماناۋي ادىستەرىنىڭ دامۋى بەدەۋلىكتىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىن جەتكىلىكتى دەڭگەيدە ءدال تابۋعا جانە ونى ەمدەۋدىڭ ادىستەرىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جاعدايلاردىڭ 40 پايىزىنا جۋىعىندا بەدەۋلىك ەرلەردىڭ رەپرودۋكتيۆتى جۇيەسىندەگى پاتولوگيامەن بايلانىستى. ال 30 پايىزى ارالاس بەدەۋلىك ەرلەر جانە ايەلدەر بەدەۋلىگى.سوڭعى ونداعان جىلدا الەمدە بەدەۋلىكتىڭ ءتۇرلى فورمالارىن ەمدەۋدە ۇلكەن تاجىريبە جينالدى. قازىرگى كەزدە بار تاسىلدەردىڭ كوبى قازاقستاندا ويداعىداي ەنگىزىلگەن. ەندوۆيدەوحيرۋرگيا، دياگنوستيكالاۋ مەن ەمدەۋدىڭ گورمونالدىق ادىستەرى زاماناۋي دەڭگەيدە دامىپ، قاۋىپسىزدىگى جانە تيىمدىلىگى جوعارى دارىلىك پرەپاراتتار تىركەلىپ جاتىر. اندرولوگيا، مەديتسينالىق گەنەتيكا، ەمبريولوگيا مەن مولەكۋليارلىق بيولوگيا قارقىندى دامىپ كەلەدى. بۇنىڭ ءبارى قوسالقى رەپرودۋكتيۆتى تەحنولوگيالاردى تاجىريبەگە بەلسەندى تۇردە ەنگىزۋگە جول اشتى.كونفەرەنتسيانى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن قازاقستان رەپرودۋكتيۆتىك مەديتسينا قاۋىمداستىعى ۇيىمداستىرىپ وتىر. |
تۇڭگان 36دىۋىزىيىسىنىڭ ئاخىرقى تەقدىرى ياڭ زېڭشىن، جىن شۇرېن ۋە شېڭ شىسەيئورخۇن مۇنبىرى ياڭ زېڭشىن، جىن شۇرېن ۋە شېڭ شىسەي تۇڭگان 36دىۋىزىيىسىنىڭ ئاخىرقى تەقدىرىبۇ بەتتىكى تېما:تۇڭگان 36دىۋىزىيىسىنىڭ ئاخىرقى تەقدىرى تېما ساقلىغۇچتا ساقلاش ئالدىنقى تېما كىيىنكى تېماتۇڭگان 36دىۋىزىيىسىنىڭ ئاخىرقى تەقدىرىياقۇپ بوۋاي تىلىدىنمۇھەممەد ئىمىن قۇربانىمېنىڭ تېگىم يەكەنلىك بولۇپ، ئۆمرۈم يامۇلدا يايىلىق خىزمىتى بىلەن ئۆتكەن، مېنىڭ بىر قىزىم خوتەنگە ياتلىق قىلىنغاچقا خوتەنگە بىر نەچچە قېتىم بارغانمەن، شۇڭا خوتەن يوللىرى ماڭا تونۇش بولۇپ قالغان.9ئاي كۈنلىرىنىڭ بىرىدە يەكەن تۇڭگانلارنىڭ قولىغا ئۆتۈپ قالدى، ئۇلار يەكەندە ئازلا تۇرغان بولسىمۇ، لېكىن قەشقەر تەرەپتىكى تۇڭگانلارمۇ قېچىپ كېلىپ، ئۇلغىيىپ ھەممىسى يەكەننى تاشلاپ خوتەن تەرەپكە قاچتى.ئۇلار كېتىپ بىر كېچىدىلا رۇس ئەسكەرلىرى پەيدا بولۇپ قالدى. ئۇلار نۇرغۇن تانكا، ئاپتوموبىل، ماشىنىلارنى ئېلىپ كەلگەنىدى. ئۇلارغا يول باشلايدىغان ئادەم لازىم بولغاچقا، ناھىيىلىك ھۆكۈمەت مېنى تەيىنلەپتۇل. ئۇلارنىڭ كوماندىرى ماڭا پۇل بەردى. مەن بالاچاقىلىرىمنى ئورۇنلاشتۇرۇپ قويۇپ، ئۇلارغا يول باشلاپ ماڭدىم. ئۇلار مېنى تانكىغا چىقىرىۋالدى. مەن ئۆمرۈمدە كۆرۈپ باقمىغان نەرسىگە ئولتۇرۇپ، ئۇنىڭ ئاجايىپ كارامەتلىرىنى تاماشا قىلىپ ماڭدىم. بىز يەكەن دەرياسىغا يېتىپ كەلگىنىمىزدە تۇڭگانلار دەريا بويلاپ ئىستىھكام قۇرغانىكەن. ئۇلارنىڭ قارشى ئېلىشىغا ئۇچرىدۇق. ئىككى تەرەپ مىلتىق، پىلىموت، توپلىرىنى ھەرىكەتكە كەلتۈرۈپ بىربىرى بىلەن قاتتىق تۇتۇشتى. ھەر ئىككى تەرەپتىن ئېتىلغان ئوقنىڭ تۈتەكلىرى يورۇق كۈننى خىرەلەشتۈرگەنىدى. ئوق ئاۋازى ئالەمنى بىر ئالغانىدى. ئىككىلا تەرەپتىن نۇرغۇن ئادەم چىقىم بولغان بولسىمۇ، ھېچقايسىسى تىركىشىشتىن قول ئۈزمىدى. سوقۇش بىر نەچچە سائەت داۋام قىلدى، تۇڭگانلارمۇ بوش كەلمىدى.ئاتلىق ۋە پىيادە ئەسكەرلەر بىلەن مەسىلىنى ھەل قىلالمىغان رۇسلار تانكىلىرىنى ئىشقا سالدى، ئارقىدىنلا ھاۋادا ئايروپىلان پەيدا بولدى. رۇسلار تانكا ۋە ئايروپىلانلار بىلەن ھۇجۇمغا ئۆتۈپ تۇڭگانلارنى شىددەتلىك ئوققا تۇتتى. مۇنداق شىددەتلىك ھۇجۇمغا بەرداشلىق بېرەلمىگەن تۇڭگان قىسىملىرى چېكىنىشكە مەجبۇر بولدى. لېكىن بۇ چېكىنىش ناھايىتى پاجىئەلىك بولدى. كۆۋرۈكتىن ئۆتۈشكە ئۈلگىرەلمىگەن تۇڭگان ئەسكەرلىرى ئاتلىرىنى ياۋىداپ مىنىپ، ئۆزلىرىنى دەرياغا ئاتتى. ئاتلار دولقۇن يېرىپ سۇ ئۈزەتتى، ئات ئۈستىدىكىلەر بولسا قىرغاققا تېزراق يېتىۋېلىش ئۈچۈن ئاتلىرىنى ئالدىرىتاتتى. لېكىن دەريا لېۋىگە باستۇرۇپ كەلگەن تانكا قىرغاقتا تۇرۇپ ئوق ياغدۇرۇشقا باشلىدى. ھاۋادا بولسا ئايروپىلان پەس ئۇچۇپ يامغۇردەك ئوق ياغدۇراتتى.تاشلانغان بومبا دەريا سۈيىنى قىپقىزىل قانغا بويىغانىدى.قارشىلىق كۆرسىتىش ئىمكانىيىتىدىن مەھرۇم بولغان تۇڭگان ئەسكەرلىرى ئوچۇقچىلىقتا جان تالىشاتتى. ياغدۇرۇلغان ئوق يامغۇرى سەل بولۇپ، ئۇلارنى ئېقىتىشقا باشلىدى، قايسى بىرى ئاتتىن موللاق ئاتسا، قايسى بىرى ئېتىغا ئوق تېگىپ سۇغا غەرق بولاتتى. دەريا ئىچىدە قىيامەت قايىم بولغان ئىدىكى، دادا بالىغا، بالا دادىسىغا قاراشقا ئىمكان يوق ئىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە دەريا سۈيى ئۇلۇغ بولغاچقا، ئاتلارنى موللاق ئاتقۇزۇپ ئادەملەرنى سۇنىڭ ئاستىغا تارتىپ كېتەتتى. ئاساسىي كۈچىدىن ئايرىلىپ ئۇ قاتقا سالامەت ئۆتكەن ئازغىنە تۇڭگان قوشۇنى خوتەن تەرەپكە داۋاملىق چېكىنىشكە باشلىدى.رۇس قوشۇنى ئۇلارنى قوغلاپ قاغىلىق بىلەن گۇما ئوتتۇرىسىدىكى چولاقنىڭ سېيىدا ئۇلارغا يېتىشىۋالدى. 2قېتىملىق توقۇنۇش مۇشۇ سايدا يۈز بەردى. تۇڭگانلار ئۇلارغا قارشىلىق كۆرسەتتى، رۇس قوشۇنلىرىدىن خېلىلا چىقىم بولدى، ھاۋا ھۇجۇمى باشلانغاندىن كېيىن تۇڭگانلار چېكىنىشكە مەجبۇر بولدى.3قېتىملىق توقۇنۇش خوتەننىڭ پىيالما دېگەن يېرىدە بولدى. تۇڭگانلار ئۇ يەردىكى يەرلىك ئالالىنى ئالدىغا سېلىۋېلىپ، ئۇلارنى دالدا قىلىپ قارشىلىق كۆرسەتتى. بۇ ئۇرۇشتا نۇرغۇن بىگۇناھ ئادەم ھالاك بولغان بولسىمۇ، لېكىن كەسكىن ئېلىشىشلاردىن كېيىن تۇڭگانلار يەنە چېكىنىشكە باشلىدى.4قېيىملىق توقۇنۇش خوتەنگە يېقىن چۇدا دېگەن جايدا بولدى. بۇ يەرنىڭ ئەتراپى ئېگىز قۇم دۆۋىلىرى بىلەن ئورالغان ھاۋالىق پەس جاي ئىدى. تۇڭگانلار بۇ يەردە ياشايدىغان 1500دەك ئاھالىنى بۇ يەرگە سولاپ ئۆزلىرىمۇ بۇ جايغا ئورۇنلىشىۋالدى، باستۇرۇپ كەلگەنلەرنى ئوققا تۇتۇپ يېقىن كەلتۈرمىدى. ئايروپىلانلار يەرلىك ئاھالىلەرنى ئاياپ ھۇجۇم قىلالمىدى. نەتىجىدە بۇ ئۇرۇش بىر نەچچە كۈنگە سوزۇلۇپ كەتتى. ئۇنىڭ ئۈستىگە تۇڭگانلار لەخمە كولاپ چىقىپ كېچىلىرى رۇسلارنى جىق تالاپەتكە ئۇچراتتى، ھەتتا قوراللىرىنى بۇلاپ كەتتى. ئاھالىنى تۆپىلىككە چىقىرىپ قويۇپ، ئۇلارنىڭ دالدىسىغا ئۆتۈۋېلىپ رۇسلارنى ھۇجۇم قوزغاشقا ئامالسىز قىلىپ قويدى.بۇ ھالەت شۇ خىلدا 15كۈندەك داۋاملاشتى. ئامال بولمىغاندا، رۇسلار تانكىلىرىنى ئىشقا سېلىپ، قورغانچىغا باستۇرۇپ كىردى، تۇڭگانلار ئىلاجىسىز چېكىندى.قورغانچا رۇسلارنىڭ قولىغا ئۆتكەندە، كىشىلەر ئىنتايىن دەھشەتلىك بىر مەنزىرىنى كۆرگەنىدى: تۇڭگانلار يەرلىك خەلقتىن 20مىدەك ئادەمنى تۈۋرۈكلەرگە باغلاپ، تىرىك تۇرغۇزۇپ قارنىنى يېرىۋەتكەنىدى، ئۇچەيباغرى ساڭگىلاپ قالغانىدى. يۈزدەك ئادەم ئېتىپ تاشلانغانىدى. يەنە 30 دەك ئادەمنى باغلاپ قورسىقىغا قوزۇق تىقىپ تامغا مىخلاپ قويغاچقا، شۇ پېتى ئۆلۈپ قالغانىدى. بۇ كىشىلەر تۇڭگانلارغا قارشىلىق كۆرسەتكەن، بۇيرۇقنى ئىجرا قىلىشتىن باش تارتقان كىشىلەر بولۇپ، ئومۇمەن رۇسلاردىن پاناھ تىلىگەن دېگەن جىنايەت بىلەن مۇشۇنداق قاباھەتلىك ئۆلتۈرۈلگەنىدى.رۇس قوشۇنلىرى تۇڭگانلارغا ئارام بەرمەي قوغلىدى، ئۇلارغا خوتەندە يېتىشىۋالدى. تۇڭگانلار خوتەن يېڭى شەھىرىگە كىرىۋېلىپ، ئۇ يەردىكى ھەربىي گۈزەرنىڭ ئېگىز سېپىللىرىنىڭ دالدىسىدا تۇرۇپ مۇداپىئەگە كىرىشتى. بۇ يەردىمۇ نۇرغۇن خەلقنى سېپىل ئىچىگە سولىۋالغانىدى. لېكىن تانكا، ئايروپىلانلارنىڭ شىددەتلىك ھۇجۇمىغا ئۇچرىغان تۇڭگانلارنىڭ روھى چۈشۈپ، پۇقراچە كىيىنىپ ئارقا تەرەپتىن قېچىپ چىقتى،بىراق رۇسلار ئۇلارنى تۇتۇۋالدى. ئۇزۇن ئۆتمەي سېپىل ئىچىدىكىلەرمۇ تەسلىم بولۇشقا مەجبۇر بولدى. ئۇلار قورال تاپشۇرغاندىن كېيىن، ئۇيغۇرلار بىلەن تۇڭگانلار، ئوفىتسېرلار بىلەن جەڭچىلەر ئايرىۋېلىندى، جىنايىتى ئېغىر ئوفىتسېرلار سىم بىلەن باغلىنىپ، توك سايمىنى ئارقىلىق ئۆلتۈرۈلدى. قويۇپ بېرىشكە تېگىشلىكلىرى يول راسخوتى بېرىلىپ يۇرتىغا قايتۇرۇلدى.شۇنىڭ بىلەن جەنۇبىي شىنجاڭدا بىر مەزگىل دەۋران سۈرگەن تۇڭگان 36دىۋىزىيىسى خوتەننىڭ دەشتچۆللۈكلىرىدە رۇس ئارمىيىسىنىڭ تانكا، ئايروپىلان، بىرونىۋىكلىرىنىڭ زەربىسىدە ۋەيران بولدى.خوتەن يولىدىكى قۇم ئۈستىدە ئىككى خىل بەلگە كۆزگە چېلىقىدۇ. بىر خىلى تىك قاداپ قويۇلغان بادرا بولۇپ، بۇلار تۇڭگان قوشۇنىدىن ئۇرۇشتا ئۆلگەنلەرنىڭ بەلگىلىرىدۇر.يەنە بىر خىلى قادالغان موما ياغاچقا ئېسىپ قويۇلغان قوشقار مۈڭگۈزى ۋە چىگىپ قويۇلغان خوراز پەيلىرى بولۇپ، ئۇلار ئۇرۇشتا ئۆلگەن ياكى نىگۇناھ ئۆلتۈرۈلگەن يەرلىك خەلقنىڭ قەبرە بەلگىسىدۇر.بۇ جايدىن ئۆتكەن كەچكەنلەر بۇ ئىككى خىل بەلگىنى كۆرگەندە دۇئا قىلىپ ئۆتىدۇ.مانا مۇشۇ ئىككى خىل بەلگە ئاستىدا ياتقانلار دىنداش ۋە ۋەتەنداش بولسىمۇ، لېكىن ئىتتىپاقسىزلىق تۈپەيلى ئۆز ئارا ئۇرۇشۇپ ئاقىۋەتتە ھەر ئىككى تەرەپ قىرغىنچىلىققا ئۇچرىغانىدى.ياقۇپ بوۋاي سۆزلەپ بەرگەن بۇ ۋەقە ئەسلىدە 1937يىلى 9ئايدا يۈز بەرگەن ۋەقە بولۇپ، 36دىۋىزىيىنىڭ پەيزىۋاتتا تۇرۇشلۇق تۇڭگان ماشىڭكۈي بىراگادىسى ماخۇسەندىن يۈز ئۆرۈپ، شېڭ شىسەي تەرەپكە ئۆتۈپ كەتكەچكە، ماخۇسەن 9ئاينىڭ 1كۈنى قەشقەرگە ھۇجۇم قىلىپ كەلگەن. ماخۇسەن ئۇرۇشتا يېڭىلىپ قەشقەرنى تاشلاپ خوتەنگە قاچقان. ئۇنىڭ قوشۇنى تۆت خىل قوشۇننىڭ زەربىسى ئاستىدا قالغان. بىرىنچىسى، مارالبېشىدىن بېسىپ كەلگەن رۇس ئارمىيىسى، ئىككىنچىسى، قەشقەردىن قوغلاپ كەلگەن 38 ۋە40پولكلاردىكى خەنزۇ ئەسكەرلەر، ئۈچىنچىسى، 31پولك تەركىبىدىكى ئەخمەت ليەنجاڭ باشچىلىقىدىكى بىر روتا ئۇيغۇر ئەسكەرلىرى، تۆتىنچىسى، ماشىڭكۈينىڭ بىر بىراگادا تۇڭگان ئەسكەرلىرى. ماخۇسەننىڭ 36دىۋىزىيىسى مانا مۇشۇ تۆت خىل قوشۇن بىلەن يېڭىساردا تۇتۇشقاندىن كېيىن، يېڭىلىپ يەركەنگە چېكىنگەن. ماخۇسەننىڭ قوشۇنى خوتەن چۆللىرىدە يوقىتىلغاندىن كېيىن، ماشىڭكۈي قىسىملىرىمۇ يىغىشتۇرۇپ تاشلاندى.بۇ ۋەقەنى 1940يىلى يەكەنلىك ياقۇپ ئاتلىق بىر بوۋاي خوتەندىن مەپە بىلەن قايتىپ كېلىۋېتىپ، سەپەردىشى ــــ دوختۇر مامۇت ئەمەتكە سۆزلەپ بەرگەنىكەن. مەن بۇنى 1970يىلى 12ئىيۇن كۈنى مامۇت خان ئاغزىدىن خاتىرىلەپ ئالدىم.نەشرگە تەييارلىغۇچى: ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىنشىنجاڭ تەزكىرىچىلىكى 2002يىل 4سان.چوققا باش يازما ۋاقتى : 20090525 20:32 نۇمۇرى: 4052شۆھرىتى: 339 نومۇرپۇلى: 1580 سومخوپ بوپتۇ! ئۆز دىنداشلىرىنى بۇنچە ۋەھشىي قىرغان يەنە بىر خەلق يوقتۇ دۇنيادا!...تارىخ چاقى ھامان ئاشۇنداق پەسكەشلەرنى بىر ياقتىن تاسقاپ چىقىدۇ...چوققا 1 قەۋەت ۋاقتى : 20090525 21:42 نۇمۇرى: 9120ئۇلارنى چىللاپ كەلگەنمۇ ئۆزىمىزكەنتۇق، بۇ تارىخنى ئېسىمىزدە تۇتايلىچوققا 2 قەۋەت ۋاقتى : 20090526 01:49 ئۇيغۇر خەلقى ئەزەلدىن كۆكسى قارنى كەڭ، ئاق كۆڭۈل خەلق، شۇڭا شۇ تۇڭگانلارنىڭ قەبرىسى يېنىدىن ئۆتكەندە يەنىلا دۇئا قىلىپ ئۆتىدۇ.چوققا 3 قەۋەت ۋاقتى : 20090526 08:22 0.113066 3, :0603 11:07, : 06003667 |
دۇنا ۋادىسىدىن ئالتاي تاغلىرىغىچە ئۇچۇپ يۈرۈدىغان ماجار قارچىغىسى ۋە بۇ ھەقتىكى زامانىۋى ئىلمىي سىناقلار ئۇيغۇر8 ئاينىڭ 6 ، 7 8 كۈنلىرى بۇداپېشتتا ئۆتكۈزۈلگەن قۇرۇلتاي ماجارلارنىڭ قەدىمقى ھۇن دەۋرىدىن بۇيان داۋاملاشتۇرۇپ كېلىۋاتقان ئەنئەنىۋى مەدەنىيەت پائالىيىتى دە كۆرسىتىلگەن ماھارەتلەر ھەققىدە تەييارلانغان پروگراممىلاردىن، دۇنا ۋادىسىدىن ئالتاي تاغلىرىغىچە ئۇچۇپ يۈرۈدىغان ماجار قارچىغىسى ۋە بۇ ھەقتىكى زامانىۋى ئىلمىي سىناقلارغا دائىر ئۇچۇرلارنى تونۇشتۇرىمىز.، 8 6 ، 7 8 .مەھمۇد قەشقەرى تۈركىي تىللار دىۋانىدا ، تۈركىي خەلقلەر قۇرغان دۆلەتلەرنى تونۇشتۇرغاندا ماجار دەپ ئاتىغان خەلقلەر، زامانىمىزدا ئۆزلىرىمۇ نامىنى ماگيار دەپ يېزىپ ماجار دەپ تەلەپپۇز قىلىدۇ، بۇ مىللەت 2010 يىل 8 ئاينىڭ 6 7 ۋە 8 كۈنلىرى بۇداپېشت شەھىرىنىڭ بۇگاش دېگەن سەھراسىدا قۇرۇلتاي ئۆتكۈزدى. ئۇلار قەدىمقى ھۇن دەۋرىدىن بۇيان داۋاملاشتۇرۇپ كېلىۋاتقان ئەنئەنىۋى مەدەنىيەت پائالىيىتىنى ئۆز تىلىدا قۇرۇلتاي دەپ ئاتايدىكەن.ماجارلار بۇ قۇرۇلتايدا، قەدىمقى مەدەنىيەت ئەنئەنىلىرىدىن قارچىغا ماھارىتى كۆرسەتتى.مەن قولىغا قارچىغا قوندۇرۇۋالغان كىشىنىڭ يېنىغا باردىم، مەن ئۇنىڭغا قۇش، لاچىن، شۇڭقار، قارچىغا دېگەن قۇش ناملىرىنى ئېيتتىم، ئۇ شۇڭقار، قارچىغا دېگەن ئىككى سۆزنى چۈشەندى ۋە قولىدىكىنى كۆرسىتىپ كاراچۇن دېدى. بۇ سۆز ئۇيغۇرچە قارچىغا دېگەن قۇش نامىغا يېقىن كېلەتتى.بۇ قارچىغىچى قولىدىكى قارچىغىنى قويۇۋەتتى. قارچىغا تەخمىنەن بىر كۋادرات كىلومېتىر دائىرىدىكى چىملىق مەيداننى بىر نەچچە قېتىم ئايلىنىپ، ھەر ئايلانغاندا بىر يۇقىرى ئۆرلەپ، ئاسماننىڭ قەھرىگە كۆتۈرۈلگەندىن كېيىن، قانات قېقىشنى توختىتىپ، يەر يۈزىنى كۆزىتىشكە باشلىدى. قۇشچى سومكىسىدىن بىر نېمىنى چىقىرىپ ئوتلاققا تاشلىغاندىن كېيىن، قارچىغا ئېگىزلىكتىن ئوقتەك ئېتىلىپ چۈشۈپ ئولجىنى قاماللاپ، قۇشچىغا كۆرسەتكەندىن كېيىن، يەنە ئۇچۇپ چىقىپ قۇشچىنىڭ قولىغا قوندى. قۇرۇلتاي ئەھلى قەدىمدىن قالغان ئۆرپ ئادىتى بۇيىچە ھاي ھۇيت دەپ چوقان سېلىپ بۇ قارچىغىنى تەبرىكلىدى.، 8 6 ، 7 8 .مەن ئىنگلىزچە بىلىدىغان بىر ماجار زىيالىيسىدىن قاراچۇن ئۇيغۇرچە قارچىغا ھەققىدە سوئال سورىدىم. ئۇنىڭ ماڭا سۆزلەپ بېرىشىچە، ماجارلار قارچىغىنى قۇشلار جەمەتى بۇيىچە ئەڭ تېز ئۇچىدىغان، ئەڭ ئېگىز ئۆرلىيەلەيدىغان، كۆزى ئەڭ ئۆتكۈز، ئەڭ سەزگۈر ، ئەڭ باتۇر قۇش دەپ قارايدىكەن. ماجار قارچىغىلىرىنىڭ باچكىلىرى ھەر يىلى ئەتىيازدا قانات قۇيرۇقى يېتىلىپ بولغان ھامان، ئۇلارنى ئاتا قارچىغىلار شەرققە قاراپ ئۇچۇرتۇپ كېتىدىكەن.بۇ ماجار زىيالىسىنىڭ ماڭا سۆزلەپ بېرىشىچە، زامانىمىزدا ماجار قارچىغىلىرى ھەققىدە ھەر خىل ئىلمىي سىناق ۋە تەتقىقاتلار ئېلىپ بېرىلغان. كۆپ يىللىق سىناق، تەتقىقات ۋە كۆزىتىشلەر ئارقىلىق، ماجار قارچىغىلىرى ھەر يىلى دۇنا ۋادىسىدىن ئالتاي تاغلىرى ئەتراپىغا ئۇچۇپ بېرىپ كېلىپ تۇرىدىغانلىقى، بوينىغا بەلگە تاقاپ قويۇلغان ماجار قارچىغىلىرى قازاقىستان يايلاقلىرىدا كىشىلەرگە كۆرۈنگەنلىكى ھەم ئۇلارنىڭ يەنە دۇنا ۋادىسىغا قايتىپ كەلگەنلىكى، ماجار قارچىغىلىرى يازدا ئالتاي تاغلىرىنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى رايونلارغا كېتىپ، كۈزدە دۇنا ۋادىسىغا قايتىپ كېلىدىغانلىقى، ماجار قارچىغىلىرى بۇ دائىرىنىڭ تېخىمۇ شەرق تەرىپىگە ياكى غەرب تەرىپىگە ئۆتمەيۋاتقانلىقى، پەقەت دۇنا دەرياسى ئەتراپىدىن ئالتاي تاغلىرى رايونلىرىغىچە بولغان بىپايان زېمىندىلا ئەركىن ئۇچۇپ يۈرىدىغانلىقى ئىسپاتلانغان.ۋېنگىرىيىدە ياشايدىغان 10 مىليوندىن ئارتۇق ماجار خەلقى دۇنا دەپ ئاتايدىغان بۇ دەريا بۇداپېشت شەھىرىنى كېسىپ ئۆتىدۇ. بۇ مەشۇر دەريانى تۈركلەر تۇنا، ئىنگلىزلار دۇنۇبە، گېرمانلار دوناۋ، رۇسلار دۇناي دەپ ئاتايدۇ. ئىنىسكىلوپىدىيىلەردە بايان قىلىنىشىچە، دۇنا ۋادىسىدا ياشايدىغان ماجارلارنىڭ قارچىغىغا چوقۇنىدىغان ئۆرپ ئادىتى بار. بۇ ئۆرپ ئادەت ماجارلارغا قەدىمقى ھۇنلاردىن قالغان. ھۇن دەۋرىدىن تارتىپ ھازىرغىچە بولغان ئۇزۇن تارىختا دۇنا ۋادىسىدا قۇرۇلغان دۆلەتلەرگە ھۆكۈمرانلىق قىلغان خانلار قارچىغا سىمۋوللۇق خانتاجى كىيگەن. ئاۋام خەلقنىڭ باش كىيىملىرى ياكى تۇرالغۇ بېزەكلىرىدىمۇ قارچىغا سىمىۋوللىرى ئومۇملاشقان.مەھمۇد قەشقەرى ئۆز زامانىسىدىلا تۈركىي خەلقنىڭ بىر قىسمى دەپ جەزىملەشتۈرگەن ماجارلار، زامانىمىزغا قەدەر ئۆزلىرىنىڭ قەدىمقى تۈرك ئەۋلادى ۋە ئۇنىڭدىن بۇرۇنقى ھۇنلارنىڭ ئەۋلادى ئىكەنلىكىنى ۋە شۇ زامانلاردا شەكىللەنگەن ئۆرپ ئادەتلىرىنى ئۇنتۇپ قالمىغان. خىتايچە خەن سۇلالىسىنىڭ ئوردا تارىخى بولغان خەننامە دە، بۇنىڭدىن 2 مىڭ يىللار بۇرۇنقى ھۇنلارنىڭ كىملىكى ھەققىدە ئېنىق بايانلار بار. شۇنداقلا، ھازىر خىتاي ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى دەپ ئاتايدىغان رايوننىڭ، ئەينى زاماندا ھۇنلارنىڭ ھۆكۈمرانلىقىدىكى شەھەر دۆلەتلىرى ئىكەنلىكىمۇ مۇئەييەن بايان قىلىنغان.ھازىر خىتاينىڭ گەنسۇ ئۆلكىسىدە ياشايدىغان، خىتايچە يۈگۈ دەپ ئاتىلىدىغان، ئانترىپولوگلار ۋە تىلشۇناسلار زامانىمىزدىكى ھايات قەدىمىي ئۇيغۇرلار دەپ تەسۋىرلەيدىغان، بارغانسېرى سانى ئازلاپ كېتىۋاتقان ئۇيغۇرلاردا ساقلىنىپ قالغان شۇڭقارغا چوقۇنىدىغان ئۆرپ ئادەت ، خۇددى ماجارلارنىڭ قارچىغىغا چوقۇنىدىغان ئۆرپ ئادىتىگە ئوخشاپ كېتىدۇ.بۇداپېشتتا ئۆتكۈزۈلگەن 2010 يىللىق قۇرۇلتايدا، ماجارلارنىڭ قارچىغىغا چوقۇنىدىغان ئۆرپ ئادەتلىرى تېخىمۇ كۆپ جەھەتتىن مەلۇم بولدى. ئۈستىگە قارچىغا بەلگىسى چۈشۈرۈلگەن قارا كىيىم ، بېشىغىمۇ قارچىغا بەلگىسى چۈشۈرۈلگەن قارا دوپپا كىيگەن كىشىلەر بۇ قۇرۇلتايدا تەرتىپ ساقلاپ ساقچىلىق قىلدى. قۇرۇلتاي باشلانغاندىلا، ئۈستىگە قارچىغا بەلگىسى چۈشۈرۈلگەن قارا كىيىم كىيگەن، بېشىغا قارچىغا بەلگىسى بار قارا دوپپا كىيگەن شۇ تەرتىپ ساقلىغۇچىلارنىڭ بىر نەچچىسى، قۇرۇلتاينىڭ ئاساسى سەھنىسىنىڭ بىر تەرىپىگە قاتار قىلىپ ئېسىلغان ھۇن قېرىنداشلىرىنىڭ دۆلەت بايراقلىرىنىڭ ئەڭ باشتىكى بىرى ئاي يۇلتۇز بەلگىلىك شەرقىي تۈركىستان بايرىقى ئاستىدا، خۇددى ھۈرمەت قاراۋۇللىرىدەك سەپ بولۇپ تۇردى.دۇنيا ھۇنلار قۇرۇلتىيى ۋىنگىرىيىدە ئۆتكۈزۈلدى |
تەتقىقاتچىلارنىڭ ئېلان قىلغان تەكشۈرۈش دوكلاتىدىن قارىغاندا، ھامىلدار ئاياللار مۇۋاپىق ھەرىكەت قىلىپ بەرسە، بالا تۇغۇلغاندا بەدەن ئېغىرلىقى بەك ئېغىر بولۇپ كەتمەيدىكەن، بۇ بالىلارنىڭ كېيىن سېمىزلىك كېسىلىگە گىرىپتار بولۇش نىسبىتىنى تۆۋەنلىتىدىكەن. تەتقىقاتچىلارنىڭ ئېيتىشىچە، ھامىلدار ئاياللار داۋاملىق مۇۋاپىق ھەرىكەت قىلىپ بەرسە، ھامىلىنىڭ يېتىلىشىنى مەلۇم دەرىجىدە ئوزۇقلۇق بىلەن تەمىنلەپ، ئوزۇقلۇقنىڭ ئارتىپ كېتىشىدىن ساقلىنىپ، بالىسوزۇلما خاراكتېرلىك سۇسىزلىنىش ئارسېخەيموجېڭنىڭ ئاساسلىق سەۋەبى. مېنىڭ قارىشىمچە ئارسېخەيموجېڭنىڭ نېگىزلىك سەۋەبى مېڭە ھۈجەيرىسىدىكى سۇ كەمچىللىك. بەزى رايونلاردىكى سۇ تەركىبىدە ئاليۇمىننىڭ مىقدارى بىر قەدەر تۆۋەن. ئاليۇمىننىڭ زەھەرلىك خۇسۇسىيىتى سۇسىزلىنىش كېسىلىنىڭ بىر قوشۇمچە سەۋەبى، بەزى تەرەققىي قىلغان دۆلەتلەردە كىشىلەر ئاليۇمىن سۇلفات بىلەن شەھەرنى تەمىنلەيدىغان سۇنى ساپلاشتۇرىدۇ. سۇسىزلىنىش كېسىلى ئۇزۇنغا سوزۇلۇپ ساقايمىسا مې. چاچنى يۇيۇپ بولۇپلا چاچ تاراش زىيانلىق. ئەڭ توغرا ئۇسۇل بولسا چاچ يۇيۇشتىن بۇرۇن چاچنى تاراپ ئاندىن يۇيۇش، شۇنداق بولغاندا چاچنىڭ ۋە باش تېرىسنىڭ كىرىنى پاكىز چىقارغىلى بولىدۇ. 2. چاچقا ئالدى بىلەن چاچ سوپۇنى سۈركەپ ئاندىن يۇيۇش زىيانلىق. ئاۋال چاچنى ئىلىمان سۇدا بىر نەچچە مىنۇت ئۇۋۇلىغاندىن كېيىن ئاندىن چاچ سوپىنىنى سۈركەپ چاچنى يۇيسا ئۈنۈمى ياخشى بولىدۇ. 3. چاچ يۇيغان ۋاقىتتدا پاكىز يۇيۇش مەقسىتىدە تاتلاپ يۇيۇش زىيانلىق. تىرناق ئاستىدا نۇرغۇنئاستا خاراكتېرىلىك كېسەللىكلەرنى داۋالاشتا قورساقنى ئاچۇرۇپ دورا ئىستىمال قىلىڭنۇرغۇنلىغان ئاستا خاراكتېرلىك كېسەللىكلەر ، بولۇپمۇ يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرىنىڭ كۆپ قىسمى يېمەكلىكنىڭ ساغلام بولماسلىقى ، زىيادە كۆپ يېيىش ، ئىسسىقلىق مىقدارى زىيادە يۇقىرى ، ماسلاشتۇرۇشنىڭ ئىلمىي بولماسلىقى بىلەن مۇناسىۋەتلىك . بۇ كېسەللىكلەرنى دورا بىلەن داۋالاشتىن باشقا ، يېمەكلىك ئارقىلىقمۇ داۋالاش كېرەك . قورساقنى ئاچۇرۇپ داۋالاش ئۇسۇلىنى قوللانغاندا ، مەخسۇس ماددا ئالمىشىش ئۇنىۋېرسال كېسەللىكى ، يۈرەك ، قان تومۇر كېسەللىكى ۋە ھەتونۇش: يەپ تويماسلىق ئەرەبچىدە شەھۋىتى كەلبى دەپ ئاتىلىدۇ، بۇ خەلق ئارىسىدا ئىت ئىشتىھا دېگەنلىكتۇر. بۇنداق كېسەللىككە دۇچار بولغان ئادەم كۆپ تاماق يېسىمۇ تويمايدۇ، ھەتتا يەيدىغان نەرسىلەر ئالدىدا تۇرسىمۇ باشقىلار بىلەن تالىشىپ جىدەل قىلىدۇ. سەۋەبى: ھەرخىل سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئاشقازان مىزاجىنىڭ بۇزۇلۇشى، بەلغەم خىلىتىغا باشقا سوغۇقلۇق كەيپىياتنىڭ زىيادە تەسىر قىلىشى، ئاشقازانغا سەۋدا ۋە بەلغەم خىلىتىنىڭ كۆپ قۇيۇلۇشى ھەمدە ئۈچەيدە مەددە قۇئۆزىدە قانداق ۋىتامىننىڭ كەملىكىنى ئېنىقلاش ئۇسۇلى. بەدەن تېرىسى يىرىك ھەم قۇرغاق بولۇش، نەپەس يوللىرى ئاسان يۇقۇملىنىش، كۆز ئەتراپى قۇرغاقلىشىش ئالامىتى كۆرۈلسە، ۋىتامىن نىڭ كەملىكى. 2. ھەزىم قىلىش ناچارلىشىش، رەڭگىرويى ياخشى بولماسلىق، بەزىدە پۇت، قوللىرى ئۇيۇشۇپ ئاغرىش ئالامەتلىرى كۆرۈلسە، ۋىتامىن1 نىڭ كەملىكى 3. ئېغىز پۇراش، ئۇيقۇ قېچىش، باش ئاغرىش، نېرۋا ئاجىزلىق قاتارلىق ئەھۋاللارنىڭ كۆرۈلۈشى ۋىتامىن 2نىڭ كەملىكى 4. تېرە ئاقىرىش، چاچ شالاڭلىشىپ سارغىيىش، نېرۋىسى چېچىلىش، ئىشتىھاسى تۇئاق چاچنى خالىغانچە يۇلىۋېتىشكە بولمايدۇقېرىمايلا چاچقا ئاق چۈشسە ھەقىقەتەن كىشىنىڭ كۆڭلى يېرىم بولىدۇ. بەزىلەر بېشىدا ئاق چاچنى كۆرسىلا يۇلۇۋېتىدۇ، بەزىلەر بىرنى يۇلساڭ ئونى چىقىدۇ، دەپ قاراپ ئاق چاچنى يۇلۇۋەتمەيدۇ. مۇتەخەسسىسلەر چاچقا ئاق چۈشۈشنىڭ سەۋەبىگە قاراپ، دورا ئىشلەتسە ئۇنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدىغانلىقىنى، ئۇنى خالىغاچە يۇلۇۋېتىشنىڭ خاتالىقىنى كۆرسىتىپ مۇنداق دەيدۇ: چاچقا ئاق چۈشۈش ھەم تۇغما، ھەم ناتۇغما بولىدۇ، تۇغمىسى ئىرسىيەت جۈملىسىگە كىرىدۇ. ئىرسىيەتلىك چاچ ئاقىھەسەل تۇخۇم چېيىنىڭ قەۋزىيەتكە پايدىسى يوقئەل ئىچىدە:ھەسەلتۇخۇم چېيى قەۋزىيەتكە مەنپەئەت قىلىدۇ، ياشانغانلار ئۇنى ئىچىپ بەرسە پايدىسىنى كۆرىدۇ دەيدىغان رېتسېپ بار. بىراق داڭدار تېۋىپ ياڭ لى مۇنداق دېدى:ئەمەلىيەتتە قەۋزىيەتكە ھەسەل ئىشلەتسىلا بولىدۇ، كۈندە ئەتىگەندە ئىلمان قايناق سۇغا ئۈچ قۇشۇق ساپ ھەسەل قۇيۇپ ئىچسە مەنپەئەت قىلىدۇ. ياڭ لى يەنە مۇنداق دېدى:ھەسەل ھۆسن گۈزەللەشتۈرىدىغان، بەلغەم بوشىتىپ، قان تولۇقلاپ، كەيپىياتنى ياخشىلايدىغان دورا يەنە سۈت بېزى ئۆسمىسىگىمۇ مەنپەئەت قمەيلى قانداق ھاراق بولۇشىدىن قەتئىنەزەر كۆپ ئىچىلسە سەمرىتىۋىتىدۇپىۋا ئىچمەي ھاراق ئىچسىمۇ، يەنىلا ئوخشاش سېمىزلىكتىن ساقلانغىلى بولمايدۇ. بىز تۆۋەندە ھەرخىل ھاراقلارنىڭ ئىسسىقلىق ئېنىرگىيەسىنىڭ ئازكۆپلۈكىنى كۆرۈپ باقايلى: 200 گىرامنى ئۆلچەم قىلساق، بۇنىڭ ئىچىدە ئېنىرگىيەسى ئەڭ يۇقىرى بولغىنى پىۋا، ئۇنىڭدىن قالسا ئۈزۈم ھارىقى، ياپونىيە ھارىقى، ئاق ھاراق، ۋىسكى، بىراندى، ۋوتكا قاتارلىقلار بۇنىڭ ئىچىدە پىۋىنىڭ ئىسسقىلىق ئېنىرگىيەسى ئەڭ يۇقىرى بولغانلىقتىن، كىشىلەردە پىۋىنى ئىچمىسىلا، سېمىزلىكنىڭ ئالدىقۇرت يېگەن چىش كىشىلەرگە ھەرگىزمۇ ناتونۇش ئەمەس، دوختۇر ئۇنى چىرىگەن چىش دەپ ئاتايدۇ. ئۇنداقتا قۇرت يىگەن چىش نى راستىنلا قۇرت يىگەنمۇ؟ ئەمەلىيەتتە ئۇنداق ئەمەس، قۇرت ئەسلا مەۋجۇت ئەمەس. ئىلمىي تەتقىقاتلار ئۆزگىرىشچان زەنجىرسىمان شارچە باكتىرىيە، نۇر چاچقۇچى زەمبۇرۇغ قاتارلىقلار شۆلگەيدىكى قەنت ئاقسىلىدىن پايدىلىنىپ چىش يۈزىگە يېپىشىپ باكتېرىيە دېغىنى ھاسىل قىلىدۇ. باكتېرىيە دېغىدىكى زەنجىرسىمان شارچە باكتېرىيە ئاساسلىق چىرىتكۈچى باكتېر قان تىپىدىكىلەرئالاھىدىلىكى: بۇ قان تىپىدىكىلەرنىڭ چۈشىنىش ئىقتىدارى ئالاھىدە كۈچلۈك، مۇلايىم، يېقىملىق، قىزغىن كېلىشتۈرۈشكە ماھىر، ھېسداشلىققا ئۆزىنى تىزگىنلەپ تۇرۇشقا، باشقىلار ئۈچۈن قوربان بېرىش روھىغا باي. كەمچىلىكى: ئايال بولسا مىجەزى ئىتتىك ئۆزگىرىپ تۇرىدۇ. ئاسانلا ئاچچىقلىنىدۇ. چىچىلغاراق، ھەدېسىلا ئۇنىڭدىنبۇنىڭدىن ئاغرىنىپ يۈرىدۇ. سەل سۆرىلمىرەك كېلىدۇ. ئەر بولسا سوغۇققان، بىپەرۋا. تىپىك ئالاھىدىلىكى: ئايال بولسا زىيادە مۇكەممەللىكنى قوغلىشىدۇ قان تىپىدىكىلەرئالاھىدىلىكى: بىغەم، خۇشخۇي، تېتىك، نازۈك، ئۈمىدۋار، قاينامتاشقىنلىقنى خالايدۇ. كەمچىلىكى: ھەممىگە تەڭ ئېسىلىۋالىدۇ، ئاسانلا ئىرادە قىلغان ئىشىدىن يېنىپ قالىدۇ. قاپ يۈرەك، ئىرادىسىز، ھە دېسە نام قازىنىشنى قوغلىشىدۇ. كىچىككىنە ئىشلار سەۋەبىدىن ئىرادىسى بوشىشىپ قالىدۇ. ئىشھەرىكىتىنى سەل چەكتىن ئاشۇرۇۋېتىدۇ. تىپىك ئالاھىدىلىكى: ئۆزىنى ئۆزى مۇئەييەنلەشتۈرۈش ئىدىيىسى كۈچلۈك، ئۆزىگە بەك ئىشىنىدۇ. 40 مىنۇت پىيادە ماڭغانلار ياشىرىدۇئامېرىكىلىق مۇتەخەسسىسىلەر 55 ياشتىن 80 ياشقىچە بولغان 120 ئادەمنى تەجرىبىگە قاتناشتۇرغاندىن كېيىن مۇنداق يەكۈن چىقاردى: ھەر ھەپتىدە ئۈچ قېتىم 40 مىنۇت مېڭىپ بەرسە، ئادەمنىڭ ئەستە ساقلاش ئىقتىدارىغا مەسئۇل چوڭ مېڭە سەقەنقۇر رايونى چوڭېيىپ، چوڭ مېڭە ھۈجەيرىسىنىڭ كۆپۈشىگە تۈرتكە بولىدۇ. مۇتەخەسسىسلەر مۇنداق دېيىشتى: چوڭ مېڭە سەقەنقۇر رايونىنىڭ چوڭىيىشى ئادەمنىڭ ياشارغانلىققا باراۋەر، شۇنداقلا بۇ چوڭ مېڭە ساغلاملىقىنىڭ زور دەرىجىدە ياخشىلانغانليۈزىڭىزنى سوغۇق سۇدا يۇيۇشنى ئادەتلەندۈرۈڭيۈزنى سوغۇق سۇدا يۇيغاندا بەدەننى كۈچەيتىپ، كېسەلنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ. يۈزقوللارنى سوغۇق سۇ بىلەن يۇيغاندا، چوڭ مېڭە دەرھال قوزغىلىپ، پۈتۈن بەدەندىكى ھەر قايسى سېستىمىلارنىڭ ھەرىكىتىنى كۈچەيتىشكە قوماندانلىق قىلىپ، ئىسسىقلىق مىقدارىنى كۈچەيتىش بىلەن سىرتقى مۇھىتقا ماسلاشتۇرىدۇ. مۇنداق ۋاقىتتا ئىسسىق ئۆيدىن سوغۇققا چىققاندا، بەدەن ئوڭايلا سوغۇققا ماشلىشالايدىغان بولىدۇ. ئۇزۇن مۇددەت مۇشۇنداق داۋاملاشتۇرغاندا، بەدەننىڭ سوغۇققا چىد |
تالىبان ۋەكىللىرىنىڭ خىتاي زىيارىتى دىققەت قوزغىدى ئۇيغۇرتالىبان ۋەكىللىرىنىڭ خىتاي زىيارىتى دىققەت قوزغىدى توربېتىدىكى مۇناسىۋەتلىك ماقالىدىن سۈرەتكە ئېلىنغان.ب ب س تالىبانلارنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك بىر ۋەكىللەر ئۆمىكىنىڭ 1822ئىيۇل كۈنلىرى خىتاينىڭ تەكلىپى بىلەن بېيجىڭغا بېرىپ، ئافغانىستان ۋەزىيىتى بويىچە مۇھىم سۆھبەتتە بولغانلىقىنى ئىلگىرى سۈردى.بىر قانچە كۈندىن بۇيان ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا تالىبانلار ۋەكىلىنىڭ خىتايدا زىيارەتتە بولغانلىقىغا دائىر ئۇچۇرلار تارقىلىپ، ئۇيغۇر سىياسىي كۆزەتكۈچىلىرى ۋە زىيالىيلىرىنىڭ دىققىتىنى چەككەن ئىدى. ب ب س 30ئىيۇلدىكى خەۋىرىدە، دەرۋەقە تالىبان قوراللىق كۈچلىرىنىڭ سىياسىي رەھبىرى ئابباس ستاناكزاي باشچىلىقىدىكى بىر ۋەكىللەر ئۆمىكىنىڭ خىتاينىڭ تەكلىپى بىلەن بېيجىڭدا 5 كۈنلۈك زىيارەتتە بولغانلىقىنى ئاشكارىلىدى. تالىبانلارنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارلىرىمۇ بۇنىڭ راستلىقىنى تەستىقلىغان. بىراق خىتاي ھۆكۈمەت ئاخبارات ۋاسىتىلىرى بۇ ھەقتە ھازىرغا قەدەر ھېچقانداق ئۇچۇر تارقاتمىغان.ب ب س خەۋىرىدە تىلغا ئېلىنىشىچە، تالىبانلارنىڭ بىر ئەمەلدارى بۇ قېتىمقى خىتاي زىيارىتى ھەققىدە توختالغاندا تالىبانلار دۇنيادىكى ئوخشاش بولمىغان دۆلەتلەر بىلەن بولغان مۇناسىۋەتنى ياخشىلايدۇ، خىتاي بولسا بۇلارنىڭ ئىچىدىكى بىرى دېگەن. بۇ قېتىمقى تالىبان ۋەكىللىرى بىلەن خىتاي ئوتتۇرىسىدا كۆپ تەرەپلىمە سۆھبەت ئېلىپ بېرىلغان. تالىبانلار ۋەكىللىرى خىتاينىڭ ۋاسىتىچى بولۇپ، تالىبانلارنىڭ باشقا دۆلەتلەر بىلەن بولغان مۇناسىۋەتلىرىنى ياخشىلاشقا ياردەم قىلىشىنى، تالىبانلارنىڭ ئافغانىستاندا ھاكىمىيەتنى قولغا ئېلىش ۋە ئافغان خەلقلىرى ئۈستىدىن يۈرگۈزۈلۈۋاتقان زوراۋانلىقلارغا خاتىمە بېرىش كۈرىشىگە دۇنيانىڭ ياريۆلەكتە بولۇشىنى قولغا كەلتۈرۈش نى تەلەپ قىلغان. ۋەھالەنكى، تالىبانلار بولسا ئامېرىكا باشچىلىقىدىكى غەربنىڭ ئۇزۇن يىللاردىن بۇيانقى يوقىتىش نىشانىغا ئايلانغان ئىدى.ئەمما ئافغانىستان ھۆكۈمەت دائىرىلىرى تالىبان ۋەكىللىرىنىڭ خىتاينى زىيارەت قىلغانلىقىدىن نارازى بولغان. ئامېرىكا ئاۋازىنىڭ 1ئاۋغۇستتىكى خەۋىرىدە ئەسكەرتىلىشىچە، ئافغانىستان دائىرىلىرى خىتاينى ئافغانىستان خەلقىنى قىرغىن قىلغان بىر تەشكىلاتقا سەھنە ھازىرلاپ بەرگەن لىك بىلەن ئەيىبلىگەن.رويتېرس ئاگېنتلىقىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، تالىبان ۋە ئافغانىستان ۋەزىيىتى خىتاي جىددىي كۆڭۈل بۆلۈپ كېلىۋاتقان بىر ساھە. خىتاي ھۆكۈمىتى ئافغانىستان ۋەزىيىتىنىڭ يامانلىشىپ، ئۇنىڭ ئۇيغۇر دىيارىغا تەسىر كۆرسىتىشىدىن ئىزچىل ئەنسىرەپ كەلگەن. خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان شەرقىي تۈركىستان ئىسلام ھەرىكىتى تەشكىلاتىنى ئافغانىستاننى بازا قىلغان دېگەن قارىشىنى تەكىتلىگەن.ئۇيغۇر زىيالىيسى دولقۇن ئەيسا ئەپەندىنىڭ ئېيتىشىچە، خىتاي ھۆكۈمىتى تالىبانلارنى ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان مەخپىي قوللاپ كەلگەن بولسىمۇ، بۇ ھەقتىكى پاكىتلار ئاشكارا بولماي كەلگەن. دولقۇن ئەيسانىڭ ئىلگىرى سۈرۈشىچە، بۇ قېتىم خىتاينىڭ تالىبانلارنى بېيجىڭغا سۆھبەتكە چاقىرىشى ۋە قوللىشى، ئەمەلىيەتتە ئامېرىكا باشچىلىقىدىكى غەرب ئەللىرى قۇرۇپ چىققان ۋە ب د ت تەرىپىدىن ئېتىراپ قىلىنغان ھازىرقى ئافغانىستان ھۆكۈمىتىنى يوقىتىپ، خىتاينىڭ تەسىرىگە بېقىنىدىغان تالىبانلار ھاكىمىيىتىنى تىكلەشنى مەقسەت قىلىدىكەن.خەۋەرلەرگە ئاساسلانغاندا، نۆۋەتتە ئۇيغۇر دىيارى بىلەن بىۋاسىتە چېگرىلىنىدىغان ئافغانىستان دۆلىتى ئافغان ھۆكۈمىتى ۋە تالىباندىن ئىبارەت ئىككى كۈچنىڭ كونتروللۇقى ئاستىدا تۇرماقتا. 2014يىلى ئافغانىستاندىكى چەتئەل كۈچلىرى چېكىنىشكە باشلىغاندىن كېيىن، تالىبانلارنىڭ ھەرىكىتى كۈچىيىپ، ئافغانىستاننىڭ كۆپ قىسىم رايونلىرىنى بېسىۋالغان.ئۇيغۇر زىيالىيسى ئۈمىد ئاگاھى ئەپەندىنىڭ بايان قىلىشىچە، ئافغانىستان تۇپراقلىرى، بولۇپمۇ تالىبانلار قوشۇنى كونتروللۇقىدىكى رايونلار 11سېنتەبىر ۋەقەسىدىن ئىلگىرى بىر قىسىم ئۇيغۇرلارغا پاناھگاھ بولغان. گۇەنتاناموغا قامالغان ئۇيغۇرلارنى بۇنىڭ مىسالى دېيىش مۇمكىن ئىكەن.مەلۇم بولغىنىدەك، 2015يىلى ئىيۇلنىڭ بېشىدا، پاكىستاننىڭ ساھىبخانىلىقىدا ئافغانىستان ھۆكۈمىتى بىلەن تالىبانلار ۋەكىلىنىڭ 1قېتىملىق سۆھبىتى ئۆتكۈزۈلگەن. 2 تەرەپنىڭ 2قېتىملىق سۆھبىتى بولسا، خىتاينىڭ ساھىبخانىلىقىدا شۇ يىلى 7ئاينىڭ 30كۈنى ئۈرۈمچى ئۆتكۈزۈلگەن. ئەمما ھەر ئىككى قېتىملىق سۆھبەتنىڭ نەتىجىسى بولمىغان. بۇ يىل 18يانۋار يەنە خىتاي، ئامېرىكا، پاكىستان ۋە ئافغانىستاندىن ئىبارەت 4 دۆلەتنىڭ كابۇلدا ئۆتكۈزۈلگەن سۆھبىتىمۇ نەتىجىسىز ئاخىرلاشقان. سەۋەبى، تالىبانلار 4 تەرەپ سۆھبىتىگە ۋەكىل ئەۋەتىشنى رەت قىلغان. بۇ سۆھبەتلەرنىڭ مەقسىتى بولسا، ئافغانىستاننىڭ نۆۋەتتىكى ھۆكۈمىتى بىلەن تالىبان تەرەپنى كېلىشتۈرۈش ئۈچۈن مۇرەسسە قىلىشتىن ئىبارەت ئىدى.تۈركىيەدىكى ئىستراتېگىيە مۇتەخەسسىسى دوكتور ئەركىن ئەكرەم ئەپەندىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، تالىبانلارنىڭ خىتاينى زىيارەت قىلىش ئىشلىرى خېلى بۇرۇنلا باشلانغان. ئۇلار ئافغانىستان ھۆكۈمىتىنى ئاغدۇرۇپ، ئۆز ھاكىمىيىتىنى تىكلەش ئۈچۈن خىتايدىن ماددىي ۋە سىياسىي ياردەملەرنى قولغا كەلتۈرۈشنى مەقسەت قىلىدىكەن. ئەركىن ئەكرەم ئەپەندى يەنە، خىتاينىڭ تالىبانلارنى قوللاشتىكى مەقسىتىنىڭ ئافغانىستاننىڭ تەبىئىي بايلىقلىرىغا ئېرىشىش ۋە شەرقىي تۈركىستانچى كۈچلەر نىڭ ئافغانىستاندىكى پائالىيەتلىرىنى چەكلەشتىن ئىبارەت ئىكەنلىكىنى تەكىتلىدى.ب ب س نىڭ بىلدۈرۈشىچە، بۇ يىل 5ئايدا تالىبانلارنىڭ رەھبىرى مەنسۇر ئامېرىكا ئايروپىلانلىرىنىڭ بومباردىمانىدا قازا قىلغاندىن كېيىن، 4 تەرەپ سۆھبىتى توختاپ قالغان. بىراق، مەنسۇرنىڭ ئۆلۈمى تالىبان كۈچلىرىنىڭ ئەسكەرىي قۇۋۋىتىگە تەسىر كۆرسىتەلمىگەن. ھازىر تالىبانلارنىڭ ئافغانىستاندا ئەمەلىي كونترول قىلىپ تۇرغان تېررىتورىيىسى 2001يىلىدىن بۇيانقى ئەڭ چوڭ دائىرىگە يەتكەن. تالىبانلار قوشۇنى، مانا مۇشۇنداق بىر ۋەزىيەتتە خىتايغا ۋەكىللەر ئۆمىكى ئەۋەتىپ، ئۆزلىرىنىڭ ئىرادىسى ۋە تەلەپلىرىنى بىلدۈرگەن. |
ئۇيغۇرلار دىيارىدىكى مىليونلىغان ئۇيغۇرنىڭ لاگېرلارغا سولىنىشى ھەرقايسى ئاخبارات ۋاسىتىلىرىدە ۋە ھۆكۈمەتلەرنىڭ يىغىنلىرىدا كۆپلەپ تەكىتلەنگەندىن كېيىن خىتاي ھۆكۈمىتى بىر تۈركۈم ئېكسكۇرسىيە ئۆمىكى تەشكىللەپ، ئۇيغۇرلار دىيارىنىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى ئاتالمىش تەربىيەلەش مەركەزلىرى نى زىيارەت قىلدۇرغان ئىدى.ئۆتكەن ھەپتە ئالجىرىيە، ماراكەش، سىنگاپور، ۋېنگىرىيە، ئەرەب ئىتتىپاقىنىڭ خىتايدىكى ۋەكىلى قاتارلىقلاردىن تەشكىللەنگەن يەنە بىر تۈركۈم چەتئەل دىپلوماتلار ئۆمىكى ئۇيغۇرلار دىيارىدا زىيارەتتە بولغان.خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئاۋازى بولغان شىنخۇا ئاگېنتلىقىنىڭ 11مارتتىكى خەۋىرىدە ئېيتىلىشىچە، ۋەكىللەر ئۆمىكى ئالدى بىلەن ئۈرۈمچىدىكى بۈيۈك بازار نى زىيارەت قىلغان. شۇنداقلا زوراۋانلىق ۋە تېررورلۇق ۋەقەلىرى كۆرگەزمىسىنى كۆرگەن. ئۇلار قەشقەردىكى كەسپىي تەربىيەلەش مەركىزى دە كۇرسانتلارنىڭ قانۇن بىلىملىرى ئۆگىنىۋاتقانلىقىنى كۆرگەن. كۇرسانتلاردىن مىرادىل يۈسۈپ ئۆمەكتىكىلەرگە ئىلگىرى ئۆزىنىڭ دىنىي ئەسەبىيلىك بىلەن يۇقۇملانغانلىقىنى، جۈملىدىن خەلق پۇلى نى كاپىرنىڭ پۇلى، دەپ تەرك ئەتكەنلىكىنى، ھازىر بولسا بۇ خىل تەربىيەلەش ئارقىلىق بۇنىڭدىن خالاس بولغانلىقىنى سۆزلەپ بەرگەن.شىنخۇا ئاگېنتلىقى بۇ ھەقتىكى خەۋىرىدە مەزكۇر ئېكسكۇرسىيە ئۆمىكى ئەزالىرىنىڭ تەسىراتلىرى نى كۆپلەپ بايان قىلغان. جۈملىدىن ئۆمەكتىكىلەرنىڭ ھەرقايسى جايلاردىكى مەھەللە كومىتېتلىرىنىڭ ئالتە ياشتىن كىچىك بالىلارغا ھەر كۈنى بىر قاپتىن ھەقسىز سۈت تارقىتىدىغانلىقىنى كۆرۈپ سۈتنى بالىلارنىڭ قولىغا، مۇھەببەتنى بالىلارنىڭ قەلبىگە يەتكۈزىدىكەن دېگەنلىكىنى تەشۋىق قىلغان.ھالبۇكى ئانالىزچىلار مەزكۇر ئۆمەكتىكىلەرنىڭ ئاساسەن خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ سىزغان سىزىقىدىن چىقمايدىغان دۆلەتلەردىن كەلگەنلىكىنى تەكىتلەش بىلەن بىرگە، خىتاي خەۋەرلىرىدىكى ۋەكىللەرنىڭ سۆزلىرىنىڭ راستيالغانلىقى ھەققىدە زور گۇمانلار مەۋجۇتلۇقىنى تەكىتلىدى. شۇنداقلا خىتاي ئاخباراتىدا يېڭى زېلاندىيەنىڭ سابىق باش مىنىستىرى جېننىي شىپلېي ئاغزىدىن بېرىلگەن بايانلارنى كېيىنچە جېننىي خانىمنىڭ مەن ھېچقاچان ئۇنداق دېمىگەن دەپ ئىنكار قىلغانلىقىنى بۇنىڭغا مىسال قىلىپ كۆرسەتتى. |
قوستاناي وبلىسىندا تاريحيمادەني مۇرانى ساقتاۋ ورتالىعى اشىلۋى مۇمكىنرۋحانيات 10 جەلتوقسان، 2019قازاق دالاسىندا ەرەكشە قاستەرلەنەتىن تابيعي، مادەني مۇرا جانە ءدىني ساۋلەتتىڭ ايرىقشا ەسكەرتكىشتەرى، كەسەنەلەر، سونداياق، قازاقستان حالقىنىڭ جادىندا وشپەسىز ءىز قالدىرعان تاريحي جانە ساياسي وقيعالارمەن بايلانىستى ورىندار از ەمەس. سونىڭ ىشىندە توبىلتورعاي وڭىرىندە دە مۇنداي تاريحي ءھام مادەني مۇرا جەتكىلىكتى.ماسەلەن، بيىل قوستاناي وبلىسىنىڭ كيەلى جەرلەر تىزىمىنە قوسىمشا 9 نىسان ەنگىزىلىپتى.عانيبەت عالىمبەك ۇلىوبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى ەرلان قالماقوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، وڭىردە 29 كيەلى نىسان بار. اتاپ ايتقاندا، جالپىۇلتتىق ماڭىزى بار 10، وڭىرلىك ماڭىزى بار 19 نىسان تىركەلگەن. ولاردىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ بويىنشا جاسالعان جول كارتاسىنىڭ شەڭبەرىندە 175 ملن تەڭگە جۇمسالعان.امانگەلدى، جانگەلدين، دەنيسوۆ، قوستاناي، مەڭدىقارا، ناۋىرزىم اۋداندارىنىڭ اكىمدىكتەرى 20182020 جىلدارعا ارنالعان جول كارتاسىندا كوزدەلگەن ءىسشارالاردى تولىق كولەمدە ورىندادى. جانگەلدين اۋدانىندا جالپى سوماسى 3،65 ملن تەڭگەگە قازىباي اۋليە مازارىنا قۇرىلىس جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، زيارات ەتۋگە كەلگەندەر ءۇشىن ءۇي سالىندى. قوبىزشى تىلەپ اسپانتاي ۇلى جەرلەنگەن جەردە 12 ملن تەڭگەگە ماۆزولەي تۇرعىزىلدى. بەيىمبەت مايلين اۋدانىنداعى جاباعى يپان ۇلى باتىردىڭ جەرلەنگەن جەرىنە قورشاۋلار مەن قاقپا ورناتىلىپ، كىرمە جول سالىندى. جالپى، وبلىستىڭ بارلىق كيەلى نىسانى قاناعاتتانارلىق جاعدايدا. بارلىق وبەكتىلەردە كودى بار ءۇش تىلدەگى اقپاراتتىق تاقتايشالار ورناتىلعان دەيدى ەرلان قالماقوۆ.بيىل قوستاناي وبلىسىنىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ تىزىمىنە قوسىمشا 9 نىسان ەنگىزىلىپتى.تاياۋدا وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى وبلىس اكىمىنە 2020 جىلى تاريحيمادەني مۇرانى ساقتاۋ ورتالىعىن اشۋدى ۇسىنعان. ورتالىقتىڭ ماقساتى ءوڭىردىڭ تاريحيمادەني مۇراسىن دارىپتەۋ بولماق. مۇنداي ورتالىقتار ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە جۇمىس ىستەيدى.وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ مادەنيەت باسقارماسى باسشىسىنىڭ بۇل ۇسىنىسىن قولدادى. سونداياق اكىم ءوڭىردى تانىستىراتىن 1015 مينۋتتىق بەينەفيلم جاساۋدى تاپسىردى. |
اتىراۋلىق جاستار يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋعا اتسالىسادى جاڭعىرتۋ 3.031 قاڭتار 2017، 17:25اتىراۋلىق جاستار يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋعا اتسالىسادى31 قاڭتار 2017, 17:25 884 0پرەزيدەنت بيىلعى جولداۋىندا ەل دامۋىنىڭ جاڭا باعىتباعدارىن ۇسىندى.بۇل قازاقستان حالقىنىڭ ٴالاۋقاتى مەن ۇلتتىق ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنىڭ ٴۇشىنشى كەزەڭى. مەملەكەت باسشىسى كەزەكتى جولداۋىندا زامان تالاپتارىنا ساي، جاھاندىق دامۋ ۇدەرىستەرىن قامتي وتىرىپ، جاڭا بەلەستەردى باعىندىرۋدى كوزدەپ وتىر. ول جاڭا تەحنولوگيالاردى دامىتۋ ارقىلى يننوۆاسيالىق جوبالاردى وتاندىق ەكونوميكانىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىسقا ەنگىزۋ. ەل بولاشاعى جاستار، وسى ٴۇشىنشى كەزەڭدە اسا بەلسەندىلىك تانىتپاق نيەتتە. جولداۋدى دەن قويىپ تىڭداعان جاس بۋىن يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار كەلەشەكتە ەل ەكونوميكاسىنىڭ قاينار كوزىنە اينالاتىنىنا سەنىمدى.ەڭ نەگىزگى باعىتتىڭ ٴبىرى ول يننوۆاسيالىق باعىت. يننوۆاسيانى ٴبىز ٴبىلىم ارقىلى، ٴبىلىم مەن عىلىم ارقىلى تەحنولوگياعا ەنگىزىپ ونى ونەركاسىپكە ەنگىزۋگە وسى جاستاردىڭ ەڭبەكتەنەتىن بولادى. ەلباسىنىڭ وسى جولداۋىن جاستار بولىپ، بارلىعىمىز ٴبىراۋىزدان كۇش سالىپ، اتسالىسىپ وسى جوبانى ىسكە اسىرامىز. سەبەبى قازىرگى زامان تالابى ول يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالارعا بايلانىستى بولىپ تۇر، دەدى جاستار قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى داۋرەن سەيىتقاليەۆ.ٴبىز جاستار بولىپ قولدايمىز جانە الداعى ۋاقىتتا ەگەردە وسىنداي جاڭعىرتۋ كەزەڭىندە جاڭا، وتە قۋاتتى باعدارلاما ىسكە اسىرىلسا، ەلىمىز دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا كىرەدى دەگەن سەنىمىمىز جوعارى، دەدى جاستار قوعامدىق قورىنىڭ ٴتورايىمى بيبىگۇل شايحيەۆا. |
شى جىنپىڭ ئامېرىكا ئىئوۋا ئىشتاتىدىكى دوستى ساراھ راندىي خانىمغا جاۋاب خەت قايتۇردىخەلق تورىشى جىنپىڭ ئامېرىكا ئىئوۋا ئىشتاتىدىكى دوستى ساراھ راندىي خانىمغا جاۋاب خەت قايتۇردى2022.05.26 10:29 مەنبە: خەلق تورىيېقىندا دۆلەت رەئىسى شى جىنپىڭ ئامېرىكا ئىئوۋا ئىشتاتىدىكى دوستى ساراھ راندىي خانىمغا جاۋاب خەت قايتۇردى.شى جىنپىڭ مۇنداق كۆرسەتتى: مەن ئىككى قېتىم گۈزەل ئىئوۋا ئىشتاتىغا زىيارەتكە بېرىپ، ماسكاتىن شەھىرى بىلەن ئۈزۈلمەس رىشتە باغلىدىم. جۇڭگو ـ ئامېرىكا ئىككى دۆلەت خەلقلىرى ئۇلۇغ خەلق، خەلقلەرنىڭ دوستلۇقى بىر قىممەتلىك بايلىق، تېخىمۇ مۇھىمى ئىككى دۆلەت مۇناسىۋىتىنىڭ تەرەققىياتىنى مۇھىم ئاساس بىلەن تەمىنلەيدۇ. جۇڭگو خەلقى داۋاملىق ئامېرىكا خەلقى بىلەن بىرلىكتە دوستانە ئالماشتۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش ھەمكارلىقىنى ئالغا سىلجىتىپ، ئىككى دۆلەت خەلقلىرىنىڭ بەخت ـ سائادىتىنى ئورتاق ئىلگىرى سۈرۈشنى خالايدۇ. شى جىنپىڭ راندىي خانىم ۋە ئىئوۋا ئىشتاتىدىكى قەدىناس دوستلىرىنى دوستلۇق ئۇرۇقىنى داۋاملىق چېچىپ، جۇڭگو ـ ئامېرىكا ئىككى دۆلەت خەلقلىرىنىڭ دوستلۇقى ئۈچۈن يېڭى تۆھپە قوشۇشقا ئىلھاملاندۇردى.ساراھ راندىي خانىم 1985 ـ يىلى ئەينى چاغدا خېبېي ئۆلكىسى جېڭدىڭ ناھىيەلىك پارتىيە كومىتېتىنىڭ شۇجىلىقىنى ئۆتەۋاتقان شى جىنپىڭ ماسكاتىن شەھىرىدە زىيارەتتە بولغاندا كۈتۈۋالغانىدى. 2012 ـ يىلى ئەينى چاغدا دۆلەتنىڭ مۇئاۋىن رەئىسلىكىنى ئۆتەۋاتقان شى جىنپىڭ ئامېرىكىدا زىيارەتتە بولغان مەزگىلدە، يەنە بىر قېتىم راندىينىڭ ئۆيىگە بېرىپ ئامېرىكىدىكى قەدىناس دوستلىرى بىلەن كۆرۈشكەن. يېقىندا راندىي رەئىس شى جىنپىڭغا خەت يېزىپ، رەئىس شى جىنپىڭنىڭ قەدىناس دوستلىرىغا بولغان قىممەتلىك دوستلۇق مېھرىگە رەھمەت ئېيتتى، ئىككى دۆلەتنىڭ ئادىمىيەت ئالاقىسىنى داۋاملىق چوڭقۇرلاشتۇرۇپ، چۈشىنىش ۋە ئۆزئارا ئىشىنىشنى ئىلگىرى سۈرۈشىنى ئۈمىد قىلدى. راندىي خېتىگە قوشۇپ رەئىس شى جىنپىڭغا ئۆزى يازغان ئەسلىمە قەدىناس دوستلار: شى جىنپىڭ بىلەن ئىئوۋانىڭ ھېكايىسى دېگەن كىتابنى سوۋغا قىلدى. |
مۇئاۋىيە بىن يەزىد ئاللاھنىڭ كىتابى قۇرئان غا يۈزلەنسىزنىڭ ئورنىڭىز: باشبەت ئىماملار ۋە سۇلتانلار مۇئاۋىيە بىن يەزىديوللىغۇچى: يوللانغان ۋاقتى: 2015 يىل 26 ئىيۇن ئورنى: ئىماملار ۋە سۇلتانلار ئىنكاس : 0 كېيىن چوڭ دادامغا مۇئاۋىيە ئۆتتى. ھازىر ئەمدى ئۇ قەبىردە گۇناھلىرىنىڭ تۇتقۇنى ۋە گۇناھلىرىنىڭ ئەسىرىدۇر. دادامغا كەلسەك بىزگە ئەڭ ئېغىر كەلگەن ئىش، ئۇنىڭ ياتقان يېرىنىڭ نېمە دېگەن يامان جاي ئىكەنلىكىنى بىلىشىمىز ئىدى. ئۇ كەتكەن يەر نېمە دېگەن يامان جاي. چۈنكى ئۇ، ئاللاھ رەسۇلىنىڭ بالىلىرىنى قەتىل قىلدى. ھارامنى مۇباھ قىلدى ۋە كەبىنى چېقىۋەتتى.مەن ئۇلارنىڭ زۇلمىنى ئۈستۈمگە ئارتىۋالالمايمەن. سىلەرگە ئىشىڭلارنى تاپشۇرىمەن، ئۆزۈڭلار بىر تەرەپ قىلىڭلار. ئەگەر دۇنيا خەيىرلىك بولدىغان بولسا، بىز ئۇنىڭدىن ئۆزىمىزگە تېگىشلىكىنى ئالدۇق. ياق، ئەگەر بىز ئۈچۈن زىيانلىق بولسا، ئەبۇ سۇفياننىڭ نەسلىگە تەككەن ئۆلۈش يېتەرلىك.ھەزرىتى ھۈسەيىن شەھىد قىلىنغىنىغا 3 يىل بولغان ئىدى. ھىجرەتنىڭ 63 يىلىدا مەدىنە خەلقى فاسىق ۋە فاجىر دەپ ئېلان قىلغان ھاكىمىيەتكە قارشى قوزغالغانىدى. بۇنىڭ بىر ئىپادىسى سۈپىتىدە يەزىدنىڭ ۋالىسىنى ئاغدۇرۇپ تاشلاپ، ئابدۇللاھ بىن ھۇزافەنى ئۆزلىرىگە ۋالىي قىلىپ سايلىغانىدى.شۇنىڭ بىلەن يەزىد، مۇسلىم بىن ئۇقبەگە ئوخشاش زۇلۇم قىلىش بىلەن داڭ چىقارغان بىرسىنى 12000 كىشىلىك بىر قوشۇن بىلەن مەدىنىگە ئەۋەتتى ۋە مۇنداق بۇيرۇق قىلدى: شەھەر خەلقىگە ئۈچ كۈن مۆھلەت بەر. ئەگەر بۇ مۆھلەت ئىچىدە بەيئەت قىلمىسا، ئۇلار بىلەن ئۇرۇش قىلغىن. ئۇرۇشتا يېڭىۋالساڭ، ئۈچ كۈنگىچە ھەر قانداق ئىشنى قىلساڭ بولىدۇ. شەھەرنى بۇلاڭ تالاڭ قىلىشىڭغا رۇخسەت .ھاررە ۋەقەسى دېگەن ئىسىم بىلەن تارىخ بەتلىرىدە يەر ئالغان بۇ 3 كۈن ئىچىدە، ھەر تەرەپكە ئوت قويۇپ بېرىلدى، ئۆيلەر چېقىپ تاشلاندى، شەھەر ئاھالىسى تالان تاراج قىلىندى. پەيغەمبەر شەھرىنىڭ ئاقساقاللىرى ۋە بالىلىرىمۇ ئۆلتۈرۈلدى. ھەتتا بۇنىڭ بىلەن بولدى قىلماستىن، كۆپىنچىسى ساھابىلەرنىڭ قىزلىرى بولغان مۇسۇلمان ئاياللارغا باسقۇنچىلىق قىلىندى. بۇ ئەسنادا 1000 غا يېقىن ئايال بۇ باسقۇنچىلىق سەۋەبىدىن ھامىلە بولۇپ قالدى ئىبنى كەسىر، ئەلبىدايە، 224؛ تابارى، تارىخ، 483495 .تابىئىنلارنىڭ مەشھۇر ئالىملىرىدىن ھەسەن بەسرى ئۆزىدىن سورالغان بىر سوئالغا مۇنداق جاۋاپ بەرگەن ئىدى:شامدىن ئەمەۋىلەردىن رازى بولۇش دېگەن قانداق گەپ؟ ئاللاھ ئۇلارغا تېگىشلىك جازاسىنى بەرسۇن. رەسۇلۇللاھ ھارام قىلغاننى ھالال، ھالال ھارام قىلغانلار، ئۈچ كېچە كۈندۈز پەيغەمبەر شەھرىنى بۇلاڭ تالاڭ قىلىپ خەلقنى قەتلىئام قىلغانلار، پاك ئاياللارنىڭ نۇمۇسىغا تەگكەنلەر، بەيتۇللاھنى مەنچاناق تاشلىرى بىلەن چېقىۋەتكەنلەر ئۇلار ئەمەسمىدى؟ ئاللاھنىڭ لەنىتى ئۇلارنىڭ ھەممىسىنىڭ ئۈستىگە ياغسۇن ۋە يامان ئاقىۋەتكە دۇچار بولسۇن ئىبنى كەسىر، ئەلبىدايە، 587,588 .مەدىنە شەھرىنىڭ ئۇلۇغلىقى رەسۇلۇللاھنىڭ سۆزى بىلەن قەيىت قىلىنغان. بۇخارى ۋە مۇسلىمدا بايان قىلىنغان بىر ھەدىستە مەدىنە خەلقىنى زۇلۇم بىلەن قورقۇتقانلار ئاللاھنى قورقۇتقاندەك بولىدۇ. ئاللاھنىڭ، پەرىشتىلىرىنىڭ ۋە پۈتۈن ئىنسانىيەتنىڭ لەنىتى ئۇلارغا بولسۇن دېيىلگەن ئىدى.ئاللاھ رەسۇلىنىڭ بۇ ئىپادىلىرىنىڭ مۇھاتابى بولغان بۇ قوشۇن، ئۆزىنى تۇتۇۋالالمىغان بولسا كېرەك، مەدىنىنى تالان تاراج قىلغاندىن كېيىن، مەككىگە قاراپ يولغا چىقتى. 115 يىل بۇرۇن ئەبرەھە پىللار بىلەن كېلىپ مەقسىدىگە يېتەلمەستىن قايتىپ كېتىشكە مەجبۇر بولغان ئىشىنى، ئۇنىڭدىن 115 يىل كېيىن سەلتەنەتنىڭ باشقا بىر قانىتى قىلىۋاتاتتى كەبىنى چېقىش مەنچاناقلىرى بىلەن كەبىنى تاش يامغۇرىغا تۇتقان يەزىدنىڭ قوشۇنى بىلەن يەمەن ۋالىيسى ئەبرەھەنىڭ ئوتتۇرىسىدا بىر پەرق بار ئىدى. ئالدىنقىسى مۇسۇلمانلارنىڭ سەلتەنەتچى زالىملىرى، كېينكىسى كاپىرلارنىڭ سەلتەنەتچى زالىملىرى ئىدى. ئەمما ئۇلارنىڭ سەلتەنەتلىرى ۋە زۇلۇملىرى ئوخشاش نوقتىدا ئۇچراشقانىدى. ھەسەن بەسرى، يۇقىرىدىكى سۆزلىرىدە بۇ ۋەقەلەرنى ئىما قىلغان ئىدى.يەزىدنىڭ ھىجرى 64 يىلىدا ئۆلىشى بىلەن ئۇنىڭ ئورنىغا ۋارىس بولغان ۋە تارىخچىلار ئانچە بەك تىلىغا ئېلىپ كەتمەيدىغان بىر زات بار ئىدى، يەنى . مۇئاۋىيە دەپ ئاتالغان مۇئاۋىيە بىن يەزىد.ھاكىمىيەت بېشىدا ئاران 3 ئاي تۇرغان بۇ زات، پوزىتسىيىسى ۋە مۇئامىلىسى بىلەن ئۆزىدىن بۇرۇنقىلارغا ئوخشىمايىتتى. دادىسى يەزىدنىڭ ئۆلۈمىدىن كېيىن، سىستېمىنىڭ تەقەززاسى بويىنچە خەلىپىلىك ماقامىغا ئولتۇرغان ۋاقتىدا، مەسچىتكە توپلانغان خەلققە مۇنداق دېگەن ئىدى: ئەي ئىنسانلار! چوڭ دادام مۇئاۋىيە، بۇ ئىشنىڭ ئەھلى ۋە پەيغەمبەر س ئە ۋ گە يېقىنلىقى سەۋەبىدىن، بۇ ئورۇنغا ئۆزىدىن تېخىمۇ لايىق بولغان ئەلى بىن ئەبى تالىپقا قارشى ئۇرۇش قىلدى ۋە سىلەر بىلىدىغان ئىشنى بەيئەت سىلەرگە تاڭدى. نىھايەت ئەجەل ئۇنى تاپتى. ئەمدى ئۇ قەبىردە گۇناھلىرىنىڭ تۇتقۇنى ۋە خاتالىرىنىڭ ئەسىرىدۇر. ئۇندىن كېيىن بۇ ئىشنى دادام تاپشۇرۇپ ئالدى. ھالبۇكى ئۇمۇ خىلاپەتنىڭ ئەھلى ئەمەس ئىدى. ھاۋايى ھەۋىسىگە ئاجىز كېلىپ قالدى، قانائەتسىزلىك ئۇنى ئالدىغا سېلىۋالدى ۋە ئەجەلمۇ ئۇنىڭ ياقىسىدىن ئالدى. ئەمدى ئۇمۇ قەبىردە گۇناھلىرىنىڭ تۇتقۇنى ۋە مەئىشەتلىرنىڭ ئەسىرى .مۇئاۋىيە يىغلىدى. كۆز ياشلىرى ياڭاقلىرىدىن ئېقىشقا باشلىدى ۋە سۆزىنى مۇنداق داۋام قىلدى: بىزگە ئەڭ ئېغىر كەلگەن ئىش، ئۇنىڭ ياتقان يېرىنىڭ نېمە دېگەن يامان جاي ئىكەنلىكىنى بىلىشىمىز ئىدى. ئۇ كەتكەن يەر نېمە دېگەن يامان جاي. چۈنكى ئۇ، رەسۇلۇللاھنىڭ نەۋرىسىنى قەتىل قىلدى. ھارامنى مۇباھ قىلدى ۋە كەبىنى چېقىپ تاشلدى. مەن ئۇلارنىڭ زۇلمىنى ئۈستۈمگە ئارتىۋالالمايمەن. سىلەرگە ئىشىڭلارنى تاپشۇرىمەن، ئۆزۈڭلار بىر تەرەپ قىلىڭلار. ئەگەر دۇنيا خەيىرلىك بولدىغان بولسا، بىز ئۇنىڭدىن ئۆزىمىزگە تېگىشلىكىنى ئالدۇق. ياق، ئەگەر بىز ئۈچۈن زىيانلىق بولسا، ئەبۇ سۇفياننىڭ نەسلىگە تەككەن ئۆلۈش يېتەرلىك. دىققەت قىلىڭلار! ھەسەن بىن مالىك نامازنى ئوقۇپ بەرسۇن ۋە خەلىپەڭلار ھەققىدە كېڭىشىڭلار. ئاللاھ سىلەرگە ياخشىلىق ئاتا قىلغاي 62. ھ. ئىبراھىم ھەسەن، تارىخۇل ئىسلام، 239 .بۇ ئېسىل مۇئامىلىنىڭ ئىگىسى بولغان مۇئاۋىيە بىن يەزىد، نەبەۋى سىياسەتنىڭ ئۇلى بولغان شۇرانى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئارقىلىق، بەلكىم قولىغا ئۆتكەن مۇھىم پۇرسەتنى ياخشىلىققا قوللىنىشىنى ئويلاشقان ئىدى. ناھايىتى ئاز مۇددەت خەلىپىلىك ماقامىدا تۇرغان بۇ دۇرۇست زات، سىرلىق بىر شەكىلدە ئۆلۈپ كەتكەن.نېمىشكىن ھەمىشە مۇشۇنداق بولاتتى. راشىد خەلىپە ئۆمەر بىن ئابدۇلئەزىزنىڭ ئاقىۋىتىمۇ بۇنىڭغا ئوخشاپ كېتەتتى. بەلكىم بۇ ئەھۋاللار سەلتەنەت قۇرۇلمىسى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولسا كېرەك. كۆرۈنۈشتە سەلتەنەتنىڭ بېشىدا بىر كىشى باردەك كۆرۈنسىمۇ، بۇ ئىشنىڭ نېمىتىدىن پايدىلانغانلارنىڭ سانى ئاز ئەمەس. تارىخى بويىنچە بارلىق سەلتەنەتلەرنىڭ ئەڭ سادىق قوللىغۇچىلىرى بۇ ئوتلاقچى گۇرۇپپا بولۇپ كەلدى. ھەتتا سەلتەنەتنىڭ بېشىدا بولغان نەپەر بۇ ئىشتىن ۋاز كېچىشنى ئويلاشسا، ھاكىم كۈچ بولۇش نېمىتىنىڭ كويىدا يۈرگەن بۇ گۇرۇھ ھەرگىزمۇ ۋاز كەچمەيتتى. سەلتەنەت بېشىدىكى زات چىڭ تۇرۇۋالسا، ئۇلار ھەرخىل ئۇسۇللار بىلەن ئۇنى يا ئالماشتۇراتتى ياكى كۆزدىن يوقۇتاتتى. بۇ ئەڭ ئاخىرقى چارە ئىدى.سەلتەنەتنىڭ بۇ ئاساسلىق خۇسۇسىيىتى، ئىسمى پادىشالىق، ئەمىرلىك، سۇلتانلىق، خەلىپىلىككە ئوخشاش قەدىمكى دەۋرلەردە ئۆزگەرمىگەندەك، ئىسمى جۇمھۇرىيەت، سوتسىيالىست، دېموكراتىك بولغان زامانىۋى سەلتەنەتلەردىمۇ ئۆزگەرمىگەن ئىدى.كېيىنكىلەر ھاكىمىيىتىنىڭ ئالدىغان ھۆكۈمەتلەرنى قونچاق قىلىپ تىكلىگەن بولۇپ، خەلقتىن بىر زەربە كەلسە زېيىنى ئۆزلىرى ئەمەس، ئۇ قونچاق ھاكىمىيەتكە كېلەتتى. ئاندىن قونچاق ساقلانىمىلار ساندۇقى ئىچىدىن باشقا بىرسىنى يەنە خەلقنىڭ ئۆزىگە تاللاتقۇزۇپ، خەلقنىڭ كۆزىنى بوياپ، كۆڭلىنى ئالاتتى. ئەگەر قونچاق ھاكىمىيەت، خەلقنىڭ بېسىمى بىلەن ھاكىمىيەتنىڭ پەردە ئارقىسىدىكىلەرنىڭ ئالىي مەنپەئەتىگە زىت بىر ئىشنى قىلسا، بۇ قېتىم زەربە ھۆكۈمەتنىڭ ئارقا تەرىپىدىن كېلەتتى ۋە پەردە ئارقىدىكى كۈچ ھۆكۈمەتنى ئاغدۇرۇپ تاشلايتتى.يەنى، مىڭ يىلدىن بېرى سەلتەنەتتە ئادەتلەر ئەمەس، ۋاستىلار ئۆزگەرگەن ئىدى. |
دەنساۋلىققا كوڭىل ءبولۋ حالىق مۇحتاجىن اقتاۋونىڭ قويىلىپ، جۇمىسقا قوسىلعان شاعىن سالتاناتىنا وبلىس اكىمى قۇمار اقساقالوۆ تا قاتىستى. ءوزىنىڭ ينستاگرامداعى پاراقشاسىنا ول: ەندى دارىگەرلەر وسى زامانعى جەتىلدىرىلگەن مرتنى پايدالانىپ، ساپالى دياگنوستيكالار جاسايتىن بولدى. جىلدىڭ اياعىنا دەيىن ونكوكولوگيالىق ديسپانسەرگە دە وسىنداي اپپاراتتىڭ ءۇشىنشىسىن قوياتىن بولامىز. بۇلار كەزەككە تۇرۋ مەرزىمىن ازايتاتىن بولادى، دەپ جازدى.سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا مەدتەحنيكالار ساتىپ الۋعا 2018 جىلى 636 ملن، ال 2019 جىلى بۇل سوما 3 ەسە كوبەيىپ 2،8 ملرد تەڭگەگە جەتكەن ەدى. سونىڭ وزىندە مرتعا كەزەككە تۇرعان ادامداردى كورىپ، اكىم بۇل ماسەلەنى شۇعىل شەشۋگە كىرىسەتىنىن ايتقان. سول ءسوز جەردە قالماي بيىلعى جىلى، قازىردىڭ وزىندە 2،4 ملرد تەڭگەگە تەحنيكالار ساتىپ الىندى. مىنا ساپالى مەدتەحنيكا سونىڭ ءبىرى. جىلدىڭ اياعىنا دەيىن بيىل تاعى ەكى مرت، كت، انگيوگراف پەن مامموگراف، ۋلترادىبىستىق زەرتتەۋ جانە جوعارى ساپالى رەنتگەن اپپاراتتارى ساتىپ الىنباقشى.وبلىستا مەديتسينالىق كادرلار ماسەلەسى دە وڭ شەشىمىن تاۋىپ كەلەدى. ەگەر 2018 جىلى جاڭادان 56 دارىگەر قابىلدانعان بولسا، بىلتىر ولاردىڭ سانى ەكى ەسە ءوسىپ، 108 مامانعا جەتكەن. ال بيىلعى جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جاڭادان قابىلداناتىن دارىگەرلەر سانى 120 جاس مامانعا جەتەدى دەپ بولجانىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە بيىل دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ 32 نىسانى جوندەۋدەن وتكىزىلەدى. قالىنىڭ بەرەكە ىقشام اۋدانىندا كوپبەيىندى جاڭا اۋرۋحانانىڭ دا قۇرىلىسى باستالدى. |
كۆز ئەتراپى قارىداپ قالغاندا...20190225 16:26:04 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسىكۆز ئەتراپى قارىداپ قېلىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئامىللار ئاساسلىقى ئىككى خىل بولىدۇ، بۇنىڭ بىرى قان تومۇر تىپلىق كۆز ئەتراپى قارىداپ قېلىش بولۇپ، تۇرمۇشتا خىزمەت ۋە ئارام ئېلىش تەرتىپسىز بولغانلىقتىن؛ يەنە بىرى، پىگمېنت تىپلىق كۆز ئەتراپى قارىداپ قېلىش بولۇپ، ئۇزۇن مەزگىل ئاپتاپتا قاقلانغانلىقتىن بولىدۇ. يۇقىرىقى ئىككى خىل سەۋەبتىن سىرت، ئۇيقۇ يېتەرلىك بولمىسىمۇ كۆز ئەتراپى قارىداپ قېلىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.تۆۋەندىكى ئۇسۇل كۆز ئەتراپى قارىداپ قېلىشنى مەلۇم دەرىجىدە يېنىكلىتىدۇ.ياڭيۇ پارچىسى چاپلاش: قان تومۇر تىپلىق كۆز ئەتراپى قارىداپ قېلىش دېگىنىمىز، قان ئايلىنىش راۋان بولماسلىق كەلتۈرۈپ چىقارغان قان ئۇيۇپ قېلىشتۇر. كۆز ئەتراپىغا ياڭيۇ پارچىسى چاپلاش بۇ خىل تىپتىكى كۆز ئەتراپى قارىداپ قېلىشنى مەلۇم دەرىجىدە ياخشىلاش رولىنى ئۆتەيدۇ. چۈنكى، ياڭيۇ تەركىبىدىكى ماددىلار تېرە ئاستى توقۇلمىسىغا ۋە قان تومۇرلارغا سىڭىپ كىرىپ، قاننىڭ ئېقىش سۈرئىتىنى تېزلىتىش، قاننى جانلاندۇرۇپ، ئۇيۇپ قالغان قاننى تارقىتىش، ئىششىقنى ياندۇرۇپ ئاغرىقنى توختىتىش رولىغا ئىگە. |
بەس بەس مۇنازىرەسىز دېگەن ناخشىچى، دېھقان ئەمەس!مۇنبەر جاھاننامە بەس بەس مۇنازىرە سىز دېگەن ناخشىچى، دېھقان ئە ...كۆرۈش: 4877ئىنكاس: 69سىز دېگەن ناخشىچى، دېھقان ئەمەس!يوللىغان ۋاقتى 201439 14:26:28 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشسىز دېگەن بىر ناخشىچى، ھەرگىزمۇ دېھقان ئەمەس!مەن ئائىلەمدە ۋاقىتتا كۆپىنچە تېلېۋىزور كۆرۈمەن، ئارىلاپ چىقىۋاتقان رەڭگارەڭ ئېلانلارنىڭ بىر قىسىمىدىن شۇنداق بىزارلىق ھېس قىلىپ، ئامالسىز چىداشقا مەجبۇر بولىمەن.كۆپچىلىكمۇ بىلىدۇ بەلكىم، ئۇ ئېلانلاردا ئادەتتىكى چاچ سوپۇنىدىن تارتىپ دېھقانچىلىق مەھسۇلاتلىرىغىچە ھەممە نەرسە بار. بولۇپمۇ يېقىندىن بويان رايونىمىزدا خېلى نامى چىققان بىرقىسىم ناخشىچىلىرىمىز ئېلانلاردا پات پاتلا چىقىدىغان بولۇپ قالدى. ھەتتا ئوبراز ئەلچىسى سالاھىيىتى بىلەن مەھسۇلات ئېلانلىرىغا چىقىدىغان ئىشلار يېقىندىن بويان كۆپۈيۈپ قالدى. دېمەكچى بولغىنىم ھەم قاتتىق ھەيران قالىدىغىنىم: ئېلېكترون، كېيىم كېچەك ئېلانلىرىدىغۇ ئەشۇ داڭلىق ناخشىچىلىرىمىز چولپانلىرىمىزنى ئوبراز ئەلچىسى بولسا بۇمۇ مەيلىغۇ، ئەمما دېھقانچىلىق مەھسۇلاتلىرى مەسىلەن، خىمىيىۋى ئوغۇت ئېلانىغا چىقىۋالغان ئەشۇ ئارتېسلىرىمىز ئۆزىچە سىزگە تەۋىسىيە قىلىمەن، قالتىس ياخشى، بىردىنبىر تاللىشىڭىز دېگەندەك سۆزلەر بىلەن ئەشۇ مەھسۇلاتلارنى ماختاپ ئاغزى بېسىقمايدىكەن.دېھقان دېگەن بۇ دۇنيادىكى ئەڭ ئۇلۇغ ئىنسان، دېھقان بولماي نان، دېھقان بولماي جان، شەھەرلەردىكى ئىگىز بېنالار مەۋجۇت بولۇپ تۇرالمايدۇ. مانا بۇلارنى دېگەنمۇ ئەشۇ ئېلانغا چىققان ئارتېسلىرىمىز. بىر كۈنمۇ دېھقانچىلىق قىلىپ باقمىغان، پىشانىسىدىن تەر چىققۇدەك كەتمەنمۇ چېپىپ باقمىغان بىر ئارتېس ئەشۇ خىمىيىۋى ئوغۇتنىڭ قالتىسلىقىنى نەدىن بىلگۈدەك؟! زادى نېمىگە ئاساسەن شۇنداق قالتىس، سىزنىڭ بىردىنبىر تاللىشىڭىز دەيدۇ، شۇنداق دەيدىغانغا قانداق سالاھىيىتى توشىدۇ؟! ۋاقتى كەلگەندە ئەشۇ ئاتاقلىق ناخشىچىمىزنىڭ تېرىقچىلىق تەجرىبىسى ئەشۇ دېھقاننىڭ كىچىككىنە بالىسىچىلىكمۇ كەلمەس تايىنلىق! ئۆزىچە شۇ مەھسۇلاتلارغا تەپ تارتماي ئوبراز ئەلچىسى بولۇپ، كېرىلىپ يۈرۈيدىكەن. بولىدۇ، ئوبراز ئەلچىسى بولۇڭ، ئەشۇ مەھسۇلاتلارنى ماختاڭ، بىراق شۇنداق ئېلانغا چىقىشتىن بۇرۇن سىزمۇ بىرقانچە يىل ۋالىلداپ تۇرغان سەھنىنىڭ سىرتىدىكى يېزا قىشلاقلارغا بېرىپ، دېھقان تاغىلىرىمىز بىلەن بىرگە يەرلەرنى ئاغدۇرۇڭ، تۇپراق تەركىبىنى ئىلمىي ئانالىز قىلىڭ، ھەرخىل زىرائەتلەرنى تېرىش ئەمگىكىگە قاتنىشىڭ، تۈن نىسپىدە شېرىن ئۇيقۇڭىزدىن ۋاز كېچىپ، ئېتىزلارغا سۇ تۇتۇڭ، مۇشۇنداق ئىشلارنى راۋرۇس بېشىڭىزدىن ئۆتكۈزۈپ، ئاندىن ئەشۇ ئېلانغا چىقسىڭىز سىزگە، سىز ئېلانغا چىققان ئەشۇ خىمىيىۋى ئوغۇتقا دېھقانلىرىمىز ھەقىقى قايىل بولىدۇ، ئىشىنىدۇ. بولمىسا شۇ بازارغا بېرىپ، شۇ ئوغۇتنى كۆرۈپ، ماۋۇ پالانى ئارتىس ئېلانغا چىققان ئوغۇتكەن دەپ، ئالسا ئالىدۇ، بولمىسا كېتىپ قالىدۇ شۇ.داڭلىق ناخشىچىمىز زاھىر بۇرھاننى ھەممىمىز بىلىمىز، قايسى بىر چاغدا مەلۇم بىر مۇنبەردە بەلكىم مۇشۇ باغداشتىمىكىن بىرسىنىڭ زاھىر بۇرھان توغرىسىدىكى زىيارەت ماقالىسىنى ئوقۇغان ئىدىم. ئۇنىڭدا زاھىر بۇرغانغا بىر چاچ سوپۇنى زاۋۇتىدىن ئېلانغا چىقىپ بىرىش توغرىسىدا تەكلىپ كەلگەن 300 مىڭ يۈەن ھەق بېرىش بەدىلىگە، زاھىر بۇرغان ئۇلارغا مەن مەھسۇلاتىڭلارنى بىر يىل سىناق تەرىقىسىدە ئىشلىتىپ باقاي، يارىسا، ئۈنۈمى سىلەر دېگەندەك بولسا ئېلانغا چىقىپ بېرىمەن، بولمىسا چىقمايمەن دەپ ئىپادە بىلدۈرگەن، ھېلىقى ئېلانغا تەكلىپ قىلغۇچى بۇ تەلەپكە قوشۇلغان. نەتىجىدە ئەشۇ سوپۇننى بۇ مەشھۇر ئارتېسىمىز بىر يىل ئىشلىتىپ، ئۈنۈمىنىڭ ئەسلىدە ئېيتىلغاندەك بولمىغانلىقىنى كۆرگەندىن كېيىن ئېلانغا چىقىشنى رەت قىلغان. مەن مۇشۇلارنى ئوقۇپ، ئەسلىدىنلا قايىل بولغان بۇ ناخشىچىمىزغا ئىچ ئىچىمدىن شۇنداق قايىل بولۇپ كەتكەن ئىدىم ھەم بۇنى تا ھازىرغا قەدەر ئاغزى ئاغزىمغا تەگمەي تونۇش بىلىش، كۆرگەن بىلگەنلىرىمگە دەپ يۈرۈۋاتىمەن.دېمەك، مەيلى ئۇ قانداق مەھسۇلات بولسۇن، ئېلانغا چىققۇچى ۋىجدانى بىلەن چىقىشى كېرەك، بولۇپمۇ يوقۇردا مەن دېگەندەك دېھقاندىن ئىبارەت بۇ بىزگە نان بېرىۋاتقان ئۇلۇغ ئىنساننىڭ كۆزىگە توپا چاچىدىغان ئىشنى ھەرگىزمۇ قىلىشقا بولمايدۇ! شۇڭا سىز ئۆزىڭىزنىمۇ، ئۆزگىنىمۇ ئايىشىڭىز، ھۆرمەت قىلىشىڭىز كېرەك. قىسقىسى سىزنىڭ ئۆزىڭىز قىلچە چۈشەنمەيدىغان، بىلمەيدىغان، ۋىجدان تارازىڭىزغا سېلىپ كۆرمىگەن ئەشۇ مەھسۇلاتلارنى ئاساسسىز ماختايدىغان، ئىشلىتىشكە تەۋىسىيە قىلىدىغان سالاھىيىتىڭىز يوق! سىز ۋاقتى كەلسە بىر ناخشىچى، ھەرگىز دېھقان ئەمەس! يەنە مەن ئەشۇ ئېلاننى ئىشلەيدىغان مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار ھەم خادىملارنىڭمۇ يولى بىلەن ئىش قىلىشىنى ئۈمىد قىلىش بىلەن بىرگە ئەشۇ مەھسۇلاتلارنى ئىشلەپچىقىرىدىغان زاۋۇت كارخانىلارنىڭمۇ ئۆز مەھسۇلاتلىرىنى ھەقىقى ئىشلىتىپ باققان، چۈشىنىدىغان ئادەملەرنى تەكلىپ قىلىپ، ئېلان قىلىشىنى ئۈمىد قىلىمەن. يەنى، سىزنىڭ زاۋۇتىڭىز بىر خىمىيىۋى ئوغۇت زاۋۇتى بولسا، سىز ئىناۋەت قوغلىشىپ، ئۆمرىدە بىر قېتىم كەتمەننىمۇ تۇتۇپ باقمىغان ئارتېسلىرىمىزنى تەكلىپ قىلماي، يېزا قىشلاقلاردىكى كۆپ يىللىق دېھقانچىلىق تەجرىبىسى مول، يىلمۇ يىل دېھقانچىلىقتىن مول ھوسۇل ئېلىپ كەلگەن دېھقانلىرىمىزنى تەكلىپ قىلىپ، ئېلان ئىشلىگۈزۈڭ، ئەگەر راستىنلا مۇشۇنداق قىلالىسىڭىز، مەھسۇلاتىڭىزنى ئىشلىتىدىغانلار تەدىرىجى كۆپۈيىدۇ، ئىگىلىكىڭىز راۋاج تاپىدۇ.8888 توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: 26210يوللىغان ۋاقتى 201439 16:36:36 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشكۇڭلۇمدىكى گەپنى قىلىپسىز قېرندىشىميوللىغان ۋاقتى 201439 16:39:06 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشيوللىغان ۋاقتى 201439 16:41:02 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتىما ئىگىسىنىڭ دىگەنلىرى بەك توغرا . مەنمۇ ئويلىنىۋاتقان مەسىلە ئىدى . ئېلان شىركەتلىرىمۇ قىزىقكەن . داڭلىق ئارتىسلارغا نەچچە ئون ، نەچچە يۈز مىڭ يۈەننى بېرىپ ، بەك ئىسراپچىلىق قىلىدىكەن . شۇلارغا كەتكەن پۇللار نىمانداق ئىسراپچىلىق ھە ! ئېلان دىگەنگە ئادەتتىكى ئادەملەر چىقسىمۇ بۇلىۋىرىدۇ ، بەزى ئارتىسلىرىمىز خۇددى ئېلان ئۈچۈن تۇغۇلغاندەكلا ، پۇلغا تويماس بۇلۇپ كىتىۋاتىدۇ . بەزىلەر نەۋرىلىرىدەك بالىلارنى بالام دەپ ئېلانغا چىقىۋاتىدۇ . ھۇ ، تويماس ئارتىسلار !ئېلان شىركەتلىرىگە تەكلىپىم شۇكى ، ئېلان دىگەن قانچە ئاددى بولسا شۇنچە ياخشى . شۇڭلاشقا ئېلان دىگەننى كومپيۇتېر بىلەن مۇبالىغىلاشتۇرۇپ ئىشلىمەي ، تەبىئى ، يېزا قىشلاقلاردا ئىشلەش كېرەك . شۇندىلا ئېلاننىڭ سۈپىتى ياخشى بۇلىدۇ ، ھازىرقى ئۇيغۇر ئېلانلىرى خەنچىنى شۇ پىتىلا تەرجىمە قىلىپ ئىشلەۋاتىدۇ . ئۆرپ ئادىتىمىزگە دەل ماس كەلمەيۋاتىدۇ .يوللىغان ۋاقتى 201439 17:09:06 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشھازىر ئېلان دېگەننى مۇشۇ داڭلىق ئارتىسلار بىراقلا كۆتىرە ئالدىغۇ،ئوبدانراق قاراپ باقساق ھەر قانداق بىر ئېلاندا بىزنىڭ ئارتسلىرىمىز چولپانلىرىمىز يوق ئەمەس،ئۇلار ئەشۇ پۇلنى تاپمىسىمۇ مائاشى،ھەتتا بىر قېتىم سەھنىگە چىقسا ئەشۇ دېھقان بىر يىل كەتمەن چېپىپ تاپقان پۇلدىنمۇ ئارتۇقراق پۇل تاپالايدىغۇ،نىمانداق پۇلغا تويمايدىغاندۇ بۇ چولپانلار.. توردا يوقتىرىشچان ئەزا, جۇغلانما 1964, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 36 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 1964, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 36 جۇغلانما بار.تىزىم نۇمۇرى: 2962يوللىغان ۋاقتى 201439 17:18:34 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشيارايسىز،ياشاپ كېتىڭ،مەنمۇ ئۆپكە كۆرسىتىپ قۇيرۇق ساتىدىغان موشۇنداق ئېلانلاردىن بىزار بولۇپ،موشۇنداق ئېلانلارغا قارشى ئىنكاس يازاي دەپ تۇراتتىم، كۆڭلۈمدىكىنى يېزىپسىز،،،،،،نىمە قىلىدۇ دەيمەن؟ئۇيغۇر تۇرۇپ ئۇيغۇرنى ئالداپ؟بۇنداق كېتىۋەرسە كىم ئېلانغا ئىشىنىدۇ؟ تېخى ئاشۇ ئوبراز ۋەكىللىرىنىڭ ئوبرازى بەك چۈشۈپ كېتىۋاتىدۇ؟تېخى بىر ئېلاننى تېپىۋالسا بىر ئاي ئەمەس،بىر يىل سېسىتىپ ۋەتۋەرىكىنى چىقارمىغىچە بولدى قىلمىغان؟ ئۇلارنىڭ بىزنىڭ نەزىرىمىزدىكى داڭلىق ئوبرازى موشۇ ئېلانلارنىڭ دەردىدە شاپاق بولۇپ كېتىدىغان بولدىدە؟يوللىغان ۋاقتى 201439 17:32:13 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش. يوللىغان ۋاقتى 201439 17:18يارايسىز،ياشاپ كېتىڭ،مەنمۇ ئۆپكە كۆرسىتىپ قۇيرۇق سات ...سىزگە ئوخشاش قېرىنداشلىرىمنىڭ كۆڭلىدىكىنى قىلالىغانلىقىمدىن تولىمۇ خۇش بولدۇم. تېمامنى ياقتۇرغۇنىڭىزغا رەھمەت!بۇ تېمىنى يېزىشنى مەن خېلى بۇرۇنلا ئويلاۋاتقان بولساممۇ بىراق بۈگۈن ئاران نېسىپ بولغان ئىدى.مەن يېزىدا چوڭ بولغان، ئاپاممۇ دېھقان، مۇتلەق كۆپ قىسىم ئۇرۇق تۇغقان، قېرىنداشلىرىم دېھقانچىلىق بىلەن شوغۇللىنىدۇ. كىچىكىمدىن تارتىپلا دېھقانغا بولغان ھېسىداشلىقىم، مېھرىم باشقا ھەرقانداق ساھەدىن چوڭقۇر. تېمامدا مەن ئەشۇ ئېلانغا چىققان ئارتېسلارنىڭ ئىسىمىنى ئوچۇق يازمىدىم، كۆپچىلىكنىڭمۇ شۇنداق قىلىشىنى ئۈمىد قىلىمەن. چۈنكى، ناۋادا ئەشۇ ئارتېسلىرىمىزنىڭ ئىسىم شەرپىنى ئوچۇقلا ئاتىۋەتسەك، بۇ تېمىنى يېزىشتىكى ئاساسى مەقسەتكە زىت ئىش بولۇپ قالىدۇ. بىز گەرچە پالانى ئارتېس دېمىسەكمۇ ئەمما شۇنىڭغا ئىشەنچتىمەنكى، مەزكۇر ئەھۋالنى ئەشۇ ئارتېسلىرىمىز بىلسە چوقۇم ئۆز ھەرىكىتىدىن خىجالەت بولىدۇ ھەقىقى ۋىجدان ئىگىسى بولسىلا. شۇڭا ياخشىغا ئىشارەت، يامانغا جۇۋالتۇرۇز دېگەندەك ئىش قىلىپ، مۇشۇنداق ئورتاق پىكىرلەر ئارقىلىق جەمئىيەتتە بىر تەسىر پەيدا قىلىشقا تىرىشساق، شۇ ئارقىلىق ئالاقىدار ساھەدىكى يالغانچىلىق ساختىلىقنىڭ ئالدىنى ئالساق دېگەن ئۈمىدتىمەن.باغداش تورىنىڭ ئىناقلىقى ئارقىلىق جەمئىيەت ئىناقلىقىغا بىر كىشىلىك تۆھپە قوشۇپ، ئۆز ئارا ئىتتىپاق ئۆتەيلى، ئاساسسىز غەيۋەت شىكايەتتىن خالىي بولۇپ، شەخسنىڭ ئىززەت ئابرويىغا ھۆرمەت قىلايلى.يوللىغان ۋاقتى 201439 18:00:01 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشكۆڭلىمىزدىكى گەپنى قىپسىز قېرىندىشىم..... |
سەيىتقازى ماتاەۆ: كەك الۋ ويىمدا جوق1208 2 پىكىر 5 جەلتوقسان, 2017 ساعات 09:18ءبىر جىلدان استام ۋاقىت تۇرمەدە وتىرعان قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ توراعاسى سەيىتقازى ماتاەۆ 4 جەلتوقساندا شارتتى جازامەن بوستاندىققا شىقتى.الماتى وبلىسى زارەچنىي اۋىلىنداعى جالپى قونىستانۋ كولونياسى الدىندا ماتاەۆتىڭ تۋىستارى، ارىپتەستەرى، جاقتاستارى مەن باق وكىلدەرى جينالدى. ول جۋرناليستەرگە جۇمىسقا كىرىسپەس بۇرىن، ۋاقىت قاجەت ەكەندىگىن ايتتى.مەندە اسا قۋانىش جوق. سەبەبى، ۇلىم تۇرمەدە وتىرعاندا، ءوزىمدى بوستاندىققا شىقتىم دەپ ەسەپتەمەيمىن. ءبىز كىنامىزدى مويىنداعان جوقپىز. بارلىق ايىپتاردى تەرىسكە شىعاردىق. ءبىزدىڭ ۇلىمىز ەكەۋمىزدىڭ رۋحىمىز بار. سول رۋحتىڭ ارقاسىندا بەرىك بولدىق. كەك الۋدى ويلامايمىن، دەدى سەيىتقازى ماتاەۆ.قاپشاعاي قالاسىنىڭ سوتى 16 قاراشا كۇنى سەيىتقازى ماتاەۆتىڭ ءوزىن مەرزىمىنەن بۇرىن شارتتى جازامەن بوساتۋ تۋرالى ءوتىنىشىن قاراپ، ونى تۇرمەدەن بوساتۋعا شەشىم شىعارعان.2016 جىلى 3 قازاندا استانانىڭ ەسىل اۋداندىق سوتى ماتاەۆتى قارجى جىمقىردى جانە سالىقتان جالتاردى دەگەن ايىپتارمەن التى جىلعا، ال قازتاگ اگەنتتىگىنىڭ ديرەكتورى اسەت ماتاەۆ قارجى جىمقىردى دەگەن ايىپپەن بەس جىلعا سوتتاعان. ۇكىم بويىنشا ماتاەۆتار اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيا مينيسترلىگىنە 169 ميلليون تەڭگە، قازاقتەلەكوم كومپانياسىنا 140 ميلليون تەڭگە قايتارۋى ءتيىس بولعان. ماتاەۆتار وزدەرىنە تاعىلعان ايىپتى مويىندامايدى. جەرگىلىكتى جانە حالىقارالىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارى ماتاەۆتىڭ سوتتالۋىن ايىپتاعان بولاتىن.بيىل ءساۋىر ايىندا سەيىتقازى ماتاەۆتىڭ جازاسىن راقىمشىلىققا بايلانىستى ەكى جىل سەگىز ايعا قىسقارتقان. |
ابەكەم دەسەم، ارقالانىپ كەتەمىن ءا.تاجىباەۆتى ەسكە العانداجاڭالىقتار 2954 0 پىكىر 29 شىلدە, 2009 ساعات 08:40وتەر نەبىر بەلەڭدەر،ويىڭ دا ءبىر ءسات تەرەڭدەر.جانداردىڭ عاجاپ كەمەڭگەرارۋاعىن جوق دەمەڭدەر، دەگەندەي، مەن وسىدان بىرنەشە جىلدار بۇرىن ياعني سوناۋ العاشقى اتىراۋ كىتاپحاناسى جارىق كورە باستاعانىنان، ءوزىمىزدىڭ كونە سىر كىتاپحاناسىن ويلاعان بولاتىنمىن. جانە ونى ويلاپ قانا قوماي، سول كەزدەگى وبلىس اكىمى يكرام ادىربەكوۆ مىرزاعا ۇسىنىس جاساپ ەدىم. ول ءىنىمىز ۇسىنىستى ىسكە اسىرا المادى. كەيىن مۇحتار قۇلمۇحاممەد ىنىمىزگە دە سول ۇسىنىستى جازباشا تۇردە بەرگەنمىن. بۇل جىگىت قانشا ايتقانمەن ادەبيەت جاناشىرى عوي، بىردەن قولعا الدى. سول بويىنشا سىر بويىنىڭ ءبىراز اقىنجازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارى شىعىپ جارىق كورىپ قالدى. ارينە، بۇل ءالى ونىڭ ۇشتەن ەكىسى عانا. دەگەنمەن ونىڭ دا ءبىر ءجونى تابىلار. بۇل جەردە مەنىڭ نەگىزگى ايتپاعىم، ارۋاقتار جايلى. بىردە مەن سول سىرداريا كىتاپحاناسىنىڭ رەداكتسياسىنا وزدەرىنىڭ وتىنىشىمەن قالتاي اعامىزدىڭ بەس تومدىعىن تاپسىرعان بولاتىنمىن. سول جولى وسى ءابدىلدا اعامىزدىڭ بەس تومدىعى جايلى دا اڭگىمە بولعان. بىراق ول كىسىنىڭ كىتاپتارىن باسقا بىرەۋلەر دايىنداپ تاپسىرىپتى. سوعان دا ريزا بولدىم.بىراق نەگە ەكەنىن قايدام، ابەكەڭ سول كۇننەن باستاپ، تۇسىمە بىرنەشەرەت ەنۋمەن بولدى. سوسىن مەنەن قۇران دامەتىپ جۇرگەن شىعار دەپ، بىرنەشەكۇن بىلگەنىمدى باعىشتاپ ەم، سودان كەيىن بارىپ تۇسىمە ەنۋدى سەيىلتتى. ال ەندىجاقىندا سول كىسىنىڭ قۇرمەتىنە جازۋشىلار وداعى جيىن جاساعاننان كەيىن،تاعى دا تۇسىمە ەندى. بۇل جولى اعامىزدىڭ ۇستىندە ءبىر بوز كوستيۋمشالبارىبار، مۇحامەدجان قاراتاەۆ اعامىزبەن بىرگە ءجۇر. ول كىسىنىڭ كيىمى دەسونداي. ولاردىڭ قاستارىندا جۇرگەن مەنىڭ دە كيىمىم سونداي، تۋرا وڭىمدەي.ءتىپتى اربىردەن سوڭ اعايىندى ەكەۋمىز جامباستاپ جاتىپ الىپ اڭگىمەلەسىپجاتىرمىز. سودان كەيىن اعامىز مەنەن دە بىردەڭە دامەتىپ جۇرگەن شىعار دەپمىنەزدى اقىنمەن مۇڭداسۋ اتتى ماقالا جازدىم. ول تۇركىستانگازەتىنە شىعىپ ءبىر تىنىستاپ ەدىم. ەندى ويلاپويلاپ سول كىسىگە بايلانىستىەستەلىگىمدى دە باستاپ جىبەردىم. اعامىزدىڭ ارۋاعىنىڭ مەنىڭ تۇسىمە ەنىپجۇرگەنى ءجاي بولماسا كەرەك.سونىمەن سوناۋ 1958 جىلدارى بولاتىن. مەن ءبىر ءساتى ءتۇسىپ، ويدا جوقتا قازىرگى جازۋشى باسپاسىنا قىزمەتكە تۇردىم. ول كەزدە باسپا قازمەمكوركەمادەبباس بوپ اتالاتىن. ديرەكتورى اكادەميك مۇحامەدجان قاراتاەۆ ەدى. سول جىلى ماسكەۋدە وتەتىن دەكاداعا بايلانىستى كوپتەگەن كىتاپتار شىعاتىن بولىپ، باسپاحانالارمەن اراداعى وندىرىستىك ونىمدەردى ءارىبەرى قاتىناتاتىن قىزمەتشىلىككە مەنى العاندى. ول كەزدە ءۇش باسپاحانا بار ەدى، 1 باسپاحانا قازىرگى جاس الاشتىڭ ورنىندا بولاتىن، 2 باسپاحانا قازىرگى قوناەۆ كوشەسى مەن گوگولدىڭ بۇرىشىندا، باسشىسى ساتىمبەك تولەشەۆ دەگەن پارتيزان اعامىز ەدى. ءۇشىنشى باسپاحانا وسى قازىرگى پوليگرافكومبينات، باسشىسى كۇزەمباەۆ دەگەن اعامىز بولدى. مەنىڭ جۇمىسىم وسى ءۇش باسپاحانامەن ءوزىمىزدىڭ باسپانىڭ اراسىندا شاپقىلاپ ءجۇرۋ. بۇل جۇمىستىڭ قىزۋ جۇرگەندىگى سونداي، باستىعىمىز كىشى مۇحاڭنىڭ ەل قاراتاەۆ اعامىزدى سولاي اتايتىن پوبەدا ماشيناسىن اعامىزدان گورى مەن كوبىرەك مىنگەن سياقتىمىن. سونىمەن نە كەرەك، 1958 جىلعى كىتاپ شىعارۋ ۇستىندەگى قاربالاس تا ءبىتىپ، ماسكەۋدەگى دەكادا دا ويداعىداي ءوتىپ، ەسىمىزدى دە جيدىقاۋ، ايتەۋىر. ءبىر كۇنى مەنى مۇحامەدجان اعامىز شاقىرىپ الىپ، ويدا جوقتا قىزىق اڭگىمە ايتتى: سەيفوللا، سەنىڭ باسپاحانامەن اراداعى قىزمەتتى مۇلتىكسىز ورىنداعانىڭا ريزا بولدىم، راحمەت. ساعان ازداپ سىياقى جازعانمىن سونى بۋحگالتەريادان الىپ ال، دەگەن. مەن ول كىسىگە: راحمەت، دەپ كەتىپ بارا جاتىر ەدىم. كەنەت: سەنى وسى ولەڭ جازادى دەيدى عوي، دەگەنى. مەن ءسال كۇمىلجىپ ءۇنسىز قالدىم. شامالىدان كەيىن ماعان: وعان بولا قىسىلما. قايتا وسىندا جۇرگەن سوڭ ارالاسىپ جۇرگەنىڭ دۇرىس، دەي كەلىپ: سەن، وسى بالالارعا ارنالعان كىتاپشالار اۋدارساڭ قايتەدى؟ ءسويتىپ بىرتەبىرتە جاتتىعا بەرەسىڭ، بالكىم كەيىن ۇلكەن اۋدارماشى دا بولىپ كەتەرسىڭ، دەدى دە ءسال كىدىرىپ: سەن قازىر اناۋ بالالار بولىمىنە بارىپ، وتەباي اعاڭا جولىق دەپ، كەتۋگە رۇقسات ەتتى. مەن قۋانۋدىڭ ورنىنا ءوزىمدى ءبىر ءتۇرلى سەزىندىم. ىشىمنەن سوعان مەنىڭ ءالى ورىسشام جەتپەي، ماسقارا بولىپ جۇرمەسەم نەتتى دەيمىن. بىراق بىلايعى جۇرت قالاماقى الىپ جاتقاندا قىزىعاتىنىم دا بار ەدى. سونىمەن نە كەرەك، ويلانا كەلە وزىمشە المايتىن بوپ شەشتىم. ءسويتىپ جۇرگەندە ءبىر كۇنى وتەباي اعا تۇرمانجانوۆ: ءاي، سەيفوللا، بىزگە نەعىپ كەلمەيتىن بولىپ كەتتىڭ. ءجۇر قازىر. ماعان بەرگەن مۇحامەدجاننىڭ تاپسىرماسى بار. سونى الىپ كەت، دەپ بولمەسىنە قويارداقويماي الىپ كىردى دە، ماشقار گۋمەروۆ اعامىزعا: مىنا سەيفوللاعا انا ۆ.بيانكيدىڭ كىتاپشاسىن بەر. اۋدارىپكورسىن. باستىقتىڭ تاپسىرماسى. جاتتىعا بەرسىن دەگەن بولۋ كەرەك، دەدى. ولسوزگە ءوزىم ونشا ىڭعاي بەرمەي، كەجەگەم كەيىن تارتىپ تۇر ەدى، اناداي جەردەوتىرعان ءماريام اپاي: سەيفوللا سەن تارتىنشاقتاما، ال دا اۋدار، بولماسا ءوزىمىز دە كومەكتەسەرمىز، دەپ، زورلاعانداي بولدى. قاي قۇستىڭ تۇمسىعى جاقسى؟ دەگەن جالپى كولەمى ءۇش باسپا تاباقتاي كىتاپشا ەكەن. سونى قولىما ۇستاتا سالدى. قولىما تيگەن جۇمىستى نامىسقا تىرىسىپ، اۋدارىپ شىقتىم. رەداكتورىم ماشقار گۋمەروۆ اعامىز ەدى. ابدەن رەداكتسيالادىاۋ ول دا. سودان ول جاققا ۇيالىپ بارماي ءجۇر ەدىم. ءبىر كۇنى ءوزى شاقىرىپ الىپ: سەن نەعىپ ۇيالىپ ءجۇرسىڭ. ۇيالما. بۇل سەنىڭ ءبىرىنشى اۋدارماڭ. ءالىتاجىريبەڭ جوق. سەن تۇگىل بىزدەر بۇرىنعى اۋدارماشىلاردىڭ جۇمىسىن بۇداندا بەتەر شيمايلاپ جاتامىز، دەپ، ءبىر بەدەلدى اعامىزدىڭ اۋدارماسىنسونىمەن نە كەرەك اۋدارما شىقتى. اقشاسىن دا الدىق. تويلادىق تا. بىراق كوپ ۇزاماي ءبىزدىڭ باستىق مۇقاڭنىڭ ۇستىنەن جوعارعى جاققا دومالاق ارىز ءتۇسىپتى دەگەندى ەستىدىك. ارىزدا باسپا ديرەكتورى مۇحامەدجان قاراتاەۆ اۋدارمانى وڭدىسولدى ەلگە ءجونسىز تاراتىپ جاتىر. ءتىپتى جۇمىسقا جاقىندا عانا الىنعان جەرلەسى سەيفوللا دەگەن بالاعا دەيىن اۋدارما بەرىپ شۇلەن تاراتقانداي ءىس قىلۋدا، دەگەندەي مازمۇندا بولادى عوي. سونىمەن تىپتىنىش وتىرعان مۇقاڭدى كۇندە ورتالىق كوميتەتكە شاقىرادى دا جاتادى. كوپ ۇزاماي قازاقستان ورتالىق كوميتەتىنىڭ ۇگىتناسيحات حاتشىسى نۇرىمبەك ءجاندىلديننىڭ بايانداماسىنا ىلىگىپ، كاز.پراۆدا مەن سوتس. قازاقستان گازەتتەرىندە اتىمىز شىعىپ، اتالىپ ۇلگەردىك. ول ازداي كوپ ۇزاماي ورتالىقتاعى پراۆدا، ليتەراتۋرنايا گازەتا دا اتىمىز شىعا كەلدى. بۇل ءوزى شۋى وڭايلىقپەن باسىلمايتىن ءسوز بوپ كەتتى.ءبىر كۇنى ماعان مۇقاڭنىڭ الدىنداعى نينا دەگەن ايەل كەلىپ: سەنى، باستىق شاقىرىپ جاتىر، دەدى. باردىم. كابينەتىنە كىرسەم، ءبىر جاعىندا ءابدىلدا تاجىباەۆ اعام، توردە مۇقاڭنىڭ ءوزى. ولار قوسارلانا: كەل، كەل سەيفوللا، دەدى. سودان مەن ەكى اعاما دا قول بەرىپامانداستىم. كەنەتتەن جاقىننان ءبىرىنشى كورۋىم ابەكەڭ ماعان قاراپ: ءاي، سەيفوللا، بۇگىن مىنا مۇحامەدجان اعاڭ ەكەۋمىز ورتالىق كوميتەتكە بارىپ، انەۋكۇنگى اڭگىمەنى، ءبىرجولا توقتاتتىق. مەن ول بالا، ءجاي بالا ەمەس. تالانتتى بالا. جارايدى ءوندىرىس بولىمىندە ىستەگەن شىعار. ءوندىرىس بولىمىندە ىستەگەن بالادان بولاشاق مىقتى شىقپايدى دەپ كىم ايتتى. مىسالى مىنا مەن دە ءبىر كەزدە ءجاي حات تاسۋشى بولعانمىن. بولماسا اناۋ قالماقان ابدىقادىروۆ شە، ول دا ات ايداۋشى بولعان. نەمەنە سودان ءبىز وسال بولدىق پا دەپ، ءبىراز بۇلتارتپاس دالەلدى ايتتىماۋ، دەيمىن. ءوزى دە ساسىپ قالعانداي بولدى. ال مىنا مۇحامەدجان اعاڭ ءبىر جاعىنان سەنىڭ ولەڭ جازاتىنىڭدى، وعان قوسا كەشەگى دەكادا ونىمدەرىنە قاتتى كومەكتەسكەنىڭدى، ءبارىءبارىن جاقسىلاپ تۇرىپ ايتىپ بەردى. ەكەۋمىز ەكى جاقتاپ ايتقاندا ءوزى دە نە دەرىن بىلمەي قالدىاۋ دەيمىن سابازىڭ، دەپ كۇلىپ الدى دا، حاتشى بولسا دا باسىن شايقاپ: ول بالانىڭ دا جولى بولاتىن شىعار، سىزدەردەي ەكى اعاسى بىردەيجاقتاپاقتاپ وتىرعاندا بولاشاقتا وسال بولماس، دەپ سالەم ايتىپ جىبەردى.ەندى سەن ءبىزدىڭ ءسوزىمىزدى اقتايتىن بول، سونى ايتايىن دەپ ەك، دەپ كەڭكىلدەپكەپ كۇلگەنى. مەن دە جايدارىلانىپ كەتۋگە ىڭعايلانا بەرىپ ەم، كەنەت ابەكەڭ: تاعى ءبىر ءسوزىمىز بار، تۇرا تۇر. ءبىز وسىدان ءبىراز بۇرىن قىزىلورداوبلىسىنا بارىپ قايتقانبىز. سوندا ءبىزدىڭ تەرەڭوزەكتە دە بولدىق. سودان ءبىرجەردە وتىرعانىمىزدا، سەنىڭ اكەڭ كەلىپ، بىزبەن ءبىراز سويلەسىپ كەتتى. ەسكىشەدە، جاڭاشا دا وتە ءبىلىمدار ادام ەكەن. ايتقان اڭگىمەلەرى عاجاپ، مۇنداياڭگىمەنى كەلىستىرىپ ايتاتىن ادامدى سيرەك كورەمىز عوي قازىر. مال سويىپ،ۇيىنە شاقىرايىن دەپ ەدى، ۋاقىتىمىز وتە تىعىز بولدى. سوعان مىنامۇحامەدجان ەكەۋمىز ءالى كۇنگە دەيىن وكىنەمىز. ناعىز اڭگىمەسىن قونا جاتىپتىڭدايتىناق جان ەكەن. سول اكەڭە سالەم ايتارسىڭ، سول جاققا ەندى جول تۇسسەول كىسىنىڭ ۇيىنە مىندەتتى تۇردە سوعامىز. وتە جاقسى ادام ەكەن. سونداي جاقسىادامنىڭ جالعىز ۇرپاعى سەن دە جامان بولماسسىڭ. ەندى بارا بەر، اينالايىن، دەگەنى ءالى ەسىمنەن كەتپەيدى. سول ساتتە ەكى بىردەي اعام مەنىڭ بەرىكبوساعامداي اسەر تاستاپ ەدى. ونىڭ ۇستىنە سول جىلى ابەكەڭ ەلۋگە تولىپ،عاجايىپ جىرلار جازىپ جۇرگەن كەزى. ابەكەڭ ەلۋگە كەلگەن ەگدەلەردىڭءبىرىمىن دەپ سىر جىرلارى دەگەن توپتاما جازىپ، ەلدىڭ ىقىلاسىنا بولەنىپجۇرگەن. جانە اۋزىمىزدى اشساق:وسى مەنىڭ سىرىم نەتكەن باقىتتى!ءتىپتى بوسقا وتكىزبەپتى ۋاقىتتى.ابدىلداعا ارتا بەرىپ قارتتىقتى،ءوزى جاستىق قۇنداعىندا جاتىپتى.سىرىم مەنىڭ، سىرىم مەنىڭ سىرلاسىم.سەكىلدى ەدىڭ بالا كۇنگى قۇرداسىم.ويناۋشى ەدىم اعىسىڭمەن الىسىپ،الىپ قاشقان اپكەشىمنىڭ سىرعاسىن، دەگەن اقىننىڭ جىر جولدارى تۇسەدى. ءوزىمىز دە سول سىر وڭىرىنەن بولعاسىن با، ءىشىمىز جىلىپ بويىمىزدى ۇلكەن ماقتانىش بيلەپ كەتەتىن. اسىرەسە:سارىارقالىق بىلاي دەپ: جاۋىنى جوق، جەلى جوق،تۇرا الماس ەم ءبىر اي دەپ. ماساسى كوپ، شاڭى كوپ،سىردارياسى ىلاي دەپ.ءبىر جىلىنا بەرمەس ەم،مەن سىرىمنىڭ ءبىر ايىن.شاڭى مەنەن ىلايىن، دەگەن جىرىن وقىعاندا جانىمىز ەرەكشە مارقايىپ، ءتىپتى كەۋدەمىزدى اجەپتاۋىر كەردەڭدىك بيلەيتىن. اسىرەسە سىر بويىنىڭ قازاقتارى باس قوسقاندا. سول كەزدە باسپادا ورازبەك بودىقوۆ دەگەن ەكى تىلدە بىردەي جازاتىن جازۋشى اعامىز بولدى. سول كىسى ءبىزدىڭ سىر بويىنان ءبىر تالانت شىقسا نەمەسە ءبىر جەرلەسىمىز جاقسى شىعارما جازسا اجەپتاۋىر ماساتتانىپ ءجۇرۋشى ەدى، مارقۇم. كوزى تىرىسىڭدە ءىبىراي جاقاەۆ اتامىز جايلى، ءشامشى قالداياقوۆ جايلى دا كىتاپ جازعان بولاتىن. قوي قايتادان ابەكەڭە ورالايىق:قوسىپ سىرعا ساعىنىشىن اقىننىڭءجۇزىپ كەلە، ءجۇزىپ كەلە جاتىرمىن.جاستاي قالعان ادەتى عوي بالانىڭ:ىلاي سۋدان جۇتىپجۇتىپ الامىن.بولعىڭ كەلسە ۇزاق جاساپ ءومىرلى،سۇرگىڭ كەلسە قىزىق داۋرەن كوڭىلدى،كوبىرەك ءىش سىر ىلايىن، ىشە بەر.دەيتىن ماعان بالا كۇندە ناعاشىم،ماقتاي ءجۇرىپ سىردىڭ كوگال جاعاسىن.وسى جىردى وقىعاندا كەشە عانا سول سىر سۋىنا شومىلىپ كەلگەن بىزدەرگە قانداي اسەر تاستاعانىن سەزىنە بەرىڭىز. ءبىزدىڭ سىردىڭ بويى تۇرعان سارقىلماس باقىرىستىڭ وشاعىنداي بولىپ كورىنەتىن. جانە بۇل سىر جىرلارىن سول كەزدە سۇيسىنە وقىپ، جاتتاماعان ادام بولعان جوق دەسەم ارتىق ايتپاعانىم.ارادا كوپ ۇزاماي تاحاۋي، ءابدىجامىل، سافۋان، زەينوللالاردىڭ سوڭىن العان جاستار شوعىرى كەلدى. بۇلار ءابىش، قاليحان، اسقار، ورازبەك، ءجۇسىپ، ەسەنجول جانە باسقالار ەدى. بۇلاردىڭ ەكپىنى دە جامان بولعان جوق. بۇلاردىڭ ارقايسىسى جەكەجەكە وي بەلەستەرىنە اينالا باستادى. ءدال وسى كەزدە ورازبەك ورتالىقتاعى مەنىڭ ۇيىمدە جاتىپ ءوزىنىڭ 1961 جىل داستانىن جازدى. كەيىن بۇل داستان لەنينشىل جاستا تۇتاس باسىلىپ، جۇرت ونى سىناي باستاعاندا، ءبىر كۇنى ورازبەك ەكەۋمىزگە وسى ابەكەڭ ۇيىنە كەلۋىن وتىنگەن. سوعان بىرگە باردىق. سوندا ابەكەڭ بىزدەرگە: سەندەر اق ولەڭدى باسقالاردان ۇيرەندىك دەيسىڭدەر، دەپ ءوزىنىڭ اق ولەڭگە قۇرىلعان شىعارمالارىن وقىپ بەرىپ، ءبىراز اقىلكەڭەسىن ايتىپ وتىرىپ، 1961 جىلدىڭ كەمىستىك جاعىن دا ەسكەرتكەن بولاتىن. سوندا مەن ىشىمنەن ابەكەڭ ەندى سىناۋشىلارعا قوسىلمايتىن بولدىاۋ دەپ ويلاعام. ول كەزدە سونىڭ ءوزى ولجا ەدى. ورازبەك ءتىپتى ءوزى تۋرالى ەندى جىلى ءسوز ايتادىاۋ دەگەن دە ويدا بولعان سىڭايلى. بىراق ابەكەڭ كوپ ۇزاماي ءوزىنىڭ اقيقات ءسوزىن ايتتى. ال ورازبەك وعان اجەپتاۋىر رەنجىپ تە ءجۇردى. بەكەر رەنجيدى. ويتكەنى ابەكەڭ سول جولى ورازبەكتى جاقتاعاندا بۇلاردىڭ الدىندا ون ءبىر بۋىننىڭ ومىرتقاسىن سىندىرۋ كەرەك دەپ جۇرگەن تولەۋجان اعالارىمىزدى قولداۋعا ءماجبۇر بولاتىن ەدى. سوندىقتان ابەكەڭ قانشا ءجون دەيىن دەسە دە ءوز ورتاسىنان شىعا الماي قالعاندىعى زاڭدىلىق. ال قازىرگى كوزقاراسپەن قاراسا ابەكەڭ دانىشپان ەكەن دەۋگە بولادى.ارادا جىلدار ءوتىپ جاتتى. بۇل ەكى ورتادا نەبىر جايلار ءوتتى. مەن دە باسىمنان نە قيىنشىلىقتاردى وتكەردىم. ۇيلەندىم. بالالىشاعالى بولدىم. ءسويتىپ ءجۇرىپ ءۇش بولمەلى ءۇي الدىق. سول كەزدە ءۇيىمىزدىڭ بوساعاسىن كورسەتەيىك دەپ مۇحامەدجان مەن ءابدىلدا اعامدى ۇيگە شاقىردىم. ول كىسىلەر دە ايتىلعان ۋاقىتىندا كەلدى، بىراق قاستارىندا جەڭگەلەرىمىز جوق. ونىڭ ۇستىنە ەكى اعام ۇيگە كىرگەنمەن، شەشىنبەي ءبىراز وتىردى. داستارقان ءوز شامامىزشا جايناعانداي بولىپ تۇر. كەنەت وسى ءابدىلدا اعامىز، ۇيگە قۇتتى بولسىن ايتقاننان كەيىن بىردەن: الدىمەن باسىن اشىپ الايىق. بىزدەي اعالارىڭدى نە سەبەپتىشاقىرىپ وتىرسىڭ؟ سونى ايتشى؟ دەمەسى بار ما. ابەكەڭنىڭ ءايءشاي جوقايتقان بۇل ءسوزى ماعان شانشۋداي قادالىپ، مەن دە بىردەن تىك كەتتىم. جالپىءوزىم دە ادەپتى قاتتى ساقتايتىنمىن. بىراق بۇل جولى ول ادەپتىلىگىم جايىنا سىزدەر، كەشىرىڭىزدەر. مىنا ءۇيدى جاقىندا عانا الدىم. وسى ءۇيدىڭ ءىشىقۇتقا تولسىن دەپ، وزدەرىڭىز سياقتى ەل سىيلاعان، ءارى مەنىڭ بالا كۇنىمدەءوزىمدى قورعاعان قوس اعامنىڭ اياعى بۇل ۇيگە قۇت اكەلسىن، ىقىلاسىممەن بەرگەندامىمە بەرەكە ەنسىن! دەگەن نيەتپەن شاقىرعان ەدىم. جەكە وزدەرىڭىزاقكەلىپسىزدەر، بۇلارىڭىز ءجون ەمەس. مەن سىزدەردەن جۇمىس سۇراعالى نەمەسە وسىۇيىمە بايعازى بەرسىن دەگەن نيەتپەن شاقىرعانىم جوق. ولاي دەپ ويلاماياققويىڭىزدار. اربىردەن سوڭ جۇمىسسىز دالادا قالسام دا، نەمەسە دايىنداعانولەڭدەر جيناعىم شىقپاي قالسا دا بىرەۋلەردىڭ الدىنا اۋكەمدى سالبىراتىپبارۋدى بىلمەيتىن اداممىن. ول جاعىنان قورىقپاياق قويىڭىزدار. قىسقاسى،ءبىز ءوز الدىمىزعا ءۇيلىباراندى بولعان شاڭىراعىمىزدى كورسەتىپ، ءدام تاتسىندەگەنىمىز، دەپ سالدىم. ونداي بولسا، دەپ ابەكەڭ دەرەۋ جەڭىلدەنىپ شەشىنە باستادى. اپساتتە ەكى اعام دا قولدارىن جۋىپ ءۇنءتۇنسىز، ستولدىڭ باسىنا وتىردى دا ابەكەڭ وزىمسىنە ەركىندەپ: قۇي انا شامپانىڭنان، بۇگىن ىشەمىز وندا، دەپ جادىراپ سالا بەردى.مۇقاڭ سالماقتى ادام عوي سىر بىلدىرمەي وتىر. مەن دە ءلاپپايلاتىپ دايىن تۇرعان ىدىستارعا جەدەلدەتە ەكىۇشتەن قۇيىپقۇيىپ جىبەردىم. ابەكەڭ قانشا ايتقانمەن اقىن عوي، جوپپەلدەتە ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرىن تارتىپتارتىپ جىبەرىپ، ءبىر تىنىستاپ: سەيفوللا، سەنىڭ كوڭىلىڭە كەلمەسىن. قازىر ءبىزدى بىرەۋلەر شاقىرسا،الدىمەن ءدامىن اق نيەتىمەن بەرگەندەي بولىپ وتىرىپ، ارتىنان ءبىر سالماعىنشىعارعاندا، كۇندىككە ىشكەن تاماعىڭ مەن سۋسىنىڭدى قايتا قايتارعاندايءتۇيىلىپ قالاتىن بولىپ ءجۇرمىز. سوسىن مەنىڭ الدىن الا ساقتانعاندىعىم عوي،ءوزىڭ بىلەسىڭ مىنا مۇحامەدجان اعاڭ مۇنداي دا سىر بىلدىرمەيدى عوي سابازىڭ.ال مەن بولسام ۇنەمى وتقا ءتۇسىپ جۇرەم. شىدامسىزبىن. كەشىر اينالايىن.وسى كەزدە اس ۇيدەن كەلگەن كۇلاي كەلىنىنەن دە، كەشىرىم سۇراعانداي بولدى. سەن دە مەن سياقتى تەز جاۋاپ بەرەدى ەكەنسىڭ. سىباعامدى دۇرىستاپ بەردىڭ. سەنىڭ سول سوزىڭنەناق بۇل شاقىرۋدىڭ ارتىندا ەشقانداي دا سالماق جوق ەكەنىن بىردەن ۇعىندىم، دەدى دە ال ەندى جايباراقات جايلاسىپ، اعايىنشىلاپ ءبىر اڭگىمەلەسىپ وتىرايىقشى، دەپ نەبىر قىزىقتى اڭگىمەلەردىڭ باسىن قايىرىپ، ارقاجارقا بولدىق. قىسقاسى، وت الىپ كەلگەندەي اعالارىمىز التى ساعاتتاي ۋاقىتتارىن ءبولىپ، اسىقپاي اتتاندى. كەتەردە وزدەرىنىڭ ىرزالىق پەيىلدەرىمەن اق العىستارىن اقتاردى. اسىرەسە ابەكەڭ قاتتى ىرزا بولدى. سوندا مەن ول كىسىنىڭ دە كورمەگەن ازابى جوقتىعىنا كوزىم انىق جەتتى. اسىرەسە كومسومول قاتارىندا جۇرگەندە نەبىر حيكمەتتى كورگەن سياقتى. ءتىپتى ۇيلەنەتىن كەزىندە وسى سارا جەڭگەمىزدى اپاراتىن ورىن تاپپاي، بىرەۋلەردىڭ ءبىر بولمەسىن ۋاقىتشا جالداعانىن دا ايتقان. بۇل كىسىنى شەشەسىمەن ەكەۋىن كومسومولدار تۇراتىن جاتاقحانانىڭ ءبىر بولمەسىنەن دە شىعارىپ تاستاپ، ايدالاعا قاڭعىتىپ تا جىبەرگەنىن سول جولى اڭگىمە قىلعان. وعان قوسا ءوزىنىڭ قۇدايداي سەنگەن ادامدارىنىڭ ءوزى بۇل كىسىنى ءبىر ەمەس، بىرنەشە مارتە وتىرعىزىپ كەتكەندىگىن دە سەزدىرگەن.ءسويتىپ جۇرگەن بىزدەردە اۋىتقۋشىلىق، جازا باسۋ بولمادى دەپ ايتا المايمىن، ءىنىم. ءبارى دە بولدى، ەندىگى جەردە تەك تىنىشتىق بولسا جەتەدى. نەبىر ىستەر بولدى عوي كەزىندە، وعان وكىنگەنمەن، قايتىپ ورنىنا كەلمەيدى. ەندى ءبارىبىر، دەگەن سوزدەرىن دە سول جولى ەستىگەنمىن. قىسقاسى، ءبىزدىڭ وتىرىسىمىزدىڭ باسى قاتتى بولعانمەن، اياعى ءتاتتى بولىپ، ەكى اعام ۇيدەن شىعىپ بارا جاتقاندا، مەنىڭ ۇيىمنەن ەڭسەسى بيىكتەن بوساعادان قوس الىپ شىعىپ بارا جاتقانداي بولعاندىعى ءالى كوز الدىمدا.تاعى دا ارادا جىلدار ءوتتى. جازۋدا جاڭا جول ىزدەگەن مەنىڭ ىزدەنىستەرىم، ءوز ارناسىن تابا الماي، كەيىنگى تولقىنداردىڭ دا ونشا ۇناتپايتىن ادامى بولىپ جۇرگەنىمدە، ءوز قۇرداسىم وتەجان جالىن باسپاسىنا رەداكتور بولا قالعانى. مەنىڭ ءبىر ون ەكى ءورىم دەگەن ايتار قۇپياسى ىشىندە ءبىر ۇزاق جىرىم بار ەدى. جانە ول ەركىن اق ولەڭمەن جازىلعان بولاتىن. سول جىرىمدى وتەجان ەلدىڭ ونى بەتىنەن قاعا المايتىن كەزى قۇندىزدىم، مەنىڭ جۇلدىزدىم جيناعىنا ەنگىزىپ جىبەرگەنى. سونىڭ ۇزىندىلەرىن كىتابىم باسپادان شىقپاي جاتىپ، قازاق ادەبيەتى گازەتىنىڭ 16شى بەتىنە ءاجۋا عىپ باسىپ جىبەرىپتى. سودان ويلاماعان جەردەن سايىن دوسىما بارىپ ول كەزدە رەداكتور بولاتىن, وكپەمدى ايتىپ شىعىپ كەلە جاتىر ەدىم، جازۋشىلار وداعىنىڭ دالىزىندە قارسى الدىمنان ابەكەڭ شىعا كەلگەنى، سودان بۇرىنعىداي قولىنان الماي، سالەمەتسىز بە؟ دەپ وتە شىعايىن. كەنەت ابەكەڭ ارتىنا بۇرىلىپ: ءاي، سەيفوللا، دەپ شاقىرىپ الدى دا. نە بولدى ساعان، جوندەپامانداسپايتىن دا بولعانسىڭ با؟ دەدى كۇلىمسىرەپ. سوسىن مەن دە: كەشىرىڭىز، اعا بۇگىنگى قازاق ادەبيەتىندە مەنى ءاجۋا ەتىپتى. سودانرەنجىپ كەلە جاتىر ەم. ول كىسى بىردەن: سول جيناعىڭدى ماعان اكەپ بەر، كورەيىن، دەدى. وعان مەن دە جۇلىپ ول جيناق ءالى شىقپاعان عوي، اعاسىاۋ، دەپ ەدىم. اعامىز: ونىسى قالاي، ءالى جارىققا شىقپاعان جيناقتى سىناي ما ەكەن؟ دەپءسال ويلاندى دا: وندا سول جيناق شىققان كەزدە اكەپ بەرەرسىڭ، تەك رەنجىمە،اينالايىن، دەپ ءوز جونىنە كەتە باردى. مەن دە كەتتىم. ارادا ءبىر ايدان كەيىنجيناق شىعىپ، ەكى ويلى كۇيدە اپارىپ بەردىم. كوپ ۇزاماي، ادەبيەت جايلىۇلكەن جيىن ءوتتى. سوندا ابەكەڭ جالپى پوەزيامىز جايلى جاڭا ويلارىن ايتاكەلىپ، مەنىڭ جيناعىما توقتالدى دا: بىرىنشىدەن، بۇل جيناقتى جارىققاشىقپاي تۇرىپ سىنعانىنا جول بولسىن. بۇل ءبىزدىڭ ءباسپاسوزىمىزدىڭ قاتەلىگى، دەي كەلىپ: اعايىندار ءادىل سىن كەرەك. ءادىل سىن مۇنداي بولمايدى. بولماسادالاعا قارا بارقىن ىرەڭ بەرگەن،اينالدىم اناۋ جاتقان كۇرەڭ بەلدەن.توڭىرەك كوز الدىمدا مىڭ قۇلپىرىپ.اۋمايدى قىزىلجاسىل كىلەمدەردەن.جالجال بوپ جوتالانعان قىزىل قىرمانجالت ەتىپ ساعان قاراي ءجۇزىن بۇرعان.توبەدەن توڭكەرىلە ءتونىپ كەلىپقىرىنا قىزىل الاۋ كۇن جىعىلعان.اقشا بۇلت اق شىمىلدىق جەلبىرەگەنەلتىمەس قالاي عانا ەندى دەنەڭ.كۇلىمدەپ انا تۇستا كول دە جاتىركوزىندەي اق بوتانىڭ مولدىرەگەن.الىپتاي ەتەكجەڭى جيىلماعان،ەشكىمدى ءتاڭىر تۇتىپ سيىنباعان.قالايشا ماقتانبايسىڭ، شاتتانبايسىڭ.اقتارىپ جاتسا دالام سىيىن ماعان.وسى ولەڭ نەدەن كەم. ويعا سالىپ كورىڭدەرشى، دەگەن كەزدە زالدان ءۇشءتورت ادام تۇستۇستان: سونى دا ولەڭ دەپ تۇرسىز با؟ دەپ جامىراعان كەزدە.جارايدى تاعى ءبىر ولەڭىن وقيىن:ورەسى بيىك ادامداردىڭ،اراسىنداعى ورتتەن قورقام.جانى تازا ادالدى داايامايتىن دەرتتەن قورقام.قاڭقىعان قاڭقۋ سوزدەردىڭورىنسىز ۇشقان جەبەسىنەن قورقام.سابىرلى سالقىن جۇزدەردىڭسۇلەسوق جۇرگەن ەلەسىنەن قورقام.ءىشى تار كۇيكى جانداردىڭسۇعاناق سىمەر كوزىنەن قورقام.الاۋلاپ جۇرەر جاستاردىڭەڭسەسى تۇسكەن ەزىنەن قورقام.ادامنان ءجۇرىسى جالعانءاپساتتە ءجۇز وزگەرگەن، دەپ، ال بۇعان نە دەيسىڭدەر دەگەندەي ءۇنىن قايتا كوتەردى. ءدال وسى كەزدە زالدا وتىرعان ءبىر اعامىز وجەتتەنىپ قايتا داۋىستاپ ەدى، وعان: وتتاپسىڭ! دەگەن ءسوزدى جىبەرىپ سالدى دا، ىشتەي وزدەرىڭ ءسوزدى تۇسىنبەي كەتكەن ەكەنسىڭدەر دەگەندەي كەيىستىك تانىتىپ، كۇرەڭىتكەن قالپى توردەگى ءوز ورنىنا بارىپ جايعاستى. سول زامات، سول كەزدەگى باسشى جۇبان مولداعاليەۆ اعامىز زالداعىلاردىڭ جونسىزدىكتەرىن بەتتەرىنە باسىپ، ەلدى تىنىشتاندىرعان بولاتىن. مەنىڭ ارقامدى ىرزا بوپ قاققان دوستارىم دا بولدى، بىراق بايقايمىن دۇشپاندارىم بۇرىنعىدان دا كوبەيىپ كەتكەندەي ەدى. ويتكەنى ءدال سول كەزدەردە، بۇل كىسىدەن ءبىر جىلى ءسوز ەستىسەك دەگەن ادامدار كارىجاسى بار كوبەيىپ كەتكەن بولاتىن. سول جينالىستان شىققاننان كەيىن بار تازا نيەتىمەن جالبىراپ كەلىپ قولىمدى العان ادامنىڭ ءبىرى، حالىق شىعارماشىلىق ۇيىندە ىستەيتىن جاعىپاروۆ دەگەن اعامىز ەدى. ارينە باسقالار دا قۋانعان بولىپ جاتىر عوي. بىراق انانىڭ قۋانىشىندا شەك جوق ەدى. ال جيىنداعى ابەكەڭنىڭ ءوزى وتقا ورانىپ ءجۇرىپ، مەن سياقتى قاراپايىم ىنىلەرىن دە وت اراسىنان الىپ شىققاندىعى، نەگە تۇرادى. مۇنداي ەرلىكتەردى تەك تازا اقىندار عانا جاساي الاتىندىعى ەكى باستان. بۇل دەگەن ءسوز، زامان وزگەرگەن سايىن، ادامداردىڭ زىمياندىقتارىنىڭ ءوز كۇشىنە مىنە تۇسەتىندىگىن دالەلدەسە كەرەك. سول تابيعاتتاعى بۇل كىسىلەردىڭ ارتىق كەتكەنىنىڭ ءوزى، بۇگىنگى كۇنگىلەردىڭ جەتە المايتىن ارمانى سياقتى ىرىلىكتەر عوي. بۇل جەردە ابەكەڭدەي الىپتاردى بىلاي قويعاندا قاتارداعى اقىنداردىڭ وزدەرىنىڭ ازاماتتىق ارى بيىكتەۋ ەكەندىكتەرىنە كوزىڭ انىق جەتەدى. وعان قوسا ايتارىم، سول ۋاقىتتىڭ ۇراندى ولەڭدەرىنىڭ ءوزى، ءبىزدىڭ قازىرگى ءتىلىمىزدى ساقتاپ قالۋعا ۇلكەن ۇلەسىن قوسقان ەكەن عوي دەپ ويلايمىن.سونداي قۇدىرەتتى اقىننىڭ كەيىنگى كەزدە ءبىر قاتتى قۋانعانىنا كۋا بولعانىم تاعى بار. ايتا كەتەيىن. ابەكەڭنىڭ سەكسەن جىلدىعى 1989 جىلى اتاپ وتىلمەك بولعان. سول تورقالى تويى نە سەبەپتى ەكەنىن بىلمەيمىن، ايتەۋىر ارادا ءۇش جىل وتكەننەن كەيىن بارىپ ياعني 1992 جىلدارى اتالدى. سول جولى قاسىندا تۇمانباي، تولەپبەرگەن اعالارىمىزبەن قاتار مەن دە قاتيرا قارىنداسىمىزبەن بىرگە بولدىم. سول جولعى شيەلىدەن باستالعان ساپار تەرەڭوزەكتىڭ قاراوزەك ماڭىنان اياقتالعان. بۇل كىسى نەگىزىنەن قىزىلوردا قالاسىندا تۋىپ، تەرەڭوزەكتىڭ قاراوزەك ستانتسياسىنداعى ناعاشىلارىنىڭ قولىندا وسكەن. ءوزى بىراق شيەلىلىك بوپ سانالاتىن. شيەلى جاقتان سامارقاۋ كەلگەن ابەكەڭدى مۇندا ياعني ءوزىنىڭ كوپ ويناپ، بالبالالىق شاعىن وتكىزگەن قاراوزەك جاعالاۋىندا كۇتىپ الدى. بۇلار ەرەكشە جاعداي جاساپتى. الدىمەن تۇلپارعا مىنگىزىپ، ولايبۇلاي جۇرگىزىپ، سودان كەيىن اق كيىزگە وتىرعىزىپ، ونى بىرنەشە قارۋلى جىگىتتەرگە كوتەرتىپ، بيىكتىگى جەتى مەتردەن استام جانجاعى تولىق كورىنەتىن اسپالى بيىكتىككە شىعارىپ، سونداعى قىمىزقىمىرانىمەن الدىن الا دايىندالىپ قويعان داستارقان مازىرىنەن ءدام تاتتىردى. جانە سول اق كيىزگە وتىرعىزىپ قايتا تومەن ءتۇسىرىپ، ەرەكشە جابدىعى بار موتورلى قايىققا وتىرعىزىپ، قاراوزەكتىڭ بويىن بويلاي ونشاقتى شاقىرىمعا دەيىن ءجۇزىپ ەسىنە بالالىق شاعىن قايتا ورالتىپ، اق شاڭقان كيىز ۇيگە تۇسىرگەن بولاتىن. بۇعان بالاشا ءماز بولعان ابەكەڭ ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن سونداعى مەنى ناعاشى جۇرتىمنىڭ حان كوتەرىپ سىيلاعانى ءالى كۇنگە ەسىمنەن كەتپەيدى دەپ بەرتىن كەلگەنشە ماساتتانىپ وتىراتىن. جانە سول كەزدەگى اۋدان باسشىلارى جولداس ەردەشباەۆ، الماگۇل بوجانوۆا، تىنىشبەك دايراباەۆ جانە تاعى باسقا ءىنىقارىنداستارىنا ىرزالىعىن ايتىپ وتىراتىن. اسىرەسە باسىقاسىندا جۇگىرىپ جۇرگەن الماگۇل قارىنداسىنا دا اق العىسىن اعىتىپ وتىراتىن. ءبىر ءسات ويعا شومعان اقىن ءوزىنىڭ سىردارياسىن سول ساپار توقسان توعىز رەت ويىنا ورالتقان بولار. بالكىم ىشىنەن:بىلەم سەنى، سۇيەم سەنىسىردىڭ سۋى قارت انام.سۇيسە گەينا انام دەسەسۇيگەن سۋى رەيىنەسىن،سىردىڭ سۋى تۋعان ول داءوز اقىنىن گەينەسىن......سول كەزدە دە، جانىم انا،وزىڭمەنەن تەڭ بولام.سىردا تۋعان سىردىڭ ۇلى،جاڭا گەينە مەن بولام، دەپ سوناۋ 1936 جىلى جىرلاعان اقىننىڭ ويىنا تاعى دا:كەيدە تۇسكە كىرەدى،ءدال وڭىمدەي باياعىم.تاي عىپ ءمىنىپ جۇرەمىن.ناعاشى اتام تاياعىن.سىردىڭ جايپاق جاعاسىن،كارى كوزبەن سىعالاپقارار ماعان ناعاشىم.تاراپ ءسىڭىر قولىمەنقارداي اپپاق ساقالىن،قانداي قىزىق اتانىڭ....كەيدە تۇسكە كىرەدى،تاي عىپ ءمىنىپ جۇرەمىنناعاشى اتا تاياعىن، جىرلارىن قايتا جاڭعىرتىپ جىبەرگەندەي بولعان سول ءبىر ساپار. بۇل اقىننىڭ ەسىندە ماڭگى قالعان ەدى. جانە سوڭعى ساپارى دا بولاتىن.ابەكەڭ توقسانعا ماڭايلاعاندا مەن كۇڭىرەنگەن قارا قوبىزىم دەگەن كولەمدى ماقالا جازدىم جانە ونى ساياجايىنا بارىپ وقىپ بەرگەن بولاتىنمىن. ادەتتەگىدەي سىرتقى ەسىكتەن كىرە بەرىپ ەم، قىزىنىڭ ءبىرى الدىمەن تىنىش دەگەندەي اۋزىن ساۋساعىمەن جاۋىپ بەلگى بەردى دە: ول كىسى ۇيىقتاپ جاتىر، دەدى. مەن مۇنداي قۋلىقتىڭ تالايىنكورگەنمىن عوي. ءوپوتىرىك جوتكىرىنىپ الدىم دا داۋىستاڭقىراپ: ابەكەڭنىڭ مۇنىسى قالاي، دالا ماۋجىراپ تۇرعاندا، دەپ ەم، اپامىزماعان جاراتپاعانداي كەيىپ تانىتتى. سول كەزدە زالدا ديۆاندا دەمالىپجاتقان اعامىز بىردەن: سەيفوللا ما، كەلسىن، جاقسى بولدى عوي، دەپ باسىن كوتەرە باستاعاندا بارىپ، اپامىز رايىنان قايتىپ، نە دەرىن بىلمەي قالدى. مەن قولىمداعى قاعازدى ابەكەڭە كورسەتىپ: ءسىز تۋرالى ماقالا جازىپ ەدىم، وقىپ بەرۋگە بولا ما؟ دەدىم. ول كىسىتوسىن ءسوز ەستىگەندەي، الدىمەن سۇراۋلى كەيىپتە مەنىڭ تۇرىمە قاراپ، ءبىرازاڭىرىپ بۇل ماقالام تۋرالى مەن ول كىسىگە ايتپاعان بولاتىنمىن: ءيا، وقىساڭ وقى، دەدى دە، كەنەت: ۇزاق پا؟ دەدى. مەن دە ءوزىمنىڭ ەركىندىگىمە سالىپ: ماشينكامەن ون سەگىز بەت، دەپ ەم، ءسال جىميىپ: مەن تۋرالى سونشاما نە جازا بەرگەنسىڭ، دەپ ءسال كىدىردى دە: جارايدى تىڭدايىق، دەپ قۇلاعىن توستى. ونىڭ ىشىندە ازداپ سىنىمدا بار ەدى. سوعان دا قاراماستان تىڭدادى دا وتىردى. انداساندا بارەكەلدى، دەپ قويادى باسىن شايقاپ. ءبىر كەزدە اعامىزعا كوزىم ءتۇسىپ كەتىپ ەدى،كادىمگىدەي جىلاپ وتىر ەكەن. مەن مۇنىسىنا تاڭىرقاپ، ءسال كىدىرىپ ەم: سەيفوللاجان، كىدىرمە وقي بەر، دەپ ريزالىق پەيىلمەن قاراعاندايبولدى. سودان نە كەرەك، ون سەگىز بەتتى تۇگەل وقىپ شىقتىم. بۇل دەگەن ءسوز، ءاربەتى ەكى مينۋتتان بولعاندا، شامامەن قىرىق مينۋتتاي بولدى. ونىڭ ۇستىنەتوقسانداعى شالدىڭ شارشاماي تىڭداعانىنا مەن دە ماساتتانىپ قالدىم.مەن وقىپ بىتىسىمەن باسىن تىك كوتەرىپ، پوراپورا كوز جاسىن قولىمەن ءبىرءسۇرتىپ جىبەردى دە، ماعان بەرى كەل دەگەندەي يشارا ءبىلدىردى. مەن دە جاقىندايبەرىپ ەم، ماڭدايىمنان قۇشىرلانا ءبىر ءسۇيىپ، مەيىرلەنە سولقىلداپ بارىپباسىلىپ، سالدەن كەيىن: اينالايىن، سەن مەن ءۇشىن ءبىر ينستيتۋتتىڭ جۇمىسىن ىستەپسىڭ عوي.راحمەت. ادامدى سىناسا دا، ماقتاسا دا ءوز ورنىن تاۋىپ ايتۋ كەرەك قوي، دەپءبىر كۇرسىندى دە، ماعان بار جانىمەن اق باتاسىن بەرگەندەي اقتارىلا سويلەدىدە، ءبىر كەزدە قىزىنا قاراپ: سەن نەعىپ تۇرسىڭ، مىنا شايعا انا اششى سۋىڭدى اكەلمەيسىڭ بە؟ دەپ پاپا، سىزگە ىشۋگە بولمايدى، دەدى. ابەكەڭ: اكەل قۇي، مەن ىشپەيمىن، دەپ ەدى اپامىز ءبىر كىشكەنە ريۋمكىلەر اكەلە جاتقان: ونى قوي، اناۋ بۇيىرلىلەۋىن اكەل، دەمەسى بار ما. سودان نە كەرەكامالدىڭ جوقتىعىنان بۇيىرلىلەۋىن اكەلدى دە: پاپا، ساعان قۇيمايمىن، دەپ ەدى. قۇياسىڭ، بىراق مەن ىشپەيمىن. سەندە انا شاراپتان وزىڭە قۇيىپ ال دا، سەيفوللامەن قاعىستىر، دەپ ايتقانىن ەندى الىپ جىبەرەلىك، دەپ ابەكەڭ تاعى دا ءبىراز شەشىلدى. قىسقاسى، ول كۇنگى ەستىگەن جىلى سوزدەرىمدە شەك جوق. كەنەت ابەكەڭ ءوزىن اڭدىپ وتىرعان قىزىنا سەرۆانت جاقتى نۇسقاپ: انا بىرەۋ نەمەنە؟ دەگەندە قىزى سول جاققا بۇرىلا بەرگەندە ابەكەڭ قولىنداعى ءبۇيىرلى ىدىسقا قۇيىلعان اق اراقتى تارتتىرىپاق جىبەرگەنى عوي. جالت قاراعان قىزىىنڭ پاپا! دەۋگە عانا شاماسى كەلىپ، وتىرىپ قالدى. ءبىر كەزدە اعامىز جاڭاعى ىسىنە قاتتى ريزا بولعانداي ءبىر كۇلىمسىرەپ: قىزىم، اياق ەكەۋ بولسىن. ەندى سەيفوللا سويلەيدى دۇرىستاپ قۇيىپ قوي، دەپ ەدى. اپامىز ىلاج جوق قايتا قۇيدى. پاپاسىنا قۇيمايىن دەپ ەدى. پاپاسى بۇل جولى جارايدى ىشپەياق قويايىن دەگەن سوڭ قۇيا باستادى. اعامىز تاعى ارالاسىپ: دۇرىستاپ، تولتىرىپ قۇي، دەپ بۇيرىق بەرگەندەي بولدى. سودان مەن دە كوڭىلدەنە سويلەپ، تارتىپ جىبەرىپ ەم. ابەكەڭ بۇل جولى ءوزىنىڭ اڭدۋشىسىنان ايلا تابا الماي، تەك ەرنىمدى عانا تيگىزەيىن، دەپ، ءبىر ۇرتتاپ جىبەردى. سول ريۋمكانى جەرگە قويدىرتپاي: اعا، جەرگە قويماڭىز، رۇقسات ەتسەڭىز ءسىزدىڭ سارقىتىڭىزدى مەن ىشەيىن، دەپ ەم. رۇقسات بەردى. سونىمەن نە كەرەك، سول كۇن ماعان وتە كوڭىلدى بولدى. ابەكەڭ كەتەردە: مۇنى قايدا بەرەسىڭ؟ دەدى. مەن لەنينشىل جاسقا بەرەتىنىمدى ايتتىم. سول كەزدە بۇل باسىلىم مەنىڭ ماقالالارىما اجەپتاۋىر جول بەرىپ جۇرگەن. ادەبيەت ءبولىمىنىڭ باسشىسى جۇماباي شاشتايۇلى بولاتىن. تۇتاس باستى. اعامىز ارتىنان ءوز ريزالىعىن تاعى دا مەيىرلەنە جەتكىزگەنىن بىلەم.ءسوز سوڭىندا ايتارىم، قاي قۇرىلتاي ەكەنى ەسىمدە جوق. بىردە وسى ءابىش، ورازبەك تاعى باسقا دا ءبىر توپ قاتار جىگىتتەر جازۋشىلار وداعىنىڭ قۇرىلتاي جينالىسىنىڭ اراسىندا سول ماڭداعى ءبىر اسحانادان ءشاي ءىشىپ وتىرعاندا، وسى ءابىش ءسوز اراسىندا نە سەبەپ بولعانىن بىلمەيمىن ءبىزدىڭ ارامىزدا قىزىلوردانىڭ بولاشاق قاراتاەۆتارى مەن تاجىباەۆتارى وتىر عوي، دەمەسى بارما. سول ايتپاقشى ماعان سول ەكى ارداقتى اعالارىمنىڭ قايقايسىسىنىڭ بولسا دا ءىزباسارىنداي بولعانىما رەنجىمەيمىن. ولاي بولسا مەن ءسوزىمدى بىلاي اياقتايىن:ءابدىلدا دەسەم، تۇسكەندەي بولام سىناققا،وقىسام جىرىن، قونعانداي بولام پىراققا.قازاعىمنىڭ جازىلعان جىرىن جانىمەنءيا، اللا ءوزىڭ، ىسىرتا كورمە جىراققا! دەمەكپىن.وسپان سەيفوللا، اقىنانا ءتىلى گازەتى، 23.07.2009 |
ارسەنبى كۇنى قازاقستاننىڭ باسىم اۋماعىندا جاۋىنشاشىن بولادى قازگيدرومەتجاڭالىقتار 1916 0 پىكىر 26 قازان, 2011 ساعات 04:09استانا. 26 قازان. قازتاگ سارسەنبى كۇنى قازاقستاننىڭ باسىم اۋماعىندا اتموسفەرالىق تۇتاس اعىم وتۋىنەن جاۋىن جاۋادى، جەكەلەگەن ايماقتاردا جەل كۇشەيەدى، دەپ حابارلايدى قازگيدرومەت رمك.مەتەوبولجام بويىنشا، استانادا الا بۇلتتى، كۇندىز ازداپ جاۋىن جاۋادى. وڭتۇستىكباتىستان سوققان 914 مس جەل ەكپىنى كۇندىز 18 مسقا بارادى. اۋا تەمپەراتۋراسى كۇندىز 79 س گرادۋس جىلى بولادى.الماتىدا الا بۇلتتى، جاۋىن جاۋميدى. 05 مس جەل سوعادى. اۋا تەمپەراتۋراسى كۇندىز 1618س بولادى.سينوپتيكتەردىڭ مالىمەتتەرىنشە، ەلىمىزدىڭ سولتۇستىگىندە جاۋىن جاۋادى. قوستاناي، كۇندىز سولتۇستىك قازاقستان جانە اقمولا وبلىستارىندا جەلدىڭ جىلدامدىعى 1522 مس بولىپ، جاۋىن جاۋادى دەپ كۇتىلۋدە، سولتۇستىك قازاقستاننىڭ كەي جەرلەرىندە تۇمان ءتۇسىپ، اۋا تەمپەراتۋراسى سايكەسىنشە 27, 38 جانە 49س بولادى. پاۆلودار وبلىسىندا جاۋىن جاۋادى، جەلدىڭ جىلدامدىعى 1522 مس بولادى، اۋا تەمپەراتۋراسى 510س.قاراعاندى، شىعىس قازاقستان وبلىستارىندا جەل 1522 مسقا دەيىن كۇشەيەدى. شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ازداپ جاۋىن جاۋادى، اۋا تەمپەراتۋراسى سايكەسىنشە، 712 جانە 1015سرەسپۋبليكانىڭ وڭتۇستىگىنىڭ كەي جەرلەرىندە جاۋىن جاۋادى. جامبىل، وڭتۇستىك قازاقستان، قىزىلوردا وبلىستارىندا جەل 1522 مسقا ءدنيىن كۇشەيىپ، جاۋىن جاۋىپ، جامبىل وبلىسىندا كەي جەرلەرىندە تۇمان ءتۇسىپ، اۋا تەمپەراتۋراسى سايكەسىنشە، 1318, 1621 جانە 1217س بولادى. الماتى وبلىسىندا جاۋىن جاۋمايدى، اۋا تەمپەراتۋراسى 1318س بولادى.قازاقستاننىڭ باتىسىندا جاۋىن جاۋادى. ماڭعىستاۋ وبلىسىندا جاۋىن، 1522 مس جەل سوعادى، اۋا تەمپەراتۋراسى 813س، اقتوبە وبلىسىندا دا جاۋىن، اۋا تەمپەراتۋراسى 38س. باتىس قازاقستان وبلىسىندا دا جاۋىن جاۋادى، جەلدىڭ جىلدامدىعى 1522 مس بولادى، اۋا تەمپەراتۋراسى 510س. اتىراۋ وبلىسىندا جاۋىنشاشىنسىز، 1522 مس جەل تۇرادى، اۋا تەمپەراتۋراسى 510س.جاقىن كۇندەرى قازاقستاننىڭ وزەنكولدەرىنىڭ گيدرولوگيالىق رەجيمىندە ايتارلىقتاي وزگەرىستەر كۇتىلمەيدى. |
پاراللېل دىننى كىملەر ياشنىتىدۇ؟ مۇسۇلمانلار تورىپاراللېل دىننى كىملەر ياشنىتىدۇ؟باش بەت قۇرئان تەتقىقاتلىرى يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 20180103349 قېتىم ئوقۇلدىيۈزلىگەن مەسىلىدە، ئەنئەنىۋى دىن چۈشەنچىسىنىڭ مۇسۇلمانلارنى يەكلىنىدىغان ھالغا چۈشۈرۈپ قويغانلىقى، بۇ سەۋەپتىن ئۆزلىرىگە بولغان ئىشەنچىسىنى يوقىتىپ قويغانلىقى، ھەرخىل ۋاستىلار بىلەن ئاشكارا بولۇپ تۇرسىمۇ، نۇرغۇنلىغان ئىنساننىڭ بۇنى كۆرۈپ قالماسلىققا كۆرسەتكەن غەيرىتى، بىزنى مۇشۇنداق بىر سوئالنى سوراشقا مەجبۇر قىلدى.بۇ يازمىدا تۆۋەندىكى خەۋەر ئۈستىدە توختىلىپ ئۆتىمىز:دىن ئۆزگەرتمىگەچكە ئۆلۈمگە مەھكۇم بولدىسۇداندا سەككىز ئايلىق ھامىلدار مەريەم يەھيا ئىبراھىم ئىسھاق ئىسىملىك ئايالغا دىن ئۆزگەرتكەنلىكى ئۈچۈن مەھكىمە تەرىپىدىن ئۆلۈم جازاسى بېرىلدى. ئانىسى خرىستىئان، دادىسى مۇسۇلمان بولغان بۇ ئايال، مەھكىمىدە ئۆزىنىڭ بالا ۋاقتىدىن تارتىپلا خرىستىئان ئىكەنلىگىنى بايان قىلدى. لېكىن مەھكىمە، دادىسى مۇسۇلمان بولغانلىقى ئۈچۈن مەريەمنىڭمۇ مۇسۇلمان ھېساپلىنىدىغانلىقىنى ھۆكۈم قىلدى. ئۇ ئايال مەھكىمىنىڭ ئۆزىگە بەرگەن ئۈچ كۈن ئىچىدە ئىسلامغا قايتىش قارارىنى رەت قىلغانلىقى ئۈچۈن ئۆلۈم جازاسىغا ھۆكۈم قىلىندى. ئۇنىڭدىن باشقا يەنە مەھكىمە، ئۇ ئايالنىڭ خرىستىئان بىر كىشى بىلەن قىلغان نىكاھىنى شەرىئەتتە ئېتىبارغا ئېلىنمايدۇ دەپ قاراپ، زىنا قىلغانلىق گۇناھى بىلەن 100 دەررە ئۇرۇش جازاسىنىمۇ بەردى. لېكىن، ئۇ ئايال ھامىلدار بولغانلىقى ئۈچۈن، جازاسى تۇغۇتتىن كېيىنكى ئىككى يىل جەريانىدا ئىجرا قىلىنمايدىغان بولدى. بۇ قارارغا غەربنىڭ نۇرغۇنلىغان ئاممىۋى تەشكىلاتلىرى قارشى چىقتى.سۈننىشىئە بارلىق مەزھەپلەر، ئانىسى ياكى دادىسى مۇسۇلمان بولغان بالىنى مۇسۇلمان ھېساپلايدۇ.دىندىن چىققان بىر مۇسۇلماننىڭ ئۆلتۈرۈلىشى ھەققىدە ھەمپىكىر. ھەنەفى ۋە جافەرى مەزھەپلىرى ئايالنى ئۆلتۈرمەيدۇ، ئەمما تۆۋبە قىلغىچە تۈرمىگە سولايدۇ.ھېچقانداق بىر مەزھەپ مۇسۇلمان ئايالنىڭ مۇسۇلمان بولمىغان بىر ئەر بىلەن ئۆيلىنىشىنى قوبۇل قىلمايدۇ. ھەممىسى بۇنداق ئۆيلىنىۋالغانلارنى زىنا قىلدى دەپ قارايدۇ.مەزھەپلەردە بىرلىككە كەلگەن بۇ مەسىلىلەر، قۇرئان ۋە ھېكمەتكە توغرا سۈننەتكە زىتتۇر.خاتالىقتا پىكىر بىرلىكى بولۇشى مۇمكىن، ئەمما ئوخشاش بىر خاتالىقتا ئۇنداق بولۇشى ناتايىن. ئىككىگە ئىككىنى كۆپەيتسە قانچە بولىدۇ؟ دېگەن سۇئالغا خاتا جاۋاپنى بېرىشنى ئويلىغان كىشى، تۆت دېگەن رەقەمدىن باشقا سانسىزلىغان سانلارنى ئېيتىشى مۇمكىن. ئەمما نۇرغۇنلىغان كىشىنىڭ ئوخشاش خاتا جاۋاپنى بېرىشى ئۈچۈن، ئوخشاش بىر يەردىن ھەيدەكچىلىك قىلىنغان بولۇشى شەرت.بۇ پاراللېل دىننى تەشكىل قىلغانلارنىڭ قانداق ۋە قەيەردىن باشقۇرۇلغانلىقىنى تېپىپ چىقىش ئىشى تارىخشۇناسلارغا قالسۇن. ئەمما بۇنى قىلغانلار، توغرا دىننى يۇشۇرۇشتا مۇۋەپپىقىيەت قازاندى. ناۋادا مۇسۇلمانلار قۇرئاننى چۈشۈنىشكە غەيرەت قىلىدىغانلا بولسا، بۇ قۇرۇلمىنى راۋاجلاندۇرۋاتقانلار سەھنىدىن چىكىنىشكە مەجبۇر بولىدۇ.ئا.ھېچبىر كىشى، ئائىلىسى سەۋەبىدىن مۇسۇلمان ھېساپلانمايدۇئىنسانلار بىر ئىلىم بىلەن تۇغۇلمايدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:وَاللّهُ أَخْرَجَكُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَيْئًا وَجَعَلَ لَكُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ وَالأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَئاللاھ سىلەرنى ئانىلىرىڭلارنىڭ قورساقلىرىدىن چىقاردى، سىلەر ئۇ چاغدا ھېچ نەرسە بىلمەيتتىڭلار. سىلەر ئۈچۈن قۇلاق، كۆز ۋە دىللارنى بار قىلدى نەھل سۈرىسى، 78 ئايەت.يېڭى تۇغۇلغان بالا بىر نەرسە بىلمەيدۇ. ئەمما ئۇ، تۇنجى كۈنىدىن باشلاپ، كۆرۈپ ۋە ئاڭلاپ، ئىگە بولغان مەلۇماتلارنى ئەقلىنىڭ ياردىمى بىلەن قەلبىدە بىرلەشتۈرۈپ، يېڭى مەلۇماتلارغا ئىگە بولىدۇ. ئۆزىنى ۋە ئەتراپىدىكىلەرنى تونۇغانسېرى، مەۋجۇداتلارنىڭ بىر ئىگىسى ۋە ياراتقۇچىسى بارلىقىنى چۈشىنىدۇ. بالاغەتكە يەتكىچە ئۇنىڭ بىرلىكى ۋە مەۋجۇتلىقى توغرىسىدا كەسكىن قانائەتكە كېلىدۇ. پەرزەنتلەرنىڭ بالاغەتكە يېتىشتىن بۇرۇن، ئاللاھقا مۇناسىۋەتلىك سوئاللارنى سورىشى، كېيىنچە سورىماسلىقى بۇ سەۋەپتىندۇر.وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَلَسْتَ بِرَبِّكُمْ قَالُواْ بَلَى شَهِدْنَا أَن تَقُولُواْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ. أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ. وَكَذَلِكَ نُفَصِّلُ الآيَاتِ وَلَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَرەببىڭ ئادەم بالىلىرىدىن ئۇلارنىڭ بەللىرىدىن ئۇلارنىڭ نەسىللىرىنى ئالغان چاغدا ئۇلارنى ئۆزلىرىگە قارشى گۇۋاھ قىلىپ تۇرۇپ: مەن سىلەرنىڭ رەببىڭلار ئەمەسمۇ؟ دېدى. ئۇلار: ھەئە، رەببىمىزسەن، بىز ئۇنىڭغا گۇۋاھ بولدۇق دېدى. ئى ئىنسانلار! بۇ بىز بۇنىڭدىن غاپىل ئىدۇق دېمەسلىكىڭلار ياكى: ئاتابوۋىلىرىمىز ئىلگىرى شېرىك كەلتۈرگەن ئىكەن، بىز بولساق ئۇلاردىن كېيىن كەلگەن بىر نەسىل ئىدۇق. باتىلغا چۆمگەن ئۇ كىشىلەرنىڭ قىلمىشلىرى تۈپەيلى بىزنى ھالاك قىلامسەن؟ دېمەسلىكىڭلار ئۈچۈندۇر. بىز ئايەتلەرنى مۇشۇنداق تەپسىلىي بايان قىلىمىز. بۇ ئۇلارنىڭ گۇمراھلىقتىن قايتىشلىرى ئۈچۈندۇر ئەئراف سۈرىسى، 172 ۋە 147 ئايەتلەر.خەلق ئارىسىدىكى، بەزمى ئەلەستە ئېلىنغان ئەھدە ياكى ئەلەستۇبىرەببىكۇم دېيىلگەن بۇ ھادىسە، ئىنساننىڭ ئوچۇق ۋە ئېنىق ھالەتتە، ئاللاھنىڭ بارلىقىنى ۋە بىرلىكىنى قوبۇل قىلىش ھادىسىسىدۇر. بۇ ئىش، ئادەم ئوغۇللىرىنىڭ بېلىدىن نەسىللىرىنىڭ ئېلىنىش جەريانىدا ئېنىق بولىدۇ.نەسىلنىڭ بەلدىن ئېلىنىشى، نەسىلنى داۋاملاشتۇرىدىغان تۇخۇمنىڭ يېتىلىشى ئەمەس، مەۋجۇت يېرىدىن ئايرىلىشىدۇر. ئىنسان ئۇنىڭ بىلەن يېتىلىش دەۋرىگە كىرىدۇ ۋە بالا تاپالايدىغان ياشقا كېلىدۇ.ئەھدىنىڭ مانا بۇ ئەسنادا ئېلىنىشى، كىشىنىڭ ئۇ ياشقا كىرگەن چېغىدا ئېنىق بىر قارارغا كېلىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. مۇشۇ سەۋەپتىن ھەر ئىنسان، ئۆزىنى ۋە مەۋجۇداتلارنى ياراتقان، ھەر نەرسىنىڭ ئىگىسى بولغان ئاللاھنىڭ يىگانە ۋە تەڭداشسىز ئىكەنلىكىنى ياخشى بىلىدۇ. ئۇنىڭغا ئوخشىمىغان ئىسىملار بېرىلسىمۇ ھەر ئىنسان ئىشەنگەن رەب ئوخشاش رەبتۇر.قۇرئاندا ھەرنەرسىنىڭ ئۆرنىكى بار. بالا ۋاقتىدا توغرا ئەقىدىگە ئېرىشىشنىڭ ئۆرنىكىمۇشرىك بىر ئائىلىنىڭ پەرزەنتى بولۇپ ئۆسكەن ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامدۇر. بىر كۈنى ئىبراھىم ئەلەيھىسالام دادىسى ئازەرنىڭ بۇتلارنى تەڭرى دەپ ئېتىقاد قىلىشنىڭ مەنىسىز ئىكەنلىكىنى ئېيتىپ مۇنداق دەيدۇ:وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لأَبِيهِ آزَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً إِنِّي أَرَاكَ وَقَوْمَكَ فِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍبۇتلارنى ئىلاھلار قىلىۋالامسەن؟ مەن سېنى ۋە قەۋمىڭنى ھەقىقەتەن ئاشكارا ئازغۇنلۇقتا، دەپ قارايمەن ئەنئام سۈرىسى، 74 ئايەت.ئىبراھىم بىر ئىنساننىڭ بۇتلارنى تەڭرى قىلىۋېلىشىنىڭ قوبۇل قىلىنمايدىغانلىقىنى چۈشەنگەن ئىدى. ئەمما، ئەتراپىدىكىلەرنىڭ تەسىرى بىلەن، ئاسمان جىسىملىرىنىڭ ئالەمنىڭ باشقۇرىلىشىدا تەسىرى بولىشى مۇمكىن دەپ ئويلىغان ئىدى. بۇ سەۋەپتىن ئاللاھ ئىبراھىمغا، ئاسمان ۋە زېمىننى باشقۇرۇشنىڭ كىمنىڭ قولىدا ئىكەنلىكىنى كۆرسەتتى.وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ. فَلَمَّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأَى كَوْكَبًا قَالَ هَذَا رَبِّي فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لا أُحِبُّ الآفِلِينَشۇنىڭدەك بىز ئىبراھىمغا، قەتئىي ئىشەنگۈچىلەردىن بولىشى ئۈچۈن ئاسمانلارنىڭ ۋە زېمىننىڭ باشقۇرۇلۇشىنى كۆرسىتەتتۇق. ئىبراھىم كېچىنىڭ قاراڭغۇلىقى باسقاندا بىر يۇلتۇز كۆرۈپ:بۇ مېنىڭ رەببىمدۇر دېدى. يۇلتۇز پېتىپ كېتىۋىدى مەن پېتىپ كەتكۈچىلەرنى ياخشى كۆرمەيمەن دېدى ئەنئام سۈرىسى، 75 ۋە 76 ئايەت.يۇلتۇزنىڭ تەڭرى بولالمايدىغانلىقىنى بىلدى. ئەمما، باشقا ئاسمان جىسىملىرى تەڭرى بولۇشى مۇمكىنمىدۇ؟فَلَمَّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأَى كَوْكَبًا قَالَ هَذَا رَبِّي فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لا أُحِبُّ الآفِلِينَئاندىن تۇغۇۋاتقان ئاينى كۆرۈپ:بۇ مېنىڭ رەببىمدۇر دېدى. ئۇمۇ پېتىپ كېتىۋىدى: رەببىم ماڭا توغرا يولنى كۆرسەتمىسە، مەن چوقۇم ئېزىپ كەتكۈچى قەۋمدىن بولۇپ كېتىمەن دېدى ئەنئام سۈرىسى، 77 ئايەت.ئايمۇ تەڭرى بولالمايتتى. رەببىم ماڭا توغرا يولنى كۆرسەتمىسە سۆزىدىكى رەب، ئۇنىڭغا كۆرە ئۇلۇغ رەب يەنى ئاللاھ تائالادۇر. چۈنكى تۆۋەندىكى ئايەت، ئىبراھىمنىڭ گۇمانىنىڭ داۋاملىشىۋاتقانلىقىنى كۆرسىتىدۇ:فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَذَا رَبِّي هَذَآ أَكْبَرُ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَئاندىن چىقىۋاتقان كۈننى كۆرۈپ مۇنداق دېدى: بۇ مېنىڭ رەببىمدۇر. بۇ تېخىمۇ چوڭدۇر! دېدى. ئۇمۇ پېتىپ كېتىۋېدى مۇنداق دېدى: ئى قەۋمىم! مەن سىلەر ئاللاھقا شېرىك قىلىۋاتقان نەرسىلەردىن ئاداجۇدامەن ئەنئام سۈرىسى، 78 ئايەت.ئاسمان جىسىملىرىنىڭ ئەڭ چوڭىنىڭمۇ ۋاستىچى ئىلاھ بولالمايدىغانلىقى ئوتتۇرىغا چىققاندىن كېيىن، بۇ قېتىم ئۇ، ئۆز خەلقىگە قارشى كەسكىن پوزېتسىيەسىنى بىلدۈردى. ئاللاھ مەسىلىسىدە ھېچكىمنىڭ شۈبھىسى يوق ئىدى. لېكىن، ئۇ يەرنىڭ خەلقىنىڭ كۆزقارىشىدا ئاسمان جىسىملىرى ۋاستىچى ئىلاھ بولالايتتى. تۈۋەندىكى ئايەتلەر بۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىكتۇر:وَحَآجَّهُ قَوْمُهُ قَالَ أَتُحَاجُّونِّي فِي اللّهِ وَقَدْ هَدَانِ وَلاَ أَخَافُ مَا تُشْرِكُونَ بِهِ إِلاَّ أَن يَشَاء رَبِّي شَيْئًا وَسِعَ رَبِّي كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًا أَفَلاَ تَتَذَكَّرُونَ. وَكَيْفَ أَخَافُ مَا أَشْرَكْتُمْ وَلاَ تَخَافُونَ أَنَّكُمْ أَشْرَكْتُم بِاللّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ عَلَيْكُمْ سُلْطَانًا فَأَيُّ الْفَرِيقَيْنِ أَحَقُّ بِالأَمْنِ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَقەۋمى ئۇنىڭ بىلەن مۇنازېرىلەشتى. ئىبراھىم دېدىكى: سىلەر مەن بىلەن بىللە ئاللاھ توغرۇلۇق مۇنازىرىلىشەمسىلەر؟ ئۇ مېنى ھىدايەت قىلغان تۇرسا. مەن سىلەرنىڭ ئۇنىڭغا شېرىك قىلغان نەرسىلىرىڭلاردىن قورقمايمەن. لېكىن رەببىمنىڭ بىر نەرسە خالىشىدىن قورقىمەن. رەببىمنىڭ ئىلمى ھەر نەرسىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان. تەزەككۇر قىلمامسىلەر؟. مەن سىلەر ئاللاھقا شېرك قىلغان نەرسىلەردىن قانداقمۇ قورقاتتىم! ھالبۇكى، سىلەر ئاللاھ ئۆزىنىڭ شېرىكى ئىكەنلىكى توغرىسىدا ھېچبىر دەلىل چۈشۈرمىگەن نەرسىنى ئاللاھقا شېرىك قىلىشتىن قورقمايۋاتىسىلەر. بۇ ئىككى پىرقىنىڭ قايسىسى قورقماسلىققا تېگىشلىك؟ ئەگەر بىلسەڭلار دەپ بېقىڭلار ئەنئام سۈرىسى، 74 ۋە 80 ئايەت.ئىبراھىم ئەلەيھىسسالام ئۆسۈپ چوڭ بولغان جەمئىيەتنىڭ ئاللاھ ھەققىدە شۈبھىسى يوق ئىدى. ئۇنىڭدىن باشقا مەۋجۇداتلارنى ۋاستىچى ئىلاھ دەپ ھېساپلىغاندىمۇ بىرەر دەلىلگە تايانمىغان ئىدى. ئەسلىدە ئۇلار، بۇتلارغا ئىشەنگەنلىكى ئۈچۈن ئەمەس، ئاممىدىن ئايرىلىپ قالماسلىق ئۈچۈنلا چوقۇناتتى. ئىبراھىم ئەلەيھىسسالام ئاللاھنىڭ ئەلچىسى بولغاندىن كېيىن، ئۇلارغا مۇنداق دېگەن ئىدى:وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَّوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُم بِبَعْضٍ وَيَلْعَنُ بَعْضُكُم بَعْضًا وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن نَّاصِرِينَسىلەر ئاللاھنى قويۇپ بۇتلارغا چوقۇنۇۋاتىسىلەر. بۇنى، بۇدۇنيا ھاياتىدا ئاراڭلاردىكى دوستلۇقنى دەپلا قىلىۋاتىسىلەر. ئاندىن قىيامەت كۈنى بىر بىرىڭلارنى ئىنكار قىلىسىلەر، بىر بىرىڭلارغا لەنەت ئوقۇيسىلەر. سىلەرنىڭ بېرىپ ئورۇنلىشىدىغان يېرىڭلار دوزاختۇر. سىلەرگە ھېچ ياردەمچى يوقتۇر ئەنكەبۇت سۈرىسى، 25 ئايەت.مۇشۇ سەۋەپلەر تۈپەيلىدىن ھەر ئىنسان، ئالدى بىلەن مۇئمىن، ئاندىن كافىر بولىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:وَلاَ تَكُونُواْ كَالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ. يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِينَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَكْفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ فَذُوقُواْ الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَسىلەر ئۆزلىرىگە روشەن دەلىللەر كەلگەندىن كېيىن بۆلۈنگەن ۋە ئىختىلاپ قىلىشقانلاردەك بولماڭلار. ئەنە شۇلارغا چوڭ ئازاپ بار. ئۇلار ئۇ ئازاپقا بەزى يۈزلەر ئاقىرىدىغان ۋە بەزى يۈزلەر قارىيىدىغان كۈندە دۇچار بولىدۇ. يۈزى قارايغانلارغا: سىلەر ئىمان ئېيتقاندىن كېيىن كافىر بولدۇڭلارمۇ؟ ئۇنداق بولسا كافىر بولغانلىقىڭلار ئۈچۈن شۇ ئازابنى تېتىڭلار دېيىلىدۇ ئال ئىمران، 105 ۋە 106 ئايەت.كافىرنىڭ لۇغەت مەنىسى يېپىپ قويۇش دېگەنلىك بولىدۇ. بۇ ئايەتتە كافىرنىڭ ئۆزىدىكى ئىماننى يوشۇرغانلىقى ئۈچۈن جازاغا تېگىشلىك بولغانلىقى سۆزلىنىدۇ. ئۇنداقتا ھەر كافىر مۇرتەددۇر ، ئۇلارنىڭ جازاسى پەقەت ئاخىرەتتە بېرىلىدۇ.ئىنسان، ھەر نەرسىسىدە قەرزدار بولغان ئاللاھنى ھاياتىنىڭ مەركىزىگە قويۇشى لازىم. لېكىن، بالاغەتكە يەتكەن ھەر بىر كىشى ئۆزىگە بىر يول سىزىۋالغان بولىدۇ. ئەگەر تۇتقان يولى، ھەقىقەتلەرنى توغرىلارنى ئىككىنجى ئورۇنغا قويىدىغان بولسا، ئاللاھنى ھاياتىنىڭ مەركىزىدىن چىقارغان بولىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:ئېيتقىنكى:ھەركىم ئۆز يولىدا ماڭىدۇ، كىمنىڭ يولىنىڭ توغرا ئىكەنلىكىنى رەببىڭلار ئوبدان بىلىدۇ ئىسرا سۈرىسى، 84 ئايەت.وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُواْ الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُواْ يَأْتِ بِكُمُ اللّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌھەر ئۇممەتنىڭ يۈز كەلتۈرىدىغان بىر تەرىپى بار. ئۇنداقتا سىلەر ياخشى ئىشلارنى قىلىشتا بىربىرىڭلار بىلەن بەسلىشىڭلار بەقەرە سۈرىسى، 148 ئايەت.ئاللاھنى ھاياتىنىڭ مەركىزىدىن چىقارغان كىشى، ئۇنى كۆرمەسلىككە سېلىشقا باشلايدۇ. بۇنىڭ ھەقلىق بىر سەۋەبى بولمىغاچقا، ئاخىرەتتە مۇنداق دىيەلمەيدۇ:أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَئاتابوۋىلىرىمىز ئىلگىرى شېرك كەلتۈرگەن ئىكەن، بىز بولساق ئۇلاردىن كېيىن كەلگەن نەسىل ئىدۇق. باتىلغا چۆمگەن ئۇ كىشىلەرنىڭ قىلمىشلىرى تۈپەيلى بىزنى ھالاك قىلامسەن؟ ئەئراف سۈرىسى، 173 ئايەت.ئاللاھنى ھاياتىنىڭ مەركىزىگە قويغان كىشى، خاتا ئىش قىلىپ سالغاندا دەرھال ئۇنى ئەسلەيدۇ، ئۆزىنى تۈزىتىشكە تىرىشىدۇ ۋە گۇناھىنىڭ كەچۈرۈم قىلىنىشى ئۈچۈن يالۋۇرۇشقا باشلايدۇ.ئاللاھنى ھاياتىنىڭ مەركىزىدىن چىقارغان كىشى، مەركەزگە ئالغان شەيئىنى ئاللاھنىڭ ئورنىغا قويغانلىقى ئۈچۈن مۇشرىك، ئۇنىڭغا مەركەزلىشىپ ئاللاھنى كۆرمەسكە سالغانلىقىنى ئۈچۈن كافىر بولىدۇ.ئە. دىندىن يانغاننىڭ ئۆلتۈرۈلىشىقۇرئاندا دىندىن يېنىۋالغانغا بۇ دۇنيادا بېرىلىدىغان جازا يوق. ئۇنىڭ جازاسى، ھاياتى بويىچە لەنەت ئاستىدا قېلىشى، تۆۋبە قىلماستىن ئۆلسە ئۇ لەنەتنىڭ مەڭگۈلۈك بولۇشى، ئازاپنىڭ يېنىكلىتىلمەسلىكى ۋە يۈزىگە قارالماسلىقىدۇر.قۇرئاندا دىندىن يېنىشنىڭ ھۆكۈملىرىمۇقاتىل بىن سۇلەيماننىڭ ۋاپاتى 150 767 بىلدۈرىشىچە، 12 كىشى مۇسۇلمان بولغاندىن كېيىن كافىر بولۇپ كېتىپ، دىلىغۇل شەكىلدە مەدىنىدىن ئايرىلىپ مەككە كافىرلىرىغا قوشۇلۇپ كېتىشكەن ئىدى. كېيىنچە ئۇلارنىڭ ئىچىدىن ھارس بىن سۇۋەيد پۇشايمان قىلىپ دىنىغا قايتقان ۋە قېرىندىشى جۇلاسقا مۇنۇ خەۋەرنى يەتكۈزگەن ئىدى: مەن تۆۋبە قىلىپ يېنىۋالدىم. ئاللاھنىڭ ئەلچىسىدىن سوراپ باق، تۆۋبە قىلىش ھەققىم بارمىكەن؟ بولمىسا شامغا كېتىمەن. جۇلاس ئەھۋالنى ئاللاھنىڭ ئەلچىسىگە يەتكۈزگەن بولسىمۇ جاۋاپ ئالالمىغان ئىدى. ئاندىن مۇنۇ ئايەتلەر نازىل بولدى:كَيْفَ يَهْدِي اللّهُ قَوْمًا كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ. أُوْلَئِكَ جَزَآؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللّهِ وَالْمَلآئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ. خَالِدِينَ فِيهَا لاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ يُنظَرُونَ. إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ فَإِنَّ الله غَفُورٌ رَّحِيمٌبۇ ئەلچىنىڭ ھەق ئىكەنلىكىنى ۋە روشەن دەلىللەرنى كۆرۈپ ئىمان ئېيتقاندىن كېيىن كافىر بولغان قەۋمنى ئاللاھ قانداقمۇ ھىدايەت قىلسۇن؟ ئاللاھ زالىم قەۋمنى ھىدايەت قىلمايدۇ. ئەنە شۇلارغا ئاللاھنىڭ، پەرىشتىلەرنىڭ ۋە بارلىق ئىنسانلارنىڭ لەنىتىگە ئۇچراش جازاسى بېرىلىدۇ. ئۇلار بۇ لەنەتنىڭ ئاستىدا مەڭگۈ قالىدۇ. ئۇلاردىن ئازاپ يېنىكلىتىلمەيدۇ، ئۇلارغا مۆھلەتمۇ بېرىلمەيدۇ. لېكىن ئۇ ئازغۇنلۇقتىن كېيىن تەۋبە قىلىپ ئۆزىنى ئىسلاھ قىلغانلارغا جازا بېرىلمەيدۇ. چۈنكى ئاللاھ بۇلارغا مەغفىرەت قىلغۇچىدۇر، رەھىم قىلغۇچىدۇر ئال ئىمران سۈرىسى، 86 ۋە 89 ئايەت.مَن كَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إيمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِيمَانِ وَلَكِن مَّن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ. ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّواْ الْحَيَاةَ الْدُّنْيَا عَلَى الآخِرَةِ وَأَنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ. أُولَئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ. لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرونَئىمان ئېيتقاندىن كېيىن ئاللاھقا كافىر بولۇپ قەلبى ئىمان بىلەن مۇستەھكەم تۇرۇپ زورلانغانلار مۇستەسنا ، كۆڭلىنى كافىرلىققا ئاچقانلارغا ئاللاھ تەرىپىدىن غەزەپ ياغىدۇ ھەمدە ئۇلار چوڭ بىر ئازاپقا دۇچار بولىدۇ. بۇ ئۇلارنىڭ دۇنيا ھاياتىنى ئاخىرەت ھاياتىدىن ئۈستۈن كۆرگەنلىكى ۋە ئاللاھنىڭ كافىر قەۋمنى توغرا يولغا كەلتۈرمەيدىغانلىقى ئۈچۈندۇر. ئەنە شۇلار ئاللاھ قەلىبلىرىنى، قۇلاقلىرىنى ۋە كۆزلىرىنى پېچەتلىۋەتكەن كىشىلەردۇر. ئەنە شۇلار غاپىللاردۇر. شۈبھىسىزكى، ئۇلار ئاخىرەتتە پۈتۈنلەي زىيان تارتقۇچىلاردۇر نەھل سۈرىسى، 106 ۋە 109 ئايەت.دېمەككى، دىندىن يېنىپ كافىر بولغانلارنىڭ جازاسى، ئاللاھنىڭ، پەرىشتىلەرنىڭ ۋە پۈتكۈل ئىنسانىيەتنىڭ لەنىتىگە قىلىش ۋە ئاخىرەتتە زىيان تارتىشتۇر. تۆۋبە قىلغانلار بۇ جازادىن قۇتۇلىدۇ.مەزھەپلەرنىڭ كۆز قاراشلىرىمەزھەپلەر، بۇ مەسىلە بىلەن مۇناسىۋىتى بولمىغان ئايەتلەرگە ۋە كېيىن ئوتتۇرىغا چىقىرىلغان ھەدىسلەرگە ئاساسەن دىندىن يېنىۋالغان كىشىنىڭ ئۆلتۈرىلىشى ھەققىدە ئىتتىپاقلىشىدۇ.ئا. قۇرئاندىن دەلىللىرىھەنەفىلەر بۇ ھەقتە، مۇنۇ ئايەتكە ئاساسلىنىدۇ:قُل لِّلْمُخَلَّفِينَ مِنَ الْأَعْرَابِ سَتُدْعَوْنَ إِلَى قَوْمٍ أُوْلِي بَأْسٍ شَدِيدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ فَإِن تُطِيعُوا يُؤْتِكُمُ اللَّهُ أَجْرًا حَسَنًا وَإِن تَتَوَلَّوْا كَمَا تَوَلَّيْتُم مِّن قَبْلُ يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًائى مۇھەممەد! ئايرىلىپ قالغان بەدەۋىلەرگە ئېيتقىنكى: سىلەر يېقىندا قاتتىق جەڭگىۋار بىر قەۋم بىلەن ئۇرۇشۇشقا چاقىرىلىسىلەر. ئۇلار بىلەن ئۇرۇشىسىلەر ياكى ئۇلار تەسلىم بولىدۇ. ئەگەر ئىتائەت قىلساڭلار ئاللاھ سىلەرگە ياخشى ئەجىر ئاتا قىلىدۇ. ئەگەر ئىلگىرى يۈز ئۆرىگىنىڭلاردەك، يەنە يۈز ئۆرۈسەڭلار، ئاللاھ سىلەرگە ئەلەملىك ئازاب بىلەن ئازاب قىلىدۇ فەتىھ سۈرىسى، 16 ئايەت.ئۇلار مۇناسىۋەتلىك ئايەتلەرنىڭ ھەممىسىنى ئېتىبارغا ئالمىغانلىقى ئۈچۈن، بىر ئايەتنىڭ يەنى يۇقىرىدىكى ئايەتنىڭ ئۇلار بىلەن ئۇرۇشىسىلەر ياكى ئۇلار تەسلىم بولىدۇ دېگەن قىسمىنى باشئايىغى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى ئۈزۈپ، ئۇنىڭدىن دىندىن يانغانلار ئۆلتۈرۈلىدۇ دەپ ھۆكۈم چىقارغان.تېمىغا ئائىت روشەن ئايەتلەرنى كۆرمەستىن، باشقا تېمىلارغا ئالاقىدار ئايەتلەردىن ئىككى كەلىمىنى يۇلۇپ ئېلىپ، بىر ئىنساننىڭ ئۆلۈمىگە پەتىۋا بېرىشنىڭ قوبۇل قىلىش مۇمكىن بولمايدىغانلىقى ئاشكارىدۇر.ئە. سۈننەتتىن دەلىلىسۈننەتنىڭ لۇغەت مەنىسى يول ۋە ئۇسۇل دېمەكتۇر. سۈننەتنىڭ قۇرئاندىكى مەنىسى؛ ئۆزلىرىگە توغرا دىن يېتىپ كەلگەن خەلقلەرگە ئاللاھنىڭ ئىجرا قىلغان قانۇنىدۇر.فىقھىدا سۈننەت دېيىلگەندە ئاللاھنىڭ ئەلچىسىنىڭ سۆزى، ھەرىكىتى ۋە تەستىقى دەپ چۈشۈنىلىدۇ. سۈننەت ئەسلىدە بىر ھېكمەت، ئاللاھنىڭ كىتابىدىن، ئاللاھنىڭ بەلگىلىگەن مېتودلىرى ئۇسۇللىرى بىلەن چىقارغان ھۆكۈملەردىن ئىبارەت. چۈنكى ھەرنەبىگە بېرىلگەندەك، ئۇنىڭغىمۇ كىتاپ ۋە ھېكمەت بېرىلگەن ئىدى. مۇناسىۋەتلىك ئايەتلەر تۆۋەندىكىچە: وَأَنزَلَ اللّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًائاللاھ ساڭا كىتابنى ۋە ھېكمەتنى نازىل قىلدى، ساڭا سەن بىلمىگەن نەرسىنى ئۆگەتتى. ئاللاھنىڭ ساڭا ئاتا قىلغان پەزلى ھەقىقەتەن چوڭدۇر. نىسا سۈرىسى، 113 ئايەت.ئاللاھنىڭ ئەلچىسىنىڭ بۇ ھەقتىكى سۆزلىرى مۇنداق:قاراڭلار! ماڭا كىتاپ ۋە ئۇنىڭ مىسلى بېرىلدى. سىلەردىن بىرىڭلارنىڭ، ئورۇندۇقىغا يۆلىنىپ ئولتۇرۇپ، مېنىڭ بىر ئەمرىم ياكى قويغان چەكلىمىلىرىمگە بىلمەيمىز، بىز ئاللاھنىڭ كىتابىدىن تاپقانلىرىمىزغا ئەمەل قىلىمىزدېگەنلىكىنى كۆرمىسەم دەيمەن.ئۇنىڭغا كىتاپ بىلەن بىرلىكتە، ئۇنىڭدىن ھۆكۈم چىقىرىش ئۇسۇلىمۇ ئۆگىتىلگەنلىكى ئۈچۈن، ھەرقانداق بىر مۇسۇلمان كىتاپتىن چىقارغان ھۆكۈملەرنى چەتكە قايرىپ قويالمايدۇ. ئۇ بۇ مېتودنى ئۇسۇلنى، ئۈممىتىگىمۇ ئۆگەتكەن ئىدى. ئاللاھ تائالا مۇنداق دېگەن ئىدى:لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَى الْمُؤمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُّبِينٍئاللاھ مۇئمىنلارغا ئۆزئىچىدىن بىر ئەلچى ئەۋەتىپ ناھايىتى چوڭ ئىنئام قىلدى. ئۇ ئەلچى ئۇلارغا ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىنى تىلاۋەت قىلىدۇ، ئۇلارنى پاكلايدۇ، ئۇلارغا كىتابنى ۋە ھېكمەتنى ئۆگىتىدۇ. ھالبۇكى، ئۇلار بۇنىڭدىن ئىلگىرى ئوپئوچۇق بىر ئازغۇنلۇقتا ئىدى ئال ئىمران سۈرىسى، 164 ئايەت.نەبىمىز، ھەرقانداق بىر ھۆكۈمنى قۇرئانغا قارىتا چىقىرىشقا مەجبۇر ئىدى. ئاللاھ تائالا ئۇنىڭغا مۇنداق بۇيرىغان ئىدى:وَأَنِ احْكُم بَيْنَهُم بِمَآ أَنزَلَ اللّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَن يَفْتِنُوكَ عَن بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللّهُ إِلَيْكَ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللّهُ أَن يُصِيبَهُم بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ. فَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ حُكْمًا لِّقَوْمٍ يُوقِنُونَئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئاللاھ ساڭا نازىل قىلغان قۇرئان بىلەن ھۆكۈم قىلغىن، ئۇلارنىڭ ھەۋەسلىرىگە ئەگەشمىگىن، ئۇلارنىڭ ساڭا نازىل قىلغان قۇرئاننىڭ بىر قىسمىدىن سېنى ۋاز كەچتۈرىشىدىن ساقلانغىن. ئەگەر ئۇلار يۈز ئۆرىسە بىلگىنكى، ئاللاھ ئۇلارغا بەزى گۇناھلىرى يۈزىسىدىن مۇسىبەت يەتكۈزۈشنى ئىرادە قىلىدۇ. شۈبھىسىزكى، ئىنسانلارنىڭ تولىسى ھەقىقەتەن پاسىقلاردۇر. ئۇلار جاھىلىيەت ھۆكۈمىنى تەلەپە قىلامدۇ؟ چىن ئىشىنىدىغان قەۋم ئۈچۈن ئاللاھتىنمۇ ياخشى ھۆكۈم قىلغۇچى بارمۇ؟ مائىدە سۈرىسى، 49 ۋە 50 ئايەت.ھېكمەت، نەبىمىزنىڭ كىتاپتىن چىقارغان توغرا ھۆكۈمى بولغانلىقى ئۈچۈن يۇقىرىدىكى ئايەتلەرگە زىت بولغان مۇنۇ سۆزلەرنى قىلىشى مۇمكىن ئەمەس:كىم دىندىن يېنىۋالسا، ئۇنى ئۆلتۈرۈڭلار ئۈچ ئىشتىن بىرەرسى بولماي تۇرۇپ، مۇسۇلمان بىر كىشىنىڭ قېنى ھالال بولمايدۇ؛ ئۆيلەنگەن زىناخور، جانغا جان ۋە دىندىن يېنىپ جامائەتنى تەرك قىلغان كىشى.بۇ سۆزلەردە چىقىرىلغان ھۆكۈملەردىن پەقەتلا جانغا جان قۇرئانغا ئۇيغۇن كېلىدۇ. بەقەرە 178 ئايەت بويىچە بىر كىشىنى قەستەن ئۆلتۈرگەنگە ئۆلۈم جازاسى بېرىلىدۇ. ئەمما، ئۆلگۈچىنىڭ يېقىنلىرى، ئۇنى ئەپۇ قىلسا بولىدۇ.ب. دىن ئوخشىماسلىقنىڭ ئۆيلىنىشكە تەسىرىنىسا سۈرىسى 22 ئايەتتىن 24 ئايەتكىچە ئۆيلىنىش ھارام بولغان ئاياللار كۆرسىتىلگەندىن كېيىن مۇنداق دېيىلىدۇ:وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَاء ذَلِكُمْ أَن تَبْتَغُواْ بِأَمْوَالِكُم مُّحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ سىلەرگە يۇقىرىدا زىكىر قىلىنغان ئاياللاردىن باشقا ئاياللارنى ئىپپەتلىك بولغان ۋە زىنادىن ساقلانغان ھالىتىڭلاردا ماللىرىڭلارنى چىقىم قىلىپ نىكاھىڭلارغا ئېلىشىڭلار ھالال قىلىندى نىسا سۈرىسى، 24 ئايەت.يۇقىرىدىكى ئايەتتە، دىن شەرت ئەمەس، بەلكى ئىپپەتلىك بولۇش شەرتى قويۇلغان. بۇنىڭدىن باشقا بىر تاللاش تەرتىپىمۇ بار.ئىپپەتلىك مۇئمىن ھۆر ئاياللارئۆيلىنىشتىكى بىرىنجى تاللىشىمىز، ئىپپەتلىك مۇئمىن ھۆر ئاياللاردۇر. مۇناسىۋەتلىك ئايەت تۆۋەندىكىدەك:وَمَن لَّمْ يَسْتَطِعْ مِنكُمْ طَوْلاً أَن يَنكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِن مِّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُم مِّن فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُمْ بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَانكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلاَ مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنْكُمْ وَأَن تَصْبِرُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌسىلەردىن مۇئمىن ھۆر ئاياللارنى نىكاھىغا ئېلىشقا ئىقتىسادىي جەھەتتىن كۈچى يەتمىگەن كىشى، قول ئاستىڭلاردىكى مۇئمىن دېدەكلەردىن ئالسۇن. ئاللاھ ئىمانىڭلارنى ئوبدان بىلگۈچىدۇر. سىلەر بىربىرىڭلاردىنسىلەر. ئۇنداقتا ئۇلارنى ئائىلىسىنىڭ رۇخسىتى بىلەن ئېلىڭلار. ئۇلارغا تويلۇقلىرىنى مەئرۇفقا ئۇيغۇن ھالدا بېرىڭلار. ئۇلارنىڭ ئىپپەتلىك بولىشى، زىنادىن ساقلىنىشى ۋە مەخپى ئاشنا تۇتماسلىقى لازىم. ئۇلار ياتلىق قىلىنغاندىن كېيىن پاھىشە قىلسا، ئۇلارغا ھۆر ئاياللارغا بېرىلىدىغان ئازابنىڭ يېرىمى بېرىلىشى كېرەك. بۇ سىلەردىن قىيىنچىلىق تارتىشتىن قورققان كىشى ئۈچۈندۇر. سەۋر قىلىشىڭلار سىلەر ئۈچۈن ياخشىدۇر. ئاللاھ مەغفىرەت قىلغۇچىدۇر، مەرھەمەت قىلغۇچىدۇر نىسا سۈرىسى، 25 ئايەت.ئىپپەتلىك دېدەكلەر جارىيەيۇقىرىدىكى ئايەتتە ئىپپەتلىك ھۆر ئاياللاردىن كېيىنكى تاللاشتا، ئىپپەتلىك دېدەكجارىيەلەرنىڭ بولۇشىنى ئېنىق ئىپادىلىگەن. ئايەتتىكى مۇنۇ ئىپادىلەر، بۇ تاللاشنى تېخىمۇ يارقىن ئوتتۇرىغا قويىدۇ:ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنْكُمْ وَأَن تَصْبِرُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌبۇ ئىپپەتلىك دېدەكجارىيە بىلەن ئۆيلىنىش رۇخسىتى سىلەردىن قىيىنچىلىق تارتىشتىن قورققان كىشى ئۈچۈندۇر. سەۋر قىلىشىڭلار سىلەر ئۈچۈن ياخشىدۇر. ئاللاھ مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، مەرھەمەت قىلغۇچىدۇر نىسا سۈرىسى، 25 ئايەت.ئىپپەتلىك مۇشرىك ئاياللارئۈچىنچى تاللاش، ئىپپەتلىك مۇشرىك ئاياللاردۇر. بۇ ھەقتىكى ئايەت مۇنداق:مۇئمىن ئاياللاردىن ئىپپەتلىك بولغانلار ۋە سىلەردىن بۇرۇن كىتاپ بېرىلگەنلەردىن ئىپپەتلىك بولغان ئاياللار، ئۇلارغا تويلۇقلىرىنى بېرىش، ئىپپەتلىك بولۇش، زىنادىن ساقلىنىش ۋە ئۇلارنى ئاشنا تۇتماسلىق شەرتى بىلەن سىلەرگە ھالالدۇر مائىدە سۈرىسى، 5 ئايەت.كىتاپ بېرىلگەنلەر سۆزىدىن يەھۇدى ۋە خىرىستىيانلار مەقسەت قىلىنىدىغان بولۇپ، ئۇلار مۇشرىكلەرنىڭ سىرتىدىكى ئايرىم بىر سىنىپ ھېساپلىنىدۇ. ھالبۇكى، قۇرئان ئۇلارنىڭمۇ شېرك كەلتۈرگەنلىكىنى يەنى مۇشرىك ئىكەنلىكىنى ئوچۇق ئىپادىلەيدۇ. مۇناسىۋەتلىك ئايەت تۆۋەندىچە:اتَّخَذُواْ أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَمَا أُمِرُواْ إِلاَّ لِيَعْبُدُواْ إِلَهًا وَاحِدًا لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَئۇلار ئاللاھنى قويۇپ ھاخاملىرىنى ۋە راھىبلىرىنى رەبلەر قىلىۋالدى. مەريەم ئوغلى مەسىھنىمۇ شۇنداق قىلدى. ھالبۇكى، ئۇلار پەقەت بىر ئىلاھقىلا ئىبادەت قىلىشقا بۇيرۇلغان. ئاللاھتىن باشقا ھېچ ئىلاھ يوق. ئاللاھ ئۇلار شېرىك قىلغان نەرسىلەردىن پاكتۇر تەۋبە سۈرىسى، 31 ئايەت.بۇ تاللاشلارنى ئىخچاملىغان ئايەت تۆۋەندىكىچە:وَلاَ تَنكِحُواْ الْمُشْرِكَاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَلأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَلاَ تُنكِحُواْ الْمُشِرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُواْ وَلَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ أُوْلَئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللّهُ يَدْعُوَ إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَيُبَيِّنُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَمۇشرىك ئاياللار ئىمان ئېيتمىغىچە ئۇلارنى نىكاھىڭلارغا ئالماڭلار. شۈبھىسىزكى، مۇئمىن بىر دېدەك مۇشرىك بىر ئايالدىن ياخشىدۇر، بۇ مۇشرىك ئايال سىلەرنى مەپتۇن قىلىۋالغان تەقدىردىمۇ. مۇشرىك ئەرلەر ئىمان ئېيتمىغىچە مۇئمىن ئاياللارنى ئۇلارغا نىكاھلاپ بەرمەڭلار. شۈبھىسىزكى، مۇئمىن بىر قۇل مۇشرىك ئەردىن ياخشىدۇر، بۇ مۇشرىك ئەر سىلەرنى مەپتۇن قىلىۋالغان تەقدىردىمۇ. مۇشرىكلار دوزاخقا چاقىرىدۇ. ئاللاھ ئۆزىنىڭ ئوچۇق بىلدۈرىشى بىلەن جەننەتكە ۋە مەغفىرەتكە چاقىرىدۇ. ئاللاھ ئىنسانلارغا ئىبرەت ۋە نەسىھەت ئالسۇن دەپ ئايەتلىرىنى ئەنە شۇنداق بايان قىلىدۇ بەقەرە سۈرىسى، 221 ئايەت.مۇشرىكلەر بىلەن توي قىلغىلى بولىدىغانلىقى ھەققىدە نۇھنىڭ ۋە لۇتنىڭ ئايالى بىلەن فىرئەۋىننىڭ ئايالى مىسال قىلىنىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِينَ كَفَرُوا اِمْرَأَةَ نُوحٍ وَاِمْرَأَةَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ. وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِينَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِندَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَئاللاھ كافىرلارغا نۇھ ۋە لۇتنىڭ ئاياللىرىنى مىسال قىلدى. بۇ ئىككى ئايال بەندىلىرىمىزدىن ئىككى ياخشى بەندىنىڭ نىكاھىدا ئىدى، ئۇ ئىككى ئايال ئۇ ئىككى ياخشى بەندىگە خىيانەت قىلدى، ئۇ ئىككى ياخشى بەندە ئاللاھتىن كەلگەن ھېچ نەرسىنى ئۇ ئىككى ئايالدىن دەپئى قىلالمىدى. ئۇ ئىككى ئايالغا:كىرگۈچىلەر بىلەن دوزاخقا كىرىڭلار! دېيىلدى. ئاللاھ مۇئمىنلارغا فىرئەۋىننىڭ ئايالىنى مىسال قىلدى. ئۇ ئايال ئۆز ۋاقتىدا: رەببىم! ھۇزۇرىڭدا، جەننەتتە مەن ئۈچۈن بىر ئۆي بىنا قىلغىن، مېنى فىرئەۋندىن ۋە ئۇنىڭ ئەمىلىدىن قۇتۇلدۇرغىن، مېنى زالىم قەۋمدىن قۇتۇلدۇرغىن دېگەن ئىدى تەھرىم سۈرىسى، 10 ۋە 11 ئايەت.بۇ سەۋەپتىن ئاللاھنىڭ ئەلچىسى مۇھەممەد ئە.س.، مۇسۇلمان بولغان ھېچبىر ئەرنى ۋە ئايالنى مۇسۇلمان بولمىغان جۈپتىدىن ئايرىمىغان ئىدى. ئۆز قىزى زەينەبنى، ئىسلامدىن بۇرۇن ئەبۇ ئاس ئىبن ئەررابى بىلەن ئۆيلەندۈرگەن، كېيىنچە قىزى مۇسۇلمان بولغان بولسىمۇ كۈيئوغلى تېخى مۇسۇلمان بولمىغان ئىدى. ئەبۇ ئاس بەدىر ئۇرۇشىدا ئەسىرگە چۈشكەندىن كېيىن، زەينەب بىر مىقدار مال بىلەن ئانىسى ئۆزىگە تاقاپ قويغان بۇلاپكىنى فىدىيەلىككە ئەۋەتكەن ئىدى. بۇنىڭغا كۆڭلى يېرىم بولغان نەبى، بۇلاپكىنى زەينەپكە قايتۇرۇپ بېرىشلىرىنى ۋە ئەبۇ ئاسنىڭ قويۇپ بېرىلىشىنى، ئەبۇ ئاستىن قىزىنى مەدىنەگە ئەۋەتىپ بېرىشىنى تەلەپ قىلغان ئىدى. ئەبۇ ئاس زەينەبنى شۇنچىلىك ياخشى كۆرسىمۇ، ئەمما سۆزىدە تۇرىدۇ ۋە ئۇنى مەدىنىگە ئەۋەتىپ بىرىدۇ.ئەبۇ ئاس ھىجرەتنىڭ 6يىلىدا مۇشرىكلار ئامانەت قىلغان تىجارەت ماللىرى بىلەن بىرلىكتە سۈرىيەدىن قايتىۋاتقىنىدا، كارۋىنى مۇسۇلمانلار تەرىپىدىن قولغا چۈشۈرىلىدۇ، ئەمما ئۇ مۇۋەپپىقىيەتلىك ھالدا قېچىپ قۇتۇلۇپ چىقىپ، كېچىسى زەينەبنىڭ يېنىغا بېرىپ، ئۇنىڭ ھىمايىسىگە كىرىدۇ. نەبىمىزنىڭ تەلەپ قىلىشى بىلەن كارۋاندىن ئېلىنغان غەنىمەتنىڭ تامامى ئەبۇل ئاسقا قايتۇرۇپ بېرىلىدۇ. ئۇمۇ مەككىگە قايتىپ، ئامانەتلىرىنى ئۆز ئىگىلىرىگە قايتۇرۇپ بەرگەندىن كېيىن مۇسۇلمان بولىدۇ. ھەمدە مەدىنىگە ھىجرەت قىلىدۇ.نەبىمىز زەينەبنى، ئالتە يىلدىن كېيىن كونا نىكاھى بىلەن ئۇنىڭغا قايتۇرۇپ بىرىدۇ.چۈنكى ئەبۇل ئاسنىڭ كافىر بولۇشى، زەينەبنى نىكاھىدا تۇتىشىغا توسقۇنلۇق قىلمايتتى.ۋەلىد بىن مۇغىرەنىڭ قىزى سافۋان ئىبىن ئۇمەييە بىلەن توي قىلغان ئىدى؛ ئۇ مەككە فەتھى قىلىنغان كۈنى مۇسۇلمان بولغان، ئېرى سافۋان بولسا ئىسلامدىن قاچقان ئىدى. ئاللاھنىڭ ئەلچىسى، بىر ئىمان كاپالەت نامايەندىسى قىلىپ ئۆز تونىنى سافۋاننىڭ تاغىسىنىڭ ئوغلى ۋەھىب ئىبن ئۇمەيىر ئارقىلىق ئۇنىڭ ئارقىسىدىن ئەۋەتكەن ئىدى. ئۇنى ئىسلامغا دەۋەت قىلىپ يېنىغا چاقىرغان؛ خالىسا مۇسۇلمان بولسا، خالىسا ئىككى ئاي ئەركىن يۈرسە بولىدىغانلىقىنى ئېيتقان ئىدى. سافۋان توننى كىيىپ، ئاللاھنىڭ ئەلچىسىڭ يېنىغا كەلگىنىدە، خەلقنىڭ ئالدىدا يۇقۇرى ئاۋازدا مۇنداق دېدى:ئى مۇھەممەد! شۇ ۋەھب ئىبنى ئۇمەير سېنىڭ تونىڭنى ئېلىپ كەلدى؛ مېنى يېنىڭغا چاقىرغانلىقىڭنى، ئەگەر مەن خالىسام قوبۇل قىلسام بولىدىغانلىقىمنى، بولمىسا ماڭا ئىككى ئاي ئەركىنلىك مۆھلىتى بەرگەنلىكىڭنى ئېيتتى.ئاللاھنىڭ ئەلچىسى: ئەبۇ ۋەھب، تۆۋەنگە چۈش! دېدى. ئەمما، ئۇ: ياق، ئاللاھ بىلەن قەسەمكى، سەن ماڭا ئېنىق چۈشەنچە بەرمىگىچە چۈشمەيمەن! دېدى. بۇنىڭغا جاۋابەن: ئۇنداق ئەمەس، تۆت ئاي كېزەلەيسەن دېدى سافۋان كافىر، ئايالى مۇسۇلمان ئىدى. نەبىمىز، سافۋان بىلەن ئايالىنىڭ ئارىسىنى ئايرىۋەتمىدى؛ ئۇلار بىرلىكتە تۇرمۇشىنى داۋاملاشتۇردى.زىنا قىلغانلار بىلەن ئۆيلىنىشيۇقىرىدىكى ئايەتلەرگە قارىغاندا تۇرمۇش قۇرماقچى بولغان ئەرئايالنىڭ ئىپپەتلىك بولۇشى شەرتتۇر. بۇ نۇقتىنى ئوچۇق ئىپادىلگەن ئايەت تۆۋەندىكىچە:زىنا قىلغۇچى ئەر زىنا قىلغۇچى ياكى ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرگۈچى ئايالدىن باشقىسىنى ئالمايدۇ. زىنا قىلغۇچى ئايالغا كەلسەك، ئۇنى زىنا قىلغۇچى ياكى ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرگۈچى ئەردىن باشقىسى ئالمايدۇ. بۇ مۇئمىنلارغا ھارام قىلىندى نۇر سۈرىسى، 3 ئايەت.مەرسەد ئىبنى ئەبى مەرسەد، مەككىدىن ئەسىرلەرنى ئېلىپ مەدىنىگە ئېلىپ بارىدۇ. ئۇنىڭ مەككىدە ئاناق ئىسىملىك پاھىشە دوستى بار ئىدى. مەككىدىكى بىر ئەسىرگە، ئۇنى قاچۇرۇشقا ۋەدە بەرگەن ئىدى. مەرسەد بۇ ئىش ھەققىدە مۇنۇلارنى ئېيتىدۇ:بىر ئايدىڭ كېچىدە، مەككىنىڭ تاملىرىدىن بىرسىنىڭ تۈۋىگە يېتىپ باردىم. شۇ ئەسنادا ئاناق كېلىپ قالدى، تامنىڭ تۈۋىدىكى كۆلەڭگەمنى كۆردى. يېنىمغا كەلدى ۋە مېنى تونۇپ، مەرسەدمۇ؟ دېدى. ھەئە، مەرسەد دېدىم. مەرھابا، كەل بۇ كېچىنى يېىنىمىزدا ئۆتكۈز! دېدى. ياق، ئاناق؛ ئاللاھ زىنانى ھارام قىلدى دېيىشىمگە، پەرياد قىلىپ: ئەي چېدىر خەلقى! بۇ ئادەم ئەسىرلىرىڭلارنى ئەپقاچىدۇ! دېدى. دەرھال سەككىز كىشى پېيمغا چۈشتى. خاندامە يولىغا قاراپ مېڭىپ بىر ئازگالغا مۆكۈندۈم. كەينىمىدىكىلەر يېتىپ كېلىپ، بېشىمدا تۇرۇپ سىيىشتى، بېشىمغا سۈيدۈكلىرى چاچرىدى. ئەمما ئاللاھ مېنى ئۇلارغا كۆرسەتمىدى. ئاندىن قايتىپ كېتىشتى. مەنمۇ قايتىپ بېرىپ دوستۇمنى يۈدۈپ مېڭىشقا باشلىدىم؛ ئۇ سېمىز بىرسى ئىدى. ئىزھىرغا كەلدىم ۋە قوللىرىدىكى باغلاقنى يەشتىم. ئاندىن قايتا ئۇنى يۈدۈپ ماڭدىم؛ قاتتىق چارچىغانتىم. ئاخىرى، مەدىنىگە يېتىپ كەلدىم. رەسۇلۇللاھ ئە.س نىڭ ھۇزۇرىغا كەلدىم: ئەي ئاللاھنىڭ ئەلچىسى، ئاناق بىلەن ئۆيلىنىمەن دېدىم؛ ئۇ، جىم تۇرۇۋالدى. ھەتتا، مۇنۇ ئايەت چۈشكىچە ھېچقانداق گەپ قىلمىدى: زىنا قىلغۇچى ئەر زىنا قىلغۇچى ياكى ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرگۈچى ئايالدىن باشقىسىنى ئالمايدۇ. زىنا قىلغۇچى ئايالغا كەلسەك، ئۇنى زىنا قىلغۇچى ياكى ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرگۈچى ئەردىن باشقىسى ئالمايدۇ. بۇ مۇئمىنلارغا ھارام قىلىندى نۇر سۈرىسى، 3 ئايەت.ئاندىن مۇنداق دېدى: ماڭا قارا مەرسەد، زىنا قىلغان ئەركەك پەقەت زىنا قىلغان ئايال بىلەن ياكى مۇشرىك ئايال بىلەن ئۆيلىنەلەيدۇ. زىنا قىلغان ئايالنىمۇ پەقەت زىنا قىلغان ئەر ياكى مۇشرىك بولغان ئەرلا ئالالايدۇ. ئۇنىڭ بىلەن ئۆيلەنمە! دېدى.نەبىمىز ئۇنىڭ بىلەن ئۆيلەنمە دېگىنىدە، ئۇ ئايالنىڭ شېرىك قىلغانلىقىنى ئەمەس، زىناسىنى كۆزدە تۇتۇپ شۇنداق دېگەن ئىدى.پ. سۈننىشىئە بارلىق مەزھەپلەرنىڭ ئىتتىپاقىكىتاپلىرى بۈگۈنكى كۈنىمىزگىچە يېتىپ كەلگەن بارلىق سۈننىشىئە مەزھەپلەرنىڭ كۆپىنچىسى، ئاتىسى ياكى ئانىسى مۇسۇلمان بولسىلا مۇسۇلمان دەپ ھېساپلىشىدۇ، دىندىن يېنىۋالغانلارنىڭ ئۆلتۈرۈلىشى توغرىلىق پەتىۋا بېرىدۇ. مۇسۇلمان بىر ئايالنىڭ باشقا بىر دىندىكى كىشى بىلەن ئۆيلەنگەندىن كېيىنكى جىنسى مۇناسىۋىتىنى، زىنا جىنايىتى دەپ قاراپ، جازالاندۇرۇلىشى كېرەك دەپ قارايدۇ.بۇلار مائىدە سۈرىسىنىڭ 5 ئايىتىگە ئاساسلىنىپ، مۇسۇلمان ئەرنىڭ پەقەتلا يەھۇدى ياكى خىرىستىيان ئايال بىلەن ئۆيلىنىشىگە رۇخسەت قىلىدۇ. ئەمما، مۇشرىكلەر بىلەن توي قىلسا بولىدىغانلىقىنى ئوپئوچۇق ئوتتۇرىغا قويغان بەقەرە سۈرىسىنىڭ 221 ئايتىدە تىلغا ئېلىنغان تېخىمۇ ياخشىدۇر ئىپادىسى بىلەن نۇھ ۋە لۇت ئەلەيھىسسالام بىلەن فىرئەۋننىڭ مۇئمىن ئايالىنىڭ نىكاھىنىڭ مىسال قىلىنغانلىقىنى ئېتىبارغا ئالمايدۇ. رەسۇلۇللاھنىڭ ئىجرا قىلغانلىرىنى ئېتىبارغا ئالغانلارغۇ يوق.بۇلار نۇھ سۈرىسىنىڭ 3 ئايىتىنى مەنسۇخ، يەنى ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان دەپ قارىشىدۇ. ئۇلارنىڭ قارىشىدا بۇ ئايەت، ئاراڭلاردىكى ئۆيئوچاقلىق بولمىغانلارنى ئۆيلەپ قويۇڭلار نۇر 2432 ئايىتى بىلەن مەنسۇخ، ئەمەل قىلىنمايدۇ. ئۇلاردىن بىرى بولغان ئىبن ھازىم، ئايەتنىڭ ئەمەلدىن قالدۇرۇلغانلىقى ھەققىدىكى دەۋا توغرىسىدا مۇنداق دەيدۇ: بۇ قاراشنىڭ بىر دەلىلى يوق. قەتئىي بىر دەلىل بولماستىن، بىر ئايەت ياكى ھەدىس ھەققىدە بۇ مەنسۇختۇر دېيىش جائىز بولمايدۇ.ئىبن ھازىمنىڭ بۇ سۆزى توغرا، ئەمما ئايەت زىنا قىلغان ئەر ياكى ئايالنىڭ مۇشرىك بىلەن ئۆيلىنىدىغانلىقىنى شۇنداق ئوچۇق ئوتتۇرىغا قويغان تۇرسىمۇ، لېكىن ئۇلار زىنا قىلغان ئەر كىشىنىڭ پەقەت ئەھلى كىتاپنىڭ ئىپپەتلىك ئاياللىرى بىلەنلا ئۆيلىنەلەيدۇ دەپ قارايدۇ. ئەمما زىنا قىلغان مۇسۇلمان بىر ئايالنىڭ، مۇشرىك ئەركەك بىلەن توي قىلسا بولىدىغانلىقىنى قوبۇل قىلغانلىقىنى ئېيتمايدۇ.يۇقىرىدا كۆرگىنىمىزدەك سۈننىشىئە بارلىق مەزھەپلەر قۇرئانغا ۋە ئاللاھنىڭ ئەلچىسىنىڭ تەتبىقاتلىرىغا زىت بولغان نۇقتىلاردا ئىتتىپاقلاشقان ئىكەن. مۇرتەد ئايالنىڭ ئۆلتۈرۈلمەستىن، مۇسۇلمان بولغانغا قەدەر سولاپ قويۇلىشى ھەققىدە باشقىلاردىن ئايرىلغان ھەنەفى ۋە جافەرى مەزھەپلىرىنىڭ كۆز قاراشلىرىمۇ قۇرئانغا زىتلىق جەھەتتىن ئوخشاش ئورۇندا تۇرىدۇ. بۇ مەزھەپلەرگە قارىغاندا سۇداندىكى شەرىئەت مەھكىمىسىنىڭ بەرگەن قارارى توغرا.بۇ قاراردىن كېيىن بىز سۇداندىكى مەسئۇل كىشىلەرگە، بارلىق خاتالىقلىرىنى ئوتتۇرىغا قويغان بىر مەكتۇپنى يوللىدۇق. مەكتۇپنى ئەۋەتىپ 3 كۈندىن كېيىن ئىجتىمائىي ئالاقە ۋاستىلىرىدا سۇدان دائىرلىرىنىڭ دارغا ئېسىش جازاسىدىن ۋاز كەچكەنلىكى يېزىلدى. ئەگەر مەكتۇبىمىز مۇھىم دەپ قارىلىپ، خاتالىقلىرىدىن يېنىشنىڭ يولىغا كىرىشكەن بولسا، ئىسلام ئۈچۈن كاتتا ئىش قىلغان بولىدۇ. بولمىسا ئاللاھ تائالانىڭ مۇنۇ سۆزىنىڭ دائىرىسىدىن چىقالمايدۇ:وَلاَ تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَذَا حَلاَلٌ وَهَذَا حَرَامٌ لِّتَفْتَرُواْ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ لاَ يُفْلِحُونَ. مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌتىللىرىڭلار توقۇغان يالغانغا ئاساسلىنىپ ئۇ ھالال، بۇ ھارام دېمەڭلار. بولمىسا ئاللاھقا يالغاننى چاپلىغان بولىسىلەر. ئاللاھقا يالغاننى چاپلىغانلار ھەرگىزمۇ مۇرادىغا يېتەلمەيدۇ. بۇ ئازغىنە مەنپەئەتتۇر، ئارقىسىدىن ئۇلارغا ئەلەملىك ئازاپ بار نەھل سۈرىسى، 116 ۋە 117 ئايەت.تۆۋەندىكى ئايەتلەرگە ئاساسلانغاندا، بىر ئايەتنى يوشۇرغانلارنى دىندىن يانغانلار بىلەن ئوخشاش جازالاش كېرەك.إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِن بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولَئِكَ يَلعَنُهُمُ اللّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ. إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَبَيَّنُواْ فَأُوْلَئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ. إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللّهِ وَالْمَلآئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ. خَالِدِينَ فِيهَا لاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ يُنظَرُونَبىز نازىل قىلغان ئوچۇق ئايەتلەرنى ۋە توغرا يولنى، بىز ئۇلارنى كىتاپتا ئىنسانلارغا بايان قىلغاندىن كېيىن يوشۇرىدىغانلارغا ئاللاھ لەنەت قىلىدۇ، لەنەت قىلغۇچىلارمۇ ئۇلارغا لەنەت قىلىدۇ. لېكىن ئۇلارنىڭ ئىچىدىن تەۋبە قىلىپ ئۆزىنى تۈزەتكەن ۋە ھەقىقەتنى ئوتتۇرىغا قويغانلار ئۇنداق بولمايدۇ. مەن ئۇلارنىڭ تەۋبىسىنى قوبۇل قىلىمەن. چۈنكى مەن تەۋبىلەرنى قوبۇل قىلغۇچى ۋە كۆپ ئىنئام قىلغۇچىمەن. كافىر بولغان ۋە كافىر پېتى ئۆلگەنلەرگە كەلسەك، ئۇلارغا ئاللاھنىڭ، پەرىشتىلەرنىڭ ۋە پۈتكۈل ئىنسانلارنىڭ لەنىتى ياغىدۇ. ئۇلار ئۇ لەنەتنىڭ ئاستىدا مەڭگۈ قالىدۇ. ئۇلاردىن ئازاپ يېنىكلىتىلمەيدۇ، ئۇلارغا مۆھلەتمۇ بېرىلمەيدۇ بەقەرە سۈرىسى، 159 ۋە 162 ئايەت.ئاللاھ، كىتابنى يوشۇرماسلىق ۋەزىپىسىنى كىتاپ بېرىلگەن ھەر جامائەتكە بەرگەن. مۇناسىۋەتلىك ئايەت تۆۋەندىكىچە:وَإِذَ أَخَذَ اللّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلاَ تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاء ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْاْ بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَئۆز ۋاقتىدا ئاللاھ، كىتاب بېرىلگەنلەردىن:كىتابنى ئىنسانلاغا بايان قىلىڭلار ۋە ئۇنىڭدىن ھېچبىر نەرسىنى يوشۇرماڭلار دەپ كەسكىن ئەھدە ئالغان ئىدى. لېكىن ئۇلار بۇ ئەھدىگە ۋاپا قىلماي ئۇ كىتابنى ئازغىنا بەدەلگە سېتىۋەتتى. ئۇلارنىڭ بۇ ئېلىمسېتىمى نېمىدېگەن يامان! ئال ئىمران سۈرىسى، 187 ئايەت.بۇ ئايەتلەردىن كۆرۈۋىلىشقا بولىدۇكى ئاللاھ، پەرىشتىلەر ۋە بارلىق ئىنسانلار مۇسۇلمانلارنى ئەيىپلىگەن ئىدى. ئۆز مۈشكۈلاتلىرىنىڭ ھەل قىلىش چارىسىنى باشقىلاردىن ئىزدەيدىغان ھالغا كەپ قېلىشى، بۇ ئەيىبلىنىشنىڭ روشەن كۆرۈنىشى ئىدى.پاراللېل دىن چۈشەنچىسى، ھەقىقى ئىسلام دىنىنىڭ ئۈستىنى يېپىۋېلىپ، ئۇنىڭ گۈزەللىكلىرىدىن مۇسۇلمانلارنى مەھرۇم قىلغىنىدەك، پۈتكۈل ئىنسانىيەتنىمۇ مەھرۇم قىلغان ئىدى. مانا بۇ سەۋەپتىن، ئەسلى مۇرتەد، بۇ پەتىۋالارنى بەرگەنلەر ئىدى. ئۇ خىل چۈشەنچىلەردىن دەرھال ۋاز كېچىشى كېرەك ئىدى.ئاللاھ تائالا بىزنى ئاتابوۋىلىرىمىز ھەققىدە سوراققا تارتمايدۇ. بۇ ھەقتە تۆۋەندىكىدەك بۇيرۇلغان ئىدۇق:تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُم مَّا كَسَبْتُمْ وَلاَ تُسْأَلُونَ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَئۇلار بىر ئۈممەت ئىدى، كېلىپ كەتتى. ئۇلارنىڭ قولغا كەلتۈرگەن نەرسىسى ئۆزىنىڭ، سىلەرنىڭ قولغا كەلتۈرگەن نەرسەڭلار سىلەرنىڭدۇر. سىلەر ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرى توغرىسىدا جاۋاپكارلىققا تارتىلمايسىلەر بەقەرە سۈرىسى، 134 ئايەت.قَالَ عِلْمُهَا عِندَ رَبِّي فِي كِتَابٍ لَّا يَضِلُّ رَبِّي وَلَا يَنسَىمۇسا: ئۇلار توغرىسىدىكى مەلۇمات رەببىمىزنىڭ ھۇزۇرىدىكى بىر كىتابتا. رەببىم خاتالاشمايدۇ ۋە ئۇنتۇمايدۇ دېدى تاھا سۈرىسى، 52 ئايەت.بىز ئاللاھنىڭ كىتابىدىن سوراققا تارتىلىمىز. بىزدىن بۇرۇنقىلارمۇ دىنى ئۇلۇغلىرىنىڭ كۆز قاراشلىرىدىن ئەمەس، بەلكى بىۋاستە ئاللاھنىڭ كىتابىدىن مەسئۇلىيەتكە تارتىلىدۇ. ئاللاھ تائالا ئۇلارغا خىتاپ قىلىپ مۇنداق دەيدۇ:قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَسْتُمْ عَلَى شَيْءٍ حَتَّىَ تُقِيمُواْ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم مَّا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا فَلاَ تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَئېيتقىنكى: ئى ئەھلى كىتاب! سىلەر تەۋراتقا، ئىنجىلغا ۋە رەببىڭلاردىن سىلەرگە نازىل قىلىنغان قۇرئانغا تولۇق ئەمەل قىلمىغىچە، بىر نەرسىگە ئاساسلانغان بولمايسىلەر مائىدە سۈرىسى، 68 ئايەت.سۇداندىكى ئايالغا كەلسەك، شەرىئەت مەھكىمىسىنىڭ بەرگەن قارارى، مۇسۇلمانلارنى ھەم ئاللاھنىڭ ئالدىدا ھەم پۈتۈن دۇنيا ئىنسانلىرىنىڭ ئالدىدا يەرگە قارىتىپ قويىدۇ.ئاللاھنىڭ ئەلچىسىنىڭ ئەمەللىرىمۇ قۇرئانغا ئاساسلانغان بولۇشى كېرەك. بۇ سەۋەپتىن سۇدانلىق ئايالغا بېرىلگەن قارار، ئۇنىڭ سۆز ۋە ئەمەللىرىگە زىت. ئاللاھ تائالا ئەلچىسىگە خىتاپ قىلىپ مۇنداق دەيدۇ:وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ فَاحْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ عَمَّا جَاءكَ مِنَ الْحَقِّ لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنكُمْ شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا وَلَوْ شَاء اللّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَكِن لِّيَبْلُوَكُمْ فِي مَآ آتَاكُم فَاسْتَبِقُوا الخَيْرَاتِ إِلَى الله مَرْجِعُكُمْ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَئى مۇھەممەد! بىز ساڭا ئۆزىدىن ئىلگىرى كەلگەن كىتاپلارنى تەستىقلىغۇچى ۋە توغراخاتاسىنى ئايرىغۇچى ھەق كىتابنى نازىل قىلدۇق. شۇنىڭ ئۈچۈن سەن ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئاللاھ نازىل قىلغان كىتاب بىلەن ھۆكۈم قىلغىن، ساڭا كەلگەن بۇ ھەقلەرنى تاشلاپ ئۇلارنىڭ ھەۋەسلىرىگە ئەگەشمىگىن. بىز سىلەردىن ھەر بىرىڭلار ئۈچۈن بىر شەرىئەت ۋە بىر يول بەلگىلىدۇق. ئەگەر ئاللاھ خالىسا ئىدى، سىلەرنى بىر ئۇممەت قىلاتتى. لېكىن سىلەرگە بەرگىنىدە سىلەرنى سىناش ئۈچۈن ئۇنداق قىلمىدى. ئۇنداقتا، ياخشى ئىشلاردا بەسلىشىڭلار. ھەممىڭلار ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىغا قايتىسىلەر. ئاندىن ئاللاھ سىلەر ئىختىلاپ قىلىشقان نەرسىنىڭ ماھىيىتىنى سىلەرگە ئېيتىپ بېرىدۇ مائىدە 548.پروفېسور ئابدۇلئەزىز بايىندىركىتاپ ۋە ھېكمەت ژورنىلى 6 سان باش ماقالىسىتەرجىمە قىلغۇچى : ئابدۇلئەزىز بەشتوغراق مۇنۇ ئادرېستىكى خەۋەرگە قارالسۇن: :...201405140515.بىلىمىڭلارنى ئىشلەتمەمسىلەر؟ دېگەن مەنىدەتابەرى، مۇھەممەد بىن جەرىر، جامىئۇل بەيان ڧىي تەڧسىرىل قۇرئان تابەرى تەڧسىرى، بەيرۇت 14121992 15.جىلىد 140.بەت تەڧسىرۇ مۇقاتىل بىن سۇلەيمان، تاھقىق: ئاھمەد ڧەرىد، بەيرۇت 14242002، 1.جىلىد 180181بەت وَجَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ ھالەت جۈملىسى دەپ قارالغان. سەراھسى، شەمسۇددىن، ئەلمەبسۇت، مىسىر 13241906 10جىلىد 98بەت. ئەنڧال 838، ھىجىر 151015، ئىسرا 177677، كەھىڧ 1855، ئاھزاب 3338،39، ئاھزاب 336062، ڧاتىر 354244، مۇئمىن 4085، ڧەتىھ 482223 ئاللاھ، كىتابنى ۋە ھېكمەتنى بارلىق نەبىيلەرگە بەرگەن ئىدى. ئۆرنىكى ئۈچۈن ئالئىمران سۈرىسىنىڭ 81ئايىتىگە قاراڭ. ئەبۇ داۋۇد، سۈننەھ 6، لۇزۇمۇسسۈننەھ. ھەدىسنىڭ رىۋايەت قىلغۇچىلىرىدىن ئەبۇ ئامىر بىن كەسىر بىن دىنار بىلەن ئالاقىلىق خالىل ئاھمەد ئەسسەھارەنڧۇرى دەيدۇكى: بۇ كىشىنىڭ قايسى زاماندا ياشىغانلىقى نامەلۇم. قولۇمدىكى ھەدىس ۋە رىجال كىتاپلىرىنىڭ ھەممىسىدىن ئىزدەپ باقتىم، شۇنچىلىك ئىزدىگەن بولساممۇ يەنىلا تاپالمىدىم. خالىل ئاھمەد ئەسسەھارەنڧۇرى، بەزلۇل مەجھۇد ڧىي ھاللىي ئەبىي داۋۇد، 18جىلىد، 126بەت، دارۇل كۇتۇبىل ئىلمىييە بەيرۇت. تارىخى يوق. ھەدىسنىڭ سەنەتىدە مەسىلە بولسىمۇ، مەنىسىدە مەسىلە يوق. ئەبۇ داۋۇد، سۈننەھ 6 4605. ئايەتكە كۆرە ئاللاھنىڭ ھۆكمىدىن باشقا بارلىق ھۆكۈملەر جاھىلىييە ھۆكمىدۇر. بۇخارىي، جىھاد 149، ئىستىتابە 2؛ ئەبۇ داۋۇد، ھۇدۇد 1؛ تىرمىزى، ھۇدۇد 25؛ نەسائىي، تاھرىم 14؛ ئىبىن ماجە، ھۇدۇد 2؛ئاھمەد بىن ھانبەل، 1جىلىد 2،7،28، 282. بۇخارى، دىيەت، 6؛ مۇسلىم، قاسامە، 6. ئەي ئىنسانلار! توغرىسى بىز سىزلەرنى بىر ئەركەك بىلەن بىر ئايالدىن ياراتتۇق. سىزلەرنى بىربىرىڭلارنى ئاسانلا تونۇۋالسۇن دەپ مىللەتلەر ۋە قەبىلىلەر شەكلىگە كەلتۈردۇق. شۈبھىسىزكى، ئاللاھنىڭ يېنىدا ئەڭ قىممەتلىك بولغىنىڭىز، ئۇنىڭغا قارشى چىقىپ قېلىشتىن ئەڭ قورققان كىشىدۇر. ئاللاھ بىلىدۇ، خەۋەرداردۇر. ھۇجۇرات 4913. ئەسىر ئايالنىڭ يەنى جارىيەنى ئۆيلەندۈرىشتىكى قائىدىلەر بىلەن ئەركىن ئايالنى ئۆيلەندۈرۈشنىڭ شەرتلىرى ئوخشاشتۇر. ھەرئىككىسىلا ئايال، نىكاھ قىلىنىدىغان تەرەپلەر، ئۇلار قوبۇل قىلمىسا نىكاھ قابۇل قىلىنمبىيدۇ. ھەر ئىككىلىسىدە تويلاپ قويۇش، ئائىلىنىڭ كۆزەتچىلىكى ئاستىدا ئېلىپ بېرىلىدۇ.تالات ساقاللى، ئەبۇل ئاس، ت د ۋ ئىسلام قامۇسى.. ئەبۇ داۋۇد، سۈنەنى ئەبى داۋۇد، ئىستانبۇل، 14011981، تالاق 24، 2240؛ تىرمىزى، نىكاھ 43، 1143.بۇ ئايەتتىكى ئەل مۇئمىنىن الْمُؤْمِنِينَ كەلىمىسىنى ئىپپەتلىك مۇئمىنلەر دەپ تەرجىمە قىلىشىمىزدىكى سەۋەپ، بېشىدىكى لل ئەلىڧ لام قۇشۇمچىسىدۇر. ئۇ قوشۇمچە، كەلىمىگە مەلۇم مۇئمىنلەر مەنىسىنى بەرگەنلىكى ئۈچۈن، ئۆيلىنىدىغان مەلۇم مۇئمىنلەر، ئىپپەتلىك مۇئمىنلەردۇر. ئىمام مالىك، ئەل مۇۋاتتا مۇھەممەد بىن ھاسەن ئەششەيبانى رىۋايەتى، نىكاھ 44، 2، 543، 544 .تىرمىزى، تەفسىر، 25، 3177نومۇرلۇق ھەدىس.ئىبىن ھازىم، ئالى بىن ئاھمەد بىن سەئىد ئەلئەندەلۇسى، ئەلمۇھاللا، بەيرۇت 1998. 9جىلد، 6365بەتلەر.يازمىنىڭ ئەسلىنى مۇنۇ ئادرېستىن ئوقۇيالايسىز: :..?2292ئەبۇلھەسەن ئەھمەد بىن فارىس، مۇجەمۇمەل مەقايىسل لۇغا تەھقىق ئابدۇسالام مۇھەممەد ھارۇن، ئىتتىھاتۇل كىتابىل ئەرەبى، 20021423 بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا دېگەن سۆزدە بِالْحَقِّ كەلىمىسى مُصَدِّقًا كەلىمىسىنىڭ مەفئۇلىدەپ قوبۇل قىلىندى.تاللاشنى ئاللاھ تاللىمىغان، ئىنسانلارغا قويۇپ قويغان.بىز قانداق قىلىشىمىز كېرەك؟تىجارەت ۋە جازانەجازانىخورلۇق ۋە ھەدىسلەرتىجارەت ۋە جازانەئالتە مال ھەققىدەتىجارەت ۋە جازانە مۇناسىۋەتلىك تېرمىنلارشېرىكمۇشرىكلار ۋە بۈگۈنكى مۇسۇلمانلار |
الماتىدا بيىل قىلمىس ەداۋىر ازايعانايماقتار 13 قاراشا، 2020جىل باسىنان بەرى قالادا قىلمىس سانى بارلىق باعىتتا 47،5 ازايدى. بۇل تۋرالى الماتى قالاسى پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى قانات تايمەردەنوۆ ونلاين بريفينگ بارىسىندا مالىمدەدى، دەپ حابارلايدى .پوليتسيا باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، قالا بويىنشا قىلمىستىق احۋال تولىق باقىلاۋدا جانە تۇراقتى.جىل باسىنان بەرى قىلمىس سانى 47،5 ازايدى. اتاپ ايتقاندا، قاراقشىلىق شابۋىل 2،0 ەسەگە، زورلاۋ 2،1، توناۋ 2،2، بوتەننىڭ مۇلكىن ۇرلاۋ 2،4، پاتەر ۇرلىعى 3،0، كولىك ۇرلىعى 2،6 ەسەگە ازايدى، دەدى قانات تايمەردەنوۆ.سونداياق كولىك ىشىنەن ۇرلاۋ فاكتىسى37،5 ەسەگە، كولىك اينالاردىڭ ۇرلانۋى2،5، بۇزاقىلىق2،1 جانە الاياقتىق22،5 ەسەگە تومەندەگەن. سونىمەن قاتار، ول قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق بويىنشا جالپى قىلمىستاردىڭ اشىلۋ كورسەتكىشى بارلىق باعىتتار بويىنشا 11،6 جانە بارلىق باپتار بويىنشا جاقسارعانىن جەتكىزدى.بيىل قارۋلى قاراقشىلىق شابۋىل 6،6، بوتەننىڭ مۇلكىن ۇرلاۋ 6،9، پاتەر توناۋ 12،6، توناۋ 19،9، وزگەنىڭ كولىك قۇرالدارىن ۇرلىق نيەتىنسىز يەمدەنۋ 5،6، بۇزاقىلىق 13،6عا جانە الاياقتىق قىلمىسىنىڭ اشىلۋى 6،7عا ارتتى، دەدى ول. |
وقىرماندار ونلاين وليمپياداعا وي قوستىجۋىردا باس باسىلىمدا ونلاين وليمپيادالار ويدى جەتىلدىرەدى ، 21 شىلدە، 2020 جىل، 138 اتتى ماقالا جارىق كورگەن ەدى. مەكتەپ قابىرعاسىندا قاتىسۋعا مىندەتتەلەتىن پاندىك وليمپيادالار كوبىنەسە قاتىسۋشىلاردىڭ پىكىرىن ەسكەرە بەرمەيدى. بۇل بۇگىنگە دەيىن كۇرمەۋى شەشىلمەي كەلە جاتقان ءتۇيىن. وسى ماسەلەگە بەيجاي قاراماعان وقىرمانداردىڭ پىكىرى سان الۋان.ماسەلەن، اتالعان وليمپيادالارعا قاتىسۋشىلاردىڭ دا ويلارىن ورتاعا سالعاندا، ۇيىمداستىرۋشىلار تۇتىنۋشىلاردىڭ تىلەگىن قانشالىقتى ەسكەرەتىنىن، قاتىسۋشىلاردىڭ تالابىن قانشالىقتى ورىندايتىنىن جەتكىزدى. وسى رەتتە، اقتوبەلىك بالدىرعان تابىلدينا ەسىمدى جاس مامان قاتىسۋشى رەتىندە ونلاين وليمپيادالاردىڭ مۇعالىمنىڭ تەوريالىق ءبىلىمىن شىڭداپ، كاسىبي شەبەرلىگى دامىتاتىنا سەنىم ءبىلدىردى. ال تالدىقورعاندىق 14 ورتا مەكتەپگيمنازياسىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى مۇعالىمى گۇلجان تۇراربەكقىزى وليمپيادا وقۋشىلاردىڭ، اسىرەسە گرامماتيكانى تىڭعىلىقتى ۇيرەنۋىنە سەپتىگىن تيگىزەتىنىن جەتكىزدى. جاڭا باعدارلاما بويىنشا گرامماتيكا تەرەڭدەتىلىپ وقىتىلمايدى. الايدا وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن وليمپيادا كەزىندە تولتىرىپ وتىرادى. سوندىقتان بۇل وليمپيادانىڭ پايداسى مول دەپ ويلايمىن. مىسالى جەرگىلىكتى بايقاۋلارداعىداي تانىستامىرلىققا جول بەرىلمەيدى. قوعامداعى جەمقورلىق دەرتىنە توسقاۋىل بولاتىن ءتاسىل دەپ ويلايمىن. وقۋشى، نە مۇعالىم بولسىن ءوزىنىڭ جارناسىن تولەپ، تاپسىرما مەن شارتتارىن ورىندايدى. ودان كەيىن ونىڭ ءبىلىمى شىنايى تۇردە شىعادى. سول سەبەپتى، بۇل ونلاين وليمپيادالار قوعامداعى شىنايىلىقتى ورناتۋعا كوپ پايدا بەرەدى، دەيدى تاجىريبەلى ۇستاز.بۇل ورايدا ساراپشىلاردىڭ دا پىكىرى بار. پاندەميا جاعدايىندا قاشىقتان ءبىلىم الۋدى زاڭداستىرۋ كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالدى. ەلدى جىلدام ينتەرنەتپەن قامتۋمەن قاتار، ساپالى ءبىلىم قىزمەتىن ۇسىناتىن ۆيرتۋالدى نارىق قالىپتاستى. مۇنى ساياسي عىلىمدار دوكتورى، پروفەسسور گۇلميرا سۇلتانباەۆا دا قوشتاپ وتىر. ونلاين وليمپيادالاردىڭ ەرەكشەلىگى ورتا مەكتەپتەردىڭ وقۋشىلارىنا، ۇستازدارىنا ارنالعان تەستىلەر جۇيەسىنىڭ قولجەتىمدى بولۋى. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى ءبىلىم، تاربيە ورىندارىنىڭ تاربيەشىسى، ادىسكەرلەرى دە وسى الاڭدا ءوز بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ، بىلىكتىلىكتەرىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك الىپ وتىر. مۇنداي الاڭداردى مەملەكەت تاراپىنا قولداۋ تسيفرلى قازاقستاننىڭ ورنىعۋىنا جانە ادام كاپيتالى دامۋىنا دا ۇلكەن سەرپىن بولماق، دەيدى ساراپشى.زامان اعىمىنا ساي قاشىقتان وقىتۋدان قاشىپ قۇتىلا المايتىنىمىز انىق. ءبىلىم جۇيەسى بىرىزدىلىككە ءتۇسۋ ءۇشىن وزگە ەلدىڭ تاجىريبەسىنە يەك ارتۋدىڭ ەش ابەستىگى جوق. قازىر قوعام عالامتوردىڭ قۇرساۋىندا، ءبارى ونلاينعا كوشتى. وقۋشىنىڭ ۇيدە وتىرىپاق قابىلەتىن ارتتىرۋعا وراسان مۇمكىندىك بار. بۇگىندە عالامتورعا ويىن ىزدەپ ەمەس، وي كوزدەپ كىرۋگە بولادى. سوندىقتان وتاندىق ونلاين وليمپيادالاردى جەتىلدىرۋگە ءتيىسپىز. سوندا عانا بارشامىز بايەك بولعان ءبىلىم سالاسىنىڭ جۇمىسى جەڭىلدەيدى. بۇل قاجەتتىلىك كارانتين كەزىڭدە كورىنىس بەردى. تەك ءاتۇستى قاراماي، ماسەلەگە دەندەپ ەنە ءبىلۋىمىز شارت. |
ەلىمىزدىڭ ۇزدىك اۋرۋحانالارى انىقتالدى قازاق گازەتتەرى . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 12:42 20190813مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى قازاقستاننىڭ مەديتسينالىق ۇيىمدارىنىڭ رەيتينگىن جاسادى. مەملەكەتتىڭ تاپسىرىسى بويىنشا حالىققا 1404 مەكەمە قىزمەت كورسەتەدى ەكەن. بۇل تۋرالى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى كەاق تۇركىستان وبلىسى بويىنشا حالىقتى اقپاراتتاندىرۋ جانە وتىنىشتەردى قاراۋ ءبولىمى حابارلايدى.سەرىكتەستىكتىڭ باستى شارتى تۇرعىندارعا كورسەتىلەتىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ ساپاسى مەن كولەمىن ءجىتى قاداعالاپ وتىرۋ. باقىلاۋدى تىكەلەي قور وتكىزەدى. ناۋقاستاردى ەمدەۋ نە تەكسەرۋ ساپاسى مەديتسينالىق ۇيىمنىڭ جەكە نەمەسە مەملەكەتتىك بولعانىنا قاراماستان بىردەي بولۋى ماڭىزدى، دەلىنگەن مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ حابارلاماسىندا. 2019 جىلدىڭ العاشقى جارتىجىلدىعىندا مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن مەديتسينالىق ۇيىمداردىڭ قاداعالادى. ماماندار مەديتسينالىق كومەك كەزىندە 218 مىڭ اۋىتقۋشىلىقتى انىقتاعان. مەديتسينالىق كومەكتىڭ ساپاسىن باقىلاۋ قورىتىندىسى بويىنشا ستاتسيونارلىق جانە ستانتسيوناردى الماستىراتىن مەديتسينالىق مەكەمەلەردىڭ رەيتينگىن تۇزدىك. ءتىزىم ۇيىمداردىڭ ناتيجيە كوەففيتسيەنتىنە بايلانىستى جاسىل، سارى جانە قىزىل ءۇش ايماققا ءبولىندى. 58 مەديتسينالىق مەكەمە قىزىل ايماققا ءىلىندى، دەدى، الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى كەاق تۇركىستان وبلىسى بويىنشا فيليالىنىڭ ديرەكتورى ا.بەيسەنباەۆ.باقىلاۋ بارىسىندا قوستاناي قالالىق اۋرۋحاناسى، بالقاش ورتالىق اۋرۋحاناسى، نۇرسۇلتان ورتالىق جول ەمحاناسى مەن تەكەلى قالالىق اۋرۋحاناسىندا ءبىرقاتار كەمشىلىكتەر تابىلدى. مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى بۇل كەمشىلىكتەر ءۇشىن قارجىلاندىرۋ كولەمىن ازايتادى. جارتى جىلدا يگەرىلمەگەن 2،8 ميلليارد تەڭگە نەگىزگى باعىتتار بويىنشا مەديتسينالىق ۇيىمدار اراسىندا ۇلەستىرىلەدى. ناتيجەلى ءارى ساپالى جۇمىس ىستەيتىن مەردىگەرلەردىڭ تىزىمىنە 98 مەديتسينالىق ۇيىم ەندى. ساراپتاما قورىتىندىسى ولاردىڭ 70 جەكەمەنشىك كلينيكا ەكەنىن انىقتاعان. ال ۇزدىكتەرى مىنالار: شىمكەنتتەگى كوز اۋرۋلارى عىلىميزەرتتەۋ ينستيتۋتى، جامبىل تەمىرجول اۋرۋحاناسى، تۇلكىباس ورتالىق اۋداندىق اۋرۋحاناسى، رەسپۋبليكالىق بالالاردى وڭالتۋ ورتالىعى مەن ۇلتتىق مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتى. كورسەتىلەتىن قىزمەتتىڭ ساپاسىن كوتەرۋ ءۇشىن مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى جاسىل ايماقتاعى مەردىگەرلەردى ىنتالاندىرىپ، ال قىزىل ايماقتاعىلارعا شارا قولدانۋدى جوسپارلاپ وتىر. بولاشاقتا مەديتسينالىق كومەكتىڭ ساپاسى كلينيكامەن كەلىسىمشارتقا وتىراردا نازارعا الىناتىن بولادى. مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى ناۋقاستىڭ مۇددەسى ءۇشىن مەديتسينالىق كومەكتى ساتىپ الاتىندىقتان ولاردىڭ قۇقىعىن ءبىلۋى مەن زاڭسىز جاعدايلاردى حابارلاۋى ماڭىزدى.كەلۋ قاينارى: :...?61033790 |
قوعام 23 اقپان، 2020ادامداردىڭ الەۋمەتتىكتۇرمىستىق كوڭىلكۇيىنە تىكەلەي اسەر ەتەتىن فاكتورلاردىڭ ءبىرى جالاقى. ونىڭ كولەمى اتقارىلعان جۇمىستار مەن توگىلگەن ماڭداي تەردىڭ وتەۋىنە سايكەس كەلمەسە، بەلگىلى ءبىر كاسىپورىندا قىزمەت جاسايتىن جۇمىسشىلاردىڭ ورىندى تالاپ تىلەكتەرى مەن نارازىلىعىن تۋعىزۋى ابدەن مۇمكىن.بيىلعى اقپان ايىنىڭ 20 جۇلدىزىندا اقتوبە وبلىسى اۋماعىنداعى نتەحسەرۆيس كومپانياسىنىڭ اۋىسىم قىزمەتكەرلەرى اراسىندا ءدال وسىنداي جاعداي ورىن الدى.ناقتىراق ايتقاندا ءدال وسى كۇنى تەمىر اۋدانىنداعى كەڭقياق كەن ورنىندا اتالعان كومپانيا قۇرامىنداعى بريگادا جۇمىسشىلارى كەزەكتى اۋىسىمعا شىقپاي قالدى. وسى جاعدايعا بايلانىستى كەڭقياققا شۇعىل اتتانعان اقتوبە وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى قايرات بەكەنوۆ پەن كومپانيا ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ۆان يلين جانە ەڭبەك ينسپەكتسياسىنىڭ وكىلدەرى ماسەلەنىڭ ءمانجايىن انىقتاۋ كەزىندە ونىڭ باستى سەبەبى جالاقى مولشەرىنىڭ تومەن ەكەندىگى بەلگىلى بولدى.وسىعان وراي اتالعان تاراپتار نتەحسەرۆيس كومپانياسىنىڭ بەيجىڭدەگى باس كەڭسەسىمەن ءتيىستى كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدى قاجەت دەپ تاپتى. سونىڭ ناتيجەسىندە تەك ءبىر اۋىسىمنىڭ عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە مۇنداعى ۆاحتالىق ادىسپەن جۇمىس ىستەيتىن بارلىق قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسىن 33 پايىزعا كوتەرۋ جونىندە شۇعىل شەشىم قابىلداندى. وسى تۇستا بۇدان 12 اپتا بۇرىن ساقتوبە مۇنايگاز اق قۇرىلىمدارىنا قاراستى قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسى دا جوعارىدا كورسەتىلگەندەي كولەمدە وسكەنىن ايتا كەتكەن ءجون.تاعى ءبىر جاعىمدى ءجاي مەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، وڭىردە شەتەلدىك كومپانيالاردا قىزمەت ەتەتىن قازاقستاندىق جۇمىسشىلاردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋ، ونى شەتەلدىكتەرگە تولەنەتىن تولەمدەگە سايكەس كەلتىرۋ جونىندە بىرقاتار ءىسشارالار بەلگىلەنگەنى. سونداياق تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى ساتىپ الۋداعى قازاقستاندىق قامتۋ ۇلەسىن كوتەرۋ ىسىندە دە وڭ وزگەرىستەر جوق ەمەس.سەرۆيستىك كومپانيالار تابىسىنىڭ ءوسۋى، تەك كومىرسۋتەگى شيكىزاتىن وندىرۋگە عانا ەمەس، كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر كولەمىنە دە بايلانىستى ەكەنى حاق. بۇل رەتتە جەرىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ولارمەن تاريفتەردى كوتەرۋگە قاتىستى كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋى دە وڭ ناتيجەلەرگە باستاپ كەلەدى. ياعني ايماقتا مۇنداي ۇسىنىستار سەرۆيستىك كومپانيالار تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ، بيىلعى 2020 جىلدىڭ 1 ناۋرىزىنان باستاپ تاريفتەردىڭ قۇنى 10 پايىزعا ۇلعايىپ وتىر. ءوز كەزەگىندە مۇنداي قادامدار مۇنايگاز ءوندىرىسى سالاسىندا جۇمىس جاسايتىن قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋ ىسىنە ءوز سەپتىگىن تيگىزبەك. سونداياق جۋرناليستىك زەرتتەۋلەر مەن تالداۋلار بارىسى اۋماقتاعى كەن ورىندارىندا جۇمىسشىلاردى ارنايى كيىم ۇلگىلەرىمەن جاساقتاۋ جانە ولاردى ساپالى ءنارلى دە قۇنارلى تاعام مازىرلەرىمەن قامتۋ جونىندە دە تۇيتكىلدەر ورىن الىپ قالاتىنىن كورسەتەدى. ونى تۇبەگەيلى شەشۋدىڭ باستى ءبىر كىلتى ۇجىمدىق شارتتار بولىپ وتىر. ياعني الداعى ۋاقىتتا بۇل ماسەلەدە كاسىپورىندار مەن كاسىپوداق ۇيىمدارى باسشىلارى اراسىندا قول قويىلاتىن وسىنداي قابىرعالىق قۇجاتتار ارقىلى شەشۋ كوزدەلگەن. تۇپتەي كەلگەندە بۇگىنگى باستى ماسەلە شەتەدىك كومپانيالارداعى جۇمىس كۇشتەرىن بىرتىندەپ، ساتىلاپ ازايتىپ، ولاردىڭ ورنىن قازاقستاندىق كادرلەرمەن الماستىرا بەرۋ بولماق. بۇل باعىتتا مامانداردى ءوسىرۋ مەن قايتا ازىرلەۋگە قاتىستى ماسەلەلەر الدىڭعى كەزەككە شىعادى. شەتەلدىك كومپانيالار وكىلدەرى جۇرگىزەتىن ءىستى قاتاڭ باقىلاۋعا الۋدىڭ قاجەتتىلىگى دە وسىندا دەيدى اقتوبە وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى قايرات بەكەنوۆ.مىنە، جوعارىدا كورسەتىلگەن بىرقاتار دەرەكتەر مەن ساندىق كورسەتكىشەر وبلىستا مۇنايگاز، كەن جانە وزگە دە جەراستى قازبا بايلىقتارىن يگەرۋ ءىسى سالاسىندا جۇمىس جاسايتىن قىزسەتكەرلەردىڭ جالاقىلارىن ءوسىرۋ ىسىندە ءبىراز كەشەندى شارالاردىڭ الىنعانىن ايعاقتايدى. تالاس جوق، مۇنىڭ ءوزى وتە جاعىمدى ءجايت. قۇپتاۋعا دا قۋاتتاۋعا دا ابدەن تۇرارلىقتاي ءىس. ايتسە دە قازىرگى كۇنى وبلىس تۇرعىندارىنىڭ ورتاشا ايلىق جالاقىسىنىڭ كولەمى اتالعان سالالارداعى ءوسىپ جاتقان جالاقى ەسەبىەن جاسالعانىن جاسىرىپ قالۋدىڭ قانداي قاجەتى بار. بۇل شىندىقتى ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى. تىپتەن سونىڭ وزىندە وڭىردەگى ورتاشا جالاقى دەڭگەيى رەسپۋبليكالىق ورتاشا كورسەتكىشتەن 16 پايىزعا تومەن بولىپ وتىر. راس، وڭىردە ونى ءوسىرۋ جونىندە بىرقاتار جۇمىستار اتقارىلعان. الدىڭعى جىلدارمەن سالىستىرعاندا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدەگى ءوسۋ كورسەتكىشتەرى دە تىركەلگەن. ايتسە دە سوعان قاراماستان ازىرگى اقتوبەلىكتەر ورتاشا جالاقى مولشەرى جونىنەن ەلىمىزدە توعىزىنشى ورىندا تۇر ەكەن. سونداياق وبلىستاعى ورتاشا جالاقى مولشەرى رەسپۋبليكانىڭ باتىس وڭىرلەرى اراسىنداعى ەڭ تومەنگى كورسەتكىش ەكەنى قۋانتا قويمايدى. اقتوبە وبلىسىنىڭ اكىمى وڭداسىن ورازالين بيىلعى 2020 جىلدىڭ 12 اقپانى كۇنى تۇرعىندارعا بەرگەن ەسەبى كەزىندە مۇنى اشىق تۇردە مالىمدەدى.ارينە، وڭردەگى ورتاشا جالاقى مولشەرىنىڭ رەسپۋبليكالىق ورتاشا ەسەپتەن 16 پايىزعا تومەن بولۋى، ەكى اراداعى ايىرماشىلىقتىڭ وتە جوعارى ەكەنىن كورسەتەدى. اتالعان ساننىڭ ءوزى مەن مۇندالاپ ءوزى سويلەپ ءوزىن كوتەرۋ كەرەكتىگىن مەڭزەپ تۇرعانداي. سوندىقتان دا بۇگىنگى كۇنى وڭىردەگى مۇددەلى ۇيىمداردىڭ باستى نازارى ەڭ الدىڭعى كەزەكتە جالاقى مولشەرىن كەم دەگەندە رەسپۋبليكالىق ورتاشا كورسەتكىش دەڭگەيىنە جەتكىزۋگە اۋدارىلۋى كەرەكتىگى ايقىن كورىنەدى. كوڭىلگە مەدەۋ تۇتارلىق ءجايت وبلىستا بۇعان الداعى 2025 جىلعا دەيىن جەتۋ ءۇشىن ءتيستى شارالار كەشەنى بەلگىلەنگەن. ونى جۇزەگە اسىرۋدىڭ باستى تۇتقاسى وبلىس تۇرعىندارىنىڭ تابىسىن ءار جىل سايىن ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان.اتالعان ءىسشارالار كەشەنى قازىردىڭ وزىندە باستالىپ كەتكەنى ۇلكەن ءۇمىت تۋعىزادى. بۇل باعىتتاعى باستى نازار مادەنيەت، حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ جانە باستاۋىش، نەگىزگى، سونداياق جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىلارىن ورتا ەسەپپەن 30 پايىزعا وسىرۋە اۋدارىلعان. |
قازاقستان سەيسميكاعا ءتوزىمدى قۇرىلىستىڭ حالىقارالىق قاۋىمداستىعىنا ەندى قۇرامىنا كىرۋ تۋرالى ءوتىنىمدى قۇرىلىس جانە ساۋلەت عىلىمي زەرتتەۋ جانە جوبالاۋ ينستيتۋتىنىڭ قازقسعزي اق بازاسىندا قۇرىلعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى سەيسميكاعا ءتوزىمدى قۇرىلىس قاۋىمداستىعى بەردى. تالاپتارىنا سايكەس، مۇشەلىككە ەنگىزۋ جونىندەگى ءوتىنىش 6 اي ىشىندە قارالدى، سودان كەيىن اتقارۋ كوميتەتىنىڭ وتىرىسىندا قازاقستانعا ۇلتتىق دەلەگات مارتەبەسى بەرىلدى. مۇشەسى بولۋ قازاقستاندىق ماماندارعا سەيسميكالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدە حالىقارالىق تاجىريبە الماسۋعا، جاڭا قۇرىلىس تەحنولوگيالارىن زەرتەۋگە جانە قولدانۋعا، جاس مامانداردى بىرلەسىپ وقىتۋعا، بىرلەسكەن زاتتاي سىناۋلار ۇيىمداستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قۇرامىنا 59 مەملەكەت كىرەدى.قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان 2025 جىلى وتەتىن دەلەگاتتار باس قاۋىمداستىعىنىڭ 18 وتىرىسىنىڭ وتەتىن ورنىن 18 تاڭداۋ جونىندە ونلاين نۇسقاۋ الدى ۇلتتىق دەلەگات رەتىندەگى ءبىرىنشى تاپسىرما. داۋىس بەرۋ 15 قازان مەن 25 قاراشا ارالىعىندا ونلاين رەجيمدە وتەدى.انىقتاما ءۇشىن: حالىقارالىق سەيسميكاعا ءتوزىمدى قۇرىلىس قاۋىمداستىعى بۇل كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىم، ونىڭ ىشىندە سەيسميكالىق ءتوزىمدى قۇرىلىس بويىنشا الەمنىڭ ۇلتتىق قوعامدارىنىڭ وكىلدەرى بار. ۇيىم 1963 جىلدىڭ اقپان ايىندا توكيوداعى ورتالىق كەڭسەدە قۇرىلعان. سەيسميكاعا ءتوزىمدى قۇرىلىس سالاسىنداعى عالىمدار مەن ينجەنەرلەر اراسىنداعى ءبىلىم، ۇسىنىستار، زەرتتەۋ ناتيجەلەرى جانە پراكتيكالىق تاجىريبە الماسۋ ارقىلى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىققا ىقپال ەتۋگە مۇددەلى.سونىمەن قاتار مامانداندىرىلعان مەرزىمدى باسىلىمداردى شىعارادى جانە ءار 4 جىل سايىن بۇكىل الەمنەن مىڭداعان قاتىسۋشىلار جينالاتىن سەيسميكاعا ءتوزىمدى قۇرىلىس جونىندەگى دۇنيەجۇزىلىك كونفەرەنتسيانى وتكىزەدى.قازاقستان رەسپۋبليكاسى سەيسميكا حالىقارالىق ۇيىم قاۋىمداستىق |
ابىكەننىڭ قوڭىرى ەگەمەن قازاقستان گازەتىنىڭ رەسمي سايتىارقانىڭ اتاقتى كۇيشىسى ابىكەن حاسەنوۆتىڭ قوڭىر اتتى جوقتاۋ كۇيىن تىڭداعاندا ەزىلمەيتىن، ەلجىرەمەيتىن قازاق جوق. ول وسىدان باسقا كۇي شىعارماعان، ءبىر عانا شىعارماسى ارقىلى ءوزى ءومىر سۇرگەن قوعامنىڭ مىڭ مۇڭزارىن قوزعاي العان. قوڭىر دەگەن اتىندا دا كۇيدىڭ بىزگە تىلسىم كيەكەپيەتى بار. . .قازاقتىڭ كۇي ونەرىندەگى قوسباسار، تولعاۋ، بالبىراۋىن، اقجەلەڭ، بايجۇما سەكىلدى تۋىندىلاردىڭ ىشىندەگى ءبىر ايتۋلى ۇلگىقوڭىر. قوڭىردومبىرا، قوبىز، سىبىزعىعا بىتكەن كۇي، ەجەلدەن اۋەزى قالىپتاسقان كوشەلى ونەر، اۋەلدە تارتىلۋ مىنەزىنە قارايجايقوڭىر، مايداقوڭىر، نازقوڭىر، اسەمقوڭىر، اربيان قوڭىر ت. ب. دەپ بولىنە جىكتەلگەن، كەيىن ءبىرىڭعاي مەكتەبي جول بولىپ كەتتى. دومبىراشىلار اراسىندا بۇل ۇلگى ەرتەدەن الپىس ەكى قوڭىر دەپ ەرەكشە ارداقتالادى، ياعني، ادامنىڭ الپىس ەكى تامىرىن يىتەتىن كيەلى اۋەن دەگەن سوزگە پاراپار، قوڭىرلاتا شەرتىلەتىن تۋىندىلار توبى دەگەنى. ەرتەرەكتە، عاسىرلاردا قوڭىر كۇيلەر كوبىنەسە سىبىزعىدا، قوبىزدا تارتىلعان، ارەگىدىك دومبىرادا دا شەرتىلگەن جاعدايلارى بولعان، ءبىراق جاپپاي ءۇردىسى نەكەنساياق دەسە دە بولادى ىقىلاستىڭ قوڭىرى سۇگىرگە اۋىسقان سەكىلدى، سەبەبى ۇلىسوردالىق، حاندىق كەزەڭدەگى كۇيلەردىڭ كوبىسى قاھارلى، داۋىلدى بولدى، ابىلايدىڭ، بايجىگىتتىڭ زامانىندا ءبىرىڭعاي جاۋىنگەرلىك ۇران كۇيلەر شىققانى تاريحتان بەلگىلى. قوڭىردىڭ سازى قورقىت زامانىنان بار دەسەك تە كەيىنگى كەزەڭدەردە تەك اق پاتشانىڭ وتارى بولعان كەزەڭنەن بەرى عانا ۇدەرىس العان دەپ ۇعىنساق قاتەلەسە قويمايمىز. ياعني، قوڭىرمۇڭدى، قايعىلى، ازالى، شەرلى، زارلى كۇيلەر، دەسەك تە كەز كەلگەن قوڭىر اتاۋلى كۇيدىڭ ءون بويىنان ىزاكەك ەسىپ تۇراتىنى راس. قوڭىرسازدى كۇيلەردىقازىرگى ۇعىمعا ساي پروتەست مۋزىكاسى دەپ تە جىكتەۋگە بولادى. كۇي جانرلارىنىڭ ىشىندەگى انىق وپوزيتسيالىق رەڭكى بارى وسى قوڭىر توپتاماسى.ءابۋناسىر ءالفارابي اتامىزدان قالعان، كەيىننەن الەمنىڭ ورتاق يگىلىگىنە اينالعان ۇلكەن مۋزىكا ىلىمىنە سالساق، قوڭىر لاتىننىڭ مينور دەگەن سوزىنە ساي كەلەتىندەي. جاراتىلىستاعى ساز بىتكەننىڭ ءبارى ماجور، مينور دەگەن ەكى لادقا پەنتاتونيكانى قوسپاعاندا، ول دا وسىلاي ەكىگە جارىلادى بولىنەتىنى بەلگىلى، وسى ەكەۋىن قازاقى ۇعىمعا سالعاندا ماجورقۋانىشتى، شاتتىقتى، مينورمۇڭشەمەندى، باسىلعان كوڭىلدى بەينەلەيتىن مىنەزدەمەلىك انىقتاۋشى تەرميندەر. ارينە، قازاق مۋزىكاسىندا وسى ەكى لادتان بولەك تۇركىمۇڭعۇلدىڭ ايگىلى بەسپەرنەسى پەنتاتونيكا لادى بولعاندىقتان، كەيدە ەۋروپالىق مۋزىكا تەورياسىنىڭ وسى ءبىر قاعيداۇيعارىمى قازاق حالقىنىڭ مۋزىكا مادەنيەتىندە تولىق ەسكەرىلە بەرمەيتىن قىرىنى جانە بار، ياعني تۋىندىنى مىنەزدەۋگە كەلگەندە قازاقى اۋەن لادقا تاۋەلدى ەمەس.تاعى دا قوڭىرعا كەلەيىك. بارلاي كەلگەندە، دومبىراداعى قوڭىر كۇيلەردىڭ قالىپتاسقان فورماسى تاتتىمبەت زامانىنان باستالادى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. كەزىندە ابىكەن حاسەنوۆتەن لاتيف حاميدي جازىپ العان تاتتىمبەتتىڭ ءبىرىنشى قوسباسارى وسى قوڭىر كۇيلەردىڭ ناعىز كلاسسيكالىق ۇلگىسى بولا الادى. قوڭىر كۇيلەردىڭ حالىق اراسىنا كەڭ تاراعان ءبىر اتىقوسباسار مينور لادىنداعى تۇرلەرى، ەگەر قوڭىرلىق مىنەز كۇيدىڭ لادتىق تابيعاتىن تانىتسا، قوسباسارلىق قاسيەت ونىڭ ورىندالۋ ەرەكشەلىگىن پاش ەتەدى. قوڭىرسازدىقوسباسارلى كۇيلەر ارقا كۇيشىلەرىنىڭ ىشىندە يتاياق پەن سايدالى سارى توقادا، سەمبەك پەن قىزداربەكتە، ءابدي مەن بەگىمسالدا بار ماماندارعا تۇسىنىكتىرەك بولۋى ءۇشىن: وڭ بۇراۋداعى قوڭىر كۇيلەر بۇعالىقتارە مينوردا، سول مينوردا، بەل ساعالىقتا ليا مينوردا تارتىلادى. يتاياق، دايراباي، اققىزدا تازا قوڭىر لادتاعى كۇي جوق، ءبىراق ولار كوڭىلگە تيەتىن قوڭىرسازدى ينتوناتسيانى ماجور لادىمەن دە كوركەم بەينەلەي العانىن بىلەمىز.ءبىزدىڭ زامانىمىزدا، ياعني 2021عاسىرلاردا دالالىق كۇيشىلىك ءداستۇردىڭ ورنىنا جازباشا نوتالى جۇيە ەنگەننەن سوڭ ءداستۇرلى قوڭىرساز كۇيلەر تارتىلماي كەتتى. تارتىلسا دا ول باياعى ازات مازمۇنىنان تايقىپ، جەكە باستىڭ ءپانداۋي كۇيىتىنە، بولماسا جاس كوڭىلدىڭ اۋەزەسى مەن قىزويناق ليريكاسىن جىرلاۋعا ويىسىپ كەتتى. قازىرگى ەگەمەن زامانىمىزدا تۋعان قوڭىر كۇيلەر دە وسىنداي حالدە، شىنشىلدىعى بولعانمەن كومپوزيتسياسى مەن فورماسى قوڭىرسازدىلىقتان ادا، بايىرعى سابىرى مەن سالتى ساقتالماعان، باسار ساۋساقتاعى ءدىرىل ۆيبراتو مەن دومبىرانىڭ القىمىن شىرەي تارتۋ ادەتى قوڭىردىڭ ابدەن بەرەكەسىن قاشىرعانىن سىرت كوزدەن جاسىرۋ قيىن. وسى ءۇشىن ۇيرەتۋشى ۇستازدى دا، ۇيرەنۋشى شاكىرتتى دە كىنالاۋ قيىن، ويتكەنى، كۇي ساباقتاستىعى ءبىر ۇزىلگەن جىبەك ارقان سەكىلدى، جالعاۋ بەرمەيدى. وسىنىڭ بىرنەشە وزەكتى سەبەبى بار. كەشەگى الاساپىران قازان توڭكەرىسى، اشارشىلىق، رەپرەسسيا، ونىڭ سوڭىن الا ۇرانداتقان سوتسياليستىك قوعامدا قوڭىرسازدى كۇي تارتقان كىسى فەوداليزمدى كوكسەۋشى، الاششىل دەپ ايىپتالدى، ايدالدى، اتىلدى. ونىڭ ورنىنا جاڭا زاماننىڭ قارىشتى قادامىن، سوتسياليستىك يندۋستريانىڭ وركەنىن جىرلاعان ەكپىندى كۇيلەر پايدا بولدى. جۇيەنىڭ الدىندا جىگەرى جاسىماعان ەشبىر ونەرپاز قالعان جوق. وسى جەردە قانداي دا ءبىر ۇلتقا دەگەن ماحابباتتىڭ سوڭى ولىممەن بىتەتىن كەر زاماندا قارسىلىق كۇيىن تولعاۋدان تايىنباعان، تايماعان كۇيشىلەرىمىزدىڭ ءبىرىابىكەن حاسەنوۆ بولعانىنا قايران قالامىز، قوڭىرداي سۇراپىل كۇيدى شىعارعان سوڭ قالايشا اتىلىپ، ايدالىپ كەتپەگەنىنە تاڭ قالماسقا شارا جوق. ول ءوز كۇيىنىڭ اتىن مايداقوڭىر، جايقوڭىر دەگەندەيىن ەسكىشە سالتپەن اسپەتتەپ جاتپادى، قۇيرىقجالى كۇزەلگەن تۇلداي، تەك قانا قوڭىر دەپ جالقى سوزبەن اتادى، بۇل ونىڭ كۇيدىڭ ىشىندەگى سىردى سۇق كوزدەن جاسىرعانداعىسى بولدى. كۇيشى قوڭىرعا ەشقانداي ات قويىپ ايگىلەمەي شەرتۋى ارقىلى كەزىندە زامانداستارىن ءبىرقىدىرۋ تىكسىنتىپ العان كورىنەدى. كۇيشىمەن جاقىن ارالاس بولعان مۇحتار اۋەزوۆ، ءسابيت مۇقانوۆ باستاعان يگى جاقسىلار دا ابىكەننىڭ مۇنىسىنا نە جورىق؟ كۇيىنە ات قويماعانى قالاي بولعانى؟ دەپ تاڭدانعان ەكەن دەسەدى، ونىسى ابىكەننىڭ كۇيى نەگە ءسوتسياليزمدى جىرلاماعان، نەگە جاسامپاز ومىرگە لايىق ات قويماعان؟ دەگەنگە سايادى، سەبەبى ول كەزدەگى رۋحي تۋىندىلاردىڭ ءبارى جۇيەنىڭ ىعىنا جىعىلا شىعارىلاتىن بولعان.كوزى تىرىسىندە قولىنا دومبىرا ۇستاعاندى وزىنە تەڭ كورمەگەن دارا كۇيشىنىڭ ءومىرى دە، شىعارماشىلىق تاعدىرى دا ءالى كۇنگە دەيىن كوپكە اشىلماعان سىرلى ساندىق كۇيى كەلە جاتىر. ابىكەننىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى كىمدەر قالام تەربەمەدى؟ احمەت جۇبانوۆ، لاتيف حاميدي، ءۋالي بەكەنوۆ، تاكەن ءالىمقۇلوۆ، ءجۇسىپ التايبايەۆ، اقسەلەۋ سەيدىمبەكوۆ، ءومىر كارىپ، كامەل ءجۇنىسوۆ راس، كۇيتانىمعا، عىلىمعا ەرەسەن باعالى وسىناۋ ەڭبەكتەردىڭ بارىندە ابىكەننىڭ اسقاق تۇلعاسى، شالقار سازگەرلىگى، ازاماتتىق مىنەزى جاقسى سۋرەتتەلەدى. كەرەك بولسا كۇيشىلىگىمەن قاتار ونىڭ قازاقتىڭ ماڭدايالدى اكتەرى بولعانى، ساحنادا سانسىز كەيىپكەرلەردى سومداعانى، سول ءۇشىن ۇكىمەتتەن العان مارتەبەماراپاتى دا زەرتتەۋشىلىكتىڭ قىراعى كوزىنەن تىس قالماعان. ءبىراق، وسىناۋ عىلىمي ىزدەنىستەردى ءوزارا سالىستىرعاندا كۇيشىنىڭ تىرشىلىگىنە قاتىستى كەلتىرىلگەن دەرەكتەر شاتىسىپبۇتىسىپ ءبىر ۋاجگە توقايلاسپايتىنى بايقالادى، وكىندىرەدى. ابىكەننىڭ تۋعان جىلى جايلى ءومىربايان دا ورنىقتى ەمەس. سوندىقتان قازىرگى تاڭدا ابىكەن حاسەنوۆتىڭ كەيىنگى ۇرپاققا قالدىرعان كۇيمۇراسى دا تولىق تالداندى دەپ كەسىپ ايتۋ قيىن.قازاقتىڭ ۇلى كۇيشىلەرىنىڭ ءبىرى، تاتتىمبەت مەكتەبىنىڭ وزىق وكىلىابىكەن حاسەنوۆتىڭ ءومىر سۇرگەن كەزەڭىزارزامان ەمەس، كەرزامان بولدى. ونىڭ كىندىك قانى تامعان جەرقازىرگى قاراعاندى وبلىسى، شەت اۋدانى، ورتاۋ، قىزىلتاۋمەن جاپسارلاس جالپاق تاۋىنىڭ كوركەم باۋرايى. وسى جالپاقتىڭ ەتەگىندەگى قاراتال وزەنىنىڭ بويىندا ەل جايلاۋعا كوشكەن مامىراجاي ۋاقىتتا دۇنيەگە كەلگەن. جاقسىدان جامان تۋسا دا، جاماننان جاقسى تۋسا دا، تارتپاي قويماس نەگىزگە، حاسەننىڭ ابىكەنى وشاعىنان وت، قازانىنان قۇت كەتپەگەن، ايبىندى، شىنجىر بالاق، ءشۇبارتوس اۋلەتتەن ەدى. ول قازاقجوڭعار سوعىسىندا اتى شىققان كوزسىز باتىر تاڭىبايدىڭ شوبەرەسى، سوندىقتان باباسىنىڭ ءارۋاعىن سىيلاعان ەلدىڭ مەيىرىنە قانىپ، بۇلا بوپ ءوستى. اتاسى كوپباي ەل سۇراعان بي بولدى، بولىس بولدى. قاز داۋىستى قازىبەكتىڭ ۇرپاعى الشىنباي توبە بيلىك قۇرعاندا كوپباي وسكەنبايدىڭ قۇنانبايىمەن بىرگە قارقارالىنىڭ اعا سۇلتاندىعىنا تالاسقا تۇسكەن ەكەن، ەل اۋزىندا الشىنباي قۇداسى بولعان سوڭ قۇنانبايعا بۇيرەگى بۇرىپ، كوپبايعا باسۋ ايتىپ ەدى دەگەن اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمە قالعان. ال ەندى ءوز اكەسى حاسەن بولسا ۇلىنىڭ ەل قاتارلى ءبىلىم الۋىنا، ونەرلى، ونەگەلى بولىپ وسۋىنە قامقور بولدى، اۋىل مەدرەسەسىندە وقىتىپ زەردەسىن اشتى، تەكتىدەن تەكتى سارالاپ، قارەكە نۇرلان بايدىڭ قىزىكۇلشە سۇلۋدى ايتتىردىابىكەن دومبىرانى نەمەرە اعاسى ماقاشتان ۇيرەنەدى. ماقاش بولسا ارقانىڭ اتى شىققان كۇيشىلەرىقىزداربەك، سەمبەك، ءابدي، اقمولدا، احمەتجاندارمەن ۇزەڭگىلەس بولعان، بويىنا بىتكەن ونەرىمەن ماڭايىنا ءقادىرى اسقان دارىندى دومبىراشى بولدى. ماقاش ابىكەنگە ابىلايدىڭ زامانىنان بەرى تارتىلىپ كەلە جاتقان ءوزى بىلەتىن حالىق كۇيلەرىن تۇگەل ۇيرەتەدى. ەندىگى جەردە ماقاش ابىكەننىڭ قابىلەتىن ءارى قاراي ۇشتاۋ ماقساتىمەن ءىنىسىن قىزداربەك، ءابدي، سەمبەكتەردىڭ قاسىنا قوسىپ، شالقار كۇيشىلەردىڭ ونەگەسىنە باۋلي باستايدى. سول كەزدە اتاقابىرويى تاتتىمبەتتەن كەم تۇسپەگەن شۇبىرتپالى يتاياق كۇيشىنىڭ قولىنان قۋات كەتىپ، كارى بۇركىتتەي قارتايعان شاعى ەكەن دەسەدى، اعاسى ماقاش ابىكەندى يتاياقتىڭ الدىنا الىپ بارعاندا، جاس كۇيشىنىڭ شالىمىن كورىپ رازىلىقپەن اق باتاسىن بەرگەن ەكەن دەيدى، ەل ەستەلىگى. ابىكەننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن تەرەڭ زەرتتەگەن جازۋشى كامەل ءجۇنىسوۆ ابىكەنگە باتا بەرگەن يتاياق ەمەس، قىزداربەك ەكەنىن ايتادى، سەبەبى سول ۋاقىتتاردا يتاياق كۇيشى دۇنيە سالعان، ال ەندى ەلدىڭ يتاياقتان باتا الدى دەگەنى يتاياقتىڭ ءوزى بولماسا دا كوزىندەي بولعان ءتول شاكىرتىقىزداربەكتى ايتقانى ەكەن. يتاياق پەن تاتتىمبەتتىڭ كۇيلەرىن تاڭنانتاڭعا تولعايتىن ءىرى كۇيشى قىزداربەك تە ول كەزدە ءبىراز جاسقا كەلىپ قالعان، ابىكەن ونى تىكەلەي ۇستاز تۇتقان. وسىلايشا قىزداربەكتەي الىپتان كۇيدىڭ دالالىق مەكتەبىنە ەركىن سۋسىنداعان ابىكەن ەندىگى جەردە تاتتىمبەت كۇيلەرىنە قۇلاش ۇرادى. سول زاماندا تاتتىمبەتتىڭ كۇيىن تۇگەسە تارتپاعان دومبىراشىنى ەل ونەرلىگە ساناماعان، قىرىق بۋىن قوسباساردى تاراۋىمەن، نۇسقاسىمەن يگەرۋ ەكى دومبىراشىنىڭ ءبىرىنىڭ قولى جەتە قوياتىنداي ءىس بولمايتىن. ابىكەن قالىڭ قاراكەسەك ىشىندەگى تاتتىمبەتتىڭ كوزىن كورگەن، جولىن ۇستانعان ايگىلى ءىزباسارلارىنىڭ بارىنەن دەرلىك ۇلگى الدى، اياعىندا ءوزى دە بارماعىنا كۇي ۇيىرىلگەن ايگىلى داۋلەسكەرگە اينالدى، توپقا تۇسكەندە مەنمىن دەگەن تالاي دومبىراشىنى ىقتىرعان الەۋەتىن ەلى كوردى، ءسۇيسىندى، وسىدان كەيىناق دومبىراعا ءتىل بىتىرگەن حاسەننىڭ ابىكەنى اتاندى.20عاسىردىڭ جيىرماسىنشى جىلدارى قازاق دالاسىنا قىزىل قىرعىنكەڭەس ۇكىمەتىمەن بىرگە بەيبىت جاتقان ەلگە زور دۇربەلەڭ كەلدى، ەل جاقسىلارىنىڭ كوزىن جويۋ، حالىقتىڭ مالىن تاركىلەۋ سياقتى الا ناۋبەت ەلدى ابدەن تۇرالاتادى. ارقاداعى ەلىنە بەدەلى جۇرگەن اتاقتى كۇيشىلەرگە دە جاپپاي اياۋسىز رەپرەسسيا باستالادى. شولاق بەلسەندىلەر ولارعا ەسكىلىكتى ناسيحاتتاۋشىلار دەپ جالا جاۋىپ، شەتىنەن سوتسىزسۇراقسىز قىرا باستايدى. 1928جىلى سارمانتايدىڭ احمەتجانى، 1930 جىلى كارىبەك، 1931جىلى ءابدي مەن سەمبەك سەكىلدى اتاقتى كۇيشىلەر اتىلادى. وسى وقيعادان كەيىن ءوزىن دە جاي قالدىرمايتىنىن سەزگەن ابىكەن قارقارالى، سەمەي جاققا قاشادى، ودان جىلىستاپ قىزىلجارعا جەتكەندە ن ك ۆ دنىڭ قولىنا تۇسەدى. ابىكەندى ساياسي قىلمىسكەر رەتىندە 1931جىلدىڭ كۇزىنە قاراي تۇتقىنداپ، قىزىلجاردان اقمولانىڭ اباقتىسىنا ايداپ جىبەرەدى. وسىندا ءبىر جىلدان استام قاماقتا بولعان ابىكەندى اباقتى جەندەتتەرى بوساتىپ، ەلىنە جىبەرەدى. وسى وقيعا تۋرالى دا ەل ىشىندە ءارتۇرلى اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمەلەر قالدى. ءبىر اڭىز بىلاي باياندالادى، ابىكەننىڭ تۇرمەنى كۇڭىرەنتىپ كۇي تارتقانىن كورگەن اباقتى باسشىلارى: ونەرلى ەكەنسىڭ، باسىڭا ازاتتىق بەردىك، ءبىز سەنى كورگەن جوقپىز، سەن ءبىزدى كورگەن جوقسىڭ، ەلىڭە قايت! دەگەن كورىنەدى. ەندى ءبىر اڭىزدا: ءاي، ابىكەن، بايتال تۇگىلى باس قايعى بولدى، ەل اشتان قىرىلىپ جاتىر، ولسەڭ وبالىڭا قالمايىق دەپ سەنى جونىڭە جىبەرگەلى وتىرمىز، ءتۇن اۋا تۇرمەدەن قاشىپ شىق! دەگەن ەكەن دەيدى. سودان قاماقتان بوساعان ابىكەن اقمولادان جاياۋلاپ جولعا شىعادى. تۋعان اۋىلىنا جەتكەندە جاپپاي اشتان قىرىلعان ەلدى كورەدى، ءوزىنىڭ ايەلىكۇلشە، ودان وربىگەن جاھانشا مەن دالەلحان اتتى ۇلدارى، شاپي مەن باياۋ دەيتىن قىزدارى اشتان بۇرالىپ ولگەن. ايتەۋىر ارتىنان ەرگەن جالعىز قارىنداسى امان ەكەن، سوعان شۇكىرلىك ەتەدى. قارىنداسىن ەرتىپ جانساۋعالاپ، ىرزىق بەرەر اعايىن ىزدەپ شۇبىرىندى جولعا جاياۋ تۇسەدى. سودان بىرنەشە كۇن جول ءجۇرىپ رۋلاس اپايى كىپيانى اتاقتى ءانشى گۇلبارشىن اقپانوۆانىڭ ۇلكەن اناسى تاۋىپ الادى. اشتىق ءوتىپ كەتكەن ەكەۋىن كىپيا ءبىر جىل كۇتىپ باعادى. ولمەگەن قۇلعا بولدى جاز دەگەندەي اشتىقتىڭ بەتى قايتقان سوڭ، 1934جىلى ابىكەن قارىنداسىن ەلگە قالدىرىپ، ءوزى الماتىعا اتتانادى.الماتىعا ابىكەن ساكەن سەيفۋلليندى ساعالاپ بارادى. ونىڭ ءمانىسى بىلاي، سەيفوللانىڭ ساكەنى بوزبالا شاعىنان ابىكەنمەن جاقسى ارالاسقان، ءبىر جاعى اعاسى ماقاشتىڭ ايەلى وسى ساكەننىڭ جاقىن اپاسى ەدى، سوندىقتان ەكەۋىن جاقىنداستىراتىن قۇداندالىق جول تاعى بار. تاعى ءبىر سەبەپ، ەكەۋىنىڭ دە كەزىندە ونەرپاز بولىپ ەل كوزىنە قاتار تۇسكەندىگى ەدى. ساكەن اقىندىعىمەن قاتار كۇيدى دە ءتاۋىر شەرتەتىن. ۆ. ا. زاتايەۆيچ قازاقتىڭ ءانى مەن كۇيىن جيناعاندا ارقانىڭ شەرتپەلەرىن وسى ساكەننىڭ ورىنداۋىندا جازىپ العان بولاتىن، سوندىقتان ونىڭ دومبىراشىلىعى ابىكەننەن اسپاسا دا ابىكەننىڭ قاسىندا جۇرگەن جىگىتجەلەڭدەردىڭ تارتىسىنا جەتەقابىل بولاتىن. سونىمەن قاتار ساكەن جاس كەزىندە ابىكەن اۋىلىنداعى مۇستافانىڭ ءباھرام اتتى قىزىنا عاشىق بولادى، قاتار قۇربى بولعان سوڭ ابىكەن دە ساكەننىڭ سويىلىن سوعىپ ءبىراز اۋرەگە تۇسكەن ەكەن. كامەل ءجۇنىسوۆتىڭ دەرەگىندە ساكەننىڭ تاۋ ىشىندە اتتى ءانى وسى ءباھرام سۇلۋعا ارنالعانى جازىلادى. ساكەن ابىكەندى جاقسى قارسى الىپ، قامقور بولىپ ونى جاڭادان اشىلعان قازاق دراما تەاترىنا قازىرگى م. اۋەزوۆ اتىنداعى قازاقتىڭ مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى ارتىستىك قىزمەتكە ورنالاستىرادى. ابىكەن وسى تەاتردا ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن قىزمەت ەتتى. بۇل سالاداعى ەڭبەگى ەلەنىپ مەملەكەتتىك ماراپاتتار تا الدى. قازاقتىڭ تەاتر ونەرىنىڭ ىرگەتاسىن قالاعان اعا بۋىن وكىلدەرىنىڭ اراسىندا ابىكەن حاسەنوۆتىڭ ەسىمى دە قۇرمەتپەن اتالادى، ونىڭ اكتەرلىك شەبەرلىگى تەاترتانۋشىلار تاراپىنان ايتىلماي قالعان كەزى جوق.تەاتردا قىزمەتتە جۇرگەندە ابىكەننىڭ الاپات كۇيشىلىگى الماتىعا جايىلدى. ونىڭ ونەرىنە كومپوزيتور لاتيف حاميدي قاتتى قىزىقتى. تاتتىمبەت شەرتپەلەرىن ابىكەننىڭ ورىنداۋىندا نوتاعا ءتۇسىرىپ كەيبىرىن وركەسترگە دە جازدى. قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلت اسپاپتارى وركەسترى تاتتىمبەتتىڭ قوسباسار كۇيىنىڭ ءبىرىنشى تاراۋىن ورىندادى. كەيىن ابىكەننىڭ ورىنداۋىنداعى ارقانىڭ كۇيلەرى راديودان دا ءجيى بەرىلە باستادى. سول كەزدە ماسكەۋدەن كەلگەن حالىق مۋزىكاسىن جيناۋشىلار ابىكەننىڭ ورىنداۋىنداعى كۇيلەردى وزدەرىنىڭ ورتالىق قورىنا جازىپ الىپ ءجۇردى، سوڭىندا تاتتىمبەتتىڭ سارجايلاۋ، سىلقىلداق سياقتى تۋىندىلارىن پاتەفونعا ارنالعان كۇيتاباق رەتىندە شىعاردى دا. دەگەنمەن، ول ابىكەننىڭ شىعارماشىلىعىن تولىق قامتيتىنداي ارەكەت بولا المادى، سەبەبى پاتەفونعا ارنالعان ءبىر كۇيتاباققا ءبىر نەمەسە ەكى عانا شىعارما جازىلاتىن. وسىدان كەيىن قازاق زيالىلارى ابىكەن مۇراسىن جيناستىرۋدى قولعا الدى. ابىكەننىڭ كۇيلەرىن ماسكەۋدەگى ارحيۆتەن الىپ، كۇيتاباققا جازىلۋىنا تىكەلەي ىقپال ەتكەن بەلگىلى عالىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى راحمانقۇل بەردىبايەۆ پەن فولكلورتانۋشى جارقىن شاكارىم بولدى. بۇل تۋرالى جارقىن اعا مىناداي ەستەلىك ايتادى:1975جىلدىڭ ءبىر كۇنى راحمانقۇل بەردىبايەۆ اعا: بالا، ەتىڭ تىرىلەۋ كورىنەدى، ماسكەۋگە بارىپ ابىكەن حاسەنوۆ ورىنداعان كۇيلەردىڭ كۇيتاسپالارىن الىپ كەل دەپ قولىما اقشا ۇستاتىپ، مەنى ماسكەۋگە جىبەردى. سول جىلدارى كۇي دەگەن قاسيەتتى مۋزىكالىق جانرىمىز شەرتپە كۇي، توكپە كۇي دەگەن ەكى تاراۋمەن ەكىگە ايىرىلىپ، ەندى جۇرتشىلىقتىڭ كەشەۋلەپ قالعان شەرتپە كۇيدى دامىتامىز دەسىپ، شەرتپە كۇيدىڭ باستاۋىندا تۇرعان ابىكەن حاسەنوۆتىڭ كۇيتاباعىن شىعارۋ قاجەت بولعان تۇسى ەدى. مەن ماسكەۋدەن كەلگەنشە راحمانقۇل بەردىبايەۆتىڭ ءوزى قازاق راديوسىندا ساقتالعان 56 كۇيدى، ابىكەننىڭ بۇرىن كۇيتاباققا شىققان ءبىردىەكىلى كۇيلەرىن جيناستىرىپ قويعان ەكەن. مەن ماسكەۋدەن ابىكەن ورىنداۋىندا بەلگىسىز جاتقان ونشاقتى كۇيلەردى اكەلدىم. ءسۇيتىپ راحمانقۇل بەردىبايەۆ ەكەۋمىز ابىكەن ورىنداۋىندا تاسپاعا جازىلىپ قالعان 17 كۇيدى جيناپ كۇيتاباعىن شىعاردىق. بۇل جاڭالىقتى جەرگىلىكتى ۆەچەرنايا المااتا 1975جىلدىڭ 30 جەلتوقسان كۇنگى سانىنا نا ودنوم ديسكە دەگەن اقپارات ماقالا جاريالاپ ەلدەن ءسۇيىنشى سۇرادى.ابىكەننىڭ كۇيتاباعىنىڭ شىعۋى ۇلكەن مادەنيەتىمىزگە جاڭا سەرپىلىس اكەلدى. جاس كۇيشىلەر بۋىنى ابىكەنشە تارتۋعا تالپىندى. شەرتپە كۇيدىڭ ەڭسەسى كوتەرىلدى. ابىكەننىڭ تاسپالارى كينوقۇجاتتارعا، كوركەم جانە دەرەكتى فيلمدەرگە پايدالانىلدى. ابىكەن مانەرىندە كۇي شەرتىپ ەلدى ەلەڭ ەتكىزگەنەرمۇرات ۇسەنوۆ بولدى. ول وتىرار سازى فولكلورلىقەتنوگرافيالىق وركەسترىنىڭ كونسەرتمەيستەرى جانە جەكە ورىنداۋشىسى بولىپ قىزمەت ەتكەن جىلدارى ابىكەننىڭ ورىنداۋشىلىق ءداستۇرىن بەلسەندى تۇردە ناسيحاتتادى. قوڭىر كۇيىنىڭ ۇلكەن كونسەرت ساحنالارىنا شىعۋى، حالقىمەن قايتا تابىسۋى دا ەرمۇرات ۇسەنوۆتىڭ ەڭبەگىنىڭ جەمىسى ەدى.ابىكەننىڭ قوڭىردى شىعارۋىنا بايلانىستى اۋىزشاجازباشا دەرەكتەر ءارتۇرلى. ءبىر دەرەكتە ابىكەن بۇل كۇيدى اشارشىلىق جالماپ كەتكەن سۇيگەن جارى مەن ءتورت بالاسىن جوقتاپ شىعارعان دەسەدى. ەكىنشى ءبىر دەرەكتە ساكەن اتىلعاندا قايعىعا ءتۇسىپ شەرتكەن دەپ ايتىلادى. ءۇشىنشى دەرەكتە 1958جىلدىڭ 22اقپانىندا ساكەننىڭ اقتالعانى تۋرالى قازاقستان ك پ و ك شەشىمى شىققاندا جان دوسىن ەسىنە الىپ، ەگىلىپ وتىرىپ شەرتكەن ەدى دەيدى. تاعى ءبىر دەرەكتە ابىكەن ءوز ەلىنىڭ شاكەن دەگەن قىزىن الىپ، ودان ەرمەك دەگەن بالاسى دۇنيەگە كەلگەندە قاتتى قۋانىپ، وسى قوڭىردى ارناپ تارتقان دەيدى. جازۋشى ءجۇسىپ التايبايەۆ، ەتنوگراف اقسەلەۋ سەيدىمبەك سياقتى زەرتتەۋشىلەرىمىز قوڭىردىڭ شىعۋ بايانىن ءبىرقىدىرۋ سيپاي جازدى. ءبىراق ەكەۋى دە ناقتى وقيعاسىن تاپ باسىپ كورسەتپەدى، ونىڭ سەبەبى اراعا ۋاقىت سىنا قاعىپ كوپ نارسەنىڭ كوزدەن تاسا بولۋىنان، كۇيشى مۇراسىنا قاتىستى ناقتى دالەلدەردىڭ از بولۋىنان دەپ ويلايمىز. وسى ورايدا ساكەنتانۋشى عالىم، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى سەرىك وسپانوۆتىڭ مالىمەتى نازار اۋدارتادى. ول وزىنە دەيىنگى زەرتتەۋشىلەردىڭ جۇمىستارىن سالىستىرا كەلە قوڭىردىڭ ناقتى ساكەنگە شىعارىلعانى تۋرالى مىنا دەرەكتى جازادى:. . . الايدا، بۇل كۇمانىمىزدى رىمجان ماجيت قىزى سەيفۋللينا اپامىزبەن ارادا بولعان مىنا اڭگىمە سەيىلتتى. بۇل جاڭا دەرەكتى مەن رىمجان اپايدىڭ ءوز اۋىزىنان 25 اقپان 2009 جىلى استانا قالاسى ساكەن سەيفۋللين مۇراجايىندا جازىپ العان ەدىم:1958 جىلدىڭ جايماشۋاق جاز ايى بولاتىن. مەن وندا اۋىلشارۋاشىلىق ينستيتۋتىنىڭ دوتسەنتى كەزىم، كافەدراعا سۇڭعاق بويلى، جاسى الپىستاردى ەڭسەرگەن، ات جاقتى، بادەندى، ەل اعاسى كىردى.مەن ابىكەن حاسەنوۆ دەگەن اعاڭ بولامىن، اينالايىن! دەگەندە ورنىمنان قالاي اتىپ تۇرعانىمدى بىلمەيمىن، ىشتەگى شەر مەن كورگەن قورلىقتىڭ زاردابى بولار، جىلاپ جىبەردىم. اعاي جۇباتىپ الەك، قۇلاعىما سىبىرلاپ:ءجۇر، دالاعا شىعايىق، اڭگىمە بار، دەدى، مەن سوڭىنان ەردىم. كوشەگە شىققان سوڭ جانجاعىنا ساقتىقپەن ءبىر قاراپ الدى دا:مەن ساكەنگە ارناپ كۇي شىعاردىم، اتىقوڭىر، دەدى. مەن ساسقانىمنان:كۋا بار ما؟دەپپىن. اعا ءۇنسىز باسىن يزەدى دە:ءجۇسىپ التايبايەۆ، يسال احمەتوۆتەر ۇيىندە قوناق بولعاندارس. ك. دەدى. سودان سوڭ ءجۇسىپ اعايمەن حابارلاستىم.بۇل تۋرالى نەگە جازبايسىز؟دەدىم.جازامىز عوي، زامان كىشكەنە تىنىشتالسىن، دەدى. ول كەز ءالى دە بولسا زوبالاڭنىڭ ىزعارى باسىلماعان كەزەڭ ەدى عوي. بۇل كۇيدىڭ مىنە وسىنداي تاريحى بار بالام، دەپ رىمجان اپاي اۋىر كۇرسىنىپ اڭگىمەسىن اياقتادى.وسپانوۆ س. ساكەن قازاق ادەبيەتى مەن ۇلت رۋحانياتىنىڭ جاناشىرى. مونوگرافيا. 25بەت. جاسىل وردا ب ءۇ. استانا2014.رىمجان ءماجيت قىزى سەيفۋللينا ايتقان وسى اڭگىمەنى تارقاتا تۇسەتۇعىن بولساق، ساكەنگە ارنالعان ازالى كۇيدىڭ قۇپيا سىرىنا قانىق ادامدارءجۇسىپ التايبايەۆ، يسال احمەتوۆ، وسپانقۇل شاحاجانوۆ، تۇرسىن سىزدىقوۆ. ولاردىڭ كۇيدى جاريالاماي سىرىن شاشپاۋىنىڭ سەبەبى دە بەلگىلى، ياعني زامانا بۇلتى ءالى تولىق سەيىلمەگەن كەزەڭ ولاردى سەسكەندىردى، ابىكەننىڭ باسىن قىرسىق شالماسىن دەدى، ءبىر دەرەك جازۋعا دا قولدارى بارمادى. وسىدان كەيىن كۇي تاريحىنا سەرگەك قارايتىن اقسەلەۋ سەيدىمبەك تە حاتقا تۇسپەگەن جايدى قاۋزاماي، زاماننىڭ اۋىرتپاشىلىعى باسىنا تۇسكەن سوڭ شىعارىلعان دەپ تىزگىنىن تارتادى.قوڭىردىڭ كوڭىلگە قونىمدى شەجىرەسىن بەلگىلى جازۋشى كامەل ءجۇنىسوۆ باياندايدى. ابىكەن بۇل كۇيدى قايران، ازاماتتاراي! دەپ اتاپ شەرتكەنى تۋرالى ناقتى دەرەكتى كامەل اعا بىرنەشە ينفورماتوردىڭ اۋزىنان جازىپ العان. 1937جىلى ساكەن حالىق جاۋى دەگەن ناقاق جالامەن ۇستالىپ، 1938جىلى 25اقپانىندا ۇشتىكتىڭ شەشىمىمەن اتىلعانى تاريحتان بەلگىلى. كامەل ءجۇنىسوۆ ابىكەننىڭ الماتىعا بارعاندا اعايىنداي ارالاسقان ادامدارىساكەن سەيفۋللين، بەيىمبەت مايلين، ءىلياس جانسۇگىروۆ بولعانىن، ولار بىرىنەن سوڭ ءبىرى ۇستالعاندا قاتتى قايعىرىپ، وسى كۇيدى زارلاتا تارتقانىن جازۋشى، ابىكەننىڭ ۇزەڭگىلەسىءجۇسىپ التايبايەۆتىڭ ءوز اۋزىنان ەستىگەن، جازىپ العان. اتىلعان ازاماتتارعا ارناپ ەدىمدەگەن ءسوزىن ەستىگەن ءجۇسىپ التايبايەۆ: ابەكەاۋ، مىنانى ەشكىم ەستىمەسىن، وتتان امان قالعان ازاماتتارعا زيانى ءتيىپ جۇرەر دەپ شوشىپ كەتەدى. ابىكەن دە وسىدان كەيىن قايران، ازاماتتارايدى تارتپاي كەتەدى. كەيىن 1958جىلى ساكەن اقتالعان سوڭ عانا راديوعا جازۋعا تاۋەكەلى بارادى. كۇيتاباققا دا كۇيدىڭ اتىن اتاماي قوڭىر دەپ جازدىرادى. ال ەندى كەيبىر جازبالاردا قىلاڭ بەرىپ جۇرگەن ابىكەن قوڭىردى 1953جىلى ستالين ولگەندە جوقتاۋ كۇي ەتىپ شىعارىپتىمىس دەگەندەيىن اڭگىمەلەر دە بار، ءبىراق ونىڭ دەرەگى جوق، دەرەگى جوق بولعان سوڭ قيسىنى دا بولمايتىنى بەلگىلى جاي.ابىكەننىڭ ناقتى تۋعان جىلىن انىقتاۋعا بايلانىستى دا كۇمان بار. كەڭەس كەزىندەگى ەنتسيكلوپەديالىق، ۆيكيپەديالىق انىقتامالاردا، ولكەتانۋ ادەبيەتتەرىندە ونىڭ تۋعان جىلى 1897جىل دەگەن داتا جازىلعان. ال ەندى زيراتىنداعى قۇلپىتاستا الماتىدا جەرلەنگەن 1892جىل دەپ كورسەتىلگەن. اقسەلەۋ سەيدىمبەك وسى داتانى نەگىزگە الدى. ابىكەننىڭ مەرەيتويىنا بايلانىستى ءىسشارالاردىڭ كوبىسى سول كەڭەس كەزىندەگى داتاعا سۇيەنەدى. ابىكەننىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويى ءوزىنىڭ ەلى اقادىردا تويلاندى. وندا كۇيشىنىڭ مەرەيتوي جاسى 1897جىلعى ەسەپپەن اتاپ ءوتىلدى. سول تويدا الامان كۇي سايىسى بولدى، باس بايگەنى اتاقتى كۇيشىكومپوزيتور داۋلەتبەك ءسادۋاقاسوۆ قانجىعاسىنا بوكتەردى، ودان كەيىنگى ورىن شەبەرلىگى ەلدى تامسانتقان ورال يساتايەۆقا بۇيىرعان بولاتىن، بۇل ەكى كۇيشى دە بۇل كۇندە ابىكەن مەكتەبىنىڭ زاڭدى جالعاستىرۋشىلارى بولىپ اتتارى كۇي تاريحىنا ەندى. ابىكەننىڭ تۋعان جىلىنا قاتىستى ەكىۇدايلىقتىڭ سەبەبىن كامەل ءجۇنىسوۆ اعامىزدان بىلدىك. جازۋشى اعامىز بۇل ابىكەننىڭ ساكەن ارقىلى تەاترعا جۇمىسقا تۇرعان كەزىندەگى 1934 ءورشىپ تۇرعان ساياسي ماسەلەلەردىڭ اسەرىنەن بولعان جايت دەپ تۇسىندىرەدى. سەبەبى ابىكەننىڭ ءومىربايانى پرولەتاريات پەن شارۋانى تورگە وزدىرعان جاڭا ۇكىمەتتىڭ تالابىنا ساي بولۋى ءۇشىن ساكەننىڭ ايتۋىمەن كەدەي شارۋانىڭ اراسىنان شىققان جالشى تۇقىمى دەگەندەيىن جاڭا قاعاز تولتىرىلىپ، قىزىل قۇجات بەرىلگەن. وسى قۇجاتتا بەلگىلى سەبەپتەرگە بايلانىستى تۋعان جىلى دا وزگەرتىلگەن كورىنەدى. كەيىن ءۋالي بەكەنوۆتىڭ كۇي تابيعاتى كىتابىنا وسى قۇجاتقا سۇيەنگەن ابىكەن تۋرالى ءبىر ءومىرباياندىق ءبولىم ەندى. ارينە، بۇل بولاشاقتا ەنتسيكلوپەديالىق دەڭگەيدە ساراپتالىپ قايتا جوندەلۋگە ءتيىستى جاعداي. سوندا ءوزىنىڭ ناقتى تۋعان جىلىن ەسەپكە الساق، وندا بيىل ابىكەن حاسەنوۆتىڭ 125جىلدىعى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە تويلانۋعا ءتيىستى.ابىكەننىڭ قولتاڭباسىن نوتا جۇيەسىنە العاش تۇسىرگەنكۇيشى، كومپوزيتور ەرمۇرات ۇسەنوۆ. ول ابىكەن رەپەرتۋارىنداعى پلاستينكاداعى تاتتىمبەتتىڭ كۇيلەرىن تۇتاس جازدى، فورماسىن تاپتى، قاعىستارىن انىقتادى. سارجايلاۋ اتتى حرەستوماتيالىق ەڭبەك جازدى. ەرمۇرات ۇسەنوۆ وتىرار سازى وركەسترىندە جۇرگەندە قوڭىردى ءجيى ورىنداعانىن جوعارىدا جازدىق.قوڭىردى اۋديوتاسپادان العاش نوتاعا جازعان ءارى بىرنەشە كۇي جيناقتارىنا كىرگىزگەن بەلگىلى ونەرتانۋشى عالىممۇرات ءابۋعازى. مۇرات سونىمەن قاتار ابىكەن رەپەرتۋارىن تولىق يگەرگەن ورىنداۋشى رەتىندە دە اتى ەلگە تانىمال تالانتتى ونەر يەسى.ابىكەننىڭ كۇي قورىندا ارقانىڭ اندەرى دە بار، ونى كۇيگە بارابار كوركەمدىكپەن وڭدەپ شەرتكەن. بۇل اۋديوجادىگەرلەر كۇيشى تەاتردا اكتەر بولىپ ەڭبەك ەتىپ جۇرگەندە سپەكتاكلدەردى كوركەمدەۋ ماقساتىمەن شىقسا كەرەك. بۇل اندەردى نوتاعا ءتۇسىرىپ، جيناققا جاريالاعان وسى ماقالانى جازىپ وتىرعان پاقىرلارىڭىز.ءبىر زاماندا ابىكەننىڭ ورىنداۋشىلىق مانەرى مەن ماقامى جويىلىپ كەتە جازدادى. ابىكەنشە دومبىرانى بال بۇراپ تارتۋدى كاسىبي دومبىراشىلىق ماشىققا كەلمەيدى دەپ ەشكىم اۋەس ەتپەگەن كەزدەر بولدى. 1988جىلى الماتىعا قاراعاندىدان اتاقتى كۇيشى داۋلەتبەك ءسادۋاقاسوۆ بارىپ ابىكەنشە كۇي تولعاعاندا زيالى قاۋىمنىڭ قۋانىشىندا شەك بولعان جوق، ۇلكەندەر كوزىنە جاس ىرىكتى. داۋكەڭ ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق عۇمىرىندا ابىكەننىڭ جولىن جالعاستىرۋعا ايانباي تەر توكتى. قازىرگى كەزدە جاس كۇيشىلەر ابىكەن مانەرىمەن كۇي توكسە ول ءسوز جوق، داۋلەتبەك كۇيشىنىڭ ەڭبەگى. زاماندىقساحنالىق ورىنداۋشىلىق مادەنيەتكە كەلگەندە ابىكەننىڭ قوڭىرىن كۇيدىڭ ىشىنە كىرە شەرتىپ، الاشقا داڭقىن اسىرعانداردان قازاقستاننىڭ حالىق ارتىستەرى ماعاۋيا حامزين مەن قارشىعا احمەدياروۆتى ەرەكشە اتاپ ءوتۋ پارىزىمىز. ولار وسى كۇيدى ۇلكەن ساحنالاردا ورىنداپ دۇنيە ءجۇزىن ارالادى، تىڭدارماننىڭ العىسىنا بولەندى. ادىلدىك ءۇشىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك، وسى اتالعان ەكى كۇيشىنىڭ ەكەۋى دە اكادەميالىق ورىنداۋشىلىق جولدىڭ وكىلدەرى بولعاندىقتان، كۇيدىڭ وريگينالىنا ءوز جاندارىنان ءتاسىل قوسىپ شەرتكەندەرى راس، ياعني، كۇيدىڭ اۋەنىن وزدەرىنشە وڭدەپ ورىندادى.ارينە، قوڭىردى ءتولتۋما مازمۇنىمەن ناشىنە كەلتىرە ورىنداۋشىلاردىڭ كوبىسىسارىارقا كۇيشىلەرى، ونىڭ ىشىندە قاراعاندىدان شىققان شەرتپە كۇي شەبەرلەرى. ابىكەن ءداستۇرىن مىقتاپ ساقتاپ قالعان ولكەشەت، اقادىر، جاڭاارقا. قازىرگى كەزدە شەرتپە كۇيدىڭ ابىزى اتانعان فازىل تۇتقابەكوۆتىڭ ورىنداۋشىلىق دارگەيىنە باراتىنداي ەشكىم شىعا قويعان جوق. قاراعاندىلىق قالكەن قاسىموۆ تا كۇيدىڭ ىشكى تراگيزمىن تاماشا بەرە الادى، توپىراعىنا تارتىپ شەرتۋگە بەيىمدارىنى مول ونەر يەسى.ءبىراق، ءالى كۇنگە دەيىن ابىكەننىڭ قوڭىرىن ينتوناتسيالىق، دىبىستىق جۇيەدە ءدال كەلتىرە العان ەشكىم جوق ەكەنىن زور وكىنىشپەن ايتامىز، قوڭىرسازدىڭ الدىندا دارمەنسىز ەكەنىمىزدى ەرىكسىز مويىنداۋعا ءماجبۇرمىز. بىزدەن بۇرىن وتكەن اعا بۋىن كۇيشىلەر دە قوڭىرىنىڭ قۇپياسىن تاپتىم دەمەدى. كۇن وتكەن سايىن ابىكەننىڭ كۇيى كۇردەلەنىپ بارا جاتقانداي، قاعىسى الدىرمايدى، سازى شالدىرمايدى. ءاسىلى، ابىكەن ىشكى سىرمەن قوسا قوڭىردىڭ قۇپياسىن دا وزىمەن بىرگە انا جاققا الا كەتكەن سياقتى. عازيز باسى قوڭىردان وپا كورمەگەن سوڭ ارتتاعىعا زالالى تيمەسىن دەپ، ۇرپاققا اماندىق تىلەگەنى سول بولار، ۇلۇع كۇيشىنىڭ.قانات يسلام مەن نوربەرتو گونسالەس سالماق ولشەدى، ەرتەڭ جەكپەجەك!نۇرلى جولمەن نۇرلى جەرگە دەيىن.. . |
قىزاي شەجىرەسى . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 08:24 20201031ماقالا اپتورى: اپتوردىڭ مەكەنجايى: بارشامىزعا ايان، شەجىرە دەرەكتەر اۋىز ەكى تاريح بولعاندىقتان دەرەكتەر قامتىلعان جازبا تاريحقا مۇلدە ۇقسامايدى. ونداعى كەيبىر تاريحي مالىمەتتەر ۋاقىتقا، ورىنعا، جاعدايعا بايلانىستى كەيدە اسىرا ايتىلىپ، كەيدە جاسىرىلىپ قالادى.ەرتەدە شەجىرە اتاۋلىنىڭ ءبارى اۋىز ەكى ولەڭ تۇرىندە ايتىلىپ كەلگەندىكتەن، تاريحي فاكتىلەر بىردەنبىرگە اۋىزشا تاراپ، ادامداردىڭ وي ءورىسىنىڭ، دۇنيەگە كوزقاراسىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى، ۋاقىت العا ىلگەرىلەگەن سايىن شەجىرەگە جاماۋجاسقاۋلار قوسىلىپ، تۇرلەنىپ وتىراتىن جاعداي بولادى.ەندى ءبىر جاعىنان، قازاق حالقى كوشپەندى، بىتىراندى ورنالاسقاندىقتان، جۇرت جاڭالانۋىنا بايلانىستى وزگەرىپ وتىراتىن قۇبىلىستاردا جوق ەمەس. تاعى دا، ءار داۋىردەگى ەل بيلەگەن ادامدار شەجىرەنى ءوز تاراپىنا تارتىپ، قۇبىلتىپ وتىراتىن جاعدايلاردا جوق دەي المايمىن.حالقىمىزدىڭ ءبىر اسىل قاسيەتى ءباسپاسوزى، باسىلىمى بولماسادا، ۇرپاقتارىنا ەڭ كەم دەگەندە جەتى اتاسىنىڭ اتىن ءبىلۋدى مىندەتتەگەن. جەتى اتاسىن بىلمەگەن جەتىمدىكتىڭ بەلگىسى دەگەن قاناتتى سوزدە قالدىرعان.قازىرگە دەيىن قازاقتىڭ باسقا رۋلارىنا اسا قانىق ەمەس قىزاي شەجىرەسى از بولماعان دەرەكتى ماتەريالدارمەن، قول جازبالارمەن، بىلەتىن جانە اۋىز ەكى جاتتاپ العان ادامدارمەن پىكىرلەسۋ ارقىلى ولاردان سۇراپ وسى شەجىرەنى جازۋدى قولعا الدىم. بۇل شەجىرەدە كەمشىلىك جوق دەپ ايتۋدان اۋلاقپىن. مۇمكىن اكەسى بالاسى، بالاسى اكەسى دەپ اۋىسىپ كەتەتىن تۇستارى بولاتىن شىعار. ونى بايىپتاپ تۇسىنۋلەرىڭىزدى ءۇمىت ەتەمىن.شەجىرە جايلى مىنا اقيقاتتى دا قوسا كەتكەن ءجون. البەتتە، دۇنيەدە تازا قاندى ۇلت جوق. سوندىقتان قازاق حالقىن قۇراعان تايپالار مەن رۋلاردا دا تاپتازا ءبىر رۋدىڭ قانى بولدى دەۋ جاڭساقتىق. ءبىر رۋدان باسقا رۋعا نەمەسە ءبىر ۇلتتان ءبىر رۋعا بالا بولىپ، ءسىڭىسىپ كەتكەن، كەيىن كەلە سول رۋدى تولىقتىرعان جايتتەردە كوپ. قازاق حالقى اقپەيىل، كەڭ قولتىق بولعاندىقتان ولاردى جات ساناماي، ءوز باۋىرىنا تارتىپ، بالاسى ەتىپ قابىلداپ كەتتى.قازاقتىڭ باسقا ۇلتتارمەن وزگەشەلىگى رۋلار مەكەندەگەن جەرىنىڭ اتىمەن اتالماي، ۇلكەن بالالارىنىڭ اتىمەن اتاپ وتىرادى. سوندىقتان قازاق شەجىرەسىن قازاقتىڭ اتا تەگىن بىلدىرەتىن تاريح دەسەك تە بولادى.وسى شەجىرەنى جازۋدا وڭايعا تۇسكەن جوق. كوپتەگەن ادامدارمەن كەزدەسىپ، وسىعان دەيىن جازىلعان ورىسباي، ءالعازى جازعان قازاق شەجىرەسىنەن دەرەكتەر ىزدەلدى. جوعارى دا ايتقانداي بۇل شەجىرەدە كەمشىلىكتەر كەتىپ جاتسا، دۇرىستىقپەن ءتۇسىنىپ، ارى قاراي تولىقتىرۋعا قول ۇشىن بەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن.قازاقتىڭ تەگى جونىندە از ايالحىح عاسىرداعى قازاقتىڭ اتاقتى شەجىرەشىسى نۇرجان ناۋشاباەۆ ءوزىنىڭ قازاق رۋلارى جونىندە جازعان داستانىندا قازاق اتتى بابادان اقارىس، بەگارىس، جانارىس اتتى ءۇش ۇل تۋعان دەپ جازادى.اقارىس ءۇيسىن ۇلى ءجۇز بولىپ، ۇيسىننەن: اباق، تاراق، قاڭلى، شانىشقۇلى، وشاقتى، ەگەنەكتى، البان، سۋان، دۋلات، جالايىر، شاپىراشتى تاراعان. بۇلار كەزىندە جەتۋسىدا، اتباسار دۋاندا، ارىسى ورال تاۋى، ورىنبوردا مەكەندەگەنى ءمالىم.جانارىس ورتا ءجۇز بولىپ، ودان: تاراقتى، ارعىن، نايمان، ۋاق، قوڭىرات، قىپشاق تاراعان. بۇلار قازاقستاننىڭ بىرنەشە وبلىسىندا، شينجياڭنىڭ ىلە، التاي، تارباعاتاي ايماقتارىندا، موڭعوليا، تۇركياعا دەيىن مەكەندەگەن.بەگارىس كىشى ءجۇز بولىپ، ودان: الشىن، جاپپاس، جاعالبايلى، تاما، تانا، شەكتى، شەركەش قاتارلى رۋلار تاراعان. بۇلار كاسپي تەڭىزىنىڭ بويىندا، باتىس ازيا وڭىرلەرىندە جاساعان.مەن بۇل رەتتە ۇلى ءجۇز بەن كىشى جۇزگە تارماقتاپ توقتالمايمىن. سونىمەن بىرگە ورتا ءجۇزدىڭ ىشىندەگى نايماننان باسقا رۋلارعا دا توقتالمايمىن. سەبەبى، مەن كەزدەسكەن ادامدار ول جايلى كوپ بىلمەيدى، ءوزىمنىڭ دە ءبىلىمىم شەكتى. سوندىقتان قاتەلىك كوپ كەتىپ قالۋى مۇمكىن. ەكىنشىدەن، تەك قىزاي شەجىرەسىن جازۋدى ماقسات ەتكەندىكتەن، ءسوز باسىن نايمان بابادان باستاعانىم ءجون دەپ ءبىلدىم.نايمان اتا قارتايعان شاعىندا قىتايبي دەگەن جالعىز ۇلى قايتىس بولىپ، كەلىنى ناربوتا جەسىر قالادى. اتالاس تۋىستارى، ارعىننىڭ بالالارى امەنگەرلىككە الامىز دەپ ءسوز سالادى. كەلىنى ناربوتا اتامنىڭ اتىن وشىرمەيمىن دەپ اتاسى نايمانعا قازينە دەگەن قىزدى توقالدىققا الىپ بەرىپ، ودان تۋعان وكىرەشتى ەرجەتكىزىپ، ءوزى سوعان ۇيلەنەدى. ناربوتا جۇكتى بولىپ، ودان سۇگىرشى تۋادى. ناربوتانىڭ جاسى ۇلعايىپ، ەرى وكىرەش جاس جىگىت بولعاندىقتان وعان تاعى ءبىر قىزدى توقالدىققا الىپ بەرەدى. مۇنان تەرىستاڭبالى، ەرگەنەكتى، سارى جومارت، باعانالى، بالتالى، قوجبانبەت، جاربول، كوكجارلى، بۇرا سياقتى توعىز ۇل ءوربيدى. بۇلاردى توعىز تاڭبالى نايمان دەپ اتايدى.سۇگىرشىدەن قۇرماناي تۋادى. ال قۇرمانايدان تولەگەتاي تۋىپ، كەيىن بي اتىنىپ، جوعارىداعى توعىز تۋىسىنىڭ باسىن قوسىپ، وزىمەن ون نايمان اتانادى. كەيىن كەلە جوعارىداعى توعىزىن توندى نايمان، تولەگەتايدى تونسىز نايمان دەپ اتايدى. جوعارىدا ايتقانداي، ەندىگى ءسوزدى تولەگەتايدان تاراتپاقپىن.تولەگەتايدان ءتورت ۇل تۋدادى. ولار: ءدورتۋىل، سادىر، قاراكەرەي، ماتاي. بۇلاردى ءتورت تولەگەتاي دەپ اتايدى.كارتينكي پو زاپروسۋ نايمان تولەگەتايتورت تولەگەتاي ماتايدان اتالىق، قاپتاعاي، قەنجە تۋادى.اتالىقتان قۇتتىبولات، ءتاتتىبولات، ءسۇتتىبولات تارايدىقۇتتىبولاتتان قۇتىم، ءشاعىر.سۇتتىبولاتتان ەمەنالى، ءقاينار.تاتتىبولاتتان وشان، تىشار تارايدى. اتالىقتىڭ ءۇش ۇلىنان تۋعان التى نەمەرەسىن التى اتالىق دەپ اتايدى.قۇتتىبولاتتىڭ ۇلكەنى قۇتىمنان شەرۋ مەن شەرۋشىقۇتتىبولاتتىڭ ەكىنشى ۇلى شاعىر بابامىز انامىز قىزايمەن ۇيلەنگەن سوڭ يتەمگەن، مەڭىس تۋادى. كەيىن شاعىر بابا ءبىر رەتكى جورىقتا جاستاي قايتىس بولىپ، قىزاي انا قاينىسى توقتارمەن تۇرمىستانىپ بەگىمبەت، دەربىس تۋادى.قازىرگە دەيىن قىزايدىڭ ءتورت بالاسى يتەمگەن، مەڭىس، بەگىمبەت، دەربىستى ءتورت قىزاي دەپ اتايدى. قىزاي انامىزدىڭ كەمەنگەرلىگىنە قاراي شاعىر بابانىڭ اتى اتالماي، قىزاي ەلى بولىپ اتالىپ كەتەدى.بۇگىندە ەل اراسىندا توقتار بابا تۋرالى شىندىققا جاناسپايتىن ءتۇرلى اڭگىمە بار. ءبىز كوپتەگەن تاريحي دەرەكتەر مەن شەجىرەلەرگە سۇيەنە وتىرىپ مىناداي پىكىرگە توقتادىق. ءاسىلى، قۇتتىبولاتتىڭ قۇتىم مەن شاعىردان كەيىن بالاسى توقتماي جۇرەدى. ءوستىپ جۇرگەندە ءبىر ۇل تۋادى ونىڭ اتىن ىرىمداپ، ەندى بالا توقتاپ قالار دەگەن ويمەن توقتار دەپ قويادى.قىزاي ءۇيسىن رۋىنداعى اتاقتى بايدىبەك ءبيدىڭ قىزى. دومالاق انا نۇريلادان تۋعان قىزى كۇنبيكە كەيدە كۇنبيبى دەپتە ايتىلادى كەمەڭگەر، بىلگىر بولىپ وسەدى. ەرجەتە كەلە ەل ىشىندە بيلىك ايتادى، شەشىم جاسايدى. وسىنى كورگەن ەل: شىركىن، بايدىبەك ءبيدىڭ قىزىاي دەپ ايتا ءجۇرىپ، اتى قىزاي بولىپ كەتەدى.العاشقى ەرى شاعىر بابا قايتىس بولعان سوڭ قىزاي انا بالالارىن جەتىمسىرەتپەي ماقساتىمەن توقتاردىڭ مومىندىعىنا، ءۇي شارۋاسىنا جايلىلىعىنا قاراي وتىرىپ، وعان تۇرمىستانۋعا ريزاشىلىعىن بەرەدى. سول كەزدەگى قاۋىمنىڭ ۇيعارۋى بويىنشا امەنگەرلىك جولىمەن توقتارعا اتاستىرىلادى. توقتار بابا مالعا جايلى، ونىڭ قىرى مەن سىرىن جاقسى تۇسىنەتىن، ءتۇرلى مال ىندەتىن ەمدەپ، ءتورت تۇلىكتىڭ اماندىعىنا كەپىلدىك بەرگەنمەن، سوسىن قويداي قوڭىز مىنەزىنە قاراپ ەل قويشى اعا اتاندىرىپ جىبەرەدى.يتەمگەننەن يتەلمەن ايتقۇرمان جالعىز. ايتقۇرماننان انداقۇل، قۇدايقۇل، جاۋلىباي تاعاي. قحرنىڭ شىبارتۇبەك، ابىرالى ءوڭىرىن مەكەندەيدى.مەڭىستەن تىلەۋبەردى، تاڭىربەردى، تىلەۋقابىل تارايدى. قىزاي انانىڭ ۇرپاقتارى ىشىندە كوپ وسكەنى وسى مەڭىستەر. بۇلار قحرنىڭ كۇنەس، تەكەس، قاس وڭىرلەرىن مەكەندەيدى.مەڭىستىڭ ء1شى ۇلى تىلەۋبەردىدەن جاڭعابىل جالعىز، جاڭعابىلدان ەسىركەپ، جارىلقاپ، جولبولدى، تورعاي.جارىلقاپتان موڭكە، نياز، قوجاعۇلەسىركەپتەنقارا راي، ەسەنالى، قارىمساق، بورانباي، مىرزاكەلدى.جولبولدىدان قوجانازار، قاراشا، ءجالڭتوس، قارامىق، سارمىق، قوقاش، ونباي، مارالباي، ەسباي تۋادى. بۇلار قحرنىڭ موڭعۇلكۇرە، قىزىلكۇرە، توعىزتاراۋ ءوڭىرىن مەكەندەيدى.تورعايدان امانباي، توقمانبەت، كورپەش، تايماس، شوتباس، قوسبارماق، تىنەي، يتەس، اققوشقار تارايدى.مەڭىستىڭ ء2شى ۇلى تاڭىربەردىدەن قۇتتىمبەت، قۇداينازار، قۇتتىقادام، باينازار، سەكسەن، قاسابولات، توقسان، جانباي، تىنباي تۋادى. مۇنى توعىز تاڭىربەردى دەپ اتايدى.تاڭىربەردىنىڭ ۇلكەنى قۇتتىمبەتتەن ءسۇيىمباي، ەلداي قاراباس، جامانقۇل تارايدى.ا. ءسۇيىمبايدان ەسەلباي، جامەنكە، جانجىگىت، توعىزاق.ۆ. ەلدايدان وتەباي، قورلىباي، دۇيسەباي، قويباس.س. جامانقۇلدان قورىمسارى، ەركەسارى، مىرزاسارى.تاڭىربەردىنىڭ ء2شى ۇلى قۇداينازاردان جولىمبەت، ەسەنكەلدى، سولتانكەلدى. بۇل جۇرت اراسىندا ءۇش جەتىم دەگەن اتپەن بەلگىلى.قۇداينازار ءوز كەزىندە تاكە حاننىڭ جورىق قولباسشىلارىنىڭ ءبىرى بولعان. 1893 جىلى قاپال وڭىرىندەگى قىزىلجار دەگەن اسۋدا قىزى كۇلاندا ەكەۋى سىر بويىنا سىپىرالا كوشكەن ەلدى قورعاۋ ءۇشىن جوڭعار قولىن توسىپ، ۇلكەن شايقاس جاساپ، سول جەردە قايتىس بولادى. كۇلاندا اسقان مەرگەن ەكەن. ءبىر جولدى جوڭعاردىڭ 15 مەرگەنىن جالعىز ءوزى اتىپ ءتۇسىرىپ، ەرلىگى ەل ەسىندە قالعان قازاق باتىر قىزدارىنىڭ ءبىرى. سۇيەگى سول قىزىلجار اسۋىنا جەرلەنگەن. ونى تاۋىپ، تايحقا قوسۋ كەيىنگىلەردىڭ ەنشىسىنە قالىپ وتىر.قۇداينازاردىڭ ۇلكەن ۇلى جولىمبەتتەن ءبايانالى، بايباراق، بايقادام، مالاي، جايساڭ، ارىقباي، شاپشان.بايانبايدان قورىمباي، قوجان، دونەن، بوقاناي، ەمىل، جايىق،بايباراقتان ءساتجايساڭنان وتەي، بورانباي، بايعابىل، بايمۇرات.شاپشاننان ىنكار، بۇركىت، قۋاندىق.ارىقپاننان تەرلىك.مالاي مەن بايقادامنىڭ بالالارى تابىلمادى.قۇداينازاردىڭ ء2شى ۇلى ەسەنكەلدىدەن مامان، قابانباي، كەنەنباي، قوجابەرگەن، تىلەۋكە، دوسقانا، قوناقباي بۇلار جەتى جانار اتانادى جانە قويلىباي، قۇلانباي، اساۋ، كەلدىبەك بۇلار شەشەسىنىڭ اتىمەن تاتتىبيكە اتانادى ءامىرسانا، باتى، بولات، ەستەك، دۇلان، بولاتباي، جانالى.ەسەنكەلدى ءيىسى قازاققا اتى ءمالىم بي. قابانباي باتىردىڭ سەنىمدى سەرىگى رەتىندە، قازاق دالاسىن جوڭعاردان ازات ەتۋ كۇرەستەرىنە قاتىسقان اقىلشى. 1756 جىلى ءبىرىنشى رەت ابىلايحاننىڭ ەلشىلەرىن باستاپ، تسين يمپەراتورى تسيانلۇنمەن كەزدەسىپ، ونىڭ جاھۇت ورناتقان كوكتاسىن يەلەنگەن تۇڭعىش دەپلومات.ماماننان تايلاق، بوتاقان، قويكەلدى، جامانعارا، شال.قابانبايدان كەلدىقۇل، شۇرەك، اتاقارا، ايتباي، سەيتەن، بۇتاقارا، اتاق، ماتاق، تۇرسىن، قوزىباي، دۇيسەندى، اسۋباي، اقشولاق، جانسارى، دۇلاتباي.كەنەنبايدان شاعىراي، تىلەسباي، ەدىگە، ومىرۇزاق،.قوجابەرگەننەن حانقوجا، مەڭلىباي، بيباتىر، قورعانباي، نادرا، قارا.تىلەۋكەدەن بازار، نارت، ەسقوجا، جارقىنباي،.دوسقانادان بايتىك، ءسايسىپ، تۇرپان.قوناقبايدان سارت، كادىر، ەلقوندى، بولتەك، دەربىسالى، قۇرىمباي، ءتايتان.امىرسانادان جانباي، جانتاي، جولبارىس، قابىلان.قويلىبايدان ەبەي، بەرتىس.اساۋدان ابىك، تابىك، تەكەباي، مەكەباي تۇرار.كەلدىبەكتەن بوز، قاۋمەن.قۇلانبايدان الىمبەك، قوجەكە.باتىدان يتاياق، يتەمگەن، ءاز.بولاتتان ىرىسبەك، اكىمباي.ەستەك، دولان، بولانباي، ءجانالى رۋلارىنىڭ تارالۋىن تابا المادىم.قۇداينازاردىڭ كەنجەسى سولتانكەلدەن كوبەس، تابىلدى، سامەمبەت، يتقارا، قارىمباي، قوجابەك، تۇردىعۇل، مالتابار، شاكىل.سولتانكەلدى ءوز تۇسىندا وتە مىرزا ءارى قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەن بولعان ادام. اعاسى ەسەنكەلدىمەن بىرگە جوڭعارلارعا قارسى سوعىستا مەرگەندىگىمەن كوزگە تۇسكەن. ول كىسى جۇزدەگەن ادامنىڭ ىشىنەن قالاعانىن قالت جىبەرمەيدى ەكەن.كوبەستەن وتارباي، ورىس.تابىلدىدان قارىمباي، ودان بولتاي، بوتي، بەگەتاي، ابىز، شورا، شوماق، قۇلايداربەك.سامەمبەتتەن سادىرباي، ودان مىرزاباي، نىسانباي.يتقارادان بازار، كەن، مايلى، تاتان، بايقادان.قارىمبايدان بولتاي، بوتي، بەگەتاي، ابىز، شورا، شرماق، قۇلايداربەك.قوجابەكتەن داۋلەتباي، تىنەن، بوقىش، ايتۋار، سۇيىندىك، تارباعاتاي، ءدورتۋىل، قاراكەسەك، جانباۋ.تۇردىقۇلدان بايقوجا، شىنقوجا، ۇمبەتاي، موشقا، شوشقا، قابان، تۇرىكپەن، وتەباي، ارعىنباي.قونىسبايدان ساعىناي، دولباق، قۋاندىق، ەرۋباي، شەرۋباي، كوشىمباي، بايقوشقار، جەكسەمبى، سۇگىرباي، بىرىمبەت، كۇلدەي، جۇماي.مالتاباردان ەستەمەس، بوراتاي، ارپا، تۇزدىباي، كەڭگىرباي، ورتاي، تورتاي، قانقۇلى.شاكىلدەن ءاقتۇبىت، ودان ابىل، ۇلتاراق، شودى، ىبىرايىم، اعىس، اراباي.ۇلتاراقتان جانسارباي، ساقال، ءماشى.جانساربايدان اياپبەرگەن، وماراقىن.اياپبەرگەننەن شۇرەك، داۋلەتبەك، ۋاتبەك.وماراقىننان داۋلەتحان، ماڭسۇگىر، انداس.داۋلەتحاننان قاسەن، تولقىن، تۇرداقىن.ماڭسۇگىردەن ءالعازى، ەربول.انداستان قاجەت، نۇرباقىت، ەلجاس، ەرشات، ەسحات.سولتانكەلدىنىڭ قاراشاڭىراعى كەنجەسى شاكىلگە قالىپ، ءقازىر انداس اۋلەتىندە. تاڭباسى 4.تاڭىربەردىنىڭ ء3شى ۇلى باينازاردان قوڭىرباي، قازىمبەت.قوڭىربايدان اعاناس، توعاناس، توعاس، جۇمىق.قازىمبەتتەن اقشورا، جومارت، اتىمتاي، بايكەلدى، قانكەلدى، جانكەلدى، جانشورا، قانشورا.تاڭىربەردىنىڭ ء4شى ۇلى سەكسەننەن تاستەمىر، شوبان.تاڭىربەردىنىڭ ء5شى ۇلى قاسابولاتتان الىباي، نۇرباي، وتەۋلى.تاڭىربەردىنىڭ 6شى ۇلى توقساننان قارمەندە، جانىبەك.تاڭىربەردىنىڭ ء7شى ۇلى قۇتتىقادامنان بيمەمبەت.تاڭىربەردىنىڭ ء8شى ۇلى تىنىبايدان ەسەنباي، ءبورىباي.ەسەنبايدان بايتورى، بورتە.بايتورىدان سىمايىل، يتباي، جىسا، توعىشاق، قاراقۇلاق.بورتەدەن كوكى، توپاي، توقباي.بورىبايدان ماۋكوپەن، قاراكوپەن، سارىكوپەن.مەڭىستىڭ ء3شى ۇلى تىلەكقابىلدان ەسەنقۇل، ورازاي بۇلار توعىزتاراۋ، شاپشال اۋداندارىن مەكەندەيدى.ەسەنقۇلدان وتەپبەردى، سوقىربەردى، قوجانبەردى.وتەپبەردىدەن ەسكەنە.قوجانباردىدەن بايعارا، بايكىسى.سوقىربەردىدەن مامبەتقۇل، اسان.ورازايدان ءبىرنازار، جانمىرزا، ءقارامىرزا.بىرنازاردان ابا، قويان، ساپسارى، بايان.جانمىرزادان بەس ايەل العان ەكەن.بىرىنشى ايەلى نازىكەدەن قالىمباي، جاسىبەك.ەكىنشى ايەلى ايتبيكەدەن ەسپەنبەت، ءومىر.ۇشىنشى ايەلى تەمىردەن اقكىسى، بايكىسى، سەڭكىباي، بايىس، ءجولدىباي.تورتىنشى ايەلى قاراكوزدەن ءبىر ۇل تۋعان اتى ءمالىم ەمەس.بەسىنشى ايەلى ۇلاننان ءبىر ۇل تۋادى اتى ءمالىم ەمەس.قىزايدىڭ ء3شى ۇلى بەگىمبەتبەگىمبەتتەن بەكسەيىت، جاراس، اقسەيىت، امان، توقاي، تاڭات.بەگىمبەتتىڭ ۇلكەنى بەكسەيىتتەن يگىلىك، ساقاۋ، سوقىر، تانىك.يگىلىكتەن ابىكەن. ابىكەننەن بارعانا، جانان، اسان، ۇسەن، كەنجەباي بارلىقباي، بەكباۋ توپان، بايجىگىت، شانشار، داۋەتاي، قوشقاي، ەلشان، قۇلشان كەيىنگى تورتەۋىن اۋەك دەپ اتايدى، شامبىل، توكىر، توڭعات.ساقاۋدان بايبىشەسىنەن اققوزى، شۇڭگىل، توقالدان بايعوزي، قاراقول، تىنەي، مارقا.اققوزىدان بازاركەلدى ەستەمەس.شۇڭگىلدەن بايتوبەت، قاتپا، بازارباي، بازار، كەنجە، ەسەنامان، بورانباي.بايقوزىدان بايسال، جاپەك، بالپان، كوبەگەن، بوبەك.تىنەيدەن قىرعىزباي.مارقادان نوعاي.قىزايلاردىڭ اتاقتى اۋليەسى ءمۇسىرباي قاتپانىڭ بالاسى.سوقىردان شوجەك، ەس، جاربول.شوجەكتەن قۇلجاباي، مىرزاباي، يتقارا، قوشقارباي.ەستەننەن بايىت، ساپاق بوجىك، بولەكباي.تانىكتەن اعاناس، توعاناس، سەڭكىباي.اعاناستان ءبۇرىمجار.توعاناستان مۇقانشى، مارال.سەڭكىبايدان قوداس، قاباق دارىگەربەگىمبەتتىڭ ء2شى ۇلى جاراستان قىڭىر، مارقا، سويىلعاس، تولەمىس.قىڭىردان قوجابەرگەن، ودان قوسال، ءتولىباي، بەكبەردى.مارقادان تىلەۋلى، ودان ەستەمەس، سارباي، ءجۇپ، قويلىباي، جايلىباي، مايلىباي.سويىلعاستان ەركەباي، ىرىسباي.ەركەبايدان قۇدايبەرگەن، تاڭىربەرگەن، نوعاي، قويباعار، كۇشىكباي، دۇڭگىرشەك.ىرىسبايدان اساباي، جولبارىس.تولەمىستەن قارجاۋ، بورتە، كونەن، تىركە، سىرعا.بەگىمبەتتىڭ ء3شى ۇلى اقسەيىتتەن جاقسىلىق.جاقسىلىقتان ىرىسكەلدى، سىرىمبەت، قوڭىرباي، توعزاق.ىرىسكەلدىدەن الشىنباي، ءۇيسىنباي، سىلقىمباي، بولعانباي، تولعانباي بۇلاردى بەسكورىك دەپ اتايدى.بەگىمبەتتىڭ ء4شى ۇلى اماننان قۇرمان، بۇقا.قۇرماننان بايبەك، ساتبەك، موڭكە.بايبەكتەن ابىز، داقى، شوكەنتاي، جاڭاباي، وڭعۇلداي.ساتبەكتەن سارت، قوساي، ەسەي، كوڭباس.بەگىمبەتتىڭ ء5شى ۇلى توقايدان لەپەس، قارا.لەپەستەن التىنباي، بەسوتاۋ، داۋلەت، مانبەت.التىنبايدان وزىنبەك، يتەن، قاشقىنباي.بەسوتاۋدان جاۋلىباي، كۇشاكباي، تەزەك.داۋلەتتەن وتەگەن.مامبەتتەن ارال، بوقانقارادان شىنى، ودان بورانباي، بوستان.بەگىمبەتتىڭ 6شى ۇلى تاڭاتتان انداس، اقبەردى، وتەپبەرلى، وتەۋلى، ءداندىباي.انداستان نۇرجان، سالپىق.نۇرجاننان بولپاش، جومارت، ماما، اتىمتاي، ءتان.سالپىقتان بەسباي، دۇكەن، جانىس، اعىس.قىزايدىڭ اتاقتى ءبيى تەكەباي اعىستان تارايدى.اقبەردىدەن ومەرەك، بەكجان.ومەرەكتەن جاكەنبي، ودان شىمشىق، شاقا، موشان.بەكجاننان ورىمباي، بايسەڭگىر، بايتەلى، جانتى.وتەپبەرلىدەن قورلىباي جالعىز.وتەۋلىدەن اقىنبەت جالعىز.داندىبايدان التىنقاس التىقۇلاش، ودان سلپىباس.قىزايدىڭ ء4شى ۇلى دەربىستەن ءسۇيىمباي، سۇيىندىك، شاۋكە مايمىل، ەسەنبەردى تۋادى. بۇلار ءتورت دەربىس اتالادى.شاۋكە وسپەگەن ەل.ەسەنبەردىدەن قۇتتىباي، ءتاتتىباي، ۇلىعۇل قوشان، سۇيەر جاقسىباي.ەسەنبەردىنىڭ ۇلكەنى قۇتتىبايدان بايان، بوگەمباي، تاستەمىر، سادى. بۇلاردى ءتورت قۇتتىباي دەيدى.باياننان مىرزاتاي، بايباعىس، ەسەنالى، اقكوشىك.بوگەنبايدان ساعىندىق، جاقابول، ماشان، باراقباي، قالىباي، بورانباي، تۇمەنباي، قارت. ساعىندىقتان ەسىم، قۇلشىمان.ەسىمنەن يگىلىك، تايجانجاقابولدان نوعايباي، قوساق، كىبىت، قوزىباعار، تەكەر، جولدىباي.قالىبايدان شاڭكى، وراق، وشاق.بورانبايدان ايۋشا، ەسقوجا.تۇمەنبايدان بەردىبەك.قارتتان موجا، ودان كەندىرباي.ەسەنبەردىنىڭ ء3شى ۇلى ۇلىعۇلدان جاقسىباي، قوشان.جاقسىبايدان ءداۋىش. داۋىشتەن ون التى ۇل تۋادى. ولار: قۇاندىق، تۇكتىاياق، شاقاباي، سەڭگىرباي، ايتۋعان، بالتا، جانىسباي، قونىسباي، قۇلباي، بۇقاباي، قۇلجاباي، ەگىزەك، شاعانبولەك، تاۋتەكە، تەكەباي، سەكسەنباي.قوشاننان كولباي، ودان جامان، شاڭ، ءبورىباي، بايعابىل، وزەنباي.ەسەنبەردىنىڭ كەنجەسى سۇيەردەن مالىك، شولاق.مالىكتەن تولەندى، بايبول، قۇدانقۇل، مارقا.قولدا بار دەرەكتەر مەن اقساقالداردىڭ ايتۋى بويىنشا جيناقتالعان قىزاي شەجىرەسىن تەك وسىمەن توقتاتۋدى ءجون كوردىك. بۇندا نەگىزگى ۇلكەن اتالار جونىندە ايرىقشا توقتالدىق. ودان ارى قاراي ءار رۋدىڭ ازاماتتارى وزدەرى جالعاستىرىپ، جەتى اتاسىنىڭ كىم ەكەنىن تارماقتاپ، جىكتەپ، جۇيەلى شەجىرە جازىپ الادى دەگەن ۇمىتتەمىز. تاعى ءبىر جاعىنا، ءبىز بۇدان ارى ۇساقتاساق، كوپ قاتەلىك جىبەرىپ قويۋىمىزدا مۇمكىن.1983 جىلى كۇنەس، ارالتوبە اۋىلى.كەلۋ قاينارى: :...?112362مەركەل بيلىكتەن كەتتى 10 مينوتشىمكەنتتە قوناق ۇيلەردى 10 مينوتقاراعاندىداعى سپۋتنيك 10 مينوتقىزىلوردادا جۇيكە اۋرۋى 11 مينوتپەتروپاۆلدا ماندارين جە 20 مينوت27 قاڭتار 2021 جىل 20 20 مينوتفۋتبولدان جاسوسپىرىمدەر 20 مينوتدەپۋتاتتار قانداستار ءۇ 20 مينوتولگا رىپاكوۆانىڭ جۇلدەس 20 مينوتفرانتسيا ەلشىسى ەلىمىزد 30 مينوتەلىمىزدە جاڭادان 1132 م 30 مينوتاقش سەناتى ەنتوني بلينك 30 مينوت |
خانىمقىزلار سەمىگە40 ياشتىن ئاشقان ئاياللار قانداق ياشىشى كېرەك !مۇنبەر ئەينەك خانىم قىزلار سەمىگە 40 ياشتىن ئاشقان ئاياللار قا ...كېيىنكى 4 بەت4321كۆرۈش: 8333ئىنكاس: 3140 ياشتىن ئاشقان ئاياللار قانداق ياشىشى كېرەكپاكلىق ئەلچىسى, جۇغلانما 10359, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 39641 جۇغلانماھازىرقى ئەزا گۇرۇپىسى پاكلىق ئەلچىسىھازىرقى جۇغلانمىسى 10359, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 39641 جۇغلانما بار.تۆھپە : 3277توردىكى ۋاقتى: 368 سائەتيوللىغان ۋاقتى 2016917 21:50:37ھاياتلىقتا بىر ئۆمۈر چاپتۇق، يۈگۈردۇق، ھاردۇق،ھەرقانچە جاپالىق بولسىمۇ، ئىشلىرىمىز تۈگەپ قالمىدى. بىر ئۆمۈر تىجىدۇق، يىغدۇق، ساقلىدۇق، لېكىن يىققان پۇلىمىز يەنىلا يىتەرلىك بولمىدى. بىر ئۆمۈر چىدىدۇق، قورقتۇق، يول قويدۇق، شۇنچە ئىھتىياتچان بولساقمۇ ، يەنىلا نۇرغۇن كىشىلەر كۆڭلىمىزگە ئازار بەردى. بىر ئۆمۈر ئۈگەندۇق، يادلىدۇق، شۇنچە ئەقىللىق بولساقمۇ يەنىلا زىيان زىيىنىمىز ئاز بولمىدى. 40 ياشتىن ئاشقاندا شۇنى ھىس قىلدۇقكى، بۇ جاھان بەكلا كەڭرىكەن ، لىكىن بىز بەكلا كىچىككەنمىز.شۇڭا ھەممىلا ئىشنى مۇھىم بەك تۇرۇۋالماسلىقىمىز كىرەككەن. بىز ئالىقاچان بەك چارچىدۇق، ھالىمىز قالمىغىلى تۇردى، يەنىلا ئۆزىمىزنى ئەيىپلەمدۇق؟ ھاياتلىقتا ھەممە ئىش كۆڭۈلدىكىدەك بولىۋەرمەيدىكەن ،يۈرەك قىنىمىزنى سەرىپ قىلىپ بولاي دىدىۇق، ئاقىۋەت قانداق بولۇشتىن قەتئى نەزەر قوبۇل قىلىشنى ئۈگىنىشىمىز كىرەك، چۈنكى ھىچكىم بۇ دۇنياغا باقىۋەندە بولغان ئەمەس. 40 تىن ئاشقاندا ھاياتلىقلىقنىڭ ناھايىتى قىسقىلىقىنى تۇنۇپ يەتتۇق، شۇڭا ھاياتلىقتىكى بەزى ئىشلارنى زىغىرلاپ ئولتۇرمايلى، چۈشەنمىگىنىمىز شۇ پىتىچە قالسۇن. باشقىلار يىشەلمىگەن سىرلارنى سىزمۇ يىشىمەن دەپ يۈرمەڭ. كاللىڭىزدىن ئۆتمىگەن ئىشلار بولسا شۇ پىتىچە تاشلاپ قويۇڭ. بەزى كۆڭۈلسىز ئەسلىمىلەرنى ئادەمسىز چۆللۈككە ئاپىرىپ ساقلاپ قويۇڭ. ئۆزىڭىزگە ھەر دائىم مەن مۇكەممەل بولمىساممۇ، سەمىمى بولۇشۇم، باي بولمىساممۇ خوشال بولۇشۇم كىرەك دەپ تۇرۇڭ.40 تىن ئاشقاندا سىز قاخشاش بىلەن دۇنيانى ئۆزگەتكىلى بولمايدىغانلىقىڭىنى ھىس قىلدىڭىز، سىز قاخشىڭىزمۇ ھاياتلىق يەنىلا بۇرۇنقىدەك كىتىۋەردى، ئەكسىنچە ئۆزىڭىزنى چارچىتىۋەتتىڭىز. سىز يىغلىسىڭىز تۇرمۇش سىز ئۈچۈن ياش تۆكۈپ بەرمىدى.سىز ئازاپلانسىڭىز تۇرمۇش سىزنى بەزلەپ قويمىدى. شۇنىڭ ئۈچۈن ھەر دائىم خوشال يۈرۈڭ. 40 تىن ئاشقاندا تۇرمۇشنىڭ بىر چۆگۈن سۇغا ئوخشايدىغانلىقىنى ھىس قىلدىڭىز ، بەكرەك قايناپ كەتسىڭىز تىشىپ كىتىدىغانلىقىنى بىلدىڭىز. شۇڭا ، 40تىن ئاشقاندا باشقىلارنىڭ سىز ئۈچۈن بەرگەن باھاسىغا دىققەت قىلىپ كەتمەڭ.چۈنكى ھەممە ئادەمنىڭ ئۆزىنىڭ ياشاش ئۇسۇلى بولىدۇ. 40 تىن ئاشقاندا شۇنى چۈشەندىڭىزكى، ئۆزىڭىزنى تەڭلىكتە قويماڭ، سىزنى ياخشى كۆرمەيدىغانلارنىڭ قىشىغا بىرىپ ئۆزىڭىزنىڭ خوشاللىقىڭىزنى يۈتتۇرۇپ قويماڭ. ئانچىكىم كۆڭلىڭىزنى ئۇتۇپ قويغانلار ئۈچۈن ئۈمرىڭىزنى خورىتىپ ئازاپلىنىپ يۈرمەڭ. ھاياتلىق سىزگە نىمە بەرگەن بولۇشىدىن قەتئى نەزەر ئۆزىڭىز ئۈچۈن ياشاڭ. ئۇنى قوبۇل قىلىڭ. مانا بۇ ئەڭ توغرا ياشاش پوزىتسىيەسى. 40 تىن ئاشقاندا ئەمدى كۆپ ۋاقتىڭىز قالمىدى، ئۆزىڭىز ياخشى كۆرگەن ئىشلارنى قىلىڭ.كۆڭلىڭىز يېرىم بولسا مۇزىكا ئاڭلاڭ، دوسلار بىلەن مۇڭدىشىڭ، بەختىڭىزنى يۇتتۇرۇپ قويماڭ. ھارسىڭىز ئىشنى توختىتىپ ئارام ئىلىڭ. سالامەتلىكىڭىزنى كاردىن چىقارماڭ. 40 تىن ئاشقاندا ئەمدى ئاللكىمكەرنى ساقلاۋەرمەڭ. ھىچقاچان ئىشلىتىپ باقمىغان، ئىشكاپكا چىڭ سىلىپ ساقلاۋاتقان پارپۇر قاچىلىرىڭىزنى ئەپچقىپ ئىشلىتىڭ. كىيمىگەن كىيىملىرىڭىزنى كىيىڭ، ئاددى ياشاڭ، باشقىلار بىلەن دۈشمەنلەشمەڭ، رىقابەتلەشمەڭ. خەنزۇچە توردىن تەرجىمە قىلىنغان. ئىنكاسپاكلىق ئەلچىسى, جۇغلانما 13251, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 36749 جۇغلانماھازىرقى ئەزا گۇرۇپىسى پاكلىق ئەلچىسىھازىرقى جۇغلانمىسى 13251, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 36749 جۇغلانما بار.تىزىم نۇمۇرى: 57738يازما سانى: 1532تۆھپە : 3876توردىكى ۋاقتى: 784 سائەتيوللىغان ۋاقتى 2016918 11:31:30ياخشىكەن ، مەن تېخى سىزنى يازغان ئوخشايدۇ دەپتىمەن دەسلەپتىلا ئىنكاستۆھپىكار ئەزا, جۇغلانما 5900, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 4100 جۇغلانماھازىرقى ئەزا گۇرۇپىسى تۆھپىكار ئەزاھازىرقى جۇغلانمىسى 5900, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 4100 جۇغلانما بار.تىزىم نۇمۇرى: 55800يازما سانى: 700تۆھپە : 1713توردىكى ۋاقتى: 313 سائەتيوللىغان ۋاقتى 2016918 11:40:36بىر ئاتلىرى تۇرمۇش يوللىرىدا چېپىپ ھارغان ئايالنىڭ ئۆز ئۈستىدىكى بىسىملارنى يېنىكلىتىشى ئۈچۈن پايدىلىق بولغان سۆزلەركەن . تەرجىمە قىلىپ يوللىغان ئەجرىڭىزگە كۆپ رەھمەت .يوللىغان ۋاقتى 2016918 11:49:25مەنمۇ ياقتۇردۇم .يوللىغان ۋاقتى 2016918 11:59:59ياقتۇرغان بولساڭلار رەھمەتيوللىغان ۋاقتى 2016918 12:14:26ئىشقىلىپ بىر يەرلىرىدىن مەسئۇلىيەت ئېڭىنى چۈشۈرۈۋېتىدىغاندەك پۇراقنى ھىس قىلىۋاتىمەن ئىنكاسپاكلىق ئەلچىسى, جۇغلانما 12133, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 37867 جۇغلانماھازىرقى ئەزا گۇرۇپىسى پاكلىق ئەلچىسىھازىرقى جۇغلانمىسى 12133, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 37867 جۇغلانما بار.يازما سانى: 738تۆھپە : 3242توردىكى ۋاقتى: 1483 سائەتيوللىغان ۋاقتى 2016918 19:23:56375 يوللىغان ۋاقتى 2016918 12:14 ئىشقىلىپ بىر يەرلىرىدىن مەسئۇلىيەت ئېڭىنى چۈشۈرۈۋېتى ...سىز بەلكىم ياش قىز ياكى يىگىت بولسىڭىز كىرەك؟؛شۇڭا سىزگە شۇنداق تۇيۇلغان گەپ. لېكىن، بۇ سۆزلەرنى خاتىرىڭىزنىڭ بىر بۇلۇڭلىرىغا يېزىۋىلىپ يېشىڭىز 40تىن ئاشقاندا ئۇقۇپ كۆرۈڭ، قانداق ھېسياتتا بولىسىزكىن؟ئاكتىپ ئەزا, جۇغلانما 2428, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 2572 جۇغلانماھازىرقى ئەزا گۇرۇپىسى ئاكتىپ ئەزاھازىرقى جۇغلانمىسى 2428, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 2572 جۇغلانما بار.تىزىم نۇمۇرى: 78257يوللىغان ۋاقتى 2016918 21:06:54مەن شۇنداق قىلاي دەپمۇ قىلالمايدىكەنمەن ،بىرەرسى كۆڭلۈمگە ئازار بەرسە نەچچە كۈنگىچە گېلىمدىن تاماق ئۆتمەيدۇ ،كۈلۈمسىرەشكە رايىم بارمايدۇ .نەچچە كۈن ئۇھ تارتىپ يىغلاپ چىقىمەن ،بۇنداق قىلماسلىقىم كېرەك دەپ ئۆزەمگە ھاي بىرىشنى ئويلايمەنيۇ لىكىن قىلالمايمەن ..كېيىنكى 4 بەت4321تىزىملىككە قايتىشمۇنبەرگە ئالاھىدە تۆھپە قوشقان ئەزا بىكەت ھەققىدە |
مىقتىلار مەملەكەتتىك جەردى مەنشىكتەپ الادى...06 ناۋرىز, 04:09:1625 قازان, 2020 ەل وزگەرتۋمەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقاەۆ جاڭا جاعدايداعى قا؛زاقستان: ءىسقيمىل كەزەڭى اتتى جولداۋىندا جەردىڭ شەتەلدىكتەرگە ساتىل؛مايتىنىن, الايدا بارىنشا ءتيىمدى پايدالانىلۋى قاجەتتىگىن باسا ايت؛قانى بەلگىلى. بۇعان قاتىستى جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ ؛ اكىمدىكتە وتكەن جيىندا جەر ەشكىمنىڭ اكەسىنەن قال؛عان مۇرا ەمەس دەپ ناقتى ۇستانىمىن بىلدىرگەن بولاتىن. ايماق باسشىسى ءتىپتى يگەرۋ؛سىز جاتقان جەرلەردىڭ يەسى كىم بولسا دا مەم؛لە؛كەتكە كەرى قايتارۋدى قۇ؛زىرلى ماماندارعا تاپ؛سىرعان. مۇنداي تا؛لاپتى تاپسىرما بايماناپ؛تاردىڭ قابىرعاسىنا ؛ باتىپ, جون تەرىسىنە شوق باسقانداي بولعانى داۋسىز. ؛جامبىل وبلىسى اكىم؛دىگىنىڭ جەرلەردى پايدالانۋ جانە قورعالۋىن باقىلاۋ باس؛قارماسىنىڭ باسشىسى ءابىل؛حايىر تامابەكتىڭ جىل باسىنان بەرى جۇرگىزىلگەن تەكسەرىستەرى بارىسىندا بەتىن اشقان سۇمدىق پەن قۋلىقتىڭ, جالپى جاعدايدىڭ ءمانجايى تۋرالى . اقپارات اگەنتتىگى ساياتحان ساتىلعاننىڭ ماتەريالىن ۇسىنادى. ؛؛ جامبىل وبلىسىنىڭ اكى؛مى بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ تاپ؛سىرماسىنا وراي, بيىل يگەرۋسىز جاتقان 70 مىڭ گەكتار جەردى مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارۋ جوسپارلانعان. قازىرگى تاڭدا باسقارما بۇل مىندەتتى 86 پايىزعا ورىنداپ, 60 مىڭ گەكتار جەردى قايتارىپ وتىر. ودان بولەك, شۋ اۋدانىندا ؛ 13 474 گەكتار جەر ؛ زاڭسىز بەرىلگەنى ؛ انىقتالىپ, قازىرگى تاڭدا مەملەكەتكە كەرى قايتارىلدى. سونىمەن قاتار 1 100 گەكتاردان اسا جەرگە قاتىستى باسقارما تاراپىنان سوتقا تالاپارىز جولدانۋدا.جالپى, شۋ اۋدانىندا زاڭ؛دى بەلدەن باسىپ, جەردى زاڭ؛سىز يەمدەنۋ اشىقتاناشىق جۇرگىزىلگەن. ولاي دەيتىنىمىز ؛ اعىمداعى جىلدىڭ 24 شىلدەسى كۇنى جەر كونكۋرسى وتكىزىلىپ, 308 ءوتىنىم قارالادى. كوميسسيا مۇشەلەرى 107 جەر ۋچاسكەسى بو؛يىنشا 85 ادامدى جەڭىمپاز دەپ تانيدى. الايدا ارادا اپتا وتپەي, اتالعان كوميسسيا شەشىمىنە قاتىستى 8 ارىز كەلىپ ءتۇستى. ونىڭ بىرەۋى ؛ ۇجىمدىق ارىز. ماماندارىمىزدىڭ تەكسەرۋىنىڭ ناتيجەسىندە كوپتەگەن ورەسكەل بۇزۋ؛شىلىق انىقتالدى. سونداياق 1 500 گەك؛تارعا جۋىق جەر تا؛مىرتانىستىقپەن بەرىلگەنى بەل؛گىلى بولدى. ونىڭ ىشىندە كو؛ميسسيا مۇشەسى بولا تۇرا ءوزى؛نىڭ بالاسىنا نەمەسە اناسىنا جەر الىپ بەرگەن فاك؛تىلەر بار. ماسەلەن, شۋ اۋدانى شوق؛پار اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى كوميسسيا مۇشەسى بولىپ ءوز بالاسىنا جەر الىپ بەرگەن. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جاقىن تۋىستارى جەر الماسىن دەگەن زاڭ جوق. الايدا ءوزىنىڭ تۋىسى بولعاندىقتان, وكرۋگ اكىمى مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ءتارتىبى بويىنشا ؛ بالاسىنىڭ ءوتىنىمىن باعالاۋدان باس تارتۋعا مىندەتتى ەدى. ءبىراق اكىم ءوز با؛لاسىنا داۋىس بەرىپ, جەردى يەلەنۋىنە قولعابىس ەتىپ وتىر. سول سەكىلدى كوميسسيا مۇشە بولماسا دا, اۋداندىق ءماسليحات حاتشىسىنىڭ كوميسسيا وتىرىسىندا وتى؛رىپ, سوڭى ونىڭ بالاسى جەر الۋ فاكتىسى تىركەلدى. وسى سياقتى 107 قاۋلىنىڭ زاڭسىز شىعارىلعانىن دالەلدەپ, ءبىز قاۋلىلاردىڭ كۇشىن جويۋ جانە بۇزۋشىلىققا جول بەرگەن جا؛ۋاپتىلاردى جازاعا تارتۋ تۋرا؛لى ۇسىنىم بەردىك. الايدا اۋ؛دان اكىمى تەك ءبىر ماماندى عانا جازالاعانى تۋرالى جاۋاپ جول؛دادى. ءبىز مۇنىمەن كەلىسپەي, مەم؛لەكەتتىك قىزمەت ؛ نورماسىن بۇز؛عان اۋىلدىق وكرۋگ اكىمى مەن كوميسسيا وتىرىسىندا بۇ؛زۋشىلىقتارعا جول بەرگەن كو؛ميسسيا ءتوراعاسىن جازالاۋ تۋ؛رالى قايتا ۇسىنىس جولدادىق, ؛ ؛ دەيدى باسقارما باسشىسى.ابىلحايىر عالىمۇلى كو؛ميسسيا ءتوراعاسىنىڭ كەڭەس قا؛عيداسىن بۇزعانى ۆيدەوعا انىق ءتۇسىپ قالعانىن ايتادى. دە؛مەك, اتالعان فاكتى بويىنشا شۋ اۋدانىنىڭ اكىمى نۇرجان كالەندەروۆ ناقتى شەشىم قا؛بىل؛داعانى ءجون. ايت؛پەسە, جەڭ ۇشىنان جالعاسقان سىباي؛لاستىقتىڭ ۇشى اۋدان اكىمى جاعىنان شىعىپ تۇر ؛ ما؟ ؛ دەگەن وي تۋۋى مۇمكىن.جۋىردا باسقارما ماماندارى جامبىل اۋدانىنا دا تەكسەرىس جۇمىستارىن جۇرگىزىپ, 10 مىڭ گەكتارعا جۋىق جەر بويىنشا قۇ؛قىققا سىيىمسىز قاۋلىلار قابىلدانعانىن ؛ انىقتاعان. اتال؛عان فاكتى بويىنشا ءقازىر اۋ؛دان اكىمىنە بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ بويىنشا نۇسقاما جولدان؛عان. ولارعا ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋعا 1 اي ۋاقىت بەرىلىپ وتىر. بۇدان بولەك, ؛ ماماندار قور؛داي اۋدانىنا دا زەردەلەۋ جۇ؛مىستارىن باستاعان. سونداياق جىل سوڭىنا دەيىن بايزاق اۋدانى دا تەكسەرىستەن وتەدى دەپ كۇتىلۋدە. بيىلعا وسى ءۇش اۋدان مەجەلەنسە, كەلەر جىلى قالعان اۋدانداردىڭ دا جەر ماسەلەسى مايشاممەن قا؛رالماق. ال بيىل جالپى 90 مىڭ گەك؛تار جەر مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلادى دەپ كۇتىلىپ وتىر.جالپى, جەرلەردى پايدالانۋ جانە قورعالۋىن باقىلاۋ باس؛قارماسى كونكۋرستى وتكىزۋ كو؛ميسسياسىنىڭ جۇمىسىن عانا تەكسەرۋگە قۇقىلى ەكەن. سون؛دىقتان مەكەمە قاۋلىنى جويۋ تۋ؛رالى جەرگىلىكتى بيلىككە ۇسى؛نىم عانا بەرە الادى. ەگەر اۋ؛دان اكىمى ءبىر ايدىڭ ىشىندە نۇس؛قامانى ورىنداماسا, وندا انىق؛تالعان زاڭبۇزۋشىلىقتار سوت؛قا جولدانادى. ءبىراق سوت پرو؛سەسى باستالعانعا دەيىن دە باس؛قارمانىڭ باسشىسىنان باستاپ, ماماندارىنا دەيىن قوقانلوقى كورسەتىپ جاتاتىندار از ەمەس كورىنەدى.؛ پرەزيدەنتتىڭ جاستار كادر؛لىق رەزەرۆىنەن باسقارمانىڭ باسشىسى قىز؛مەتىنە تاعايىن؛دالعان وسى 9 اي ىشىندە ؛ جامبىل وبلىسىندا قاراپايىم ادام جوق پا دەگەن ويعا كەلدىم. سەبەبى وسى مەرزىم ىشىندە مەنى قورقىتقاندار دا, ءتىپتى جۇمىس ورنىما كەلىپ قوقىنلوقى كورسەتكەندەر دە ؛ از بولمادى. ءبارىنىڭ ؛ ايتەۋىر كو؛كەسى مەن جاكەسى بار. ءبىراق جۇ؛مىسىمىزدى ؛ وبلىس اكىمى بەر؛دىبەك ماشبەكۇلىنىڭ ءوزى قول؛داپ, ناقتى تاپ؛سىرماسىن بەرىپ وتىرعاننان كەيىن ءبىز ەشتەڭەدەن تايسالماۋدامىز.؛ وسى تاڭعا دەيىن كاسىپكەرلىك ماقساتتا بەرىلگەن جەر ۋچاسكە؛لەرىن تەكسەرۋ جۇ؛مىستارى ءوز دەڭ؛گەيىندە جۇرگىزىلمەگەن ەكەن. ءبىز بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردى جول؛عا قويىپ, جىل باسىنان بەرى يگەرۋسىز جاتقان 40 كاسىپكەرلىك نى؛سان يەلەرىنە 1 جىلعا نۇس؛قاما بەرىپ, جەر سالىعىن ون ەسە ۇلعايتۋ بويىنشا سالىق باس؛قارمالارىنا حات جولدادىق. يگەرۋ؛سىز جاتقان كاسىپكەرلىك جەر ۋچاسكەلەرىن قايتارۋ بويىنشا 5 ءىس سوت؛قا جولدانسا, ونىڭ 2دە جەڭىپ شىقتىق. 3 ءىس سوتتا قا؛رالۋدا. وسى نىسانداردىڭ قو؛جايىن؛دارىنىڭ دا اراعا ادام سالىپ, ماسەلەنى جاۋىپ تاس؛تاعىسى كەلگەندەرى بولدى. ول از دەسەڭىز ؛ ءبىر اۋداندى تەكسەرە بار؛ساق, جاۋاپتى ماماندار قۇ؛جات؛تار توپتاماسىن جاسىرىپ, زاڭ؛سىزدىقتارىن كورسەتپەۋگە تىرىسادى. ولارمەن ءبىز زاڭ شەڭ؛بەرىندە جۇمىس ىستەيمىز, ؛ دەيدى باس؛قارما باسشىسى.مىنە, وسىلايشا وبلىستىق جەرلەردى پايدالانۋ جانە قور؛عالۋىن باقىلاۋ باسقارماسى ؛ ەش؛كىمنىڭ باسىنان سي؛پاماۋدا. ارينە, تۋرا بيدە تۋعان جوق ەكە؛نى تۇسىنىكتى. دەسە دە, شىندىق شەن؛دىلەرگە جاقپايتىنى تاعى بەلگىلى.باسقارما باسشىسى اۋ؛دان؛دارداعى نەگىزگى ماسەلە جەر؛دىڭ نىسانالى ماقساتىن زاڭ؛سىز وزگەرتۋ, تاپسىرىلعان جەر ۋچاس؛كەلەرىن مەملەكەتتىك مەن؛شىگىندەگى بوس جەرلەرمەن زاڭ؛سىز ايىرباستاۋ, اۋىل شا؛رۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر؛دى وزگە ماقساتتا پايدالانۋ سىندى ماسەلەلەر ءجيى بولا؛تىنىن ايتادى. ال تاراز قالا؛سى اكىمدىگىنىڭ قابىلداعان شە؛شىمدەرىن تەكسەرۋگە باسقارما قۇزىرەتتى ەمەس. مۇنىمەن جەر رەسۋرستارىن باسقارۋ كو؛مي؛تەتى اينالىسادى. دەسە دە, ەگەر جەر؛گىلىكتى بيلىك زاڭ؛بۇزۋشىلىقتاردى انىقتاپ بەر؛سە, باسقارما شارا قولدانۋعا قۇ؛قى؛لى. جىل باسىنان بەرى تاراز قا؛لاسى اكىمدىگىنەن جولدانعان ۇسىنىمدار نەگىزىندە بۇگىندە جازا باسقاندار لايىقتى جازا؛سىن العان.ارينە, مەملەكەتتىڭ جە؛رى ؛ اركىم كە؛لىپ بارماعىن با؛تىراتىن مايشەلپەك ەمەس. بۇل ؛ ەلىمىزدىڭ ؛ قازىناسى. ال مەم؛لەكەت مۇلكىنە زاڭسىز قول سالۋ قىلمىس سانالادى. وسىنى اۋدان اكىمدەرى مەن جاۋاپتى ماماندار تۇسىنبەي وتىرعانىنا تاڭبىز. اقيقاتىنا قارايتىن بولساق, باسقارما سۋدىڭ بەتىن قالقىپ ەدى, ءبىراز بىلىق بەتكە شىقتى. ەگەر ءتۇپ تامىرىنا ۇڭىلسەك, تالاي باسشىلار مەن شەندىلەردىڭ شەكتەن شىققان تىرلىگى اشكەرە بولاتىنى حاق. وسىدان سەزىككەن دوكەيلەر قازىردەن قىسىم كور؛سەتىپ جاتقانى ساسقان ۇيرەك؛تىڭ؛ كەرىن كەلتىرىپ تۇرعانى تاعى اقيقات.ادىلىن ايتساڭ, اعايىنعا جاق؛پايسىڭ؛ دەگەن دانا قازاق. الاي؛دا شىندىق جوق جەردە سۇم؛دىقتىڭ كوبەيەتىنى بەلگىلى. سوندىقتان باسقارمانىڭ جۇ؛مىسىن بۇ؛قارا باس بارماقپەن با؛عالايتىنى داۋسىز. ايتەۋىر, شىندىقتىڭ وتىن ۇرلەگەندەر ؛ شو؛عىنا وزدەرى ؛ كۇيىپ قالماسىن دەپ تىلەيىك؛ىلمەك سوزدەر: ساياتحان ساتىلعان04 ناۋرىز 788204 ناۋرىز 6914 |
بوراندا جول باستاعان پوليتسەيبىردە جىلى، بىردە سۋىق قۇبىلمالى اقپاننىڭ باسى بيىل جايلى باستالعانىمەن، تابيعات توسىننان دۇلەي مىنەز تانىتىپ، ءبىر كۇننىڭ ىشىندە اينالانى الايتۇلەي قىلىپ كەتتى.قوستاناي وبلىسىندا 18 اقپان كۇنى كارىنە مىنگەن اقتۇتەك بوران دالا تۇگىل، قالانىڭ ىشىندە تاياق تاستام جەردى كورسەتپەي تاستادى. سول كۇنى كۇشەيتىلگەن قىزمەت تارتىبىنە كوشكەن قۇتقارۋشىلار مەن پوليتسيا قىزمەتى دەرەۋ وبلىس جولدارىن جاۋىپ، كولىك قوزعالىسىنا شەكتەۋ قويدى. بىراق دۇلەي بوران كوپكە سوزىلمادى. كەلەسى كۇنى اسپان شايداي اشىلىپ، اۋا رايى تۇك بولماعانداي كەيىپ تانىتقانىمەن، جۇرت اۋزىنداعى كەشەگى بوراننىڭ اڭگىمەسى ءالى باسىلعان جوق. ءبىرى اۋلاسىنا تاۋ بولىپ ۇيىلگەن قاردى ايتسا، ەندى ءبىرى الەۋمەتتىك جەلىگە تاراپ كەتكەن قوستانايعا كىرەبەرىستە اقتۇتەك بوراننىڭ استىندا كولىكتىڭ الدىنا ءتۇسىپ الىپ، الاسۇرىپ جۇگىرىپ جۇرگەن سارى شەكپەندى پوليتسەي تۋرالى ۆيدەونى ايتادى.بۇل پوليتسەيدىڭ كىم ەكەنى كەيىن انىقتالدى. ول بىلتىر ءساۋىر ايىندا ورتەنىپ جاتقان ەكى قاباتتى ءۇيدىڭ ىشىنەن 15 ادامدى امانەسەن الىپ شىققان قالالىق پاترۋل قىزمەتىنىڭ ينسپەكتورى امانتاي بايجانوۆ بولىپ شىقتى. قىزىل جالىنعا ورانعان ءۇيدىڭ قورشاۋىنان سەكىرىپ تۇسكەن ول ەسىكتى تەۋىپ سىندىرىپ، تارس ۇيقىدا جاتقان ادامداردى وياتىپ، ويانا الماعاندارىن دالاعا كوتەرىپ شىعارعان. ەڭ الدىمەن 5 جاسار بالانى الىپ شىققان. ءتىلسىز جاۋمەن ارپالىسىپ جۇرگەندە ۇستىندەگى كيىمى جانىپ، قولىن وت قارىپ، يىعىنا دەيىن كۇيدىرىپ العان. ونى ەلەڭ قىلماعان پوليتسەي ەرتەسى كۇنى كۇندەلىكتى قىزمەتىنە كىرىسىپ كەتكەن.ەندى، مىنە، اقپاننىڭ اق بورانىندا ءدۇيىم جۇرتقا ەل اماندىعى ءۇشىن وتقا دا، سۋعا دا تۇسۋگە دايار ەكەنىن دالەلدەگەن امانتايدىڭ ەسىمى تاعى دا ەل اۋزىندا. ارىپتەسىم ەكەۋمىز قالا ىشىندە پاترۋلدىك قىزمەتىمىزدى اتقارىپ ءجۇر ەدىك، كەزەكشىدەن فەدوروۆ اۋدانىنا شىعار تۇستاعى جولكولىك وقيعاسى بولعان جەرگە جەتىڭدەر دەگەن نۇسقاۋ الدىق. قالانىڭ شەتىندە بوران ەكى ەسە كۇشتى. جول مۇلدە كورىنبەيدى، رۋلدە وتىرعان ادامعا ءتىپتى قيىن. وقيعا ورنىنا كەلگەن سوڭ، قالاعا تولاسسىز كىرىپ جاتقان كولىكتەر لەگىن باستاپ كەلە جاتقان بىرنەشە اۆتوكولىكتىڭ جول شەتىنە شىعىپ، قارعا باتىپ قالعانىن كوردىك. ولار كەيىنگىلەرگە كەدەرگى جاساپ، كولىك كەپتەلىسى پايدا بولدى. سول جەردەگى جۇرگىزۋشىلەردىڭ كومەگىمەن الگى كولىكتەردى قولمەن يتەرىپ شىعارىپ، جول قوزعالىسىن رەتكە كەلتىردىك. ودان كەيىن اقتۇتەك بورانعا قاراماستان، قالا سىرتىنا شىعىپ بارا جاتقان بىرنەشە جەڭىل كولىكتى توقتاتىپ، كەيىن قايتاردىق. الەۋمەتتىك جەلىگە تاراپ كەتكەن ۆيدەونى سول جۇرگىزۋشىلەردىڭ ءبىرى ءتۇسىرىپ العان شىعار. سول كۇنى ءار كولىكتىڭ الدىنا ءتۇسىپ، جاياۋ جۇگىرىپ ءجۇرىپ جول كورسەتۋگە تۋرا كەلدى. ويتكەنى جول قاردىڭ استىندا قالدى، قايدا قاراساڭ دا دالا سياقتى. كولىك جول شەتىنە شىعىپ كەتسە، ونى شىعارۋ قيىن. مۇنداي بوراندا كوپ ويلانىپ تۇرۋعا ۋاقىت بولمايدى عوي. ارتتاعى كولىككە قارايلاپ، اقىرىن عانا جۇگىردىم، دەدى پوليتسيا ينسپەكتورى.امانتاي اقتۇتەك بوراندا كولىكتەردى قاۋىپسىز جەرگە دەيىن شىعارىپ سالۋ ءۇشىن ءارلىبەرلى كۇرتىك قار كەشىپ، جاياۋ جۇگىرۋمەن بولعان.قوستاناي قار قۇرساۋىندا قالعان 18 اقپان كۇنى تجد قۇتقارۋشىلارى دا كۇشەيتىلگەن جۇمىس تارتىبىنە كوشتى. دەپارتامەنتتىڭ ەكى كاماز 4318 ارنايى تەحنيكاسى ساعات 18:00دەن 23:00گە دەيىن قالا كوشەلەرىن ارالاپ، ايالدامالاردا اۆتوبۋس كۇتىپ توڭىپ قالعان 673 ادامدى ۇيلەرىنە جەتكىزىپ تاستادى. |
ۋىرۇس كرىزىسى ياردەم مەركىزى نى قوللاش سەپەرۋەرلىكى قوزغالدى ئۇيغۇرد ئۇ ق نىڭ تەشەببۇسى بىلەن قۇرۇلغان ۋىرۇس كرىزىسى ياردەم مەركىزى نىڭ لوگوسى.مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلار ئارىسىدا ۋىرۇس كرىزىسى ياردەم مەركىزى نىڭ چاقىرىقىنى قوللاش سادالىرى كۈچەيمەكتە.ۋۇخەندىن تارقالغان كورونا ۋىرۇسى پۈتۈن دۇنياغا ئېغىر ئاپەت بولۇپلا قالماي، بەلكى يەنە ئۇيغۇرلار نىسبەتەن كۆپ ئولتۇراقلاشقان تۈركىيەگە ئوخشاش دۆلەتلەردىمۇ زور بېسىملار پەيدا قىلماقتا. بۇ سەۋەبلىك دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى باشلىق مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇر تەشكىلاتلىرى مۈشكۈلات ئىچىدە قالغان قېرىنداشلىرىنى قۇتقۇزۇپ قېلىش ئۈچۈن دەرھال ھەرىكەتكە ئۆتۈپ ۋىرۇس كرىزىسى ياردەم مەركىزى نى قۇرۇپ چىقىشقا مەجبۇر بولغان.مۇھاجىرەتتىكى 30 دىن ئارتۇق ئۇيغۇر تەشكىلاتلىرىنىڭ ئورتاق ھەمكارلىقى بىلەن جىددىي قۇرۇپ چىقىلغان ۋىرۇس كرىزىسى ياردەم مەركىزى 31مارت كۈنى مۇراجىئەتنامە ئېلان قىلىپ پۈتۈن دۇنيادىكى ئۇيغۇرلارنى ئىقتىسادىي ياردەم سەپەرۋەرلىكىگە ئۈندىگەن.مۇراجىئەتنامىدە دۇنيانىڭ ھەرقايسى ئەللىرىدە ياشاۋاتقان قېرىنداشلىرىمىزنىڭ مەزكۇر چاقىرىقىمىزغا يېقىندىن ئاۋاز قوشۇپ تۇل ئانىلار، يېتىميېسىر بالىلار، تەمىناتى ئۈزۈلۈپ قالغان ئوقۇغۇچىلارنى ئاساسى نىشان قىلىپ ياردەم بېرىش ئۈچۈن تېز سۈرئەتتە ھەرىكەتكە ئۆتۈشنى ئىلتىماس قىلىمىز دېيىلگەن ھەمدە بىز خەلقىمىزگە شۇنى ۋەدە بېرىمىزكى، توپلانغان بۇ ياردەملەرنى ھېچقانداق يۇرت، رايون، كەسىپ، جىنس، پىكىرچۈشەنچە، دوست، ئۇرۇقتۇغقان دېگەندەك ئارقا كۆرۈنۈشلەرگە قارىماستىن پەقەت شەرقىي تۈركىستانلىق بولۇشتىن ئىبارەت ئورتاق كىملىكىنى ئاساس قىلىپ ھەقىقىي موھتاج قېرىنداشلىرىمىزغا يەتكۈزىمىز! دېگەن ئىبارىلەرگە ئورۇن بېرىلگەن.1ئاپرېل كۈنى د ئۇ ق رەئىسى دولقۇن ئەيسا ئەپەندى مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارغا قارىتا ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا چاقىرىق ئېلان قىلىپ ۋىرۇس كرىزىسى ياردەم مەركىزى نىڭ خىزمەتلىرىنى ئاكتىپ قوللاشنى تەشەببۇس قىلغان. ئۇ سۆزىدە ئۇيغۇرلارنىڭ بىربىرىگە ياردەم قىلىشتەك ئېسىل ئەنئەنىگە ئىگە بىر مىللەت ئىكەنلىكىنى ئەسكەرتىپ، بۇنىڭ مىسالى سۈپىتىدە مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارنىڭ 2017يىلى مىسىردىن يۇرتىغا قايتۇرۇلۇش ئېھتىمالى بولغان نۇرغۇنلىغان ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنى خىتاينىڭ چاڭگىلىدىن قۇتۇلدۇرۇپ قېلىش ئۈچۈن بەسبەستە خالىسانە تۆھپىلەر قوشقانلىقىنى تىلغا ئېلىپ ئۆتكەن.د ئۇ ق رەئىسى دولقۇن ئەيسا ئەپەندىنىڭ ۋىرۇس كرىزىسى ياردەم مەركىزى نىڭ خىزمەتلىرىنى ئاكتىپ ھىمايە قىلىش چاقىرىقى ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا قىزغىن قوللاشقا ئېرىشكەن. بۇ مەركەزنىڭ مەسئۇلى بولغان تۇرغۇنجان ئالاۋۇدۇن ئەپەندىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، بۈگۈن دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى بىر قىسىم ئۇيغۇرلار مەركەزگە تېلېفون قىلىپ، ئۆزلىرىنىڭ بىر ئۈلۈش ھەسسىلەرنى قوشۇشنى خالايدىغانلىقىنى بىلدۈرۈشكەن.بىز 15 يىلدىن بۇيان گېرمانىيەنىڭ ميۇنخېن شەھىرىدىكى چوڭلار مەشرىپى نامىدا ئاتىلىپ كېلىۋاتقان بىر ئۇيغۇر جامائەت توپىنىڭ بۇ پائالىيەتكە دائىر ئىنكاسلىرىغا دىققەت قىلدۇق. بۇلار ئۆز تاراتقۇ توپلىرىدا بەسبەستە ئىئانە قىلىشقا باشلىغان ئىدى.ۋىرۇس كرىزىسى ياردەم مەركىزى توپلاۋاتقان بۇ ئىئانىلەر ئاساسەن تۈركىيەدىكى قىيىنچىلىقتا قالغان ئۇيغۇرلارنى نىشان قىلغان بولۇپ، بۇ مەركەز جەمئىي 17 دۆلەتتە ۋاكالەتچى تۇرغۇزغان. ۋاكالەتچىلەر توپلانغان ئىئانىلەرنى قىسقا مۇددەت ئىچىدە مەركەزگە يەتكۈزۈپ، تۈركىيەدىكى ئۇيغۇرلارغا تەقسىم قىلىدىكەن.كۆزەتكۈچىلەر: كورونا ۋىرۇسى كرىزىسى دۇنيانىڭ خىتايغا قاراتقان سىياسەتلىرىدە ئۆزگىرىش پەيدا قىلىدۇكورونا ۋىرۇسى خىتاينىڭ قازاقىستان ۋە قىرغىزىستان بىلەن بولغان سودائىقتىسادىي ئالاقىلىرىگە تەسىر كۆرسەتمەكتەئىستانبۇلدا كورونا ۋىرۇسىغا قارشى مىللىي تېبابەت دورىسى ياسىلىپ ئۇيغۇرلارغا تارقىتىلدىخىتاي دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ كورونا ۋىرۇسىنىڭ مەنبەسىنى تەكشۈرۈش تەلىپىنى رەت قىلغانپروفېسسور ئالىمجان ئىنايەت: ۋىرۇستىن كېيىنكى ۋەزىيەت ئۇيغۇرلارغا پۇرسەت ئېلىپ كېلىشى مۇمكىنكانادادىكى بىر ئۇيغۇر ئائىلىسى كورونا ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغانتۈرك مۇتەخەسسىسلەر: ۋابادىن كېيىن خەلقئارا سىياسىي سىستېمىدا چوڭ ئۆزگىرىش بولىدۇۋىرۇس مەسىلىسى تۈپەيلىدىن ياۋروپا دۆلەتلىرى خىتاي شىركەتلىرىنى رەت قىلىشقا باشلىدىقىرغىزىستان ئۇيغۇر سەنئەتكارى توردا كونسېرت ئۆتكۈزۈپ، كىشىلەرگە ئىلھام بەردىياپونىيەدىكى ئۇيغۇرلار ياپونىيە تېببىي ساھەسىدىكىلەرنى قوللاش ھەرىكىتى ئېلىپ بارماقتا |
سوئال گۇاڭجۇ بۇلاق ئورالمىسى چەكلىك شىركىتى.خاس ئورالما قۇتىسىنىڭ تەرتىپلىرى قايسىلار؟قەغەز ئورالما قۇتىسىنى خاسلاشتۇرۇش جەريانى: خېرىدارلار خاسلاشتۇرۇلغان تەلەپلەر بىلەن تەمىنلەيدۇ مەخسۇس ياسالغان ئورالما قۇتىسىنى خاسلاشتۇرۇش لايىھىسى توختام ئىمزالىغانلىقىنى جەزملەشتۈرۈش ئىشلەپچىقىرىشتىن بۇرۇنقى تەتقىقات جەريانى ، ئىشلەپچىقىرىش ئەۋرىشكىسى ئىشلەپچىقىرىش سۈپىتىنى كونترول قىلىش ، تولۇق تەكشۈرۈش مالنى تاماملاش ، سېتىشتىن كېيىنكى ئىز قوغلاش مۇلازىمىتى ئەۋەتىش.ئۇسلۇب ئۆلچىمى ۋە ماتېرىيالنى قانداق جەزملەشتۈرۈش كېرەك؟خېرىدار بىزگە ئەۋرىشكە تەمىنلىدى ، بىز بۇنى ئانالىز قىلىمىز ۋە ئېنىقلايمىز.خېرىدارلار بىزنى ئوراپ قاچىلاش ئۇسلۇبىدىكى رەسىملەر ، ئۆلچەم سانلىق مەلۇماتلىرى ، ماتېرىيال تەركىبى ۋە بېسىش ئەندىزىسى بىلەن تەمىنلەيدۇ.خېرىدارلارنىڭ كونكرېت ئورالما ئۆلچىمى يوق.مۇشۇنىڭغا ئوخشاش مەھسۇلاتلارغا تەۋسىيە قىلىنغان لايىھە ۋە لايىھىلەرنى تەمىنلىيەلەيمىز.ھۆسن تۈزەش بوغچىسى تاللاشنىڭ تەپسىلاتىبىرىنچى ، ئوراپ قاچىلاش ساندۇقىنىڭ ئۆزىگە خاس پۇرىقى باريوقلۇقى.ئىككىنچىدىن ، ئورالما ساندۇقىنىڭ يۈزىدىكى قەغەز پاكىز ۋە چەتئەل ماددىلىرىدىن خالىي.ئۈچىنچىسى ، ئورالما قۇتىسىنىڭ قورۇق ياكى ئەمەسلىكى.تۆتىنچى ، ئورالما ساندۇقىنىڭ بۇلۇڭپۇچقاقلىرى ئېقىپ كەتتىمۇ يوق.بەشىنچى ، ئوراپ قاچىلاش ساندۇقىنىڭ بۇلۇڭپۇچقاقلىرى باريوقلۇقى ۋە بوشلۇق باريوقلۇقى.ئالتىنچى ، ئورالما ساندۇقىدا كۈندۈزلۈك باريوقلۇقى تەكشىسىزلىكنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.يۇقارقى بەش سوئال بولمىسا ، تاللانغان ئورالما قۇتىسى تەكشۈرۈشتىن ئۆتكەن مەھسۇلات.ھازىر ئىشلىتىلىدىغان ئورالما ماتېرىياللار قايسىلار؟يۈز قەغىزىدە كۆپىنچە ھاللاردا قوش مىس قەغەز بولىدۇ ، قوش مىس قەغەز نېپىز ھەم تېيىلىش ئالاھىدىلىكى يۈز قەغەزنىڭ ئەڭ ياخشى تاللىشىغا ئايلىنىدۇ.كۈلرەڭ كارتون ئادەتتە كارتونغا ماتېرىيال سۈپىتىدە ئىشلىتىلىدۇ ، چۈنكى كۈلرەڭ كارتوننىڭ تەننەرخى بىر قەدەر تۆۋەن.ئوخشاش ئورالما ساندۇقىنىڭ باھاسىدا نېمە ئۈچۈن چوڭ پەرق بار؟بېسىپ چىقىرىلغان باھا تۆۋەندىكى زاپچاسلاردىن تەركىب تاپىدۇ: لايىھىلەش ھەققى ، تەخسە ھەققى فىلىمنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ، كۆپەيتىلگەن نۇسخىسى نۇسخىسى ، ھىندىستاننىڭ ئەمگەك ھەققى ، پىششىقلاپ ئىشلەش ھەققى ، ئىسپاتلاش ھەققى ، ئىشلىتىلگەن قەغەزنىڭ تەننەرخى.قارىماققا ئوخشاش بېسىش ، باھانىڭ ئوخشىماسلىقىدىكى سەۋەب ئىشلىتىلگەن ماتېرىيال ۋە ھۈنەرسەنئەتنىڭ پەرقىدە.قىسقىسى ، ئورالما بېسىش يەنىلا تۆۋەن باھالىق تاۋارنىڭ پرىنسىپىغا ئەمەل قىلىدۇ.ئورالما قۇتىسىنى بېسىپ چىقىرىش ئۈچۈن قانداق تەييارلىق قىلىش كېرەك؟خېرىدارلارنىڭ ئورالما قۇتىسىنى بېسىپ چىقىرىش ھېچ بولمىغاندا تۆۋەندىكى تەييارلىقلارنى قىلىشى كېرەك:1. يۇقىرى ئېنىقلىقتىكى رەسىملەر بىلەن تەمىنلەڭ 300 پېكسىلدىن يۇقىرى ۋە توغرا تېكىست مەزمۇنى بىلەن تەمىنلەڭ.2. لايىھەلەنگەن مەنبە ھۆججىتى بىلەن تەمىنلەڭ لايىھىلەش ۋاقتى تەلەپ قىلىنمايدۇ3. ئۆلچەم تەلىپى ئېنىق بايان قىلىنغان ، مەسىلەن مىقدار ، چوڭلۇق ، قەغەز ۋە ئۇنىڭدىن كېيىنكى ھۈنەرسەنئەت قاتارلىقلار.داغ رەڭ بېسىش دېگەن نېمە؟ئۇ سېرىق ، ماگېنتا ، سىيان رەڭنى كۆرسىتىدۇ.ئەسلىدىكى قوليازمىنىڭ رەڭگىنى كۆپەيتىش ئۈچۈن تۆت خىل قارا سىياھتىن باشقا باشقا رەڭلىك مايلارنى ئىشلىتىشنىڭ بېسىش جەريانى.كۆپ خىل تەگلىك رەڭنى بېسىپ چىقىرىشتا ئوراپ قاچىلاشتا ئىشلىتىلىدۇ.بېسىپ چىقىرىلغان مەھسۇلات نېمە ئۈچۈن كومپيۇتېر ئېكرانىغا ئوخشىمايدۇ؟بۇ كومپيۇتېرنى نازارەت قىلىش مەسىلىسى.ھەر بىر ئېكراننىڭ رەڭ قىممىتى ئوخشىمايدۇ.بولۇپمۇ سۇيۇق كرىستال كۆرسىتىش.شىركىتىمىزدىكى ئىككى كومپيۇتېرنى سېلىشتۇرۇپ باقايلى: بىرىنىڭ قوش يۈز قىزىل رەڭگى بار ، يەنە بىرى قارىماققا 10 قارا رەڭگە ئوخشايدۇ ، ئەمما ئەمەلىيەتتە ئوخشاش.تۆت خىل رەڭلىك بېسىش دېگەن نېمە؟ئورالما قۇتىسىنىڭ ئادەتتە تۆت خىل رەڭلىك بېسىلىشى سېرىق ، ماگېنتا ۋە سىيان سىياھ ۋە قارا سىياھلارنى ئىشلىتىپ رەڭنىڭ ئەسلى نۇسخىسىنى كۆپەيتىدىغان رەڭ جەريانىنى كۆرسىتىدۇ.قايسى خىل ئورالما قۇتىسى چوقۇم تۆت خىل رەڭلىك بېسىپ چىقىرىش جەريانىنى قوللىنىشى كېرەك؟رەسسامنىڭ رەڭلىك سەنئەت ئەسەرلىرى ، رەڭلىك رەسىمگە تارتقان سۈرەتلەر ياكى باشقا رەڭلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان باشقا رەسىملەر ، تېخنىكىلىق تەلەپ ياكى ئىقتىسادىي كۆز قاراش سەۋەبىدىن ، چوقۇم رەڭلىك ئۈستەل سىستېمىسى ئارقىلىق سايىلىنىشى ياكى ئېلېكترونلۇق ھالدا ئايرىلىشى بۇ ماشىنا رەڭلەرنى ئايرىيدۇ ، ئاندىن تۆت خىل رەڭنى ئىشلىتىدۇ. بېسىپ چىقىرىش جەريانىنى تاماملاش.ئورالما قۇتىمىزنى بېسىپ چىقىرىشنى قانداق قىلىپ تېخىمۇ ئالىي دەرىجىلىك كۆرسىتىدۇ؟ئورالما قۇتىسىنى قانداق قىلىپ تېخىمۇ يۇقىرى دەرىجىدىكى كۆرۈنۈشنى ئۈچ تەرەپتىن باشلاشقا بولىدۇ:1. ئورالما قۇتىسى لايىھىلەش ئۇسلۇبى يېڭى بولۇشى ، ئورۇنلاشتۇرۇش لايىھىسى مودا بولۇشى كېرەك.2. بېسىش ، لىمونلاش ، سىرلاش ، كانايلاش ۋە كۈمۈشتىن ياسالغان ئالاھىدە بېسىش جەريانلىرى ئىشلىتىلىدۇ.3. ياخشى بېسىش ماتېرىياللىرىنى ئىشلىتىڭ ، مەسىلەن سەنئەت قەغىزى ، ماتېرىياللىرى ، ياغاچ ۋە باشقا ئالاھىدە ماتېرىياللار.شىركىتىڭىزنىڭ ئورالما مەھسۇلاتلىرى قايسىلار؟شىركىتىمىزنىڭ ئوراپ قاچىلاش ساندۇقى مەھسۇلاتلىرى: يېمەكلىك ساندۇقى ، گىرىم بۇيۇملىرى ئوراش ساندۇقى ، قەغەز خالتا ، قەغەز پاخال ، چاي ئورالمىسى ، ئەتىر ساندۇقى ، ئېلېكتر ساندۇقى ، زىبۇزىننەت ئورالمىسى ، كىيىمكېچەك ئورالمىسى ، ئاياغ ساندۇقى ، بۇتكا سوۋغات ئورالمىسى قاتارلىقلار.بېسىش تاختا ياساشقا ئېھتىياجلىقمۇ؟تۇنجى خاسلاشتۇرۇلغان باسما بۇيۇملار تەخسە ياساشقا موھتاج.بۇ تەخسە ئېلېكترونلۇق ئويۇلغان پولات سىلىندىرلىق تەخسە.تەخسە ياساشتىن بۇرۇن ، لايىھىلەش ئەندىزىسىنىڭ توغرىلىقىنى جەزملەشتۈرۈشىڭىز كېرەك.تەخسە تەييارلانغاندىن كېيىن ، ئەسلىگە كەلتۈرگىلى بولمايدۇ.ئەگەر ئۇنى ئۆزگەرتىشكە توغرا كەلسە ، قوشۇمچە چىقىمنى ئۈستىگە ئېلىشىڭىز كېرەك.ئەندىزەدىكى ھەر بىر رەڭنى تەخسىگە ياساش كېرەك ، ئۇنى قايتاقايتا ئىشلەتكىلى بولىدۇ.تەخسە ياساش ھەققىنى قانداق ھېسابلاش كېرەك؟سومكىدىكى ھەر بىر رەڭ بىر تەخسىگە موھتاج.ھەر بىر تەخسىنىڭ باھاسى 200400 يۈەن ئەتراپىدا ئورۇنلاشتۇرۇش كۆلىمىنى ھېسابلىغاندا.مەسىلەن ، لايىھىلەش سىزمىسىدا ئۈچ خىل رەڭ بولسا ، تەخسە ياساش ھەققى 3 تاق تەخسە ھەققى.خاسلاشتۇرۇلغان مەھسۇلاتلارنى قايتۇرۇش ۋە ئالماشتۇرۇش؟خاسلاشتۇرۇلغان مەھسۇلاتلارنىڭ ئالاھىدىلىكى سەۋەبىدىن ، بۇ مەھسۇلات قايتۇرۇش ۋە ئالماشتۇرۇشنى قوللىمايدۇ.سۈپەت مەسىلىسىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن سېتىشتىن كېيىنكى تارماقلار بىلەن ئالاقىلىشىڭ. |
بارلىق كۇشجىگەرىمىز حالىقتىڭ تۇرمىستىق جاعدايىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان پرەزيدەنتبارلىق كۇشجىگەرىمىز ميلليونداعان قازاقستاندىقتىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن تۇرمىس جاعدايىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋدى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. بۇل تۋرالى قر پرەزيدەنتى قاسىمجومارت توقاەۆ دە جازدى، دەپ حابارلايدى ..ءبىز ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ اشىقتىعىنا، كەلىسىمشارتتارعا قول سۇعىلمايتىنىنا، زياتكەرلىك مەنشىك قۇقىعى ساقتالاتىنىنا جانە جەمقورلىقپەن اياۋسىز كۇرەس جالعاسا بەرەتىنىنە كەپىلدىك بەرەمىز، دەپ جازدى مەملەكەت باسشىسى.سونداياق پرەزيدەنت جاڭا قازاقستان قۇرۋدىڭ ماقساتىن ايتتى.جاڭا قازاقستاننىڭ ماقساتى ازاماتتاردىڭ ءالاۋقاتىن ارتتىرۋ، تابىس الشاقتىعىن جويۋ، جۇمىس ورىندارىن اشۋ جانە ينفلياتسيانى تەجەۋ. ءبىزدىڭ بارلىق كۇشجىگەرىمىز ميلليونداعان قازاقستاندىقتىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن تۇرمىس جاعدايىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋدى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. قازاقستان ەكونوميكاسى ورنىقتىلىعىن كورسەتتى. ۇكىمەت وتاندىق، شەتەلدىك ينۆەستورلار مەن ساۋدا جونىندەگى سەرىكتەستەرىمىزدىڭ سەنىمىن ارتتىرۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى شارانى قابىلدايدى، دەدى ق.توقاەۆ.پرەزيدەنت جاڭا قازاقستان |
قەلەم كۈرىشى 9 ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى : ئەدەبىيات گۈلزارى قەلەم كۈرىشى 9قەلەم كۈرىشى 9يوللىغۇچى: مەۋلانە ئۇيغۇر ۋاقتى: ئۆكتەبىر 09, 2021 ئورنى: ئەدەبىيات گۈلزارى6 ئاپرېل 1200 كىشىلىك چوڭ مەركىزىي زالدا گومىنداڭ پارتىيەسىنىڭ قۇرۇلتىيى رەسمى باشلاندى. قۇرۇلتايغا مەسئۇد ئەپەندى، مۇھەممەد ئىمىن ئەپەندى، يولۋاس بەگ ۋە ئابدۇقادىر سامانى قاتارلىق كىشىلەر قاتناشتى. ئىيسا ئەپەندى پارلامېنت ئەزاسى بولغانلىقى ئۈچۈن، ئۇنىڭ بۇ قۇرۇلتايغا قاتنىشىش سالاھىيىتى يوق ئىدى. شۇنداقتىمۇ قۇرۇلتاينىڭ ئومۇمىي ئەھۋالىنى سىرتتىن كۈزىتىپ تۇردى، چۈنكى ئۇ بۇ قېتىمقى قۇرۇلتايدىن ھەقىقەتەن زور ئۈمىدلەرنى كۈتۈۋاتاتتى. ئەمما قۇرۇلتاي باشلىنىش بىلەن، ئىشلار ئۈچ ئەپەندى ئويلىغاندەك ئۇنداق ئوڭۇشلۇق بولۇپ كەتمىدى. ئۇلار ھازىر ئوخشاش بىر چاغدا ھەم ئايدىڭلىقنى ھەم قاراڭغۇلۇقنى تەڭ كۆرۈۋاتقاندەك بىر تۇيغۇغا كېلىپ قالغانىدى. بولۇپمۇ، مۇھەممەد ئىمىن ئەپەندى قۇرۇلتايغا ۋەكىل بولۇپ ئۆز پىكىر تەلەپلىرىمىزنى سۇنالايمىز، دەپ خوشال بولغان بىر پەيتتە، جياڭ كەيشىگە يوللىغان لايىھەنىڭ قۇرۇلتايغا سۇنۇلمايدىغانلىقىنى ئاڭلاپ ناھايىتى مەيۈسلەندى. ئەمما ئۇ يەنىلا ئۆزىنىڭ ئەڭ ئاخىرقى تەلىيىنى سىناپ باقماقچى بولۇپ، دەرھال لايىھەدىن بىر نۇسخا تەييارلىدى ۋە قۇرۇلتاي ۋەكىللىرىگە قول قويغۇزۇشقا تىرىشتى.گومىنداڭ ھۆكۈمىتىنىڭ پارتىيە قۇرۇلتىيى قانۇنىغا ئاساسەن، ئەگەر قۇرۇلتاي ۋەكىللىرىدىن 40 كىشى تەكلىپ لايىھەسىگە قول قويسا، قۇرۇلتاي ھەيئەت رىياسىتى تەرىپىدىن مەجلىستە ئېلان قىلىشقا ۋە مۇزاكىرىگە قويۇشقا بولاتتى. شۇ سەۋەبتىن، تەييارلىغان لايىھە نۇسخىسىغا قۇرۇلتايدىكى ھەيئەتلەرنى قول قويۇشقا ئۈندەش سەپەرۋەرلىكىنى باشلىدى. ئەمما ھەممە كىشى بۇ لايىھەگە قول قويۇشتىن باش تارتىۋاتاتتى. شۇنداقتىمۇ موڭغۇل ۋە تىبەت ۋەكىللەر قول قويدى، ئۇنىڭدىن باشقا، مۇھاجىرلار ۋەكىللىرىنىڭ قول قويۇشى نەتىجىسىدە، قول قويغان ۋەكىللەرنىڭ سانى 42 گە يەتتى. بۇمۇ شۇ چاغنىڭ ئۆزىدە چوڭ بىر غەلىبە ھېسابلىناتتى. ئاخىر قۇرۇلتاي ھەيئەت رىياسىتى ئىلاجىسىزلىقتىن لايىھەنى مەجلىستە ئېلان قىلدى ۋە چېگرا ئۆلكىلىرى سىياسىي كومىتېتى ناملىق بىر مەجلىس كومىتېتى قۇرۇلۇپ، لايىھە مەزكۇر كومىتېتقا ھاۋالە قىلىندى. قۇرۇلتاي ھەيئەت رىياسىتىدىكى دوكتۇر سۈن فۇنىڭ تەشەببۇسى بىلەن تۈركىستانلىقلاردىن ئۈچ ئەزا كومىتېتقا قاتناشتى. كومىتېت تۆت قېتىم يىغىن ئۆتكۈزدى ۋە ھەر قېتىمقى يىغىندا كەسكىن مۇنازىرىلەر ئېلىپ بېرىلدى. ئاخىرى ناھايىتى قاتتىق تالاش تارتىشلاردىن كېيىن، لايىھەنى رەسمىي قۇرۇلتايدا ئېلان قىلىش ئۈچۈن يەنە ئاۋازغا قويۇلدى.نەتىجىدە، زور كۆپچىلىكنىڭ ئىجابى ئاۋاز بېرىشى بىلەن چېگرا ئۆلكىلىرى سىياسىي كومىتېتى نامىدىن قۇرۇلتايغا سۇنۇلىدىغان قارار ئېلىندى. ئەمما، ھەيئەت رىياسىتى چېگرا ئۆلكىلىرى سىياسىي كومىتېتنىڭ بۇ قارارىغا ئاساسەن لايىھەنى قۇرۇلتايغا سۇنۇشقا رايى ئۇنىماي، ئالىي كومىتېت نامىدا 60 كىشىلىك يەنە بىر كومىتېت تەشكىل قىلىپ، لايىھەنى بۇ كومىتېتقا تاپشۇردى. بۇ كومىتېتتا ھەربىي مىنىستىر گېنېرال بەي جۇڭشى، مائارىپ مىنىستىرى جۇ جىياۋخۇا، گومىنداڭ پارتىيە باش كاتىبى گېنېرال ۋۇ تىچىڭ، خەلق سىياسىي مەجلىس باش كاتىبى شىياۋلىزى ۋە ھىندىستاندا تۇرۇشلۇق باش ئەلچى لۇ چىياۋلۇن قاتارلىق مۇھىم دۆلەت ئەربابلىرى بار ئىدى. 15 ئاپرېل كۈنى كومىتېت مەجلىسى رەسمىي ئېچىلدى، شىياۋلىزى رەئىسلىككە سايلاندى. شىياۋلىزى ئۈچ ئەپەندىنى قوللاپ كېلىۋاتقان دېموكرات بىر كىشى ئىدى. رەئىس مۇھەممەد ئىمىن ئەپەندىنى سۆزگە تەكلىپ قىلدى. مۇھەممەد ئىمىن ئەپەندى نۇتقىدا، ئۆزلىرىنىڭ قۇرۇلتايغا سۇنغان لايىھەسىنىڭ مەزمۇنىنى ۋە بۇ لايىھەدىكى تەكلىپ پىكىرلىرىنىڭ ئورۇنلۇق تەكلىپ پىكىرلەر ئىكەنلىكىنى شەرھلەپ، كۆپچىلىكنى ئامال بار قايىل قىلىشقا تىرىشتى. مۇھەممەد ئىمىن ئەپەندىنىڭ ئارقىسىدىن سۆزگە چىققان گېنېرال بەيجۇڭشى، گېنېرال ۋۇ تىچىڭ قاتارلىق ھەربىي، دۆلەت ۋە پارتىيە رەھبەرلىرى بۇ لايىھەنى قوللاپ سۆز قىلدى. لېكىن لۇ چىياۋلۇن ئەپەندى سۆز ئېلىپ، لايىھەنى شىددەت بىلەن رەت قىلدى. ئاخىر 59 كىشىنىڭ قوللاپ ئاۋاز بېرىشى، بىر ئاۋازنىڭ قارشى تۇرۇشى بىلەن لايىھە قوبۇل قىلىنىپ، قۇرۇلتاي ھەيئەت رىياسىتىگە سۇنۇلدى.ئەنە شۇنداق بىر سىياسىي كۈرەشلەردىن كېيىن، 16 ئاپرېل لايىھە قۇرۇلتايدا رەسمىي ئوقۇلۇپ ئۆتۈلدى ۋە زالدىكى قۇرۇلتاي ۋەكىللىرىنىڭ گۈلدۈراس ئالقىش سادالىرى ئىچىدە لايىھە قوبۇل قىلىندى. ئالقىشلار ئاستا ئاستا بىسىققاندىن كېيىن، قۇرۇلتاي رىياسەتچىسى مارشال جياڭ كەيشىنىڭ تەستىقىغا سۇنۇش ئۈچۈن، لايىھەنى ئۇنىڭ ئالدىغا ھۆرمەت بىلەن قويدى. مارشال لايىھەگە بىر قۇر كۆز ئاتقاندىن كېيىن، قەلەمنى قولىغا ئېلىپ، قەغەز يۈزىدىكى مۇختارىيەت ۋە بۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك ماددىلارنىڭ ھەممىسىنىڭ ئۈستىگە سىزىۋېتىپ، يەنە قايتا بىر قاراپ چىققاندىن كېيىن، لايىھەنىڭ ئاستىغا تۈركىستان خەلقىنىڭ تىلىغا ۋە دىنىغا ھۆرمەت قىلىنىدۇ، ئىقتىسادىي ۋە مەدەنىي ئىشلىرىغا ياردەم قىلىنىدۇ دەپ يېزىپ، قايتۇرۇپ بەردى. ئاندىن رىياسەتچى لايىھەنى قايتا ئوقۇدى. ئەمما بۇ قېتىم زالدا كۆتۈرۈلگەن چاۋاك ئاۋازى ئالدىنقىسىدەك ھەيۋەتلىك چىقماي، يىغىننىڭ كەيپىياتى بىردىنلا چۈشۈپ كەتتى. بۇنىڭ بىلەن، رىياسەتچى يىغىننىڭ ھازىرچە توختىتىلغانلىقىنى ئۇختۇردى. بۇ چاغدا مۇھەممەد ئىمىن ئەپەندى قۇرۇلتاي رىياسەتچىسىنىڭ ئالدىغا بېرىپ، مارشال جياڭ كەيشىنىڭ قۇرۇلتاي قانۇنىغا خىلاپلىق قىلغانلىقىغا ئۆز نارازىلىقىنى بىلدۈردى.رىياسەتچى ئەپەندىنىڭ چىرايىدا قان قالمىغان بولۇپ، ئۇ قورقۇنچ بىر كەيپىيات بىلەن، ئۆزىنىڭ تەسەللى بەرمەكتىن باشقا بىر ئامالىنىڭ يوقلۇقىنى ئېيتىپ، چارىسىزلىقىنى ئىپادىلىدى، ئاندىن غىپلا قىلىپ مەجلىس زالىدىن چىقىپ كەتتى. گەرچە بۇ قۇرۇلتاي دېمۇكراتىك بىر ئۇسۇلدا ئېچىلىۋاتقاندەك قىلغان بىلەن، دۆلەت تۈزۈمىنىڭ دىكتاتور، ھاكىم مۇتلەق بىر تۈزۈم ئىكەنلىكى مانا بۈگۈن يەنە بىر قېتىم ئاشكارىلانغان ئىدى. دىكتاتۇرلار ھەر زامان ئۆزىنى مەرد، ئادىل، خەلقپەرۋەر كۆرسەتسىمۇ، ئادالەت ئالدىدا يەنىلا ئۆزىنىڭ ئەسلى قىياپىتىنى ئاشكارىلىماي قالمايدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن دىكتاتۇر بار يەردە قانۇننىڭ كۈچى بولمايدۇ. مانا بۈگۈن جياڭ كەيشى ئۆزىنىڭ ھەقىقىي قىياپىتىنى ئاشكارىلىدى. ئۇ ئۆزىنىڭ قارا قەلىمى بىلەن لايىھەدىكى تەلەپلەرنىڭ ئۈستىنى سىزىۋېتىپلا قالماي، بەلكى يەنە ئۆزىنىڭ قىلغان سۆزلىرىگە باغلانغان مۇھەممەد ئىمىن ئەپەندىنىڭ ئۈمىد يىلتىزلىرىغا كەكە ئۇرغان ئىدى. ئۈچ ئەپەندى: ئۆزىمىز بىلگەن يولنىڭ يولچىلىرى بىز دەپ يۈرگەن چاغلاردا، يولىنىڭ سەراپ بىلەن تولغان چۆللۈك ئىكەنلىكىنى بىلەلمىگەن ئىدى. جياڭ كەيشى ئۇلارنى خۇددى مايمۇنغا ئانارنى كۆرسىتىپ ئومۇندۇرۇپ قىينىغاندەك بىر ئىش قىلىۋاتاتتى. دېمەك، يول دېگەن نېمە دېگەن ئاچچىق سىناق ھە! ھەممە ئىشنى ۋاقتى ئۆتۈپ كەتكەندىن كېيىن چۈشەنمەك..قۇرۇلتاي داۋام قىلىۋاتاتتى. ئەتىسى، مۇھەممەد ئىمىن ئەپەندى كىچىككىنە بىر تاسادىپىيلىق يۈز بېرىپ، خۇددى قىيا تاشلارنىڭ ئارىسىغا قىسىلىپ قالغان بىر تال ياسىمەن گۈلنىڭ باش كۆتۈرۈپ چىقىپ ئېچىلغىنىدەك، بىر مۆجىزە بولۇپ قالارمۇ دېگەن، پاك تۇيغۇ ۋە ئۈمىد بىلەن قۇرۇلتاي ھەيئەت رىياسىتىگە رەسمىي نارازىلىق مەكتۇبى تاپشۇردى. ئەمما ئۇلار جاۋاب بەرمىدى. پەقەت ئۇلارنىڭ ئارىسىدكى ئىككى كىشى ۋىجدانىنى ئازراق راھەتلىتىش ئۈچۈن، ئۆزلىرىنىڭ ئەپسۇسلانغانلىقىنى ئېغىزاكى بىلدۈرۈپ، تەسەللى بەرگەندەك بولدى. 18 ئاپرېل چۈشتىن كېيىن، مەسئۇد ئەپەندى مۇنبەرگە سۆزگە چىقتى. مەسئۇد ئەپەندىنىڭ سۆزلىرىنى خىتايچىغا تەرجىمە قىلىش ئۈچۈن، شەۋكەتلىك چوڭ ئوغلى ئەرتۇغرۇل بەگمۇ مۇنبەرگە بىللە چىققان ئىدى. ئۇ ئېگىز كېلىشكەن قامىتىگە قارا كاستوم بۇرۇلكا كىيىۋالغان، ئاق كۆينىكىگە ئۇششاق ئاق چاقماقلىق كۆك رەڭلىك گالاستۇك قادىۋالغان بولۇپ، قويۇق قاپقارا چاچلىرىنى ئارقىسىغا تارىغان ھالدا، توق قاراقاشلىرى ئاستىدىكى يۇلتۇزدەك چاقناپ تۇرغان كۆزلىرىنى پۈتۈن زالغا تەكشى تىكىپ، ياشلىق ۋۇجۇدىكى كۈچ جاسارىتىنى نامايەن قىلىپ دادىسىنىڭ يېنىدا قەددىنى رۇسلاپ تىك تۇراتتى. مەسئۇد ئەپەندى نۇتقىدا، شېڭ شىسەينىڭ شەرقىي تۈركىستاندا ئومۇمىي ۋالىي ۋە باش قوماندان سالاھىيىتىدە ئون يىل مۇستەبىت ھۆكۈمرانلىق قىلىش جەريانىدا خەلققە سالغان زۇلۇملىرىنى، ھەر قايسى مىللەتلەر ئۈستىدىن ئېلىپ بارغان قىرغىنچىلىقلىرىنى، جۇڭخۇا مىنگو ھۆكۈمىتىنىڭ قانۇنىغا خىلاپ قىلمىشلىرىنى ۋە ھەرخىل زوراۋانلىقلىرىنى بىر بىرلەپ سۆزلەپ ئۆتتى.ئۇ سۆزىدە: شېڭ شىسەي شەرقىي تۈركىستاندا ھۆكۈمرانلىق قىلغان ئون يىل ئىچىدە، 200 مىڭغا يېقىن بىگۇناھ كىشىنى قاماققا ئالدى. بۇلارنىڭ ئىچىدە ھەرخىل يوللار بىلەن قۇتۇلۇپ چىققانلار 80 مىڭ بولۇپ، قۇتۇلالماي قالغان 120 مىڭ ئادەم تۈرمىدە تۈرلۈك قىيىن قىستاقلار بىلەن ئۆلتۈرۈلدى. تۈرمىدىن ساق چىققانلارمۇ ئۇزۇنغا بارماي ھەر خىل كېسەللەر سەۋەبىدىن ئۆلۈپ كېتىۋاتىدۇ. تۈرمىدىكى جازالاش، قىيناش قوراللىرى 20 نەچچە خىلغا يەتكەن بولۇپ، بۇ جازا قوراللىرىنىڭ دەھشەتلىكىدىن، ئادەمنىڭ تېنى شۈركىنىدۇ، يۈرىكىگە دەھشەت چۈشۈپ، زۇلمەتلىك سۈر باسىدۇ. ئۇنىڭ ھۆكۈمرانلىقىدا شەرقىي تۈركىستاننىڭ ھەممە يېرىنى تۈرمە قاپلاپ كەتتى. پەقەت ئۈرۈمچىنىڭ شەھەر ئىچىدە توققۇز تۈرمە، شەھەر سىرتىدا ئىككى چوڭ تۈرمە بارلىقى ئېنىقلاندى. ئۈرۈمچىنىڭ سىرتىدىكى ليۇداۋان دېگەن كۆمۈر كاننىڭ كان قۇدۇقلىرى ئىچىنىڭ جەسەت بىلەن تولۇپ كەتكەنلىكى ئوتتۇرىغا چىقتى. يەنە تېخى بىز ئىز دېرىكىنى قىلالمىغان، تۇيۇقسىز يوقاپ كەتكەن نۇرغۇن ئىنسانلار بار بولۇپ، بۇلارنىڭ سانىنى ستاتىستىكا قىلىشقا تېخى ئۆلگۈرەلمىدۇق، بۇنىڭغا ئەلۋەتتە ۋاقىت كېتىدۇ. ئۆلگەن ۋە ئىز دېرەكسىز يوقاپ كەتكەن ئادەملەر ئىچىدە زىيالىلارمۇ، دىنىي ئۆلىمالارمۇ، سودىگەرلەرمۇ، دېھقانلارمۇ، ئىشچىلارمۇ، ئادەتتىكى پۇقرالارمۇ بار. بۇلارنىڭ ئىچىدىكى ئايال زىيالىيلارنىڭ سانىمۇ نەچچە ئون مىڭغا يېتىدۇ.شېڭ شىسەي ئالدى بىلەن قولغا ئېلىنغانلارنىڭ مال مۈلكىگە چاڭ سالغان، ئۇلارنىڭ قول ئىلكىدە نېمە بولسا شۇنى مۇسادىرە قىلىپ، ئۆز چۆنتىكىنى تولدۇرغان. ھەتتا ئۈرۈمچىدىن ئايرىلىدىغان چاغدىمۇ شەرقىي تۈركىستاننىڭ مالىيىسىنى قۇرۇقداپ، ھەممىسىنى ئۆزى بىلەن بىللە ئېلىپ ماڭغان. شۇنىڭ ئۈچۈن ھازىر ئۇ يەرلەردە مالنىڭ باھاسى ئادەم تەسەۋۋۇر قىلغۇسىز دەرىجىدە ئۆرلەپ كەتتى. ئۇرۇق تۇغقان ۋە دوست بۇرادەرلەردىن كەلگەن خەتلەردە يېزىلىشىچە، بىر چىنە ئۇننىڭ باھاسى مىڭ يۇەنگە چىققان. بىر ئادەم ئاز دېگەندە ئايدا ئوتتۇز چىنە ئۇن يەيدۇ. مۇشۇنىڭدىن، خەلقنىڭ تۇرمۇشىنىڭ قانچىلىك دەرىجىدە ئىكەنلىكى ھەممىگە مەلۇم ئەمەسمۇ؟ بۇ ئېچىنىشلىق ئەھۋاللارنىڭ ھەممىسىنى شېڭ شىسەي كەلتۈرۈپ چىقارغان. ھۆرمەتلىك ئەپەندىلەر، خانىملار! مۇشۇنداق بىر ئادەمنىڭ جۇڭخۇا مىنگونىڭ قانۇنىنىڭ جازاسىغا تارتىلماي، ئەكسىچە پارتىيە ۋە ھۆكۈمەتنىڭ ئىچىدە مەنسەپ تۇتۇپ، ئارىمىزدا ئولتۇرۇشى دۇنيادىكى قايسى دۆلەتنىڭ قانۇنىدا بار؟ بىزدە ئادالەت دېگەن نەرسە بارمۇ يوق؟ دۆلەت قانۇن بويىچە خەلقنىڭ پەريادىغا قۇلاق سالمامدۇ؟ بۇ ئادەمنى دەرھال پارتىيەدىن قوغلاپ چىقىرىپ، ئەمەل مەنسەپلىرىنى ئېلىپ تاشلاش ۋە دەرھال قانۇن ئورۇنلىرىنىڭ جازالىشىغا تاپشۇرۇپ بېرىش كېرەك. بۇ ئادەمنىڭ بىر خىتاي ۋالىي بولۇش سۈپىتى بىلەن شەرقىي تۈركىستان خەلقى ئۈستىدىن ئېلىپ بارغان ئىرقىي قىرغىنچىلىقى ۋە ۋەھشىيانە زۇلۇمى خىتاي مىللىتىنىڭ 5000 يىللىق مەدەنىيەت تارىخىنىڭ يۈزىگە مەڭگۈ يوقالماس بىر قارا داغنى چاپلىدى. ئەجىبا خىتاي خەلقى بۇ قارا داغنى يۇيۇپ تاشلاش ئۈچۈن غەيرەت كۆرسەتمەمدۇ؟ مانا بۇلار، مۇشۇ زالدا ئولتۇرغان جاناپلارنىڭ ۋىجدانىغا باغلىق دەپ، قۇرۇلتاي قاتناشچىلىرىغا كۈچلۈك خىتاپ قىلدى.مەسئۇد ئەپەندىنىڭ پاكىتلىق، ئۆتكۈر، تەسىرلىك سۆزلىرىنى ئوغلى ئەرتۇغرۇل بارلىق تىل قابىلىيىتىنى ئىشقا سېلىپ، شۇنچىلىك پاساھەتلىك ئەدەبىي تىل ئىبارىلەر بىلەن تەرجىمە قىلىپ، ۋەكىللەرگە ئېنىق يەتكۈزگەن ئىدى. بۇ پاكىتلىق سۆزلەر يىغىن ئەھلىگە كۈچلۈك تەسىر قىلغاچقا، غەزەپلىرىنى باسالمىغان ۋەكىللەر ئورۇنلىرىدىن تۇرۇپ، زالنىڭ ئالدى تەرىپىدە ئولتۇرغان شېڭ شىسەيگە قاراپ قوللىرىنى شىلتىپ: شېڭ شىسەينى قاتتىق جازالاش كېرەك! شېڭ شىسەيگە ئۆلۈم! دېگەن شوئارلارنى توۋلىدى ۋە غەزەپكە تولغان بۇ سادالار زالنى بىر ئالدى. بۇنىڭ بىلەن يىغىن زالىنىڭ تەرتىپى بۇزۇلۇپ قالايمىقانچىلىق يۈز بەردى ۋە يىغىن زالىنىڭ كەيپىياتى ئىنتايىن جىددىيلىشىپ كەتتى. ئەنە شۇنداق بىر پەيتتە، شېڭ شىسەي جىم ئولتۇرۇشنىڭ ئورنىغا ئۆز پەيلىدىن يانماي، ئورنىدىن تۇرۇپ، ئۆزىگە قارشى كەلگەنلەر بىلەن مۇنازىرىلەشمەكچى بولدى، ئۇ قايىل بولماي، بار كۈچى بىلەن ۋارقىراپ تاكاللاشتى. كېيىن، يىغىن باشقۇرغۇچىلارنىڭ قەتئىيلىك بىلەن تەرتىپكە سېلىشى نەتىجىسىدە، يىغىن زالىنىڭ تەرتىپى ئاران ئەسلىگە كەلدى. ئەمما، زالدىكى ئۇششاق گەپ سۆزلەر يەنىلا بېسىقمىدى، بۇ چاغدا قۇرۇلتاي رىياسەتچىسى دەم ئېلىش ئېلان قىلدى. كىشىلەر ئورۇنلىرىدىن تۇرۇپ، سىرتقا چىقىشقا باشلىدى. بىراق شەرقىي تۈركىستان ۋەكىللىرى ئورۇنلىرىدىن قوزغالماي، ئۆزئارا پىكىرلىشىپ ئولتۇرۇشتى.بۇ ئارىلىقتا ئۇلارنىڭ يەنە سۆزگە چىقىشىنى تەلەپ قىلغان يېزىلغان باغاقچىلار ئۇلارنىڭ يانلىرىغا يېغىشقا باشلىدى. يىغىن باشلانغاندا، مەسئۇد ئەپەندى يەنە سۆز قىلىش ئۈچۈن، قۇرۇلتاي رىياسەتچىسىدىن سۆز ھەققى تەلەپ قىلدى، شۇ چاغدا شېڭ شىسەيمۇ سۆز ھەققى تەلەپ قىلدى. ئەمما، شەرقىي تۈركىستان ۋەكىللىرى ئۇنىڭغا قاراپ غەزەپ بىلەن: سېنىڭ سۆز قىلىش ھەققىڭ يوق! دەپ ۋارقىرىدى. بۇ چاغدا بىرقانچە ياش خىتاي ۋەكىل كېلىپ: شېڭ شىسەيگە ئۆلۈم! دەپ ۋارقىراپ، ئۇنىڭغا ھۇجۇم قىلدى. بۇنىڭ بىلەن ئامانلىق ساقلىغۇچىلار دەرھال مەجلىس زالىغا كىرىپ تەرتىپنى ساقلىدى. ئۇلار يىغىن زالىدىن شېڭ شىسەينى قوغداپ، سىرتقا ئېلىپ چىقىپ كەتتى. ئەمەلىيەتتە ئۇلارنىڭ شېڭ شىسەيگە ھۇجۇم قىلىشلىرى، ئۇنىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى تۈرك خەلقلىرىگە زۇلۇم قىلغانلىقى ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى شۇ يەردىكى خىتاي پۇقرالىرىغا زۇلۇم قىلغانلىقى، ئۆلتۈرگەنلىكى ۋە سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن يېقىندىن مۇناسىۋەت ئورنىتىپ، مەركەزگە بويسۇنمىغانلىقى ئۈچۈن بولۇپ، ئۇلار ئۇنى ۋەتەن خائىنى بىلىپ، ئۆچمەنلىك ۋە ھۇجۇم قىلىۋاتاتتى. بۈگۈنكى يىغىن شەرقىي تۈركىستان ۋەكىللىرىنىڭ غەلىبىسى بىلەن ئاخىرلاشقاندەك قىلغان بولسىمۇ، ئەتىسى ئىشلارنىڭ ھەممىسى پۈتۈنلەي ئاستىن ئۈستۈن بولۇپ كەتتى. بۇنىڭغا يەنىلا شۇ مۇستەبىت، ھاكىم مۇتلەق تۈزۈم سەۋەبچى بولغانىدى. مۇنبەرگە سۆزگە چىققان جياڭ كەيشى تۈنۈگۈنكى ئىشلاردىن نارازى بولۇپ، شېڭ شىسەينى ئاقلىدى، ھەتتا ئۇنى بىر مىللىي قەھرىماندەك كۆككە كۆتۈرۈپ نۇتۇق سۆزلىدى. ئۇ: تۈنۈگۈن يىغىندا، يولداشلار مەسىلىلەرگە پۈتۈنلەي بىر تەرەپلىمىلىك بىلەن قاراپ، ئۆز ھېسسىياتىغا بېرىلىپ، ئەقىل مەنتىق بىلەن مەسىلىلەرنى كۆزىتىپ ھۆكۈم چىقىرىشنىڭ ئورنىغا، قارىغۇلارچە شېڭ شىسەي ئەپەندىگە ھۇجۇم قىلىدىغان ئىشلار سادىر بولدى. مانا بۇ ئىشلار مېنى بۈگۈن بۇ مۇنبەرگە چىقىپ، ئىككى ئېغىز لىللا گەپ قىلىپ قويۇشقا مەجبۇرلىدى.خانىملار، ئەپەندىلەر، تۈنۈگۈن شىنجاڭ ۋەكىللىرىدىن مەسئۇد ئەپەندى، شېڭ شىسەينىڭ شىنجاڭدا ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈۋاتقان زامانلىرىدا پۇقرالارغا زۇلۇم سېلىپ، ئۇلارنى رەھىمسىزلەرچە ئۆلتۈرگەنلىكى ھەققىدە تەسىرلىك نۇتۇق سۆزلەپ، يىغىن ئەھلىنى ناھايىتى تەسىرلەندۈرۈۋېتىپتۇ. يولداشلار ئويلاپ باقتىڭلارمۇ، شىنجاڭ ئۆلكىسى دۆلىتىمىزنىڭ غەربىي شىمالىدىكى ئەڭ يىراق چېگرا رايون، ئۇ يەرنىڭ يەر مەيدانى جېجياڭدەك 15 چىقىدۇ. مىنگودىن كېيىن مەركەز بىلەن شىنجاڭنىڭ مۇناسىۋىتى بەزىدە ئۇلىنىپ، بەزىدە ئۈزۈلۈپ كەلدى، سورىقى بولمىدى. چۈنكى بىز ياپون تاجاۋۇزچىلىرى بىلەن جەڭ قىلىمىز دەپ، ئۇ يەرلەرگە كۆڭۈل بۆلەلمىدۇق. ئەمما يولداش شېڭ شىسەي شىنجاڭنىڭ ئىشلىرى ئۈچۈن كۆپ ئەجىر قىلدى، شىنجاڭنى رۇسلارنىڭ قولىغا ئۆتۈپ كېتىشتىن ساقلاپ قېلىپ، ئاخىر مەركەزنىڭ قوينىغا قايتۇرۇپ ئەكەلدى. ئۇ نېمە قىلسا قىلسۇن، قانچىلىك ئادەم ئۆلتۈرسە ئۆلتۈرسۇن، قانداق سىياسەت يۈرگۈزسە يۈرگۈزسۇن، شىنجاڭدەك زېمىنى كەڭرى، يەر ئاستى بايلىقى مول، خىتاينىڭ كەلگۈسى ئۈچۈن ئەڭ ئىستراتېگىيەلىك ئەھمىيەتكە ئىگە بىر زېمىننى يەرلىك بۆلگۈنچىلەرنىڭ ۋە سوۋېت بولشېۋىكلىرىنىڭ چاڭگىلىدىن ساقلاپ قالدى. بۇنىڭ ئۆزى بىر مۇھىم خىزمەت! مانا مۇشۇ نۇقتىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، شېڭ شىسەي بىر مىللىي قەھرىمان! يەنە شۇنى قىستۇرۇپ ئۆتۈپ كېتەيكى، مىنگو تارىخىدا قايسى بىر ۋالىي، قايسى بىر ئۆلكە رەئىسى شېڭ شىسەيدەك 50 مىڭ سەر ئالتۇننى ھۆكۈمەت خەزىنىسىگە تاپشۇردى؟ بولۇپمۇ بۈگۈنكىدەك ئۇرۇش دەۋرىنى بېشىمىزدىن كەچۈرۈۋاتقان، ئىقتىسادىي جەھەتتىن ئېغىر كرىزىسقا دۇچ كېلىۋاتقان بىر پەيتتە، ئۇنىڭ قىلغان بۇ تۆھپىسى ۋە پىداكارلىقى ۋەتەن سۆيگۈسىگە ئىگە قايسى بىرىمىزنى تەسىرلەندۈرمەي قالمىسۇن؟ ئەمدى يولداشلارنىڭ مېنىڭ سۆزۈمنىڭ تېگىگە يېتىپ، ئومۇمىيلىقنى نەزەردە تۇتۇپ، ئۆتۈپ كەتكەن ئىشلارنى سۈرۈشتۈرمەسلىكىنى سورايمەن. شۇنىڭ ئۈچۈن ۋەكىللەرنىڭ تۈنۈگۈنكى ھەرىكىتىدىن ئەپسۇسلانغانلىقىمنى بىلدۈرمەي تۇرالمىدىم دېدى.جياڭ كەيشى شۇ سۆزلەرنى قىلىۋاتقاندا، مۇھەممەد ئىمىن ئەپەندى نېمە قىلارىنى بىلمەي، غەزەپ بىلەن چاقنىغان كۆزلىرىنى رەئىس سەھنىسىگە قاداپ، ئاخىرىغىچە ئاران چىداپ ئولتۇردى. جياڭ كەيشىنىڭ سۆزى تۆگەش بىلەن تەڭ، ئۇ ئورنىدىن دەس تۇرۇپ، گېلىغا چىڭڭىدە قادىۋالغان گالاستۇكىنى سەل بوشىتىۋېتىپ، زالنىڭ ئارقا ئىشىكىدىن يالغۇز چىقىپ كەتتى. چۈنكى ئۇ ئادالەت بولمىغان جايدا، ئىش بىرلىكى قىلىشنىڭ ئەسلا مۇمكىن ئەمەسلىكىنى بىلەتتى. ئۇنىڭ قورقماي، مارشالنىڭ كۆزىگە قاراپ تۇرۇپ، يىغىن زالىدىن چىقىپ كەتكەنلىكىنى كۆرگەن يىغىن قاناشقۇچىلىرىنىڭ بەزىلىرى ئۇنىڭغا ئىچىدىن ئاپىرىن ئېيتقان بولسا، زور كۆپچىلىكى ئۇنىڭ ئۆز ۋەتىنىنىڭ ۋە مىللىتىنىڭ مەنپەئىتى ئۈچۈن قىلغان يالغۇز كىشىلىك نامايىشىنى مەنسىتمىگەندەك قىلىپ، كارى بولمىدى. ئەمما، مۇھەممەد ئىمىن ئەپەندى ئەنە شۇ يىغىن زالىدىن چىقىپ كېتىش ئۈچۈن باسقان 50 قەدەم يولى ئارقىلىق، ئۆز ۋىجدانىنى مەڭگۈلۈك راھەتكە ئېرىشتۈرگەن ئىدى. |
باستاپقىجارىق نۇردىڭ ساۋلەسىحالىقتى يماندىلىققا باۋلىعانحالىقتى يماندىلىققا باۋلىعانەرتەرەكتە كوشپەلى قازاق حالقى الەمدى ءبىر جاراتۋشى بار دەپ كوك تاڭىرىنە سەنىپ كەلگەن. ءتاڭىر دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى جاراتۋشى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ءبىزدىڭ ەلىمىزگە قوجالار كەلىپ يسلام ءدىنىن تاراتقاندا قازاقتاردىڭ ءبىرى اللانىڭ بارلىعىن تەز قابىلداۋى وزدەرى سەنگەن تاڭىرگە ورايلاس كەلۋىنەن دەۋگە بولادى. ويتكەنى، اللا دا الەمدەگىنىڭ بارلىعىن جاراتۋشى عوي.ال يسلام ءدىنىن ەلەلگە بارىپ تاراتۋشىلار نەگە ارابتار دەگەنگە كەلەتىن بولساق، اللا تاعالانىڭ جەردەگى مۇسىلماندارعا جىبەرگەن كۇران كىتابى اراب تىلىندە ءتۇستى. سوندىقتان اربتار اللانىڭ سۇيىكتى قۇلدارى، اللاعا وزگە حالىقتاردان ءبىر تابان جاقىن، دىنگە شىن بەرىلگەن حاق مۇسىلماندار دەپ ەسەپتەلگەن. ولاي بولسا، ولار يسلام ءدىنىن بۇكىل الەم حالىقتارىنا تاراتۋ وزدەرىنىڭ مىندەتى ساناعان. مىنە، وسى ماقساتپەن ەلەلدى ارالاپ، ادامداردى قۇلشىلىق ەتۋگە، وقۋ وقىپ، ءبىلىم الۋعا، قايىرىمدىلىققا شاقىرعان ارابتار كوپ بولعان. ولاردى قوجالار دەپ اتاعان. قوجا دەگەن ءسوز ۇستاز دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى.يسلام دەرەكتەرىنە قاراساق، قوجالاردىڭ ارعى اتاسى حازىرەت اليدەن باستالادى ەكەن. حازىرەت ءاليدىڭ بالاسى قۇسايىننان وربىگەن قوجالاردى سايد قوجالار دەپ اتايدى. ولاردىڭ ءبىراز توبى مەككە مەن ءمادينانى، ءبىر توبى ورتا ازيا مەن قازاقستان جەرىن مەكەندەگەن.يسلام تۋىن كوتەرىپ، ءدىندى ۋاعىزداۋعا كەلگەندە قيىندىقتان، ارىپاشقان تىرشىلىكتەن تايىنباعان سايد قوجادان اققۋ يشان، باعدات يشان، مۇرات يشان، ودان سمايىل، سماعۇل، مۇحامەدنياز، يسابەك يشان تارايدى. مۇحامەدنياز بەن يسابەك يشان اقكولجايىلما وڭىرىنە كەلگەن. وسى وڭىردە ۇرپاق جايعان.ونىڭ بالاسى نۇرمۇحامبەتتەن شۇحمەت قاجى، جاقىپ قاجى، ابساعيت، مقحامەدقاسىم، سۇلتان، ساعيت، ءاشىم اتالار تاراعان. سولاردىڭ ىشىندە قوجاحمەتتىڭ ۇرپاعى جانداربەك قوجانىڭ ەسىمى وبلىستا قۇرمەتپەن اتالادى.سونداياق كەڭەس داۋىرىندە ەلدى مەكەندەردەگى بۇكىل مەشىتتەردى، عيباداتحانالاردى جاپقان كەزدىڭ وزىندە، ءدىن اپيىن دەپ يماندىلىققا اياق باستىرماعان ۋاقىتتاردا دا نامزىن وقىپ، عيباداتىن جاساپ، مولدا بولعان، حالىقتىڭ قۇرمەتىنە بولەنگەن، ەسىمدەرى ەل اۋزىندا قالعان شۇكىر مولدا، شاحمان مولدا، راحمەتوللا يمام سياقتى ادامدار از بولماعان. سولار تۋرالى تانىمدىق ماتەريالداردى ءدىني تۇلعالار ايدارىمەن جاريالاپ وتىرۋدى ءجون كوردىك. مۇنى وبلىسىمىزدىڭ اۋماعىنا اتى ايگىلى قوجالار تۋرالى ءماشھۇر ءجۇسىپ ورتالىق مەشىتىنىڭ باس يمامى جۇماباي قاجىنىڭ ماقالاسىمەن باستاپ وتىرمىز.قوجالار سوناۋ ءۇىىى عاسىرلاردان باستاپ، قازاقتىڭ اراسىنا يسلام ءدىنىن تاراتىپ، حالىقتى يماندىلىققا باۋلىعان. ولاردىڭ قازاقتاردىڭ اراسىنا كىرىپ، ءسىڭىسىپ كەتكەنىنە دە كوپتەگەن عاسىرلار ءوتتى. سوندا قوجالار كىمدەر دەگەن سۇراقتىڭ تۋارى زاڭدى.قوجالار ەلدىڭ رۋحاني ومىرىندە مۇسىلماندىق مادەنيەتتىڭ ەڭ جوعارعى قىزمەتشىسى، قازاق حالقى اراسىندا يسلام ءدىنىن ۋاعىزداپ، ناسيحاتتاپ تاراتۋشى، مۇحاممەد پايعامباردىڭ العاشقى حاليفاتتارىنىڭ ۇرپاعى.حاليفات ارابتىڭ ەرتەدەگى فەودالدىق ۇلگىدەگى مەملەكەتى. ونىڭ باسىنا اللا ەلشىسىنىڭ ءىزباسارلارى، مۇراگەرلەرى، ورىنباسارلارى وتىرعان. ولاردىڭ اراسىندا يسلامنىڭ ەڭ كوپ تاراعان ءسۇننيت باعىتىنداعىلار ەرەكشە قۇرمەت تۇتاتىن العاشقى ءتورت حاليف: ءابۋ باكىر سىدىق، ومار، وسمان جانە ءالي بار.ءۇىىى عاسىردا يسلام ءدىنى ورتا ازيا مەن قازاقستانعا ەنە باستاعان كەزدە ءابۋ باكىر، ومار جانە ازىرەتى اليدەن وربىگەن ۇرپاقتار وسى كەزەڭدەگى وڭتۇستىك قازاقستان اۋماعىنا كەلىپ، ءدىندى ناسيحاتتاپ، جەرگىلىكتى حالىقپەن جاقىن ارالاسادى. مىنە، سودان بەرى مۇحاممەد پايعامباردىڭ ەڭ جاقىن، ەڭ سەنىمدى وسى ءۇش ۇلىق كىسىدەن تاراعان ۇرپاقتارى قوجالار قازاق رۋلارىنىڭ ءبىرى بولىپ، قازاقستان جەرىندە ءوسىپءونىپ، مەكەن ەتىپ كەلەدى.قوجالاردىڭ يسلام ءدىنىن قازاقتاردىڭ ساناسىنا سىڭىرۋدە ءرولى جوعارى بولدى. ولاردىڭ كەلۋىمەن قازاقتار بىرتەبىرتە يماندىلىق جولىنا ءتۇستى، يسلام ءدىنىن قابىلدادى. ءۇىىىح عاسىرلاردا اراب ساحابالارىنىڭ، باپتارىنىڭ، يسلام ءدىنىن كەڭ تۇردە ەلگە ءسىڭىرۋىنىڭ جانە ۋاعىزداۋىنىڭ ناتيجەسىندە ورتا ازيا مەن قازاقستان حالىقتارى يماندىلىعى مەن پاراساتتىلىعى مول مۇسىلمان قاتارىنا قوسىلدى.ورتا ازيا مەن قازاقستان جەرىندە جەرگىلىكتى حالىققا مۇسىلماندىقتى تاراتىپ، اراپشا ساۋاتتاندىرۋشىلار ساحابا، تابە، باپتار جانە بابالار بولدى. پايعامباردىڭ كوزىن كورگەندەردى تابە جولىن ودان ءارى جالعاستىرۋشىلار, تابەنى كورگەندەردى تاببەمي، تاببەميدى كورگەندەردى باب دەيدى. بابتىڭ كوزىن كورگەندەردى اتا دەيدى.ءبىزدىڭ وبلىس وڭىرىندە دە حالقىمىزدىڭ اراسىنا ليسلام ءدىنىن تاراتىپ، اتا، يشان اتانعان ايگىلى ءووجالار بول،ان. سولاردىڭ ىشىندە مۇرات يشان، يسابەك يشان، جانداربەك اتانىڭ ەسىمدەرى قۇرمەتپەن اتالادى.وسىنداي ءدىني عۇلاما دەڭگەيىنە كوتەرىلگەن ادامداردىڭ ءبىرى اقكولجايىلمانى مەكەن ەتكەن يسابەك يشان. ول تۋرالى ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەەۆ ءوزىنىڭ ۇستازىنا ارناعان جوقتاۋ بايىتىندە:اتاسى مۇرات قوجا اۋليە وتكەن،بۇتاقتاي بىردەن بىرگە كەلىپ جەتكەن.ارعى تەگىن سۇراسا نازار يشان،تازارىپ شىققان گاۋھار اسىل تەكتەن.ءبىر جۇرناق زاتتان شىققان اسىل ەدى،قارا تۇگىل قوجادان اسىپ ەدى.اركىمنىڭ ءوز زامانى دەگەندەيىن،تاقسىردىڭ شاراپاتى باسىم ەدى، دەي كەلىپ، يسابەكتەي يشان جوق بۇل ارقادا دەپ باعالاعان ەكەن.ال وبلىسىمىزعا العاش كەلگەن مۇرات قوجا، ياعني يسابەك يشاننىڭ اتاسى بابالارى ەلىندە ەر جەتىپ، مەدرەسەنى بىتىرەر كەزدە ءتۇس كورەدى. تۇسىندە اق ساقالدى قاريا ايان بەرەدى. ول الىس ساپار شەگەرسىڭ، باباڭ كورمەگەندى كورەرسىڭ، قۇلا ءتۇزدى جەرسىنىپ، سوندا قونىس تەبەرسىڭ. ول جەردىڭ اتى سارىارقا دەگەن ەكەن. قاريا: تۇسىمە تەككە كىرمەگەن بولار، اللانىڭ جازعانى وسى بولار دەپ مۇرات قوجا تابانى ءتيىپ كورمەگەن ءوڭىردى بەتكە الىپ، ساپارعا اتتانادى. جولجونەكەي بۇحاراداعى ۇستازىنا جولىعىپ اقىلداسادى. ۇستازىنىڭ سىلتەگەن باعىتى باياناۋىل ءوڭىرى بولاتىن. بۇل حالقىنا جەرۇيىق ىزدەگەن اسان قايعىنىڭ اۋاسى جانعا، جەلەگى مالعا داۋا ەكەن دەپ جەلماياسىنىڭ باس ءجىبىن تارتىپ شوكتىرگەن جەرلەرىنىڭ ءبىرى ەدى. اللانىڭ بارلىعىن، پايعامباردىڭ حاقتىعىن ۋاعىزداپ جۇرگەن قوجا ۇرپاعى ۇستازى اتالعان ەلدى مەكەننىڭ قانداي ەكەنىن بىلگەن ەكەن.تاۋلى ولكە باياننىڭ ءدامتۇزىن تاتقان كۇننەن باستاپ مۇرات قوجانىڭ قاسيەتى تانىلىپ، ەل ىشىندە بەدەلى ەرەكشە ارتا باستايدى.ۇيلەنىپ، بالالىشاعالى بولادى. الايدا بابالار جەرىنەن ۇلكەن مىندەت ارقالاپ كەلگەن مۇرات قوجا ۇرپاعىنىڭ تۇراقتى ورنى اقكولجايىلماەكەنىن سەزىنەدى. مۇرات قوجا دۇنيەدەن وتەر شاعىندا بالالارى يسابەك پەن مۇحامەدنيازدى شاقىرىپ الىپ: مەنى تۋعان جەرىمە جەتكىزىڭدەر. جارىق دۇنيەمەن قوشتاسار كۇنىم جاقىن. بابالارىم جاتقان اقاسيەتتى توپىراعىن جايمىلايىن دەيدى. ەكى بالاسى مۇرات يشاندى ەلىنە جەتكىزەدى. تۋعان جەرىنە كەلگەن يشان اراعا ءبىر اي سالىپ، و دۇنيەلىك بولعان ەكەن. اكەلەرىن تازا ارۋلاپ، بالالارى تۋعان جەرى تەبەگەنتەنتەك جەرىنە قويادى.بايان جەرىنە امانەسەن ورالعان يسابەك يشان ەرەكشە ءبىر ءتۇس كورەدى. تۇسىندە اقكولجايىلماعا بار دەگەن ءۇن بىرنەشە رەت قايتالانادى. وسىدان كەيىن ول اقكولجايىلماعا قونىس اۋدارادى.ال ەندى اقكولدىڭ اۋليە اتانۋى يسابەك يشاننىڭ ەسىمىمەن تىكەلەي بايلانىستى. يسابەك يشان 1972 جىلى وزبەكستانداعى بۇقارا قالاسىندا تۋعان. ءدىني ءبىلىمدى وسى قالادا العان. ءبىزدىڭ وڭىرگە ءحىح عاسىردىڭ باسىندا، شامامەن 1810 جىلى كەلگەن. ول اقكولجايىلمادا مەدرەسە اشىپ، مەشىت سالعان. يسابەك يشاننىڭ شاپاعاتىمەن باياناۋىلا وڭىرىندە تۇراتىن ونداعان ادامدار ءحىح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىنان باستاپ مەككەگە قاجىلىققا بارعان.اقكولجايىلمانى يسابەك اۋليە مەكەندەگەن سوڭ اۋليە دەي باستاعان. ال ەندى يسابەككە اۋليە دەگەن اتاقتى حالىق بەرگەن. يسابەك يشان تالاي ادامدى باسىنا تۇسكەن قاسىرەتىنەن ايىقتىرىپ، سىرقاتتارىن ەمدەگەن ادام. ونىڭ ەل تىرشىلىگى جايىنداعى بولجامدارى دا ءدوپ كەلىپ جاتادى. يماندىلىق جولىنداعى تاعىلىمى كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنە ۇيالايدى. يسابەك اۋليە دەۋى اقكولجايىلما ەلىنىڭ وعان كورسەتكەن ەرەكشە قۇرمەتى ەدى.حالىق يسابەكتى يشان، حازىرەت دەپ تە اتايدى. بۇل دا بويىنداعى بار قاسيەتىن حالىق مۇددەسىنە جۇمساعاندىعىن، ەلگە تيگەن شاپاعاتىنىڭ مولدىعىن كورسەتەتىن ايعاق.يسابەك يشاندى قادىرلەيتىندەر تەك اقكولجايىلمادا عانا ەمەس، بۇكىل ەرتىسبايان وڭىرىندە، سارىارقا دالاسىندا كوپ ەدى. يشانمەن ءبىر جۇزدەسىپ، سالەمىن الۋ ءۇشىن بايتاق قازاق جەرىنىڭ تۇكپىرتۇكپىرىنەن ات ارىتىپ كەلەتىندەر تولاستامايتىن. تۇرمىس تاۋقىمەتىن، قيىنشىلىقتارىن، دەرتتەرىن ايتىپ كەلەتىندەر دە از بولماعان. ءبارىنىڭ دە مەسەلىن قايتارماي، قولىنان كەلگەنشە قايىرىمدىلىقپەن قومقور بولاتىن.يسابەك يشاننىڭ وسىنداي ەلگە قامقور، پانا بولعان قاسيەتتەرى، اۋليەلىلىگى كەيىنگى ۇرپاقتارىنا دا تاراعان. تاعىلىمى مەن تاقۋالىعى قاتار ورىلگەن، يسلام ءدىنىنىڭ اق، ادال جولىمەن حالىقتى باۋراعان جانداربەك قوجا يسابەك يشاننىڭ يماندىلىق ساۋلە شاشقان ىزگىلىكتى ءىسىن ودان ءارى جالعاستىرعان شوبەرەسى ەدى. كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ءدىن اپيىن دەگەن قيىنقىستاۋ كەزەڭىندە دە قاراپايىم شارۋادان باستاپ، ەل باسقارعان ازاماتتارعا دەيىن باسى اۋىرىپ، بالتىرى سىزداسا، قيىنشىلىققا تاپ بولسا، يگى ءىستى باستاسا، شيپا مەن جەڭىلدىك ىزدەپ، باتا تىلەپ جانداربەك اتانىڭ الدىنا كەلىپ، داۋاسىن تاباتىن. تالاي ادامدار قاسيەتتى جانداربەك قوجانىڭ شاپاعاتىن كورىپ، باتاسىن الىپ، تاستارى ورگە ورمەلەدى.جانداربەك اتا تىرشىلىكتىڭ بەلبەلەسىن ەلمەن بىرگە كەشتى. حالىقتىڭ الاقانعا سالىپ اسقاقتاتقانىنا قاراماستان قاراپايىم قالپىنان اۋىتىقىعان، استامشىلىق تانىتقان كەزى بولعان جوق.جاسىندا مەحانيزاتور بولدى. ۇلى وتان سوعىسىندا قولىنا قارۋ الىپ، ەلدىڭ بەيبىتشىلىگى مەن بوستاندىعى ءۇشىن جاۋعا قارسى كۇرەستى. ەلگە ورالعان سوڭ ەڭبەك جولىن قايتا جالعادى. جانداربەك قوجا ەش ادامعا رەنجىپ، اۋىر ءسوز ايتپايتىن. جاڭا تۋعان سابيلەرگە، جاس تولگە سۇقتانا قارامايتىن. ول بويىنداعى كوڭىلكۇي تولعانىسپەن سىرتقا شىقسا، ەرەكشە كۇشكە اينالاتىنىن سەزىنەتىن. جانداربەك اتا سول قاسيەتىن ارۋاقىتتا جاقسى نيەتپەن ەل يگلىگىنە جۇمسادى. جانداربەك قوجا شاريعات جولىن بەرىك ۇستانىپ، ءوزىنءوزى دامىتىپ وتىردى.اقكولجايىلمانىڭ اتىن ەلگە تانىتقان اسىل ازاماتتار كوپ. ولار قايقايسى بولسىن اتامەكەنىنىڭ قۋاتتى قولداۋىنا يە بولعانىن، جانداربەك اتانىڭ باتاسىنىڭ شاپاعاتىنا بولەنگەنىن ماقتانىشپپەن ايتادى.ءۇيدىڭ بەرەكەسى ايەلدە عوي. بۇل وورايدا جانداربەك اتانىڭ ەل اراسىندا ۇلكەن قۇرمەتكە، حالىق اراسىندا زور بەدەلگە يە بولۋىندا بايبىشەسى كوبەلەكتىڭ دە ۇلەسى بارىن ايتۋ قاجەت. جانداربەك اتا مەن كوبەلەك اجە ءۇش ۇل، ءبىر قىز تاربيەلەپ ءوسىرىپ، ۇلىن ۇياعا، قىزىن قياعا قوندىردى. بالارىنىڭ ءبارى دە ادەپتىلىك پەن تاربيەلىلىكتىڭ، يماندىلىقتىڭ بيىك تۇعىرىنان تۇسكەن جوق. ۇلدارى قانات ءبىلىم سالاسىندا، ساعيدوللا مەن احمەتوللا ءدىن جولىندا ونەگەلى ەڭبەك ەتۋدە.مىنە، وبلىسىمىزدا وسىنداي ايگىلى قوجالار ءومىر ءسۇرىپ، اسىل قاسيەتتەرىمەن ەل اۋزىندا ەسىمدەرىن قۇرمەتپەن اتاتتىرىپ كەتتى. بۇل كۇندە ولاردى كەيىنگى ۇرپاق ەستە ساقتاپ، ارداقتاپ وتۋلەرى ءۇشىن جاڭادان سالىنعان مەشىتتەرگە ەسىمدەرى بەرىلدى. ماسەلەن، پاۆلودار اۋدانى كراسنوارمەيكا اۋىلىنداعى جاڭادان بوي كوتەرگەن ءزاۋلىم مەشىت مۇرات يشاننىڭ، اقكول اۋىلىندا سالىنعان مەشىت يسابەك يشاننىڭ، ال اقتوعاي اۋىلىنىڭ ورتالىعىنداعى جاا مەشىت جانداربەك اتانىڭ اتتارىمەن اتالادى.جانداربەك اتانىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن مەشىتتە ونىڭ كەنجە ۇلى احمەتوللا يمام بولىپ قىزمەت ىستەيدى. ول اتاسى يسابەك يشان اكەسى جانداربەك قوجا باستاعان يماندىلىق جولىن جالعاستىرۋدى ارمانداپ، وبلىستىق مەشىت جانىنداعى مەدرەسەگە ءتۇسىپ، ءبىلال قاريدەن ءدارىس الدى. ءبىلىمىن جەتىلدىرۋدەن تالمادى. مەككەگە بارىپ، قاجىلىق پارىزىن دا اتقارىپ كەلدى.بۇل كۇندە مۇرات يشان، يسابەك يشان، جانداربەك اتانىڭ اق جولىن يگى نيەتپەن احمەتوللا قاجى جالعاستىرۋدا.جۇماباي قاجى ىقىلاسيسابەك يسابەك يشان يشانيسابەك يشاندى ۇلىقتايىقابىلاي حاننىڭ قىرعىز حانى سادىرمەن جاۋلاسۋى |
جاياۋلار جولىندا اۆتوكولىك سوقسا دا، شەشەسى باستى جاۋاپكەرشىلىك ارقالادىاعاجايالتاي تورابىاعاجايالتاي تورابىجاياۋلار جولىندا اۆتوكولىك سوقسا دا، شەشەسى باستى جاۋاپكەرشىلىك ارقالادىكەلۋ قاينارى: شينجياڭ گازەتى تورابىنان 20180503 17:21تاياۋدا گۋاڭشي جۋاڭزۋ اۆتونوميالى رايونى بايسى قالاسى لىيە اۋدانىنىڭ ءمالىم ءبىر جول تۇيىلىسىندەگى باقىلاۋ كامەراسى مىناداي ءبىر توسىن جاعدايدى ەستەلىككە العان: 2 بالا ەرتكەن ءبىر ايەل اۆتوكولىك ايقاسىپ ءوتىپ جاتقان جولدىڭ ورتاسىندا تۇرىپ قالعان، قاسىنداعى 2 بالانىڭ بىرەۋى جولدان ارى بەرى كەس كەستەپ نەشە رەت وتسە دە، الگى ايەل قول تەلەفونىن شۇقىلاپ ءوز الدىندا تۇرا بەرگەن. بالا جاياۋلار جولىمەن قايتا شەشەسىنە قاراي جۇگىرىپ جولدان وتپەك بولعاندا، دالالىق اۆتوكولىك ونى قاعىپ كەتەدى.قاتىناس ساقشىلارى بۇل شىرعالاڭدا بالانىڭ شەشەسى نەگىزگى جاۋاپكەرشىلىكتى، اۆتوكولىك شوفەرى قوسىمشا جاۋاپكەرشىلىكتى ۇستىنە الادى، بالانىڭ ەمدەلۋ اقىسىن 2 جاق ءوزارا كەلىسىپ كوتەرسىن دەگەن قورىتىندى شىعارادى.ايتا بەرسەڭ قول تەلەفون شۇقىلاۋدىڭ كەسىرىنەن تۋعان قاتىناس شىرعالاڭى از ەمەس قوي.باس اماندىعىڭىز ءۇشىن، قول تەلەفونىڭىزعا تەلمىرە كورمەڭىز.قاتىستى تەكسەرۋ ساناعىنا نەگىزدەلگەندە، اۆتوكولىك جۇرگىزىپ كەلە جاتىپ تەلەفون شالسا، شىرعالاڭعا ۇشىراۋ قاتەرى 6 ەسە، كەلتە حات جولداسا، شىرعالاڭعا ۇشىراۋ قاتەرى 23 ەسە ارتادى ەكەن. مىنە وسى ءتۇيىن ارقىلى اۆتوكولىك جۇرگىزۋشىلەر مەن جاياۋلارعا: جول قاتىناس ەرەجەسىنە سانالى بويسۇنىپ، قول تەلەفونىنان باس المايتىنداردان اۋلاق بولىڭىز دەگەندى ەرەكشە ەسكەرتكىمىز كەلەدى.جوعارىداعى 2 حاباردى حالىق گازەتى ءۇنحات تەكشەسىنەن اۋدارعان: ساعىنبەك رابات ۇلى |
اقتاۋ گارنيزونىندا كورابلدەردى ورنالاستىرۋ پۋنكتىنىڭ سۋ استىنداعى ديۆەرسياعا قارسى قورعانىسى مەن قورعالماعان رەيد ماسەلەلەرى بويىنشا ءۇش كەزەڭدىك وقۋجاتتىعۋ وتكىزىلدى.وقۋجاتتىعۋدىڭ جوسپارى بويىنشا شارتتى قارسىلاستىڭ سۋ استىنداعى ديۆەرسيالىق توپتارىنان كەمەلەردىڭ سۋ ايلاعىندا جاسالاتىن ديۆەرسياسى تۋرالى اقپارات جەتتى.جاڭارتىلعان سەرگەك كاتەرىندەگى كەزەكشى كۇشتەر ورنالاسقان پۋنكتەگى ايلاقتىڭ جاعدايدىن زەرتتەدى. مينالاردى باعىتىن باقىلاۋ ءۇشىن ىزدەۋ جۇرگىزىلدى. شارتتى ديۆەرسانتتاردى جويۋ ماقساتىندا تەڭىزشىلەر ءارتۇرلى قوزعالىس باعىتىندا گراناتا لاقتىرۋدى ورىندادى.اسكەري سۇڭگۋىرلەر كورابل كورپۋسىنىڭ سۋ استى بولىگىندە، ونىڭ استىنداعى توپىراقتا جارىلعىش قۇرىلعىلار مەن زاقىمدانۋلاردىڭ بارجوعىن قاراپ شىقتى. الاتاۋ ميناتارتقىش كورابلىنىڭ جەكە قۇرامى توتەنشە جاعدايلاردا كورابلدىڭ ومىرشەڭدىگى ءۇشىن كۇرەس جونىندەگى ءىسقيمىلداردى پىسىقتادى.جاتتىعۋدىڭ سوڭعى كەزەڭىندە كەمەلەر سىرتقى رەيدكە شىقتى. ولار ەكيپاجداردىڭ جانە سۋداعى ديۆەرسياعا قارسى قورعانىستى ۇيىمداستىرۋ بويىنشا ءوزارا ارەكەت جاسايتىن كۇشتەردىڭ پراكتيكالىق ءىسقيمىلىن ورىندادى.وقۋجاتتىعۋ كەمەلەردى تۇراقتى ورنالاسقان جەردە دە، تەڭىزدە دە كۇزەتۋ مەن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋگە دايىندىعىن كورسەتتى. |
ونلاين وقۋعا بولىنگەن قارجى قولدى بولدى ما؟وسى تۇستا مەملەكەت قول ۇشىن سوزىپ، الەۋمەتتى قولداۋ قادامىنا باردى. ناتيجەسىندە، بيۋدجەت قارجىسىنا قاشىقتان وقۋعا قاجەتتى جابدىقتاردى ساتىپ الىپ، مۇقتاج وتباسىلاردىڭ وقۋ جاسىنداعى بالالارىنا پايدالانۋعا بەردى. ءدال وسى باعىتتا الماتى وبلىسىنا 12،3 ملرد تەڭگە قارجى بولىنگەن ەكەن. بۇل قوماقتى قاراجاتتىڭ 4 ملرد تەڭگەسى جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بولىنسە، 8،3 ملرد تەڭگە قارجى رەسپۋبليكالىق قازىنادان بەرىلگەن. ياعني جەتىسۋلىق وقۋشىلاردىڭ تولىققاندى ءبىلىم الۋى ءۇشىن بارلىق جاعداي جاسالعان. مۇقتاج وقۋشىلارعا 80 000 دانا كومپيۋتەر ساتىپ الىنىپ، ۋاقىتشا پايدالانۋعا بەرىلگەن. قازىر 23،7 مىڭ تەحنيكالىق جابدىق وقۋشىلاردىڭ قولىندا ءجۇر. بۇل ىسكە ەرىكتى دەمەۋشىلەر دە جۇمىلعان. وقۋشىلار مەن كوللەدج ستۋدەنتتەرىنىڭ قاشىقتان ءبىلىم الۋىنا بارلىق جاعداي جاسادىق. 80 مىڭ كومپيۋتەر ساتىپ الۋ ءۇشىن 12،3 ملرد تەڭگە قارجى ءبولىندى. بارلىعى 23،7 مىڭ وقۋشىعا كومپيۋتەر ۋاقىتشا قولدانۋعا تاراتىلدى. ال دەمەۋشىلەر كومەگىمەن 2110 تەحنيكا بەرىلدى، دەيدى بۇل جايىندا وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆ.جالپى بۇگىندە 426 مىڭنان استام جەتىسۋلىق بالا مەكتەپ قابىرعاسىندا ءبىلىم الۋدا. وقۋمەن قامتۋداعى كەدەرگىلەردى جويۋ ماقساتىندا شالعاي اۋىلداردا تۇراتىن وقۋشىلاردى مەكتەپكە تاسىمالداپ، وقىتۋ ءۇشىن 70 جاڭا اۆتوبۋس كولىگى دە الىنعان ەكەن. بۇعان 1 ملرد تەڭگە قارجى جۇمسالىپتى.وكىنىشكە قاراي، وڭىردە ءبىلىم بەرۋگە بولىنگەن قىرۋار قاراجاتقا قول سۇققان شەنەۋنىكتەر دە انىقتالعان بولاتىن. جاقىندا جەمقورلىققا قارسى كۇرەس قىزمەتى الماتى وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى مايگۇل وماروۆا مەن وبلىستىق ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى عىلىميتاجىريبەلىك اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى اراپبي مەنلىباەۆتى ۇستادى. سونىمەن قاتار، بۇل ىستە الماتى وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ كۇردەلى جوندەۋ جانە مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ءبولىمىنىڭ مامانى باقىت ابدولدانوۆانىڭ ەسىمى اتالدى. ولار قاشىقتان وقىتۋعا قاجەتتى 2 522 نوۋتبۋكتى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ كەزىندە قىزمەتتىك وكىلەتتىگىن پايدالانىپ، جەكە پايدا كورۋدى كوزدەگەنى ءۇشىن ايىپتالۋدا. سىبايلاسقان توپ ىمىرالاسۋ ارقىلى بىرنەشە جەكە كاسىپكەرمەن كەلىسىم جاساپ، جالپى سوماسى 406 ملن تەڭگە بيۋدجەت قارجىسىن يگەرگەن. بۇل قىزمەتى ءۇشىن لاۋازىمدى تۇلعا 37 650 000 تەڭگە پارا الۋ كەزىندە تۇتىلعان بولاتىن.ايتپاقشى، بىرقاتار اقپارات قۇرالىندا قاپشاعاي قالاسى ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسى رايسا ەشيموۆانىڭ بيۋدجەت قارجىسىن جىمقىرۋعا بايلانىستى كۇدىككە ىلىنگەنى جايىندا اقپاراتتار تارادى. ياعني ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسىنا قاتىستى جاريا بولعان دەرەكتەردە ءبىلىمدى دامىتۋ20202025 مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا بولىنگەن قاراجاتتىڭ 1 ملن تەڭگەسىن ماقساتسىز جۇمسادى دەگەن كۇدىككە الىنۋى مۇمكىن دەلىنگەن بولاتىن. الايدا قازىر ءبولىم باسشىسى ءوزىنىڭ تىكەلەي جۇمىسىن جالعاستىرۋدا. بۇل اقپاراتتى الماتى وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى راستادى. باسقارما وكىلى ر.ەشيموۆانىڭ قىزمەتتىك مىندەتىنە قاتىستى قانداي دا ءبىر شەشىم قابىلدانباعانىن، سوندىقتان ول ءبولىم باسشىسى رەتىندەگى قىزمەتتىك لاۋازىمىن جالعاستىرىپ جاتقانىن ايتتى. |
ايدارلار ساياسات ولجاس ءابىل: ءورىستىلدى قانداستار وتە قيىن جاعدايدا قالىپ وتىرساياسات 12 تامىز، 20186 پىكىر 1،083 رەت وقىلدىبۇرىن ءورىستىلدى تاريحي توپتاردا پوستتار جازىپ جۇرگەنىمدە ول جەردە ءبىراز وقىرماندارىم ول پوستتاردى جاپاتارماعاي تالاپ الىپ كەتىپ جاتاتىن. مەن ول توپتاردا قازاق تاريحىنداعى كوپتەگەن ەل بىلمەيتىن دەرەكتەردى سالىپ تالداپ وتىراتىنمىن. سونى وقىپ الگى وقىرماندارىم كادىمگىدەي اجەپتاۋىر مارقايىپ، رۋھتانىپ قالاتىن. قازەكەڭنىڭ اسقاق تاريحىنان سىر شەرتسەك، سول جاندارىنا مايداي جاعاتىن ەدى. سول كەزدە ءبىرشاما دوستار تاپتىم.كەيىن مەن تولىق قازاق تىلىنە كوشىپ، بەرگى بەتكە اۋىپ كەتكەسىن، ولار مەنىڭ قازاقشامدى تۇسىنىڭكىرەمەي كومەسكىلەنىپ قالا بەردى. ولاردىڭ جاندارى قازاق بولعانىمەن تىلدەرى بوتەن بولعاسىن ولارعا راس قيىن ەكەن، سونى ءتۇسىندىم، ءتىل دەگەن ۇلكەن رۋھاني شەكارا ەكەن جالپى، ونى دا ءتۇسىندىم.جالپى، ءبىزدىڭ ءورىستىلدى قانداستارىمىز قازىر وتە قيىن جاعدايدا قالىپ وتىر. ونى بۇلاردىڭ ءبىرازى پاڭدانىپ مويىنداعىسى كەلمەيدى، بىراق سانالىلارى بۇنى ءتۇسىندى. وزدەرىنىڭ يا ورىس يا قازاق ەمەس ەكەندىگىن ولاردىڭ كوبى ىشتەي بىلەدى جانە ونىڭ ۇستىنە ءبىز دە ءتىل، ءتىل دەپ تالاپتى كۇشەيتىپ توپەلەپ اكەتىپ بارامىز. سوڭعى كەزدە ارامىز قاتتى اشىلىپ كەتتى. ءبىزدىڭ ەكى ءتۇرلى حالىق ەكەنىمىز ايداي انىق بولا باستادى. مەن ءتىپتى وسى الەۋمەتتىك جەلىدە ەكى جاقتان قاتتى جاۋىققان سوزدەر وقيمىن.مەنىڭشە، وسى جەردە مەملەكەتىمىزدىڭ دىڭگەگى قازاقتىلدى قازاقتار قاتتى ويلانۋى كەرەك. ولاردىڭ الدىندا ءبىز وسى وزگەتىلدى باۋىرلارىمىزعا قول سوزىپ ولاردى باۋىرعا باسامىز با، الدە كەۋدەسىنەن يتەرىپ كەرى قۋامىز با دەگەن تاڭداۋ تۇر جانە بۇل تاڭداۋدىڭ تاعدىرىن كامەرا ۇستاعان ءتىل جاناشىرلارى ەمەس قازاقتىڭ ءوزى شەشكەنىن قالار ەدىم.بۇل ماسەلەگە ستراتەگيالىق تۇرعىدان قاراساق اينالامىز تولعان دۇشپان، قىتاي ورىسى سايدا ، اراپقا ەلتىگەندەر دە ءوز ىشىمىزدە ىرعىن، باسقا دا يدەيالىق اداسقان قازاق كوپ. ەندى وسىلاردىڭ ساپىنا تاعى دا ءبىر جاۋ لەگىن قوسامىز با، وسى قالاي بولادى؟باياعىدا امەريكاندىق قاراناسىلدى حالىقتىڭ ۇلى ويشىلى اعارتۋشىسى بۋكەر تي ۆاشينگتون ءوز قارا حالقىن اعارتامىن دەپ ءجۇرىپ شاشى اعارىپ بىلاي دەگەن ەكەن شىركىن، ءبىزدىڭ قارا حالىققا اق ءتۇستى باۋىرلار كومەك قولىن سوزسا بۇل قانداي يگىلىك بولار ەدى، اقناسىلدىلەردىڭ الدىندا بىزگە قاراستى تەك ەكى عانا تاڭداۋ تۇر، ونىڭ ءبىرى اق بىلەكتىڭ بىزگە جاردەمشى بوپ سوزىلۋى، نەمەسە ءبىزدى كەرى قۇزعا يتەرمەلەۋى دەگەن ەكەن. امەريكاندىقتار ۇلى حالىق قوي، ولار ءوز قاتەلەرىن ءتۇسىنىپ اقىر اياعى قاراتابان افروامەريكاندىقتى باۋىرىنا باسۋ ءۇشىن كوپ ءىس تىندىردى، تىندىرىپ تا كەلەدى، ولاردان پرەزيدەنت تە قويدى. بۇلار ءتۇبى وسى بەتتەرىمەن ءبىر حالىق بولادى، وعان كۇمانىم جوق.ال ءبىزدىڭ قازەكەڭ وزگەتىلدى باۋىرىنىڭ تاعدىرىن وسىلاي پاراساتىنا سالىپ شەشە الا ما ەكەن، بۇنىڭ اقىرى قالاي بولادى، ءبىز ءتۇبى ەكى جارتى ءبىر ءبۇتىن ءبىر حالىق بوپ قالىپتاسا الامىز با، انالاردان ءبىز ءتۇبى تولىققاندى قازاق جاساي الامىز با الدە ءبىزدىڭ اعايىندار جۇيكەسى سىر بەرىپ كۇندەردىڭ كۇنىندە ورىسىڭا كەت دەپ توڭق ەتە قالىپ ورە تۇرەگەلە مە؟ بۇنداي شالت قيمىلدىڭ ارتى ەشقانداي جاقسىلىقپەن اياقتالمايتىنى دا بەلگىلى.تاعى ءبىر قوسارىم، جازيرا اراپ ەلدەرىندە، اراپتار يسلامنىڭ شيعا تارماعىن ۇستاناتىن شەيىت اراپتاردى وزدەرىنىڭ يدەولوگيالىق، ۇلتتىق، مادەني سالالارىنداعى جاۋاپتى ورىندارعا، كۇللى اراپتىڭ تاعدىرىن شەشەتىن جاۋاپتى ىستەرگە جولاتپايدى ەكەن، بۇل اراپتار، اناۋ قانى اراپ بولعانىمەن سەنىمى بولەك باۋىرلارىنا ىشتەي سەنبەيتىن بولار.سىزدەرگە قايدام، ال ماعان اراپتىڭ وسى مىسالى ۇنايدى. باۋىردىڭ اتى باۋىرمەن، بىراق ءورىستىلدى قانداستارىمىزعا ۇلتتىق ماسەلەلەرگە قاتىستى سالالاردى اماناتتاپ، جالپى قازاق تاعدىرىن ۇستاتۋعا بولمايدى، مەن دە سەنبەيمىن.: اقجارداعى اقجارقىن كەزدەسۋ: سالەم سالۋ قازاق سالتتارىنىڭ ادەمىسىشىنىمەن، تاۋەلسىزدىكتەن ايرىلعانىمىز با؟!ءماسىموۆ قانداي كىتاپ جازباق؟21 ناۋرىز، 2019نازارباەۆتىڭ كەتەتىنى باياعىدا ءمالىم بولدى31 قازان، 2018 11:12 تكاداسىپ ءجۇرسىڭ، ولجاس ءىنىم! ەۆرەي حالقى، سانى قازاقتان اسپاسا دا، بۇكىل الەمدى ۋىسىندا ۇستاپ ءجۇر ەكى ءجۇز ميلون اراپ ءبىرىن ءبىرى قىرىپ جاتىر سوندا ون بەس ميلون ەۆرەي ءجۇز تىلدە سويلەيدى، ءبىرىن ءبىرى يتەرمەيدى. ءبارىن بىرىكتىرەتىن كىتابى بار، تورا. قازاقتى بىرىكتىرگىڭ كەلسە، قازاقنامانى جاز! ءبىرىن ءبىرى قىرىپ جاتقان اراپتان ۇلگى الما تورەعالي قازيەۆ. ينتەرنەتتە مەنىڭ جازعاندارىم بار، ورىسشا، ورىمبوردان كەلدىم، ەليۋ توعىز جاسىمدا انا تىلىمە ۇيرەنە باستادىم. قازىر جەتپىس استىم. قازاق ەلى جاساسىن! تورەگالي كازيەۆ. كازاح دەرجال نا پلەچاح نەبو دەگەن ماقالامدى وقى ينتەرنەتتە!6 قاراشا، 2018 10:25 تكيا، اۆتوردىڭ جاۋابى قانداي بولادى ەكەن؟6 قاراشا، 2018 10:36 تكمىنا ماقالانى ديۆەرسيا رەتىندە قاراۋعا بولادى، از قازاقتى توپتوپقا بولشەكتەپ، سو توپتار دى سامويزولياتسياعا ۇشىراتىپ، بىرتىندەپ جويعىسى كەلەتىن جاۋ دىڭ ويىنا ۇقسايدى7 قاراشا، 2018 1:09 تدبۇنداي ماقالالاردى اسپاننان قۇلاعان يدەاليستەر جازادى. ديۆاندا جاتىپ، ايعا قاراپ. ۇكىمەتتى جاماندايدى، انانى ىستەمەدى، مىنانى ىستەمەدى دەپ سوندا ءوزىڭ بە، وسىندايدى ايتاتىندار ما،وتىز جىل نە ىستەدىڭدەر؟ ءومىر شايقاس قوي، سو شايقاسقا تاسادان قاراۋدى قازاقشىلىق سانايسىڭ با؟ ءوزىڭ قانشا ادامدى انا تىلگە ۇيرەتتىڭ؟ وسى وتىز جىلدا سەندەي ءوزىن ۇلتشىل سانايتىندار ءجۇز مىڭ ادام ءبىر جىلدا ارقايسىسى ءۇش كىسىنى انا تىلگە ۇيرەتسە، توعىز ميلون ادامدى سايراتادى عوي، ەلىمىزدە قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن ەشكىم قالماس ەدى. وسى ۆولونتەر توبىن قۇرىپ جاساي بەر، ەشكىم ساعان كەدەرگى ەمەس، ساعان قاراپ، باسقالار قوسىلار جىلاۋىقتار كوپ، ىستەرى جوق. بۇنى مەن تەوريالىق تۇردە ايتىپ وتىرعان جوقپىن، ون سەگىز جىل ورىمبور وبلىسىنىڭ اقبۇلاق اۋدانىندا قازاقتاتار ۇيىمىنىڭ توراعاسى بولدىم. 1989 جىلى اۋدانىمىزدا ءۇش مەكتەپتە قازاق ءتىلىن اشتىق، ەكىنشى جىلى ون مەكتەپتە. رايكومنىڭ تىرىسىندە مەشىت اشتىق، سوعان ەكى جىل شايقاستىق. تاسادان ايتۋشىلار كوپ، تورەعالي، مەشىت اشساڭ سىيىر بەرەم مەشىتكە دەيتىندەر بولدى، بىراق جينالىسقا كەلمەيدى، كەلسە ءۇنى جوق، رايكومنان قورقادى. توعىز جارىم مىڭ قازاقتان ءبىر دە اقساقال ادام تابىلمادى، جينالىستاردا قارتتاردىڭ داۋىسىن جەتكىزۋگە، سەكسەندەگى تاتار اقساقالى تۇرىپ ايتتى، نادو پيسات ۆ موسكۆۋ، چتوبى ۆەرنۋلي پود مەچەت وتوبراننىە بولشەۆيكامي ۋ مۋسۋلمان زدانيا، مەن اينالايىن، اقبۇلاق دەگەن كىتابىمدا ءبىر گلاۆانى سو كىسىگە ارنادىم، پرينتسيپيالنوست سافيۋللى گاريفۋللينا دەپ. اۋداندىق ناۋرىز وتكىزگەندە رايكوم سوۆحوزكولحوز باسشىلارىنا پريكاز بەردى، اقشا كومەك ناۋرىزعا بەرمەڭىز دەپ. بىراق قادىرعالي حالنيازوۆ، ميحايل گولوتا، سەيلحان امانجۋروۆ، ىزبەرگەن جۋكۋسوۆ، جۇماباي ارگۋپوۆ دەگەن باسشىلار قارجىلىق كومەكتەرىن ايامادى، ناۋرىزعا ەكى مىڭ ادام كەلدى. كونتسەرت ءوتىپ جاتقاندا دوم كۋلتۋرانى4 ورتاسىندا رايكومنىڭ پروستيتۋتكالارى پوجار ۇيىمداستىردى، تەلەكامەرالاردىڭ كوزىندە. بىراق ورىمبوردىڭ جۋرناليستەرى ءبىزىڭ جاقتا بولدى، قازاقتىڭ كۇشتى مەيرامىن وبلىستا دا، ماسكەۋ تەلەديدارىندا جاقسى كورسەتتى، ءتۇتىنسىزشۋسىز سوندا رايكوم پروستيتۋتكالارى انا تىلدە وقىعاندار، ورەكەڭنەن قورقاتىندار. باستىقتارىمىزعا ۇناساق بولدى دەگەندەر ءبىز ولارعا ىسكە قوسىلىڭىزدار دەسەك، ءوز وتباسىم قازاق ءتىلىن بىلەدى، سو بىزگە جەتەدى دەپ قاشادىاۋ تىرىم تىراقاي. ال، ءوزىم دە، قاسىمداعىلار دا انا تىلدە وقىمادىق اي. كىتاپ، وقۋلىقتاردى ءار مۇعالىم ءوزى تابادى، اقتوبەدەن، ورىمبورلىك ازامات دەگەن جىگىت ەكى مىڭ وقۋلىق اقتوبەدەن الىپ كەلە جاتقاندا تاموجنيادا توقتاتتى، تەكستەردى ورىس تىلىنە اۋدارىپ بەرىڭىزدەر دەپ بىرنەشە جىل سو تاموجنيادا كىتاپتاردى ۇستادى. ءبارىڭ ايتۋعا بۇ جەردە ايتا الماسپىز، كەرەگىن تۇسىنگەن شىعارسىز. جىلاۋىقتان بالا تۋمايدى. تىلدەرى كوشەدەي ارامتاماقتار ءىستى العا جىلجىتپايدى. تەك ءىس ىستەيتىندەر قازاقتىڭ ارمانىن ورىندايدى. العا، قايران قازاعىماۋ!7 قاراشا، 2018 11:23 تدشايقاستا سەكۋند سايىن جاعداي وزگەرىپ تۇرادى، ديۆاننان سىناۋشىلارعا ونى ءبىلۋ قايدا؟.. انە، بىلتىر ماسكەۋ وتمەنيل وبيازاتەلنوست يزۋچەنيا رودنوگو يازىكا ۆ اۆتونومنىح رەسپۋبليكاح!.. ميتينگتەر باستالىپ ەدى، بىراق ۇلتتىق بيۋروكراتيالار تاتارستان، باشقورتستان، ت.ب. جەرلەردە، حالىقتارىن سابىرعا شاقىردى، قازىرگى كۇردەلى جاعدايدا ىشكى سوعىس باستاماۋ ءۇشىن ال، اۆتونومياسى جوق ۇلتتاردىڭ تىلدەرى قانداي حالدە دەيسىز؟،، 1989 جىلىنا ورالساق، بىزدە كادر رەزەرۆى بولدى. اقبۇلاقتا 1971 جىلىنا دەيىن قازاق پەدۋچيليششەسى ىستەدى، سونىڭ تۇلەكتەرىنىڭ كوبىسى 1989 جىلى ەليۋ جاس شاماسىندا بولدى. ورىمبور وبلىسىن جەتىسەگىز جىلداي سولار جانە ورال پەدينستيتۋتىن بۇرىندا بىتىرگەندەر قازاق ءتىلى كادرلارمەن قامتاماتتى. اعااپالارىمىز پەنسياعا كەتەتىنىن ءبىلىپ، 1992 جىلى التى بالامەن الماتىعا اتتاندىم، بىراق دىم شىقپادى، الماتىنىڭ اشكوزدەرى ءبىزدىڭ قالتالارىمىزعا قارادى، ولارعا قازاق ءتىلى كەرەك پە؟ اقتوبەگە ءۇش اۋداننىڭ ون ءبىر بالاسىن اپاردىم، توعىزىن الدىاۋ وقۋعا، كازاحسكي يازىك ۆ رۋسسكوي شكولە ماماندىعىنا، رەكتور مۇحتار ارىنوۆ دەگەن قازاق ۇلتىنىڭ جاناشىرى. سوندا ەمتيحان قابىلداعان دوتسەنت ماعان ايتتى، كىمدى اكەلدىڭ دەپ. مەن وعان، اپاي دەدىم، ون جىلدان سوڭ بۇلار دا بولمايدى!.. يا، ءبىزدىڭ ابيتۋريەنتتنەرىمىزدىڭ تىلدەرى شامالاۋ عوي، بىراق كوزدەرى مەن جۇرەكتەرى وقيمىن دەپ جانىپ تۇردى ورالعا ءۇش قىزدى جىبەردىم، رەكتورمەن تەك تەلەفونمەن سويلەستىم، كۇشتى ادام ەكەن، ۇشەۋىندە ينستيتۋتقا الدى. بەس جىلدان سوڭ وقۋدان كەلگەندە، جاعداي وزگەرىپ باسقاشا بولدى، سول ون ەكىدەن تەك ەكەۋى جۇمىسقا ورنالاستى، شوبەنەستەر توسقاۋىل قويدىاۋ، قازاق ءتىلىنىڭ وبيازاتەلنوستىگى جوق بولماعاعاسىن مىنە، قالىڭ ەل قازاقستانىمىزدى ايتاسىز، شەتەلدەگى شە اعا بۋىن پەنسياعا كەتكەسىن، ءپان رەتىندە بەرىلگەن قازاق ءتىلى فاكۋلتاتيۆكە كوشتى، فيزيكحيميك تەر ەندى تىلگە ۇيرەتەتىن جاعداي باستالدى ال، ءبىرىنشى بۋىننىڭ جۇمىسىنان مىسال كەلتىرەيىن. 1989 جىلى قازاق ءتىلىن ءپان رەتىندە اپتادا ءتورت ساباق بەرگەن پوكروۆكا سەلوسىندا مەكتەپ ديرەكتورى قوناقپاي رامادانوۆ اعاي بولدى، 1936 جىلعى. پوكروۆكادا قازاق ەلۋ پايىز، سوندا ورىسۋكراين بالالارى دا قازاق ءتىلىن توقىدى! قوناقپاي اعاي مەكتەپتە قازاق حورىن قۇردى، باسشىسى حوردىڭ ەلەميسوۆ دەگەن جىگىت. سو حور ورىمبور وبلىسىنىڭ اۋىلدارىن، قالالارىن ارالاعانداردا، ورىستىڭ ينتەلليگەنتتەرى تاڭ قالدى، مى نە زنالي، چتو ۋ كازاحوۆ تاكوي حور موجەت بىت دەپ!.. ناۋرىزدا حور تۋعان جەرىم مەنىڭ قازاقستانىمدى حور ايتقاندا زال بۇكىل تۇرىپ اندەگەندە زال جارلارىنىڭ سىلكىلەگەنىن كورسەڭاۋ!.. يا، ءوتتى زامان7 قاراشا، 2018 1:02 تكاراپ، ورىس، قىتاي، باتىس اراسىندا بىزگە ەشقانداي ايىرماشىلىق جوق، ولاردىڭ از حالىقتى ءسىمىرۋ، سوسىن ءسىڭبىرۋ ماقساتى بار، باسقا ويىدا جوق. تۇركى الەمىنىڭ مۇساپىرگە اينالۋى اراپپارسىلارمەن جاقىنداسۋدان باستالدى. قازىرگى جاعدايدا بارىمەن جاقسى كورشى بولىپ، ەشكىمدى جاۋ ساناماي، ءوزىمىزدىڭ بىرىگۋىمىزدىڭ جولىن ويلاۋ، ءايلاتاسىل ىزدەۋ، مەملەكەتىمىزدى قۋاتتاۋ، ءار قازاقتىڭ، ءار تۇركىنىڭ جۇرەگىنە ساي قازاقنامانى جازۋ كەرەك. ۇلتتى بولشەكتىرەتىن ەسەكتەرگە تىيىم سالۋ كەرەك، ءار قادامنىڭ الدىندا ويلانىپ، الداعى ستراتەگيالىق ماقساتتارمەن سالىستىرۋ كەرەك. و ماقساتتار قازاقتىڭ بىرلىگى، قازاق مەملەكەتىنىڭ قۋاتتىلىعى، الەم حالىقتارىنىڭ اراسىنداعى دۇرىس ورنىمىز.20 ماۋسىم، 2018ەلباسى الماتىعا كوشىپ كەلەتىندەرگە جەر بەرۋگە تاپسىرما بەردى5 قىركۇيەك، 2018مراكوبەسيە پوكازاحستانسكي: وتكۋدا ۋ نەگو نوگي راستۋت؟26 قاڭتار، 2018ساحالار نەگە اشۋلاندى؟ياكۋتسك رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى ساحا قالاسىندا كەشەدەن بەرى مىڭداعان ادامنىڭ قاتىسۋىمەن ميتينگ وتۋدە. جەرگىلىكتى تۇرعىن ايەلدى ... |
تەرمىلەرئىسلام ۋە تاشقى پىلانېتتىكى ھاياتلىقمۇنبەر باغداش ئەدەبىيات سەنئەت كۆزنىكى تەرمىلەر ئىسلام ۋە تاشقى پىلانېتتىكى ...كۆرۈش: 3380ئىنكاس: 34ئىسلام ۋە تاشقى پىلانېتتىكى ھاياتلىق توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: 18113يوللىغان ۋاقتى 20131228 10:21:33 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتەرجىمە قىلغۇچى: تىلسىممۇسۇلمانلار يەر شارىنىڭ بىردىنبىر ھاياتلىق مەۋجۇت بولغان پىلانېت ئەمەسلىكىگە ۋە ئاللاھنىڭ ئالەمدە يەر شارىغا ئوخشاش باشقا پىلانېتلارنىمۇ ياراتقانلىقىغا ئىشىنىدۇ.65سۈرە 12 ئايەت: ئاللاھ يەتتە ئاسماننى ياراتتى، زېمىننىمۇ ئاسمانلارغا ئوخشاش يەنى يەتتە قىلىپ ياراتتى، ئاللاھنىڭ ئەمرى ئۇلارنىڭ ئارىسىدا جارى بولۇپ تۇرىدۇ، سىلەرگە بۇنى بىلدۈرۈشۈم ئاللاھنىڭ ھەممىگە قادىر ئىكەنلىكىنى ۋە ئاللاھنىڭ ھەممە نەرسىنى تولۇق بىلىدىغانلىقىنى بىلىشىڭلار ئۈچۈندۇر.ئىسلام دىنىدا، يەر شارى بىردىنبىر ھاياتلىق مەۋجۇت بولغان پىلانېت ئەمەس. ئالەمدە يەر شارىغا ئوخشاش ھاياتلىق مەۋجۇت بولغان باشقا پىلانېتلارمۇ ئەلۋەتتە مەۋجۇت. ئەمەلىيەتتە قۇرئان باشقا پىلانېتلاردىمۇ قۇرۇقلۇق ھايۋانلىرىنىڭ بارلىقىنى ئېيتىدۇ.42 سۈرە 29 ئايەت: ئاسمانلارنىڭ، زېمىننىڭ يارىتىلىشى ۋە ئۇ ئىككىسىدە جاندارلارنىڭ يېيىلىشى ئاللاھنىڭ قۇدرىتىنىڭ دەلىللىرىدىندۇر، ئاللاھ ئەگەر خالىسا، ئۇلارنى جەمئىي قىلىشقا قادىردۇر.بۇ ئايەتنىڭ ئۇيغۇرچە تەرجىمىسىدىكى جاندارلار دېگەن سۆز ئىنگلىزچە تەرجىمىدە تېخىمۇ ئېنىق قىلىپ قۇرۇقلۇق ھايۋانلىرى دەپ ئېلىنىپتۇ. باشقا مەنبەلەردىمۇ مِن دَآبَّةٖۚ سۆزىنىڭ يەر يۈزىدە ياشايدىغان قۇرۇقلۇق ھايۋانلىرىنى كۆرسىتىدىغان سۆز ئىكەنلىكىنى كۆرگەن ئىدىم. ئەرەبچىگە پىششىق قېرىنداشلارنىڭ تەپسىلى چۈشەنچە بېرىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.يۇقارقى قۇرئان ئايىتىگە ئاساسلانغاندا، ئاسمانلاردىمۇ بىزنىڭ يەر شارىغا ئوخشاش قۇرۇقلۇق ھايۋانلىرى بار پەقەت پەرىشتىلەرلا ئەمەس. ئەمەلىيەتتە قۇرئان ئاشۇ تاشقى پىلانېت جانلىقلىرىنىڭ بىر كۈنى يەر شارىغا كېلىدىغانلىقىنىمۇ ئېيتىدۇ. كۈنلەرنىڭ بىرىدە تاشقى پىلانېتتىكى ئاشۇ جانلىقلار يەر شارىغا كېلىش ئۈچۈن قۇرۇت تۆشۈكىنى ئىشلىتىدۇ.ئاللاھ پەرىشتىلەرگە ئالەمنىڭ ھەر قايسى جايلىرىغا بېرىپكېلىشى ئۈچۈن بىر قاتناش ئۇسۇلىنى ئاتا قىلغان. قۇرئاننىڭ 70 سۈرە 3 ئايىتىدە ئۇلارنى مەئەرج مَعارِج دەپ ئاتايدۇ ۋە شۇنداقلا پەرىشتىلەرنىڭ يىراق ئارىلىققا سەپەر قىلغاندا ئۇلارنى قانداق ئىشلىتىدىغانلىقىنى تەسۋىرلەيدۇ. بۈگۈنكى كۈندە مۇسۇلمانلار بۇ مَعارِج لارنىڭ ئالىملار قۇرۇت تۆشۈكلىرى دەپ ئاتايدىغان نەرسىلەر ئىكەنلىكىنى بىلدى.بۇ بولسا قۇرۇت تۆشۈكىنىڭ بىر پارچە رەسىمى.پەرىشتىلەرنىڭ قانداق قىلىپ ئالەمدىكى ھەرقانداق بىر جايغا سىز مۇشۇ بىر جۈملىنى ئوقۇپ بولغۇچە بېرىپ بولالايدىغانلىقىغا قاراڭ.مۇسۇلمانلار يەنە قۇرۇت تۆشۈكلىرىنىڭ پەقەت پەرىشتىلەرنىڭ ئىشلىتىشى ئۈچۈنلا بېرىلگەن ئەمەسلىكىگىمۇ ئىشىنىدۇ. ئۇلارنىڭ پەيغەمبىرى قۇرۇت تۆشۈكىنى ئىسرا ۋە مىراج دا بىر قېتىم ئىشلەتكەن مىراج بولسا مەئەرجنىڭ بىرلىك شەكلى 17 سۈرە 1 ئايەت. قۇرئانيەجۇجمەجۇج تائىپىسىنىڭ قۇرۇت تۆشۈكى مىراج نى ئىشلەتكەنلىكىدەك يەنە بىر ئەھۋالنى تەسۋىرلىگەن.بۇ تائىپە ئىنسانلارنىڭ تىلىنى چۈشەنمەيدىغان يەجۇجمەجۇج زېمىنغا ئېغىر بۇزغۇنچىلىق قىلىۋاتاتتى. ئۇلار زۇلقەرنەين ئىسىملىك بىر ئادەم سالغان ئىككى توسمىنىڭ سىرتىدىن كەلگەن. ئۇ بىر مىراجنىڭ ھەر ئىككى بېشىغا بىردىن ئىككى تۆمۈر توسما سالغان. مىراجنىڭ ئىككى بېشى ئىككى قۇلۇلە قېپىغا ئوخشايدۇ زامانىۋى پەنتېخنىكا تەسۋىرلىگەن قۇرۇت تۆشۈكىنىڭ كىرىش ئىشىكىگە تامامەن ئوخشاش.قۇرۇت تۆشۈكى پۈتۈنلەي سۈزۈك ھالەتتە بولىدۇ بىراق ئۇ ئۆزىنىڭ شەكلىنى ئۆزى قانداق جىسىمنىڭ ئىچىدە بولسا شۇ خىل جىسىمغا ئويىدۇ. بۇنداق ئەھۋالدا، ئۇ تاغنىڭ ئىچىدە شۇڭا ئۇ ئۆزىنىڭ شەكلىنى قۇلۇلە قېپى شەكلىدە تاغنىڭ ئىچىگە ئويغان. بۇ مىراجنىڭ ھەر ئىككى بېشى قۇلۇلە قېپى شەكلىدە. سۈرىدە تىلغا ئېلىنغان ئىككى قۇلۇلە قېپى بولسا مىراجنىڭ ئىككى كىرىش ئىشىكىدۇر.زۇلقەرنەين تۆمۈر پارچىلىرىنى ئېلىپ كېلىپ ئۇلارنى تەڭ مىقداردا مىراجنىڭ ئىككى بېشىنىڭ ئارىسىدا بۆلگەن. ئاندىن ئۇ تۆمۈرلەرنى ئېرىتىپ مىراجنىڭ ھەر ئىككى بېشىغا بىردىن توسما ياسىغان. شۇنىڭدىن كېيىن مىراجدىن ئۆتكىلى بولمىغانلىقى ئۈچۈن يەجۇجمەجۇج زېمىنغا بۇزغۇنچىلىق سالالمىغان. بىر كۈنى بۇ توسما بۇزۇلىدۇ شۇنداقلا يەجۇجمەجۇج يەرشارىغا قايتا بۇزغۇنچىلىق سالىدۇ.18 سۈرە 92 ئايەتتىن 99ئايەتكىچە: ئاندىن ئۇ ئاللاھ ئۇنىڭغا قولايلىق قىلىپ بەرگەن يولغا ماڭدى92. زۇلقەرنەين ئىككى تاغ ئارىسىغا يېتىپ بارغاندا، ئىككى تاغ ئالدىدا ھېچقانداق سۆزنى چۈشەنمەيدىغان يەنى ئۆزىنىڭ تىلىدىن غەيرى تىلنى بىلمەيدىغان بىر قەۋمنى ئۇچراتتى93. ئۇلار: ئى زۇلقەرنەين! يەجۇج بىلەن مەجۇج يەر يۈزىدە ھەقىقەتەن بۇزغۇنچىلىق قىلغۇچىلاردۇر، بىز بىلەن ئۇلارنىڭ ئارىسىغا بىر توسما سېلىپ بېرىشىڭ ئۈچۈن، ساڭا بىر قىسىم مېلىمىزنى باجغا ئوخشاش تۆلىسەك بولامدۇ؟ دېدى94. زۇلقەرنەين ئېيتتى: ئاللاھنىڭ ماڭا بەرگەن نەرسىلىرى يەنى كۈچقۇۋۋەت ۋە پادىشاھلىق سىلەرنىڭ ماڭا بېرىدىغان مېلىڭلاردىن ئارتۇقتۇر، ماڭا ئادەم كۈچى ياردەم قىلىڭلار، ئۇلار بىلەن سىلەرنىڭ ئاراڭلارغا مۇستەھكەم بىر توسما سېلىپ بېرەي95. ماڭا تۆمۈر پارچىلىرىنى ئېلىپ كېلىڭلار، تۆمۈر پارچىلىرى دۆۋىلىنىپ ئىككى تاغنىڭ ئارىسى تەكشى بولغاندا، كۆيۈكلەرنى بېسىڭلار. تۆمۈر پارچىلىرى قىزىپ ئوتتەك بولغاندا، ئۇ: ماڭا ئېرىتىلگەن مىسنى بېرىڭلار، ئۈستىگە تۆكەي دېدى96. ئۇلار يەنى يەجۇجمەجۇج ئۇنىڭ ئۈستىگە چىقىشقىمۇ، ئۇنى تېشىشكىمۇ قادىر بولالمىدى97. زۇلقەرنەين ئېيتتى: بۇ يەنى توسمىنىڭ بەرپا قىلىنىشى پەرۋەردىگارىمنىڭ نېمىتىدۇر، پەرۋەردىگارىمنىڭ ۋەدىسى ئىشقا ئاشقاندا، ئۇ ئۇنى تۈپتۈز قىلىۋېتىدۇ، پەرۋەردىگارىمنىڭ ۋەدىسى ھەقتۇر98. ئۇ كۈندە يەنى قىيامەت كۈنىدە، قىستاڭچىلىقتىن كىشىلەرنى بىربىرىگە گىرەلەشتۈرۈۋېتىمىز، سۇر چېلىنىدۇ، ئۇلارنى ھېساب ئۈچۈن يىغىمىز99.يۇقارقى مۇھەممەد سالىھ ھاجىم تەرجىمە قىلغان ئۇيغۇرچە تەرجىمىدىكى ئايەتلەر بىلەن مەن بۇ تېمىنى تەرجىمە قىلغان مەنبەدىكى ئىنگلىزچە تەرجىمىدىكى ئايەتلەر ئارىسىدا قىسمەن پەرقلەر بار. چۈشىنىشلىك بولۇش ئۈچۈن پەرقلىق جايلىرىنىلا ئۆزگەرتىشنى لايىق تاپىم: مەسىلەن:زۇلقەرنەين مىراجنىڭ ئىچدىكى ئىككى توسمىنىڭ ئارىسىغا يېتىپ بارغاندا، توسمىنىڭ سىرتىدا ئىنسانلارنىڭ تىلىنى چۈشەنمەيدىغان بىر قەۋمنى ئۇچراتتى93.ئۇلار يەرلىك خەلقلەر: ئى زۇلقەرنەين! يەجۇج بىلەن مەجۇج يەر يۈزىدە ھەقىقەتەن بۇزغۇنچىلىق قىلغۇچىلاردۇر، بىز بىلەن ئۇلارنىڭ ئارىسىغا بىر توسما سېلىپ بېرىشىڭ ئۈچۈن، ساڭا بىر قىسىم مېلىمىزنى باجغا ئوخشاش تۆلىسەك بولامدۇ؟ دېدى94.ماڭا تۆمۈر پارچىلىرىنى ئېلىپ كېلىڭلار، تۆمۈر پارچىلىرى دۆۋىلىنىپ ئىككى قۇلۇلە قېپىنىڭ مىراجنىڭ ئىككى كىرىش ئىشىكىنىڭ ئارىسى تەكشى بولغاندا، كۆيۈكلەرنى بېسىڭلار. تۆمۈر پارچىلىرى قىزىپ ئوتتەك بولغاندا، ئۇ: ماڭا ئېرىتىلگەن مىسنى بېرىڭلار، ئۈستىگە تۆكەي دېدى96.ئۇلار يەنى يەجۇجمەجۇج قۇلۇلە قېپىنىڭ يەنە بىر تەرىپىدىن كىرەلمىدى، تۆمۈر توسمىنى بۇزۇشقىمۇ قادىر بولالمىدى97.ئەرەب تىلىدىكى ٱلسَّدَّيۡنِ سۆزىنىڭ مەنىسى ئىككى توسما دېگەنلىك بولىدۇ، ھالبۇكى بۇ سۆز باشقا تىللارغا ئىككى تاغ دەپ خاتا تەرجىمە قىلىنغان. ئەرەب تىلىدىكى يەنە بىر سۆزٱلصَّدَفَيۡنِ نىڭ مەنىسى ئىككى قۇلۇلە قېپى دېگەنلىك بولىدۇ، ھالبۇكى بۇمۇ ئىككى تاغ دەپ خاتا تەرجىمە قىلىنغان. قۇرئاننىڭ خاتا تەرجىمە قىلىنىشى باشقا تىللاردا خاتا چۈشەنچىلەرنى بېرىپ قويىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ئامال بار ئەرەبچە قۇرئاندىن پايدىلىنىڭ.يەجۇجمەجۇج تائىپىسى ئىككى توسمىنىڭ سىرتىدا مِن دُونِهِمَا توسۇپ قويۇلغان، ھەرگىز ئىككى توسمىنىڭ ئارىسىدا مِن بينهما ئەمەس. ناۋادا ئۇلار ئىككى توسمىنىڭ سىرتىدابولسا، ئۇنداقتا قانداق بولۇپ توسۇلۇپ قالىدۇ؟ئۇلار پەقەت ئىككىنچى توسما يەرشارىدا بولمىغان ئەھۋال ئاستىدىلا توسۇلۇپ قالىدۇ. بۇ مىراجنىڭ ئىككىنچى بېشى يەر شارىدا بولىشىمۇ مۇمكىن، شۇنداقلا ئالەمدىكى باشقا ھەرقانداق بىر جايدا بولىشىمۇ مۇمكىن. بۇنداق ئالاھىدە ئەھۋالدا، ئۇ چوقۇم باشقا بىر پىلانېتتا. شۇنداق بولغاندا يەجۇجمەجۇج ئىككى توسمىنىڭ سىرتىدا توسۇلۇپ قالىدۇ بىراق يەر شارىدا ئەمەس باشقا پىلانېتتا توسۇلۇپ قالغان بولىدۇ. كۈنلەرنىڭ بىرىدە بۇ توسمىلار بۇزۇلىدۇ شۇنىڭ بىلەن يەجۇجمەجۇج تائىپىسى شۇ پىلانېتتىن يەر شارىغا تاجاۋۇز قىلىپ كىرىدۇ.ئىسلام دىنىدا ھاياتلىق يالغۇز يەر شارىغىلا باغلانغان ئەمەس. باشقا پىلانېتلاردىمۇ يەر شارىدىكىگە ئوخشاش ھاياتلىق مەۋجۇت. شۇنداقلا بارلىق جانلىق ۋە جانسىز نەرسىلەر ئاللاھقا تەسبىھ ئېيتىپ تۇرىدۇ.17 سۈرە 44 ئايەت: يەتتە ئاسمانزېمىن ۋە ئۇلاردىكى مەخلۇقاتلار ئاللاھنى پاك دەپ بىلىدۇ، كائىناتتىكى قانداقلىكى نەرسە بولمىسۇن، ئاللاھنى پاك دەپ مەدھىيىلەيدۇ يەنى ئاللاھنىڭ ئۇلۇغلۇقىنى سۆزلەيدۇ، لېكىن سىلەر تىلىڭلار ئوخشاش بولمىغانلىقى ئۈچۈن ئۇلارنىڭ مەدھىيىسىنى سەزمەيسىلەر، ئاللاھ ھەقىقەتەن بەندىلىرىگە ھەلىمدۇر يەنى ئاسىيلىق قىلغانلارنى جازالاشقا ئالدىراپ كەتمەيدۇ، تەۋبە قىلغۇچىلارنى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر.16 سۈرە49، 50 ئايەتلەر: ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى ھايۋاناتلار، پەرىشتىلەر ئاللاھقا سەجدە قىلىدۇ، ئۇلار ئاللاھقا سەجدە قىلىشتىن چوڭچىلىق قىلىپ باش تارتمايدۇ49. ئۇلار ئۆز ئۈستىدىكى پەرۋەردىگارىدىن قورقىدۇ، ئۆزلىرىگە بۇيرۇلغاننى قىلىدۇ50.يەرشارىنىڭ ئۆزىدىلا يەر شارى بىلەن ھاياتلىق مەۋجۇت بولغان يەنە بىر پىلانېتىنى تۇتاشتۇرىدىغان بىر قۇرۇت تۆشۈكى بار.بۇ تېما ئىنگلىزچە مەنبەلەردىن تەرجىمە قىلىنغان. شۇ سەۋەبتىن ئەسلى يازمىنىڭ مەزمۇنىنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن ئۆز پېتى تەرجىمە قىلىشقا تىرىشتىم. ماقالىنىڭ بىر قىسىم جايلىرىدىن كۆرۈۋېلىش تەس ئەمەسكى، ئەسلى ماقالىنى يازغۇچى مۇسۇلمان بولماسلىقى چوقۇم. شۇڭا كۆپچىلىكنىڭ ئالدىراپ ھاياجانلىنىپ كەتمەسلىكىنى ئۈمىد قىلىمەن.مەن ئۆزۈم ھەر بىرىڭىزلەرگە ئوخشاشلا ئاللاھنىڭ ئاددى بەندىسى بولۇش بىلەن بىرگە، چەكسىز كائىنات سىرلىرىغا قىزىققۇچى خىيالپەرەسمەن. تەپەككۇر قىلىش ئىنسان بولۇشنىڭ بىر قىسمى بولۇپلا قالماي ئۈستىمىزدىكى مەجبۇرىيەتتۇر. مېنى ئايەتنى ئۆزگەرتىشكە پېتىنىپسەن دەپ ھۆكۈم پىچىۋەتمەسلىكىڭلارنى سەمىيمىلىك بىلەن سورايمەن. ئايەتنى ھېچكىم ئۆزگەرتەلمەيدۇ، مەن پەقەت ئىككى خىل تەرجىمىدىكى پەرقنى كۆرسىتىشنى مەقسەت قىلدىم. ئەسلى مەنبەدىكى تەرجىمە بىلەن سېلىشتۇرمىسام يازمىنىڭ تېخىمۇ چۈشىنىكسىز چىقىپ قېلىشى چوقۇم ئىدى.مۇشۇ تېمىدىكى نۇقتىلارنى چىقىش قىلىپ كەڭ ئەقلىي ئويغاق قېرىنداشلىرىمنىڭ پىكىر قاتناشتۇرۇشىنى شۇنداقلا چولتا بىلىمىم بىلەن قىلغان تەرجىمەمدە مەسىلە بايقىسا تۈزىتىش بېرىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.تېمىنىڭ ئەسلى مەنبەسى: :...ئاكتىپ ئەزا, جۇغلانما 2407, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 2593 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 2407, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 2593 جۇغلانما بار.يوللىغان ۋاقتى 20131228 11:35:16 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشئارىمىزدىن سىزدەك بىلىملىك زاتلىرىمىز تىخمۇ كوپ يىتىشىپ چىققاي ،3تىللىق ئىكەنسىز ئاللا سىزگە تىخمۇ غەيرەت شىجائەت ئاتاقىلىپ ئەجىرىڭىزنى بەرگەي. توردا يوقدائىملىق ئەزا, جۇغلانما 600, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 400 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 600, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 400 جۇغلانما بار.تىزىم نۇمۇرى: 19516يوللىغان ۋاقتى 20131228 16:49:44 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشھەقىقەتەن ياخشى تەپەككۇر. مەنمۇ نۇرغۇن سىرلارنى قۇرئاندىن ئىزدەشكە تىرىشىمەن. ئەمما مەندە ئۇنچىلىك بىلىم يوق.بەزى جايلىرىنى چۈشەنمىدىم. بەلكىم بىلىمسىزلىكىمدىن بولسا كېرەك.يوللىغان ۋاقتى 20131228 17:20:46 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشناھايىتى ياخشى ئەسەرلەرنى يوللاپسىز ساقلاپ قۇيۇشقا ئەرزىگۈدەك، سىزگە ئاللاھ رەھمەت قىلغاي . تېخىمۇ كۆپ بىلىملەردىن خەۋەردار قىلغايسىز .تىرىشچان ئەزا, جۇغلانما 1565, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 435 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 1565, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 435 جۇغلانما بار.يوللىغان ۋاقتى 20131228 18:07:54 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشناھايىتى ياخشى تېما ئىكەنمەنمۇ بىر قېتىم بىر پارچە خەنزۇچە يېزىلغان قۇرئان ۋە ھازىرقى ئىلىمپەن توغۇرلۇق يېزىلغانىكەن غا چىقىرىپ قويسام مېنى دىنسىز،كۇفىر دىيىشىپ كەتتى،ئۇنىڭ سەۋەبى مېنىڭ ئۇلۇغ قۇرئاندا ئاللاھ ئاللا بۇرۇن يېزىپ قالدۇرۇپ بولغان نەرسىلەرنى فىزىكىدا باشقىدىن تەتقىق قىلىپ ئولتۇرۇشۇم ئاللانىڭ كىتابىغا ئىشەنمەسلىك ئىكەن .زادىلا چۈشۈنەلمىدىم ،مېنىڭ ئەقىلىم كاممۇ ياكى باشقىلارنىڭ مەسىلىلەرنى ئويلاش ئۇسۇلى خاتامۇ ؟ پەيغەمبەرمۇ ئوقۇڭلار ئۈگۈنۈش قىلىڭلار دىگەن ، فىزىكا ئۈگەنمەڭلار ،ئالەمنىڭ سىرىنى تەتقىق قىلماڭلار دىمىگەن ئىدىغۇ ؟ نىمە ئۈچۈن بىز دائىملا ئىلمپەن بىلەن ئىسلامىيەتنى ئايرىپ قارايمىز ؟مېنىڭچە ئىلىمپەننىڭ يۇقىرە پەللىسىدە ئىسلامىيەتنىڭ ھەق يول ئىكەنلىكى ئىسپاتلىنىدۇ . مۇشۇنىڭ ئۈچۈن ئىسلامنى بىلىدىغان ئىلىم پەنگىمۇ ئىشيتىياق بىلىدىغان ئالىم تەتقىقاتچىلىرىمىز كۆپلەپ چىقسۇن ! ھېچقانداق بىر ئەرەب دۆلىتى ئىلىم پەننى ئىسلامغا ئۇيغۇن ئەمەس دەپ پەننى ئوقۇشنى توختاتقىنى يوق !! كاللىسى ئىشلىسە مۇشۇ سادا خەلقىمىز تىرىشىم بىلىم ئىگەللەپ ئۆزىى بىلىم بىلەن قوراللاندۇرۇپ ئۆزىنىڭ ئەمەلى ھەركىتى بىلەن ئىسلامدىن تېرورچى ئەمەس تەتقىقاتچى چىقىدىغىنى ،بىكار تەلەت ئەمەس بىلىم پەشۋاسى چىقىدىغىنى ،مۇسۇلمانلارنىڭ كۈندىن كۈنگە زەيىبلىشىۋاتقىنىنى ئەمەس كۈنسىرى تەرەققى قىلىۋاتقىنىنى ،كۈچ قۇدرەتكە تولغىنىنى بىلدۈرۈشى كېرەك ئىدىغۇ !ئۈگۈنۈش ھەربىر مۇسۇلمان ئۈچۈن سۈننەتدۇر ! ئۈگۈنۈڭ ،ئاللانىڭ كىتابىنىمۇ ئۈگۈنۈڭ ،ئۇقۇپ تۇرۇپ ،مەنىسىنى چۈشۈنۈپ ئۈگۈنۈڭ !بولمىسا بىر كۈنى ئاتالمىش پېشىۋالار سىزنى قانداق ئالدىغىنىنى ،سىزدىن قانداق پايدىلىنىۋاتقىنىمۇ بىلمەيسىز !ئۈگۈنۈڭ ،تىرىشىپ بىلىم ئېلىڭ !مۇسۇلمانلارنىڭ تەرەققىياتى بىلىم ئىگىلىرىنىڭ قولىدا ،بەلكىم سىزنىڭ تەتقىقات نەتىجىسى مەلۇم بىركۈنلەرردە ئاللانىڭ خاسىيىتىنىڭ دەلىلى بولۇپ تېخىمۇ كۆپ كىشلەرنىڭ مۇئەللەف بولۇپ ئىسلامغا كىرىشىغا سەۋەبجى بولۇپ قالسا ئەجەب ئەمەس !تاي توردا يوقتىرىشچان ئەزا, جۇغلانما 1260, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 740 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 1260, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 740 جۇغلانما بار.تىزىم نۇمۇرى: 23855يوللىغان ۋاقتى 20131228 18:31:18 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشقالتىس قالتىس قالتىسيوللىغان ۋاقتى 20131228 18:57:51 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ،ھاياجانلانمايلى قېرىنداشلار،بۇ پەقەتلا بىر پەرەز.بۇنداق پەرەزلەر ھامىنى چىقاتتى .قېرىنداشلىرىم تاشقى پىلانىتتىكى جانلىقلارنىڭ مەۋجۈت ياكى ئەمەسلىكى ئىسلامدا مۇھىم بولسا چوقۇم پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسسەللەم ھەدىس ئارقىلىق بىزگە قالدۇراتتى ۋە ئەگاھلاندۇراتتى .شۇنىسى ئېنىقكى ئاللاھ ئىبلىستىن باشقا بارلىق پەرىشتىلەرنى ئادەم ئەلەھىسسالامغا ھۆرمەت تەزىمى قىلغۇزغان .ئاللاھنىڭ ياردىمى بىلەن قىياماتكىچە كائىناتنى ئىنسانلغا پايدىلىنىش ئۈچۈن بىرىدۇ ،ئۇلاردىكى جانلىقلارنىڭ ئەقىل ئىدىراكى ھامىنى ئىنساندىن تۆۋەن تۇرۇدۇ .يەرشارىنى مىسالغا ئالايلى :ئۆكۈزنىڭ كۈچى ئىنساندىن كۈچلۈك لېكىن ئىنسان چەپداسلىقى ۋە ئىقىل پاراسىتى بىلەن ئۇنىڭ بوغۇزلايدۇ .يولۋاش شىر قاتارلىق ھايۋانلارنىمۇ شۇنداق .بەلكىم باشقا پىلانىتلاردا پەن تېخىنىكىسى ئىلغار كەتكەن جانلىقلار بولۇپ قالسا ئۇلار تاجاۋۇز قىلدى دىگەندىمۇ مەلۇم نەرسە ئىنساندىن چوقۇم كەمتۇك بولىشى ئېنىق .ئاللاھ ئىنساننى سىناش ئۈچۈن ھەر قىسمەتلەرگە دۇچار قىلىدۇ .كائىناتتىكى جانلىقلار مەسىلىسىنى نېرۋىنى جىددىلەشتۇرۇش يۈكسەكلىكىدە قارىمىساقمۇ بولىدۇ .ئاللاھنىڭ مەۋجۇتلۇقىغا تەستىق قىلدۇق ،ئۇنىڭ قانونىنى تەستىق قىلدۇق .ئەگىشىمىز دەپ لەۋزە قىلدۇق ،پەيغەمبىرىگە تەستىق قىلدۇق ،ئەگىشىمىز دەپ لەۋزە قىلدۇق .شۇڭا ئەركەكلىك جاسارىتىمىز بىلەن لەۋزىمىزنى ئەمەلگە ئاشۇرايلى !!!!!!! |
مۇسۇلمانلار تورى ئېتىكاپ ھەققىدە چۈشەنچەباش بەت ئەھكام پەتىۋالار يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 20200511317 قېتىم ئوقۇلدى1 مەنىسىلۇغەتتە بىر يەردە ساقلىماق، تۇرماق، ئۆزىنى ئۇ يەردە تۇتماق ۋە بىر نەرسىنىڭ يېنىدىن ئايرىلماسلىق دېگەن مەنىنى ئىپادىلەيدىغان ئېتىكاپ ئىتىكاف كەلىمىسى، فىقىھ ئىستىلاھىدا تېرمىنولوگىيىسىدە بىر مۇسۇلماننىڭ بەش ۋاقىت ناماز ئوقۇلىدىغان بىر مەسچىتتە ئىبادەت نىيىتى بىلەن، مۇئەييەن شەرتلەر ئاستىدا بىر مۇددەت تۇرۇشىنى ئىپادىلەيدۇ.2 دەلىلى وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ مەسچىتلەردە ئېتىكاپتا ئولتۇرغان چېغىڭلاردا .ئاللاھ تائالانىڭ بۇ سۆزى رامىزان روزىسى بىلەن مۇناسىۋەتلىك ھۆكۈملەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئايەتنىڭ ئىچىدە زىكىر قىلىنىدۇ.ھەدىسلەردە پەيغەمبىرىمىزنىڭ رامىزاننىڭ ئاخىرقى 10 كېچىسىدە مەسچىتتە ئېتىكاپتا ئولتۇرغانلىقى رىۋايەت قىلىنىدۇ.باشقا بىر ئايەتتە بۇ ئىبادەتنىڭ ئىلگىرىكى ئۇممەتلەردىمۇ بارلىقى ئوتتۇرىغا قويۇلىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:وَإِذۡ جَعَلۡنَا ٱلۡبَيۡتَ مَثَابَةٗ لِّلنَّاسِ وَأَمۡنٗا وَٱتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبۡرَٰهِۧمَ مُصَلّٗىۖ وَعَهِدۡنَآ إِلَىٰٓ إِبۡرَٰهِۧمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ أَن طَهِّرَا بَيۡتِيَ لِلطَّآئِفِينَ وَٱلۡعَٰكِفِينَ وَٱلرُّكَّعِ ٱلسُّجُودِ ١٢٥ئۆز ۋاقتىدا بىز كەبىنى ئىنسانلارنىڭ ساۋاب قازىنىدىغان ۋە ئامانلىقتا بولىدىغان يېرى قىلغان ئىدۇق. سىلەر ئىبراھىمنىڭ تۇرغان يەرلىرىنىڭ بىر قىسمىنى دۇئا يېرى قىلىڭلار. ئىبراھىم بىلەن ئىسمائىلغا: ئۆيۈمنى تاۋاپ قىلغۇچىلار، ئېتىكاپتا ئولتۇرغۇچىلار، رۇكۇ قىلغۇچىلار ۋە سەجدە قىلغۇچىلار ئۈچۈن پاكىز تۇتۇڭلار دەپ تاپىلىغان ئىدۇق.دېمەككى، بۇ ئىبادەت ئېتىكاپ ناماز ۋە روزىغا ئوخشاش پۈتۈن ئۇممەتلەردە بار.مۇناسىۋەتلىك بەزى رىۋايەتلەر:1 ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھا مۇنداق دەيدۇ: رەسۇلۇللاھ ئەلەيھىسسالام رامىزاننىڭ ئاخىرقى 10 كۈنىدە ئېتىكاپتا ئولتۇراتتى. بۇ ئەھۋال ئۇنىڭ ۋاپاتىغا قەدەر مۇشۇنداق داۋاملاشتى. رەسۇلۇللاھتىن كېيىن ئاياللىرى ئېتىكاپتا ئولتۇرۇشنى داۋاملاشتۇردى.2 ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھا مۇنداق دەيدۇ: رەسۇلۇللاھ ئەلەيھىسسالام ئېتىكاپتا ئولتۇرماقچى بولسا ناماز بامداتنى ئوقۇپ ئاندىن ئېتىكاپخانىسىغا كىرەتتى.3 ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھا مۇنداق دەيدۇ: ئېتىكاپتا ئولتۇرۇۋاتقان كىشىنىڭ كېسەل يوقلىماسلىقى، جىنازىغا قاتناشماسلىقى، ئايالىغا يېقىنلاشماسلىقى، زۆرۈر ئېھتىياجدىن باشقا بىر ئىش ئۈچۈن سىرتقا چىقماسلىقى لازىم. روزىسىز ئېتىكاپ بولمايدۇ، ئېتىكاپ پەقەت چوڭ جامەلەردىلا بولىدۇ.3 ئايال كىشىنىڭ ئېتىكاپتا ئولتۇرۇش يېرىبۇ ھەقتە ئىسلام ئۆلىمالىرىنىڭ پەرقلىق ئىككى كۆزقارىشى نەقىل قىلىنىدۇ:1 جۇمھۇرنىڭ كۆزقارىشىئاياللارمۇ ئەلەرگە ئوخشاش ئېتىكاپتا ئولتۇرماقچى بولسا مەسچىت جامەلەردە ئۆزلىرى ئۈچۈن ئۇيغۇن يەر تەييارلاپ شۇ يەردە ئېتىكاپتا ئولتۇرىدۇ. ئۆز ئۆيىدە بىرەر جاينى ئېتىكاپخانا قىلىۋېلىپ ئۇ يەردە ئېتىكاپتا ئولتۇرۇشى توغرا بولمايدۇ. بۇ كۆپچىلىك ئۆلىمانىڭ جۇمھۇرنىڭ كۆزقارىشىدۇر.جۇمھۇرنىڭ كۆپچىلىك ئۆلىمانىڭنىڭ دەلىلى:1 ئاللاھ تائالا 2 سۈرە بەقەرەنىڭ 187 ئايىتىدىكى وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ دېگەن سۆزىدۇر. مەنىسى: مەسچىتلەردە ئېتىكاپتا ئولتۇرۇۋاتقان چېغىڭلاردائۇلار مۇنداق دەيدۇ: بۇ يەردىكى مەسچىىتلەر ناماز ئۈچۈن سېلىنغان مەخسۇس جايلارنى ئىپادىلەيدۇ. ئايال كىشىنىڭ ئۆيىدە ناماز ئۆتەيدىغان يېرى مەسچىت ئەمەس، چۈنكى ئۇ مەخسۇس ناماز ئۈچۈن سېلىنمىغان.2 ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھانىڭ، رەسۇلۇللاھ ئەلەيھىسسالامنىڭ ئاياللىرى مەسچىتتە ئېتىكاپ قىلىشقا رۇخسەت سورىغاندا، رۇخسەت بەرگەنلىكى ھەققىدىكى ھەدىسى بۇنىڭغا دەلىلدۇر.ئەگەر مەسچىتتىن باشقا يەردە ئېتىكاپ قىلىش ياخشى بولسا ئىدى، رەسۇلۇللاھ ئەلەيھىسسالام ئۇلارغا رۇخسەت قىلىمىغان بولاتتى.3 ئېتىكاپ ئەرلەر ئۈچۈن مەسچىتتە قىلىش شەرت بولغان بىر ئىبادەتتۇر. بۇ شەرت ئاياللار ئۈچۈن كۈچكە ئىگىدۇر. خۇددى تاۋاپقا ئوخشاش ئەر ئايال مۇسۇلمانلار ھېچ پەرقسىز تاۋاپنى كەبىنىڭ چۆرىسىدە قىلغاندەك، ئېتىكاپنىمۇ مەسچىتتە قىلىدۇ ۋە شۇنداق قىلىشى لازىم.2 ھەنەفىي مەزھىپى ئۆلىمالىرىنىڭ كۆزقارىشىئايال كىشىنىڭ ئېتىكاپخانىسى ئۆزىنىڭ ئۆيىدىكى مەسچىتىدۇر نامازگاھىدۇر. بۇ ھەنەفىي مەزھىپى ئۆلىمالىرىنىڭ كۆزقارىشىدۇر.ھەنەفىي ئۆلىمالىرىنىڭ دەلى1 ئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن رىۋايەت قىلىنىدۇكى، رەسۇلۇللاھ ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: ئاللاھنىڭ ئايال بەندىلىرىنى ئاللاھنىڭ مەسچىتلىرىدىن مەنئى قىلماڭلار. ئۇلارنىڭ ئۆيلىرى ئۇلار ئۈچۈن تېخىمۇ ياخشىدۇر.بۇ ھەدىس ئايال كىشىنىڭ نامىزى ئۈچۈن ئۆيىنىڭ ئەۋزەل بولىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. بۇ ئېتىكاپنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.2 ئايال كىشىنىڭ ئۆيىدە ئېتىكاپ قىلغىنى، خۇددى نامىزىنى ئۆيىدە ئۆتىگىنىگە ئوخشاش ئەۋزەلدۇر.3 ئايال كىشىنىڭ ئۆيىدە ئېتىكاپ قىلىشى ئۇنى تېخىمۇ يۆگەيدۇ، مۇستەھكەم ياپىدۇ ۋە ھىم ئورايدۇ.ئايال كىشىنىڭ ئىتىكاپتا ئولتۇرۇش يېرى توغرۇلۇق يۇقىرىدا ئۆتكەن ئىككى تۈرلۈك كۆزقاراشنىڭ بىرىنچىسىنىڭ دەلىللىرى تېخىمۇ كۈچلۈكتۇر ۋە ئېتىكاپنىڭ ئېنىقلىمىسىغا تېخىمۇ يېقىندۇر، شۇنداقلا ئېلىشقا تېخىمۇ لايىقتۇر. ۋەھبە زۇھەيلى، ئەلفىقھۇلئىسلامىي ۋە ئەدىللەتۇھۇ، 4 باسما دەمەشق: دارۇلفىكر، تارىخسىز، 3: 1749 1750. 2 سۈرە بەقەرە، 187 ئايەت. 2 سۈرە بەقەرە، 125 ئايەت. بۇخارى، ئېتىكاپ، 118، ئەزان، 12، 135، ھەيز، 10؛ مۇسلم، ئېتىكاپ، 116؛ ئەبۇ داۋۇد، رامىزان، 3، سەۋم، 77؛ ئەھمەد ئىبىن ھەنبەل، مۇسنەد، 11: 67، 129. بۇخارى، ئېتىكاپ، 2041؛ مۇسلىم، ئېتىكاپ، 1173؛ ئەبۇ داۋۇد، سەۋم، 2464؛ تىرمىزى، سەۋم، 791. ئەبۇ داۋۇد، سەۋم، 2473. شەرھۇسسەغىر ۋە ھاشىيەتۇھۇ، 1: 255؛ مەجمۇئـ، 6: 484؛ مۇغنىلمۇھتاج، 1: 451؛ مۇھەللا، 5: 193. بۇخارى، مۇسلىم. مەبسۇت، 3: 119؛ ئىختىيار، 1: 137؛ ھىدايە مەئە فەتھىلقەدىر، 3: 394. ئەھمەد، ئەبۇ داۋۇد، ئىبنى خۇزەيمە، بەيھەقى. بەدائىئۇسسەنائىئـ، 2: 113. |
كونيادا ھەربىي ئايروپىلان قازاغا ئۇچراپ بىر ئۇچقۇچى شېھىت بولدى ئۇيغۇرچەكونيادا ھەربىي ئايرو...كونيادا ھەربىي ئايروپىلان قازاغا ئۇچراپ بىر ئۇچقۇچى شېھىت بولدىكونيادا بىر ھەربىي مەشىق ئايروپىلانى چۈشۈپ كېتىپ بىر ئۇچقۇچى شېھىت بولدى.تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى خەۋىرى: تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىقى بايانات ئېلان قىلىپ: كونيادا مەشىق جەريانىدا ھادىسىگە ئۇچرىغان ھاۋا ئارمىيەمىزنىڭ 5 ئايروپىلانى ئۇچقۇچىسى شېھىت بولدى دېدى.رايونغا كۆپ ساندا سەھىيە ۋە ئوت ئۆچۈرۈش ئەترىتى ئەۋەتىلدى، ژاندارما ئەترەتلىرى رايوندا بىخەتەرلىك تەدبىرلىرىنى كۈچەيتتى.ھادىسىنىڭ يۈز بېرىش سەۋەبىنىڭ تەكشۈرۈلۈۋاتقانلىقىغا ئىشارەت قىلىنغان باياناتتا: قەھرىمان ئۇچقۇچىمىزغا ئاللاھتىن رەھىم شەپقەت، مۇسىبەتلىك ئائىلىسىگە، تۈركىيە ئارمىيەسىگە ۋە ئۇلۇغ تۈرك خەلقىگە تەزىيە ۋە سەۋر تىلەيمىز دېگەن ئىبارىلەرگە ئورۇن بېرىلدى.جۇمھۇر رەئىس رەجەپ تاييىپ ئەردوغانمۇ ئىجتىمائىي ئالاقە تورىدىكى ئادرېسىدا ئۇچۇر ھەمبەھرىلەپ، كونيادا بىر مەشىق ئايروپىلانىنىڭ مەشىق ئەسناسىدا قازاغا ئۇچراپ، ئۇچقۇچىسىنىڭ شېھىت بولغانلىقىدىن چوڭقۇر قايغۇرۇش ئىچىدە خەۋەر تاپقانلىقىنى بىلدۈردى.ئەردوغان ئۇچۇرىدا: شېھىتىمىزغا ئاللاھتىن رەھمەت تىلەيمەن، ئائىلىسىگە، يېقىن يورۇقلىرىغا، تۈركىيە ئارمىيەمىزگە ۋە خەلقىمىزگە تەزىيە بىلدۈرىمەن دېگەنلەرنى قەيت قىلدى.خەتكۈچ: كونيا , شېھىت , قازا , ئايروپىلان , تۈركىيە |
ھىندونوزىيەنىڭ پايتەختى جاكارتادىكى خىتاي ئەلچىخانىسىنىڭ ئالدىدا توپلانغان خەلق 2022يىللىق قىشلىق ئولىمپىك تەنھەرىكەت مۇسابىقىسىنىڭ خىتاينىڭ پايتەختى بېيجىڭدا ئۆتكۈزۈلۈشىگە نارازىلىق بىلدۈردى.كۆپىنچىسى ئوقۇغۇچىلاردىن تەشكىللەنگەن قوللىرىدا شەرقىي تۈركىستاننىڭ بايرىقىنى كۆتۈرگەن نامايىشچىلار خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى سەۋەبىدىن بۇ يەردە ئولىمپىكنىڭ ئۆتكۈزۈلۈشىگە قارشى ئىكەنلىكلىرىنى بىلدۈرۈپ شۇئار توۋلىدى.ئولىمپىك تەنھەرىكەت مۇسابىقىسىنى بايقۇت قىلىشنى تەلەپ قىلغان نامايىشچىلار يەنە ھىندونېزىيە دائىرىلىرىنى ئولىمپىككە قاتناشماسلىق قا چاقىردى ۋە باشقا دۆلەتلەرنىمۇ ئوخشاش پوزىتسىيە بىلدۈرۈشكە دەۋەت قىلدى.ھازىرغا قەدەر، ئامېرىكا، ئەنگىلىيە، ئاۋىستىرالىيە، لىتۋانىيە، يېڭى زېلاندىيە ۋە كانادا 2022يىللىق بېيجىڭ قىشلىق ئولىمپىك تەنھەرىكەت مۇسابىقىسىنى خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى ئىرقىي قىرغىنچىلىق ۋە كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى سەۋەبىدىن بايقۇت قىلىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى.بۇنىڭدىن باشقا، ئامېرىكا، ئەنگىلىيە، بېلگىيە، گوللاندىيە ۋە كانادانىڭ پارلامېنتلىرى بېيجىڭنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان سىياسىتىنىڭ ئىرقىي قىرغىنچىلىق ۋە ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەت تەشكىل قىلىدىغانلىقىنى رەسمىي ئېتىراپ قىلغانىدى.دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا خىتاينىڭ جىنايەتلىرىگە قارشى سادالار كۈنسىرى كۈچەيمەكتە. |
Subsets and Splits