Datasets:

danielpleus

/

wiki-nds

like 0

7246

https://nds.wikipedia.org/wiki/Heekstohl

Heekstohl

De Heekstohl (Stratiotes aloides) is ene Oort vun Waterplanten ut de Familie Hydrocharitaceae. Se is de eenzige Oort in dat Geslecht Stratiotes. Heekstöhl is faken Deel vun den Dubben op dat Water. De Blääd wasst in halv ünnerdukerte Blattrosetten, de bet 40 Zentimeter hooch warrt. Blöhn deit he vun Mai bet Juli. De Blöten weert in'n Döörmeter bi 3 bit 4 cm groot un bestaht ut dree witte Kroonblöer un dree gröne Kelkblöer. De Midden mit Stoff- un Fruchtblöer is geel. Dat gifft Planten, de sünd vun dat Geslecht her Mann oder Fro. De Heekstöhl staht ok op de Rode List. In’n Sommer swemmt de Planten op dat Water doch in’n Harvst sackt se op’n Grund un överwintert dor. Dör dat gaue Wassen vun de Planten sorgt se licht dorför, dat de Diek oder Graven, in den se leevt, mit de Tiet dichtwasst un dat sik düchdig Mudd billt. Annere plattdüütsche Naams De Heekstöhl hett in de plattdüütschen Kuntreien ganz verschedenen Naams: Aaden Aak Ägee Ägel Ägelhürn Agel Aien Bockelfaart Buckelbaar Buckelbas Buckelblatt Buckelbors Buckelhaar Bucksbaart Egel Egelhörn Egelhührn Egelhüren Eiden Eil Eimkruut Hääkskruut Hekkruut Hexenkruut Kreeftschier Palmkruut Säckel Säker Schäärke Scher Scherke Schernkruut Seeposs Sgeeren Snieder Stäkelkruut Steerentje Sterkryd Wateralwe Kiek ok bi Projekt:Plantennaams up Platt Weblenken Planten Oort (Biologie)

7247

https://nds.wikipedia.org/wiki/Tito%20Okello

Tito Okello

Tito Lutwa Okello (* 1914; † 3. Juni 1996) weer en ugandschen Politiker. General Okello, en Acholi un Kommandör vun de ugandsche Armee, nehm 1985 den Kamp gegen de Regeren vun Milton Obote op. In de Armee weren vele Acholi, doch dat Leid harrn mehrsttiets de Lüüd vun’t Volk vun de Langi. Untofreden hebbt se meutert. De Offizier Bazilio Olara Okello, ok en Acholi, marscheer mit siene Soldaten vun de Ugandsche Natschonale Befreeungsarmee op de Hööftstadt Kampala un nehm se op’n 27. Juli 1985 in. För twee Daag harr he dat Leid, denn övernehm Tito Okello dat Amt vun’n Präsident. He hett de Verfaten un de Regeren afsett, dat Parlament oplööst un de Grenzen to Uganda slaten. He hett aver ok alle Parteien inladen, an de Regeren deel to hebben. De Fröhere Ugandsche Natschonalarmee, de Föderal-Demokraatsche Bewegung vun Uganda, de Ugandsche Freeheitsbewegung un de Ugandsche Natschonale Rettungsfront sünd dissen Oproop folgt, doch de Natschonale Wedderstandsarmee ünner Yoweri Museveni wull nich mitmaken, vun wegen dat fief vun neen Maten in den Militärraat, de nu regeren schull, Acholis weren. As Okello Paulo Muwanga as Premierminister insett, de al ünner Obote Minister för Verdedigen wesen is un ok för vele Kriegsverbreken verantwoortlich weer, füng de Natschonale Wedderstandsarmee an, gegen Okello sien Regeren to kämpen. Okello teh Muwanga as Premierminister trüch un sett Abraham Waligo in. Okello un Museveni drepen sik nu twischen 26. August un 17. Dezember to Fredensgespreken in Nairobi in Kenia. Se kunnen en Freden afsluten. Vörsehn weer, dat beide Gruppen an de Regeren Andeel hebben schullen. Doch al twee Weken na den Freden an’n 31. Dezember weer dat wedder ut. Okello segg, dat Museveni sik nich an den Freden hollen harr. De Kamp güng wieder. In’n Januar 1986 weer dat denn ut för Okello. De Natschonale Wedderstandsarmee harr Kampala an’n 26. Januar innahmen. Sien Söhn Henry Oryem Okello weer later ok Politiker. Okello, Tito Okello, Tito Okello, Tito Boren 1914 Storven 1996

7249

https://nds.wikipedia.org/wiki/Batwa

Batwa

De Batwa sünd en Volk vun Pygmäen, dat in Zentralafrika leevt un dor to de öllsten Völker höört. To de Länner, in de se leevt, höört Ruanda, Burundi, Uganda un de Demokraatsche Republiek Kongo. Se warrt mehrst nich mehr as 1,5 Meter groot. De Batwa snackt hüüt mehrstendeels de Bantuspraak Kinyarwanda. De Tall vun Batwa is nich nipp un nau bekannt. Dat möögt üm un bi 80.000 Minschen wesen, villicht aver ok blots 50.000. 1931 bi den Zensus dör de belgische Kolonialverwalten hebbt se in Ruanda 15.000 Lüüd tellt. 1996 sünd in Uganda noch üm un bi 2000 Batwa tellt worrn. As de Hutu, en Bantu-Volk, in de Gegend kemen, weren de Batwa noch de Herren över wiede Streken. Doch Hutu un siet dat 15. Johrhunnert ok Tutsi hebbt mehr un mehr dat Leid övernahmen un de Batwa trüchdrängt. De Batwa leven vun’n Woold, doch de Bantu hebbt em afhaut, denn se bruken dat Land för ehren Ackerbo. De velen Höhlenmalereen bi Mbale warrt ok de Vörfohren vun de Batwa toschreven. De Batwa leven fröher halvnomaadsch un as Jägers un Sammlers. Wenn dat Eten roor worrn oder en Minsch doodbleven is, hebbt se en nee Lager opslaan. In de 1930er Johren hebbt se de Rebeden Bwindi, Eginga un Mgahinga ünner Schutz stellt. Dat bedüüd dat eerste Maal Schutz för de Resten vun de Levensrüüm vun de Batwa, doch togliek weer de Woold nich mehr in Batwa-Besitt un se kunnen ok nich mehr ole överleverte Levenswies leven. As ut de Reservaten 1991 denn Natschonalparks worrn sünd, weer de Levenswies vun de Batwa sogor illegal. De Batwa hebbt veel ünner Vöroordelen to lieden. Bi de Bantu-Navers warrt se faken as Volk vun Buttjers un Wille ansehn. Welke Lüüd seggt ok, dat se de roren Barggorillas jaagt un utrotten doot, un dat obschoonst se siet Johrdusenden den sülvigen Levensruum deelt un de Batwa en oolt Tabu hebbt, dat se gor keen Gorilla eten dröfft. Hüüt sünd de Batwa ok in de Organisatschoon vun de Unrepräsenteerten Natschonen un Völker vertreden. Volksgrupp Afrika

7250

https://nds.wikipedia.org/wiki/Swart%20Kronenkraan

Swart Kronenkraan

De Kronenkraan (Balearica pavonina) is en Oort vun Vagels ut de Familie vun de Kranen. He is mit den Griesen Kronenkraan verwandt un dat Wapendeert vun Uganda. De Kronenkraan hett en Kroon ut Feddern op’n Döötz, de de Farv vun Stroh hett un na alle Sieden afstaht. He leevt in de drögen Savannen vun dat zentrale Afrika, doch to’n Bröden hett he lever wat füchtere Rebeden. He freet Insekten, Poggen, lütte Reptilien un Söögdeerter. Kiek ok bi List vun Vagels, mit allerhand plattdüütsche Vagelnaams un Naams ut de Naberspraken Projekt: Deerternaams up Platt Vagels

7251

https://nds.wikipedia.org/wiki/Georg%20Gr%C3%B6ning

Georg Gröning

Georg Gröning (* 23. August 1745 in Bremen; † 1. August 1825 in Bremen) weer Senator un Bremer Börgermeester. 1781 is he in den Bremer Senat wählt wurrn. Vun 1796 bit 1808 weer he up dat Flach vun de Butenpolitik togange. Besünners leifig hett he sik mit de Franzosen verstahn un hett dat so henböögt, dat in dat Jahr 1802 un 1803 de Bremer Staat noch mehr Land dorto kregen hett. Dormals hett he dat mit sien Verhanneln ok henkregen, dat de Toll up de Werser bi Elsfleth nah teihn Jahren afschafft weern scholl. Vunwegen de Franzosentiet is dat dor denn nich to kamen un eerst 1820 is he vunwegen dat Streven vun Johann Smidt upgeven wurrn. In de Franzosentiet weer he Bremer Afoornten in de Sellschup för dat Gesettgeben in Paris, man dor heel he sik vörsichtig torüch. 1814 is he to’n Börgermeester wählt wurrn, man dor güng dat al mit siene Gesundheit bargdal. 1821 möss he Bott geben, wiel he nich mehr torecht keem. Gröning weer de Swiegersöhn vun den Bremer Börgermeester Heinrich Köhne jun.. De Bremer Börgermeester Albert Gröning (1839-1903) weer sien Grootsöhn. Literatur Wilhelm von Bippen: Gröning, Georg. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 9, Duncker & Humblot, Leipzig 1879, S. 717–719. Bremen Historie Mann Politiker (Düütschland) Senator (Bremen) Börgermeester (Bremen) Boren 1745 Storven 1825

7252

https://nds.wikipedia.org/wiki/Benedikt%20XVI.

Benedikt XVI.

Benedikt XVI., mit börgerliche Naam Joseph Alois Ratzinger (* 16. April 1927 in Marktl an’n Inn, Düütschland; † 31. Dezember 2022 in'n Vatikan)) weer van' 19. April 2005 bit 28. Februar 2013 de Bischop vun Rom un dormit Paapst vun de Kathoolsche Kark un de Staatsböverste vun den Vatikan. An'n 11. Februar 2013 hett he verklaart, dat he vunwegen Problemen mit siene Gesundheit Bott geven wull to'n 28. Februar 2013, Klock 8 avends.. Ratzinger is an’n 29. Juni 1951 in den Dom to Freising to’n Preester weht wurrn. 1953 hett he an de Universität München sienen Doktor maakt (Dr.theol.). 1957 hett he sik an de sülvige Universität habiliteert un is Perfessor wurrn. Sienen akademischen Loop füng he 1958 as Professor för Dogmatik un Fundamentaaltheologie an de Philosophisch un Theologisch Hoochschool Freising an. 1959 wesselde an de Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn, 1963 güng he na Mönster in Westfalen, 1966 leed hem sien Weg na Tübingen un 1969 keem he dorna in Regensborg ünner. Man as hem de Paapst Paul VI. in’n März 1977 to’n Arzbischop vun München un Freising beropen hett, weer dat mit sienen akadeemschen Loop daan un he möss een Amt in de Karken övernehmen. An’n 22. Juni 1977 is he al to’n Kardinal maakt wurrn. De ne'e Paapst Johannes Paul II. hett em al up’n 25. November 1981 vun sienen Bischopssetel wegropen un na Rom haalt. Dor is he Vörsitter vun de Globenskongregation wurrn. 1992 hett de Paapst em to’n Kardinalbischop vun Velletri-Segni maakt un 1998 is he tweede Mann (Subdekan) vun dat Kollegium vun de Kardinalen wurrn. 2002 keem he as Kardinaldekan an de Topp vun düt Kollegium. Dormit is he automaatsch ok noch Kardinalbischop vun Ostia wurrn. 2013 is he ut Öllersgrünnen vun sien Amt torüchtreeden. Weblenken Belege Paapst Mann Börger von Düütschland Ratzinger, Joseph Alois Dräger vun’t Bundsverdeenstkrüüz Boren 1927 Storven 2022

7256

https://nds.wikipedia.org/wiki/Jinja

Jinja

Jinja is ene Stadt in’n Süüdoosten vun Uganda. Se is mit 93.060 Inwahners (Schätzung 2005) de tweetgröttste Stadt in Uganda un de Hööftstadt vun’n Distrikt Jinja. Jinja liggt an’n Witten Nil, de in de Neeg ut den Viktoriasee rutfleten doot. Historie Jinja is 1901 as Hannelsposten grünnt worrn. Infrastruktur Jinja hett enen Bahnhoff an de Ugandabahn, de de Stadt mit Nairobi un Mombasa an’n Indischen Ozean un mit de ugandsche Hööftstadt Kampala verbinnt. Todem hett de Stadt enen Haven, de för den Worenverkehr över den Viktoriasee bruukt warrt. In de Neeg liggt ok de Owen-Falls-Damm. Weertschop Jinja is Marktplatz för de Göder, de in de Ümgegend anboot warrt: Boomwull, Suckerrohr, Mais un Eerdnööt. De Industrie stellt Kopper, Metall- un Holtworen, Textilien un Seep her. Inwahnertall Klima Oort Uganda

7257

https://nds.wikipedia.org/wiki/Johnny%20Rotten

Johnny Rotten

Johnny Rotten (* 31. Januar 1956 in London) is een engelschen Muskant un Journalist. Bekannt wurrn is he vunwegen sien Tiet as Sänger vun de Punkband The Sex Pistols un Public Image Ltd (PiL). Sien egentlichen Namen is John Lydon. Dat warrt seggt, de veel bekannter Naam Johnny Rotten is man bloß een Ökelnaam, den he vunwegen siene slechten Tähnen kregen hett oder vunwegen sien leevsten Spruch: You are rotten, you are. Johnny Rotten wurr 1975, vör allen vunwegen sien beetsche Persönlichkeit, vun Malcolm McLaren as Frontman för de Sex Pistols anworben. Sien besunner Singwies un ok sien giftigen Scharpsinn sünd denn fix dat Kennteken vun düsse Grupp wurrn. De Bassgitarrist Sid Vicious weer sien best Fründ. Man dat duur nich lang, denn geef dat Theater mit McLaren. Johnny Rotten harr veel to veel Talent, as datt he nah McLaren sien Piepen danzen woll. Dorüm hett he de Gruppen 1978 verlaten. He güng denn nah Jamaika un hett dor een paar Weken mit tobröcht, Künstler för Richard Branson sien Virginlabel antowarven. Butendem hett he noch Upnahmen mit Lee Perry maakt, de aber nie nich rutkamen sünd. Later trock he sik torüch nah een Wohnung in London un hett vör Gericht mit Malcolm McLaren öber Krüüz legen. Tohopen mit Jah Wobble warkel he an een nee Band mit Namen PiL. Dat weer em ganz wichtig, datt för PiL all dat gellen scholl, wo he sik bi de Sex Pistols öber vertöörnt harr: PiL scholl kenen Manager hebben, keen ewig langen Tournees ünnernehmen un jedet Liddmaat vun de Band scholl just so'n groden Andeel an de Band hebben, as de anner. PiL bleef aktiv bit 1992. Dornah hett Rotten sien Memoiren schreben: No Irish, No Blacks, No Dogs. An’t Enne vun de 1990er Jahren hett he een Reunion vun de Sex Pistols tostannen bröcht. Dornah bröch he sien eerst Solo-Album rut: Psycho's Path. Vun dor af an hett he sik mehr mit journalistisch Arbeit befaat. 2004 weer Johnny Rotten bi de engelsche Utgaav vun de TV-Serie Ik bün een Star-Hoolt mi hier rut mit bi. Weblenken Mann Singer Punk Punkmusik England Boren 1956 Börger von Grootbritannien

7262

https://nds.wikipedia.org/wiki/Rembrandt%20van%20Rijn

Rembrandt van Rijn

Rembrandt Harmenszoon van Rijn (* 15. Juli 1606 in Leiden; † 4. Oktober 1669 in Amsterdam) is en Maler ut de Nedderlannen in de Tiet vun dat Barock. He warrt as de wichtigst nedderlannsche Maler ut dat 17. Johrhunnert bekeken. He hett malt, tekent un Etsen (Radierungen) maakt. He leev in en Tiet, de dat Gullen Jahrhunnert (Gouden Eeuw) nömmt warrt. Dat weren de Jahren, wo Holland un de ganzen Nedderlannen sik vun Spanien losmaken döen un unafhängig wurrn. Dor is vun de nedderlannschen Habens ut Hannel un Wannel dreben wurrn mit de ganze Welt un unbannig veel Geld strööm in dat Land. Dat möök dat möglich, allerhand Künstlers in Broot un Arbeit to holen un jem ehr Warken to betahlen. Dorüm is dat Gullen Johrhunnert en Tiet, wo dat unbannig veel gode Kunst un beropen Künstlers in de Nedderlannen geben hett. Rembrandt is bloß den Künstler sien Vörnamen. De weer aber so raar, dat de Lüde dor nich mit döreenanner kamen konnen, wenn he siene Biller dörmit ünnerschrieven dö. Leben Kinnertiet un Jöögd Rembrandt is baren an’n 15. Juli 1606 as dat negente vun teihn Kinner. Sien Vadder weer Möller, sien Mudder de Dochter vun enen Bäcker. In sien Jöögd füng he al mit de Maleree an. He besöch de Latienschool in Leiden un füng dor an de Universität ok dat Studeren an, man dat hett he nich toenn bröcht un al nah nich mal een Jahr Bott geben. Maleree 1621 weer dat för em klaar, dat he Maler weeren wull. Dor nehm he Ünnerricht bi Jacob van Swanenburgh. Dat weer en goot beropen Künstler in Leiden. Later güng he för en korte Tiet as Gesell nah Amsterdam bi Pieter Lastman un denn hett he en Atelier upmaakt in Leiden. Dat hett he mit sienen Fründ un Macker Jan Lievens deelt. De beiden hefft sik gegensiedig andreben un hefft Biller mit dat glieke Thema maakt, man mal maalt, mal etst (radeert) un mal tekent. De beiden harrn so eenen lieken Stil bi dat Malen, dat de Lüde meist keenen Ünnerscheed finnen konnen un nich wüssen, wer wat malt hett. Later sünd de beiden uteneen gahn. Lievens güng nah England hen un Rembrandt nah Amsterdam. Amsterdam In Amsterdam hett he 1627 anfungen un nehm Schölers an. De eerste weer Gerard Dou. De weer dormals eerst 14 Jahre oolt. Later hett he mehr Schölers harrt, as dat verlööft weer. Besunners in de 1640er Jahren weer dat so. He weer een goden Schoolmeester un hett siene Schölers wat baden. 1631 weer he al so goot beropen, datt he Updrääg kreeg, Portraits to malen. He wohn dormals in dat Huus vun Hendrick van Uylenburgh, wat sien Kunsthöker weer. 1634 hett he Uylenburgh sien Nicht, Saskia van Uylenburgh heiraat. Ehr Vadder weer Börgermeester in Leeuwarden in de Provinz Friesland un up düsse Aart kreeg he Togang to den Krink vun de Patriziers. Man annersrum weer Saskia een Weeskind, harr man wenig Geld un tominnst in Amsterdam ok keen Kontakten nah wichtige Lüde. Anthonisbreestraat 1639 is Rembrandt tohopen mit Saskia umtrocken in een neet Huus in de Anthonisbreestraat (vundagen Jodenbreestraat Nr.4). Dat weer een staatsch Huus in een vörnehm Quartier vun de Stadt. Hüdigendags is dor dat Museum Rembrandthuis in. Düt Huus hett dormals de unbannige Summ vun 13.000 Gulden köst. Rembrandt hett dat bloß anbetahlt, later hett he Last harrt, den Rest af to betahlen un is dorbi mit siene Finanzen öber Kopp gahn. Kinner und Froonslüde Dree vun de Kinner, de he mit Saskia harrt hett, sturben kort nah de Geboort. An'n 22. September 1641 is jem ehr Söhn Titus baren. He leev bit 1668. As he negen Maanden oolt weer, is Saskia sturben. Dat weer een bannigen Dalslag för Rembrandt. To'n Deel lä dat ok dor mit an, datt he later mit sien Geld nich klaar keem. Een Wittfroo mit Namen Geertje Dircx is denn as Amm för den lüttjen Titus in sien Huus kamen. Dat warrt seggt, he hett womöglich wat mit ehr harrt, man wiß is dat nich. Geertje Dircx hett angeven, Rembrandt schull ehr toseggt hebben, datt he ehr freen wull. So geev dat allerhand Verdriet un amenn hett se dat Huus freewillig verlaten. Se keem aber mit ehr egen Leben nich torecht un is tolest in een Anstalt ween. Dat warrt foken seggt, Rembrandt harr dorför sorgt, datt se dor henkeem, man dat stimmt nich. Dat gifft Ünnerlagen, dor kann een ut sehn, datt ehre Verwandten ehr dor henstüürt hefft. 1647 oder 1648 keem Hendrickje Stoffels as Kinnerdeern för Titus in't Huus. Rembrandt un Hendrickje müchen sik woll lieden, un so hefft se tohopenleevt as Mann un Froo, man verheiraat weern se nich. Dat lä woll an dat Testament vun Saskia. Dor stünn in, datt Rembrandt allens vun ehr arven schull, man bloß, wenn he nich wedder heiraden dö. In de Tiet wurr dat nich so geern sehn, wenn Mann un Froo tohopenleven un nich verheiraat weern. Dorüm hett Rembrandt ok dat een oder anner Mal Besöök vun de Karkenöllsten kregen. De wollen em up Kurs bringen, man he leet sik dor nix seggen. 1654 hett he mit Hendrickje een lüttje Dochter kregen, de hefft se Cornelia nömmt. 1663 is ok Hendrickje sturben. Geld Rembrandt hett jümmers veel Geld utgeven för allerhand Kostümen, Kunstwarken un raar Stücken för Sammlers. Mit de Jahren keem ok een anner Aart vun Maleree in Mood, dat weer de Fiene Maleree mit ganz fienen un akraaten Pinselstreek. Dat weer nich so recht nah Rembrandt sien Aart un so hett he minner veel Updrääg kregen. Man he weer jümmers noch goot beropen un dat is nich wahr, datt de Lüde sien Kunst nich mehr acht hefft. Man he konn nich mehr so veel Geld verdenen, as he utgeven dö, ok vunwegen den Seekrieg mank Holland un England vun 1652 bit 1654. Dor hett he denn 1656 Bankrott anmellen mößt. För Rembrandt weer dat een Katastroph, man för de Kunsthistorie is dat een Segen: För de Auktion hefft se een Inventar vun sien ganze Budel maakt un dorüm weet wi vundagen, wat he dormals in sien Huus harrt hett. Dat hett allerhand Auktionen vunwegen sien Budel geven un dorbi hefft de Köper veel minner betahlt, as dat weert weer. Dor konn Rembrandt ok sien Huus nich mehr bolen un möß dat verkopen. He trock denn in een minner vörnehm Huus in de Rozengracht in dat Arbeiderquartier Jordaan in. Hüdigendags warrt seggt, de Höker und Köper hefft Rembrandt dormals mit Afsicht betuppt. Dood Rembrandt öberleev Hendrickje un Titus. Bi sienen Dood weer bloß noch Cornelia an sien Siet. Sturben is he an'n 4.Oktober 1669 in Amsterdam un sien Graff hett he enerwegens in de Westerkerk kregen. In sien Testament hett he noch för sien Dochter sorgt. De harr ja sunst nümms. Later hett se eenen Maler freet un ehren ersten Söhn hett se ehren Vadder sienen Namen geven: Rembrandt. Warken Rembrandt hett alltohopen um un bi 300 bit 350 Biller malt, 300 Etsen (Radierungen) maakt un mehr as dusend mal hett he wat tekent. Biller Eerste Jahren in Leiden, 1606 – 1631 De Hl. Stephanus warrt mit Stenen dootsmeten. 1625, Holt, 89.5x 123,6 cm. Musée des Beaux-Arts, Lyon Tobias un Anna mit lüttjen Zeegenbuck. 1626. Holt, 39,5 x 30 cm. Amsterdam, Rijksmuseum De Dööp vun den Kammerherrn. 1626. Holt, 63,5x 48 cm. Utrecht, Museum Catharijneconvent Bileam un de Eselin. 1626. Holt, 65x 47 cm. Paris, Petit Palais, Musée des Beaux Arts de la Ville de Paris Allegorie up de Musik. 1626. Holt, 63,4 x 47,6 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Dat Glieknis vun den rieken Mann. 1627. Billergalerie Berlin De Apostel Paulus achter Trallen. 1627. Holt, 72,8 x 60,3 cm. Stuttgart, Staatsgalerie Bostbild vun een Mann mit Barett, ca. 1627. Holt, 40x 29,4 cm. Privat. Ole Mann mit Turban. Ca. 1627. Holt, 26,7x 20 cm. Fondation Aetas Aurea. Sülvstportrait. Ca. 1629. Holt, 38,2 x 31 cm. Nürnbarg, Germaanisch Nationalmuseum. Sülvststportrait [viell. Kopie vun dat Portrait ut Nürnbarg]. Ca. 1629. Holt, 37,9 x 28,9 cm. Den Haag, Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis. Sülvstportrait. 1628, Amsterdam, Rijksmuseum. Dat Mahl in Emmaus. Ca 1628. Papier up Holt, 27,4 x 42,3 cm. Paris, Musée Jacquemart-André. Judas bringt de Sülvergroten torüch. 1629. Holt, 79 x 102,3 cm. Privat in England. De Künstler in sien Atelier. Ca. 1629. Ekenholt, 24,8 x 31,7 cm. Boston, Museum of fine Arts. Sülvstportrait [?] (mit Goldkeed un Mutzen). 1629. Boston, Isabella Stewart Gardner Museum. Sülvstportrait. 1629. München, Ole Pinakothek. Sülvstportrait mit Barett. 1629. Indianapolis Twee ole Mannslüde snackt mit'nanner(Petrus und Paulus?). 1628, Öl up Holt. 72,4 x 59,7 cm. Melbourne, National Gallery of Victoria. Samson un Delilah. 1628. Holt, 61,4 x 40 cm. Berlin, Billergalerie. Oole Mann slöppt bi'n Füür. 1629. Holt, 51,9 x 40,8 cm. Turin, Galleria Sabauda. Ok Jan Lievens toschreben. Paulus hoolt just up bi'n Schrieven. Ca 1630. Holt, 47,2 x 31,6 cm. Nürnbarg, Germaanisch Nationalmuseum. Lazarus warrt upweckt vun de Doden. ca. 1630. Holt, 96,4 x 81,3 cm. Los Angeles, County Museum of Art. Oole Mann mit Pelzmutzen. 1630. Holt, 22,2 x 17,7 cm. Innsbruck, Tiroolsch Landsmuseum Ferdinandeum. Een olen Mann sien Kopp. Ca. 1630. Holt, 24 x 20,3 cm. Slg. Dr. and Mrs. Alfred Bader. Amsterdam, 1632 – 1641 Portrait vun Jacques de Gheyn III. 1632. London, Dulwich Picture Gallery. Portrait Marten Looten. 1632. Los Angeles, County Museum of Art. Portrait Joris de Caullery. 1632. San Francisco, M.H. de Young Memorial Museum. Portrait Maurits Huygens. 1632. Hamborg, Kunsthall. Portrait Amalia van Solms. 1632. Paris, Musée Jacquemart-André. De Anatomiestunn vun Dr. Nicolaes Tulp. 1632. Den Haag, Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis. De Roov vun de Europa. 1632. Los Angeles, J.Paul Getty Museum. Sülvstportrait. 1632. Glasgow, Burrell Collection. Christus an't Krüüz. 1631. Le Mas-d'Agenais (Lot-et-Garonne), Dörpskark [vgl. ok dat Bild vun Jan Lievens, 1631, Nancy, Musée des Beaux-Arts, vgl. ok Rubens, 1613, Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten] David speelt Harp vör Saul. ca. 1629-30 [evtl. ok eerst 1632/33]. Holt, 62,2 x 50,5 cm. Frankfurt a. M. Städelsches Kunstinstitut. Petrus achter Trallen. 1631. Holt, 59,1 x 47,8 cm. Privat. Simeon in'n Tempel. 1631. Den Haag, Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis. Portrait Nicolaes Ruts. 1631. Mahagoni. New York, Frick Collection. Mann in Kledaasch ut den Orient. 1632. New York, Metropolitan Museum Jeremias klaagt öber Jerusalem, dat in Dutt liggt. 1632[30?]. Holt, 58,3 x 46,6 cm. Amsterdam, Rijksmuseum Bostbild vun eenen jungen Mann. 1632. Holt, oval, 57,7x43,9 cm. Cleveland, The Cleveland Museum of Art Portrait vun een 62-Johr-oole Froo, wahrschienlich Aeltje Pietersdr. Uylenburgh. 1632. Holt, 73,7x55,8 cm. Kunsthannel Noortmann (2003) Tronie vun een junge Froo mit Barett. 1632. Linnentüüg up Holt, 69 x 53,5 cm. Privat. Bostbild vun eenen olen Mann mit gullen Keed. 1632. Holt, 59,3x49,3 cm. Kassel, Staatliche Museen Kassel, De olen Meester ehr Billergalerie Portrait vun Jan Harmensz. Krul. 1633. Linnentüüg, 128,5 x 100,5 cm. Kassel, Staatlich Museen Kassel, De olen Meester ehr Billergalerie Dat Bad vun Diana mit Aktäon un Kallisto, 1634. Wasserburg Anholt. Belsazar sien Gastmahl, 1635/39. Linnentüüg, 167 x 205,5 cm. London, National Gallery Amsterdam, vun 1642 af an bit to'n Bankrott 1656 De Kompagnie vun Frans Banning Cocq, beter bekannt as De Nachtwach, 1642. Amsterdam, Rijksmuseum Christus maakt de Kranken gesund, ok bekannt as Hunnert Gulden Print, +/- 1643, London, Viktoria and Albert Museum. Een Ets (Raderen). De Ökelnaam kümmt vun de dormals unbannige Summ, de dorför betahlt wurrn is Ole Froo mit een Book, 1647. Washington, D.C., The National Gallery of Art De Philosoph, 1650. Washington D.C., The National Gallery of Art De Möhl, 1650. Washington D.C., The National Gallery of Art Isaak warrt oppert, 1653. St. Petersburg, Eremitage Aristoteles mit de Büst vun Homer, 1653. New York, Metropolitan Museum of Art Bathseba, 1654. Paris, Louvre Joseph warrt beschulligt vun Potiphar sien Wiev, 1655, Washington, D.C., National Gallery of Art Amsterdam vun 1656 af an Jakob sien Segen öber de Söhns vun Joseph, 1656. Kassel, Staatlich Museen, de olen Meester ehr Billergalerie De Apostel Paulus, 1657. Washington, D.C., National Gallery of Art Sülvstportrait, 1658. New York, Frick Collection Philemon un Baucis, 1658, Washington, D.C., National Gallery of Art Jakob striet mit den Engel, 1659 Sülvstportrait, 1659, New York, Metropolitan Museum of Art Sülvstportrait, 1660, New York, Metropolitan Museum of Art Portrait vun een Eddelmann mit Hoot un Hanschen, 1660, Washington, D.C., National Gallery oft Art Claudius Civilis un de annern Upsternaatschen swöört sik Troo, 1661, Nationalmuseum Stockholm (Claudius Civilis hett een nedderlandschen Upstand gegen de Römers anföhrt) (de gröttste Deel vun dat Bild is in Stücken sneden un verlorengahn, bloß de Deel in'e Midden is noch dor) De Staalmeesters, 1662, Rijksmuseum Amsterdam Portrait vun eenen Mann mit Hoot, 1662, The National Gallery of Art, Washington, D.C. Een jungen Mann an'n Disch, 1662/1663, The National Gallery of Art, Washington, D.C. De jöödsche Bruut, 1664, Rijksmuseum Amsterdam Lucretia, 1666, The Minneapolis Institute of Art, Minneapolis De verloren Söhn kümmt torüch, Eremitage, St. Petersburg Böker öber Rembrandt H.Perry Chapman: "Rembrandt's self-portraits" Princeton 1990 Fritz Erpel: "Die Selbstbildnisse Rembrandts", Berlin 3.Upl. 1973 D.M. Field: "Rembrandt" Kent 2003 (Engl.) Graaff, Arthur en Roscam Abbing, Michiel Rembrandt voor Dummies, Rembrandthandbuch, Pearson Education Benelux, 2006, Amsterdam, 360 blz. Christel Brückner: "Rembrandts Braunschweiger "Familienbild" - Seine thematische Figuren- und Farbkomposition und die Kunst Italiens", Hildesheim 1997 Wilhelm Pinder: "Rembrandts Selbstbildnisse" Königstein i.T. 1943 Simon Schama: "Rembrandts Augen" Berlin, Siedler, 2000 (ok in Engelsch); ISBN 3-88680-702-9 Christian Tümpel: "Rembrandt - Mythos und Methode" Königstein i.T. 1986 Christian Tümpel: "Rembrandt", Rowohlt Taschenbuch Verlag, Reinbek, Nee Utgaav 2006, ISBN 3-499-50691-2 Christopher White: "Rembrandt as an etcher" New Haven/London 2.Upl. 1999; ISBN 0-300-07953-2 Christopher Wright: "Rembrandt: self-portraits" London 1982 Norbert Middelkoop: "Die Anatomiestunde von Dr. Deijman" Kataloog vun de Utstellen "Rembrandt Rembrandt" (Städelsches Kunstinstitut) Frankfurt an'n Main 2003. ISBN 3-932353-70-6 Katalog vun de Utstellen "Rembrandt" (Albertina) Ween 2004 Katalog "Rembrandts Selbstbildnisse" Stuttgart 1999 Gerhard Kölsch: Johann Georg Trautmann – Een navolger van Rembrandt in de achttinde eeuw, in: Kroniek van het Rembrandthuis, H. 1-2, Amsterdam 2003, S. 21-33. Düütsche Utgaav: Johann Georg Trautmann – ein Nachahmer Rembrandts im 18. Jahrhundert, online unner: http://www.goethezeitportal.de/db/wiss/trautmann/koelsch_rembrandt.pdf (7.2.2006) Richard Muther: Rembrandt van Rijn, ABOD 2006, Hörbook, ISBN 3-8341-0178-8 Weblinks http://www.rembrandt400.nl/ http://www.rembrandthuis.nl/ Barock Maler Mann Nedderlannen Amsterdam Protestantismus Boren 1606 Storven 1669

7273

https://nds.wikipedia.org/wiki/Likedeeler

Likedeeler

De 'Piraten' in de Hanse (üm 1300) hebt sick sülms Likedeelers nannt, as se dat wat se den Koopmans raubt hebt to glieken deelen ünner sick updeelt hebt. Klaus Störtebecker un Gödeke Michels wern de Likendeelers, de in Norddütschland wohl jedereen kennt. Historie Et geeft ünnerscheedliche Verschoonen vun dat Leed vun de Likendeelers. Een ervun geiht man so: Störtebeker un Gödeke Micheel, de roveden beide to liken Deel, to Water un ook to Lanne; bet dat et Gott vun Hewen verdroot, door moßten sei lieden groot Schanne. Störtebeker säd: »Alltohand! De Westsee is uns wohlbekannt, doorheen wölln wi nu fahren. De riken Kooplüüd vun Hamborg, mögt jem ehr Scheep nu wahren.« De Bunte Kuh ut Flandern kam, dat Roov-Schipp op de Hörner nam un stött et wiß in Stücken. Dat Volk sei bröchten na Hamborg op, door müssen sei 'n Kopp all missen. De edlen Herren vun Hamborg dunn'mal, de seilten tosammen de Elv' hendaal, hendaal met Wark sei gungen, düss'n Daag was keen een Röver to sien, so düster de Wulken hungen. De Sünn kam dörch, de Hewen weer hell, "Pass op", Gesellen, riep Gödeke Micheel "Spring to un laang na de Wapen, Nu möten wi striden om Lewen un Liw, nu möt' wi de Hamborger drapen!" "Jij Herren", riep Simon vun Utrecht luut, "Nu geiht jij bangen, met juch is't ut, wi hebben juch all bedwungen, veel Leed hebbt jij aan de Kooplüüd dahn, Nu hebb'n juch de Kooplüüd fungen!" To Hamborg wohl op de Winsertorn, door seten de Rövers verdammt un verlorn, bet morgens de Glocken klungen, de Rövers ehr Wiver de heulten man sihr, wonihr sei to'n Doode gungen. De Vron, de nöömt sik Rosenfeld, hei sloog so männig een stuuren Held, hei slog hem met grimmigen Moode, hei stond met sine schnöörten Schooh, bet aan sien Enkel in't Bloode.

7280

https://nds.wikipedia.org/wiki/Wilson%20Oryema

Wilson Oryema

Erinayo Wilson Oryema (* 1. Januar 1917; † 16. Februar 1977) weer en ugandschen Politiker. An’n 1. März 1939 füng Wilson sienen Deenst as Schendarm an. Gau is he in de koloniale Polizei-Hierarchie opstegen. Nadem Uganda unafhängig worrn is, weer he vun’n 1. April 1964 bet to’n 5. Februar 1971 de eerste swarte Generalinspekter bi de ugandsche Polizei. Nadem Idi Amin de Macht an sik reten harr, is he den 31. Januar 1971 Minister för Bargbo- un Waterressourcen worrn. Siet den 1. Juli 1976 heet sien Amt denn Minister för Land, Huusbo un Ruumplanung. 1977 hebbt se em denn tohoop mit Bischop Janani Luwum un den Politiker Oboth Ofumbi fastnahmen, sien christlich Glöven weer bi Amin nu nich mehr good leden. Na dat wat de Regeren segg, hebbt de dree versöcht, op’n Weg na’t Gefängnis uttobüxen un sünd dorbi bi en Unfall mit’t Auto doodbleven. In Würklichkeit sünd se aver woll dör Lüüd vun Amin ümbrocht worrn. Politiker (Uganda) Mann Börger von Uganda Boren 1917 Storven 1977

7282

https://nds.wikipedia.org/wiki/Goten

Goten

De Goten sünd een Volk vun de Germanen ween, dat üm de Tiet vun Christus sien Geboort an de Münn vun de Wießel leben dö. Bi de Geographen vun de Antike weern se ünner den Namen Gotonen bekannt. De Naam warrt afleit vun dat gootsche Woort giuthan (geten) oder gutans (gaten). In de tweede Hälft vun dat tweede Jahrhunnert is een Deel vun de Goten nah Südoost hentrocken, nah de Swarte See. In Südosteuropa hefft de Goten in de eerste Hälft vun dat drüdde Jahrhunnert to'n eersten Mal Striet kregen mit dat Röömsche Riek. An't Enn vun düt Jahrhunnert delen sik de Goten up in een westliche Grupp (Terwingen) un een östliche Grupp (Greutungen). Later sünd dor de Ostgoten un de Westgoten vun wurrn. Düsse Namen hefft aber mit de Himmelsrichtung nix to doon. Ostgoten kümmt vun dat Woort Ostrogothi. Dat bedütt Glinstergoten. Westgoten kümmt vun dat Woort Visigothi, dat heet: Gode Goten. De Greutungen/Ostgoten sünd 375 vun de Hunnen ünnerkregen wurrn. Man as dat mit de Hunnen ut weer, sünd se Bundsgenoten (Foederati) vun de Römers wurrn. 488 hefft se ünner ehren König Theoderich den Groten Italien innahmen. Dat warrt seggt, datt hefft se in'n Updrag vun Byzanz maakt. As Theoderich doot weer, is dat Riek vun de Ostgoten uteneenfullen. De Terwingen/Westgoten hefft in dat Jahr 378 dat ooströömsche Heer ünner Kaiser Valens in de Slacht vun Adrianopel ünnerkregen. Man 382 sünd se al Bundsgenoten wurrn. 401 sünd se nah Italien trocken, wurrn toeerst torüchdreben, man in dat Jahr 410 hefft se ünner ehren König Alarich I. Rom innahmen un hefft in'n Anfang vun dat 5. Johrhunnert een Riek in Gallien grünnt. Vun dor hefft de Franken jem afdrängelt un nah Spanien verdreben. In dat Jahr 711 weer dat mit de Westgoten ehr Riek toenn, as de Arabers jem ünnerkregen harrn. Kiek ok nah bi Ostgoten Westgoten List vun de Ostgoten ehr Königen List vun de Westgoten ehr Königen Weblenken Goten Volksgrupp

7283

https://nds.wikipedia.org/wiki/Alarik

Alarik

Alarik is de Naam von Alarik I. (üm 370–410), König von de Westgoten, Alarik II. (484–507), König von de Westgoten.

7284

https://nds.wikipedia.org/wiki/Alarik%20I.

Alarik I.

Alarik I. (* üm un bi 370; † 410) weer een König vun de Westgoten. He streedt gegen de Römers toeerst in Thrakien, later ok annerwegens in dat Riek. He harr eenen Fredensverdrag afslaten mit Kaiser Theodosius I.. As de dood weer, breek he mit siene Suldaten in Makedonien un Grekenland in. 401 güng he mit sien Armee nah Italien. 410 hett he mit siene Truppen Rom plünnert. Düsse Stadt weer dormals dat eerste Mal siet den Angreep vun de Galliers in dat Jahr 390 vör Christus vun frömde Suldaten besett. Dat weer dormals just 800 Jahre her ween un nümms harr sik sowat vörstellen konnt. Vunwegen Gebreck an Eten möß he nah Süditalien utwieken. Dor hett he de Öberfohrt nah Afrika vörbereit. Man he sturv in de Stadt Cosenza, as he dor just mit anfangen woll. Dorüm is vun düssen Plan denn doch nix wurrn. Kiek ok nah bi Goten Ostgoten Westgoten List vun de Westgoten ehr Königen List vun de Ostgoten ehr Königen Weblinken Westgoten Mann Italien König Boren in dat 4. Johrhunnert Storven in dat 5. Johrhunnert

7285

https://nds.wikipedia.org/wiki/Alarik%20II.

Alarik II.

Alarik II. († 507) weer de achte König vun de Westgoten in Spanien. He folg sienen Vadder Eurik in dat Jahr 484. De Westgoten ehr Riek ünner Alarik II. hett de ganze iberisch Halfinsel (mit Utnahm vun Galizien) un Aquitanien in Frankriek ümfaat, dor keem noch de gröttste Deel vun de Provence to. Alarik hüng de Lehr vun Arius an, as männig Germanen dat döen. Man he weer nich so dull achter de Kathoolschen achterran, as sien Vadder Eurik. 506 hett he jem sogar Verlööf geben, in Agde bi een Konzil tohopen to kamen. He keek wiet vörut un in politsche Saken weer he liberal. He hett een Arbeitsgrupp insett, de scholl dat Röömsche Recht un de Dekreten vun de Kaisers tosamenfaten un scholl dor för siene röömschen Lüde de Grundlaag vun dat Recht vun maken. Düt Wark is bekannt wurrn as Breviarium Alaricianum, oder Den Alarik sien Brevier. Alarik woll anunvorsik Freden hollen un sik an den Verdrag hollen, den sien Vadder mit de Franken slaten harr. Man dat güng nich, vunwegen de Franken ehr König Chlodwig I. unbedingt de Delen vun Gallien innehmen wull, de bit dorhen to de Goten ehr Riek tohören döen. He hett enen Grund för’n Krieg söcht un hett ok enen funnen. He sä, dat weer nödig vunwegen Alarik sien ariaanschen Globen un vunwegen de Aart, wie he mit de Kathoolschen ümspringen dö. As dat al to sehn weer, dat dat Krieg geven dö, versöch Alarik sien Swiegervadder Theoderik de Grote, de König vun de Ostgoten noch, sik för den Freden intosetten. Man dat nütz nix. In dat Jahr 507 drepen de beiden Armeen vun de Westgoten un vun de Franken sik up den Campus Vogladensis bi Poitiers. Dor keem dat to de Slacht vun Vouillé. De Goten sünd ünnerkregen wurrn un jem ehr König wurr upgrepen un dootslaan, as he utneihen woll. Dat warrt seggt, Chlodwig süms harr em dootmaakt. Kiek ok nah bi Goten Ostgoten Westgoten List vun de Westgoten ehr Königen List vun de Ostgoten ehr Königen Weblinken Westgoten Mann König Boren in dat 5. Johrhunnert Storven in dat 6. Johrhunnert

7286

https://nds.wikipedia.org/wiki/Theoderik%20I.

Theoderik I.

Theoderik I. († 451, warrt af un to ok Theoderid schreben) weer een König vun de Westgoten. He weer een unehlichen Söhn vun König Alarik I.. Vör Theoderik weer Wallia König vun de Westgoten. Nah em folgen em dree vun sien Söhns as König up: Thorismund, Theoderik II. un Eurik. Theoderik I. is in dat Jahr 418 König wurrn. He hett dat westgootsche Riek vun Tolosa (hüdigendags Toulouse) in den Süden vun Gallien grünnt. Later hett he ok noch Delen vun de iberisch Halfinsel unner sien Herrschup bröcht. Tohopen mit den röömschen Feldherrn Aetius hett he in de Slacht up de katalaunschen Feller den Hunnenkönig Attila ünnerkregen. Man he süms is in düsse Slacht doot bleben. Theoderik I. kann döreenanner bröcht weern mit den König vun de Ostgoten, de ok so heten deit. Düsse König vun de Ostgoten warrt aber Theoderik de Grote nömmt. Kiek ok nah bi Goten Ostgoten Westgoten List vun de Westgoten ehr Königen List vun de Ostgoten ehr Königen Westgoten Mann König Storven in dat 5. Johrhunnert

7287

https://nds.wikipedia.org/wiki/Theoderik%20II.

Theoderik II.

Theoderik II. († 466) weer een vun de jüngern Söhns vun den westgootschen König Theoderik I.. In dat Jahr 453 folg he sienen öllern Broder Thorismund as König vun de Westgoten up. He harr em, tohopen mit Frederik, eenen annern vun siene Bröder, an de Siet bröcht. He regeer de Westgoten ehr Riek vun Tolosa (hüdigendags Toulouse) in dat hüdige Aquitanien un heel sik dune bi dat weströömsche Riek. Tohopen mit weströömsche Truppen güng he ok gegen de upsternaatschen Bagauden gegenan. Theoderik II. hett woll bi den Römer Avitus Latienünnerricht kregen. In dat Jahr 455 hett he Avitus hulpen, sik de weströömsche Kaiserkroon uptosetten. In den Updrag vun düssen Kaiser güng he denn gegen de Sueben up de iberisch Halfinsel gegenan. As Avitus afsett un ümbröcht wurrn weer, versöch he, soveel weströömsche Kuntreien, as man möglich weer, för dat Riek vun de Westgoten intonehmen. He versöch dorbi, de Stadt Arles to besetten un leeg mit sien Armee dor ümto. Arles weer de Setel vun den röömschen Präfekt vun Gallien. Man de nee Kaiser Maiorian stüür dor sien Heerföhrer Aegidius hen un de möök en Enn mit düssen Versöök. Dornah hett de Kaiser den olen Verdrag mit de Westgoten wedder nee maakt. Man Maiorian is vun sien eegen Heerföhrer Ricimer an de Siet bröcht wurrn. Ricimer hett sik denn to’n Kaiser upswungen. Man Aegidius füng in dat Jahr 461 enen Upstand gegen em an un Ricimer fraag bi de Westgoten an, of de em nich hölpen kunnen. Theoderik II. kreeg för düsse Help de Stadt Narbonne un trock gegen Aegidius in den Krieg. Man Aegidius harr sik mit de Salfranken ünner jem ehren König Childerik I. tosamenslaten. Dor keem dat 463 bi dat hüdige Orléans to ene grote Slacht. De Westgoten hefft verlaren, Frederik wurr dootmaakt. As Aegidius 464 oder 465 sturv, konnen de Westgoten jem ehr Riek bit nah de Loire utbreden. Mit de Sueben wurr Freden slaten un en westgootschen Missionar hett jem to de ariaansche Aart vun dat Christendom bekehrt. In dat Jahr 466 is Theoderik II. vun sienen Broder Eurik an de Siet bröcht wurrn. Eurik is den König vun de Westgoten wurrn. Kiek ok nah bi Goten Ostgoten Westgoten List vun de Westgoten ehr Königen List vun de Ostgoten ehr Königen Westgoten Mann König Storven in dat 5. Johrhunnert

7288

https://nds.wikipedia.org/wiki/List%20vun%20de%20Westgoten%20ehr%20K%C3%B6nigen

List vun de Westgoten ehr Königen

Königen vun de Westgoten 395-410 Alarik I. 410-415 Athaulf, Swager vun Alarik I.     415 Sigerik 415-418 Wallia 418-451 Theoderik I., Swiegersöhn vun Alarik I. 451-453 Thorismund, Söhn vun Theoderik I. 453-466 Theoderik II., Söhn vun Theoderik I. 466-484 Eurik, Söhn vun Theoderik I. 484-507 Alarik II., Söhn vun Eurik 507-511 Gesalek, Söhn vun Alarik II. 511-531 Amalrik, Söhn vun Alarik II. 531-548 Theudis 548-549 Theudigisel 549-555 Agila I. 555-567 Athanagild 567-572 Liuva I. 568-586 Leovigild, Broder vun Liuva I., de eersten Jahren tohopen mit em 586-601 Rekkared I., Söhn vun Leovigilid 601-603 Liuva II., Söhn vun Rekkared I. 603-610 Witterik 610-612 Gundemar 612-621 Sisebut     621 Rekkared II., Söhn vun Sisebut 621-631 Suinthila 631-636 Sisenand 636-639 Chintila 639-642 Tulga, Söhn vun Chintila 642-653 Chindaswinth 653-672 Rekkeswinth, Söhn vun Chindaswinth, Mitregent vun 649 af an 672-680 Wamba 680-687 Erwig 687-702 Egica, Swiegersohn vun Erwig 702-710 Witiza, Söhn vun Egica, Mitregent vun 698 af an (?) 710-711 Roderik 711-714 Agila II. As de iberisch Halfinsel vun de Arabers innahmen warrt, end´ de Reeg vun westgootsch Königen Westgoten List Middelöller

7289

https://nds.wikipedia.org/wiki/Wallia

Wallia

Wallia († 418) weer König vun de Westgoten vun 415 bit 418. He is König wurrn, as Athaulf in dat Jahr 415 an de Siet bröcht wurrn is. Wallia süms hett Athaulf sien Nafolger Sigerich ümbringen laten, as de man eerst söven Dage an’t Regeren weer. Wallia hett Freden maakt mit den weströömschen Kaiser Flavius Honorius un hett enen Verdrag mit em slaten. He stüür Honorius siene Süster Galla Placidia torüch. Dorför kreeg he 417 Aquitanien as dat Land tospraken, wo de Westgoten as Bundsgenoten (Foederati) vun de Weströmers leben schollen. Wallia hett denn Tolosa (hüdigendags Toulouse) as Setel vun sien Regeren innahmen. För den Rest vun dat 5. Jahrhunnert bleev Tolosa de Westgoten ehr Hööfdstadt. 418 is he vunwegen sien Allianz mit de Römers in de iberisch Halfinsel inbraken un hett en Krieg mit de Wandalen anfungen. De siling’schen Wandalen hett he ünnerkregen un de Alanen hett he so slaan, dat de povere Rest bi Gunderich ünnerkrüpen möss. Dat weer de König vun den asding’schen Twieg vun de Wandalen. Wallia weer bannig goot beropen as Kriegsmann, man he goll ok as en vörsichtigen Staatsmann. Dat gifft histoorsch Borns, de düüt an, dat he man bloß vunwegen en Hochtiet mit Alarich I. verwandt weer. Nafolgt is em de unehliche Söhn vun Alarich, Theoderich I. Kiek ok nah bi Goten Ostgoten Westgoten List vun de Westgoten ehr Königen List vun de Ostgoten ehr Königen Antike Westgoten Mann König Storven in dat 5. Johrhunnert Boren in dat 4. Johrhunnert

7291

https://nds.wikipedia.org/wiki/Neeharlingersiel

Neeharlingersiel

Neeharlingersiel is en Gemeend in d’ Landkreis Wittmund midden in Oostfreesland. De sülvständig Gemeend gehörrt to de Samtgemeend Esens, wor ok de Verwalten sitt. Oortsdeelen van Neeharlingersiel: Oltharlingersiel Neeharlingersiel Ostbense Seriem. Weblenken Offiziell Websteed van Neeharlingersiel Oort Oostfreesland Landkreis Wittmund

7293

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hudson%27s%20Bay%20Company

Hudson's Bay Company

De Hudson's Bay Company (HBC) is de öllste Bedriev vun Kanada un de tweetöllste vun ganz Nordamerika. Jahrhunnerte lang hett de Company vun ehr York Factory an de Hudsonbai ut den Pelzhannel mit de Indianers in Britisch-Nordamerika in de Hannen harrt. Faken is se in düsse Tiet uptreden, as wenn se se dor vun Staats wegen dat Seggen harr. Een kann dat verglieken mit de Macht vun de nedderlannsche VOC in Ostindien. 1870 is een groten Deel vun de Länner, de to de Company tohören döön, an den Bund vun Kanada öbergahn. De weer 1867 upricht wurrn. As dat mit de Tiet mit den Pelzhannel minner wurr, hett sik dat Geschäft verännert. Nu spelen Hannelspostens in de Kuntreien vun dat Land, de nee ünner den Ploog namen wurrn, een grötter Rull. Hüdigendags hökert de Hudson’s Bay Company mit eenen ganzen Swung vun retail outlets. Dat gröttste un best beropen vun düsse Stores is dat Modehuus The Bay. De amerikaansche Investor Jerry Zucker höllt hüdigendags 82 % vun de Andelen vun de HBC, nahdem he an’n 27.Februar 2006 69% vun de dortiets noch free Andelen to sienen egen Bulten tosmieten konn. Wenn he dat schafft, 90% vun de Andelen to besitten, denn hett he dat Recht, ok den Rest öber to nehmen. Weblenks Hudson's Bay Company Kanada Ünnernehmen

7294

https://nds.wikipedia.org/wiki/Anton%20Iwanowitsch%20Denikin

Anton Iwanowitsch Denikin

Anton Iwanowitsch Denikin (; * 4. Dezember /16. Dezember 1872 bi Warschau; 18. August 1947 in Ann Arbor, Michigan, USA) weer een russischen General. Denikin hett 1899 de Akademie vun den Generalstaff besöcht un later in den russisch-japaanschen Krieg deent. In'n Eersten Weltkrieg hett he toeerst een Brigaad, vun Harfst 1916 af an een Armeekorps anföhrt. In'n April/Mai 1917 weer Denikin Baas vun den Generalstaff, later böverst Befehlshebber öber de russischen Truppen an de West- un an de Südwestfront. In'n August 1917 weer he as een vun de Hööfdmackers bi den Militärputsch vun General Kornilow mit bi. Nah de Oktoberrevolutschoon 1917 hett Denikin tosamen mit Kornilow un Alexejew an den Stroom Don een Freewilligenarmee (de Witte Armee) tohopenstellt un gegen de Bolschewiken ehr Rode Armee streden. He weer dormals för een bestimmte Tiet de Baas öber gröttere Delen vun Russland sienen Süden. In'n Summer un in'n Harfst 1919 versöch Denikin mit sien Suldaten vun'n Süden her nah Moskau vörtostötten, man de Rode Armee kreeg em denn doch bi Orel ünner. He möss 1920 mit den Rest vun sien Armee nah de Krim utkniepen. Dor hett he dat Kummando an General Wrangel öbergeven un is in't Exil gahn. He wanner öber Grootbritannien un Frankriek ut nah de USA. Dor is he 1947 sturben. An'n 3.Oktober 2005 is sien Liek mit Verlööf vun de russisch Regeeren nah Russland bröcht wurrn. Dor hefft se em in Moskau ünner de Eer bröcht, so as sien Dochter Marina Antonowna Denikina sik dat wünscht harr. Pass up: De duppelten Daten kaamt dor vun her, datt in Russland bit nah de Oktoberrevolutschoon de juliaansche Klenner gull. Dat eerste Datum steiht jümmers för den juliaanschen Klenner, dat tweede för den gregoriaanschen, de hüdigendags gellen deit. Denikin, Anton Denikin, Anton Denikin|Anton Denikin, Anton Boren 1872 Storven 1947

7299

https://nds.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A4t%20Stavanger

Universität Stavanger

De Universität Stavanger liggt in Stavanger in Norwegen. Se hett üm un bi 8.000 Studenten un 910 Lüüd, de dor arbeiden doot, dorvun 107 Perfessers un mehr as 150 Dozenten mit Doktergraad. Se is indeelt in dree Fakultäten för Naturwetenschoppen, Sozialwetenschoppen un en humanistische Fakultät. An de Universität köönt Dokters in de Fackrebeden Eerdööl-Technologie, Offshore-Technologie, Spezialpädagogik un Risikostüern maakt warrn. Dat Institut heet fröher Universitätskolleg Stavanger un hett den 1. Januar 2005 fullen Status as Universität kregen. Harald V. hett de Universität an’n 17. Januar 2005 offiziell övergeven. Weblenken Websteed vun de Universität (norweegsch, engelsch) Norwegen Universität

7303

https://nds.wikipedia.org/wiki/Samuel%20Pepys

Samuel Pepys

Samuel Pepys (* 23. Februar 1633 in London; † 26. Mai 1703) weer een engelschen Amtsmann in dat 17.Jahrhunnert, in de Tiet vun dat Barock. He is bekannt wurrn vunwegen siene Dageböker. Düsse Böker sünd een interessant Mengelmoos vun ganz intime Saken öber sien persönlich Leben un Vertellen vun dat, wat in de Weltgeschicht besunners passeert is un wat he mit egen Ogen sehn hett. De Naam De Naam warrt woll Pieps utspraken. Gifft aber ok een Twieg vun de Familie, de spreekt jem ehren egen Namen Peppis ut. Leben Pepys is 1633 as Söhn vun een Snieder un Kledermaker baren. He güng nah de St Paul's School in London un later up dat Magdalene College in Cambridge. Dornah hett he den Deenst antreden bi Admiral Edward Montagu. Sien annern Baas weer George Downing. 1655 hett he de föfftein Jahr ole Elizabeth St Michel freet. Siene Dageböker hett he in de Jahren vun 1660 (dor hett he as Anstellten bi de Marine anfungen) bit 1669 föhrt (dor dach he, datt he blind weeren schull vunwegen een Ogenkrankheit). In dür leste Jahr sturv ok siene Froo. 1672 is Pepys to'n Sekretär vun de Admiralität beropen wurrn. Düsse Arbeit hett he maakt, bit he sik in de Tiet vun de Glorious Revolution ut dat openbare Leben torüchtagen hett. Bloß an't Enn vun Karl II. sien Tiet as König weer sien Deenst för veer Jahren ünnerbraken. Dat weer 1679, as he sienen Hoot bi de Admiralität nehmen möß. Dor hefft se em beschulligt, he scholl Geheemnissen vun de Marine an de Franzosen verköfft hebben. För korte Tiet hett he dor sogar in'n Tower seten. Man dat duur nich lang, denn wurr de Anklaag introcken un Pepys keem wedder free. He weer een vun de wichtigsten Amtslüde vun sien Tiet un een Mann, de up Kultuur bannig wat geben dö. He interesseer sik besunners för Böker, Musik, Theater un Wetenschup. 1665 is he as een Liddmaat vun de Royal Society wählt wurrn. Dat is de britsche Akademie vun de Wetenschuppen. Later is he dor Präsident vun wurrn. He hett ganz ünnerscheedliche Ämter utöövt. Liddmaat vun dat engelsche Parlament is he ok ween. He sturv in dat Jahr 1703 sunner Kinner. Sien Tietgenoten John Evelyn sä öber em: „De Lüde hefft em leef harrt, he weer fründlich, höll sik nich bange torüch un weer gelehrt in verschedene Saken“. Dageböker As Pepys sturben weer, sünd siene Dageböker nah dat Magdalene College kamen. De seß Delen weeren in een Geheemschrift schreben. Dat weer een Code in de Aart vun de Stenographie. To'n eersten Mal sünd se in use Schrift öberdragen wurrn, as John Smith jem in de Jahren vun 1819 bit 1822 verstahn kunn un jem ehren Sinn upsluten konn. Een korte Utgaav keem 1825 rut, de ganzen Dageböker mit jem ehr mehr as 3.800 Sieten sünd eerst 1893 rutbröcht wurrn. Samuel Pepys hett um un bi tein Jahre lang sien dääglich Leben upschreben un dor nix bi verswegen. De Froonslüde, mit de he wat harrt hett, siene Frünnen, wo he mit togange weer: Öber allens un öber jedeenen hett he nippe upschreben, wat los weer. Siene Dageböker tüügt vun sien Ieversucht un Unsekerheit un vun de asige Aart, wie he mit siene Froo ümsprungen is. He müch Wien drinken un spelen un jachter achter jeden Rock achterher un geev dor veel up, wat vun Glück he harrt hett un wat vun Position he innehmen dö. He weer een neeschierigen Minschen un leet sik vun de Neeschier faken andrieven. De Dageböker sünd besunners vun Belang vunwegen datt se London in de tweede Hälft vun dat 17. Jahrhunnert nippe un buntklörig beschrievt. He schrifft persönlich öber de Tiet vun de Restauration nah dat Enn vun Oliver Cromwell, as de Söhn vun den König nah England torüchkümmt un up den Thron stiggt. He vertellt vun de Pest in London 1665 un vun dat grote Füür 1666, wo de gröttste Deel vun de Stadt afbrennt is. Utgaven Samuel Pepys, The Diary of Samuel Pepys, ed. by Robert Latham and William Matthews, London, 1970-1983 Samuel Pepys, Die geheimen Tagebücher, hg. von Volker Kriegel und Roger Willemsen, Frankfort an'n Main, 2004, ISBN 3-8218-3742-X Up Platt is nix vun Pepys rutkamen. Barock England Historie Mann Politiker Schriever Engelsch Boren 1633 Storven 1703

7304

https://nds.wikipedia.org/wiki/Steernbild

Steernbild

En Steernbild is een vun de 88 Rebeden, in de de Astronomie den Heben indeelt hett. In de Ümgangsspraak warrt de Begreep nich so formal bruukt un meent denn tomehrst en Koppel vun Steerns, de tosamen an den Nachtheben en Munster billt. Dat gifft Steernbiller mit sehr hellen Steerns un ’n kloren Munster, de sehr bekannt sünd (t.B. den groten Boren oder den Orion). Annere Steernbiller hebbt nich so helle Steerns un keen Munster, wat licht to sehn is, un sünd denn ok nich so bekannt. De Internatschoonale Astronoomsche Union hett den Heben in 88 offizielle Steernbiller ünnerdeelt un hett ok de Grenzen dortwischen nipp un nau fastleggt. So höört jedeen Punkt an’n Heben to een vun disse Steernbiller. An'n Noordhimmel baseert se tomehrst op’n ole greeksche Traditschoon. De Grenzen twischen de Steernbiller hett Eugène Delporte 1930 maakt. He hett se pielliek un waagrecht op Lienen vun lieke Rektaszension oder lieke Deklinatschoon leggt. He hett dat för de Epoch B1875.0 maakt. Siet disse Tiet hett de Präzession vun de Equinoxen dorto föhrt, dat sik disse Grenzen ’n beten verschaven hebbt un so sünd se vundaag nich mehr heel pieeliek un waagrecht. Mit de Tiet warrt disse Ünnerscheed ok noch grötter warrn. De Steerns, de in en Steernbild blangenanner staht, hebbt tomehrst astronoomsch nix mitenanner to doon. Dat lett blots vun de Eer so, as wenn se dicht tosamen staht. Se köönt aber ok vele Lichtjohren vunenanner af ween. De Indelen vun de Steerns in Steernbiller passeert to ’n groten Deel na de Mischen ehr Beleben. Ünnerscheedliche Kulturen hebbt ünnerscheedliche Steernbiller funnen. Ik hob mi eingeschissn. Geschicht vun de Steernbiller Unse aktuelle List vun de Steernbiller baseert op den röömschen Astronom Ptolemäus, de in Alexandria in Ägypten leev. (He weer mit de greekschen Dynastie vun ägyptischen Königen, de Ptolemäer aber nich verwandt.) Vun Grekenland ut kann een ’n Deel vun den Süüdheben nich sehn. De nedderlännschen Navigatoren Pieter Dirkszoon Keyser un Frederick de Houtman hebbt in den 16. Johrhunnert för dissen Deel vun den Heben twölf Steernbiller maakt. Johann Bayer hett de denn in sien Steernkatalog opnahmen. Steernnaams För alle modernen Steernbiller gifft dat latiensche Naams. De hellsten Steerns sünd all na da Bayer-Beteken nöömt för de een den Genitiv vun den latienschen Naam bruukt. So heet to’n Bispeel de Sirius ok „α Canis Majoris“. α meent hier, dat disse Steern de hellste Steern in’t Steernbild vun den „groten Hund“ (Canis Major) is. De tweethellste Steern heet denn „β Canis Majoris“ un so wieter. Disse Genitiv warrt na de Regeln vun de latiensche Sprak maakt un wokeen disse Spraak un disse Regeln nich kennt, de mutt de Genitivformen lehren. Aver nich all Steerns hebbt en Bayer-Beteken. Dorüm warrt parallel dorto ok de Flamsteed-Beteken anwennt oder ok annere Steernkatalogen. List vun de 88 Steernbiller Weblenken Astronomie

7309

https://nds.wikipedia.org/wiki/Spiekeroog

Spiekeroog

Spiekeroog is en lüttje Eiland in’e Noordsee un is en von den söven ostfreeske Oogs. Up Spiekeroog leven so 800 Mensen un de Tourismus is heel wichtig för de Insulaners. Eiland Oostfreesland Landkreis Wittmund Noordsee

7314

https://nds.wikipedia.org/wiki/Tory

Tory

Tory (Mehrtahl Tories) is een Utdruck för de Liddmaten vun de Konservative Partei in Grootbritannien. Dat Woort is to'n eersten Mal in de Tiet vun König Charles II. bruukt wurrn. Dormals weer dat en Schimpwoort ut de Irische Spraak Gäälsch. Dor heet dat tóraighe. Dat bedutt irisch Rebellen. De Tories weeren in dat 17. un 18. Johrhunnert de, de glöben döen, dat de Könige up de Eer vun Gott insett wurrn sünd un dat se ehren Thron verarben könnt an ehre Kinner. De Tories hören to de Tiet to de Lüde, de jümmers al Land un Geld harrt hefft. De eenen weern up de Siet vun de anglikaansche Karken gegen de Dissenters un gegen de Kathoolschen, de annern muchen dat lever, wenn jedereen sien Globen hebben dröff. All öbereen in ehre Meenung weern de Tories dormals nich. De Lüde, de dat mit Charles II. holen döen, as England en Republiek weer un he noch in't Exil in Frankriek seet, weern Tories. Se streden dorför, datt de Stuarts wedder up den Thron kemen. Dé Gegenspelers vun de Tories weern de Whigs. Historie England

7315

https://nds.wikipedia.org/wiki/Whig

Whig

Whig warrt mehrstiets bruukt as Ökelnaam för de Anhängers vun een vun de twee Parteien in Grootbritannien in de Tiet vun dat late 17. Johrhunnert bit hen nah dat 19. Johrhunnert. De annere Partei weern de Tories. An un for sik is dat beter, wenn een seggt, de Whigs weern keene richtige Partei, man dat weern Lüde, de so in'n Groten un Ganzen öbereen weern in dat, wat se wullen un wat se nich wullen. De Naam Dat Woort Whig kümmt ut de gäälsche Spraak in Schottland vun dat gäälsche Woort uig . In't 17. Johrhunnert bedüüd dat Schottsche Rebellen un is bruukt wurrn för Lüde, de dorgegen angüngen, dat de kathoolsche James II. up den engelschen Thron keem. Historie To de Whigs hören in dat 17. Jhrhunnert Lüde, de dat vördem mit Oliver Cromwell holen harrn un de vun en König un sien Hoff nix weten wullen. Man ok Lüde, de vun Charles II. vör'n Kopp stött wurrn sünd, as he wedder up'n Thron keem, weern dor mank. Later hefft de Whigs de Revolutschoon vun 1688 vörbereit un Willem vun Oranien in't Land hoolt. Alltied weern de Whigs bange, datt de Stuarts torüchkemen up den Thron. Whigs güngen dor vun ut, dat all Macht un Gewalt bi dat Volk liggen schull. Wichtig düch jem, dat dat Volk to allens ja seggen möss, wat en König maken dö. En König harr bloß dat Recht to'n Regeeren, wenn de Lüde achter em stünnen, dachen de Whigs. De Tories meenen annersrum, dat de König gor nich vun dat Volk afhängig weer, man vun Gott up sien Posten stellt weer. Vunwegen dat se alltiet bang weern, dat de Stuarts torüchkemen, söchen de Whigs den Krieg gegen Frankriek. Dat geev ok Whigs, de in düssen unbannig düren Krieg veel Geld verdeent hefft. An un for sik weern de Whigs up de Siet vun de Industriellen, vun de Reformen in Sellschop un Parlament. Butendem setten sik de Whigs dorför in, dat de Slaveree afschafft wurr. Liberaal Partei De richtige Naam vun de Partei weer The Country Party, de Tories ehr offiziell Naam weer The Court Party. In dat 19. Johrhunnert wurrn düsse Namen ännert. Vun dor af an heten se Liberale Partei (Whigs) un Konservative Partei (Tories). England Historie

7316

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ostgoten

Ostgoten

De Ostgoten (Ostrogoten) sünd tohopen mit de Westgoten een vun de beiden Gruppen, in de sik de oostgermaansche Stamm vun de Goten upsplieten dö. De Naam hett nix mit de Himmelsricht Oost to kriegen, man kümmt ut de gootsche Spraak: Ostrogothi bedütt soveel as Goten, de glinstern doot. Dat is een Ökelnaam, wo se sik mit dick doon wullen. De Anfang In de hüdige Ukraine leben de Goten un boon dor een egen Kultur up. Man vun dor sünd se vun de Hunnen verdreben wurrn. Dor keemen se nah Lütt- Asien un wohnen later up den Balkan, nich wiet weg vun Konstantinopel. Vun 453 af an stören se de Sekerheit vun dat ooströömsche Riek. Kaiser Zeno hett dat denn aber henkregen un konn jem losweeren, as he jem den Updrag geev, nah Italien to trecken un de Macht vun Byzanz dor wedder uptorichten. Jem ehr König Theoderich de Grote kreeg dor de Truppen vun Odoaker ünner un bröch düssen König vun Italien 491 mit egen Hannen üm. Theoderich sien Riek Theoderich weer nu de Herr in Italien. Man ok, wenn he sik upföhren konn, as eenen unafhängigen König, weer he dat nich. He bleev Stellverträder vun den Kaiser in Oostrom för Italien. 497 wurr dat so regelt: Theoderich is vun den Kaiser as een Vullmacht för Italien insett wurrn. To glieke Tiet bleev he König vun de Ostgoten. He hett dat henkregen, datt de röömsch-itaalschen Lüde un de Germanen goot mitenanner utkamen sünd. He hett de Beamten un de Vasallen vun düsse Volksgruppen fein utenanner hollen un jem all öbereen behannelt. De ooströömsche Schriever un Historiker Prokop lööv den König later as eenen gerechten un starken Herrscher, de in allens een richtigen Kaiser ween is, bloß nich mit'n Namen. Theoderich hett allerhand Boowarken nee maken laten, besunners in Ravenna. Man ok in Rom hett he dorför sorgt, dat de antiken Boowarken ümboot un renoveert wurrn sünd. In de Verwaltung hett sik Theoderich ganz up de röömsche Tradition stütt. Den Senat hett he hoch hollen un een ganzen Barg Römers hefft den König in hoge Ämter deent, ok bi de Suldaten. He hett fudderhen Konsuln beropen un dat duur nich lang, denn weern de ok in Oostrom in goot Ansehn. Wenn dat een Fier geev, hett he de Spendeerboxen antrocken un Circusspelen hett he ok utrichten laten. Ut dat Edictum Theoderici kann een hüdigendags sehn, wie he dat mit dat Recht holen dö. De Tiet nah Theoderich As he sturben weer, hett Theoderich keen Söhns harrt. Een vun sien Döchter, Amalasuntha oder Mathaswintha möss up sien Thron stiegen. De Kroon ehr Raad hett sik för Amalasuntha as Königin utspraken. Se weer Moder un Vörmund van Athalarich, een Enkelsöhn van Theoderich, de man aber eerst 10 Johr old weer. Athalarich weer van Theoderich as König vörsehn. In düsse Tiet reis Cethegus, de Anföhrer vun den röömschen Adel, nah Konstantinopel. He woll versöken, Kaiser Justinian I. to besnacken, he scholl sienen genialen Feldherrn Narses in den Krieg gegen de Ostgoten stüern. Nu weer dat so, dat Justinian sik lang al de Eenheit vun Kark un Gottsdeenst wünscht harr. Vunwegen allerhand Germanen an Arius sien Lehr hüngen un nich kathoolsch weeren, as de Kaiser un siene Lüde, keek he jem as Fienden an, de gegen düssen Wunsch gegenan stünnen. Man de Kaiser stüür nich Narses, man Belisar mit een Armee nah Ravenna. Düsse Belisar harr al den wandaalschen König Gelimer in Nordafrika fungen. Man midderwielen harrn de Ostgoten in Italien een Armee upstellt un konnen Belisar torüchsmieten. Belisar hett sik denn eerst mal torüch trocken, man wirklich slahn weer he nich. In düsse Tiet hett De Kroon ehr Raad sik blödig Inrigen öberleggt.534 wurr Theodahad to'n neen König wählt. Amalasuntha wurr an'e Siet bröcht. Theodahad versöch, mit Oostrom öbereen to kamen un sik to enigen. Ünner Ümstänn harr dat ok wat dormit to kriegen, dat he den Römer Cethegus sien Dochter Julia leef harr. Man he dwung denn Cethegus doch, nah Konstantinopel ut to kniepen. In De Kroon ehr Raad geev dat nee Intrigen. De Lüde weeren nich inverstahn mit de Aart, wie Theodahad mit de Römers ümgahn dö un setten em fix wedder af. Belisar hett dat goot utnützt, datt de Goten sik nich enig weeren un konn Neapel un Rom innehmen. Dor sünd de Goten bange wurrn un hefft Belisar den Thron vun dat Königriek vör de Fööt leggt. Man Belisar leet sik nich besnacken un maak dor nich bi mit, vunwegen he sienen Kaiser nich verraden wull. Man ehr dat he de Goten nu richtig ünnerkregen harr, wurr he nah Konstantinopel torüchropen. Den Kaiser weer dat to Ohren kamen, wat de Goten Belisar vörslahn harrn un he troo den Feldherrn nich mehr öbern Weg. De Ostgoten ehr Enn De Krieg slepp sik noch 20 Jahre hen. 541 keem Totila up den Thron. Toeerst hett he eenen groten Deel vun Italien siene Kuntreien torüch wunnen. Dat leeg ok doran, dat de Byzantiners nu Problemen mit de Perser in'n Oosten vun jem ehren Riek harrn un sik nich so üm Italien kümmern konnen. Amenn hett Narses de Goten denn doch ünnerkregen. 552 is Totila in de Slacht vun Busta Gallorum ümkamen. För ganz korte Tiet geev dat denn noch den König Teja, man in dat sülbige Jahr 552 weer dat mit de Ostgoten ut. Jem ehr Riek keem to dat ooströömsche Riek hento un de Goten, de noch leven döen, güngen up in dat Volk vun Italien oder vermengeleren sik mit de Langobarden, de in düsse Jahren dor ankemen. Dat Land weer midderwielen to grote Delen verwööst un meist nix mehr weer öber vun de Verwaltung un vun de Kultur vun de Römers. De meisten Lüde, de dor wat vun weet, seggt dorüm ok, dat in düsse Jahren de late Antike to Enn güng un dat Middelöller anfüng. Kiek ok bi Goten Westgoten List vun de Westgoten ehr Königen List vun de Ostgoten ehr Königen Weblenken Ostgoten Italien Volksgrupp

7320

https://nds.wikipedia.org/wiki/Arthur%20Haggai%20Oder

Arthur Haggai Oder

Arthur Haggai Okelo Oder (* 25. September 1938 in Aboke, Uganda; † 26. Juni 2006) weer en Richter an dat Hööchste Gericht vun Uganda. Na sien Schoolafsluss studeer Oder vun 1960 an in Grootbritannien Recht. Sien Studium hett he 1965 afslaten. 1966 is he as Afkaat tolaten worrn un Enn 1966 keem he na Uganda trüch, wo he as Afkaat arbeid. 1977 flee Oder na Sambia in’t Exil. Nadem Diktater Idi Amin afsett weer, keem Oder 1980 na Uganda trüch. He kreeg denn en Stell as Richter an’t Hoge Gericht. Vun 1988 an arbeidt he denn as Richter an’t Hööchste Gericht vun Uganda. He weer ok Maat vun de Kommischoon, de de Verbreken gegen dat Minschenrecht in de Tiet vun 1962 bet 1986 ünnersöken schull un de dormit bet 1994 in’e Gang weer. Oder is an’n 26. Juni 2006 doodbleven. He harr Krebs, Diabetes un Bloodhoochdruck. Borns Oder, Arthur Haggai Oder, Arthur Haggai Oder, Arthur Haggai Oder, Arthur Haggai Oder, Arthur Haggai

7321

https://nds.wikipedia.org/wiki/Benedicto%20Kiwanuka

Benedicto Kiwanuka

Benedicto Kiwanuka (* 8. Mai 1922; † 22. September 1972) weer en ugandschen Politiker. Kiwanuka weer de eerste inheemsche Premierminister vun Uganda un de Föhrer vun de Demokraatsche Partei vun Uganda. Na sien Schoolafsluss keem Kiwanuka to de King’s African Rifles, wo he in’n Tweten Weltkrieg den Rang vun en Oberstabsfeldwebel harr. Na den Krieg arbeidt he as Dolmetscher an dat Hoge Gericht vun Uganda. Vun 1950 bet 1952 besöch he en Rechtsseminar in Lesotho un studeer denn vun 1952 bet 1956 an dat Universitätskolleg London Recht. In’n Februar 1956 is he vun de Afkatenkamer vun Gray’s Inn opnahmen worrn. Nadem he na Uganda trüchkeem, arbeidt he bet 1959 as Afkaat. 1958 is he to’n Vörsitter vun de Demokraatsche Partei wählt worrn. Nadem siene Partei de Wahlen vun 1961 wunnen harr, is he vun den 1. März 1961 af Premierminister vun Uganda wesen. De Wahlen 1962 aver güngen gegen ene Allianz vun den Volkskongress vun Uganda un Kabaka Yekka verloren, so dat dat Milton Obote weer, de dat Land an’n 9. Oktober 1962 as Premierminister in de Unafhängigkeit föhr. Kiwanuka is 1969 vun de Regeren ünner Obote in Haft nahmen worrn. Na de Machtövernahm dör Idi Amin keem he wedder free un kreeg dat Amt vun’n Präsident vun dat Hööchst Gericht vun Uganda. Doch in disse Positschoon keem he in Konflikt mit Amin, de sik faken över dat Recht henwegsett. Dat föhr 1972 tolest dorto, dat Kiwanuka dör Lüüd, de to Amin hören, üm’e Eck bröcht worrn is. Mann Börger von Uganda Politiker (Uganda) Richter Boren 1922 Storven 1972

7322

https://nds.wikipedia.org/wiki/Benjamin%20Joses%20Odoki

Benjamin Joses Odoki

Benjamin Joses Odoki (* 23. März 1943 in Dhaka, Distrikt Busia) is en ugandschen Jurist un de Böverste Richter in Uganda. Leven Odoki besöch de Volksschool an dat King’s College in Budo. Later studeer he Recht an de Universität Daressalam un kreeg 1969 en Afsluss. Vun 1978 bet 1986 weer he Richter an’t Hoge Gericht vun Uganda un harr Andeel bi dat Oparbeiden vun de Verbreken ünner Präsident Idi Amin. Vun 1986 bet 2001 arbeidt he as Richter an dat Hööchste Gericht vun Uganda, dat 1986 inricht worrn is. Siet den 30. Januar 2001 is he de Böverste Richter vun Uganda. Odoki is verheiradt un hett veer Kinner. Priesen För siene Arbeit hett Odoki vele Priesen kregen: Verdeenstpries för besünneren Deenst an de Natschoon un den Rechtsstand Verdeenstorden för besünneren Deenst an de Natschoon Unafhängigkeitsmedallje vun Uganda Richter Jurist Börger von Uganda Mann Boren 1943

7323

https://nds.wikipedia.org/wiki/Acholi

Acholi

De Acholi sünd en Volk, to dat en beten mehr as ene Million Lüüd höört, de oosten den Witten Nil in’n Noorden vun Uganda in de Distrikten Gulu, Kitgum un Pader un ok in’n Süden vun’n Sudan leevt. De Gegend heet ok Acholiland. De Acholi snackt de nilootsche Acholispraak. Verwandte Gruppen sünd de Lango, Alur, Luo un Shilluk. De mehrsten sünd hüüt Christen (anglikaansch oder kathoolsch), to’n Deel ok Mohammedaner. Faken sünd aver ok Elementen ut de ole Religion mit dat Verehren vun Schutzgeister un de Ahnen över bleven, de Ingang in de ne’en Religionen funnen hebbt. Traditschonell hebbt se sik as Smuck Wellen- oder Zickzacknarven op de Dünnen un Backen un in Form vun Sniggen op de Been toföögt. Se wahnt in runne Hütten mit spitz tolopen Däcker. De Wänn binnen sünd mit Lehm putzt un mit root, witt un graag Tier versehn. Se gaht mit Netten un Speren op de Jagd un tücht Zegen, Schaap un Keih. Bi Striet mit annere Stämm bruken se Speren un lange, smale Schiller, op de de Huut vun Gierapen oder Ossen opspannt weer. Hüüt hebbt vele Lüüd de ole Levenswies opgeven, graad siet de Rebellen vun Den Herrn sien Wedderstandsarmee ünner Joseph Kony de Gegend unseker maakt un vele hunnertdusend Lüüd verdreven hett. Disse Lüüd leevt nu faken in Lagers. In de Kolonialtiet ünner de Briten hett sik dat Ansiedeln vun Industrie op den Süden vun Uganda kunzentreert. De Noorden hett nich veel afkregen. Literatur Ronald Raymond Atkinson: The roots of ethnicity: the origins of the Acholi of Uganda before 1800. Fountain Publishers, Kampala 1999, ISBN 9970-02-156-7 F. K. Girling: The Acholi of Uganda (Colonial Office / Colonial research studies vol. 30). London: Her majesty's stationery office, 1960 Volksgrupp Afrika

7324

https://nds.wikipedia.org/wiki/Rimbert

Rimbert

Rimbert oder Rembert (* 830 in Flandern; † 11. Juni 888 in Bremen) weer vun 865 bet 888 de Arzbischop vun dat Arzbisdom Hamborg-Bremen. Rimbert, de ut en Adelsfamilie ut Flannern keem, is in't Klooster Thurolt utbillt worrn. Arzbischop Ansgar hett stark op em inwarkt. Later is denn Rimbert de Nafolger vun Ansgar worrn un hett en Biografie (Vita Ansgari) över em schreven. Dat Missioneren in Däänmark un Sweden, dat ünner Ansgar anfüng, kunn Rimbert nich mit Spood foortsetten. Aver he kunn 888 dat Münt- un Tollrecht för Bremen kriegen un dat Arzbisdom dormit finanziell stärker maken. Sien Fierdag is hüüt de 4. Februar. Rezeption In dat Rebeed von dat ole Bisdom Bremen/Hamborg gifft dat noch welk Karken, de na Rimbert jemehr Naam kregen hebbt (Rimberti-Kark). Kiek ok bi List vun de Bischöp un Arzbischöp vun Bremen Geschicht vun Bremen Bischop Arzbischop Arzbisdom Bremen Bremen Mann Middelöller Röömsch-kathoolsche Kark Boren in dat 9. Johrhunnert Storven in dat 9. Johrhunnert

7325

https://nds.wikipedia.org/wiki/Leo%20Rwabwogo

Leo Rwabwogo

Leo Rwabwogo (* 3. Juni 1949 in Tororo; † 14. Januar 2009 in Rugongo, Distrikt Kabarole) weer en ugandsch Boxer. Bi de Olympschen Sommerspelen 1968 in Mexiko-Stadt hett Rwabwogo de Bronzemedallje bi de Mannslüüd in’t Flegengewicht (bet 51 kg) un bi de Olympschen Sommerspelen 1972 in München in de lieke Disziplin de Sülvermedallje wunnen. Rwabwogo, Leo Rwabwogo, Leo Rwabwogo, Leo Rwabwogo, Leo Rwabwogo, Leo Rwabwogo, Leo

7326

https://nds.wikipedia.org/wiki/Mohammed%20Basule

Mohammed Basule

Mohammed Basule (* Uganda; † 19. Dezember 2004 in Nairobi, Kenia) weer en ugandschen Bantam-Boxer. Bi en Boxkamp in dat Nyayo-Natschonalstadion in Nairobi in de Bantam-Klass gegen Anthony Napunyi ut Kenia hett de Ringrichter den Kamp afbraken, nadem Napunyi Basule daalslagen harr un de in de veerte Runn K.O. weer. Basule keem na kort Behanneln in’n Ring stracks in en Krankenhuus. Doch he is kort later an de sworen Folgen vun den Slag an’n Kopp storven. Basule, Mohammed Basule, Mohammed Basule, Mohammed Basule, Mohammed Basule, Mohammed

7327

https://nds.wikipedia.org/wiki/Moses%20Ali

Moses Ali

Moses Ali (* 5. April 1939 in Meliaderi, Distrikt Adjumani) is en ugandschen Politiker. Na sien Afsluss an de „Old Kampala Senior Secondary School“ füng Ali bi dat Militär an. 1969 is he Major worrn un Kummandant vun de ugandsche Fallschirmspringerschool. Vun 1972 an studeer he an dat „Staff College“ in Camberly in Grootbritannien Militärwetenschop. 1973 kreeg Ali ünner de Regeren vun Idi Amin dat Amt vun’n Minister för de Verwalten vun de Provinzen un 1974 den Rang vun en Brigadegeneral. Nadem Amin stört worrn is, weer Ali in de Tiet as Milton Obote regeer, Anföhrer vun de Ugandsche Natschonale Rettungsfront, de gegen Obote richt weer. Ünner Präsident Yoweri Museveni weer he toeerst vun Juli 1986 an Minister för Tourismus, Wildleven un Öllerdömer un denn Minister för Jöögd, Kultur un Sport. In’n April 1990 hebbt se em wegen Landsverrat fastnahmen, vun wegen dat he illegal Wapen un Munitschoon in Besitt harr un dat he Soldaten in’t Utland utbillt hebben schall. He weer för 26 Maanden in Haft, is denn aver 1992 freespraken worrn. He is hüüt Minister för Katastrofenschutz un Flüchtlingen un de twete Viez-Premierminister in de Regeren vun Museveni. Mann Börger von Uganda Politiker (Uganda) Boren 1939

7328

https://nds.wikipedia.org/wiki/List%20vun%20de%20Ostgoten%20ehr%20K%C3%B6nigen

List vun de Ostgoten ehr Königen

List vun de Ostgoten/Ostrogoten ehr Königen in Italien. 474-527 Theoderik de Grote 526-534 Athalarich 526-534 Amalasuntha 534-536 Theodahad 536-540 Witichis 540-541 Hildebad 541 Erarich 541-552 Totila 552 Teja Kiek ok nah bi Goten Ostgoten Westgoten List vun de Westgoten ehr Königen Ostgoten List

7331

https://nds.wikipedia.org/wiki/Westgoten

Westgoten

De Westgoten oder Visigoten sünd een Volksgrupp in de Tiet vun de late Antike ween. De Westgoten sünd een vun de twee Delen vun dat Volk vun de Goten, dat sik an't Enne vun dat tweede Jahrhunnert nah Christus upspleten hett in de Westgoten/Visigoten un de Ostgoten/Ostrogoten. Wahrschienlich hett de Naam Westgoten nix mit de Himmelricht to kriegen, just so wenig, as bi de Ostgoten. Een kann sik nich goot vörstellen, dat een Stamm vun de Germanen sik sienen Namen nah den Westen geven hett, de Himmelsricht, wo de Sünn ünnergahn deit. Dat warrt vörslahn, den Namen Westgoten oder Visigoten as een Ökelnamen to verstahn, wo sik de Westgoten mit dickdoon wullen. Visigoti kann nämlich in jem ehre Spraak gode Goten oder ok Goten mit Kuraasch heten. In dat Jahr 378 maken de Westgoten eenen Upstand gegen dat röömsche Riek. Bi de Slacht vun Adrianopel (hüdigendags Edirne in den europääschen Deel vun de Törkie) hefft se een röömsche Armee slahn. De röömsche Kaiser Valens hett dorbi den Dood funnen. In dat Jahr 410 plünnern de Westgoten ünner jem ehren König Alarich I. Rom. Nah dat Enn vun dat weströömsche Riek 476 bleben de Westgoten noch 250 Jahr lang een wichtige Macht in Europa. Historie Eerste Angreep up röömsche Provinzen De Westgoten treden dat eerste Mal as een sülvstännig Volk up, as se in dat Jahr 268 in dat Röömsche Riek inbreken döen un sik öber den Balkan utbreden. Dorbi hefft se de röömschen Provinzen Pannonien un Illyricum öberrennt un draut, ok noch Italien intonehmen. Man in den Summer vun dat sülbige Jahr wurrn se in een Feldslacht bi de hüdige Grenz twüschen Italien un Slowenien slahn un kregen glieks noch eenen up'n Dötz in den September vun dat Jahr in de Slacht bi Naissus. In de dree Jahren, de denn folgen döen, mössen de Westgoten torüchwieken bit öber den Donaustroom, as de Kaiser Claudius II. un Aurelius een Reeg vun Angreep utföhren dö. Se konnen aber de Macht in de Provinz Dakien fasthollen. Kaiser Aurelius hett düsse Provinz dorüm in dat Jahr 271 upgeven. Christendom As de Westgoten in Dakien leben döen, bekehren se sik to dat Christendom. Se nehmen düssen Globen an, so as Arius dat lehrt harr. Düsse Arius harr seggt, Jesus Christus weer nich een anner Person vun Gott süms, man bloß een Aart Afoornten un een Minsch un he stünn ünner Gott. Dat weer nu just dat Gegendeel vun de Lehr vun de röömsch-kathoolsche Kark un vun de orthodoxe Kark, de dor later vun afspleten weer. De Westgoten bleben bi Arius sien Lehr, bit in dat Jahr 589 König Rekkared to den kathoolschen Globen öbertreden dö. Bundsgenoten vun Rom De Westgoten bleven in Dakien, bit in dat Jahr 376, as Fritigern, een vun jem ehr twee Anföhrers, den röömschen Kaiser Valens fröög, of se nich in de Kuntreien in den Süden vun den Donaustroom wohnen dröffen. Se hopen, dor in Sekerheit to ween vör de Angreep vun de Hunnen, de in düsse Johren in dat Land inbreken döen un de noch nich öber so eenen groten Stroom öberweg kamen konnen. Valens hett dor Verlööf to geven un hett jem süms hulpen, öber den Stroom to gahn. Dorför möss Fritigern toseggen, datt he Suldaten vun de Westgoten to de röömsche Armee aflevern dö. Nu weeren de Westgoten de Römers ehr Bundsgenoten/Foederati. Krieg un Freden In dat neegste Jahr breek glieks een grote Hungersnot in de Westgoten ehr Länner ut. De röömsche Gouverneur sprüng böös mit jem üm un Kaiser Valens hett ok nich hulpen. Dor rööp Fritigern sien Volk to’n Striet. Dat breek een Krieg ut, de mit de Slacht bi Adrianopel an’n 9. August 378 ennen dö. Bi düsse Slacht verlor Kaiser Valens sien Leben. Fritigern weer de Winner un sien Volk reep em as König öber de Westgoten ut. De Westgoten weeren nu de Herren öber den Balkan. De nee Kaiser Theodosius I. hett 379 al Freden slaten mit de Westgoten. Nu weeren se wedder Bundsgenoten/Foederati vun de Römers in de Provinzen Thrakien un Moesien. De Freden heel in’n Groden un Ganzen bit up Theodosius sien Dood in dat Jahr 395. In düt Jahr keem de best bekannte König vun de Westgoten up den Thron. Dat weer Alarich I.. Man up Theodosius folgen siene beiden swacken Söhns Arkadius in de Oosten un Flavius Honorius in den Westen. In de 15 Jahren, de denn keemen, wesseln sik Tieden vun eenen unruhigen Freden af mit Tieden vun Striet mank Alarich un de mächtigen germaanschen Generalen, de dat Seggen harrn öber de röömsche Armee. De Westgoten in Rom Just as de weströömsche General Stilicho in dat Jahr 408 vun Honorius an de Siet bröcht weer un de Röömsche Legion as Antwoort up düssen Moord de Familien vun 30.000 Suldaten ut de Länner vun de Barbaren ümbröcht harr, reep Alarich den Krieg ut. Honorius woll aber nich Bott geven un so nehm Alarich de Stadt Rom an’n 24.August 410 in. Dat Riek vun Tolosa Een paar Jahren later weer wedder Freden mank de Westgoten un dat weströömsche Riek. Kaiser Honorius geev de Westgoten Verlööv, in de Region vun Aquitanien to wohnen, wat in dat hüdige Frankriek liggen deit. Dor trecken de Goten denn ok hen. Jem ehr Hööfdstadt weer Tolosa, dat hüdige Toulouse. Later breeden sik de Westgoten öber de Grenz nah de iberisch Halfinsel hen ut. Dor fungen se Striet an mit de Wandalen un de Alanen. De Alanen hefft se gau ünnerkregen un de Wandalen konnen dor nich blieben un mössen utwieken nah Nordafrika. De tweede grote König vun de Westgoten weer Eurich. He hett mit iesern Fuust de verscheden Gruppen mank de Westgoten tohopendwungen un hett in dat Jahr 475 dörsetten konnt, dat de Westgoten ehr Riek vun Tolosa nu ganz unafhängig weer vun Westrom. To de Tiet vun sienen Dood weer dat westgootsche Riek vun Tolosa dat mächtigst Riek in Europa. Ünner Alarich II. weer dat Riek kort vör de Slacht vun Vouillé an’n Gröttsten. Dor hören in Gallien de olen röömschen Provinzen Aquitania un Gallia Narbonensis to. Denn keem dor noch de iberisch Halfinsel to mit Utnahm vun de Basken un de Sueben ehr Länner. De Westgoten up de iberisch Halfinsel Nah de Slacht vun Vouillé hefft de Franken den gröttsten Deel vun Gallien innahmen. Bloß Septimanien kregen se nich. De Westgoten mössen sik nu mit de iberisch Halfinsel tofreden geven. 554 hefft se Granada un Andalusien verlaren an dat Riek vun Byzanz ünner den Kaiser Justinian I., de dormit togange weer, den Westen vun dat Riek wedder ünner sienen Arm to bögen. Man de Westgoten leten nich nah. 584 hefft se de Sueben ehr Königriek innahmen un 624 kunnen se de Länner in den Süden vun de Byzantiners torüch winnen. De Arabers maakt een Enn mit de Westgoten ehr Königriek Bit 711 bleev dat Königriek vun de Westgoten bestahn. As dat denn Striet geev mank de Adel, wenn sik een Partei an de Arabers, datt se jem helpen schullen. Amayyadisch Moslems grepen denn den Süden an. As König Roderich versöch, dorgegen an to gahn, wurr he doot maakt. Dat duur nich lang, denn weer de gröttste Deel vun de iberisch Halfinsel in de Arabers ehr Hannen. De Rest vun de Westgoten ehr Eddellüde mössen sik torüchtrecken. Toeerst nah Katalonien, later bit hen nah Septimanien. Man ok dor geev dat keen Roh. 762 wurr ok Septimanien vun de Arabers besett. Man ok dat duur nich lang. 780 keemen de Franken ünner Pippin den Korten un verjagen de Arabers. Man mit de Westgoten ehr Riek weer dat ut. An de Hoff vun de Karolinger weeren westgootsche Eddellüde noch öber Generationen goot beropen. Nah 900 warrt dat gau minner mit westgootsche Namen in de Franken ehre Böker. De Reconquista ehr Anfang De westgootsche Eddelmann Pelayo warrt angeven as de Mann, de dat as Eersten tostannbröcht hett, dat de Christen in Spanien de Arabers dat Land wedder wegnamen hefft. He is de eerste König vun dat nee Königriek Asturien ganz in den Norden wurrn, as he 718 de Omajiden in een open Feldslacht ünnerkreeg. In den Rest vun Spanien bleev vun de Westgoten nix mehr öber, ofschoonst se so langen dor regeert harrn. Man de Westgoten weeren doch man bloß jümmers wenig Lüde an de Topp vun den Staat ween. Dat duur nich lang, denn güng de Rest vun de Westgoten ünner in de Masse vun de Lüde in Spanien. Kiek ok nah bi Goten Ostgoten List vun de Westgoten ehr Königen List vun de Ostgoten ehr Königen Weblenken Gifft dat nich mehr Westgoten Volksgrupp

7336

https://nds.wikipedia.org/wiki/Simon%20Hermann%20Nonnen

Simon Hermann Nonnen

Simon Hermann Nonnen (* 4. Februar 1777 in Bremen; † 23. Januar 1847 in Bremen) weer een Afkaat un Senator in Bremen un een vun de Bremer Börgermeesters. He weer Söhn vun den Pastor Hermann Nonnen an de Gemeende vun Use lebe Froo un studeer in Göttingen up Afkaat. 1802 hett he dor sienen Doktor maakt. An'n 27.August 1803 al is he Senator in Bremen wurrn. He weer tostännig för de Akzise (den Toll) un hett as Assessor bi't Neddergericht un bi't Gastgericht bi seten. Denn weer he ok noch Morgenspraaksherr bi dat Pelzer-Amt un Direktor vun dat Armenhuus. Inspektor vun dat Armeninstitut un Schottherr is he ok noch wurrn. In de Franzosentiet weer he Maire Adjoint. Nah 1813 is he wedder in den Senat intreden un hett een Masse Ämter öbernahmen. Dorbi güng dat meist üm de Upsicht öber soziale Saken. An'n 23. Februar 1822 is he Börgermeester wurrn. 1825 hett he tohopen mit annere de Bremer Sparkass grünnt. Bremen Historie Mann Politiker (Düütschland) Senator (Bremen) Börgermeester (Bremen) Boren 1777 Storven 1847 Jurist

7337

https://nds.wikipedia.org/wiki/Neddergericht

Neddergericht

Dat Neddergericht in Bremen is up Verlööf vun Kaiser Karl V. an'n 26. September 1543 inricht' wurrn. Tostännig weer dat för Striet bit to 200 Guldgullen. Vörsitter (Richter) weer een Liddmaat vun den Rat, Bisitter weeren twee Assessors. Dorto keemen een Sekretär un allerhand Prokuratoren un Deeners. Just so weer ok dat Gastgericht tohopensett, man dat weer tostännig för annere Saken. 1751 geev dat een nee Ordnung för dat Gericht. De lä fast, för wat dat Neddergericht tostännig weer. Dormals weeren dat all Strietsaken ünner 300 Rieksdaler. Ok nah de Franzosentiet bestünn dat Neddergericht fudder. Dat weer för all de Saken tostännig, de nich för dat Hochgericht kamen döen. Vun 1849 af an geev dat een Kollegium vun de Richters. Dor hören twölf Liddmaten to. De wurrn vun den Senat un vun de Börgerschup wählt. Vun düsse 12 Richters weeren dree an dat Neddergericht togange. Een Direktor keem dor noch as Vörsitter hento un ok eenen Sekretär un eenen Deener geev dat. Dat Neddergricht bestünn in Bremen bit 1879, denn is dat uplööst wurrn. Literatur Gerhard Theilacker: Friedensgerichtsbarkeit und Rechtspfleger: die Entwicklung der niederen Gerichtsbarkeit in Deutschland unter besonderer Berücksichtigung der im Lande Baden-Württemberg gemachten Erfahrungen. Dissertatschoon an de Universität Tübingen, 1962. Bekannt maakt 1963. Bremen Gifft dat nich mehr Historie

7338

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gastgericht

Gastgericht

Dat Gastgericht in Bremen weer just so tohopensett, as dat Neddergericht. Tostännig weer dat för Klagen in Privatsaken mank de Börgers vun de Neestadt un vun de Vörstadt un mank de Frömden in de Stadt (Gäst). Man bloß, wenn dat üm minner as 300 Rieksdaler güng. Dat Gastgericht besloot ok ok öber ielig Strietfäll, as Arbeitslohn, Schipps- un Hüürsaken. Mit de Franzosentiet is dat Gastgericht wegfullen. Later wurr dat nich wedder nee inricht. Bremen Historie Gifft dat nich mehr

7339

https://nds.wikipedia.org/wiki/Morgenspraaksherr

Morgenspraaksherr

De Morgenspraaksherr weer in de Stadt Bremen toeerst den Arzbischop sien Stadtvogt. He weer bi de Morgenspraken mit bi un keek to, datt allens oorntlich aflopen dö. De Morgenspraken weeren de Versammeln vun de Ämter (Zünfte), wo allerhand beslaten weeren kunn. As de Ämter to'n Deel achter de Upstänn gegen den Rat in dat 14. Johrhunnert steken harrn, hett de Ehrbar Stadt Bremen ehr Rat för jedet Amt eenen Morgenspraaksherrn insett. De scholl dorup kieken, dat bi de Morgenspraken nix verhannelt un beslaten wurr, wat de Ämter nah de Meenen vun den Rat nix angüng un den Rat siene Sake weer. Morgenspraaksherren geev dat in Bremen bit to de Revolution vun 1848. Bremen Gifft dat nich mehr Historie Politik Sellschop

7340

https://nds.wikipedia.org/wiki/Schottherr

Schottherr

Een Schottherr weer in Bremen een Liddmaat vun den Senat mit een duppelte Upgaav: 1. De Upsicht öber de Wapen in de Schottkammer. Dat weer de Vörgängersche vun dat Tüüchhuus, de grote Wapenkammer vun de Stadt Bremen in't Middelöller. 2. De Upsicht öber dat Instrieken vun den Schoot. De Schoot weer eene Stüür för rieke Lüde, de toeerst bloß intagen wurr, wenn dat eenen besunnern Grund dorför geev. Vun 1848 af an is de Schoot vun Börgers intagen wurrn, de mehr as 1.000 Rieksdaler Vermögen harrn. 1876 is de Schoot nah mehr as 500 Jahren afschafft wurrn. Bremen Gifft dat nich mehr Historie Politik

7343

https://nds.wikipedia.org/wiki/Duckwitz

Duckwitz

Duckwitz is en düütschen Nahnamen, de ut dat Poolsche stammen deit. In Bremen geev dat verscheden Politikers, Senaters un Börgermeesters mit düssen Namen. Lüüd mit düssen Naam Arnold Duckwitz (1802–1881), Koopmann un Bremer Börgermeester, Georg Ferdinand Duckwitz (1904–1973), düütschen Staatssekretär un Vertreder in’t Utland, Richard Duckwitz (1886–1972), Senater un Börgermeester in Bremen. Familiennaam

7344

https://nds.wikipedia.org/wiki/Arnold%20Duckwitz

Arnold Duckwitz

Arnold Duckwitz (* 27. Januar 1802 in Bremen; † 19. März 1881 in Bremen) weer een Koopmann, düütschen Politiker un Bremer Börgermeester. An'n 22. November 1840 is he in dat Kollegium vun de Öllerlüde wählt wurrn un vun 1841 af an weer he Senator. 1848 höör he to de Liberalen to, de sik för een nee Politik insetten döen. He weer Liddmaat vun dat düütsche Vörparlament un hett as een, de dor kunnig weer, bi den Utschuss för Volksweertschop vun de nationale Versammeln in Frankfort an'n Main mitmaakt. In'n Juli 1848 hett de Rieksverweser em to'n düütschen Minister för den Hannel beropen. Ok, as de düütsche Flott in Gang bröcht wurr, weer he dor mit bi. In'n Summer 1849 hett he in Frankfort Bott geven un güng nah Bremen torüch. Dor is he wedder in den Senat intreden. 1857 bit 1863 un denn noch mal 1866 bit 1869 is he Börgermeester ween. 1875 is he ut den Senat uttreden. He begrööt dat Tostannkamen vun dat düütsche Riek. 1877 hett he dat Book „Denkwürdigkeiten aus meinem öffentlichen Leben 1841-1866“ rutbröcht. Literatur Bremen Historie Mann Politiker (Düütschland) Senator (Bremen) Börgermeester (Bremen) Boren 1802 Storven 1881 Börger von Düütschland

7346

https://nds.wikipedia.org/wiki/Tagenbaren

Tagenbaren

Een Tagenbaren warrt in Bremen een Minsch nömmt, de in Bremen tagen (upwussen) un baren is. Man dat is noch nich allens: Een Tagenbaren is bloß een, den siene Öllern un Grootöllern alltohopen ut Bremen kaamt un dor ok tagen un baren sünd. Afsunnerlich is, dat düsse ole plattdüütsche Begreep ok vun de Lüde in Bremen bruukt warrt, de bloß Hoochdüütsch snackt. Man de spreekt dat denn up hoochdüütsche Aart ut. Bremen Ole Begrepen

7348

https://nds.wikipedia.org/wiki/Georg%20Ferdinand%20Duckwitz

Georg Ferdinand Duckwitz

Georg Ferdinand Duckwitz (* 29. September 1904 in Bremen; † 16. Februar 1973 in Bremen) weer een Bremer Koopmann un düütschen Staatssekretär un Vertreder in't Utland. Leben In Bremen hett he sien Abitur maakt un later een Lehr as Koopmann anslaten. Dornah güng he nah Bonn un Freiburg in'n Breisgau un studeer Juristeree un Volksweertschopslehr. 1928 weer he as Vertreder vun Kaffee HAG in Kopenhagen. 1933 hett he de Nazis ehr Griepen nah de Macht toeerst goot funnen un füng in dat Butenamt an. 1934 güng he aber al wedder weg un is bi de Hamborg-Amerika-Linie anstellt wurrn. Dor is he denn later Prokurist wurrn. He keem in Kontakt mit den konservativen Wedderstand gegen Hitler üm Ulrich von Hassel rüm. 1939 is he Kunnigen (Sachverständiger) vun de Schipperee bi de düütsche Botschup in Kopenhagen wurrn. As 1943 plant weer, Jöden vun Däänmark wegtoföhren nah de KZs, hett he dat tohopen mit däänsche un sweedsche Stäen möglich maakt, dat Dusende nah Sweden utbüxen konnen. Nah den Krieg bleev Duckwitz toeerst in Däänmark. Denn stünn he vörne an, as de düütschen Hannelskammern in de Britsche Zoon vertreden weeren mössen. 1950 is he in dat düütsche Butenamt intreden, 1953 weer he Konsul, vun 1955 af an Düütsche Vertreder in Kopenhagen. 1958 hett Duckwitz den Vörsitt vun de Oostafdeelung vun dat düütsche Butenamt öbernahmen un is Ministerialdirektor wurrn. Bi dat Verhanneln vun de Veer Mächt 1959 hett he eenen groden Andeel harrt. Vun 1961 bit 1965 weer he de düütsche Vertreder in Indien. Dornah hett he Bott geben un is in'n Rohstand gahn. 1967 hett he denn aber doch bi dat Verhanneln mit de USA un Grootbritannien öber de Devisen mitmaakt un in'n Oktober 1967 is he denn Sekretär vun den Staat in dat Butenamt wurrn. 1969 funn dat düütsch-poolsche Verhanneln ünner sienen Vörsitt statt. Dornah hett he sik denn endgüllig to Roh sett. 1971 is he vun de Regeerung vun Israel ünner De Gerechten mank de Völker upnahmen wurrn. Böker öber Duckwitz Johannes Dose: Georg Ferdinand Duckwitz in Dänemark 1943 - 1945, Bonn 1992. Königlich Däänsch Ministerium för Butenlannsche Saken (Rutgever): Oktober 1943. Die dänischen Juden - Rettung vor der Vernichtung, Kopenhagen 1993. Therkel Straede: Die Menschenmauer. Dänemark im Oktober 1943: Die Rettung der Juden vor der Vernichtung, Kopenhagen 1997. Butenamt (Rutgever): Biographisches Handbuch des deutschen Auswärtigen Dienstes 1871 - 1945, Band 1 A-F, Patterbuorn 2000 Butenamt (Rutgever): Zum Gedenken an Georg Ferdinand Duckwitz 1904 –1973'', ISBN 3-937570-15-2 (PDF-Download) Upsätz Friedrich Duensing: Ich weiß, was ich zu tun habe, Die Rettung der dänischen Juden 1943 und der Bremer Diplomat Georg Ferdinand Duckwitz, in: Mitteilungen des Vereins für Niedersächsisches Volkstum, Heft 139, 74.Jg., Winter 1998 Up Platt is nix öber Georg Ferdinand Duckwitz rutkamen. Weblenken Yad Vashem Siet öber Georg Ferdinand Duckwitz Siet vun dat Wiesenthalzentrum to'n Andenken an Georg Ferdinand Duckwitz Duckwitz, Georg Ferdinand Duckwitz, Georg Ferdinand Duckwitz, Georg Ferdinand Duckwitz, Georg Ferdinand Duckwitz, Georg Ferdinand Dräger vun’t Bundsverdeenstkrüüz Boren 1904 Storven 1973 Börger von Düütschland

7350

https://nds.wikipedia.org/wiki/Richard%20Duckwitz

Richard Duckwitz

Richard Duckwitz (* 28. Juni 1886 in Bremen; † 30. November 1972 in Bremen) weer Senator un in de leste Tied vun den 2. Weltkrieg as Stellvertreder mit de Upgaven vun eenen Bremer Börgermeester befaat. He weer Söhn vun eenen Koopmann un Grootsöhn vun den Bremer Börgermeester Arnold Duckwitz. He besöch dat Gymnasium to Bremen un studeer denn in Heidelbarg, München un Marborg up Afkaat. Dor hett he ok sienen Doktor maakt (Dr. jur.). Den eersten Weltkrieg hett he as Suldaat mitmaakt. 1919 is he bi den Bremer Senat as Syndicus anfungen. To siene Upgaven hören Habens, Hannel un Schipperee. 1919 un 1920 is he kort Liddmaat vun de DDP ween. An'n 1. Oktober 1927 is he Raat vun den Staat wurrn. Ok dor hett he dat toeerst mit Habens, Schipperee un Verkehr to doon harrt. 1931 is he Präsident vun de Bremer Verwaltung för Finanzen wurrn. An'n 1. Mai 1933 is he in de NSDAP intreden un höör ok to annere Organisationen vun de Nazis mit to. In de Rieder-SA hett he dat 1943 bit to'n Sturmführer bröcht. Politsch hett he aber nich besunners veel vun sik hören laten. An'n 1. April 1943 is he Senator för Finanzen wurrn. As de regeeren Börgermeester Böhmker sturben weer, schull de Binnensenator Hans Jochen Fischer sien Upfolger weern, man de wurr as Stellvertreder to'n Rieksstattholler beropen. Dorto is to seggen, datt in de Nazitiet de Bremer Börgermeester nich so veel to seggen harr, vunwegen de Rieksstattholler em Vörschriften maken konn. Duckwitz hett also as Stellvertreder för eenen annern dat Amt vun den Bremer Börgermeester utöövt, man he weer süms keen Börgermeester. Ok Fischer is nich noch bito Börgermeester ween. Düt Amt weer nich anners besett, as man mit eenen Stellvertreder. Dat weer Duckwitz. in'n April 1945 hett he sik dorför insett, Bremen nich gegen de Englänner to verdeffenderen, man he woll gegen de politschen un militärschen Föhrers in de Stadt denn doch nich gegenangahn un hett den Steert inknepen. So keem dat denn noch to allerhand Gefechten un Toschannenmaken in de Stadt. Vun den 7. Oktober 1951 af an weer he wedder in de Bremer Börgerschup as Liddmaat vun de Düütsche Partei. Dor hett he dat to'n tweeden Vörsitter in dat Land bröcht. An'n 13. Februar 1962 is he ut düsse Partei uttreden un hett bi de CDU-Fraktion rinkeken. Bremen Historie Mann Politiker (Düütschland) Senator (Bremen) CDU Boren 1886 Storven 1972 Börger von Düütschland

7352

https://nds.wikipedia.org/wiki/Cornelis%20Lettersnijder

Cornelis Lettersnijder

Cornelis Henricszoon Lettersnijder weer en Delfter Drucker un de Rutgever vun en Nee Testament in nedderlandsche Spraak (mit Ünnertitel in goeden platten duytsche, so nööm he dat in dat Book bruukte Nedderdüütsch, dat nich blots in de Nedderlannen, man ok wieder in’n Oosten to verstahn wesen schull). De eerste Utgaav is vun 1524 un de twete vun 1533. He övernehm vun sien Vader un Druckpioneer Henric Pieterszoon Lettersnijder de Druckwarksteed an’n Fischmarkt in Delft. Sien Utgaav vun’t Ne’e Testament weer wetenschoplich utleggt. Se harr Anmarkungen un Henwiesen op Ünnerscheed twischen de Utgaav vun Desiderius Erasmus un de Vulgata un annere Mööglichkeiten in de Leesoort vun’t greeksche Original. Lettersnijder, Cornelis Lettersnijder, Cornelis Lettersnijder, Cornelis

7354

https://nds.wikipedia.org/wiki/De%20Gerechten%20mank%20de%20V%C3%B6lker

De Gerechten mank de Völker

De Gerechten mank de Völker is nah den 2. Weltkrieg de Begreep för Lüde, de süms keen Juden sünd, man jem ehr Leben insett hefft, üm Jöden ut de Hannen vun de Nazi-Verbrekers un vör den Holocaust to redden. Achtergrund Dat plattdüütsche un düütsche Woort Volk bedutt nich datsülbige, wat dat hebreesche Woort Goj seggen deit. Dat heet woll ok Volk, man dat bedutt jümmers ok dat, wat in use Spraak een Heide is. Also een, de nich to Gott sien Volk höört un dorüm ok nich den Globen an düssen Gott hett. Dorüm sünd de Gerechten mank de Völker de Lüde ween, de nich to dat Volk vun de Jöden tohören döen un dorüm annernvorsik nix vun de Jöden ehren Gott afwüssen, man de denn doch gode Minschen weeren un sik an Gott holen döen. Dormals hefft de Jöden dat so verstahn, dat bloß de Jöden süms sik an all Gesetten un Vörschriften holen mössen, so as de in de Torah (de fiev Böker vun Mose in de Bibel), man ok in de Mischnah un de Gemara un in de Tradition uptellt sünd. 613 Geboden mössen de Jöden holen, man bi de annern Völker weer dat genug, wenn se bloß de wichtigsten annehmen döen, so as de in de Geboden vun Noah upschreven sünd. Hüdigendags Vun 1963 af an gifft dat een Kommission ünner dat Leit vun den Böversten Gerichtshoff in Israel, de hett den Updrag, düssen Namen un düsse Ehr vun de „Gerechten mank de Völker“ to vergeven. Dor is genau bi fastleggt, wo up keken weern schall. Een Minsch, de upnahmen warrt ünner „De Gerechten mank de Völker“ kriggt een Medaille mit sienen Namen un een Urkunn. Babenhen warrt sien Naam an de Wall of Honour (Ehrenmuur) in De Gerechten ehren Gaarn in Yad Vashem in Jerusalem anslahn. Up de Medaille steiht een Spröök ut den Talmud (Mischna, Traktat Sanhedrin), de ok in den Koran binnen steiht: „Jeder, de dat Leben vun eenen Minschen redden deit, de hett dormit sotoseggen een ganze Welt rett“ Düsse Ehr warrt den Minschen süms, de dat verdeent hett oder siene Verwandten in Israel oder in jem ehr Heimat tospraken. Fröher is ok een Boom för jeden plant wurrn, man dor gifft dat upstunns nich mehr genug Platz för. Hüdigendags gifft dat 20.757 Manns- un Froonslüde, de düssen Namen as „De Gerechten mank de Völker“ dregen doot (Januar 2005). Dormank sünd 410 Düütsche un 84 Lüde ut Österriek. Dat schall so lang wietermaakt weeren mit düsse Ehrungen, as dor üm nahfraagt warrt. De Gerechten mank de Völker kriegt een monatlich Ehrengeld un sünd sünner Kosten versekert bi de staatlich Krankenversekerung. Wenn dat eenen vun de Gerechten mank de Völker nich goot geiht un dat Geld man minne is, denn weert se ünnerstütt vun een „Stiftung för de Gerechten“, de in New York sitten deit. De Kosten vunwegen een Krankheit weert vun de „Anne-Frank-Fond“ in Basel öbernahmen. De Gerechten, de in den Staat Israel leven doot kriegt automaatsch een Pension. Dat sünd üm un bi 35 Lüde. De Gerechten mank de verscheden Völker De Namens vun de Gerechten mank de verscheden Länner (Utwahl) Länner, wo Düütsch snackt warrt (tominnst to'n groten Deel) Düütsche mank de Gerechten (Utwahl) Österriekers mank de Gerechten Swiezer mank de Gerechten (Utwahl) Annere Länner Belgiers mak de Gerechten (Utwahl) Josane Sigart Briten mank de Gerechten (Utwahl) Frank Foley Italieners mank de Gerechten (Utwahl) Giorgio Perlasca Nedderlänners mank de Gerechten (Utwahl) Corrie ten Boom Miep Gies Joop Westerweel Polen mank de Gerechten (Utwahl) Czesław Miłosz Jan Karski Irena Sendler Portugesen mank de Gerechten Aristides de Sousa Mendes Sweden mank de Gerechten (Utwahl) Raoul Wallenberg Tschechen mank de Gerechten (Utwahl) Milena Jesenská Emilie Schindler Törken mank de Gerechten (Utwahl) Selahattin Ülkümen US-Amerikaners mank de Gerechten Varian Fry Japaners mank de Gerechten Chiune Sugihara Chinesen mank de Gerechten Ho Feng Shan Pan Jun Shun Weblinks Righteous Among the Nations - De Gerechten mank de Völker (engl.) Sieten vun Yad Vashems to dat Thema (engl.) Wannehr een in dat Programm upnahmen weern kann Wie de de Staat Israel hölpen deit, Staatlich Pensionen Medizinisch Hölp Österriekers mank de Gerechten mank de Völker Holocaust Memorial Budapest, testimony from the family Jakobovics in 1947 Witness: "Karoly Szabo played a determining role among Wallenberg’s supporters" De Gerechten mank de Völker Israel Holocaust List

7355

https://nds.wikipedia.org/wiki/Sonja%20Rindom

Sonja Rindom

Sonja Rindom (* 26. Dezember 1904; † 12. November 2004) weer en däänsche Översetterin. Se weer vun 1949, as dat eerste Heft vun de Comictietschrift Anders And & Co. rutkeem, bet 1981 Översetterin för de däänschen Comics vun Walt Disney in’n Egmont-Verlag. Se hett ut dat Engelsche, Franzöösche, Nedderlandsche, Italiensche un Sweedsche översett. Jüst as Erika Fuchs för de hoochdüütsche Spraak hett se de däänsche Spraak mit ne’e Utdrück beriekert (to’n Bispeel dat Woort Langtbortistan för en Land dat wiet weg is). 1988 kreeg Rindom den Ping-Pries, den hööchsten däänschen Pries vun de däänsche Comicbransch, för ehre Arbeid as Översetterin vun de Anders-And-Geschicht. Weblenken Översicht över vun ehr översette Comics (hoochdüütsch/engelsch/däänsch) Rindom, Sonja Rindom, Sonja Rindom, Sonja Boren 1904 Storven 2004 Börger von Däänmark

7358

https://nds.wikipedia.org/wiki/Mit%20K%C3%A4pten%20Donald%20op%20hoge%20See

Mit Käpten Donald op hoge See

Mit Käpten Donald op hoge See is de eenzige Disney-Comic, de op Plattdüütsch rutkamen is. De Band keem 2002 in de Reeg Disney Mundart vun’n Ehapa-Verlag rut. Op 58 Sieden sünd twee Geschichten vun Carl Barks to finnen un ene korte Geschicht, de extra för dissen Band schreven worrn is. In disse Geschicht besöökt Donald un Dagobert Duck Hamborg. Geschichten Dat Alstervergnögen schreven vun Hartmut Cyriacks, Reinhard Goltz un Peter Nissen, tekent vun Paco Rodriguez Regatta na de Süüdsee (MOC 41, 1948, Donald Duck in Race to the South Sea) Donald Duck un de gollen Helm (FC 408/2, Juli 1952, Donald Duck and The Golden Helmet) Utgaav Mit Käpten Donald op hoge See, Disney Mundart Band 3, Berlin 2002, ISBN 3-7704-0646-X Comic Book ut dat 20. Johrhunnert Plattdüütsch

7359

https://nds.wikipedia.org/wiki/Embraer

Embraer

Embraer (Empresa Brasileira de Aeronáutica S.A.) is en brasiliaanschen Flegerboer. Embraer is na Boeing un Airbus de drüddgröttste Flegerboer op de Welt un boot zivile as ok militärische Flegers. Dat Ünnernehmen hett 16.853 Mitarbeiders (Stand 2010). De Ümsatz bedriggt 6,054 Milliarden US-Dollar (Stand 2007). Embraer is 1969 vun de brasiliaansche Regeren grünnt worrn un weer bet to dat Privatiseren 1994 to 51 Perzent in Staatsbesitt. Sietdem hett de Staat blots noch en „Gollen Andeel“, de em Vetorecht gifft, wenn dat to’n Bispeel üm dat Verköpen vun Militärtüüch geiht. De annern Andelen höört to je twintig Perzent de brasiliaanschen Gruppen Previ, Sistel un Banco Bozzano Simonsen. Nochmal twintig Perzent höört en europääsche Grupp ut EADS, Dassault Aviation, Thales Group (je 5,67 %) un SNECMA (2,99 %). De Rest warrt free hannelt. Standöörd De Hauptsitt un de gröttste Standoort, an den Flegers boot warrt, is in São José dos Campos bi São Paulo. Embraer hett aver ok Afleggers in Australien, China, Frankriek, Singapur un de USA. En annern Produkschoonsstandoort is Gavião Peixoto. Flegers Zivil Embraer EMB 110 (Turboprop, 19 Sittplätz) Embraer EMB 120 (Turboprop, 30 Sittplätz) Embraer ERJ 135 (Düsenfleger, 37 Sittplätz) Embraer ERJ 140 (Düsenfleger, 44 Sittplätz, vörnehmlich boot för American Eagle Airlines) Embraer ERJ 145 (Düsenfleger mit 50 Sittplätz, ünner annern bruukt vun Cirrus Airlines, bmi regional, Luxair, British Airways, LOT, Alitalia Express, Air France un Swiss) Embraer 170 (bet 78 Sittplätz) Embraer 175 (bet 86 Sittplätz) Embraer 190 (bet 106 Sittplätz) Embraer 195 (bet 118 Sittplätz) Embraer Legacy (Düsenfleger) Militärisch Super Tucano/ALX AMX-T EMB 145 AEW&C ok R99-A EMB 145 RS/AGS ok R99-B EMB 145 MP/ASW ok P99 Weblenken Websteed vun dat Ünnernehmen (engelsch, portugeesch, chineesch) Flegerbo Brasilien Ünnernehmen

7361

https://nds.wikipedia.org/wiki/B%C3%B6rgerschop%20vun%20Bremen

Börgerschop vun Bremen

Börgerschop vun Bremen betekent Börgerschop vun Bremen, Parlament vun dat düütsche Bundsland Bremen, Börgerschop vun Bremen, Versammeln vun de Afordenten vun de Stadt Bremen, Börgerschop vun Bremen, Huus vun de Börgerschop an den Marktplatz to Bremen.

7362

https://nds.wikipedia.org/wiki/B%C3%B6rgerschop%20vun%20Bremen%20%28Landdag%29

Börgerschop vun Bremen (Landdag)

De Börgerschup vun Bremen (Landdag) ist dat Parlament vun dat Bundsland Bremen. De Börgerschop is in dat Huus vun de Börgerschop an'n Marktplatz to Bremen tohuse. Dor höört 68 Liddmaten ut de Stadt Bremen un 15 ut de Stadt Bremerhoben to. Wahl De Börgerschup vun Bremen warrt all veer Jahren in unmiddelbare, free, glieke un geheme Wahlen wählt. Dorbi gellt de Grundsätz vun de Verhältniswahl. Dat Land is updeelt in de Wahlbezirken Bremen un Bremerhaben. In beide Bezirken gellt je för sik de 5% Utnahm: Bloß Parteien, de öber 5 % vun de Wählerstimmen kriegt, dröövt in de Börgerschop intrecken. Bremen In Bremen weert 68 vun de 83 Afordenten wählt. Bit 2003 geev dat in de Börgerschop 100 Afordenten, man denn hefft sik de Bremers seggt, de ganze Saak is to düür, un nu gifft dat bloß noch 83. De Börgerschup ehr Liddmaten ut de Stadt Bremen höört to glieke Tiet to de Stadtbörgerschop vun Bremen hento. Bremerhaben De annern 15 Liddmaten vun de Börgerschop weert in Bremerhaben wählt. För dat Kommunale Parlament in düsse Stadt gifft dat noch mal een anner Wahl. Dor weert denn 48 Liddmaten för de Stadtverordentenversammeln wählt. Bisitters in de Bremer Stadtdelen In de Bremer Stadtdelen gifft dat noch mal sowat as lüttje Börgerschoppen, dat sünd de Bisitterversammeln (Stadtteilbeiräte). De dröövt een beten wat in de Politik vun de Stadtdelen muddeln, man richtig veel to seggen hefft se nich. Vun 1991 af an weert de Liddmaten vun de Bisitterversammeln bi de Wahlen to de Börgerschop extra wählt. Vördem weer dat so, dat de eenfach updeelt wurrn sünd, just nah dat, wat bi de Wahl to de Börgerschup in den Stadtdeel rutkamen is. Wer draff wählen? Jeden Börger vun Bremen draff sik wählen laten un ok wählen, wenn he man tominnsten 18 Jahr oolt is, siet tominnst dree Monaten in Bremen wohnen deit un een düütschen Staatsbörger is. Wat bi de Wahlen to de Bremer Börgerschop rutkamen is 1. Wahlperiode (1946–1947) 2. Wahlperiode (1947–1951) 3. Wahlperiode (1951–1955) 4. Wahlperiode (1955–1959) 5. Wahlperiode (1959–1963) 6. Wahlperiode (1963–1967) 7. Wahlperiode (1967–1971) 8. Wahlperiode (1971–1975) 9. Wahlperiode (1975–1979) 10. Wahlperiode (1979–1983) 11. Wahlperiode (1983–1987) 12. Wahlperiode (1987–1991) 13. Wahlperiode (1991–1995) 14. Wahlperiode (1995–1999) 15. Wahlperiode (1999–2003) 16. Wahlperiode (2003–2007) 17. Wahlperiode (2007–2011) De Liddmaten vun de hüdige Börgerschop staht in den Artikel ünner den Lenk to de 17. Wahlperiode. Plattdüütsch in de Börgerschop Normolerwiese is de Sprake vun de Debatten in de Bremer Börgerschop natüürlich Hoochdüütsch. Man an'n 9. Mai 2008 hett dat en plattdüütschen Andrag vun de CDU-Fraktschoon geven: „An Plattdüütsch fasthollen un Plattdüütsch starker maken“. Över düssen Andrag is in de 25. Sitten an'n 2. Juli 2008 en Debatte in de Börgerschop föhrt wurrn (Börgerschopsdebatte över den Andrag vun de CDU-Fraktschoon) Dor hett dat Reden vun al veer Fraaktschonen to geven. Bloß de SPD hett hoochdüütsch snackt. De annern Fraktschonen hefft up Platt reedt (Bi Bündnis 90/De Grönen Platt un Hooch). Redners weern Frank Imhoff vun de CDU, Emin Sükrü Senkal vun de SPD, Klaus-Rainer Rupp vun de Linke, Dr. Magnus Buhlert vun de FDP un Frank Werner Willmann vun de Grönen. Börgermeester Jens Böhrnsen hett up Hoochdüütsch dat Slusswoort spraken. De Andrag vun de CDU is denn vun dat Hoge Huus eenstimmig wietergeven wurrn an de Deputatschoon för Kultur. Weblenken Websteed vun de Börgerschup vun Bremen (Hoochdüütsch) Al, de 2007 wählt weern wullen Henwies Bremen Parlament

7367

https://nds.wikipedia.org/wiki/B%C3%B6rgerschop%20vun%20Bremen%20%28Huus%29

Börgerschop vun Bremen (Huus)

De Börgerschup vun Bremen (ok: Huus vun de Börgerschup) is dat Boowark an den Marktplatz to Bremen, wo sik de Liddmaten vun de Bremer Börgerschop in drepen doot. Vör 1933 Bit 1933 harr de Börgerschop sik in de Börse an den Marktplatz drapen. Dor geev dat eenen groden Ruum, dat weer de Saal vun de Börgerschop. Düsse Saal is 1864 in de nee Böörs inricht wurrn. He weer ganz in den neegootschen Stil utstaffeert. In de Nazitiet In de Nazitiet geev dat keen Versammeln vun de Börgerschup, dat Stadtbestüür lä ganz in de Hannen vun den Rieksstattholler, den Gauleiter un den Börgermeester mit den Senaat. Nah den 2.Weltkrieg Vun 1945 af an keem de Börgerschop in den Festsaal vun dat Nee Raathuus tohopen. De Börse mit den Saal vun de Börgerschop is 1943 bi eenen Bombenangreep in'n Dutt gahn. Vun 1947 af an wurr in de Stadt öber een nee Boowark för de Börgerschup snackt. Toeerst güng dat üm dat Theater up'n Wall. Dat lä ok in'n Dutt un scholl wedder upboot weeren as Huus vun de Börgerschop. Man denn hett de Kammer vun den Hannel 1950 dat Grundstück vun de tweie Börse to'n Koop anboden. In'n Oktober 1951 wurr denn een Wettstriet utschreben för Ideen, wie dat Huus vun de Börgerschop tokümstig utsehn scholl. Man ok öber dat Grundstück vun dat ole Theater an'n Wall is fudder nahdacht wurrn. Twee Wettstrieden un een Winner Bi den Wettstriet sünd denn 125 Vörslääg ingahn. De Fraktionen vun de CDU un de SPD wollen annernvorsik lever up dat Grundstück an'n Wall boon, man de FDP un de Kammer vun den Hannel spreken sik för dat Grundstück an'n Marktplatz ut. 1956 güng dat eerst mal los un up een Deel vun dat Grundstück vun de ole Börse an'n Markt is nah Plaans vun den Architekten Bernhard Wessel boot wurrn. Wessel hett ok dat Raathuus to Emden plaant. In'n November 1956 is denn beslaten wurrn, dat Huus vun de Börgerschop an'n Markt to boon un 1957 hett de Kammer vun den Hannel dat Land an Bremen verköfft. 1958 geev dat noch mal eenen Wettstriet för den Boo. Düt mal keemen 71 Vörslääg tohopen. Dat Priesgericht hett sik denn för de beiden Vörslääg vun Wassili Luckhardt un vun Gerhard Müller-Menckens utspraken. Man de beiden mössen dat noch mal öberarbeiden. Liekers sünd de Vörslääg denn nich annahmen wurrn un de Architekten mössen noch mal ran. Amenn wurr 1961 de Vörslag vun Luckardt annahmen. Man dor weer midderwielen noch mal bannig an arbeit wurrn un besunners de Siet nah den Marktplatz hen seehg nu ganz anners ut, as toeerst. An düsse Siet sünd ok 15 Reliefs ut vergullt Aluminium vun Bernhard Heiliger 1965 anbröcht wurrn. Architektur Buwark Bremen Politik

7368

https://nds.wikipedia.org/wiki/423

423

Wat passeert is Nah den Dood vun Kaiser Flavius Honorius warrt Johannes nee Kaiser vun dat weströömsche Riek; man de ooströömsche Kaiser Theodosius II. will em nich gellen laten un stellt een Armee ünner den Heerföhrer Aspar gegen em up Galla Placidia neiht vör Kaiser Johannes ut nah Konstantinopel. Dor besnackt se den ooströömschen Kaiser, datt he ehren veer Jahre olen Söhn Valentinian III. up den weströömschen Thron hölpt Theodoret, een Folgsmann vun Nestorius, warrt Bischop vun Kyrrhos Storvenn 15. August: Honorius, Kaiser vun dat weströömsche Riek vun 395 bit 423 (*384) Eulalius, Gegenbischop vun Rom 0423 5. Johrhunnert

7370

https://nds.wikipedia.org/wiki/422

422

Wat passeert is 10. September: Coelestin I. warrt Bischop vun Rom un Paapst Allerhand Boowarken kaamt in Rom to Schaden vunwegen een Eerdbeven Storven 4. September: Bonifatius I., Bichop vun Rom un Paapst vun 418 af an Liu Yu, Kaiser vun China üm un bi 422: Fa-Xian, buddhistisch Mönk un Wannersmann 0422 5. Johrhunnert

7371

https://nds.wikipedia.org/wiki/421

421

Wat passeert is 8. Februar: De weströömsche Kaiser Honorius maakt sienen Magister Militum Constantius III. to'n Augustus un Mitkaiser. Constantius is de Mann vun siene Süster Galla Placidia. He starvt al in'n September. Striet üm Karkenhoheit mank Oost- un Westrom. De ooströömsche Kaiser Theodosius II. stellt de Provinz Illyrien, wat dat Karkenrecht angeiht, ünner de Hoheit vun den Patriarch vun Kontantinopel. De röömsche Bischop un Paapst Bonifatius I. geiht dorgegen an. Bahram V. warrt Grootkönig vun Persien. Storven 22. Juni: Paulinus vun Nola, Bischop vun Nola (* üm un bi 354) 2. September: Constantius III., Mitkaiser vun Honorius in dat weströömsche Riek Jin Gongdi, leste Kaiser vun de Jin-Dynastie in China 0421 5. Johrhunnert

7379

https://nds.wikipedia.org/wiki/Quadrat

Quadrat

Quadrat betekent Quadrat, en geometrische Figur, Quadrat, dat wat rutkummt, wenn en Tall mit sik sülvst multiplizeert warrt. Kiek ok bi: Quadrath, Kvadrat.

7380

https://nds.wikipedia.org/wiki/Quadrat%20%28Algebra%29

Quadrat (Algebra)

In de Algebra is dat Quadrat en Tall, de mit sik sülvst multiplizeert warrt. Dat warrt mit 'n lütte „2“ schreven, de ok 'n beten hoochstellt is: dat Quadrat vun x is x2, dat heet: Wenn x 'n positive reelle Tall is, denn is de Weert vun x2 liek to de Flach vun 'n Quadrat, dat 'n Siedenläng vun x hett. En positive hele Tall, de dat Quadrat vun 'n annere hele Tall is, t.B. 25 = 52, warrt Quadrattall nöömt. Af un an helpt dat, wenn een weet, dat een dat Quadrat vun'n Tall ok as Summ opschrieven kann: 1 + 1 + 2 + 2 + ... + n-1 + n-1 + n. Een Bispeel: dat Quadrat vun 4 also 42 is liek to 1 + 1 + 2 + 2 + 3 + 3 + 4 = 16. Dat is op en Schachbrett licht to sehn: Een fangt mit een Feld an un föögt denn jümmers en Rieg un en Striep dorto, bet een bi dat Quadrat vun de Tall ankamen is. Dit Systeem helpt ok dat Quadrat vun groten Tallen licht uttoreken. To'n Bispill is dat Quadrat vun 52 = 502 + 50 + 51 + 51 + 52 = 2500 + 204 = 2704. Wieldat dat Produkt vun twee negativen Tallen positiv is, un dat Produkt vun twee positiven Tallen ok, heet dat, dat en Quadrattall nich negativ ween kann. Dat heet ok, dat dat mank de reellen Tallen keen Quadratwörtel vun 'n negative Tall gifft. Dit Lock hett de Mathematikers op de Idee bröcht, de imaginären Tallen optobringen: i is as de Quadratwörtel vun -1 defineert. Mathematik

7381

https://nds.wikipedia.org/wiki/424

424

Wat passeert is 22.Oktober: Valentinian III., de Söhn vun Galla Placidia warrt in sien Exil in Konstantinopel to'n Kaiser vun Westrom utropen (man in Rom regeert to de Tiet al Johannes, de den Thron an sik reten hett) Dat Athenäum (de Universität) to Konstantinopel warrt grünnt Song Wen Di warrt Kaiser vun China 0424 5. Johrhunnert

7382

https://nds.wikipedia.org/wiki/425

425

Wat passeert is 23.Oktober: Valentinian III. warrt Kaiser vun Westrom un blifft dat bit 455. Den Kaiser Johannes, de den Thron an sik reten harr, hett he ünnerkregen, as sien Heerföhrer Aspar mit sien Suldaten gegen em tagen is. Johannes warrt fungen un an'e Siet maakt De Feldherr Flavius Aëtius kummt mit een Hölpstrupp vun um un bi 60.000 Hunnen in Norditalien an. Annernvorsik woll he Johannes hölpen, man nu weer de al een paar Dage vördem dootmaakt. Dor bütt he de Truppen de neen Herren as Hölp an un warrt vun Galla Placidia as Magister Militum för Gallien anstellt De Wandalen ünner jem ehren König Gunderich nehmt de Oostküst vun Spanien un de Balearen in un plünnert jem ut De Hephtaliten („Witte Hunnen“) gaht öber den Syrdaja un gaht up Baktrien los Storven Johannes, Kaiser vun dat weströömsche Riek 0425 5. Johrhunnert

7386

https://nds.wikipedia.org/wiki/427

427

Wat passeert is Pjöngjang warrt Hööftstadt vun dat Königriek Koguryo Storven 24. Dezember: Sisinnius, Patriarch vun Konstantinopel 0427 5. Johrhunnert

7387

https://nds.wikipedia.org/wiki/426

426

Wat passeert is Theodosius II. lett de Anlagen vun Olympia tweimaken. Dat warrt verbaden, den Gott Zeus to verehren Dat Gesett to'n Beropen vun Theodosius II. schrifft vör, datt een sik bi Oordelen un Rechtsspröök up de Meenungen vun de klassisch röömschen Juristen Gaius, Aemilius Papinianus, Domitius Ulpianus, Iulis Paulus un Herennius Modestinus beropen mutt De Maya grünnt jem ehr Stadt Copán un fangt mit dat Boon an. Copán höört hüdigendags to dat Unesco- Weltkulturarv to 0426 5. Johrhunnert

7388

https://nds.wikipedia.org/wiki/Veeleck

Veeleck

En Veeleck (ok Polygon ut greeksch polys = veel + gonos = Winkel) is en Begreep ut de Geometrie. En Veeleck is dat, wat rutkummt, wenn een tominnst dree Punkten in de Flach dör Streken so verbinnt, dat de Figur slaten is. Bispelen sünd Dreeeck, Veereck oder Sösseck. Mathemaatsche Definitschoon En Veeleck is en slaten Figur, de dör dat Tupel vun Punkten eendüdig defineert warrt. Disse Punkte warrt Eckpunkten oder ok Ecken nöömt. De Streken un sünd de Sieden oder ok Kanten vun dat Veeleck, alle annern Streken, de twee Polygon-Eckpunkten verbinnt, sünd Diagonalen. Tomehrst warrt ok noch föddert: Dat Veeleck hett tominnst dree Eckpunkten, de poorwies ünnerscheedlich sünd Dree Naverpunkte liggt nich op een Lien. (Hier gellt ok de Punkten als Navers.) Sünst kann een den Punkt in de Midden vun disse dree rutnehmen un dat Polygon süht jümmers noch liek ut. Klassifikatschoon vun Veelecken En Veeleck warrt eenfach nöömt, wenn de Grenz vun dat Veeleck sik nich sülvst krüüzt. Dat heet ok, dat dat en Binnensiet un en Butensiet gifft. Sünst heet dat Veeleck kumplex oder ok överslaan. Een eenfach Veeleck warrt konvex nöömt, wenn alle Binnenwinkels lütter as 180° sünd. Sünst is dat Veeleck konkav. Wenn alle Sieden vun en Veeleck liek lang sünd, is dat Veeleck lieksiedig oder äquilateral. Een Veeleck mit mehr as 5 sieden kann togliek konkav un lieksiedig ween. Egenschoppen Wenn dat -Eck eenfach un konvex is, denn is de Summ vun de Binnenwinkel . Wenn denn noch alle Binnenwinkels liek groot sünd, denn hebbt se de Grött . Typsche Polygonen Dreeeck Veereck Draken Parallelogramm Quadrat Ruut Veerkant (Rechteck) Trapez Fiefeck (=Pentagon) Sösseck (=Hexagon) Söveneck (=Heptagon) Achteck (=Oktogon) Negeneck (=Nonagon, Enneagon) Teihneck (=Dekagon) Ölveneck (=Undekagon) Twölfeck (=Dodekagon) Geometrie

7398

https://nds.wikipedia.org/wiki/429

429

Wat passeert is Mai: De hasdingisch Wandalen sett tohopen mit de Silingen un de Alanen ünner jem ehren König Geiserich vun den Süden vun de iberisch Halfinsel nah Nordafrika öber. In de tokamen Jahren nehmt se dor de röömschen Provinzen in. Alltohopen sünd de Germanen so um un bi 15.000 bit 20.000 Kriegslüde. Dor kaamt denn noch jem ehre Familien to Theodosius II. lööst offiziell dat Amt vun den Sanhedrin up Theodosius II. gifft Order, datt dat Recht in sien Riek nee upboot weeren schall Dat weströömsch Riek treckt in Gallien gegen de Westgoten in't Feld Flavius Aëtius striet gegen de Juthungen in Raetia un Noricum De Bischöpp Germanus vun Auxerre un Lupus vun Troyes weert vun Paapst Coelestin I. nah Britannien henstüürt. Dor schöllt se gegen de Folgslüde vun Pelagius un gegen jem ehr Lehr gegenan gahn De Tamilen griept Ceylon an Hilarius warrt Bischop vun Arles (Arelate) 0429 5. Johrhunnert

7399

https://nds.wikipedia.org/wiki/428

428

Wat passeert is 10.April: Nestorius warrt Patriarch vun Konstantinopel. He lehrt, in Christus gifft dat twee Naturen: De Natur vun Gott, un denn ok noch de Natur vun den Minschen, man nich dörenanner mengelt. Vunwegen düsse Lehr warrt he angrepen. Besunnern Striet hett he mit Kyrill vun Alexandria Nah den Dood vun Pharamond, den Baas vun de Salfranken, folgt Chlodio em up. Sien Ökelnaam is Langhaar un sienen Hoff hett he in Duisborg (Dispargium) Geiserich folgt Gunderich as König vun de Wandalen un Alanen up. He hett vör, mit siene Völker nah Afrika öber to setten Storven Pharamond, Hertog vun de salisch Franken Gunderich, de Wandalen un Alanen ehr König 0428 5. Johrhunnert

7400

https://nds.wikipedia.org/wiki/Miegeems

Miegeems

Miegeems (ok Mieghammekes, Miegreems, Miegelitzken, Miechlämken, Iemecken, Pissmieren, Pissremmelken, Bedmiegers oder Sprockimmen nöömt) is en Familie vun de Insekten. Se höört to de Ornen vun de Huudflunken mit to. Iemecken sünd Deerten, de up de Erde krabbelt un tosamen mit annere Miegeems en grote Kolonie billt. Welke leevt ünnereerdsch, annere boot Hümpels ut lütte Twiegen un annern Musselkraam vun’n Wooldbodden. Kinner kriegen kann in de Kolonie blots de Königin, de annern sünd all Mann Arbeiders, de sik üm de Pleeg vun de Königin kümmert. De Wetenschop hett sik lang en Kopp maakt, wodennig dat wesen kann, dat de Miegeemen dat mitmaakt, na de Evolutschoonslehr mööt se woll bannig dumm wesen, dat se sik üm frömme Kinner mehr kümmert, as sülvs welk to kriegen. De Lösung weer denn, dat de Hekens blots een Sett Chromosomen hebbt. Dorüm sünd de Miegeemen mit ehr Süstern neger verwandt as se dat mit de egen Kinners weren. De Wetenschop seggt dorto denn Hymenopterenstaat. De Miegeemen tellt to de Flooginsekten, doch Flögels, mit de se flegen köönt, hebbt blots de Königin un de Hekens. De maakt as flegen Miegeemen in’t Vörjohr ehren Hochtietsfloog. To de Miegeemen tellt 16 Ünnerfamilien mit 297 Geslechter un knapp 12.000 enkelte Oorden. Ehren Naam hebbt se vun wegen dat se bi Gefohr Süür utstött, de vun de Minschen as Öddel ansehn worrn is. Kiek ok bi Projekt: Deerternaams up Platt Insekten Familie

7402

https://nds.wikipedia.org/wiki/Karl%20Barth

Karl Barth

Karl Barth (* 10. Mai 1886 in Basel; † 10. Dezember 1968 ook dor) weer een reformeerten Theologen ut de Swiez. Vunwegen dat, wat he in sien Wark tostann bröcht hett, gellt he bi de evangeelschen Karken in Europa as een „Karkenvader vun dat 20. Jahrhunnert“. Leben Anfang Karl Barth is de eerste Söhn vun Fritz Barth (1856 bit 1912) un Anna Katharina Barth, baren Sartorius. Sien Vadder weer Professor för Theologie. He hett twee Bröder (Peter un Heinrich) un twee Süstern (Katharina un Gertrud) harrt. Sien Kinnertiet hett Barth in Bern tobröcht. Dor weer sien Vadder vun 1891 af an Professor an de Universität un hett Karkengeschicht un Nee Testament lehrt. Vun 1904 bit 1908 hett Barth up Pastor studeert (evangeelsche Theologie) in Bern, Berlin, Tübingen un Marborg. Ünner annern hett he bi de berühmten liberalen Theologieprofessors Adolf von Harnack un Wilhelm Herrmann studeert. As he mit dat Studium fardig weer, güng he eerst mal as Vikar in dat Berner Jura. Man dor weer he bloß korte Tiet, denn güng he al wedder nah Marborg. Dor woll he sik mit de Lehr vun Immanuel Kant un Friedrich Schleiermacher uteneen setten. De beiden harrn groten Indruck maakt up de protestantsche Theologie vun dat 19.Johrhunnert. In düsse Tiet hett he as Hölpsredakteur bi de Christlich Welt arbeit. Dat weer eene protestantsche Tietschrift, rutgeven vun Martin Rade. 1909 is Karl Barth Hölpsprediger wurrn bi de düütsche Gemeende in Genf. Dor lehr he Nelly Hoffmann kennen. De harr dat bannig mit dat Vigelienspelen. 1913 hefft de beiden freet. Vun 1911 bit 1921 is Barth denn Pastor in Safenwil ween. Dat weer eene Buurn- un Arbeidergemeende in den Kanton Aargau. Dor is ok sien Theologie eerst richtig riep wurrn. He kreeg wat vun de soziale Laag in den Oort mit un sett sik för de Arbeiders vun siene Gemeende in. He hett ok mitmaakt, as dor een Gewerkschaft upboot weeren schull. Mit Hölp vun sienen Fründ Eduard Thurneysen lehr he de berühmten religiösen Sozialisten Hermann Kutter un Leonhardt Ragaz kennen. 1915 hett he denn ok noch Christoph Blumhardt besöcht. De hett eenen depen Indruck up em maakt un hett mit de Spoor leggt för sien egen Denken. Dat duur nich lang, denn treed Barth in de sozialdemokraatsche Partei in. Dor maakde he sik för dat Manifest vun Zimmerwald stark. Theologie vun Gott sien Woort Bi sien Predigen hett Barth spitz kregen, datt he mit dat, wat he bi't Studium vun de Theologie lehrt harr, in sien Dörp nich torecht keem. He fröög sik af, wat he öberhaupt to seggen harr un wat de Lüde dor mit anfangen schullen. Dor güng he bi un studeer noch eenmol ganz nee de Bibel. Besünners weer he mit den Apostel Paulus sienen Breef an de Römers togangen. Dorbi besnack he sik mit sienen Fründ Thurneysen un schreev em: In den Breef an de Römers quäl ik mi af...mit de Steenklüten vun 3,20ff. Wat sitt dor allens dorachter!...Paulus: Wat vun'n Minsch mutt dat ween sien. Un wat vun'n Minschen ok de Lüde, de he düsse lapidaren Saken so in een paar Klüten hensmieten un andüden konn. Kannst rein gor nich klook vun weeren!...Harrn wi us doch bloß fröher man ümdreiht nah de Bibel. Denn harrn wi nu ok Grund unner de Fööt! To'n Verstahn vun düsse Texten hulpen em nich siene liberalen Schoolmeesters, man „Bibellüde“ as August Tholuck un Existenzphilosophen as Søren Kierkegaard ut Däänmark. Ok bi de Lüde vun de Reformation as Martin Luther un Johannes Calvin güng he in de Lehr. Nu eerst hett he dat lebennig Woort vun Gott in de Bibel un ut de Bibel funnen un dor wat vun mitkregen. As he mit sienen Kommentar to den Breef an de Römers fardig weer, hett de Christian-Kaiser-Verlag em 1919 as Book rutbröcht. Wat he utleggt harr, kreeg een unbannig Echo un grode Tospraak. Lüde, de dat lesen harrn, säen, hier funnen se dat Verstahn vun Gott un den Minschen un den Globen just so klaar utdrückt, as in de Tiet vun de Reformation, man bloß in een nee Spraak. Ok Emil Brunner is vunwegen düt Book sien Mitstrieder wurrn. 1920 al hett Barth dat Book öberarbeit un 1921 hett he de tweede Uplaag rutgahn laten. Dor weeren, vergleken mit de eerste Uplaag, allerhand Saken ümstellt un nee un anners seggt. Vunwegen düsse beiden Utgaven vun Karl Barth sien „Breef an de Römers“ is de Dörpspastor ut de Swiez wiet un siet bekannt wurrn. Later wurr seggt, mit düssen Kommentar breek een nee Tiet in de Geschicht vun de Theologie an. Dat weer de Tiet vun de Dialektisch Theologie vun Gott sien Woort. 1921 is Barth as een Honorarprofessor an de Universität in Göttingen beropen wurrn. Dor hefft se eegens een Lehrstohl nee för em inricht. Nu harr he bannig dormit to doon, dat he in korte Tiet anstännig Manuskripten to'n Vörlesen an de Akademie tostann bröch. Dor weer he nich up instellt ween in sien Swiezer Dörp, man he güng bi un puul sik eerst mal allerhand theologisch Grundlagen bi. 1922 al kreeg he vun de Universität Mönster in Westfalen den Hoot as Ehrendoktor upsett. Dat weer „vunwegen siene veelen un ünnerscheedlichen Bidrääg, so datt een nee rangahn kann an de Fragen vun Religion un Theologie“. 1925 is Barth den ok nah Mönster gahn. Dor harrn se em to'n ordentlichen Professor för Systemaatsche Theologie beropen. Man he weer nich bloß mit Studeeren befaat. 1924 al harr he Charlotte von Kirschbaum kennen lehrt. De studeer Philosophie un Theologie. De beiden hefft wat mitenanner anfungen un sünd ok bienanner bleben. Vun sien Froo Nelly hett he sik nich scheden laten un 1929 is Charlotte bi de beiden in't Huus intagen un dor hefft se in een ménage à trois mitenanner leevt. Se hett em bi't Verfaten vun veel Warken bannig hulpen, weil se vun de Saak wat afwüss un sik mit Spraken utkennen dö. In sien Tiet as Professor schreev Barth fuderhen Kommentaren up de Böker vun de Bibel un ok eerste systemaatsche Bidrääg. 1930 is he an de Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn beropen wurrn. Dor hett he 1931 sien Book „Fides quaerens intellectum“ (de Glööv fraagt den Verstand) rutgeven. Dat weer een Book öber Anselm vun Canterbury un sien Bewies vun Gott. Barth süms hett düt Book as een vun sien wichtigsten Böker bekeken, man richtig bekannt wurrn is dat nich. 1932 keem al de 1.Deelband vun sien Kirchliche Dogmatik (Dogmatik vun de Kark) rut. De Arbeit an düsse Dogmatik bleev de Hööftsaak bit an sienen Dood 1968. Een vun de Vaders vun de Bekenntniskarken As de Nazis de Macht in Düütschland an sik reten harrn, änner sik dat Leben un de Arbeit vun Barth. In'n Summer 1933 grünn he tohopen mit Thurneysen de Tietschrift „Theologische Existenz heute“ (Theologisch Existenz vundaag). In de eerste Utgaav stünn to lesen: Dat wichtigst, wat ik vundage to düsse Sorgen un Problemen seggen will,...is eenfach dat, dat ik versöök, hier in Bonn mit miene Studenten...jümmers noch un as wenn nix passeert weer, Theologie un nix as Theologie to bedrieben. Kann angahn, datt de Ton een lütt beten höger stellt is. Dorbi gaht wi nich direkt in up de Saken, de passeert sünd. Barth hett later mitkregen, datt dat verkehrt weer. Bietiets weer dat nödig ween, gegen Hitler an to gahn. Dat is versöcht wurrn, de evangeelsche Kark gliektostellen mit den Staat, wat ehren Globen un ehr Organisation angüng. Se schull nich sülvstännig blieben. De lüttjere Deel vun de Protestanten is dor gegenan gahn. Barth is een theologisch Lehrer vun vun de Kark vun dat Bekenntnis (Bekennende Kirche) wurrn, de in düsse Tiet upkeem. Up de Synood vun Barmen hett he ganz alleen de berühmt Theologisch Verklaren vun Barmen verfaat. De is denn vun de 139 Afordenten ut 18 Karken ut de verscheden düütschen Länner eenstimmig annahmen wurrn. De Synood vun Barmen in Wupperdaal-Barmen weer de eerste Synood vun de Kark vun dat Bekenntnis (KB) un stell sik gegen den Versöök, de evangeelschen Karken un den Nazi-Staat dichter tosamen to sluten. De Theologisch Verklaren vun Barmen is de theologisch Grundlaag wurrn vun den Striet gegen den Nazi-Staat un sienen Versöök, de Karken an sik to rieten. To'n Deel füng düsse Verklaren ok dormit an, sik gegen dat Breken vun Minschenrecht ut to spreken, so as dat bi de Nazis mit Afsicht inföhrt wurrn weer un fuddermaakt weeren scholl. In seß Thesen un Antithesen hett Barth sien theologisch Arbeit bit dorhen knapp tosamenfaat. De eerste These, wo de annern up staht, heet: Jesus Christus, so, as he us in de in de Hillige Schrift betüügt warrt, is dat eene Woort vun Gott. Dor mütt wi up lustern, dor hebbt wi in'n Leven un Starven up to vertroon un to hören. Wi wiest de verkehrte Lehr af, as wenn de Kark baben düt eene Woort un blangenbi süß noch wat, wat passeert, wat mächdig is, wat dor is un wat sik as Wahrheit utgifft, as Born vun ehr Verkünnigen begriepen kann un mutt. Barth wurr in den Raat vun de Bröder in dat Riek beropen. Dat weer de Vörstand vun de KB. Dor hett he aber al in'n November 1934 wedder Bott geven, just so as Martin Niemöller, Karl Immer un Hermann Albert Hesse. De Raat vun de Bröder harr mit de intakten Karken ut de Länner Hannober, Württemberg un Bayern (dor harrn de Nazis in de Karken noch nich dat Seggen) den Vörlöpig Vörstand as eenen tweeden Vörstand vun de KB insett. Nu möss een Antwoort her, wie dat Leit vun de KB utsehn scholl. As dat klaar weer, maken Niemöller, Immer un Hesse bi den Raat vun de Bröder wedder mit, man Barth nich. He harr midderwielen sien Stäe as Professor in Bonn verlaren, weil he den Eed up den Föhrer Adolf Hitler nich swören wull. He harr seggt, he kunn dat bloß maken, wenn he dor de Wöör sowiet ik dat as een evangeelschen Christ up mi nehmen kann ansluten dröff. Dor möss he denn nah Basel umtrecken. Up de tweede Bekenntnissynood in Berlin-Dahlem in'n Oktober 1934 hett he mit scharpe Wöör angrepen, dat de Christen sik rutholen döen, as de Jöden angrepen wurrn sünd un as de Staat sik nich an dat Recht holen dö. Dor kunn he denn nich wieder in Düütschland blieben un möss nah de Swiez torüch. He is denn Professor för systemaatsche Theologie in Basel wurrn un bit 1962 dormit togange ween. He woll aber de Saak vun de Kark vun dat Bekenntnis jümmers as sien egen Saak ankieken un mitgahn, ganz egal, wo dat hengahn scholl. Just so, as de Christen bi de Saak vun jem ehren Herrn mitgaht, egal, of se wiet weg oder dicht bi sünd Vun 1938 bit 1945 is he in allerhand Vördrääg, Breeven un Andrääg mitgahn up den Weg vun de KB. In de Swiez hett he sik dor stark för maakt, datt Jöden, de ut Düütschland wegmössen, dor upnahmen weeren schollen. Wat he in düsse Tiet schreven un seggt hett, is later as „Een Stimm ut de Swiez“ rugeven wurrn. Barth hett sik nu jümmers mehr in de Politik inmengelt. As he in't Vörjahr 1938 in Aberdeen in Schottland as Dozent inlaadt weer, verklaar he: Ünner Ümstännen is dat nich bloß so, datt Gott sien Verlööf gifft, gegen politsche Macht gegenan to gahn, man dat he dat foddern deit. Ünner Ümstännen kann dat een Aart vun Wedderstand ween, bi de wi Gewalt gegen Gewalt setten mütt. Mag woll ween, dat wi anners gegen de Tyrannei gar nich angahn könnt un dat wi dat Vergeten vun unschullig Bloot anners gar nich verhinnern könnt. As dat slecht stünn üm de Tschechoslowakei fodder he in'n September 1938 in een Breef an Josef Hromádtka: Jedeen tschechschen Suldaten, de strieden un lieden deit, de stritt un lidd ok för us. Ik segg dat un ik meen dat ok so: He stritt un lidd ok för Jesus Christus siene Karken, weil düsse Kark dor, wo Hitler un Mussolini dat Seggen hefft, bloß man lachhaftig maakt warrt un utrott weern schall. Hrómadtka weer de Dekan vun de evangeelsche Fakultät an de Universität vun Prag. Düsse Breef is in de „Prager Presse“ afdruckt wurrn un hett unbannig veel Lüde in Düütschland vertöörnt, man ok de Pazifisten in Europa weern vergrellt. Barth schreev 12 Jahr later to düsse Saak: In den Breev an Hrómadtka vun 1938 hebb ik vunwegen den Globen upropen, mit Wapen gegen Hitler sien Drauhen un Angriepen gegenan to gahn. Ik bün keen Pazifist un ik dö dat hüdigendags just genau so maken, as dormals, wenn de Laag wedder so weer. De Feend vun de tschechisch Freeheit un vun de Freeheit in Europa dormals hett mit sien Doon wiest un hett later jümmers wedder wiest, dat een bloß mit Gewalt gegen em angahn kunn. So hett Barth dat Vörgahn vun Grootbritannien bi de Konferenz vun München 1938 as groten Fehler ankeken. He leet sik denn in de Swiez to'n Suldaten utbillen. Sien Schöler Dietrich Bonhoeffer hett vunwegen de Theologisch Verklaren vun Barmen bi den Kreisauer Kreis mitmaakt un hett stickum bi den Wedderstand gegen Hitler mitmaakt. As he ok bi den Anslag up Hitler sien Leven mitmaken dö, weer dat richtig, so as Barth later düüdlich seggt hett. Dat Bonhoeffer kort för dat Enn vun den Krieg noch an'e Siet bröcht wurr, güng Barth duchtig an'e Neren. Striet för Versöhnen, gegen Restauration un Wedderuprüsten nah 1945 1945 is Barth Liddmaat wurrn in dat „Nationalkomitee Freies Deutschland“. Dor seten Antifaschisten, Sozialdemokraten un Kommunisten ut dat Exil tohopen an een nee Ordnung för ganz Düütschland nah den Krieg. Düsse Ordnung scholl sozialistisch ween. Barth sett sik för dat Versöhnen mit de Düütschen in un schreev in „De Düütschen un wi“ öber Gott sien Woort to düt Volk: Kaamt her nah mi to, Ji, de nümms lieden mag. Ji legen Hitlerjungs un -deerns. Ji Dootslägers vun SS-Suldaten, Ji bösen Verbrekers vun de Gestapo, Ji trorigen Bangebüxen un Mitmakers, Ji Achteranlöpers, de Ji as Schaap gedullig un dummerhaftig achter Jo'n Föhrer achterher lopen sünd! Kaamt nah mi to, Ji Schulligen un Mitschulligen. Nu is dat passeert un dat möss woll so kamen, dat Ji dat to spören kriegt, wat Ji daan hefft! Kaamt nah mi to, ik kenn Jo doch; man ik fraag nich, wer Ji sünd un wat Ji daan hefft; ik seh dat bloß, dat Ji nich mehr wieder könnt. Nu mütt Ji vun vörn anfangen, of Ji dat wüllt oder nich. Ik will Jo hölpen, datt Ji Jo vermünnern könnt. Just mit Jo will ik nu vun vörn anfangen, as wenn nix passeert weer! So streed Barth nah den Krieg gegen Haat un Torüchbetahlen. He sett sik dorför in, as Christen up de Siet vun de Düütschen to stahn, de nu den Krieg verlaren harrn. Darüm reis he nah allerhand Drapen vun de Karken in de Welt. Ok up dat Drapen vun de Karken in de Welt in Amsterdam 1948 weer he bi. He höll de grode Reed öber dat Thema „Dat Dörenanner bi de Minschen un Gott sien Plaan för dat Heil“: Dat is de profeetsche Updrag vun de Kark: Midden in düt Dörenanner up Gott sien Riek as dat Riek vun Gerechtigkeit un Freden to wiesen. Dat is de Kark ehr Updrag, weil se dat Amt hett, up politsche Wach to stahn un as een Samariter in soziale Saken Deenst to doon. An de düütschen Universitäten dröff he natüürlich wedder arbeiden. Al vun 1946 af an lehr he as Gastprofessor in Bonn un Mönster. Bito arbeit he an sien Theologie un schreev noch mehr Delen vun de Dogmatik vun de Kark (DK). Besünners mit de Lehr vun Gott sien Schapen(DK III) un Gott sien Versöhnen (DK IV) weer he togangen. Dorbi keek he mit gralle Ogen, wat los weer up de Welt un snack bitiets dorgegen an, dat in Westdüütschland mank Staat un Karken allens wedder so weeren scholl, as vördem. Tohopen mit Hans Joachim Iwand föög he to dat Schuldbekenntnis vun Stuttgart to, wat dor noch fehlen dö, dormit dat nich so in'e Luft sweev. De beiden schreven een Bekenntnis öber de Kark in'e Kaisertiet un in'e Tiet vun de Republik vun Weimar un wat se dor al för sware Fehlers maakt hett. In düt Darmstädter Woort vun 1947 meen Barth, de Marxismus, dat weer för de Christen een Henwies, dat se sik besinnen schullen up dat Upstahn vun de Doden un dorup, dat Gott sien Riek up düsse Welt to finnen weer. Nu striet he mit Kraft gegen den christlich Antikommunismus. In düsse Tiet, as de Kole Krieg losgüng, bleev he bi sien Idee vun eenen demokraatschen Sozialismus. Barth stünn in den Striet gegen dat Upstellen vun een Armee in de beiden düütschen Deelstaaten nich an'e Siet. Besünners gegen dat Uprüsten mit Atomwapen is he luut wurrn. He weer een vun de Lüde, de in düssen Striet vörweg güngen. Dorbi hett he 1954 an'n Troerdag vun dat Volk de NATO beetsch angrepen. Eene Week nah den „Göttinger Apell“ vun'n 12. April reep he an'n Stillen Freedag 1957 de Völker vun de Welt up, se schullen upstahn un gegenan gahn gegen de Atomwapen in de beiden groten Blöck. Un in'n Januar 1958 fodder he de Karken up, se schollen öber de Grenzen vun de Blöck henweg den christlichen Globen gegen de ABC-Wapen an bekennen. He bekeek düsse Wapen, just so as Hitler sienen totalen Staat, as een Angreep up dat, wo de christlich Gloven up stahn dö. Dorüm möss de Kark, just so as in de Jahren nah 1934, dor luut un düütlich Nee to seggen. He hett den „Europeeschen Kongress för dat nuklear Afrüsten“ mit grünnt un hett sik dor stark för maakt, dat de ABC-Wapen in de Verfaten vun de Swiez verbaden wurrn sünd. In de 1960er Jahren keem de nee Twieg vun de Evangelikalen in de evangeelschen Karken up. To den sien Bund „Keen anner Evangelium“ hett Barth sik up Afstand holen. 1965 fodder he em up, he scholl sienen Mund upmaken gegen den Krieg vun de USA in Vietnam. Wat he up den Grund vun sien Theologie gegen dat „Afschrecken“ mit Atomwapen seggt harr, dat is in de 1980er Jahren noch mal ganz wichtig wurrn, as dat üm den NATO-Dubbelbesluss güng. In düssen Striet üm dat Nahrüsten vun de NATO-Truppen mit Raketen för de Middelstreck hett de Reformeert Bund 1981 dor de Fraag vun dat Bekenntnis gegen upsmeten. De „Evangeelsche Kark in Düütschland“ EKD hett sik dor aber 1982 to'n gröttern Deel gegen stellt, just so, as se dat ok al 1958 maakt harr. Tohopenkamen in de laten Jahren 1962 reis Barth dör de USA. Dor höll he Vördrääg, ünner annern an de Universität vun Chicago un an dat Princeton Theological Seminary. 1963 hett de Vatikan em inlaadt, he scholl doch een Oog up de beiden lesten Sessionen vun dat Tweede Vatikaansch Konzil hebben. Man Barth möss vunwegen een Krankheit afseggen. 1966 reis he nah Rom un dreep sik dor mit Paapst Paul VI. un mit den Kardinal Alfredo Ottaviani un snack mit jem een ganze Tiet öber Fragen vun de Theologie. Dor hett he in sien lütt Book „Ad limina Apostolorum“ (An de Apostel ehr Süllen) Bericht vun geven. He hett dor scharpe Wöör gegen funnen, dat de kathoolsche Kark dat Jodendom as een „Religion mank (anner) Religionen“ ankieken dö un dat se öber den Islam meist öberweg gahn dö. He mahn, de Paapst scholl nu de Schuld bekennen vunwegen de Krüüztöög un vunwegen de Inquisition. Ganz an't Enn vun sien Leven hett Barth den Schriever un Dramatiker Carl Zuckmeyer kennenlehrt un de beiden sünd gode Frünnen wurrn. Dor hefft se beide veel vun harrt. Hinrich Stoevesandt hett 1977 de Breven rutgeven, de düsse beiden sik schreven hefft. Tolest möss Barth faken in't Krankenhuus. Dor geev dat verscheden Operationen un he möss dor ok länger blieven. So konn he sien groot Wark, de „Dogmatik vun de Kark“, nich fardig kriegen. Vun 1966 bit 1968 hett he noch Seminaren an de Theologisch Fakultät vun de Universität Basel afhollen. Sien lest theologisch Arbeit harr mit Israel to kriegen. He is amenn ganz in Freden tohuse sturven. Sien lesten Wöör weeren: „Dat warrt regeert“. Theologie Allgemeen Karl Barth hett sien egen theologisch Spraak eerst lütt bi lütt funnen, as he up de Bibel hören dö. Bloß dor, meen he, warrt Gott sien Woort för all Minschen utspraken. Em is dat klaar wurrn, dat bloß Jesus Christus düt Woort is. Man desülbige Gott hett sik in de Geschicht vun dat Heil vun dat utverkoren Volk Israel ok al openbaart. Dat weer för Barth de Slötel, wo he dat Nee Testament mit verstahn konn. Vunwegen dat Jesus Christus Gott sien „Bund mit Israel, de nich upseggt wurrn is“ höllt, nimmt he de Minschheit in düssen Bund mit rin. So kriegt wi dor usen Andeel vun, wat Gott Israel toseggt hett. Later meen he, wi könnt ok annerwegens as bloß in Jesus Christus „wohre Wöör“ finnen. De weern nie ganz af vun Christus, man ok nich bloß in em. In sien laten Johren schrifft he düütlich in den drüdden Deel vun sien Lehr vun de Versöhnung, de Kark scholl openstahn för „Lichter“, de dat „Licht“ vun Gott, de Minsch wurrn is, in de Welt to’n Lüchten bringt. Dat sünd twee verscheeden Saken: Eenmal seggt he, bloß in Christus weer Gott sien Woort to hören – un denn meent he, annerwegens geev dat ok wohre Wöör un Lichter. Een schall dat nich ut’neen rieten, man he hett dat in ganz verscheden Tieden seggt. Toeerst stünn dat „Gericht“ tovörn: Dat Gott sien Woort „Nee!“ seggt to allens, wat wi dor vun meent. He streek dat dick rut, dat Gott sien Riek nich in use Hannen liggt un dat dat bit an de Wuddeln geiht mank de Minschen in jem ehr Welt, wo de Krieg regeern deit, wat ehr egen Schuld is. Man an’t Enn hett he dor veel mehr vun spraken, wie wietlöftig Jesus Christus sien unsichtbaar Regeeren utbreet is in de Welt. Beides, wat he seggt hett, hett sien Grund dor in, dat Jesus Christus Gott un de Welt versöhnt hett. In den letzten Band vun sien „Dogmatik vun de Kark“ hett he foddert, de Kinner schöllt nich mehr döfft weern, man bloß noch de Groden. He sä ok, nu wurr dat Tiet, dat de Kark endlich ehren Updrag annehmen dö, in de ganze Welt to strieden för de Gerechtigkeit up de Eer. Dat weer en Striet, wo Jesus woll, dat se dor mitmaak. Dialektische Theologie vun Gott sien Woort (1918–1932) Vunwegen datt de meisten vun sien vörmaligen Professors un de meisten Karken luuthals mitmaakt hefft bi dat Juchein, as de Eerste Weltkrieg utbröök, hett Barth sik afwennt vun de Theologie vun dat 19. Johrhunnert. Düsse Theologie stell den Minschen in de Midden un dat, wat he dach öber de Religion un wat he verstahn konn. In sien Kommentar öber den Breef an de Römers vun den Apostel Paulus hett he rutstellt: dat Gott sik süms wiesen deit, dat is dat Enn vun all minschlich Versöken, em to finnen un em in’e Hannen to kriegen. He schreev dor: „ Jesus is as Christus een Land, wo wi nix vun afweten doot. Wat wi weet, warrt vun düt Land lootrecht vun baben dörsneden.“ Barth funn rut, dat Kierkegaard recht harrt hett mit sien „unendlich Ünnerscheed vun de Qualitäät“ twuschen Gott un Minsch. He meen, just dat konn he in de Bibel lehren. Toeerst güng he butt gegen de „Anbacksel-Theologien“ tokehr. Düsse Theologien meenen, se konnen Gott sien Ewigkeit kommodig an een Saak anbacken, de man bloß minschlich un nich ewig weer. Dor stünnen se al mit ünner Gott sien Gericht, sä he. Barth güng bi un roop de Kark mit all sien Kraft to, se scholl sik üm ehr „Saak“ kümmern, dat weer Gott sien Woort un anners nix: „Wi schöllt as Theologen vun Gott snacken. Man wi sünd Minschen un könnt as Minschen nich vun Gott snacken. Wi schöllt Beides, wat wi schöllt un wat wi nich könnt, weten. Just dor geevt wi Gott de Ehr mit.“ Dor is denn de Bewegung vun de Dialektische Theologie vun wurrn. In de 1920er Johren weer Barth togange mit Fragen vun de Dogmatik. Üm düsse Fragen harr sik de Neeprotestantismus faken gor nich um scheert. Dor sünd denn de „Prolegomena to en Christlich Dogmatik“ (Wat seggt weern mutt, ehr dat mit en christlich Dogmatik losgahn kann) bi rutsuurt. Later hett he sien Hööftwark „De Dogmatik vun de Kark“ up düt Woort vörweg upboot. 1931 hett Barth sik mit Anselm vun Canterbury sien ontoloogschen Bewies vun Gott ut’neen sett. He meen, düssen Bewies kunn een bloß vun Christus her verstahn. 1932 geev he sien nee Book „Historie vun de protestantsche Theologie“ rut un meen, düsse Theologie harr dat in dat 18. un denn eerst Recht in dat 19. Johrhunnert upgeven, vun Gott to snacken. Se snack avers vun sik süms un vun ehr egen Ideen. Barth meen, vun düsse Tiet af an weer dat jummers bloß dor üm gahn, wat de Minsch sik vörstellen un wat he mit sien minschlichen Verstand begriepen kunn. Sien minschlichen Verstand harr de Protestantismus to’n Richter över Gott sien Woort maakt. Dor harr he dat, wat de Kark künnig maken scholl, mit an den Geist vun de Tiet utlevert. Vun 1933 af an weer Barth de eenzig bedüdend Theoloog in Düütschland, de sik nich bloß gegen de „Düütschen Christen“, man ok gegen de orthodoxen Lutherschen un gegen de „Jungreformatoren“ mit jem ehr Lehr vun de beiden Rieken stellt hett. He meen, dat weer allens ganz verkehrt. Gerhard von Rad harr em mit de Nese up de oolttestamentliche Bundstheologie stött. Kort vör den Wahlen to’n Rieksdag an’n 5. März 1933 verkloor he in en Vördrag, dat Eerste Geboot weer de „Ass vun de ganze Theologie“. He meen, wat later in Christus passeert weer, dat harr sien Grund in de Jöden ehren Uttog ut Ägypten. Em weer kloor: De Inkarnatschoon un de evangeelsche Lehr vun dat Rechtfardigen laat sik nich afscheden vun de Geschicht vun Israel, wo Gott sik süms in vörstellt un wiest harr. To Adolf Hitler sien Geboortsdag leet he em en vun sien Predigten tokamen. Dor maak he in kloor, dat dat Volk Israel „Goot sien Oogappel“ weer un dat nie nich vergeten weern dröff, dat sunner düt Volk keen Christendom tostann kamen weer. 1934 schreev he denn sien radikal „Nee!“ (Upsatz gegen Emil Brunner) un buller gegen de Natürliche Theologie gegenan, de glöven dö, de Minsch konn an un for sik (ok sunner den Hilligen Geist) Gott verstahn un sehn un begriepen, just vunwegen dat sien Natuur dat tostann kreeg. Gott weer „ganz wat anners“ as allens, wat Minschen sik vörstellen döen un dat, wat Minschen as „Tekens un Henwies vun Gott“ ansehn döen, harr mit den worraftigen Gott rein gor nix to kriegen. Natürliche Theologie meen ummer dat, wat Minschen verstünnen, man Gott is nich to verstahn. Dorüm kunn een ok nich seggen: Wenn dat nu bargup güng mit Düütschland, denn lä dat dor an, dat Gott dor nu togange weer. In de „Theologisch Verklaren vun Barmen“ hett Barth seine neen Gedanken denn tohopenfaat. Dor hett he de Kark vun dat Bekenntnis de Grundlaag mit geven för ehren Striet gegen de Verkehrte Lehr vun dat Christendom, dat dat mit de Nazis holen dö. Bloß wenig evangeelsche Christen (dormank Dietrich Bonhoeffer) hefft dat dormols so verstahn, as Barth dat denn 1938 süms schreven hett: Dat güng dor üm, unbedingt un afsluuts gegen den Natschonalsozialismus gegenan to gahn. Mann Protestantismus Reformeerte Kark Pastoor Börger von de Swiez Theologie Boren 1886 Storven 1968

7408

https://nds.wikipedia.org/wiki/Draken%20%28Geometrie%29

Draken (Geometrie)

In de Geometrie is en Draken (ok: Deltoid) en even Veereck woneem een vun de Diagonalen Symmetrieass is oder (wat dat sülvige is) dat twee Poren vun liek langen Sieden gifft, so dat de liek langen Sieden blangenanner liggt De Naam stammt vun de Foorm vun den Flaagdraken af. De Draken hett disse Egenschoppen: de twee Diagonalen sünd orthogonal, dat heet, se staht openanner lootrecht de een Diagonaal halbeert(?) de annere. twee Winkel, de gegenöver liggt, sünd liek groot dat gifft en Binnenkrink un dormit is dat Veereck en Tangentenveereck. (Dat is bi Veerecken, de keen Draken sünd nich so) De Ruut (ok Rhombus) is en speziellen Draken, woneem alle veer Sieden liek lang sünd. Weblinks Veranschaulichungen zum Flächeninhalt des Drachenvierecks Geometrie

7410

https://nds.wikipedia.org/wiki/355

355

Wat passeert is 6.November: Kaiser Constantius II. maakt sienen Vedder Julian Apostata to'n Caesar un stüürt em nah Gallien hen Dat eerste mal in de Historie warrt vun de Lentiensers spraken. Dat is een Stamm ut dat Volk vun de Alamannen. De röömscher Schriever Ammianus Marcellinus schrifft dor öber De röömsche Magister Equitum Arbetio treckt gegen de Lentienser. Dat ünnernimmt he as Straaf för den Stamm Julian Apostata lett sik inföhren in de heidnisch Mysterien vun Eleusis Konzil vun Mailand Constantius II. verjaagt Paapst Liberius nah Thrakien. He maakt Felix II. to'n neen Paapst Sturben 7.September: Silvanus, röömschen Gegenkaiser

7411

https://nds.wikipedia.org/wiki/356

356

Wat passeert is 1.Juni: De Reliquien vun Timotheus weert nah Konstantinopel bröcht De Synood vun Beziers Naemul warrt König vun Silla De Arzdiakonen vun Rom roopt Felix II. to'n Gegenpaapst ut Alemannen un Juthungen breekt in de röömsche Provinz Raetia in Sturben Antonius de Grote, Vader vun de Mönk in Ägypten 0356 4. Johrhunnert

7412

https://nds.wikipedia.org/wiki/Silla

Silla

Silla is een vun de Rieken in Korea in de Tieden vun de Antike un dat Middeloller. Silla lä in den Südosten vun de Halfinsel vun Korea un hett sik vun dor ut mit Gewalt utbreet un dorbi de annern dree Staaten, de dat in Korea dortiets geev, bit to'n Jahr 668 ünnerkregen un in'n Dutt slahn. Grünnt wurrn is dat Riek in dat Jahr 57 v. Chr. vun Hyekgeose. Dat warrt seggt, in dat tweede Jahrhunnert nah Christus bestünn Silla ut eenen Bund vun seß Dörper. Eerst as König Naemul dat Königdom as Arvdeel för sienen Söhn inricht harr un eerst recht, as dat Riek vun Gaya in dat 6.Johrhunnert ünnerkregen weer, is Silla to een richtig Riek wurrn. 660 weer to'n eersten Mal in de Geschicht vun Korea de ganze Süden vun dat Land in een Hand in dat Königriek vun dat Vereente Silla. Hööftstadt weer Gyeongju, de dat hüdigendags noch gifft. In dat 10. Johrhunnert leven dor mehr as 1 Million Minschen un dat weer een vun de gröttsten Metropolen vun Asien (Hüde leevt dor um un bi 280.000 Minschen). Endgüllig 676 hett Silla ok dat nöördliche Naberriek Goguryeo unnerkregen. In dat 10.Johrhunnert is dat Riek vun Silla ünnergahn, as de leste König Gyeongson sien Macht in dat Jahr 936 in de Hannen vun den König Wanggeon vun Goryeo lä. Antike Historie Korea Middelöller

7414

https://nds.wikipedia.org/wiki/Naemul

Naemul

Naemul (†402) is vun 356 af an de 17. König ween vun dat Königriek Silla in dat hüdige Korea. He weer de Brodersöhn vun den vörmaligen König Michu un hett Michu sien Dochter, Froo Boban freet. He is de eerste König vun Silla, de in chineesche Berichten updükert. As he König weer, hett he dat henkregen, datt vun dor af an dat Königdom as Arvdeel up den König sienen Söhn öbergüng. Dat weer vördem nich so. Mit dat Inrichten vun dat arvlich Königdom hett he den Grund leggt för dat Utbreden un de Macht vun dat Königriek Silla in de Tokumst. In de laten Jahren vun sien Herrschup hett he Last harrt, de Japaners rut to smieten, de jümmers wedder versöchen, sien Land intonehmen. Antike Korea Mann Boren in dat 4. Johrhunnert Storven in dat 5. Johrhunnert

7415

https://nds.wikipedia.org/wiki/Kanungu

Kanungu

Kanungu is ene Stadt in’n Süüdwesten vun Uganda. Se hett üm un bi 13.000 Inwahners un is de Hööftstadt vun’n Distrikt Kanungu mit’n sülven Naam. In’t Johr 2000 geev dat in Kanungu enen Vörfall, Massendood vun Kanungu, bi den över 1000 Minschen, de Maten vun de Bewegung för dat Wedderherstellen vun Gott sien teihn Botten weren, doodbleven sünd. Inwahnertall Oort Uganda

7416

https://nds.wikipedia.org/wiki/List%20vun%20de%20St%C3%A4der%20vun%20S%C3%BC%C3%BCdkorea

List vun de Städer vun Süüdkorea

List vun de Städer in Süüdkorea Mit Afstand is in Süüdkorea Seoul de gröttste Stadt. In de ganzen Kuntreien dor ümto wahnt üm un bi 21.545.000 Minschen (1.Januar 2005). Dat sünd bi 43 % vun de Minschen vun dat ganze Land Süüdkorea. Hier staht nu de Städer mit mehr as 100.000 Inwahners. Jem ehr Namens sünd up düütsch schreben un ok up koreaansch (Hangeul un Hanja). Dor steiht ok jümmers bi, to wat vun een Provinz de Stadt tohören deit. De Hööftstadt Seoul un de Städer Busan, Daegu, Daejeon, Gwangju, Incheon un Ulsan sünd sülfstännig un höört to keen Provinz to. De Inwahnertallen gellt jümmers bloß för de eegentliche Stadt sunner den Gördel vun de Vöröört. Weblinks Korea National Statistical Office World Gazetteer - Aktuell Inwahnertallen vun de Städer vun Südkorea City Population - Historisch Inwahnertallen vun de Städer vun Südkorea Korea Stadt List

7417

https://nds.wikipedia.org/wiki/Uganda%20Airlines

Uganda Airlines

Uganda Airlines is ene fröhere Flooglien ut Uganda. Dat Ünnernehmen hett in’n Mai 2001 den Floogbedriev instellt. In’n Oktober 1988 is ene Boeing 707 vun Uganda Airlines bi Rom afstört. Dorbi sünd 31 vun de 52 Lüüd an Boord doodbleven. De Fleger weer de eenzige, de technisch för den Larmschutz utleggt weer, de för Flöög na Europa nödig is. Uganda Airlines möök denn blots noch Flöög na’n Middleren Oosten un na Nairobi, aver ok disse Flöög hebbt se 1989 instellt. Ok binnen de Grenzen vun Uganda geev dat blots noch Flöög vun den Flaaghaven Entebbe na de Flaagplätz vun Arua un Kasese. Bi de Privatiserung wull nüms den Laden övernehmen un se hebbt den Deenst instellt. Daten IATA-Kood: QU ICAO-Kood: UGA Callsign: Uganda Flooglien Uganda Gifft dat nich mehr

7418

https://nds.wikipedia.org/wiki/Draken

Draken

Draken (ut , ) betekent Draken, en Undeert, dat dat in vele Mythologien op de hele Welt gifft, Draken, Steernbild in de Astronomie, Draken, Steernteken in de chineesche Astrologie, Draken, en Speel- un Sportreedschop, Draken, en geomeetrische Figuur, Draken, Heken von de Aant. Kiek ok bi: Draak.

7420

https://nds.wikipedia.org/wiki/357

357

Wat passeert is 3. März: De Reliquien vun de Apostels Andreas un Lukas weert nah Konstantinopel bröcht Barbartio sleiht de Juthungen torüch, as de nah Raetia inbraken sünd De Alamannen slaht den röömschen Heerföhrer Barbartio bi Augst. Ünner Chnodomar un Agenarich treckt se gegen de Römers in de Slacht vun Argentoratum (Straßborg). Jem ehr Heer warrt heel un deel toschannen maakt vun den Caesar Julianus De gröttste un öllste Obelisk warrt vun Kaiser Constantius II. upstellt in den Circus Maximus in Rom Constantius II. lett Paapst Liberius wedder nah Rom kamen. De Gegenpaapst Felix II. geiht ut Rom weg Funan mutt an dat Kaiserriek vun China Tribut betahlen un mutt ünner China siene Flunken Storven 357 (oder 358): Ossius vun Córdoba, Bischop vun Córdoba, Strieder gegen Arius un sien Lehr (*257) Gundomad, König vun eenen Goh vun de Alamannen 0357 4. Johrhunnert

7421

https://nds.wikipedia.org/wiki/358

358

Wat passeert is De röömsche Kaiser Julianus kriggt de Alamannen ehr Königen Suomar un Hortar ünner De juudsche Patriarch Hillel II. rekent de juudsche Tiet ut den Talmud un ut den Tanach ut De Paapst Liberius kümmt ut sien Exil ut Thrakien torüch nah Rom Eerdbeven in Nicaea De Franken geevt sik in Belgien in de Hannen vun Julianus Julianus gifft de Franken Verlööf, as Foederati (Bunnsgenoten) vun de Römers in Toxandrien to blieven 0358 4. Johrhunnert

7422

https://nds.wikipedia.org/wiki/Toxandrien

Toxandrien

Toxandrien is de ole Naam för een Region in Noord-Brabant twüschen de Strömen Maas un Schelde rund üm de Grenz mank Belgien un de Nedderlannen. Nahdem de Franken fökener dat röömsche Riek angrepen harrn, hett de Caesar Julianus jem in dat Jahr 358 ünnerkregen un eenen Verdrag mit jem slaten. Se dröffen vun nu af an mit röömsch Verlööf in Toxandrien wahnen un mössen de Grenz mit jem ehr egen Truppen för dat röömsche Riek verdeffenderen. In dat Middelöller weer Toxandrien een sülvstännig Förstendom. Antike Germanen Middelöller Provinz Noord-Brabant Nedderlannen

7423

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gerhard%20Puttfarcken

Gerhard Puttfarcken

Gerhard Puttfarcken (* November 1946 in Celle) is en düütschen Manager bi Airbus. Siene fröhe Kinnertiet hett he in Celle tobröcht, siene Schooltiet in Wupperdaal. Puttfarcken möök 1966 sien Abitur un hett an de Universität Köln op Diplom-Koopmann studeert. He hett 1972 sienen Afsluss maakt. He arbeid de eerste Tiet bi Krupp Systems as Systemanalyst, denn vun 1976 bi Messerschmitt-Bölkow-Blohm (MBB) in Finkwarder in de Afdelen för Reknerkraam. An’n 1. Januar 1994 övernehm he dat Leid vun dat DASA-Wark (de 1989 MBB övernahmen harrn) in Finkwarder un weer för de Montaasch vun de Airbus A 319 un A 321 tostännig. Vun 1999 an weer he Viezpräsident för Produktmanagement för den Airbus A 380. In’n Januar 2003 hett Airbus Düütschland em to’n Vörsitter vun’n Vörstand maakt. Puttfarcken, Gerhard Puttfarcken, Gerhard Puttfarcken, Gerhard Boren 1946

7424

https://nds.wikipedia.org/wiki/Arftholmen

Arftholmen

De Arftholmen (däänsch Ertholmene) sünd ene Grupp vun Eilannen in de Oostsee. Se liggt üm un bi twintig Kilometer noordoosten vun Bornholm. Dormit sünd se de Deel vun Däänmark, de op’t wiedst in’n Oosten liggt (nipp un nau is dat de Felsen Østerskær). To de Arftholmen (alltohoop 40 Hektar) höört de Eilannen Christiansø (nöömt na Krischan V.) mit 25 Hektar, Frederiksø (nöömt na Frederik IV.) mit veer Hektar, Græsholm (as Schutzrebeet för Vagels utwiest) mit ölven Hektar un en poor lüttjere Eilannen un Felsen (Møllebakke, Tat, Vesterskær, Østerskær, Lilleø, Høgebur, Tyveskær). Op Christiansø un Frederiksø leevt tohoop 92 Minschen (Stand vun’n 1. Januar 2006). Disse beiden Eilannen sünd ok dör en 30 Meter lang Footgängerbrüch verbunnen. De Eilannen höört kene Kommun to, billt aver en Karkgemeen (de Kark is de Christiansø-Kark, boot 1821). Dat Regeer hett dat däänsche Ministerium för Verdedigen. Ene lütte School bestaht, in de de Kinner bet to de 7. Klass blieven köönt. Vun Bedüden is de Tourismus na de Eilannen, 80.000 Lüüd kaamt elk Johr na de Arftholmen. Ok Fischerlüüd gifft dat op de Arftholmen. 1684 hett de däänsche Marine ünner Krischan V. ene Festung op de Arftholmen opboot. De Sund twischen de beiden Hööfteilannen weer en goden Haven. To de Tiet heten Christiansø un Frederiksø noch Kirkeholmen un Bodholmen. 1810 harrn de Eilannen mit 829 de gröttste Tall vun Inwahners in jemehr Geschicht. 1855 hett de Marine de Eilannen verlaten. De Grote Toorn op Christiansø, de Deel vun de Festung weer, warrt hüüt as Lüchttoorn bruukt. Op Frederiksø steiht de Lütte Toorn. Weblenken Websteed vun Christiansø (däänsch, hoochdüütsch) Inselgrupp Oostsee Däänmark

7428

https://nds.wikipedia.org/wiki/Korea

Korea

Laag un Eegenaart Korea is een Halfinsel in Oostasien. Siet dat Enn vun den Koreakrieg is Korea updeelt in twee Staaten. In den Noorden liggt de Demokraatsche Volksrepublik Korea (Noordkorea) un in'n Süden de Republik Korea (Süüdkorea). De Grenz vun Korea stött in'n Noorden an China un an Russland. Vun Japan is Korea scheedt dör de Oostsee (Japaansche See). Bit dat Land deelt wurrn is, hett Korea meist dusend Jahr lang een eenig Riek bildt. Dor kümmt dat vun her, dat in ganz Korea de Kultuur un de Sellschup tämlich öbereen sünd. Naamens Up Koreaansch Up Koreaansch gifft dat in den Noorden un in den Süden verscheden Naamens för dat Land. In Noordkorea seggt se dor Chosǒn to. Düsse Naam kümmt vun dat eerste koreaansche Königriek Go-Joseon vun her. Dat warrt faken seggt, Joseon bedutt so wat as „an'n Morgen, wenn dat still is“ oder ok „Land, wo de frische Morgen kümmt“. Dor kümmt woll ok de Naam „Land vun den frischen Morgen/Land vun den stillen Morgen“ in de Spraak vun de Dichters vun her. In Süüdkorea warrt dat Land Hanguk („Han-Riek“) nömmt. Düsse Naam kümmt vun de histoorschen Rieken Mahan, Jinhan un Byeonhan. Düsse Staaten harrn sik in dat 1. Johrhunnert nah Christus to den Samhan-Bund (Dreebund) tohopenslaten. Vun 1897 bit 1910, as de Japaners dat Land innahmen harrn, wurr dat Land mit Daehan (Groot-Han) betekent. Westlich Spraken Marco Polo geev de Halfinsel up sien Reis in dat late 13. Johrhunnert den Namen Cauly. Dor hett he woll den chineeschen Namen för dat Königriek Goryeo togrunn leggt. De Chinesen säen dor Gāolì to. Schrievers ut Europa nömen dat Land bit in dat 20. Johrhunnert mal Corea un anner mal Korea. Dor, wo de Lüde romaansche Spraken snackt, heet dat hüdigendags Corea, annerwegens steiht Korea. Korea Halfeiland Japaansche See Gele See

7429

https://nds.wikipedia.org/wiki/Friedrich-Ebert-Gymnasium%20Horborg

Friedrich-Ebert-Gymnasium Horborg

Dat Friedrich-Ebert-Gymnasium is en högere School un de öllste School in Horborg, wat siet dat Groot-Hamborg-Gesett en Deel vun Hamborg worrn is. Historsche Angoben In dat Johr 1628 weer to’n eersten Maal op ehr Vorhannensien hinwiesen worrn. De School hett siet 1930 en groden Areal an’n Olen Postweg. No Friedrich Ebert, de eerste demokraatsch Oberbaas vun’n Düütschen Riek, de woll nie nich in Horborg wesen is, heet de School siet 1968. Hüütodags Vun de School hebbt mannich een all höört vun wegen den grotten Musik-Tweeg un vun wegen dem Angebot, dor ok mit Latien antofangen un später de Spraak vun de olln Grieken to lehrn. Mehr as 800 Jungs un Deerns gaht dor Dag för Dag mit eern bummelig fofftig Schoolmesters hin. An dree Daag in’e Woch hebbt de Lütten ok an Namiddag dor to doon un kunn dor ok wat eten. Weblenken Websteed vun dat Gymnasium (hoochdüütsch) Gymnasium Hamborg

7430

https://nds.wikipedia.org/wiki/Kalifornien

Kalifornien

Kalifornien is en Bundsstaat vun de USA. Dat liggt in’n Südwesten. In’n Westen liggt de Pazifische Ozean, un in’n Süden liggt Mexiko. De Gouvernör is siet 2019 Gavin Newsom . De Hööftstadt is Sacramento.Et hett 38,802,500 Inwahners(2014).Kalifornien hett 59 Städer mit mehr as 100.000 Inwahners. De Gröttsten sünd: Politik Kalifornien is opdeelt in 58 Kreise (Countys): Kalifornien

7431

https://nds.wikipedia.org/wiki/List%20vun%20de%20St%C3%A4der%20in%20Georgien

List vun de Städer in Georgien

Dit is en List vun de Städer in Georgien Mit Afstand de gröttste Stadt is Tiflis. Dor wahnt so üm un bi 1.258.000 Lüde (An'n 1.Januar 2005. Dat sünd bi 30% vun de Inwahners vun dat ganze Land. In de List staht nu all Städer mit mehr as 10.000 Inwahners. Jem ehr Naamen is in latiensche Bookstaven un in georgisch Bookstaven upschreven. Babenhen warrt angeven, wie veel Inwahners an'n 12.Januar 1989 un an'n 17.Januar 2002 tellt wurrn sünd. För dat Jahr 2005 sünd de Tallen utrekent, nich tellt. Denn warrt ok noch upföhrt, to wecke Region un Unafhängig Republik de Stadt tohören deit. Mit Tiflis hett dat wat besünners up sik: Düsse Stadt höört to keen Region un ok nich to een Unafhängig Republik to, man is sülvstännig. De Tallen vun de Inwahners gellt bloß man för de Stadt süms, de Vöröörd tellt nich mit. Borns Oort Asien Kaukasus Georgien Stadt

7435

https://nds.wikipedia.org/wiki/Faslamfloot%201625

Faslamfloot 1625

De Faslamfloot oder ok Iesfloot weer en swore Stormfloot in de Noordsee, bi de in de Nacht von’n 25. op’n 26. Februar 1625 vele Lüüd doodbleven sünd. En starken Noordwest-Wind hett dat Water in de Düütsche Bucht drückt, dat de Flood to en Stormflood oplopen is. Dat Water hett ok veel Ies gegen de Küst drückt, dorüm is de Flood woll ok Iesflood nöömt worrn. Toglieks geev dat Neemaand un en Sünnverdüüstern. Meist ganz Noordstrand un Pellworm stünnen ünner Water, blots de Niekoog nich. Op Pellworm sünd 16 Lüüd verdrunken un in de Köög 10. Disse Schadens hebbt dor ok mit to bidragen, dat Noordstrand bi de Burchardiflood 1634 denn ganz uteneenreten worrn is. Jüstso is Eiderstedt – twee oder dree Köög utnahmen – överswemmt worrn. In Westerhever sünd 13 Menschen verdrunken un 16 Hüüs von Water un Ies ümreten worrn. In Lunnenbarg sünd söven Minschen verdrunken. In de Neegd bi Padelack is de Middeldiek braken un dat Water is na Rödemis un Schwabstedt flaten. In de Hattstedtermarsch un in’n Porrenkoog is dat Water dör de Sielen dörbraken. Ok in Dithmaschen, Bruunsbüddel, Marn, Eddelak un Büsum hett dat grote Schadens geven. In Hamborg stünn dat Water op’n Hoppenmarkt, dat een dor mit’n Boot föhren kunn, un bi de St.-Katharinen-Kark sünd op’n Karkhoff de Knaken hoogspöölt. Ok de Kooplüüd in Hamborg harrn groten Schadens, as de Packhüüs un Kellers vulllopen sünd, dat de Woren verdarven deen. In Land Wusten is de Hälft von’n Neefeller Diek wegreten worrn. In dat Wangerland, ünner annern in Minsen un Schillig, stünn dat Water veer Weken lang mannshoog in’t Land. De Diek müss von Horumersiel bet na dat Crildumer Siel trüggnahmen warrn. Bi Schillig sünd dörteihn Hektar Land an de See verloren gahn, in’t Wangerland sogor 83 Hektar. Bi Dauensfeld is de Diek von 1551 wedder opgeven worrn. Ok in Oostfreesland, Ollnborg un Oolland hett dat brakene Dieken un grote Schadens geven un an de Jade un de Werser sünd veel Rebeden utdiekt worrn. Ok de Slüsen vun Bullenhuus sünd tweigahn. Literatur Johann Risler: Wasserfluth. Das ist: Eine Christliche unnd auß Gottes Wordt gegründete Wasser Predigt: darin gehandelt wird von der grossen Wasserfluth welche dieses 1625. Jahrs den 26. Februarij auß der WestSee ist auffgestiegen und an der Elbe mercklichen und außsprechlichen Schaden gethan. Wolder, Hamborg 1625 Footnoten Stormfloot Düütschland Noordsee

7436

https://nds.wikipedia.org/wiki/Stormfloot%20vun%E2%80%99n%2010.%20Februar%201625

Stormfloot vun’n 10. Februar 1625

De Stormfloot vun’n 10. Februar 1625 weer en swore Stormfloot, bi de an’n 10. Februar 1625 vele Lüüd an de Oostsee doodbleven sünd. An de Oostsee, so warrt överlevert, sünd üm un bi 9100 Lüüd doodbleven. De Pegelstand in Kühlungsborn leeg dorbi 2,80 m över NN. De Kolberger Heid güng mit ehre Dörper in de Oostsee ünner. Stormfloot Düütschland Oostsee

7437

https://nds.wikipedia.org/wiki/Oostseefloot%201872

Oostseefloot 1872

De Oostseefloot vun 1872 weer en swore Stormfloot, bi de in’e Nacht vun’n 12. op den 13. November 1872 an de Oostsee twischen Däänmark un Pommern 271 Lüüd doodbleven sünd. De Daag vörher geev dat en Storm ut Süüdwest, de dat Water na Noordoost wegdreven hett. In’t Baltikum geev dat Hoochwater un an de düütsche Küst weer Ebb. Toglieks strööm ut de Noordsee Water na. Doch denn dreih de Wind un weih as Orkan vun Noordoost. Dat Water dat sik in’n Westen vun de Oostsee staut harr, keem nu all trüch. Mit dat Water, dat ut de Noordsee kamen weer, geev dat en groten Flootbarg. Bet op 3,30 m över NN steeg dat Water, wat de gröttste Hööchd weer, de de Minsch op de Oostsee je meten hett. Vör allen Eckernföör hett dat swoor drapen, vun wegen de Laag an de Föör, de na Noordoost utlöppt. De hele Stadt weer ünner Water, 78 Hüüs sünd tweigahn, 138 Hüüs hebbt Schaden nahmen un 112 Familien hebbt ehr Dack verloren. Vun Fehmarn hett bit to een Drüddel vun de ganze Insel ünner Water stahn. Besünners in Noorden un Westen hett de Stomflood ganze Arbeid leist. 53 Wahnhüüs sünd tweigahn un 366 Hüüs hebbt Schaden nahmen. Alltohoop sünd an de Oostsee 271 Lüüd doodbleven, 15.160 Lüüd hebbt ehr Dack verloren, 2.850 Hüüs sünd tweigahn oder hebbt sworen Schaden nahmen. Ok Prerow op’n Darß stünn ünner Water, dorbi hett dat Water den Prerowstroom mit Sand dichtsett, de dat Eiland Zingst vun’n Darß trennen dee. 1874 hebbt se den Prerowstroom denn ganz toschütt un mit en Diek sekert. Sietdem is Zingst ene Halvinsel. Weblenken Literatur Heinz Kiecksee, P. Thran, H. Kruhl: Die Ostseesturmflut 1872. Westholst. VA, Heide, Dezember 1984 (Schriften des Deutschen Schiffahrtsmuseums, Band 2), ISBN 3804201164 Marcus Petersen und Hans Rohde: Sturmflut. Die großen Fluten an den Küsten Schleswig-Holsteins und in der Elbe. Niemünster 1977 Stormfloot Düütschland Oostsee Fehmarn

7438

https://nds.wikipedia.org/wiki/359

359

Wat passeert is Schapur II. vun Persien nimmt de röömsche Festung Amida in. De röömsche Ünnerkaiser Julian slutt bi Mainz Verdrääg mit de Königen vun de Alamannen Makrian, Hariobaud, Ur, Ursicin, Vestralp un Vadomar un maakt Freden mit jem Konzil vun Rimini Boren Godgisel, König vun de Wandalen Gratianus, Kaiser vun dat röömsche Riek Stilicho, röömsch-germaansch General Storven 0359 4. Johrhunnert

7440

https://nds.wikipedia.org/wiki/Plattd%C3%BC%C3%BCtsch%20Woort%20vun%E2%80%99t%20Johr

Plattdüütsch Woort vun’t Johr

Dat plattdüütsche Woort vun’t Johr warrt vun dat Fritz-Reuter-Literaturmuseum in Stemhagen utwählt. Bi de Dagfohrt von’n Bund von de Plattdüütschen Schrievers warrt de Winners denn künnig maakt, bet 2012 weer dat bi de Fritz-Reuter-Festspelen. Dat eerste Maal is dat Woord 1995 utsöcht worrn. Dunn noch von dat Literaturmuseum un den Landsheimatverband Mekelborg-Vörpommern tohoop. Nadem de Landsheimatverband 2012 pankrott gahn is, hett dat Museum dat denn alleen wiedermaakt. 1995: Schnarrenpüster 1997: Klaukschieter 1998: Eurodalermaless 1999: Dat Figiliensche Johr Tweidusend 2000: Brägenklœterige Kauh 2001: begriesmulen 2002: upsternaatsch/obsternaatsch 2003: swienplietsch 2004: begäuschen 2005: upfidummen 2006: Mien Herzing 2007: Oeschen 2008: Plüschmors 2009: Spijöök 2010: langtöögsch 2011: öllerhaftig 2012: rallögen 2015: kommodig 2016: Dwarsdriewer 2018: Hartpuckern (Herzklopfen) 2019: utklamüsern (austüfteln, herausfinden, auskundschaften, forschen) 2020: Ballerdutje (schmatzender Kuss) 2021: butschern (einfach raus gehen, mal was unternehmen] Ne’e Wöör/Aktuelle Wöör 2004: Klappräkner 2005: Lämmerhüppen (för Disko) 2006: Fixrühr (för de Mikrowell of ok de Mixer) 2007: Ackerschnacker (för Handy) 2008: Bankenmalür 2009: Miendientje 2010: Biojüch 2011: Hus hollen 2012: keen utwählt 2016: Büdelflieger (för Paraglider) 2018: Ankiekbook (Facebook) 2019: fuurtsen-roewertrecken-Code (QR-Code) Seggwiesen de leiwste Rädensort orre dat leiwste Sprichwurt 2004: De Lüüd seggt, he hett Glück hatt! Dat hei ok arbeit’t hett, dor snackt keeneen vun. 2005: Denn Politik, seggt de Buer, is anners as daun. 2006: Wat möt, dat möt. 2007: Dat Läwen is väl tau kort för ein langes Gesicht. 2008: Wenn du nich weißt, ob mir, ob mich, schnack plattdüütsch, denn blamierst’ di nich. 2009: Jeder räd’t von’t Supen, keiner räd’t von’n Döst. 2010: Dat Küken will ümmer kläuker sin as dat Hauhn. 2011: Dor hett`n Ul säten 2012: keen utwählt 2015: Nähm di nix vör, denn sleiht di nix fähl. 2016: Kumm rin un Snack di ut, gah rut un hol din Snut 2018: Stoh fast, kiek weit und röög di! 2019: He röögt dat Muul as de Katteker den Steert. Plattdüütsch

7443

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ruut

Ruut

In de Geometrie is en Ruut (ok Rhombus) en Veereck, wonehm alle veer Sieden liek lang sünd. De Ruut hett disse Egenschoppen: De beiden Diagonalen sünd Symmetrieassen. De twee Diagonalen staht lootrecht openanner. De Winkels, de sik gegenöver liggt, sünd liek groot. Naverwinkels sünd tosamen 180° groot. De Binnenwinkels warrt vun de Diagonalen halbeert. Dat gifft en Binnenkreis. De Ruut is en Spezialfall vun den Draken, vun’t Parallelogramm un ok vun’t Trapez. Annersrüm gifft dat ’n spezielle Ruut, de ’n Quadrat is. Wenn een 'n Ruut konstruieren will, denn bruukt een twee Informatschonen: de Siedenläng a een vun de twee Winkels De Ruut warrt in de Heraldik faken bruukt. Geometrie

7444

https://nds.wikipedia.org/wiki/Chioniten

Chioniten

De Chioniten oder Khioniten (ok as Rode Hunnen bekannt) sünd een Volksgrupp in de late Antike. Se hefft jem ehren Namen vun dat middelpersisch Woort xijon („Hunn“) kregen. Eerst Uptreden To'n eersten Mal is vun de Chioniten in desülbige Tiet un in de sülbigen Kuntreien to hören, wo ok de Hunnen updükert. De Hunnen güngen 375 öber de Wolga. Man de Chioniten stammt womöglich gar nich vun de Hunnen af, man sünd, just so as de Hephthaliten, een indogermaansch Volksgrupp. Dat is nich klar, wo se vun afstammt, un wie se mit de Hephthaliten un de Kidariten tosamenhangt. De röömsche Schriever Ammianus Marcellinus schrifft dor nix öber, dat se mit de Hunnen tohopenhöört. De Enzyclopaedia Iranica meent, dat konn woll angahn, dat se vun de Iraners her kaamt. Herrschup To Schapur II. sien Tiet (309 bit 379 is he König) warrt dat eerste Mal vun de Chioniten snackt. De Persers weern dormals de böversten Herrn öber de vörmaligen Provinzen vun Kuschan. In dat Jahr 350 grepen Nomaden, de dor leven döen, Schapur II. an. Besunners de Chioniten füngen düssen Krieg an. Nah den Krieg weer dat woll so, dat de Chioniten Baas weeren in Baktrien un Balch. Genau weet een dat nich, man vun düsse Tiet af an sünd dor keene neen Münten vun de Persers mehr slahn wurrn. De König vun de Chioniten heet Grumbates. Later hett he eenen Bund slaten mit de Persers un weer dor mit bi, as Amida belagert wurr. Chioniten un Kidariten Afsunnerlich is, dat de Greek Priskos, just so as iraansche un chineesche Schrievers in düsse Tieden vun de Kidariten vertellt, de just in desülbigen Kuntreien as de Chioniten leven döen. Dat is nu nich wiß, wat dat bedüden deit. Kann angahn, de Chioniten un de Kidariten weeren Bunnsgenoten oder de een Grupp hüng vun de annere af. Kann aber ok angahn, dat de beiden Naamens datsülbige Volk meent un dat de Kidariten bloß man de Naam vun een Dynastie weer, de nich lang leevt hett. Kultur De Chioniten leven as Nomaden. Jem ehr Zentrum weer in Sogdien, üm de Landstreek bi Er-Kurgan un Schar-i-Sabz rüm. Ammianus vertellt, bi dat Belagern vun Amida harrn de Persers sik duchtig wunnert, weil de Chioniten jem ehre Doden verbrennt hefft. Just so hefft dat ok de Hunnen in Europa maakt, as de Archäologen seggt. Wie dat wieder güng Mank 425 un 450 sünd de Hephthaliten an de Chioniten ehr Stäe treden. Wannehr dat genau weer, weet nümms. Dat is ok nich klaar, of dat noch de Chioniten weeren, de gegen de Persers ehr Königen Bahram V. un Yazdegerd II. in den Krieg tagen sünd, oder of dat al de Hephthaliten weern. Ok ut Indien weer to hören, dat in dat Riek vun Gupta siet de Dagen vun König Kumaragupta I. (König vun 415 bit 455) gegen Angreep vun Volksgruppen streden weeren möß, de den Naamen „Hunas“ kregen. Upsätz öber de Chioniten W. Felix: Chionites, in: Encyclopædia Iranica, Bd. 5 (1992), S. 485–487. Weblenken The Siege of Amida in 359 by Ammianus Marcellinus (engelsch) Antike Asien Gifft dat nich mehr Volksgrupp

7448

https://nds.wikipedia.org/wiki/Kees

Kees

Kees is wat to eten. Dat warrt ut Melk mookt. Herstellung Um Kees to moken, warrt toerst de Melk dick leggt. Dorto gifft dat twee Möchlichkeiten: De Melk warrt mit Bakterien dick leggt. Denn warrt darut Frischkees. De Melk warrt mit Lab ut den Mogen von de Kalbers dick leggt. Dat Lab kun vundoge ok künstlich herstellt warrn. So warrt ut de Melk Hartkees oder Snittkees. Wenn de Melk dick genoog is, warrt de Dickete mit en speziellen Mess dörsneden. Denn hett een Keesbruch. De warrt denn hitt mookt, dat de Molke dor rutlöppt. För Hartkees mutt de Molke rutpresst warrn. De Keesbruch warrt denn in en Form leggt un warrt to’n Keeslaib. De Kees warrt denn in Soltwater leggt, dat dat Water ut den Kees trocken warrt. Danach mutt de Kees riepen, dat he sien Aroma kriggt. Blots Frischkees mutt nich riepen. Eten

7449

https://nds.wikipedia.org/wiki/%C3%9Cmkrink

Ümkrink

In de Geometrie is ’n Ümkrink en Krink, de dör all de Eckpunkten vun ’n Veeleck geiht. Nich alle Veelecken hebbt ’n Ümkrink. De Regel is: en kunvex Veeleck hett akkraat denn ’n Ümkrink, wenn sik de Middellootlienen vun allen Sieden in een Punkt draapt. Disse Punkt is denn de Middelpunkt vun den Ümkrink. En Dreeeck hett jümmers en Ümkrink. Vör Veerecken, Fiefecken usw. gellt dat nich. Dat hangt vun dat Veeleck af. Welke hebbt en Ümkrink, annere hebbt dat nich. För Spezialfäll is bekannt, dat se jümmers en Ümkrink hebbt, t.B. dat Trapez, dat Veerkant un dat Quadrat. Ok en regelmatig Veeleck hett jümmers en Ümkrink. För den Radius vun den Ümkrink vun dat regelmatige -Eck mit de Siedenläng gellt: Mathematik

7453

https://nds.wikipedia.org/wiki/Beta%20%28V%C3%B6rnaam%29

Beta (Vörnaam)

Beta (ok Betha) is een plattdüütsche Vörnaam för Deerns. Vörkamen In de Gegend üm Bremen rüm is düsse Vörnaam nich raar to finnen. Herkamen Dat is nich ganz klaar, wo düsse Naam vun herkamen deit. Wiß hett he nix mit den greekschen Bookstaven β (Beta) to kriegen. Antonehmen is, dat Beta, just so as ok Meta un Gesche een korte Form vun eenen annern Naam is. Kann angahn, dat he vun den ganz olen Vörnaam Wobeta oder Wubbeta herkümmt. Ok düsse Naam is in de Dörper ründ um Bremen to bruukt wurrn. Dat kann aber ok sachs nich utslaten weeren, dat Beta een anner Form vun Elisabeth oder vun Berta is. Jedenfalls fallt up, de de Naam noch nich so fröh updükert, as Lieken un annere ganz ole Naams. Beta is denn woll so um 1800 rum as modernen Naam upkamen. Fundöörd In ole Listen oder Urkunnen finnt sik de Naam 1804 in Hastedt bi Bremen (Beta) 1810 in Overneeland bi Bremen (Beta) 1812 in Hasenbüren bi Seehusen (Betha) 1815 in Habenhusen (Beta) 1829 in Hastedt bi Bremen (Beta) 1844 in Hastedt bi Bremen (Betha) 1848 in Huchting (Betha) 1867 in Hastedt bi Bremen (Beta) 1871 in Habenhusen (Beta) Kiek ok nah bi List vun plattdüütsche Vörnaams Weblenken Plattdüütsch Vörnaam för Deerns

7456

https://nds.wikipedia.org/wiki/360

360

Wat passeert is Alamannen ut den Stamm vun de Brisgavi öberfallt de Kuntreien bi de Grenz vun Raetia. Jem ehr König Vadomar warrt vun Ünner-Kaiser Julian Apostata fungen un mutt nah de iberisch Halfinsel in't Exil De Wandalen sünd nu in den Noorden vun de Slowakei tohuse Vithicab warrt nee Gohkönig vun den alamannschen Stamm vun de Brisgavi De Chioniten hefft Baktrien innahmen De eerste Boo vun de Hagia Sophia is fardig stellt Üm 360: De gootsche Bibel vun Wulfila warrt schreven Boren Mesrop Maschtoz, Theoloog ut Armenien († 440) Pelagius, Mönk un Theoloog ut Britannien, Fiend vun Augustinus Storven Eusebius vun Emesa, Theoloog un Rhetor 0360 4. Johrhunnert