clui/it_pl_opus_dataset · Datasets at Hugging Face

it stringlengths 2 991 ⌀	pl stringlengths 1 1.19k ⌀
Possiamo misurare le velocità orbitali di queste galassie e quindi calcolare quanta massa c' è in questi agglomerati .	Ich prędkości orbitalne pozwalają określić ilość masy w gromadzie . Ich prędkości orbitalne pozwalają określić ilość masy w gromadzie .
Scopriamo che c' è molta più massa di quanta possiamo giustificare con le galassie che vediamo .	Okazuje się , że ilość ta wynosi więcej , niż masa samych galaktyk . Okazuje się , że ilość ta wynosi więcej , niż masa samych galaktyk .
Se guardiamo in altre parti dello spettro elettromagnetico vediamo che c' è anche molto gas in questo ammasso ,	Nawet gaz istniejący w gromadzie nie tłumaczy ... Nawet gaz istniejący w gromadzie nie tłumaczy ...
ma neanche questo può render conto della massa .	... tej dodatkowej masy .
A conti fatti sembra che ci sia una massa circa 10 volte maggiore sotto forma di materia oscura invisibile rispetto alla materia ordinaria .	Ciemna materia odpowiada tu za dziesięć razy więcej masy , Ciemna materia odpowiada tu za dziesięć razy więcej masy , niż materia zwykła .
Sarebbe bello se potessimo vedere questa materia oscura più chiaramente .	Ciemnej materii niestety nie widać .
Io inserisco questa grossa bolla blu giusto per ricordarci che c' è .	Niech ten niebieski bąbel przypomina o jej istnieniu . Niech ten niebieski bąbel przypomina o jej istnieniu .
Possiamo renderla più chiaramente visibile ? Certo .	A jednak można ją zobaczyć !
Ora vi mostro come possiamo fare .	Objaśnię , jak .
Qui c' è un osservatore : può essere un occhio o un telescopio .	Oto obserwator : oko , lub teleskop ... Mamy obserwatora : oko , lub teleskop ...
Supponiamo ci sia una galassia da qualche parte nell' universo .	Obserwator widzi galaktykę .
Come facciamo a vederla ?	Obserwator widzi galaktykę .
Un raggio di luce parte dalla galassia e dopo aver attraversato l' universo impiegando anche miliardi di anni arriva ed entra nel telescopio o nell' occhio .	Światło podróżuje od niej w kosmosie przez miliardy lat , Światło podróżuje od niej w kosmosie przez miliardy lat , zanim dotrze do oka czy teleskopu .
Ora , come deduciamo la posizione della galassia ?	Jak określić jego źródło ?
Beh , lo capiamo dalla direzione in cui il raggio si muove quando arriva all' occhio , giusto ?	Oczywiście na podstawie kierunku rozprzestrzeniania się światła . Oczywiście na podstawie kierunku rozprzestrzeniania się światła .
Diciamo che se il raggio arriva da questa direzione la galassia deve essere lì .	Promień przybył tędy , więc galaktyka jest tutaj . Promień przybył tędy , więc galaktyka jest tutaj .
Ora supponiamo che nel mezzo ci sia un ammasso di galassie , e non dimentichiamoci la materia oscura .	W środku umieścimy gromadę galaktyk . Pamiętajmy o ciemnej materii .
Se ora immaginiamo un raggio di luce che parte in questa direzione dobbiamo tenere in considerazione quello che Einstein aveva predetto quando ha sviluppato la relatività generale .	Musimy wziąć pod uwagę zjawisko , które przewidział Einstein w ogólnej teorii względności. które przewidział Einstein w ogólnej teorii względności .
E cioè che il campo gravitazionale , a causa della massa , defletterà non solo la traiettoria delle particelle ma anche la luce stessa .	Pole grawitacyjne powstałe w obecności masy zakrzywia trajektorię nie tylko cząsteczek , ale także światła. zakrzywia trajektorię nie tylko cząsteczek , ale także światła .
Quindi questo raggio di luce non viaggerà lungo una linea retta , ma piegherà la sua rotta e potrebbe finire nel nostro occhio .	Dlatego promień zakrzywi się . Gdzie w takim razie zobaczymy galaktykę ?
Dove vedrebbe la galassia questo osservatore ?	Gdzie w takim razie zobaczymy galaktykę ?
Potete rispondere ... In alto , giusto ?	Na podstawie tego , co widzimy , założymy , że u góry .
Andiamo a ritroso e diciamo che la galassia è in alto .	Na podstawie tego , co widzimy , założymy , że u góry .
Ci sono altri raggi che potrebbero arrivare all' occhio dell' osservatore da quella galassia ?	Jak jeszcze może popłynąć ten promień ? Jak jeszcze może popłynąć ten promień ?
Esatto ! Vedo qualcuno che mi fa segno " " In basso . " "	Pokazujecie , że dołem .
Un raggio potrebbe andare verso il basso , piegare e finire nell' occhio dell' osservatore , che vedrebbe il raggio di luce qui .	Promień płynie dołem , zakrzywia się , Promień płynie dołem , zakrzywia się , obserwator widzi galaktykę .
Tenete a mente che viviamo in un universo tridimensionale , in uno spazio tridimensionale .	Pamiętajmy , że kosmos to przestrzeń trójwymiarowa . Pamiętajmy , że kosmos to przestrzeń trójwymiarowa . Pamiętajmy , że kosmos to przestrzeń trójwymiarowa .
Ci sono altri raggi che potrebbero arrivare all' occhio ?	Jak inaczej może płynąć światło ?
Esatto ! I raggi si troverebbero disposti a cono .	Droga promieni ma formę stożka .
Quindi ci sono tutta una serie di raggi disposti su un cono che verrebbero deviati dall' ammasso per poi finire nell' occhio dell' osservatore .	Gromada zakrzywia drogę światła do postaci stożka . Gromada zakrzywia drogę światła do postaci stożka . Światło dociera do obserwatora .
E se c' è un cono di luce che mi arriva in un occhio , io cosa vedo ?	Jak oko odbiera taki stożek ?
Un cerchio , un anello . Si chiama Anello di Einstein , lui l' aveva predetto .	Widoczny będzie okrąg , tzw. pierścień Einsteina .
E sarà un anello perfetto solo se la fonte , l' oggetto deflettore e l' occhio si trovano perfettamente allineati .	Będzie to idealny okrąg tylko jeśli droga światła będzie linią prostą .
Se sono spostati anche solo di un po ' l' immagine sarà diversa .	Jeśli nie , obraz będzie inny .
Potete fare un esperimento stasera al buffet per vedere come apparirebbe l' immagine .	Możecie to sprawdzić w praktyce wieczorem , podczas bankietu . Możecie to sprawdzić w praktyce wieczorem , podczas bankietu .
Perchè c' è un tipo di lente che possiamo disegnare che ha la forma giusta per produrre questo tipo di effetto .	Okazuje się , że istnieją soczewki szklane , które pomagają zrozumieć efekt soczewkowania grawitacyjnego .
Un fenomeno chiamato lente gravitazionale .	które pomagają zrozumieć efekt soczewkowania grawitacyjnego .
Ecco il vostro strumento .	Oto wasz instrument badawczy .
( Risate )	( Śmiech )
Ma ignorate la parte di sopra .	Ale tylko podstawka !
E ' la base su cui dobbiamo concentrarci .	Zapomnijcie o reszcie .
Ogni volta che a casa rompiamo un calice io prendo la base e la porto nella nostra officina .	Kiedy zbije mi się kieliszek , nie wyrzucam podstawki . Kiedy zbije mi się kieliszek , nie wyrzucam podstawki .
La lavoriamo un po ' ed otteniamo una piccola lente gravitazionale .	Przerabiam ją w soczewkę grawitacyjną .
Ha la forma giusta per creare l' effetto lente .	Ma odpowiedni kształt .
Il passo successivo del nostro esperimento è prendere un tovagliolo . Io ho usato la carta millimetrata ... sono un fisico . ( Risate ) Quindi disegnate una piccola galassia nel mezzo	Można użyć serwetki ... Jako fizyk , wolę papier milimetrowy ! ( Śmiech ) Kółko będzie naszą galaktyką .
e poi mettete la lente sopra la galassia . Ecco che potete vedere un anello , un Anello di Einstein .	Po zakryciu " " galaktyki " " soczewką widzimy pierścień Einsteina .
Se spostate un po ' la lente l' anello si divide in archi .	Po przesunięciu soczewki pierścień zmieni się w łuki . Po przesunięciu soczewki pierścień zmieni się w łuki .
Funziona con qualunque immagine .	Tak działa soczewkowanie .
Sulla carta millimetrata potete vedere come tutte le linee vengano distorte .	Linie na papierze są zakrzywione . Linie na papierze są zakrzywione .
E questo è in effetti un modello abbastanza accurato di quello che succede nella lente gravitazionale .	To znakomity model soczewkowania grawitacyjnego . To znakomity model soczewkowania grawitacyjnego .
Allora la domanda è : vediamo questa cosa in cielo ?	Czy coś takiego widzimy na niebie ?
Vediamo degli archi nel cielo quando guardiamo gli ammassi di galassie ?	Czy patrząc na gromadę galaktyk widzimy łuki ?
E la risposta è sì .	Odpowiedź brzmi : tak .
Ecco un immagine dal telescopio Hubble .	Jak wiele poprzednich , ten obraz pochodzi z teleskopu Hubble ' a .
Molte delle foto che vedete vengono dal telescopio Hubble .	Jak wiele poprzednich , ten obraz pochodzi z teleskopu Hubble ' a . Jak wiele poprzednich , ten obraz pochodzi z teleskopu Hubble ' a .
Allora , per prima cosa le forme dorate sono le galassie nell' ammasso .	Galaktyki złotego koloru należą do gromady . Galaktyki złotego koloru należą do gromady .
Sono quelle avvolte dal mare di materia oscura che causano la deviazione della luce che provoca le illusioni ottiche , miraggi in pratica , delle altre galassie sullo sfondo .	Są zanurzone w morzu ciemnej materii , zakrzywiają światło . Są zanurzone w morzu ciemnej materii , zakrzywiają światło . Powstają miraże galaktyk znajdujących się w tle . Powstają miraże galaktyk znajdujących się w tle .
Quindi queste striscie che vedete , tutte le striscie , sono in realtà immagini distorte di galassie molto più lontane .	Widoczne tu smugi to zniekształcone obrazy galaktyk , które znajdują się o wiele dalej .
Quello che possiamo fare , basandoci sulla quantità di distorsione presente nelle immagini , è calcolare quanta massa ci deve essere in questo ammasso .	Na podstawie takich zniekształceń możemy obliczyć , ile masy powinna mieć gromada. możemy obliczyć , ile masy powinna mieć gromada .
Ed è una quantità enorme .	To ogromna masa .
Si può anche vedere ad occhio nudo che questi archi non sono centrati su singole galassie ;	Poza tym łuki nie otaczają pojedynczych galaktyk , Poza tym łuki nie otaczają pojedynczych galaktyk ,
sono centrati su una struttura più ampia . E questa struttura è la materia oscura in cui l' ammasso è immerso .	ale większą strukturę . To chmura ciemnej materii , w której znajduje się gromada . To chmura ciemnej materii , w której znajduje się gromada .
Questa è la cosa più vicina a vedere davvero ad occhio nudo almeno gli effetti che può creare la materia oscura .	Oto wizualny objaw istnienia ciemnej materii . Oto wizualny objaw istnienia ciemnej materii .
Ok , un piccolo riassunto per vedere se siete stati attenti .	Teraz szybkie podsumowanie .
La prova che abbiamo del fatto che un quarto dell' universo sia materia oscura - materia con forza gravitazionale - è che la velocità con cui le stelle che orbitano intorno alle galassie è troppo alta , quindi devono essere avvolte di materia oscura .	Wiemy , że jedna czwarta wszechświata to ciemna materia , Wiemy , że jedna czwarta wszechświata to ciemna materia , ponieważ prędkość krążenia gwiazd w galaktykach jest większa , ponieważ prędkość krążenia gwiazd w galaktykach jest większa , niż wynikałoby z masy zwykłej materii .
La velocità con cui le galassie orbitano negli ammassi è troppo alta , quindi devono essere avvolte da materia oscura .	To samo sugeruje prędkość galaktyk w gromadzie . To samo sugeruje prędkość galaktyk w gromadzie .
E poi vediamo questi effetti da lente gravitazionale : queste distorsioni ci dicono , ancora , che gli ammassi sono avvolti da materia oscura .	Efekty soczewkowania grawitacyjnego również pokazują , że gromady zanurzone są w ciemnej materii .
Adesso concentriamoci sull' energia oscura .	Teraz zajmijmy się ciemną energią .
Per capire le prove sull' energia oscura , dobbiamo parlare di qualcosa a cui faceva riferimento prima Stephen Hawking :	Dowody istnienia ciemnej energii oparte są na zjawisku , o którym wspomniał w wykładzie prof. Hawking .
il fatto che lo spazio stesso si sta espandendo .	Chodzi o rozszerzanie się wszechświata .
Immaginiamo una sezione del nostro universo infinito , in cui ho inserito quattro galassie a spirale . Immaginiamo di disporre una serie di metri a nastro - ogni linea qui corrisponde ad un metro - orizzontali e verticali , per misurare dove sono le cose .	Wyobraźmy sobie fragment nieskończonego wszechświata . To 4 galaktyki spiralne . Dodamy siatkę , na której każdy odcinek to jednostka pomiaru . Dodamy siatkę , na której każdy odcinek to jednostka pomiaru . Umożliwi nam to określenie pozycji .
Se lo potessimo fare , scopriremmo che al passare dei giorni , degli anni , persino dei miliardi di anni , la distanza tra le galassie sta aumentando .	Z każdym dniem , rokiem , miliardem lat , Z każdym dniem , rokiem , miliardem lat , odległość między galaktykami będzie rosnąć. odległość między galaktykami będzie rosnąć .
E non è perchè le galassie si allontanano le une dalle altre attraverso lo spazio ;	Nie dlatego , że oddalają się one od siebie w przestrzeni , Nie dlatego , że oddalają się one od siebie w przestrzeni ,
non si stanno muovendo in uno spazio immobile .	Nie dlatego , że oddalają się one od siebie w przestrzeni ,
Si stanno allontanando le une dalle altre perchè lo spazio stesso si sta espandendo .	ale dlatego , że rośnie sama przestrzeń . Ale dlatego , że rośnie sama przestrzeń .
Ecco cosa vuole realmente dire l' espansione dello spazio .	Zjawisko to nazywamy rozszerzaniem się wszechświata .
Quindi sono sempre più distanti .	Zjawisko to nazywamy rozszerzaniem się wszechświata .
Un' altra cosa che Stephen Hawking ha menzionato è che dopo il Big Bang lo spazio si è espanso molto velocemente .	Stephen Hawking mówił też dzisiaj , że po Wielkim Wybuchu przestrzeń rozszerzała się bardzo szybko .
Ma dato che all' interno dello spazio troviamo materia che crea attrazione gravitazionale , questa tende a rallentarne l' espansione .	Ponieważ w przestrzeni istnieje grawitacyjnie aktywna materia , Ponieważ w przestrzeni istnieje grawitacyjnie aktywna materia , proces rozszerzania się zwalnia .
Quindi l' espansione si fa più lenta col tempo .	Zwalnia ekspansja przestrzeni .
Nell' ultimo secolo le persone hanno dibattuto se l' espansione dello spazio debba continuare per sempre , nel senso che rallenterebbe , capite , andra ' rallentando , ma per continuare all' infinito . Un rallentare fino a fermarsi in maniera asintotica , oppure se debba rallentare , fermarsi , per poi cominciare a contrarsi di nuovo .	W XX wieku zastanawiano się , czy ekspansja potrwa w nieskończoność , W XX wieku zastanawiano się , czy ekspansja potrwa w nieskończoność , czy zacznie zwalniać , ale potrwa wiecznie . Czy zacznie zwalniać , ale potrwa wiecznie . Zatrzyma się w sensie asymptotycznym ? A może przestrzeń przestanie się rozszerzać , a zacznie kurczyć ?
Poco più di dieci anni fa due gruppi di fisici e astronomi hanno cominciato a misurare la velocità con cui l' espansione dell' universo stava rallentando .	Około dziesięć lat temu dwa zespoły fizyków i astronomów obliczyły , w jakim tempie spada prędkość ekspansji przestrzeni. obliczyły , w jakim tempie spada prędkość ekspansji przestrzeni .
Quanto più lenta è l' espansione oggi rispetto a , per esempio , un miliardo di anni fa ?	Porównano obecną prędkość z wartościami sprzed miliardów lat . Porównano obecną prędkość z wartościami sprzed miliardów lat .
La risposta stupefacente ottenuta da questi esperimenti è che lo spazio si sta espandendo più rapidamente adesso rispetto ad un miliardo di anni fa .	Badania te przyniosły zaskakujące rezultaty . Okazało się , że obecna prędkość rozszerzania się przestrzeni jest wyższa , niż kilka miliardów temu .
Quindi la velocità con cui lo spazio si espande sta aumentando .	Ekspansja wszechświata przyśpiesza !
Questo fu un risultato assolutamente sorprendente .	To zaskakujące odkrycie .
Non c' è nessuna teoria scientifica che giustifichi perchè questo accade .	Nie ma teorii , która przekonywująco wyjaśniałaby to zjawisko .
Nessuno avrebbe potuto prevedere che i risultati sarebbero stati quelli .	Nikt nie przewidział takiego odkrycia .
E ' successo esattamente l' opposto di quello che ci si aspettava .	Miało być odwrotnie !
Quindi avevamo bisogno di qualcosa per spiegarlo .	Jak to wyjaśnić ?
E viene fuori che , nei calcoli , c' è un termine che si può inserire che rappresenta un' energia ; ma è un tipo di energia completamente diverso da tutto quello che conosciamo al momento .	Matematycznie składnik ten możemy ująć jako energię . Matematycznie składnik ten możemy ująć jako energię . Inną , niż dotychczas znane w fizyce . Inną , niż dotychczas znane w fizyce .
La chiamiamo energia oscura ed è la causa dell' espansione dello spazio .	Nazywamy ją ciemną energią . To ona odpowiada za rozszerzanie się przestrzeni .
Ma non abbiamo ancora una spiegazione valida per inserirla nei calcoli .	Na razie nie mamy jeszcze podstaw , by zakładać jej istnienie . Na razie nie mamy jeszcze podstaw , by zakładać jej istnienie .
Quindi il problema è che non sappiamo perchè dobbiamo inserirla .	Nie wiadomo , czy jest to element potrzebny .
A questo punto devo seriamente enfatizzare il fatto che , per prima cosa , materia oscura ed energia oscura sono due cose completamente diverse , ok ?	Chciałabym podkreślić , że ciemna materia i energia to dwie zupełnie różne rzeczy. to dwie zupełnie różne rzeczy .
Ci sono in realtà due misteri là fuori che compongono la maggior parte dell' universo , ed hanno effetti molto diversi .	Dwie różne zagadki wszechświata , a każda z nich ma inne oddziaływanie . Dwie różne zagadki wszechświata , a każda z nich ma inne oddziaływanie .
La materia oscura , per il fatto che crea attrazione gravitazionale , tende ad incoraggiare la crescita delle strutture .	Oddziaływanie grawitacyjne ciemnej materii prowadzi do narastania w kosmosie struktury .
Quindi si tenderanno a formare ammassi di galassie a causa di questa attrazione gravitazionale .	Dzięki niemu powstają gromady galaktyk . Dzięki niemu powstają gromady galaktyk .
Al contrario , l' energia oscura sta creando sempre più spazio tra le galassie . Fa in modo che l' attrazione gravitazionale tra di esse diminuisca , impedendo quindi la formazione di strutture .	Ciemna energia wywołuje rozrost przestrzeni między galaktykami . Ciemna energia wywołuje rozrost przestrzeni między galaktykami . Obniża oddziaływania grawitacyjne , czyli przeciwdziała powstaniu struktury .
Quindi studiando gli ammassi di galassie - il loro numero e la loro densità , quante ce ne sono in funzione del tempo - possiamo capire come la materia oscura e l' energia oscura competono l' una contro l' altra nella formazione di strutture .	Sposób , w jaki tworzą się gromady galaktyk , Sposób , w jaki tworzą się gromady galaktyk , pokazuje nam , jak ciemna materia i energia konkurują między sobą w procesie tworzenia się struktury. konkurują między sobą w procesie tworzenia się struktury .

Possiamo misurare le velocità orbitali di queste galassie e quindi calcolare quanta massa c' è in questi agglomerati .

Ich prędkości orbitalne pozwalają określić ilość masy w gromadzie . Ich prędkości orbitalne pozwalają określić ilość masy w gromadzie .

Scopriamo che c' è molta più massa di quanta possiamo giustificare con le galassie che vediamo .

Okazuje się , że ilość ta wynosi więcej , niż masa samych galaktyk . Okazuje się , że ilość ta wynosi więcej , niż masa samych galaktyk .

Se guardiamo in altre parti dello spettro elettromagnetico vediamo che c' è anche molto gas in questo ammasso ,

Nawet gaz istniejący w gromadzie nie tłumaczy ... Nawet gaz istniejący w gromadzie nie tłumaczy ...

ma neanche questo può render conto della massa .

... tej dodatkowej masy .

A conti fatti sembra che ci sia una massa circa 10 volte maggiore sotto forma di materia oscura invisibile rispetto alla materia ordinaria .

Ciemna materia odpowiada tu za dziesięć razy więcej masy , Ciemna materia odpowiada tu za dziesięć razy więcej masy , niż materia zwykła .

Sarebbe bello se potessimo vedere questa materia oscura più chiaramente .

Ciemnej materii niestety nie widać .

Io inserisco questa grossa bolla blu giusto per ricordarci che c' è .

Niech ten niebieski bąbel przypomina o jej istnieniu . Niech ten niebieski bąbel przypomina o jej istnieniu .

Possiamo renderla più chiaramente visibile ? Certo .

A jednak można ją zobaczyć !

Ora vi mostro come possiamo fare .

Objaśnię , jak .

Qui c' è un osservatore : può essere un occhio o un telescopio .

Oto obserwator : oko , lub teleskop ... Mamy obserwatora : oko , lub teleskop ...

Supponiamo ci sia una galassia da qualche parte nell' universo .

Obserwator widzi galaktykę .

Come facciamo a vederla ?

Obserwator widzi galaktykę .

Un raggio di luce parte dalla galassia e dopo aver attraversato l' universo impiegando anche miliardi di anni arriva ed entra nel telescopio o nell' occhio .

Światło podróżuje od niej w kosmosie przez miliardy lat , Światło podróżuje od niej w kosmosie przez miliardy lat , zanim dotrze do oka czy teleskopu .

Ora , come deduciamo la posizione della galassia ?

Jak określić jego źródło ?

Beh , lo capiamo dalla direzione in cui il raggio si muove quando arriva all' occhio , giusto ?

Oczywiście na podstawie kierunku rozprzestrzeniania się światła . Oczywiście na podstawie kierunku rozprzestrzeniania się światła .

Diciamo che se il raggio arriva da questa direzione la galassia deve essere lì .

Promień przybył tędy , więc galaktyka jest tutaj . Promień przybył tędy , więc galaktyka jest tutaj .

Ora supponiamo che nel mezzo ci sia un ammasso di galassie , e non dimentichiamoci la materia oscura .

W środku umieścimy gromadę galaktyk . Pamiętajmy o ciemnej materii .

Se ora immaginiamo un raggio di luce che parte in questa direzione dobbiamo tenere in considerazione quello che Einstein aveva predetto quando ha sviluppato la relatività generale .

Musimy wziąć pod uwagę zjawisko , które przewidział Einstein w ogólnej teorii względności. które przewidział Einstein w ogólnej teorii względności .

E cioè che il campo gravitazionale , a causa della massa , defletterà non solo la traiettoria delle particelle ma anche la luce stessa .

Pole grawitacyjne powstałe w obecności masy zakrzywia trajektorię nie tylko cząsteczek , ale także światła. zakrzywia trajektorię nie tylko cząsteczek , ale także światła .

Quindi questo raggio di luce non viaggerà lungo una linea retta , ma piegherà la sua rotta e potrebbe finire nel nostro occhio .

Dlatego promień zakrzywi się . Gdzie w takim razie zobaczymy galaktykę ?

Dove vedrebbe la galassia questo osservatore ?

Gdzie w takim razie zobaczymy galaktykę ?

Potete rispondere ... In alto , giusto ?

Na podstawie tego , co widzimy , założymy , że u góry .

Andiamo a ritroso e diciamo che la galassia è in alto .

Na podstawie tego , co widzimy , założymy , że u góry .

Ci sono altri raggi che potrebbero arrivare all' occhio dell' osservatore da quella galassia ?

Jak jeszcze może popłynąć ten promień ? Jak jeszcze może popłynąć ten promień ?

Esatto ! Vedo qualcuno che mi fa segno " " In basso . " "

Pokazujecie , że dołem .

Un raggio potrebbe andare verso il basso , piegare e finire nell' occhio dell' osservatore , che vedrebbe il raggio di luce qui .

Promień płynie dołem , zakrzywia się , Promień płynie dołem , zakrzywia się , obserwator widzi galaktykę .

Tenete a mente che viviamo in un universo tridimensionale , in uno spazio tridimensionale .

Pamiętajmy , że kosmos to przestrzeń trójwymiarowa . Pamiętajmy , że kosmos to przestrzeń trójwymiarowa . Pamiętajmy , że kosmos to przestrzeń trójwymiarowa .

Ci sono altri raggi che potrebbero arrivare all' occhio ?

Jak inaczej może płynąć światło ?

Esatto ! I raggi si troverebbero disposti a cono .

Droga promieni ma formę stożka .

Quindi ci sono tutta una serie di raggi disposti su un cono che verrebbero deviati dall' ammasso per poi finire nell' occhio dell' osservatore .

Gromada zakrzywia drogę światła do postaci stożka . Gromada zakrzywia drogę światła do postaci stożka . Światło dociera do obserwatora .

E se c' è un cono di luce che mi arriva in un occhio , io cosa vedo ?

Jak oko odbiera taki stożek ?

Un cerchio , un anello . Si chiama Anello di Einstein , lui l' aveva predetto .

Widoczny będzie okrąg , tzw. pierścień Einsteina .

E sarà un anello perfetto solo se la fonte , l' oggetto deflettore e l' occhio si trovano perfettamente allineati .

Będzie to idealny okrąg tylko jeśli droga światła będzie linią prostą .

Se sono spostati anche solo di un po ' l' immagine sarà diversa .

Jeśli nie , obraz będzie inny .

Potete fare un esperimento stasera al buffet per vedere come apparirebbe l' immagine .

Możecie to sprawdzić w praktyce wieczorem , podczas bankietu . Możecie to sprawdzić w praktyce wieczorem , podczas bankietu .

Perchè c' è un tipo di lente che possiamo disegnare che ha la forma giusta per produrre questo tipo di effetto .

Okazuje się , że istnieją soczewki szklane , które pomagają zrozumieć efekt soczewkowania grawitacyjnego .

Un fenomeno chiamato lente gravitazionale .

które pomagają zrozumieć efekt soczewkowania grawitacyjnego .

Ecco il vostro strumento .

Oto wasz instrument badawczy .

( Risate )

( Śmiech )

Ma ignorate la parte di sopra .

Ale tylko podstawka !

E ' la base su cui dobbiamo concentrarci .

Zapomnijcie o reszcie .

Ogni volta che a casa rompiamo un calice io prendo la base e la porto nella nostra officina .

Kiedy zbije mi się kieliszek , nie wyrzucam podstawki . Kiedy zbije mi się kieliszek , nie wyrzucam podstawki .

La lavoriamo un po ' ed otteniamo una piccola lente gravitazionale .

Przerabiam ją w soczewkę grawitacyjną .

Ha la forma giusta per creare l' effetto lente .

Ma odpowiedni kształt .

Il passo successivo del nostro esperimento è prendere un tovagliolo . Io ho usato la carta millimetrata ... sono un fisico . ( Risate ) Quindi disegnate una piccola galassia nel mezzo

Można użyć serwetki ... Jako fizyk , wolę papier milimetrowy ! ( Śmiech ) Kółko będzie naszą galaktyką .

e poi mettete la lente sopra la galassia . Ecco che potete vedere un anello , un Anello di Einstein .

Po zakryciu " " galaktyki " " soczewką widzimy pierścień Einsteina .

Se spostate un po ' la lente l' anello si divide in archi .

Po przesunięciu soczewki pierścień zmieni się w łuki . Po przesunięciu soczewki pierścień zmieni się w łuki .

Funziona con qualunque immagine .

Tak działa soczewkowanie .

Sulla carta millimetrata potete vedere come tutte le linee vengano distorte .

Linie na papierze są zakrzywione . Linie na papierze są zakrzywione .

E questo è in effetti un modello abbastanza accurato di quello che succede nella lente gravitazionale .

To znakomity model soczewkowania grawitacyjnego . To znakomity model soczewkowania grawitacyjnego .

Allora la domanda è : vediamo questa cosa in cielo ?

Czy coś takiego widzimy na niebie ?

Vediamo degli archi nel cielo quando guardiamo gli ammassi di galassie ?

Czy patrząc na gromadę galaktyk widzimy łuki ?

E la risposta è sì .

Odpowiedź brzmi : tak .

Ecco un immagine dal telescopio Hubble .

Jak wiele poprzednich , ten obraz pochodzi z teleskopu Hubble ' a .

Molte delle foto che vedete vengono dal telescopio Hubble .

Jak wiele poprzednich , ten obraz pochodzi z teleskopu Hubble ' a . Jak wiele poprzednich , ten obraz pochodzi z teleskopu Hubble ' a .

Allora , per prima cosa le forme dorate sono le galassie nell' ammasso .

Galaktyki złotego koloru należą do gromady . Galaktyki złotego koloru należą do gromady .

Sono quelle avvolte dal mare di materia oscura che causano la deviazione della luce che provoca le illusioni ottiche , miraggi in pratica , delle altre galassie sullo sfondo .

Są zanurzone w morzu ciemnej materii , zakrzywiają światło . Są zanurzone w morzu ciemnej materii , zakrzywiają światło . Powstają miraże galaktyk znajdujących się w tle . Powstają miraże galaktyk znajdujących się w tle .

Quindi queste striscie che vedete , tutte le striscie , sono in realtà immagini distorte di galassie molto più lontane .

Widoczne tu smugi to zniekształcone obrazy galaktyk , które znajdują się o wiele dalej .

Quello che possiamo fare , basandoci sulla quantità di distorsione presente nelle immagini , è calcolare quanta massa ci deve essere in questo ammasso .

Na podstawie takich zniekształceń możemy obliczyć , ile masy powinna mieć gromada. możemy obliczyć , ile masy powinna mieć gromada .

Ed è una quantità enorme .

To ogromna masa .

Si può anche vedere ad occhio nudo che questi archi non sono centrati su singole galassie ;

Poza tym łuki nie otaczają pojedynczych galaktyk , Poza tym łuki nie otaczają pojedynczych galaktyk ,

sono centrati su una struttura più ampia . E questa struttura è la materia oscura in cui l' ammasso è immerso .

ale większą strukturę . To chmura ciemnej materii , w której znajduje się gromada . To chmura ciemnej materii , w której znajduje się gromada .

Questa è la cosa più vicina a vedere davvero ad occhio nudo almeno gli effetti che può creare la materia oscura .

Oto wizualny objaw istnienia ciemnej materii . Oto wizualny objaw istnienia ciemnej materii .

Ok , un piccolo riassunto per vedere se siete stati attenti .

Teraz szybkie podsumowanie .

La prova che abbiamo del fatto che un quarto dell' universo sia materia oscura - materia con forza gravitazionale - è che la velocità con cui le stelle che orbitano intorno alle galassie è troppo alta , quindi devono essere avvolte di materia oscura .

Wiemy , że jedna czwarta wszechświata to ciemna materia , Wiemy , że jedna czwarta wszechświata to ciemna materia , ponieważ prędkość krążenia gwiazd w galaktykach jest większa , ponieważ prędkość krążenia gwiazd w galaktykach jest większa , niż wynikałoby z masy zwykłej materii .

La velocità con cui le galassie orbitano negli ammassi è troppo alta , quindi devono essere avvolte da materia oscura .

To samo sugeruje prędkość galaktyk w gromadzie . To samo sugeruje prędkość galaktyk w gromadzie .

E poi vediamo questi effetti da lente gravitazionale : queste distorsioni ci dicono , ancora , che gli ammassi sono avvolti da materia oscura .

Efekty soczewkowania grawitacyjnego również pokazują , że gromady zanurzone są w ciemnej materii .

Adesso concentriamoci sull' energia oscura .

Teraz zajmijmy się ciemną energią .

Per capire le prove sull' energia oscura , dobbiamo parlare di qualcosa a cui faceva riferimento prima Stephen Hawking :

Dowody istnienia ciemnej energii oparte są na zjawisku , o którym wspomniał w wykładzie prof. Hawking .

il fatto che lo spazio stesso si sta espandendo .

Chodzi o rozszerzanie się wszechświata .

Immaginiamo una sezione del nostro universo infinito , in cui ho inserito quattro galassie a spirale . Immaginiamo di disporre una serie di metri a nastro - ogni linea qui corrisponde ad un metro - orizzontali e verticali , per misurare dove sono le cose .

Wyobraźmy sobie fragment nieskończonego wszechświata . To 4 galaktyki spiralne . Dodamy siatkę , na której każdy odcinek to jednostka pomiaru . Dodamy siatkę , na której każdy odcinek to jednostka pomiaru . Umożliwi nam to określenie pozycji .

Se lo potessimo fare , scopriremmo che al passare dei giorni , degli anni , persino dei miliardi di anni , la distanza tra le galassie sta aumentando .

Z każdym dniem , rokiem , miliardem lat , Z każdym dniem , rokiem , miliardem lat , odległość między galaktykami będzie rosnąć. odległość między galaktykami będzie rosnąć .

E non è perchè le galassie si allontanano le une dalle altre attraverso lo spazio ;

Nie dlatego , że oddalają się one od siebie w przestrzeni , Nie dlatego , że oddalają się one od siebie w przestrzeni ,

non si stanno muovendo in uno spazio immobile .

Nie dlatego , że oddalają się one od siebie w przestrzeni ,

Si stanno allontanando le une dalle altre perchè lo spazio stesso si sta espandendo .

ale dlatego , że rośnie sama przestrzeń . Ale dlatego , że rośnie sama przestrzeń .

Ecco cosa vuole realmente dire l' espansione dello spazio .

Zjawisko to nazywamy rozszerzaniem się wszechświata .

Quindi sono sempre più distanti .

Zjawisko to nazywamy rozszerzaniem się wszechświata .

Un' altra cosa che Stephen Hawking ha menzionato è che dopo il Big Bang lo spazio si è espanso molto velocemente .

Stephen Hawking mówił też dzisiaj , że po Wielkim Wybuchu przestrzeń rozszerzała się bardzo szybko .

Ma dato che all' interno dello spazio troviamo materia che crea attrazione gravitazionale , questa tende a rallentarne l' espansione .

Ponieważ w przestrzeni istnieje grawitacyjnie aktywna materia , Ponieważ w przestrzeni istnieje grawitacyjnie aktywna materia , proces rozszerzania się zwalnia .

Quindi l' espansione si fa più lenta col tempo .

Zwalnia ekspansja przestrzeni .

Nell' ultimo secolo le persone hanno dibattuto se l' espansione dello spazio debba continuare per sempre , nel senso che rallenterebbe , capite , andra ' rallentando , ma per continuare all' infinito . Un rallentare fino a fermarsi in maniera asintotica , oppure se debba rallentare , fermarsi , per poi cominciare a contrarsi di nuovo .

W XX wieku zastanawiano się , czy ekspansja potrwa w nieskończoność , W XX wieku zastanawiano się , czy ekspansja potrwa w nieskończoność , czy zacznie zwalniać , ale potrwa wiecznie . Czy zacznie zwalniać , ale potrwa wiecznie . Zatrzyma się w sensie asymptotycznym ? A może przestrzeń przestanie się rozszerzać , a zacznie kurczyć ?

Poco più di dieci anni fa due gruppi di fisici e astronomi hanno cominciato a misurare la velocità con cui l' espansione dell' universo stava rallentando .

Około dziesięć lat temu dwa zespoły fizyków i astronomów obliczyły , w jakim tempie spada prędkość ekspansji przestrzeni. obliczyły , w jakim tempie spada prędkość ekspansji przestrzeni .

Quanto più lenta è l' espansione oggi rispetto a , per esempio , un miliardo di anni fa ?

Porównano obecną prędkość z wartościami sprzed miliardów lat . Porównano obecną prędkość z wartościami sprzed miliardów lat .

La risposta stupefacente ottenuta da questi esperimenti è che lo spazio si sta espandendo più rapidamente adesso rispetto ad un miliardo di anni fa .

Badania te przyniosły zaskakujące rezultaty . Okazało się , że obecna prędkość rozszerzania się przestrzeni jest wyższa , niż kilka miliardów temu .

Quindi la velocità con cui lo spazio si espande sta aumentando .

Ekspansja wszechświata przyśpiesza !

Questo fu un risultato assolutamente sorprendente .

To zaskakujące odkrycie .

Non c' è nessuna teoria scientifica che giustifichi perchè questo accade .

Nie ma teorii , która przekonywująco wyjaśniałaby to zjawisko .

Nessuno avrebbe potuto prevedere che i risultati sarebbero stati quelli .

Nikt nie przewidział takiego odkrycia .

E ' successo esattamente l' opposto di quello che ci si aspettava .

Miało być odwrotnie !

Quindi avevamo bisogno di qualcosa per spiegarlo .

Jak to wyjaśnić ?

E viene fuori che , nei calcoli , c' è un termine che si può inserire che rappresenta un' energia ; ma è un tipo di energia completamente diverso da tutto quello che conosciamo al momento .

Matematycznie składnik ten możemy ująć jako energię . Matematycznie składnik ten możemy ująć jako energię . Inną , niż dotychczas znane w fizyce . Inną , niż dotychczas znane w fizyce .

La chiamiamo energia oscura ed è la causa dell' espansione dello spazio .

Nazywamy ją ciemną energią . To ona odpowiada za rozszerzanie się przestrzeni .

Ma non abbiamo ancora una spiegazione valida per inserirla nei calcoli .

Na razie nie mamy jeszcze podstaw , by zakładać jej istnienie . Na razie nie mamy jeszcze podstaw , by zakładać jej istnienie .

Quindi il problema è che non sappiamo perchè dobbiamo inserirla .

Nie wiadomo , czy jest to element potrzebny .

A questo punto devo seriamente enfatizzare il fatto che , per prima cosa , materia oscura ed energia oscura sono due cose completamente diverse , ok ?

Chciałabym podkreślić , że ciemna materia i energia to dwie zupełnie różne rzeczy. to dwie zupełnie różne rzeczy .

Ci sono in realtà due misteri là fuori che compongono la maggior parte dell' universo , ed hanno effetti molto diversi .

Dwie różne zagadki wszechświata , a każda z nich ma inne oddziaływanie . Dwie różne zagadki wszechświata , a każda z nich ma inne oddziaływanie .

La materia oscura , per il fatto che crea attrazione gravitazionale , tende ad incoraggiare la crescita delle strutture .

Oddziaływanie grawitacyjne ciemnej materii prowadzi do narastania w kosmosie struktury .

Quindi si tenderanno a formare ammassi di galassie a causa di questa attrazione gravitazionale .

Dzięki niemu powstają gromady galaktyk . Dzięki niemu powstają gromady galaktyk .

Al contrario , l' energia oscura sta creando sempre più spazio tra le galassie . Fa in modo che l' attrazione gravitazionale tra di esse diminuisca , impedendo quindi la formazione di strutture .

Ciemna energia wywołuje rozrost przestrzeni między galaktykami . Ciemna energia wywołuje rozrost przestrzeni między galaktykami . Obniża oddziaływania grawitacyjne , czyli przeciwdziała powstaniu struktury .

Quindi studiando gli ammassi di galassie - il loro numero e la loro densità , quante ce ne sono in funzione del tempo - possiamo capire come la materia oscura e l' energia oscura competono l' una contro l' altra nella formazione di strutture .

Sposób , w jaki tworzą się gromady galaktyk , Sposób , w jaki tworzą się gromady galaktyk , pokazuje nam , jak ciemna materia i energia konkurują między sobą w procesie tworzenia się struktury. konkurują między sobą w procesie tworzenia się struktury .