clui/it-pl-input · Datasets at Hugging Face

it stringlengths 2 914	pl stringlengths 1 915
Il loro può essere più grande , ma il nostro è migliore , e potrebbe essere ancora meglio , ad esempio , per il fatto che sembra più grande di quanto dovrebbe , e con una corteccia cerebrale più grande di quella che dovrebbe rispetto alle dimensioni dei nostri corpi .	Ich może być większe , ale nasze jest lepsze , i może być jeszcze lepsze , na przykład , że wygląda to większe niż powinien , a korę mózgu z większego od tego , co powinien od rozmiarów naszego ciała .
Questo ci darebbe una corteccia extra per fare cose più interessanti che unicamente far funzionare il nostro corpo .	To dodałoby nam dodatkową korę w celu robienia ciekawszych rzeczy niż tylko poruszanie ciałem .
E questo perché la dimensione del cervello di solito segue quella del corpo .	I to dlatego , że rozmiar mózgu zazwyczaj działa ciała .
La ragione principale per dire che il nostro cervello è più grande del dovuto in realtà proviene dalla comparazione tra noi e le grandi scimmie .	Głównym powodem dla którego mówimy , że nasz mózg jest większy niż powinien być jest porównywanie się z małpami człekokształtnymi .
I gorilla possono essere due o tre volte più grandi di noi , e quindi il loro cervello dovrebbe essere più grande del nostro , invece è il contrario .	Goryle mogą być dwa lub trzy razy większe od nas , więc ich mózgi też powinny być większe od naszych , lecz tak naprawdę jest odwrotnie .
Il nostro cervello è tre volte più grande di quello di un gorilla .	Nasz mózg jest trzy razy większy od mózgu goryla .
Il cervello umano inoltre sembra speciale per la quantità di energia che impiega .	Ludzki mózg także wydaje się niezwykły pod względem ilości energii , którą zużywa .
Sebbene pesi solo il 2 % del corpo , da solo utilizza il 25 % di tutta l' energia che il nostro corpo impiega giornalmente per funzionare .	Mimo dwa procenta ciała , sam używa 25 procenta całej energii , której nasze ciało wymaga codziennie , aby funkcjonować .
Si tratta di 500 calorie su un totale di 2000 calorie solo per far funzionare il cervello .	To 500 kalorii z łącznej sumy 2000 potrzebnych aby nasz mózg działał .
Allora , il cervello umano è più grande di quanto dovrebbe , consuma più energia di quanto dovrebbe , quindi è speciale .	Więc ludzki mózg jest większy niż powinien , używają więcej energii niż powinien , więc jest specjalny .
E qui è dove la storia ha incominciato a preoccuparmi .	W tym momencie te kwestie zaczęły mnie niepokoić .
In biologia noi cerchiamo regole da applicare a tutti gli animali ed alla vita in generale , e quindi perché le regole dell' evoluzione dovrebbero applicarsi a tutti meno che a noi ?	W biologii szukamy reguł odnoszących się do wszystkich zwierząt i życia w ogóle , więc dlaczego teoria ewolucji dotyczy wszystkich ale nie nas ?
Forse il problema risiede nell' assunzione di base che tutti i cervelli sono fatti allo stesso modo .	Może problem polega na podstawowym zatrudnikiem , że wszystkie mózgi są zrobione w ten sam sposób .
Forse due cervelli di taglia simile possono davvero essere composti da un numero di neuroni molto diverso .	Być może dwa mózgi , które mogą być znacznie różnią liczbą neuronów .
Forse un cervello molto grande non ha necessariamente più neuroni di uno di più modeste dimensioni .	Być może bardzo duży mózg nie ma więcej neuronów niż bardziej mniejszych wymiarów .
Forse il cervello umano ha proprio più neuroni di ogni altro cervello , indipendentemente dalla dimensione , specialmente nella corteccia cerebrale .	Może ludzki mózg w rzeczywistości ma najwięcej neuronów ze wszystkich mózgów , niezależnie od rozmiaru , zwłaszcza w korze mózgowej .
E quindi questa è diventata per me la domanda fondamentale a cui rispondere : " Quanti neuroni ha il cervello umano , e come si confronta con gli altri animali ? "	Dla mnie następujące pytanie stało się bardzo ważnym : z jak wielu neuronów składa się mózg ludzki , i jak to jest w porównaniu do innych zwierząt ?
Potreste aver sentito o letto da qualche parte che abbiamo 100 miliardi di neuroni , così 10 anni fa chiesi ai miei colleghi se sapevano da dove uscisse questo numero .	Być może słyszeliście lub czytaliście , że mamy 100 miliardów neuronów , więc 10 lat temu zapytałam moich kolegów czy wiedzą skąd pochodzi ta liczba .
Nessuno lo sapeva .	Lecz nikt nie wiedział .
Ho cercato a fondo in letteratura la fonte originale di quel numero , e non l' ho mai trovata .	W literaturze poszukiwałem oryginalną źródła tych liczb , i nigdy nie znalazłem ją .
Sembra che nessuno abbia mai contato davvero il numero di neuroni nel cervello umano , o in qualsiasi altro cervello , se è per questo .	Wygląda na to , że nikt do tej pory nie policzył liczby neuronów w ludzkim mózgu czy w którymkolwiek innym mózgu .
E quindi ho inventato un mio metodo per contare le cellule nel cervello , che essenzialmente consiste nel dissolvere quel cervello in un brodo .	Więc wymyśliłam własny sposób wyliczenia komórek w mózgu i w zasadzie opiera się on na rozpuszczaniu mózgu do konsystencji zupy .
Funziona così : si prende un cervello , o una parte di esso , lo si dissolve in un detergente , che distrugge le membrane cellulari ma lascia i nuclei intatti , ed alla fine si ha una sospensione di nuclei liberi che ha questo aspetto , come un brodo chiaro .	To działa następująco : Bierzemy mózg , lub część mózgu i rozpuszczamy ją w detergencie , który niszczy błony komórkowe lecz pozostawia jądro komórkowe .. Otrzymujemy wolne jądra w zawiesinie , która wygląda tak jak czysta zupa .
Questo brodo contiene tutti i nuclei che prima erano in un cervello di topo .	Ta zawiesina zawiera wszystkie jądra , które kiedyś były mózgiem myszy .
La bellezza di un brodo è che in quanto tale lo si può agitare e far si che quei nuclei siano distribuiti in modo omogeneo nel liquido , in modo che poi guardando al microscopio solo 4 o 5 campioni di questa soluzione omogenea si possano contare i nuclei e di conseguenza dire quante cellule c' erano nel cervello .	Piękno zupy polega na tym , że jest to zawiesina , którą można pomieszać i jednorodnie rozprowadzić jądra w roztworze , tak by po spojrzeniu pod mikroskop na 4 czy 5 próbek tego jednorodnego roztworu można policzyć jądra i potem stwierdzić ile komórek posiadał dany mózg .
È semplice , è preciso , ed è davvero veloce .	To proste , jasne i naprawdę szybkie .
Abbiamo usato questo metodo per contare i neuroni in decine di specie differenti finora , e ne risulta che tutti quei cervelli non sono fatti allo stesso modo .	Użyliśmy tego metody do liczenia neuronów w dziesiątkach różnych gatunków , i okazuje się , że wszystkie te mózgi nie są tak samo zrobione .
Prendete i roditori ed i primati , per esempio : nei cervelli dei grandi roditori , la taglia media dei neuroni aumenta , in modo che il cervello si gonfi rapidamente ed aumenti di dimensione molto più velocemente di quanto aumentano i neuroni .	Weźmy na przykład gryzonie i naczelne . W mózgach większych gryzoni , średnia wielkość neuronów rośnie więc mózg rozdyma się bardzo szybko i znacznie szybciej zyskuje większy rozmiar niż neurony .
Ma i cervelli dei primati acquisiscono neuroni senza che il neurone medio diventi più grande , che è un modo molto economico di aggiungere neuroni al proprio cervello .	Lecz mózgi naczelnych zyskują neurony bez zwiększania rozmiaru średniego neuronu co jest bardzo oszczędnym sposobem na dodanie neuronów do mózgu .
Il risultato è che un cervello di primate avrà sempre più neuroni di un cervello di roditore della stessa taglia . E più grande è il cervello maggiore sarà questa differenza .	W rezultacie mózg ssaka naczelnego zawsze będzie miał więcej neuronów niż mózg gryzonia o takim samym rozmiarze i im większy mózg , tym większa będzie różnica między nimi .
E quindi , cosa possiamo dire del nostro cervello ?	Co można więc stwierdzić o naszym mózgu ?
Abbiamo scoperto che abbiamo , in media , 86 miliardi di neuroni , di cui 16 miliardi sono nella corteccia cerebrale . E se considerate che la corteccia cerebrale è il luogo di funzioni come la coscienza e il ragionamento logico ed astratto , e che 16 miliardi è il numero massimo di neuroni di qualunque corteccia , credo che questa sia la spiegazione più semplice per le nostre considerevoli capacità cognitive .	Dowiedzieliśmy się , że średnio 86 miliardów neuronów , z których 16 miliardów znajduje się w korze mózgowej . Jeśli uznamy , że kora mózgowa odpowiada za funkcje takie jak świadomość , logiczne i abstrakcyjne myślenie , a te 16 bilionów to najwięcej spośród innych kor . Myślę , że jest to najprostsze rozwiązanie naszych niezwykłych zdolności poznawczych .
Ma altrettanto importante è cosa significano quegli 86 miliardi di neuroni .	Lecz równie ważne jest znaczenie 86 miliardów neuronów .
Poiché abbiamo trovato che la relazione tra la dimensione del cervello ed il suo numero di neuroni può essere descritta matematicamente , noi possiamo calcolare a cosa assomiglierebbe un cervello umano se fosse fatto come quello di un roditore .	Bo odkryliśmy , że związek między rozmiarem mózgu i ilością neuronów może być opisany matematycznie , możemy wyliczyć jak wyglądałby ludzki mózg gdyby był zbudowany tak jak u gryzoni .
Un cervello di roditore con 86 miliardi di neuroni peserebbe 36 Kg .	Mózg gryzonia z 86 miliardami neuronów ważyłby 36 kg .
Questo non è possibile .	To niemożliwe .
Un cervello così grosso sarebbe schiacciato dal proprio peso , e questo cervello impossibile andrebbe in un corpo di 89 tonnellate .	Tak ogromny mózg zostałby zmiażdżony przez własna wagę i ten nieprawdopodobny mózg mieściłby się w ciele o wadze 89 ton .
Non credo che assomigli a noi .	Nie sądzę , że to nas przypomina .
Questo ci porta già ad una conclusione molto importante , cioè che non siamo roditori .	Już teraz możemy dojść do bardzo ważnego wniosku , że nie jesteśmy gryzoniami .
Il cervello umano non è quello di un grosso topo .	Ludzki mózg nie jest dużym mózgiem szczura .
In confronto ad un topo possiamo sembrare speciali , certo , ma non è un confronto appropriato da fare , posto che sappiamo di non essere roditori .	W porównaniu ze szczurem wydajemy się niezwykli , lecz nie jest to trafne porównanie biorąc pod uwagę , że nie jesteśmy gryzoniami .
Siamo primati , e quindi il confronto corretto è con altri primati .	Jesteśmy naczelni , więc porównanie jest z innymi naczelniami .
E quindi , facendo i conti , troverete che un primate generico con 86 miliardi di neuroni avrebbe un cervello di circa 1,2 Kg , che sembra corretto in un corpo di circa 66 Kg , che nel mio caso è esatto , il che ci porta ad una conclusione poco sorprendente ma incredibilmente importante : io sono un primate .	Jeśli poprawnie wyliczymy , dowiemy się , że pospolity ssak z 86 miliardami neuronów miałby mózg o wadze 1,2 kg co wydaje się właściwe , w ciele o masie około 66 kg , co w moim przypadku jest poprawne . To prowadzi nas do niezaskakującego , lecz bardzo istotnego wniosku : jestem ssakiem naczelnym .
E tutti voi siete primati .	Wszyscy jesteśmy ssakami naczelnymi .
E così era Darwin .	Był nim także Darwin .
Mi piace pensare che Darwin avrebbe davvero apprezzato questo .	Uwielbiam wyobrać sobie , że Darwin doceniłby te badania .
Il suo cervello , come il nostro , è stato fatto ad immagine di quello di altri primati .	Jego mózg , jak i nasz , został uformowany na podobieństwo innych mózgów naczelnych .
quindi il cervello umano può essere particolare , certo , ma non è speciale per il suo numero di neuroni .	Ludzki mózg jest więc niesamowity , lecz nie jeśli chodzi o liczbę neuronów .
È solo un grosso cervello di primate .	Jest po prostu dużym mózgiem naczelnego .
Credo che questa sia una considerazione umile e semplice che dovrebbe ricordarci il nostro posto in natura .	Myślę , że jest to upokarzająca i otrzeźwiająca myśl , która powinna przypominać o naszym miejscu w naturze .
E quindi , perché ci costa così tanta energia ?	Dlaczego więc zużywa aż tyle energii ?
Altre persone hanno immaginato quanta energia consuma il cervello umano e quello di altre specie , ed ora che sappiamo di quanti neuroni ogni cervello è composto , possiamo fare i conti .	Inni wyobrażali sobie ile energii używa ludzkiego mózgu i innych gatunków , a teraz , kiedy wiemy o ile neuronów każdy mózg jest złożony , możemy z tym zrozumieć .
Viene fuori che sia il cervello umano che gli altri cervelli consumano allo stesso modo , una media di 6 calorie al giorno per miliardo di neuroni .	Okazuje się , że ludzki mózg i innych mózg używają tak samo , średnio 6 kalorii dziennie na miliard neuronów .
Quindi il costo energetico totale di un cervello è una semplice funzione lineare del suo numero di neuroni . Ne esce che il cervello umano consuma tanta energia quanta ce ne aspettiamo .	Całkowite zużycie energii mózgu jest prostą funkcją liniową ilości jego neuronów . Okazuje się , że ludzki mózg zużywa tyle samo energii ile mogliśmy się spodziewać .
Quindi la ragione per cui il cervello umano consuma tanta energia è semplicemente perché ha un numero enorme di neuroni , e perché siamo primati con molti più neuroni per una data dimensione fisica di ogni altro animale , il consumo relativo del nostro cervello è grande ma solo perché siamo primati , non perché siamo speciali .	Powodem dla którego mózg zużywa tyle energii jest po prostu to , że posiada dużo neuronów Ponieważ jesteśmy ssakami naczelnymi ze znacznie większą ilością neuronów na daną masę ciała niż jakiekolwiek inne zwierzę , względny koszt naszego mózgu jest duży , lecz dlatego że jesteśmy naczelnymi , a nie kimś specjalnym .
Un' ultima domanda , allora : com' è che abbiamo un così grande numero di neuroni , ed in particolare , se le grandi scimmie sono più grandi di noi , perché non hanno un cervello più grande del nostro , con più neuroni ?	Przed nami ostatnie pytanie : w jaki sposób zyskaliśmy tak niezwykłą liczbę neuronów i w szczególności , jeśli małpy człekokształtne są większe od ludzi dlaczego nie mają większego mózgu z większą ilością neuronów ?
Quando abbiamo capito quanto fosse costoso avere tanti neuroni nel cervello , ho immaginato che ci fosse un motivo semplice .	Kiedy zrozumieliśmy , jak drogie mieć wiele neuronów w mózgu , wyobrażałem sobie , że istnieje proste powód .
Loro non possono permettersi l' energia necessaria per un corpo così grande e per un gran numero di neuroni .	Nie mogą wydać tyle energii na duże ciało i dużą liczbę neuronów .
Così abbiamo fatto i conti .	Zrobiliśmy obliczenia .
Abbiamo calcolato da una parte quanta energia ottiene un primate ogni giorno mangiando cibo crudo , e dall' altra quanta energia consuma un corpo di un certa dimensione e quanta ne consuma un cervello con un certo numero di neuroni . Ed abbiamo cercato le combinazioni di dimensione fisica e numero di neuroni che potrebbe permettersi un primate se mangiasse per un certo numero di ore al giorno .	Z jednej strony obliczyliśmy ile energii otrzymuje jedną naczelną naczelną każdego dnia , z drugiej strony ile energii konsumuje jedną ciało o pewnej rozmiarów , i ile używają mózg z pewnością neuronów . Badaliśmy kombinacje rozmiarów fizycznych i liczbę neuron
Quello che abbiamo scoperto è che poiché i neuroni consumano così tanto , c' è un equilibrio tra le dimensioni fisiche ed il numero di neuroni .	Dowiedzieliśmy się , że ponieważ neurony są tak kosztowne istnieje kompromis między masą ciała a liczbą neuronów .
Quindi un primate che mangia per otto ore al giorno può permettersi al massimo 53 miliardi di neuroni , ma di conseguenza il suo corpo non può pesare più di 25 Kg .	Naczelny , który żywi się 8 godzin dziennie może utrzymać najwyżej 53 miliardy neuronów , ale wtedy ciało nie może ważyć więcej niż 25 kg .
Per pesare più di così deve cedere neuroni .	Aby uzyskać większą wagę musi poświęcić neurony .
E così o si ha un grande corpo o un grande numero di neuroni .	Więc albo duże ciało , albo duża liczba neuronów .
Se si mangia come un primate , non ci si può permettere entrambi .	Jeśli jesz tyle co ssak naczelny nie możesz mieć obu na raz .
Un modo per ovviare a questa limitazione sarebbe di passare sempre più ore al giorno a mangiare , ma sarebbe pericoloso , ed oltre un certo punto , non sarebbe proprio possibile .	Jednym sposobem byłoby przejść coraz więcej godzin dziennie do jedzenia , ale byłoby niebezpieczne , a poza jednym punktem byłoby niemożliwe .
Gorilla ed oranghi , per esempio , possono permettersi 30 miliardi di neuroni passando otto ore e mezzo al giorno a mangiare , e pare che sia proprio quello che facciano .	Na przykład goryle i orangutany utrzymują około 30 miliardów neuronów spędzając 8,5 godziny dziennie jedząc i wydaje się , że więcej nie mogą .
Nove ore al giorno di nutrizione sembra che sia il limite pratico per un primate .	9 godzin jedzenia dziennie wydaje się być limitem dla ssaka naczelnego .
E noi ?	Co z nami ?
Con i nostri 86 miliardi di neuroni ed una massa corporea di tra i 60 e i 70 Kg , dovremmo nutrirci per più di nove ore al giorno , ogni singolo giorno , il che non è possibile .	Z 86 miliardami neuronów i od 60 do 70 kg masy ciała powinniśmy spędzać ponad 9 godzin dziennie na jedzeniu , co jest niemożliwe .
Se mangiassimo come un primate , non potremmo essere qui .	Gdybyśmy jedli jak naczelne nie powinniśmy istnieć .
E quindi come siamo arrivati qui ?	Jak się więc tutaj znaleźliśmy ?
Se il nostro cervello consuma tanta energia quanta ne dovrebbe , e se noi non possiamo passare ogni ora da svegli a mangiare , allora davvero l' unica alternativa è ottenere più energia , in qualche modo , dallo stesso cibo .	Jeśli nasz mózg zużywa tyle energii ile powinien i jeśli nie możemy spędzić każdej godziny naszego dnia na jedzeniu , jedyną alternatywą jest uzyskanie większej ilości energii z tego samego jedzenia .
E , sorprendentemente , è esattamente quello che pensiamo abbiano inventato i nostri progenitori 1,5 milioni di anni fa , quando hanno inventato la cottura .	Co niezwykłe , jest to zgodne z tym co nasi przodkowie wynaleźli 1,5 miliona lat temu kiedy wynaleźli gotowanie .
Cuocere significa usare il fuoco per pre-digerire il cibo al di fuori del nostro corpo .	Gotować to używać ognia , aby poddać jedzenie wstępnemu trawieniu poza ciałem .
I cibi cotti sono più morbidi e quindi più facili da masticare e da trasformare in una massa morbida nella bocca , in modo che possano essere completamente digeriti ed assorbiti nello stomaco , rendendoli più nutrienti in molto meno tempo .	Jedzenia gotowane są łatwiejsze i łatwiejsze , które można zmienić w masy , tak , żeby mogły być całkowicie dygerowane i absorpcjonowane w żołądzie , które zmieniły je więcej odżywcze w znacznie mniejszym czasie .
Quindi cuocere ci lascia del tempo per fare cose molto più interessanti nella nostra giornata e con i nostri neuroni piuttosto che solo pensare al cibo , cercare cibo e ingozzarci per tutto il giorno .	Pozwala nas czas , żeby zrobić coś bardziej interesującego w naszej dzień i z naszymi neuronymi , a nie tylko myśleć o jedzeniu , szukać jedzenie , i zamknąć nas cały dzień .
Quindi , grazie alla cottura , quello che una volta era un problema notevole , questo cervello grosso e difficile da mantenere con tanti neuroni , adesso può diventare un notevole vantaggio , ora che possiamo avere sia l' energia per tanti neuroni che trovare il tempo per farci cose interessanti .	Dzięki gotowaniu , to co kiedyś było główną wadą , ten potężny niebezpiecznie drogi mózg z mnogością neuronów , teraz staje się główną zaletą , kiedy możemy dostarczyć energii dla wielu neuronów i mamy czas na używanie ich do interesujących rzeczy .
Credo che questo spieghi perché il cervello umano sia cresciuto fino a diventare così grande in modo così veloce nell' evoluzione , restando comunque un cervello da primate .	Myślę , że to wyjaśnia dlaczego mózg ludzki stał się tak duży i tak szybki w toku ewolucji , pozostając tylko mózgiem ssaka naczelnego .
Con questo grosso cervello reso possibile dalla cottura , siamo passati rapidamente dai cibi crudi alla cultura , all' agricoltura , alla civiltà , ai negozi di alimentari , all' elettricità , ai frigoriferi , tutte quelle cose che oggigiorno ci permettono di avere tutta l' energia che ci serve per un giorno intero in una sola seduta al vostro fast food preferito .	Z tym dużym mózgiem utrzymywanym przez gotowanie szybko przeskoczyliśmy od surowych produktów do kultury , rolnictwa , cywilizacji , sklepów spożywczych , elektryczności , lodówek , wszystkiego tego co współcześnie pozwalają nam pozyskać całą energię , której potrzebujemy na cały dzień , siedząc w ulubionej restauracji fast food .
Ora , quella che una volta era la soluzione adesso è diventato il problema , e , ironicamente , cerchiamo la soluzione nei cibi crudi .	To co kiedyś było rozwiązaniem , teraz stało się problemem i próbujemy znaleźć rozwiązanie w surowym jedzeniu .
E quindi qual è il vantaggio umano ?	Jaka jest więc przewaga ludzi ?
Cos' è che noi abbiamo che nessun altro animale ha ?	Co my posiadamy czego nie mają inne zwierzęta ?
La mia risposta è che abbiamo il maggior numero di neuroni nella corteccia cerebrale , e penso che sia la spiegazione più semplice per le nostre notevoli abilità cognitive .	Odpowiedź brzmi , że mamy największą liczbę neuronów w korze mózgu , i myślę , że to najprostszy wyjaśnienie dla nasze znaczne umiejętności poznawczych .
E cos' è che facciamo che nessun altro animale fa , e che io credo sia stato fondamentale per permetterci di raggiungere quel grande , il più grande , numero di neuroni nella corteccia ?	Co sprawia , że robimy to czego nie potrafią inne zwierzęta i co uważam za zasadniczą przewagę , która pozwala nam osiągnąć największą liczbę neuronów w korze ?
In due parole : noi cuciniamo .	W dwóch słowach : gotujemy .
Nessun altro animale cuoce il proprio cibo . Solo gli umani lo fanno .	Żadne inne zwierzęta nie gotują swojego pożywienia .
Credo che sia così che siamo diventati umani .	Myślę , że w ten sposób staliśmy się ludźmi .
Studiare il cervello umano ha cambiato il mio modo di pensare al cibo .	Badania ludzkiego mózgu z mieniły moje myślenie o jedzeniu .
Adesso guardo la mia cucina e la ossequio , e ringrazio i miei antenati per essere giunti a quell' invenzione che probabilmente ci ha resi umani .	Teraz patrzę na mojej kuchni i przyjęcie i dziękuję moich przodków , że przyjęła się do tego wynalatu , które prawdopodobnie powstał nas ludzkie .
Grazie mille .	Dziękuję bardzo .
( Applausi )	( Brawa )
( Musica ) Buon pomeriggio .	( Muzyka ) Dzień dobry .
Come sapete tutti , il periodo economico è difficile .	Wszyscy , że żyjemy w ekonomicznie trudnych czasach .
Vi faccio una proposta modesta per alleggerire il carico finanziario .	Przychodzę do Was ze skromną propozycją sposobu zmniejszenia finansowego obciążenia .
L' idea mi è venuta parlando con un mio amico , un fisico del MIT .	Pomysł przyszedł mi do głowy , gdy rozmawiałem z moim przyjacielem , fizykiem z MIT .
Tentava di spiegarmi una cosa : un bell' esperimento che usa il laser per raffreddare la materia .	Usiłował coś mi wytłumaczyć : eksperyment , w którym używa się laserów do chłodzenia materii .
Mi ha confuso fin dall' inizio , perché la luce non raffredda le cose .	Już na samym początku zdziwiło mnie to , ponieważ światło nie ochładza rzeczy .
Le riscalda . Succede proprio ora .	Raczej je podgrzewa . Dzieje się właśnie teraz .
Il motivo per cui riuscite a vedermi qui davanti a voi è che in questa sala ci sono più di 100 quintilioni di fotoni , che si muovono casualmente nello spazio ad una velocità prossima a quella della luce .	Stoję tutaj przed wami ponieważ , tę salę wypełnia więcej niż 100 kwintylionami fotonów , poruszające się w przypadkowych kierunkach z prędkością bliska prędkości światła .

Il loro può essere più grande , ma il nostro è migliore , e potrebbe essere ancora meglio , ad esempio , per il fatto che sembra più grande di quanto dovrebbe , e con una corteccia cerebrale più grande di quella che dovrebbe rispetto alle dimensioni dei nostri corpi .

Ich może być większe , ale nasze jest lepsze , i może być jeszcze lepsze , na przykład , że wygląda to większe niż powinien , a korę mózgu z większego od tego , co powinien od rozmiarów naszego ciała .

Questo ci darebbe una corteccia extra per fare cose più interessanti che unicamente far funzionare il nostro corpo .

To dodałoby nam dodatkową korę w celu robienia ciekawszych rzeczy niż tylko poruszanie ciałem .

E questo perché la dimensione del cervello di solito segue quella del corpo .

I to dlatego , że rozmiar mózgu zazwyczaj działa ciała .

La ragione principale per dire che il nostro cervello è più grande del dovuto in realtà proviene dalla comparazione tra noi e le grandi scimmie .

Głównym powodem dla którego mówimy , że nasz mózg jest większy niż powinien być jest porównywanie się z małpami człekokształtnymi .

I gorilla possono essere due o tre volte più grandi di noi , e quindi il loro cervello dovrebbe essere più grande del nostro , invece è il contrario .

Goryle mogą być dwa lub trzy razy większe od nas , więc ich mózgi też powinny być większe od naszych , lecz tak naprawdę jest odwrotnie .

Il nostro cervello è tre volte più grande di quello di un gorilla .

Nasz mózg jest trzy razy większy od mózgu goryla .

Il cervello umano inoltre sembra speciale per la quantità di energia che impiega .

Ludzki mózg także wydaje się niezwykły pod względem ilości energii , którą zużywa .

Sebbene pesi solo il 2 % del corpo , da solo utilizza il 25 % di tutta l' energia che il nostro corpo impiega giornalmente per funzionare .

Mimo dwa procenta ciała , sam używa 25 procenta całej energii , której nasze ciało wymaga codziennie , aby funkcjonować .

Si tratta di 500 calorie su un totale di 2000 calorie solo per far funzionare il cervello .

To 500 kalorii z łącznej sumy 2000 potrzebnych aby nasz mózg działał .

Allora , il cervello umano è più grande di quanto dovrebbe , consuma più energia di quanto dovrebbe , quindi è speciale .

Więc ludzki mózg jest większy niż powinien , używają więcej energii niż powinien , więc jest specjalny .

E qui è dove la storia ha incominciato a preoccuparmi .

W tym momencie te kwestie zaczęły mnie niepokoić .

In biologia noi cerchiamo regole da applicare a tutti gli animali ed alla vita in generale , e quindi perché le regole dell' evoluzione dovrebbero applicarsi a tutti meno che a noi ?

W biologii szukamy reguł odnoszących się do wszystkich zwierząt i życia w ogóle , więc dlaczego teoria ewolucji dotyczy wszystkich ale nie nas ?

Forse il problema risiede nell' assunzione di base che tutti i cervelli sono fatti allo stesso modo .

Może problem polega na podstawowym zatrudnikiem , że wszystkie mózgi są zrobione w ten sam sposób .

Forse due cervelli di taglia simile possono davvero essere composti da un numero di neuroni molto diverso .

Być może dwa mózgi , które mogą być znacznie różnią liczbą neuronów .

Forse un cervello molto grande non ha necessariamente più neuroni di uno di più modeste dimensioni .

Być może bardzo duży mózg nie ma więcej neuronów niż bardziej mniejszych wymiarów .

Forse il cervello umano ha proprio più neuroni di ogni altro cervello , indipendentemente dalla dimensione , specialmente nella corteccia cerebrale .

Może ludzki mózg w rzeczywistości ma najwięcej neuronów ze wszystkich mózgów , niezależnie od rozmiaru , zwłaszcza w korze mózgowej .

E quindi questa è diventata per me la domanda fondamentale a cui rispondere : " Quanti neuroni ha il cervello umano , e come si confronta con gli altri animali ? "

Dla mnie następujące pytanie stało się bardzo ważnym : z jak wielu neuronów składa się mózg ludzki , i jak to jest w porównaniu do innych zwierząt ?

Potreste aver sentito o letto da qualche parte che abbiamo 100 miliardi di neuroni , così 10 anni fa chiesi ai miei colleghi se sapevano da dove uscisse questo numero .

Być może słyszeliście lub czytaliście , że mamy 100 miliardów neuronów , więc 10 lat temu zapytałam moich kolegów czy wiedzą skąd pochodzi ta liczba .

Nessuno lo sapeva .

Lecz nikt nie wiedział .

Ho cercato a fondo in letteratura la fonte originale di quel numero , e non l' ho mai trovata .

W literaturze poszukiwałem oryginalną źródła tych liczb , i nigdy nie znalazłem ją .

Sembra che nessuno abbia mai contato davvero il numero di neuroni nel cervello umano , o in qualsiasi altro cervello , se è per questo .

Wygląda na to , że nikt do tej pory nie policzył liczby neuronów w ludzkim mózgu czy w którymkolwiek innym mózgu .

E quindi ho inventato un mio metodo per contare le cellule nel cervello , che essenzialmente consiste nel dissolvere quel cervello in un brodo .

Więc wymyśliłam własny sposób wyliczenia komórek w mózgu i w zasadzie opiera się on na rozpuszczaniu mózgu do konsystencji zupy .

Funziona così : si prende un cervello , o una parte di esso , lo si dissolve in un detergente , che distrugge le membrane cellulari ma lascia i nuclei intatti , ed alla fine si ha una sospensione di nuclei liberi che ha questo aspetto , come un brodo chiaro .

To działa następująco : Bierzemy mózg , lub część mózgu i rozpuszczamy ją w detergencie , który niszczy błony komórkowe lecz pozostawia jądro komórkowe .. Otrzymujemy wolne jądra w zawiesinie , która wygląda tak jak czysta zupa .

Questo brodo contiene tutti i nuclei che prima erano in un cervello di topo .

Ta zawiesina zawiera wszystkie jądra , które kiedyś były mózgiem myszy .

La bellezza di un brodo è che in quanto tale lo si può agitare e far si che quei nuclei siano distribuiti in modo omogeneo nel liquido , in modo che poi guardando al microscopio solo 4 o 5 campioni di questa soluzione omogenea si possano contare i nuclei e di conseguenza dire quante cellule c' erano nel cervello .

Piękno zupy polega na tym , że jest to zawiesina , którą można pomieszać i jednorodnie rozprowadzić jądra w roztworze , tak by po spojrzeniu pod mikroskop na 4 czy 5 próbek tego jednorodnego roztworu można policzyć jądra i potem stwierdzić ile komórek posiadał dany mózg .

È semplice , è preciso , ed è davvero veloce .

To proste , jasne i naprawdę szybkie .

Abbiamo usato questo metodo per contare i neuroni in decine di specie differenti finora , e ne risulta che tutti quei cervelli non sono fatti allo stesso modo .

Użyliśmy tego metody do liczenia neuronów w dziesiątkach różnych gatunków , i okazuje się , że wszystkie te mózgi nie są tak samo zrobione .

Prendete i roditori ed i primati , per esempio : nei cervelli dei grandi roditori , la taglia media dei neuroni aumenta , in modo che il cervello si gonfi rapidamente ed aumenti di dimensione molto più velocemente di quanto aumentano i neuroni .

Weźmy na przykład gryzonie i naczelne . W mózgach większych gryzoni , średnia wielkość neuronów rośnie więc mózg rozdyma się bardzo szybko i znacznie szybciej zyskuje większy rozmiar niż neurony .

Ma i cervelli dei primati acquisiscono neuroni senza che il neurone medio diventi più grande , che è un modo molto economico di aggiungere neuroni al proprio cervello .

Lecz mózgi naczelnych zyskują neurony bez zwiększania rozmiaru średniego neuronu co jest bardzo oszczędnym sposobem na dodanie neuronów do mózgu .

Il risultato è che un cervello di primate avrà sempre più neuroni di un cervello di roditore della stessa taglia . E più grande è il cervello maggiore sarà questa differenza .

W rezultacie mózg ssaka naczelnego zawsze będzie miał więcej neuronów niż mózg gryzonia o takim samym rozmiarze i im większy mózg , tym większa będzie różnica między nimi .

E quindi , cosa possiamo dire del nostro cervello ?

Co można więc stwierdzić o naszym mózgu ?

Abbiamo scoperto che abbiamo , in media , 86 miliardi di neuroni , di cui 16 miliardi sono nella corteccia cerebrale . E se considerate che la corteccia cerebrale è il luogo di funzioni come la coscienza e il ragionamento logico ed astratto , e che 16 miliardi è il numero massimo di neuroni di qualunque corteccia , credo che questa sia la spiegazione più semplice per le nostre considerevoli capacità cognitive .

Dowiedzieliśmy się , że średnio 86 miliardów neuronów , z których 16 miliardów znajduje się w korze mózgowej . Jeśli uznamy , że kora mózgowa odpowiada za funkcje takie jak świadomość , logiczne i abstrakcyjne myślenie , a te 16 bilionów to najwięcej spośród innych kor . Myślę , że jest to najprostsze rozwiązanie naszych niezwykłych zdolności poznawczych .

Ma altrettanto importante è cosa significano quegli 86 miliardi di neuroni .

Lecz równie ważne jest znaczenie 86 miliardów neuronów .

Poiché abbiamo trovato che la relazione tra la dimensione del cervello ed il suo numero di neuroni può essere descritta matematicamente , noi possiamo calcolare a cosa assomiglierebbe un cervello umano se fosse fatto come quello di un roditore .

Bo odkryliśmy , że związek między rozmiarem mózgu i ilością neuronów może być opisany matematycznie , możemy wyliczyć jak wyglądałby ludzki mózg gdyby był zbudowany tak jak u gryzoni .

Un cervello di roditore con 86 miliardi di neuroni peserebbe 36 Kg .

Mózg gryzonia z 86 miliardami neuronów ważyłby 36 kg .

Questo non è possibile .

To niemożliwe .

Un cervello così grosso sarebbe schiacciato dal proprio peso , e questo cervello impossibile andrebbe in un corpo di 89 tonnellate .

Tak ogromny mózg zostałby zmiażdżony przez własna wagę i ten nieprawdopodobny mózg mieściłby się w ciele o wadze 89 ton .

Non credo che assomigli a noi .

Nie sądzę , że to nas przypomina .

Questo ci porta già ad una conclusione molto importante , cioè che non siamo roditori .

Już teraz możemy dojść do bardzo ważnego wniosku , że nie jesteśmy gryzoniami .

Il cervello umano non è quello di un grosso topo .

Ludzki mózg nie jest dużym mózgiem szczura .

In confronto ad un topo possiamo sembrare speciali , certo , ma non è un confronto appropriato da fare , posto che sappiamo di non essere roditori .

W porównaniu ze szczurem wydajemy się niezwykli , lecz nie jest to trafne porównanie biorąc pod uwagę , że nie jesteśmy gryzoniami .

Siamo primati , e quindi il confronto corretto è con altri primati .

Jesteśmy naczelni , więc porównanie jest z innymi naczelniami .

E quindi , facendo i conti , troverete che un primate generico con 86 miliardi di neuroni avrebbe un cervello di circa 1,2 Kg , che sembra corretto in un corpo di circa 66 Kg , che nel mio caso è esatto , il che ci porta ad una conclusione poco sorprendente ma incredibilmente importante : io sono un primate .

Jeśli poprawnie wyliczymy , dowiemy się , że pospolity ssak z 86 miliardami neuronów miałby mózg o wadze 1,2 kg co wydaje się właściwe , w ciele o masie około 66 kg , co w moim przypadku jest poprawne . To prowadzi nas do niezaskakującego , lecz bardzo istotnego wniosku : jestem ssakiem naczelnym .

E tutti voi siete primati .

Wszyscy jesteśmy ssakami naczelnymi .

E così era Darwin .

Był nim także Darwin .

Mi piace pensare che Darwin avrebbe davvero apprezzato questo .

Uwielbiam wyobrać sobie , że Darwin doceniłby te badania .

Il suo cervello , come il nostro , è stato fatto ad immagine di quello di altri primati .

Jego mózg , jak i nasz , został uformowany na podobieństwo innych mózgów naczelnych .

quindi il cervello umano può essere particolare , certo , ma non è speciale per il suo numero di neuroni .

Ludzki mózg jest więc niesamowity , lecz nie jeśli chodzi o liczbę neuronów .

È solo un grosso cervello di primate .

Jest po prostu dużym mózgiem naczelnego .

Credo che questa sia una considerazione umile e semplice che dovrebbe ricordarci il nostro posto in natura .

Myślę , że jest to upokarzająca i otrzeźwiająca myśl , która powinna przypominać o naszym miejscu w naturze .

E quindi , perché ci costa così tanta energia ?

Dlaczego więc zużywa aż tyle energii ?

Altre persone hanno immaginato quanta energia consuma il cervello umano e quello di altre specie , ed ora che sappiamo di quanti neuroni ogni cervello è composto , possiamo fare i conti .

Inni wyobrażali sobie ile energii używa ludzkiego mózgu i innych gatunków , a teraz , kiedy wiemy o ile neuronów każdy mózg jest złożony , możemy z tym zrozumieć .

Viene fuori che sia il cervello umano che gli altri cervelli consumano allo stesso modo , una media di 6 calorie al giorno per miliardo di neuroni .

Okazuje się , że ludzki mózg i innych mózg używają tak samo , średnio 6 kalorii dziennie na miliard neuronów .

Quindi il costo energetico totale di un cervello è una semplice funzione lineare del suo numero di neuroni . Ne esce che il cervello umano consuma tanta energia quanta ce ne aspettiamo .

Całkowite zużycie energii mózgu jest prostą funkcją liniową ilości jego neuronów . Okazuje się , że ludzki mózg zużywa tyle samo energii ile mogliśmy się spodziewać .

Quindi la ragione per cui il cervello umano consuma tanta energia è semplicemente perché ha un numero enorme di neuroni , e perché siamo primati con molti più neuroni per una data dimensione fisica di ogni altro animale , il consumo relativo del nostro cervello è grande ma solo perché siamo primati , non perché siamo speciali .

Powodem dla którego mózg zużywa tyle energii jest po prostu to , że posiada dużo neuronów Ponieważ jesteśmy ssakami naczelnymi ze znacznie większą ilością neuronów na daną masę ciała niż jakiekolwiek inne zwierzę , względny koszt naszego mózgu jest duży , lecz dlatego że jesteśmy naczelnymi , a nie kimś specjalnym .

Un' ultima domanda , allora : com' è che abbiamo un così grande numero di neuroni , ed in particolare , se le grandi scimmie sono più grandi di noi , perché non hanno un cervello più grande del nostro , con più neuroni ?

Przed nami ostatnie pytanie : w jaki sposób zyskaliśmy tak niezwykłą liczbę neuronów i w szczególności , jeśli małpy człekokształtne są większe od ludzi dlaczego nie mają większego mózgu z większą ilością neuronów ?

Quando abbiamo capito quanto fosse costoso avere tanti neuroni nel cervello , ho immaginato che ci fosse un motivo semplice .

Kiedy zrozumieliśmy , jak drogie mieć wiele neuronów w mózgu , wyobrażałem sobie , że istnieje proste powód .

Loro non possono permettersi l' energia necessaria per un corpo così grande e per un gran numero di neuroni .

Nie mogą wydać tyle energii na duże ciało i dużą liczbę neuronów .

Così abbiamo fatto i conti .

Zrobiliśmy obliczenia .

Abbiamo calcolato da una parte quanta energia ottiene un primate ogni giorno mangiando cibo crudo , e dall' altra quanta energia consuma un corpo di un certa dimensione e quanta ne consuma un cervello con un certo numero di neuroni . Ed abbiamo cercato le combinazioni di dimensione fisica e numero di neuroni che potrebbe permettersi un primate se mangiasse per un certo numero di ore al giorno .

Z jednej strony obliczyliśmy ile energii otrzymuje jedną naczelną naczelną każdego dnia , z drugiej strony ile energii konsumuje jedną ciało o pewnej rozmiarów , i ile używają mózg z pewnością neuronów . Badaliśmy kombinacje rozmiarów fizycznych i liczbę neuron

Quello che abbiamo scoperto è che poiché i neuroni consumano così tanto , c' è un equilibrio tra le dimensioni fisiche ed il numero di neuroni .

Dowiedzieliśmy się , że ponieważ neurony są tak kosztowne istnieje kompromis między masą ciała a liczbą neuronów .

Quindi un primate che mangia per otto ore al giorno può permettersi al massimo 53 miliardi di neuroni , ma di conseguenza il suo corpo non può pesare più di 25 Kg .

Naczelny , który żywi się 8 godzin dziennie może utrzymać najwyżej 53 miliardy neuronów , ale wtedy ciało nie może ważyć więcej niż 25 kg .

Per pesare più di così deve cedere neuroni .

Aby uzyskać większą wagę musi poświęcić neurony .

E così o si ha un grande corpo o un grande numero di neuroni .

Więc albo duże ciało , albo duża liczba neuronów .

Se si mangia come un primate , non ci si può permettere entrambi .

Jeśli jesz tyle co ssak naczelny nie możesz mieć obu na raz .

Un modo per ovviare a questa limitazione sarebbe di passare sempre più ore al giorno a mangiare , ma sarebbe pericoloso , ed oltre un certo punto , non sarebbe proprio possibile .

Jednym sposobem byłoby przejść coraz więcej godzin dziennie do jedzenia , ale byłoby niebezpieczne , a poza jednym punktem byłoby niemożliwe .

Gorilla ed oranghi , per esempio , possono permettersi 30 miliardi di neuroni passando otto ore e mezzo al giorno a mangiare , e pare che sia proprio quello che facciano .

Na przykład goryle i orangutany utrzymują około 30 miliardów neuronów spędzając 8,5 godziny dziennie jedząc i wydaje się , że więcej nie mogą .

Nove ore al giorno di nutrizione sembra che sia il limite pratico per un primate .

9 godzin jedzenia dziennie wydaje się być limitem dla ssaka naczelnego .

E noi ?

Co z nami ?

Con i nostri 86 miliardi di neuroni ed una massa corporea di tra i 60 e i 70 Kg , dovremmo nutrirci per più di nove ore al giorno , ogni singolo giorno , il che non è possibile .

Z 86 miliardami neuronów i od 60 do 70 kg masy ciała powinniśmy spędzać ponad 9 godzin dziennie na jedzeniu , co jest niemożliwe .

Se mangiassimo come un primate , non potremmo essere qui .

Gdybyśmy jedli jak naczelne nie powinniśmy istnieć .

E quindi come siamo arrivati qui ?

Jak się więc tutaj znaleźliśmy ?

Se il nostro cervello consuma tanta energia quanta ne dovrebbe , e se noi non possiamo passare ogni ora da svegli a mangiare , allora davvero l' unica alternativa è ottenere più energia , in qualche modo , dallo stesso cibo .

Jeśli nasz mózg zużywa tyle energii ile powinien i jeśli nie możemy spędzić każdej godziny naszego dnia na jedzeniu , jedyną alternatywą jest uzyskanie większej ilości energii z tego samego jedzenia .

E , sorprendentemente , è esattamente quello che pensiamo abbiano inventato i nostri progenitori 1,5 milioni di anni fa , quando hanno inventato la cottura .

Co niezwykłe , jest to zgodne z tym co nasi przodkowie wynaleźli 1,5 miliona lat temu kiedy wynaleźli gotowanie .

Cuocere significa usare il fuoco per pre-digerire il cibo al di fuori del nostro corpo .

Gotować to używać ognia , aby poddać jedzenie wstępnemu trawieniu poza ciałem .

I cibi cotti sono più morbidi e quindi più facili da masticare e da trasformare in una massa morbida nella bocca , in modo che possano essere completamente digeriti ed assorbiti nello stomaco , rendendoli più nutrienti in molto meno tempo .

Jedzenia gotowane są łatwiejsze i łatwiejsze , które można zmienić w masy , tak , żeby mogły być całkowicie dygerowane i absorpcjonowane w żołądzie , które zmieniły je więcej odżywcze w znacznie mniejszym czasie .

Quindi cuocere ci lascia del tempo per fare cose molto più interessanti nella nostra giornata e con i nostri neuroni piuttosto che solo pensare al cibo , cercare cibo e ingozzarci per tutto il giorno .

Pozwala nas czas , żeby zrobić coś bardziej interesującego w naszej dzień i z naszymi neuronymi , a nie tylko myśleć o jedzeniu , szukać jedzenie , i zamknąć nas cały dzień .

Quindi , grazie alla cottura , quello che una volta era un problema notevole , questo cervello grosso e difficile da mantenere con tanti neuroni , adesso può diventare un notevole vantaggio , ora che possiamo avere sia l' energia per tanti neuroni che trovare il tempo per farci cose interessanti .

Dzięki gotowaniu , to co kiedyś było główną wadą , ten potężny niebezpiecznie drogi mózg z mnogością neuronów , teraz staje się główną zaletą , kiedy możemy dostarczyć energii dla wielu neuronów i mamy czas na używanie ich do interesujących rzeczy .

Credo che questo spieghi perché il cervello umano sia cresciuto fino a diventare così grande in modo così veloce nell' evoluzione , restando comunque un cervello da primate .

Myślę , że to wyjaśnia dlaczego mózg ludzki stał się tak duży i tak szybki w toku ewolucji , pozostając tylko mózgiem ssaka naczelnego .

Con questo grosso cervello reso possibile dalla cottura , siamo passati rapidamente dai cibi crudi alla cultura , all' agricoltura , alla civiltà , ai negozi di alimentari , all' elettricità , ai frigoriferi , tutte quelle cose che oggigiorno ci permettono di avere tutta l' energia che ci serve per un giorno intero in una sola seduta al vostro fast food preferito .

Z tym dużym mózgiem utrzymywanym przez gotowanie szybko przeskoczyliśmy od surowych produktów do kultury , rolnictwa , cywilizacji , sklepów spożywczych , elektryczności , lodówek , wszystkiego tego co współcześnie pozwalają nam pozyskać całą energię , której potrzebujemy na cały dzień , siedząc w ulubionej restauracji fast food .

Ora , quella che una volta era la soluzione adesso è diventato il problema , e , ironicamente , cerchiamo la soluzione nei cibi crudi .

To co kiedyś było rozwiązaniem , teraz stało się problemem i próbujemy znaleźć rozwiązanie w surowym jedzeniu .

E quindi qual è il vantaggio umano ?

Jaka jest więc przewaga ludzi ?

Cos' è che noi abbiamo che nessun altro animale ha ?

Co my posiadamy czego nie mają inne zwierzęta ?

La mia risposta è che abbiamo il maggior numero di neuroni nella corteccia cerebrale , e penso che sia la spiegazione più semplice per le nostre notevoli abilità cognitive .

Odpowiedź brzmi , że mamy największą liczbę neuronów w korze mózgu , i myślę , że to najprostszy wyjaśnienie dla nasze znaczne umiejętności poznawczych .

E cos' è che facciamo che nessun altro animale fa , e che io credo sia stato fondamentale per permetterci di raggiungere quel grande , il più grande , numero di neuroni nella corteccia ?

Co sprawia , że robimy to czego nie potrafią inne zwierzęta i co uważam za zasadniczą przewagę , która pozwala nam osiągnąć największą liczbę neuronów w korze ?

In due parole : noi cuciniamo .

W dwóch słowach : gotujemy .

Nessun altro animale cuoce il proprio cibo . Solo gli umani lo fanno .

Żadne inne zwierzęta nie gotują swojego pożywienia .

Credo che sia così che siamo diventati umani .

Myślę , że w ten sposób staliśmy się ludźmi .

Studiare il cervello umano ha cambiato il mio modo di pensare al cibo .

Badania ludzkiego mózgu z mieniły moje myślenie o jedzeniu .

Adesso guardo la mia cucina e la ossequio , e ringrazio i miei antenati per essere giunti a quell' invenzione che probabilmente ci ha resi umani .

Teraz patrzę na mojej kuchni i przyjęcie i dziękuję moich przodków , że przyjęła się do tego wynalatu , które prawdopodobnie powstał nas ludzkie .

Grazie mille .

Dziękuję bardzo .

( Applausi )

( Brawa )

( Musica ) Buon pomeriggio .

( Muzyka ) Dzień dobry .

Come sapete tutti , il periodo economico è difficile .

Wszyscy , że żyjemy w ekonomicznie trudnych czasach .

Vi faccio una proposta modesta per alleggerire il carico finanziario .

Przychodzę do Was ze skromną propozycją sposobu zmniejszenia finansowego obciążenia .

L' idea mi è venuta parlando con un mio amico , un fisico del MIT .

Pomysł przyszedł mi do głowy , gdy rozmawiałem z moim przyjacielem , fizykiem z MIT .

Tentava di spiegarmi una cosa : un bell' esperimento che usa il laser per raffreddare la materia .

Usiłował coś mi wytłumaczyć : eksperyment , w którym używa się laserów do chłodzenia materii .

Mi ha confuso fin dall' inizio , perché la luce non raffredda le cose .

Już na samym początku zdziwiło mnie to , ponieważ światło nie ochładza rzeczy .

Le riscalda . Succede proprio ora .

Raczej je podgrzewa . Dzieje się właśnie teraz .

Il motivo per cui riuscite a vedermi qui davanti a voi è che in questa sala ci sono più di 100 quintilioni di fotoni , che si muovono casualmente nello spazio ad una velocità prossima a quella della luce .

Stoję tutaj przed wami ponieważ , tę salę wypełnia więcej niż 100 kwintylionami fotonów , poruszające się w przypadkowych kierunkach z prędkością bliska prędkości światła .