Datasets:

danielpleus

/

wiki-nds

like 0

7043

https://nds.wikipedia.org/wiki/Meteorit%20vun%20Gnarrenborg

Meteorit vun Gnarrenborg

De Meteorit vun Gnarrenborg is en Meteorit, den an’n 13. Mai 1855 bi dat Dörp Gnarrenborg in’t Düvelsmoor vun’n Heven daalkamen is. De fief Steen, de funnen worrn sünd, bröchen 7250 g op de Waag, de gröttste 2750 g. Se sünd Chondriten vun de Klass H3/L3 ut dat Mineral Olivin. De Iesenandeel is 24,76 Perzent. De grote Meteorit liggt hüüt in’t Mineralogsche Institut an de Universität Göttingen, twee Stück in’t Bargwarksmuseum in Clausthal-Zellerfeld, de Rest liggt wohrschienlich in Britische Naturgeschichtliche Museum in London. De Meteorit is in dat Moor twüschen Klenkendörp un Augustendorp dalkamen. Vondaag liggt dor de Oort Heinrichsdörp, de aver eerst in dat 20. Johrhunnert grünnt worrn is. Nöömt is de Meteorit na Gnarrenborg, ofschoonst de Oort üm un bi söss Kilometer wied weg is. Dat weer aver de nächste gröttere Oort. Deelwies warrt de Meteorit ok Meteorit von Bremervöör oder Meteorit von Stood nöömt. Dat liggt dor an, dat dat Rebeed 1855 to dat Amt Bremervöör un de Landdrostie Stood höört hett. Footnoten Meteorit

7044

https://nds.wikipedia.org/wiki/Carl%20Georg%20Barkhausen

Carl Georg Barkhausen

Dr. Carl Georg Barkhausen (* 14. Februar 1848 in Bremen; † 5. November 1917 in Bremen) weer Afkaat un Börgermeester in sien Vaderstadt. Barkhausen studeer up Afkaat in Heidelbarg, Berlin, Leipzig un Göttingen. 1870 maakde he sienen Doktor. Dor weer he in Leipzig. Nah dat Studium is he Afkaat in Bremen wurrn. Vun 1876 af an weer he ok Afkaat vun de Regeeren. 1875 is he in dat Parlament vun de Stadt, in de Börgerschup, inträden. Later hett he dor dat Amt vun den Vizepräsidenten harrt. 1879 hefft se em in den Senat wählt. He weer dor tostännig för Habens, Schipperee un Verkehr. He hett sik dorför insett, datt de Habens in Bremen un Bremerhaben utboot wurrn sünd un datt dat mit de Industrie an de ünnere Werser fudder güng. In sien Amtstiet as Senator hett he tohopen mit sienen Kollegen Albert Gröning un mit den Forscher un tokümstigen Direktor Hugo Schauinsland dat grote Stadtmuseum för Natuurkunn, Völkerkunn un Hannelskunn upmaakt. Vundaag heet dat Överseemuseum. Carl Barkhausen is fökener Börgermeester un Präsident vun den Senat ween (1904, 1906, 1911, 1913 un 1916). Bremen Mann Historie Politiker (Düütschland) Senator (Bremen) Börgerschup (Bremen) Börgermeester (Bremen) Boren 1848 Storven 1917 Börger von Düütschland Jurist

7045

https://nds.wikipedia.org/wiki/Erich%20Vagts

Erich Vagts

Erich Vagts (* 9. Februar 1896 in Cuxhoben; † 20. Februar 1980 in Bremen) weer een düütschen Politiker, Senator un Börgermeester vun Bremen. Vagts hett Abitur maakt un is in dat Jahr 1914 Suldaat wurrn. Nah den Krieg hett he vun 1919 af an in Tübingen un in Kiel Juristeree und Staatswetenschup studeert, man dat Studium hett he afbraken. Denn is he nah Güstrow in Meckelnborg gahn un Direktor bi ’n Landbund wurrn. He weer Maat bi de Düütschnationale Partei vun dat Volk (DNVP). 1925 föhr he in Bremen de Geschäften vun düsse Partei, later is he Bremer Vörsitter vun de DNVP wurrn. In dat Jahr 1928 keem he in dat Parlament vun de Stadt, dat is de Börgerschup. 1931 weer he Vörsitter vun de Fraktion vun düsse Partei. 1933 is he Senator wurrn. He weer tostännig för Gesundheit un för de Landkuntreien vun Bremen. An ’n 30. September 1933 scheed he ut ’n Senat ut. He is denn Präsident vun dat Amt för de Gemeendeupsicht wurrn. Vun 1936 af an hett he toeerst Bremen, vun 1938 af an ok Oldenborg bi dat Düütsche Riek verträden. Nah den Krieg hefft de Militärregeeren vun de Alliierten em an ’n 4.Mai 1945 för ’n Övergang as Börgermeester vun Bremen insett. An ’n 6.Mai 1945 is he Regeeren Börgermeester wurrn. He hett aber mit de Senators vun de KPD un vun de SPD allerhand Theater harrt. Dor hefft de Alliierten em an ’n 1.August 1945 afsett un eerst mal för een half Jahr achter Trallen sett. Upfolgt wurrn is he vun Wilhelm Kaisen vun de SPD. Vagts hett süms Klavier speelt. 1933 hefft em de Nazis as Vörsitter vun de Philharmonisch Sellschup insett. 1938 is he Beupdragten vun dat Land Bremen för Musik wurrn. Man 1938 is he vun dat Amt as Beupdragten torüchträden. 1939 hett he as Vörsitter vun de Sellschup Bott geven. Kiek ok bi Bremer Senat Senat Vagts Bremen Mann Politiker (Düütschland) Senator (Bremen) Börgermeester (Bremen) Börgerschup (Bremen) Boren 1896 Storven 1980 Börger von Düütschland

7046

https://nds.wikipedia.org/wiki/Albert%20Gr%C3%B6ning%20%281839%E2%80%931903%29

Albert Gröning (1839–1903)

Albert Gröning (* 26. Januar 1839 in Bremen; † 23. Juni 1903 in Bremen) weer Börgermeester vun sien Vaderstadt Bremen. De Vadder vun Albert Gröning weer Syndicus bi ’n Senat vun Bremen, de Grootvadder Georg Gröning weer ok al Börgermeester. Albert studeer Juristeree un is in dat Jahr 1860 Afkaat wurrn. He hett bi ’n Natschonalvereen mitmaakt un sik för den Krieg gegen Frankriek in dat Jahr 1870 freewillig meldt. 1867 is he in dat Parlament vun Bremen, de Börgerschup kamen un 1871 weer he denn Senator. Bit 1890 weer dat Landherrnamt sien Saak, dornah weer he tostännig för Finanz- un Stüersaaken. He harr jümmers wedder mit dat Probleem vun de Stadt ehr Schullen to kriegen. De sünd vun Jahr to Jahr grötter wurrn. Mit al sien Kraft hett he gegen de Tollpolitik vun dat Düütsche Riek gegenan streden. Börgermeester is he veermal ween: 1895, 1897, 1900 un 1902 bit to sienen Dood 1903. Mann Bremen Politiker (Düütschland) Senator (Bremen) Börgermeester (Bremen) Börgerschup (Bremen) Jurist Boren 1839 Storven 1903 Börger von Düütschland

7047

https://nds.wikipedia.org/wiki/Willy%20Dehnkamp

Willy Dehnkamp

Willy Dehnkamp (* 22. Juli 1903 in Hamborg-Altno; † 12. November 1985) weer Politiker un Börgermeester vun Bremen. De Vadder vun Willy Dehnkamp weer Schauermann in 'n Hamborger Hoben. Willy woll annernvorsik Seemann weern, hett denn aber Slosser lehrt. Mit 16 Jahren is he inträden in den Verband vun de Düütschen Metallarbeiders. Korte Tiet later güng he in de SPD. As he 23 Jahre oolt weer, is he Vörsitter vun se Sozialistisch Jöögd vun Groot-Hamborg wurrn. 1928 is he as Baas vun de SPD nah Bremen-Nord gahn. Bi de Kommunalwahl an 'n 12.März 1933 weer he de Toppkandidat vun de SPD un hett de Nazis achter sik laten. 10 Dage later wurr he achter Trallen sett un bleef dor 7 Monate. As se em free laten harrn, füng he glieks an, de SPD in 'n Ünnergrund wedder uptoboon. März 1935 hett de Gestapo em in 't Lock smeten. He wurr to 2 Jahr un 9 Monate achter Trallen verordeelt. Wiehnachten 1936 is he freelaten wurrn. 1942 möß he in 'n Krieg. He weer bi de Panzerjägers. Dor hett he een Wund afkregen un de Russen hefft em fungen un 3 1/2 Jahr dor beholen. 1949 hett de Bremer Senat em beropen as Baas vun dat Oortsamt Blomendal in Bremen-Nord. An 'n 29.September 1951 is he Senator för School un Utbillen wurrn. Dat bleef he 14 Jahre lang, bit he 1965 Wilhelm Kaisen as Börgermeester vun Bremen upfolgen dö. 1967 hett de SPD bi de Wahlen de afsoluut Mehrheit verlaren un he möß Bott geven. Hans Koschnick hett den sien Amt övernahmen. Dehnkamp hett sik denn ganz ut de Politik torüch trocken. Man bit 1972 bleef he in den Rat vun de Düütsche Bildung. Kiek ok bi Bremer Senat Senat Dehnkamp Mann Bremen Politiker (Düütschland) SPD Senator (Bremen) Börgermeester (Bremen) Boren 1903 Storven 1985 Börger von Düütschland

7050

https://nds.wikipedia.org/wiki/Fort%20Portal

Fort Portal

Fort Portal is ene Stadt in’n Westen vun Uganda. Se hett 42.671 Inwahners un is de Hööftstadt vun’n Distrikt Kabarole. Fort Portal is dat Zentrum vun dat ole Riek Toro, dat siet 1993 wedder enen Omukama (König) hett. De Ruinen vun de Veste, de Sir Gerald Portal 1891 bet 1893 opboot hett, liggt hüüt op dat Land vun’n Golfklub. Süden de Stadt liggt de Karambi-Gräver, wo de Königsfamilie vun Toro begraven liggt. Fort Portal liggt in de Neeg vun de Ruwenzori-Bargen, den Kibale-Natschonalpark un den Königin-Elisabeth-Natschonalpark un is för vele Touristen de Utgangspunkt för Reisen in disse Gegend. Inwahnertall Klima Uganda

7051

https://nds.wikipedia.org/wiki/Rekum

Rekum

Rekum (um un bi 1300 Reken oder Rekene) is een Oortsdeel vun den Stadtdeel Blomendal in Bremen-Noord. Historie In dat 12. Jahrhunnert seet in dat Dörp een Familie vun den Deenstadel. Al um un bi 1400 geef dat dor een Möhl. Dichtbi konn een över de Werser gahn. Rekum höör eerst nah dat Kaspeel Ne’enkarken, later nah dat Kaspeel Blomendal. 1955 hett Rekum een eegen Kark kregen. 1813 hett Rekum 484 Inwohners harrt; 1858: 705 Inwohners; 1905: 1.103 Inwohners. 1939 keem Rekum mit annere Kuntreien in den Norden vun de Lesum vun Preußen nah Bremen. Vun 1946 af an is Rekum een Oortsdeel vun den Stadtdeel Blomendal. 1995 hett Rekum 2.395 Inwohners harrt. Weertschop un Infrastruktur Verkehr De nächste Autobahn is de Autobahn 27. De Opfohrt 14 Swonewebel liggt so teihn Kilometer in’n Oosten von Rekum. De nächste Bahnhoff is so bi twee Kilometer wied weg in’n Süden de Bahnhoff Farge an de Bahnlien Farge–Vesack. Dor föhrt de Lien RS 1 von de Regio-S-Bahn Bremen/Neddersassen, de von Farge bet na Veern geiht. Von September 1911 bet 1931 harr de Oort en egen Bahnhoff an de Nedderwerserbahn. Oort Bremen

7054

https://nds.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6nnebeck

Rönnebeck

Rönnebeck is een Oortsdeel vun Bremen-Noord un höört to den Stadtdeel Blomendal to. Fröher weer Rönnebeck een Deel vun dat Amt Blomendal. Bit 1714 höör dat to Sweden, bit 1866 to Hannober un bit 1939 to Preußen. 1939 keem dat, tohopen mit annere Kuntreien in den Norden vun de Werser nah Bremen. Vun 1946 af an is Rönnebeck een Oortsdeel vun den Stadtdeel Blomendal. Dat tostännig Kaspeel weer Blomendal, man in dat Jahr 1905 is in Farge een reformeerte Kark boot wurrn. Vun dor af an höör Rönnebeck to de Karken vun Farge mit to. De Karkengemeen nömmt sik Karkengemeen Rönnebeck-Farge. Bi düsse Gemeende hett de Schriever Manfred Hausmann as Predikant mitmaakt. De Schrieversche Alma Rogge hett in Rönnebeck leevt. 1813 hett Rönnebeck 480 Inwohners harrt;1885: 694 Inwohners;1905: 1.690 Inwohners; 1974: 4.603 Inwohners; 1995: 4.693 Inwohners Oort Bremen

7059

https://nds.wikipedia.org/wiki/Psalter%20vun%20Genf

Psalter vun Genf

De Psalter vun Genf is een Reeg vun Gesangböker mit den Text vun de Psalmen ut de Bibel in Riemels, toeerst in franzöösche Spraak. Johannes Calvin hett in Straßborg dat Singen vun Psalmleder kennen lehrt. 1539 hett he dor denn een Utwahl rutgeven. De weern vun Clément Marot un vun em süms torechtmaakt. 1542, 1543, un 1551 sünd in Genf nee Utgaven rutkamen. De weeren denn jümmers een beten grötter. Later hett Calvin siene eegen Riemels torüchnahmen un hett Marot de Texten maken laten. As düsse Dichter 1544 dootbleven is, hett in dat Jahr 1548 Théodore de Bèze sien Arbeit övernahmen. In Genf hett toeerst Guillaume Franc de Musik komponeert. He weer bi de Utgaven vun 1542 un 1543 tostännig. Dormals güng dat üm een Utwahl vun 50 Psalmen. 1551 sünd al 83 Psalmen rutkamen. De Texten hett Bèze maakt, de Musik keem dütmal vun Loys Bourgeois. Een kumplett Gesangbook mit all 150 Psalmen is denn in dat Jahr 1562 rutkamen. De Musik, de noch fehlen dö, hett Pierre Davantès bistüürt. Claude Goudimel hett de Melodien vun den Genfer Psalter up eenfache Aart för Chören torecht maakt. In de reformeerten Kuntreien vun Europa hefft sik Komponisten as Jan Pieterszoon Sweelinck, Claude Le Jeune un Anthonie van Noordt mit düsse Melodien ut'neen sett un allerhand dorto schreven. In de düütsche Spraak is de Genfer Psalter to 'n eersten Mal 1573 översett wurrn. De Dichter weer Ambrosius Lobwasser. Sien Psalter weer dat Gesangbook vun de reformeerten Karken, de düütsch snacken döen. Eerst 1798 is dat aflööst wurrn vun de neen Riemels vun Matthias Jorissen. Hüdigendags gifft dat een nee Utgaav mit Riemels vun verscheeden Dichters. Böker Dor kummt een Schipp, Plattdüütsch Gesangbook, Harmsborg 1991, ISBN 3-87546-066-9 (seß Psalmen ut den Genfer Psalter in Oostfreeske Taal sünd dor mank) Der Psalter,Gütersloh , 1997 (De Psalter vun Genf in nee hoochdütsche Riemels) ISBN 3-579-00049-7 Pierre Pidoux, Le Psautier Huguenot, Vol.I/II, Basel, 1962 Christendom Lederbook Protestantismus Reformatschoon Reformeerte Kark Genf

7060

https://nds.wikipedia.org/wiki/401

401

Wat passeert is 1. Januar: Dat 5. Johrhunnert fangt an 21. Dezember: Innozenz I. warrt nee Bischop vun Rom. He folgt Anastasius I. up, de storven is. Alarich I. un Radagaisus breekt mit de Goten in Italien in un kaamt bit nah Mailand De Römers treckt jem ehr Suldaten torüch nah Italien, unner annern warrt dat Kastell Deutz upgeven. Boren April: Theodosius II., Kaiser vun Oostrom Üm un bi 401: Ankō, Kaiser vun Japan Storven 19. Dezember: Anastasius I., Bischop vun Rom 0401 5. Johrhunnert

7061

https://nds.wikipedia.org/wiki/402

402

Wat passeert is Ravenna warrt nee Hööftstadt vun dat weströömsche Riek. Vördem weer dat Mailand, man Mailand is vun de Westgoten utplünnert 6. April: Alarich I. warrt in de Slacht bi Pollentia vun den weströömschen Heerföhrer Stilicho slahn De Setel vun de Präfektur Gallien warrt vun Trier nah Arles leggt 11. November: In Süd-Gallien, in Sizilien un in de Kyrenaika in Nordafrika warrt de Sünn heel un deel verdüstert Storven Üm un bi 402: Quintus Aurelius Symmachus, Politiker, een vun de Lüe, de dat in de late Antike mit dat Heidendom holen döen (* bi 340) Naemul, König vun dat Riek vun Silla in dat hüdige Korea 0402 5. Johrhunnert

7062

https://nds.wikipedia.org/wiki/403

403

Wat passeert is Alarich I. warrt vun den weströömschen Feldherrn Stilicho in de Slacht vun Verona slahn Stilicho stüürt de Westgoten ünner jem ehren König Alarich nah Illyricum Johannes Chrysostomos warrt up een Synood anklaagt, datt he den verkehrten Gloven vun Origenes anhangen deit un he warrt as Patriarch vun Konstantinopel afsett 0403 5. Johrhunnert

7063

https://nds.wikipedia.org/wiki/404

404

Wat passeert is De Gladiatorenspeelen weert för all Tieden verbaden vun den weströömschen Kaiser Flavius Honorius Arsacius vun Tarsus warrt Patriarch vun Konstantinopel Nah den Dood vun sien Froo Aelia Eudoxia kümmt de ooströömsche Kaiser Arcadius ünner de Macht vun sien Hölpsmann Anthemius Storven Telemachos, greekscher Mönk Flavian vun Antiochia, Patriarch in Antiochia Aelia Eudoxia, Kaiserin vun Oostrom/Byzanz (* bi 380) 0404 5. Johrhunnert

7064

https://nds.wikipedia.org/wiki/405

405

Wat passeert is Mesrop Maschtoz finnt dat armeensch Alphabet ut St.Patrick warrt as Patricius wegsleppt un nah Irland bröcht, kiek ok 444 De Goten ünner Radagaisus breekt in Italien in un liggt vör Florenz, dat se innehmen wüllt De weströömsche Feldherr Stilicho sleiht de Truppen vun Radagaisus mit Mann un Muus in de Slacht vun Fiesole De Sibyllinschen Böker weert in 't Füür smeten. Dat warrt seggt, Stilicho harr dat daan Boren Üm un bi 405: Ricimer, Heerföhrer vun dat weströömsche Riek Storven 15. März: Richu, de 17. Kaiser vun Japan (400 bit 405) 11. November: Arsacius vun Tarsus, Patriarch vun Konstantinopel Theon vun Alexandria, leste Direktor vun de Böökeree vun Alexandria (*üm un bi 335) Claudian, heidnisch Dichter ut de laat Antike 0405 5. Johrhunnert

7065

https://nds.wikipedia.org/wiki/Guillaume%20Franc

Guillaume Franc

Guillaume Franc (* üm un bi 1505 in Rouen; † 1570 in Lausanne) weer en franzööschen Komponist un hett an den Psalter vun Genf mitarbeit. 1541 hett he en Musikschool in Genf upmaakt. Later hett he Kinner in de Stadtgemeende Saint-Gervais Ünnerricht in dat Psalmensingen geven. An dat Collège de Rive hett he Singen lehrt. 1545 is he nah Lausanne gahn un is dor Kantor an de Kathedraal un Schoolmeester an de Akademie wurrn. Weblenken Körtbiographie Mann Karkenmusiker Komponist Protestantismus Reformeerte Kark Reformatschoon Renaissance Boren in dat 16. Johrhunnert Storven in dat 16. Johrhunnert

7066

https://nds.wikipedia.org/wiki/Pierre%20Davant%C3%A8s

Pierre Davantès

Pierre Davantès, ok Maistre Pierre (* üm un bi 1525 in Rabastenne (Rabastane), Département Hautes Pyrénées; † 31. August 1561 in Genf) weer Humanist, hett sik mit ole Spraken befaat, weer Drucker un hett Melodien för den Psalter vun Genf schreven. Vun 1559 af an weer he in Genf. Dat warrt annahmen, datt he tostännig weer för de eerste kumplett Utgaav vun den Psalter in dat Jahr 1562 un dor de neen Melodien för schreven hett. Babenhen hett he een nee Aart utfunnen, Noten in Bookstaven to schrieven. Mann Christendom Karkenmusik Protestantismus Reformatschoon Reformeerte Kark Genf Renaissance Humanist Boren in dat 16. Johrhunnert Storven in dat 16. Johrhunnert

7067

https://nds.wikipedia.org/wiki/Loys%20Bourgeois

Loys Bourgeois

Loys Bourgeois (* üm un bi 1510 in Paris; † nah 1561 ok in Paris) weer een franzöösche Komponist un hett bi den Psalter vun Genf mitarbeit. Tominnst vun 1545 af an weer he Kantor un Schoolmeester an de Kathedraal Saint Pierre vun Genf. Dat weer Johannes Calvin sien Predigtkark. Dorto hett he noch in de Stadtgemeende Saint Gervais arbeit. An 'n 3. Dezember 1551 möß he för een Dag in 't Lock, weil he de Melodien vun de Psalmen, so as de druckt weeren, verännert harr. Dorbi harr he aber nich um Verlööf fraagt. As he dree Monate free kreeg, dormit he in Frankriek de Psalmen drucken laten konn, so as he de sett harr, dor keem he nich nah Genf torüch, man bleef in Lyon. 1560 güng he nah Paris. Dor is sien Dochter up den röömsch-kathoolschen Globen döfft wurrn. Böker över Loys Bourgeois Frank Dobbins, "Loys Bourgeois", in The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. 20 vol. London, Macmillan Publishers Ltd., 1980. ISBN 1-56159-174-2 Gustave Reese, Music in the Renaissance. New York, W.W. Norton & Co., 1954. ISBN 0-393-09530-4 Frank Dobbins, "Loys Bourgeois", Grove Music Online ed. L. Macy Harold Gleason and Warren Becker, Music in the Middle Ages and Renaissance (Music Literature Outlines Series I). Bloomington, Indiana. Frangipani Press, 1986. ISBN 0-89917-034-X Pseaumes Octantetrois de David, mis en rime Françoise par Clément Marot et Théodore de Bèze, imprimé par Jean Crespin à Genève 1551, Reproduced from the Rutgers University copy, 1973 X BS 1443.FSM332 Pierre Pidoux, Le Psautier Huguenot, VOL I/II Mann Karkenmusiker Komponist Protestantismus Reformeerte Kark Reformatschoon Renaissance Boren in dat 16. Johrhunnert Storven in dat 16. Johrhunnert

7071

https://nds.wikipedia.org/wiki/Claude%20Goudimel

Claude Goudimel

Claude Goudimel (* üm un bi 1500 in Vaison bi Avignon (warrt ok seggt: üm un bi 1514 in Besançon); † 24. August (warrt ok seggt 28. August) 1572 in Lyon) weer een franzööschen Komponist un hett de Melodien vun den Psalter vun Genf nee sett. Goudimel leef in Paris, Rom, Metz, Besançon un Lyon. Wahrschienlich weer he een Schöler vun den nedderlanschen Musiker Josquin Desprez. Üm un bi 1540 hett he in Rom een Musikschool upmaakt. An düsse Scholen hefft Giovanni Animuccia, Giovanni Maria Nanini un Giovanni Pierluigi da Palestrina lehrt. He weer een Hugenotten un is in de Bartholomäusnacht ümbröcht wurrn. As he den Psalter vun Genf vun 1562 af an rutgeven dö, hett he de Melodien nich süms maakt, man vun Franc, Bourgeois un Davantès övernahmen un bloß nee sett un torechtmaakt. He hett ok Messen, Motetten un Musik to de Oden vun Horaz rutbröcht. Vun sien Chansons is een Deel 1574 tohopen mit Arbeiten vun Orlando di Lasso, de ganz övereen sünd, ünner den Naamen La fleur de chanson in Lyon rutkamen. Mann Christendom Karkenmusik Protestantismus Reformeerte Kark Reformatschoon Komponist Renaissance Storven in dat 16. Johrhunnert

7073

https://nds.wikipedia.org/wiki/Matthias%20Jorissen

Matthias Jorissen

Matthias Jorissen (* 26. Oktober 1739 in Wesel; † 13. Januar 1823 in Den Haag, Nedderlannen) weer een düütschen Pastoor un Dichter vun Karkenleder. Besünners hett he den Psalter vun Genf in nee düütsche Riemels sett. Leben un Arbeit Jorissen sien Öllern weern de Koopmann Theodor Jorissen un sien Ehfro Catharine Schompermann. . He is verwandt mit Gerhard Tersteegen. An'n 1. November 1739 is he in Wesel döfft wurrn. As he ölben Johr oolt weer, güng he up dat Gymnasium vun sien Vaderstadt. Wesel höör dormols to dat Königriek Preußen to. In Jorissen sien Schooltiet stünn Preußen in den Sövenjöhrigen Krieg. 1757 hett König Frederik II. befohlen, de Festung Wesel scholl verlaten weern. An'n 20. September 1759 hett Jorissen sik an de Universität Duisborg inschrieven laten. Dor woll he Theologie studeern. 1762 güng he denn na Utrecht in de Nedderlannen un studeer dor fudder. 1765 kehr he na Wesel torüch. Dor hett he en Stäe as Huuslehrer annahmen. Vunwegen dat he ok Kannedat vun dat Predigtamt weer, predig he in düsse Tiet in verschedene Karken vun Wesel. Dormols lees he en Book, wat em oorntlich tarrt hett. Dat weer de lüttje Schrift „Apostolisches Send- und Ermahnungsschreiben an die gottlose Welt über die Nothwendigkeit und Vortheile des feinen Christentums, überzeugend dargethan von Heinrich Knopfloch, wohlverdienter Catechisirmeister und Siechentröster einer exemplarisch-frommen Gesellschaft“. In düt Book stünn allerhand Tüünkraams över den christlichen Gloven in, just so, as dat to de dormols nee Mood vun den Ratschonalismus passen dö. Wat Jorissen nich weten konn, weer, dat achter den Naam Heinrich Knopfloch en vun de Mannslüde stünn, de bi den König vun Preußen besunners goot ansehn weern: Friedrich Wilhelm von Gaudi. He weer en Ridder vun den Oorden Pour le mérite. Later is he Generalleutnant un Kummandöör vun Wesel wurrn. De König leet nix up em kamen. Nu predig Jorissen an'n 28. Februar 1768 gegen dat, wat in düt Book stünn. He schimp oorntlich gegen dat Book un gegen den, de dat schreven harr un meen, numms dröff sik dick maken gegen Gott. Gaudi kreeg dat spitz un hett denn dorför sorgt, dat Jorissen in Wesel nich wieder predigen dröff. He wenn sik an den Magistrat vun Wesel un an den König in Berlin. Dor kreeg de Magistrat dat mit de Angst to doon un hett Jorissen gau afsett. Jorissen sien Frünnen hefft denn versöcht, em as Paster in dat Teckelnborger Land ünner to bringen, man dor is nix vun wurrn. Tofällig hett he denn eenmol in de Nedderlannen predigen mößt. Dor hett he beslaten, in Holland Paster to weern. An'n 18. Juni 1769 is he Paster in de reformeerte Gemeende in Avezathen in dat Gelderland wurrn. Dor hett he ok in datsülvige Johr de düütsche Koopmannsdochter Johanna S. H. Bird heiraat. Mit ehr hett he acht Kinner harrt. Över föfftig Johr weern de beiden tosamen. 1779 wessel he an de gröttere Gemeende in Hasselt in Oaveriessel. Vun 1782 bit 1819 weer he Prediger an de düütsche Gemeende in Den Haag. 1793 hett he de Neue Bereimung der Psalmen schreven un 1798 sünd düsse neen Riemels rutkamen. De Psalter vun Jorissen hett de öllern Riemels vun Ambrosius Lobwasser denn gau an 'e Siet schaven. As he anfüng in Den Haag weer he 43 Johr oolt. As he uphöör, weer he 78. Leeder In dat Gesangbook vun de Evangeelsche Karken in Düütschland (EKD) kann een hüdigendags jümmers noch Psalmen vun em finnen (EG= Evangeelsch Gesangbook): Jauchzt, alle Lande, Gott zu ehren (EG 279)=Psalm 66 Erhebet er sich, unser Gott (EG 281)=Psalm 68 Wie lieblich schön, Herr Zebaoth (EG 282)=Psalm 84 Singt, singt dem Herren neue Lieder( EG 286)=Psalm 98 Nun danket Gott, erhebt und preiset( bloß Strophen 2,5,7) (EG 290)= Psalm 105 Lobt Gott, den Herrn der Herrlichkeit (EG 300)=Psalm 134 Wie der Hirsch nach frischer Quelle (bloß Strophen 4+5)(EG 600 Würtemberg)=Psalm 42 In den Psalter vun Genf, so as de 1997 vun de Reformeerte Kark in Düütschland rutgeven wurrn is, staht noch allerhand Psalmen in siene Riemels in. Up Platt sünd siene Psalmen nich översett. Böker Böker vun Jorissen Petrus Nieuwland up zijn Sterfbed, Den Haag, 1795 Neue Bereimung der Psalmen, Den Haag und Amsterdam, 1798 Het gewigt der beloften Gods, aangaande de Zaligheid der Heidenen, Den Haag, 1800 (Predigten) Elegie, over het Afsterven van den Hoogedelen Heere Coenraad Le Leu de Wilhelm, vorheen Praesident van den Gerichthof van Holland, Zeelanden Vriesland, Den Haag, 1801 Erinnerung an Hieronymus van Alphen, Den Haag, 1803 Der Christenen Goede Vrijdag, 1820 (up Düütsch Elberfeld 1821) De Evangelische Wijsheid onzer Vaderen in het Formulier des Heiligen Doops, Den Haag, 1821 De Evangelische Wijsheid onzer Vaderen in het Formulier des Heiligen Avondmaals, Den Haag, 1821 Böker över Jorissen J.A. Momm, M. Jorissen in den gelukkigen avond zijns levens, Delft, 1825 Albrecht Ritschl, Geschichte des Pietismus in der reformierten Kirche, Bonn, 1880 Friedrich August Henn, Matthias Jorissen, Neukirchen-Vluyn, 1964² Wo sien Psalmen in staht Evangelisches Gesangbuch, Hannover/Göttingen, 1994 Der Psalter, Gütersloh, 1997, ISBN 3-579-00049-7 Mann Christendom Dichter Karkenmusik Protestantismus Reformeerte Kark Reformeerte Kark in de Nedderlannen Boren 1739 Storven 1823

7075

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ambrosius%20Lobwasser

Ambrosius Lobwasser

Ambrosius Lobwasser (* 4. April 1515 in Schneeberg (Erzgebirge); † 27. November 1585 in Königsbarg) weer en düütschen Schriever, Dichter un Översetter in de Tiet vun den Humanismus. Lobwasser hett in Leipzig up Afkaat studeert. 1535 is he Magister wurrn. Denn güng he nah Frankriek un Italien. Bit 1550 hett he denn in Leipzig Ünnerricht geven. Vun 1557 af an weer he Kanzler un Rat vun den Fürsten in Meißen. Dornah hett he vun 1560 bit 1583 as Professor för Juristeree in Königsbarg leevt. Vun 1565 af an weer he togange mit dat Översetten vun de Psalmen. 1573 hett he dat Book Der Psalter des Königlichen Propheten David rutgahn laten. He hett dorbi nich up den hebreeschen Text vun de Bibel torüchgrepen un ok nich up Martin Luther sien düütsch Översetten, man he hett sik an den Psalter vun Genf holen, de up franzöösch vun Clément Marot un Théodore de Bèze in Riemels bröcht weer. Dor harrn Guillaume Franc, Loys Bourgeois un Pierre Davantès Musik up komponeert. Düsse Öbersetten vun Lobwasser hett mehr as 100 Uplagen sehn un is bit in dat 18.Jahrhunnert in de düütsche reformeerte Karken bruukt wurrn. Een paar vun siene Gedichten staht hüdigendags noch in dat Evangeelsche Gesangbook. 1669 sünd sien Psalmen as Chorwarken mit de Melodien vun Claude Le Jeune rutkamen. Mann Dichter Karkenmusik Königsbarg Protestantismus Reformatschoon Reformeerte Kark Hoochdüütsch Boren in dat 16. Johrhunnert Storven in dat 16. Johrhunnert

7077

https://nds.wikipedia.org/wiki/406

406

Wat passeert is 31.Dezember: Wandalen, Quaden, Alanen, Sueben un Alamannen breekt tohopen dör de röömschen Grenzen un breekt in Gallien in. De röömschen Grenzen an den Rhien breekt tosamen De weströömsche Feldherr Stilicho sleiht in de Slacht bi Fiesole de Goten unner Radagaisus. Stilicho lett Radagaisus nah de Slacht an 'e Siet bringen Gunderich warrt König vun de Wandalen, as sien Vadder Godigisel sturben is Atticus warrt Patriarch vun Konstantinopel Hanzei warrt Kaiser vun Japan Mesrop Maschtoz finnt een Alphabet för de armeensche Spraak ut Boren Üm un bi 406: Attila, König vun de Hunnen (†453) Storven 23.August: Radagais, Heerföhrer vun de Goten an de Siet bröcht up Befehl vun Stilicho Godigisel, König vun de Wandalen Üm un bi 406: Alban vun Mainz, Hilligen, Schutzpatron vun Mainz 5. Johrhunnert 0406

7078

https://nds.wikipedia.org/wiki/407

407

Wat passeert is De Stadt Mainz warrt vun de Wandalen in Dutt haut De upsternaatschen röömschen Legionen in Britannien maakt Konstantin III. to jem ehren Baas. De verklaart sik süms to 'n röömschen Kaiser Konstantin III. leggt Delen vun de röömschen Truppen vun Britannien weg nah Gallien. Dat warrt as Anfang vun 't Enn vun de röömsche Tiet in Britannien ansehn Storven 14. September: Johannes Chrysostomos, Patriarch vun Konstantinopel un Karkenvader (*349 oder 344) 5. Johrhunnert 0407

7079

https://nds.wikipedia.org/wiki/408

408

Wat passeert is 22. August: De weströömsche Feldherr Stilicho warrt to Dode bröcht vunwegen Hoochverrat, korte Tiet later warrt ok sien Froo ümbrocht. Hüdigendags warrt annahmen, wat se em vörsmeten hefft, weer verkehrt De Westgoten ünner Alarich I. breekt in Italien in un laat sik veel Geld betahlen. Se treckt nah Rom, slaht dor Lagers up un dwingt de Römers, jem ehren Stadtpräfekten Attalus to ’n röömschen Kaiser uttoropen Alarich treckt nah de Hööftstadt Ravenna un slutt den Kaiser Flavius Honorius in, de sik dorhen torüchtrocken hett Noch mehr Goten ströömt in dat Land, as Athaulf, Alarich sien Swager mit sien Suldaten öber den Pass bi Aquileia in ’t Land kümmt Nah den Dood vun sien Vadder Arcadius warrt Theodosius II. mit 7 Jahren de Kroon vun dat oströömsche Riek upsett Wandalen un Sueben gaht öber de Pyrenäen. Konstantin III. kann jem nich upholen; se kaamt nah Spanien un fangt an, dor to wohnen Sturben 22. August: Stilicho, weströömschen Generaal Arcadius, Kaiser vun dat oströömsche Riek (* üm un bi 377) Serena, leefste Nichte vun Kaiser Theodosius II. un Froo vun Stilicho (* üm un bi 365) 5. Johrhunnert 0408

7083

https://nds.wikipedia.org/wiki/409

409

Wat passeert is Wandalen, Sueben, Quaden un Alanen sluut een Verdrag öber de Kuntreien up de iberisch Halfinsel, wo se wohnen dröövt. De Länner weert per Lott verdeelt: De Sueben kriegt Galicien, de Alanen Katalonien („Got-Alanien“), de Wandalen (W)Andalusien. Alarich I. maakt den Senator Priscus Attalus to 'n röömschen Kaiser. Korte Tiet later lett he em wedder fallen. Paulinus von Nola, Bischop vun Nola finnt dat Geten vun Klocken ut. Bit dorhen sund Klocken smeedt oder dreven wurrn. Boren Üm un bi 409: Daniel Stylites, greekschen Suulenhilligen(† 493) 5. Johrhunnert 0409

7084

https://nds.wikipedia.org/wiki/410

410

Wat passeert is De Westgoten ünner Alarich I. begeevt sik nah Rom, griept de Stadt an un nehmt ehr an 'n 24.August in. Dree Dage lang warrt Rom utplünnert Alarich sett Priscus Attalus as röömschen Kaiser af Alarich versöcht, nah Karthago öbertosetten, man kriggt dat nich hen. Korte Tiet later starvt he bi Cosenza. Dat warrt seggt, he liggt in den Stroom Busento sien Bett begraven Athaulf folgt sienen Swager Alarich up un föhrt de Westgoten nah Gallien De Römers geevt Britannien up Konstantin III., de de Kroon vun dat weströömsche Riek an sik reten hett un in Gallien sitten deit, versöcht, nah Italien vörtostöten. Man he kann vun Flavius Honorius torüchslahn weern Een Trupp Mönk ünner Barsauma geiht in Palästina up de Jöden los. Mank de Jöden in Jerusalem gifft dat allerhand Dode Baren üm un bi 410: Severin vun Noricum, Mönk, Baad vun den Gloven (†482) Storven 23. Januar: Hanzei, Kaiser vun Japan (*351) Alarich I., König vun de Westgoten 5. Johrhunnert 0410

7086

https://nds.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9ment%20Marot

Clément Marot

Clément Marot (* 23. November 1495 in Cahors; † 12. September 1544 in Turin) weer een franzööschen Dichter un hett bi den Psalter vun Genf de eersten Texten schreben. Dat warrt seggt, he is de wichtigst Dichter in Frankriek in de eerste Hälft vun dat 16. Johrhunnert. Leben un Arbeit Familie Clément Marot weer de Söhn vun Jean Marot, de ok al Dichtersmann weer un een goden Naamen harr. Vun 1506 af an hett Jean Marot bi Königin Anna vun Bretagne as Sekretär arbeit. Later is he Kammerherr an den franzööschen Hoff wurrn un hett bi König Ludwig XII. un bi Franz I. in Deenst stahn. He hett dorför sorgt, datt sien Söhn Clément al fröh een Stäe as Pagen bi een Mann kreeg, de an den Hoff vun den König wat to seggen harr. Anfang as Dichter Vun 1511 af an hett Clément Marot süms Gedichten maakt. Sien Vadder un den sien Macker Jean Lemaire de Belges hefft em dorbi hulpen. Bito hett he Texten vun Vergil un Lukian öbersett. 1514 hett he för de Hochtiet vun Claude de France, een Dochter vun König Ludwig XII., mit François de Valois dat lange Gedicht Le Temple de Cupido verfaat. Later is he den neen jungen König vunwegen mehr mooie Gedichten upfullen. He hett denn sien öller Süster Marguerite de Navarre bloß Goodes vun em vertellt un se hett em denn anstellt. Karriere Nu weer he allerwegens goot ansehn as Mann vun den Hoff un as Dichter. 1527 is he sienen Vadder in den Deenst vun den König upfolgt. He hett épîtres, ballades, rondeaux, blasons, chansons, chants, élégies, épitaphes, complaintes un mehr schreben. Af un an geef he dat allens up 'n Bulten rut, wat he maakt harr, to 'n eersten Mal in dat Jahr 1532 ünner den Naamen L’ Adolescence Clementine. 1538 keemen denn Les Œuvres rut. In sien Gedichten hett he up ganz verscheeden Aart jümmers licht un elegant schreben. Dat weer een richtigen Snack: De „style marotique“. 1522 hett Marot as Eersten de Idee harrt, Warken ut de ole franzöösche Literatur up de Grundlaag vun den Humanismus nee ruttogeben. 1526 is up düsse Aart de „Roman de la Rose“ ut dat 12. un 13. Jahrhunnert rutkamen. 1532 hett he de Warken vun François Villon rutbröcht. Reformation Vun 1525 af an kann een an den Loop vun sien Leben de afsunnerlichen Tostännen vun de Reformationstiet sehn. Bit dorhen güng em dat annernvorsik ganz goot an den Hoff vun den König. Dor wanner he in de Footstappen vun sienen Vadder. Man vun 1526 af an hett Marot Last harrt, weil he as „luthériste” ansehn wurr. Dreemal hefft se em sünner goden Grund achter Trallen sett. Man de König un sien Süster Marguerite hefft em jedet Mal wedder free laten. As de Protestanten vun 1534 af an open ünnerdrückt wurrn sünd, is he mit anner Lüe vun sienen Globen ut Paris utbüxt. Toeerst güng he nah Marguerite in Nérac in Béarn. Se hett goot för em spraken un dor is he nah Ferrara an den Hoff vun de Hertogsche Renée d'Este gahn. Dat weer een jünger Süster vun Ludwig XII., de dat mit Luther sien Lehr holen dö. Man ok dor weeren se vun de Inquisition achter em her un he möß wieter nah Venedig. As in dat Jahr 1536 all Protestanten toseggt wurrn is, datt se free blieben schollen vun Straaf, is he nah Frankriek torüch gahn un hett de evangeelsche Lehr afswaren. He wurr wedder upnahmen an den franzööschen Hoff un in den König sienen Deenst un konn dor een paar Jahren sunner Theater un Verdriet tobringen. De Psalter vun Genf Vun 1538 af an hett he versöcht, de Psalmen ut de Bibel up een passlich Aart in Riemels to bringen. 1541 hett he denn de eersten Trente psaumes de David mis en français rutbröcht. Dor hett he veel Loff för kregen. Düsse dartig Psalmen sünd later de Anfang un de Midden vun den Psalter vun Genf wurrn. As ok de Reformator Johannes Calvin bloß man goot öber düsse Psalmen snacken dö, sünd se miteens un unverwacht verbaden wurrn. Marot möß denn nah Genf utkniepen, man dor keem he nich so richtig klaar. Dor güng he fudder nah Turin, un dor is he denn korte Tiet later as een untofräden un gnadderigen Mann sturben. Düt un Dat Marot hett de nee Form vun dat Sonett in Frankriek inföhrt un hett in sien Dichten de rieke franzöösche Tradition fuddergahn laten un to glieke Tiet de nee italieensche Aart vun dat Dichten sik to eegen maakt. In t 16. Johrhunnert hefft sien Œuvres mehr as 200 Uplagen sehn. Bit in dat 19. Johrhunnert hefft em veele Lesers und Schrievers as een besunnern Dichter ankeken, de wiesen dö, wat in de olen Tieden goot weer. Een weet vundage nich genau, of Marot ok Melodien kumponeert hett. Sien Söhn Michel Marot hett ok vun 1534 af an as een Pagen an den Hoff vun Marguerite de Navarre leevt un hett ok versöcht, Gedichten to schrieben. Man he is nich so bekannt wurrn as sien Vadder un sien Grootvadder. Dichter Frankriek Mann Karkenmusik Reformatschoon Reformeerte Kark Renaissance Boren in dat 15. Johrhunnert Storven in dat 16. Johrhunnert

7088

https://nds.wikipedia.org/wiki/Waldecker%20Kauhlhasen

Waldecker Kauhlhasen

De Waldecker Kauhlhasen singet Lädere von Folk bis Rock in Waldecker Platt, datt is noh verwandt midde Sprooke in Ostwestfalen. Waldeck ligget in Nordhessen und sei säget, düse sprooklicke Verbindunge kümmt ut de Tied vonne Hanse Bund. Körbach, datt is de Kreisstadt von Waldeck, war freuer ne Hansestadt un hat viell mit Bremen marketendert. De Waldecker Kauhlhasen nu sitt 10 musikbegeisterte Lühde jüngeren un mittleren Allers ut Körbach, Berndrup un Orolsen, de sick dem heimischen Kulturgut (Leedere upp Platt) verschribben hätt. Säi singet meist veerstimmig un begliedet sick mit Akkordeon (auk Zerrwanst genannt), Keyboard, Gitarre, Bass un Schlagtüch un Percussionsinstrumenten un vereinen A-capella-Gesang mit dürchut moderner Musik von Folk bis Rock. De Helmut singet de Bassstimme un spillet Akkordeon, Keyboard, maket de Arrangements un schriebet Leedere. De Peter_(P) und de Mansoor spillet Gitarre un singet beide Tenor, Peter_(B) spillet dat Schlagtüch, Hermann spillet den E-Bass und Ernst singet Bass und beweget de Percussionsinstrumente, Uschi und Filiz singet Sopran, Doris un Gita de Altstimme. De Leedere sitt selbst geschrifft un komponiert. Sei sitt dürchweg modern un in flotten Melodien arrangiert. De Texte sitt kenneswegs „platt“ oder „oberflächlick“. In de Erhallung de plattdüzken Sprooke als Kulturgut sehet säi auk hauptsäcklick den Sinn eehret uppwendigen Hobbys. Säi sehet in eehren Leederen enne Müchlickkett, dat schönne Waldecker Platt an de nächsten Generationen tau öbberliefern. Düsse melodiöse Sprooke eignet sick sehr gutt tum Singen. De Waldecker Kauhlhasen hätt von sinnen schönnen Leederen bereits 4 CDs uppgenommen, de man im WEB-Shop de Kauhlhasen erwerben kunnt. Dürch Auftritte bi den Heesendaagen in Körbach, Hünfeld, Baunatal, Erbach un Orolsen, mehreren Auftritten im Hessen-Fernsehen („Hessen, wie es singt und klingt“, mit Karl-Heinz Stier un Michaele Scherenberg) un villen Rundfunksendungen habben säi dem Plattdüzken tau nigger Popularität verhulpen. Ne lange Reise hätt se gemaket tum Hansedaach nach Riga im Joahr 2001. Uterdem traten sei al oals Vörgruppe bi Konzerten de Kastelruther Spatzen, Zillertaler, Die Schäfer, Klostertaler, Geschwister Hofmann un Stefanie Hertel upp. Auk kunnt sei taurückschauen upp enn eigens arrangiertes Konzert, dat grauten Tauspruch gefungen hätt un enn vuller Erfolg woar. Nitt tau vergetten sitt Auftritte bi Gelegenhedden wie: Silberhochtieden, Kommersoabenden, Dorp- un Stadtfesten, Plattdüüzke Oabende, Chrisdaagsmarkete usw. Weblinks www.kauhlhasen.de (plattdüütsch) Musikgrupp Plattdüütsch Hessen-Waldeck

7090

https://nds.wikipedia.org/wiki/Carl%20Beyer%20%28Schriever%29

Carl Beyer (Schriever)

Carl Beyer (* 14. Februar 1847 in Swerin; † 25. November 1923 in Rostock vullständig Naam: Carl August Friedrich Albrecht Beyer) weer en düütsch Pastor, Schriever un Historiker. He hett sück düchtig mit de Geschichte vun Mekelnborg befaat un hett de Vergangenheit vun de Stadt Laage utforscht, deren eerste Chronik he ok schreven hett. Leven Carl Beyer wurr as Söhn vun de Schoolmeester Georg Johann Beyer un de sien Fru Marie Luise, geb. Hacker, in Swerin boren. Siet 1856 hett he dat Sweriner Gymnasium besöcht un sien Abitur 1866 maakt. Dornah studeer he Theologie in Rostock un Erlangen. Ansluutend kreeg he en Anstellung as Huuslehrer bi den Grafen von der Schulenburg in Tressow bi Wismer un weer as Schoolmeester an verscheeden Sweriner Scholen tätig. Van 1875 bit 1900 weer he evangeelsch Pastor in Laage. Af 1900 leev he as free Schriever in Swerin un Rostock. Beyer is woll 1923 in Rostock storven, wurr aber up den ollen Karkhoff in Laage bisett. Warken Ut de Preußentid Swinegelgeschichten Weblenken Mann Schriever Plattdüütsch Boren 1847 Storven 1923 Börger von Düütschland

7091

https://nds.wikipedia.org/wiki/Jens%20B%C3%B6hrnsen

Jens Böhrnsen

Jens Böhrnsen (* 12. Juni 1949 in Bremen) weer Präsident vun den Senat un Börgermeester vun de free Hansestadt Bremen. He höört to de SPD to. An'n 31. Mai 2010, nadem Bundspräsident Horst Köhler Bott geven hett, hett he, för'n Övergang, de Amtsgeschäfte vun den Bundspräsidenten in de Bundsrepubliek Düütschland övernahmen. Nadem de SPD bi de Wahlen to de Bremer Börgerschup an'n 10. Mai 2015 oorntlich verlaren harr, hett Böhrnsen an'n Dag na de Wahl verklaart, he woll Bott geven as Baas vun de Regeerung. Bott geven hett he denn an'n 15. Juli 2015, as Carsten Sieling to sien Nafolger wählt wurrn is. Leven Jens Böhrnsen is in den Bremer Stadtdeel Gröpeln boren. Sien Abitur hett he 1968 an dat Ring-Gymnasium in den Stadtdeel Walle maakt. Bi de Fier vun dat Abitur hett he süms de Reed vun de Schölers holen. Darnah hett he vun 1968 bit 1973 an de Universität Kiel Juristeree studeert. 1973 hett he dat eerst Staatsexamen in Sleswig-Holsteen afleggt. Nah den Zivildeenst vun 1974 bit 1975 hett he 1977 sien tweet Staatsexamen in Hamborg maakt. Dornah is he Assessor in de Verwaltung vun Bremen wurrn. 1978 is he denn Richter wurrn. He hett vun 1980 af an as Richter an dat Gericht vun de Verwaltung un vun 1991 bit 1995 as Vörsitten Richter an dat Gericht vun de Verwaltung arbeit. Vun den 8. Juni 1995 af an sitt he för de SPD in de Bremer Börgerschup. 1999 is he Vörsitter vun de Fraktion vun de SPD wurrn. An’n 15. Oktober 2005 hefft de Maten vun de Bremer SPD doröber afstimmt, wer Henning Scherf as Börgermeester vun Bremen nafolgen scholl. De Maten hefft sik dorbi mehrstendeels för Jens Böhrnsen utspraken. (72 % för Jens Böhrnsen; 27 % för Willy Lemke). An’n 8. November 2005 is Jens Böhrnsen vun de Bremer Börgerschup mit 62 Stimmen to’n Präsidenten vun den Senat un to’n Börgermeester vun Bremen wählt wurrn. De Grote Koalitschoon hett dormols 69 Stimmen in de Börgerschup harrt. Alltohopen gifft dat dor 100 Setels. An'n 13. Mai 2007 hett Jens Böhrnsen as Toppkandidat vun de SPD de Wahl to de Börgerschup wunnen. Man de SPD hett bi düsse Wahl mit 35,7 % vun de Stimmen dat tweetslechtst Resultaat nah den Krieg infohren. Böhrnsen is Börgermeester bleven, man he hett nich mit de grote Koalitschoon wiedermaakt un is nu Baas vun en Koalitschoon mit de Grönen. Böhrnsen is vun 1967 af an Maat vun de SPD. He höört ok to ver.di, to de Arbeiterwohlfahrt un to de Düütsch-Israelisch Sellschupp mit to. Jens Böhrnsen hett twee Kinner ut eerste Eh. Sien tweete Fro Luise Morgenthal is an’n 8. März 2007 vunwegen en Bregenblöden sturben. Siet Dezember 2011 is Böhrnsen verheiraat mit de Schoolleitersche Birgit Rüst. Kiek ok bi Bremer Senat Senat Böhrnsen I Senat Böhrnsen II Belege Mann Bremen Politiker (Düütschland) SPD Börgerschup (Bremen) Börgermeester (Bremen) Boren 1949 Börger von Düütschland

7093

https://nds.wikipedia.org/wiki/Eddelgas

Eddelgas

Eddelgasen warrt in de Chemie de Elementen nöömt, de bi Normaldruck als Gas vörliggt un besünners swor mit annere Elementen oder ok mit sik sülvst reageert. Se kommt dorüm ok blots as Atomen in de Natur vör un nich, as annere Gasen, as Molekül. In dat Periodensystem staht de Eddelgasen in de 8. Hööftgrupp. Na de niege offizielle Indeelen von de IUPAC is dat de 18. Grupp. Dat bedüd, dat de Schalen in de Elektronenhüll von dat Atom all vull sünd. Dorüm künnt de Eddelgase ok so slecht mit annerswat reageeren un sik verbinnen. Bit hüüt sünd 6 Eddelgasen bekannt: Helium, Neon, Argon, Krypton, Xenon un Radon. Bito gifft dat ok dat künstliche Element Oganesson, över dat aver noch so goot as nix künnig is. Dat Element höört na dat Periodensystem to de lieken Grupp, aver vun wegen den relativistischen Effekt kann dat angahn, dat sik Oganesson gor nich recht as en Eddelgas verhollt. In de Natur kummt op de Eer Eddelgasen vör allns in de Atmosphäär, dat heet in de Luft, vör. Dat meiste is dat Argon: Argon: 0,934 % Neon: 18,18 ppm Helium: 5,24 ppm Krypton: 1,14 ppm Xenon: 0,087 ppm Radon is blots in lütte Spöör vörhannen, so in de Grööt üm de Dusend Atomen op’n Liter Luft. Wunnen warrt de Eddelgasen ut de Luft. Argon un Helium sünd an billigsten to kriegen, as dat dorvun dat meiste gift. Helium is neemlich ok as Deel von dat Eerdgas noch fakener vörhannen. De annern sünd bannig düür in de Produkschoon. In dat Weltall sünd aver Helium dat tweetfakenste un Neon dat drüttfakenste Element. Chemie

7094

https://nds.wikipedia.org/wiki/Henning%20Scherf

Henning Scherf

Henning Scherf (* 31. Oktober 1938 in Bremen) weer vun den 4. Juni 1995 bit to’n 8. November 2005 Präsident vun den Bremer Senat un Börgermeester vun de Free Hansestadt Bremen. Studium Nah dat Abitur hett Scherf vun 1958 af an Juristeree un Soziologie in Freiburg im Breisgau, Berlin un Hamborg studeert. Dor hett he dat eerste un dat tweede juristisch Staatsexamen maakt un hett dat Ganze afslaten mit de Arbeit to’n Dr. jur. Bit 1971 is he denn in Bremen as Afkaat togange ween. SPD Vun 1963 af an is Scherf Maat bi de SPD. Vun 1972 bit 1978 weer he Vörsitter vun de SPD in dat Land Bremen. Vun 1984 bit 1999 weer he ok in den Vörstand vun de SPD in Düütschland. Senator 1971 is Scherf in de Bremer Börgerschup wählt wurrn. 1978 is he dor utscheden, as Hans Koschnik em as Senator för Finanzen in sienen Senat upnahmen hett. 1979 is he Senator för Jöögd un Soziale Saken wurrn. Vun 1985 bit 1991 weer he ok noch (twede) Börgermeester un Stellvertreder vun den dormaligen Präsidenten vun’n Senat Klaus Wedemeier. 1987 weer Scherf för’n Öbergang Senator för Gesundheit un Sport. 1990 is he Senator för Bildung, Wetenschup un Kunst wurrn, vun 1991 bit 1995 weer he Senator för Bildung un Wetenschup. Vun 1991 af an weer he babento ok noch Senator för Justiz un Verfaten. Börgermeester Bi de Wahl to de Bremer Börgerschup in dat Jahr 1995 hett de SPD bannig veel Stimmen verlaren un de Börgermeester Klaus Wedemeier hett Bott geben mößt. Henning Scherf is em as Baas vun de Regeren in dat Bundsland Bremen upfolgt. Vun de Tiet af an gifft dat in Bremen en Grote Koalitschoon ut SPD un CDU. Scherf weer ok Karkensenator un Senatsbeupdragten för Datenschutz. In de Politik vun de Bundsrepubliek Düütschland hett he dat Amt as Vörsitter vun den Utschuss för Strietfragen (Vermittlungsausschuss) vun Bundsdag un Bundsrat. As Baas vun de Regeren un as Börgermeester in Bremen hett Scherf jümmers versöcht, tosamen mit de Annern un nich in’n Striet sien Arbeit to bedrieben. He is alltiet up de Lüe togahn (dorüm hett he ook den Ökelnaam "Omaknutscher" kregen) un weer bi de Börgers in Bremen persönlich beter ansehn, as sien Partei un as sien Regeren. Vör de Wahl to de Börgerschup in dat Jahr 2003 hett he seggt, he woll bloß Börgermeester blieben, wenn de Bremers de SPD up den eersten Platz wählen döen. Anners mössen se ohne em torechtkamen. Dat hett klappt un so is he Börgermeester bleben. Afscheed So as een dat vermoden ween konn, hett he, as he noch in’t Amt weer, an’n 28. September 2005 bi en Parteidag vun de SPD künnig maakt, dat he nu Bott geben woll. He hett seggt, dor geef dat persönlich Grünnen för un he woll nich, dat se em eens Dags mit de Föten vörut ut dat Raathuus dregen schollen. An’n 8. November 2005 is Jens Böhrnsen em as Börgermeester upfolgt. Autor In de Tiet vun sien Rohstand hett he en Book schreven, wat sik ut'neensetten deit mit de Rull vun de olen Lüde in use Sellschupp. Düt Book heet „Grau ist bunt“ un is 2006 rutkamen un hett sik unbannig goot verkopen laten (ISBN 978-3-451-28593-6). Kiek ok bi Bremer Senat Senat Scherf I Senat Scherf II Senat Scherf III Mann Bremen Politiker (Düütschland) SPD Senator (Bremen) Börgermeester (Bremen) Börgerschup (Bremen) Boren 1938 Börger von Düütschland

7098

https://nds.wikipedia.org/wiki/Anni%20Friesinger-Postma

Anni Friesinger-Postma

Anna Christina („Anni“) Friesinger-Postma (* 11. Januar 1977 in Bad Reichenhall) is en ehmalge düütsche Iesflinklöpersche. Ehr Vader Georg Friesinger (ut Düütschland) un ok ehr Moder Janina („Jana“) Korowicka (ut Polen) weern al Ieslöpers. Jana weer in dat poolsche Team vun den olympschen Winterspelen vun 1976. Annis Broder Jan un Süster Agnes sünd ok Iesflinklöpers. Se wahnt vundaag in Soltborg in Öösterriek. An'n 11. August 2009 hett se in dat Slott Mirabell in Soltborg ehrn langjöhrigen Fründ Ids Postma heiraat'. He is en vörmoligen nedderlannschen Iesflinklöper. Wichtige Resultaten Bi de olympschen Spelen hett se fiev mal ’n Medalje wunnen, dorvan dree Mal en Goldmedalje. Se is mehrmals Weltmeestersche wesen un hett ok sünst ’n Reeg vun Medaljen sammelt. Weblinks Friesinger-Postma hör Webupträe TeamAnniFriesinger Biller un Fotos vun Friesinger-Postma Statistik up de Siet Speedskatingnews Statistik bi effesport (nld.) Belegen Fru Iesflinklöper Olympiadeelnehmer (Düütschland) Börger von Düütschland Boren 1977

7103

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hans%20Koschnick

Hans Koschnick

Hans Koschnick (* 2. April 1929 in Bremen; † 21. April 2016 ok dor) weer en düütschen Politiker vun de SPD un ehmaligen Bremer Börgermeester. Vun 1987 bit 1994 höör he to den düütschen Bundsdag to. Öllern Koschnick sien Vadder is an’n 1. Mai 1933 achter Trallen sett wurrn, weil he bi de kommunistisch Gewerkschaft RGO mitmaakt hett. He harr dat Drepen to’n 1. Mai organiseert un en Reed holen. Dorüm hefft se em veroordeelt vunwegen Hoochverrat. He möß in’n Knast, in’t Tuchthuus un in dat KZ Sachsenhausen. Eerst Enn 1938 is he wedder freekamen. 1943 hefft se em intagen to’n Kriegsdeenst ünner Beding. 1944 is he ümkamen in Finnland. Ok siene Mudder hett een Jahr in’t Lock seten, weil se mank verscheden Gruppen vun den Wedderstand Nahrichten hen un herbröcht harr. Faken hett se ehr Arbeitsstell verlaren vunwegen se bi de Düütsche Arbeitsfront (DAF) nich mitmaken woll un ok nich Heil Hitler seggen woll. Bi en Schausteller hett se amenn Slickersaken un Bontjen verköfft. Düt allens bedüde, dat Koschnick siene Öllern de meiste Tiet nich tohuse weern, un dat he un siene Sustern un Bröder bi de Grootöllern upwussen sünd. Krieg Nah de Middelschool hett Koschnick sik vun Januar 1945 af an utbillen laten to’n bövern Deenst in de Verwaltung. In’n März möß he noch to’n Arbeitsdeenst vun’t Riek (RAD) un to de Suldaten. De Briten hefft em fungen un nah Brüssel bröcht. Vun dor is he denn in’n September 1945 wedder nah Bremen kamen. Bremen Koschnick is in Bremen Baas vun de Afdelen Jöögd, Familie, Sport bi den Senator för Soziale Saken wurrn. 1950 is he in de SPD inträden. Vun 1955 af an weer he in de Bremer Börgerschup. Vun 1951 bit 1954 weer he Bezirkssekretär vun de Gewerkschaft ÖTV un vun 1963 af an hett he bi’n Binnensenator arbeit. An’n 28. November 1967 is he an Willy Dehnkamp siene Stäe träden un Präsident vun den Senat un Börgermeester vun Bremen wurrn. Dormit weer he de Baas vun de Regeren in düt Bundsland. Dat is he meist 18 Jahre lang bleben, bit up’n 18. September 1985, as Klaus Wedemeier em up düssen Posten folgt is. Düütschland Vun 1970 bit 1991 weer Koschnick in den Vörstand vun de SPD in Düütschland mit bi. Vun 1975 bit 1979 weer he twete Vörsitter vun de SPD in Düütschland un de Partei ehr twete Mann achter Willy Brandt. Vun 1970 bit 1971 un denn nochmal vun 1981 bit 1982 weer he Präsident vun den Bundsraat in Düütschland. Vun 1987 bit 1994 hett he in’n düütschen Bundsdag seten un weer twete Vörsitter vun den Utschuss för Butenlandsche Saken. Europa Vun’n 23. Juli 1994 bit to’n 2. April 1996 weer Koschnick as Beupdragten vun de Europääsche Union in Mostar in Bosnien-Herzegowina. He harr de Upgaav, en Oog up dat Wedderupboon vun de Stadt to smieten. An’n 11. September 1994 is en Anslag up Koschnick ünnernahmen wurrn, dorbi is sien Kontor in Dutt gahn, man he süms hett keen Schaden nahmen. An’n 7. Februar 1996 hett dat enen tweten Anslag geben, man ok dor is nix vun wurrn. An’n 26. Februar 1996 hett Koschnick vör den Raat vun de Butenministers vun de Europääsche Union Bott geben. Koschnick weer verheiraat un harr enen Söhn. 2016 is he in’t Öller vun 87 Johren doodbleven. Kiek ok bi Bremer Senat Senat Koschnick I Senat Koschnick II Senat Koschnick III Senat Koschnick IV Senat Koschnick V Mann Bremen Politiker (Düütschland) Liddmaat Düütsch Bundsdag SPD Senator (Bremen) Börgermeester (Bremen) Börgerschup (Bremen) Boren 1929 Storven 2016 Börger von Düütschland

7104

https://nds.wikipedia.org/wiki/Klaus%20Wedemeier

Klaus Wedemeier

Klaus Wedemeier (* 12. Januar 1944 in Hof an de Saale) weer vun 1985 bit 1995 Präsident vun den Senat vun de Free Hansestadt Bremen un Bremer Börgermeester. Ut Hof an de Saale in Bayern is sien Familie 1956 nah Bremen tagen. Dor is he to’n Angestellten bi’n Koopmann utbillt wurrn. Later hett he dat bit to’n Prokuristen vun en Sellschup för dat Boon vun Wohnungen bröcht. 1971 is Wedemeier to’n eersten Mal för de SPD in de Bremer Börgerschup wählt wurrn. 1979 is he Vörsitter vun de Frakschoon vun de SPD in de Börgerschup wurrn. As Hans Koschnick 1985 as Börgermeester vun Bremen Bott geben hett, is Wedemeier em upfolgt. 1987 is he denn to’n eersten Mal as Toppkandidat vun de SPD to de Wahl anträden. Dortieds hett de SPD bloß 0,8 % verloren un de afsoluut Mehrheit vun 50,5 % beholen. Bi de neegste Wahl 1991 hett de SPD man bloß noch 38,8 % kregen un to’n eersten Mal siet twintig Jahren nich mehr de afsoluut Mehrheit harrt. Wedemeier hett denn en Ampelkoalitschoon upmaakt mit FDP un Bündnis 90/De Grönen. Düsse Koalitschoon is aber in’n Januar 1995 ut’neen braken. De neegsten Wahlen mössen denn vörtrocken weern un bi düsse Wahlen hett de SPD bloß noch 33,4 % vun de Stimmen in Bremen kregen. De CDU is mit 32,6 % to’n eersten Mal dune rankamen. Dor hett Wedemeier Bott geben. Henning Scherf is em denn upfolgt. Kiek ok bi Bremer Senat Senat Wedemeier I Senat Wedemeier II Senat Wedemeier III Mann Bremen Politiker (Düütschland) SPD Börgermeester (Bremen) Börgerschup (Bremen) Boren 1944 Börger von Düütschland

7105

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gr%C3%B6peln

Gröpeln

Gröpeln (hoochdüütsch Gröpelingen) betekent Gröpeln, Stadtdeel vun Bremen, Gröpeln, Oortsdeel vun den Bremer Stadtdeel Gröpeln, Gröpeln, Schipp, dat as Fähr op de Elv, de Werser un in Nicaragua föhrt is.

7106

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gr%C3%B6peln%20%28Stadtdeel%29

Gröpeln (Stadtdeel)

De Stadtdeel Gröpeln is een vun de 19 Bremer Stadtdelen. Dor höört de Oortsdelen Ohlenhoff, Lindenhoff, Gröpeln, In de Wischen un Oslebshusen to. Vun 1979 af an höört Gröpeln tosamen mit Findorff un Walle to dat Ortsamt West. 1960 leven in den Stadtdeel 48.744 Inwohners, 1995 weren dat man noch 34.982. Vun all Stadtdelen vun Bremen hett Gröpeln de meisten Arbeitslosen. Babenhen is de Andeel vun Butenlänners bannig groot. In Gröpeln is Jens Böhrnsen boren, de bit 2015 Bremer Börgermeester ween is. Oort Bremen

7107

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gr%C3%B6peln%20%28Oortsdeel%29

Gröpeln (Oortsdeel)

De Oortsdeel Gröpeln is een vun de fiev Oortsdelen vun den Stadtdeel Gröpeln in den Noordwesten vun Bremen. Historie Al in dat 13. Jahrhunnert warrt Gröpeln in Urkunnen nömmt. Dormals dö dat Gropelinge heten. To de Tiet seet de Familie De Gropelinge oder vun Gröpeln in dat Dörp. Dat weer en Familie vun den Deenstadel. En Twieg vun düsse Familie höör to de Familien to, de in Bremen dat Seggen harrn. An’t Enn vun dat 15. Jahrhunnert is düsse Familie utsturben. 1820 un 1821 is en Chaussee vun Bremen nah Gröpeln boot wurrn. Vun dat Enn vun dat 19. Jahrhunnert af an sünd in Gröpeln de neen Bremer Seehavens boot wurrn un allerhand Industrie keem dor hen. 1891 is de südlich Deel vun Gröpeln nah de Stadt Bremen kamen, in’t Jahr 1902 ganz Gröpeln. Inwohners 1812 leven in Gröpeln 802 Inwohners; 1842 weren dat man noch 613 Inwohners; 1885 leven dor 1.710 Minschen; 1960 weren dat 36.537 un 1995 bloß noch 9.048 Inwohners. Karken Vun dat 13. Jahrhunnert af an weer Gröpeln en egen Kaspeel. In dat Jahr 1331 warrt to’n eersten Mal vun de St.-Niklaas-Karken schreven. Dat weer en romaansche Dörpskarken, de dormals ümboot wurrn is. In den Tweten Weltkrieg is se utbrennt un 1959 afreten. 1949 un 1950 is an de Dockstraten ut Fardigdelen de St.-Andreas-Karken boot wurrn. Architekt weer Fritz Schumacher. Ole Graffsteen, de ole Döpe un en Denksteen för Pastor Tiling ut dat 17. Jahrhunnert sünd ut de ole Karken hier henbröcht wurrn. 1964 hett de Karkengemeende Gröpeln noch en twete Kark boot. Dat weer de St.-Philippuskarken an de Seewenjestraten. Babenhen gifft dat noch de kathoolsche St.-Niklaas-Karken. Oort Bremen

7108

https://nds.wikipedia.org/wiki/Neestadt

Neestadt

Neestadt betekent Neestadt an den Rövenbarg, Stadt in de Region Hannover, Neddersassen, Neestadt an de Wienstraat, Stadt in Rhienland-Palz, Neestadt, Stadtdeel vun Hamborg, Neestadt, Stadtdeel vun de Stadt Bremen, Neestadt, Oortsdeel vun den Bremer Stadtdeel Neestadt, Ole Neestadt, Oortsdeel vun den Bremer Stadtdeel Neestadt.

7109

https://nds.wikipedia.org/wiki/Neestadt%20%28Stadtdeel%29

Neestadt (Stadtdeel)

De Stadtdeel Neestadt is de Stadtdeel mit de meisten Inwohners vun all 19 Bremer Stadtdelen. Dor höört de Ortsdelen Ole Neestadt, Hogendoor, Neestadt, Südervörstadt, Gaarnstadt Süd, Bunnendoor, Neenland un Huckelriede to. Oort Bremen

7110

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ole%20Neestadt

Ole Neestadt

De Ole Neestadt is en Ortsdeel in den Stadtdeel Neestadt vun Bremen. De Ole Neestadt is de Deel vun de Neestadt, de al in’t 17. Jahrhunnert achter Wall un Stadtgraben legen hett. Anfang An’t Enn vun dat 15. Jahrhunnert weer dat in Bremen klar, dat de Stadt vun de Werserkant her beter schützt weern möß. De Hollandsmann Johann van Rijswijk hett 1601 un 1602 as Eersten dorup henwiest, dat up de lunke Siet vun de Werser afsluuts en Festung henmöß. De eersten Plans hett 1614 un 1615 Rijswijk sien Schöler Johann van Valckenburgh maakt. 1623 güng dat denn mit den Bo los. Valckenburgh harr dat plant, in de Bremer Neestadt Grachten antoleggen, as dat in Hollandsche Städer begäng weer. Man dor is nix vun wurrn, vunwegen dat dat de Bremers to düür düch. Bit 1627 sünd seben Bastionen boot wurrn, 1664 keem de achte un leste up den Stadtwerder hento. Dat ole Dörp Lehnstedt is bi den Boo to’n Deel vun de Neestadt dalslaken wurrn, to’n lüttjeren Deel keem dat denn nah Neenland. De Neestadt hett twee Doren kregen: Dat Hoge Door un dat Bunte Door. Düsse Doren hefft de Bremer Ortsdelen Hogendoor un Bunnendoor jem ehren Namen geben. En Kark is ok boot wurrn. In de Jahren vun 1679 bit 1682 is de St.-Pauli-Karken anfungen un fardigstellt wurrn. Wie dat fuddergüng Mit dat Wohnen güng dat in’e Neestadt nich so goot vöran. De Bremers, de dor wohnen döen, harrn bloß en minner Recht, dat Neestadtsbörgerrecht. Eerst 1848 is dat Börgerrecht vun de Neestädters an dat Börgerrecht vun de Ooltstadt angleken wurrn. Grote Delen vun de Neestadt sünd bit in dat 19. Jahrhunnert Gaarnland bleben. Dor sünd denn grote Plätz un Anlagen vun de Industrie anleggt wurrn, besunners Beerbroereen. Vun 1802 af an sünd de Festungen afbraken wurrn. Up de Neestadt ehr Bastionen hefft de Bremers Scholen un Kasernen boot. De Stadtgrabens hefft se tosmeten. Dor sünd denn Gröönanlagen vun maakt wurrn. Tweet Weltkrieg un wat denn keem In den Tweten Weltkrieg sünd de meisten Hüser un Bowarken in de Neestadt tweigahn. Besunners de olen Gebelhüser an’n Neen Markt, an’e Bruutstraten, an’e Oster- un Westerstraten sünd för all Tieden verswunnen. Bowarken in den Stil vun de föfftiger un seßtiger Jahren sünd an jem ehr Stäe träden. De ole St.-Pauli-Kark is in Dutt gahn un nich wedder upboot wurrn. De Bruggen nah de Oolstadt sünd an anner Stäe boot wurrn. De Straten sünd vunwegen den Autoverkehr breder wurrn un dat geef keen Platz mehr för de ole Karken. An den Platz, wo se stahn hett, geiht nu de Friedrich-Ebert-Straten dör, en lüttjeren Deel is hüdigendags de Platz vun dat St.-Pauli-Stift. Een nee St.-Pauli-Kark is an’n ganz annere Stäe in de 1960er Jahren nee boot wurrn. De Industrieanlagen in de ole Neestadt sünd grötter wurrn, as vör den Krieg. De vörmalig Beck’s-Beerbroeree (hüdigendags Inbev), Kraft-Jacobs-Suchard un de Schokolademanufaktur Hachéz produzeert in de ole Neestadt. Inwohners 1812:7.521; 1862: 12.728; 1889: 23.423; 1939: 11.150; 1950: 3.806; 1961: 5.486; 1974: 5.607; 1995: 5.706 Inwohners in de ole Neestadt. Oort Bremen

7111

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gildemeister

Gildemeister

Gildemeister is en düütschen Familiennamen. In Bremen gifft dat allerhand Mannslüe mit düssen Namen, de in de Stadt wat bedüden döen. Besunners Architekten, Politikers un Künstlers sünd dor mank. Johann Friedrich Gildemeister (16. Oktober 1750 in Bremen; † 15. Januar 1812) Afkaat Johann Gildemeister (* 11. September 1753 in Bremen; † 9. Februar 1837 in Bremen), Koopmann un Senator Dr. Johann Carl Friedrich Gildemeister (* 13. Dezember 1779 in Duisborg; † 24. September 1849 in Bremen), Söhn vun Johann Friedrich Gildemeister, weer Afkaat un Senator in Bremen Karl Gildemeister (* 11. Oktober 1820 in Bremen; † 8. Februar 1869 in Bremen), Söhn vun Johann Carl Friedrich Gildemeister, weer Architekt in Bremen Otto Gildemeister (* 13. März 1823 in Bremen; † 26. August 1902 in Bremen), Söhn vun Johann Carl Friedrich Gildemeister un Broder vun Karl Gildemeister, weer Schriever un Bremer Börgermeester Eduard Gildemeister (* 5. April 1848 in Bremen; † 6. September 1946 in Ollnborg weer Architekt Alfred Gildemeister (* 18. Oktober 1875 in London; † 21. April 1928 in Bad Eilsen) weer Afkaat un Politiker un seet in’n Rieksdag in Berlin Hermann Gildemeister (* 1891; † 4. Juni 1984 in Bremen), Broder vun Eberhard Gildemeister, weer Architekt Eberhardt Gildemeister (* 19. Juli 1897 in Bremen; † 3. Juni 1978 in Bremen), Broder vun Hermann Gildemeister, weer Architekt Bremen

7112

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hermann%20Gildemeister

Hermann Gildemeister

Hermann Gildemeister (* 1891; † 4. Juni 1984 in Bremen) keem ut de Familie Gildemeister, de in Bremen as en besunnere Familie ansehn warrt. He studeer in München up Architekt un güng denn nah Bremen torüch. Mit sienen Broder Eberhard Gildemeister hett he mitmaakt bi den Wettstriet üm den Bo vun dat grote Huus vun de Verwaltung vun de Nordwolle AG (later Huus vun dat Riek, hüdigendags Huus vun den Senator för Finanzen in Bremen). Bit 1930 is dat Huus nah den Plan vun de Gildemeister-Bröder boot wurrn. Hermann Gildemeister is in den Deenst vun den Staat inträden un is 1934 Baas vun dat Amt för Hoochbo wurrn. In de Tiet vun den Natschonalsozialismus hett he tosamen mit Gerd Offenberg dat Seggen harrt, wat Stadt un Land in Bremen boon döen. Mann Bremen Architekt Boren 1891 Storven 1984 Börger von Düütschland

7113

https://nds.wikipedia.org/wiki/Johann%20Friedrich%20Gildemeister

Johann Friedrich Gildemeister

Johann Friedrich Gildemeister (* 16. Oktober 1750 in Bremen; † 15. Januar 1812 in Bremen) weer Afkaat, Juristeree-Professer un Richter. He weer Maat vun de bekannte Bremer Familie Gildemeister un Vader vun Johann Carl Friedrich Gildemeister un Grootvader vun den Bremer Börgermeester Otto Gildemeister. Nah dat Enn vun sien Jura-Studium in dat Jahr 1775 weer he för en korte Tiet Afkaat un Professer för Jura an dat Gymnasium Illustre to Bremen. Al 1776 is he as Professer för Juristeree nah Duisborg gahn. Vun 1784 bit 1810 weer he Syndicus vun de Öllerlüde (Elterleute) in Bremen un Spreker vun den Börgerkonvent. Ganz amenn vun sien Leben is he 1810 noch to’n Präsident vun dat franzöösche Hannelsgericht wählt wurrn. Dormals harrn de Franzosen in Bremen dat Seggen. He hett sik dorför insett, dat en Geschicht vun de Stadt un dat Land Bremen schreben weren scholl. Dorbi hett he besunners foddert, dat de Borns vun dat Bremisch Recht tohopenfaat un rutgeben weeren schollen. Mann Bremen Boren 1750 Storven 1812 Jurist

7115

https://nds.wikipedia.org/wiki/Johann%20Carl%20Friedrich%20Gildemeister

Johann Carl Friedrich Gildemeister

Johann Carl Friedrich Gildemeister (* 13. Dezember 1779 in Duisborg; † 24. September 1849 in Bremen) weer en Maat vun de bekannte Familie Gildemeister in Bremen un Senator in siene Vaderstadt. He weer de Vader vun den Bremer Börgermeester Otto Gildemeister. Sien Vader Johann Friedrich Gildemeister weer to de Tiet Professer för Juristeree in Duisborg, as he in düsse Stadt baren is. Al korte Tiet later is de Familie nah Bremen torüchtagen. He hett Juristeree studeert un sienen Dokter maakt. Darnah is he Afkaat in Bremen wurrn. In de Jahren 1813 un 1814 is he to’n Verhanneln mit Napoleon mit den dormaligen Senator Johann Smidt in’t Grote Hööftquartier nah Paris gahn. Korte Tiet hett he ok bi de Bremer Zeitung mitmaakt. 1816 is he to’n Senator wählt wurrn. He weer een vun de besten Mackers vun Börgermeester Johann Smidt. 1827 is he vunwegen en Hannelsverdrag nah Brasilien reist, 1839 weer he in Grekenland unnerwegens. Sien Graffsteen steiht hüüt noch up den Riensbarger Karkhoff in siene Vaderstadt. Mann Bremen Historie Politiker (Düütschland) Senator (Bremen) Boren 1779 Storven 1849

7116

https://nds.wikipedia.org/wiki/Johann%20Gildemeister

Johann Gildemeister

Johann Gildemeister (* 11. September 1753 in Bremen; † 9. Februar 1837 in Bremen) weer en Maat vun de bekannte Bremer Familie Gildemeister un Senator in Bremen. Sien Vader weer Koopmann un nah de Scholen hett he ok Koopmann lehrt. Vun 1771 af an weer he toeerst in Holland un later in England. As sien Vader an’n 14. Februar 1776 sturben is, öbernehm he dat Geschäft mit den Dookhannel. Interesseren dö he sik aber för Technik un Astronomie. Tosamen mit den Öllermann Nikolaus Kulenkamp hett he dat Modell vun en Dampmaschien un en Ballon boot. He is en goden Bekannten vun Heinrich Wilhelm Matthias Olbers ween un hett sik dormit ut’neen sett, wat Olbers in de Astronomie utfunnen harr. 1788 is he to’n Senator wählt wurrn. In düt Amt hett he sik vör allen mit den Dieken, den Waterbo, de Füürwehr un de Geschicht vun de Münten befaat. Tosamen mit den Bremer Börgermeester Christian Abraham Heineken hett he vun 1790 bet 1798 een Kaart rutbröcht, wo Bremen to’n eersten Mal nah de nee Wetenschup vun de Trigonometrie up vermeten weer. Bremen Historie Mann Politiker (Düütschland) Senator (Bremen) Boren 1753 Storven 1837

7119

https://nds.wikipedia.org/wiki/Otto%20Gildemeister

Otto Gildemeister

Otto Gildemeister (* 13. März 1823 in Bremen; † 26. August 1902 in Bremen) weer Schriever, Senator un Bremer Börgermeester. Otto Gildemeister stammt af ut de bekannte Bremer Familie Gildemeister. He is de Söhn vun Johann Carl Friedrich Gildemeister un siene twede Fro Tibeta, en Dochter vun den Prediger Johann Jacob Stolz, un de Broder vun Karl Gildemeister. Al as en Schöler hett he tosamen mit sien Vader allerhand Klassikers in de düütsche Spraak öbersett. An Aischylos, Horaz, Tibull, Shakespeare, Byron un Ariost hett he sik ranmaakt. Dat Öbersetten vun grote Warken vun anner Völker ehr Dichtkunst hett he ok in sien Tiet as Politiker jümmers mit grote Kunst bedreben. 1842 güng he to’t Studeren nah Berlin. 1844 is he öberwisselt nah Bonn un 1845 keem he wedder nah Berlin torüch. Studeren dö he Historie, Politik un Volksweertschup. Dat Studium hett he aber nich afslaten. He is 1845 as Redakteur bi de Weser-Zeitung in Bremen inträden. Vun 1850 af an harr he dor dat Seggen. Wat de Politik angeiht, so stünn he up de liberale un konservative Siet. 1852 is he Sekretär bi’n Senat wurrn un 1857 hefft se em to’n Senator maakt. Dat warrt seggt, de grote Johann Smidt harr dat so wullt. As Senator harr he dat mit de Post un mit de butenlandschen Saken to kriegen. Vun 1869 af an weer he Vörsitter vun de Deputation för Finanzen. Ok bi de düütsche Politik hett he mitspeelt. Vun 1867 af an hett he för Bremen in den Bundsrat seten. Bi de eersten düütschen Behörden hett he ok mitmaakt. Dor weer he siet 1870 bi dat Amt för Hannel un Schipperee mit bi un weer vun 1878 af an Vörsitter vun dat Amt för Bojen un Baken. Toeerst hett he vun sien liberal Denken her goot funnen, dat Düütschland nu to en groot eenig Riek tosamenwassen dö, man later, ünner Otto von Bismarck sien Regeren harr he nich mehr groot Lust, in de düütsche Politik mittospelen. Bremer Börgermeester is he Oktober 1871 wurrn un veerteihn Jahr lang bleben. Achterher is seggt wurrn, dat he to vörsichtig un suutjen an de Saken rangüng un männigmal ehrder en Dichter as en Staatsmann weer. Luut Rumbölken weer nich sien Saak un seggt hett he eerst wat, wenn he fraagt wurr. Bloß in dat Jahr 1885 hett he sik bannig insett för dat Deperbuddeln vun den Werserstroom. An’n 11. Februar 1890 hett he as Börgermeester in Bremen Bott geben. De lesten twölf Jahre vun sien Leben hett he mit sien Familie tobröcht un Artikels för dat Daagblatt schreben. Nah korte Krankentiet is he an’n Lungensweer sturben. Sien schönen Graffsteen steiht hüüt noch up den Riensbarger Karkhoff in siene Vaderstadt. Mann Bremen Dichter Historie Politiker (Düütschland) Schriever Hoochdüütsch Senator (Bremen) Börgermeester (Bremen) Boren 1823 Storven 1902 Börger von Düütschland

7122

https://nds.wikipedia.org/wiki/411

411

Wat passeert is König Hermerich grünnt dat Riek vun de Sueben in Galizien Gespreek twüschen Augustinus un de Donatisten. De ehr Macht warrt torüchschaven En Synood in Karthago veroordeelt de Lehr vun Pelagius un sien Folgslüe. Pelagius mutt nah Jerusalem flüchten Bi Vienne sleiht Gerontius de Truppen vun Konstantin III., de de Kroon vun Westrom an sik reten hett. He slutt em in de Stadt Arles in. Dor kümmt denn den Kaiser sien General Konstantius hen un öbernimmt dat Kummando. Konstantin III. mutt upgeven un warrt in’n August oder September een Kopp körter maakt. Gerontius bringt sik in Spanien süms an de Siet Flavius Jovinus warrt an den Rhien to’n Kaiser utropen. Dor hett he Hölp vun de Franken, de Burgunners un de Alamannen bi. In Tarragona in Spanien gifft dat noch en annern Kaiser. Dor is Maximus to’n Augustus utropen wurrn. Flavius Honorius, de rechtschapen Kaiser in Westrom is, mutt sik gegen jem all dörsetten Storven Konstantin III., harr de Kroon an sik reten, wurr een Kopp körter maakt Enn 411/Anfang 412: Rufinus vun Aquileia, Theoloog un Historiker (* üm 345) 0411 5. Johrhunnert

7128

https://nds.wikipedia.org/wiki/412

412

Wat passeert is De Westgoten ünner jem ehren König Athaulf treckt vun Italien fudder nah den Süden vun Gallien De Bischöpp Lazarus vun Aix-en-Provence un Herod vun Arles weert afsett, vunwegen se dat mit de Lehr vun Pelagius holen döen Kyrill warrt Patriarch vun Alexandria Ingyō warrt Kaiser vun Japan Storven Enn 411/Anfang 412: Rufinus vun Aquileia, Theoloog un Historiker (*üm un bi 345) Theophilos vun Alexandria, Patriarch vun Alexandria 0412 5. Johrhunnert

7129

https://nds.wikipedia.org/wiki/413

413

Wat passeert is De Upstand vun den weströömschen Gegenkaiser Jovinus warrt vun de Westgoten ünner jem ehren König Athaulf in'n Updrag vun Kaiser Flavius Honorius dalslahn. Jovinus un sien Folgsmann Sarus weert an'e Siet maakt Bonifacius verdeffendeert Marseille gegen de Westgoten, de dor anrückt Na Prosper Tiro von Aquitanien warrt dat Burgunnerriek in de Kuntreien üm Worms ümto grünnt vun den König Gundahar Sassen treckt nah de Küst vun Nordgallien un fangt an, dor to wohnen In düt Jahr (kann aber angahn, datt dat ok eerst 420 weer) fangt de Franken an, sik vun jem ehre Kuntreien an den Nedderrhien her uttobreden. Se deelt sik up in Salfranken un Rhienfranken. Pharamond föhrt de Salfranken bi Köln öber den Rhien. Dat warrt seggt, Pharamond is de eerste König vun de Merowinger, man wiß is dat nich Storven Üm un bi 413 (oder 405): Prudentius, röömschen Dichter (*348) 0413 5. Johrhunnert

7133

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ambrosius

Ambrosius

Ambrosius is de Naam von Ambrosius vun Alexandria († 251), christlichen Theoloog, Ambrosius vun Mailand (333–397), Bischop, Ambrosius Aurelianus (5. Johrhunnert), britisch Feldherr, Ambrosius Camaldulensis (1386–1439), toskaanschen Humanist un Theoloog, Ambrosius vun Oelde, Bomeester ut Westfalen, Ambrosius Ehinger (1500–1533), düütschen Konquistador, Hermann Ambrosius, Komponist, Ambrosius Lobwasser (1515–1585), düütschen Politiker un Dichter vun den Psalter vun Genf. Babenhen is Ambrosius en röömschen Binamen.

7134

https://nds.wikipedia.org/wiki/Sid%20Vicious

Sid Vicious

Sid Vicious (* 10. Mai 1957 in London; † 2. Februar 1979 in New York) weer de bekannte Bass-Gitarrist vun de Punk-Band The Sex Pistols. Leben Baren is he as John Simon Ritchie. 1977 keem he an Stäe vun Glen Matlock in de Band. As Johnny Rotten de Sex Pistols verlaten harr, hett Sid Vicious ok sungen. Een kann sik dor öber strieden, of Vicious en groten Musiker weer. He weer bekannt vunwegen dat Chaos, dat he bröch, wenn he upträden dö. Na dat Ut’neenfallen vun de Sex Pistols füng Vicious en Solokarriere an. He weer swaar afhängig vun Drogen. Mit sien Fründin un Mit-Junkie Nancy Spungen güng he nah New York. Eens Morgens is se dootstaken upfunnen wurrn, un Vicious weer bi ehr in de Kamer. Dor hefft se em mitnahmen un achter Trallen sett. Dat düch, he harr so veel Drogen nahmen, dat he sik nich dor up besinnen konn, wat an den Abend vördem passeert weer. As he na dat Betahlen vun en Borg freekamen weer, füng he en Striet mit den Broder vun Patty Smith an un keem wedder en paar Dage achter Trallen. As he freelaten wurr, hett sien Mudder in de Wahnung vun siene nee Fründin en Fest vörbereit. An’n nächsten Morgen, den 2. Februar 1979, is he doot upfunnen wurrn. De Liekenbekieker hett angeben, he weer an en to grote Meng Heroin sturben un harr up düsse Wies Sülvstmord maakt. De Mord an Nancy Spungen is denn nich fudder unnersöcht wurrn un nie nich to en offiziell Enn kamen. Öber düsse Tragödie is in dat Jahr 1986 en Film maakt wurrn mit den Titel Sid & Nancy. Regisseur weer Alex Cox, in de Hööftrullen spelen Gary Oldman un Chloe Webb. Sid Vicious bleef binnen un buten den Punk lange Tiet en Symbol. De Band Crazytown hett noch in dat Jahr 2002 ehr Hitsingle Butterfly dat Miteenanner vun Sid an Nancy toschreben. Platten Sid Vicious My Way/Something Else/C’mon Everybody (1979, 12″, Barclay, Barclay 740 509) Sid Sings (1979, LP, Virgin, V2144) Live (1980, LP, Creative Industry Inc., JSR 21) Vicious Burger (1980, LP, UD-6535, VD 6336) Love Kills N.Y.C. (1985, LP, Konexion, KOMA 788020) The Sid Vicious Experience – Jack Boots and Dirty Looks (1986, LP, Antler 37) The Idols With Sid Vicious (1993, CD, Last Call Records, LC22289) Never Mind the Reunion Here’s Sid Vicious (1997, CD) Sid Dead Live (1997, CD, Anagram, PUNK 86) Sid Vicious Sings (1997, CD) Vicious & Friends (1998, CD, Dressed To Kill Records, Dress 602) Better (to provoke a reaction than to react to provocation) (1999, CD, Almafame, YEAAH6) Probably His Last Ever Interview (2000, CD, OZIT, OZITCD62) Better (2001, CD) Vive Le Rock (2003, 2CD) Too Fast To Live... (2004, CD) Naked & Ashamed (7″, Wonderful Records, WO-73) Sid Live At Max’s Kansas City (LP, JSR 21) Sid Vicious (LP, Innocent Records, JSR 21) Sid Vicious McDonald Bros. Box (3CD, Sound Solutions, 003) Sid and Nancy Love Kills (1986, LP, MCA, MCG 6011) Sid Vicious & Friends (Don’t You Gimme) No Lip/(I’m Not Your) Steppin’ Stone (1989, 7″, SCRATCH 7) Sid Vicious & Friends (1998, CD, Cleopatra, #251) Sid Vicious & Eddie Cochran Sid Vicious v’s Eddie Cochran – The Battle Of The Rockers (LP, Jock, LP 6) Sid Vicious/Elvis Presley Cult Heroes (1993, CD) Vicious White Kids The Vicious White Kids (1987, LP, Ritchie 1) Vicious White Kids (2001, CD, Sanctuary, CMRCD372) Film Sex Pistols Number One (1976, ohj. Derek Jarman) Jubilee (1978, ohj. Derek Jarman) Will Your Son Turn into Sid Vicious? (1978) The Great Rock’n’Roll Swindle (1979, ohj. Julien Temple, VHS, Virgin Films) The Punk Rock Movie (1979, ohj. Don Letts) Dead On Arrival (1981, ohj. Lech Kowalski) Sid and Nancy (1986) The Filth And The Fury (2000, ohj. Julien Temple, VHS/NTSC) Live at the Longhorn (2001, Sex Pistols) Live at Winterland (2001, Sex Pistols, DVD) Never Mind the Bollocks Here's the Sex Pistols (2002, Sex Pistols, VHS/DVD) Punk Rockers (2003, Sex Pistols, DVD) Blood on the Turntable: The Sex Pistols (2004, ohj. Steve Crabtree) Music Box Biographical Collection (2005, Sex Pistols, DVD) Punk Icons (2006, Sex Pistols, DVD) Chaos! Ex Pistols Secret History: The Dave Goodman Story (2007, Sex Pistols, DVD) Pirates of Destiny (2007, ohj. Tõnu Trubetsky, DVD) Rock Case Studies (2007, Sex Pistols, DVD) In Search of Sid (2009, BBC Radio 4, Jah Wobble) Böker Anne Beverley, The Sid Vicious Family album (1980, Virgin Books) Gerald Cole, Sid And Nancy (1986, Methuen) Alex Cox & Abbe Wool, Sid And Nancy (1986, Faber and Faber) Keith Bateson and Alan Parker, Sid’s Way (1991, Omnibus Press) Tom Stockdale, Sid Vicious. They Died Too Young (1995, Parragon) Malcolm Butt, Sid Vicious. Rock‘n’Roll Star (1997, Plexus) David Dalton, El Sid (1998, St. Martin’s Griffin) Sid Vicious, Too Fast To Live...Too Young to Die (1999, Retro Publishing) Alan Parker, Vicious. Too Fast To Live... (2004, Creation Books) Mann Musiker Punk Punkmusik Boren 1957 Storven 1979 Börger von Grootbritannien

7135

https://nds.wikipedia.org/wiki/415

415

Wat passeert is März: Dat gifft Unroh in Alexandria. Die Liefwacht vun den Patriarch Kyrill vun Alexandria maakt de Philosophsche Hypatia an de Siet Juni: Een Synood verhannelt in Jerusalem öber de Lehr vun Priscillian un Origenes un wat de Karken dor vun holen schall. Summer: Wallia warrt nee König vun de Westgoten, as sien Broder Athaulf ümbrocht weer un Sigerich bloß seben Dage an'e Regeeren bleev De Westgoten unner jem ehren neen König Wallia sluut een Verdrag mit dat weströömsche Riek unner sienen Kaiser Flavius Honorius De Kaiser Theodosius II. vun Oostrom sett den lesten Patriarchen vun de Jöden, dat is Gamaliel VI. af Kumaragupta I. warrt König vun Gupta in Indien Boren üm un bi 415: Priscus, Historiker († vör 472) Storven März: Hypatia vun Alexandria, Philosophsche Summer: Athaulf, König vun de Westgoten Summer: Sigerich, de för seben Dage de Westgoten ehr König weer 0415 5. Johrhunnert

7139

https://nds.wikipedia.org/wiki/Blomendal%20%28Stadtdeel%29

Blomendal (Stadtdeel)

Blomendal is een vun de 19 Bremer Stadtdelen. De Stadtdeel un sien Oortsdelen Blomendal liggt in Bremen-Nord un sett sik tosamen ut de Oortsdelen Blomendal, Rönnebeck, Lüssum-Bockhorn, Farge un Rekum. Mit dat Daal, wo de Blomen in wassen doot, is de Ou ehr Daal mit meent. Lüssum-Bockhorn un Rönnebeck kemen 1907 un 1908 nah Blomendal mit to. Vun 1946 af an gifft dat dat Oortsamt Blomendal, tosamen mit Farge. Historie In de dörtheinte Johrhunnert hebbt de Ridders vun Oumünde de eerste Burg Blomendal op den Burgbarg baven dat Auetal baut, wo hüüt dat Burgwall-Stadion vun’n Blumenthaler SV steiht . 1305 weer de eerste oorkundliche Erwähnung vun Blomendal, as op Grund vun den Fredendikt vun den Bremer Arzbischop Giselbert weer afreeten müss. Inwohners 1960 levden in den Stadtdeel Blomendal 31.251 Inwohners; 1974 weren dat 36.463 Inwohners un 1995 weren dat 34.358 Inwohners. Oort Bremen

7140

https://nds.wikipedia.org/wiki/Blomendal%20%28Oortsdeel%29

Blomendal (Oortsdeel)

Blomendal () is en Oortsdeel vun de Stadt Bremen un höört to den Stadtdeel Blomendal in Bremen-Nord mit to. Historie Huus Blomendal De Herren von Aumund hefft in dat 13. Jahrhunnert en Borg boot. As dat Striet mit de Stadt Bremen geef, is de Borg in dat Jahr 1305 kaputt maakt wurrn. 1354 hefft de dormaligen Herren von Aumund, tohopen mit de Ridders ut de Familien Stedinge, von Schönebeck un von der Hude en nee Borg an anner Stäe upboot. Dat weer en Waterborg in de Aue ehr Daal. Düsse Borg mit Namen Huus Blomendal gifft dat hüüt noch. Bremen harr dor vun Anfang an siene Fingers mit in’t Speel. 1420 is de Familie von Aumund utsturben. In de tokamen Jahren geef dat verscheden Besitters. In dat Jahr 1430 weren dat de Herrn von Borch. In düt Jahr keem Blomendal nah Bremen. Bremen hett de Borg denn verhüürt an Ridders, de mit de Stadt in’n goden Freden stünnen, oder hett se as Pand afgeben. Vun dat 17. Jahrhunnert af an seet en Bremer Vagt up de Borg. Huus Blomendal weer ok de Setel vun dat Gericht Blomendal. 1866 keem dor dat preußisch Landratsamt rin. In’n tweten Weltkrieg weer de Borg en Lager för frömde Suldaten, de fungen wurrn weren. Vun 1945 af an wahnden in de Borg Flüchtlingen. Vun 1972 af an is dat Huus Blomendal restaureert wurrn un hüdigendags kann een in de groten Saals vun de Borg wunnerbare Malereen an de Bööns ankieken. Düsse Malereen stammt ut de Tieden vun 1500 bit 1618. In’n Treppenhuus gifft ok noch Malereen ut dat 18. Jahrhunnert. Dörp un Kark Bi dat Huus Blomendal geef dat ok Hüser un Lüde, de dor wohnen döen, un so hett de Stadt Bremen 1604 en Karken boot. Den Toorn gifft dat hüdigendags noch. Nah de Kriegen gegen de Sweden hett Sweden 1654 Blomendal vun Bremen öbernahmen, Bremen dröff aber noch en beten mitsnacken. 1715 keem Blomendal denn nah Hannober un vun 1741 af an harr Bremen dor rein gar nix mehr to seggen. Bloß de Haben vun Vegesack is dormals bi de Hansestadt bleben. 1866 keem Blomendal, just so as dat ganze Königriek Hannober, nah Preußen. Vun 1880 af an keem allerhand Industrie nah Blomendal. 1939 is Blomendal denn wedder breemsch wurrn. Inwohners 1794 hett Blomendal 36 Füürstäen harrt. 1821 leevden dor 282 Inwohners. 1885 weern dat denn 1.664 un 1905 al 9.315 Inwohners. 1960: 24.534 Inwohners; 1974: 10.467 Inwohners; 1995: 10.053 Inwohners. Blomendal Blomendal

7141

https://nds.wikipedia.org/wiki/Blomendal

Blomendal

Blomendal betekent Blomendal, Stadtdeel vun Bremen in Bremen-Noord, Blomendal, Oortsdeel vun den Stadtdeel Blomendal. Kiek ok bi: Blomendol.

7143

https://nds.wikipedia.org/wiki/420

420

Wat passeert is 420 oder ok 413: Hertog Pharamond geiht mit de Salfranken öber den Rhien In Duisborg warrt een Hoff för den König vun de Franken inricht In Ravenna warrt dat Mausoleum vun Galla Placida boot un mit famose Mosaiken utsmückt Augustinus verfaat sien Schrift De Civitate Dei (Vun Gott sien Staat). In 22 Böker verklaart he sien Lehr vun de twee Rieken: Eenmal gifft dat Gott siene Gemeende, un denn gifft dat ok noch den Staat, de ganz up de Eer grünnt is. Augustin seggt, de Staat (man nich de Kark) draff ok Minschen doot maken vunwegen Gott sien Ordnung up de Eer De Jin-Dynastie in dat Kaiserriek China geiht to Enn. In'n Norden vun dat Land regeert nu de Wei-Dynastie vun den Norden, in'n Süden kummt nu de Liu-Song an de Macht mit ehr eersten Kaiser Liu Yu (''Song Wu-di) Üm un bi 420: In dat Riek vun de Sassaniden in Persien weert Christen verfolgt, weil een Bischop eenen Füürtempel tweimaakt harr Boren Storven 30. September: Hieronymus, Theoloog, Bibelöbersetter un Karkenvader (* 347) Eunapios vun Sardes, heidnisch Historiker (* üm un bi 345) 420 oder 421: Yazegerd I., Grootkönig vun Persien 0420 5. Johrhunnert

7144

https://nds.wikipedia.org/wiki/419

419

Wat passeert is 29. April: Eulalius, de vun een Deel vun de Karkenlüde in Rom gegen Bischop Bonifatius I. to'n Bischop vun Rom utropen wurrn weer, mutt Rom verlaten. Dor sorgt een Synood för, de vun den weströömschen Kaiser Flavius Honorius inropen wurrn is. Boren 2. Juli: Valentinian III., Kaiser vun dat weströömsche Riek († 455) Storven 0419 5. Johrhunnert

7145

https://nds.wikipedia.org/wiki/414

414

Wat passeert is Januar: De Westgoten ehr König Athaulf heiraat in Narbonne Galla Placida, de Süster vun Kaiser Flavius Honorius, de he as Börg mitnahmen harr In Bordeaux sett Athaulf al wedder Priscus Attalus as Gegenkaiser gegen Honorius in Ünner dat Leit vun Athaulf breekt de Westgoten in de iberisch Halfinsel in un nehmt Barcelona in Pulcheria, de 15 Johre ole Süster vun den oströömschen Kaiser Theodosius warrt hoch böört to een Augusta. In de tokamen Tiet hett se oorntlich wat to Seggen in de Politik vun Ostrom. Theodosius is in düsse Tiet eerst 13 Jahre oolt. De christlich Bischop Abdas maakt een Tempel vun Zoroaster twei. As de Lüde dat kunnig weert, gifft dat in de Sassaniden ehr Riek Unroh un Gewalt gegen dat Christendom Kumara Gupta I. warrt Baas vun dat Riek vun Gupta in den Norden vun Indien Storven Synesios vun Kyrene, Bischop vun Kyrene 0414 5. Johrhunnert

7148

https://nds.wikipedia.org/wiki/418

418

Wat passeert is 19. Juli: Total Sünndüsternis in Spanien, Italien, Grekenland un Lüttasien 27. Dezember: Een Deel vun de Karkenlüde in Rom wählt Eulalius to'n Bischop vun Rom un Paapst. Man dat gifft al den Paapst Bonifatius I. 29. Dezember: Bonifatius I. warrt in Rom to'n neen Paapst utropen. Kaiser Flavius Honorius grippt em dorbi gegen Paapst Eulalius ünner de Arms. Wallia, König vun de Westgoten, sleiht in den Deenst vun de Römers de Wandalen un de Alanen. De mütt nu utwieken ut den Nordoosten vun Spanien nah Westen un Süden Honorius slutt mit de Westgoten een Bundsgenoten-Verdrag un gifft jem Verlööf, datt se in Südgallien wohnen dröövt. Dar fangt denn dat Riek vun Tolosa (Toulouse) an Theoderich I. warrt König vun de Westgoten Oostrom winnt gegen den Araberstamm vun de Lachmiden ünner Mundir I., de an de Grenz vun dat Riek wohnt De Jöden vun Menorca mütt ünner Dwang nah dat Christendom öbergahn Jin Gongdi folgt sienen Broder Jin Andi up un warrt Kaiser vun China Boren Üm un bi 418: Yūryaku, 21. Kaiser vun Japan Storven 26. Dezember: Zosimus, Paapst Wallia, König vun de Westgoten 0418 5. Johrhunnert

7149

https://nds.wikipedia.org/wiki/417

417

Wat passeert is 1. Januar: Konstantius III. heiraat Flavius Honorius siene Süster Galla Placidia 18. März: Zosimus folgt Innozenz I. as Bischop vun Rom un as Paapst up Pelagius warrt vunwegen falsche Lehr ut de Gemeenschup vun de Kark utslaten Storven 12. März: Innozenz I., Bischop vun Rom un Paapst 0417 5. Johrhunnert

7151

https://nds.wikipedia.org/wiki/Innozenz

Innozenz

Innozenz (latiensch: de Unschullige) is de Naam vun düsse Paapsten: Innozenz I. (401 bit 417) Innozenz II. (1130 bit 1143) Innozenz III. (Gegenpaapst, 1179 bit 1180) Innozenz III. (1198 bit 1216) Innozenz IV. (1243 bit 1254) Innozenz V. (1276) Innozenz VI. (1352 bit 1362) Innozenz VII. (1404 bit 1406) Innozenz VIII. (1484 bit 1492) Innozenz IX. (1591) Innozenz X. (1644 bit 1655) Innozenz XI. (1676 bit 1689) Innozenz XII. (1691 bit 1700) Innozenz XIII. (1721 bit 1724)

7152

https://nds.wikipedia.org/wiki/416

416

Wat passeert is Verdrag twüschen de Westgoten un Westrom: De Goten dröövt in Aquitanien wohnen Flavius Honorius kriggt den Gegenkaiser Priscus Attalus, de vun Athaulf insett wurrn weer, ünner un schickt em in't Exil up de Liparisch Inseln Nutilius Claudius Namantianus verfaat dat Gedicht De Reditu Situ. Dor kann een ut sehn, wie dat to düsse Tiet mit de Politik un mit de Religion utsehn dö. Dezember: De Maya an de Küst vun Guatemala bekiekt een Dörgang vun de Venus dör de Sünn gegen Oost Boren Storven 0416 5. Johrhunnert

7156

https://nds.wikipedia.org/wiki/Diesellokomotiv

Diesellokomotiv

En Diesellokomotiv is en Iesenbahnfohrtüüch, wat vun en Warmsmotor andreven warrt un in’n Gegensatz to’n Driefwagen keen Lüüd befördern deiht. De Diesellokomotiv is hüüt de häufigste Art von Lokomotiv, wat eerst 1880 dat erste Scheenenfohrtüüch mit Benzinmotoor bi Hanomag buut worden is. Dat grote Probleem weer de Knööföverdragung; de Dieselmotor kunn nich unner Last starten un löppt blots mit en konstante Dreihzahl. Also bruukt man een Kupplung un een Getriebe. Dat sünd de wichtigsten Arten von Knööföverdragung: Dieselmechanisch: Heer gifft dat, as bi dat Auto, een Getriebe mit Tahnräders un mehrere Gänge. Dat warrt hüüt nich mehr verwendet un gifft dat bloots noch in ole Lüttlokomotiven. Dieselpneumaatisch: Heervun geef dat blots een Lokomotiv, de V3201, wat 1927 buut worden is. Disse Lok haar een groten Propeller, wo de Luft tohopenpresst un in Zilinders drückt hett, as den Damp bi de Damplokomotiv. Dieselhüdraulisch: Dat sünd hüüt de meesten Loks von de Düütsche Bahn. Heer beweegt de Motoor een Turbine, wat denn een Ölkreisloop bewegt wo een anner Turbine andrievt un so de Knööf na de Räders bracht waart. Ok bi disse Getriebe gifft dat Wandler, also Gänge, so dat man ünnerschiedlich gau foohrn kann. Disse Getriebe sün recht lütt un licht un hem een gooden Wirkungsgrad, man se sünd ook recht komplizeert. Dieselelektrisch: Heer drievt de Motoor een groten Generator an, un mit de Strom vun dissen Generator loopt denn Elektromotoors an de Achsen. Dat hett nich son gooden Wirkungsgrad, is ober einfach, un dat hem de meesten Loks int Uutland, man ook veel moderne Loks bi uns. Erst in de 30er Johr vun dat 20. Johrhunnert geev dat de ersten Diesellüttlokomotiven (Kö) in Serie. In disse tied waarn in de USA all groote Dieselloks buut. In'n Krieg geev dat bi uns de ersten grooten Dieselloks föör de Wehrmacht. Un in de 50er un 60er Johr mook de Düütsche Bundesbahn een grootes Diesellokprogramm. Domols weern Loks as de V60, V100, V160 un V200 buut. In de DDR fung dat in de 60ers an, un door waarn denn ook grote Loks ut Russland liefert (V200(ost), 232). Hüüt waarn veel niee Loks vun de veeln Privatbohnen bruukt, un ook in Asien waarn Dieselloks köft. Een wichtige norddüütsche Firma för Dieselloks is Vossloh in Kiel (fröher MaK). Iesenbahn

7164

https://nds.wikipedia.org/wiki/Kr%C3%BCzer

Krüzer

Een Krüzer is een Oorlogschipp, wat alleen in de See "krüüzt" un sik dor umkieken deit oder Hannelsscheep opbringen deiht. De eersten speziellen Scheepe för disse Opgave geev dat int 19. Johrhunnert. Se harrn al Dampmaschinen, over ok noch Segels. Dat weern de Krüzerkorvetten, un ut de wurrn de Panzerkrüzers, de all meist keen Segels mehr harrn. Üm de Johrhunnertwend hemm sick Lütte un Grote Krüzers entwickelt. Damols wurrn ook de oolen Vorderlader-Kanonens vun moderne Deckgeschütze aflööst. Lütte Krüzer harrn in Düütschland 2500-3500 t Deplacemang un kunn 21-23 Knotens loopen. In'n 1. Weltkrieg wurrn se as Opklärers, Torpedobootafwehrers un Flaggschipp för de eignen Torpedobootverbänn' insett. Se harrn Dampturbinen un kunn all 27 Knotens loopen. An'n Anfang vun de 1920er Johr harrn Krüzers 6000 t Deplacemang un 8 15-cm-Kanonen in Twillingstoorns. Bald geef dat ook Drillingstoorns. In dat Flottenafkamen vun Washington wurr fastleggt, wat Krüzers bit 15 cm Kanonkaliber lichte un mit mehr, as 15,5 cm Sware Krüzers sünd. Na den 2. Weltkrieg wurrn se bloots noch na de Art vun de Wapen indeelt. Hüüt gifft dat bloots noch wenig richtige Artilleriekrüzers, man veel Dwarsmeuhlenkrüzers un Raketenkrüzers. Schippbu Fohrtüüch Marine

7171

https://nds.wikipedia.org/wiki/Jochen%20M%C3%A4hl

Jochen Mähl

Jochen Mähl (* 15. September 1827 in Niendörp; † 4. Juli 1909 in Kiel) weer en plattdüütschen Schriever. Mähl is as Söhn vun en Buurn in Niendörp in Holsteen boren worrn un wull Paster warrn. Sien Vader weer en Buur, de ok en Melkhannel na Hamborg hen bedreev. Sien Dichtergaav harr he vun sien Moder af, de de Dochter vun’n Lehrer un Organisten in dat Dörp weer. Doch nadem sien Vader fröh dood bleven is, schull dat nix mehr warrn mit em as Paster. Mähl weer vun 1845 bet 1848 na’t Lehrerseminar in Sebarg wesen. 1848 weer he as Freeschärler un Dragoner in’n Sleswig-Holsteenschen Krieg dorbi. Sien Broder Chrischan is in de Slacht bi Idstedt doodbleven. Siene Breven an siene Bruut (de Dochter vun’n Kanter Delfs in Sebarg, ehr Broder weer de Maler Moritz Delfs) ut disse Tiet sünd uns nableven. Disse Tiet prääg em un vele vun siene Warken speelt in disse Tiet. 1851 warrt he Lehrer in Sebarg un 1854 Schoolmeester in Reinfeld. In Reinfeld bleev he ok bet to sien Penschoon 1889. Al jümmer harr he sien Leev för de plattdüütsche Spraak pleegt un Predigten för’n Paster Paulsen ut Kropp schreven. Ok de Bibel wull he översetten. Generalsuperintendent Jensen ut Kiel hett em jümmer wedder opmuntert, dissen Plan wieder to verfolgen. Veel harr he översett, doch fardig worrn is se nich. Dor weer eenfach nich noog Afsatz aftosehn. Een poor vun siene Böker sünd sogor in annere Spraken översett worrn, to’n Bispeel in’t Nedderlandsche. Warken Stückschen ut de Mus’kist: 1. Tater-Marikn : Ein Bild aus dem Volksleben. Mentzel, Altno 1868. Stückschen ut de Mus’kist: 1. Tater-Mariken. Ein Bild aus dem Volksleben. 2. Uplage, Mentzel, Altona 1869. (Google) Stückschen ut de Mus’kist: 2. Jean. Lütj Denkmal. Mentzel, Altno 1869. (Google) Stückschen ut de Mus’kist: 3. Fanny, oder: Wat sik hebben schall, dat kriggt sik doch. Mentzel, Altno 1869. (Google) Stückschen ut de Mus’kist: 4. Lütj Anna oder En Stückschen von Em un Ehr. Meißner, Hamborg 1871. (Google) Reineke Voss : Ut frier Hand. Mit en Vörwoort vun R. von Liliencron. Cotta, Stuttgart 1878. Holsteinisches Bauernleben. Teknungen vun Carl Schildt, Text vun Joachim Mähl. Meißner, Hamborg 1894. Geschichten frisch ut Leben un deep ut Hart. Meißner, Hamborg 1896. Don Quixote : En plattdüütsch Volksbook. översett vun Jochen Mähl na Don Quijote vun Cervantes, Rutgeven vun Fritz Wischer. Lühr & Dircks, Garn 1909. De lebennige Dodenkopp un annere Vertelln. Lühr & Dircks, Garn 1919. Klaskreih un ander vertellen. Bearbeidt vun Hermann Boßdorf. Hermes, Hamborg 1919. Literatur Ludwig Schröder: Joachim Mähl. in: De Eekbom. Berlin, 1902, Johrgang 20, Nr. 4. Albert Schwarz: To Jochen Mähl sinen 80. Geburtsdag. in: De Eekbom. Berlin, 1907, 137-138. Johann Hinnerk Fehrs: Joachim Mähl. in: Niedersachsen, 1909, 14, 425. Irmgard Spiering: Joachim Mähl, ein niederdeutscher Erzähler. Bechstein, Wertheim an’n Main 1930. Wilfried Burkhardt: Joachim Mähl : Ein Reinfelder Schulmann und bedeutender niederdeutscher Dichter. Sülvstverlag, Reinfeld 1989. Weblenken Schriever Mann Plattdüütsch Boren 1827 Storven 1909 Börger von Düütschland

7172

https://nds.wikipedia.org/wiki/Saint-Di%C3%A9-des-Vosges

Saint-Dié-des-Vosges

Saint-Dié-des-Vosges [sɛ̃.dje.de.ˈvoːʒ] is ene Stadt in den Bezirk Vosges in Lothringen (Frankriek). Geografie Saint-Dié-des-Vosges, ene Stadt mit bi 25.569 Inwahners (1999), liggt an’n Stroom Meurthe. Historie 1507 Cosmographiae Introductio (Martin Waldseemüller) Beröhmte Lüüt ut Saint-Dié-des-Vosges Jules Ferry, Politiker Yvan Goll, Dichter Attraktschonen Katedraal Sankt-Martin Kirche Sankt-Rochus Kapell Museum Pierre-Noël Textilfabrik Claude et Duval (Le Corbusier) Freeheitstorm (1989) Hoochscholen Siet 1993 hett Saint-Dié-des-Vosges een Universitätsinstitut (fr. Institut universitaire de technologie). Elektrotechnik Elektronik Computer Partnerstäder Saint-Dié-des-Vosges is en Partnerstadt vun: Arlon (Belgien) Cattolica (Italien) Crikvenica (Kroatien) Friedrichshafen (Düütschland) Lowell (USA) Meckhe (Senegal) Ville de Lorraine (Kanada) Zakopane (Polen) Weblenken Stadt Saint-Dié-des-Vosges Institut universitaire de technologie Oort Frankriek

7187

https://nds.wikipedia.org/wiki/Asfleth

Asfleth

Asfleth weer en Dörp un Karkspeel, dat in Holsteen an de Elv leeg un in den Allerhilligenfloot 1532 tohoop mit Bishorst wegspöölt worrn is. Vele vun de Inwahners, de na de Floot kene Heimat mehr harrn, hebbt sik in den Oort Neendörp wedder ansiedelt. Oort Kreis Pinnbarg Gifft dat nich mehr

7190

https://nds.wikipedia.org/wiki/Schnitger

Schnitger

Schnitger is de Familiennaam von Alexander Schnitger (1958–2020), nedderlandschen Generaalleutnant, Arp Schnitger (1648–1719), düütschen Orgelboer, Franz Caspar Schnitger (1693–1729), düütschen Orgelboer un Söhn vun Arp Schnitger, Franz Caspar Schnitger jr., düütschen Orgelboer un Söhn vun Franz Caspar Schnitger, Hans Schnitger (1915–2013), nedderlandschen Hockeyspeler, Harry Schnitger (* 1969), düütschen Fotograaf, Heinrich Schnitger (1925–1964), düütschen Mediziner un Utfinner, Johann Georg Schnitger, düütschen Orgelboer un Söhn vun Arp Schnitger, Lara Schnitger (* 1969), nedderlandsche Künstlerin. Kiek ok bi: Snitger, Schnittger, Schnittker, Schnitker.

7191

https://nds.wikipedia.org/wiki/Franz%20Caspar%20Schnitger

Franz Caspar Schnitger

Franz Caspar Schnitger (* 15. Oktober 1693 in Neefeld; † 5. März 1729 in Zwolle) weer een Orgelboer. He weer een vun de Söhns vun den famosen Arp Schnitger un een Broder vun Johann Georg Schnitger. Dat kann seggt weern, datt düsse Orgeln vun em sünd: Vollenhove, 1720 Zwolle (Michaelskarken), 1721, tosamen mit sien Broder nah Plaans vun sienen Vadder Alkmaar (Grote St.-Laurenzkarken), 1725 Drobak in Norwegen, 1725 Grunneng (St.-Martini-Karken), 1730. Hier hett he anfungen un de ole Orgel ümboot, man he kunn dor vunwegen sienen Dood nich mit to Enn kamen. Nah sienen Dood hett Albertus Antonius Hinsz (ok:Albert Antonius Hinsch) siene Warkstäe öbernahmen un denn ok de Arbeit an düsse Orgel in Grunneng to Enn bröcht. In Alkmar hett Franz Caspar Schnitger up Andringen vun den Stadt-Orgelspeler Gerhardus Havingha eenen Verdrag mit de Stadt slaten, dat he de goot beropen Haghebeer-Orgel gründlich renoveren scholl. He hett dat so verstahn, datt he in den olen Kasten een ganz nee Orgel mit nu 56 Registers inboot hett. Up düsse Aart hett de dortiets moderne norddüütsche Orgeltyp sienen Intog nah Holland holen, nahdem he dör de Arbeiten vun Johann Caspar sienen Vadder Arp al bit nah de Provinz Grunneng kamen weer. Dat bedüde dat Enn vun de ole hollandsche Tradition vun den Orgelboo, besunners, as 1725 mit Johannes Duyschot de leste Verträder vun düsse Tradition sturben weer. Barock Mann Orgelboer Nedderlannen Storven 1729 Boren 1693

7192

https://nds.wikipedia.org/wiki/Eckernf%C3%B6%C3%B6r

Eckernföör

Eckernföör, ok Eckernför<ref>Eckernföör: Schrievwies vun de Stadt Eckernföör, Eckernför: Schrievwies vun de Plattdüütsch Gill Johann Hinrich Fehrs Eckernför</ref> (, , selten ok Ekernførde un Egernfjord, Synnejysk: Nysted) is en Stadt in’n Kreis Rendsborg-Eckernföör in dat düütsche Bundsland Sleswig-Holsteen un liggt an de Oostsee. Eckernföör is ok bekannt as en Badeoort. In Eckernföör wahnt üm un bi 23.000 Lüüd. Hüüt snackt de Eckernförers vör allen Hoochdüütsch, avers ok Plattdüütsch un Däänsch. Verkehr Eckernföör liggt an de Bahnlien Kiel–Flensborg. Dör Eckernföör dör löppt de Bundsstraat 76 vun Kiel in’n Süüdoosten na Sleswig in’n Westen. De Bundsstraat 203 löppt vun Rendsborg in’n Süüdwesten dör Eckernföör na Kappeln in’n Noorden. Vun’n 8. Januar 2008 af an hett de Stadtverwalten vun Eckernföör anfungen, de Oortsschiller uttotuuschen mit ne’e tweesprakige Oortsschiller op de ok de plattdüütsche Naam blangen dat hoochdüütsche Eckernförde'' steiht. Footnoten Weblenken Eckernföör op Panoramio Website vun de Stadt Eckernföör Oort Stadt Kreis Rendsborg-Eckernföör

7195

https://nds.wikipedia.org/wiki/ASCII

ASCII

ASCII is 'n Afkörten för "American Standard Code for Information Interchange" (Amerikaansch Standardkode för Informatschoons-Uttuusch). In'n Reekner warrt Teken dör Tallen kodeert. ASCII is 'n Tekensett vun 128 Tekens mit Groot- un Lüttbookstaven, Leerteken, Tallen, Satz-, Sünner- un Stüertekens. Druckbor sünd 95 Tekens: ASCII-Tekensett (mit Leerteken): !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>? @ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_ `abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~ De ASCII-Standard bruukt akraat een Byte per Teken. Dat gifft em siet 1967, un Opfrischen warrt tolest 1986 maakt. Vondaag gifft dat ok anner Tekensetten, t.B. Unicode (UTF) oder ANSI. Reekner

7196

https://nds.wikipedia.org/wiki/Lully

Lully

Lully betekent Lully, Gemeen in’n Kanton Freiburg, Swiez, Lully, Gemeen in’n Kanton Waadt, Swiez, Lully, Oort in’n Kanton Genf, Swiez, Lully, Gemeen in dat Département Haute-Savoie, Frankriek. Lully is de Familiennaam von Jean-Baptiste Lully (1632–1687), franzööschen Musikus un Komponist, Jean-Baptiste Lully (1665–1743), franzööschen Musiker, Jean-Louis Lully (1667–1688), franzööschen Musiker un Kumponist, Louis Lully (1664–1734), franzööschen Musiker, Raymond Lully, Theoloog un Schriever.

7197

https://nds.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste%20Lully

Jean-Baptiste Lully

Jean-Baptiste Lully (* 28. November 1632 bi Florenz; † 22. März 1687 in Paris) weer een Musikus un Komponist ut de Tiet vun dat Barock. Boren is he as Giovanni Battista Lulli. Den gröttsten Deel vun sien Leven hett he an den Hoff vun den franzööschen König Ludwig XIV. deent. Vun dor ut hett he dat franzöösche Musikleben Jahrteinten lang bestimmt. He hett de franzöösche Oper as een Wark anleggt, dat ganz anners weer, as de bit dorhen bekannte italieensche Oper. Sien Wark weer vun groten Belang dörför, wie dat mit de Musik in Westeuropa wietergahn schull. Leven Anfang Lully weer en Möller sienen Söhn. He harr bloß wenig Schoolünnerricht kregen, man he lehr Danzen, Spelen vun Viola un Gitarr un hett sik ganz allgemeen mit Musik befaat. In'n März 1646 hett Roger de Lorraine ut de Familie vun de Guise, Chevalier de Malte, siene musikaalschen Talenten updeckt un hett em nah Paris mitnahmen. Dor weer he 14 Jahre oolt. Toeerst keem he as Moses un as Kökenhölp in den Deenst vun Mademoiselle de Montpensier (la Grande Mademoiselle). As he ehr Italieensch biböögt hett, hett se dorför sorgt, datt he man wieter an sien musikaalsch Talenten arbeiden konn un hett em mit den Sänger un Komponisten Michel Lambert tohopenbröcht. He studeer Kompositschoon un Klavicimbel un dröff as Vigelinspeler bi de Huuskapell mitmaken. Faken konn he ook dat grote Hofforchester spelen hören. Up düsse Aart lehr he de franzöösche Danzmusik vun dicht bi. 1652 weer de Tiet bi de Prinzessin vörbi, as se vunwegen politsche Grünnen ut Paris utstött wurr. Midderwielen harr Lully den jungen König Ludwig XIV. kennenlehrt un eenen goden Kontakt mit em upboot. An den König sienen Hoff Nah düsse Tiet studeer Lully Musiktheorie ünner Métra un keem in den König sien Hofforchester. In'n Februar 1653 danz he tohopen mit den König in dat Ballet royal de la nuit. Dor hett de König to'n eersten Mal de Rull vun den Sunnenkönig speelt, wo he sienen bekannten Ökelnaam vun kregen hett. Een paar Weken later is he vun den König anstellt wurrn as Hoffkomponist för Instrumenten-Musik. Bit an dat Enn vun sien Leven is he in den Deenst vun düssen König bleven. Nee Musik Dat Leven an den König sienen Hoff mit siene veelen Festen, Begröten un wat dor sünst noch los weer, verlang vun den Hoffmusicus een besunner Aart vun Musik. Lully komponeer an'n Anfang een Serie vun italieensche Divertissements. Vun 1655 bit 1671 hett he dartig Ballets schreven, dorvun de Hälft tohopen mit Isaac de Benserade. Dor wark he bannig up den Stil vun dat Danzen an den König sienen Hoff mit in. An de Stäe vun de langsame un staatsche Musik, so as de bit dorhen begäng weer, komponeer he lebennige Dänz up enen fixen Rhythmus: dat Menuett, de Gavotte un de Bourrée. 1655 wurr sien Stück Ballet des Bienvenus bannig positiv upnahmen. In düsse Tiet is he de Dirigent un de Baas vun dat lüttje Ensemble Les Petits Violons wurrn. Dat weer een Grupp vun Spelers mit besunnern Talent. Binnen ganz korte Tiet wurr düt Ensemble veel beter upnahmen as dat grote Violin-Orchester. Lully füng nu an, annere Stilen vun dat Spelen ut to proberen un sik up nee Wies mit dat Orchester ut to drücken. Dat duur nich lang, dor weer he ok de Baas vun dat grote Ensemble un sien Namen weer ok buten Frankriek bekannt. 1661 is he to eenen Franzoos maakt wurrn. 1662 is he as Musikmeester in den Deenst vun den König sien Familie anstellt wurrn un in'n Juli vun düt Jahr hett he Madeleine heiraat. Dat weer de Dochter vun den Komponisten Lambert. Arbeit mit Molière Lully is vun 1663 bit 1673, as Molière sturben is, een goden Fründ vun Molière ween. In düsse Jahren hefft de beiden veel tohopen arbeit. Rutkamen sünd dorbi de comédies-ballets vun Lully. Dat sund Kompositionen, de he to'n musikaalschen Utmalen vun een paar vun den Schriever siene besten Stücken schreben hett. Oper As dat bi de Franzosen in sien Tiet begäng weer, funn ok Lully de Literatur wichtig. Wenn he een goot Theaterstück mit sien Musik utsmücken un dat Gode denn noch beter maken konn, denn weer he tofräden. Man för de Oper, dach Lully toeerst, weer de franzöösche Spraak nich dat Wahre. Eerst as Pierre Perrin sien Oper Pomone upföhrt harr un dat allerwegens goot ankamen weer, änner he siene Gedanke doröber. Midderwielen wollen ok in Frankriek de Lüe bannig gern Opern ankieken. Dat gell för den Hoff just so as för de Lüe, de dat sünst mit de Musik harrn. 1669 wurr de König fraagt, of he tostimmen dö to den Boo vun een Theater, wat besunners paßlich weer för dat Upföhren vun Opern. Düt Theater kreeg den Namen Académie d'opéra un wurr 1671 upmaakt. De eersten Opern, de dor upföhrt wurrn sünd, weern vun Robert Cambert un vun Pierre Perrin. Man Perrin wanner gau vunwegen Problemen mit sien Schullen achter Trallen un Cambert kreeg dat fix mit Lully sien Konkurrenz to doon. Lully övernehm 1672 de Privilegien vun Perrin, un de König stimm to, datt he de Académie Royale de Musique upmaak. Dor wurr he ok de Direktor vun. 1673 kreeg he ok de Privilegien vun Cambert un is Baas wurrn vun den König sien Opernhuus. Vun 1673 af an bit nah sien Dood in dat Jahr 1687 schreev he jedet Jahr een Oper, bloß 1681 nich. Sien eerst Oper Les fêtes de l'Amour et de Bacchus keem al bannig goot an. Macht As Direktor vun de Musikakademie kreeg Lully vun den König Verlööv, goot oder slecht över Opern un lieke Produktschonen in anner Theaters to ordeelen. Up düsse Aart konn he duchtig mit bestimmen, wat vun Stücken speelt wurrn sünd, un wecke nich. He sorg ok dorför, datt nich to veel Musikers an annere Theaters togange weern un kreeg dat eenmal ok hen, dat en Komponist uphöör mit sien Arbeit an en nee Oper, wiel de nich nah Lully siene Mutzen weer. Warraftig hett he dat kumplett Monopol harrt öber dat Musikleven vun Frankriek, vunwegen datt de König em ganz open bewunnern dö un em vele Privilegien schunken hett. Datt he sik as en Diktator upföhren dö, weck ok allerhand Wedderwillen un Inspraak gegen em up, man vunwegen datt dat grote Publikum sien Wark so unbannig goot funn, hett em dat nix utmaakt. 1681 is Lully Den König sien egen Hoffsekretär wurrn. Dalsläge 1685 warrt Roland to'n eersten Mal upföhrt. De König is midderwielen siet 1683 geheem mit Madame de Maintenon verheiraat. Düsse Fro kann Lully nich lieden un ok nich siene Musik. Dat warrt snackt, de König harr bi de eerst Upföhren vun düsse nee Oper Langewiel harrt. Jedenfalls lett dat, as wenn he miteens nix mehr vun em weten wull. As denn ok noch open doröver snackt warrt, datt Lully homosexuell is un mit eenen Pagen mit Namen Brunet rüm maken deit, un datt he bavenhen ok noch bi de willen Parties vun de Hartöög vun Vendôme un vun Orléans mitmaken deit, fallt he in Ungnaad. Siene lesten Opern Armide un Acis un Galatée kann he nich mehr in Versailles upföhren, man bloß noch in Paris. Dood As de König doch noch vun een swaar Krankheit gesund wurrn is, wull Lully dat an'n 8. Januar 1687 mit dat Upföhren vun een Te Deum fiern. Dorbi hett he, as jümmers, mit een groten Stock den Takt slahn. As he eenmal nich uppaßt hett, hett he sik düssen swaren Stock mit so'n Kraft up'n Foot dunnert, datt he sien groten Töhn dorbi in Dutt neiht hett. He woll den Töhn nich afnehmen laten, ofschoonst de Dokters säen, dat güng nich anners. Dor hett he denn en Infektschoon kregen un is an'n 22. März an Wundfever sturben. Wark Geistlich Vokalwarken Grands motets 1. Jubilate Deo (29. August 1660); 2. Miserere (23. (?) März 1663); 3. Benedictus (1663 oder 64); 4. O lachrymae (1664 (?)); 5. Plaude laetare Gallia (24. März 1668); 6. Te Deum (9. September 1677); 7. De profundis (Mai 1683); 8. Dies irae (1. September 1683); 9. Quare fremuerunt (19. April 1685); 10. Domine salvum fac regem (1685 (?)); 11. Notus in Judea (1685 oder 86); 12. Exaudiat Te Domine (1687). Petits motets 1. Anima Christi; 2. Ave coeli munus supernum; 3. Dixit Dominus; 4. Domine salvum fac regem; 5. Exaudi Deus deprecationem; 6. Laudate pueri Dominum; 7. O dulcissime Domine; 8. Omnes gentes; 9. O sapientia in misterio; 10. Regina coeli; 11. Salve regina. Weltlich Vokalwarken 1. Un Charmant Dialogue de la Guerre avec la Paix (1655, Musik verlorengahn); 2. Ingrate bergère (1664, Text: Octave de Périgny); 3. Anunque podigoas; 4. Scoca pur tutti; 5. Chanson de Baptiste : A la fin petit Desfarges; 6. D’un beau pêcheur la pêche malheureuse; 7. Un tendre coeur rempli d’ardeur; 8. Courage, Amour, le paix est faite (1661, Text: Benserade; 9. Non vi è più piacer (Musik verlorengahn); 10. Le printemps, aimable Sylvie (Text: Benserade; Musik verlorengahn); 11. Tous les jours cent bergères (Text: Perrin, Musik verlorengahn); 12. Viens, mon aimable bergère (Text: Perrin, Musik verlorengahn); 13. Qui les saura, mes secrètes amours (Text: Perrin); 14. Où êtes-vous allé, les belles amourettes; 15. Nous mêlons toute notre gloire; 16. Pendant que ces flambeaux; 17. Le langueur des beaux yeux (Musik verlorengahn); 18. On dit que vos yeux sont trompeurs (Text: Octave de Périgny, Musik verlorengahn); 19. Que vous connaissez peu trop aimable Climène (Text: Quinault, Musik verlorengahn); 20. Si je n’ai parlé de ma flamme (Musik verlorengahn); 21. En ces lieux je ne vois que des promenades (Text: Lully, Musik verlorengahn); 22. Ah qu’il est doux de se rendre (Text: Quinault, Musik verlorengahn); 23. J’ai fait serment, cruelle (Text: Quinault, Musik verlorengahn); 24. Le printemps ramène la verdure (Text: Lully (?); Musik verlorengahn); 25. Depuis que l’on soupire (Text: Quinault, Musik verlorengahn); 26. Sans mentir on est bien misérable (Musik verlorengahn); 27. Venerabilis barba capucinorum; 28. Il faut mourir, pécheur (1687). Stücken för de Speeldeel Ballets de cour, Mascarades & Divertissements 1. Mascarade de la foire Saint-Germain (Dichter unbekannt, 7. März 1652, Musik verlorengahn); 2. Ballet du temps (tohopen arbeit, Text: Benserade 3. Dezember 1654); 3. Ballet des plaisirs (tohopen mit Louis de Mollier, Text: Benserade, 4. Februar 1655); 4. Le Grand Ballet des bienvenus (tohopen arbeit, Text: Benserade, 30. Mai 1655, Musik verlorengahn); 5. Ballet de Psyché ou la puissance de l’Amour (tohopen arbeit, Text: Benserade, 16. Januar 1656, Musik verlorengahn); 6. La Galanterie du temps (Text: Francesco Buti, 3. Februar 1656, Musik verlorengahn); 7. Amour malade (Text. Francesco Buti, 17. Januar 1657); 8. Ballet d’Alcidiane (tohopen arbeit mit J.-B. Boesser un L. de Mollier, Text: Benserade, 14. Februar 1658); 9. Ballet de la raillerie (tohopen arbeit mit L. de Mollier, Text: Benserade, 19. Februar 1659); 10. Les Débris du ballet du Roy (Musik ut dat Ballet de la raillerie, 1659 (?)); 11. Ballet de Toulouse (November/Dezember 1659 (?)); 12. Ballet de la revente des habits de ballet et de comédie (Text: Benserade, 15. Dezember 1660); 13. Ballet de l’impatience (tohopen arbeit mit Pierre Beauchamps und Francois Hillaire d’Olivet, Text: Benserade, Buti, 19. Februar 1661); 14. Ballet des saisons (Text: Benserade, 26. Juli 1661); 15. Ballet des arts (tohopen arbeit mit M. Lambert, Text: Benserade, 8. Januar 1663); 16. Les Noces de village (Text: Benserade, 3, oder 4. Oktober 1663); 17. Les Amours déguisés (tohopen arbeit mit M. Lambert, Text: Octave de Périgny, 13. Februar 1664); 18. Divertissement pour la collation des Plaisirs de l’île enchantée (7. Mai 1664); 19. Ballet du palais d’Alcine (Text: Molière, 9. Mai 1664); 20. Ballet de la naissance de Vénus (tohopen arbeit mit M. Lambert und L. de Mollier, Text: Benserade, 28. Januar 1665); 21. La Réception faite par un gentilhomme de campagne à une compagnie choisie à sa mode qui le vient visiter (Text: Benserade, Februar 1665, Musik verlorengahn); 22. Le Triomphe de Bacchus dans les Indes (Dichter unbekannt, 9. Januar 1666); 23. Ballet des Muses (Text: Benserade, 2. Dezember 1666); 24. Le Carnaval (Text: Benserade, 18. Januar 1668); 25. La Grotte de Versailles (Text: Quinault, April (?) 1668); 26. Ballet de Flore (Text: Benserade, 13. Februar 1669); 27. Le Triomphe de l’Amour (Text: Benserade, Quinault, 21. Januar 1681); 28. La Noce de village (März 1683); 29. L’Idylle sur la paix (Text: Jean Racine, 16. Juli 1685); 30. Le Temple de la paix (Text: Quinault, 20. Oktober 1685). Intermedien, Comédies-ballets 1. Xerxes (6 Entrées för Francesco Cavalli siene Oper, 22. November 1660); 2. Hercule amoureux (18 Entrées för Cavalli siene Oper Hercules amante, 7. Februar 1662); 3. Le Mariage forcé (Text: Molière, 29. Januar 1664); 4. Les Plaisirs de l’île enchantée/La Princesse d’Elide (Tosamen mit M. Lambert, Text: Molière, 7./8. Mai 1664); 5. Oedipe (Text: Pierre Corneille, 3. August 1664); 6. Le Favori/Le Ballet des grands ou les délices de la campagne (Text: Marie-Catherine Desjardins; Prolog und intermèdes von Molière, 13. Juni 1665); 7. L’Amour médecin (Text: Molière, 14. September 1665); 8. La Pastorale comique (Text: Molière, 5. Januar 1667); 9. Le Sicilien ou l’Amour peintre (Text: Molière, 8(?). Februar 1667); 10. George Dandin/Le Grand divertissement de Versailles (Text: Molière, 18. Juli 1668); 11. Monsieur de Pourceaugnac/Le divertissement de Chambord (Text: Molière, Lully, 6. Oktober 1669); 12. Les Amants magnifiques (Text: Molière, 4. Februar 1670); 13. Le Bourgeois gentilhomme (Text: Molière, 14. Oktober 1670); 14. Britannicus (Text: Racine, 1670, Musik verlorengahn); 15. Psyché (Text: Molière, Corneille, Quinault, Lully, 17. Januar 1671); 16. La Comtesse d’Escarbagnas/Ballet des ballets (Text: Molière, 2. Dezember 1671). Tragédies en musique, Pastorale, Pastorale héroïque 1. Les Fêtes de l’Amour et de Bacchus (Libretto: Quinault, Benserade, Perigny, Molière, Lully, 11. November 1672; 2. Cadmus et Hermione (Libretto: Quinault, um den 15. April 1673); 3. Alceste ou Le Triomphe d'Alcide (Libretto: Quinault, 28(?). Januar 1674; 4. Thésée (Libretto: Quinault, 11. Januar 1675); 5. Atys (Libretto. Quinault, 10. Januar 1676); 6. Isis (Libretto: Quinault, 5. Januar 1677); 7. Psyché (Libretto: Thomas Corneille, 19. April 1678); 8. Bellérophon (Libretto: Thomas Corneille, B. le Bovier de Fontenelle, 31. Januar 1679); 9. Prosperine (Libretto: Quinault, 3. Februar 1680); 10. Persée (Libretto: Quinault, 18. April 1682); 11. Phaëton (Libretto: Quinault, 6. Januar 1683); 12. Amadis (Libretto: Quinault, 18. Januar 1684); 13. Roland (Libretto: Quinault, 8. Januar 1685); 14. Armide (Libretto: Quinault, 15. Februar 1686); 15. Acis et Galatée (Libretto: J.G. de Campistron, 6. September 1686); 16. Achille et Polixène (Libretto: J.G. de Campistron, bloß Ouvertüre un 1. Akt vun Lully, Akt 2–5 vun P. Colasse, 7. November 1687). Stücken för Instrumenten 1. Première marche des mousquetaires (1658); 2. 10 Branles (1665); 3. 3 Gavottes (1665); 4. Passacaille (1665); 5. 3 Courantes (1665); 6. 3 Bourrées (1665); 7. Allemande (1665); 8. Boutade (1665); 9. Gaillarde (1665); 10. 3 Sarabanden (1665); 11. 18 Trios de la chambre du roi; 12. Marches et batteries de Tambour (1670); 13. Folie d’Espagne, Marsch (1672); 14. Marche de Savoye, Airs, L’Assemblée, La Retraite; 15. Plusieurs (6) pièces de symphonie (1685); 16. Airs pour le carroussel de Monseigneur (28. Mai 1685); 17. 17 Airs; 18. La descente des armes (Marsch); 19. Marches des gardes de la marine, des fusilliers, des dragons, du prince d’Orange; 20. verscheden Stücken (3 Allemanden, 14 Couranten, 4 Sarabanden, 2 Bourrées, 4 Chaconnes, La Bourse, Trio, Menuet, La Trivelinade, Gigue). Böker öber Lully Jérôme de la Gorce (Hrsg.):Quellenstudien zu Jean-Baptiste Lully - l'oeuvre de Lully: Etudes des sources. Hommage à Lionel Sawkins, Hildesheim 1999 ISBN 3-487-11040-7 Emmanuel Heymann: Lulli. Flammarion, Paris 1991 Henry Prunières: Lully. Laurens, Paris 1910 Up Platt is nix öber Lully rutkamen Filmstriepen Der König tanzt (Le Roi danse) vun 2000. Filmstriepen öber dat Leben vun Lully an den Hoff vun Ludwig XIV. vun Gérard Corbiau. Weblinks Breet anleggt frz. Website mit Verklaren vun sien Wark, Libretti, Diskographie un Snack-Forum Breet anleggt Website vun de Universität Texas mit PDF-Dateien vun de histoorschen Partituren un Information öber de Warken un Personen List vun sien Warken nah LWV Nummern Mann Karkenmusik Barock (Musik) Komponist Frankriek Barock Boren 1632 Storven 1687

7202

https://nds.wikipedia.org/wiki/Barock

Barock

Dat oder de Barock (ut franzöösch baroque, wat vun dat portugeesche barrocco herkümmt un anunvörsik scheefe Parl bedüden deit) is de Tiet vun um un bi 1600 bit um un bi 1750 un besunners de Kunst in düsse Tiet. Dat Barock folg up de Renaissance. Dat gifft de Bokunst vun dat Barock (Bernini, Palladio, Schlüter, Bähr, Bröder Asam, Neumann) de Steenhauerkunst (Bernini, Schlüter), de Maleree (Rembrandt, Caravaggio, Rubens, van Dijk, Frans Hals, Velásquez), Literatur (Shakespeare, Andreas Gryphius, Grimmelshausen, Lope de Vega, Cervantes, Defoe, Swift), un de Musik vun dat Barock (Bach, Händel, Lully). In de Tiet vun dat Barock leev ok de Orgelboer Schnitger. Barock Stil

7208

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hallig

Hallig

Halligen sind lütje, nich indiekte Inseln in dat nordfreesche Wattenmeer vör de Noordseeküst vun Sleswig-Holsteen. De Halligen sünd man jümmers 7 bit 956 Hektar groot und deelwies Reste vun Eilannen de in Stormfloten ünnergahn sünd oder Opswemmungen vun de Noordsee. Wohn- und Arbeitshüser staht op meterhoge, opschüttete Högeln, de Warften. Blots bannig wenig Lüüd wahnt op de Halligen. Se verdeent sik seers Ünnerholt meist dörch Besökers und Veehtocht. Dat gifft teihn düütsche Halligen. De bewirtschafteten sünd Nordstrandischmoor, Gröde, Oland, Langeneß un Hooge. Un denn gifft dat noch de lüttjeren Halligen Habel, Südfall, Süderoog, Norderoog un de Hamborger Hallig. List vun de Halligen Düütsche Halligen: Langeneß: 956 ha, 16 Warften, um bi 110 Inwohners, mit’n Lorenbahn mit Oland verbunnen. Hooge: 574 ha, teihn Warften, um bi 120 Inwohners Gröde: 227 ha, twee Warften, söbentein Inwohners Nordstrandischmoor: 175 ha, veer Warften, 18 Inwohners. Lorenbahn na’n fasten Wall, lüttje School Oland: 96 ha, een Warft, um bi 30 Inwohners, Lorenbahn na Langeneß un den fasten Wall Süderoog: 60 ha, een Warft, twee Inwohners Südfall: 50 ha, een Warft, Vogelschutzstatschoon Hamburger Hallig: 70 ha, een Warft, keen Inwohners, dat Gasthuus is in’n Summer besett, de Hallig is mit en Damm mit den fasten Wall verbunnen. Norderoog: 9ha, keen Warft, de Vogelstatschoon is dör’t ganze Johr besett Habel: 7 ha, een Warft, keen Inwohners, de Vogelstation is in’n Summer besett Dänische Halligen: Jordsand: siet 1999 överswemmt Mandö: hett siet 1937 en Diek Geografie Noordfreesland

7209

https://nds.wikipedia.org/wiki/2001

2001

Wat passeert is 11. September: An düssen Dag hett Al-Kaida en groten Anslag in de USA maakt. Bi de Terroranslääg vun'n 11. September 2001 sünd twee Fleegers in de Hochhüüser vun't World Trade Center rinflagen un en anner is in dat Pentagon lenkt worrn. Dat veerte verslepte Flugzeug is in een Feld fulln. Nah de Anslääg hett de Präsident George W. Bush de Terroristen den Krieg verkloort und Afghanistan angrepen. Boren 20. März: Renata Flores Rivera, peruaansch Singersche 31. Oktober: Jerguš Pecháč, slowaaksch Schachgrootmeester Storven 31. Januar: Heinz Starke, düütsch Politiker un Bundsminister (* 1911) 4. Februar: J. J. Johnson, US-amerikaansch Jazzmusiker un -komponist (* 1924) 24. April: Hein Bredendiek, düütsch Kunstopteher, Maler, Philoloog un plattdütsch Schriever (* 1906) 4. April: Liisi Oterma, finnisch Astronomin un Opdeckerin vun 54 Asteroiden (* 1915) 20. April: Cino Cinelli, italieensch Radrennfohrer (* 1916) 7. Mai: Joseph Greenberg, US-amerikaansch Linguist (* 1915) 29. Mai: Wolfgang Behrendt, düütsch Nahrichtenspreker (* 1919) 11. Juli: Horst Dieter Kallerhoff, düütsch General (* 1923) 16. Juli: Beate Uhse, düütsch Pilotin un Ünnernehmerin (* 1919) 17. Juli: Wilhelm Simetsreiter, düütsch Footballnatschonalspeler (* 1915) 27. Juli: Harold Land, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1928) 17. August: Flip Phillips, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1915) 22. August: Tatjana Awerina, russisch Iesflinklöperin (* 1950) 2. September: Christiaan Barnard, südafrikaansch Dokter 10. September: Alexej Suetin, russisch Schachspeler 11. September: Mohammed Atta, islamistischen Terroristen vun de Terroranslääg vun'n 11. September 2001 (* 1968) 13. September: Jaroslav Drobný, tschechoslowaaksch Ieshockey- un Tennisspeler (* 1921) 2. Oktober: Manny Albam, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1922) 11. Oktober: Billy Maxted, US-amerikaansch Jazzmusiker un Arrangeur (* 1917) 12. Oktober: Henry Kolarz, düütsch Journalist, Schriever un Dreihbookschriever (* 1927) 19. Oktober: Ray Lovejoy britisch Filmeditor (* 1939) 16. November: Tommy Flanagan, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1930) 23. November: Gerhard Stoltenberg, düütsch Politiker, Bundsminister un Ministerpräsident (* 1928) 29. November: George Harrison, britisch Musiker (* 1943) 16. Dezember: Stefan Heym, düütsch Schriever Nobelpriesen Medizin oder Physiologie: Leland Harrison Hartwell, Richard Timothy Hunt un Paul Maxime Nurse Physik: Eric Allin Cornell, Wolfgang Ketterle un Carl Edwin Wieman Chemie: William Standish Knowles, Ryōji Noyori un Karl Barry Sharpless Literatur: V. S. Naipaul Freeden: De UNO un hör Generalsekretär Kofi Annan Wertschapswetenschapen: George Arthur Akerlof, Andrew Michael Spence un Joseph Eugene Stiglitz

7213

https://nds.wikipedia.org/wiki/1999

1999

Johreswidmungen 1999 is „Internatschonal Johr vun de Senioren“ vun de Vereenten Natschonen De Sülverwiechel (Salix alba) is Boom vun’t Johr (Kuratorium Boom vun’t Johr/Düütschland) De Dübelsröhrling (Boletus satanas) is Poggenstohl vun’ Johr (Düütsche Sellschop för Mykologie) De Geelgöösch (Emberizidae citrinella) is Vagel vun’t Johr (NABU/Düütschland) De Bocks-Riementung (Himantoglossum hircinum) is Orchidee vun’t Johr (Arbeitskreis Heemsche Orchideen/Düütschland) De Fischadder (Lutra lutra) is Deert vun’t Johr (Schuulgemeenschop Düütsche Wild) Wat passeert is Politik un Sellschop 12. Oktober: De Tahl vun de weltwiet lebende Minschen översprung nah Rekken vun de UN to'n ersten Mol de 6-Milliarden-Marke. Kunst, Kultur un Bowark 3. September: RTL: Wer wird Millionär? löpt an. Wetenschoppen un Technik 11. August: In Düütschland is en totale Sünndüsternis to sehen. Katastrophen 20. April: Twölf Schöler twüschen 14 un 18 starvt bi dat Schoolmassaker vun Littleton, USA. Politik 1. Januar: Ruth Dreifuss warrt de eerste Bundspräsidentin vun de Schweiz 1. Januar: Polen reduzeert in de Rohmen vun en Verwaltungsreform de Tall vun de Regionen (Woiwodschaften) vun 49 op 16 2. Januar: En Büro vun de OSZE warrt in Bischkek, Kirgisistan, opmaakt 2. Januar: Osama bin Laden bekennt sik to de Anslääg op de US-Botschaften in Nairobi un Daressalam 2. Januar: Juan José Ibarretxe warrt Ministerpräsident vun de spanische Autonome Region vun’t Baskenland 10. Januar: Parlamentswohlen in Kasachstan 23. Januar: Utsettung vun de Wirtschaftssanktionen gegen Burundi 2. Februar: Hugo Chávez warrt Staatspräsident vun Venezuela 7. Februar: König Hussein vun Jordanien starvt 21. Februar: De Oppositschoon in Togo blockeert de Parlamentswohlen 26. Februar: Iran. Erste Kommunalwohlen 27. Februar: König Abdullah II. warrt Staatspräsident in Jordanien 6. März: Kambodscha. Ta Mok, letzte Föhrer vun de Khmer Rouge (Rode Khmer) warrt inspart 7. März: Parlamentswohlen in Äquatoriaal-Guinea 11. März: Bundsfinanzminister Oskar Lafontaine peert nah Richtungsännerung vun de Regeerung vun al sien Ämters torüch 12. März: NATO-Oosterwiederung: Polen, Tschechien und Ungarn peern de NATO bi 16. März: De Mitglieder vun de Europäischen Kommisschoon peern nah Korruptionsvorwürfe torüch 23. März: Paraguay. Vizepräsident Dr. Luis Argaña warrt doodmaakt 24. März: Beginn vun de NATO-Insatz un de NATO-Luftschläge gegen Jugoslawien, de Bundeswehr bedeelicht sik mit Tornado-Kampfflugzeuge 24. März: De EU-Rat eenicht sik op Romano Prodi as nüen EU-Kommisschoonspräsidenten 25. März: Dat Investitionsschutz- und -förderafkommen twischen de Libanon un Düütschland peert in Kraft 28. März: Paraguay. De Staatspräsident Raúl Cubas Grau peert torüch 1. April: Kanada. Gründung vun’t Territoriums Nunavut 9. April: Republik Niger. Staatspräsident Baré warrt doodmaakt 27. April: Georgien warrt Maat vun de Europaraad 30. April: Kambodscha warrt Vullmaat in de ASEAN (Assoziatschoon von süüdoostasiaatsche Staaten) 30. April: Militärputsch op de Komoren. De Regeerung warrt oplööst 1. Mai: Nauru warrt Vullmaat vun’t Commonwealth of Nations 8. Mai: Ismail Omar Guelleh warrt Staats- un Regeerungspräsident in Dschibuti 17. Mai: Staatsbesöök vun Bunnspräsident Roman Herzog in Litauen 18. Mai: Duppelbestüürungsafkommen twischen Düütschland un Kuwait 23. Mai: 50-jährige Jubiläum vun de Gründung vun de Bunnsrepubliek Düütschland 23. Mai: Johannes Rau warrt to’n Bunnspräsidenten wählt 28. Mai: Dr. Rudolf Schuster warrt Staatspräsident in de Slowakei 29. Mai: Nigeria warrt to en Bundesrepublik mit Präsidialdemokratie. Staatspräsident warrt Olusegun Obasanjo 7. Juni: Indonesien: Eerste frie Wohlen 9. Juni: Ruanda. Verlängerung vun de politische Övergangsphaas 10. Juni: Mazedonien nimmt de Stabilitätspakt in Köln, Düütschland, an 10. Juni: Instellung vun de NATO-Luftslääg in Jugoslawien 12. Juni: NATO-Truppen marscheeren in de Kosovo in 13. Juni: Inmarsch vun de ersten mit UN-Mandat utstatteten KFOR-Truppen in dat Kosovo 15. Juni: Armenien. Vasgen Sarkissian warrt Regeerungschef 16. Juni: Thabo Mbeki warrt as Nafolger vun Nelson Mandela de tweete swarte Präsident in de Geschicht vun de Republiek Süüdafrika. 19. Juni: G7-Gipfel in Köln beslütt de Kölner Schuldeninitiative begleedet vun de Menschenkääh vun de Erlassjohr-Kampagne 24. Juni: Düütschland bringt de Oltauto-Richtlinie vun de EU to Fall 1. Juli: Dat Kooperatschoonsafkommen twischen Jemen und EG peert in Kraft 1. Juli: Inkrafttreten vun't Partnerschafts- un Kooperatschoonsafkommen twischen de EU un Kasachstan 1. Juli: Partnerschafts- und Kooperatschoonsafkommen twischen Kirgisistan un de EU 1. Juli: Simbabwe. Vizepräsident Joshua Nkomo starft 1. Juli: Ingrid Matthäus-Maier leggt ehr Bunnsdagsmandat af 7. Juli: Lettland. Vaira Vīķe-Freiberga warrt Staatspräsidentin 7. Juli: Henning Scherf warrt to'n tweeten Mol Bremer Börgermeester. Lannsregeern vun Bremen is de Senat Scherf II. 26. Juli: As erste ranghohe Vertreter vun de Palästinensers besöcht de palästinensische Parlamentspräsident Ahmed Kurie dat israelische Parlament 29. Juli: Stabilitätsgipfel in Sarajevo, Mazedonien 7. August: Jean-Claude Juncker warrt al wedder as Premierminister vun Luxemborg vereedigt 12. August: Tadschikistan. Nah Parteienverbot kött sik nu al Parteien registreeren laten 1. September: Sellapan Rama Nathan warrt Staatspräsident in Singapur 7. September: Duppelbestüürungsafkommen twischen Düütschland und Usbekistan 8. September: De Annäherung vun de Swiez an de EU warrt vun’t Parlament ünnerstützt 14. September: Nauru warrt Maat bi de Vereenten Nationen 14. September: Kiribati warrt Maat bi de Vereenten Natschoonen 19. September – Bi de Landdagswohl in Sassen verteidigt de CDU seers absolute Mehrheit, de SPD kricht nur no beten wat mehr as 10 %, die PDS gewinnt dorto 20. September: Palau warrt Maat in de UNESCO 23. September: Erste Direktwohl vun de Staatspräsidenten in’n Jemen. Staatspräsident Ali Abdullah Saleh warrt in’t Amt bestätigt 26. September: Ägypten. Präsident Muhammad Husni Mubarak warrt dörch en Referendum för en verte, süssjährige Amtsperiode bestätigt 30. September: Kulturafkommen twischen Düütschland un Tschechien, in Kraft siet de 15. Juni 2001 3. Oktober: Parlamentswohlen in Öösterriek 12. Oktober: Dat Parlament vun Pakistan warrt nah een unblöödigen Militärputsch suspendeert; General Pervez Musharraf övernimmt de Macht 15. Oktober: De Sickerheetsrot vun de Vereenten Natschoonen beslüt de Inrichtung vun een Verbindungsbüro in Angola 19. Oktober: Mikronesien warrt Mitglied in de UNESCO 20. Oktober: Indonesien. Abdurrahman Wahid warrt to’n Präsidenten wählt 24. Oktober: Tunesien. Zine El Abidine Ben Ali warrt as Staatspräsident in sien Amt bestätigt 27. Oktober: Armenien. Terroranslag op dat Parlamentsgebüüde. De Parlamentspräsident, de Regeerungschef, twee Stellvertreter, en Minister un 4 Afordnete warrn daudschooten 30. Oktober: Kaimaninseln warrt assozeeerte Maten in de UNESCO 31. Oktober: Georgien. Tweete demokratische Parlamentswohlen 2. November: De franzöösche Wirtschafts- un Finanzminister Dominique Strauss-Kahn peert opgrund vun en Korruptionsverdacht torüch 3. November: Armenien. Aram Sarkissian warrt to’n Regeerungschef ernannt 4. November: Albanien. Ilir Meta warrt as Ministerpräsident vun’t Parlament bestätigt 6. November: Emomali Rachmonow warrt as Staatspräsident in Tadschikistan in siin Amt bestätigt 6. November: Präsidentschaftswohlen in Tadschikistan 14. November: Wederwohl vun Leonid Kutschma as Staatspräsident vun de Ukraine 16. November: Ibero-Amerika-Gipfel in Havanna, Kuba 17. November: Tunesien. Mohamed Ghannouchi warrt Ministerpräsident 18. November: OSZE-Gipfeldrepen in Istanbul 19. November: Russland trekt siin Militär ut Georgien af 24. November: Mamadou Tandja warrt Staatspräsident vun de Republik Niger 26. November: De neddersassische Ministerpräsident Gerhard Glogowski (SPD) peert nah Vorwürfe vun private Vördeelnahm torüch 1. Dezember: Nordirland kricht nah 27 Johren britische Herrschaft sien Autonomie torüch 7. Dezember: Gerhard Schröder warrt mit 86,3 % vun de Stimmen as Parteivörsitter bi de Bunnsparteidag vun de SPD bestätigt 8. Dezember: Kroatien. Staatspräsident Franjo Tudjman starft 10. Dezember: Albanien. Dat Verfatensgericht verklaart de Dodesstraaf för verfassungswidrig 10. Dezember: Beschluss vun de Europarat in Helsinki, Finnland, över de Opnahm vun EU-Bitrittsverhandlungen mit Bulgarien 10. Dezember: Helen Clark warrt Premierministerin in Niegseeland 11. Dezember: De Törkie stellt de Andrag op Bitritt to de EU 12. Dezember: Aserbaidschan. Erste Kommunalwohlen 14. Dezember: Dat Afkommen „Gemeensame Strategie EU-Ukraine“ twischen de EU un de Ukraine warrt ünnertekent 15. Dezember: Venezuela. Opgrund wekenlange, ungewöhnli intensive Regen kummt dat in de Küstenregion to katastrophale Erdrutsche. Vör allem in de vör Caracas liegnen Bundesstaat Vargas wurrn mehrere Dörper tum Deel völlig vun Schlamm- un Geröllmassen begraaft. Schätzungen snacken vun bit to 50.000 Doden, över 200.000 Minschen wurn obdachlos 15. Dezember: Israel un Syrien nehmt nah veer Johr wedder Freedensverhandlungen op 19. Dezember: Boris Trajkovski warrt Staatspräsident in Mazedonien 19. Dezember: Wohl vun en niegen Duma in Russland 20. Dezember: Trügggaav vun Macau an de Volksrepubliek China 21. Dezember: Fru Chandrika Bandaranaike Kumaratunga warrt as Staatsbaas in Sri Lanka in eer Amt bestätigt 23. Dezember: Côte d’Ivoire. Putsch vun’t Militär 26. Dezember: Portugal övergifft Macau an de Volksrepublik China 30. Dezember: En niege Verfaten peert in Venezuela in Kraft 31. Dezember: De USA övergeevt den Panamakanal, de siet sien Fertigstellung an 15. August 1914 ünner US-amerikaansche Hoheit stunn, an Panama. 12.000 amerikanische Suldaten treckt af 31. Dezember: Hama Amadou warrt Regeerungschef vun de Republik Niger 31. Dezember: Wladimir Putin warrt Präsident vun Russland 31. Dezember: Russland. Präsident Boris Jelzin peert torüch In Düütschland erschüttert en Spendenaffäre de CDU Boren 25. Februar: Gianluigi Donnarumma, italieensch Footballnatschonalspeler 26. Februar: Elvira Öberg, sweedsch Biathletin Storven 7. Januar: Kalevi Huuskonen, finnisch Biathlet (* 1932) 13. Februar: Kåre Hovda, norweegsch Biathlet (* 1944) 16. Februar: Bailey Olter, Politiker ut Mikronesien (* 1932) 21. Februar: Gertrude Belle Elion, US-amerikaansch Biochemikerin, Pharmakologin un Nobelpriesdrägerin (* 1918) 25. Februar: Glenn Theodore Seaborg, US-amerikaansch Chemiker, Atomphysiker un Nobelpriesdräger (* 1912) 28. Februar: William Talbert, US-amerikaansch Tennisspeler (* 1918) 8. März: Joe DiMaggio, US-amerikaansch Baseballspeler 21. März: Claus Achton Friis, däänsch Architekt, Grafiker un Breefmarkenkünstler (* 1917) 26. März: Kurt Sieth, düütsch Maler un Grafiker (* 1917) 1. April: Jesse Stone, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1901) 6. April: Red Norvo, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1908) 13. April: Willi Stoph, düütsch Politiker (* 1914) 23. April: Melba Liston, US-amerikaansch Jazzmusikerin un -komponistin (* 1926) 25. Mai: Horst Frank, düütsch Schauspeler (* 1929) 1. Juli: Sylvia Sidney, US-amerikaansch Schauspelerin (* 1910) 27. Juli: Louis Déprez, franzöösch Radrennfohrer (* 1921) 7. August: John Van Ryn, US-amerikaansch Tennisspeler (* 1905) 20. August: Josane Sigart, belgisch Tennisspelerin un Gerechter manken de Völker (* 1909) 27. August: Waltrud Bruhn, plattdüütsch Schrieversche un Lyrikerin (* 1936) 6. September: Arnold Fishkin, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1919) 7. September: Thierry Claveyrolat, franzöösch Radrennfohrer (* 1959) 4. Oktober: Art Farmer, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1928) 21. Oktober: John Bromwich, austraalsch Tennisspeler (* 1918) 1. November: Bhekimpi Dlamini, swasiländsch Politiker (* 1924) 3. November: Ian Bannen, schottisch Schauspeler (* 1928) 4. November: Hilde Seipp, düütsch Bühnen- un Filmschauspelerin (* 1909) 4. November: Henri Van Kerckhove, belgisch Radrennfohrer (* 1926) 9. November: Marjorie Van Ryn, US-amerikaansch Tennisspelerin (* 1908) 16. November: Daniel Nathans, US-amerikaansch Mikrobioloog, Biochemiker un Nobelpriesdräger (* 1928) 19. Dezember: Desmond Llewelyn, britisch Schauspeler (* 1914) Nobelpriesen Nobelpries för Physik: Gerardus ’t Hooft un Martinus Veltman Nobelpries för Chemie: Ahmed Hassan Zewail Nobelpries för Physiologie oder Medizin: Günter Blobel Nobelpries för Literatur: Günter Grass Fredensnobelpries: Dokters ahn Grenzen Wertschapswetenschapen: Robert Alexander Mundell Johr

7216

https://nds.wikipedia.org/wiki/Johann%20Smidt%20%28B%C3%B6rgermeester%29

Johann Smidt (Börgermeester)

Johann Smidt (* 5. November 1773 in Bremen; † 7. Mai 1857 in Bremen) weer een bedüdend Bremer Börgermeester, Theoloog, Politiker un Grünner vun Bremerhoben. Leben Kinnertiet un Studium Johann Smidt weer de Söhn vun den Pastor an de St.Stephani-Karken in de Ooltstadt to Bremen, de ok Johann Smidt heten dö. He besöch dat Gymnasium Illustre un studeer vun 1792 af an in Jena up Preester. Dor hett he de Sellschup vun de freen Mannslüe mit grünnt. 1794 möök he sien Examen as een Kandidaten in Bremen. Dornah hett he fudder studeert. Up een Reis hett he sik 1797 in Zürich to'n Prediger ordineeren laten. Later is he Perfessor wurrn an dat Gymnasium Illustre in siene Vadderstadt. Dat weer so'n Aart Universität. 1799 grünn he dat Hanseatische Magazin. Dor keemen bit 1804 seß Bännen vun rut. Politik Dornah wurr he Syndicus vun de Öllerlüde un in dat Jahr 1800 is he Senator wurrn. Up düssen Posten hett he mit bestimmt, wie dat mit de Hansestäder fuddergung, besunners, wat den Staat un de Geschäften angüng. 1806 fung he an, sik um Butenlannsche Politik to kümmern. Jümmers mehr hett in düsse Jahren Frankriek Macht up de Politik utöövt, bit in'n Dezember 1810 Bremen vun dat Empire dalslaken wurrn is. 1811 weer Smidt in Paris un hett sik bi Napoleon anködelt, just so, as dat för Bremen goot weer. Nah de Völkerslacht bi Leipzig in dat Johr 1813, as de düütschen, öösterriekschen un russisch Truppen Napoleon slahn harrn, hett he as Afoornten vun Bremen in Frankfort un in dat franzöösch Hööftquartier de Freeheit vun de Hansestäder Bremen, Hamborg un Lübeck redd. He kunn dat dörsetten, datt se in den düütschen Bund upnahmen wurrn sünd. In'n Juni 1814 keem he nah Bremen torügg, man in 'n September reis he al nah den Kongress vun Ween un sett sik dor för Bremen in. 1815 weer Smidt een vun de Lüde, de de düütsche Bundsakte utarbeiden döen. Vun November 1815 af an hett he up den Bundsdag in Frankfort an'n Main gegen Metternich sien Politik anstreden un güng ok gegen den Toll up de Werser an. Dor hett he amenn de free Schipperee möglich maakt, as in dat Jahr 1820 de Ollnborger Toll bi Elsfleth upgeven weern möß. Bremerhaben Oldenborg hett nu versöcht, Braak to eenen groden Seehaben uttoboon. As Antwoort up düssen Versöök hett Smidt een Stück Land an de Münnen vun de Geest vun dat Königriek Hannober köfft un dor denn de Stadt Bremerhaben grünnt. As he Bremerhaben grünnen dö, geev he den Hannel vun Bremen nee Möglichkeiten. Mit frömde Länner hett he Verdrääg afslaten, de goot weern för Bemen un sien Weertschup un hett ok dorför sorgt, datt allerwegens in de Welt breemsche Konsuln to finnen weern. Börgermeester 1821 is he Börgermeester wurrn un bleef dat öber 37 Jahre bit nah sienen Dood. Bloß in de Jahren vun 1849 bit 1852, as dat in Bremen een demokratisch Twuschenspeel geev, hett he nich regeert. An'n Anfang vun sien politsch Wark höör he to de jungen Liberalen to un bring een neen Wind in de Politik vun sien Vadderstadt. As he oolt weer, höör he to de Konservativen to un harr mit de 48er Revolution nix an'n Hoot. 1848 konn he toeerst nix gegen de Revolution maken un möß dat tolaten, datt dat 1849 een liberal Verfaten geev. He hett dat as een persöönlich Nedderlaag ankeken. Man denn hett he sik doch wedder to'n Kopp vun de Konservativen upswungen un mit Hölp vun den Düütschen Bund allens unnerdrückt, wat den Senat sien Freeheit un Macht bestrieden dö. He hett sik dorför insett, datt de Senat gegen de Börgerschup öber stark weer un hett versöcht, in düssen Sinn intowarken up de Verfaten vun Bremen. Man sien eegentlich Saak weer de Butenpolitik. Ok in düsse Jahren hett he dorför streden, datt Bremen sülvstännig bleef un hett sik dormit dörsett. 1854 hett he noch eenmol bi de nee Verfaten vun Bremen mitmaakt. 1857 is he to'n lesten Mol Präsident vun den Senat wurrn. Smidt is up den Herdendoors-Karkhoff ünner de Eer bröcht, man as de uplööst wurr vunwegen allerhand Industrieanlagen bi den neen Bahnhoff, hefft se em in een nee Graff up den Riensbarger Karkhoff umleggt. Dor is dat hüüt noch to sehn, un meist sünd dor ok frische Blomen henstellt. Fazit Smidt is een vun de best beropen un bedüdenst Staatslüde vun Bremen. Hüdigendags is he allerwegens bekannt, besunners vunwegen dat Grünnen vun Bremerhaben. Een Brugg un een Straat in siene Vadderstadt dreegt sienen Namen. Man dat mutt doch seggt weern, datt he een Konservativen weer un gegen allens angahn is, wat de 48er Revolution bröcht hett. Ok hett he in dat Jahr 1813 dorför sorgt, datt de Jöden Bremen verlaten mössen. He dach dormals, de harrn in een Christlich Staat nix to söken. Smidt hett sik stark maakt för dat Tosamenarbeiden vun de Hansestäder. "Vunwegen sien Hölp nah den groden Hamborger Brand" 1842 hett he in dat Jahr dornah den Ttel Ehrenbörger vun de free un Hansestadt Hamborg kregen. Böker öber Smidt Bernadine Schulze-Smidt (sien Dochter): "Bürgermeister Johann Smidt, das Lebensbild eines Hanseaten", Bremen, 1914 Wilhelm von Bippen, Johann Smidt, ein hanseatischer Staatsmann, Stuttgart und Berlin, 1921 Weblinks Smidt - Beschrieven un Porträt vun de Stadtbibliothek Bremerhoben Die Jüdische Gemeinde im Lande Bremen över die Vertreibung von de Jöden dorch Smidt. Bremen Historie Mann Politiker (Düütschland) Senator (Bremen) Börgermeester (Bremen) Boren 1773 Storven 1857

7222

https://nds.wikipedia.org/wiki/Flagg%20vun%20Uganda

Flagg vun Uganda

De Flagg vun Uganda is de Natschonalflagg vun den oostafrikaanschen Staat Uganda. De Farven swart-geel-root sünd de Farven vun den 1960 grünnten Volkskongress vun Uganda, de bi de Wahlen 1962 de stärkste Partei weer un den Staat in de Unafhängigkeit föhren dei. De Idee stammt vun’n Justizminister Grace Ibingira. Dat Swart schall för dat Volk in Afrika stahn, Dat Geel för den Sünnschien un dat Root för de Bröderlichkeit vun alle Minschen. De Kronenkraan is as netral Staatssymbol wählt worrn. Dat Deert is vun keens vun de fröheren Königrieken un Stämm vörher as Symbol bruukt worrn. De Flagg is an’n 9. Oktober 1962 dat eerste Maal offiziell hisst worrn. Uganda Uganda

7223

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ugandabahn

Ugandabahn

De Ugandabahn (Uganda Railway) is ene Bahnstreek, de vun Mombasa an’n Indischen Ozean dör Kenia un Uganda löppt. Wichtige Statschonen sünd Nairobi, Nakuru, Kisumu, Jinja un Kampala. De Lien hett en Spoorwiet vun 1.000 mm (Een-Meter-Spoor) un hett op’n gröttsten Deel blots ene Spoor. Historie Al 1892 harr J. R. L. Macdonald för de Britische Oostafrika-Kumpanie ene Studie dörföhrt, ob dat mööglich weer, vun wegen de groten Transportkosten ene Bahn na dat Binnenland Uganda to leggen. Toeerst harr de Kumpanie nich dat Geld, de Streek to boen. Twee Milljonen Pund weren veranslagt. Doch as Uganda 1894 Schutzrebeet vun Grootbritannien worrn is, weer dat noch nödiger, en eenfach Verbinnen to hebben. In dat britische Parlament hebbt se groot streden, ob dat överhaupt to finanzeren weer. Welke nömen de Bahnlien „the Lunatic Line“ (de Irrsinnslien). Doch amenn weren doch de Frünn vun de Idee in de Övertall. De verantwoortliche Inschenör schull George Whitehouse wesen. De Arbeiders weren kene Inheemschen. De Briten hebbt Kulis ut Indien klarkt. De Britische Oostafrika-Kumpanie leeg de eersten Schenen an’n 30. Mai 1896 in Mombasa. Een Johr later, an’n 30. Mai 1897 weren de Arbeiden bet na Voi kamen. 1898 kemen se na Tsavo un Kibwezi. Bi Tsavo, as se ene Brüch över den Tsavostroom boen, weren twee Löwen en groot Problem. Üm un bi 130 Arbeiders sünd freten worrn un to ene Tiet kemen de Arbeiden ditwegen för dree Weken to’n Stillstand. De Offizier John Henry Patterson weer de, de de Löwen amenn kregen hett. Den eersten hett he an’n 9. Dezember schaten un den tweten dree Weken later. He hett disse Tiet in sien Book The Man-Eaters of Tsavo beschreven. Disse beröhmte Episood is later ok in de Filmen The Man-eaters of Tsavo, Bwana Devil un The Ghost and the Darkness verarbeidt worrn. Ok Wedderstand vun de Inheemschen weer en Problem. To’n Bispeel de Nandi hebbt jümmer wedder Överfäll maakt un Lagers utrövert. An’n 30. Juni 1899 weren se bet an’n Platz vun dat hüdige Nairobi kamen un harrn dormit den halven Weg na’n Viktoriasee achter sik. An de Steed hebbt se Nairobi as Depotstatschoon grünnt. Nu müssen de Arbeiders dör den Oostafrikaanschen Graven. In dat Johr 1900 kemen se dör Naivasha un Nakuru. Kort nadem se op de annere Siet ut den Oostafrikaanschen Graven wedder rutkemen, müssen se den Mau-Topp överwinnen, de hööchste Stell op de Streek mit 2.800 Meter över NN. Na 920 Kilometers kemen se an’n 20. Dezember 1901 in Kisumu (wat to de Tiet noch Port Florence heet) an’n Viktoriasee an, wat för de nächsten 25 Johren de Ennstatschoon weer. Vun hier güng de Verkehr na Uganda per Schipp wieder. As de Bahn fardig weer, sünd dormit de Kosten för dat Transporteren vun Woren vun Uganda na de Küst üm 97 Perzent sunken. Dormit weer ok dat eerste Maal de Anbo vun Woren as Koffie oder Boomwull för den Export mööglich. De Bahn sülvst harr acht Milljonen Pund kost, wiet mehr as veranslagt. 1911 is ene Streek vun Tanga an de Küst na Moshi boot worrn, de ok mit ene Siedenstreek vun Voi ut verbunnen worrn is. 1913 hebbt se en Siedenstreek vun Nairobi ut na Thika boot, 1915 ok na Magadi an’n Magadisee. In’n Eersten Weltkrieg bröch de Iesenbahn grote militäärsche Vördelen för Grootbritannien in’n Kamp gegen de düütschen Truppen ünner Paul von Lettow-Vorbeck. Eerst later hebbt se de Arbeiden an de Hööftstreek wedder opnahmen. Se hebbt aver nich in Kisumu wedderboot. Se füngen in Nakuru an, wat 100 Kilometer wieder in’n Oosten leeg. Toeerst güng dat na Eldoret. Vun dor güngen twee Streken wieder. De Körtere na Kitale is 1926 fardig worrn. De annere güng na Tororo. In Tororo hett se sik wedder vertwiegt. De Streek na Noorden keem 1929 in Soroti an. De annere güng över Jinja na Kampala. 1931 weren se dor ankamen. 1929 hebbt se ok noch ene Bahnlien vun Nakuru na Thomsons Falls (hüüt Nyahururu) un 1930 de, de in Thika toenn weer, bet na Nanyuki an’n Keniabarg utboot. De Streek, de in Kisumu toenn weer, is 1932 nochmal bet na Butere verlängert worrn. Vun 1963 an hebbt se de Noordlien vun Soroti ut na Gulu un na Pakwach utboot, wo se 1964 ankemen. Later is de Bahn ok noch vun Pakwach bet na Arua wiederboot worrn. De Streek na Kampala geiht siet 1965 bet na Kasese nah bi de Grenz to de Demokraatsche Republiek Kongo wieder. Todem geev dat ok en Streek je vun Jinja un Busembatia ut na Namasagali. Vele vun de indischen Arbeiders sünd in Uganda bleven un dor faken as Hannelslüüd to Wohlstand kamen. De Inheemschen ünner annern vun dat Volk vun de Kikuyu, aver ok de Arbeiders, hebbt veel to lieden hatt mit de Süken, de de Iesenbahnbo mit sik bröcht hett. Schätzungen seggt, dat villicht 20 bet 50 Perzent vun de Inwahners vun disse Rebeden dood bleven sünd un vele annere flücht sünd. Vele Städer de Bahnlien langs sünd eerst mit de Bahn grünnt oder groot worrn. Dorto höört Eldoret, Jinja, Kisumu, Kitale, Nairobi un Nakuru. Sekerheit De Tostand vun de Streek in Uganda is hüüt slecht. Blots de Streken vun Kampala na’n Haven Port Bell un vun Kampala na Kenia warrt noch vun Tiet to Tiet för den Göderverkehr bruukt. De Personenverkehr in Uganda is 1997 instellt worrn. Ok in Kenia is de Sekerheit in’n Bedriev nich de beste, dat Fohrttempo is mehrst ring, faken springt Frachttöög ut de Spoor. 1993 kemen bi en Iesenbahnunglück 114 Minschen to Dood, nadem na starke Regenfäll ene Brüch wegspöölt worrn is. 1999 bleven 32 Lüüd dood, as en Tog bi’n Tsavo-Natschonalpark dör dat Versagen vun de Bremsen ut de Spoor sprungen is. 2000 geev dat 13 Dode, as wedder bi en Tog de Bremsen nich güngen. In dat sülvige Johr is en Gödertog, de Benzin as Fracht harr, in’e Luft flagen un 25 Personen sünd verbrennt. Bahnlien Uganda Kenia Kampala

7224

https://nds.wikipedia.org/wiki/Uganda%20Cowries

Uganda Cowries

Uganda Cowries warrt de eersten Breefmarken nöömt, de in Uganda vun März 1895 an rutgeven worrn sünd. Dat engelsche Woort cowrie steiht för de fröher ünner annern ok in Uganda as Betahlmiddel bruukte Kaurimussel. De Uganda Cowries weren blots eenfache Papeermarken, de keen Motiv harrn. Blots de Weert in Kaurimusseln un de Bookstaven UG weren dor mit ene Schrievmaschien opschreven. Weblink Breefmark Uganda

7225

https://nds.wikipedia.org/wiki/Massendood%20vun%20Kanungu

Massendood vun Kanungu

Bi den Massendood vun Kanungu hebbt sik üm un bi 500 Lüüd, de Anhängers vun de Bewegung för dat Wedderherstellen vun Gott sien teihn Botten (Movement for the Restoration of the ten commandments of God) weren, an’n 17. März 2000 in ehr Kark in Kanungu in Uganda inslaten, de denn in de Luft gahn is. Vörgeschicht Joseph Kibwetere, en in’t Johr 2000 68 Johren olen fröheren Lehrer, de as manisch-depressiv gell, harr na egene Utsaag en Gespreek twischen Jesus un Maria mitanhöört, in dat de beiden klagen, dat de Welt vun de teihn Botten affallen weer un dat dat Jüngste Gericht to de Johrdusendwenn över de Eer kamen schall. He sammel denn vele Anhängers üm sik, de den Glöven an de Apokalypse mit em delen. Ok Credonia Mwerinde, 48 Johren oolt, harr Visionen vun de Jungfro Maria hatt, as se de Nyabugoto-Höhlen besöken dei. 1989 harr se Kibwetere un den sien Fro Teresa dat eerste Maal drapen. Kibwetere hett ehr inladen bi em in sien Huus in Ntungamo intotehn. 1990 hebbt se denn ehr Bewegung grünnt un harrn 1991 al 200 Anhängers. 1993 weren Mwerinde un Kibwetere en Poor un sünd mit nu al 5.000 Anhängers op en Grundstück vun fief Hektar bi Kanungu tagen. Kibwetere sien Fro is to disse Tiet mit de Kinner aftagen, ehr weer dat allens toveel. In Kanungu is denn ok Dominic Kataribabo, en Preester, den se ut de Kark rutsmeten harrn, dortokamen. He weer vun disse Tiet an de Nummer dree in de Sekt. De eenfachen Maten müssen in de Sekt swore Arbeit doon. Se dröffen nich mitenanner snacken oder Schoh dragen, kregen wenig to eten un müssen op den Bodden slapen. De Kinner weren trennt vun de Öllern, ok Ehlüüd dröffen kenen Sex hebben un eerst recht weer Kuntakt to frömme Lüüd, de nich to de Sekt hören, verbaden. Ok müssen de Maten all ehren Besitt verköpen un dat Geld de Sekt tokamen laten. Doch an’n 31. Dezember 1999, den Dag vun de vörhersaagte Apokalypse, weer nix los. Welke Lüüd hebbt de Sekt verlaten. Annere sünd bleven un hebbt Antwoorten vun de Grünners wullt. Vun disse Lüüd sünd vele – dat is later, na den Vörfall in de Kark, rutkamen – in Massengräver lannt. Woll so 500 Mann. Kibwetere un Mwerinde hebbt de Lüüd denn seggt, dat se Naricht vun Maria hebbt, dat de Apokalypse nich utfallen is, de is blots verschaven. Se schull nu an’n 17. März kamen. De 500 Anhängers, de noch över weren, hebbt sik an dissen Dag in de Kark versammelt. De Dören hebbt se dicht maakt, denn blots ’keen in disse veer Wänn weer, schull dat Jüngste Gericht överleven. Denn hebbt welke Lüüd – ’keen dat weer, is nich kloor – 40 Liter Swevelsüür in Water kippt. De Reakschoon löös en groten Füürball ut, de de kumplette Kark uteneenreten hett. Alle Lüüd in de Kark weren dood. 330 verkohlte Lieken kunnen identifizeert warrn, doch de Opteknungen vun de Sekt düüd dorop hen, dat dat mehr as 500 Minschen weren. Mit över dusend Dode weer dat Schehn bi disse Bewegung de gröttste kultische Massenmoord je. Gegen Kataribabo, Kibwetere, Mwerinde un en poor annere Anföhrers vun de Sekt sünd internatschonale Haftbefehlen utstellt worrn. Kataribabo sien Liek hebbt se bi de Doden funnen, doch vun Kibwetere un Mwerinde hebbt de Schandarmen nix funnen. Nüms weet, ob se dood sünd oder ob se sik doch na de Demokraatsche Republiek Kongo afsett hebbt, wat vun Kanungu nich wiet is. Mwerinde ehr Auto weer weg, tominnst een Person is also utbüxt. em:Movement for the Restoration of the Ten Commandments of God Massendood Uganda Begeevnis 2000

7226

https://nds.wikipedia.org/wiki/Oh%20Uganda%2C%20Land%20of%20Beauty

Oh Uganda, Land of Beauty

Oh Uganda, Land of Beauty is de Natschonalhymne vun Uganda. Se is an’n 9. Oktober 1962 an’n Dag vun de Unafhängigkeit vun dat Land inföhrt worrn. Text un Musik sünd vun George Wilberforce Kakoma un Peter Wingard. Kort vör de Unafhängigkeit hett Uganda dree Komitees inricht, de de natschonalen Symbole vun dat Land fastleggen schullen. De Vörsitter vun dat Komitee för de Natschonalhymne weer Senteza Kajubi. In en landswiete Kampagne sünd Vörslääg för en ne’e Kompositschoon sammelt worrn. De Kompositschoon schull neeverfaat, fierlich un mit Blick op de Tokunft richt un todem in alle Stimmlagen harmoonsch wesen. In’n Juli 1962 is Kakoma sien Kompositschoon utwählt worrn, de Kakoma na sien egen Utsaag in en enkelte Nacht kort vör Afgaavsluss schreven hett. Text Natschonalhymne Uganda Engelsch

7228

https://nds.wikipedia.org/wiki/Uganda-Schilling

Uganda-Schilling

De Uganda-Schilling (engelsch Ugandan shilling, Suaheli shilingi ya Uganda) is dat Betahlmiddel vun Uganda. De Schilling is 1967 för den Oostafrikaanschen Schilling inföhrt worrn. Bet 1975 weer he an’n US-Dollar bunnen, later denn an dat Spezialtehrecht vun’n Internatschonalen Monetären Fond. 1986 sünd 10 ole Schilling gegen een ne’en Schilling tuuscht worrn. Blangen den Schilling warrt in Uganda faken ok mit US-Dollar un Britische Pund betahlt. Weblenken Biller van de Geldschiens Uganda

7229

https://nds.wikipedia.org/wiki/Verkehr%20in%20Uganda

Verkehr in Uganda

De Verkehr in Uganda warrt besünners dorvun präägt, dat Uganda en Binnenland is un kenen Togang to de See hett. In de Vergangenheit weer dorüm de Bo vun de Iesenbahn (Ugandabahn) na de Küst vun groot Bedüden för Hannel un Weertschop. (Tallen sünd vun 1999, wenn nich anners angeven). Iesenbahn Uganda hett alltohoop 1.241 Kilometer Sporen kumplett in Een-Meter-Spoorwiet. De höört all to de Ugandabahn, de siet 1896 vun de Küst vun Kenia ut boot worrn is. Streken föhrt vun de Grenz to Kenia över Tororo, Busembatia, Jinja un Kampala bet na Kasese, wat nah an de Grenz to de Demokraatsche Republiek Kongo liggt. Siedenstreken föhrt vun Kampala na Port Bell an’n Viktoriasee, vun Busembatia un Jinja twee Streken, de beid na Namasagali geiht, un över Mbale, Lira, Gulu na Pakwach. Alle disse Streken sünd in kenen goden Tostand un warrt opstunns blots för Frachtverkehr bruukt. Verbinnen na de Naverlänner bestaht dormit aktuell blots na Kenia. Dat noorddüütsche Ünnernehmen Thormählen Schweißtechnik plaant in’n Sudan en nee Iesenbahnnett optoboen, dat ok wieter bet na Uganda recken schall. Straten Uganda as fröhere Kolonie vun Grootbritannien hett Linksverkehr. An de Grenzen to’n Kongo, den Sudan un Ruanda mutt de Stratensiet wesselt warrn, de Navers Tansania un Kenia fohrt ok links un an de Grenz is keen Wessel nödig. Dat Stratennett is alltohoop 27.000 Kilometer lang. Dorvun hebbt blots 1.800 Kilometer en faste Deek. 25.200 Kilometer sünd ahn faste Deek. Dorvun sünd üm un bi 4.800 Kilometer Allwederstraten (Tallen vun 1990). Busverkehr Överlandbusse verkehrt in vele Landsdelen. Neven Överlandbusse gifft dat noch de Matatas, wat lüttjere Busse sünd, de nich na Fohrplan fohrt. De Matatus fohrt, wenn noog Lüüd dor sünd, de na en Teel wüllt. Verkehr över’t Water De wichtigste Waterweg för Uganda is de Viktoriasee. De Verkehr löppt tomehrst över Port Bell, dat Kampala as Haven deent. Annere Städer mit Havens an’n Viktoriasee sünd Entebbe un Jinja. Vun Bukakata bi Masaka fohrt ene Fähr na Luku op de Ssese-Eilannen. Annere Seen un Strööm, op de Scheep fohrt, sünd Albertsee, Kyogasee, Georgsee, Eduardsee un de Nil, op den aver kene Schipperee över längere Streken mööglich is, vun wegen de velen Waterfäll, Undeepden un Stroomsnellen. Hannelsmarine Uganda hett dree Scheep vun mehr as 1.000 BRT, alltohoop 5.091 BRT, allens Rull-rop/Rull-raf-Scheep. Se heet MV Pamba, MV Kaawa un MV Kabalega un fohrt op’n Viktoriasee. Fröhere Scheep in Uganda weren de MV Barbus un de MV Bukoba. De MV Barbus is 1996 sunken (mehr as 100 Dode). De MV Bukoba, de twischen Port Bell, Mwanza un Kisumu föhr, is in’n Mai 1996 mit mehr as 600 Minschen an Boord sunken. Flaaghavens Uganda hett alltohoop 26 Flaaghavens. De gröttste un bedüdenste is mit Afstand de internatschonale Flaaghaven Entebbe, de ok in de Neeg vun de Hööftstadt Kampala liggt. Vun de 26 Flaaghavens hebbt veer faste Pisten, de annern 22 hebbt kene faste Pist. Todem hett Uganda enen utwiesten Heevschruber-Lannplatz in Kampala. Flaaghavens mit faste Deek na Läng vun de Rullbahnen: över 3.047 m: 3 1.524 bet 2.437 m: 1 Flaaghavens ahn faste Deek na Läng vun de Rullbahnen: 2.438 bet 3.047 m: 1 1.524 bet 2.437 m: 6 914 bet 1.523 m: 8 weniger as 914 m: 7 Verkehr Uganda

7230

https://nds.wikipedia.org/wiki/Owen-Waterfall

Owen-Waterfall

De Owen-Waterfall weer en Waterfall, de in’n Viktorianil leeg, kort achter de Steed, an de de Nil ut den Viktoriasee rutfleten doot. Hüüt is de Waterfall dör den Owen-Damm överswemmt. Nöömt is he na Roderick Owen. Waterfall Uganda Gifft dat nich mehr

7231

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hilliger%20Rasmus

Hilliger Rasmus

De hillige Rasmus (* üm 240 in Antiochia; † 303 in Formia) weer en Bischop un is en Märtyrer vun de kathoolsche Kark; he is ok ünner den Naam Elmo oder Ermo bekannt un warrt as Schuulhilligen vun de Seelüüd ansehn. Leven Vun Rasmus sien echt Leven weet wi nich veel, binah allens sünd Legennen. Rasmus höört to de Hilligen, de op’t mehrst verehrt warrt. Rasmus keem ut Antiochien, wo he ok Bischop weer, doch he müss vun sien Bisdom weg, as ünner Diokletian de Christen verfolgt worrn sünd. Na de Legenn is he op en Barg in’n Libanon trocken, wo he söven Johr lang op wunnersame Wies vun en Raav nehrt worrn is. As em en Engel erschienen is, güng Rasmus na sien Bisdom trüch, wo he kort later fangennahmen worrn is. Se hebbt em grusam foltert, doch he hett dat allens dörstahn. Mit Bistand vun Gott is he wedder freekamen un is na Italien kamen, wo he as Seelsorger in de Gegend vun Formia arbeid. Dor is he denn na de Legenn na söven Johr in en hooch Öller doodbleven. 842 hebbt se siene Gebeen na Gaeta wat noorden Neapel bröcht, vun wegen dat de Sarazenen Formia innahmen hebbt, wo he bet hüüt Patron vun’n Doom is. Dat he as Hilligen verehrt warrt, dat is siet dat 6. Johrhunnert nawiest. Siet üm un bi 1300 warrt he to de Veerteihn Noothelpers tellt. He is de Schuulhillige vun’t Füer, vun wegen dat Füer an Boord vun de Holtscheep en temliche Gefohr weer. Wenn de Seelüüd op jümehr Segels wat Glöhen segen - elektrische Ladungen, de bi swoor Gewitter ut de Masten kemen -, denn segen se dorin den Geest vun’n hilligen Elmo un glöven dat he jüm schulen dei. Dat weer de Grund, dat se dat Glöhen Elmsfüer nömen. In’n Averglöven vun de Seelüüd is ut Rasmus denn de Herr vun’t Meer un vun de Winn’ worrn un wenn en Seemann över Boord güng, denn wörr seggt: „Den hett de Rasmus haalt“. Rasmus Rasmus Rasmus Boren in dat 3. Johrhunnert Storven in dat 4. Johrhunnert

7232

https://nds.wikipedia.org/wiki/Henry%20Edward%20Colville

Henry Edward Colville

Colonel Henry Edward Colville (* 10. Juli 1852; † 25. November 1907) weer en britischen Kolonialbeamten un Offizier in Uganda. Colville weer de britische Afsandte in Uganda vun 1893 bet 1895. In’n Dezember 1893 föhr he de Militäroffensiv gegen den Oort Mparo un Kabalega, den Omukama (König) vun Bunyoro, an. Colville greep mit 450 Soldaten ut’n Sudan, 20.000 Kämpers ut Buganda un ganze acht britische Offizieren den Oort Mparo an, de de Seet vun Kabalega weer. Kabalega neih ut un sett Mparo in Brand, vun wegen dat he gegen so’ne grote Trupp nix utrichten kunn. Kabalega holl dat nu mit ene Guerilla-Taktik. He möök jümmer lütte Angreep op britische Festen. In’n August 1894 hett Colville denn Uganda to’n Schutzrebeet utropen. Warken The Land of the Nile Springs. Edward Arnold, London 1895 Colville, Henry Edward Colville, Henry Edward Colville, Henry Edward Boren 1852 Storven 1907

7233

https://nds.wikipedia.org/wiki/Wapen%20vun%20Uganda

Wapen vun Uganda

Dat Wapen vun Uganda is dat Natschonalwapen vun den oostafrikaanschen Staat Uganda un wiest en afrikaanschen Schild, de vun en Kob un en Swart Kronenkraan as Schildhollers stütt warrt. De Kob steiht för de rieke Natur vun Uganda un de Kronenkraan is todem dat Natschonalsymbol, dat ok op de Flagg vun Uganda afbillt is. Op dat Schild sünd en gollen-sülverne Trummel, de för de Kultur vun Uganda steiht, in de Merr en gollene Sünn un baven en sülver-blagen Wellenbalken afbillt. Achter dat Schild sünd twee krüüzte Speren to sehn, de as traditschonelle ugandsche Kampwapen de Wehrhaftigkeit vun dat Land dorstellt. Dat Schild steiht op en Sockel, de de Landschop vun Uganda, dör de de Nil fleet, dorstellt. Op de linke Siet is en Koffiplant, op de rechte en Boomwullplant to sehn. Neern is en Banderool mit dat Motto „For God and My Country“ („För Gott un mien Land“). Dat Original vun dat Wapen, dat na de Unafhängigkeit vun Uganda 1962 maakt worrn is, schall Präsident Idi Amin tohoop mit dat Original vun de ugandsche Flagg bi siene Flucht 1979 na Saudi-Arabien mitnahmen hebben un dor is dat woll wegkamen. Dat Wapen warrt siet den 21. September 1962 föhrt. Dat Wapen vun dat britische Protektorat Uganda weer vörher en rund Afteken, dat op gollen Grund enen Kronenkraan wiest. Uganda Uganda

7234

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ossenpadd

Ossenpadd

De Ossenpadd dör Jütland un Sleswig-Holsteen is en olen Hannelsweg twischen Düütschland (Hamborg un de Elv) un Däänmark (Viborg). De Ossenpadd weer keen fasten Weg, veel mehr is he en Nett vun Weeg, vun de vele hüüt gor nich mehr dor sünd. De Ossenpadd weer woll al siet de Bronzetiet in Bruuk. Den Namen hett he vun den Veehhannel weg, de vun Däänmark Richt Süden güng. Ok de Naam Ossentoll kummt dorvun, Ossentoll weer de Tollstatschoon an de Grenz vun Sleswig-Holsteen na de Stadt Hamborg. Toglieks weer de Padd ok Marschweg för de Armeen. Alle wichtigen Städer in Sleswig-Holsteen weren an den Padd anbunnen, to’n Bispeel Flensborg, Sleswig (un fröher Haithabu), Rendsborg un Niemünster. Siet dat 20. Johrhunnert warrt de Ossenpadd as Symbol för kulturellen Uttuusch twischen Düütsche un Dänen opfaat un warrt för Veranstaltungen in dissen Tosamenhang bruukt. Siet 1998 gifft dat en Ossenpadd-Radwannerweg mit twee Routen twischen de däänsche Grenz bi Flensborg un Wedel bi Hamborg. Hannelsweg Däänmark Sleswig-Holsteen

7235

https://nds.wikipedia.org/wiki/Apolo%20Nsibambi

Apolo Nsibambi

Apolo Nsibambi (* 27. November 1938; † 28. Mai 2019) weer en ugandschen Politiker. He weer von 1999 bet 2011 de Premierminister von Uganda. Leven Nsibambi is 1938 as Söhn von Simeon Nsibambi boren. Sien Vader weer een von de Anföhrers von de Balokole-Bewegung. Nsibambi weer op dat King's College Budo. Na de School möök he an de Universität London en Bachelor of Science in Weertschopswetenschoppen, an de Universität Chicago en Master of Arts in Politikwetenschoppen un en Dokter in Philisophie an de Universität Nairobi. Na dat Studium weer he von 1978 bet 1983 un von 1985 bet 1987 Dekaan von de Fakultät för Soziaalwetenschoppen an de Makerere-Universität. 1987 is he Baas von dat Afdeel för Politikwetenschoppen an de Makerere-Universität worrn, wat he bet 1990 bleven is. Von 1994 bet 1996 weer he Direkter vun dat Institute of Social Research an de Makerere-Universität. Vun 1996 bet 1998 weer he Informatschoonsminister, denn vun Mai 1998 bet April 1999 Bildungsminister un vun’n 5. April 1999 bet 2011 Premierminister vun Uganda. An’n 24. Mai 2011 is Amama Mbabazi sien Nafolger worrn. Von 2003 bet Oktober 2007 weer he as Premierminister gliektiedig ok Kanzler von de Makerere-Universität. Nsibambi weer Anglikaner un is in’n Dezember 2001 Weetmann worrn, nadem sien Fro Rhoda doodbleven is. In’n Juli 2003 hett he sien twete Fro, Esther, freet. Nsibambi hett veer Döchter. Mann Börger von Uganda Politiker (Uganda) Boren 1938 Storven 2019

7236

https://nds.wikipedia.org/wiki/UN/LOCODE

UN/LOCODE

UN/LOCODE (United Nation/LOcation CODE) is en geograafschen Kood, de vun de Ökonoomsche Kommission för Europa bi de Vereenten Nationen (UNECE), Deel vun de Vereenten Natschonen, utdacht worrn is. De Kood bestaht ut mehr as 50.000 Afkörten, de för Öörd in alle Welt staht, de Bedüden för Weertschop un Verkehr hebbt. Dat sünd to’n Bispeel Öörd mit Havens, Flaaghavens (mehrst sünd de LOCODEs denn de sülvigen as de IATA-Koods) oder wichtige Bahnhööv- un Stratenknoten, Postämter un Grenzövergäng. De UN/LOCODEs hebbt fief Bookstaven. De beiden eersten Bookstaven sünd en ISO-3166-1-Kood un staht för dat Land (bi de Siet Lännerkoods natokieken). Denn folgt dree Bookstaven för den Oort. Wenn bi gröttere Länner Bookstaven alleen nich reckt, köönt ok Tallen bruukt warrn. Wenn de Naam vun en Oort Teken hett, de nich to de 26 Bookstaven vun’t latiensche Alphabet höört, denn gifft de List vun de UN/LOCODEs ok jümmer en Schrievwies ahn Sünnerteken an. Weblenken Websteed to de UN/LOCODEs bi de UNECE (engelsch) Standard Geografie

7237

https://nds.wikipedia.org/wiki/Harry%20Galt

Harry Galt

Harry St. George Galt (* 28. Januar 1872 in Emsworth in Hampshire † 19. Mai 1905 in Ibanda) weer en britischen Kolonialbeamten in Uganda. Galt weer de eenzige Kolonialbeamte in de Historie vun Uganda, de in sien Amt doodbleven is. An’n 19. Mai 1905 seet he op de Veranda vun sien Huus in Ibanda as en Inheemschen em en Mess in’n Lief staken hett. Na korte Tiet hebbt de Schandarmen en Verdächtigen fastnahmen. He heet Rutaraka. He harr sik al vör den Moord komisch opföhrt un is korte Tiet later ok doodbleven. Ob dat Sülvstmoord weer oder nich, dat is nich kloor. Later is en lokalen Stammsbaas veroordeelt worrn, dat he den Moord in Opdrag schull geven hebben, doch dat Oordeel is wedder utsett worrn, as he nawiesen kunn, dat Bewiesen för siene Schuld fälscht weren. ’Keen de Schulligen weren, blievt also unbekannt. Na enen Artikel vun H. F. Morris in dat Uganda Journal vun 1960, schöölt siene letzten Wöör wesen hebben (an sienen Kook richt): Look, cook, a savage has speared me. (Kiek, Kook, en Willen hett mi op’n Speet nahmen.). Galt, Harry Galt, Harry Galt, Harry Storven 1905 Boren 1872

7238

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hand-%20un%20Spanndeenst

Hand- un Spanndeenst

Hand- un Spanndeensten weren Plichten to Arbeit gegenöver den Staat, den Lehnsherrn oder annere Autoritäten. Disse Deensten müssen faken afleist warrn, wenn Arbeiden dat Gemeenwohl bedrapen hebbt, to’n Bispeel den Bo vun Straten un Weeg oder dat Instandhollen vun de Dieken. De Handdeensten weren Arbeiden, bi de dat op de Kraft ankeem, bi de Spanndeensten müssen Wagen un Togveeh to Verfögung stellt warrn. Lehnswesen Gifft dat nich mehr

7239

https://nds.wikipedia.org/wiki/Paul%20Kawanga%20Ssemogerere

Paul Kawanga Ssemogerere

Paul Kawanga Ssemogerere (* 1932 in Bumanji, Distrikt Kalangala; † 18. November 2022 in Kampala) is en ugandschen Politiker. He is de Vörsitter vun de Demokraatsche Partei (DP). Ssemogerere studeer an de Makerere-Universität, an’t „Allegheny College“ in Meadville un an de Universität Syracuse Bildung. Vun 1957 bet 1973 weer he Dozent an verschelen Colleges in Uganda. Bi de Präsidentenwahlen an’n 10. Dezember 1980 hett Ssemogerere gegen Milton Obote vun den Ugandschen Volkskongress verloren. Vun 1981 bet 1985 weer he denn Anföhrer vun de Oppositschoon. Na dat Störten vun Obote 1985 weer Ssemogerere bet 1988 Binnenminister un vun 1988 bet 1994 Butenminister. Vun 1994 bet 1995 weer he Minister för den apentlichen Deenst. In de Präsidentenwahl 1996 hett he 22,3 Perzent vun de Stimmen kregen, wat en tweten Rang achter Yoweri Museveni bedüden dei. Mann Börger von Uganda Politiker (Uganda) Boren 1932 Storven 2022

7241

https://nds.wikipedia.org/wiki/Kleigraven

Kleigraven

Dat Kleigraven weer nödig, dat de Gravens in de Maschen jümmer dat Water afföhren kunnen. Wenn na 25 bet 30 Johren sik weer soveel Mudd ansammelt harr un dat Afdubben vun’n Dubben nix mehr bröch, müss de Graven wedder utkleit warrn. De Freegraven harrn en Breed vun üm un bi 2,40 Meter, so dat dat Veeh dor nich dörkeem. Bi dat Kleigraven dregen de Kleigravers Holschenstevel, Holschen mit lange Schäft ut Ledder. De Holschen geven Schutz vör de scharpen Schüffeln un sekeren Tridd op Moorbodden. Toeerst müss mit Schotten dat Stück Graven, dat utkleit warrn schüll afschott warrn un denn mit de Waterschüffel dat Water ut’n Graven hoolt warrn. Dat Blatt vun de Waterschüffel weer 25 bet 30 cm breed un 30 bet 40 cm hooch. Bi veel Water sünd ok de Hackelsschüffeln mit en Blatt vun 80 × 90 cm bruukt worrn. En beten lüttjer as de Waterschüffel weer de Schüffel för den Mudd. De Snittschüffel harr en Iesenblatt to’n Snieden vun de Dubbenschicht. Se weer 30 bet 35 cm lang un üm un bi 10 cm breed. Faken weren dat Törfschüffeln, bi de de Greep afsneden un de Steel länger maakt is. De Dubben is faken ok mit Messhakens (en Fork mit ümbagene Tinnen) aftogen worrn. De Pallasch weer 15 cm breed un harr en mit Nieten anbröchte Stahlsnied, de spitz tolopen dei. So kunn se licht in de Eerd steken warrn. Vun dat Blatt ut Eschenholt kunn sik de Klei lichter lösen as vun en Blatt ganz ut Metall. Dat Dagwark vun en Kleigraver weer 1024 Kubikfoot. De Graven weer mehrst acht Foot breed, na ünnen weren veer Foot ansett. An’n Dag müssen 32 Foot (üm un bi 10 m) Graven utkleit warrn, wat 1024 Kubikfoot geev. Vele Kleigravers hebbt dat op 1 1/2 Dagwarken jeden Dag bröcht. Bi de Wettern güng dat los un toeerst hebbt se den Rand afsteckt, dat de Graven ok wedder liek warrt. An de Steed, wo de Graven in de Wettern fleet, weer mehrstiets en Damm mit en lütt Siel. De Sielen un Grüppen müssen stoppt warrn un en Streek vun twee Dagwarken is mit en Schott dicht maakt worrn. Nu hebbt se de twete Siet afsteckt un denn den Dubben mit de Snittschüfel in Placken sneden, de denn op beide Sieden vun’n Graven sett worrn sünd. De Placken hebbt so siede Dämm billt, de verhinnern dein, dat later de utschüffelte Mudd wedder trüch in’n Graven fleten kann. Toeerst hebbt se enen Spitt deep graven, denn in en tweten Dörgang noch enen Spitt. Bi de Wettern geev dat twee Maal in’t Johr Schaun, bi de de Dubben wegkeem. Dorüm müss hier bi dat Utklein blots de Mooch (dünnen Mudd) ut de Wettern hoolt warrn. Dat de Mooch nich wedder trüch in de Wettern fleten kunn, müssen vörher Kammeln, also Dämm vun 25 bet 30 cm Hööch, an de Ränner anleggt warrn. In de Grüppen geev dat kuum Mudd. Hier hebbt de Kleigravers mit’n Pallasch arbeid un de faste Eer ut’e Grüpp hoolt. Wenn vele Luckhullens (Bentgrasbülten) de Arbeiden behinnern, denn keem de Moorschüffel to’n Insatz. De weer lieks as en Pallasch, doch de Snied lööp noch spitzer tohoop un raag an de Sieden twee Zentimeter över de Holtdelen rut. Se kunn de fasten Luckhullens beter snieden. Schaun Bi de Gravenschaun twee Maal in’t Johr to Johanni un Anfang November müssen de Ränner vun Kruut freemaakt warrn. Dorför weer de Sees dor. Dat Kruut in de Merr vun’n Graven is mit dat Graaviesen wegmaakt worrn, en Sees mit langen Steel. Waterplanten kunnen mit de Heekstöhlhark (nöömt na de Waterplant Heekstöhl) ut dat Water hoolt warrn. Mit de Lööt kunn de Mudd ünner Brüchen un ut Sielen hoolt warrn. De Lööt weer en Holtschüffel vun 30 × 40 cm, de afknickt an en Steel vun dree bet veer Meter fast maakt weer. De Schaun weren mehrsttiets an’n Sünnavend un wenn de Arbeiden nich good weren, müss de de för den Graven tostännig weer en Bröckgeld betahlen. De Schaun weren en besünneren Akt un de Diekgraaf un de Gesworenen dregen fröher sogor Zylinners dorbi. De Gesworenen harrn ok Kluuvstöcker dorbi, de vörn Griepers harrn, mit de se kieken künnen, ob de Sielen rein vun Mudd weren. Kunnen se mit de Kluuvstöcker Modder to faten kriegen, weer nich good lööt un en Bröckstraaf droh. Rümbööm müssen bi de Schaun apen stahn, dat de Rümboomsteert nich den Damm versperrt. Mit den Strukturwannel siet de Merr vun’t 20. Johrhunnert sünd disse Opgaven, de fröher alle Maschinwahners tokemen, mehr un mehr op de tostännigen Slüsenverbänn övergahn. Waterbo

7242

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gerald%20Portal

Gerald Portal

Gerald Herbert Portal (* 13. März 1858 in Laverstoke Park, Hampshire; † 25. Januar 1894 in Westminster, London) weer en britischen Diplomat in Afrika. Portal keem 1887 as Afsandten na Äthiopien, twischen de Italieners, de Äthiopien för sik hebben wullen, un Kaiser Johannes IV. to vermiddeln. 1889 bet 1891 weer he Afsandter op Sansibar, wo he ünner annern den Sultan Khalîfa ibn Sa‘îd övertüüg, de Slaveree aftoschaffen. Todem hett he de indische Gleemkreih op Sansibar inföhrt, de inheemsche Schadenmakers bekämpen schull, de aver later sülvst to ene Plaag worrn is. Vun’n 6. März 1891 bet to’n 12. Dezember 1892 weer he Generalkonsul in Tansania un is 1892 to’n Sir maakt worrn. 1893 un 1894 verbröch Portal in Uganda, wo he help, dat de Briten dat Land as Schutzrebeet kregen. So nehm he ünner annern den Oort Kabarole in, de hüüt na em Fort Portal heet un wo ene Statue vun em opstellt worrn is. He hett sik mit siene Verwalten in Entebbe nedderlaten, wat vun denn an bet to de Unafhängigkeit vun Uganda 1962 de Hööftstadt vun Uganda weer. Warken The British Mission to Uganda in 1893 Portal, Gerald Herbert Portal, Gerald Herbert Boren 1858 Storven 1894

7243

https://nds.wikipedia.org/wiki/Negus

Negus

Negus (vun amhaarsch „König“) weer en Titel in dat Kaiserriek vun Äthiopien. De Historie vun den Titel reckt trüch bet in de Tiet vun dat Riek vun Aksum. Den Titel „Negus Negest“ geev al, so warrt dat tominnst överlevert, Salomo sien Söhn, den Äthiopier Menelik I. De Negus weer en sülvststännigen Herrscher un weer blots den Kaiser vun Äthiopien ünnergeven. De äthioopsche Kaiser sülvst harr den Titel „Neguse Negest“, wat König vun de Königen bedüüd. To de Tiet vun Kaiser Beyde Maryam 1468 bet 1478 heet eenzig de Herrscher vun Gen Negus. Je nadem, wo stark de Macht vun’n Kaiser weer, änner sik ok de Macht vun’n Negus. Bi starke Kaisers harr de Negus wenig Macht, bi swacke harr he veel. Later hebbt de Kaisers den Titel Negus ok an de Herrschers vun Shewa, Gonder, Tigray un Gojam vergeven. De Letzte, de vun Kaiserin Zauditu to’n Negus kröönt worrn is, weer 1928 Ras Tafari Makonnen. Ras Tafari is 1930 denn as Haile Selassie sülvst Kaiser vun Äthiopien worrn. To siene Tiet is nüms mehr to’n Negus kröönt worrn. Äthiopien Polietsch Amt

7244

https://nds.wikipedia.org/wiki/Moses%20Isegawa

Moses Isegawa

Moses Isegawa (* 10. August 1963 in Kawempe, Uganda) is en ugandsch-nedderlandschen Schriever, de dör sienen Roman Abyssinian Chronicles, de 1990 rutkeem, bekannt worrn is. Isegawa besöch en kathoolsch Preesterseminar un arbeid denn veer Johren lang as Geschichtslehrer. Siet 1990 hett he in Beverwijk in de Nedderlannen leevt. Nadem he dor to’n nedderlannschen Staatsangehörigen maakt wurrn is, is he 2006 torüchkehrt na Uganda. Siene Bökers schrifft he up engelsch, man rutkamen doot se toeerst in de Nedderlannen. In sienen Roman Snakepit maakt he de jüngere politische Laag in Uganda to’n Thema. Warken Abyssinian Chronicles (1998) Snakepit (1999) Two Chimpanzees (2001) ok up düütsch un nedderlannsch, up Platt is nix vun Isegawa rutkamen. Mann Börger von Uganda Schriever Engelsch Boren 1963

7245

https://nds.wikipedia.org/wiki/John%20Akii-Bua

John Akii-Bua

John Akii-Bua (* 3. Dezember 1949 in Lira; † 20. Juni 1997 in Kampala) weer en ugandschen Lichtathlet. Bi de Olympschen Spelen 1972 in München hett Akii-Bua den 400-Meter-Hinnernloop bi de Mannslüüd in de Weltrekord-Tiet vun 47,82 Sekunnen wunnen. He weer dormit de eerste Minsch ut Uganda, de bi Olympsche Spelen ene Goldmedallje wunnen hett. Bi de Regeren vun Diktater Idi Amin weer he aver nich good ansehn un se versöken rünnertospelen, wat Akii-Bua doon harr. He kreeg sogor Huusarrest. Bi de Olympschen Spelen 1976 in Montréal kunn he nich antreden, alle afrikaanschen Länner hebbt de Spelen boykotteert. Later is he denn ok noch in Haft kamen. Na siene Flucht ut dat Gefängnis kunn he dat Land verlaten un keem na Düütschland. Hier hett he bet 1983 leevt. As Akii-Bua 1997 doodbleven is, hett he in siene Heimat en Staatsgräffnis kregen. Mann Börger von Uganda Hinnernlöper Olympiadeelnehmer (Uganda) Kampala Boren 1949 Storven 1997