id
stringlengths 1
6
| url
stringlengths 32
143
| title
stringlengths 1
79
| text
stringlengths 7
183k
|
|---|---|---|---|
7782 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Amama%20Mbabazi | Amama Mbabazi | Amama Mbabazi (* 16. Januar 1949 in Mpiro, Distrikt Kigezi) is en ugandschen Politiker.
Mbabazi möök 1975 enen Afsluss in Recht an de Makerere-Universität in Kampala.
Vun 1986 bet 1992 weer he Minister för Verdedigen un is denn Butenminister un Minister för regionale Kooperatschoon worrn. Siet den 25. Juli 2001 weer Mbazazi denn wedder Minister för Verdedigen vun Uganda. An’ 24. Mai 2011 hett he dat Amt vun’n Premierminister övernamen. In'n September 2014 hett he dat Amt weer verloren.
Borns
Politiker (Uganda)
Börger von Uganda
Mann
Boren 1949 |
7783 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Jaquerie | Jaquerie | De Buurnopstand vun de Jaquerie weer en Opstand vun franzöösche Buurn in’t Johr 1358. Dat weer in’n Hunnertjöhrigen Krieg. Den Naam hett de Opstand vun den Ökelnaam Jacques Bonhomme för de franzööschen Buurn.
Dat Land weer to de Tiet temlich in’e Krise, vun wegen den Krieg, un den König Johann II. hebbt 1356 in de Slacht bi Poitiers de Englänners fangen nahmen, so dat in Paris blots de Statengeneral dat Seggen harr. Toglieks müssen de eenfachen Lüüd över jümmer mehr Stüern de Kosten vun’n Krieg opbringen. Un vun’n Februar an harr dat al de Revolt vun Etienne Marcel in Paris geven, de de Buurn wies, dat Wedderstand gegen de Mächtigen mööglich is. An’n 28. Mai 1358 hebbt sik bi Beauvais en poor Buurn un Suldaten in’e Wull kregen. Dat hebbt de ünnerdrückten Buurn to’n Anlaat nahmen, sik ünner Leid vun Guillaume Cale gegen de Herrschers optolehnen. In’n ganzen Noordoosten vun Frankriek (Haute Normandie, Picardie, Vermandois, Île-de-France, Champagne, Auxerrois Gâtinais, Brie) hebbt nu Buurn anfungen, de Göter un Slötter vun de Adeligen antogriepen, uttoplünnern, antostecken un mitünner de Adeligen optoknüppen.
Doch denn hett de Staatsmacht trüchslaan un in de Slacht bi Clermont an’n 10. Juni hett ene Armee ünner Karl II. vun Navarra de Buurnarmee slagen. Dorbi sünd woll üm un bi 7000 Buurn doodbleven. Ok Guillaume Cale is in’e Hand vun de Feudalherren fullen. De Opstand weer dormit vörbi. Doch för de Hogen Lüüd weer dat noch nich vörbi. Dat de Buurn dat nich noch mal wagen möögt, hebbt se de Buurn dat noch twee Weken lang trüchbetahlt. Nochmal 20.000 Buurn hebbt den Dood funnen.
De Opstand harr keen groot Programm un kene Strategie, blots de Woot op de Mächtigen hett se eent. Se hebbt nich op Guerillataktik, man op dat Belagern vun de festen Slötter as in Meaux un so as in Clermont op Feldslachten sett, doch dorbi kunnen se kenen Bestand gegen dat utbillte Militär hebben. Een anner Problem weer, dat de Stänn sik nich tohoopdoon müchen. Etienne Marcel un de Jaquerie hebbt eerst denn Kuntakt to de annern söökt, as dat Enn vun jemehr Opstänn aftosehn weer.
Buurnopstand
Frankriek
Historie |
7784 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Alexander%20Stambuliski | Alexander Stambuliski | Alexander Stambuliski (* 1. März 1879 in Slavovitsa; † 14. Juni 1923) weer vun 1919 bet 1923 Premierminister vun Bulgarien. Stambuliski weer siet 1908 de Anföhrer vun’n Buurnvolksbund.
1914 keem he vör’t Militärgericht, vun wegen dat he dorgegen weer, dat sien Land in’n Balkankrieg mit togang weer un dat dat in’n Eersten Weltkrieg de Middelmächt ünnerstütten dee. Na dat Oordeel vun’t Gericht schull he sien Leven lang achter Trallen blieven. 1918 harr dat Land denn den Krieg verlaren un König Boris III. harr den olen König Ferdinand afsett. Boris hett Stambuliski denn wedder free laten. In’t sülvige Johr noch hett he wedder enen Sitt in’t Parlament kregen. He weer vun’n 14. Oktober an Premierminister. An’n 20. März 1920 hett he mit den Buurnvolksbund de Wahlen wunnen.
An’n 9. Juni 1923 geev dat denn aver enen Putsch dör de Oppositschoon. Stambuliski hebbt se fangen nahmen un he is doodbleven, as he an’n 14. Juni flüchten wull.
Stambuliski, Alexander
Stambuliski, Alexander
Stambuliski, Alexander
Stambuliski, Alexander
Stambuliski, Alexander |
7785 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Alexine%20Tinne | Alexine Tinne | Alexandrine Pieternella Françoise Tinne (* 17. Oktober 1835 in Den Haag; † 1. August 1869 in de lybisch Sahara) weer ene nedderlandsche Opdeckerin. Se weer an’n Nil un in annere Delen vun Afrika ünnerwegens.
1861 föhr Tinne na Ägypten, wo se den Nil utforschen wull. Se stell in Kairo ene Expeditschoon tosamen. De Expeditschoon keem bi de Fohrt den Nil rop den Oort Gondokoro in’n Sudan. Vun dor an weer de Stroom nich mehr befohrbor. Tinne wull dor John Hanning Speke drapen, de ut Richt Viktoriasee den Nil dalkamen wull. Nadem Speke sien Expeditschoon nich so recht vöran keem, söök Tinne sülvs na de Borns vun’n Nil. Se keem dorbi in dat Rebeet vun de hüdige Demokraatsche Republiek Kongo an de Waterscheed vun Nil un Kongostroom. Later op de Reis keem se in Zentralafrika in Rebeden, för de dat noch kene Korten geev.
In’n September 1862 keem se wedder na Gondokoro trüch. Nadem ok dat twete Drepen mit Speke nich klappt harr, föhr se op’n Nil wedder na Kairo dal. Dor leev se en poor Johren lang, bet se 1867 na Algier güng, wo se för ene Tiet bleev. Se wull nu as eerste Fro dör de Sahara reisen un keem 1869 vun Tripolis an de Middellannsche See na de Oaas Murzuk. Dor luer se op ene Karawane, mit de se na Süden reisen kunn. Doch bi dat Töven hebbt Inheemsche Tinne utrövert un ehr üm’e Siet bröcht.
Böker
Clara Eggink: De merkwaardige reizen van Henriëtte en Alexandrine Tinne. Den Haag 1960 (2. Uplage 1976).
Penelope Gladstone: Travels of Alexine. London 1970.
Jan G. Kikkert: Hoe ver we zullen komen, weet ik niet : Het avontuurlijke leven van Alexandrine Tinne (1835 - 1869). Bussem 1980.
Jan G. Kikkert: Een Haagse dame in de Sahara; het avontuurlijke leven van Alexandrine Tinne (1835-1869). Amsterdam 2005 (Wieter maakte Utgave vun dat vörige Book).
Antje Köhlerschmidt: Alexandrine Tinne (1835-1869) - Afrikareisende des 19. Jahrhunderts. Zur Geschichte des Reisens. Meideborg 1994 (phil. Diss.)
Fru
Opdecker
Börger von de Nedderlannen
Boren 1835
Storven 1869 |
7786 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Engelsch%20Buurnopstand | Engelsch Buurnopstand | De Engelsche Buurnopstand (engelsch Peasants’ Revolt) weer en Opstand vun engelsche Buurn in’t Johr 1381.
To de Anföhrers hören John Ball, Wat Tyler un Jack Straw.
Johann vun Gent harr 1381 ene Koppstüer vun een Schilling inföhrt. He bruuk Geld in’e Kass, vun wegen den düren Krieg vun hunnert Johren. Dat weer en recht grote Summ to de Tiet. Dat müchen de Buurn nu gor nich mitmaken. In’n Juni hebbt sik twee Gruppen vun Buurn, een ut Richt Kent ünner Wat Tyler, de anner ut Richt Essex, op’n Weg na London maakt. An’n 12. Juni kemen de ut Kent in Blackheath an. Dor heel de Preester un Lollard John Ball en grote Predigt, in de he anföhr, dat na Gott sien Plaan nüms beter wesen schall as de annern un de Adligen vör Gott jüst so hooch staht as de Buurn. Den nächsten Dag sünd de Buurn över de Brüch vun London in de Stadt tagen. De twete Grupp ut Essex is na Stepney tagen. In’e Stadt hebbt se en poor Hüüs vun’n König un siene Getroen (to’n Bispeel den Savoy-Palast vun Johann vun Gent) angrepen un an’n 14. Juni den König Richard II. en List vun Saken geven, de se foddern dein. De König schull welke vun siene Ministers aflohnen un de Liefegenen schullen free wesen. En annere Grupp hett den Tower angrepen, in den sik ünner annern de Lordkanzler Simon Sudbury un de Lordschatzmeester trüchtagen harrn. De hebbt se beid opknüppt.
Richard II. hett denn Reformen tostimmt. An’n 15. Juni schull dat Verhanneln in Smithfield wiedergahn, doch William Walworth, de Lordbörgermeester vun London, hett in’n Striet Wat Tyler üm’e Siet bröcht. Dat hett de Opstännigen in Opruhr un Dörenanner versett, un so kunnen se sik gegen den Angreep vun de Königslüüd, de nu folg, nich so recht to Wehr setten. Ok John Ball is denn dorbi doodbleven, un dor weer dat denn meist ut mit de Moral vun de Opstännigen. De Reformen, de de König toseggt harr, hett he nu gau wedder trüchnahmen.
De Dichter John Gower hett över den Opstand en lang Riemwark schreven, de Vox Clamantis. He stell sik aver gor nich op de Siet vun de Buurn, nee, he segg sogor, dat de Buurn ehr Opstand vun’n Antichrist keem. Ok Jean Froissart schrievt in siene Kröönken (Chroniques) över den Opstand.
Buurnopstand
England
Historie |
7787 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Heilango | Heilango | Dat Heilango weer ene Gaugrafschop in’t Middelöller, dat an de linke Sied vun de Nedderelv leeg. De wichtigsten Öörd in’t Heilango weren Bremervöör, Buxthu, Horborg un Stood.
Graaf in’t Heilango weer:
Heinrich, † 11. Mai 976, sied 959 as Graaf in’t Heilango nawiest (Udonen)
Heinrich hett in Harsfeld ene Borg boot, vun de ut dat Go verwaltet worrn is. In’t 11. Johrhunnert güng de Hauptsitt vun de Grafschop na Stood. Vun dor an heet dat denn ok Grafschop Stood.
Gau
Middelöller |
7788 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Seeland | Seeland | Seeland betekent
Seeland, Eiland in Däänmark,
Region Seeland, Verwaltensregion in Däänmark,
Seeland, Provinz in de Nedderlannen,
Seeland, Region in de Swiez,
Sealand, utropene Mikronatschoon in de Noordsee vör Grootbritannien,
Verwaltensgemeenschop Seeland, Verwaltensgemeenschop in Sassen-Anholt,
Seeland, Oort in de Gemeen Linnewitt in’n Kreis Sleswig-Flensborg, Sleswig-Holsteen,
Seeland, Oort in de Gemeen Lelkendörp in’n Landkreis Rostock, Mekelborg-Vörpommern,
Seeland, Oort in Slowenien.
Seeland is de Familiennaam von
Christina Seeland (* 1973), düütsche Speelbaasfro, Dreihbookschrieverin, Filmproduzentin un Schrieversche,
Ferdinand Seeland (1821–1901), öösterriekschen Montanist un Politiker,
Gerhard Seeland (1941–2017), düütschen Agrarwetenschopper,
Henry Seeland (1927–2014), plattdüütschen Schriever,
Suzanne Seeland (1943–2009), düütsche Journalistin un Schrieversche.
Kiek ok bi: Sealand, Zeeland. |
7789 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Bad-Bemsen-Pries | Bad-Bemsen-Pries | De Bad-Bemsen-Pries warrt all dree Johr in’n Rahmen vun de Bemsen-Dagfahrt för nedderdüütsche Spraak för besünnere Leistungen bi dat vokale un instrumentale Gestalten vun nedderdüütsche Texten vergeven. De Pries, den de Stadt Bemsen 1985 stift hett, is mit en Geldpries vun 2000 Euro verbunnen. De Winner warrt vun ene Jury ut fief Lüüd utwählt, vun de een ut’n Stadtraat kummt, een vun de Bemsen-Dagfahrt un dree, de vun Raat un Dagfahrt gemeensam utwählt warrt.
Winners
1985: Helmut Debus
1987: Joachim Piatkowski un Wolfgang Rieck
1990: Dragseth-Duo (Kalle Johannsen un Manuel Knortz)
1993: Jan Cornelius
1997: Jochen Wiegandt
2000: Schmelztiegel
2003: Gerd Brandt un Laway
2006: Traute Römisch un Andy Mokrus
2008: Lorbaß un Jan Graf
2012: Otto Groote Ensemble
2016: Gerrit Hoss
Weblenken
Websteed vun de Bemsen-Dagfahrt (hoochdüütsch)
Utteknung
Plattdüütsch |
7790 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Johannes-Sass-Pries | Johannes-Sass-Pries | De Johannes-Sass-Pries warrt all dree Johr in’n Rahmen vun de Bemsen-Dagfahrt för nedderdüütsche Spraak för literaturwetenschopliche, literaturkritische un volkstümliche Arbeiden mit Swoorpunkt „Neenedderdüütsch“ vergeven. He is na Johannes Sass nöömt, de sik as Germanist mit Nedderdüütsch utenanner sett hett. De Pries, den de Volksbank Uelzen-Soltwedel 1986 stift hett, is mit en Geldpries vun 2000 Euro verbunnen. De Winner warrt vun ene Jury ut fief Lüüd utwählt. 2007 wull de Volksbank den Pries nich mehr wieder ünnerstütten un he kunn nich nee vergeven warrn. 2010 hett dat denn aver doch noch wedder klappt.
Winners
1986: Andreas Schattschneider un Reinhard Beckord
1989: Ludo Simons
1992: Wolfgang Steusloff
1995: Martin Schröder
1998: Barbara Scheuermann
2001: Elisabeth Piirainen
2004: Birgit Kellner för de Arbeit Zwischen Anlehnung und Abgrenzung. Orthographische Vereinheitlichung als Problem im Niederdeutschen.
2010: Gertrud Reershemius
2014: Peter Bürger
Weblenken
Infos to’n Johannes-Saß-Pries (hoochdüütsch)
Utteknung
Plattdüütsch |
7791 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hans-Henning-Holm-Pries | Hans-Henning-Holm-Pries | De Hans-Henning-Holm-Pries warrt all dree Johr in’n Rahmen vun de Bemsen-Dagfahrt för nedderdüütsche Spraak för besünnere Leistungen bi nedderdüütsche Höörspelen vergeven. He is na Hans Henning Holm nöömt, de lang Redaktör för plattdüütsche Hörspelen bi’t Radio weer. De Pries, den de DIANA-Krankenhausbetriebsgesellschaft 1988 stift hett, is mit en Geldpries vun 1500 Euro verbunnen. Vun 2005 an hett de Neddersassische Spoorkassenstiftung den Posten as Stifter övernahmen. De Winner warrt vun ene Jury ut fief Lüüd utwählt.
Winners
1988: Ursel Meyer-Wolf för De Mond passt op di op
1991: Udo Franken
1994: Wolfgang Sieg
1996: Christina Sufka un Erhard Brüchert
1999: Wolfgang Sieg
2002: Erich R. Andersen för Alpha, Beta, Gamma - Omikron
2005: Ursel Meyer-Wolf för Dreihmusik
2009: Birgit Lemmermann för Kaffeetafel mit Fleeg
2013: Heinke Hannig för Schattenkind
2017: Heinke Hannig för Summernacht
2022: Martha-Luise Lessing för De Reis na Fa
Weblenken
Websteed vun de Bemsen-Dagfahrt (hoochdüütsch)
Utteknung
Plattdüütsch |
7792 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Europ%C3%A4%C3%A4sch%20Sprakendag | Europääsch Sprakendag | De Europääsche Sprakendag is de 26. September. Dat is ene Initiativ vun den Europaraat, de to dat Lehren vun annere Spraken un dat Bewohren vun de Veelfalt vun Spraken in Europa anregen schall. Dat eerste Maal fiert worrn is he 2001, in dat Europääsche Johr vun de Spraken.
De Veranstaltungen an dissen Dag warrt nich zentral plaant, man vun de enkelten Staten oder Institutschonen in de Länner dörföhrt. Jedet Johr warrt en Motto rutgeven.
Akschoonsdag |
7793 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Freerk | Freerk | Freerk (ok Frerk, Früderk, Frederick un Frerich) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Freerk kümmt vun den Naam Frederik. Dat is de plattdüütsche, däänsche un nedderlannsche Form vun den Naam Friedrich. Dor steekt de beiden germaanschen Wöör „Fridu“ (dat heet Freden oder Schutz) un „rîhhi“ (dat heet mächtig oder riek) in. Frederik bedutt denn so wat as „De riek is an Freden“ oder „Mächtig in'n Freden“ oder „Fürst vun den Freden“.
De plattdüütsche Naam
Freerk is eenfach de korte Form vun Frederik. De Naam is tosamentrocken un up düsse Aart körter maakt. Früderk is bloß in bestimmte Gegenden begäng un hett den sülbigen Sinn. Just so is dat ok mit Frerich.
Fundöörd
1600 in Bremen (Frerich)
Tonaams
De plattdüütschen Tonaams Freerk, Freerks un Frerich kaamt vun düsse Vörnaams her un bedüüt soveel, as: Ut Freerk (Frerich) siene Familie
Kiek ok nah bi
Fedder
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
7796 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Swedenspieker | Swedenspieker | De Swedenspieker is en Museum an’n Olen Hansehaven un an’n Fischmarkt in de Stadt Stood. In de Swedentied weer dat Huus en Havenspieker un Provianthuus för de sweedsche Garnison in Stood.
Historie
Mit den Westfäälschen Freden an’t Enn vun’n Dörtigjohrigen Krieg kemen de Hertogdömer Bremen un Veern an Sweden. Stood weer vun nu an de Verwaltenssitt vun dit Rebeet. 1692 hebbt se anfungen, enen Spieker an’n olen Haven to boen. Vun 1697 bet 1702 maken se ene Paus, bet de Spieker 1705 trech worrn is. De Spieker is deelwies mit Steen boot worrn, de bi dat Afrieten von de Borg Vöör in Bremervöör nableven sünd.
1909 hett de Stadt dat Bowark köfft un as Lager för de Schipperslüüd in’n Haven verhüert. Doch as dat na’n Tweten Weltkrieg bilütten mit de Schipperee ut weer, dor hett dat Plaans geven, den Swedenspieker aftorieten un mit’n Schutt dat ole Havenbecken to verfüllen. Op dat Land schull en Parkplatz för de Binnenstadt anleggt warrn. Dor hett dat Protesten gegen geven, so dat de Stadt von de Plaans Afstand nahmen un 1974 beslaten hett, dat de Swedenspieker wedder in Stand sett warrn schull un dat en Museum dor rin schull. 3,6 Millionen Mark hebbt se utgeven un an’n 30. November 1977 hett dat Museum apenmaakt mit en eerste Utstellung över de Wikingers. In dat eerste Johr harr dat Museum 27.000 Besökers. 1979 weer denn allens trech un kumplett utboot in’n Swedenspieker.
Bowark
Dat Backsteen-Bowark in’n Stil von dat Barock is 41,23 Meter lang, 16,17 Meter breed un üm un bi 20 Meter hooch. De een Meter dicken Wannen sünd ut Backsteen muert, dat Fundament is op Pähl grünnt. Dat hett twee Stockwarken in vulle Breed un dree mehr ünner’t Dack. De ünnerste Stock hett 400 Quadratmeter. Dat Kröpelwalmdack is mit Tegels deckt.
Utstellungen
Ganz ünnen sünd Utstellungen to sehn, de en poor Maal in’t Johr wesseln doot. In’n eersten Stock warrt de Stoder Stadthistorie anfungen bi de Wikingers bet in de Tiet vun de Industrialiserung wiest. In’n tweten Stock warrt 10.000 Johren Historie vun de Stoder Gegend wiest. In’n drüdden Stock denn liggt de Sammlung vun 9300 Zinnfiguren, de de Stoder Fritz Danner tohoopsammelt hett.
To sehn is ünner annern de Moorliek „Mann vun Oben-Olendörp“.
Literatur
Jürgen Bohmbach un Viktor Rihsé: Der Schwedenspeicher in Stade – vom Provianthaus zum Museum. Verlag Hansa-Druckerei Stelzer. Stood 1978
Footnoten
Weblenken
Websteed vun dat Museum (hoochdüütsch)
Museum
Landkreis Stood |
7797 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Port%20Bell | Port Bell | Port Bell is ene Havenstadt in’n Distrikt Kampala in Uganda. De Oort liggt nah bi de Hööftstadt Kampala op 1140 Meter över dat Meer. De Haven warrt för den internatschonalen Worenverkehr över den Viktoriasee bruukt. De Stadt hett ehren Naam vun Sir Henry Hesketh Bell af, de vun 1906 bet 1909 de britische Afsandte in Uganda weer.
De Oort deent ok Kampala, dat teihn Kilometer weg liggt, as Haven, to’n Bispeel för de Fähren, de op den Viktoriasee fohrt.
Över de Ugandabahn is de Oort siet 1931 mit Kampala un wieder mit Nairobi un Mombasa an’n Indischen Ozean verbunnen.
In Port Bell sitt ok de grote ugandsche Broeree „Uganda Breweries“.
Oort
Uganda |
7798 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Davis%20Kamoga | Davis Kamoga | Davis Kamoga (* 17. Juli 1968) is en ugandschen Lichtathlet.
Bi de Olympschen Sommerspelen 1996 in Atlanta hett Kamoga de Bronzemedallje över 400 Meter wunnen. Mit en Tiet vun 44,53 Sekunnen hett Kamoga en ne’en ugandschen Landsrekord opstellt.
Een Johr later is Kamoga in Athen bi de Lichtathletik-Weltmeesterschop 1997 antreden. In dat Finaal an’n 5. August 1997 is he achter Michael Johnson de Twete worrn un hett mit 44,37 Sekunnen wedder en ne’en ugandschen Landsrekord opstellt.
In de nächsten Johren weer Kamoga veel verletzt un müss vele Wettkämp utlaten.
In dat Johr 2000 is he wedder bi de Olympschen Sommerspelen in Sydney antreden, weer aver al in de twete Runn rut.
Mann
Börger von Uganda
Sprintlöper
Olympiadeelnehmer (Uganda)
Boren 1968 |
7801 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Shishapangma | Shishapangma | De Shishapangma (indisch Gosainthan) is mit de lüttste vun de 14 Achtdusenders in’t Himalaya. He liggt in’t Langtang-Himal 30 Kilometers noorden de tibetsch-nepaleesche Grenz (in’t Bild an’n linken Rand).
An’n 2. Mai 1964 sünd teihn Bargstegers ünner Hsu Ching vun ene Expeditschoon ut 195 Lüüd ut Tibet un China de eersten wesen, de op den Barg kladdert sünd. För Butenlänners is de Barg eerst siet 1978 togänglich.
China
Tibet
Barg in dat Himalaya |
7802 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Uganda%20bi%20de%20Olympschen%20Spelen | Uganda bi de Olympschen Spelen | Dat Olympsche Komitee vun Uganda is 1956 vun dat Internatschonale Olympsche Komitee opnahmen worrn.
Bilanz
Bet hüüt hett Uganda twölf Maal bi Olympsche Spelen mitmaakt. Dat eerste Maal weer bi de Olympschen Spelen 1956 (to de Tiet noch britische Kolonie) un sietdem weren se jümmer dorbi. Blots bi de Olympschen Spelen 1976 in Montréal hebbt se de Spelen tohoop mit 25 annere afrikaansche Staten boykotteert ut Protest gegen Neeseeland, dat sportlichen Kontakt mit Süüdafrika opnahmen harr, ofschoonst dat Land vun wegen de Apartheid bi Olympia utslaten weer. Vun 1956 bet hüüt hebbt fief Sportlers ut Uganda söss olympsche Medalljen wunnen (1 Gold, 3 Sülver, 2 Bronze).
Bi Winterspelen weren se noch nich dorbi.
Medalljenwinners
John Akii-Bua - Leichtathletik (1-0-0)
München 1972: Gold, 400-m-Hinnenloop, Mannslüüd
Davis Kamoga - Leichtathletik (0-0-1)
Atlanta 1996: Bronze, 400-m-Loop, Mannslüüd
John Mugabi - Boxen (0-1-0)
Moskau 1980: Sülver, Weltergewicht (- 67 kg), Mannslüüd
Eridadi Mukwanga - Boxen (0-1-0)
Mexiko-Stadt 1968: Sülver, Bantamgewicht (- 54 kg), Mannslüüd
Leo Rwabwogo - Boxen (0-1-1)
Mexiko-Stadt 1968: Bronze, Flegengewicht (- 51 kg), Mannslüüd
München 1972: Sülver, Flegengewicht (- 51 kg), Mannslüüd
Uganda
Olympia |
7803 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Den%20Herrn%20sien%20Wedderstandsarmee | Den Herrn sien Wedderstandsarmee | Den Herrn sien Wedderstandsarmee (Lord’s Resistance Army) is ene Rebellengrupp in’n Noorden vun Uganda, de 1987 grünnt worrn is un sietdem ünner Leid vun Joseph Kony gegen de Regeren vun Präsident Yoweri Museveni anstriedt.
De Idee vun de Grupp is, en fundamentalchristlichen Gottsstaat op Basis vun de teihn Botten in Uganda optorichten. Doch in Wohrheit beert se sik as en Röverbann, de över’t Land teht, Lüüd utroovt oder de Lüüd sülvst roovt un as Kinnersoldaten bruukt.
Siet 1986/1987 hebbt Lüüd vun de Wedderstandsarmee na Schätzungen mehr as 100.000 Minschen ümbrocht.
De Wedderstandsarmee bruukt den Süden vun’n Sudan as Rebeet sik trüchtotehn. Mehrmals hett de ugandsche Regeren dorüm den Sudan beschulligt, de Rebellen to ünnerstütten. Uganda sülvst hett de Volksbefreeungsarmee vun’n Sudan ünnerstütt, de gegen de Regeren in’n Sudan arbeidt.
In’n Dezember 2003 hett Uganda de Wedderstandsarmee vör’n Internatschonalen Straafgerichtshoff in Den Haag anklaagt. Dat weer de eerste Fall för den Gerichtshoff, sietdem he 2002 inföhrt worrn is. In’n Juni 2005 hett Luis Moreno-Ocampo, Baas vun de Anklaag, enen Haftbefehl gegen Joseph Kony un noch enen Anföhrer vun de Wedderstandsarmee utspraken.
Uganda
Grupp ünner Wapen |
7807 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Olympsch%20Komitee%20vun%20Uganda | Olympsch Komitee vun Uganda | Dat Olympsche Komitee vun Uganda (Uganda Olympic Committee, UOC) is dat Natschonale Olympsche Komitee vun Uganda. Dat Komitee repräsenteert un organiseert de olympsche Bewegung in Uganda. Grünnt worrn is dat 1953 as Uganda bi de Spelen vun dat Britische Empire mitmaken wull, wat hüüt de Commonwealth-Spelen sünd. Kort later hebbt se de Telen vun dat Komitee ok op Olympsche Spelen utdehnt. R. N. Posnett, de eerste Präsident vun dat Komitee, hett an’n 3. Januar 1955 de Opnahm in dat Internatschonale Olympsche Komitee beandragt. In’n Januar 1956 weer dat denn sowiet un Uganda weer bi de Olympschen Spelen 1956 mit dorbi. Dat Komitee hett sienen Seet in Kampala.
Präsident vun dat Komitee is Generalmajor Francis W. Nyangweso, dat Amt vun’n Generalsekretär hett Gabriel W. J. Oloka. Annere Liddmaten in de Exekutive sünd Beatrice Ayikoru un Andrew Jackson Oryada.
Präsidenten vun dat Komitee
1956 bet 1958: R. N. Posnett
1958 bet 1959: N. P. Hadow
1959 bet 1960: C. C. Spencer
1961 bet 1962: M. J. Macoun
1962 bet 1965: L. Kalule-Settala
1965 bet 1967: S. W. Kulubya
1967 bet 1971: J. M. Okae
1971 bet 2009: Francis W. Nyangweso
2009 bet 2012: Roger Hans Ddungu
2013 bet hüüt: William Frederick Blick
Uganda
Uganda |
7808 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Wildamt%20vun%20Uganda | Wildamt vun Uganda | Dat Wildamt vun Uganda (engelsch Uganda Wildlife Authority) is tostännig för de teihn Natschonalparks in Uganda, för de ölven Wildreservate un för söven annere Schutzrebeden. Ehren Seet hett se in Kampala in de Kintu Road.
Priessystem
Dat Amt leggt ok de Intriddspriesen för de schützten Rebeden fast:
In Rebeden ut de Klass A (Murchison, Königin-Elisabeth, Kibale, Bwindi, Mgahinga) betahlt Utlänners 20 Dollar för enen Dag, 30 för twee un 50 för dree un mehr Daag. För Lüüd, de in Oostafrika leevt, sünd dat 8/15/25 Dollar un för Börger vun Uganda 5.000/7.500/10.000 Schilling.
In de Kategorie B, in de alle annern Rebeden sünd, betahlt Utlänners 10 Dollar, Oostafrikaners 5 Dollar un Börger vun Uganda 3.000 Schilling.
För Kinner vun fief bet föffteihn kost dat de Hälft, noch jüngere betahlt gor nix.
Amt
Uganda
Kampala |
7809 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Natschonalparks%20in%20Uganda | Natschonalparks in Uganda | De Verwalten vun de Natschonalparks in Uganda övernimmt dat Wildamt vun Uganda.
Todem gifft dat Wildreservaten in Uganda.
Disse Parks hett Uganda aktuell inricht:
Untogänglich Natschonalpark vun Bwindi
Kibale-Natschonalpark
Kidepo-Daal-Natschonalpark
Mburosee-Natschonalpark
Mgahinga-Gorilla-Natschonalpark
Elgon-Natschonalpark
Natschonalpark Murchison-Waterfäll
Königin-Elisabeth-Natschonalpark
Ruwenzori-Natschonalpark
Semliki-Natschonalpark
Wildreservaten:
Pian-Upe-Wildreservat
Bokora-Wildreservat
Matheniko-Wildreservat
Karuma-Wildreservat
Bugungu-Wildreservat
Aswa-Lolim-Wildreservat
Ajai-Wildreservat
Semlikidaal-Wildreservat
Katonga-Wildreservat
Kigezi-Wildreservat
Kyambura-Wildreservat
Wooldreservaten (Forstamt):
Budongo-Wooldreservat
Kalinzu-Wooldreservat
Kasyoha-Kitomi-Wooldreservat
Mabira-Wooldreservat
Mpanga-Wooldreservat
Weblenken
Wildamt vun Uganda (engelsch)
Tourismusamt vun Uganda (engelsch)
Uganda |
7810 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Semei%20Kakungulu | Semei Kakungulu | Semei Kakungulu (* 1869; † 24. November 1928) weer en ugandschen Kämper un Begrünner vun de jüüdsche Grupp Abayudaya.
To de Tiet as Grootbritannien siene Kolonialherrschop över Uganda oprichten dei, arbeidt Kakungulu as Kämper för de Briten un erober mit siene Truppen de Gegenden vun Bukedi un Busoga. Todem nehm he vun jem den anglikaanschen Glöven an. He is mit en Guvernörsposten in Oostuganda belohnt worrn, wo he de Stadt Mbale grünn. Doch as he vun de Briten to’n König vun dat Rebeet maakt warrn wull, wullen de dat nich mitmaken. Todem mark Kakungulu, dat dat, wat in de Bibel steiht un dat wat de Briten real leven dein, wiet vunenanner weg weer. He wenn sik vun de Briten un jemehren Glöven af. He harr dat nu mehr mit den Glöven vun de Sekt vun de Abamalaki, de en christlichen Glöven mit jüüdsche Elementen harrn. De jüüdschen Botten gefüllen Kakungulu beter as de christlichen. He hett denn ok de Abamalaki verlaten un hett verkloort, dat he nu en Juud weer un na de jüüdschen Botten leven wull. He sammel vele Anhängers üm sik, mit de he sik bi Mbale ansiedeln dee un de Abayudaya grünn.
Warken
Ebigambo ebiva mukitabo ekitukuvu (Zitate ut dat Hillige Book)
Literatur
Michael Twaddle: Kakungulu & the creation of Uganda. Currey, London 1993, ISBN 082141058X
Mann
Börger von Uganda
Jodendom
Storven 1928
Boren 1869 |
7811 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Paulo%20Muwanga | Paulo Muwanga | Paulo Muwanga (* 1924; † 1. April 1991) weer en ugandschen Politiker vun’n Ugandschen Volkskongress.
Muwanga weer as Vörsitter vun de Militärkommischoon vun’n 12. bet 22. Mai 1980 de Staatsbaas vun Uganda, nadem siene Partei Präsident Godfrey Binaisa wegputscht harr. Denn hett ene Präsidialkommischoon de Macht övernahmen.
An’n 10. Dezember 1980 weren denn Wahlen. Dat seeg so ut, as wenn de Demokraatsche Partei wunnen harr, doch Muwanga sett sik sülvst as Vörsitter vun de Wahlkommischoon in un hett enen Sieg vun Obote un sienen Ugandschen Volkskongress kund doon.
Ünner Präsident Obote weer Muwanga Minister för Verdedigen un Viezpräsident. Doch siet 1984 keem he mehr un mehr in Gegensatz to Obote. Obote wull de Rebellengruppen in’t Land militäärsch slaan, doch Muwanga wull lever verhanneln. Dat weer mit en Grund dat de Regeren instabil weer un in’n Juli 1985 Bazilio Olara Okello de Macht övernehmen kunn. An’n 1. August möök Okello Muwanga to’n Premierminister vun Uganda. He wull enen Mann ut de ole Regeren övernehmen, dat en beten Kontinuität dor weer. Doch al an’n 25. August müss he dat Amt wedder afgeven, vun wegen dat Yoweri Museveni, Föhrer vun de wichtigste Rebellengrupp, de Natschonale Wedderstandsarmee, em nich akzepteren kunn. Museveni wull nich, dat Lüüd ut de ole Regeren an de Macht blievt. Okello, de Freden mit de Natschonale Wedderstandsarmee wull, kunn kenen Arger mit Museveni bruken un so müss Muwanga sienen Hoot nehmen.
Mann
Börger von Uganda
Politiker (Uganda)
Boren 1924
Storven 1991 |
7813 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Dierk | Dierk | Dierk (ok Dirck, Dirk un Diriek) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
De Naam Dierk kümmt vun den olen germaanschen Naam Diederik her. Dor steekt de beiden Wöör Diot oder Diet (dat heet Volk) un rihhan (dat heet riek oder mächtig) in. Diedrich heet denn so veel, as: De in dat Volk mächtig is oder Der Herrscher öber dat Volk.
De plattdüütsche Naam
Ut de ole Form Diederik is de Naam later afkört un afslepen wurrn, so, dat dor denn Dierk vun wurrn is. As dat noch keen Sass un ok keenen Duden geev, heet jedereen düssen Naam so schreven, as em dat richtig düch. Dorüm gifft dat ok de Schrievwiesen Diriek un Dirk. Man dat is desülbige Naam.
Fundöörd
1600 in Bremen (Dirk)
Tonaams
Vun düsse Vörnaams kaamt nu ok de plattdüütschen Tonaams Dierks, Dirks un Dircksen vun her. De bedüüt Ut Dierk sien Familie.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
7815 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Evert | Evert | Evert (ok Everdt, Ebert oder Ewert) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
De Naam kummt vun den olen germaanschen Naam Eberhard vun her. Dor steekt de beiden Wöör Eber (dat heet Ever) un harti (dat heet hart oder stark) in. Denn bedutt de Naam soveel, as De so stark is, as een Ever oder De den Ever sien Kraft hett.
De plattdüütsche Naam
Allerwegens kann een bi plattdüütsche Vörnaams sehn, dat de olen Naams afkört un tosamentagen sünd. Babenhen is dat bi germaansche Naams mit de tweede Hälft -hart oder -hard so, dat düt Woort so tosamentagen is, datt dat bloß noch as een Anbacksel (Suffix) utsütt. Dat is dat Anbacksel -ert. So is ut Eberhard Evert wurrn, ut Gebhard Gevert, ut Eckehard Eggert ut Eilhardt Eilert. Ebert un Ewert sünd man bloß annere Schrievwiesen to den Naam Evert. Düsse Naam is in dat Middelöller in Sweden een Modenaam ween. Dat keem woll vunwegen de Kontakten mit de nedderdüütschen Kooplüde vun de Hanse tostann.
Tonaams
Vun düssen Vörnaam kaamt nu ok de plattdüütschen Tonaams Evert, Ewert, Evers un Ebert vun her. De bedüüt so veel, as : Ut Evert sien Familie
Fundöörd
1720 in Bremen (Everdt)
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
7817 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Gevert | Gevert | Gevert (ok Gefert) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Düsse Naam kümmt vun den olen germaanschen Naam Gebhard vun her. Dor steekt de beiden Wöör Geba (dat heet Geschenk) un harti (dat heet hart oder stark) in. De Naam Gebhard bedutt De veel gifft oder De gern Geschenke maakt.
De plattdüütsche Naam
Bi de plattdüütschen Naams is dat jümmers so, dat de ole Naam, de dorachter steken deit, afkört un tosamentrocken wurrn is. So is dat ok hier. Dat tweede Woord in den Naam Gebhard is so tosamentagen, dat dat meist bloß noch as een Anbacksel (Suffix) utsütt: Ut -hard is -ert wurrn. Just so weer dat ok bi de plattdüütschen Vörnaams Evert (ut Eberhard), Eilert (ut Eilhard) un Eggert (ut Eckehard). Dat b is to een v wurrn, as dat in de plattdüütsche Spraak faken vörkümmt. De Naam Gefert is man bloß een anner Schrievwies vun düssen Naam.
Tonaams
De plattdüütschen Tonaams Gefert, Gevert, Geverts un Gevers kaamt vun düssen Vörnaam her un bedüüt so veel, as : Ut Gevert sien Familie
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
7819 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Eilert | Eilert | Eilert (ok Elert, Eler, Elard, Ehler un ostfr. Aeilt) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
De Naam kümmt vun den germaanschen Vörnaam Eilhard vun her. Düsse Naam wedder stammt vun de Form Eigilhard oder Egilhard af, de noch öller is. Dor steekt de beiden Wöör Egil (dat heet Sweert) un harti (dat heet hart oder stark) in. De Naams Egilhard un Eilhard bedüüt all overeen: De mit dat Sweert stark is.
De plattdüütsche Naam
Bi plattdüütsche Vörnaams is dat ganz begäng ween, dat se gegen de öllern Formen öber afkört wurrn sünd. Bi Naams, de tohopensett weeren mit dat Woort -hard an de tweede Stäe is bi den plattdüütschen Naam vun düt -hart jümmers man dat Anbacksel -ert öber bleven. So is dat bi Gevert (vun Gebhard), bi Evert (vun Eberhard), bi Eggert (vun Eckehard) un so is dat ok bi Eilert (vun Eilhard). De Naams Elert un Ehler sünd bloß anner Schrievwiesen vun düssen Naam. Bi Ehler is dat -t al afslepen vunwegen slurige Utspraak. De Naam Eilert warrt ok in Sweden bruukt. Dat kümmt woll ut de Tiet vun de Hanse her, as de nedderdüütschen Kooplüde mit Sweden Hannel dreben hefft.
De oostfreesche Naam Aeilt
Een besunnere Form vun düssen Naam Eilert gifft dat in Oostfreesland. Dor is de hüdigendags noch ganz begäng. Ut Eilert is in Oostfreesland Aeilt wurrn. De Naam bedutt just datsülbige.
Tonaams
Vun düssen Vörnaam stammt ok de plattdüütschen Tonaams Ehlers, Ehlert, Eilers, Eilts, Eilert usw. af. De bedüüt soveel as: Ut Eilert sien Familie oder Vun Eilert sien Hoff
Fundöörd
1662 in Blomendal bi Bremen (Elert)
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
7823 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ahlert | Ahlert | Ahlert (ok Alert) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Ahlert kümmt vun den olen germaanschen Naam Adalbert. Dor steekt de beiden Wöör Adal (dat heet vörnehm Sinn) un beraht (dat heet glinsterig oder beröhmt). Adalbert bedutt also so veel as: De vunwegen sienen vörnehmen Sinn beröhmt is oder De vunwegen sienen vörnehmen Sinn glinstern deit.
De plattdüütsche Naam
De Naam Adalbert is afkört un tosamentrocken wurrn. Dor is denn de Naam Ahlert bi rutkamen. Ut Adal- is Ahl- wurrn. Un ut -bert is -ert wurrn. Een anner Form vun düssen Naam is Albert.
Tonaams
Vun düssen Vörnaam stammt ok de plattdüütschen Tonaams Ahlers un Ahlert af. De bedüüt so veel, as : Ut Ahlert sien Familie oder Vun Ahlert sienen Hoff.
Fundöörd
Ahlert
Alert
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Böker
Frese, Hermann: Habenhausen, Bremen, 1986 (Mit ole Inwahnerlisten mit de Naams vun de Dörpslüde vun dat 17. bit 19.Jahrhunnert)
Tammena, Manno Peters: Ostfriesische Vornamen, Nörden, 2007 (2. Uplaag), ISBN 978-3-928327-75-6
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
7824 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Albert | Albert | Albert is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Albert kümmt vun den olen germaanschen Naam Adalbert. Dor steekt de beiden Wöör Adal (dat heet vörnehm Sinn) un beraht (dat heet glinsterig oder beröhmt). Adalbert bedutt also so veel as: De vunwegen sienen vörnehmen Sinn beröhmt is oder De vunwegen sienen vörnehmen Sinn glinstern deit.
De plattdüütsche Naam
De Naam Adalbert is afkört un tosamentrocken wurrn. Dor is denn de Naam Albert bi rutkamen. Ut Adal- is Al- wurrn. Un -bert is -bert bleven. Een anner Form vun düssen Naam is Ahlert.
Tonaams
Vun düssen Vörnaam stammt ok de plattdüütsche Tonaam Albers af. De bedüüt so veel, as : Ut Albert sien Familie oder Vun Albert sienen Hoff.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Germaansch
Vörnaam för Jungs |
7826 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Heinrich%20Goltermann | Heinrich Goltermann | Heinrich Goltermann (* 11. Mai 1823 in Bremen; † 10. Juli 1899 in Bremen) weer een plattdüütschen Schriever un Heimatdichter ut Bremen.
Leben un Wark
Goltermann is 1823 in Bremen boren un hett dor de Doomschool besöcht. Arbeiden dö he vun 1839 af an as Konditor buten Bremen. Later wanner he för söven Johr nah de USA ut, man keem 1861 nah Bremen torügg. As een Kolporteur verhöker he för verscheeden Bookhökers Tietschriften un Böker. Vun 1885 af an bit 1898 geev he een oder twee mal in't Jahr een Stremel plattdüütsche Vertellen un Gedichten rut. Meist sünd düsse Saken in'n Sülvstverlag rutkamen. De Bremische Biographie vun dat 19. Jahrhunnert schrifft dor to: Sien Warken „laat eenen up een interessant Aart up de ünnern Schichten vun dat Volk in Bremen kieken“. He leev un schreev to de sülbige Tiet, as sien Kolleg Willem Rocco.
Böker
Bremer Heimathsbilder. Plattdeutsch in Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen 1883
Gedenk-Blätter aus Bremens Volksleben. Plattdeutsch in Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen 1884 (Google-US)
Bremer Volks- und Sittenbilder. Plattdeutsch in Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen 1885
Vom Heimathland am Weserstrand. Plattdeutsche Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen [1886]
Bremen’s Volk und seine Heimath : Plattdeutsche Poesie und Prosa. Bremen [1887]
Vom Volke aus dem Bremerlande. Plattdeutsche Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen 1888
Bremer Volks-Erinnerungen. Plattdeutsche Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen 1890
Bremer Volks-Geschichten. Plattdeutsche Poesie und Prosa. Bremen 1892
Aus der Bremer Heimath. Plattdeutsche Volkserzählungen in Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen 1893
Bremische Volks-Klänge. Plattdeutsch in Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen 1894
Aus Land und Stadt in Bremer Platt. Volks-Erzählungen in Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen 1895
Bremer Gemüth und Volks-Humor. Erinnerungen in plattdeutscher Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen 1896
Bremer Kaisertage. Gedenkblatt in plattdeutscher Poesie. Bremen 1897
Vom Wege des Lebens in Wahrheit und Dichtung. Plattdeutsche Poesie und Prosa. G. Winter, Bremen 1897
Aus Volk und Land vom Weserstrand. Plattdeutsche Poesie und Prosa. G. Winter, Breslau 1898
Bremer Land und Leute. Plattdeutsche Poesie und Prosa. Sülvstverlag, Bremen 1907
''Historische Gesellschaft des Künstlervereins (Rutgever), Bremische Biographie des neunzehnten Jahrhunderts, Bremen, 1912, Faksimile 1976 ISBN 3-7961-1683-3
Weblenken
Bremen
Dichter
Mann
Schriever
Plattdüütsch
Boren 1823
Storven 1899
Börger von Düütschland |
7854 | https://nds.wikipedia.org/wiki/L%C3%BCder%20%28V%C3%B6rnaam%29 | Lüder (Vörnaam) | Lüder (ok Luder, Lüer, Lüür oder Lühr) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs. Hüdigendags is he besunners in Bremen un umto begäng.
Herkamen
Lüder kummt vun den olen Naamen Ludger. Dor steekt de beiden germaanschen Wöör hluth (dat heet beröhmt) un Ger (dat heet Speet oder Speer) in. De Naam bedutt denn so wat, as : Beröhmte Speer oder De vunwegen sien Speer beröhmt is oder ok De besunners goot mit sien Speer ümgeiht.
De plattdüütsche Naam
De plattdüütsche Naam is eenfach een beten körter maakt un tosamentrocken: Dat g is wegfullen un dor is denn Luder oder Lüder vunwurrn. Later is düsse Naam denn afslepen wurrn un de Formen Lüer etc. sünd dorbi rutkamen.
Fundöörd
1250 in Bremen (Luder)
1639 in Bremen (Lür), in: Bremen's Volkssagen
1667 in Olenesch in dat Land Oldenborg (Lüder)
Tonaams
Vun düssen Vörnaam kaamt de plattdüütschen Tonaams Lüders, Lüers, Lüerssen un annere her. De bedüüt denn soveel, as Ut Lüder sien Familie oder Vun Lüder sien Hoff
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams.
Weblenken
Böker
Friedrich Wagenfeld, Bremen's Volkssagen, nee rutgeben vun F. Hucker, Bremen, 1996, ISBN 3-86108-121-0
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
7855 | https://nds.wikipedia.org/wiki/L%C3%BCer | Lüer | Lüer betekent
Lüer, plattdüütschen Vörnaam.
Lüer is de Familiennaam von
Ada Lüer (* 2001), düütsche Schauspelerin,
Carl Lüer (1897–1969), düütschen Politiker,
Georg Wilhelm Amatus Lüer (1802–1883), düütschen Fabrikant,
Gerd Lüer (* 1938), düütschen Psycholoog,
Hermann Lüer (1870–1962), düütschen Kunsthistoriker, Architekt un Schriever,
Hugo Lüer (1886–1954), düütschen Turntrainer,
Hugo Gunckel Lüer (1901–1997), chileenschen Pharmazeut un Botaniker,
Kurt Lüer (1863–1946), düütschen Aftheker, Chemiker un Ünnernehmer,
Norbert Lüer (* 1955), düütschen Ünnernehmer,
Otto Lüer (1865–1947), düütschen Architekt,
Rolf Lüer (1929–2013), düütschen Bankmanager un Historiker,
Wilhelm Lüer (1834–1870), düütschen Architekt.
Kiek ok bi: Luer, Lühr. |
7857 | https://nds.wikipedia.org/wiki/1866 | 1866 |
Wat passeert is
28.Juni: Edward Geoffrey Smith Stanley vun de Tories warrt Premierminister vun Grootbritannien
3.Juli: De Slacht vun Königgrätz: Preußen kriggt Öösterriek ünner
De Ku-Klux-Klan warrt grünnt in Pulaski in Tennessee in de USA
Alfred Nobel finnt dat Dynamit ut
De Zoo Hagenbecks Tierpark warrt in Hamborg upmaakt
Arnold Duckwitz warrt to'n tweden Mol Bremer Börgermeester
Boren
4. Januar: Joel Hastings Metcalf, US-amerikaansch Astronom († 1925)
11. Januar: Georg Ruseler, düütsch Dichter († 1920)
6. März: Anna Führing, düütsch Schauspelerin († 1929)
15. März: Johan Vaaler, norweegsch Utfinner († 1910)
1. April: Ferruccio Busoni, italieensch Pianist, Komponist, Dirigent, Librettist, Essayist un Musikpädagoog († 1924)
13. Mai: Paul Warncke, düütsch Bildhauer, hooch- und plattdüütsch Schriever († 1933)
29. August: Hermann Löns, düütsch Schriever († 1914)
29. September: Henrik Greve Blessing, norweegsch Polarforscher († 1916)
29. Oktober: Carl Gustav Witt, düütsch Stenograf un Astronom († 1946)
4. Dezember: Wassily Kandinsky, Maler ut Russland
13. Dezember: Georg Droste, Schriever un Heimatdichter ut Bremen († 1935)
29. Dezember: Wilhelm Poeck, hooch- un plattdüütsch Schriever († 1933)
Storven
19. März: Louis Clapisson, franzöösch Komponist (* 1808)
20. März: Rikard Nordraak, norweegsch Komponist (* 1842)
27. April: Anton Felix Depauly, böhmisch-öösterrieksch Porträtmaler (* 1798)
30. August: Louis Le Breton, franzöösch Mediziner, Maler un Polarforscher (* 1818)
10. September: Hermann Mayer Salomon Goldschmidt, düütsch-franzöösch Astronom (* 1802)
21. September: Karl Ludwig Hencke, düütsch Amateurastronom (* 1793)
1866
1866 |
7889 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Dackspraak | Dackspraak | Ene Dackspraak is ene Spraak oder ene Spraakebene, de in gröttere Rebeden as eenheitliche Spraak över de Dialekten staht.
De Dialekten sünd faken blots op lütte Rebeden begrenzt. Lüüd vun wieder weg snackt Dialekten, de jümmer gröttere Ünnerscheden hebbt. Wenn Lüüd, de sik op Basis vun jemehr Dialekten blots swoor verstännigen köönt (de Ünnerscheden billt ene Spraakbarrier), mitenanner snacken wüllt, denn bruukt se mehrsttiets ene gemeensame Dackspraak, wenn de vörhannen is. Över dat Plattdüütsche staht dat Hoochdüütsche as Dackspraak, dat mehrsttiets in Wetenschop un Medien bruukt warrt. As mündliche Nahspraak (in Familie, ünner Frünnen un Bekannten) warrt faken noch Plattdüütsch bruukt, denn bi dat Snacken vun Person to Person is mehrsttiets kene Spraakbarrier vörhannen un dat Bruken vun de Dackspraak nich nödig.
Spraakwetenschop |
7892 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Erik%20Schinegger | Erik Schinegger | Erik Schinegger (* 19. Juni 1948 in Agsdorf, Kärnten) is en fröheren Skifohrer ut Österriek. Ünner den Naam Erika Schinegger weer he 1966 Weltmeesterin in’e Affohrt, vun wegen dat he as Deern opwussen weer un nich wüss, dat he vun’e Biologie her en Mann weer.
Erika Schinegger weer bi de Alpine Skiweltmeisterschop 1966 in Portillo Weltmeesterin. An’n 28. Januar 1967 harr se in Saint-Gervais ok de Affohrt bi’n Alpinen Skiweltcup wunnen. Doch vör de Olympschen Spelen 1968 in Grenoble keem bi enen medizinischen Test rut, dat Schinegger en Mann weer. Bi em weren de Geslechtsdelen na binnen wussen un he harr sülvs nich wüsst, dat he en Mann weer. Dat warrt vun de Wetenschop Pseudohermaphroditismus nöömt. Schinegger hett sik denn opereren laten un sien Naam vun Erika na Erik ännert. He hett later denn heiradt un ene Dochter kregen.
1988 schreev he mit Marco Schenz dat Book Mein Sieg über mich. Der Mann, der Weltmeisterin wurde, in dat he sien Leven beschrieven dee. Hüüt hett he ene Skischool för Kinner in sienen Heimatoort Agsdorf in Kärnten.
Schinegger, Erik
Schinegger, Erik
Schinegger, Erik
Schinegger, Erik |
7893 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Islam | Islam | De Islam is ene monotheistische Religion, de sik op den Koran grünnt, so as Mohammed em kunddoon hett. He is na dat Christendom mit 1,2 Milliarden Lüüd, de dor an glöven doot, de tweetgröttste Religion op de Eer.
De Islam is mit Christendom un Judendom verwandt (Abrahamitsche Religionen). Moses un Jesus Christus warrt beid as Propheten ansehn, ok wenn Mohammed de gröttste ünner de Propheten is.
Mohammed leev vun dat Johr 571 bet 632. Vun 610 an, as Gott sik em apenboort hett, hett Mohammed den Islam in de Welt dragen. Mit religiöse Övertügungskraft, aver ok mit Wapengewalt hebbt siene Nafolgers de Religion in Arabien, Persien, Noordafrika, de indoneeschen Eilannen un annerwegens utbreedt.
Dat Woort
Dat araabsche Woort Islām (إسلام) is en Verbalssubstantiv un kummt vun dat araabsche Verb aslama vun her, wat „overgeven“, „sik utlevern“, „sik hengeven“ bedüden deit. So heet Islaam denn „sik (unner Gott) bögen“, „sik (heel un deel) hengeven (an Gott)“ .<ref>Vgl. Louis Gardet: Art. „Islām“ in The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Bd. 4, S. 171. </ref> En Minsch, de to den Islam tohören deit, warrt Moslem oder Muslim nömmt. Na de Grammatik is dat Woort „Moslem“ Partizip Aktiv to dat Verb aslama. An un for sik bedutt „Moslem“ : Een, de sik unner Gott bögen deit. De Mehrtahl vun Moslem is up Platt Moslems oder Muslime. Froenslüde, de sik to'n Islaam holen doot, weert „Muslima“ nömmt. De tein Länner mit den gröttsten Andeel mank de Moslems in de Welt sünd Indonesien (12,9 %), Pakistan (11,1 %), Indien (10,3 %), Bangladesch (9,3 %), Ägypten un Nigeria (all beide 5 %), Iran un Törkei (beide 4,7 %), dorto Algerien (2,2 %) un Marokko (bi 2 %). Tohopen rekent leevt in düsse Länner mehr as twee Drüddel vun all Moslems in de Welt. De wichtigste Organisatschoon over de Grenzen vun de islaamschen Länner weg is de Organisatschoon for Islaamsche Tosamenarbeit (OIC), de in Dschidda sitten deit. Dor höört 56 Staten to, wo de Islam Staatsreligion is oder wo de meisten Lüde in sik to den Islam bekennen doot, oder wo dat tominnsten en grote islaamsche Minnerheit in gifft. In Europa sünd sunnerlich Albanien, Bosnien un Herzegowina, de Kosovo, Noordmakedonien un de Törkei vun den Islaam präägt wurrn. In allerhand annere Länner leevt hüdigendags mosleemsche Minnerheiten.
De fiev Sulen vun den Islaam
Wat de Islaam bedüden deit, warrt kloor maakt in de Vertellen over den Propheten Mohammed, un twaars in den so nömmten Gabriel-Hadith. He geiht over Umar ibn al-Chattab torüch up den Propheten sülms. Hier warrt en Unnerscheed maakt twuschen Islaam un Gloven. Dor warrt over dat „gode Doon“ “ (ihsān) bi snackt. In düssen Hadith warrt seggt, de Islaam weer, „datt du bekennen deist, datt dat keen annern Gott gifft, as man Gott alleen un datt Mohammed sien Propheten is; datt du de Plicht to’n Gebeed nakamen deist, un datt du de Armen wat geven deist, datt du in’n Ramadan fasten deist un na Gott sien Huus henpilgern deist, wenn di dat man mööglich is, dat to doon.“
Vundeswegen warrt lehrt, dat de Islaam ut fiev grote Plichten besteiht. Dat sünd siene fiev „Sulen“ (أركان). De weert normolerwiese mit düsse araabschen Naams nömmt:
Schahada (islaamsch Bekenntnis vun den Gloven)
Salat (Plichtgebeed)
Zakat (Geven for de Armen)
Saum (Fasten in‘n Ramadan)
Haddsch (Pilgerfohrt na Mekka hen)
Bekenntnis vun den Gloven
De eerste Suul is dat islaamsche Bekenntnis vun den Gloven, de Schahada (šahāda الشهادة). De geiht so:
أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أنّ محمدا رسول الله (ašhadu an lā ilāha illā 'llāh, wa-ašhadu anna muḥammadan rasūlu 'llāh)
Oversett heet dat: Ik betüüg, datt dat keen Gott geven deit, as man bloß Gott alleen. Un Mohammed is sien Prophet".Düsse Wöör sünd en Bekenntnis to'n strengen Monotheismus. Dor warr ok in kloor maakt, datt Mohammed in Gott sien Updrag kamen is un datt de Koran Gott sien Woort is. As en Moslem warrt de ankeken, de düt Bekenntnis in vullen Bewusstsien utspreken deit, wenn dor twee Tügen bi sünd un dat höört.
Rituell Gebeed
Dat rituelle Gebeed (ṣalāt) schall fiev mol an'n Dag utöövt weern: Ehr de Sünn upgeiht, middags, namiddags, wenn de Sünn unnergeiht, un wenn de Nacht anfangt. Jedet Mol, ehr dat losgeiht, mutt dat Gebeed dör Utropen kunnig maakt weern. Bovento is dat nödig, datt all Lüde, de bi düt Gebeed mitmaken wüllt, sik vördem rituell waschen mütt. Utropen warr dat Gebeed fiev Mol an'n Dag vun den Muezzin (مؤذّن mu'adhdhin) vun dat Minarett.
De Moslem schall sik dor jedet Mol bi kloor maken, datt he dat Gebeed nich bloß ut Routine mitmaken deit, man in de Afsicht, sik worraftig unner Gott to bögen. Dormit he dor in den nödigen hilligen Tostand bi intreden deit, sprickt he de Formel ut: "Allāhu akbar" , dat heet: Gott is grötter (as allens annere). Dormit dat Gebeed ok gellen deit, mutt he sik dor na de Kaaba in Mekka bi hendreihen (Qibla). Se warrt in'n Islaam as dat Hilligste ankeken un as Gott sien Huus. In'n Stahn weert nu en Reeg vun annere Formeln un den Koran siene eerste Sure (aالفاتحة al-Fātiha, mit de dat losgeiht) upseggt. Achterna böögt sik de Lüde daal un seggt dor verschedene Formeln (ركعات rakʿāt) bi up. Mit noch annere Formeln geiht dat Gebeed denn toenne. An'n besten warrt dat Gebeed in en Moschee (مسجد masdschid, dat heet: Stäe, wo sik daalböögt warrt) afholen, man an un for sik is dat allerwegens mööglich, wenn de Oort rituell as rein ankeken warrt. Ok up en (Gebeeds-)Teppich kann dat Gebeed afholen weern. An'n Freedag warrt an'n Middag en gemeensam Gebeed (salāt al-dschumʿa, dat heet Gebeed an’n Freedag) in de Moschee afholen. All Mannslüde mütt dor an deelnehmen un de Froenslüde schöllt mitmaken, wenn se dat könnt. Bi düt Gebeet gifft dat denn ok en Predigt (خطبة chutba).
Almosen for de Armen
De Almosenstüer (Zakāt) mutt vun elkeen Moslem betahlt weern, wenn he psychisch gesund, free un utwussen is un dor dat Geld for hett. Dor schöllt arme Lüde, Slaven, Lüde, de Schullen hefft un de nich betahlen könnt, un Lüde vun unner de Arms grepen weern, de up Reisen sünd. Ok for den Dschihad schall dat Geld bruukt weern. Zakat is een vun de dree Formen vun Stüern, de na dat klassische islaamsche Recht Plicht sünd..De Hööchde liggt je na Aart vun dat Inkamen (Hannel, Veehtucht, Anbo) twuschen 2,5 % un 10 %. Ok de Grundlaag vun de Stüer (Inkamen oder Gesamtvermögen) is verscheden
Fasten
Dat Fasten (Saum) warrt elk Johr in den islaamschen Maand Ramadan afholen. Jedet Johr ännert sik de Islaamsche Klenner gegen den Gregoriaanschen Klenner over um olben Dage na vörn. Dat Fasten geiht los in de Schummertied an'n Morgen – „wenn du den Unnerscheed twuschen en swatten un en witten Faden sehn kannst“ (Sure 2, Vers 187) – bit de Sünn heel un deel unnergahn is. Dor warrt nix eten, nix drunken, nix smöökt, un Bislaap schall dat in düsse Tied ok nich geven. Moslems breekt dat Fasten jede Nacht geern mi en Dattel un en Glas Melk, so, as de Prophet dat ok maakt hebben schall. Toenne is de Fastenmaand mit dat Fest vun dat Fastenbreken ('Īd al-fitr).
Pilgerfohrt
Jedeen Moslem schall, wenn dat mööglich is, tominnst eenmol in sien Leven up de Pilgerfohrt na Mekka (Haddsch) gahn. Dor schall he denn unner annern seven Mol um de hillige Kaaba umto lopen. Düsse Pilgerfohrt finnt statt in den lesten Maand vun den Maandklenner, dat is de Dhu l-hiddscha. Ob he de Plicht hett, sik na Mekka up'n Padd to maken, hangt for den Moslem dor vun af, wie em dat finanziell un gesundheitlich geiht. In'n Koran heet dat in Sure 3, in'n 97. Vers:...un de Minschen hefft de Plicht gegen Gott, de Wallfohrt na dat Huus to maken, wenn se dor en Mööglichkeit to finnt...Faken fohrt de Pilgers na ehre Wallfohrt noch up en Besöök na den Propheten siene Moschee in Medina. Dor liggt ok den Propheten sien Graff. Man düsse Reis höört an un for sik nich mehr to de Pilgerfohrt mit to.
Allerhand Twiege vun den Islam
Mit de Johre hefft sik allerhand Twiege un Gruppen binnen den Islam rutbillt. De verscheelt sik, wat ehre Lehre over Politik un Religion angeiht.
Charidschiten
Charidschiten bedutt „de uttrocken sünd“. Se sünd de ollste Unneroort vun den Islam. Se hefft nix weten wollt vun den drüdden Kalifen Uthman ibn Affan un vun den veerten Kalifen ʿAlī ibn Abī Tālib. Se wollen ok nix weten vun de Quraisch ehre Herrschop over de annern Stämm. Se weern de Meenung, de „beste Moslem“, scholl Kalif weern, egolweg, ut wat for’n Volk oder Stamm he keem. Al um 685 hefft se sik in en Reeg vun Unnergruppen upspleten, mank de de Azraquiten an’n radikalsten weern un jummers praat stunnen, Gewalt ut to öven. Se legen jummerlos in’n Krieg mit den Gegenkalif Abdallah ibn az-Zubair un mit de Umayyaden. Mit de Tied sünd de enkelten Gruppen avers tweislahn wurrn oder in’t Exil oder an den Rand vun dat araabsche Riek dreven wurrn vun de Kalifen, de regeeren döen. So weer de grote Deel vun de Charidschiten al unner de Abbasiden ehre eersten Kalifen tonicht maakt. Bloß de minner radikale Twieg vun de Ibaditen leevt bit up den hüdigen Dag. Man dor höört minner, as twee Millionen Anhängers to, sunnerlich in’n Oman, in Algerien in’e Sahara (Mzab), up de Insel Djerba in Tunesien, in dat Dschabal Nafusa in Libyen un up Sansibar.
Schiiten
De Schia is de tweete Twieg, de sik in’n Islam billt hett. Den Naam hett he vun dat araabsche Woort schīʿa (شیعه šīʿa, dat bedutt Grupp, Partei) herkregen, wat afkört steiht for „Ali siene Partei“. De Schiiten meent, na den Propheten sien Dood harr nich Abu Bakr Kalif weern mösst, man Mohammed sien Cousin un Swiegersöhn ʿAlī ibn Abī Tālib. Ok binnen de Schia gifft dat allerhand Unnergruppen, mank de de Twolfer-Schia vun de Tahl her de grottste is. Se kummt sunnerlich in’n Iran, Irak, Aserbaidschan, Bahrain, Indien, Pakistan un den Libanon wiethen vor. Se glöövt, dat Imamat, dat heet de Anspruch up de islaamsche Umma, weer unner de twolf Nakamen vun Mohammed wieter verarvt wurrn. De twolfte Imam Muhammad al-Mahdi weer an’t Enn vun dat 9. Johrhunnert verswunnen un schall eerst an’t Enn vun de Tieden wedder kamen. De twolf Imame weert bi de Schiiten as hillig ankeken, un de Stäen, wo se begraven liggt (u. a. Nadschaf, Karbala, Maschhad, Samarra) sünd wichtige Wallfohrtsstäen for de Twolfer-Schiiten.
Mank de Schiiten sünd de tweetwichtigste Grupp de Ismaeliten. Se leevt tomeist up den Subkontinent vun Indien (Mumbai, Karatschi un Noordpakistan) , dorto noch in Afghanistan, Tadschikistan, Jemen un Oostafrika. In dat fröhe 11. Johrhunnert hefft sik al de Drusen afspleten vun de Ismaeliten.
Annere schiitsche Gruppen sünd de Zaiditen, de Nusairiers un de Aleviten. De Zaiditen sünd dor twaars overtüügt vun, datt Ali beter weer, as de beiden eersten Kalifen Abu Bakr un Umar ibn al-Chattab, man se laat de ehr Kalifat as rechtmatig gellen. Aleviten un Drusen verhoolt sik ambivalent to’n Islam. Dat gifft en Reeg vun Anhängers ut düsse Gemeenden, de verstaht sik sülms as Moslems, man annere meent, se stunnen buten den Islam
Up de Grundlaag vun de Twolfer-Schia hefft sik in dat 19. Johrhunnert Babismus un de Bahai-Religion utspunnen. De Babismus is al in dat 19. Johrhunnert wedder unnergahn, man de Bahai-Rligion hett sik to en egene Religion utwussen.
De Sunniten ehre Lehr as Islam vun de Mehrheit
De Sunniten ehre Lehr hett sik in dat late 9. un fröhe 10. Johrhunnert, unner annern gegen de Schia, rutbillt. Den Naam hett se vun den araabschen Utdruck ahl as-sunna (أهل السن, dat bedutt „de Sunna ehre Lüde“). Se hoolt sik an de Sunnat an-nabī, dat is „de Aart, wie de Prophet sik upföhrt hett“. Toeerst is dor bi de Hanbaliten vun snackt wurrn. Dat weern de Anhängers vun den Gelehrten Ahmad ibn Hanbal, de sik mit de Traditschoon befaten dö. Se lehrden, datt de Koran vun Ewigkeit her al dor ween weer un weern de Meenung, bloß up de Grundlaag vun den Koran un de Hadithe un de Vertellen vun de „Olen vun fröher“ (ahl as-salaf) dröff Theologie bedreven weern. Allens, wat dor overweg gung, weer nich to to laten un möss as Neemoodschen Kraams aflehnt weern. An de Wenn to dat 10. Johrhunnert hefft verschedene Theologen as al-Qalānisī un Abū l-Ḥasan al-Aschʿarī versocht, düsse Lehr mit ratschonale Argumente af to sekern. De Lehr, de al-Aschʿarī entwickelt hett, is later vun Gelehrte as al-Bāqillānī un al-Ghazali wieter utspunnen wurrn. Se is unner den Naam Aschʿarīyya hüdigensdags de wichtigste theoloogsche School unner de Sunniten wurrn. Dor neven gifft dat noch de Maturidiyya – School. Se geiht torüch up den Gelehrten Abu Mansur al-Maturidi. He hett in Zentralasien, in Transoxanien lehrt.
Hüdigendags sünd de Sunniten mit bi 85 % vun de Moslems den Islam siene gröttste Grupp. Kennteken for de Sunniten is, datt se de eersten veer Nafolgers vun Mohammed alltosamen gellen laat as „Kalifen up’n rechten Padd“ (chulafāʾ rāschidūn''). Dat steiht gegen de Meenung vun de meisten Schiiten, ʿUṯmān harr sik upföhrt as en Unglöövschen un gegen de Charidschiten un de Ibaditen ehre Meenung, nich bloß ʿUṯmān, man ok Ali weer en Unglöövschen un dröff vundeswegen an’e Siet brocht weern. Bovento hoolt sik de Sunniten an en sunnerliche Tahl vun Hadith-Sammlungen, dat sünd de so nömmten Sess Böker. Se höört na de Meenung vun de Sunniten to den Kanon mit to. Mank jem is de Sahīh al-Buchari de wichtigste. Tolest laat de Sunniten bi de Koranrezitatschoon bloß en bestimmte Tahl to, wie de Koran lesen weern draff.
Belege
Religionsgemeenschop |
7907 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Melkdr%C3%BC%C3%BCs | Melkdrüüs | De Melkdrüsen sünd en Organ (exokrine Drüüs, ene Drüüs, de ehr Stoffen na buten afgifft) bi de Söögdeerten. Se produzeert de Melk, vun de de Jungen vun de Söögdeerten de eerste Tiet leevt. Utbillt sünd de Drüsen blots bi dat Seken, aver ok dat Heken hett Ansätz vun Melkdrüsen. De ganze Klass vun de Söögdeerten is dordör defineert, dat se Melkdrüsen hebbt.
Evolutschoon
De Melkdrüsen hebbt sik ut Sweetdrüsen rutbillt. Bi dat Snaveldeert is hüüt noch mit dat Melkfell en temlich eenfache Form vun Melkdrüsen to finnen. De Melkdrüsen sünd dorbi över en gröttere Fläch verdeelt un nich as Titten tohoopfaat.
Bi’n Embryo billt sik toeerst ene Melkliest, de vun de Vörbeen bet na de Achterbeen över’n Buuk geiht un de sik eerst later to enkelte Titten opdeelt.
Anlaag
Bi verschedene Deerten liggt de Melkdrüsen an verschedene Stellen an’n Lief. Minschen oder Elefanten to’n Bispeel hebbt se an’e Bost, Keih un Peer ünnern’n Buuk twischen de Achterbeen un Hunnen, Katten oder Swien hebbt en ganze Reeg vun Melkdrüsen, de vun de Bost bet twischen de Achterbeen gaht. De Büdeldeerten hebbt ehr Melkdrüsen in enen Büdel vör’n Buuk, in dat dat Junge de eerste Tiet tobringt.
Ok de Tall vun Titten is verscheden. Minsch, Peerd, Zeeg un Schaap hebbt in de Regel een Poor, de Koh twee, de Katt veer, de Hund fief un Swien söss bet acht Poor.
De Melkdrüsen geevt de Melk in de Melkkanaals af. De Melk sammelt sik in de Melkbucht un warrt dör de Titt afgeven.
Anatomie |
7908 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Styrbj%C3%B6rn | Styrbjörn | Styrbjörn de Starke (Styrbjörn enn sterki; * üm 960; † 984) weer, wenn man de iesländschen Sagas glöven deit, den Jung vun Keunig Olof II. Björnsson vun Sweden. Nodem sien Vader dootbleven weer wull sien Broder und Mit-Keunig Erik Segersäll ni, dat Styrbjörn mit op den Thron sitten deit und spraak düsset Recht sien egen Söhn, Olof Skötkonung, de noch nümmers boren weer, to.
De erste Mool, dat Styrbjörn in de Geschicht opdöcht is, in een lütten tiedgenössisch Riemel, een Lausavisa:
Eigi vildu Jótar
reiða gjald til skeiða,
áðr Styrbjarnar stœði
Strandar dýr á landi;
nú's Danmarkar dróttinn
í drengja lið genginn;
landa vanr ok lýða
lifir ánauðr hann auðar.
Een kann dorvun utgahn dat fröher gröttere Sagas vun Styrbjörn geven dei. Dat meist Material find sik over in de kotte Geschicht Styrbjarnar þáttr Svíakappa un in Delen vun de Eyrbyggja-Saga un de Hervarar-Saga. Snorri Sturluson snackt vun em in sien Heimskringla un in de Yngvars saga víðförla, de Geschicht vun Ingvar de Wietreiste, wo he ünner annern mit sienen Vetter Styrbjörn vergleken warrt.
In de moderne Literatur tritt he as een Held in Eric Rucker Eddison sien Book Styrbjörn the Strong (1926) un bi Frans G. Bengtsson Die Abenteuer des Röde Orm as driesten Kerl op. Düsse Översicht ist tosammenfaat ut Styrbjarnar þáttr Svíakappa.
De Styrbjörn kümmt ok in de Geschicht vun den däänschen König Harald Blautahn vör. In den Roman weer de Styrbjörn een vun de, op wecken Raat de König höört hett.
Kinnerstuv
Styrbjörn weer bannig groot, stark und driest (för en Wikinger) un woglieks he man bloot en twölf Johr olen Bingel weer, harr he dat doch torechtkregen, een vun de Deners doot to maken, de em, ni ut böse Afsicht, mit en Drinkhoorn op de Nees neien dei.
As sien Vader dootbleven weer un sien Unkel Erik ni wull, dat he de Stee vun Olof innehm, trock he en Snuut un weer furts un för lange Tied mulig.
So keem dat, dat as he süsstein wöör, dat Ting besloten dei, dat he to driest weer um den sweedschen Troon to bestiegen. Sien Unkel Erik kunn nu verkünnen, dat sien egen Kind sien Nafulger warden schull, ünner de Bedingung, dat dat en Jung wöör. To’n Utgliek geev he Styrbjörn 60 utrüst Langschipp, worup de mucksche Styrbjörn sien Süster Gyrid greep un sik von’n Hoff maak.
Borns
Wikingertied
Mann
Sweden
Boren in dat 10. Johrhunnert
Storven in dat 10. Johrhunnert |
7912 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hektar | Hektar | De Hektar (Eenheitenteken: ha) is ene Maateenheit för de Fläch. Een Hektar is 10.000 Quadratmeter groot. De Eenheit sett sik ut de Wöör hekt(o) (100) un Ar (Eenheitenteken: a) tohoop. De Eenheit Ar is hüüt aver nich mehr begäng. De Hektar warrt faken in de Land- un de Forstweertschop bruukt, aver ok annerwegens, wo vun Flächen snackt warrt, för de Quadratmetertallen to grote Tallen un Quadratkilometertallen temlich lütte Tallen sünd. Ar un Hektar höört nich to dat SI-Eenheitensystem, aver se sünd doch tolaten.
Sik utdacht hebbt de Franzosen 1793 den Ar, as se ok den Meter as den teihnmillionsten Deel vun den Eerdquadranten op den Meridian vun Paris fastsett harrn. To dat Längenmaat Meter keem dat Flächenmaat are (anlehnt an dat latiensche Woort ārea för Fläch) för ene Fläch vun 100 m². In’t Johr 1868 hebbt se de Eenheit ünner den Naam Ar ok in Düütschland amtlich inföhrt.
1 a = 10 m × 10 m = 100 m²
1 ha = 100 m × 100 m = 10.000 m²
100 a = 1 ha
100 ha = 1 km²
Eenheit |
7913 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Usa | Usa | Usa oder USA betekent
USA, Afkörten för de Verenigten Staten vun Amerika,
Usa, Stadt in Oita, Japan,
Usa, Distrikt in Oita, Japan,
Usa, Stroom in Hessen, de in de Wetter münnt.
Kiek ok bi: Ussa. |
7914 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Usa%20%28Oita%29 | Usa (Oita) | Usa (japaansch 宇佐市) is ene Stadt in de Präfektur Oita in Japan. An’n 31. März 2005 harr Usa 63.825 Inwahners op en Rebeet vun 439,12 km² (mit all Öörd, de to de Gemeen höört).
De Stadtbloom is de Azalee, de Stadtboom de Roodborkeneek.
Historie
De Shinto-Schrien vun Usa is ut dat Johr 725.
Usa kreeg an’n 1. April 1967 dat Stadtrecht. An’n 31. März 2005 sünd de Distrikt Usa un de Gemenen Innai un Ajimi oplööst worrn un to de Stadt Usa kamen.
Geografie
De Stadt liggt in’n Noorden vun dat Eiland Kyushu. In’n Noordwesten liggt de Halvinsel Kunisaki.
Verkehr
Siet 1909 hett Usa över den Bahnhoff Usa Ansluss an de Nippo-Bahnlien. Todem liggt de Stadt an de japaansche Autobahn 10.
Oort
Japan |
7923 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Freudenthal-Pries | Freudenthal-Pries | De Freudenthal-Pries is en plattdüütschen Literaturpries, de elk Johr an’n letzten Sünnavend in’n September vun de Freudenthal-Sellschop (nöömt na Friedrich Freudenthal) vergeven warrt. Uttekent warrt Riemels, Kortgeschichten, Höörspelen oder Theaterstücken op Plattdüütsch, de vörher noch narms to lesen weren. He is mit en Geldpries vun 3000 Euro (siet 2005, vörher 2500 Euro) verbunnen.
Den Pries gifft dat al siet 1956.
Winners
1957: Adolf Woderich
1958: Hans-Henning Holm
1959: Hein Bredendiek
1960: Heinrich Dieckelmann
1961: Albert Mähl
1962: Walter Köster
1963: Ernst-Otto Schlöpke
1964: Otto Tenne
1965: Hans Varnhorst
1966: Johann Loet Schoon
1967: Wilhelm Martens
1968: Robert Gäpel
1969: Friedrich Krauns
1970: Gudrun Münster un Ewald Hillermann
1971: nüms
1972: Karl Böke
1973: Margarete Hagen un Paul Peters
1974: Wilhelm Martens
1975: Siegfried Bokelmann
1976: Heinz von der Wall
1977: Günter Kühn
1978: Elisabeth Meyer-Runge
1979: Albert Rüschenschmidt
1980: Greta Schoon
1981: Cord Denker un Richard Fehlandt för As ick noch de lütte Landbreefdräger wör
1982: Gerd Spiekermann
1983: Waltrud Bruhn
1984: Christina Sufka un Erna Taege-Röhnisch
1985: Jürgen Kropp un Karin-Angela Peters
1986: Carl Scholz
1987: Christof Wehking
1988: Heiner Niemeier un Gerd Lüpke
1989: Ottilie Baranowski un Edmund Wilkens
1990: Hans-Herrmann Briese un Diedrich H. Schmidt
1991: Christina Sufka
1992: Karl Heinz Ebell
1993: Jürgen Kropp, Klaus Stier un Bolko Bullerdiek
1994: Aloys Terbille un Erhard Brüchert
1995: Lothar Voßmeyer
1996: Carl Groth
1997: Silke Mansholt un Thomas Stelljes
1998: Snorre Björkson
1999: Reinhard F. Hahn (Franz Brookmann) un Hellmer Stumberg
2000: Ingeborg Lüddecke un Willi Mühl
2001: Henk Krosenbrink
2002: Wolf Steinhardt
2003: Jürgen Kropp un Gerd Constapel
2004: Silke Mansholt
2005: Heinke Hannig, Martha-Luise Lessing un Diedrich H. Schmidt
2006: Heidemarie Rützel un Jan Glas
2007: Friedhelm Rudolph för Seine langen bounten Nuddelhaore
2008: Aly Freije
2009: Gerd Constapel för Stoom
2010: Aloys Terbille (posthum)
2011: Nina Werkman
2012: Birgit Lemmermann
2013: Reinhard Wulff un Jürgen Kropp
2014: kien Priesdrager
2015: Martha-Luise Lessing (Lyrik) Willi Höfig (Lyrik)
2016: Jutta Oltmanns (Lyrik) Are Meijer (Lyrik)
2017: Manfred Briese (Lyrik) Diedrich H. Schmidt (Prosa)
Förderpries
Von 2008 af an gifft dat ok noch den Freudenthal-Förderpries.
2008: Birgit Lemmermann
2009: Erhard Brüchert
2010: Willem Tjebbe Oostenbrink
2011: Jutta Engbers, Heinke Hannig
2012: Willi Gerbode
2013: Karl-Heinz Madauß
2014 Marianne Ehlers, Hans-Hermann Briese, Gitta Franken
2015 Heinke Hannig
2016 Wilko Lücht
Besünner Pries
2015 Jutta Oltmanns, Roland Dubberke
Utteknung
Freudenthal-Pries |
7924 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Wilhelmine-Siefkes-Pries | Wilhelmine-Siefkes-Pries | De Wilhelmine-Siefkes-Pries is en plattdüütschen Literaturpries, de siet 1990 anreegt vun de Schrieversche Greta Schoon all veer Johr vun de Stadt Leer vergeven warrt. He is na de Schrieversche Wilhelmine Siefkes nöömt un mit en Priesgeld vun 2500 Euro verbunnen.
Winners
1990: Henry Hes för Noadörst
1994: Udo Franken för Springflood un Karl-Heinz Madauß för Wer weit, wo dar noch kamen ward
1998: Kees Visscher för De man van de boom, Morellen, Hanna Fictorie, Onderwegens un t Pat van de deugd
2002: Siegfried Kessemeier för inoin
2006: Arend Remmers för Von Aaltukerei bis Zwischenmooren. Die Siedlungsnamen zwischen Dollart und Jade
2010: Theo Schuster för sien Levenswark as Sammler van all, wat dat Volk sük so vertellt un froher vertellen dee, as Herutgever un Verlegger van plattdüütske Boken.
2014: Gerd Brandt alias Balou van de Musikkoppel Laway
2018: Annie Heger, denn se "draggt daarto bi, dat sück dat Ansehn van Plattdüütsk ännert un verhogert“
2022: Jan Cornelius
Utteknung
Plattdüütsch |
7928 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Beest | Beest | Beest betekent
Undeert,
Rindveeh, en Rind. |
7934 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Deerter | Deerter | Deerter (ok Deerten) sünd Organismen, de to de Eukaryota tohören doot. Se hoolt sik ehre Energie nich dör Photosynthese un bruukt Suerstoff to’n Aten. Deerter nehrt sik vun annere Organismen (Heterotrophie). De meisten Deerter könnt sik vun de Stäe weg rögen un hefft Sinnorgane. De Wetenschop vun de Deerter is de Zoologie. In de Zoologie ehre Systematik speelt de Deerter in ehre Meenheit vundagen keen Rull. In de Taxonomie warrt mit dat „Riek vun de Deerter“ meist de Grupp vun de Veelzellers (Metazoa) meent. Anners is dat „Deertenriek“ en annern Naam for de Fauna in en sunnerlich Rebeet oder ok up de ganze Eer.
Geschicht vun den Begreep un Taxonomie
In de Taxonomie sünd de Deerter fröher faken as en Riek binnen de Domään vun de Eukaryoten beschreven wurrn un gegen de Planten un de Swämme over stellt. Fröher weer dat so, dat Veelzellers mit en ganze Grupp vun Eenzellers, dat weern de Protozoa, tohopen faat wurrn sünd. En gemeensam Kennteken vun düsse Gruppen (gegen de Planten un de Swämme over) is dat Fehlen vun en Zellwand. Um de Zellen umto gifft dat blot de Zellmembran.
Later hefft Forschers in de Gemarken vun de Phylogeneetsche Systematik avers rutfunnen, dat so en Tosamenfaten nich angeiht. Twaars weert de Veelzellers (Metazoa) hüdigendags ankeken as en Grupp mit en gemeensamen Anfang. Man de Protozoa sünd keen monophyleetsche Grupp, de in sik afslaten is. Se höört to Gruppen vun Organismen to, de to’n Deel nich verwandt sünd mit’nanner. Dor höört ok Orden to, de Photosynthese bedrievt un de as Algen betekent weern könnt un to de Planten tohöört.
Systematik vun de Deerter
Veelzellers
An’n neegsten verwandt mit de Veelzellers sünd de Lüttjen Kragenpietschendeerter (Choanoflagellata), de just so utseht, as de Swammdeerter (Porifera) ehre Kragenpietschenzellen (Choanozyten). Eng verwandt sünd bovenhen ok de Swämme, de jummers to de Planten torekent wurrn sünd. Hüdigendags weert de Deerter (na düsse Definition), de Swämme un de Lüttjen Kragenpietschendeerter, tohopen mit en poor annere Gruppen Eenzellers, unner den Naam Opisthokonta in de Eukaryoten insorteert.
Over de Systematik vun de veelzelligen Deerter warrt in’n Momang duchtig forscht. So, as se nu hier dorstellt warrt, warrt dat sachs nich endgüllig dor stahn. Dor warrt jummers wieter unnersocht un Nees utfunnen. Liekers steiht düsse Systematik up den Grund vun en Reeg vun phylogenoomsche Arbeiden.
Animalia
Lüttje Kragenpietschendeerter (Choanoflagellata)
Metazoa
Swammdeerter (Porifera)
„Eumetazoa+Placozoa“
Placozoa
Eumetazoa
Coelenterata
Bilateria
Acoelomorpha
Eubilateria
Protostomia
Deuterostomia
So, as düsse aktuelle Systematik hier dorstellt is, fallt sunnerlich up, dat de Coelenterata wedder vörkaamt. Dat passeert na Philippe et al. (2009) un geiht t.B. toweddern Dunn et al. (2008). Bovendem weert en Reeg vun Gruppennaams, de faken bruukt weert, hier ut verscheden Grünn nich mehr uptellt:
Choanoflagellates - Synonym to Choanoflagellata
Choanomonada - Synonym to Choanoflagellata
Choanozoa - Paraphylum ut Ichthyosporea, Filasterea un Choanoflagellata
Coelomata - Synonym for Eubilateria
Diploblasta - Synonym to Coelenterata
Parazoa - Paraphylum ut Porifera un Placozoa
Radiata - Synonym to Coelenterata
Triploblasta - Synonym to Bilateria
Uurmetazoa - Synonym to Metazoa
Faken warrt Animalia as Synonym to Metazoa bruukt. Vundeswegen weert de Choanoflagellata mit een oder wenig Zellen nich as echte Deerter ankeken, man as Sustergruppe to de Animalia/Metazoa. Dat Monophylum, dat Choanoflagellata un Metazoa tohopenfaten deit, hett denn keen Naam.
Eenzellers (Protozoa)
De Eenzellers (Protozoa), de vörmols unner de Deerter insorteert wurrn sünd, kaamt ut en Reeg vun verscheden Taxa mank de Eukaryoten. Dor hannelt sik dat um all eenzellig Organismen bi, de en Zellkarn hefft, avers keen Chloroplasten, un de sik vundeswegen heterotroph nehren doot. Eenzellers sunner Chloroplasten finnt sik nich blot in de boven nömmten Opisthokonta, man ok in de Amoebozoa, de Rhizaria un de Excavata. Anners rum sünd mank de Archaeplastida un de Chromalveolata meist blot Eenzellers to finnen, de in de Photosynthese togange sünd.
Minschen un annere Deerter
So, as de Zoologie dat ankieken deit, is ok de Minsch en Deert. Man in de Ümgangsspraak just as in de Philosophie warrt (in meist all Spraken) de Minsch nich mit den Begreep „Deert“ betekent, man dor gifft dat en egen Woort for. Wie de Minsch to de annern Deerter steiht („Minsch-Deert-Relation“) dor befaat sik de Philosoophsche Anthropologie un de Anthrozoologie mit.
De Ethologie un de Zoosemiotik hefft klaar maakt, dat ok Deerter komplexe Muster upwiest, wie se sik beert un dat se ok Tekensysteme bruken doot („Deerterspraaken“). Wieterhen is midderwielen ok de Warktüüchbruuk bi Deerter goot beschreven. Bi allerhand Orden is midderwieln klaar wurrn, dat se den so nömmten Spegeltest bestahn hefft (dat Sik-sülms-erkennen in’n Spegel), dormank bi den Schimpansen un de Heister. Of düsse Tests so verstahn weern könnt, dat ok Deerter en Bewusstsien hefft, dor hefft sik de Forschers noch um in’e Plünnen. Mol af vun den Minschen is keen Oort mank der Deerter bekannt, de en hooch entwickelt Kultur toeerst mol dör Lehren in’n sozialen Verband tostannen bringen kann.
Recht
Na dat Röömsche Recht, dat up us tokamen weer,
sünd Deerter as „saken“ ankeken wurrn. Dat is 1990 ännert wurrn, as de § 90a in dat Börgerliche Gesettbook inföögt wurrn is:
„Deerter sünd keen Saken. Se weert schuult dör sunnerliche Gesette. De Gesette, de for Saken gellen doot, sünd passlich an to wennen, wenn nich anners wat bestimmt is.“
Kiek ok bi
Projekt: Deerternaams up Platt
Weblenken
Belege
Deerten
Eukaryoten |
7938 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Gal%C3%A1pagos-Inseln | Galápagos-Inseln | De Galápagos-Inseln sünd een Hopen von ünnerscheedlich grote Inseln, de to dat süüdamerikansch Ecuador höört. Ünner de üm un bi 61 Inseln sünd 13 teemlich groot un deelwies ok good bekannt:
To de 13 groten Inseln höört: Santiago, Santa Cruz, Floreana, San Cristobal, Española, Genovesa, Santa Fe, Isabela, Fernandina, Darwin, Roca Redonda, Marchena, Pinta, dorto kommt de 40 lüttjen Inseln. Hüdigendags (2010) leevt dor alltohopen 25.124 Lüde.
Billt hebbt sik de Inseln dör een Hotspot. Se hebbt tohopen en Grött von bi 7500 km². To finnen sünd se in’n Pazifik un liggt üm un bi 1000 km vör de Küst von Ecuador.
Weblenken
Galápagos-Inseln (engelsch)
Inselgrupp
Ecuador |
7971 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ypsilon | Ypsilon | Dat Ypsilon is de 20. Bookstaav vun’t greeksche Alphabet.
As greeksche Tall hett dat Ypsilon den Weert 400.
Utspraken warrt dat Ypsilon as „ü“.
Schriftteken |
7987 | https://nds.wikipedia.org/wiki/B%C3%B6%C3%B6rs%20vun%20Uganda | Böörs vun Uganda | De Böörs vun Uganda is de eenzige Böörs in Uganda. Se hett ehren Seet in Kampala. De Böörs hannelt aktuell negen Aktien, vun de twee ok noch an annere Börsen hannelt warrt. Se höört dormit to de lüttsten Börsen in Afrika. Parketthannel is blots twee Daag in’e Week an’n Deensdag un Dünnersdag Morgen.
Den Börsenindex USE All Share Index gifft dat siet den 23. Oktober 2003. Vun’n 15. Januar 2004 an warrt ok Schatzanleihen vun den ugandschen Staat hannelt.
De Böörs vun Uganda kreeg in’n Juni 1997 Verlööf vun dat tostännige Kapitalmarktamt. In’n Januar 1998 güng dat denn mit’n Hannel los. De eerste Aktie mit de Hannel dreven worrn is, weer vun de Oostafrikaansche Entwicklungsbank.
hannelte Aktien
Oostafrikaansche Entwicklungsbank (siet Januar 1998)
Uganda Clays (siet 18. Januar 2000)
British American Tobacco Uganda (siet 28. Juni 2000)
East African Breweries (siet 27. März 2001, ok an de Böörs vun Nairobi föhrt)
Kenya Airways (siet 28. März 2002, ok an de Böörs vun Nairobi föhrt)
Bank of Baroda (siet 14. November 2002)
New Vision Printing & Publishing Company (siet 16. September 2004)
DFCU (siet 2004)
Jubilee Holdings (siet 14. Februar 2006)
Weblenken
Websteed vun de Böörs (engelsch)
Böörs
Uganda
Kampala |
7988 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Bank%20vun%20Uganda | Bank vun Uganda | De Bank vun Uganda is de natschonale Zentralbank vun dat oostafrikaansche Land Uganda. De Bank is tostännig för dat Rutgeven vun dat ugandsche Geld, den Uganda-Schilling. Ehr Baas is vacant.
Na den Geschäftsbericht 2004 harr de Bank Inlagen vun 4,228 Billiarden Schilling (1,937 Milliarden Euro).
De Bank gifft dat siet den 15. August 1966, as de ugandsche Regeren dat Bank-vun-Uganda-Gesett rutgeven hett. Ehr Positschoon wieder regelt hebbt dat Bankengesett vun 1969 un dat Bank-vun-Uganda-Statut vun 1993. Se höört to 100 Perzent den Staat.
Weblenken
Websteed vun de Bank (engelsch)
Uganda
Bank |
8024 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Sweevf%C3%A4hr | Sweevfähr | Ene Sweevfähr is ene Brüch över enen Stroom oder enen Kanal, bi de ene Kabien an en Gerüst ophungen is un vun ene Siet na de annere översett.
Vördeel vun ene Sweevfähr över ene normale Fähr to Water is, dat se ok över tofroren Water översetten kann un weniger Energie bruukt. Todem is se keen Hinnernis för annere Scheep, de langs den Waterweg fohrt. Vördeel över ene Brüch is, dat se mehr Ruum ok för gröttere Scheep (graad Seilscheep) hett.
Op de ganze Welt geev dat üm un bi 20 Sweevfähren, vun de acht noch nableven sünd.
De Sweevfähren in Oosten un Rendsborg sünd ok Deel vun de Düütsche Fährstraat, ene 250 Kilometer lange Ferienstraat, de twischen Kiel un Bremervöör de ganzen Methoden wiest, wie över’t översett warrn kann.
Siet Harvst 2003 gifft dat in Bilbao enen Weltverband vun de Sweevfähren.
Weblenken
Sweevfähren (hoochdüütsch)
Düütsche Fährstraat (hoochdüütsch)
Sweevfähr vun Rochefort (Frankriek)
Architektur |
8025 | https://nds.wikipedia.org/wiki/John%20Hanning%20Speke | John Hanning Speke | John Hanning Speke (* 4. Mai 1827 in Jordans bi Ilchester; † 15. September 1864 bi Bath) weer en britischen Offizier, de dree Expeditschonen na Afrika maakt hett.
1854 weer he bi de Expeditschoon vun Richard Francis Burton na Somalia mit dorbi, he hett bi enen Angreep vun Inheemsche swore Wunnen afkregen. 1855 weer he in’n Krimkrieg.
1856 wull Burton ene Expeditschoon na Oostafrika maken, de Borns vun’n Nil to finnen. Speke weer wedder sien Partner. Vun Sansibar ut maken se sik op’n Padd na’t Binnenland. Se hebbt denn den Tanganjikasee funnen. Burton weer temlich krank un müss en Puus maken, dorüm hett Speke denn vun dor ut ene Expeditschoon na Noorden alleen maakt. He hett dorbi en groten See funnen, den he Viktoriasee döpen dee. Speke un Burton sünd denn mit den Rest vun ehr Expeditschoon trüch na de Küst.
Speke weer wat fröher wedder in England, denn Burton müss sik an de Küst noch en beten verhalen vun de swore Reis. Speke hett in disse Tiet groot Opsehn in England hatt un hett överall vertellt, dat he de Borns vun’n Nil funnen hett. Burton wull dat nich glöven, he segg, Speke harr ja blots denn See sehn un kunn ja gor nich weten, ob dor würklich de Nil rutfleten dö. As Burton in England ankeem, dor harr de Königlich Geograafsche Gesellschop al Speke utwählt en ne’e Expeditschoon na den Viktoriasee antoföhren. Burton föhl sik övergangen.
In’n Oktober 1860 güng Speke tohoop mit James Augustus Grant vun Sansibar ut los. Se sünd an de Westküst vun’n Viktoriasee langs un hebbt an de Noordsiet en groten Stroom funnen, de ut’n See rutkümmt. Se hebbt 1862 dor ok Mutesa I., den König oder Kabaka vun Buganda, drapen. Se hebbt den Ripon-Waterfall funnen. Se sünd denn na Gondokoro in’n Süden vun’n Sudan reist. Dor hebbt de beiden Samuel Baker un siene Fro drapen un sünd denn trüch na England.
Speke weer aver twüschen Viktoriasee un Sudan den Stroom nich folgt. Un so harr he wedder keen Bewies, dat dat de Nil is, de ut’n Viktoriasee kaamt. So seeg dat tominnst Burton. Hüüt is kloor, dat Speke liekers recht harr. An’n 16. September 1864 schull dat för de Königlich Geograafsche Gesellschop ene Debatte geven, de sik mit de Fraag vun de Nilborns befaten schull. Doch enen Dag vörher is Speke bi enen Jagdunfall doodbleven.
Warken
Journal of the discovery of the source of the Nile. London 1863
What Led to the Discovery of the Source of the Nile. London 1864
Speke, John
Speke, John
Boren 1827
Storven 1864
Börger von Grootbritannien |
8027 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Mann%20vun%20Husb%C3%A4ke | Mann vun Husbäke | De Mann vun Husbäke is ene Moorliek, de an’n 15. Oktober 1936 bi’t Törfsteken in’t Vehnemoor bi Husbäke in Neddersassen opfunnen worrn is. De Mann, de woll so üm’e 20 Johren oolt weer, leev in de Tiet twischen 75 un 215 n. Chr., dat hebbt se mit de Radiokarbonmethood rutkregen. He hett wohrschienlich en Unfall hatt, Tekens vun Gewalt sünd kene vörhannen wesen.
He weer 1,75 m groot un harr en lütten Snurr- un Kinnboort. In sien Maag hebbt se Fischgraden un Spelten vun Heers un Gasten funnen.
Hüüt liggt de Moorliek in’t Landsmuseum för Natur un Minsch Ollnborg. Dat Museum hett em ok mit en Computertomografen inscannt un mit’n Reekner en Modell vun sien Kopp maakt, wie he woll utsehn hett, as he noch leven dee.
Weblenken
Siet vun dat Museum Ollnborg mit en Bild vun de Moorliek un dat Modell (hoochdüütsch)
Moorliek
Landkreis Ammerland |
8028 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Jung%20vun%20Kayhusen | Jung vun Kayhusen | De Jung vun Kayhusen weer ene Moorliek, de an’n 3. Juli 1922 in’t Moor bi Kayhusen in Neddersassen opfunnen worrn is. Dör de Radiokarbonmethood hebbt de Forschers rutfunnen, dat he in de Tiet twischen 240 un 100 v. Chr. doodbleven is. He weer man eerst üm un bi söven Johren oolt. De Liek leeg op’n Rügg un harr de Arms achtern Rügg tohoopbunnen. Üm’e Fööt weer en Ümhang ut Pelz. An welke Stellen weer dat Hoor nich vun dat Moor rood farvt un is dunkelblond bleven. An’n Buuk weer an ene Stell de Huut kaputt, villicht hebbt se em dor mit’n Stock in’n Moor ünnerdukert. An’n Hals hett he dree Wunnen, wo se em mit’n Mess staken hebbt. Twee ünner dat linke Uhr, ene vörn an’n Hals. De genaue Grund för sienen gewaltsamen Dood is nich kloor. Bi dat Röntgen hebbt de Forschers sehn, dat de Jung woll enen Schaden an dat Hüftgelenk harr, so dat he nich good lopen kunn.
De Moorliek liggt hüüt in’t Landsmuseum för Natur un Minsch Ollnborg.
Moorliek
Landkreis Ammerland |
8029 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Mann%20vun%20Bocksten | Mann vun Bocksten | De Mann vun Bocksten is ene Moorliek, de an’n 22. Juni 1936 in dat Bockstenmoor bi Rolfstorp in de Neeg vun Varberg in Sweden opfunnen worrn is.
De Mann is gewaltsam to Dood kamen un wörr denn in en Moorsee smeten.
Funnen hett em de ölven Johren ole Thure G. Johansson bi’t Eggen. De Egg harr Sackdook opeggt un de Jung seeg, dat dor Knaken insteken, as he sik dat neger bekieken dee. He haal sienen Vader ran un de beiden hebbt de Liek in ehr Schüün bröcht. Den nächsten Dag hebbt se Polizei un en Dokter haalt, doch de segen gau, dat dat keen Verbreken ut jüngere Tiet weer. Dorüm hebbt se den Krater vun dat lokale Museum, Albert Sandklef, inbeden. Ok he hett noch wedder mehr Lüüd ranhaalt, de an’n 24. Juni de Liek ankeken hebbt. Dorto höör ok de Geoloog Lennart von Post.
Ene Grupp vun Forschers vun dat Histoorsche Staatsmuseum Sweden hett den Fund denn ünnersöcht un konserveert.
De Moorliek liggt siet 1937 in dat Museum Varberg.
De Mann weer twischen 1,70 un 1,80 m groot un slank boot. Skelett, Huut, Hoor, Maag un Bregen weren all in goden Tostand nableven. De Schädel harr an de rechte Siet op acht mal fief Zentimeter en Lock.
He dreeg ene Tunika ut Wull un ene Mütz mit en 90 Zentimeter langen un twee Zentimeter breden Troddel. He harr en Stoffbüdel, Footlappen, Ledderschoh, enen Görtel un en Ledderetui mit twee Messen bi sik. Dat Ledderetui weer veer Zentimeter breed un 6,2 Zentimeter lang.
De Liek kaamt ut de Tiet in dat 14. Johrhunnert, dat seggt de Radiokarbonmethood un dor düüdt ok de Kleedasch op hen, de he anharr.
De Mann harr twee Pähl dör den Lief dreven. Enen ut Eek dör dat Hart, den annern ut Bark dör den Rügg.
Na sien Tähn hett Gunnar Johansson em op en Öller vun 25 bet 35 Johren schätzt. Nils-Gustaf Gevall hett sien Skelett ünnersöcht un geiht vun en Öller vun 35 bet 45 Johren ut.
Böker
Owe Wennerholm: Vem var Bockstensmannen? Bokförlaget Carse. Fjärås 1998, ISBN 91-971061-7-8
Albert Sandklef: Bockstensmannen. Fyndet, konserveringen, dateringen, dräkten. 1985, ISBN 91-7842-056-3
Moorliek
Sweden |
8031 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Gr%C3%B6pel | Gröpel | Gröpel () is en Dörp in de Gemeen Esdörp in den Landkreis Stood, Neddersassen. To Gröpel höört ok de lüttje Oort Schönau mit to.
Geografie
Dat Dörp liggt direkt an de Oost. De Naveröörd sünd Brobargen in’n Noorden, Esdörp in Oosten, Beeß in’n Süden un Oostendörp in’n Westen op de anner Siet Oost. Gröpel sülvs reckt ok mit en Stück Land op de anner Siet Oost.
Historie
Toeerst in de Oorkunnen dükert Gröpel 1111 ünner den Naam Grupilinga op. Dat Dörp weer fröher en wichtigen Ümslagplatz un Haven för Stackbusch un annere Woren. De letzten Schippers, de ehr Scheep noch in Gröpel harrn, hebbt aver in de 1960er Johren ophöört. Vondaag is blots noch de Schippervereen nableven.
In’n Mai 1868 hebbt se in Gröpel bi’t Sandgraven an en Steed, an de de Geest an de Oost stött, bi 60 cm ünner de Eer en Hümpel röömsche Sülvermünten funnen. Dat schöölt alltohoop so üm un bi 100 bet 150 Stück wesen hebben, aver de Münten sünd all enkelt verköfft worrn un nich tohoopbleven. Fiev Stück hett de Amtmann von dat Amt Himmelpoorten, Friedrich Christian Marschalck von Bachtenbrock, den Histoorschen Vereen för Neddersassen schenkt. De Münten hebbt ut de Tied von Vespasian, Trajan, Antoninus un Faustina stammt.
Vör 1885 weer dat Dörp Deel von de Böörd Olendörp binnen dat Amt Himmelpoorten. 1885 is de Oort denn Deel von’n Kreis Stood worrn un 1932 von’n Landkreis Stood.
Gröpel höört siet de Kommunalreform in Neddersassen an’n 1. Juli 1972 to de Gemeen Esdörp.
Inwahnertall
Religion
Gröpel is evangeelsch-luthersch präägt un höört to dat Kaspel Olendörp.
För de Kathoolschen is de St.-Michaelskark in Bremervöör tostännig, de siet 1. September 2010 to de Karkengemeen Hillig Geist in Stood tohöört.
Wapen
Dat Wapen wiest op sülvern Grund en swarten Grapen.
De Grapen steiht as Symbol för den Naam von’n Oort.
Kultur
Verenen
De Schüttenvereen Gröpel is 1927 grünnt worrn. De Schippervereen Fründschop von 1904 bewohrt dat maritime Arv von Gröpel.
Weertschop un Infrastruktur
Gröpel hett en egene Freewillige Füürwehr.
Verkehr
De Kreisstraat 82 geiht vun Gröpel na Brobargen. Na Beeß un Öölm geiht dat över Kreisstraat 82 un denn wieder över de Landsstraat 114. Na Esdörp, dat blots en halven Kilometer weg is, geiht de Dannenkamp. Na de anner Siet Oost föhrt blots de Prahm bi’n Gasthoff Plaat oder süns de Brügg in Bremervöör. De Fähr warrt noch mit de Hand över de Oost tagen. In Schönau, wat na Brobargen to liggt un ok to Gröpel höört, gifft dat ok noch en lütte Fähr, mit de aver blots Veeh över de Oost sett warrt. Beid Fähren sünd Deel vun de Düütsche Fährstraat.
2005 hett de Öösterrieksche Post ene Breefmark vun 55 Cent ünner den Titel „een Johr düütsche Fährstraat“ rutgeven, op de de Fähr in Gröpel un de Fährmann Helmut Plaat to sehn weren.
To Vadderdag is de Gasthoff Plaat Teel vun vele Utflöglers vun beid Sieden vun de Oost, de dor groot fiert.
De nächste Bahnhoff is in Himmelpoorten an de Nedderelvbahn von Cuxhoben na Hamborg, wat so bi ölven Kilometer weg is.
School
Gröpel hett vondaag kene egene School mehr. De ole Grundschool Gröpel hett in’e Midd vun de 1990er Johren dicht maakt un vondaag is dor de Kinnergoorn in. De Schoolkinners gaht na de Grundschool Esdörp. Na Haupt- oder Realschool köönt se denn na dat Schoolzentrum Olendörp gahn oder op’t Gymnasium in Stood (Vincent-Lübeck-Gymnasium) oder in Bremervöör (Gymnasium Bremervöör).
Ünnernehmens
In de Ooststraat harr de Volksbank Freenbeek-Olendörp en Filiaal, de 2016 aver dichtmaakt hett.
Versorgung
Dat Afwater warrt siet September 1991 in dat Klärwark Gröpel klärt. Dat Klärwark is 1990/1991 boot worrn un is för dat Afwater ut de Öörd Esdörp un Gröpel tostännig. Dat Klärwark liggt in’n Süüdwesten von Gröpel an de Oost (). Dat Klärwark is von de Samtgemeen Olendörp anleggt worrn. To’n 1. Januar 2004 hett de Drinkwaterverband Stoder Land dat övernahmen. Dat Klärwark is för 1400 Inwahners utleggt, anslaten sünd opstunns so 1200.
Böker
Friedrich Holst: Grupilinga und die Töchter, die Geschichte der Gemeinde Estorf. 1981
Footnoten
Weblenken
Oort
Landkreis Stood |
8032 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Yusuf%20Lule | Yusuf Lule | Yusuf Kironde Lule (ok Yusufu Lule schreven; * 1912; † 22. Januar 1985 in London) weer en ugandschen Politiker.
Lule weer Professer un Direktor an de Makerere-Universität.
1978 höör Lule in Moshi in Tansania to de Lüüd, de de Ugandsche Natschonale Befreeungsfront grünnen deen, de tohoop mit Truppen ut Tansania in’n Tansania-Uganda-Krieg in Uganda inmarscheert is un Idi Amin stört hett.
An’n 13. April 1979 hebbt se dat National Consultative Council as Parlament insett un Lule is Präsident worrn. Ünner de velen Lüüd vun’t Militär, de sik nich enig warrn kunnen un all in Konkurrenz stünnen, weer he as Akademiker en goden Kumpromiss. Aver al an’n 20. Juni 1979 weer siene Präsidententiet al wedder vörbi. Ünner Druck vun Präsident Julius Nyerere vun Tansania müss he Platz maken för Godfrey Binaisa.
In’n Februar 1981 hebbt Lule un annere in’n Süden vun Uganda de Natschonale Wedderstandsbewegung grünnt.
Lule, Yusuf Kironde
Lule, Yusuf Kironde
Lule, Yusuf Kironde
Boren 1912
Storven 1985 |
8035 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ik | Ik | Ik betekent
Ik, Begreep in de Psychologie un Philosophie,
Ik, Volk in Uganda. |
8036 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ik%20%28Volk%29 | Ik (Volk) | De Ik sünd en Volk in’n Noordoosten vun Uganda un Kenia. Dat Volk is man lütt, blots 5600 Lüüd leevt in Uganda, 1200 in Kenia. Jemehr Spraak is Icetot.
1972 hett de temlich unkonventionelle un gor nich op Objektivität bedachte Anthropoloog Colin Turnbull dat Book The Mountain People (Dat Volk vun de Bargen) rutbröcht, in dat he temlich slecht över de Ik snacken dee. In sien Book hett he disse Minschen as ganz ahn Gemeenschopsgeföhl beschreven. He weer twischen 1964 un 1967 to ene Tiet vun Hungersnoot to de Ik kamen un dat weer wohrschienlich de Grund, dat se sik nich normal opföhrt hebbt.
Ok den Bruuk, dat se ehr Kinner in en Öller vun dree Johren ut dat Huus geevt, hett Turnbull negativ rutstellt. De Kinner leevt denn mit annere Kinner in ehr Öller tohoop un se lehrt sik allens wat se weten mööt sülvs.
Leven doot de Ik in Gruppen vun lütte Dörper. Elk Dörp hett en Muer rundrüm. In elk Dörp gifft dat Gruppen vun Hüüs, de ene Naverschop billt un de wedder en Muer hebbt. In disse Naverschop gifft dat denn enkelte Hüüs, de ok noch wedder en egene Muer hebbt.
De Ik stammt ut den Noordwesten, villicht ut Äthiopien, un sünd denn in dat hüdige Rebeet inwannert. De Ik billt mit de So un de Nyangi ene Grupp, de Kuliak. Se leven denn in dat Daal vun den Stroom Kidepo. Doch de Navers vun de Dodoth un de Turkana, de in de Neeg leven, weren stärker as de Ik un hebbt se mehr un mehr an’e Siet un in de Bargen drängt.
In de 1960er Johren müssen de Ik ut ehr Rebeet rut, denn se weren in’n Weg, as de Kidepodaal-Natschonalpark opboot worrn is. Dat weer mit en Grund för de Hungersnoot, in de Turnbull se vörfunnen hett. De Ik leevt in runne Hüüs mit Strohdäcker.
Legennen
De Ik hebbt en Legenn vun ehr Herkumst, de seggt, dat de Gott Didigwari, de in’n Himmel wahnt, de Ik an en lange Rank vun’n Himmel op de Eer dal schickt hett. Se leven good op ehr Land. Doch mit de Tiet sünd de Lüüd wedderdäänsch worrn un kregen sik in’e Wull. Didigwari is böös worrn un wull nix mehr vun de Ik weten. He hett de Rank in’n Himmel afsneden un de Minschen trüchlaten. Vun de Tiet an müssen se op dat Land, dat nu karg weer, swoor ehr Leven verdenen.
Literatur
Fredrik Barth: On responsiblity and humanity: calling a colleague to account. Current Anthropology March (1974): 99-102.
Bernd Heine: The Mountain People: some notes on the IK of north-eastern Uganda. Africa 55(1) (1985): 3-16.
Marcello Lamberti: Kuliak and Cushtic: a comparative study. Winter, Heidelbarg 1988
A. N. Tucker: Notes on Ik. African Studies 31(3) (1972): 183:201.
Colin M. Turnbull: The Mountain People. Simon & Schuster, New York 1972 (hoochdüütsch Das Volk ohne Liebe. Der soziale Untergang der Ik. 1982)
Weblinks
Websteed vun Richard Hoffman, de veel Tiet bi de Ik tobröcht hett (engelsch)
Volksgrupp
Afrika |
8067 | https://nds.wikipedia.org/wiki/NaturWatt | NaturWatt | De EWE NaturWatt GmbH is ene Firma, de Stroom verköfft ut Quellen, de sik egaalweg opfrischt. Se arbeidt in Noordneddersassen in Oostfreesland un in dat Elv-Werser-Dreeeck. Se hebbt hier üm un bi 2000 Kunnen. 2005 hebbt se 100.000 Euro Gewinn maakt.
De gröttste Deel vun den Stroom bi NaturWatt warrt in en Waterkraftwark bi Campocologno in de Swiez produzeert. Dat Kraftwark maakt 48 Megawatt. De Rest kummt ut Wind- un Sünnkraftwarken in de Region.
De Firma hebbt se 1998 in Ollnborg grünnt. Se höört to negentig Perzent de EWE AG un je to fief Perzent de Stadtwarken Emden un de Wertschopbedriev vun de Stadt Nörden to.
Weblenken
Websteed vun de Firma (plattdüütsch)
Ünnernehmen |
8074 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Diedrich | Diedrich | Diedrich (ok Dierich un Dirich) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
De Naam Diedrich kümmt vun den olen germaanschen Naam Diederik, Dietrich oder ok Theoderich' her. Dor steekt de beiden Wöör Diot oder Diet (dat heet Volk) un rihhan (dat heet riek oder mächtig) in. Diedrich heet denn so veel, as: De in dat Volk mächtig is oder Der Herrscher öber dat Volk.
De plattdüütsche Naam
Ut de ole Form Diederik is de Naam later afkört un afslepen wurrn, so, dat dor denn Dierk vun wurrn is. As dat noch keen Sass un ok keenen Duden geev, heet jedereen düssen Naam so schreven, as em dat richtig düch. Dorüm gifft dat ok de Schrievwiesen Diriek un Dirk för densülbigen Naam. De Naam Diedrich is woll eerst later upkamen, as de Lüde al de hoochdüütsche Spraak kennen döen. Diedrich is nix anners, as de hoochdüütsche Naam Dietrich up Platt utspraken. Bi Dierich is denn noch dat d wegslaken wurrn vunwegen een slurige Utspraak.
Tonaams
Vun düsse Vörnaams kaamt nu ok de plattdüütschen Tonaams Diedrichs, Dierichs un Diedrichsen vun her. De bedüüt Ut Diedrich sien Familie oder Vun Diedrich sienen Hoff''.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8079 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Eintracht%20Frankfurt | Eintracht Frankfurt | De Eintracht Frankfurt is en Sportvereen ut Frankfort an’n Main. He is grünnt wurrn an'n 8. März 1899 un bedrifft hüdigendags Sport in 17 Afdelen. För de Mannen-Bundsliga-Mannschop is an’n 1. Juli 2000 de Eintracht Frankfort Football-AG grünnt wurrn. Se höört to 100 % to den Vereen un speelt tohuse in de Deutsche Bank Park.
De Mannschup in de Speeltiet 2022/23
In de Saison 2022/23 speelt Eintracht Frankfort mit düsse Mannschop:
Kaptein vun de Mannschop is Sebastian Rode.
Wat de Vereen schafft hett
Düütsche Meester: 1959
Winner vun den düütschen Pokal: 1974, 1975, 1981, 1988, 2018
In't Endspeel üm den düütschen Pokal: 1964, 2006, 2017
UEFA-Cup / Europa League: 1980, 2022
Bekannt Spelers
Jørn Andersen
Uwe Bein
Jürgen Grabowski
Sébastien Haller
Bernd Hölzenbein
Luka Jović
Karl-Heinz Körbel
Alexander Meier
Andreas Möller
Oka Nikolov
Alfred Pfaff
Ante Rebić
André Silva
Uli Stein
Anthony Yeboah
Königen vun de Doorschütten
Jørn Andersen 1989/90 18 Doren
Anthony Yeboah 1992/93 20 Doren (tohopen mit Ulf Kirsten, Bayer Leverkusen)
Anthony Yeboah 1993/94 18 Doren (tohopen mit Stefan Kuntz, 1. FC Kaiserslautern)
Alexander Meier 2011/12 17 Doren (tohopen mit Olivier Occéan, Greuther Fürth und Nick Proschwitz, SC Paderborn)
Alexander Meier 2014/15 19 Doren
Frankfurt, Eintracht
Sport
Frankfurt, Eintracht
Düütschland
Frankfort an’n Main |
8090 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Bendix | Bendix | Bendix (ok Benedix) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs. Besunners begäng is düsse Naam in Noordfreesland un up de noordfreeschen Eilannen.
Herkamen
De Naam kümmt ut de latiensche Spraak. heet goot un is dat Partizip Perfekt Passiv vun . Dat heet snacken. De beiden Wöör tohopen sünd dat eene Woort . Dat heet goot spraken oder goot seggt. Bedüden deit dat soveel as Een, öber den een Segen spraken is oder Een, de segent is.
De plattdüütsche Naam
As dat bi de Plattdüütschen begäng weer, is de Naam Bendix de korte Form vun den öllern latienschen Naam . Plattdüütsche Naams sund jümmers afkört. Ut is Bendix wurrn oder tominnst Benedix.
Anner Spraken
Afkört: Benni, Bendix, Benz, Bene, Ben, Beno, Benno
Skandinaavsch (däänsch/norweegsch/sweedsch): , afkört: usw.
engelsch: ,
franzöösch:
hebrääsch :
italieensch:
poolsch:
portugeesch:
spaansch:
Weblenken
Kiek ok nah bi de List vun plattdüütsche Vörnaams
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8091 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Benedix | Benedix | Benedix betekent
Benedix, plattdüütschen Vörnaam.
Benedix is de Familiennaam von
Anton Benedix (* 1993), düütschen Radsportler,
Bernd Benedix (1943–2013), düütschen Bildhauer,
Erich Heinz Benedix (1914–1983), düütschen Botaniker un Mykoloog,
Georg Benedix (1876–1970), düütschen Sportfunkschonär,
Gode Benedix (* 1962), düütschen Schauspeler,
Hugo Benedix (1836–1917), düütschen Schauspeler,
,
Roderich Benedix (1811–1873), düütschen Dramatiker,
Thomas Benedix, DJ un Toontechniker,
Ursula Benedix (1922–2014), düütsche Politikerin. |
8092 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Eibe | Eibe | Eibe oder Ebbe is een plattdüütschen un freeschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Eibe kümmt vun den germaanschen Vörnaam 'Eberhard vun her. Dor steekt de beiden Wöör Eber (dat heet Ever) un harti oder herti (dat heet hart oder stark) in. Eberhard heet nu also so wat, as De stark is as een Ever.
De plattdüütsche Naam
As dat bi de Plattdüütschen jümmers begäng weer, is de ole germaansche Naam afkört wurrn. Ut Eberhard is up düsse Aart Ebe wurrn oder ok Eibe.
Plattdüütsch Tonaam
Vun den Vörnaam Eibe kümmt ok de plattdüütsche Tonaam Eiben vun her. De bedutt so veel, as Ut Eibe siene Familie oder Vun Eibe sien Hoff.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8093 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Eide | Eide | Eide (ok Eido) is’n plattdüütschen un freeschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Eide kümmt vun den Naam Eduard oder Edward vun her. Düsse Naam is in England ut de franzöösche Spraak öbernahmen un bedutt so veel, as De den Schatt höden deit oder ok dat Swert, dat schienen deit oder ok Dat scharpe Swert.
De plattdüütsche Naam
As bi den Naam Eike is de Naam Eide eenfach tosamentrocken ut den olen Naam. Ut Eduard is Ede oder Edu wurrn un later ok Eide. Düssen Naam gifft dat ok mit dat Maskulin-Suffix -o. Dor warrt denn mit klaar maakt, dat de Dreger vun den Naam en Jung is.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8105 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Eike | Eike | Eike (ok Eicke, in Oostfreesland ok Eiko) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs un (weniger faken) Deerns.
Herkamen
Eike is de korte Form vun den olen düütschen Vörnaam Ekkehard. Dor steekt de beiden germaanschen Wöört Egin (dat heet „Swert“) un harti (dat heet „hart“ oder ok „stark“) in. De Naam Ekkehard bedutt denn so wat, as: „De mit dat Swert ümgahn kann“ oder ok „De stark is mit dat Swert“. De öllste Form vun den Naam Ekkehard is Eginhard. Annere Formen sünd Eckehard, Eckehart, Eckard, Eckart, Edzard, Eggerich, Eggert, Ecke un Egge.
Tonaams
Vun düssen plattdüütschen Vörnaam Eike kaamt nu ok de plattdüütschen Tonaams Eike oder Eicke vun her. De bedüüt so veel, as: „Ut Eike siene Familie“ oder ok „Vun Eike sienen Hoff“.
Lüde, de düssen Vörnaam dreegt
Eike vun Repgow, Schriever vun den Sassenspegel, Jurist ut dat Middelöller
Eike Immel, fröher Doorhöder bi Borussia Düörpm
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs
Vörnaam för Deerns |
8106 | https://nds.wikipedia.org/wiki/1225 | 1225 |
Wat passeert is
üm un bi 1225: Eike vun Repgow verfaat den Sassenspegel
Heinrich I. vun Müllenark warrt Arzbischop vun Köln
Engelbert vun Berg, Arzbischop vun Köln un Verweser vun dat Düütsche Riek warrt in'n Updrag vun sienen Verwandten Friedrich vun Isenberg an'e Siet bröcht
De poolsche Heerföhrer Konrad vun Masowien wennt sik üm Hölp an den Düütschen Orden: De Pruzzen schöllt mit Gewalt to'n Globen an Jesus Christus bröcht weern.
Gerhard II., Arzbischop vun Bremen, slutt sik mit den Graaf vun Holsteen tohopen un hölpt em in'n Striet gegen de Dänen.
De Bremer Börger mütt vun nu af an bi den Arzbischop sien Borg in Bremervöör keen Toll mehr betahlen. De Verdrag dor öber warrt up de Siet vun de Stadt Bremen to'n eersten Mal vun 7 „consules“ ünnertekent. Düsse Verdrag is antosehn as een Henwies up de Unafhängigkeit vun de Stadt Bremen gegen den Arzbischop öber.
De Predigerorden vun de Dominikaners is nah Bremen kamen un hett an de Sögestraaten dat „Katharinenkloster“ boot.
To'n eersten Mol steiht de Naam vun de Stadt Syke in en Urkunn to lesen.
Boren
Üm un bi 1225: Thomas vun Aquin, Philosoph un Theoloog, later hillig spraken († 1274)
David VI. Narin, König vun Georgien
Michael VIII. Palaiologos, Kaiser vun Byzanz († 1282)
Storven
3. Januar: Adolf III., Graaf vun Schauenborg un Holsteen (* 1160)
7. November: Engelbert vun Berg, Arzbischop vun Köln
An-Nasir, abassidsch Kalif in Bagdad
Jebe Noyon, Generaal vun de Mongolen
1225
1225 |
8108 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Eggert | Eggert | Eggert (ok Eggerd, Eggerik, Eggerich un oostfr. Edzard, Edzart un Esdert) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Eggert is een Form vun den olen düütschen Vörnaam Ekkehard. Dor steekt de beiden germaanschen Wöört Egin (dat heet „Swert“) un harti (dat heet „hart“ oder ok „stark“) in. De Naam Ekkehard bedutt denn so wat, as: „De mit dat Swert ümgahn kann“ oder ok „De stark is mit dat Swert“. De öllste Form vun den Naam Ekkehard is Eginhard. Annere Formen sünd Eckehard, Eckehart, Eckard, Eckart, Edzard, Eggerich, Eike, Ecke un Egge.
De plattdüütsche Naam
Bi plattdüütsche Vörnaams mit dat germaansche Woort -hart an de tweede Stäe (Gerhard, Gebhard, Eberhard, Ekkehard) is düt Woort bi de Utspraak so afslepen, datt een meist denken kann, dat is bloß man een Anbacksel (Suffix): Wat öber blifft, is de Sülv -ert (Gevert, Evert). Just so is dat ok bi Ekkehard lopen: Dor is Ekkert vun wurrn un denn is dat noch wieder afslepen wurrn to Eggert. Eggert heet aber just datsülbige, as Ekkehard: „De stark is mit dat Swert“. De Vörnaam Eggert warrt ok in Däänmark un in Iesland bruukt.
Oostfreesland
In Oostfreesland is vun Eginhard un Ekkehard een annern Naam vun wurrn: Edzard. Dat is de oostfreesche Form vun den Naam Eggert.
Eggerich
Vun dat 17. Jahrhunnert af an is in de Kantoren un Kanzleien in Noorddüütschland de Hoochdüütsche Spraak allerwegens bruukt wurrn. Vun nu af an weer dat de „betere Spraak“ oder tominnsten de Spraak vun de betern Lüde. Dorüm plieren ok de Plattdüütschen nah düsse Spraak hen un versöken, ob se de nich ok bruken konnen. Up düsse Aart keemen Naams tostann, wo de plattdüütsche Naam mit een hoochdüütschen Deel tohopenmengelt wurrn is. De plattdüütsche Vörnaam Eggert kreeg up düsse Aart dat hoochdüütsche Anbacksel -rich. So is denn ut Eggert Eggerich wurrn, just so, as ut Hinnerk Hinrich un ut Dierk Diedrich.
Fundöörd
1669 in Bremen (Eggert)
Tonaams
Vun den plattdüütschen Vörnaam Eggert kaamt nu ok de plattdüütschen Tonaams Eggert oder Eggers vun her. De bedüüt so veel, as: „Ut Eggert siene Familie“ oder ok „Vun Eggert sienen Hoff“.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Böker
Müller, Hartmut (Rutgever): Peter Koster, Chronik der Kaiserlichen Freien Reichs- und Hansestadt Bremen 1600-1700, Bremen 2004, ISBN 3-86108-687-5
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8114 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Meinert | Meinert | Meinert ( in Oostfr. ok Meenhard) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Meinert kümmt vun den olen düütschen Naamen Meinhard vun her. Dor stickt de noch öllere Naam Meginhard achter. Meginhard sett sik tohopen ut de beiden germaanschen Wöör Megin (dat heet Macht oder Kraft) un harti (dat heet hart oder stark). Meginhart bedutt so veel as De stark is vunwegen sien Kraft oder De in sien Kraft stark is oder eenfach De mächtig is.
De plattdüütsche Naam
De düütsche Naam Meinhard is bi de Plattdüütschen just so afkört wurrn, as dat begäng weer: Dat tweede Woord -hard, wat dor insteken deit, is to dat Anbacksel -ert wurrn. Up düsse Aart is ut Meinhard Meinert wurrn. Just so passeer dat ok mit de Naams Eilert (vun Eilhard), Eggert (vun Eginhart), Evert (vun Eberhard) un Gevert (vun Gebhard).
Fundöört
1600 in Bremen (Meinert) in : Bremen's Volkssagen
De oostfreesche Naam Meenhard
In Oostfreesland is de Weg mit den olen Naamen Meinhard anners gahn. Dor is denn Meenhard vun wurrn. Vun düssen Naam gifft dat ok de Smusenaam Meenke
Tonaams
De plattdüütschen Tonaams Meiners, Meinersen, Meinert un Meinerts kaamt vun düssen Vörnaam her. De bedüüt so wat, as Ut Meinert sien Familie oder Vun Meinert sienen Hoff.
Kiek ok na bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Kiek ok nah bi de List vun plattdüütsche Vörnaams
Böker
Friedrich Wagenfeld, Bremen's Volkssagen, nee rutgeben vun B.U. Hucker, Bremen, 1996, ISBN 3-86108-121-0
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8115 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Engelke | Engelke | Engelke is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs (un ok för Deerns).
Herkamen
Engelke kummt vun de olen düütschen un germaanschen Vörnaams Engelbert oder Engelhart vun her. In Engelbert steekt de germaanschen Wöör Angil (dat heet: Ut dat Volk vun de Angeln) un beraht (dat heet glinsterig oder beröhmt). In Engelhart steekt de Wöör Angil un harti (dat heet stark oder hart) in. Engelbert bedutt also Beröhmt mank de Angeln un Engelhart heet Stark mank de Angeln.
De plattdüütsche Naam
Toeerst sünd de olen Naams afkört wurrn, as dat begäng weer. Denn bleef bloß noch Engel öber. As dor een Smusenaam for lüttje Gören vun maakt wurrn is, keem dor dat Anbacksel (Suffix) -ike oder -ke achtern an (Diminutiv). Dor is denn de Naam Engelke bi rutkamen. Up Platt heet dat Lüttje Mann ut de Angeln ehr Volk oder De lütt is, man stark mank de Angeln.
Plattdüütsche Tonaams
Vun düssen Vörnaam kaamt de plattdüütschen Tonaams Engelke, Engelkes un Engelken vun her. De bedüüt so wat, as Ut Engelke siene Familie oder Vun Engelke sienen Hoff.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8116 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hinnerk | Hinnerk | Hinnerk (ok Hinriek, Hinderk, Hinrich , Henric , Henrik un Henrich) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Hinnerk kummt vun den olen düütschen Naamen Heinrich vun her. Noch öller is de Form Heimrich, de in ole Urkunnen just to de Tiet verswinnen deit, as de Naam Heinrich upkümmt. In düssen Naamen steekt de beiden Wöör heim (dat heet tohuus oder Huus) un rîhhi (dat heet riek oder mächtig) in. De Naam Heinrich heet denn so veel, as Herr in't Huus oder De up'n Hoff dat Seggen hett oder ok De öber Huus un Hoff regeern deit.
De plattdüütsche Naam
De plattdüütsche Form vun Heinrich is anunforsik Hinrik oder Henrik. Dor is denn de Naam Hinnerk oder ok Hinderk vun wurrn. In latere Tieden, as so üm un bi 1600 de hoochdüütsche Spraak de Spraak for de betern Lüde wurrn is, dor plieren ok de Plattdüütschen dorhen un mengeleeren wat vun dat Hoochdüütsche in jem ehre plattdüütschen Naams mit rin, vunwegen datt se ok wat Beters vörstellen wullen. Up düsse Aart keem dat hoochdüütsche Anbacksel(Suffix) -rich an de Stäe vun dat plattdüütsche Anbacksel -rik oder -erk. So is dor denn de Naam Hinrich oder ok Henrich vun wurrn. Een Smusenaam vun Hinnerk is de Vörnaam Henneke.
Fundöörd
Henrich
Hinrich
Hinnerk
Hinrick,
Hinderk
Hinriek
Plattdüütsche Tonaams
Vun düsse plattdüütschen Vörnaams kaamt nu ok de plattdüütschen Tonaams Hinners, Hinnersmann, Hinrich, Hinrichs un Hinrichsen vun her. De bedüüt so wat, as Ut Hinnerk (Hinrich) siene Familie oder Vun Hinnerk (Hinrich) sienen Hoff.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Böker
Entholt, Kurt: Oberneuland, Bremen, 1980³ (Mit ole Inwahnerlisten mit de Naams vun de Dörpslüde ut dat 16. bit 19.Jahrhunnert)
Frese, Hermann: Habenhausen, Bremen, 1986 (Mit ole Inwahnerlisten mit de Naams vun de Dörpslüde vun dat 17. bit 19.Jahrhunnert)
desülvige: Alt-Arsten, Bremen, 1987 (Mit ole Inwahnerlisten)
Historische Gesellschaft des Künstlervereins (Rutgever): Bremische Biographien des 19. Jahrhunderts, Bremen 1912, Faksimile 1976
Müller, Hartmut (Rutgever): Peter Koster, Chronik der Kaiserlichen Freien Reichs- und Hansestadt Bremen 1600-1700, Bremen 2004, ISBN 3-86108-687-5
Petersen, Marcus: Kirchenschätze auf Pellworm (Mit Listen vun ole Naams up de Insel), Niemünster, 1983 ISBN 3-529-02671-9
Quedens, Georg: Inseln der Seefahrer; Sylt, Amrum, Föhr und die Halligen (Mit ole Naams vun Seefahrers vun düsse Inseln), Hamborg, 1996
Siebs, Benno Eide: Lebensbilder von der Elb- und Wesermündung, Bremerhaben 1966
Tammena, Manno Peters: Ostfriesische Vornamen, Nörden, 2007 (2. Uplaag), ISBN 978-3-928327-75-6
Ulrich, Peter, Aufbruch von der Weser, Die Biographie des Segelschiffkapitäns Johann Gerhard Lange (1810-1881), Bremen, 2007, ISBN 978-3-89757-385-7
Wagenfeld, Friedrich: Bremen's Volkssagen, nee rutgeben vun F. Hucker, Bremen, 1996, ISBN 3-86108-121-0
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8121 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Henneke | Henneke | Henneke is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Henneke kummt vun den olen düütschen Naamen Heinrich vun her. Noch öller is de Form Heimrich, de in ole Urkunnen just to de Tiet verswinnen deit, as de Naam Heinrich upkümmt. In düssen Naamen steekt de beiden Wöör heim (dat heet tohuus oder Huus) un rîhhi (dat heet riek oder mächtig) in. De Naam Heinrich heet denn so veel, as Herr in't Huus oder De up'n Hoff dat Seggen hett oder ok De öber Huus un Hoff regeern deit.
De plattdüütsche Naam
De plattdüütsche Form vun Heinrich is anunforsik Hinrik oder Henrik. Later is dor denn Hinnerk vun wurrn. Dor sünd denn ok allerhand korte Formen vun maakt wurrn, as Haie, Heino un Heini. Ut een vun düsse korten Formen is denn de Naam Henneke maakt wurrn. Dat güng so, dat dor dat Anbacksel (Suffix) -ike oder -eke to'n Lüttjer maken (Diminutiv) anbackt wurrn is. Henneke is een Smusenaam un bedutt so veel, as Lütt Heini oder Lütt Heino.
Plattdüütsche Tonaams
Ut düsse Vörnaams sünd denn de plattdüütschen Tonaams Hennecke, Henneke un Hennecken maakt wurrn. Ok den Tonaam vun de beröhmte Beerbroeree Heiniken ut Holland kann een dor toreken. All düsse Naams bedüüt so wat, as : Ut Henneke sien Familie oder Vun Henneke sienen Hoff.
Kiek ok nah bi de List vun plattdüütsche Vörnaams.
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8127 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Meenke | Meenke | Meenke ( ok Menke un Meinke) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
De Naam kümmt vun den plattdüütschen Vörnaam Meinert oder Meenhard. Düsse Naams sünd afkört wurrn to Menno oder Meno un Meeno. As dor een Smusenaam for lüttje Gören vun maakt weern scholl, keem dat Anbacksel (Suffix) -ike oder -ke dor to'n Lüttjer maken achtern an (Diminutiv). Up düsse Aart is dor de Vörnaam Menke oder Meenke oder Meinke vun wurrn. Dat heet denn so veel, as Lütt Menno oder Lütt Meinert.
Plattdüütsche Tonaams
Vun düsse Vörnaams stammt nu ok de plattdüütschen Tonaams Menke, Menken, Menckens, Mencken un Meinken af. De bedüüt so veel, as Ut Menke (Meinke) sien Familie oder Vun Menke (Meinke) sienen Hoff.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8129 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Menke | Menke | Menke betekent
Menke, en plattdüütschen Vörnaam.
Menke is de Familiennaam von
Albert Ernest Menke (1858–?), düütschen Chemiker,
Albrecht Menke (1934–2017), düütschen Verwaltungsjurist,
Bernhard Menke (1876–1929), düütschen Politiker,
Bettine Menke (* 1957), düütsche Literaturwetenschopperin,
Carl Menke (1906–?), düütschen Hockeyspeler,
Christoph Menke (* 1958), düütschen Philosoof,
Diederich Menke (1922–1987), düütschen Koopmann un Politiker,
Emil Menke-Glückert (1878–1948), düütschen Historiker un Politiker,
Friedrich Menke (* 1931), düütschen Studiendirekter un Politiker,
Frl. Menke (Franziska Menke; * 1960), düütsche Sängerin,
Holger Menke (* 1972), düütschen Handballspeler,
Hubertus Menke (* 1941), düütschen Germanist,
Jean Baptiste Menke (1887–1955), nedderlandschen Chemiker,
Joe Menke (1925–2001), düütschen Kumponist un Musikproduzent,
Johan-Michel Menke (* 1977), düütschen Avkaat,
Johannes Menke (* 1972), düütschen Musiktheoretiker un Kumponist,
Jörg Menke-Peitzmeyer (* 1966), düütschen Dramatiker un Schauspeler,
,
Juliette Menke (* 1981), düütsche Schauspelerin,
,
Kurt Menke (1921–1980), düütschen Schriever,
,
Michael Menke-Peitzmeyer (* 1964), düütschen röömsch-kathoolschen Theoloog un Geistlichen,
Nils Menke, düütschen Roderer,
Nina Menke (* 1992), düütsche Rapperin,
Peter Menke-Glückert (1929–2016), düütschen Ministeriaalbeamten,
Sally Menke (1953–2010), US-amerikaansche Filmeditorin,
Wilhelm Menke (1910–2007), düütschen Molekularbioloog,
Wolfgang Menke (* 1949), düütschen Sportmediziner.
Kiek ok bi: Mencke. |
8135 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Arent | Arent | Arent (ok Arend, körter: Arnd un Arndt) is een plattdüütschen un hoochdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Arent kümmt vun den olen düütschen Naamen Arnold (ok Arnoald, Arnwald un Arnbald/Arnbold) vun her. Achter düssen Naamen steekt de beiden germaanschen Wöör arn (dat heet Aadler) und waltan (dat heet regeern oder mächtig ween). De Naam bedutt denn so veel, as De mächtig is, as een Aadler oder De as een Aadler regeeren deit.
De plattdüütsche Naam
Arent, Arnd un Arndt sünd korte Formen vun düssen olen Naamen. Bi de Plattdüütschen weer dat ganz begäng, lange Naams aftokörten.
Plattdüütsche Tonaams
Vun düssen Vörnaam kaamt ok de plattdüütschen Tonaams Ahrend, Ahrens, Arens un Ahrends vun her. De bedüüt denn so veel, as : Ut Arent sien Familie oder ok Vun Arent sienen Hoff
Lüde mit düssen Naam
Arnd van Gropelinghe, Ridder un Senator in Bremen (†1304)
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8137 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Berend | Berend | Berend (ok Berent un Behrent) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Berend kummt vun den olen düütschen Naamen Bernhard vun her. Dor steekt de beiden germaanschen Wöör Pero (dat heet Boor) un harti (dat heet stark oder hart) in. De Naam Bernhard bedutt denn so wat, as De so stark is, as een Boor oder Stark as een Boor.
De plattdüütsche Naam
Berend is de korte Form vun den Naamen Bernhard.
Plattdüütsche Tonaams
Ut düssen Vörnaam Berend sünd mit de Tiet allerhand plattdüütsche Tonaams wurrn, as Behrens, Behrent, Berenzen usw. De bedüüt all sowat, as Ut Berend siene Familie oder ok Vun Berend sienen Hoff
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8139 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Karsten%20%28V%C3%B6rnaam%29 | Karsten (Vörnaam) | Karsten (ok Carsten, Casten, Kassen, Kasten un Kersten) is en plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
De Naam Karsten is en Form vun den Naamen Christian. Dor stickt dat latiensche Woort Christianus achter. Dat heet Christ. Dat latiensche Woort kümmt nu wedder vun dat greeksche Woort χριστιανoς (christianos) her, dat just so Christ heten deit.
De plattdüütsche Naam
De Naam Karsten kümmt woll ut Skandinavien nah de plattdüütschen Kuntreien. De Vörnaam Kersten warrt nich bloß for Jungs, man ok for Deerns bruukt.
Lüde mit düssen Vörnaam
Carsten Jancker (*1974), Footballspeler
Carsten Maschmeyer (*1959), Ünnernehmer (Allgemeen Weertschopsdeenst (AWD))
Carsten Ramelow (*1974), Footballspeler
Carsten Spengemann (*1972), Schauspeler
Karsten Speck (*1960), Entertainer un Schauspeler
Kersten Miles (†1420), Börgermeester vun Hamborg
Plattdüütsche Tonaams
Vun düssen Vörnaam stammt de Tonaams Karstens, Karstensen, Kersten un Carstens af. De bedüüt so wat, as Ut Karsten (Kersten) siene Familie oder Vun Karsten (Kersten) sienen Hoff
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs
Kersten |
8140 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Carsten | Carsten | Carsten betekent
Carsten, Vörnaam för Mannslüüd.
Carsten is de Familiennaam von
Catarina Carsten (* 1920), öösterrieksche Schrieversche,
Francis L. Carsten (1911–1998), düütsch-brietschen Historiker,
Peter Carsten (1928–2012), düütschen Schauspeler,
Rudolf Carsten (1880–1954), düütschen Plantentüchter.
Kiek ok bi: Karsten, Carstens. |
8141 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Kersten | Kersten | Kersten as Vörnaam is en Variant to
Karsten, Vörnaam för Jungs,
Kirsten/Kerstin, Vörnaam för Deerns. |
8146 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Renke | Renke | Renke (ok Reinke, öller: Reineke) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Renke kümmt vun den olen düütschen Naamen Reinhard. Dor steekt de beiden germaanschen Wöör ragin ‚Raat‘ or ‚Raatgever‘ (nich rein, as faken annahmen ward) un hart ‚stark‘ or ‚basig‘ in. Dat schall so wat bedüden, as starken Raatgever.
De plattdüütsche Naam
Vun den olen düütschen Naam is een korte Form maakt wurrn. Dat weer denn so wat, as Rein oder Reno. As dat bi de Plattdüütschen faken vörkeem (kiek ok bi Tölke, Gerke, Engelke un Henneke), is dor denn een Smusenaam for lüttje Gören vun maakt wurrn. Dat güng so, dat an den korten Naamen dat Anbacksel (Suffix) to'n Lüttjer maken (Diminutiv) -ike anbackt wurrn is. Up düsse Aart keem de Naam Reineke oder Reneke tostann. Later is de denn afslepen wurrn to Reinke un Renke.
Bekannt is ok de Geschicht vun Reynke den Voss. De Schriftföhrer vun de Breemsche Evangeelsche Kark heet Renke Brahms.
Plattdüütsche Tonaams
Vun düsse Vörnaams kaamt ok de plattdüütschen Tonaams Reinke, Reinken, Reinicke, Renike, Renken usw. vun her. De bedüüt so wat, as Ut Renke (Reinke) siene Familie oder Vun Renke (Reinke) sienen Hoff.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams.
Weblenken
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8148 | https://nds.wikipedia.org/wiki/L%C3%BCdecke | Lüdecke | Lüdecke (ok Lüdeke un Lüdicke) is een plattdüütschen Vörnaam for Jungs.
Herkamen
Lüdecke kümmt vun den plattdüütschen Jungsnaamen Lüder vun her. Lüdecke is de Smusenaam un heet so veel, as Lüttje Lüder.
De plattdüüsche Vörnaam
Een Smusenaam for lüttje Gören warrt in't Plattdüütsche tomeist mit een Anbacksel (Suffix) to'n Lüttjer maken (Diminutiv) an dat Enne vun den Naam maakt. Düt Anbacksel is tomeist -ike oder -ke. Just so weer dat ok bi den Naamen Lüder. Toeerst is dat een beten afkört wurrn to Lüde, denn keem dor dat Anbacksel -ke an, un de Smusenaam Lüdeke weer fardig. Dortiets geev dat noch keenen Duden un keenen Sass un jedeen hett schreben, as em dat richtig düch. So geev dat ok de Schrievwies Lüdecke.
Fundöörd
1659 in Bremen (Lüdeke)
Plattdüütsche Tonaams
Vun düssen Vörnaam stammt ok de plattdüütschen Tonaams Lüdecke, Lüdeke, Lüdicke, Lüdke, Lüdtke un Lüttge af. De bedüüt so wat, as Ut Lüdecke siene Familie oder ok Vun Lüdecke sienen Hoff.
Kiek ok nah bi
List vun plattdüütsche Vörnaams
Weblenken
Böker
Müller, Hartmut (Rutgever): Peter Koster, Chronik der Kaiserlichen Freien Reichs- und Hansestadt Bremen 1600-1700, Bremen 2004, ISBN 3-86108-687-5
Plattdüütsch
Vörnaam för Jungs |
8150 | https://nds.wikipedia.org/wiki/L%C3%BCdicke | Lüdicke | Lüdicke is de Familiennaam von
Artur Lüdicke (1851–1940), düütschen Inschenör un Schriever,
Bettina Lüdicke (* 1958), düütsche Bildhauerin,
Friedrich Adolph Lüdicke (1782–1851), düütschen evangeelschen Geistlichen un Kartograaf,
Jochen Lüdicke (* 1958), düütschen Avkaat un Stüürberader,
Jürgen Lüdicke (* 1956), düütschen Jurist,
Klaus Lüdicke (* 1943), düütschen röömsch-kathoolschen Theoloog,
Marianne Lüdicke (1919–2012), düütsche Bildhauerin,
Otto Lüdicke (1912–1999), düütschen Handballspeler,
Paul Lüdicke (1866–1931), düütschen Avkaat un Parlamentarier. |
8152 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hiram%20Bingham | Hiram Bingham | Hiram Bingham is de Naam von
* Hiram Bingham (1789–1869), Missionar up Hawaii,
Hiram Bingham (1831–1908), Missionar up Hawaii,
Hiram Bingham (1875–1956), Forscher un Updecker vun Machu Picchu, ok Senator un Gouvernör vun Connecticut,
Hiram Bingham (1903–1988), Vize-Konsul vun de USA in Marseille in den tweden Weltkrieg. |
8153 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hiram%20Bingham%20%28Vader%29 | Hiram Bingham (Vader) | Hiram Bingham (* 1789 in Bennington in Vermont; † 1869 in New Haven in Connecticut) weer een vun de eersten Missionars, de dat Christendom nah Hawaii bröchen.
Leben
He stamm af vun Deacon Thomas Bingham, de al 1650 nah de Kolonien in Amerika keem un in Connecticut siedeln dö.
Hiram Bingham besöch dat Middelbury College un dat Theologisch Seminar vun Andover. Dor hett he sien Studium afbraken un een nee Froo nahmen. Dat weer Sybil Mosley. Nu woll he Missionar weeren. De American Board of Commissioners for Foreign Missions hett em denn nah Hawaii stüürt. Dor hett he allerhand upstellt. De Regentsche vun Hawaii Kaahumanu sloot sik sienen Globen an. Karken sünd boot wurrn un dat christlich Gräffnis vun de Regentsche hett Bingham ok süms leit'. Man siene Vörsitter vun de Mission meenen, he greep veel to veel in de Politik vun Hawaii in un repen em torüch. In de 1840er Jahren kehren de Binghams torüch nah Nee England. Dat wurr seggt, dat schull vunwegen de swacke Gesundheit vun Sybil ween. Se scholl sik man eerst mal een Tiet lang vermünnern. Man as se sturben weer, lehn de Vörstand vun de Mission dat af, Bingham noch mal wedder as eenen Missionar to beropen. He bleev in Nee-England as een Pastor vun de Afrikaansch Amerikaansche Kark. Sien Graff hett he up den Karkhoff an de Grove Street in New-Haven funnen.
Bingham, Hiram (Vader)
Bingham, Hiram (Vader)
Bingham, Hiram (Vader)
Bingham, Hiram (Vader)
Boren 1789
Storven 1869 |
8154 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hawaii | Hawaii | Hawaii (Hawaiisch: Hawaiʻi) is en Keed vun Eilannen in den Stillen Ozean un ok de 50. Bundsstaat vun de USA. Hüdigendags leevt dor 1.262.840 Inwahners.
Geografie
Alltohopen höört 137 Eilannen mit 16.649 km² Land to Hawaii, man de up meisten Eilannen leevt keen Minsch. De acht gröttsten Inseln vun West nah Oost sünd Niihau, Kauai, O‘ahu, Moloka‘i, Lāna‘i, Kaho‘olawe, Maui un de Insel Hawaiʻi. De Insel Hawaii is dat gröttste Eiland un warrt up Engelsch Big Island nömmt. De Midwayinseln höört woll nah de Geographie to de Inselkeed to, man nich, wat de Politik angeiht.
Wo de Eilannen herkaamt
De Eilannen kaamt all vun Vulkanen her, de vun en Mantelplume spiest worrn sünd (Hotspot-Vulkanismus). Disse Plume blifft mehr oder weniger fast an een Steed, wiel de Pazifische Platt sik doröver weg bewegen deit. Dordör is de Inselsteed tostannen kamen. Up de Insel Hawaii is de Vulkan Kīlauea jümmers noch togang. De Vulkanen vun de Eilannen vun Hawaii sünd de gröttsten Vulkanen vun de ganze Welt. De Mauna Kea liggt mit sien Topp 4.201 m öber de See, man sien Grund liggt 5.000 m deep ünner Water. Alltohopen sünd dat mehr as 9.000 m. 28 km süüdoost vun den Vulkan Kilauea gifft dat den Vulkan Lōʻihi. De liggt ünner Water un is aktiv. De Topp vun düssen Vulkan liggt 969 m ünner de See. Wenn he in de tokamen Tiet just so faken utbreken deit, as de Kīlauea un de Mauna Loa, denn is he in een paar teindusend Jahren öber Water ankamen.
Strööm un Meeren
Dat Drinkwater up de Eilannen kümmt tomeist vun artesisch Sööt her. De längst Stroom is de Kaukonahua up de Insel Oʻahu. Dat gröttste natüürlich Meer is dat Halulu-Meer up Niihau.
Inwahners
As de Eilannen vun de Europäers funnen wurrn sünd, siedeln sik bi de polyneeschen Inwahners witte Missionars, Höker un Walfänger an. Vunwegen den Anboo vun Zuckerrohr un later ok vun Ananas holen de US-Amerikaners, de dat allens in'e Hannen harrn, Massen vun Chinesen un Japaners to'n arbeiden in't Land. De hefft sik mit de Tiet tämlich dörmengeleert mit de vörmaligen Inwahners vun polyneesche Afkumst. De Kinner vun düsse Mengelee hefft den Ökelnaam kregen: Gullen Minschen vun Hawaii.
Up de Eilannen leevt um un bi 1,2 Million Inwahners. Hööfdstadt is de gröttste Stadt vun den Archipel Honolulu. Dor wahnt um un bi 390.000 Lüde.
Volksgruppen
Ganz verscheden Volksgruppen leevt in Hawaii. In dat Jahr 2000 weeren dat 41,6 % Minschen, de ut Asien afstammen döen (dormank 16,7% ut Japan, 14,7 % vun de Philippinen un 4,7 % ut China), 24,3 %, de ut Europa afstammen döen (dormank de meisten US-Amerikaners) un bloß man 6,6% Hawaiianers, de dor fröher ganz alleen leben döen.
Spraken
Spraken, de in Hawaii bruukt weert, sünd de Engelsche Spraak, dat Hawaii Creole English un de indigene Spraak vun Hawaii.
Scholen un Hoochscholen
1840 hett König Kamehameha III. dat eerst System vun staatlich Scholen inricht. 1907 is de University of Hawaii grünnt wurrn, 1955 de Chaminade University of Honolulu un 1965 de Hawaii Pacific University. Dat Leben in Hawaii is bannig düür. Studenten köönt versöken, ob se een Stipendium kriegt, dat se dor beter torecht kaamt. De Düütsche Akadeemsche Deenst för dat Butenland (DAAD) vergifft ok Stipendien för korte Tiet, wenn een in Hawaii arbeiden will.
De gröttsten Städer
(2000) oder *(2004)
Honolulu - 377.260*
Hilo - 40.759
Kailua - 36.513
Kāneʻohe - 34.970
Waipahu - 33.108
Pearl City - 30.976
Waimalu - 29.371
Mililani Town - 28.608
Kahului - 20.146
Kīhei - 16.749
Wahiawā - 16.151
Historie
De eersten Inwahners
Tiet un Herkamen
De eersten Lüde, de nah Hawaii kamen sünd, weeren woll Polynesiers vun de Marquesas-Eilannen. Mank dat tweede un dat sesste Jahrhunnert sünd se dor anlangt. In dat 11. Jahrhunnert keem denn noch mal een groten Bulten vun Siedlers vun Tahiti her.
Navigation
De Seefahrers hefft dat schafft, den unbannigen Afstand vun um un bi 5.000 Kilometers oder mehr as 2.500 Seemielen mit grote Kanus mit Utlegger achter sik to bringen. Dor keem jem ehr vigeliensch Technik vun de Navigation goot bi to Pass. Navigeeren döen se nah de Steerns, nah den Loop vun de Waggen, nah de Wulken un nah de Vagels, de öber den Heben hentrecken döen. Allens tohopen hefft se as een Born nahmen, wo se ut sehn konnen, wie se ganz genau stüürn mössen nah een bestimmte Insel.
Scheep
Jem ehr Scheep hefft en dubbelten Rump ut holle Boomstämm harrt. De weeren mit Kien dicht maakt. Tohopenhollen weeren se mit Balken, de mank jem öber Krüüz güngen. Dor geev dat denn een Plattform up, wo bit an de 100 Lüde Platz up finnen konnen. To'n Deel weer öber düsse Plattform een Dack öber. Tohopenbunnen weer dat ganze mit Kokos-Tampen. Düsse Tampen hefft sik in dat Soltwater bit 5 Jahren holen. De Seils weeren vun Palmbläder maakt.
Sellschop
An de Topp vun de Sellschup vun Hawaii stunnen de Lüde vun den Adel. Se sund so ankeken wurrn, as wenn se vun verscheden Gödder afstammen döen. Jem ehr Macht hefft se utöövt mit Hölp vun dat System vun dat Kapu. Wi kennt düt Woort as dat Frömdwoort Tabu. Dat Kapu geev an, wer wo hengahn dröff un wer wat maken dröff un wat for de Lüde verbaden weer un wo se ünner keen Ümstännen hengahn dröffen.
Den tweeden Platz in de Sellschup vun Hawaii hefft dormals de Preesters innahmen. Dorachter keem denn eerst dat gemeene Volk.
In düsse Tiet weeren de Eilannen vun Hawaii nich tohopenslaten. Up jedeen Insel seet een Clan, de anföhrt is vun een Alii, dat is vun eenen Baas ut den Adel, de, so wurr dat seggt, vun de Gödder afstammen dö. Af un an geev dat nu Krieg mank de verscheden Stämm un Clans.
James Cook
An'n 18. Januar 1778 is James Cook up Kauai an Land gahn. Dat weer sien drüdde Reis nah den Pazifik. Anunforsik weer dat sien Updrag, een Weg vun den Pazifik nah den Atlantik hen to finnen. Düsse Passage scholl mank Alaska un Sibirien dörgahn. Man nu keem he eerst mal nah Hawaii un geev de Eilannen den Naam „Sandwich-Eilannen“. Dat weer to Ehren vun Lord Sandwich. To düsse Tiet geev dat verscheden Königriek up de Eilannen.
Hüdigendags warrt annahmen, dat Cook gor nich de Eerst ween is, de de Inseln funnen hett, man dat al in dat Jahr 1527 Juan Gaetano ut Spanien dor an Land gahn is.
Cook höker een beten rüm un tuusch Saken ut mit de Inheemschen. As he wegföhr, leet he Swiene, Zeegen un allerhand Saat dor. Man Cook siene Lüde laat ok allerhand Süken un Krankheiten up de Inseln achter, as Krankheiten vun dat Geslecht, Gripp, Maseln un anner. So passeert dat, dat vun de 300.000 Inwahners vun Hawaii in de tokamen 80 Jahren bloß man noch 60.000 öber bleven.
An'n 17. Januar 1779 lett Cook sienen Anker in de Kealakekua-Bay up de Insel Hawaii fallen. To düsse Tiet wurr dor vun alle Mann just een groot Fest to Ehren vun den Gott Lono fiert. Cook is heel fründlich upnahmen wurrn un möglicherwies is he süms as düsse Gott Lono ankeken wurrn. In'n Februar föhr Cook af, man he keem een paar Daag later wedder torüch un woll een vun sien Schepen repareern laten. Dat weer in eenen Storm to Schaden kamen. As he wedder in de Kealakekua- Bay vör Anker gahn wull, is he nich mehr so fründlich upnahmen wurrn un an'n 14. Februar sünd he süms un een Deel vun siene Lüde dootmaakt wurrn. Dat weer woll vunwegen een paar Saken, wo de Inheemschen un he nich verstahn döen, wat de anner eentlich woll.
De Königen vun ganz Hawaii
Mank 1781 un 1811 hett Kamehameha I. de Eilannen mit Krieg un Gewalt tohopenslaten un unner sien Fuust nahmen. Nu geev dat to'n eersten Mal een eenig Königriek vun Hawaii. Upfolgers ut siene Familie regeeren de Eilannen bit 1872, dornah geev dat denn noch Königen (un een Königin) bit 1894. Kiek ok nah bi de List vun de Königen vun Hawaii.
De USA övernehmt de Macht
Vun 1820 af an kemen jümmers mehr Missionars un Höker ut de USA nah Hawaii un seten sik in Honolulu dal. In de Tiet is de Hannel mank Asien un Amerika jümmers mehr in'n Gang kamen. Up Hawaii hett dat wunnerbar klappt mit den Anboo vun Zuckerrohr un Melonen un ok mit de Walfängeree. Jümmers mehr Amerikaners un Europäers keemen nah Hawaii un leten sik dor dal. Dor drücken se de inheemsche Kultuur mit an'e Siet. Verscheden Königen versöchen, dor gegenan to stüürn. Mit Hölp vun een Verfaten scholl de Macht vun de Amerikaners un Europäers een beten torüch schaven weeren.
An'n 19. Dezember 1842 hefft de USA in een Verdrag toseggt, datt se inverstahn weeren mit de Unafhängigkeit vun dat Königriek. Man de Macht vun de USA up de Eilannen is grötter un grötter wurrn. 1875 is een Verdrag maakt wurrn, datt de Zucker ut Hawaii ohn Betahlen vun Toll na de USA utföhrt weeren dröff. 1887 is de Verdrag noch een beten utbreed' wurrn un de USA öbernehmen den Marine-Haben vun Pearl Harbour. As de Königin Liliuokalani gegen de Macht vun de USA gegenan gahn dö, dor wurr se 1893 mit Hölp vun de groden amerikaanschen Grundbesitters afsett. 1894 is denn de Republiek vun Hawaii utropen wurrn un 1898 hefft de USA dat Land dalslaken. Allerhand Inheemsche sünd dorgegen angahn, man hulpen hett dat nix mehr.
Vun den 14. Juni 1900 af an höör Hawaii to dat Land vun de USA mit to. Nah den Eersten Weltkrieg hefft de US-Amerikaners den Haben Pearl Harbour utboot un to den wichtigsten Haben vun jem ehre Flott maakt. As de Japaners an'n 7. Dezember 1941 Pearl Harbour angrepen hefft, füng för de USA de Tweete Weltkrieg an.
De 50. Bunnsstaat vun de USA
As jümmers mehr Lüde ut Asien un de USA nah Hawaii inwannert weeren, weeren de Hawaiianers een Minnerheit in't egen Land. An'n 21. August 1959 hett dat Volk (bloß noch to'n lüttsten Deel Hawaiianers) doröber afstimmt un sik dor för utspraken, datt Hawaii as 50. Bunnsstaat de USA bitreden scholl. To'n eersten Gouverneur is William F.Quinn maakt wurrn.
Kiek ok nah bi de List vun de Gouverneuren vun Hawaii.
Politik
Hawaii is opdeelt in 5 Kreise (Countys):
Hawaii County
Honolulu County
Kalawao County
Kauai County
Maui County
Weblenken
Websteed vun Hawaii (engelsch)
Hawaii
Inselgrupp
Pazifik
USA |
8156 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Dannenappel | Dannenappel | En Dannenappel is de schuppige holten Kegel bi de Nadelbööm, wonehm sik de Saat vun disse Bööm finnt.
Bi de Dann is dat 'n Dannenappel, bi de Föhr warrt dat Kienappel nöömt.
Bi de ünnerscheedlichen Nadelbööm sitt disse „Appeln“ op ünnerscheedliche Oort op de Twiegen. Bi de Dann staht se oprecht. Bi de Ficht hangt se daal. Bi de Swattföhr staht se waagrecht af.
Bi welke Oorden (as t.B. bi de Dann) fallt de Dannenappel utenanner, wenn de Saat riep is. Op de Eer finnt sik denn keen hele Dannenappeln. Bi de Föhr (un ok bi de Ficht) fallt de hele Kienappel op de Eer daal. Blots warrt vörher de Schuppen opmaakt, sodat de Saat rutfallt.
Biologie |
8160 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Nennd%C3%B6rp%20%28Wittmund%29 | Nenndörp (Wittmund) | Nenndörp in Ostfreesland is eein Gemeend in’t Samtgemeend Holtriem in’t Landkreis Wittmund in Nedersassen. 2004 har Nenndörp etwa 650 Inwohner un Flääck vun 6,86 Quadratkilometers. De Gemeend höört dormit to de lütjest Gemeenden in Nedersassen.
Oort
Landkreis Wittmund |
8162 | https://nds.wikipedia.org/wiki/List%20vun%20de%20K%C3%B6nigen%20vun%20Hawaii | List vun de Königen vun Hawaii | Vun 1795 af an bit 1893 geev dat up de Inselkeed vun Hawaii Königen, de öber dat ganze Land regeeren döen.
Hier is de
List vun de Königen vun Hawaii
Kamehameha I., (1795-1819)
Kamehameha II., Liholiho, (1819-1824)
Kamehameha III., Kauikeaouli, (1825-1854)
Kamehameha IV., Alexander Liholiho, (1854-1863)
Kamehameha V., Lot Kapuāiwa, (1863-1872)
William Charles Lunalilo (1873 - 1874)
David Kalakaua, (1874-1891)
Liliuokalani, (1891-1893)
Hawaii
List |
8163 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Johnny%20Cash | Johnny Cash | Johnny Cash (* 26. Februar 1932 as J.R. Cash in Kingsland in Arkansas;† 12. September 2003 in Nashville in Tennessee) weer een US-amerikaanschen Country-Sänger un Leedermaker.
He weer bekannt för sien markant Bassbariton-Stimm un för den „Boom-Chick-a-Boom“-Sound vun sien Band „The Tennessee Three“. Ok siene Texten sünd as kritisch un „anners, as de annern“ ansehn wurrn. De Musik, de he maken dö, güng vun Country, Gospel, Rock’n’Roll, Blues, Folk un Pop in de 1950er Jahren bit hen to Alternative Country an den Anfang vun dat 21.Jahrhunnert. Hüdigendags warrt jümmers noch snackt vun siene Uptreed achter Trallen in Folsom in Kalifornien un in San Quentin an dat Enn vun de 1960er Jahren. De Ökelnaam vun Johnny Cash weer „Man in Black“.
Leben
Eerste Jahren
J.R. Cash weer de Söhn vun den armen Farmer Ray Cash un siene Froo Carrie Rivers. Sien Vörnaam weer würklich „J.R.“. Eerst, as he in de US Air Force intreden dö, is ut dat „J.“ een „John“ wurrn. He weer noch nich lang up de Welt, dor is de Familie Cash nah Dyess in Arkansas, in'n Westen vun Tennessee, up een Farm trocken. Vunwegen den New deal vun Präsident Franklin D. Roosevelt konn de Familie düsse Farm günstig kopen. Al mit 5 Jahren möss de lüttje J.R. Cash up de Kattuun-Feller arbeiden.
Johnny Cash hett seß Süstern un Bröder harrt: Roy, Louise, Jack, Reba, Joanne un Tommy. Sien Broder Jack, de twee Jahr öller weer, as he, is 1944 bi een Unfall mit een Kreissaag sturben. Dor weer he 14 Jahr oolt.
Cash hett fröh anfungen mit dat Spelen up de Gitarr un mit dat Leeder schrieben. In dat Radio vun siene Heimatkuntreien is he al uptreden, as he noch up de High School weer. 1950 güng he denn as een Funker bi de Air Force nah Landsberg am Lech in Bayern. Dor maak he siene eerste Band up, dat weeeren de Landsberg Barbarians („De Barbaren vun Landsberg“, wat een Jokus is mit de engelschen Wöör „Barbarians“ un „Bavarians“, wat „Bayern“ heten deit). Dor schreev he ok dat Leed Folsom Prison Blues, as he in't Kino den Film Inside the Walls of Folsom Prison sehn harr.
Nah sien Militärtiet in Düütschland weer Cash Oberfeldwebel. He trock 1954 nah Memphis (Tennessee) un nehm Vivian Liberto to sien Froo. Mit ehr hett he siene Döchter Rosanne (*1955), Kathleen (*1956), Cindy (*1959) un Tara (*1961) kregen.
De Anfang vun sien Karrier
Den Dag öber hett Cash eenen Job harrt as Vertreder för allerhand Elektrotüüch un -kraams. Man an'n Abend speel he tohopen mit de„Tennessee Two“ in verscheden Clubs in Memphis. Siene Mackers in de Band weeren Luther Perkins an de Gitarr un Marshall Grant an'n Bass. Een Slagtüüch geev dat dormals noch nich in Cash siene Band. Dat keem dor eerst 1960 to, as WS Holland mitmaken dö un de Band denn „Tennessee Three“ heet. Man to düsse Tiet geev dat noch keen Slagtüüch un dor klemm Cash een Stück Pappeer achter de Snören vun siene Rhythmusgitarr. Wenn he denn spelen dö, keem dor so een Toon bi rut, as bi dat gaue Stampen vun een Iesenbahn, wenn se föhrt. Dat weer de beröhmte „Boom-Chick-a-boom“-Sound.
Amenn hett he sik bi Sam Philipps vörstellt. Dat weer de Besitter un Produzent vun Sun Records. He nehm Cash ünner Verdrag. Johnny Cash siene eerste Single bi Sun Records keem an'n 21.Juni 1955 rut. Up de eerste Siet weer dat Leed Cry!Cry!Cry! to hören un up de B-Siet funn sik Hey Porter. Dat duur man bloß eenen Monat, dor keem al siene neegste Single rut. Dat weer de Folsom Prison Blues. De hett dat al mank de Top 5 vun de Country-Charts schafft. 1956 bröch he denn I walk the line rut. De schaff dat up Platz 1 vun de Country-Charts un keem ok mank de Top 20 vun de Pop-Charts. Ut düsse Tiet stammt ok de „Sun Session“-Upnahmen, wo de Lüde hüüt jümmers noch vun snacken doot. Dor hett dat „Million Dollar Quartett“ bi speelt. Dat weer de Ökelnaam vun de dree Rock'n'Roll-Stars Carl Perkins, Jerry Lee Lewis un Elvis Presley, tohopen mit Johnny Cash. De dree weeren ok all bi Sun Records ünner Verdrag.
1956 lehr Johnny Cash achter de Bühn vun de Country-Radio-Show Grand Ole Opry in Nashvill de Sängersche June Carter ut de de beröhmte Carter Family kennen. Vun siene Kinnertiet af an harr he ehr bewunnert. Nu konn he tohopen mit ehr singen. Veel later is June Carter denn sien tweede Froo wurrn. In düsse Tiet hett Cash ok dor mit anfungen, datt jedet Kunzert vun em mit de Wöör „Hello, I'm Johnny Cash“ losgüng.
Wie dat mit sien Karrier fuddergüng un wie he afhängig weer
An dat Enn vun de 1950er Jahren güng dat mit Johnny Cash siene Karriere bloß man piel bargup. He weer jümmers up Tour. Dat weer nich goot för sien Eh mit Vivian Liberto. Cash konn ok mit den Stress bi de Kunzerten nich goot klaar kamen. He hett süms seggt, datt he 1957 up een Tour mit de Musikers Faron Young un Ferlin Huskey sien eerste Benzedrintablett nahmen hett. Later greep he jümmers fökener to, wenn he Alkohol oder Amphetaminen oder Barbituraten in'e Hannen kriegen konn. Een Tiet lang hett he sik een Appartement deelt mit den Countrysänger Waylon Jennings. De weer ok tablettensüchtig.
1958 trock Cash mit siene Familie üm nah Kalifornien un güng nah Columbia Records öber. De harrn em een Anbott maakt, dor konn he nich „Nee“ to seggen. In'n November vun dat sülbige Jahr keem denn dat Album The Fabulous Johnny Cash rut. Dor weer ünner annern de Nr. 1-Hit Don't take your guns to town mit bi. Bi düt Album hett Cash Country mit Pop, Folk un Gospel tohopensmeten. In'n März 1959 nehm he in een eenzig Session dat Album Songs of our Soil up. Dat is nu wedder in den Americana-Stil upmaakt. De meist bekannte Song vun düt Album is Five Feet high and Rising. Dat is een Leed öber dat Hoochwater vun den Missisipi-Stroom. In de 1930er Jahren harr dat meist de Familie Cash ehr Huus in Arkansas wegreten.
Vun 1961 af an güng June Carter mit em up Tourneen. In'n März 1963 bröch he dat Leed Ring of Fire rut. Schreven harr dat Merle Kilgore tohopen mit June Carter. Man so, as he dat arrangeert hett, mit de Mariachi-Trumpeten dorbi, is dat een Welthit wurrn. June Carter vertellt in düt Leed vun Cash sien Sucht un ok dorvun, dat se em leev hett, wat aber doch nich angahn dröff, vunwegen dat de beiden to düsse Tiet jümmers noch mit anner Partners verheiraat weeren. Man leev harrt, hefft se sik doch al lang.
Platten
Mit de Jahren is een unbannige Tall vun Saken vun Johnny Cash rutkamen. Wat dat allens is, un ok de Plätz in de Charts, de de enkelten Leeder kregen hefft un Biller vun de Covers usw. finnt sik up düsse Website (Weblink).
Alben
Bekannt Leeder (Utwahl)
Folsom Prison Blues
Cocaine Blues
I got stripes
Cry, Cry, Cry
Jackson (Duett mit June Carter)
San Quentin
Man in Black
I Walk the Line
Don't Take Your Guns to Town
Ring of Fire
Daddy Sang Bass
A Boy Named Sue
Hey Porter
Big River
Hurt (Nine Inch Nails-Cover)
The Man Comes Around
Delia's Gone
Five Feet High And Rising
Highwayman
Get Rhythm
(Ghost) Riders in the Sky
Personal Jesus (Depeche Mode-Cover)
Country-Musik
Mann
Börger von de USA
Engelsch
Boren 1932
Storven 2003 |
8164 | https://nds.wikipedia.org/wiki/William%20Charles%20Lunalilo | William Charles Lunalilo | William Charles Lunalilo (* 31. Januar 1835 in Pohukaina, Oahu; † 3. Februar 1874) weer vun den 9. Januar 1873 af an bit nah sienen Dood König vun Hawaii. He weer een wietlöftigen Verwandten vun Kamehameha I..
As Kamehameha V. 1872 sturben weer, weer ut sien Dynastie nümms mehr dor. Nah dat Recht vun Hawaii geev dat nümms mehr, de em upfolgen konn. Dor hefft se eenen König wählt. Dat scholl een Mann ut den Adel ween un dat ganze Volk scholl afstimmen. Lunalilo weer dormals 38 Jahr oolt. De Lüde up de Eilannen müchen em geern lieden un so is he bi de Wahl an'n 1. Januar 1873 mit grode Mehrheit to'n eersten Wahl-König vun Hawaii wählt wurrn. An'n 9.Januar 1873 is he in de grode Karken kröönt wurrn un hett sien Herrschup antreden. Man al 13 Monat later is Lunalilo sturben un hett Platz maakt för David Kalakaua. Mit em kreeg Hawaii eenen König, de dorför sorgen dö, dat oorntlich wat los weer in dat Land.
Kiek ok nah bi de List vun de Königen vun Hawaii
Lunalilo, William Charles
Lunalilo, William Charles
Lunalilo, William Charles
Boren 1835
Storven 1874 |
8165 | https://nds.wikipedia.org/wiki/David%20Kalakaua | David Kalakaua | David Kalakaua (* 12. November 1836; † 20. Januar 1891 in San Francisco, USA) weer de leste König, de in dat Königriek vun Hawaii regeeren dö. He regeer vun den 12. Februar 1874 af an solang, bit he sturben weer.
Wahl vun 1872
König Kamehameha V., weer an'n 11.Dezember 1872 sturben un harr nich fastleggt, wer em upfolgen scholl. He weer de Leste vun sien Dynastie. Nah de Verfaten weer dat nu so, dat dat Parlament bestimmen möß, wer König weeren scholl. Dat geev den een oder annern, de dat woll maken wull, man in'e Hööfdsaak weeren dat William Charles Lunalilo un Kalakaua. Lunalilo harr een beter Ansehn bi de Lüde, he goll as een Liberalen un stamm ut een beter Familie af. Veel Lüde säen, de Regeeung scholl Lunalilo man direktemank up'n Throon setten. Man he woll partout wählt weern. Dor geev dat nu een Wahl üm un Lunalilo hett de denn ok an'n 1. Januar 1873 mit grode Mehrheit gegen Kalakaua wunnen. An'n 9. Januar is he denn in de grode Kark vun Hawaii to'n König kröönt wurrn. Man he bleev bloß korte Tiet an'n Leben. Al 13 Monate later weer he doot un een nee König möss her.
Wahl vun 1874
Nu geev dat wedder een Wahl. Düt Mal treed Königin Emma gegen em an, dat weer de Wittfroo vun König Kamehameha IV.. Man to düsse Tiet stünnen de meisten Liddmaten vun de Ali'i (dat is de Adel vun Hawaii) achter Kalakaua. Düt mal hett nich dat Volk afstimmt, man de Regeerung hett den neen König wählt. Mit 39 gegen 6 Stimmen is Kalakaua to'n König wählt wurrn. As de Frünnen un Anhänger vun de Königin Emma dat gewahr wurrn sünd, breken se in dat königlich Gericht in un verletzen een paar Liddmaten vun de Regeerung un maken een Liddmaat vun de Regeerung doot. Kalakaua möss nu de USA un Grootbritannien bidden, em to hölpen. So warrt de Upstand al an den sülbigen Abend ünnerkregen un Roh un Freden treckt wedder in in dat Land
Herrschup as König
Kalakaua hett glieks seggt, sien Broder William Pitt Leleiohoku scholl em upfolgen. Dormit hett he een Enn maakt mit de Wahlen vun de Königen. Vun nu af an sünd de up Hawaii wedder vun den Vörgänger utsöcht wurrn. Kalakaua hett eerst mal een Reis öber de Eilannen maakt, dat em sien Lüde beter kennen lehren. Later is he dör de ganze Welt reist un is allerwegens upnahmen wurrn as een König vun een sülvstännig Staat. He hett Queen Viktoria vun England drapen un ok den Präsidenten vun de USA, William Ulysses Grant, dorto den Kaiser vun Japan un den König vun Italien, just so as den Paapst.
He weer as König doch een Konservativen un woll sien Macht nich geern delen mit dat Volk. Faken hett he dorüm siene Mackers in de Regeerung utwesselt un jümmers nee Kabinetten upstellt. He hett versöcht, een egenstännig Butenpolitik för Hawaii to maken. So stell he sik een Tosamengahn mit anner polyneesch Länner un Staaten vör un hett eenen Bund mit den Herrscher vun Samoa slaten. Man in sien egen Land kregen de Liberalen Böverhand. De wollen sik vun een König nix seggen laten un streven an, dat in Hawaii een konstitutionell Monarchie inföhrt weeren scholl, just so, as in England. Dor geev dat Striet üm, so lang, as he leben dö. As he doot weer, is nich sien Broder em upfolgt, so as he dat wullt harr, man sien Süster Liliuokalani. Sien Broder weer dor al doot.
Kiek ok nah bi de List vun de Königen vun Hawaii
Literatur
William N. Armstrong: Around the world with a king. The Story of the Circumnavigation of His Majesty King David Kalakaua. London, New York, 2000. ISBN 0-7103-0291-6 [Eerste Utgaav: F. A. Stokes Company, New York 1904; With introduction by Terence Barrow: C. E. Tuttle Co., Rutland, Vt., 1977. ISBN 0-8048-1215-2]
Helena G. Allen: Kalakaua. Renaissance King. Mutual Publishing, Honolulu, 1995. ISBN 1-56647-059-5
David Kalākaua: Na Mele Aimoku, Na Mele Kupuna, a Me Na Mele Ponoi O Ka Moi Kalākaua I. Dynastic Chants, Ancestral Chants, and Personal Chants of King Kalākaua I. (1886). Hawaiian Historical Society, Honolulu, 2001. (Hawaiian language reprint series). ISBN 0-945048-05-X ISBN 0-945048-06-8
David Kalākaua: The Legends and Myths of Hawaii: The Fables and Folk-lore of a Strange People. (1887). C.E. Tuttle Company, New York, 1990.
Kalakaua, David
Kalakaua, David
Kalakaua, David
Boren 1836
Storven 1891 |
8167 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Wilhelm%20Bornemann%20%28Schriever%29 | Wilhelm Bornemann (Schriever) | Johann Wilhelm Jakob Bornemann (* 2. Februar 1766 in Garlä; † 23. Mai 1851 in Berlin) weer en plattdüütschen Schriever un Dichter.
As Söhn vun en Koopmann in Garlä boren, keem Bornemann 1784 mit siene Familie na Berlin, wo he op dat Gymnasium zum Grauen Kloster güng. Vun 1794 an arbeidt he as Sekretär bi de königlich preußische Staatslotterie. Later weer he Direkter bi de Lotterie un harr vun 1806 an den Titel vun en Geheimen Sekretär. Vun 1801 an weer he bi de Berliner Singakademie vun Carl Friedrich Christian Fasch mit togang. Ok bi de Ledertafel vun Carl Friedrich Zelter weer he vun Anfang an mit dorbi. Bet 1814 harr he dat Leid över de Turnanstalt in Berlin, dat denn Friedrich Ludwig Jahn övernahmen hett. 1810 un 1816 kemen in twee Bänn siene Plattdeutsche Gedichte rut. 1844 hett he sik to Roh sett. De Humoristischen Jagdgedichte sünd eerst rutkamen nadem he doodbleven weer.
He is de Vader vun den preußischen Justizminister Friedrich Wilhelm Ludwig Bornemann wesen.
De Bornemannstraten in Berlin un Garlä sünd na em nöömt.
Warken
Plattdeutsche Gedichte nach dem Willen des Verfassers herausgegeben von Bornemann. Berlin 1810 (MDZ, Google, Google)
Plattdeutsche Gedichte. Erstes Bändchen. 2. Aufl., Berlin 1816 (Google); 3. Aufl., Berlin 1820 (Google)
Plattdeutsche Gedichte. Zweites Bändchen. Berlin 1816 (Google)
Gedichte in Plattdeutscher Mundart. 4. Aufl., Berlin 1827 (Google, Google)
Gedichte in plattdeutscher Mundart. 5. Aufl., Berlin 1843 (Google)
Die Zeltersche Liedertafel in Berlin, ihre Entstehung, Stiftung und Fortgang nebst einer Auswahl von Liedertafel-Gesängen und Liedern. Berlin 1851 (Google)
Plattdeutsche Gedichte. 1854
Wilhelm Bornemann's Humoristische Jagdgedichte. Aus den hinterlassenen Handschriften des verstorbenen Dichters gesammelt und herausgegeben von Carl Bornemann. Berlin, 1855 (MDZ, Google, Google)
Wilhelm Bornemann's Plattdeutsche Gedichte. Aus den hinterlassenen Handschriften des verstorbenen Dichters, unter Wiederaufnahme älterer Dichtungen desselben, gesammelt und herausgegeben von Carl Bornemann. 7. Aufl., Berlin 1868 ( MDZ, Google)
Weblenken
Bornemann, Wilhelm
Bornemann, Wilhelm
Bornemann, Wilhelm
Bornemann, Wilhelm
Boren 1766
Storven 1851 |
8169 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Johann%20Friedrich%20Danneil | Johann Friedrich Danneil | Johann Friedrich Danneil (Johann Friedrich Dannehl; * 18. März 1783 in Calwe; † 20. Januar 1868 in Soltwedel) weer en düütschen Historiker.
Danneil is 1783 as Söhn vun en Glasermeester in Calwe boren. Al in’t Öller vun twee Johren is he mit siene Familie na Soltwedel tagen. Dor möök he 1801 sienen Afsluss an de Latienschool vun Soltwedel, wat hüüt dat Friedrich-Ludwig-Jahn-Gymnasium is. Sien Vader harr nich dat Geld, em en Studium to betahlen, doch dör en Börgerstipendium vun de Stadt Soltwedel kunn he sien Studium vun de Theologie un de Spraken an de Universität Halle anfangen. 1804 harr he sien Studium trech un füng as Lehrer bi de Latienschool vun August Hermann Niemeyer in Halle an. Doch al in dat nächste Johr wessel he na de School in Soltwedel un arbeidt dor as Schoolmeester. Vun 1819 bet 1852 weer he de Rektor vun dat Gymnasium. Ok för dat Salzwedeler Wochenblatt hett he Artikels schreven.
He höört blangen Christian Jürgensen Thomsen un Georg Christian Friedrich Lisch to de Begrünners vun dat Dreeperiodensystem, dat de fröhe Tiet vun den Minschen in Steentiet, Bronzetiet un Iesentiet indeelt.
Danneil, de in siene Kinnertiet lang blots mit dat Plattdüütsche ut de Ooltmark to doon harr, intresseer sik jümmer för de Spraak vun dat Volk. 1859 hett he dat Material, dat he in lange Johren över de Spraak sammelt harr, as Wörterbuch der altmärkischen plattdeutschen Mundart rutbröcht.
1836 harr he Andeel an dat Grünnen vun den Ooltmarkschen Vereen för Vaderlandsche Geschichte un Industrie, bi den he bet 1857 Sekretär weer. Danneil is 1868 in Soltwedel doodbleven.
Dat Johann-Friedrich-Danneil-Museum in Soltwedel is na Danneil nöömt.
Warken
Geschichte der Familienstiftung des Domsyndicus Nicolaus Gercken. 1833
Das Geschlecht von der Schulenburg. Schmidt, Soltwedel 1847
Wörterbuch der altmärkischen plattdeutschen Mundart. Soltwedel 1859
Danneil, Johann Friedrich
Danneil, Johann Friedrich
Boren 1783
Storven 1868 |
8174 | https://nds.wikipedia.org/wiki/List%20vun%20de%20St%C3%A4der%20up%20Hawaii | List vun de Städer up Hawaii | Hier is een List vun de Städer up Hawaii:
Aiea (Hawaii)
Aina Haina (Hawaii)
Alakea (Hawaii)
Anachoomlu (Hawaii)
Cape Smith (Hawaii)
Capehart (Hawaii)
Ewa (Hawaii)
Ewa Beach (Hawaii)
Ford Island (Hawaii)
Fort Shafter (Hawaii)
Hana (Hawaii)
Hanalei (Hawaii)
Hanapepe (Hawaii)
Hickam (Hawaii)
Hilo
Honaunau (Hawaii)
Honokaa (Hawaii)
Honolulu
Honomu (Hawaii)
Kaaawa (Hawaii)
Kahaluu (Hawaii)
Kahului
Kailua (Hawaii)
Kaimuki (Hawaii)
Kakaako (Hawaii)
Kakaakou (Hawaii)
Kalaheo (Hawaii)
Kalaoa (Hawaii)
Kalihi (Hawaii)
Kamuela (Hawaii)
Kaneohe (Hawaii)
Kaneohmcas (Hawaii)
Kapaa (Hawaii)
Kapolei (Hawaii)
Kawaihae (Hawaii)
Kawailani (Hawaii)
Keaau (Hawaii)
Keahi (Hawaii)
Kealakekua (Hawaii)
Keauhou (Hawaii)
Kekaha (Hawaii)
Kihei
Kilauea
Kohalapilau (Hawaii)
Koko Head (Hawaii)
Koloa (Hawaii)
Kona (Hawaii)
Kula (Hawaii)
Lahaina
Laie (Hawaii)
Laupahoeho (Hawaii)
Lihue (Hawaii)
Lualualei (Hawaii)
Makaha (Hawaii)
Makakilo (Hawaii)
Makawao (Hawaii)
Manoa (Hawaii)
Mililani (Hawaii)
Mililanimk (Hawaii)
Moanalua (Hawaii)
Mokapu (Hawaii)
Mountain View (Hawaii)
Naalehu (Hawaii)
Nanakuli (Hawaii)
Napili (Hawaii)
Pahala (Hawaii)
Pahoa (Hawaii)
Paia (Hawaii)
Papaikou (Hawaii)
Papakolea (Hawaii)
Pearl City (Hawaii)
Pearl Harbor (Hawaii)
Punahou (Hawaii)
Puukapu (Hawaii)
Puuloa (Hawaii)
Royal Kunia (Hawaii)
Schofield (Hawaii)
Soda Creek (Hawaii)
Sunset Beach (Hawaii)
Tripler (Hawaii)
Volcano (Hawaii)
Wahiawa (Hawaii)
Waialua (Hawaii)
Waianae (Hawaii)
Waikoloa (Hawaii)
Wailuku
Waimanalo (Hawaii)
Waimea (Hawaii)
Waipahu (Hawaii)
Wheeler (Hawaii)
Hawaii
List
Stadt |
8175 | https://nds.wikipedia.org/wiki/List%20vun%20de%20Gouverneuren%20vun%20Hawaii | List vun de Gouverneuren vun Hawaii |
Hawaii-Territorium
<div style="float:left;text-align:left;padding-right:15px">
Bunnsstaat Hawaii
<div style="float:left;text-align:left;padding-right:15px">
Hawaii
List |
8176 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Aloha | Aloha | Aloha betekent
Aloha, en Woort ut de Spraak vun Hawaii,
ALOHA, en besünner Aart, up Computernetten totogriepen,
Aloha, Oort in Louisiana, USA,
Aloha, Oort in Oregon, USA,
Aloha, Oort in Washington, USA,
Aloha, US-amerikaanschen Film ut dat Johr 2015. |
8177 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Jastrz%C4%99bie-Zdr%C3%B3j | Jastrzębie-Zdrój | Jastrzęie-Zdrój (fröher - düütsch: Bad Königsdorff) is en Stadt in de Bezirk Slesien in Polen.
Weblenken
Websteed över de Stadt (poolsch)
Oort
Polen |
8178 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Aloha%20%28Hawaii%29 | Aloha (Hawaii) | Aloha is een Woort ut de Spraak vun Hawaii. Hüdigendags warrt dat meist öbersett mit Wöör as „Leevde“, „Geernhebben“, „Leevde to’n Neegsten“ oder „Mitleed“. In Hawaii warrt dat bi’t Kamen un Gahn to’n Gröten seggt.
Aloha kakahiaka heet „Goden Morgen“ Aloha auinala heet „Goden Dag“ un Aloha ahiahi heet „Goden Abend“. Aloha kakou heet so veel, as „Schön, dat Ji all tohopen dor sünd“.
Midderwielen warrt dat Woort Aloha in de ganzen USA bruukt. Dat liggt an verscheden Filmstriepen un TV-Serien, de allerwegens in de USA to sehn weeren, as Elvis Presley sien Film Blue Hawaii , as de Serie Magnum mit Tom Selleck un as de anner Serie Hawaii Fiev-Null.
Dat warrt geern seggt, Hawaii weer vull vun den Aloha Spirit. Dat schall heten, up Hawaii sünd de Lüde fründlich un freit sik öber Frömden. Dorvun hett Hawaii ganz offiziell den Ökelnaam The Aloha State kregen. De Aloha Tower is dat Wahrteken vun Honolulu un dat Aloha-Stadion is de gröttste Sportstäe in Hawaii. An den Aloha Friday dröövt all de Beamten un Anstellten, de süß mit Packje rümlopen mütt, sik dat Aloha Shirt antrecken (dat is dat Hawaii-Hemd).
As dat baben seggt worrn is, warrt Aloha hüdigendags bi'n Gröten bruukt, man to glieke Tiet is dat een Segen. De lest Königin Liliuokalani hett seggt, Aloha, datt heet „Vör dat Antlaat vun Gott sienen Aten stahn“. Se meen ok: „Keen Minsch ut Hawaii dröff düt Woort utspreken, ... wenn he nich mit sien Gegenöber in Freden weer.“
Böker
Albert J. Schütz: Hawaiianisch. Kenntnis und Verständnis. Abera-Verlag, Hamborg 1998. (Abera Language Kit, 1) ISBN 3-931567-17-6
Hawaii
Gröötformel
Hawaiiaansch |
8180 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hinnerk%20Willem%20Kopp | Hinnerk Willem Kopp | Hinnerk Willem Kopp (* 6. Mai 1893 in Neenkarken; † 21. Dezember 1961 in Chöttingen) weer de eerste Ministerpräsident vun Neddersassen.
He güng in Neenkarken na de Volksschool, de hüüt na em nöömt is, besöch dat Realprogymnasium in Otterndörp un denn de Högere Staatsschool in Cuxhoben. Mit sössteihn güng he na Amerika. Na negen Maanden in New Jersey in de he as Bott un Kellner arbeiden dee, keem he aver wedder trüch. He güng nu na’t Andreanum in Hilmssen, wo he sien Abitur möök. Denn güng he 1913 op’n Buurnhoff in’e Lehr. He studeer later aver tosätzlich noch Juristeree un Staatswetenschoppen in Marborg un Göttingen. Na sien Studium weer Kopp 1919/1920 de persönliche Referent vun den Rieksbinnenminister Eduard David. Vun 1919 an weer he Maat vun de SPD. 1928 hett he dat Amt vun en Landraad in den Kreis Hadeln kregen, dat he bet 1932 harr. Een Johr lang hett he denn en Posten bi’n Regerungsbezirk Oppeln hatt. In de Tiet 1933 bet 1945 weer he en sülvstännigen Koopmann un Buer, denn bi de Natschonalsozialisten kunn he in de Politik nix mehr warrn. As de Krieg üm weer, wörr he den 1. Mai 1945 Regerungspräsident vun de Provinz Hannober. Den 18. September 1945 hebbt se em to’n Oberpräsident vun Hannober maakt un den 23. August 1946 to’n Ministerpräsident vun Hannober. As dat rut weer, dat se en nee Land Neddersassen billen wullen, wörr he de eerste Ministerpräsident dorvun, wat he bet to’n 26. Mai 1955 blieven dee. In de Tiet vun Juni 1947 bet Juni 1948 weer he ok Binnenminster vun Neddersassen. 1955 keem Hinnerk Hellweeg vun de Düütsche Partei an de Macht in Neddersassen. Kopp möök nu mit de Politik Sluss un weer Opsichtsraat bi de Hüttenwarken Paane. Doch al 1957 güng he wedder trüch in de Politik un weer vun November 1957 bet Mai 1959 wedder Binnenminister. Denn kunn Kopp dat Ministerpräsidentenamt nochmal trüchwinnen un weer vun Mai 1959 bet Dezember 1961 wedder Ministerpräsident.
1961 is Kopp doodbleven un is op den Stadtkarkhoff Stöcken in Hannober begraven worrn.
In sien Heimatdörp Neenkarken is siet den 24. Juni 1959 de Hinnerk-Willem-Kopp-School na em nöömt. Ok Münner siet 1964, Hannober un Paane harrn Scholen na em nöömt (Hinnerk-Willem-Kopp-School). Nadem 2014 dör en Studie rutkamen is, dat sik Kopp in de Tied von’n Natschonalsozialismus Geld toschoostert hett, dat von enteignete Juden keem, hebbt en poor von de Scholen jemehr Naams ännert.
Literatur
Werner Tiet: Hinnerk Willem Kopp. Hottendorff, Oterndörp 1966
Weblinks
Mann
Politiker (Düütschland)
Landdagsafordneter (Neddersassen)
SPD
Neddersassen
Boren 1893
Storven 1961
Börger von Düütschland |
8183 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Seth | Seth | Seth betekent
Seth, Figur ut de Bibel,
Seth, Gott ut de ägyptsche Mythologie,
Seth, Gemeen in’n Kreis Sebarg, Sleswig-Holsteen,
Seth, Oort in de Gemeen Loomst in’n Landkreis Cuxhoben, Neddersassen,
Seth, Gemeen in’n Kanton Graubünden, Swiez.
Seth is de Familiennaam von
Vikram Seth, indischen Schriever.
Kiek ok bi: Set, Seeth. |