text
stringlengths 0
187k
|
|---|
ئىنجىل لۇقا 21 ئازدۇرۇلۇپ كېتىشتىن ھوشيار بولۇڭلار. چۈنكى، نۇرغۇن كىشىلەر مېنىڭ نامىمنى سېتىپ: قۇتقۇزغۇچى مەسىھ مەن بولىمەن! ۋە قىيامەت كۈنى يېقىنلاپ قالدى! دەيدۇ. سىلەر ئۇنداق كىشىلەرگە ئەگەشمەڭلار.9ئۇرۇش ۋە توپىلاڭنىڭ تىۋىشىنى ئاڭلىغان ۋاقتىڭلاردىمۇ قورقۇپ كەتمەڭلار. چۈنكى، بۇ ئىشلارنىڭ دەسلەپتە يۈز بېرىشى مۇقەررەر. لېكىن، بۇ زامان ئاخىرى يېتىپ كەلدى، دېگەنلىك ئەمەس. بىر مىللەت يەنە بىر مىللەت بىلەن ئۇرۇش قىلىدۇ. بىر دۆلەت يەنە بىر دۆلەتكە ھۇجۇم قىلىدۇ.11شىددەتلىك يەر تەۋرەشلەر، ئاچارچىلىقلار يۈز بېرىدۇ، يۇقۇملۇق كېسەللەر تارقىلىدۇ ۋە ئاسماندا قورقۇنچلۇق ئالامەتلەر كۆرۈنىدۇ.12بىراق بۇ ۋەقەلەر يۈز بېرىشتىن ئىلگىرى، سىلەر تۇتقۇن قىلىنىپ زىيانكەشلىككە ئۇچرايسىلەر. كىشىلەر سىلەرنى ئىبادەتخانىلارنىڭ سوراق قىلىشىغا تاپشۇرىدۇ، زىندانلارغا تاشلايدۇ. ماڭا ئىشەنگەنلىكىڭلار ئۈچۈن سىلەرنى پادىشاھ ۋە ۋالىيلارنىڭ ئالدىغا ئېلىپ بارىدۇ.13مانا، بۇ سىلەرنىڭ ئۇلارنىڭ ئالدىدا مېنىڭ گۇۋاھچىلىرىم بولۇش پۇرسىتىڭلاردۇر.14شۇڭا، ئۇلارنىڭ سوئالسوراقلىرىغا قانداق جاۋاب بېرىش توغرىسىدا ئالدىنئالا باش قاتۇرۇپ كەتمەڭلار.15چۈنكى، مەن سىلەرگە دۈشمەنلىرىڭلار قارشى چىقالمىغۇدەك ۋە رەت قىلالمىغۇدەك سۆز قابىلىيىتى ۋە ئەقىلپاراسەت ئاتا قىلىمەن.16سىلەر زىيانكەشلىككە ئۇچرىغان ۋاقىتتا، ئاتائانا، ئاكائۇكا، ئۇرۇقتۇغقان، ياربۇرادەرلىرىڭلارمۇ سىلەرگە خائىنلىق قىلىدۇ. ئاراڭلاردىكى بەزى كىشىلەرمۇ ئۆلتۈرۈلىدۇ.17ماڭا ئىشەنگەنلىكىڭلار ئۈچۈن ھەممە ئادەم سىلەرگە ئۆچمەنلىك قىلىدۇ،18ھالبۇكى ئۇلار بىر تال چېچىڭلارغىمۇ چېقىلالمايدۇ!19چىداملىق بولغىنىڭلاردا، مەڭگۈلۈك ھاياتقا ئېرىشىسىلەر.20 يېرۇسالېمنىڭ دۈشمەن قوشۇنلىرى تەرىپىدىن قورشىۋېلىنغانلىقىنى كۆرگىنىڭلاردا، ئۇنىڭ ۋەيران بولۇشقا ئاز قالغانلىقىنى بىلىڭلار.21ئۇ چاغدا، يەھۇدىيە ئۆلكىسىدىكى ئاھالىلەر تاغلارغا قاچسۇن، يېرۇسالېملىقلار شەھەردىن چىقىپ كەتسۇن، يېزىلاردىكىلەر شەھەرگە كىرمىسۇن.22چۈنكى، شۇ چاغ خۇدانىڭ خەلقنى جازالايدىغان كۈنلىرىدۇر. شۇنىڭ بىلەن، مۇقەددەس يازمىلاردا بۇ توغرۇلۇق يېزىلغانلارنىڭ ھەممىسى ئەمەلگە ئاشۇرۇلىدۇ.23ئۇ كۈنلەردە، قېچىشى ئەپسىز بولغان ھامىلىدار ئاياللار ۋە بالا ئېمىتىدىغان ئانىلارنىڭ ھالىغا ۋاي! چۈنكى، بۇ يەردىكى كىشىلەرگە ئېغىر ئاپەت كېلىدۇ. ئۇلار خۇدانىڭ غەزىپىگە ئۇچراپ،24قىلىچ ئاستىدا ئۆلىدۇ ياكى تۇتقۇن قىلىنىپ، چەت دۆلەتلەرگە ھەيدىلىدۇ. خۇدانىڭ يەھۇدىي ئەمەسلەرگە بەلگىلەپ بەرگەن ۋاقتى توشقۇچە، ئۇلار يېرۇسالېمنى ئاياغ ئاستى قىلىدۇ.25 مەن كېلىشتىن بۇرۇن، قۇياش، ئاي، يۇلتۇزلار غەيرىي تۈس ئالىدۇ. يەر يۈزىدىكى ئەللەر دېڭىزئوكيانلارنىڭ غەزەپلىك شاۋقۇنىدىن ئالاقزادە بولىدۇ.26ئاسمان جىسىملىرى لەرزىگە كېلىدۇ. شۇنىڭ بىلەن، ئىنسانلار دۇنياغا كېلىدىغان ئاپەتلەرنى ئېسىگە ئېلىپ، ۋەھىمە ئىچىدە غالغال تىترەپ ئەسھوشىنى يوقىتىدۇ.27ئۇ چاغدا، ئىنسانئوغلىنىڭ كۈچقۇدرەت ۋە ئۇلۇغ شانشەرەپ بىلەن بۇلۇت ئىچىدە كېلىۋاتقانلىقىنى كۆرىسىلەر. ئەنجۈر دەرىخى ۋە باشقا دەرەخلەرگە قاراڭلار.30ئۇلارنىڭ يېڭى يوپۇرماق چىقارغانلىقىدىن يازنىڭ يېتىپ كېلىشىگە ئاز قالغانلىقىنى بىلىسىلەر.31شۇنىڭدەك، مەن بايا دېگەن ئالامەتلەرنىڭ يۈز بېرىۋاتقانلىقىنى كۆرگىنىڭلاردا، خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنىڭ نامايان بولۇش ئالدىدا تۇرۇۋاتقانلىقىنى بىلىڭلار.32بىلىپ قويۇڭلاركى، مانا بۇ ئالامەتلەرنىڭ ھەممىسى ئەمەلگە ئاشۇرۇلماي تۇرۇپ، بۇ ئەۋلادكىشىلەر ئالەمدىن ئۆتمەيدۇ.33ئاسمانزېمىن يوقىلىدۇ، بىراق مېنىڭ سۆزلىرىم يوقالماي مەڭگۈ ئىناۋەتلىك بولىدۇ.34 ھوشيار بولۇڭلار! ئۆزۈڭلارنى ئەيشئىشرەت ۋە تۇرمۇشنىڭ غەمئەندىشىلىرى بىلەن بىخۇدلاشتۇرماڭلار. قىيامەت كۈنى سىلەرگە گويا توساتتىن بېشىڭلارغا تاشلانغان توردەك كەلمىسۇن.35چۈنكى، ئۇ ئاپەتلەر يەر يۈزىدىكى پۈتۈن ئىنسانلارنىڭ بېشىغا كېلىدۇ.36ھەر ۋاقىت ھوشيار بولۇڭلار، يۈز بېرىدىغان بۇ ئالامەتلەردىن ئامانئېسەن ئۆتەلىشىڭلار ۋە قىيامەت كۈنى ئىنسانئوغلى ئالدىدا قورقماي تۇرالىشىڭلار ئۈچۈن ھەر دائىم دۇئا قىلىڭلار، دېدى.37ھەزرىتى ئەيسا كۈندۈزلىرى مەركىزىي ئىبادەتخانىدا تەلىم بېرىپ، ئاخشاملىرى شەھەردىن چىقىپ، كېچىنى زەيتۇن تېغىدا ئۆتكۈزەتتى.38جامائەت ئۇنىڭ تەلىمىنى ئاڭلاش ئۈچۈن، تاڭ سەھەردە ئىبادەتخانىغا قاراپ ماڭاتتى. |
شينجياڭنىڭ قاتىناس ـ تاسىمالى جاپپاي قالپىنا كەلدىحالىق تورابىشينجياڭنىڭ قاتىناس ـ تاسىمالى جاپپاي قالپىنا كەلدى2020.03.13 18:03 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىحالىق تورابى، 3 ايدىڭ 13 كۇنى، بەيجيڭ. قالىپتى ٴوندىرىس، تۇرمىس ٴتارتىبىنىڭ جاپپاي قالپىنا كەلۋىنە بايلانىستى، شينجياڭنىڭ تەمىر جول، حالىقتىق اۆياتسيا، تاس جول جۇمىستارى جاپپاي قالپىنا كەلىپ، ادامداردىڭ ٴجۇرىس ـ تۇرىسى ، اۆتوكولىك جولى ، زات اينالىمى ىركىلىسسىز بولعان جاعداي قايتا جارىققا شىقتى.3 ايدىڭ 11 ـ كۇنىنەن باستاپ، شينجياڭ تەمىر جولى شينجياڭ ىشىندەگى جولاۋشىلار پويەزىنىڭ قاتىناۋىن كەڭ كولەمدە قالپىنا كەلتىردى، بۇل تەز پويەز بەن جاي قارقىندى جولاۋشىلار پويەزىنا سايادى. شينجياڭنان شىعاتىن جولاۋشىلار پويەزى 12 جۇپقا، شينجياڭ ىشىندەگى جولاۋشىلار پويەزى 66.5 جۇپقا جەتىپ، شينجياڭعا كەلەتىن جولاۋشىلار ۇزدىكسىز كوبەيدى.حالىقتىق اۆياتسيا جاعىندا، وڭتۇستىك اۆياتسيا سەرىكتەستىگى شينجياڭ بولىمشە سەرىكتەستىگى تاسىمال كۇشىن ارتتىرىپ، اۋە لەنياسىن، كەزەكشى ۇشاقتى دەر كەزىندە قالپىنا كەلتىردى. 3 ايدان باستاپ ۇرىمجىدەن قاشقار، حوتان، اقسۋ سياقتى جەرلەرگە باراتىن شينجياڭ ىشىندەگى نەگىزگى لەنيالار بۇرىنعى كۇنىنە 2 رەتتەن كۇنىنە 4 تە 6 كەزەككە كوبەيدى، التاي، كۇشار، كورلا سياقتى وڭتۇستىك، سولتۇستىك شينجياڭ تارماق لەنيالارىنىڭ كەزەكشى ۇشاقتارى دا قالپىنا كەلدى؛ ۇرىمجىدەن شينجياڭنىڭ سىرتىنداعى قالالارعا باراتىن اۋە جولىنىڭ سانى مەن كەزەكشى ۇشاقتىڭ تىعىزدىعى زور مولشەردە ارتتى؛ سولتۇستىك جۇڭگونىڭ بەيجيڭ، شي ان، حىفەي، جينان، لانجوۋ اۋە جولدارىن جيىلەتۋ نەگىزىندە، تيانجين، كوكحوت، داليان، چاڭچۇن قاتارلى اۋە جولدارىن قالپىنا كەلتىردى، سونىمەن بىرگە بەيجيڭ اۋە جولى 787 كەڭ تۇلعالى جولاۋشىلار ۇشاعىن ىسكە قوستى؛ شىعىس جۇڭگو بولەگىندە جىڭجوۋ، شاڭحاي حۇڭچياۋ اۋە جولدارىندا قاتىناتۋدى جيىلەتۋ نەگىزىندە شاڭحاي پۋدۇڭ، نانياڭ ، ي ۋ، يىنچۋان، شۇيجوۋ، ۋىنجوۋ، نانجيڭ قاتارلى اۋە جولىن قالپىنا كەلتىردى؛ ورتا جۇڭگو بولەگىندە گۋاڭجوۋ، چىڭدۋ، چۇڭچيڭ، حايكوۋ اۋە جولدارىن جيىلەتۋ نەگىزىندە چاڭشا، شىنجىن، جۋحاي قاتارلى اۋە جولدارى قالپىنا كەلتىرىلدى، سونىمەن بىرگە قارامايلى جىڭجوۋ گۋاڭجوۋ، التاي جىڭجوۋ گۋاڭجوۋ، سونداي اق قاشقار اقسۋ چۇڭچيڭ، حوتان كورلا چىڭدۋ قاتارلى شينجياڭ ىشىنەن شىعىس لەنياداعى قالالارعا تىكە ۇشاتىن كەزەكشى ايروپلاندار قالپىنا كەلتىرىلدى.شينجياڭ ىشىندەگى تارماق لەنيالارعا دەن قويعان حۋاشيا اۆياتسيا شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى 3 ـ ايدىڭ 10 ـ كۇنىنەن باستاپ شينجياڭ اۋە جولىن قالپىنا كەلتىرىپ، شينجياڭداعى ٴارقايسى قالالاردىڭ اۋە قاتىناسىن اشتى. جۇڭگو حالىقارالىق اۆياتسيا شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى بۇگىننەن باستاپ شينجياڭ ىشىندەگى، شينجياڭ سىرتىنداعى اۋە جولىن قالپىنا كەلتىرەدى.تاس جول جولاۋشى تاسىمالى جاعىندا، قازىر شينجياڭ ىشىندەگى جولاۋشى تاسىمال كەزەكشى لەنياسى ىسكە قوسىلدى، قالا ارالىق، اۋدان ارالىق، اۋدان ىشىندەگى جولاۋشى تاسىمال كەزەكشى اۆتوبۋزى جولاۋشىلاردى نىسانالى جەرگە اپارا باستادى. حوتان ايماعىن مىسالعا الساق، ٴارقايسى اۋدان، قالالار اراسىنداعى جولاۋشى تاسىمالى بۇكىلدەي قالپىنا كەلىپ، حوتان شىعىس قالا ماڭى بەكەتى، حوتان باتىس قالا ماڭى بەكەتى، حوتان وڭتۇستىك قالا ماڭى بەكەتى جانە حوتان ۇزاق جولدى قاتىناس بەكەتى 3 ايدىڭ 1 كۇنىنەن باستاپ قالپىنا كەلدى. جوعارى قارقىندى تاس جول ىركىلىسسىزدىگىن ساقتادى. قازىرگە دەيىن شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ 68 جوعارى قارقىندى تاس جول قىزمەت كورسەتۋ رايونى قالىپتى جۇمىس جۇرگىزىپ، شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ قاتىناس ـ تاسىمال تاراۋلارى اپات وڭاي تۋىلاتىن جول بولەكتەرىن شارلاۋ ـ تەكسەرۋ جيىلىگىن ارتتىرىپ، تاس جولدىڭ حاۋىپسىز، ىركىلىسسىز بولۋىنا كەپىلدىك ەتتى . |
پرەزيدەنت الداعى سايلاۋ ناۋقانىنىڭ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.وسى وقيعانى ەلىمىزدىڭ تاريحىنداعى ايتۋلى بەلەس دەپ ايتۋعا بولادى. نەگىزى، بۇل ءبىز ءۇشىن ستراتەگيالىق ءمانى ايرىقشا مىندەت. ازاماتتارىمىز تۇڭعىش رەت جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىكتىڭ باسشىسىن تىكەلەي سايلاۋ مۇمكىندىگىنە يە بولماق. ءبىز بۇعان بىرتىندەپ، جوسپارلى تۇردە كەلدىك، دەدى مەملەكەت باسشىسى.قاسىمجومارت توقاەۆ اۋىل اكىمدەرىن تىكەلەي سايلاۋ تۋرالى باستامانى بىلتىرعى جولداۋىندا كوتەرگەنىن ەسكە سالدى. ءبىر جىلعا جەتەرجەتپەس ۋاقىت ىشىندە بۇل جۇمىس جۇزەگە اسىرىلا باستادى.مەملەكەت باسشىسى قازاقستان حالقىنىڭ 40 پايىزدان استامى اۋىلدا تۇراتىنىنا توقتالىپ، بۇل ساياسي شارا، ەڭ الدىمەن، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن جاسالىپ جاتقانىن جەتكىزدى.الداعى سايلاۋ ءبىز جۇزەگە اسىرىپ جاتقان ساياسي رەفورمالارعا تىڭ سەرپىن بەرەدى دەپ سەنەمىن. سونداياق تۇرعىنداردى ەل باسقارۋ جانە شەشىم قابىلداۋ ۇدەرىسىنە تارتۋعا جول اشادى، دەدى قاسىمجومارت توقاەۆ.مەملەكەت باسشىسى پارتيالىق باسەكەنى كۇشەيتۋ ماسەلەسىنە نازار اۋداردى. پارتيادان ۇمىتكەر ۇسىنۋ مەملەكەتتىڭ ينستيتۋتسيونالدىق تۇتاستىعىن بەكەمدەي تۇسەدى جانە ساياسي ۇدەرىستىڭ بارىنشا اشىق بولۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى.وسى رەتتە قاسىمجومارت توقاەۆ جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىكتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى جوعارى بولۋعا ءتيىس ەكەنىنە باسا ءمان بەردى.اكىمدەر بيلىكتىڭ ءاربىر ەلدى مەكەندەگى تىكەلەي وكىلى. جۇرت ولاردىڭ قىزمەتىنە قاراپ بۇكىل مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن باعالايدى. سوندىقتان ءتيىمدى مەملەكەت جانە ادىلەتتى قوعام تالاپتارىنا ساي بولۋ ءۇشىن الداعى سايلاۋدى دۇرىس ۇيىمداستىرۋ وتە ماڭىزدى، دەدى قاسىمجومارت توقاەۆ.سونىمەن قاتار پرەزيدەنت ءوڭىر باسشىلارىنا بىرقاتار مىندەت جۇكتەدى.اتاپ ايتقاندا مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدەگى سانيتارلىقەپيدەميولوگيالىق احۋالدىڭ ءالى دە كۇردەلى ەكەنىنە نازار اۋداردى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاننىڭ جاسىل ايماقتا تۇرعانىنا قاراماستان، بوساڭسۋعا ءالى ەرتە، كوروناۆيرۋستىڭ ۇندىستاندىق ءتۇرىنىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە بولۋى ىقتيمال.وسىعان بايلانىستى پرەزيدەنت سانيتارلىقەپيدەميولوگيالىق شەكتەۋلەردىڭ ءجيى بۇزىلىپ جاتقانىن جانە حالىقتى ۆاكتسينالاۋ قارقىنىنىڭ باسەڭسىپ قالعانىن ايتتى.اكىمدەر ازاماتتارعا ەكپە سالۋ ناۋقانىنان شەتتەپ قالعان سياقتى. الەۋمەتتىك نىسانداردىڭ، بيزنەس كاسىپورىنداردىڭ جانە جالپى ەلدىڭ ەكونوميكاسى ۆاكتسينالاۋدىڭ ءساتتى جۇرگىزىلۋىنە تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. قازىر جاپپاي ۆاكتسينالاۋ ناۋقانى اكىمدەر جۇمىسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ قاتارىندا بولۋى قاجەت. سىزدەر بارىنشا بەلسەندىلىك تانىتىپ، ازاماتتاردى ۆاكتسينالاۋ ناۋقانىنا وزدەرىڭىز جەتەكشىلىك ەتۋلەرىڭىز كەرەك، دەدى پرەزيدەنت.مەملەكەت باسشىسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى الدىن الۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋگە شاقىردى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، بىلتىر ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى 7 اكىم مەن ولاردىڭ ورىنباسارلارى، سونداياق، 14 وبلىستىق باسقارما باسشىسى مەن ولاردىڭ ورىنباسارلارى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان. بۇدان بولەك 2020 جىلدىڭ قاڭتارىنان 2021 جىلدىڭ ناۋرىزىنا دەيىنگى ارالىقتا قاراماعىنداعى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جەمقورلىققا قاتىسى بولعانى ءۇشىن 20 ساياسي قىزمەتكەرگە قاتىستى شارا قولدانىلدى.قاسىمجومارت توقاەۆ اكىمدەرگە ءوز ايماقتارىنداعى سىبايلاس جەمقورلىقتى بولدىرماۋ ءۇشىن جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزۋدى تاپسىردى. ال جەمقورلىققا قارسى كۇرەس قىزمەتى وزدەرىنە جۇكتەلگەن مىندەتكە سەرگەك قاراعانى ءجون.بۇعان دەيىن ايتقانىمداي، ەگەر مەملەكەتتىك قىزمەتشى بيۋدجەت قارجىسىن جىمقىرۋدى نەمەسە پارا الىپ بايۋدى كوزدەمەي، شەشىم قابىلداۋ كەزىندە قاتەلىككە جول بەرگەن بولسا، وندا ول قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلماۋى كەرەك. ايتپەسە، مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ بەرەكەسىن كەتىرەمىز. سىبايلاس جەمقورلىققا سانالى تۇردە بارعان شەنەۋنىك قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋى ءتيىس، دەدى پرەزيدەنت.مەملەكەت باسشىسى وتكەن جىلىتۋ ماۋسىمى بارىسىندا بولعان وقىس وقيعالار، ءورت جانە تەحنولوگيالىق اپاتتار ماسەلەسىنە باسا ءمان بەردى. پرەزيدەنت توتەنشە جاعدايلاردىڭ سالدارىن جەدەل جويۋ جۇمىستارىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندە تۇبەگەيلى شارالار قابىلداۋدىڭ قاجەتتىگىنە نازار اۋداردى.بۇدان بولەك قاسىمجومارت توقاەۆ قوعامدىق م ۇلىكتى ءبۇلدىرۋ، بۇزاقىلىق جانە ۆانداليزم سياقتى وقيعالاردىڭ جيىلەپ كەتكەنىنە توقتالدى.جۋىردا ەلوردادا ماس ادام ليفتىدەگى مونيتوردى سىندىرعانى ءۇشىن وعان 14 مىڭ تەڭگە عانا ايىپپۇل سالىنعان. بۇلاي بولمايدى. مۇنداي ءىسارەكەت ءۇشىن كەمىندە 15 تاۋلىككە قاماۋ كەرەك نەمەسە 1 جىلعا تۇزەتۋ جۇمىستارىنا سالۋ جونىندە جازا كەسۋ قاجەت. مۇنداي جاعدايلارعا مۇلدەم توزبەۋ كەرەك. جەڭىل جازا جارامايدى. ال ءىس جۇزىندە جازالاماۋ سالدارى قۇقىق بۇزۋشىلىق پەن قىلمىستىڭ ودان ءارى ورشۋىنە الىپ كەلەدى. سوندىقتان وسى ماسەلە بويىنشا زاڭنامانى قاتاڭداتۋ كەرەك، دەدى پرەزيدەنت.مەملەكەت باسشىسى بيىل ءداستۇرلى فورماتتا وتەتىن جاڭا وقۋ جىلىنا دايىندىق جۇمىستارىن قازىردەن باستاپ قولعا الۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، كوپتەگەن ءبىلىم وردالارى ءبىر جىلدان استام ۋاقىت تولىققاندى جۇمىس ىستەمەدى. بۇل رەتتە، قاسىمجومارت توقاەۆ ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ، مەكتەپتەر مەن بالاباقشالاردىڭ ينفراقۇرىلىمدارىنىڭ دايىندىعىن، سونىمەن قاتار وقىتۋشىلار مەن تاربيەشىلەر شتاتىنىڭ جاساقتالۋ دەڭگەيىن تەكسەرۋدى تاپسىردى.پرەزيدەنت جيىن سوڭىندا وڭىرلەردەگى احۋال ءۇشىن اكىمدەردىڭ وزدەرى جاۋاپ بەرەتىنىن ەسكە سالىپ، قوعامدىقساياسي تۇراقتىلىقتى جانە ورنىقتى دامۋدى قامتاماسىز ەتۋ ولاردىڭ تىكەلەي مىندەتى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.ءىسشارا بارىسىندا الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى اماندىق باتالوۆ، تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى ومىرزاق شوكەەۆ، جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ، اقتوبە وبلىسىنىڭ اكىمى وڭداسىن ورازالين جانە اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمى ەرمەك مارجىقپاەۆ مەملەكەت باسشىسىنا اۋىل اكىمدەرىنىڭ الداعى سايلاۋىنا دايىندىق بارىسى جانە وڭىرلەردى دامىتۋ جونىندەگى تاپسىرمالارىنىڭ ورىندالۋى تۋرالى باياندادى.پرەزيدەنت سايلاۋ اكىم |
بىتىمگەرشىلىك ميسسياعا جىبەرىلگەن اسكەري قىزمەتشىلەردى دەسانتتىقشابۋىلداۋ اسكەرلەرىنىڭ قولباسشىلىعى، اسكەري ءبولىم كومانديرلەرى مەن قازاقستاندىق بىتىمگەرلىك پولكىنىڭ جەكە قۇرامى قارسى الدى. بۇل تۋرالى قورعانىس مينيسترلىگى حابارلادى، دەپ جازادى .الدىڭعى توپتار سەكىلدى ەلىمىزدىڭ ءۇشىنشى بىتىمگەرشىلىك قۇرامىنا دا سەگىز اي ۋاقىت ارالىعىندا ليۆانداعى بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ مىندەتى جۇكتەلدى. ولاردىڭ ميسسياسىن ورىنداۋ كەزەڭىندە قابىلداۋشى ەلدە اسكەريساياسي، ەكونوميكالىق جاعدايى كۇردەلى بولدى، الەمدە 19 كوروناۆيرۋستىق ينفەكتسياسىنىڭ تەز تارالۋى بايقالدى، بىراق ءبىزدىڭ اسكەري قىزمەتشىلەر قويىلعان تاپسىرمانى ورىندادى.قر قارۋلى كۇشتەرىنىڭ كونتينگەنتىمەن بىتىمگەرشىلىك ميسسيانى ورىنداۋ ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق قوعامداستىقتاعى بەدەلىن نىعايتۋ جولىنداعى ماڭىزى زور. سىزدەر جاۋىنگەرلىك دايارلىقتىڭ جوعارى دەڭگەيىن كورسەتىپ، ءوز مىندەتتەرىڭىزدى ادال اتقاردىڭىزدار، دەپ اتاپ ءوتتى دەسانتتىقشابۋىلداۋ اسكەرلەرىنىڭ قولباسشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىباسارى شتاب باستىعى پولكوۆنيك باۋىرجان ارتىقوۆ. ول بىتىمگەرشىلىك كۇشتەردىڭ جاڭا، ءتورتىنشى كونتينگەنتى قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى اسكەري قىزمەتشىسى دەگەن اتىن اسقاقتاتاتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.ءۇندى بىتىمگەرشىلىك باتالونى قۇرامىنداعى قازاقستاندىق اسكەريلەر وزدەرىن جاۋاپتى ماماندار رەتىندە كورسەتە ءبىلدى. ميسسيا باسشىلىعى، شەتەلدىك ارىپتەستەر مەن باقىلاۋشىلار ولاردىڭ كاسىبي قىزمەتىنە جوعارى باعا بەردى جانە الەمدىك قوعامداستىقتا لايىقتى بەدەلدەرى بار ەكەنىن راستادى.ايتا كەتەيىك، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بۇۇ بىتىمگەرشىلىك قىزمەتىنە قاتىسۋى ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى سىرتقى ساياسات قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى سالاسى بولىپ تابىلادى.04 تامىز 2020بىتىمگەرشىلىك وپەراتسيالارىنا قاتىسۋبىتىمگەرشىلىك ميسسياعا جىبەرىلگەن اسكەري قىزمەتشىلەردى دەسانتتىقشابۋىلداۋ اسكەرلەرىنىڭ قولباسشىلىعى، اسكەري ءبولىم كومانديرلەرى مەن قازاقستاندىق بىتىمگەرلىك پولكىنىڭ جەكە قۇرامى قارسى الدى.الدىڭعى توپتار سەكىلدى ەلىمىزدىڭ ءۇشىنشى بىتىمگەرشىلىك قۇرامىنا دا سەگىز اي ۋاقىت ارالىعىندا ليۆانداعى بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ مىندەتى جۇكتەلدى. ولاردىڭ ميسسياسىن ورىنداۋ كەزەڭىندە قابىلداۋشى ەلدە اسكەريساياسي، ەكونوميكالىق جاعدايى كۇردەلى بولدى، الەمدە س19 كوروناۆيرۋستىق ينفەكتسياسىنىڭ تەز تارالۋى بايقالدى، بىراق ءبىزدىڭ اسكەري قىزمەتشىلەر قويىلعان تاپسىرمانى ورىندادى.قر قارۋلى كۇشتەرىنىڭ كونتينگەنتىمەن بىتىمگەرشىلىك ميسسيانى ورىنداۋ ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق قوعامداستىقتاعى بەدەلىن نىعايتۋ جولىنداعى ماڭىزى زور. سىزدەر جاۋىنگەرلىك دايارلىقتىڭ جوعارى دەڭگەيىن كورسەتىپ، ءوز مىندەتتەرىڭىزدى ادال اتقاردىڭىزدار، دەپ اتاپ ءوتتى دەسانتتىقشابۋىلداۋ اسكەرلەرىنىڭ قولباسشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىباسارى شتاب باستىعى پولكوۆنيك باۋىرجان ارتىقوۆ. ول بىتىمگەرشىلىك كۇشتەردىڭ جاڭا، ءتورتىنشى كونتينگەنتى قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى اسكەري قىزمەتشىسى دەگەن اتىن اسقاقتاتاتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.قورعانىس مينيسترلىگى بىتىمگەرشىلىك روتا ليۆان |
18 شىلدە 09:30اتىراۋ. قازاقپارات اتىراۋ وبلىسىندا جۇمىس ساپارىمەن جۇرگەن ق ر پرەمەرءمينيسترى اسقار مامين ءىرى مۇناي جوبالارىنداعى وتاندىق قامتىلىمعا قاتىستى جانە مۇنايگاز سالاسىنداعى ماشينا جاساۋدى دامىتۋ جونىندە كەڭەس وتكىزدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.كەڭەستى اشقان ۇكىمەت باسشىسى ءىرى جوبالارداعى وپەراتورلاردىڭ ساتىپ الۋلارىنداعى جەرگىلىكتى قامتۋدىڭ ۇلەسى ءوسىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.جەرگىلىكتى قامتىلىمدى دامىتۋعا قاتىستى ناقتى تاۋارلار بويىنشا الساق ول جەتكىلىكتى كولەمدە پايدالانىلماي كەلەدى. تاۋارلار ساتىپ الۋدا جەرگىلىكتى قامتۋ تەڭىز كەنىشىندە 5، قاراشىعاناقتا 12، سولتۇستىك كاسپي جوباسىندا 27,3 عانا. بۇل جاعداي ءىس جۇزىندەگى شارالاردى قاجەت ەتەدى، بۇل جوبا وپەراتورلارى تاراپىنا دا قاتىستى، دەدى اسقار مامين.پرەمەرمينيستر جيىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ نازارىن قۇرالجابدىقتاردى قازاقستاندا وندىرۋگە اۋداردى.مەملەكەتتىك ورگاندار ءىرى جوبالارعا تاۋار، جۇمىس جانە قىزمەت ساتىپ الۋلاردا جەرگىلىكتى تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ تەڭ دارەجەدە قاتىسۋىنا جاعداي جاساۋى كەرەك. ەنەرگەتيكا، يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىكتەرىنە سايكەسىنشە مەملەكەتتىك ورگاندارمەن وسى مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى شارالاردى قابىلداۋدى تاپسىرامىن. ونىڭ ىشىندە زاڭنامالىق تۇستارى دا بار، دەدى پرەمەرمينيستر.وتاندىق قامتىلىم مەن مۇنايگاز سالاسىنداعى ماشينا جاساۋعا قاتىستى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا ارنالعان جيىنعا ءبىرقاتار مينيستر مەن تەڭىزشيەۆرويل ج ش س، ، قاراشىعاناق پەتروليۋم وپەرەيتينگ، ەلىمىزدەگى مۇناي وپەراتسيالارىن جۇرگىزەتىن كومپانيالاردىڭ باسشىلارى قاتىستى. |
گە ئۇيغۇرچە كىرگۈزۈشئىزدىنىش مۇنبىرى سىستېمىسى گە ئۇيغۇرچە كىرگۈزۈش يوللانغان ۋاقتى 201297 14:18:01ئالدىنقى قېتىم ت ر گ شىركىتىگە قىلدۇرغان ئۇيغۇرچە خەت نۇسخىسى ئەپلەشمىدى ، شۇڭا بۇ قېتىم باش بانكا مەخسۇس مەبلەغ ئاجىرىتىپ ئەڭ يېڭى سەپللەنگەن غا ئۇيغۇرچە يېزىق كىرگۈزۈپ ئەسلىدىكى ئېنگىلىزچە بىلەن قازاقچە يېزىقنى چىقىرىۋەتمەكچى ، بۇ قېتىمقى نىڭ نەشىرى يېڭىلانغان ، يانفون بانكىسى قاتارلىق ئىقتىدارلار تولۇق ئېچىۋېتىلگەن بولۇپ سىزنىڭ ئېھتىياجىڭىزدىن تولۇق چىقىدۇ ، سۈرئەت تېزلەشتۈرۈلدى ، بۇرۇنقىدىن 0.5مىنۇت تېزلەشتۈرۈلدى.ئەمدىكى گەپ يېزىقنى مەن تەرجىمە قىلىپ بولغاندىن كېيىن بۇنىڭغا ئۇيغۇرچە تەشۋىقات رەسملىرى ۋە يېقىملىق ئۆلچەملىك ئۇيغۇرچە ئاۋازنى كىرگۈزمەكچى ،بۇنى يەنە ت ر گ شىركىتى قىلغۇسى بار ، مەسلىھەت قايسى شىركەت بۇ ساھادە ئەڭ نوپۇزلۇق ئەڭ كەسپى ، سېتىشتىن كېيىنكى مۇلازىمەت ئەڭ ئۆلچەملىك ؟ئۇيغۇرچە ئاۋازغا ئاۋازى بومراق ئېنىق كەلگەن ئەرنىڭ ئاۋازىنى كىرگۈزۈشنى ئويلىشىۋاتىمىز ، كۇچا رادىئو ئىستانىسىدىن يۆتكىلىپ كەلگەن بىر دېكتور بار ئىدى شۇ بالىنى ئىزدەشنى ئويلىشىۋاتىمىز؟ قانداق قارايسىلەر؟باشقۇرغۇچىدىن ئۇغۇر ئۇيغۇرغا ۋە ئۆزگەرتىلدى ۋە قىسمەن ئىملا خاتالىقى تۈزىتىلدى. بۇندىن كېيىن ئىملاغا ئالاھىدە دىققەت قىلارسىز!717 يوللانغان ۋاقتى 201297 16:09:57سىزنىڭ كونۇپكا تاختىڭىزدا مەسىلە باردەك قىلامدۇ نېمە؟ ي بىسىلمامدۇ يا؟ يوللانغان ۋاقتى 201297 16:12:48ئاۋاز بەرگۈزمەكچى بولغان ئادەم بولىدۇ ، قوللايمەن.ئۈستىدىكىلىرىنى بىلمەيمەن. يوللانغان ۋاقتى 201297 16:17:18ئۇغۇر دېگەن گەپنى كۆرۈپ نېمىدۇ دەپ كىرگەنتىم، ئۇيغۇر تىلىغا پايدىلىق گەپ باركەن. شۇنداقتىمۇ دەپ قوياي ئاۋۇ سۆزنى تېزراق تەھرىرلىۋېتىڭلار، بولمىسا ھەر قانچە بانكىدا ئىشلىسەڭلارمۇ سەت تىللىۋېتىمەن.ت ر گ، پ ر ت دەپ يۈرمەي ئۇيغۇرسوفىتنىلا ئىزدىمەمسىلەر. ئامېرىكىغا، مىكروسوفىتقا يارىغان شىركەت سىلەرگە يارىمايۋاتامدا؟ يوللانغان ۋاقتى 201297 16:27:28 يوللانغان ۋاقتى 201297 16:28:10ئالىپكام مەن دەيدىغاننى دەپ بوپتۇ ،،،،،،،،ئۇيغۇر سوفىتنى ئىزدىمەسلىككە بانا تاپاممىدىم مەنمۇ ،،، يوللانغان ۋاقتى 201297 16:50:15ئۇيغۇر سوفتنى ئىزدىسۇنلەر،ئۇيغۇر سوفت ئېلىكترونلۇق ئۈسكۈنىلەرگە ئۇيغۇر يېزىقىنى تۇنۇتۇشتا باشلامچى ئاۋانگارت شىركەتتۇر.مەن بۇ تىمىدا ئالپ قېرىندىشىمىزنىڭ ئىنكاسىدىن بەكلا سۈيۈندۈم.ئالپنىڭ ئىشلىگەن خەت نۇسخىسىمۇ بەك ئىسىل بولمىسامەن دائىم شۇنى ئىشلىتىپ كىلىۋاتىمەنئۇ مەردانىلىك بىلەن ئۇيغۇر سوفـت نى تەۋسىيە قىپتۇ. يوللانغان ۋاقتى 201297 16:56:463 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلسەت تىللىۋېتىدىغان ھوقۇقنى سىلىگە بىرەرسى قوش قوللاپ تۇتقۇزۇپ قويغان ئوخشىمامدۇ؟ بۇ تېمىنى باشقا بىرسىنىڭ خاتىرە كومپىيۇتېرىدا يازغان ، يازغان ۋاقتتىلا ھەرپلەر بىر بىرسىگە ئۇلاشماي چىقىۋالغان ئىدى ،زادى ئامال قىلالمىغان شۇڭا تەستىقلىنىپ بولغاندىن كېيىن تېز سۈرئەتتە ئۆزۈم تەھرىر لىۋېتەي دېگەن ، ئاڭغىچە ھېسياتلىرى بۇژغۇنلاپ كېتىپتۇ .1973 يوللانغان ۋاقتى 201297 16:59:25 يوللانغان ۋاقتى 201297 17:02:53ئۆردەك بوۋىغا قاتتىق رەھمەت ئېيتىمەن ، كومپىيۇتېرنى ئەمدى ئالماشتۇرۇۋالدىم ...تېلفۇن قىلىپ ئالالمىدىم شىركەتكە. يوللانغان ۋاقتى 201297 17:14:237 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلباشقا خەت خاتا بولماي ئۇيغۇر دېگەن گەپلا خاتا بولۇپ قاپتا؟ مىللىتىمنىڭ نامىنى خاتا يازغان، ئاتىغاننى تىللاشقا ۋاقتى كەلگەندە مۇشت بىلەن بۇرنىنى قانىتىشقا سىزگە ئوخشاش باشلىقىمدىن سوراپ يۈرمەيمەن. يوللانغان ۋاقتى 201297 17:20:09مەنچە ئۇيغۇرچە ئاۋاز كىرگۈزىمەن دېگىنىڭلار تولىمۇ ئېسىل ئىش بوپتۇ، گەرچە باشقا جەھەتتىن قوللىيالمىساقمۇ، بۇ تەدبىرىڭلارنى قىزغىن ئالقىشلايمەن.1973 يوللانغان ۋاقتى 201297 17:21:44تەكرارلىماي دېگەن يەنە دېگۈم كەلدى، ئۇيغۇرسوفتتىن باشقىسى بىكار جۇمۇ بۇ ئىشقا! بۇنداق دېسەم قايناپ قالماي نېمىشقا شۇنداق دېگەنلىكىمنى ئويلاپ باقساڭلار بولىدۇ! يوللانغان ۋاقتى 201297 17:25:18ئىشقىلىپ باشقا گەپنى قويىلى، لېكىن تورداشلار كۆرسەتكەن شىركەتنى ئىزدەشكە ھوقۇق يېتەمدۇ ئەپەندى؟ئۇنداق بولسا ئۇيغۇر سوفىتنى قورقماي ئىزدەۋىرلى. ئاخىرغىچە ئىگە بولىدۇ ئۇلار. يوللانغان ۋاقتى 201297 17:25:45راس ئۇيغۇر سوفىتتىن باشقىسى بىكار جۇما ، ئالىم مالىمنى سىزگە تىپىشىپ بىرەي .826 يوللانغان ۋاقتى 201297 17:25:52سەل چۈشىنىكسىز گەپلەرغۇ بۇ يوللانغان ۋاقتى 201297 17:30:04ئۇيغۇر سوفت يېتەرلىكتۇر. يوللانغان ۋاقتى 201297 17:32:38شۇنى دەيمەن ، ئۇيغۇر سوفت شىركىتى ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان ئايدۇرۇم،بانكا قاتارلىق ئورۇنلار بىلەن زىچ ھەمكارلىق ئورناتقان.ئۇيغۇر سوفتنى تاللىماسلىققا باھانىڭىز يوق. يوللانغان ۋاقتى 201297 17:42:3210 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلئەمىسە ئۆزلىرى بەك كۆپ ئادەمنىڭ بۇرنىنى قانىتىۋەتكىدەكلا ، بەك مىللەت سۆيەر ئېسىل ئۇيغۇر ئوغلى ئىكەنلا ،قاچانمۇ سىلىگە يېتىشەرمىز ، بەك نوچى جۇمۇ بىزنىڭ يۇرتنىڭ باللىرى . يوللانغان ۋاقتى 201297 17:52:01ما ئىككىلىرى بولدى قىلىشىپ بېرەملا يا شەربىتى جىمجىت ئىچەملا .كۆرۈپلا بوۋايغا دەپ قويغانتىم، تەھرىرلەپ بولغۇچە جىدەلگە پىلتە بولۇپ قاپتۇ.: گە ئۇيغۇرچە كىرگۈزۈش |
20180311 21:38:11 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسىياشاش جەريانىدا شۇنى ھىس قىلىمىزكى، ماددىي تۇرمۇش سۈپىتىنى ئۆستۈرۈشكىلا كۆڭۈل بۆلۈپ، مەنىۋىي تۇرمۇش سۈپىتىنى يۇقۇرى كۆتۈرۈشكە سەل قارىسا ۋۇجۇدىدا ئاللىقانداقتۇر بىر نەرسە كەملىكىنى ھېس قىلغىلى بولىدۇ. پەققەت روھىي جەھەتتىكى تويۇنۇشلا ئاياللارغا ھەقىقىي مەنا، گۈزەل تۇيغۇلارنى ئاتا قىلالايدۇ.ئۆگىنىش مەلۇم مەنىدىن ئېيتقاندا دەل شۇ كىتاپ كۆرۈشتىن باشىنىدۇ. ئادەتتە بىلىمنىڭ بىر قىسمىنى كىتاپتىن ئالساق، يەنە بىر قىسمىنى ئەمىلىيەتتىن ئالىمىز. بىر دانائادەملەرنى تۈزىتىشنىڭ ئاچقۇچى ئاياللارنىڭ قولىدا دېگەن. شۇڭا ئانىلار ئۆزىمنى تەربىيەلەشكە كۆڭۈل بۆلمەيلا قالماي، يەنە قىز پەرزەنتىمىزنىڭ ئۆگىنىش قىزغىنلىقىنى يېتىلدۈرىشىگە، ئىلىم پەن، ئەخلاق پەزىلەت ۋە يۈرۈش تۇرۇشتىمۇ تەڭ يېتىشىگە ئەھمىيەت بېرىشىمىز كېرەك. بۇنىڭ ئۈچۈن، ئاۋال ئانا بولغۇچىلار ئۆزىمىزدىن باشلاپ ۋاقىتنى چىڭ تۇتۇپ ھەر خىل ھۈنەر تېخنىكا، ماھارەتلەرنى ئۆگىنىشىمىز، ھەر بىر كۈنىمىزنى ئەڭ مۇھىم، ئەھمىيەتلىك ئىشلارغا سەرپ قىلىشىمىز، مائارىپ، ھۈنەر مەدەنىيەت بىلەن ساپارىمىزنى ئۆستۈرۈش ئۈچۈن ئۆزلۈكسىز ئۆگىنىشىمىز لازىم. ئاياللىرىمىزدىن يېڭى، قولاي، ھەممىگە يارايدىغان تۈرلۈك ئىشلەپچىقىرىش ۋە يېنىك سانائەت مەھسۇلاتلىرىنى ياسايدىغان تېخنىك ئۇستىلار، كەشپىياتچىلار، ئىنژىنېر، ئالىملار.... چىقىشى كېرەك. بىزنىڭ ھاياتىمىزنىڭ داۋامى، مەۋجۇتلىقىمىزنىڭ مەناسى بىزنىڭ پەرزەنتلىرىمىزدۇر. نۇرغۇن مۇۋەپپەقىيەتلەر بالىلىق مەزگىلدىكى تۇرمۇش ۋە مائارىپ سۈپىتى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ. بىزنىڭ زور كۆپ ساندىكى پەرزەنتلىرىمىز ئانىلارنىڭ ئىجدىھات بىلەن تەربىيەلىشى نەتىجىسىدە ناھايىتى ياخشى ئۆسۈپ يېتىلىۋاتقان بولسىمۇ، يەنە بەزى ئانىلار يەنە ئۆزى بىلگەن يوللاردا مېڭىپ، پەرزەنتلىرىگە كۆڭۈل بۆلمەي كەلمەكتە. ئادەتتە ئاياللارنىڭ تۇرمۇشتا ئالدىراشلىقتىن ئۇھ دىگىلىمۇ ۋاقتى يوق بولاتتى، خىزمەتتە تىرىشمىسا بولمايدۇ، ئائىلىدە ئاشخانىدىن تارتىپ ھاجەتخانىغىچە، بالىلارنىڭ ھوجرىلىرىنى رەتلىمىسەك بولمايتتى، ئېرىنىڭ ۋە بالىلىرىمنىڭ كىيىم كېچەكلىرىگە كۆڭۈل بۆلىشى، ئائىلە ئەزالىرىنىڭ ئاغزىغا تېتىدغۇدەك تاماق تەييارلىمىسا، ئائىلە مۇھىتى كۆڭۈلسىز بولۇپ قالاتتى... .... بىر قىسىم ئاياللار شۇ ئالدىراشلىقلار ئىچىدىن نىمە ئۈچۈن ۋاقىت چىقىرىپ يەنە ئۆگىنىۋاتىدۇ؟ ئېنىقكى ئۇلار كۆپ خىللىق بولۇشنىڭ دۇنيانى چۈشىنىشكە، پەرزەنتلەرنى تەربىيەلەشكە زور پايدىسى بولىدىغانلىقىنى، بىلىمسىزلىكنىڭ بۈگۈنكى كۈندە نومۇس ئىش ئىكەنلىكىنى چۈشىنىپ يەتكەن. ئاياللىرىمىزنىڭ ھەممىسىدە ئەنە شۇنداق ئۆگىنىش، ئىزدىنىش روھى بولۇشى كېرەك. بۇنى ھەر بىر قىز ئايالنىڭ ئەمىلىي ھەركىتىگە ئايلاندۇرۇش لازىم. ئەمما خانىم قىزلىرىمىزنىڭ ئىشنى قايەردىن باشلاش، نىمىنى قىلىشنى بىلىشى ئىنتايىن مۇھىم. شۇڭا بارلىق خانىم قىزلىرىمىز بىر بىرىمىزنى ئۆگىنىشكە چاقىرايلى، خانىم قىزلىرىمىز مەڭگۈ توختىماي ئۆگىنىدىغان، ئۆگەنگەندىن ھوزۇر ئالىدىغان ۋە خوشاللىق تاپالايدىغان مەدەنىيەتلىك ئاياللاردىن بولۇش ئۈچۈن تىرىشايلى. |
14 قاراشا 12:14تاراز. قازاقپارات قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەرءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى بەردىبەك ساپاربايەۆ جامبىل وبلىسىنا جۇمىس ساپارى بارىسىندا قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتقان شاحريستان ەتنومادەني كەشەنىمەن تانىستى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارىنا كەشەندەگى جۇمىستار تۋرالى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەركەبۇلان داۋىلبايەۆ باياندادى.بۇگىندە كەشەندەگى 8 نىسان بويىنشا قۇرىلىس جۇمىستارى قىزۋ ءجۇرىپ جاتىر. قازىرگى تاڭدا قۇرىلىسمونتاج جۇمىستارىنىڭ 8590 پايىزى، ارلەۋبەزەندىرۋ جۇمىستارىنىڭ 3035 پايىزى اياقتالعان. بارلىعى 500 دەي قۇرىلىسشى، 30 دان اسا تەحنيكا جۇمىلدىرىلعان. ارلەۋ جۇمىستارى سامارقان ستيلىندەگى كىرپىشتەرىمەن جۇرگىزىلۋىنە بايلانىستى وزبەكستاننان ارنايى ماماندار تارتىلۋدا. ينفراقۇرىلىم مەن قامتۋ شارالارى تولىعىمەن ورىندالىپ بىتكەن. جالپى ءتورت گەكتار اۋماقتى قۇرايتىن ورتالىقتاعى قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ تولىعىمەن اياقتالۋى قاراشا ايىنىڭ اياعىنا جوسپارلانىپ وتىر.سونداياق، ب. ساپاربايەۆقا كەشەن باسىندا ستەند ارقىلى تەكتۇرماس ەتنوتاريحي كەشەنىندەگى جوسپارلى شارالار جايى دا تانىستىرىلدى. ۆيتسەپرەمەر جاسالىپ جاتقان جۇمىستاردى قۇپتاپ، ەكى مىڭ جىلدان استام تاريحى بار تاراز تاريحىن تانىتۋ جۇمىستارى تۇركىستاندى دامىتۋمەن قاتار جۇرگىزىلۋى كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى. سونداياق، كونە تارازدى حالىقارالىق تۋريستىك ورتالىققا اينالدىرۋدىڭ ماڭىزىن باسا ايتتى. |
قارجى ۋاقىتىلى يگەرىلۋى تيىس ەگەمەن قازاقستان گازەتىنىڭ رەسمي سايتىقارجى ۋاقىتىلى يگەرىلۋى تيىسپرەمەرمينيستردىڭ ورىنباسارى داريعا نازارباەۆا نۇرلى جول ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋدىڭ 20152019 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ماسەلەلەرى جونىندە كەڭەس وتكىزىپ، بىلىم بەرۋ سالالارىنىڭ قۇرىلىسىنا باعىتتالعان قارجىلاي قاراجاتتى ۋاقىتىلى يگەرۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋدى تاپسىردى.اعىمداعى جىلى ۇلتتىق قور قاراجاتى ەسەبىنەن بىلىم بەرۋ نىساندارىنىڭ قۇرىلىسىنا 57 ملرد. تەڭگە بولىندى، ول قارجىعا بۇگىندە 96 نىساننىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر. ونىڭ ىشىندە 51،2 ملرد. تەڭگەگە 77 مەكتەپ، سونداياق، 6،7 ملرد. تەڭگەگە 19 بالاباقشا قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە.كەڭەس بارىسىندا بىلىم جانە عىلىم ۆيتسەمينيسترى بيبىگۇل اسىلوۆا 1 تامىزداعى جاعداي بويىنشا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا 26،9 ملرد. تەڭگە، ياعني جىلدىق جوسپاردىڭ46ى اۋدارىلعانىن مالىمدەدى. ۆيتسەمينيستر 21 بىلىم بەرۋ نىسانى، ونىڭ ىشىندە 13 مەكتەپ قىزىلوردا وبلىسىندا 2، وقودا 7، اقتوبە، شىعىس قازاقستان جانە ماڭعىستاۋ، سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارىندا 1 مەكتەپتەن، سونداياق، 8 بالاباقشا الماتى وبلىسىندا 2، قاراعاندى، ماڭعىستاۋ وبلىستارىندا، سقودا، وقودا، الماتى قالاسىندا 1 نىساننان پايدالانۋعا بەرىلگەنىن جەتكىزدى.وعان قوسا، ول مەردىگەرلەردىڭ سوتقا جۇگىنۋى، تالقىلاۋى، مەردىگەردىڭ قۇرىلىسمونتاج جۇمىستارى كەستەسىنەن كەيىن قالۋى، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردىڭ اياقتالماعان راسىمدەرى جانە كەلىسىمشارتتى كەش جاساۋ قاراجاتتىڭ يگەرىلمەۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى بولىپ تابىلاتىنىن ايتتى.وز كەزەگىندە پرەمەرمينيستردىڭ ورىنباسارى د.نازارباەۆا وبلىستاردىڭ، استانا جانە الماتى قالالارىنىڭ اكىمدىكتەرىنە بىلىم بەرۋ نىساندارىن پايدالانۋعا بەرۋ مەرزىمدەرىن كەشىكتىرگەن مەردىگەرلەرمەن جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزۋدى تاپسىردى.قارجىلاي قاراجاتتى ۋاقىتىلى يگەرۋ بويىنشا شارالاردى قابىلداۋ، سونداياق، باقىلاۋدى كۇشەيتۋ جانە تيىستى ۆەدومستۆو تاراپىنان نىساندار قۇرىلىسىنىڭ بارىسىنا مونيتورينگ جۇرگىزۋ تەتىگىن جاساۋ قاجەت، دەپ اتاپ كورسەتتى د.نازارباەۆا.ۇلاعاتى مول ۇلىلاردىڭ بىرى ەدىوڭىردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلاندىوتىرعان قىز ورنىن تابا الىپ ءجۇر مە؟لاتىن ءالىپبيىنىڭ جاڭا نۇسقاسى تۋرالى پىكىرمەملەكەت باسشىسىنىڭ وكىمىمەن ەنەرگەتيكا مينيسترىنە سوگىس جاريالاندىتسيفرلى قازاقستان باعدارلاماسى جوباسىنىڭ ماسەلەلەرى قارالدى |
ەكولوگيا مينيسترلىگى جەلقۋار وزەنىندەگى بالىقتاردىڭ قىرىلۋىنا بايلانىستى تۇسىنىكتەمە بەردىەكولوگيا 08 جەلتوقسان، 2021قر ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى قوستاناي وبلىسى جىتىقارا اۋدانىنىڭ جەلكۋار وزەنىندەگى بالىقتاردىڭ قىرىلۋىنا قاتىستى تۇسىنىك بەردى، دەپ حابارلايدى ..ۆەدومستۆونىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى تاراتقان مالىمەتكە سۇيەنسەك، 2021 جىلعى 6 جەلتوقساندا توبىلتورعاي وبلىسارالىق باسسەيندىك بالىق شارۋاشىلىعى ينسپەكتسياسىنا قوستاناي وبلىسى جىتىقارا اۋدانىنىڭ جەلقۋار وزەنىندە بالىقتاردىڭ قىرىلۋى تۋرالى اقپارات تۇسكەن. اتالعان جەرگە بىرقاتار قۇزىرلى مەكەمەنىڭ ماماندارى بارعان.ناتيجەسىندە ورتاشا سالماعى 17دەن 25 گراممعا دەيىنگى تورتا تۇرىندەگى بالىقتاردىڭ قىرىلۋ فاكتىسى انىقتالدى، ولگەن بالىقتىڭ جالپى كولەمى 280 كگ. ەكولوگيا دەپارتامەنتى مەن بالىق شارۋاشىلىعى عىلىميوندىرىستىك ورتالىعى جشس سولتۇستىك فيليالىنىڭ ماماندارى زەرتحانالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ءۇشىن سۋ سىنامالارى مەن بالىق ۇشالارىن الدى. ولگەن بالىقتار جينالىپ، كادەگە جاراتۋ ءۇشىن قوستاناي وبلىسى جىتىقارا اۋدانىنىڭ ۆەتەريناريالىق ستانتسياسى كمكعا بەرىلدى، دەلىنگەن مينيسترلىك حابارلاماسىندا.ءمالىم ەتىلگەندەي، ءتىرى قالعان بالىقتى ساقتاۋ جانە ودان ءارى قىرىلۋعا جول بەرمەۋ ماقساتىندا توبىلتورعاي وبلىسارالىق باسسەيندىك بالىق شارۋاشىلىعى ينسپەكتسياسىنىڭ ماماندارى جىتىقارا اۋدانى زابەلوۆكا كەنتىنىڭ اكىمدىگىمەن بىرلەسىپ، مەليوراتسيالىق جۇمىستار سۋ ايدىنىن اەراتسيالاۋ، شۇڭقىرلاردى بۇرعىلاۋ جانە ماينالاردى كەسۋ ۇيىمداستىرعان.وسى ۋچاسكەدەگى بالىقتىڭ تىعىزدىعىن ازايتۋ ءۇشىن جاقىن ماڭداعى جەلقۋار سۋ قويماسىنا بالىقتاردىڭ ءبىر بولىگىن كوشىرۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. بۇگىنگى تاڭدا ينسپەكتسيا، اۋىل اكىمدىگى جانە ۆىسترەل جشس شامامەن 500 كگ بالىقتى قۇتقارۋدى جۇزەگە اسىردى.قۇتقارۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا. بالىقتاردىڭ قىرىلۋىنىڭ الدىن الا سەبەبى 1،5 گا ۋچاسكەدەگى بالىق رەسۋرستارىنىڭ تولىپ كەتۋىنە بايلانىستى سۋداعى وتتەگىنىڭ بولماۋى. زەرتحانالىق زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى تۋرالى اقپارات قوسىمشا حابارلاناتىن بولادى، دەدى مينيسترلىكتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنەن.جەلقۋار وزەنى ەكولوگيا |
ھېسسىيات ئوغرىسى.!! سەلكىن مۇنبىرى سەلكىنسەلكىن مۇنبىرى قانۇن ساۋاتلىرى ئەمەلى دىلو مىساللىرى ھېسسىيات ئوغرىسى.!!تېما: ھېسسىيات ئوغرىسى.!!بۇ تىما 108 قېتىم كۈرۈلدى .قىلدى پۇشايمان ھېسسىيات ئوغرىسى، ئىنساپ، دىيانەت ئىدى توغرىسى!م 24 ياشقا كىرپ قالغان، چىرايى تۈزۈك، گەپ سۆزى جايىدا چوكان ئىدى. ئۇ خەنزۇ تىلىدا ئوقۇغانلىقتىن، خەنزۇ تىلى سەۋىيىسى ئالاھىدە ياخشى، مۇناسىۋەت، مۇلازىمەتكە ماھىر ئىدى. 2005 يىلى 8 ئايدا، تەقدىر ئۇنى كورلا شەھىرىدىن قەشقەر شەھىرىگە سۆرەپ كەلدى. ئۇ تەلىيى ئوڭدىن كېلىپ، قەشقەر شەھەر جاڭجاگاڭ كىچىك كۆڭۈل ئېچىش تانسىخانىسىغا مۇلازىمەتچى بولۇپ تاللاندى. ئىش ھەققى يامان ئەمەس بولغاچقا، ئۇ تېزلا كۆنۈپ قالدى. لېكىن كۆپرەك پۇل تېپىشنىڭ كويىدىلا يۈردى. ئۇ شۇ يىلى 9 ئاينىڭ مەلۇم بىر كېچىسى تانسىخانىغا كۆڭۈل ئاچقىلى كىرگەن ۋاڭ ئوچۇق يورۇق، قىزغىن ئادەم بولۇپ، مەلۇم چېگرا مۇداپىئە گازارمىسىدا ھەربىي ئىدى. م ئۇنىڭ بىلەن بىردەمدىلا يېقىن بولۇپ كەتتى. شۇنىڭ بىلەن ئۇ، بۇ ئادەمنىڭ بىللە ئېلىپ كىرگەن دوستىغىمۇ يەنە بىر قىزنى تونۇشتۇرۇپ قويدى. بۇ تۆت كىشى تولىمۇ قىزغىن پاراڭلاشتى. شۇ چاغدا ۋاڭ م تىن ئىلگىرىكى ئىشلىرىنى سورىدى.ئىقتىسادىي قىيىنچىلىق تۈپەيلىدىن ئوقۇيالماي، ئىستىقبالىم نابۇت بولغان بىر بىچارىمەن ! دېدى م ھەسرەت بىلەن، ئەسلىدە مەن بەك ياخشى ئوقۇغان ئىدىم. يۇقىرى نومۇر بىلەن جېجياڭ ئۇنىۋېرسىتېتىغا ئۆتكەن ئىدىم، ئۇ يەرگە بېرىپ بىر مەزگىل ئوقۇدۇم، كېيىن ئوقۇش پۇلىنى تۆلىيەلمەي ئوقۇشتىن توختاپ قايتىپ كەلدىم. سىزنىڭ قايتا ئوقۇش ئارزۇيىڭىز بارمۇ ؟ دەپ سورىۋىدى ۋاڭ ھېسداشلىق قىلىپ. بار، لېكىن مەندە نەدىمۇ ئوقۇغىدەك پۇل بولسۇن؟ راست ئوقۇغىڭىز بولسا، مەن ياردەم قىلاي.سىز نېمە دېگەن ياخشى، ئەجەپ كۆڭلىڭىز ياخشى ئادەمكەنسىز، سىزنى ئاكا قىلىۋالسام بولغىدەك؟ پۈتۈشتۇق ئەمىسە! پۈتۈشتۇق !ئۇلار قول بېرىشتى ۋە تېلېفون نومۇرلىرىنى يېزىۋېلىشتى. م ۋاڭ نىڭ دەۋىتى بىلەن تانسىخانىدا ئىشلىمەيدىغان بولدى. ئۇلار كۆڭلى بىر بىرىگە مايىل بولۇپ، بىر بىرىگە يېقىپ قالغاندەك قىلاتتى.ئەتىسى ۋاڭ م كە تېلېفون بېرىپ كىنو كۆرۈش تەكلىپىنى بەردى، ئۇ قىزغىنلىق بىلەن ماقۇل بولدى. ئۇلار مەلۇم جايدا كىنو كۆرگەندىن كېيىن، ۋاڭ م كە مەلۇم مېھمانسارايغا بېرىپ بىللە يېتىش تەكلىپىنى قويدى. بۇ چاغدا م مىجەزىم يوق، دەپ رەت قىلدى. ۋاڭ ئۇنىڭ قولىغا 500 يۈەن تۇتقۇزۇپ قويدى. ئەتىسى يەنە ۋاڭ تېلېفون بېرىپ، م بىلەن كۆرۈشۈپ، مەلۇم مېھمانسارايغا كىردى. شۇ يەردە ۋاڭ م نىڭ مەكتەپ بىلەن قايتا ئالاقىلىشىپ بېقىشىنى، مەكتەپ قوبۇل قىلسا، قايتىپ بېرىپ ئوقۇشىنى، ئۇنىڭ ئوقۇش پۇلىنى بېرىدىغانلىقىنى ئېيتتى. م ۋاڭ كە ئۇچۇر يوللاپ مەكتەپنىڭ خەۋىرىنى بېرىدىغان بولدى، لېكىن ئەتىسى ئۇ ئۇنداق قىلمىدى. ۋاڭ ئۆزى ئۇچۇر يوللاپ :مەكتەپ بىلەن ئالاقىلەشتىڭمۇ؟ دەپ سورىدى. م :ئۇقۇشتۇم، ئوقۇش پۇلى ئۈچۈن 3800 يۈەن تاپشۇرىدىغان بولدۇم دەپ جاۋاب قايتۇردى. ۋاڭ ئەتىسى ئۇ تەلەپ قىلغان پۇلغا 3000 يۈەن قوشۇپ، 6800 يۈەن ئاپىرىپ بەردى ۋە :ھەر ئايدا 300 يۈەندىن تۇرمۇش پۇلى بېرىمەن دېدى.شۇنىڭدىن كېيىن، م قەشقەردىن غايىپ بولۇپ، ئاتالمىش جېجياڭ ئۇنىۋېرسىتېتى گە يۈرۈپ كەتكەن ئوقۇغۇچى بولدى. ۋاڭ ئۇنىڭ يىراقتا تۇرۇپ سېغىپ ئىچىدىغان سېغىن كالىسىغا ئايلاندى. م پات پات ئۇنىڭغا ئۇچۇر يوللاپ، بانكا كارتا نومۇرىنى دەپ بېرىپ، پۇل سېلىشنى جېكىلەپ تۇردى. بىر قېتىم ئۇ مۇكاپاتلىق چەك تارتسا، 1 دەرىجىلىك مۇكاپاتقا 130 مىڭ يۈەنلىك ماركىلىق ئالىي دەرىجىلىك ئاپتوموبىل چىققانلىقى، ئاپتوموبىلنىڭ رەسمىيەت ھەققى ئۈچۈن ئۆزى تۆلىگەن پۇلنى باشقا بىرسىنىڭ ئېلىپ قاچقانلىقى، شۇڭا بۇنىڭ ئورنىغا شىركەت 238 مىڭ يۈەنلىك ماركىلىق ئاپتوموبىل بېرىدىغانلىقىنى، بۇنىڭ رەسمىيىتىگە پۇل ئەۋەتىپ بېرىشنى تەلەپ قىلدى. يەنە بىر قېتىم مەكتەپ ئۇيۇشتۇرغان ئىمتىھاندا 1 دەرىجىلىك بولغانلىقىنى، ئەمدى باشقا جايدىكى ئىمتىھانغا قاتنىشىدىغانلىقىنى، شۇڭا پۇل تاپشۇرۇشى زۆرۈرلۈكىنى، ئانىسى ئۆلۈپ كەتكەچكە، پۇلدىن بەك قىسىلىپ قالغانلىقىنى، دەرھال پۇل ئەۋەتىشىنى تەلەپ قىلدى.يەنە بىر قېتىم ئۇ :ئاتا ئانامدىن قالغان ئۆينى ئاكام ئىگىلىۋالغانىدى، ھازىر ھۆكۈمەت ئۆينى چېقىۋەتتى، ئورنىغا ئۆي بەرمەكچى ئىدى، سىز كىملىكىڭىز بىلەن ھەربىيلىك كىنىشكىڭىزنىڭ ئەسلى نۇسخىسىنى ئەۋەتىپ بەرسىڭىز، ئۆينى سىزنىڭ نامىڭىزدا بېجىرىپ قويىمەن، ئۆينى ئاز بولغاندىمۇ 100 مىڭ يۈەنگە ئالاتتى دەپ ئۇچۇر يوللىدى ...شۇنداق قىلىپ، م 2005 يىلى 9 ئايدىن 2006 يىلى 2 نويابىرغىچە 26 قېتىم ۋاڭ دىن ئالداپ پۇل ئالدى. ۋاڭ م نىڭ مەكتەپتە ئوقۇماي، ئۆزىدىن پۇل ئېلىپ ئالداپ يۈرگەنلىكىنى ئېنىقلاپ، قەشقەر شەھەرلىك ج خ ئىدارىسىگە م نىڭ ئالدامچىلىقى ئۈستىدىن ئەرز سۇندى. م 2006 يىلى 10 نويابىر كورلا شەھىرىدە قولغا چۈشتى. بىراق ئۇ ۋاڭ دىن ئالداپ ئېلىۋالغان پۇللارنى خەجلەپ تۈگەتكەچكە، پەقەت 26 مىڭ يۈەنلىك بىر ئاپتوموبىل قايتۇرۇۋېلىندى.م بۇ يىل يانۋاردا قەشقەر شەھەرلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىسى تەرىپىدىن قانۇن بويىچە قولغا ئېلىندى، ئۇ سوراق جەريانىدا ۋاڭ دىن جەمئىي 182 مىڭ 900 يۈەن نەق پۇلنى ئالداپ ئېلىۋالغانلىقىنى ئىقرار قىلدى.يېزىلغان ۋاقتى : 20071010 23:06بۇ تىما بۇرۇن يوللۇنۇپ بۇلۇنغانغۇ دەيمەن. كۆرگەندەكلا قىلمەن.تۇۋا دىقەت قىلايلى جۇمۇ!!!يېزىلغان ۋاقتى : 20071011 00:30ماڭا شۇنداق تەلەي كالگەن بولسىدى ئىسىت شۇنداق ئاق كۆڭۈللەرنى ئەخمەق قىلغاندىكىنئاق كۆڭۈللەر ئازلاپ كەتتىيېزىلغان ۋاقتى : 20071011 01:43قانۇندىن قېچىپ قۇتۇلالماپتۇ دە؟يېزىلغان ۋاقتى : 20071011 08:16ساۋاپنىڭ قوڭى تۆشۈك بوپتۇدە ئاخىر!!!!!!!!يېزىلغان ۋاقتى : 20071011 09:58پۇل: 4346 سومياخشى باھا: 811 نۇمۇر182مىڭ يۈەننى ساراڭدەكلا تۇقۇزۇپ قويغان ئاۋۇ ساراڭمۇ نىمە؟يېزىلغان ۋاقتى : 20071011 11:35 |
وتاندىق قۇس فابريكالارى كۇن سايىن 800 توننا ءونىم وندىرەدى1 شىلدە, 11:09 503 0 ەكونوميكا انار لەپەسوۆاجىل باسىنان بەرى ەلىمىزدە قۇس ەتىنىڭ ءوندىرىسى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 6,3 ءوستى. قاڭتار مەن مامىر ارالىعىندا 100 مىڭ تونناعا جۋىق ءونىم وندىرىلگەن.بۇل تۋرالى قر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.قازاقستاندا قۇس ەتىن 24 قۇس فابريكاسى شىعارادى. كۇن سايىن ولار 800 تونناعا دەيىن ءونىم وندىرەدى. اقمولا وبلىسىندا 200 توننادان استام، الماتىدا 350گە جۋىق، اقتوبە مەن اتىراۋدا 7 تونناعا، شىعىس قازاقستان وبلىسىندا 130, باتىس قازاقستان، جامبىل جانە قاراعاندى وبلىستارىندا 20دان استام، قوستاناي جانە پاۆلودار 14, سقو 6, وقو 45 تونناعا جۋىق. جىل سوڭىنا دەيىن بارلىق شارۋاشىلىق 300 مىڭ تونناعا جۋىق ەت وندىرەدى دەپ كۇتىلۋدە.ايتا كەتۋ كەرەك، 2019 جىلى رەسپۋبليكادا 223 مىڭ توننا قۇس ەتى ءوندىرىلدى، ال 2018 جىلى 192 مىڭ توننا . ءوندىرىستىڭ تۇراقتى وسۋىنە بايلانىستى قۇس ەتىنىڭ يمپورتى 4 عا ازايدى. 2018 جىلى 49 بولسا، 2019 جىلى 45 عا ءتۇستى.ەت ءوندىرىسىن دامىتۋ باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋمەن، سونىمەن قاتار قۇس ەتىن ءوندىرۋدى مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى جۇيەلى جۇرگىزىلگەندىكتەن قۇس شارۋاشىلىعى ءوزىنىڭ ءتيىستى ناتيجەسىن بەردى.اتاپ ايتقاندا، قۇس ەتىن ودان ءارى يمپورتتى الماستىرۋعا ارنالعان قۇس شارۋاشىلىعىن دامىتۋ باعدارلاماسى اياسىندا جاڭا قۇس فابريكالارىن سالۋ جانە قولدانىستاعى مودەرنيزاتسيانى قارجىلاندىرۋ شارالارى قابىلدانۋدا.بۇگىندە قازاقستاندا 5 قۇس فابريكاسىنىڭ قۇرىلىسى جالعاسۋدا. سونداياق، الماتى، اتىراۋ جانە قوستانايداعى قۇس فابريكالارىن جوندەۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلۋدە.ەلىمىزدەگى جوعارى ساپالى ءونىم وندىرەتىن قازىرگى زامانعى قۇس فابريكالارىنىڭ ءبىرى شىمكەنت قالاسىندا ورنالاسقان. شىمكەنت قۇس جشس 14 جىلدان بەرى جۇمىرتقا مەن برويلەر ەتىن ءوندىرىپ كەلەدى. زاۋىتتا جىلىنا 115 ملن جۇمىرتقا جانە 2 مىڭ توننا ەت وندىرىلەدى. قازىر قۇستاردىڭ جالپى سانى 600 مىڭنان اسادى، ولاردىڭ ىشىندە 400 مىڭعا جۋىعى تاۋىقتار، 92 مىڭنان استام باس جانۋار مەن 115 مىڭ برويلەر بار. كومپانيا 320 ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىر، ولاردىڭ ورتاشا جالاقىسى 105 مىڭ تەڭگە. |
ئارقا تەرەپتىن ئوق يىگەندە ... دوقمۇش پاراڭلىرى ئەينەك مۇنبىرى !ئەينەك مۇنبىرىمۇنبەر باشبېتى تاغدىنباغدىن دوقمۇش پاراڭلىرى ئارقا تەرەپتىن ئوق يىگەندە ...كۆرۈش: 1049ئىنكاس: 0ئارقا تەرەپتىن ئوق يىگەندە ...ۋاقتى: 2016329 07:43:50 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش كۆرۈش شەكلىتاشپولات روزى ئەزىز تەرجىمىسىئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە، مەلۇم بىرقىسىم ئورمانلىقتا دۈشمەن ئارمىيىسى بىلەن شىددەتلىك جەڭ قىلىدۇ، جەڭ جەريانىدا مەزكۇر قىسىمدىكى ئىككى نەپەر جەڭچىنىڭ قىسىم بىلەن بولغان ئالاقىسى ئۈزۈلۈپ قالىدۇ.بۇ ئىككى جەڭچى ئەسىلىدە يۇرتداش بولۇپ بىركىچىك كەنتتىن كەلگەن ئىدى، كەسكىن جەڭلەر داۋامىدىمۇ ئۆزئارا ھەمدەمدە بولۇپ ئۆتىشەتتى، بىربىرىدىن ئايرىلمايتى. ئىككەيلەن قسىمدىن ئايرىلىپ قالغاندىن كېيىن، ئورمانلىق ئىچىدە جاپالىق ئىلگىرىلەشكە مەجبۇر بولىدۇ، بۇ جەرياندىمۇ ئۆزئارا ئىلھاملاندۇرۇشنى ، ئۆزئارا تەسەللىي بېرىشنى ئۇنتۇپ قالمايدۇ. شۇ تەرىقىدە ئارىدىن ئون نەچچە كۈن ئۆتۈپ كەتكەن بولسىمۇ، لېكىن ئۇلار قىسىمنى تاپالمايدۇ. ھېلىمۇ تەلىيىگە يارىشا، ئۇلار بىركۈنى بۇغىدىن بىرنى ئوۋلاپ، شۇ بۇغىنىڭ گۆشىگە تايىنىپ نەچچە كۈنلەرگىچە جىنىنى ساقلاشقا مۇيەسسەر بولىدۇ.بەلكى ئۇرۇشنىڭ كاساپىتىدىن بۇ ئورمانلىقتىكى ياۋايى ھايۋاناتلارمۇ قىرىلىپ تۈگىگەن ياكى ئۈركۈپ قېچىپ كەتكەن بولسا كېرەك، ئىككەيلەن شۇ بىر بۇغىدىن باشقا قورساقنى غەملىگۈدەك باشقا جانلىق تاپالمايدۇ.ئىككەيلەن ئېھتىيات ئۈچۈن ئاشۇرۇپ قويغان بىرپارچە بۇغا گۆشىنى ئۇلارنىڭ ئارىسىدىكى ياشتا كىچىكرەكى يىنىدا ئېلىۋالىدۇ.ئورمانىلىقتا كىزىپ يۈرگەن كۈنلەرنىڭ بىرىدە ئۇلار دۈشمەن ئەسكەرلىرىگە دوقۇرۇپ قالدى، بىر قەپەس ئېتىششتىن كېيىن ئىككەيلەن ئۆزىنى ئاران ئېلىپ قاچتى. ئۇلار ئۆزىنى ئەمدى بېخەتەر بولدۇق دەپ تۇرغان شۇ پەيتتە ، ئوق ئاۋازى ياڭرىدى، ئالدىدا كېتىپ بارغان ھېلىقى كىچىكرەك ئەسكەرگە غايىپ ئوق تەگكەن ئىدى، ھېلىمۇ ئۇنىڭ بەختىگە پەقەت مۆرە قىسىمى يارىلاندى.ئارقىدىن كېلىۋاتقان بۇرادىرى ئالاق زادە بولۇپ ، ئۇنىڭ يىنىغا يۈگۈرۈپ كەلدىدە، قورقۇپ كەتكەنلىكتىن بىر ئېغىز زۇۋانمۇ سۈرمەي ئوق زەربىسىدە ئازابلىنىۋاتقان سەبدىشىنى قۇچاقلىۋالدى.شۇ كۈنى كېچىچە ، ياشتا چوڭراق ئەسكەر ئانسىىنى ئېغىزدىن چۈشۈرمەي سۆزلەپ چىقتى، ئۇنىڭ كۆزلىرى قېتىپ قالغان ئىدى. ھەرئىككىلىسى ھاياتىنىڭ ئاخىرقى مېنۇتلىرى يېتىپ كەلدى دەپ ئويلىغانلىقى ئۈچۈن ، يىنىدىكى ئاخىرقى بۇغا گۆشىنى يېيىشكىمۇ رايى بارمىغان بولۇپ، ئۇلارنىڭ شۇ كېچىدە قانداق روھىي كەچمىشلەرنى بىسىپ ئۆتكەنلىكىنى ھېچكىم تەسەۋۋۇر قىلالمايدۇ.ئىككىنچى كۈنى قىسىمدىكىلەر ئۇئىككەيلەننى تېپىۋالىدۇ.ئارىدىن 30 يىل ئۆتكەندە ھېلىقى يارىلانغان ئەسكەر بۇ ئىش ھەققىدە شۇنداق دەيدۇ : مەن ھېلىقى ئوقنىڭ كىم تەرىپىدىن ئېتىلغىنىنى ئىنىق بىلگەن ئىدىم، ئۇنى دەل ئەشۇ سەبدىشىم ئارقامدىن ئاتقان ئىدى، ئۇ ئالدىنقى يىلى ئالەمدىن ئۆتتى. ئەينى ۋاقىتتا ئۇ يېنىمغا يۈگۈرۈپ كېلىپ مىنى قۇچاقلىغاندا ، قولۇم ئۇنىڭ مىلتىقىنىڭ ستوۋۇلىغا تىگىپ كەتتى،سىتوۋۇل ناھايىتى قىززىق بولۇپ يېڭىلا ئوق ئېتىلغانلىقىدىن دېرەك بىرىپ تۇراتتى.لېكىن مەن ئۇنى كەچۈرىۋەتتىم، بىلىمەن، ئۇ شۇچاغدا ئاشۇ ئاخىرقى بۇغا گۆشىنى يالغۇز يېيىش ئۈچۈن شۇنداق قىلغان، ئۇ ئانىسى ئۈچۈن ھايات قالمىسا بولمايتى. شۇنىڭدىن كېيىنكى 30 يىل مابەينىدە مەن بۇ ئىش ھەققىدە زۇۋان سۈرمىدىم. ئۇرۇش ئىنتايىن شەپقەتسىز ، ئۇنىڭ ئانىسىمۇ ئۇنىڭ قايتىپ بېرىشىنى كۈتۈشكىمۇ مۇيەسسەر بولالمىغان ئىدى. ئۇرۇش ئاياقلاشقاندىن كېيىن، ئۇنىڭ ئانىسىنىڭ تۇپراق بىشىغا چىقتۇق، ئۇ ئانىسىنىڭ قەبرە تىشى ئالدىدا يۈكۈنۈپ تۇتۇپ، مەندىن ئۆزىنى كەچۈرىۋىتىشىمنى ئۆتۈندى. لېكىن مەن ئۇنى داۋاملىق سۆزلىگىلى قويمىدىم، شۇنىڭدىن كېيىن بىز يەنە 20 يىل بۇرادەر بولۇشتۇق، مېنىڭ ئۇنى كەچۈرمەسلىككە ھېچ باھانەم يوق.بىر ئادەم، يىنىدىكى باشقا بىرىنىڭ كاجلىقىغا، ئۆزەمچىلىكىگە ، ھاكاۋۇرلىقىغا، تەلۋە بىلىمسىزلىكىگە كۆنۈش ئۈچۈن غايەت زور روھىي قۇربانلىق بىرىدۇ. قارا كۆڭۈللۈكلەرگە بەرداشلىق بىرەلمەسلىك پەقەت ئۆزىنىڭ ھاياتىغا ئىكەك سالىدۇ.يامانلىققا ياخشىلىق قىلماق دېمەككە بەك ئاسان، لېكىن قايتىدىن مېھىر بېرىش، دوستانە ئىناق ئۆتۈش ھەرگىزمۇ ئۇنداق ئاسان ئىش ئەمەس. خاتىرىجەم بەختىيار ياشايدىغان تۇرمۇشقا قانداق ئىرىشكىلى بولىدۇ ؟ جاۋابى : سەبرە قىلىشتۇر. بىلىشىڭىز كېرەك، نڭ ھەرگىزمۇ ئۆزىنىمۇ ئۆزگىنىمۇ ئالدىغانلىق ئەمەس.كىشلىك مۇناسىۋەت جەريانىدا كۆپىنچە ئازاب ئوقۇبەت دائىم دېگۈدەك يىنىمىزدىكى ئادەملەردىن، بىز ئىشىنىدىغان ئادەملەردىن كېلىدۇ . بىراق ھەقىقىي مەسىلە شۇكى : ئەشۇنداق ئىشلار بولۇپ ئۆتكۈنىگە تالاي زامان بولغاندىمۇ ، زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچىنىڭ بۇ كۆڭۈلسىز ئەسلىمىنى يەنىلا يېڭىلاپ تۇرىشىدۇر.شۇڭا، ھېسىيات فوكوسىڭىزنى ئازاب ۋە ئاداۋەتكە توغۇرلاپ تۇرۇۋالغان ۋاقتىڭىزدا تەبىئىيلا ئالدىڭىز خىرەلىشىدۇ، كۈچىڭىزنى پاتقاققا پېتىش ئۈچۈن سەرىپ قىلىسىز. نەتىجىدە باشقىلارنىڭ بىرقېتىملىق ناچارلىقى ئۈچۈن ئۆزىڭىزنى بىر ئۆمۈر جازالايسىز.شۇنداق ئەمەسمۇ ، ئۆزىمىزنى نېمىشقا ئازادىرەك تۇتۇشنى ئۆگەنمەيمىز؟ ئەگەر سىز ياكى مەن ئەشۇ ، سەبدىشى ئارقىسىدىن ئوق ئۈزگەن ئەسكەر بولغان بولساق، بۇ يىللارنى قانداق ئۆتكۆزەر ئىدۇق ھە؟بەزەن كىشىلەر، مەلۇم مەسىلىگە يولۇققان ھامان يۈرىكىنى قەپەسكە سىلىپ قۇلۇپلاپ قويىدۇ، كۈنبويى كۆپ ئازابئوقۇبەت تارتقان ۋە ئىنتىقامى چوڭقۇر بولغان كەبى ھالەتتە ھاياتنىڭ مەززىسىنى يوقۇتۇپ ھالسىز ئۆتىشىدۇ.ھاياتلىقتىكى نۇرغۇن ئىشلار پەقەت بىرلا مەقسەت ئۈچۈن يەنى بىزنى تېخىمۇ پاراسەتلىك بولۇشقا، تېخىمۇ مۇھەببەتلىك بولۇشقا ،تېخىمۇ قۇدرەتلىك بولۇشقا ئۈندەشكە ئەسكەرتىش ئۈچۈندۇر ...باشقىلارنىڭ خاتالىقلىرىنى تاشلىۋىتىپ قەلبىڭىزنى ئادالاڭ. خۇددىي بۈگۈنكى ھېكايىمىزدىكى ياش ئەسكەردەك، ئاداۋەتكە باشلايدىغان تۇيغۇلارنى بىركېچىدىلا تاشلىۋىتىشنى سىناپ بېقىڭ. بۇ قارىماققا باشقىلارنى كەچۈرۈشتۇر، ماھىيەتتە ئۆزىنى ئازاد قىلماقتۇر. شۇنداق، سىزنى قىينايدىغىنى ھەرگىزمۇ ئىشنىڭ ئۆزى ئەمەس، بەلكى سىزنىڭ شۇ ئىشقا تۇتقان قارىشىڭىزدۇر7, 2018323 00:17 , بەت ھاسىل بولۇشقا 0.211582 سېكونت ۋاقىت كەتتى. ئەسلى تەلەپ 27 سېكونت ئىدى. . |
سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىنى قىسقىچە تونۇشتۇرۇشئورخۇن مۇنبىرى دۇنيا تارىخى سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىنى قىسقىچە تونۇشتۇرۇشنۆۋەتتىكى تېما : سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىنى قىسقىچە تونۇشتۇرۇشسىز بۇ تېمىنىڭ 1657ـ كۆرۈرمىنىشۆھرىتى: 899 نومۇرپۇلى: 2480 سومسوۋېت سوتسىيالىسيىك رىسپوپلىكىلار ئىتتىپاقى قىسقارتىلىپ سوۋېت ئىتتىپاقى دەپ ئاتىلىدىغان بولۇپ روسچە قىسقارتىلمىى : ، ئېنگىلىسچە قىسقارتىلمىسى : دىيىلىدۇ ، ھازىر بۇ دۆلەت مەۋجۇت ئەمەس 1922 يىلى 12ئاينىڭ 30 كۈنىدىن 1991 يىلى 12 ئاينىڭ 26 كۈنىگىچە بولغان بولۇپ فىدىراتسىيە شەكلىدىكى دۆلەت قۇرۇلما شەكلىنى يولغا قويغان كۆپ مىللەتلىك دۆلەت . ياۋروپانىڭ شەرقىي ۋە ئاسىيانىڭ شىمالىي قىسمىغا جايلاشقان . يەر كۆلىمى 22 مىليون 400 مىڭ كۇۋادىرات كىلومېتېر بولۇپ دۇنيا بويىچە زىمىنى ئەڭ چوڭ دۆلەت . نوپوسى 290 مىليون 100 مىڭ 1990 يىل . 100 دىن كۆپەرەك مىللەت بار بولۇپ، ئۇنىڭ ئىچىدە روسلار 51 نى، ئوكرائىنلار 15 نى، ئۆزبېكلەر 6 نى، بىلىروسلار 4 نى، باشقا قازاقلار ، تاتارلار ، ئەزەربەيجانلار ، ئەرمىنىيەلىكلەر ، گىروزىنلار، موردوۋالار ، تاجىكلار ، لىتۋالىقلار ، تۈركمەنلەر ، گىرمانلار ، قىرغىزلار ، يەھۇدىيلار ، لاتۋىيىلىكلەر ، ئىستونىيەلىكلەر بولۇپ 24 نى تەشكىل قىلىدۇ . دۆلەت تىلى روس تىلى . 200 دىن كۆپەرەك تىل ۋە يەرلىك دىئالىكىت يەرلىك شىۋە بار بولۇپ ، سىلاۋىيان تىل سېستىمىسىدىكىلەر 75 نى ، ھىندى ياۋروپا تىل سېستىمىسىدىكىلەر 8 نى ، ئالتاي تىل سېستىمىسىدىكىلەر 12 نى ، ئورال تىل سېستىمىسىدىكىلەر 3 نى ، كاپكاز تىل سېستىمىسىدىكىلەر 2 نى تەشكىل قىلىدۇ . ئاساسلىق دىن روسلارنىڭ پىراۋىسلاۋىيە دىنى ، ئۇنىڭدىن باشقا يەنە خىرستىيان دىنى ، يەھۇدىي دىنى ۋە ئىسلام دىنى مەۋجۇت بولغان . پايتەخت موسكىۋا . سوۋېت ئىتتىپاقى روسىيە ، ئوكرائىنا ، بىلىروسىيە ، ئۆزبېكىستان ، قازاقىستان ، گىروزىيە ، ئەزەربەيجان ، تاجىكىستان ، قىرغىزىستان ، تۈركمەنىستان ، ئەرمىنىيە ، موردۇۋا ، لاتۋىيە ، لىتۋا ، ئىستونىيە قاتارلىق ئىتتىپاقداش رىسپوپلىكىلارنى ۋە باشقىرت ، بوريات ، داغىستان ، قارا قالپاق ھازىرقى ئۆزبېكىستاندا ، كارا بالدا بايقال ، قىرمىز ، كارىرىيە ، كېمى ، مالى ، شىمالىي ئوسىتىي ، تاتارىستان ، توۋا ، ۋودمۇرت ، چېچىن ئىنگۇش ، چۇۋاشىيە ، ياقۇت ، ئابغازىيە ، ئازار ، ناشچىفان قاتارلىق 20 ئاپتونۇم جۇمھۇرىيەت ، 8 ئاپتونۇم ئوبلاست 10 ئاپتونۇم رايون ۋە 129 چېگرا رايوننى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .سوۋېت ئىتتىپاقى ئاساسى قانۇنىدا ، سوۋېت ئىتتىپاقى فىداراتسىيە تۈزۈمىدىكى دۆلەت بولۇپ 15 ئىتتىپاقتا سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيەتلىرىنىڭ ، ئۆزلىكىدىن قوشۇلۇش پىرىنسىپى بويىچە تەشكىللەنگەن دەپ بەلگىلەنگەن . پايتەخت موسكىۋا . دۆلەت باشلىقى سوۋېت ئىتتىپاقى ئالىي سوۋېتى رەئىسلەر ئىتتىپاقىنىڭ رەئىسى دەپ ئاتالغان بولۇپ ، كېيىن ھوۋېت ئىتتىپاقى زۇڭتۇڭى دەپ ئاتالغان . ھۆكۈمەت باشلىقى مىنىستېرلار كېڭىشىنىڭ رەئىسى دەپ ئاتىلىدۇ . ھەربىي كۈچ سوۋېت قىزىل ئارمىيىسى دەپ ئاتىلىدۇ .دۆلەت شوئارى : پۈتۈن دۇنيا پۇرۇلتارلىرى بىرلىشىڭلار ! دۆلەت تىلى : روس تىلى . پايتەخت : موسكىۋا ، يەر كۆلىمى : دۇنيا بويىچە 1 ئورۇندا بولۇپ ، 22 مىليون 402 مىڭ 200 كۇۋادىرات كىلومېتېر ، نوپوسى : 293 مىليون 47 مىڭ 571 1991 يىل 7 ئاي . دۆلەت قۇرۇلغان كۈن : 1917 يىلى 11 ئاينىڭ 7 كۈنى ، پارچىلانغان ۋاقتى : 1991 يىلى 12 ئاينىڭ 26 كۈنى ، پۇلى : روپىيە ، ۋاقىت رايون پەرقى : 3 دىن 11 غىچە ، دۆلەت شېئىرى : ئىنتېرناتسىيىۇنال شېئىرى 1917 1991 ، خەلقئارالىق رايون قىسقارتما نامى : ھازىرمۇ ئىشلىتىلمەكتە .1917 يىلى 11 ئاينىڭ 7 كۈنى كەچ سائەت 9 دىن 40 مىنۇت ئۆتكەندە ، تۇنجى پاي زەمبىرەك ئوقۇنىڭ ئاۋازىغا ئەگىشىپ ، ئىنسانىيەت تارىخىدا تۇنجى پۇرۇلتارىيات ھاكىميەت تۇتقان تۇنجى ھۆكىمەت سوۋېت ھۆكىمىتى قۇرۇلدى . ئۆكتەبىر ئىنقىلابىدىن كېيىن بولشىۋىكلار پارتىيىسى ھوقۇقنى ئىگەللەپ ، گىرمانىيە بىلەن بېريوسېل شەرتنامىسى نى ئىمزالاپ ، 1 دۇنيا ئۇرۇشىدىن چېكىنىپ چىقتى . ئۇنىڭدىن كېيىنكى بىر قانچە يىلدا ، تىروتىسكىي رەھبەرلىك قىلغان قىزىل ئارمىيە قانلىق جاپالىق ئىچكى ئۇرۇش قىلىپ ئاقلار ۋە شەرتنامىلەشكەن دۆلەتلەرنى يېڭىپ جاپالىق ئىلگىرلەش ئېلىپ باردى . 1921 يىلى 3 ئايدا ، سوۋېت ھۆكىمىتى بىر قاتار يېڭى ئىقتىسادىي ئىسلاھاتلارنى يولغا قويۇپ ، ئالدى بىلەن دىخانلارنىڭ كىرىم مەسىلىنى ھەل قىلىشتىن باشلاپ ، ئارتۇق ئاشلىقنى بازار ئېلىپ سېتىشنى چەكلەپ يىغىۋېلىش ئېلىپ باردى . 1922 يىلى 12 ئاينىڭ 30 كۈنى روسىيە ، بىلىروسىيە ، ئوكرائىنا ۋە تاشقى كاپكاز فىدىراتسىيەلىرى ئورتاق سوۋېت ئىتتىپاقىنى قۇرۇپ چىقتى . 1924 يىلى 1 ئاينىڭ 21 كۈنى سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ قۇرغۇچىسى لېنىن ئالەمدىن ئۆتكەندىن كېيىن يۇسېف سىتالىن ھاكىميەتنى قولغا ئېلىپ ، جاپالىق بىر قاتار ۋاستىلەر ئارقىلىپ ، سىياسى رەقىپلىرىنى تازىلاپ ، يېزا ئىگىلىكىنى كوللىكتىپلاشتۇرۇش سىياسىتىنى ئىلگىرى سۈردى ، شۇنداقلا كەسكىن ۋاستىلەر ئارقىلىق ، پارتىيە ، دۆلەت ۋە ئارمىيە رەھبەرلىرىگە نىسبەتەن چوڭ تازىلاش ئېلىپ باردى . 1927 يىلى ئەنگىلىيە سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن مۇناسىۋىتىنى ئۈزگەنلىكىنى جاكارلاپ ، 1921 يىلى ئىمزالانغان ئەنگىلىيە سوۋېت سودا شەرتنامىسىنى يىرتىپ تاشلىدى . ئەنگلىيە دىپلوماتىيە ۋەزىرى چامبېرلىن 6 دۆلەت تاشقى ئىشلار مىنىستېرلىرى يىغىنىدا خەلقارا ئىنتېرناتسىيىۇنال بىلەن كۆرەش قىلىش ئوتتۇرىغا قويدى .گەرچە غەرپ ۋە سوۋېت ئىتتىپاقىدىكى بىر قىسىم كىشىلەر سىتالىننى ھەر قايسى مىللەتلەرگە قىرغىنچىلىق ئېلىپ بارغان جاللات دەپ ئاتىغان بولسىمۇ ، ئەمما ئۇ سوۋېت ئىتتىپاقىنى غەلبىلىك ھالدا سانائەت ۋە ھەربىي جەھەتتىكى كۈچلۈك دۆلەتكە ئايلاندۇردى . سىتالىننىڭ رەھبەرلىكى ئاستىدا ، سوۋېت ئىتتىپاقى كومپارتىيەسى سوۋېت ئىتتىپاقى ئىقتىسادىي ئىشلەپچىقىرىش تۈزۈلمىسى ۋە ھەربىي ئىشلار جەھەتتە چوڭ ئۆزگەرتىش ئېلىپ بېرىپ ، بۇرۇنقىدىن نەچچە ھەسسە كۈچلەندۈردى . 1929 يىلى 10 ئاينىڭ24 كۈنى نىيو يورك پاي چېكى بازىرىدا پاي چېكىنىڭ چۈشۈشىدىن باشلانغان كىرىزىس ، تېز سۈرئەتتە پۈتۈن دۇنيانى قاپلاشقا باشلاپ ، كاپىتالىستىك دۆلەتلەر ئىقتىسادىغا ئېغىر زەربە بەردى . مۇشۇ 1929 يىلى كىرزىس پۈتۈن دۇنيادا ئەڭ يۇقۇرى دولقۇنغا كۆتۈرۈلگەن چاغدا ، سىتالىنگىرادتا كۆلىمى غايەت چوڭ بولغان بىر تىراكتۇر زاۋۇدى ئىش باشلاپ 10 ئايدىن كېيىن مەھسۇلات چىقىرىشقا باشلىدى . 1932 يىلى يۇنجى 5 يىللىق پىلان تاماملىنىپ ، سوۋېت ئىتتىپاقى يېزا ئىگىلىك دۆلىتىدىن سانائەت دۆلىتىگە ئايلاندى . 1937 يىلى 2 بەش يىللىق پىلان تاماملىنىپ ، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئىقتىسادىي ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتى تېز ئۆرلەپ ياۋروپادا 1 ئورۇنغا ، دۇنيادا 2 ئورۇنغا ئۆتتى .1939 يىلى سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن ناتسېست گىرمانىيەسى ئۆزئارا تاجاۋۇز قىلماسلىق شەرتنامىسى ئىمزالاپ ، ئۆزئارا شۈبھىلىنىش قاپلىغان سىرلىق مۇناسىۋەت ئورناتتى شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ، ئىككى تەرەپ مەخپى يوسۇندا پولشا ، بالتىق دېڭىزى رايونىدىكى دۆلەتلەر ۋە فىنلاندىيەنى ئۆزىنىڭ كۈچ دائىرىسىگە كىرگۈزدى .1939 يىلى 2 دۇنيا ئۇرۇشى پارتلىدى .1941 يىلى 6 ئاينىڭ 22 كۈنى سەھەر سائەت 3 دە گىرمانىيە تۇيۇقسىز سوۋېت ئىتتىپاقىغا ھۇجۇم قىلدى . بىر ھەپتە ۋاقىت ئىچىدە سوۋېت قىزىل ئارمىسىدىن بىر مىليوندىن كۆپرەك ئادەم چىقىم بولۇپ ، غەرپتىكى سانائەت رايونلىرى پۈتۈنلەي گىرمانىيە ئارمىسىنىڭ كونتىرول دائىرىسىگە كىرىپ قالدى . ئادولوف گىتلېر سوۋېت ئىتتىپاقىغا تۇيۇقسىز ھۇجۇم قىلىپ . 1945 يىلى سوۋېت قىزىل ئارمىيەسى ۋە ئىتتىپاقداش ئارمىيە ناتسېس گىرمانىيەسىنى ئۆز چېگرىسى ئىچىدە مەغلۇپ قىلىپ ، 2 دۇنيا ئۇرۇشىنىڭ غەلبىسىنى قولغا كەلتۈردى . 1945 يىلى 5 ئاينىڭ 1 كۈنى دۇنيا فاشىزىمغا قارشى ئۇرۇش ئەڭ ئاخىرقى غەلبىنى قولغا كەلتۈردى .سوۋېت قىزىل ئارمىيىسى بېرلىنغا قايتارما ھۇجۇم قىلىپ كىرىپ ، قىزىل بايراقنى گىرمانىيە پارلامېنت بىناسىنىڭ ئۆگزىسىگە قادىدى . گىرمانىيە ئارمىيىسىدىن گىرمان سوۋېت جەڭ مەيدانىدا ئۆلگەنلەرنىڭ سانى 10 مىليوندىن ئېشىپ ، 2 دۇنيا ئۇرۇشىدا ، گىرمانىيە تەرەپتىن ئۆلگەن ۋە يارىلانغانلار نىسپىتىنىڭ 73 نى ئىگەللىدى . سوۋېت ئىتتىپاقى تەرەپتىن 20 مىليون ئادەم قۇربان بولغان بولۇپ ، ھەققانىيەت ۋە تېنچلىقنى قوغداش جەھەتتە بەلگىلىك قىممەت ياراتتتى . ئۇرۇشتىن كېيىن سىتالىن ۋە باشقا سوتسىيالىستىك دۆلەتلەر ئىتتىپاقى ۋارشاۋا شەرتنامىسىگە ئەزا دۆلەتلەر ئىتتىپاقى نى قۇرۇپ ئامېرىكا ۋە شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدىي تەشكىلاتى بىلەن تىركەشتى . 20 ئەسىرنىڭ ئوتتۇرا مەزگىللىرىدىكى دۇنيانىڭ نىسپىي مۇقىم بولغان شارائىتىدا ، سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن ئامېرىكىدىن ئىبارەت بۇ ئىككى دەرىجىدىن تاشقىرى چوڭ دۆلەت ، ئاتلانتىك ئوكياننىڭ ئىككى قىرغىقىدا بىر بىرىگە خىرىس قىلىپ ، دۇنيانىڭ نەچچە ئون يىللىق يۈزلىنىنىشە رەھبەرلىق قىلدى .1957 يىلى سوۋېت ئىتتىپاقى دۇنيا تارىخىدىكى تۇنجى سۈنئى ھەمرانى ئالەم بوشلىقىغا قويۇپ بەردى . 1961 يىلى 4 ئاينىڭ 12 كۈنى سوۋېت ئىتتىپاقى ئالەم ئۇچقۇچىسى گاگارېن شەرق ناملىق ئالەم كېمىسىگە ئولتۇرۇپ ئىنسانلارنىڭ ئالەم بوشلىقىغا چىقىش ئارزۇسۇنى ئەمەلگە ئاشۇردى .1953 يىلى سىتالىن ئالەمدىن ئۆتكەندىن كېيىن سوۋېت ئىتتىپاقى كومپارتىيىسىنىڭ يۇقۇرى رەھبەرلىك قاتلىمىدا بىر قانچە يىلغا سوزۇلغان ھوقۇق تالىشىش كۆرىشى ئېلىپ بېرىلىپ ئاخرىدا خىروششىف ھوقۇقنى ئىگەللىدى . خىروششىف 1956 يىلى سوۋېت ئىتتىپاقى كومپارتىيەسىنىڭ 20 قېتىملىق قۇرۇلتىيىدىكى مەخپىي دوكلاتتا ، سىتالىن ۋە شەخسكە چۇقۇنۇشنىڭ ئېغىر ئاقىۋەتلىرىنى تەنقىد قىلدى ، شۇنىڭ بىلەن سىياسى كۆرەش ئىنسانپەرلىك ئۇسۇلىغا قاراپ تەرەقىي قىلدى . ئاڭ فورماتسىيەسى جەھەتتىكى ئىختىلاپ سەۋەبىدىن ، 1959 يىلىدىن باشلاپ ، سوۋېت كومپارتىيەسى بىلەن جوڭگو كومپارتىيەسى ئوتتۇرسىدا بىر قاتار تەنقىد قىلىش ۋە ئىختىلاپلار ئېلىپ بېرىلدى . 1964 يىلى خىروشىف تەختىن چۈشۈپ ھوقۇقنى بېرژىنېف ئىگەللىدى . مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى مەزگىلىدە جوڭگو سوۋېت مۇناسىۋىتى سۇسلىشىپ ئىنتايىن تۆۋەن ھالەتكە چۈشۈپ قېلىپ پەقەت نامدىكى دىپلوماتىك مۇناسىۋەت ھالىتىلا قالدى ، ھەتتا ئىككى تەرەپتە گۆھەر ئارال ھەقەسى ۋە تېلىكېت ۋەقەسى دىن ئىبارەت چېگرا تۇقۇنۇشى يۈز بەردى . 1968 يىلى سوۋېت ئىتتىپاقى چېخسىلاۋاكىيەگە تاجاۋۇز قىلدى . 1969 يىلى گۆھەر ئارال مەسىلىسىدە قوراللىق توقۇنۇش يۈز بېرىپ ، جۇڭگو خگلقىنىڭ قاتتىق قارشىلىقىنى قوزغىدى . 1979 يىلى ئافغانىستانغا تاجاۋۇز قىلدى . بۇ ئىككى ھەركەت خەلقارا جەمىيەتنىڭ قاتتىق غەزىپىنى قوزغىدى .بېرژىنېف دەۋرىدە سوۋېت ئىتتىپاقى سىرقا نىسبەتەن كېڭەيمىچىلىك سىياسىتىنى يولغا قويۇپ ، شەرقىي ياۋروپادىكى سابىق سوتسىيالىزىم لاگىرىدىكى دۆلەتلەر ۋە موڭغۇلىيەدە ئەسكەر تۇرغۇزغاندىن سىرت ، يەنە ۋېتنام ، كۇبا ، جەنۇبىي يەمەن ، ئانگۇلا ، ئىفئوپىيە قاتارلىق دۆلەتلەردە ھەربىي لاگىر ھەتتا ھەربىي بازىلارنى قۇردى . بېرژىنېف چەكلىك ئىگىلىك ھوقۇق نەزىريىسى ئوتتۇرىغا قويۇپ ، باشقا سوتسىيالىستىك دۆلەتلەرنىڭ ئىگىلىك ھوقوقى چەكلىمىلككە ئىگە دەپ قارىدى . بېرژىنېف ئوتتۇرىغا قويغان بۇ نەزىريە ئەمەلىيەتتە باشقا سوتسىيالىستىك دۆلەتلەرنىڭ ئىگىلىك ھوقوقىنى ئېكىسپالاتاتسىيە قىلىدىغان ، ئۇلارنى سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ھامىيسىغا ئايلاندۇرۇدىغان نەزىريەدىن ئىبارەت ئىدى . 1980 يىلى موسكىۋادا ئۆتكۈزۈلگەن ئولىمپىك تەنھەركەت يىغىنى سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ دۇنياغا يۈزلىنىش جەھەتتىكى پەردىسىنى قايرىدى . ئەمما ئافغانىستاغا تاجاۋۇز قىلىش سەۋەبىدىن بۇ قېتىمقى ئولىمپىك تەنھەركەت يىغىنى دۇنيادىكى تۈزۈم جەھەتتە كەمسىتىش نەزىريىسى بىلەن قارىغۇچىلار ئەڭ كۆپ بولغان بىر قېتىملىق مۇسابىقە بولۇپ قالدى .1985 يىلى كومپارتىيە ئىچىدىكى ئىسلاھاتپەر شەخس گورباچېف ھوقوقنى قولغا ئېلېپ ، نۇرغۇنلىغان كونا ، چىرىك قاراشلارغا نىسبەتەن ئۆزگەرتىش ئېلىپ باردى . گورباچېف سىياسى ۋە ئىقتىسادىي جەھەتتە دۆلەت باشقۇرۇش تۈزۈلمىلىرىگە قارىتا ئىسلاھاتنى ئىلگىرى سۈرۈش پىلانىنى تۈزۈپ ، دۆلەت ئىچىدە ئىسلاھات ۋە ئوچۇق سىياسەتنى يولغا قويۇپ ، تارىخىي خاتالىقلانى ئاشكارىلاش ۋە ھىساب ئېلىش ئېلىپ باردى . گورباچېف يەنە سوۋېت ئىتتىپاقىدا دىمۇكراتىك ، ئىنسانپەرلىك سوتسىيالىزىمى قۇرۇپ چىقىشنى پىلانلىدى . ئەمما يەنە بىر تەرەپتە ئۇنىڭ ئىسلاھاتى ئويلاپ باقمىغان ئاقىۋەتلەرنى ئېلىپ كەلدى . مەركىزى ھۆكىمەتنىڭ ھوقوقىنى تۆۋەنگە چۈشۈرۈشكە ئەگىشىپ ، ھەر قايسى ئىتتىپاقداش جۇمھۇرىيەتلەر رەھبەرلىرى تېخىمۇ كۆپ ئاپتونومىيە ھوقوقى بېرىشنى تەلەپ قىلدى . ئاشكارىلىق تېخىمۇ چوڭقۇرلىشىشىغا ئەگىشىپ ، سوۋېت كومپارتىيەسىنىڭ تارىخى مەسىلىلىرى ۋە خاتالىقلىرى ئاشكارىلىنىش بىلەن بىر ۋاقىتتا ، خەلقنىڭ ھۆرمىتى ۋە ئىشەنچىسىدىن ئايرىلىپ قالدى ، ھەتتا 1989 يىلى كومۇنىزىمنىڭ سىياسىي ۋە ئىقتىسادىي تارىخى خاتالىقلىرى يىغىلىپ ، ئومۇمىي پارتلاش يۈز بېرىپ ، خەلق قايىل بولماسلىق، نەزىرىنى كومۇنىستىك پارتىيە ۋە شەرقىي ياۋروپا دۆلەتلىرىدىكى نىشانلارغا قاراتتى . شەرقىي ياۋروپادىكى كومۇنىستىك پارتىيەلەر ئارقا ئارقىدىن تەختتىن چۈشۈشكە باشلىدى ، ھەر قايسى ئىتتىپاقداش جۇمھۇرىيەتلەرمۇ ، شەرقىي ياۋروپادىكى ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ ئۇسۇلىنى قوللىنىپ ، سوۋېت ئىتتىپاقىدىن ئايرىلىپ مۇستەقىل بولۇش غەرىزىدە بولدى .1991 يىلى 8 ئاينىڭ 19 كۈنى سوۋېت كومپارتىيەسى ئىچىدىكى بىر قىسىم كانسېرۋاتىپلار ، ھەر قايسى ئىتتىپاقداش جۇمھۇرىيەتلەرگە چۈشۈرۈپ بېرىلگەن ھوقۇقلارنى تارتىۋېلىش ۋە غەلبىسىز ئىسلاھاتنى دەرھال توختىتىش مەقسىدىدە بىر قېتىملىق مەغلۇبىيەتلىك سىياسىي ئۆزگىرىش قوزغىدى . ئەمما خەلق ، ئارمىيە ، ۋە كۆپ قىسىم كومپارتىيە ئەزالىرىنىڭ بىرلىشىپ قارشى تۇرۇشى نەتىجىسىدە ، سىياسىي ئۆزگىرىش پەقەت 3 كۈن تەشۋىقات ئېلىپ بېرىپ مەغلۇپ بولدى . روسىيە زۇڭتۇڭى يىلىتسېن سوۋېت كوپپارتىيەسىنى قانۇنسىز پارتىيە دەپ ئېلان قىلىپ ، سوۋېت ئىتتىپاقى چېگرىسى ئىچىدىكى پائالىيەتلىرىنى چەكلىدى . 1991 يىلىنىڭ ئاخىرىدا يىلىتسېن بىلىروسىيە ، ئوكرائىنا زۇڭتۇڭلىرى بىلەن مىنىسكىدا شەرتنامە ئىمزالاپ ، مۇستەقىل دۆلەتلەر بىرلەشمىسىنىڭ قۇرۇلغانلىقىنى ئېلان قىلىپ ، ئەنگىلىيە ئىتتىپاقىغا ئوخشايدىغان بىر خىل دۆلەت قۇرۇلما شەكلىنى سوۋېت ئىتتىپاقىغا كۆچۈرۈپ ئېلىپ كەلدى . روسىيە ۋە باشقا ئىتتىپاقداش جۇمھۇرىيەتلەر بۇنىڭغا كەينى كەينىدىن ئىنكاس قايتۇرۇپ ، سوۋېت ئىتتىپاقىدىن ئايرىلغانلىقىنى جاكارلىدى . سوۋېت ئىتتىپاقى مۇشۇ ۋاقىتتىن باشلاپ مەۋجۇتلۇقتىن قالدى . 19991 يىلى 12 ئاينىڭ 25 كۈنى سوۋېت ئىتتىپاقى زۇڭتۇڭى گورباچىف خىزمىتىدىن ئىستىپا بېرىپ دۆلەتنىڭ ھوقوقىنى روسىيە زۇڭتۇڭىغا ئۆتكۈزۈپ بەردى . 1991 يىلى قىزىل بايراق كېرىمىل سارىيىدىن ئاستا چۈشۈرۈۋېلىندى . قىزىل يىللار ۋە گۈللەنگەن چوڭ دۆلەت سۈپىتىدىكى سوۋېت ئىتتىپاقى مەۋجۇتلۇقتىن توختىدى .سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى كومپارتىيەسىنىڭ رەھبەرلىرى1 . ۋىلادىمىر . ئېلئېچ لېنىن 1917 . 10 . 17 1922 . 4 . 3 . 2 . سىتالىن 1922 . 4. 3 1953 . 3 . 5 3 . خىروششىف 1953 . 9 . 7 1964 . 10 . 14 4 . بېرژىنېف 1964 . 10 . 14 1982 . 11 . 10 5 . ئاندىرىيپوف 1982 . 11 . 12 1984 . 2 . 9 . 6 . چېئېرنېنكو 1984 . 2 . 13. 1985 . 3 . 10 7 . گورباچېف 1985 . 3 . 11 1991 . 12 . 25 سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدىكى 15 ئىتتىپاقداش جۇمھۇرىيەتنىڭ نامى1 . روسىيە سوۋېت سوتسىيالىستىك فىدىراتسىيە جۇمھۇرىيىتى2 . بىلىروسىيە سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى3 . ئوكرائىنا سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى4 . ئىستونىيە سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى5 . لىتۋا سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى6 . لاتۋىيە سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى7 . موردوۋا سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى8 . گىروزىيە سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى9 . ئەرمىنىيە سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى10 . ئۆزبېكىستان سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى11 . قازاقىستان سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى12 . قىزغىزىستان سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى13 . تاجىكىستان سوۋېتر سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى14 . ئەزەربەيجان سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتى15 . تۈركمەنىستان سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيىتىسابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدىكى 20 ئاپتونوم جۇمھۇرىيەتنىڭ ناملىرى1 . باشقىرت سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى .2 . بۇريات سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى3 . داغىستان سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى4 . كارىبالدا بايقال سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى5 . كارمىك سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى6 . كارىرىيا سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى7 . كېمى سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى8 . مالى سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى9 . موردۇۋا سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى10 . شىمالىي ئوسىتىي سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى11 . تاتارىستان سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى12 . توۋا سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى13 . ۋودمورت سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى14 . چېچىن سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى15 . چۇۋاش سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى16 . ياقۇت سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى17 . ئابغاز سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى18 . ئازار سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى19 . ناشىچېر سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى20 . قارا قالپاق سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتىمەنبە: ئىزدىنىش مۇنبىىرىكونا مۇنبەردىكى توردىشىمىز ئەپەندىنىڭ تۈزەتمىسىئاساسىي گەپكە كەلسەم، پەرىزىمچە يۇقۇرقى مەزمۇنلار خەنزۇ تىلىدىكى مەنبەلەردىن تەرجىمە قىلىنغان بولغانلىقتىن، بەزى مىللەت ناملىرى توغرا ئۆرۈلمىگەن شۇنىڭغا قارىتا تۈزىتىش پىكرىمنى يازىمەن.2 بىلىروسىيە ئەمەس، بېلوروسسىيە 4 ئىستونىيە ئەمەس، ئېستونىيە 7موردوۋا ئەمەس، مولداۋىيە 4 كارىبالدا بايقال ئەمەس، كاباردىنبالقار 5 كارمىك ئەمەس، قالمىق 6 كارىرىيا ئەمەس، كارىل 7 كېمى ئەمەس، كومى 10 شىمالىي ئوسىتىي ئەمەس، شىمالىي ئوسېتىن 12 توۋا ئەمەس، تۇۋا 13 ۋودمورت ئەمەس، ئۇدمۇرت 14 چېچىن سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونۇم جۇمھۇرىيىتى ئەمەس، چېچېنئىنگۇش سوۋېت سوتسىيالىستىك ئاپتونوم جۇمھۇرىيىتى 19 ناشىچېر ئەمەس، ناخىچىۋان بۇ ئاپتونوم جۇمھۇرىيەت ئەزەربەيجانغا قاراشلىق. ۋاقتى : 20071124 22:07 باش يازما نۇمۇرى : 5332تىزىملاتقان : 20081020ئاخىرقى : 20081218رەھمەت جاپا چېكىپسىز!!!!! ۋاقتى : 20081026 18:18 1 قەۋەت نۇمۇرى : 8049تىزىملاتقان : 20090107رەخمەت قولىڭىىزغا دەت بەرمىسۇن. ۋاقتى : 20090107 23:32 2 قەۋەتشۆھرىتى: 42 نومۇرتىزىملاتقان : 20071130ئەجرىڭىزگە كوپتىنكوپ رەخمەت. ۋاقتى : 20090108 01:30 3 قەۋەت 0.102675 4, :0112 00:57, : 06003667 |
جۇڭگو يۇمشاق كۈچ تە دۇنيادىكى 1ئورۇنغا چىقالامدۇ؟ خەۋەر ۋە تەتقىقات خەۋەر مەركىزى ئەركىن كىلەچەك ئۈچۈن!12 ئاۋغۇست 2017ئەدەبىيات سەنئەت, پۇلمۇئامىلە, دۇنيا, سەھىپە ئايرىلمىغان, ماقالە مۇھاكىمەيىل 2017 14ئىيۇلمەن ئالدىنقى بىر قانچە پارچە يازمىلىرىمدا جۇڭگو ئىقتىسادىي ۋە ھەربىي جەھەتلەردە دۇنيادىكى ياكى ئاسىيادىكى ھۆكۈمران ئورۇنغا چىقالايدىغانچىقالمايدىغانلىقى ھەققىدە توختالدىم. دۇنيادا ئىقتىسادىي كۈچ بىلەن ھەربىي كۈچتىن باشقا يەنە يۇمشاق كۈچ دەپ ئاتىلىدىغان بىر كۈچمۇ مەۋجۇت بولۇپ، ھازىر جۇڭگو ئاشۇ ساھەدىمۇ ئۆزىنىڭ كۈچىنى ئۆستۈرۈش ئۈچۈن ناھايىتى كۆپ مەبلەغ بىلەن قاتتىق تىرىشىۋاتىدۇ. جۇڭگو ھازىرغىچە دۇنيادىكى 380 دىن ئارتۇق داڭلىق ئالىي مەكتەپلەردە قۇرغان كۇڭزى تەتقىقات مەركىزى ئەنە شۇ يولدىكى تىرىشچانلىقلارنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، مەن كۆرگەن بىر ماتېرىيالدىن ئېسىمدە قېلىشىچە، جۇڭگو چەت ئەللەردە جۇڭگو ھەققىدە تەشۋىقات ئېلىپ بېرىش، كۇڭزى تەتقىقات مەركەزلىرىنى ماڭدۇرۇش، جۇڭگوغا قارشى ھەر خىل سىياسىي كۈچلەرگە تاقابىل تۇرۇش، ۋە چەت ئەللەردىن ھەر خىل ئۇچۇرلارنى توپلاش قاتارلىق ئىشلار ئۈچۈن 2014يىلى جەمئىي 15 مىليارد دوللار پۇل خەجلىگەنپروفېسسور ناي 1970يىللىرى باشقا بىر مۇتەخەسسىس بىلەن بىرلىكتە خەلقئارا مۇناسىۋەتتىكى ئىنگلىزچە دەپ ئاتىلىدىغان نەزەرىيىنى ئىجات قىلغان بولۇپ، بۇ نەزەرىيە ئۇلارنىڭ 1977يىلى نەشر قىلىنغان كۈچ ۋە ئۆزئارا يۆلىنىش دۆلەتلەرنىڭ كۈچى ۋە بىربىرىگە تايىنىشى، دېگەن مەنىدە دېگەن كىتابىدا بايان قىلىنغان. ئۇ يېقىنقى يىللاردىن بۇيان يۇمشاق كۈچ ساھەسىدە دۇنيا بويىچە ئەڭ ئالدىدا مېڭىۋاتقان مۇتەخەسسىس، دەپ قارىلىپ كېلىۋاتقان بولۇپ، ئۇ ئوتتۇرىغا قويغان ئەقىللىق كۈچ ئۇقۇمى ئامېرىكا ھۆكۈمىتىنىڭ كلىنتون ۋە ئوباما دەۋرلىرىدە ناھايىتى كۆپ پايدىلىنىلغان. ئۇ بىر مەزگىل خارۋارد ئۇنىۋېرسىتېتى ھۆكۈمەت ئىنستىتۇتىنىڭ مۇدىرى بولغان. 2011يىلىدىكى بىر قېتىملىق باھالاشتا ئۇ 1700 نەپەر خەلقئارا مۇناسىۋەت مۇتەخەسسىسلىرى ئىچىدىن 6ئورۇندا تۇرىدىغان تەسىرى ئەڭ كۈچلۈك مۇتەخەسسىس بولۇپ تاللانغان. ئامېرىكىنىڭ چەت ئەل سىياسىتىدىكى تەسىرى ئەڭ كۈچلۈك مۇتەخەسسىس بولۇپمۇ باھالانغان. مەزكۇر دوكلاتنى بېرىشتىن سەل بۇرۇن ئۇ جۇڭگو رەھبىرى شى جىنپىڭ بىلەنمۇ كۆرۈشكەن. ئۇ 2014يىلى ئامېرىكا ھۆكۈمىتى چەت ئەل سىياسىتى كومىتېتى ۋە دۆلەت مۇداپىئە سىياسىتى كومىتېتىنىڭ ئەزالىقىغا تەيىنلەنگەن.تۆۋەندىكىسى پروفېسسور ناينىڭ سۆزلىرىدىن ئۆزۈم تاللىغان مەزمۇنلارئامېرىكاجۇڭگو مۇناسىۋىتىدىكى يېڭى ئۆزگىرىشلەريەنە 10 يىلدەك ۋاقىتتىن كېيىن ئامېرىكا بىلەن جۇڭگونىڭ ئەھۋالى قانداقراق بولىدۇ؟ جۇڭگو خېلى ئۇزۇن ۋاقىت ئىچىدە يىلىغا 10 پىرسەنت ئەتراپىدا تەرەققىي قىلغان بولۇپ، ھازىر ئۇنىڭ ئىقتىسادى يىلىغا 7.5 پىرسەنت ئۆسۈۋاتقانلىقى پەرەز قىلىنىۋاتىدۇ. مۇشۇنداق ئەھۋالدا بىز جۇڭگونىڭ كەلگۈسى ھەققىدە نېمىلەرنى كۆرەلەيمىز؟ جۇڭگونىڭ ھەربىي خىراجىتى ئالدىنقى 10 يىلدەك ۋاقىت ئىچىدە يىلىغا 13 مىليارد دوللاردىن توغرا كەلدىجۇڭگو ئىقتىسادىنىڭ كۆتۈرۈلۈشى نېمىدىن دېرەك بېرىدۇ؟ ئۇنىڭ ئامېرىكىنىڭ كۈچى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى قانداق؟ بەزى مۇتەخەسسىسلەر 1دۇنيا ئۇرۇشىدىكى ئەھۋاللارغا ئاساسەن، بىر دۆلەت كۈچىيىپ، بۇرۇن ئەڭ كۈچلۈك دۆلەت بولۇپ كەلگەن يەنە بىر دۆلەتنىڭ ھۆكۈمرانلىق ئورنىغا تەھدىت بولۇپ قالغاندا چوقۇم بۇ ئىككى دۆلەت ئوتتۇرىسىدا ئۇرۇش پارتلايدۇ، دەپ قاراۋاتىدۇ. بىرىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە، دۇنيانىڭ مەركىزى بولۇپ كەلگەن ياۋروپا پارچىلىنىپ، گېرمانىيە ھۆكۈمران ئورۇندىكى دۆلەت بولدى. شۇنىڭ بىلەن ئەنگلىيەدە ئەندىشە پەيدا بولدىشۇڭلاشقا بەزىلەر 21ئەسىردىمۇ يۇقىرىدىكىگە ئوخشاش چوڭ توقۇنۇشلار يۈز بېرىدۇ، دەپ قاراۋاتىدۇ. ئۇلارنىڭ قارىشىچە ئۇ توقۇنۇش جۇڭگونىڭ قەد كۆتۈرۈشى، ۋە شۇ سەۋەبتىن ئامېرىكىدا ئەندىشە پەيدا بولۇشى بىلەن يۈز بېرىدۇ. بۇ خىل كۆزقاراشتا بولۇۋاتقانلار ئىچىدە چىكاكو ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ پروفېسسورى جون مىئېرشايمېرگە ئوخشاش تونۇلغان سىياسەت ئالىملىرىمۇ بار. جون مىئېرشايمېرنىڭ دېيىشىچە جۇڭگو تىنچ يول بىلەن تەرەققىي قىلالمايدۇ. ئەگەر بۇ ئىش راست بولىدىكەن، بىزنى بىر ناھايىتى ئېغىر دەرىجىدە بۇزۇلغان بىر يېڭى ئەسىر كۈتۈپ تۇرۇۋاتقان بولىدۇ. مېنىڭچە بۇ راست ئەمەس. مەن بۇنى يەنە بىر ئازدىن كېيىن چۈشەندۈرۈپ ئۆتىمەن. شۇنداقتىمۇ بىز بۇ ئەندىشىگە ئالاھىدە دىققەت قىلىشىمىز كېرەكئالدىنقى 2 3 يىل ئىچىدە يۇقىرىدىكى نەزەرىيىگە ئىسپات بولىدىغان بەزى ئىشلار يۈز بەردى. ئۇ بولسىمۇ جۇڭگونىڭ ئۆزىگە بەك ئىشىنىدىغان چەت ئەل سىياسىتىدىن ئىبارەت. كۆپلىگەن جۇڭگولۇقلار 2008يىلى ئامېرىكا ئىقتىسادىدا يۈز بەرگەن چوڭ چېكىنىشكە، ۋە ئۇنىڭدىن كېيىن ئامېرىكىنىڭ ئاستا ئەسلىگە كېلىشتەك بىر ئەمەلىيىتىگە قاراپ، ھەمدە جۇڭگو ئىقتىسادىنىڭ يىلىغا 10 پىرسەنتتىن ئۆسۈشىگە ئاساسلىنىپ، ئامېرىكا ئارقىغا چېكىنىپ، بىز ناھايىتى تېز تەرەققىي قىلىۋاتىمىز. شۇڭلاشقا بىز بۇ خىل شارائىتتىن تولۇق پايدىلىنىشىمىز كېرەك دەۋاتىدۇ. ھەقىقەتەنمۇ مۇشۇنىڭغا ئوخشاش تېز كۆتۈرۈلۈۋاتقان كۈچتە مەغرۇرلىنىش پەيدا بولۇش بىلەن بىرلىكتە، بۇرۇن ھۆكۈمران ئورۇندا تۇرۇپ كەلگەن كۈچتە ئەندىشە پەيدا بولىدۇ. 2008يىلىدىن 2011يىلىغىچە بولغان ئارىلىقتا ئامېرىكاجۇڭگو مۇناسىۋىتى بۇرۇنقىدىن ناچارلاشتى. ئۇنىڭ بىر سەۋەبى جۇڭگولۇقلاردا ھازىر بار بولغان ھېلىقىدەك ئامېرىكا چېكىنىۋاتىدۇ دېگەن كۆزقاراشتىن ئىبارەت بولۇپ، بىر قىسىم ئامېرىكىلىقلاردىمۇ ھازىر ئاشۇنداق كۆزقاراش پەيدا بولۇۋاتىدۇ. يېقىندا ئېلىپ بېرىلغان بىر قېتىملىق راي سىناشنىڭ نەتىجىسىگە ئاساسلانغاندا، كۆپ ساندىكى ئامېرىكىلىقلار ھازىر جۇڭگو ئامېرىكىدىن ئېشىپ كەتتى، دەپ قارايدىكەن. ئەمەلىيەتتە بۇ بىر خاتا چۈشەنچە بولۇپ، ئۇ يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان ئەندىشىنىڭ بىر نامايەندىسىدۇرئامېرىكا راستىنىلا چېكىنىۋاتامدۇ؟بۇ سوئالغا جاۋاب بېرىشتىن بۇرۇن بۇ يەردە دېيىلىۋاتقان چېكىنىش نىڭ مۇتلەق چېكىنىش ياكى نىسپىي چېكىنىش ئىكەنلىكىنى ئايدىڭلاشتۇرۇۋېلىشقا توغرا كېلىدۇ. قەدىمكى رىم ئىمپېرىيىسىدە يۈز بەرگەن ئىش مۇتلەق چېكىنىش ئىدى. ئۇ چاغدا باشقا بىر ئىمپېرىيە تەرەققىياتتا رىم ئىمپېرىيىسىدىن ئۆتۈپ كەتمىدى. ئۇ چاغدا رىم ئىقتىسادى دۆلەت ئىچىدە زادىلا ئۈنۈمى يوق بىر نەرسىگە ئايلىنىپ، رىملىقلار كۆپلىگەن ئۇرۇشقا ۋە سىرتتىن كەلگەن ھۇجۇملارغا دۇچ كېلىپ، شۇنىڭ بىلەن رىم ئىمپېرىيىسى ۋەيران بولدىبۈگۈنكى ئامېرىكىنىڭ ئەھۋالى رىم ئىمپېرىيىسىنىڭكىگە زادىلا ئوخشىمايدۇ. دۇنيا ئىقتىسادىي مۇنبىرى دۆلەتلەرنى دۇنيادىكى رىقابەت كۈچى بويىچە تىزغاندا ئامېرىكا 5ئورۇنغا قويۇلۇپ، جۇڭگو 27ئورۇنغا قويۇلدى. رىقابەت كۈچى جەھەتتە ئامېرىكىنىڭ ئالدىغا ئۆتكەن دۆلەتلەر شىۋېتسىيە، شىۋېيتسارىيە ۋە سىنگاپور قاتارلىق كىچىك دۆلەتلەردىن تەركىب تاپتى. ئامېرىكىدىكى ئالىي مەكتەپلەرنىڭ كۆپىنچىسى دۇنيا بويىچە ئەڭ ئالدىنقى قاتار ئىچىدە تۇرىدۇ. تەتقىقات ۋە تەرەققىيات ئىشلىرىغا پۇل ئاجرىتىش جەھەتتىمۇ ئامېرىكا باشقىلارنىڭ كۆپ ئالدىدا بولۇپ، ئامېرىكىنىڭ بۇ ئىشلارغا ئاجراتقان پۇلى جۇڭگو، جەنۇبىي كورېيە ۋە گېرمانىيە ئاجراتقان پۇللارنى قوشقان ۋاقىتتىكىدىنمۇ كۆپ. ھازىر پۈتۈن دۇنيا تەتقىقات ۋە تەرەققىيات ئىشلىرىغا خەجلەيدىغان پۇلنىڭ 31 پىرسەنتىنى ئامېرىكا چىقىرىدۇ. يېڭى تېخنولوگىيىلەر يېڭى ئەسىر ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم بولۇپ، ئۇلارنىڭ ئىچىدە بىئوتېخنولوگىيىسى ۋە نانوتېخنولوگىيىسى قاتارلىقلار بار. بۇ ساھەلەردىمۇ ئامېرىكا باشقىلارنىڭ كۆپ ئالدىدا مېڭىۋاتىدۇشۇڭلاشقا ئامېرىكىدا مۇتلەق چېكىنىش يۈز بېرىۋاتىدۇ دېگەن كۆزقاراش ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن ئەمەس. نىسپىي چېكىنىش جەھەتتە بىز دىققەت بېرىشكە تېگىشلىك ئەھۋاللار بار. نىسپىي چېكىنىشتە ئامېرىكا مۇتلەق ئۆلچەم بويىچە قارىغاندا چېكىنگەن بولماستىن، باشقا ئەللەر ئامېرىكىدىن تېزرەك تەرەققىي قىلغان بولىدۇ. ھازىر مۇشۇنداق تەرەققىي قىلىۋاتقان ئەللەردىن جۇڭگو، ھىندىستان، بىرازىلىيە ۋە باشقا دۆلەتلەر بار. باشقىلار تېزرەك تەرەققىي قىلىدىكەن، ئۇلار بىلەن ئامېرىكا ئوتتۇرىسىدىكى ئارىلىق كىچىكلەپ ماڭىدۇ. شۇڭلاشقا بۇ ئامېرىكىنىڭ كەينىگە چېكىنىشى بولماستىن، باشقىلارنىڭ ئامېرىكىغا يېتىشىۋېلىشى بولىدۇ. باشقا ئەللەرنىڭ كۆتۈرۈلۈشى ئۇلارنىڭ ئامېرىكىدىن ئېشىپ چۈشكەنلىكىدىن دېرەك بەرمەيدۇ. ئۇ پەقەت ئوتتۇرىدىكى ئارىلىقنىڭ كىچىكلىگەنلىكىدىن دېرەك بېرىدۇنىسپىي چېكىنىشنى كىشىلەر ئاسانلا خاتا چۈشىنىپ قېلىپ، ئۇنى باشقىلارنىڭ بىزدىن ئۆتۈپ كەتكىنى دەپ ئويلاپ قالىدۇ. شۇنىڭ بىلەن جۇڭگونىڭ ئەھۋالى ئامېرىكىلىقلاردا مەن يۇقىرىدا تىلغا ئالغان ئەندىشىنى پەيدا قىلىپ قويىدۇجۇڭگونىڭ ئىقتىسادىي ۋە ھەربىي كۈچلىرىئومۇمىي كۈچ جەھەتتە جۇڭگو ئامېرىكىنى بېسىپ چۈشەلەمدۇ؟ مېنىڭچە ئۇنداق قىلالمايدۇ. ئەمما، ئىقتىسادنىڭ كۆلىمى جەھەتتە ئۇلار ئامېرىكىدىن ئېشىپ چۈشۈشى مۇمكىن. ئەگەر 1.3 مىليارد نوپۇسقا ئىگە بىر ئىقتىساد يىلىغا 10 پىرسەنتتىن تەرەققىي قىلىپ، 350 مىليون نوپۇسقا ئىگە يەنە بىر ئىقتىساد يىلىغا ئىككى پىرسەنتتىن ئۆسۈپ ماڭىدىكەن، بۇ ئىككى ئىقتىسادقا ۋەكىللىك قىلىدىغان ئىككى سىزىق مەلۇم بىر ۋاقىتقا كەلگەندە ئۆزئارا كېسىشىدۇ. ئەنگلىيەدىكى بىر ئىنستىتۇت جۇڭگو ئىقتىسادىنىڭ مىقدارى 2019يىلى ئامېرىكىنىڭكىدىن ئېشىپ كېتىدۇ، دېگەن مۆلچەرنى ئوتتۇرىغا قويدى. دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ بانكىلارنىڭ بىرى بولغان گولدمەن سەكس جۇڭگو ئىقتىسادىنىڭ مىقدارى 2027يىلىغا بارغاندا ئامېرىكىنىڭكىدىن ئېشىپ كېتىدۇ، دەپ مۆلچەرلىدى. ئەمما، كالىفورنىيەدىكى بىر ئىنستىتۇتنىڭ مۆلچەرلىشىچە، ئالماشتۇرۇش قىممىتى بويىچە قارىغاندا، جۇڭگو ئىقتىسادى 2025يىلىغا بارغاندا ئامېرىكا ئىقتىسادىنىڭ ئاران 50 پىرسەنتىگە باراۋەر كېلىدىغان بولىدۇجۇڭگو ئىقتىسادىنىڭ مىقدارى ئامېرىكىنىڭكىدىن ئېشىپ كېتەمدۇ، دېگەن مەسىلە بىر مۇھىم مەسىلە ئەمەس. ئىككى دۆلەتنىڭ نوپۇس ئۆلچىمى بويىچە قارىغاندا يۇقىرىدىكى ئىش بىر مۇقەررەرلىك، دەپ قاراشقا بولىدۇ. بۇ يەردىكى مۇھىم مەسىلە، ئومۇمىي دۆلەت كۈچى جەھەتتە جۇڭگو ئامېرىكىنى بېسىپ چۈشەلەمدۇ، دېگەندىن ئىبارەت. بۇ مەسىلىگە كەلگەندە بىز كىشى بېشىغا توغرا كېلىدىغان كىرىم قاتارلىق باشقا ئامىللارغىمۇ قاراپ چىقمىساق بولمايدۇ. كىشى بېشىغا توغرا كېلىدىغان كىرىم بىر ئىقتىسادنىڭ قانچىلىك دەرىجىدە مۇرەككەپ ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. ئەگەر مۇشۇ بويىچە قارايدىغان بولساق، جۇڭگو ئامېرىكىنىڭ ئالدىغا ئۆتۈپ كېتىشى مۇمكىن، دەپ قارالغان تەقدىردىمۇ، ئۇنداق ئىش مۇشۇ ئەسىرنىڭ ئاخىرقى مەزگىلىگە كەلگۈچە يۈز بەرمەيدۇ. بۇ يەردىمۇ نېمىنى ئۆلچەم قىلىش ناھايىتى مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇئىقتىسادىي كۈچ مەسىلىسىدە كىشىلەر ھازىر جۇڭگو بۇنىڭدىن كېيىنمۇ بۇرۇنقىدەكلا تەرەققىي قىلىپ ماڭىدۇ، دەپ قاراۋاتىدۇ. ئۇنداق بولۇشى ئاساسەن مۇمكىن ئەمەس. بۇنىڭ مۇنداق بىر قانچە سەۋەبلىرى بار. ئۇنىڭ بىرى، بىر دۆلەت باي بولغانسېرى، ئۇنىڭ تەرەققىيات سۈرئىتى ئاستىلاپ ماڭىدۇ. ئۇنىڭ ئىككىنچىسى، جۇڭگونىڭ ئەمگەك كۈچىنىڭ سانى 2015يىلىدىن باشلاپ ئازلاپ ماڭىدۇ. ھازىر جۇڭگولۇقلار ئەندىشە قىلىۋاتقان ئىشلارنىڭ بىرى، ئۇلار باي بولۇپ بولغۇچە، ئۇلارنىڭ قېرىپ كېتىشىدۇر. شۇڭلاشقا جۇڭگونىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىيات سۈرئىتى بۇنىڭدىن كېيىنكى 10 15 يىل ئىچىدە بۇرۇنقىدەك 10 پىرسەنت ياكى 7.5 پىرسەنت بولۇپ ماڭالمايدۇدۆلەت كۈچى ئىچىدە ئىقتىسادىي كۈچتىن باشقا يەنە ھەربىي كۈچ ۋە يۇمشاق كۈچمۇ بار. ھەربىي كۈچ جەھەتتىمۇ جۇڭگونىڭ تەرەققىياتى ناھايىتى تېز بولۇۋاتىدۇ. ئەمما ئۇلارنىڭ ھەربىي ساھەگە ئاجراتقان پۇلى ئۇلارنىڭ سىنىڭ ئاران 2 پىرسەنتىنى تەشكىل قىلىدۇ. جۇڭگو بۇ يىل ئۆزىنىڭ تۇنجى ئاۋىئاماتكىسىنى سۇغا سالدى. ئەمما پەقەت بىرلا ئاۋىئاماتكىسى بار بولۇش بىلەن بىر 11 ئاۋىئاماتكىلىق چوڭ ھەربىي قوشۇننىڭ بار بولۇشى ئوتتۇرىسىدا ناھايىتى زور پەرق بارجۇڭگو يۇمشاق كۈچتە دۇنيادىكى ھۆكۈمران ئورۇنغا ئۆتەلەمدۇ؟بۇ يەردىكى مەسىلە، يۇمشاق كۈچنى تەرەققىي قىلدۇرۇش جۇڭگو ئۈچۈن ئانچە ئاسان ئەمەس. جۇڭگو ھازىر نەچچە مىليارد دوللار پۇل خەجلەپ، ئۆزىنىڭ مەركىزىي تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى ۋە شىنخۇا ئاخبارات ئىدارىسى قاتارلىقلارنى چەت ئەلگە كېڭەيتىپ، ئەلجەزىرەگە ئوخشاش بىر خەلقئارالىق خەۋەر تورىنى ۋۇجۇدقا كەلتۈرمەكچى بولۇۋاتىدۇ. كۇڭزى ئىنستىتۇتلىرىنى قۇرۇپ، جۇڭگو مەدەنىيىتىنى دۇنياغا تارقاتماقچى بولۇۋاتىدۇ. بۇلارنىڭ ھەممىسى ياخشى ئىشلار. ئەمما جۇڭگولۇقلار دۇچ كېلىدىغان بىر مەسىلە بار. ئۇ بولسىمۇ، دۇنيادىكى كۆپىنچە ئەللەر يۇمشاق كۈچنى دۆلەت ھاكىمىيىتى ئارقىلىق يۈكسەلدۈرمەي، ئۇنى ئۆزلىرىنىڭ گراژدان جەمئىيەتلىرى ئارقىلىق تەرەققىي قىلدۇرىدۇ. ئامېرىكىنىڭ يۇمشاق كۈچىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشتا ئۇنىڭ تەشۋىقاتلىرى ئانچە چوڭ رول ئوينىماي، ئامېرىكىدىكى ئۇنىۋېرسىتېتلار ۋە كەڭ تارقالغان ئامېرىكا مەدەنىيىتى چوڭ رول ئوينايدۇ. جۇڭگو ئاممىۋى مەدەنىيەت ۋە گراژدان جەمئىيەتلىرىگە ھېچ قانداق ئەركىنلىك بەرمەيدۇ. مەسىلەن، جۇڭگو 2009يىلى شاڭخەيدە خەلقئارا كۆرگەزمە ئۆتكۈزگەندە، مەن ئۇنىڭغا قاتنىشىپ، ناھايىتى ياخشى ئىجابىي تەسىرات بىلەن قايتىپ كەلگەن ئىدىم. ئەمما شۇنىڭدىن كېيىنلا جۇڭگو ھۆكۈمىتى دۇنياغا داڭلىق 2008 خىتابنامىسى نى يازغان ليۇ شاۋبونى سولاپ قويۇپ، ئۇنىڭ ئوسلوغا بېرىپ، نوبېل تىنچلىق مۇكاپاتىنى تاپشۇرۇپ ئېلىشىغا يول قويمىدى. خۇددى مۇشۇنىڭغا ئوخشاش، جۇڭگو ھۆكۈمىتى يۇمشاق كۈچنى تەرەققىي قىلدۇرۇشنىڭ ئالدىنقى شەرتى بولغان گراژدان جەمئىيەتلەرگە ئەركىنلىك بېرىش ئىشىنى يولىدا ئورۇنلىيالمايۋاتىدۇقىسقىسى، جۇڭگونىڭ يۇمشاق كۈچى يۈكسىلىۋاتىدۇ. ئەمما، ئامېرىكىنىڭ يۇمشاق كۈچ سەۋىيىسى بىلەن سېلىشتۇرغاندا جۇڭگو تېخى كۆپ ئارقىدا. جۇڭگو ئۆزىنىڭ ئاممىۋى جەمئىيەتلىرىنى ئەركىنلىككە ئېرىشتۈرمەي تۇرۇپ، ئۆزىنىڭ يۇمشاق كۈچىنى ئۈنۈملۈك يۈكسەلدۈرەلىشى مۇمكىن ئەمەسبۇنىڭدىن كېيىنكى ئامېرىكاجۇڭگو مۇناسىۋىتى قانداق بولىدۇ؟جۇڭگو ئىقتىسادىي كۈچ، ھەربىي كۈچ ۋە يۇمشاق كۈچ جەھەتتە تەرەققىي قىلىۋاتىدۇ. ئەمما، مېنىڭچە جۇڭگونىڭ يېقىن كەلگۈسىدە ئاشۇ 3 خىل كۈچ بويىچە ئامېرىكىنى بېسىپ چۈشىشى مۇمكىن ئەمەس. ئۆزىنىڭ ئەھۋالىنى توغرا چۈشىنىش ئىنتايىن مۇھىم. ئەگەر بىر دۆلەت ئۆزىنىڭ كۈچىنى توغرا مۆلچەرلىيەلمەيدىكەن، ئۇ ئۆزىدە ھاكاۋۇرلۇقنى يېتىلدۈرىدۇ. ئۆزىدىن ئۈستۈن تۇرۇپ كەلگەن ئەلدە بولسا يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغاندەك ئەندىشىنى پەيدا قىلىدۇبۇ يەردىكى مۇھىم مەسىلە ئامېرىكا بىلەن جۇڭگو ئۆزلىرىنىڭ نىسپىي كۈچلىرىنى توغرا چۈشىنەلەمدۇ، ياكى مۇشۇ ئەسىرنىڭ ئىچىدە بۇ ئىككى دۆلەت بىربىرىگە بولغان مۇئامىلىنى چەكتىن ئاشۇرۇۋېتىپ، شۇنىڭ بىلەن بىر چوڭ توقۇنۇش پەيدا قىلىپ، 1دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە ياۋروپادا يۈز بەرگەندەك ئەھۋالنى قايتىدىن كەلتۈرۈپ چىقىرامدۇ، دېگەندىن ئىبارەت بولۇپ، مېنىڭ بۇ سوئالغا بېرىدىغان جاۋابىم: ئۇنداق بولمايدۇ. 1914يىلىدىكى 1دۇنيا ئۇرۇشى پارتلاشتىن خېلىلا بۇرۇن، يەنى 1900يىللىرى ئومۇمىي ئىقتىسادىي كۈچ جەھەتتە گېرمانىيە ئەنگلىيەدىن ئېشىپ كەتكەن. مەن يۇقىرىدا تىلغا ئېلىپ ئۆتكۈنۈمدەك، جۇڭگونىڭ يېقىن كەلگۈسىدە ئامېرىكىنى بېسىپ چۈشىشى مۇمكىن ئەمەس. جۇڭگونىڭ كۈچلىنىشىگە مۇۋاپىق ئىنكاس قايتۇرۇش، ۋە ئۇنىڭغا مۇۋاپىق تەدبىر قوللىنىش ئۈچۈن بىزنىڭ نەچچە ئون يىلدەك ۋاقتىمىز بار. بۇ ئىنتايىن مۇھىم. ئۇنداق بولۇشىدىكى سەۋەب بىز ھازىردىن باشلاپلا قورقۇپ كەتمىسەكمۇ بولىدۇ. ئامېرىكىنىڭ سابىق پرېزىدېنتى فرانكلىن روزۋېلت نىڭ سۆزى بويىچە ئېيتساق، بىزنىڭ ھازىردىن باشلاپ ئەنسىرىشىمىزگە تېگىشلىك نەرسە ئاشۇ ئەندىشىنىڭ ئۆزىدۇر. ھەددىدىن زىيادە قورقۇپ كېتىش ئامېرىكاجۇڭگو مۇناسىۋىتىنى توغرا بىر تەرەپ قىلىشقا پايدىسىز. ئامېرىكاجۇڭگو ئوتتۇرىسىدا چوڭ زىددىيەتلەر مەۋجۇت ئەمەس. بۇرۇن ناتسىست گېرمانىيە ۋە سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ جەمئىيەتلىرى بىلەن دۆلەت ھاكىمىيەتلىرى بىزنى ۋەيران قىلىۋەتمەكچى بولغان. ئەمما ھازىر جۇڭگو ئۇنداق بىر ئىشقا ئۇرۇنىۋاتمايۋاتىدۇ. جۇڭگو ئىستەيدىغان كۆپلىگەن نەرسىلەر بىزنىڭ ئىستەيدىغىنىمىز بىلەن ئوخشاپ كېتىدۇ. خېلى كۆپ ساھەلەردە بىز جۇڭگو بىلەن ھەمكارلاشقان ئاساستا بىللە ياشىيالايمىزيەنە بىر تەرەپتىن، بىز ئاشۇنداق بىللە ياشاشقا مەجبۇرمىز. ئەگەر بىز 21ئەسىردىكى چوڭ قىيىن ئۆتكەللەرگە قاراپ باقىدىغان بولساق، ئۇلارنىڭ كۆپلىگەن دۆلەتلەر ئوتتۇرىسىدىكى مەسىلىلەر ئىكەنلىكىنى بايقايمىز. ھازىر دۇنيالىشىش ۋە تېخنولوگىيە جەھەتتىكى ئۆزئارا سىڭىپ كىرىش ئەھۋاللىرى ئومۇميۈزلۈك يۈز بېرىۋاتىدۇ. ئىقتىسادىي مۇقىملىقنى ئىشقا ئاشۇرۇشتا ۋە ھاۋا تېمپېراتۇرىسىنىڭ ئۆرلىشىنى كونترول قىلىشتا كۆپلىگەن دۆلەتلەر ھەمكارلاشمىسا بولمايدىغانلىقى بۇنىڭ بىر مىسالى. ھاۋادا كاربون تۆت ئوكسىد پەيدا قىلىشتا ھازىر جۇڭگو بىر دەرىجىدىن تاشقىرى چوڭ دۆلەت بولۇپ، ئۇ پەيدا قىلغان بۇلغىنىش دۇنيادىكى ھەممە ئادەملەرگە زىيان سېلىۋاتىدۇ. كەڭ تارقالغان كېسەللىك ۋە دۆلەتلەر ئارا تېررورىزملىققا ئوخشاش ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇشتا بىز ئۆزىمىزنىڭ كۈچىگە تايىنىپلا ئۈنۈم قازىنالمايمىز. بۇنداق مەسىلىلەرنى يالغۇز ئامېرىكا، يالغۇز جۇڭگو، ياكى يالغۇز ياۋروپالا ئۆز ئالدىغا ھەل قىلالمايدۇ. بىز چوقۇم ھەمكارلىشىپ ئىش ئېلىپ بارىدىغان مۇناسىۋەتنى تۇرغۇزۇشىمىز كېرەكيۇقىرىقىدەك سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن بىز بۇنىڭدىن كېيىن كۈچ ھەققىدە توختالغاندا، باشقا دۆلەتتىن ئۈستۈن تۇرىدىغان كۈچنى ئەمەس، باشقا دۆلەتلەر بىلەن تەڭ پايدىلىنىدىغان كۈچنى كۆزدە تۇتىشىمىز كېرەك. بەزىدە مۇشۇنداق ئىككى خىل كۈچنىڭ مۇھىملىق دەرىجىسى ئوخشاش بولۇپ قالىدۇبۇ دېگەنلىك كلاسسىك ھەربىي مەسىلىلەر ۋە دىپلوماتىك مەسىلىلەر مۇھىم ئەمەس، دېگەنلىك ئەمەس. ئۇنداق مەسىلىلەر بۇنىڭدىن كېيىنمۇ ئوخشاشلا مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ. مەسىلەن، جەنۇبىي جۇڭگو دېڭىزىدىكى نېفىت بايلىقىنى تالىشىش مەسىلىسى. ئەمما، بەزى مەسىلىلەرنى ھەربىي كۈچ بىلەن بىر تەرەپ قىلغىلى بولمايدۇ. دۇنياغا كەڭ تارقالغان كېسەللەر، ئىقتىسادىي كرىزىس ۋە ھاۋانىڭ ئىسسىپ كېتىشى قاتارلىق مەسىلىلەرنى باشقىلارنىڭكىدىن ئۈستۈن تۇرىدىغان كۈچلەر بىلەن بىر تەرەپ قىلغىلى بولمايدۇ. ئۇنداق مەسىلىلەرنى باشقىلار بىلەن تەڭ پايدىلىنىدىغان كۈچلەر ئارقىلىق ھەل قىلىشقا توغرا كېلىدۇئۇنداقتا ئامېرىكا جۇڭگوغا قارىتا قانداق تاشقى سىياسەت قوللىنىشى كېرەك؟ مېنىڭچە سەۋرچانلىق سىياسىتى قوللىنىشى كېرەك. ئۇنىڭدىن باشقا، ھەم بەك ئىسسىق ئەمەس، ھەم بەك سوغۇق ئەمەس بىر سىياسەتنى قوللىنىشى كېرەك. بىز جۇڭگو بىلەن ھەم ھەمكارلىشىدىغان، ھەم رىقابەتلىشىدىغان بىر ئۇسۇلنى ئۆگىنىۋېلىشىمىز كېرەك. ئامېرىكىلىقلار ئۈچۈن بۇ بىر ئاسان ئىش ئەمەس. يەنى، ئامېرىكا بىرسىگە مۇئامىلە قىلىشتا دۈشمەن ۋە دۈشمەن ئەمەس دەپ ئېنىق ئايرىشقا ئۆگىنىپ قالغان. بىز جۇڭگو ھەم ھەمكارلاشقۇچى، ھەم رىقابەتلەشكۈچى دېگەن ئۇقۇمنى قوبۇل قىلىشىمىز كېرەك. ئەگەر بىز ئۇنداق قىلالمايدىكەنمىز، 21ئەسىر بىز ئۈچۈن بىر ئازابلىق ئەسىر بولۇپ قالىدۇ. ئەگەر بىز بۇ مۇناسىۋەتنى ياخشى بىر تەرەپ قىلالايدىكەنمىز، مېنىڭچە جۇڭگونىڭ قەد كۆتۈرۈشى بىر ئانچە يامان ئىشمۇ ئەمەس. بىز شۇ ئارقىلىق بىر ئەسىردىن بۇرۇن يۈز بەرگەن ئەھۋالنىڭ تەكرارلىنىشىدىن ساقلىنالايمىزئىلاۋە: پروفېسسور ناينىڭ نۇتقى مۇشۇ يەردە ئاخىرلاشقان بولۇپ، ئۇنىڭدىن كېيىن سوئالجاۋاب سۆھبىتى ئېلىپ بېرىلدى. تۆۋەندىكىسى شۇ جەرياندىن مەن ئۆزۈم تاللىغان مەزمۇنلارجاۋاب: يۇمشاق كۈچ ئادەتتە مەسىلە ھەل قىلىشنىڭ قورالى بولالمايدۇ. مەسىلەن، يۇمشاق كۈچ شىمالىي كورېيە كرىزىسىنى ھەل قىلالمايدۇ. شۇنداقتىمۇ ئۇ بەزى ساھەلەردە بەلگىلىك رول ئوينىيالايدۇ. مەسىلەن، ھازىر ئامېرىكىدا 125000 دىن ئارتۇق جۇڭگولۇق ئوقۇغۇچى ئوقۇۋاتىدۇ. ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى خېلى كۆپلىرى ئوقۇش پۈتكەندە جۇڭگوغا قايتىدۇ. ئۇلارنىڭ خېلى كۆپلىرى ئامېرىكا ئۇنىۋېرسىتېتلىرى ۋە ئامېرىكا مەدەنىيىتىدىن مىننەتدار. شۇڭلاشقا جۇڭگو بىلەن ھەمكارلىشىپ ئىش ئېلىپ بېرىش جەھەتتە بىز خېلى ياخشى ئاساسقا ئىگە. بۇ يۇمشاق كۈچ بىلەن ھەممە مەسىلىلەرنى ھەل قىلغىلى بولىدۇ، دېگەنلىك ئەمەس. بۇ ئۆز چۈشىنىش ھاسىل قىلىشتا ئامېرىكا بەلگىلىك ئاساسقا ئىگە، دېگەنلىكمەن بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتىدىكى ۋاڭ ئىسىملىك بىر پروفېسسور بىلەن بىللە بىر پارچە ئىلمىي ماقالە يازدىم. بىز ئۇ ماقالىدە مۇنداق بىر نەرسىنى ئوتتۇرىغا قويدۇق. جۇڭگونىڭ يۇمشاق كۈچىنىڭ ئامېرىكىدا ئۆسۈشى بىلەن جۇڭگو ئامېرىكىلىقلارنى ئۆزىگە تېخىمۇ جەلپ قىلدۇرىدۇ. ئامېرىكا يۇمشاق كۈچىنىڭ جۇڭگودا ئۆسۈشى بولسا ئامېرىكا جۇڭگولۇقلارنى ئۆزىگە تېخىمۇ جەلپ قىلدۇرىدۇ. مۇشۇنداق ئەھۋالدا ھەر ئىككى دۆلەت پايدا ئالىدۇ. يۇمشاق كۈچنى مۇشۇنداق چۈشىنىش ئەقىلگە بىرقەدەر مۇۋاپىق، دەپ ئويلايمەنجاۋاب: مېنىڭچە بۇنىڭغا خېلى ئۇزۇن ۋاقىت كېتىدۇ. ھازىر جۇڭگودا بەزى ئۆزگىرىشلەر يۈز بېرىۋاتىدۇ. ئامېرىكىنىڭ يۇمشاق كۈچى ب د ت دا جۇڭگونى سۈرىيەگە قارشى بىلەت تاشلاشقا ئېلىپ بېرىشتەك ئىشلارنى قىلالمايدۇ. جۇڭگونىڭ ئىچىدە ھازىر جۇڭگولۇقلار كىشىلىك ھوقۇققا بۇرۇنقىدىن ياخشىراق دىققەت قىلىشقا باشلىدى. جۇڭگو باي بولغانسېرى مۇشۇنداق ئىشلارغا كۆڭۈل بولىدىغان كىشىلەرنىڭ سانىمۇ يۇقىرىلاپ ماڭىدۇ. جۇڭگولۇقلار ئۆزلىرىنىڭ باشقىلارنىڭ كۆزلىرىدىكى يۇمشاق كۈچىگە ناھايىتىمۇ ئەھمىيەت بېرىدۇ. مەن ھەر قېتىم جۇڭگوغا بارغاندا كىشىلەر مېنى مۇشۇنداق تېمىدا دوكلات بېرىشكە تەكلىپ قىلىدۇ. مەندىن جۇڭگو قانداق قىلغاندا ئۆزىنىڭ يۇمشاق كۈچىنى تەرەققىي قىلدۇرالايدۇ؟ دەپ سورايدۇ. مەن ئۇلارغا ليۇ شياۋبونى تۈرمىدىن قويۇۋەتسەڭلار، ياكى كىشىلىك ھوقۇق مەسىلىسىگە تېخىمۇ بەكرەك كۆڭۈل بۆلسەڭلار، ئۆزۈڭلارنىڭ يۇمشاق كۈچىنى تەرەققىي قىلدۇرالايسىلەر، دەپ جاۋاب بېرىمەن. مېنىڭ بۇنداق جاۋابىم يىغىن مەيدانىدىكىلەرنىڭ بەك قارشى ئېلىشىغا ئېرىشەلمەيدۇ. ئەمما دوكلات ئاخىرلاشقاندا كىشىلەر مېنىڭ قېشىمغا كېلىپ: دېگىنىڭىز توغرا، بىز ئاشۇ نىشانغا قاراپ تىرىشىۋاتىمىز، دەيدۇ. بۇ يىل 2012يىلى 2ئايدا شى جىنپىڭ ئامېرىكا ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن بېرىلگەن بىر زىياپەتكە قاتنىشىۋاتقاندا، ئامېرىكىنىڭ مۇئاۋىن پرېزىدېنتى بايدىن ئۇنى جۇڭگونىڭ كىشىلىك ھوقۇق مەسىلىسىدە قىستىدى. شۇ چاغدا شى جىنپىڭ بۇنىڭ سىلەر بىلەن ھېچ مۇناسىۋىتى يوق، دېمەي، ئۇنىڭ ئورنىغا بىزنىڭ بۇ ئىشتا يەنە ئۇزۇن مۇساپىمىز بار، ئەمما بىز ئاشۇ يولدا تىرىشىۋاتىمىز، دېدى. دېمەك، بۇ جەھەتتە بىز ئازراقئازراقتىن ئىلگىرىلەش ھاسىل قىلىۋاتىمىزجاۋاب: ھەقىقەتەنمۇ ھازىر ئامېرىكا بىر قانچە قىيىن مەسىلىلەرگە دۇچ كەلدى. بىز ھەل قىلمىساق بولمايدىغان باشلانغۇچ ۋە ئوتتۇرا مەكتەپ مائارىپى، دۆلەت قەرزى، ۋە تېخنولوگىيىنىڭ تەرەققىي قىلىشى بىلەن كېلىپ چىققان باراۋەرسىزلىك مەسىلىسى قاتارلىق بار. ئەمما جۇڭگو دۇچ كەلگەن مەسىلىلەرمۇ ئاز ئەمەس. مېنىڭچە ئامېرىكا دۇچ كەلگەن مەسىلىلەر جۇڭگو دۇچ كەلگەن مەسىلىلەردەك ئېغىر ئەمەس. جۇڭگو كەڭ خەلق ئاممىسىنىڭ سىياسىيغا قاتنىشىش مەسىلىسىنى ھەل قىلىپ باقمىدى. مەسىلەن، ھىندىستان قۇرۇلغاندىلا بىر دېموكراتىك ئاساسىي قانۇن بىلەن قۇرۇلغان. جۇڭگودا خەلق ئاممىسىنى سىياسىيغا قاتناشتۇرۇش قۇرۇلمىسى مەۋجۇت ئەمەس. كىشىلەرنىڭ كىرىمى كۆپەيگەنسېرى ئۇلارنىڭ سىياسىيغا قاتنىشىش ئىستىكىمۇ كۈچىيىپ ماڭىدۇ. بۇ يەردە مەن جۇڭگونىڭ دېموكراتىيىلىشىشىنى كۆزدە تۇتمىدىم. ھازىر جۇڭگودا 500 مىليوندىن كۆپرەك نوپۇس ئىنتېرنېت ئىشلىتىدۇ. جۇڭگونىڭ ئۇچۇر كونتروللۇقى بۇرۇنقىدىن كۆپ قىيىنلىشىپ كەتتى. شۇڭلاشقا جۇڭگومۇ بىر قىسىم مەسىلىلەرگە دۇچ كېلىۋاتىدۇ. ئامېرىكىمۇ ھەم شۇنداق. ئەمما مېنىڭچە دۇچ كەلگەن مەسىلىلەرنى ھەل قىلىشتا ھازىر ئامېرىكا ياخشىراق چارەتەدبىرلەرگە ئىگەجاۋاب: مېنىڭچە جۇڭگو شۇنداق بولۇپ تۇرالايدۇ. ھازىر جۇڭگولۇقلارنىڭ مىللەتچىلىكى ناھايىتى كۈچلۈك. ج ك پ مىللەتچىلىككە تايىنىپ، ئۆزىنى بىر ھوقۇقلۇق قۇرۇلما سۈپىتىدە ساقلاپ كېلىۋاتىدۇ. ئۇلار ئۆزلىرىنى كوممۇنىستىك پارتىيە دېسىمۇ، ھازىر كوممۇنىزملىقى ئاساسىي جەھەتتىن قالمىدى. ئۇلار ھازىر ئاساسىي جەھەتتىن يۇقىرى سۈرئەتلىك ئىقتىسادىي تەرەققىيات ۋە مىللەتچىلىككە تايىنىپ ئۆزىنى ساقلاپ مېڭىۋاتىدۇ. ھازىر جۇڭگونى يېقىندىن كۆزىتىپ باقسىڭىز، ئۇ يەردە مىللەتچىلىكنىڭ ناھايىتىمۇ بەك باش كۆتۈرگەنلىكىنى بايقايسىز. بۇنداق بولۇشىدا رول ئوينىغان بىر تەرەپ ھۆكۈمەت، يەنە بىر تەرەپ بولسا ئوتتۇراھال سىنىپتىكى كىشىلەر سانىنىڭ ناھايىتى تېز كۆپىيىشى. مېنىڭچە جۇڭگو ئۆزىنى بىر دۆلەت سۈپىتىدە تۇتۇپ تۇرالايدۇجۇڭگونىڭ بىر ناچار ئىمپېرىيىگە ئايلىنىپ قېلىش ۋە سىياسىي مەسىلىلەرگە دۇچ كېلىش ئىشىغا كەلسەك، بۇ جەھەتتىكى سوئاللارغا جاۋاب بېرىش ناھايىتىمۇ تەس. جۇڭگونىڭ رەھبەرلىك قوشۇنى مۇددەتلىك ھالدا ئالمىشىپ ماڭدى. ھازىرقى رەھبەرلەر 4دەۋر رەھبەرلىك قوشۇنىغا تەۋە بولۇپ، ئۇلارنىڭ مۇددىتى بۇ يىل 2012يىلى نىڭ ئاخىرى توشىدۇ. كېلەر يىلدىن باشلاپ ھوقۇق تۇتىدىغانلار 5دەۋر رەھبەرلىرى گە تەۋە بولىدۇ. بەزىلەر جۇڭگودىكى ھەقىقىي ئۆزگىرىش 6دەۋر رەھبەرلىرىنىڭ قولىدا ۋۇجۇدقا چىقىدۇ، دەپ پەرەز قىلىۋاتىدۇ. 6دەۋرلىك رەھبەرلەرنىڭ كۆپىنچىسى چەت ئەلدە ئوقۇغانلاردىن تەركىب تاپىدىغان بولۇپ، ئۇلار ناھايىتى مۇرەككەپ ۋە دۇنيا ھەققىدە مول بىلىملەرگە ئىگە كىشىلەردىن بولىدۇ. 6دەۋرلىك رەھبەرلەر 2024يىلى ھوقۇققا ئولتۇرىدىغان بولۇپ، جۇڭگودىكى چوڭ ئۆزگىرىشلەر شۇ چاغدا يۈز بېرىشى مۇمكىن. شۇ ۋاقىتقا بارغاندا جۇڭگودا سىياسىي جەھەتتە چوڭ ئۆزگىرىش يۈز بېرىشى مۇمكىنجاۋاب: جۇڭگو بىز بىلەن ئوخشاش نەرسىلەرنى ئىستەيدۇ، دېگىنىمدە مەن ئاساسلىقى پۇل تېپىپ باي بولۇش، ئائىلىسىنىڭ تۇرمۇش سەۋىيىسىنى ئۆستۈرۈش ۋە جەمئىيەتنى تەرەققىي قىلدۇرۇش جەھەتتىكى ئىشلارنى كۆزدە تۇتقان. مېنىڭچە تەبىئىي بايلىق مەنبەلىرى ئۈستىدىكى رىقابەت تەشۋىقاتلاردا سەل كۆپتۈرۈلۈپ بايان قىلىندى. جۇڭگو ئافرىقىغا بېرىپ، ئۇ يەردىن نېفىت ۋە مىنېراللارنى سېتىۋالسا، ئافرىقىلىقلارنىڭ تۇرمۇش سەۋىيىسى ئۆسىدۇ. مېنىڭچە بۇ بىر ياخشى ئىش. ئافرىقىدىكى نېفىتلەرگە جۇڭگو ئىگە بولۇۋالسا، بىزگە نېفىت قالمايدۇ، دېگەنگە ئوخشاش ئىدىيىلەر نېفىت بازىرىنى چۈشەنمەسلىكتىن كېلىپ چىققان. نېفىت مەنبەلىرى دۇنياغا كەڭ تارقالغان بولۇپ، بىزگە بىر جايدىكىسى تەگمىسە يەنە بىر يەردىكىسى تېگىدۇ. شۇڭلاشقا بۇ ھەرگىزمۇ بىر مەسىلە بولۇپ قالمايدۇپروفېسسور مىئېرشايمېرنىڭ قارىشىچە بىر دۆلەت ناھايىتى كۈچىيىپ كەتسە، بۇرۇندىن تارتىپ ھۆكۈمران ئورۇندا تۇرۇپ كەلگەن دۆلەتتە ئەندىشە پەيدا بولۇپ، يېڭىدىن ئۆسۈپ چىقىۋاتقان دۆلەتنى چەكلەشكە ئۇرۇنۇپ، شۇنىڭ بىلەن ئۇ ئىككى دۆلەت ئوتتۇرىسىدا توقۇنۇش پەيدا بولۇشى مۇمكىن. مەن كلىنتون ھۆكۈمىتىدە ۋەزىپە ئۆتەۋاتقاندا بىز بۇ مەسىلىگە، ھەمدە جۇڭگونى چەكلەشنىڭ زۆرۈرىيىتى باريوقلۇقىغا ناھايىتى ئەستايىدىل قاراپ چىققان ئىدۇق. بىزنىڭ قارارىمىز ئۇنداق قىلىشنىڭ ھاجىتى يوق، دېگەندىن ئىبارەت بولغان ئىدى. بىزنىڭ قارىشىمىزچە پەقەت جۇڭگولا ئۆزئۆزىنى چەكلىيەلەيدۇ. يەنى، ئەگەر جۇڭگو بىر زومىگەردەك ئىش تۇتىدىكەن، ئۇنىڭ قوشنىلىرى ئۇنىڭغا قارىتا ئىنكاس قايتۇرۇشقا باشلايدۇ. ئۇلار قايتۇرىدىغان ئىنكاسلارنىڭ بىر قىسمى ئامېرىكىنىڭ ئاسىيادا تېخىمۇ كۆپ قوشۇن تۇرغۇزۇپ، شۇ ئارقىلىق جۇڭگو بىلەن تەڭپۇڭلۇق ساقلاش بولىدۇ. شۇڭلاشقا بىز 1990يىللىرى تۈزگەن، ھەمدە شۇنىڭدىن بېرى ئەمەل قىلىپ كېلىۋاتقان ئىستراتېگىيە جۇڭگونى چەكلىمەسلىك، يەنى جۇڭگونى سوغۇق ئۇرۇشى مەزگىلىدە سوۋېت ئىتتىپاقىنى چەكلىگەنگە ئوخشاش چەكلىمەسلىك بولدى. بىز جۇڭگو بىلەن سودا قىلىمىز، ئۇنىڭ ئۈستىگە بىز جۇڭگودىن ناھايىتى كۆپ مىقداردا پۇل قەرز ئالدۇق. بىز بۇرۇن سوۋېتلىقلار بىلەن سودا قىلمايلا قالماي، ئۇلار بىلەن بىزنىڭ ئوتتۇرىمىزدا ھېچ قانداق ئىجتىمائىي مۇناسىۋەت مەۋجۇت بولمىغان. ھازىر ئامېرىكىدا 125000 نەپەر جۇڭگولۇق ئوقۇغۇچىلار بار. شۇڭلاشقا بىز سوغۇق ئۇرۇشى مەزگىلىدىكىگە ئوخشاش جۇڭگونى چەكلەش سىياسىتىنى يولغا قويمىدۇق. ئەمما بىز جۇڭگونى بىر زومىگەردەك ئىش تۇتمايدىغان قىلىشقا شارائىت ھازىرلاش ئۈچۈن تىرىشىۋاتىمىزپەقەت ئامېرىكا ياپون ۋە ھىندىستان بىلەن ھازىرقىدەك ياخشى مۇناسىۋەتنى ساقلاپ، ئۆزىنىڭ ئاسىيادىكى ھازىرقىدەك بىر قوغدىغۇچى بولۇش، ۋە جۇڭگونىڭ قوشنىلىرى تەرىپىدىن قارشى ئېلىنىش ئورنىنى ساقلاپلا ماڭىدىكەن، ئۇ ھالدا مەن يۇقىرىدا تىلغا ئالغاندەك پەقەت جۇڭگو ئۆزئۆزىنى چەكلەيدىغان بىر ھالەت شەكىللىنىدۇقىسقىسى، بىزنىڭ جۇڭگونى چەكلىشىمىزنىڭ زۆرۈرىيىتى يوق. بىز پەقەت ئۇنىڭ ئاسىيادىكىلەرگە مۇش تەڭلەپ يۈرۈشىگە يول قويمايدىغان بىر خىل ھالەتنى ساقلاپ ماڭساقلا كۇپايە قىلىدۇ. بۇ بىز ھازىرغىچە يولغا قويۇپ كەلگەن ئىستراتېگىيە بولۇپ، مېنىڭچە بۇ ئىستراتېگىيە ياخشى ئۈنۈم بېرىۋاتىدۇ. ئەگەر بىز بۇنىڭدىن كېيىنمۇ مۇشۇ بويىچە ئىش تۇتساق، مىئېرشايمېر ئوتتۇرىغا قويغان توقۇنۇشلاردىن ساقلانغىلى بولىدۇجاۋاب: ئىنتېرنېت ساھەسى بىر ناھايىتى مۇھىم ساھە بولۇپ، جۇڭگو ھازىر ئۇ ساھەدىمۇ ناھايىتى ئاكتىپلىق بىلەن ئىش ئېلىپ بېرىۋاتىدۇ. بەزىلەر جۇڭگو ئامېرىكىنىڭ ئېلېكتر توكى تورلىرىغا لوگىكىلىق بومبا سېلىپ قويۇپ، شۇ ئارقىلىق ئامېرىكىنىڭ ئىقتىسادىنى ۋەيران قىلىۋېتەلەيدۇ، دەيدۇ. ئەمما، جۇڭگو ئۇنداق قىلىشتىن ئۆزىنى تارتىپ كېلىۋاتىدۇ. سەۋەبى، ئەگەر ئۇلار ئۇنداق قىلىدىكەن، ئۇلار ئۆزلىرىگىمۇ چوڭ زىيانلارنى سالىدۇ. شۇنىڭغا ئوخشاش سەۋەبلەر بىلەن جۇڭگو قولىدىكى دوللارلارنى بازارغا بىراقلا سېلىۋېتىشتىن ساقلىنىۋاتىدۇ. ئەگەر ئۇلار قولىدىكى دوللارنىڭ ھەممىسىنى بازارغا سېلىۋەتسە، ئۇلار ئامېرىكىنى يۈكۈندۈرۈپ قويۇشى مۇمكىن. ئەمما ئۇلار ئۆزلىرى يېتىپ قالىدۇ. يەنى ھازىر بۇ ئىككى دۆلەت ئوتتۇرىسىدا ئىقتىسادىي جەھەتتە بىربىرىگە يۆلىنىش مۇناسىۋىتى مەۋجۇت بولۇپ، بۇ مۇناسىۋەت جۇڭگونى يۇقىرىقىدەك ئىشلارنى قىلىشتىن توسۇپ تۇرىدۇھازىرقى مەسىلە جۇڭگونىڭ ئىنتېرنېتتا ئامېرىكا بىلەن بىر چوڭ ئۇرۇش ئېلىپ بېرىشى ئەمەس. ھازىرقى مەسىلە جۇڭگو ئىنتېرنېتتىن پايدىلىنىپ، ئامېرىكىدىن ئىنتايىن زور مىقداردىكى ئەقلىي مۈلۈكلەرنى ئوغرىلاپ كېتىۋاتىدۇ. ئەگەر سىز جۇڭگولۇق بولسىڭىز، سىزمۇ شۇنداق قىلىدىغان بولۇپ، بۇ ھەممە ئادەمنى جەلپ قىلىدىغان بىر ئىش. بۇرۇن كىشىلەر جاسۇس تەربىيىلەپ، ئۇلارنى ئۆز دۆلەتلىرىدىن يەنە بىر دۆلەتكە ئەۋەتىپ، شۇلار ئارقىلىق ئۇچۇر ئوغرىلايتتى. ھازىر ئۇچۇر ئوغرىلاش ئېلېكترونلۇق ۋاسىتىلەر بىلەن ئېلىپ بېرىلىدىغان بولۇپ كەتتى. ئەگەر بىر قېتىم ئېلېكترونلۇق ھۆججەت ماڭدۇرۇپ مەغلۇپ بولسىڭىز، ئۇنى قايتا ماڭدۇرسىڭىزلا بولىدۇ. ھازىر سىز ئەۋەتكەن جاسۇسلار تۇتۇلۇپ قېلىپ تۈرمىگە قامىلىدىغان، ئاندىن سىز بېرىپ ئۇلارنى قۇتقۇزمىسىڭىز بولمايدىغان ئىشلار مەۋجۇت ئەمەس. شۇڭا بىز ھازىر جۇڭگولۇقلار بىلەن مۇشۇنداق ئەقلىي مۈلۈك ئوغرىلىقىنىڭ دەرىجىسىنى تۆۋەنلىتىش ھەققىدە سۆھبەت ئېلىپ بارىدىغان بىر يولنى تېپىشىمىز كېرەك. بۇ ئىش ئىنتېرنېت ئۇرۇشى يۈز بېرىشتىن ئەنسىرەپ يۈرۈشتىن كۆپ مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇ. ئەگەر ئىنتېرنېت ۋاسىتىلىرىدىن پايدىلىنىپ ئېغىر ۋەيرانچىلىقلارنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئۇرۇش پارتلاپ قالىدىغان ئىش بولسا، ئۇنىڭدا ھازىر جۇڭگونىڭ ئامېرىكىغا سالالايدىغان زىيىنىغا قارىغاندا، ئامېرىكىنىڭ جۇڭگوغا سالالايدىغان زىيىنى جىق كۆپ بولىدۇ، دەپ قاراشقا بولىدۇ. ئەمما ھازىر ھەر ئىككى تەرەپ ئۈچۈن ئۇنداق ئىشتىن ساقلانمىسا بولمايدىغان ئامىللار بار. ئىنتېرنېت ئارقىلىق ئوغرىلىق قىلىش مەسىلىسىگە كەلسەك، ئۇنىڭغا تۆلەيدىغان مەلۇم بەدەللەر بار بولۇشى كېرەك. ئەگەر ئۇنداق بەدەللەر مەۋجۇت بولمايدىكەن، جۇڭگو بۇ ئىشنى قىلىشنى بۇنىڭدىن كېيىنمۇ ئوخشاشلا داۋاملاشتۇرىدۇ. ھازىر ئامېرىكاجۇڭگو ئىككى دۆلەتنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك رەھبەرلىرى ئوتتۇرىسىدا ئىستراتېگىيىلىك ئىقتىسادىي دىئالوگ دېگەن بىر ئىش ئېلىپ بېرىلىۋاتقان بولۇپ، ئۇ ھەر يىلى بىر قېتىم ئېلىپ بېرىلىۋاتىدۇ. بۇ يىغىن ئۆتكەن يىل تۇنجى قېتىم ئىنتېرنېت ئوغرىلىقى مەسىلىسىنى بىر مۇزاكىرە تېمىسى قىلدى. مېنىڭچە بىز بۇنىڭدىن كېيىن بۇ جەھەتتە يەنىمۇ تىرىشمىساق بولمايدۇجاۋاب: ئىقتىسادىي تەڭسىزلىكنىڭ ھەر خىل سەۋەبلىرى بار. بەزى كىشىلەر بۇنىڭ سەۋەبى دۇنيالىشىش، مەسىلەن، جۇڭگولۇق ئىشچىلار بىلەن رىقابەتلىشىش ئۈچۈن شىركەتنى چەت ئەللەرگە يۆتكەش، دەپ قارايدۇ. بۇلار ھەقىقەتەنمۇ سەۋەبلەرنىڭ بىر قىسمى بولالايدۇ. خەلقئارا سودا مۇتەخەسسىسلىرىنىڭ دېيىشىچە، كىرىم جەھەتتە ھازىرقىدەك چوڭ پەرقلەرنىڭ كېلىپ چىقىشىنىڭ تاشقى سودا بىلەن ھېچ بىر مۇناسىۋىتى يوق بولۇپ، ئەگەر جۇڭگو مەۋجۇت بولمىغان بولسىمۇ ھازىرقىدەك كىرىم جەھەتتىكى تەڭسىزلىك پەيدا بولۇۋەرگەن بولاتتى. بۇنىڭ سەۋەبى مۇنداق: كومپيۇتېر ۋە ئۇچۇر تېخنولوگىيىسىنىڭ تەرەققىي قىلىشى بىلەن، ئاشۇنداق يېڭى تېخنولوگىيىلەرنى ئۆگىتىدىغان ئوقۇشلارنىڭ ئوقۇش پۇلىمۇ كۆپ ئۆسۈپ كەتتى. بۇنىڭدىن 30 40 يىللار بۇرۇن سىز تولۇق ئوتتۇرىنى پۈتتۈرۈپ، بىر ماشىنا ياساش شىركىتىدە بىر ياخشى خىزمەتكە ئېرىشكەن بولسىڭىز، ئامبۇربولقا قاتارلىقلارنى ئىشلىتىپلا خىزمىتىڭىزنى قىلالىغان بولاتتىڭىز. ئەمما ھازىر سىز كومپيۇتېر ئارقىلىق باشقۇرۇلىدىغان قوراللارنى ئىشلىتىشنى بىلمىسىڭىز بولمايدۇ. ئوتتۇراھال سىنىپ قاتارىغا كىرىش ئۈچۈن زۆرۈر بولغان ئوقۇشتا بۇرۇن بىلەن ھازىرنىڭ پەرقى ناھايىتىمۇ زور. بۇنداق پەرقنى جۇڭگو كەلتۈرۈپ چىقارغان بولماستىن، ئۇنى ئۇچۇر تېخنولوگىيىسى بىلەن ئىقتىساد كەلتۈرۈپ چىقارغان. تەڭسىزلىكنىڭ ھەممىسى مۇشۇلا ئەمەس. تەڭسىزلىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىۋاتقان ئامىللار ئىچىدە ئىقتىسادىي سىستېما بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغان ئامىللارمۇ كۆپ. ئەمما بۇنىڭدىن 30 40 يىل ئىلگىرىكى ئەھۋاللار بىلەن سېلىشتۇرغاندا ھازىرقى كىرىم تەڭسىزلىكىنىڭ كېلىپ چىقىشىدا ئۇچۇر تېخنولوگىيىسىدىكى تەرەققىيات مۇھىم رول ئوينىدىجاۋاب: مېنىڭچە ئۇلارنىڭ بەزىلىرىنىڭ پايدىسى بار بولۇپ، بەزىلىرىنىڭ بولسا پايدىسى يوق. مەسىلەن، بىز ئافغانىستاندىن چىقىپ كېتىشىمىز كېرەك. ئىراق بىلەن ئافغانىستان ئامېرىكا ئۈچۈن بىر چوڭ خاتالىق، ھەمدە بىر چوڭ پۇل ئىسراپچىلىقى بولدى. يەنە بىر تەرەپتىن، ياپونىيەنى ئالىدىغان بولساق، ھازىر ياپوندا 50 مىڭ ئامېرىكا ئەسكىرى بار بولۇپ، ئۇلارنىڭ چىقىمىنى ياپون تۆلەيدۇ. ياپوندىكى ئامېرىكا ھەربىي بازىسى ئۈچۈن بىز ئۆزىمىز پۇل خەجلىمەيمىز. ئۇنىڭ چىقىمىنى ياپونلارنىڭ ئۆز ئۈستىگە ئېلىشىدىكى سەۋەب، ئۇلار ئۆزلىرىنى جۇڭگونىڭ زومىگەرلىكىدىن قوغدايدىغان بىر كاپالەتكە ئېھتىياجى بار. دېمەك، بىز بەزى جايلاردىكى ھەربىي بازىلارنى قىسقارتىشىمىز كېرەك، يەنە بەزى يەرلەردىكىنى، مەسىلەن، ياپونىيەدىكىنى بولسا قەتئىي ساقلاپ قېلىشىمىز كېرەك. ئۇ بازا بىزگە پۇل چىقىمى ئېلىپ كەلمەيدۇ، ئەمما ئامېرىكىنىڭ ئاشۇ رايونلاردىكى تەسىرىنى كۈچەيتىپ بېرىدۇ. شۇڭلاشقا بۇ جەھەتتە بىز ئەھۋالغا قاراپ ئىش تۇتۇشىمىز كېرەك |
مەشھۇر ئالىم، مۇددەرىس جامالىدىن قەشقەرى ئۇيغۇر تورى ئارخىپلىرىئۇيغۇر 20110305 مەشھۇر شەخسلەر 0 69جامالىدىن قەشقەرى قەشقەردە تۇغۇلغان ئۇيغۇر ئالىمى، مەشھۇر مۇددەرىس.ئۇيغۇر كىلاسسىك مائارىپى ئۇرقۇن ،شامان ، مانى مائارىپ دەۋرى 552 844 يىللىرى ئىدىقۇت مائارىپى دەۋرى 850 1250 يىللار بۇددىزىم مائارىپى دەۋرى 75 992 يىللار جەريانلىرىنى بېسىپ ئۆتۇپ ، كېيىن قەشقەر مەركەز قىلىنغان قاراخانىيلار ئىسلامىيەت مائارىپى دەۋرى 870 1211 يىللىرىگە قەدەم قويدى. بۇ دەۋىردىكى مائارىپ ئۇيغۇر كىلاسسىك مائارىپىنىڭ يۇقۇرى پەللىسى بولۇپ ، پۇتۇن ئوتتۇرا ئاسىيادا زور شۆھرەت قازانغان ئىدى. ھەممە ۋىلايەت ناھىيەلەردە باشلانغۇچ ۋە ئوتتۇرا دەرىجىلىك مەكتەپلەر قۇرۇلغان ، بولۇپمۇ قەشقەردە مەشھۇر ئالى بىلىم يۇرتى مەدىرىسەئىي ساجىيە تەسسىس قىلىنغان ئىدى. بۇ ئالى بىلىم يۇرتلىرىنىڭ دەرىسلىكلىرى ماتېماتىكا ، يۇنان پەلسەپىسى ، تىلشۇناسلىق ، ئاستۇرنومىيە ، تىبابەتچىلىك ، ئىلمىي مەنتىقلوگىكا ، تارىخ ، جۇغراپىيە ۋە ئىلمىي روھ ساھەلىرىگىچە كېڭەيگەن. بۇنداق ئالى بىلىم يۇرتىغا جامالىدىن قەشقەرىگە ئوخشاش داڭدار ئالىملا ، ئاتاقلىق مۇددەرىسلەرلا دەرىس بېرەلەيتى.جامالىدىن قەشقەرى ھاياتى ، ئىجادىي پائالىيەتلىرى ھەققىدە ئېنىڭ مەلۇمات يوق. تۇلۇقسىز مەلۇماتقا ئاساسلانغاندا ، ئۇ 10 ئەسىردە قەشقەردە تۇغۇلغان ۋە ئۆز دەۋرىگە يارىشا ئەتىراپلىق بىلىم ئالغان ھەمدە ھەرقايسى پەنلەردىكى ئجتىھاتى ئۇنى ئۆز دەۋىرنىڭ ھەر تەرەپلىمە يىتىشىپ چىققان ئالىمىغا ئايلاندۇرغان. شۇڭا ئۇ مەدىرىسەئىي ساجىيەگە مۇددەرىسلىككە تەكلىپ قىلىنىپ ، ئۇزۇن يىللار مۇددەرىسلىك قىلغان.ئۇنىڭ كۆڭۇل قويۇپ تەربىيلىشى ئارقىلىق مەدىرىسەئىي ساجىيە دە ئوقۇغانلاردىن ئىلىم پەننىڭ ھەرقايسى ساھەلىرىدە مۇتەخەسىسلەر ، ئاتاقلىق ئالىملار ، ئەدىبلەر ، مەشھۇر تىۋىپلەر ، پەيلاسۇپلار يېتىشىپ چىققان. ھەتتا ئۇلاردىن بىر قىسىمى ئۆز ئىلمىي پائالىيەتلىرى بويىچە دۇنياغا تونۇلغان. |
مۇنبەردىكىلەرنىڭ ئۇرۇش قىلىش ئەھۋالى ۋە مىدالغا ئىرىشىشى . 200803 مۇنبەر مەخسۇس سەھىپىسى مۇنبەردىكىلەرنىڭ ئۇرۇش قىلىش ئەھۋالى ۋە مىدالغا ئىرىشىشى .سىز بۇ تېمىنىڭ 1142ـ ئوقۇرمىنىبۇ بەتتىكى تېما: مۇنبەردىكىلەرنىڭ ئۇرۇش قىلىش ئەھۋالى ۋە مىدالغا ئىرىشىشى .مۇنبەردىكىلەرنىڭ ئۇرۇش قىلىش ئەھۋالى ۋە مىدالغا ئىرىشىشى .بۇ تىمىنى 315 ئىلگىرلەتتى20080311ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى باشلانغاندىن كىيىن ، مۇنبىرىمىزدىكىلەرمىزدىكى بەزى پىشقەدەملەر ئۇرۇشقا قاتناشقان ۋە نۇرغۇن تۆھپىلەرنى ياراتقان . شۇڭا ، بىز ئۇلارنىڭ تارىخىنى بىر كۆرۈپ باقايلى شەبنەم كىچىكىدىنلا يىڭىلىق يارىتىش روھىغا ئىگە . ئۇرۇش سەۋەبىدىن 15يىشىدا ئۇرۇش قاتنىشىش ئۈچۈن زەمبىرەكچىلەر قىسىمغا كىرگەن . كىيىن ئۇرۇشتا ھەمىشە ئالدىنقى سەپتە بولغاچقا ھەربىي قىسىم شەبنەمگە ئىجاتچان ھەربىي دىگەن مىدالنى بەرگەن . ھەمدە ، مايورلۇققا ئۆستۈرگەن . كىيىن مايورلۇق خىزمىتىنى ياخشى قىلغاچقا ھەربىي قىسىم يەنە ئۆمۈرلۈك تۆھپە مىدالنى بەرگەن . ئۇرۇش تۈگىگەندىن كىيىن ئەقىللىق شەبنەم ئۆزى نامى بىلەن شەبنەم مۇنبىرىنى قۇرۇپ چىقىپ ، كەڭ ئۇيغۇر ئامما تورچىلىقنىڭ تەرەققىي قىلىش ئۈچۈن رول ئوينىغان ۋە نۇرغۇن كىشلەرنىڭ ھۆرمەتلىشىگە ۋە ئالىقىشىغا ئىرىشكەن .ئىرىشكەن مىدالى :ئەركىزات كىچىكىدىنلا ئىسىتىداتلىق بولۇپ ، ئىلىم پەنگە ئىنتايىن بەك قىزىقاتتى . ئۇ كىچىكىدىنلا شىئىرلارنى يىزىپ ،چوڭلارنى قايىل قىلغان . كىيىن ، ئۇرۇش سەۋەبىدىن ئالدىنقى سەپكە كەتكەن ۋە ئۇرۇشلاردا باتۇرانلىك بىلەن جەڭ قىلىپ ئۆزىنىڭ بىر ھەربىي ئىكەنلىكنى ئىسپاتلىغان . ئۇ ئۇرۇش مەزگىلىدىمۇ يىزىقچىلىكنى توختىپ قويماي يەنە ئىلىمىي ماقالىلەرنى يازغان ۋە ئىلان قىلغان . شۇ مۇناسىۋەت بىلەن ھەربىي قىسىم ئۇنىڭغا ئىجاتچان ھەربىي دىگەن مىدالنى بىرىشتىن باشقا يەنە بىۋاستە گىنىرالىققا ئۆستۈرگەن . كىيىن ئۆز خىزمىتىنى ياخشى ئورۇندىغاچقا ھەربىي قىسىم ئۇنىڭغا ئۆمۈرلۈك تۆھپە دىگەن مىدالنى تەقدىم قىلغان . ئۇرۇش تۈگىگەندى كىين ئۇ شەبنەم مۇنبىرىدە باشقۇرغۇچى بولغان .ئالماس كىچىكىدىنلا پۇتبولغا ئامراق . ئۇ ئۆسمۈرلۈك چىقىدىلا باتۇر ، كۈچلۈك بولغاچقا ئۇرۇش مەزگىلىدە ھەربىيلىككە قاتناشقان . ۋە كۈچلۈكلىكىدىن ھەربىي قىسىمنىڭ ئالدىنقى سىپىدە جەڭ قىلغان . ئۇ ئىغىر بىسىقىلىقى ۋە كۈچلۈك غەيرەتلىكى بىلەن سەپداشلىرىنىڭ ھۆرمەتلىشىگە سازاۋەر بولغان . ھەربىي قىسىم بۇنى كۆزدە تۇتۇپ ئۇنىڭغا ئالاھىدە تۆھپە مىدالنى تەقدىم قىلغان . كىيىن ، ئۇمۇ شەبنەم مۇنبىرىدە باشقۇرغۇچى بولغان . ئۇنىڭ قەيسارانە روھى ھەممىنى قايىل قىلغان .شاھزادە كىچىكىدىنلا موللا تاپقاق دەپ نامغا ئىرىشكەن . ئۆزىنىڭ سۆز قابلىيىتى بىلەن ھەممىنى قايىل قىلغان . ھەم نىنى قىيىنچىلىقلاردا ئەقىل كۆرسىتىپ كىشلەرنىڭ موللا تاپقاق دىيىشىگە سازاۋەر بولغان . ئۇرۇش مەزگىلىدە ئۇ جەڭگە قاتنىشىپ يۈز نەچچە ئەسكەرنىڭ باشلىقى بولغان . ئۇ جەڭدە تەدبىرلىكى ۋە ئىسىتىداتلىقىغا تاينىپ خىلى جەڭلەردە غەلبە قىلغان . ھەربىي قىسىم بۇنى ئۇقۇپ ئۇنىڭغا موللا تاپقاق مىدالى ۋە ئىجاتچان ھەربىي قاتارلىق مىداللارنى بەرگەن . ئۇرۇش تۈگىگەندە ، ئۇمۇ شەبنەم مۇنبىرىدە باشقۇرغۇچى بولغان .جۇدا كىچىكىدىنلا بىلىمغا قىزىققاچقا ، ئۇ چوڭ بولغاندا بىر مەكتەپنىڭ مۇئەللىمى بولغان . ئۇ مۇئەللىم بولۇش سۈپتى بىلەن ئوقۇغۇچىلىرىغا ھەرۋاقىت ياخشى ئادەم بولۇش توغرىسىدا تەربىيە بەرگەن . ئۇ ھەردائىم ئوقۇغۇچىلىرىغا مۇنداق دەيىتتى : چوقۇم تىرىشىش ئارقىلىق غەلبىنى قولغا كەلتۈرۈش كېرەك ! . ئۇنىڭ سۆزلىرى ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ ھەرۋاقىت ئىسىدە چىڭ تۇراتتى .ھەم ئوقۇغۇچىلىرى بەك ھۆرمەتلەيتتى . كىيىن ئۇرۇش پارتلاپ ، ئۇ مۇئەللىم بولۇش سۈپتى بىلەن نۇرغۇن ئىلىمىي ماقالىلەرنى يىزىپ چىقىپ ، ئۆزىنىڭ دۈشمەنلەرگە بولغان ئۆچمەنلىكىنى ئىپادىلىگەن . ئۇ يەنە غەزىپى بىلەن ھەربىي بولۇپ ، شەھەرمۇ شەھەر ، يىزىمۇ يىزىلاردا دۈشمەنلەرگە ئورتاق قارشى تۇرايلى دىگەن شوئارنى تولاپ ، نۇرغۇن خەلىقنى سەپەرۋەر قىلغان . كىيىن ، ھەربىي قىسىم بۇنى ئۇقۇپ ، ئۇنىڭ تەشۋىقات ئەلچىسى دىگەن مىدالنى بەرگەن . ئۇرۇش تۈگىگەندىن كىيىن ، ئۇ شەبنەم مۇنبىرىگە كىلىپ باشقۇرغۇچى بولغان .گىتتارچى كىچىكىدىنلا مۇزىكىغا ئالاھىدە ئىشتىياق باغلىغان . بولۇپمۇ ساز چىلىشقا ئۇنىڭغا بىرەرسىمۇ يىتەلمىگەن . كىيىن ، ئۇرۇش مەزگىلىدە ئۇ ئاددىيغىنە مۇزىكىسى بىلەن خەلىقنىڭ غەزەپ ئوتىنى نامايەندە قىلىپ بەرگەن . ئۇرۇشنى خالىمىغان خەلىقىلەرگە ۋە زۇلۇم ئىچىدە قالغان پۇقرارلاغا ئىلھام بەرگەن . ھەربىي قىسىم بۇنى ئۇقۇپ ، ئۇنىڭغا ئالاھىدە تۆھپە دىگەن مىدالنى ھەدىيە قىلغان . مۇزىكسى يىقىمىلىق گىتتارچى مۇزىكاڭنى ھەرگىز توختىپ قويىمىغىن ھەسەن يۈسەن كىچىدىنلا ئۇرۇش سەۋەبىدىن ھەربىيلىككە قاتناشقان . ئۇرۇشتا تەدبىرلىكى ۋە ئاسانلا دۈشمەننى يەرگە يىقىتىشى بىلەن كىچىك ھەربىي دىگەن نامغا سازاەر بولغان . ئۇنىڭ بۇنداق ئىستىداتلىقى جەڭلەردە ئالدىنقى سەپتە بولغان . كىيىن ھەربىي قىسىم بۇنى ئوقۇپ ئۇنىڭغا ئالاھىدە ئىلگىرىلەش مىدالنى ھەدىيە قىلغان ۋە نۇرغۇن مۇكاپاتلارنى تەقدىم قىلغان .گۈلگىنە ئۆزىنى بىر ئۇيغۇر قىزى دەپ ئۇرۇش مەزگىلىدە ئۇرۇشقا قاتناشقان . بۇ قەيسەر قىز دائىم ئۆزىگە مەدەت بىرىپ : ئۇرۇشنى ئەرلەرلام قىلىش ئەمەس ، بەلكى ، بىزدەك باتۇر قىزلارمۇ قىلش كىرەك دەپ ئالدىنقى سەپكە بارغان . جەڭدە باتۇرلارچە جەڭ قىلىپ ، ھەربىي قىسىمنىڭ ئاپىرىن ئوقۇشىغا سازاۋەر بولغان . ھەمدە ئالاھىدە ئىلگىرىلەش مىدالنى ھەدىيە قىلغان .پەيكار جەڭ مەيدانىدىكى بىر قەھرىمان بولۇپ قالماستىن ، بەلكى ، ئۆز كوماندىسىدىن بىر پۇتبول كوماندىسى قۇرۇپ مەشىقلەندۈرگەن . ئۇ چەتئەلدە ھەربىي مەشىق ئىلىپ بارغاچقا ، ئۇ بۇ يەرگە كىلىپ مايور بولغان . كىيىن ئۇ ئەسكەرلىرىگە تەلەپ چىڭ قويۇپ مەشىقلەندۈرگەچكە ، ھەر قىتىملىق جەڭلەردە غەلبە قازانغان . ھەربىي قىسىم بۇنى بىلگەندىن كىيىن ئۇنىڭغا ئىجاتچان ھەربىي دىگەن مىدالنى ھەدىيە قىلغان . كىيىن ئۇ يەنە نۇرغۇن ئاممىنى ئۆزىگە قايىل قىلىپ ئۇرۇشقا سەپەرۋەر قىلغاچقا يەنە تەشۋىقات ئەلچىسى مىدالغا ئىرىشكەن .چىمبۇلاق ئۆزىنىڭ مۇزىكا ۋە ئىلىم پەندىكى قابىيلىتى ۋە پەم پاراستىلىكىگە تايىنىپ ،ئۆزىنىڭ گۈزەل كىلەچىكىنى ياراتقان . ئۇرۇش مەزگىلىدە ئۇ ئالدىنقى سەپكە بىرىپ ھەربىيلىككە تىزىملاتقان . ئۇنىڭ غايىۋىسى دۈشمەنلەرگە قارشى تۇرۇشتىن ئىبارەت . كىيىن ئۇ ئۇرۇشتا قەھرىمانلىقى كۆرسەتكەنلىكى ئۈچۈن ھەربىي قىسىم ئالاھىدە تۆھپە مىدالنى بەرگەن . يەنە بىر قىتىمىلىق ئىستىراگىتىلىق جەڭدە ئۇ پەم پاراسىتى بىلەن ئەقىل كۆرسىتپ بىر يولدىلا ئۆز دۈشمەنلىرىنى يىقىتقاچقا ، ھەربىي قىسىم ئۇنىڭغا موللا تاپقاق مىدالنى بەرگەن ھەم ئاپىرىن ئوقۇغان .تەنھا قەلىب ئۆزىنىڭ ئىجادىيچانلىق روھى ۋە تالانتى بىلەن نۇرغۇن كىشلەرنىڭ ئالىقىش سادالىرىغا ئىرىشكەن بىر ئىجادىيەتچى. ئۇرۇش مەزگىلىدە ئۇ دۈشمەنگە بولغان غەزەپ نەپرىتىنى باسالماي ئالدىنقى سەپكە ئۇرۇشقا قاتناشقان . كىيىن ، ئۇ ئۇرۇشلاردا باتۇرلۇق بىلەن جەڭ قىلغاچقا ، ھەربىي قىسىم ئىجاتچان ھەربىي دىگەن مىدالنى تەقدىم قىلغان ۋە مايورلۇققا ئۆستۈرگەن . يەنە بىر قىتىملىق جەڭدە ئۇ قوشۇنلىرىنى يىتەكلەپ زور دۈشمەننى يىقىتقاچقا ، ئۇنىڭغا ھەربىي قىسىم ئالاھىدە تۆھپە مىدالنى تەقدىم قىلغان .ئاتامان كىچىكىدىنلا ھەربىي بولۇش ئارزۇسى كۈچلۈك . 18يىشىدا ئۇرۇش پارتلىغاچقا بىۋاستە گىنىرال بولغان . كىيىن ئالدىنقى سەپتە ئۇرۇش قىلشىنى قارار قىلىپ جەڭ قىلغان . جەڭدە نۇرغۇن دۈشمەنلەرنى بىر يولىدىلا يوقاتقاچقا ، ئۇنىڭغا ئاپىرىن ئوقۇش يۈزىسىدىن ھەربىي قىسىم ئالاھىدە تۆھپە مىدالنى تەقدىم قىلغان . يەنە ، ئۇ گىنىرال بولسىمۇ يەنە بىر قىتمىلىق چوڭ جەڭدە ئۇرۇش قىلغاچقا ، ئۇنىڭغا پىشقەدەم جەڭچى دىگەن نامىنى بىرىپ ھەم ھەربىي قىسىم ئۆمۈرلۈك شەرەپ مىدالنى تەقدىم قىلغان .جۇدۇن مەيلى ئۇرۇشتا بولسۇن مەيلى ھەربىي مەشقىتە بولسۇن ئۇ گىنىرالىق سۈپتى بىلەن قوشۇنلىرىغا قاتتىق تەلەپ قويۇپ باشقۇرغان . ئۇنىڭ بۇ تۆھپىسى ھەربىي قىسىمدا تىللاردا داستان بولغان . بىر قىتىملىق سايلاشتا ئۇ ئىجاتچان ھەربىي ۋە ئالاھىدە تۆھپە مىدالى قاتارلىقلارغا ئىرىشكەن . ئۇ يەنە تەلىپىنىڭ قاتتىقىلىقى ۋە ئىغىر بىسىقىلىقى بىلەن نۇرغۇن كىشلەرنىڭ ماختىشىغا سازاۋەر بولغان . يەنە بىر قىتمىلىق چوڭ يىغىندا ئۇ تىلغا ئىلىنپ ئۆمۈرلۈك شەرەپ مىدالى بەرگەن .فىرقەت بىر ياخشى گىنرال بولۇپلا قالماستىن بەلكى بىر ياخشى جەڭچى . ئۇ دائىم ئەسكەرلىرىم بىلەن بىللە جەڭدە قۇربان بولۇشقا رازى دەپ ئالدىنقى سەپكە باتۇرلۇق بىلەن قوشۇنلىرىغا قوماندانلىق قىلغىلى كىتەتتى . ھەم نۇرغۇن شەھەردىكى ۋە يىزىدىكى ئاممىلارغا تەشۋىق قىلىپ جەڭدە بىرگە بولۇشقا ۋە دۈشمەنلەرگە قارشى تۇرۇشنى تەشۋىق قىلاتتى . كىيىن ھەربىي قىسىمنىڭ بىر قىتمىلىق چوڭ قۇرۇلتىيدا بۇ ئىش تىلغا ئىلىنىپ فىرقەتكە تەشۋىق ئەلچىسى ۋە گىنرالىققا ئۆلچەمگە يەتكەچكە ئۆمۈرلۈك شەرەپ مىدالى ھەدىيە قىلغان .ئەرك ھون ئۇ ئۇرۇش مەزگىلىدىكى بىر قەھرىمان بولۇپ قالماستىن ، بەلكى ، ھەربىيلىكتىن بىراقلا گىنراللىققا ئۆستۈرۈلگەن بىر جەڭچى . ئۇ ھەربىي بولغاندىن كىين ئۇرۇشلاردا خىلى باتۇرلۇق كۆرسەتكەن بولسىمۇ ، لىكىن ، خىلى كۆپ قىتىم يىقىلىپ قالغان . ئۇ يارىسىنى داۋالاپ يەنە ئالدىنقى سەپتە جەڭ قىلغان . بۇنىڭ قەھرىمانلىقى روھىغا قايىل بولغان ھەربىي قىسىم ۋە ئامما ئاپىرىن ئوقۇغان .بىر قىتىمىلىق چوڭ يىغىندا ئۇ ئىجاتچان ھەربىي دىگەن مىدالنى بىرىشتىن سىرت ، گىنرالىققا ئۆستۈرۈلگەن .بىپەرۋا ھەربىيلەر نەزىرىدىكى خوشچاقچاق گىنرال . ھەربىيلەرگە كۆيۈنىدىغان بىر باشقۇرغۇچى . ھەم ئۆز قوشۇنلىرىغا قاتتىق تەلەپ قويىدىغان ئىسىتداتلىق ۋە پەم پاراسەتلىك زات . ئۇ ئۆزىنىڭ قابلىيىتىنى جەڭدە كۆرسىتىپ قالماستىن يەنە نۇرغۇن ئىلىمىي ماقالىلىرىدىمۇ ئادەمنى قايىل قىلغان . ئۇنىڭ يازمىلىرىدا كەڭ خەلق ئاممىسىنى ئۇرۇش چاقرىق قىلىشتىن سىرت كەڭ بىلىمگە ئىشتىياق باغلاش ئىدى . شۇڭلاشقا ھەربىي قىسىم بىپەرۋاغا ئالاھىدە ئىلىگىرىلەش مىدالىنى بىرىشتىن سىرت يازما يوللاش ئۇسىتىسى دىگەن مىدالنىمۇ ھەدىيە قىلغان .سائادەت گەرچە بىر ئاجىز ئۇيغۇر قىزى بولسىمۇ ، بىراق جەڭ قىلشى روھى كۈچلۈك بولغاچقا ھەربىيلىككە قاتناشقان . بۇ قىزنىڭ ئالاھىدىلىكى بولسا قوراللارنى قوراشتۇرۇش ۋە قارغا ئىلىشقا ماھىر . بۇنى كۆزدە تۇتقان ھەربىي قىسىم ئۇنى ئالدىنقى سەپكە ئەۋەتكەن . ئۇ جەڭلەردە ئۆز قابلىيتىنى جارى قىلىدۇرۇپ ، قەھرىمان قىز دىگەن نامغا ئىرىشكەن . كىيىن ھەربىي قىسىم بۇ باتۇر قىزغا ئىجاتچان ھەربىي دىگەن مىدالنى ھەدىيە قىلغان .تۈركىي ئۇرۇش بايرىقىنى ئالدىدا كۆتۈرۈپ ماڭىدىغان ئاددىيغىنە بىر ھەربىي . ئۇ مەيلى ئۇرۇشتا ياكى مەشىقتە ھاردىم تالدىم دىمەي ، ئىگىلمەس سۇنماس روھىي بىلەن جەڭلەردە ئۇرۇش قىلغان . ھەربىي قىسىم بۇنداق روھىتىن تەسىرلىنىپ بىر قىتمىلىق چوڭ قۇرۇلتايدا بۇ ئىش ئالاھىدە تىلغا ئىلىنىپ ، ئۇنىڭغا ئالاھىدە تۆھپە مىدالى بىلەن ئىجاتچان ھەربىي دىگەن مىدال بىرىلگەن .خۇرسەن جەڭگە بۇرۇندىن تارتىپ قاتناشقان پىشقەدەم گىنرال . ئۇرۇش مەزگىلىدە ناھايتى باتۇر بولغاچقا ۋە قوشۇنلىرىغا ئالاھىدە تەلەپ قويغاچقا ھەممەيلەن ھۆرمەتلىگەن . كىيىن ئۆزى بىر قتىملىق جەڭدە قومان بولۇپ ، نەچچە مىڭ قوشۇننى بىردەمدىلا يىقىتقاچقا ، ھەربىي قىسىم ئىلغار قوماندان دىگەن مىدالنى ھەدىيە قىلغان . يەنە بىر قىتىم تۆھپىسى يۇقىرى دەپ قاراپ ئالاھىدە تۆھپە مىدالنى بەرگەن .ئىرىشكەن مىدالى : ئالاھىدە تۆھپە ئۆتكۈنچى نۇر ئۇرۇش مەزگىلىدىكى بىر قەھرىمان . ئاۋۋال ئالدىنقى سەپتىكى بىر ئاددىيغىنە جەڭچى بولغان . كىيىن ئالدىنقى سەپتە نۇرغۇن دۈشمەنلەرنى يىقىتىپ جەڭ قىلغاچقا ، ھەربىي قىسىمنىڭ ئىجاتچان ھەربىي دىگەن مىدالىغا ئىرىشكەن . باش شىتات ئۇنىڭغا يەنە قوماندانلىق ھوقۇقىنى بەرگەن . ئۇ قوماندانلىق قىلىش جەريانىدا ئۇرۇش ئىستىراگىيتىسىنى كۆپ قىتىم يولغا قويغاچقا ، ھەربىي قىسىم يەنە ئۇنىڭغا موللا تاپقاق مىدالنى بەرگەنئىرىشكەن مىدالى : موللا تاپقاق ئابدۇقۇددۇس ئۆزىنىڭ مول ئىسلامىي بىلىمىگە ئىگە . دۈشمەننىڭ قارشىلىقىغا ئۇچىرىغاچقا ، ھەربىيلىككە قاتناشقان . ئۇ مەيلى ھەربىيلىكتە بولسۇن ياكى ئىسلامدا بولسۇن ھەممىنىڭ ئالدىدا بولغان . ھەربىي قىسىممۇ ۋە باشقا سەپداشلىرى بولسۇن ھەممىسى ئۇنىڭغا چوڭقۇر ھۆرمىتى بار . كىيىن ھەربىي قىسىم چوڭ يىغىن ئىچىپ ، بۇ مول بىلىمى بار كىشىگە ئۆمۈرلۈك شەرەپ مىدالىنى ھەدىيە قىلغان .ئىرىشكەن مىدالى : ئۆمۈرلۈك شەرەپ گۈلسەنەم ئۆزىنىڭ بىر قىز گىنرالىقى بىلەن ئالدىنقى سەپتىكى قەھرىمان قىز . ئۇ مەيلى جەڭدە بولسۇن ياكى باشقا جەھەتتە بولسۇن ھەممىنىڭ ئالىقىش ساداسىغا ئىرىشكەن . كىيىن ھەربىي قىسىم بۇ قىزنىڭ جاسارىتىگە ئاپىرىن ئوقۇپ ، ئالاھىدە يىغىن چاقىرىپ ئالاھىدە ئىلگىرىلەش مىدالى ۋە ئىجاتچان جەڭچى مىدالىنى ھەدىيە قىلغان .ئىرىشكەن مىدالى : ئالاھىدە ئىلگىرىلەش موللا پوك پوك قىسىمدىكى باتۇرلىقى بىلەن ھەممىنىڭ قايىل بولۇشىغا سازاۋەر بولغان قوماندان . جەڭدىكى چەبدەسلىكى ۋە باتۇرانىلىقى تىللاردا داستان بولغۇسى . ئۇنىڭ قوماندان بولۇشىدىكى پىرىنسىپى ئاجىز دۈشمەنلىرىنى يەرگە يىقىتىش ، قوشۇنلىرىغا قاتتىق تەلەپ قويۇشتىن ئىبارەت . بۇنى ھەربىي قىسىم ئالاھىدە تىلغا ئىلىپ ئالاھىدە ئىلگىرىلەش مىدالى ھەدىيە قىلغان .ئىرىشكەن مىدالى : ئالاھىدە ئىلگىرىلەش كۆرەشجان كۈچلۈك قەلىمى بىلەن ھەممىنى قايىل قىلغان . ئىلىمي ماقالىلىرى خەلىقنى ئويغىتىش ۋە سەپەرۋەر قىلىش روھىغا ئىگە . ئالدىنقى سەپتىكى باتۇر گىنىرال . تۆھپىسى ئالاھىدە يۇقىرى بولغاچقا ھەربىي شىتات ئۇنىڭغا يازما يوللاش ئۇستىسى مىدالى ۋە ئىجاتچان ھەربىي دىگەن مىدالنى ھەدىيە قىلغان .ئىرىشكەن مىدالى : يازما يوللاش ئۇستىسى ئىز ئۆزىنىڭ پۇتبولدىكى يۇقىرى تىخنىكىسى بىلەن ھەممىنى قايىل قىلغان زور بىلىمغا ئىگە زەربىدار جەڭچى . ئۇرۇش سەۋەبىدىن مەجبۇرىي ھەربىي بولغان . كىيىن ئۇ كۈچلۈك قەلەم تىلى بىلەن تەشۋىقات ئىلىپ بارغاچقا ھەربىي قىسىم ئۇنىڭغا ئالىي جەڭچى دىگەن نامىنى بىرىپلا قالماستىن يەنە تەشۋىقات ئەلچىسى دىگەن مىدالنىمۇ بەرگەن .ئىرىشكەن مىدالى : تەشۋىقات ئەلچىسى ئەرتىكىن كۈچلۈك قەلەم تىلى بىلەن ھەممىنىڭ ماختىشغا سازاۋەر بولغان بىر قوماندان . گەرچە ئىلىم پەنگە بولۇپمۇ شىئىر يىزىشقا چوڭقۇر ئىشتىياق باغلىغاچقا ، ئۇرۇش سەۋەبىدىن يەنىلا جەڭچى بولغان . ۋە ئالدىنقى سەپكە بىرىپ ئۇرۇش قىلغان . ھەربىي باش قىسىم بۇنى بىلگەندىن كىيىن ئۇنىڭغا ئىجاتچان ھەربىي ئۇنۋاننى بىرىشتىن سىرت يەنە گىنراللىققا ئۆستۈرگەن . كىيىن گىنراللىقنى ياخشى ئۆتۈگەچكە ھەربىي قىسىم يەنە بىر قىتىم ئىلغار گىنىرال مىدالنى بەرگەن .ئىرىشكەن مىدالى : ئىجاتچان ھەربىي ئالپامىش ئەنە جەڭلەردە كۆنۈرلىك نەتىجە كۆرسىتپ ھەمىمىنىڭ قايىل بولۇشىغا ئىرىشكەن . كىچىكىدىنلا چۆچەككە قىزىققاچقا چوڭلاردىن چۆچەك ئاڭلاشقا ئامراق . ئۇرۇش سەۋەبىدىن ھەربىيلىككە قاتنىشپ نۇرغۇن تۆھپىلەرنى كۆرسەتكەچكە ھەربىي باش ئالاھىدە شىتاتنىڭ ئالاھىدە تۆھپە ، ئالاھىدە ئىلگىرىلەش ، ئىجاتچان ھەربىي قاتارلىق مىداللارغا ئىرىشكەن بىردىن بىر جەڭچى .ئىرىشكەن مىدالى : ئالاھىدە تۆھپە1 مانا بۇلار شەبنەم مۇنبىرىمىزنىڭ ئەڭ تۆھپىكارلىق زاتلىرىدىدۇر . مەن ئالدى بىلەن بۇ زاتلارنى چىن كۆڭلۈمدىن رەھمەت ئىيتىمەن ۋە ھۆرمەت بىلدۈرىمەن .2 بەزى مۇنبەردىكى قىرىنداشلارنى ئەپسۇس يازالماي قالدىم ، مىنى يەنە بىر قىتىم كەچۈرۋىتىڭلار ھەممىڭلار مىنىڭ نەزىرىمدە بىر تۆھپىكارلار بۇ يازما 11 تەرپىدىن 20080205 14:50 دە قا يوللانغان ۋاقىت : 20080204 18:24 باش تېمايازما سانى: 1833شۆھرەت: 1834 نۇمۇرپۇل: 18330 سومھەممىنى تەپسىلى ئوقۇپ چىقتىم .كۆپچىلىككە ئادىل باھا بىرىلىپتۇ.بولسا كۆپچىلىكنىڭ بۇندىن كېيىن بۇندىن بۇرۇنقى تەجىربە ساۋاقلارنى يەكۈنلەپ يەنىمۇ تىرىشىشىنى ئۈمىت قىلىمەن.كۆپ تىللىق بولۇش شەرەپ،ئانا تىلنى بىلمەسلىك جىنايەت.يوللانغان ۋاقىت : 20080204 18:34 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 1 .قەۋەتھاھاھا بەك قىزىق يىزىپسىز.رەھمەت لىكىن بىز سەيدىيە چالاقاپتۇ؟؟؟؟؟بىز مۇ ئەينى يىللاردا سەيدىيە خانلىقىدا مۇھىم ئورۇنلارنى تۇتقان،نۇرغۇن جەڭلەرگە قاتناشقان،نىمشقا بىزدەك توھپىكارلارنى ئۇنتۇپ قالسىلەر؟؟؟بىزيا كۇنىراپ قالدۇقمۇ؟؟؟يوللانغان ۋاقىت : 20080204 18:38 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 2 .قەۋەتسىلەرنىڭ بۇمۇنبىرىڭلاردا پەقەت مىدالى بارلار مۇنبىرىڭلارنىڭ ئەزاسى ،مىدالى يوقلار ئەزا ھىساپلانمامدۇ؟؟؟؟قانداق قىلغاندا مۇنبىرىڭلاردا مىدال ئالغىلى بولىدۇ؟؟؟؟ئبۇمۇنبىرىڭلارغا يىڭىدىن ئەزا بولغانلارنىڭ يوللىغان تىمىسى قانچىلىك ۋاقىتتا مۇنبىرىڭلاردا كۆرۇنىدۇ؟؟؟؟؟بىر سائەتمۇ؟بىر كۈنمۇ؟بىر ھەپتىمۇ؟بىرئايمۇ؟بىر يىلمۇ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟زادى قانچىلىك ۋاقىتتا؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟مەن بۇ مۇنبەرگە ناھايىتى قىزىقىپ كىرگەن ئىدىم ،لىكىن ھازىر بولساتەك سويۇپ كەتتىم ،.ئەسلىدە مەنمۇ بۇ مۇنبەرگە تىگىشلىك تۆھپەمنى قوشاي دىگەن بىراق................. تولىمۇ ئەپسۇس.....................؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟يوللانغان ۋاقىت : 20080204 18:39 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 3 .قەۋەتيازما سانى: 274شۆھرەت: 275 نۇمۇرپۇل: 2730 سومبۇ مىداللار راستمۇ يا؟ تاۋغاچ يوللانغان ۋاقىت : 20080204 18:40 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 4 .قەۋەتيازما سانى: 1260شۆھرەت: 1340 نۇمۇرپۇل: 12660 سومتۆھپە: 196 نۇمۇرسىزنىڭ تەسەۋۋۇر بايلىقىڭىزدىن تولىمۇ سۆيۇندۇم ئىنىم ...سىزگە بەركەتلىك قەلەم ۋە قەلىب تىلەيمەنيوللانغان ۋاقىت : 20080204 18:44 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 5 .قەۋەتيازما سانى: 4529شۆھرەت: 4826 نۇمۇرپۇل: 28670 سومتۆھپە: 416 نۇمۇرئىنتىزارنى مەن نۇقۇل پۇتبولچىمىكىن دىسەم ئىلمى تەپەككۈرغىمۇ باي ئىكەن،قەلىمىمۇ خېلىلا پىشىپ قاپتۇ مانا.ھەقىقەتەن مول تەسەۋۇر بولۇپتۇ.ھارمىغايسىز.يوللانغان ۋاقىت : 20080204 19:14 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 6 .قەۋەتيازما سانى: 1025شۆھرەت: 1095 نۇمۇرپۇل: 17370 سوممەن ئۆزۈمنىڭ مىدالىنى قىزلار بىلەن تونۇشۇپ ئالغان،ئويلاپ باقسام ئەزەلدىن ئۇرۇشقا قاتنىشىپ باقماپتىمەنيوللانغان ۋاقىت : 20080204 20:43 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 7 .قەۋەتيازما سانى: 1648شۆھرەت: 2356 نۇمۇرپۇل: 18340 سومتۆھپە: 317 نۇمۇرجەڭدە شۇنچە كۆپ تۆھپىلەرنى ياراتتىم شۇنچە كۆپ دۈشمەنلەرنى ھالەك قىلدىم . ئەمما ماڭا بەرگەن ئوردۇن ھېچ كۆپىيەي دىمەيدا ؟ چاقچاقيوللانغان ۋاقىت : 20080204 20:47 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 8 .قەۋەتيازما سانى: 401پۇل: 3905 سومبۇ مەزمون 2 جى قەۋەتتىكى نىڭ 20080204 18:38 دە يوللىغان يازمىسى:خانلىقنىڭ نامىنى خاتا يېزىپسىز. تۈزىتىپ قويۇڭ .سەمىمىيلىك ئىسىل خىسلەتيوللانغان ۋاقىت : 20080204 21:01 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 9 .قەۋەتيازما سانى: 364شۆھرەت: 432 نۇمۇرپۇل: 3560 سوممەن مېدالنى ئۇرۇشقا قاتناشماي ئىلمىي تەپەككۇر قىلىش ئارقىلىق ئالغان ئىدىم. ئەگەر ئۇرۇش قىلماي ئايغان مېدالنىڭ ئانچە قىممىتى يوقمۇ قانداق؟ قوشقان تۆھپەم ئۈچۈن 25 مىليون دوللار مۇكاپات بەرگەن ئىدى. بۇ پۇللارنى ئەمدى قانداق ئىشلەتسەم بولار؟ھە راس مەن ھازىر شەبنەم خىزمەت ئورنىدىن پىنسىيەگە چىقىپ كەتكەچكە بەلكىم بۇ مېدالمۇ قىممىتىنى يوقاتقان بولىشى مۇمكىن.ياخشى بەك ياخشى تەپەككۇر بوپتۇ بۇ... تۇنۇگۈن مەن ياغاچ ئايرۇپىلاننىڭ قانداق چۈشۈپ كېتىشىنى يەردە تۇرۇپ تاماشا قىلغان ئىدىم بۈگۈن مانا بۇ قىسقىچە تارىخنى كۆرۈپتىمەن ئەتە يەنە نىمىنى كۆرەرمەن..يوللانغان ۋاقىت : 20080204 21:05 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 10 .قەۋەتيازما سانى: 1033شۆھرەت: 8319 نۇمۇرپۇل: 20000 سوممىنىڭ جەڭدىكى قەھرىمانلىق ئىش ئىزلىرىمنى يىزىپ قويمامسىز دەيمەن مەنمۇ بوۋامغا ئوقۇپ بىرسەم ياخشى بولاتتى ، ئۇممۇ ئۆزى قاتناشقان جەڭلەرنى ئالغان مىداللىرىنى قاتتىق ھاياجان بىلەن سوزلەپ كىتىدىغان .يوللانغان ۋاقىت : 20080204 21:06 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 11 .قەۋەتئىنتىزار كىچىكىدىنلا تەپەككۇر قىلىشقا ئامراق ، لېكىن ئۆزى جەڭگە بارىمەن دەپ تۇرىۋالسىمۇ باشقىلار يېشىنى كىچىك كۆرۈپ بارغۇزمىغان ، شۇنداق قىلىپ ئۇ ئۆزلىگىدىن ئۈگىنىپ كىشنى ھاڭتاڭ قالدۇرىدىغان نەتىجە ياراتقان . شۇنداق قىلىپ ئۇ مۇئەللىملىرى تەرىپىدىن زىيادە تىرىشىپ كەتكەن دەپ قارىلىپ ئالاھىدە ئىلگىرلەش مىدالى بىلەن مۇكاپاتلانغان ، ئۇنىڭ نامى دۇنيانىڭ ھەممە يېرىگە چىكىتىپ شەبنەم ئەپەندى ئۇنى مۇنبىرىگە تەكلىپ قىلىپ ئەكەلگەن ئۇ مۇنبەردىمۇ ئۆز رولىنى جارى قىلدۇرۇپ دەرىجىسى مۇنبەر بويىچە ئەڭ يۇقىرى تۆھپىكار ئەزا بولۇپ قالغان بىردىنبىر ئەزا ھېسابلىنىدۇ .يوللانغان ۋاقىت : 20080204 21:12 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 12 .قەۋەتيازما سانى: 1664شۆھرەت: 1927 نۇمۇرپۇل: 7823 سومتۆھپە: 212 نۇمۇرئۆزگىچە تەپەككۇر. ئىسىل تېمايېقىندىن ياقى مۇنبەردىكى توراشلىرىمىز تەپپەككۈرى بىر بىرىگە ئەگىشىپ قاناتلانغىلى تۇرىدى. تورداشلار ئارىسىدىكى چۈشۈنۈشمۇ خېلى ئىلگىرى سۈرۈپ قالدى دەپ ئويلايمەن. نادىر تېمىڭىزغا رەھمەت قېرىندىشىم.تىنىمسىز ئىشلەش سەنئەتنىڭ مەھسۇلى، شۇنداقلا تۇرمۇشنىڭ مەھسۇلىيوللانغان ۋاقىت : 20080204 21:47 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 13 .قەۋەتگىتتارچى كىچىكىدىنلا مۇزىكىغا ئالاھىدە ئىشتىياق باغلىغان . بولۇپمۇ ساز چىلىشقا ئۇنىڭغا بىرەرسىمۇ يىتەلمىگەن . كىيىن ، ئۇرۇش مەزگىلىدە ئۇ ئاددىيغىنە مۇزىكىسى بىلەن خەلىقنىڭ غەزەپ ئوتىنى نامايەندە قىلىپ بەرگەن . ئۇرۇشنى خالىمىغان خەلىقىلەرگە ۋە زۇلۇم ئىچىدە قالغان پۇقرارلاغا ئىلھام بەرگەن . ھەربىي قىسىم بۇنى ئۇقۇپ ، ئۇنىڭغا ئالاھىدە تۆھپە دىگەن مىدالنى ھەدىيە قىلغان . مۇزىكسى يىقىمىلىق گىتتارچى مۇزىكاڭنى ھەرگىز توختىپ قويىمىغىنرەخمەت ئاداش راسىت گەپنى قىلاي كىيىن چۇقۇم بەك ياخشى مۇزىكامنى يوللايمەن ھازىرچە بولمايۋاتىدۇ ئشىلار ئوڭۇشلۇق ئەمەسس ................... مىنىڭ ناخشام كەلگۈسىدە قىلالساملا كۆيدۇم پىشتىم ئەمەس مىللەت نى كۈيلەپ ياشلارغا ئدىديۋى تەربىيە بېرىش ئۈچۈن ئىيتىمەن چۇقۇم ئاداش ...................... ساڭا كۆپ رەخمەت !!!!!!!!!!!!!!! ھەقىقى كۆڭلۈمدىكىنى دەپسەن ئاداش چۇقۇم ..... .. خۇدايىم بۇيرۇسا ... ھەممەڭلارنى رازى قىلغۇدەك بىر ئشى قىلىمەن !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!يوللانغان ۋاقىت : 20080204 23:58 بۇ قەۋەتكە ئىنكاس 14 .قەۋەت :0314 15:29, |
ا ق ش تىڭ جۇڭگونى سىندىرىلىمدى مەڭگەرۋشى ەل دەپ تۇراقتاندىرۋى مۇلدە تابان تىرەپ تۇرا المايدىحالىق تورابىمەملەكەتتىك شەتەل اقشاسىن باسقارۋ مەكەمەسىا ق ش تىڭ جۇڭگونى سىندىرىلىمدى مەڭگەرۋشى ەل دەپ تۇراقتاندىرۋى مۇلدە تابان تىرەپ تۇرا المايدى2019.08.08 15:06 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىشينحۋا اگەنتتىگى، 8 ايدىڭ 7 كۇنى، بەيجيڭ ءتىلشى ليۋ كايشيۇڭ. ا ق ش قازىنا مينيسترلىگى ايتقان سىندىرىلىمنىڭ قۇنسىزدانۋىنا كيلىكپەۋ سىندىرىلىمدى مەڭگەرگەندىك، نەگىزدىك ساۋات پەن كاسىپتىك رۋحقا اۋىر قايشىلىق جاساعاندىق، و ساياسي مەڭگەرۋ كاسىپتىك رۋحتى قورلاعاندىق. مەملەكەتتىك شەتەل اقشاسىن باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ اقپارات مالىمدەمەشىسى، باس ەكونوميست ۋاڭ چۇنيىڭ 8 ايدىڭ 7 ـ كۇنى مىنانى ءبىلدىردى: ا ق ش قازىنا مينيسترلىگىنىڭ جۇڭگونى سىندىرىلىمدى مەڭگەرۋشى ەل دەپ تۇراقتاندىرۋى شىندىققا مۇلدە قايشى، مۇلدە تابان تىرەپ تۇرا المايدى.ۋاڭ چۇنيىڭ سۇحپاتتى قابىلداعاندا مىنانى ءبىلدىردى: ا ق ش تىڭ ىستەگەنى ا ق ش تىڭ ءوزى بەلگىلەگەن سىندىرىلىمدى مەڭگەرۋشى ەل ولشەمىنە قايشى. ا ق ش تىڭ وسى رەت سيتات كەلتىرگەن 1988 جىلعى زاڭ جوباسىنا كەلسەك، ونىڭ ناقتى ولشەمى جوق، بۇل ءوز بەتىمەن ىستەگەندىك. مۇنداي اقىلسىزدىق، جاۋاپكەرسىزدىك ىستەۋ ءتاسىلى بۇكىل دۇنيە ءجۇزىنىڭ ەكونوميكا ساۋدا ورتاسىن اۋىر دارەجەدە ءبۇلدىرىپ، بۇكىل دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا كەدەرگى بولادى. سىندىرىلىمدى كىم مەڭگەرىپ وتىر؟ دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى مەن فينانسىنىڭ ورنىقتىلىعىن ءبۇلدىرۋشى كىم؟ بۇل جاعى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.ۋاڭ چۇنيىڭ بىلاي دەدى: بيىل جىل باسىنان بەرى ەلىمىزدىڭ شەتەل اقشاسى بازارىنىڭ اينالىمى جالپى جاقتان ورنىقتى بولدى، ءتۇرلى سىرتقى سوققىعا توتەپ بەرە الادى. تاياۋدا ا ق ش تىڭ ساۋدا قاقتىعىسىن ءورشىتۋىنىڭ حالىق اقشاسى سىندىرىلىمىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاساعان اسەرىنە بازار تولىق اڭىس ءبىلدىردى، سونداي اق الدا ۇيلەسىمدى، تەپە تەڭ ورەدە نەگىزىنەن ورنىقتىلىقتى ساقتايدى. قازىر ەلىمىزدىڭ ماكرولىق شارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزگى جاعدايى جاقسى، حالىقارالىق كىرىس شىعىس نەگىزىنەن تەپە تەڭ، شەتەل اقشاسى بازارىنىڭ نەگىزگى تۇلعالىق ساۋدا ارەكەتى اقىلعا سيىمدى، بازار ءتارتىبىنىڭ جاقسى بولۋى ەلىمىزدىڭ شەتەل اقشاسى بازارىنىڭ اناعۇرلىم پىسىپ جەتىلگەنىن تولىق تۇسىندىرەدى. |
سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىسقيمىل اگەنتتىگىنىڭ شىمكەنت قالاسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن بيزنەستى قورعاۋ ءوزارا ءىسقيمىل، دامۋ، پروبلەمالار جانە ولاردى شەشۋ جولدارى تاقىرىبىندا دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى، دەپ حابارلايدى ..شاراعا دەپارتامەنت باسشىسى ا.جۇماعالي، ونىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ت.سەرىكباەۆ، قالالىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى ديرەكتورى ورىنباسارىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى س. ادامبەكوۆا، كاسىپكەرلەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىسقيمىل جونىندەگى كەڭەستىڭ توراعاسى م.سەيتجانوۆ، كاسىپكەرلىك جانە يندۋستريالدىيننوۆاتسيالىق دامۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ب.دۇيسەبەكوۆ، وڭتۇستىك ارنايى ەكونوميكالىق ايماق باسقارۋشى كومپانياسى اق باسقارما توراعاسى ن.دۇيسەنوۆ، ادال ادۆوكاتتار كەڭسەسىنىڭ باسشىسى ت.ەسيموۆ، وڭىرلىك جانە شەتەل بيزنەس وكىلدەرى قاتىستى.بيزنەس وكىلدەرى قاتىسقان جيىندا دەپارتامەنت باسشىسى اسحات جۇماعالي بيزنەسكە قولايلى جاعداي جاساۋ جانە ونىڭ دامۋى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىندىعىن اتاپ ءوتتى. دەپارتامەنت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا كاسىپكەرلىكتى كەشەندى قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا اگەنتتىكپەن ، ياعني بيزنەس پەن ينۆەستورلاردى قورعاۋ جوباسى ىسكە اسىرىلۋدا.ينۆەستورلاردىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى سۇيەمەلدەۋگە الىنۋىنىڭ باستى شارتى مەملەكەتىمىزدىڭ اۋماعىندا ادال جانە پاراساتتى بيزنەس جۇرگىزۋ بويىنشا وزىنە مىندەتتەمە الۋ بولىپ تابىلادى. اتالعان جوبا دەپارتامەنتپەن دە جۇزەگە اسىرىلۋدا. بۇگىنگى تاڭدا جالپى سوماسى 78 ملرد. تەڭگەگە جۋىق 45 جوبا سۇيەمەلدەنۋدە، دەدى اسحات جۇماعالي.جالپى العاندا، وتكەن جىلدىڭ وزىندە بيزنەستى قورعاۋ شەڭبەرىندە دەپارتامەنتپەن 30دان اسا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسىنىڭ قۇقىقتارى قالپىنا كەلتىرىلىپ، ولاردىڭ قىزمەتىنە زاڭسىز ارالاسقانى ءۇشىن 13 لاۋازىمدى تۇلعا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان. سونىمەن قاتار، دوڭگەلەك ۇستەلدە كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە قورعاۋعا بايلانىستى اتقارىلعان جۇمىستار تالقىعا سالىندى. بيزنەستى قورعاۋ ماسەلەلەرى ەركىن فورماتتا تالقىلانعان جيىندا قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ جانە ۇيىمنىڭ ىسكەرلىك بەدەلىن قورعاۋ ماقساتىندا كۆازيمەملەكەتتىك جانە جەكە سەكتور ۇيىمدارىندا كورپوراتيۆتىك ادالدىق ستاندارتتارىن ساقتاۋعا جاۋاپتى جەمقورلىققا قارسى كومپلاەنسقىزمەتتەر ينستيتۋتىن قۇرۋ، 37001 سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ستاندارتىن ەنگزىۋ جولدارى قاراستىرىلدى.سونداياق كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن وزەكتى پروبلەمالىق ماسەلەلەر تالقىلانىپ، بيزنەس وكىلدەرىنىڭ ۇسىنىسپىكىرلەرى تىڭدالدى. دوڭگەلەك ۇستەل سوڭىندا نۇر، بۋمپروم، ەكوفارم ينتەرنەيشنل، جشسمەن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى سۇيەمەلدەۋ بويىنشا كەلىسىم شارتقا قول قويىلدى. |
ئۈرۈمچى ئىرپان ئېلېكترون چەكلىك شىركىتى 2003 يىلى قۇرۇلدى.شۇ يىلى 12 ئاينىڭ 14 كۈنى ئۇيغۇر تىلىدىكى تۇنجى ئەۋلاد ئۈچ تىللىق ئېلېكترون لۇغەت 33نى مۇۋەپپەقىيەتلىك ئىشلەپچىقىرىپ بازارغا سالدى.2004 يىلى 8 ئايدا خەنزۇ تىلى ئۆگەنگۈچىلەرنىڭ ئېھتىياجىغا ماسلاشقان 233 تىپلىق لۇغەتنى بازارغا سالدى.2005 يىلى 7 ئايدا مەخسۇس ئوقۇغۇچىلار ئۈچۈن تەييارلانغان 100 تىپلىق لۇغەتنى ئىشلەپچىقىرىپ كەڭ ئوقۇغۇچىلارنىڭ قىزغىن ئالقىشىغا سازاۋەر بولدى.2006 يىلى ئەتىيازدا ئەرەب، ئىنگلىز، خەنزۇ ۋە ئۇيغۇر تىلىدىن ئىبارەت 4 تىلنى ئاساس قىلغان 310 تىپلىق لۇغەتنى بازارغا سالدى.2007 يىلى 8 ئايدا خەنزۇچە، ئىنگلىزچە، ئۇيغۇرچە 3 خىل تىل، 9 يۆنىلىشلىك لۇغەت، تەلەپپۇز ئىقتىدارى، 3 ئىقتىدارى قېتىلغان 330 تىپلىق لۇغەتنى بازارغا سېلىپ ئۆگەنگۈچىلەرنىڭ قىزغىن ئالقىشىغا سازاۋەر بولدى.2007 يىلى 10 ئايدا مەخسۇس ئوقۇغۇچىلار ئۈچۈن ئىشلەنگەن ئىرپان ئوقۇغۇچىلار لۇغىتى نى بازارغا سېلىپ ئوقۇغۇچىلارنىڭ تىل ئۆگىنىشىگە تېخىمۇ قولايلىق ئېلىپ كېلىپ ئۆزىنىڭ ئۇرغۇپ تۇرغان ھاياتى كۈچىنى نامايەن قىلدى.2008 يىل ئاپرېلدا قازاق قېرىنداشلىرىمىزنىڭ ئۆگىنىش، خىزمەت ئېھتىياجىغا ئۇيغۇنلاشقان 308 تىپلىق ئېلېكترون لۇغەتنى ئىشلەپ چىقىرىشقا مۇۋەپپەق بولدى.2008 يىلى 12 ئايدا رۇس تىلى قوشۇلغان، 4 تىلنىڭ 16 خىل يۆنۈلۈشتىكى لۇغەتلىرى كىرگۈزۈلگەن رەڭلىك ئېكرانلىق لۇغەتنى ئىشلەپ بازارغا سېلىپ رايونىمىزدىكى رۇس تىلى ئۆگەنگۈچىلەرگە زور خۇشاللىق ئىلىپ كەلدى.2009يىلى ئىرپان لۇغىتى كىرگۈزۈلگەن، تېلېۋىزۇر كۆرۈش ئىقتىدارى ئىگە تۇنجى ئىرپان يانفونى بازارغا سېلىندى.2009يىلى دىۋانى لۇغەتى تۈرك قوشۇلغان، سەزگۈر ئېكرانلىق، , , , ھۆججەتلىرنى كۆرۈشكە بولىدىغان لېنىكۇس سىستېمىلىق 9 تىللىق لۇغەتنى ئىشلەپچىقارغان.2010يىلى مەخسۇس ئوقۇغۇچىلارغا ئاتالغان دەرسلىك كىرگۈزۈلگەن ئىرپان 2010 تىپلىق ئوقۇغۇچىلار كومپيۇتېرىنى بازارغا سالغان.2010يىلى يەنە ئۇيغۇرچە، خەنزۇچە، ئىنگلىزچە ئۆگىنىش، ساۋاد چىقىرىش ۋە ماتېماتىكا بىلىملىرى كىرگۈزۈلگەن ئىرپان شادىمان بالىلار ئاۋازلىق كىتاب چەكمە قەلەملىك بىر يۈرۈش كىتابلارنى بازار سالغان.2010يىلى يەنە شىركىتمىز ئۆزى بىر قوللۇق تەتقىق قىلىپ، مودىل ئىچىپ ئىشلەپ چىققان ئىرپان تارىم تۈرى 01 تىپلىق، رەڭلىك ئېكرانلىق، بەش تىللىق لۇغەت بازارغا سېلىنغان.2011يىلى شىركىتمىز تەتقىقات گۇرۇپپىسى تۈزۈپ چىققان ئىرپان شادىمان بالىلار ئاۋازلىق كىتابلىرى ئاساسىدىكى قازاقچە چەكمە قەلەم ئىشلەپچىقىرىلغان.2011يىلى ئىرپان تارىم تۈرى 6 تىپلىق، ئالتە تىللىق، ئاۋازلىق لۇغەت بازارغا سېلىنغان.2011يىلى يەنە ئوتتۇراباشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى ئۈچۈن دەرسلىك كىرگۈزۈلگەن، يېڭى دەرسلىكلەرنى خالىغانچە ئالماشتۇرۇپ ئىشلىتىشكە بولىدىغان مەخسۇسلاشقان ئىرپان ئوقۇغۇچىلار كومپيۇتېرىنى بازارغا سالغان.2012يىلى دۇنيا مەدەنىيەت خەزىنىسىدىكى بۈيۈك ئەسەر، تۈركى تىللىق مىللەتلەرنىڭ شاھانە ئەسىرى قۇتادغۇ بىلىگنىڭ نەسرىي يەشمىسىنىڭ ئاۋازلىق نەشرىنى ئىشلەپچىقىرىپ بازارغا سالغان.2013يىلى شىركىتمىز ياشلارغا ۋە ئاتائانىلارغا پەندنەسىھەت خاراكتىرىدىكى بىر نەچچە پارچە ئاۋازلىق ئەسەرلەرنى ئىشلەپچىقىرىپ بازارغا سالغان.2014يىلى ئىرپان لۇغىتى كىرگۈزۈلگەن ئاندىروئىد سىستېمىلىق ئىككىنجى ئەۋلاد ئىرپان يانفونىنى بازارغا سالغان.2015يىلى 1ئايدا شاھانە ئەسەر قۇتادغۇ بىلىگنىڭ خەنزۇچە ئاۋازلىق نەشرىنى ئىشلەپچىقىرىپ، بېيجىڭ خەلق سارىنىڭ بېيجىڭ يىغىن زالىدا دۆلەت رەھبەرلىرى قاتناشقان ئالاھىدە تارقىتىش مۇراسىمى ئىلىپ بىرىلدى.2015يىلى 9ئايدا بىر بەلباغ، بىر يولنى قانداق چۈشىنىمىز ناملىق ئاۋازلىق ۋە كىتاب شەكىلدىكى نەشرى بازارغا سېلىندى.2015يىلى 11ئايدا قازاق ئالىمى ئاباي قۇنانباينىڭ ئاباي ھېكمەتلىك سۆزلىرى ناملىق ئاباينىڭ ئەقلىيە سۆزلىرىنىڭ ئۇيغۇرچە، قازاقچە، خەنزۇچە ئۈچ تىلدىكى ئاۋازلىق نەشرى ۋە كىتاب نەشرى بازار سېلىندى.2015يىلى 12ئايدا ئۇيغۇر كىلاسسىك ئەسەرلىرىدىن بىرى بولغان ئەتەبەتۇل ھەقايىق نىڭ ئۇيغۇرچە ۋە خەنزۇچە نەشرى ۋە كىتابىنى نەشرى قىلىپ بازارغا سالدى.2016يىلى 2ئايدا مەركىزىي تېلېۋىزىيە ئىستانسىسىنى ئۇيغۇرچە نەشرى ھوقۇقىنى سېتىۋىلىپ ئۇيغۇرچە ئاۋاز بىرىپ چىققان ئىنتېرنېت دەۋرى ناملىق ئون قىسىملىق ھۆججەتلىك فىلىمنى نەشرى قىلىپ بازارغا سالدى.2006 يىللىق تۇنجى نۆۋەتلىك جۇڭخۇا ئېلېكترون كارخانىلىرى ماركا قىممىتىنى باھالاش يىغىندا ئۈرۈمچى ئىرپان ئېلېكترون چەكلىك شىركىتىنىڭ ئىرپان ماركىسى جۇڭگودىكى ئېلېكترون كاخانىلىرى ئىچىدە ئالدىنقى 300 شىركەتنىڭ ئىچىگە كىرىپ، ليەنشاڭ، خەيئېر، كاڭجيا، چۇاڭۋىي، قاتارلىق شىركەتلەر قاتارىدىن ئورۇن ئالدى. 2008 يىل 12 ئاينىڭ 15 كۈنى مەركىزى تېلېۋىزىيە ئىستانسىسىنىڭ مېدىيە بىناسىدا ئۈچىنچى نۆۋەتلىك جۇڭخۇا ئېلېكترون كارخانىلىرى داڭلىق ماركىلىرىنى مۇكاپاتلاش مۇراسىمى ۋە داڭلىق ماركا قۇرۇلىشى يۇقىرى قاتلامدىكىلەر مۇنبىرى يىغىنى ئۆتكۈزۈلدى. يىغىنغا جۇڭگونىڭ داڭلىق ئېلېكترون شىركەتلىرىدىن ليەنشاڭ، خەيئېر، چۇاڭۋىي، كاڭجيا، قاتارلىق چوڭ شىركەتلەر قاتناشقاندىن سىرت رايونىمىز تەۋىسىدىن ئېلېكترون مەھسۇلاتى ئىشلەپچىقىرىدىغان شىركەتلەردىن ئىرپان ئېلېكترون چەكلىك شىركىتىمۇ قاتناشتى. 2008 يىللىق جۇڭخۇا ئېلېكترون كارخانىلىرىنىڭ ماركا قىممىتىنى باھالاش يىغىنىدا ئىرپان ماركىسى 49 مىليون يۈەنلىك ماركا قىممىتى بىلەن 281 ئورۇنغا ئۆتۈپ، جۇڭخۇا ئېلېكترون كارخانىسى ساھەسىدىكى يوشۇرۇن كۈچى ئەڭ زور داڭلىق ماركا ۋە غەربى رايوندىكى داڭلىق ئېلېكترون ماركىسى دېگەن شەرەپكە ئېرىشتى. |
خىتاي تىبەت مەركىزى لاسادىكى پوتالا ئىبادەتخانىسىنىڭ ئۈستىگە دۆلەت بايرىقىنى ئاستى ئۇيغۇرئامېرىكا ئاۋازىنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، پوتالا سارىيى ھەم ئىبادەتخانا بولۇپ، ئۇ ئەسلى تىبەتنىڭ سىياسىي ۋە دىنىي رەھبەرلىك مەركىزى ئورنى ئىدى. بۇ جايدا ئەزەلدىن تىبەت روھانىي ۋە سىياسىي داھىيسى دالاي لاما تۇراتتى. ھازىرقى دالاي لامامۇ 1959يىلى ھىندىستانغا قېچىشتىن ئىلگىرى بۇ يەردە تۇرغان ئىدى.خەۋەردە ئېيتىلىشىچە، خىتاي دۆلەت بايرىقى يەنە لاسا شەھەر مەركىزىدىكى ئەڭ چوڭ چوكاڭ ئىبادەتخانىسىنىڭ مۇنارىغىمۇ ئېسىلغان.نۆۋەتتە، تىبەتتە بۇددا ئىبادەتخانىلىرىغا خىتاي دۆلەت بايرىقى ئېسىش، دۆلەت رەھبەرلىرىنىڭ سۈرەتلىرىنى ئېسىش ھەرىكەتلىرى باشلانغان بولۇپ، بۇ ھەرىكەت ۋەتەنپەرۋەرلىك دەپ چۈشەندۈرۈلگەن. بىر بۇددا راھىبىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، 2011يىلى، تىبەتتە ئىبادەتخانا باشقۇرۇش كومىتېتى قۇرۇلۇپ، 9 زۆرۈرىيەت دەپ ئاتالغان بىر پائالىيەت يولغا قويۇلغان. مەزكۇر 9 زۆرۈرىيەت نىڭ قاتارىدا ئىبادەتخانىلاردا بايراق ۋە رەھبەرلەرنىڭ سۈرەتلىرى بولۇشى زۆرۈر دېگەن مەزمۇنمۇ بار ئىكەن. شۇ بويىچە ھەممە يەردىكى تىبەت ئىبادەتخانىلىرىدا بايراق ۋە سۈرەت ئېسىش يولغا قويۇلغان.ئۇيغۇر ئېلىدىكى بىر قىسىم جايلاردا مۇسۇلمانلارنىڭ مەسچىتلىرىگە خىتاي دۆلەت بايرىقى ئېسىش مەجبۇرىي يولغا قويۇلغان بولۇپ، ھەتتا بەزى جايلاردا بۇ قاتتىق قارشىلىقلارغا ئۇچرىغان ئىدى. |
دادىسى ھاراق ئەكىلىشكە بۇيرۇسا دادىسىغا ئىتائەت قېلىشى توغرىمۇ؟ ئۇيغۇرچە پەزىلەتلىك شەيخ مۇھەممەد سالىھ ئەلمۇنەججىدهل يطيع أباه ويشتري له خمرا؟ئاللاھ سۇبھانەھۇ ۋەتەئالا پەرزەنتلەرنىڭ ئاتائانىلارغا خەيرئېھسان ۋە ئىتائەت قىلىشىنى ۋاجىپ قىلدى. ئاللاھ تائالا بۇ ھەقتە مۇنداق دەيدۇ: ئېيتقىنكى، سىلەر كېلىپ ئاڭلاڭلار، ئاللاھ ھارام قىلغان نەرسىلەرنى سىلەرگە ئوقۇپ بېرەي: سىلەر ئاللاھقا ھېچ نەرسىنى شېرىك كەلتۈرمەڭلار، ئاتائاناڭلارغا ياخشىلىق قىلىڭلار، نامراتلىقتىن قورقۇپ بالاڭلارنى ئۆلتۈرمەڭلار، بىز ئۇلارغا ۋە سىلەرگە رىزىق بېرىمىز، ئاشكارا ۋە يوشۇرۇن يامان ئىشلارغا يېقىن كەلمەڭلار، ئاللاھنىڭ ئەمرىگە خىلاپلىق قىلىپ ناھەق ئادەم ئۆلتۈرمەڭلار، ھەقلىق رەۋىشتە ئۆلتۈرۈش بۇنىڭدىن مۇستەسنا. سىلەرنىڭ چۈشىنىشىڭلار ئۈچۈن، ئاللاھ سىلەرگە بۇ ئىشلارنى تەۋسىيە قىلىدۇ سۈرە ئەنئام 151ئايەت .ئاللاھ تائالا ئاتائانىنى قاخشىتىشنى ھارام قىلدى. ئاللاھ تائالا بۇ ھەقتە مۇنداق دەيدۇ: پەرۋەردىگارىڭ پەقەت ئۇنىڭ ئۆزىگىلا ئىبادەت قىلىشىڭلارنى ۋە ئاتائاناڭلارغا ياخشىلىق قىلىشىڭلارنى تەۋسىيە قىلدى، ئۇلارنىڭ بىرى، يا ئىككىلىسى سېنىڭ قول ئاستىڭدا بولۇپ ياشىنىپ قالسا، ئۇلارغا ئوھوي دېمىگىن يەنى مالاللىقنى بىلدۈرىدىغان شۇنچىلىك سۆزنىمۇ قىلمىغىن، ئۇلارنى دۈشكەلىمىگىن، ئۇلارغا ھۆرمەت بىلەن يۇمشاق سۆز قىلغىن سۈرە ئىسرا 23ئايەت.ھاراق بولسا قۇرئان سۇننەت ۋە ئىجمادا ھاراملىقى تەكىتلەنگەن نەرسىدۇر. ئاللاھ تائالا بۇ ھەقتە مۇنداق دەيدۇ: ئى مۆمىنلەر! ھاراق ئىچىش، قىمار ئويناش، بۇتلار يەنى چوقۇنۇش ئۈچۈن تىكلەنگەن تاشلار غا چوقۇنۇش، پال ئوقلىرى بىلەن پال سېلىش شەيتاننىڭ ئىشى، پاسكىنا قىلىقلاردۇر، بەختكە ئېرىشىشىڭلار ئۈچۈن شەيتاننىڭ ئىشىدىن يىراق بولۇڭلار. شەيتان ھاراق، قىمار ئارقىلىق ئاراڭلاردا دۈشمەنلىك، ئاداۋەت تۇغدۇرماقچى، سىلەرنى نامازدىن ۋ ە ئاللاھنى ياد ئېتىشتىن توسماقچى بولىدۇ، سىلەر ئەمدى ھاراقتىن، قىماردىن يانمامسىلەر؟ سۈرە مائىدە 9091 ئايەتلەر. |
پارتياسى تۇرمىستىق زورلىقزومبىلىقتان زارداپ شەككەن ايەلگە كومەكتەستى31 شىلدە, 22:15 473 0 جاڭالىقتار اسىل تۇمارپارتيا ايسۇلۋ بايتىكوۆا ۇشىراسقان جاعدايدان تىس قالعان جوق. بۇگىن قارابالىق اۋداندىق پارتيا فيليالى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ر.كوشەكباەۆا قارابالىق اۋداندىق پوليتسيا ءبولىمى باستىعىنىڭ م.ا.، پوليتسيا مايورى س.ساعيدۋللاەۆ جانە ايەلدەردى زورلىقزومبىلىقتان قورعاۋ ينسپەكتورى، پوليتسيا كاپيتانى يرينا شەۆچەنكومەن بىرگە ايسۇلۋعا بارىپ، حالجاعدايىن ءبىلدى.قارابالىق اۋدانىنىڭ اكىمدىگىمەن بىرلەسىپ وتكىزىلگەن اڭگىمەلەسۋدىڭ ناتيجەسى بويىنشا ا.بايتىكوۆاعا قارابالىق ورتا مەكتەبىنە 2020 جىلدىڭ 10 تامىزىنان باستاپ باستاۋىش ءپانى مۇعالىمى بولىپ جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ۇسىنىلدى.سونداياق، ايسۇلۋعا داعدارىس ورتالىعىنىڭ قىزمەتتەرى دە ۇسىنىلدى، الايدا ول بۇدان باس تارتتى. قارابالىق اۋدانىنىڭ پوليتسيا ءبولىمى ايسۇلۋدىڭ بۇرىنعى كۇيەۋىنە قاتىستى 30 تاۋلىككە قورعاۋ نۇسقاماسىن شىعاردى.سونىمەن قاتار، پارتيانىڭ قوستاناي وبلىستىق فيليالى تۇرمىستىق زورلىقزومبىلىقتان زارداپ شەككەن ايسۇلۋ بايتىكوۆاعا كومەك كورسەتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.زاڭگەرلىك كومەك پارتيالىق جوباسى اياسىندا ايسۇلۋعا اقىسىز نەگىزدە جانجاقتى زاڭدىق كومەك كورسەتىلەدى. سوتتا ايسۇلۋدىڭ مۇددەسىن قوستاناي ادۆوكاتتار القاسىنىڭ ادۆوكاتى، قازاقستان زاڭگەرلەر وداعى رقب كق مۇشەسى چۋماك اللا الەكساندروۆنا قورعايدى. ايسۇلۋ تالاپ ارىز جاساۋ جانە قۇقىقتىق كومەك كورسەتۋ ءۇشىن 2020 جىلعى 3 تامىزدا ساعات 11.30دا پارتيانىڭ وبلىستىق فيليالىنا شاقىرىلدى.ول پارتياسىنا نازار اۋدارىپ، كومەك كورسەتكەنى زور العىسىن ءبىلدىردى. |
سىزنىڭ ئورنىڭىز: باشبەت تەقدىم ماقالىلەرئاكادېمىيە بەتلەر: 257ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسىنىڭ بىر يىللىق خىزمەتلىرىئۇيغۇر ئاكادېمىيىسىنىڭ بىر يىللىق خىزمەتلىرى 48 ...مەشھۇر كىشىلىرىمىزنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى1. مەھمۇد قەشقەرى 1008 1105 بۈيۈك ئالىم، تىلشۇناس، شاھانە ئەسەر تۈركىي تىللار دىۋانى نىڭ مۇئەللىپى. ئۇ قاغان جەمەتى ئائىلىسىدە دۇنياغا كېلىپ، بىر ئۆمۈر ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللىنىشتىن سىرت، قەشقەردە مەدرىسە ئېچىپ مۇدەررىسلىك قىلغان. ئۇنىڭ يەنە باشقا ئەسەرلىرى بارلىقى مەلۇم بولسىمۇ، زامانىمىزغىچە يېتىپ كېلەلمىگەن. ئالىمنىڭ توغۇلغان ۋە ۋاپات بولغان ۋاقتى ھەققىدە ئېنىق مەلۇمات يوق. ئەمما 97 يىل ئۆمۈر كۆرۈپ ...ئەركىن سىدىق 2011يىلى 12ئاينىڭ 24كۈنى مەن مەزكۇر ماقالىنى يېزىشنى 2011يىلى 23سېنتەبىر كۈنىلا باشلىغان بولۇپ، ئۇنى خېلە بۇرۇنلا تورغا چىقىرىپ بولۇشنى ئۈمىد قىلغانىدىم. ئەپسۇسكى، يېقىنقى ئىككى ئايدىن كۆپرەك ۋاقىتتىن بۇيان مەن ئىدارىدە قاتنىشىۋاتقان بىر چوڭ پروجېكت تەتقىقات تۈرى بىر جىددىي باسقۇچقا كىرىپ قېلىپ، شۇنىڭ بىلەن ئاخشاملىرى ۋە دەم ئېلىش كۈنلىرىمۇ ئىشلىمىسەم بولمايدىغان بىر ئەھۋالنىڭ ئىچىگە كىر ...رەسىمنىڭ ئۈستۈگە چەكسىڭىز بىر لىدېردا چوقۇم بولۇشقا تېگىشلىك 21 سۈپەت ناملىق كىتاپنىڭ ئىنگلىزچە ئېلكىتاپ نۇسخۇسىغا ئېرىشەلەيسىز. ئەركىن سىدىق 2011يىلى 9ئاينىڭ 17كۈنى 2010يىلىدىكى بىر جۈمە كۈنى چۈشتىن كېيىن، مەن ئىشلەيدىغان ئىدارە دىكى مەن قاتنىشىۋاتقان بىر پروجېكتنىڭ باشلىقى ماڭا: ئەركىن، ئالدىمىزدىكى دۈشەنبە كۈنى بىزنىڭ پروجېكتنى كۆزدىن كەچۈرىدىغان بىر مۇھىم يىغىن بار. شۇ يىغىندا دوكلاد قىلىدىغا ...ئەركىن سىدىق 2010يىلى 10ئاينىڭ 6كۈنى بۇنىڭدىن بىر قانچە ئاي بۇرۇن، مەن ئامېرىكىغا يازلىق تەتىل جەريانىدا قىسقا مۇددەتلىك ئوقۇشقا كەلگەن بىر ئۇيغۇر قىز ئوقۇغۇچىنى ئۇچراتتىم. تۇنجى قېتىم كۆرۈشكەندە مە ئۇ قىزدىن ياخشىمۇسىز؟ ئامېرىكىغا قاچان كەلدىڭىز؟، دەپ سورىسام، ئۇ قىز بۇ ئىككى سوئالىمغا ئۇيغۇرچە جاۋاب بېرەلمەي، يۈزى ياللىدە قىزارغان ھالدا سوئالىمغا خەنزۇچە جاۋاب بەردى. شۇنىڭ بىلەن مېنىڭ ئۇ قىزدىن باشقا ... |
كۇيەۋ ساتىپ الامىن...46 ءسوز 4791 6 پىكىر 13 ماۋسىم, 2014 ساعات 10:00ءومىر دەگەن قىزىق قوي! ەلەستەرى مەن بەلەستەرى قاتار. بىردە كوككە كوتەرسە، بىردە سۇلاتا قۇلاتادى. ءدال بۇگىنگىدەي مەنى ەشكىم وسىدان ەكى جىل بۇرىن عانا كۇيەۋدى دە ساتىپ الامىن دەپ كەكىرەيە قالادى دەپ ەشكىمنىڭ نەشە ۇيىقتاسا دا تۇسىنە كىرمەگەن بولار؟! وتكەن كۇندەرى دوسجاران، تامىرتانىس تۇگىل ءتىپتى اتاانامنىڭ الدىندا سۇيكىمىم بولماعان مەنىڭ بۇگىن اق دەگەنىم العىس، قارا دەگەنىم قارعىس.... جاسىم قازىر 29دا. مەكتەپ قابىرعاسىن بىتىرگەن جىلدارى اكەشەشەمنىڭ مەنى وقىتۋعا مۇمكىندىكتەرى بولمادى. ءبىر جىلداي ۇيدە جاتتىم. سودان كەيىن امال جوق، 35 مىڭ تەڭگە جالاقى تولەگەن كىشىگىرىم ءبىر قۇرىلىس كومپانياسى ديرەكتورىنىڭ حاتشىسى قىزمەتىن اتقاردىم. از اقشا تولەگەندەرىنە قاراماستان سول جەردە اتتاي 6 ! جىل جۇمىس ىستەپپىن. ءبىلىمىم جوق، ءوزوزىمە سەنىمسىزبىن، قولىمنان باسقا نە كەلسىن.بىردە باستىعىما ەلىمىزدەگى بەلگىلى ءبىر ەسترادا توبىنىڭ ءانشىسى كەلدى. اتىن ايتپايمىن ارينە، ونىڭ ۇستىنە جۇدىرىق الا جۇگىرەتىن جامان ادەتى بار تەپكىسىنە تالاي جىل شىدادىم، اقىماق باسىم. سويتسەم ول اكەشەشەسىنە دەپ ءۇي سالىپ جاتىر ەكەن. ال مەنىڭ سول كەزدەگى باستىعىم ونىڭ تانىسى بولىپ شىقتى. قۇرىلىس ماتەريالدارىن ارزان باعامەن الۋعا كەلىپ ءجۇرىپ، ەكەۋمىز ءبىرءبىرىمىزدى ۇناتىپ قالدىق. راسىن ايتقاندا، مەن عاشىق بولىپ قالدىم. ەكى جىل كەزدەستىك. سونىڭ ايتقاندارىنا كونە بەرىپ، قادىرقاسيەتتەن جۇرداي بولدىم. ءىشىپ الىپ بولماشى نارسەگە ۇرىپسوعۋى جيىلەپ، اۋرۋحانادان بىراق شىققان كەزدەرىم دە بولدى. ەرتەسىنە سىيلىقتارىن الىپ، كەشىرىم سۇراپ كەلىپ تۇرعاندا ەرىپ سالا بەرەتىنىمدى قايتەرسىزدەر. ەندى شە، جۇلدىزبەن كەزدەسىپ ءجۇر ەكەن دەگەن ءسوزدىڭ ءوزىن مارتەبە سانادىم عوي باياعى. وعان قوسا ۇيلەنىمىز دەپ الداپ قوياتىنى تاعى بار ەدى كەيدە. ءبىر كوزىن قىسىپ تۇرىپ ايتقان ونىڭ بۇل جالعان سوزىنە قالاي سەندى دەڭىزدەرشى...ماقتانىپ، اناما تۇرمىسقا شىقتىم دەپ سالدىم، اسىعىس. مەنى كۇيەۋگە تيمەي قالادى دەپ الاڭداسا كەرەك، شەشەم بايعۇس ەستىگەندە قاتتى قۋاندى. بولاشاق كۇيەۋ بالامىز ءانشى ەكەن دەپ اكەمەنەن ءسۇيىنشى سۇراعانداي بولدى. نە كەرەك، ەكەۋى بارلىق تۋعانتۋىسقا ايتىپ، دايىندىق باستالدى. توسەكورىن، جاساۋ دەگەن سياقتى. بىرەۋلەرى اقشا جيناپ بەرىپ جاتتى. بولاشاق كۇيەۋىم جالعان ايتۋى مۇمكىناۋ دەگەن وي ميىمنىڭ تۇبىندە جاتسا دا، ونىڭ مەنى سەلك ەتكىزگەنىنشە ارادا ەكىءۇش اي ءوتىپ كەتتى. قيالدىڭ جەتەگىندە ءجۇرىپ، ەسىمدى جيىپ، ويباي، ەندى قايتتىم دەپ سان سوقتىم. جىگىتىمە مەن الشى دەپ جالىندىم سول كەزدە. ەسىڭ دۇرىس پا!؟ دەپ ءبىراق اۋىز ءسوز ايتقان ول قايتىپ ماعان كەلمەدى.ۇيدە قانداي سوعىس بولعانىن ايتپاسا دا تۇسىنگەن بولاسىزدار. اشۋعا بۋلىققان اكەم ءتىپتى تاياق الا جۇگىرىپ، ۇيدەن قۋىپ جىبەردى.جۇمىس جوق. جاسىم بولسا 20نىڭ بەل ورتاسىندا. ءدامحانالاردا داياشى بولسام، بىردە بىرەۋگە جالدانىپ ساتۋشى بولىپ جۇمىس ىستەدىم. نەسىن ايتاسىز، ءسويتىپ ءجۇرىپ تالاي ماماندىقتى يگەرىپ الدىم. بىراق ءومىرىمنىڭ بەرەكەسى قاشتى.ءسويتىپ، سەرگەلدەڭ كۇي كەشىپ جۇرگەنىمدە كوپتەن ارالاسپاي كەتكەن تۋىس اپايىمنىڭ جۇمىسىنا كەلدىم ءبىر شارۋامەن. ول قالا ماڭىنداعى ءبىر ساۋدا ورنىندا ساتۋشى بولاتىن. سول دۇكەننىڭ ءبىر بۇرىشىن جالعا العان ايەل بار، مەنىڭ اپايىم بار ءتۇس كەزىندە تاماقتاندىق. اڭگىمەنى اڭگىمە قوزعاپ، مانيكيۋر، پەديكيۋر جايىندا ءسوز قىلدىق. اپايىمنىڭ تانىسىنىڭ ماماندىعى سول بولىپ شىقتى. مەنىڭ ومىرىمە كۇرت وزگەرىس اكەلگەن ادام ءشامشيا بولسا، ۋاقىتى 2013 جىلدىڭ اقپان ايىنىڭ 21ءى. بۇل كۇندى مەن ەش ۋاقىتتا ۇمىتپايتىن شىعارمىن.قايتىپ اڭگىمەمە ورالايىن. ءشامشيا اپاي اقىر تۇراقتى جۇمىسىڭ جوق ەكەن، ماعان كومەكشى بول. كۇندەلىكتى اقشاڭدى تولەپ تۇرامىن دەدى. مەن سول كەزدەرى عانا ءبىلدىم، مەنىڭ تىرناق كۇتىمىنە، بەتتى ارلەۋگە، قىسقاسىن ايتقاندا ستيليستىك قابىلەتىم كەرەمەت ەكەن. تەزاق ۇيرەنىپ الدىم. ءتىپتى جۇمىسىمنان ءلاززات الاتىن بولدىم.ءوزوزىمە ريزامىن. قالتامدا اقشا پايدا بولا باستادى. ۇيگە ونىمۇنى، ازىقتۇلىك الا باستاپ ەدىم، اتاانامنىڭ وتىرسا وپاق، تۇرسا سوپاق ماعان دەگەن كوزقاراستارى دا وزگەرە باستادى.اڭگىمەنى قىسقا قايىرسام، ءوستىپ جۇرگەنىمدە باياعى ءانشى جىگىت پەن ماعان ورتاق تاعى ءبىر ءانشى قىزدى كورىپ قالدىم. ءبىراز سىرلاستىق، باسىمنان وتكەنكەتكەندى ەستىپ، ول مەنى شىن ايادى. ايتپاقشى، تەلەارناعا بەت ارلەۋشى كەرەك دەپ جاتىر، ەرتىپ بارايىن، مۇمكىن سىناقتان ءوتىپ كەتەتىن شىعارسىڭ دەپ قولقالادى. جۇرەكسىنسەم دە باردىم. كىم ويلاعان، سىننان سۇرىنبەي ءوتتىم.ءبىر جىلداي ۋاقىت ىشىندە كوپ نارسەنى ۇيرەندىم. مەنى ءتىپتى قازىر ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى دەپ كوككە تيگىزبەيدى. ول جۇمىسىما قوسىمشا قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىستارىنا ىسساپارعا شىعىپ، شاكىرت دايىنداۋمەن اينالىسىپ ءجۇردىم. ماسەلەن، وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن اتىراۋ وبلىسىنا بارىپ، ون كۇن ىشىندە 16 ادامدى وقىتىپ كەلدىم دە، ءار قايسىسىنان 130 مىڭنان 2 ميلليون تەڭگەدەي اقشا جيناپپىن. قازىر ول ارنادان كەتىپ، ءوز سالونىمدى اشىپ الدىم. سالونىم ەليتا عانا كەلەتىن سالونداردان كەم ەمەس. اراسىندا ۇلكەن كونتسەرتتەر بولسا كەش ۇيىمداستىرۋشىلار اقشاسىن جاقسى تولەيمىز دەپ شاقىرتىپ الادى. تاپسىرىس وتە كوپ، ءتىپتى دەمالۋعا ۋاقىتىم جوق قازىر. قىسقاسى، قازىر ەندى مەن جۇلدىزبىن. تەلەباعدارلامالارعا دا شاقىرىپ تۇرادى، كەيدە وڭكەي ىعاي مەن سىعاي جينالاتىن ورتالارعا بارىپ تۇراتىنىم بار.اۆتوسالوننان سۋ جاڭا كولىك ساتىپ الدىم. ۇيىمە ەۋرو ناقىشتاعى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، ءىشىن جيھازعا تولتىردىم. راس نەسيە الدىم، بىراق نەسيەنى تەزاق تولەپ تاستادىم.اتاانام، تۋعانتۋىستارىم قازىر مەنىڭ ىڭعايىما جىعىلاتىن بولىپ ءجۇر. نە باي المادى، نە قۇداي المادى دەپ جەردەن الىپ، جەرگە سالاتىن اكەم قازىر مەنىڭ قاسقاباعىما قارايدى.جالپى جامان ەمەس. بىردە انام رەنجىتىپ المايىن دەگەندەي باسەڭ داۋىسپەن ەندى كۇيەۋگە تيسەڭ جاقسىاق بولار ەدى دەدى. ماما، الاڭداما. مەن قازىر كۇيەۋدى دە ساتىپ الا الامىن دەدىم نىق سەنىممەن. دەسەم دە، جۇرەگىمنىڭ تۇبىندە شىركىن مەنىڭ اقشاما ەمەس، وزىمە عاشىق بولاتىن جان بولسا عوي دەگەن ارمان جاتتى. بىراق ول ارماننىڭ ورىندالۋ، ورىندالماۋى ەندى ەكىتالاي. وسى ۋاقىتقا دەيىن ەشكىم شىنايى عاشىق بولماعاندا 30عا كەلگەن شاعىمدا ەندى ەشكىم قۇلاي سۇيە قويمايتىن شىعار، ءسىرا. ەسەسىنە قازىر اقشاما قىزىعىپ جۇرگەن جىگىتتەردىڭ نەشە ءتۇرلىسى ءجۇر ماڭايلاپ. جاسى دا، كارىسى دە. تەك بارلىعى دەرلىك بىرەۋدىڭ ەسەبىنەن كۇن كورۋدى قالايتىندار. باياعىدا قالتالى جىگەتتەردى قىزدار ىزدەۋشى ەدى، نە بولىپ بارادى مىنا زامان ءوزى. امال نەشىك، ىشىندەگى تاۋىرلەۋ بىرەۋىنە كۇيەۋگە تيەمىن. ارينە كۇيەۋگە تيەمىن دەگەنىم ايتىلا سالعان ءسوز ەكەنىن جاقسى بىلەمىن. ولارعا اقشا، ال ماعان كۇيەۋ كەرەك. قىسقاسى، كۇيەۋ ساتىپ الامىن دەگەن شەشىمگە كەلدىم. ءسىز نە دەيسىز وقىرمان؟قانات بىرلىكۇلى 20743زىكىريا زامانحانۇلى 26508قانات بىرلىكۇلى 26079 |
5 ماۋسىم 13:29اتىراۋ. قازاقپارات اتىراۋ وبلىسىندا كاسىپكەرلەردەن قارجى بوپسالاۋ، قارىز ءوندىرۋ سياقتى قىلمىستىق ارەكەتتەرمەن اينالىسىپ كەلگەن ۇيىمداسقان توپ مۇشەلەرى ۇستالدى، دەپ حابارلايدى ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.ءباسپاسوز مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، 2020 جىلعى 3 ماۋسىمدا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ اتىراۋ وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتى جۇرگىزگەن ارنايى وپەراتسيا ناتيجەسىندە سپورتتىق ورتا مەن ىقتيمال دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمداردىڭ وكىلدەرىنەن تۇراتىن ادامدار توبىنىڭ قۇقىققا قايشى ارەكەتىنىڭ جولىن كەسىلدى. قىلمىستىق توپ مۇشەلەرى وڭىردەگى كاسىپكەرلەردى قورقىتىپ، اقشا الىپ، قارىزداردى ءوندىرۋ سياقتى قىلمىستىق ارەكەتتەرمەن اينالىسىپ كەلگەن. سونداي اق ولاردىڭ دەنە جاراقاتىن سالۋ سياقتى ارەكەتتەرگە دە قاتىسى بار.قىلمىستىق توپتىڭ بەلسەندى 5 مۇشەسى ۇستالدى. ولاردىڭ كەيبىرەۋى ۇرىلار يدەولوگياسىن ۇستانىپ، ترانسۇلتتىق قوعامداستىقتاردىڭ كومەكشىلەرىمەن بايلانىس ۇستاعان. ۇستالعانداردىڭ تۇراتىن جەرىن ءتىنتۋ بارىسىندا ءۇش بىرلىك ءارتۇرلى قارۋ تۇرلەرى مەن ولاردىڭ وق دارىلەرى تابىلدى. ۇستالعان ءۇش ادام ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىنا قامالىپ، بۇلتارتپاۋ شاراسىن تاڭداۋ جونىندە ماسەلە شەشىلۋدە. ەكەۋىنەن قورعاۋعا قۇقىعى بار كۋاگەر رەتىندە جاۋاپ الىندى ، دەلىنگەن حابارلامادا. جەدەل تەرگەۋ ءىس شارالارى جالعاسۋدا. |
ميرزياەۆ ۇرى دەپ اتاعان بۇرىنعى پروكۋرور ۇستالدى1919 0 پىكىر 1 ناۋرىز, 2018 ساعات 08:3724 اقپانعا قاراعان ءتۇنى پروكۋراتۋرانىڭ ارنايى توبى تاشكەنت وبلىسىنىڭ بۇرىنعى پروكۋرورى، ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ اعا كەڭەسشىسى جامشيد فايزيەۆتى تاشكەنتتەگى ۇيىندە ۇستادى. شەنەۋنىكتىڭ قولىنا كىسەن سالىپ، باسىنا قاپ كيگىزىپ اكەتكەن.وزبەكستان باس پروكۋراتۋراسىنداعى دەرەككوزدىڭ 26 اقپاندا حابارلاۋىنشا، فايزيەۆكە قىلمىستىق ءىس قوزعالعان. وعان قاماۋداعى بۇرىنعى باس پروكۋرور راشيد كادىروۆتىڭ كۋالىگى سەبەپ بولعان. قولدا بار مالىمەتتەرگە قاراعاندا، فايزيەۆ قىزمەتىن اسىرا پايدالانعان, پارا العان دەگەن كۇدىككە ءىلىندى.2017 جىلى 2 تامىزدا وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزياەۆ ۆيدەوسەلەكتورلىق جينالىستا فايزيەۆ ونى ءبىرىنشى ۇرى دەپ اتادى. سودان كەيىن ول تاشكەنت وبلىسى پروكۋرورى قىزمەتىنەن بوساتىلدى.دەرەككوز مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، قىزمەتتەن ءتۇسىپ قالعان شەنەۋنىكتى قۇزىرلى ورگاندار باقىلاۋعا العان.جامشيد فايزيەۆ 2013 جىلى سول كەزدەگى پرەزيدەنت يسلام كاريموۆتىڭ مەملەكەتتىك كەڭەسشىسى بولىپ تاعايىندالعان. بۇل قىزمەتتە ول بار بولعانى توعىز اي وتىرعان. ودان سوڭ ونى پروكۋروردىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە تاعايىنداعان. ميرزياەۆ بيلىككە كەلگەن ۋاقىتتا فايزيەۆ تاشكەنت وبلىسى پروكۋرورى قىزمەتىنە كىرىستى.زىكىريا زامانحانۇلى 48495 |
روزا تۇتۇشنىڭ كۈچى ئاللاھنىڭ كىتابى قۇرئان غا يۈزلەنسىزنىڭ ئورنىڭىز: باشبەت ئەسەرلىرىمىز رامىزان يازمىلىرى روزا تۇتۇشنىڭ كۈچىروزا تۇتۇشنىڭ كۈچىيوللىغۇچى: يوللانغان ۋاقتى: 2015 يىل 09 ئىيۇن ئورنى: رامىزان يازمىلىرى ئىنكاس : 0روزا تۇتىدىغان قەۋمنىڭ روزا تۇتۇشتا قانداق چىڭ تۇرىدىغانلىقى، رامىزان ئىبادەتلىرىنىڭ قانداق قىلىپ ئەڭ مۇمكىن بولمايدۇ دەپ قارالغان يەرلەرگىچە يېتىپ بارغانلىقىنى بىلەمسىز؟ قەلبى كور، قۇلىقى پاڭ، تىلى گەپكە كەلمەيدىغانلاردىن باشقىلار بۇنى كۆرۈپ تۇرىۋاتىدۇ، ئاڭلايدۇ، رامىزان ۋە روزا تۇتىدىغان قەۋمنى تىلغا ئالىدۇ. پەقەت ئۆزى ئۈچۈنلا توپلىغان نەرسىلىرى ۋە دىندىن يىراقلاشقان دىنسىزلار يۇرتلىرىدا كەيىپ ساپا سۈرۈپ يۈرگەن ئاز بىر قىسىم ئازغۇنلاردىن باشقا، ھەممە ئادەم رامىزان ئېيىدا بىر نەرسىلەرگە ئېرىشىشنىڭ كويىدا بولىدۇ .رامىزاندا ھەر بىر جامائەت ئۆزى بىلمىگەن ھالدا بىر نەرسىلەرگە ئېرىشەلەيدۇ. بۇ شۇ كىشىنىڭ ئىمانى، بىلىمى، چۈشەنچىلىرى، غەيرەت شىجائىتى ۋە نىيىتىگە باغلىق بىر ئىش بولۇپ، كىشىگە قاراپ ئوخشىمايدۇ. ئەڭ تەقۋا ئىنسانلاردىن رامىزاندا جامائەت بىلەن تەڭ دەرىجىدە ئىبادەتلەرگە قىزغىن بولغان، مۇنداقلا ئىبادەتكە قېتىلغان كشىلەرگىچە ھەممە ئادەم رامىزاننىڭ مۇبارەك تۈگمىنى گە سۇ توشۇيدۇ. رامىزان قىزغىنلىقى كۈچەيگەنچە جامائەت شۇنچە كۈچەيگەندەك بولىدۇ. چۈنكى رامىزان جامائەتنىڭ چوڭقۇر قاتلاملىرىغا ۋەكىللىك قىلىدۇ. مىللەتنى يىلتىزى كۈچلۈك مىللەت كە ئايلاندۇرىدۇ ۋە مىللەتنىڭ چوڭقۇر قاتلىمى كۈچەيگەنسىرى بەزىلەر گۇمان ۋە ۋەسۋەسىگە چۈشىدۇ.شۇ ئېنىقكى، بەزىلەر رامىزان ئېيىنىڭ ئۆيلەرگە، كوچا كويلارغا، شەھەرلەرگە ۋە پۈتۈن ۋەتەنگە ئېلىپ كەلگەن ئىلاھى پۇرىقىنى ياقتۇرمايدۇ. شەيتانلارنىڭ ئاللاھ تەرىپىدىن باغلىنىپ قېلىشى، ئۇلارنىڭ دوستلىرىنى بىئارام قىلىدۇ. شۇ بىئارامچىلىقىنى ئۇلارنىڭ يازغانلىرىدىن، قىلغان سۆزلىرىدىن، ئىش ھەرىكەتلىرىدىن، سۈكۈتلىرىدىنمۇ كۆرىۋالغىلى بولىدۇ.بۇ كىشىلەر ئۈمىتسىز ئازغانلار بولۇپ، ئۇلارنىڭ يىللاردىن بېرى رامىزاننى بۇ ۋەتەندىن يوق قىلىش خىياللىرى، ھەر يىل مۇبارەك رامىزان ئېيىدا تېخىمۇ ئازغۇن ۋە گۇمراھ بىر شەكىلدە قايتىپ كېلىدۇ. بىراق رامىزاندىن بۇلار قېچىپ قۇتۇلالمايدۇ. ئاچچىقلانسىمۇ، زارلانسىمۇ ئۇلارنىڭ قاچالىشى مۇمكىن ئەمەس. خۇددى شائىر ئېيتقاندەك: بىر شامكى تەڭرى ياققان، پۈۋلەپ ئۆچۈرۈلمەس!. ئۇلار رەڭگىنى بۇزىدۇ، شەكلىنى بۇزىدۇ، لېكىن ئاللاھ ياراتقاننى ھېچقاچان بۇزۇشقا ئىمكانى يوقتۇر!مۇشۇ يېقىندا ئاڭلىغان بىر ھىكايە بار ئىدى، بەلكىم خەلقنىڭ روھى يىلتىزىدىن يىراقلىشىپ كەتكەن ئەخمەقلەرگە بىر دەرس بوپ قالغۇسى.خاكان ئاقبايراق بىلەن پاراڭلىشىۋاتاتتۇق تۇيۇقسىز بىر تېلېفۇن كەلدى، خاكان ماڭا ئۆزرىخاھلىق ئېيتىپ قارشى تەرەپ بىلەن سۆزلىشىشكە باشلىدى. قارشى تەرەپكە ھېلىقى بىز لېنتىدىن ئاۋازىنى ئاڭلىغان ئۇستازىمىز بارغۇ، مەن ھازىر ئۇنىڭ يېنىدا دېۋىدى، ئۇ تېلېفۇندىكى مەن تونىمىغان ئادەمدىن بىر سالام ئالدىم، ئەسلى ۋەقەلىكنى تېلېفۇننى قويغاندىن كېيىن خاكان ماڭا سۆزلەپ بەردى. ئوخشاش بىر قاماقخانىدا ياتقان ئىكەن. ئىسىمدە قېلىشىچە، تېلېفۇندىكى قارشى تەرەپ 15 يىلدەك كېسىلگەن بولۇپ، تېخى يېقىندا جازا مۇددىتى تۈگەپ قويۇپ بېرىلىپتىمىش.مۆھتىرەم خاكاننىڭ تۈرمە كۈنلىرىنى بىلىدىغانلار ئۇنىڭ تۈرمە كامىرلىرىنى ھەقىقى بىر مەدرىسكە ئايلاندۇرغانلىقىنىمۇ بىلىدۇ. ئۇ يەردە بىرىنچى ماددىسى قۇرئان تەپسىرى بىلەن ئېلىپ بېرىلىدىغان مۇنتىزىم بولغان مائارىپ شەكىللەنگەن ئىدى. دەل شۇ مەزگىللەردە، كامىرغا كىرگەندە سوۋغا قىلىنغان بىزنىڭ تەپسىر لېنتىمىزنى باشتىن ئاخىرىغىچە كۆرۈپتۇ. ئۇ كامىردا قاچان تەپسىر ئاڭلاش ئۈچۈن قۇلاقلىقىنى تاقىسا، تېىلفۇندا ماڭا سالام يوللىغان بۇ زات بىز بىلەن ھېچ كارىڭ يوق، ئۈنئالغۇ لىنتىسى ئاڭلايسەن دەپ ئەيىپلەيدىكەن. خاكاننىڭ ئېيتىشىچە بىر كۈنى يەنە ئۈنئالغۇدا تەپسىر ئاڭلاۋاتقان ئىكەن، ئۇ كىشى يەنە ئەيىپلەپتۇ، شۇنىڭ بىلەن قۇلاقلىقىنى چىقىرىپ ئۇنىڭ قۇلىقىغا تاقاپتۇ ۋە مۇشۇنى ئاڭلاۋاتىمەن دەپتۇ.شۇنىڭدىن باشلاپ ئۇمۇ تەپسىر ئاڭلاشقا ھىرىسمەن بولۇپ قاپتۇ، بۇ دەل مۇشۇ ئادەمنىڭ ھىكايىسى ئىدى. يۈز بەرگەن شۇ ۋەقە سەۋەبىدىن بۇ كىشىگە يەنە بىر يېرىم يىل قاماق جازاسى ھۆكۈم قىلىنىپتۇ. جازاغا ئىتىراز بىلدۈرگەندىن كېيىن، جازا قارارى ئۇنىڭغا قارشى ھالەتكە ئۆتۈپ، بىر يېرىم يىللىق جازادىن 15 يىللىق جازاغا ئۇزارتىلىپ ھاياتىنى قاراڭغۇلاشتۇرۇپتۇ. ئېتىرازدىن كېيىن 15 يىللىق جازانىڭ ئۈستىگە يۈكلەنگەن كۈنى بىر قەندىل كۈنىگە توغرا كەلگەن بولۇپ، بىر مەزگىلدىن بۇيان ھاراق شاراپتىن مېھرىنى ئۈزۈپ تەۋبە قىلغان بۇ ئادەم، بۇ زۇلمەتلىك جازا قارارىنىڭ قايغۇسىدا ئەنقەرەدىكى مەيخانىلاردىن ھارامغا يەر ئىزدەپتۇ. نەگە بارسا شۇ يەردە قەندىل كۈنى مۇناسىۋىتى بىلەن تاقالدى دەپ يېزىلغانىكەن. ئاخىرى كوچىنىڭ پىنھان بىر يېرىدىن چىراقلىرى خىرە يانغان بىر ئوچۇق مەيخانا تېپىپتۇ. قاۋاقخانىدا ئۆزىدىن باشقا ھېچكىم يوق بولۇپ، يېنىدا شۇ يەردىكى ھەمرا بولغۇچى خېنىملار بار ئىكەن. ھاراق ئىچىدىغانلىقىنى ئېيتىپتۇ، بىر ھايال ئۆتكەندىن كېيىن ھاراق كەلتۈرۈلۈپتۇ. خىزمەتكارلار بېشى ئۇنىڭدىن سوراپتۇ: سەن ئالەۋىمۇ؟ . بۇ ئادەم: ياق دەپتۇ. ئۇنداقتا سەن غەيرى مۇسۇلمانمۇ؟ دەپ سوراپتۇ، بۇ ئادەم يەنە ياق جاۋابىنى بەرگەندە، بۇ خىزمەتچى ئۇنى بۈگۈن قەندىل كۈنى ئىكەنلىكىنى بىلمەمسەن، نېمىشقا ھاراق ئىچىسەن؟ دەپ ئەيىپلەپ كېتىپتۇ. ئۇمۇ ئۆزىنى ئاقلاپ لېكىن، سىلەرمۇ بۇ يەردە ھاراق سېتىۋېتىپسىلەرغۇ؟ دېگەن ئىكەن، خىزمەتكارنىڭ ئەگەر سەن ئىچكىلى كەلمىسەڭ بىزمۇ ساتمايتتۇق دېگەن جاۋابىنى ئاپتۇ. بۇ ھىكايىنىڭ ئاخىرىدا بۇ بىزنىڭ ئادەم شۇنداق قىلىپ ئۇ يەردە ھاراقنىڭ پۇلىنى تۆلىۋىتىپ ھاراقنى ئىچەلمەي ئۇ يەردىن ئۇچقاندەك چىقىپ كەتكەنلىكىنى قەيت قىلىدۇ.شۇنداق، سىلەرگە دەپ بەرمەكچى بولغان ھىكايەم مۇشۇ شۇ. ھىكايىمىز بىزگە بۇ ۋەتەندە كىشىلەرنى مەست قىلىپ، گۇناھقا كۆندۈرۈپ ئۇلارنى ئىسلامدىن يىراقلاشتۇرۇشنى خىيال قىلغانلارنىڭ خاتالاشقانلىقىنى چۈشەندۈرىدۇ. بۇ رامىزان ئۈچۈنمۇ شۇنداق.ئۇلار قولىدىن كېلىشچە قارشىلىق ۋە جاھىللىق بىلەن ئىسلامغا ئۆچمەنلىك قىلسىمۇ، بۇ ۋەتەننى، بۇ تۇپراقلارنى ئىسلامدىن يىراقلاشتۇرىۋېتەلمەيدۇ. |
ئىستانبۇلدا تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ 3يىللىقىدا ئوقۇۋاتقان نۇرئەلى ئىسمائىلنىڭ ئانىسى ماھىرە نۇرمۇھەممەت خانىمسولدا.تۈركىيە قازاقىستان بىلەن قىرغىزىستاندىن قالسىلا مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلار ئەڭ كۆپ ئولتۇراقلاشقان، ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلار ئەڭ كۆپ ئوقۇۋاتقان دۆلەت ھېسابلىنىدۇ. ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ تۈركىيەگە كېلىپ ئوقۇش ئىشلىرى 1985يىلىدىن كېيىن باشلانغان بولۇپ، 2009يىلىدىكى 5ئىيۇل ئۈرۈمچى ۋەقەسى دىن كېيىن بۇ سان كۆپىيىشكە باشلانغان. تۈركىيە مائارىپ مىنىستىرلىقى بەرگەن مەلۇماتلارغا ئاساسلانغاندا، تۈركىيەدە 2080 ئۇيغۇر ئوقۇغۇچى بار ئىكەن. 2017يىلىدىن تارتىپ بۇ ئوقۇغۇچىلارنىڭ يۇرتىدىكى ئۇرۇقتۇغقان، ئاتائانىلىرى بىلەن تېلېفون ئالاقىسىمۇ ئۈزۈلۈپ قالغان ئىدى. ئەمدى بولسا بۇ ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئاتائانىلىرى ھەققىدە شۇم خەۋەرلەر كېلىشكە باشلاندى.ئىستانبۇلدا تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ 3يىللىقىدا ئوقۇۋاتقان نۇرئەلى ئىسمائىل خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئانىسىنى تۈركىيەدە ئوقۇۋاتقان ئوغلۇڭغا پۇل ئەۋەتتىڭ دەپ تۇتقۇن قىلغانلىقى ۋە 16 يېرىم يىل قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلغانلىقىنى بىلدۈردى. ئۇ خىتايدىن بىگۇناھ ئانىسىنى قويۇپ بېرىشىنى تەلەپ قىلدى. ئۇ زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ، مۇنداق دېدى: مېنىڭ ئىسمىم نۇرئەلى ئىسمائىل، مەن بۇ يىل 17 ياشقا كىردىم، 2014يىلى 12ئايدا ئانام بىلەن بىللە مىسىرغا ئوقۇغىلى چىققان. كېيىن ئانام مېنى ئوقۇشقا ئورۇنلاشتۇرۇپ قويۇپ، ۋەتەنگە قايتىپ كەتكەن. 2017يىلى 4ئايدا مەن تۈركىيەگە كەلدىم. ھازىر تۈركىيە ئىستانبۇلدا تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ 3يىللىقىدا ئوقۇۋاتىمەن. ئانامنىڭ 2018يىلى 11ئاينىڭ 18كۈنى تۇتقۇن قىلىنغاندىن كېيىن 16 يېرىم يىل كېسىۋېتىلگەنلىكى توغرىسىدا خەۋەر كەلدى. ئانام بىگۇناھ، ئۇنى پەقەتلا مېنىڭ سەۋەبىمدىن، يەنىماڭا پۇل ئەۋەتكەنلىكى ئۈچۈنلا كېسىۋېتىپتۇ.بىز نۇرئەلىدىن ئۇنداقتا، سىز دۇنيادىكى ھەرقايسى دۆلەتلەر، ئاممىۋى تەشكىلاتلار ۋە خىتاي ھۆكۈمىتىدىن نېمىلەرنى تەلەپ قىلىسىز؟ دېگەن سوئالىمىزغا ئۇ مۇنداق جاۋاب بەردى: ئانام بىگۇناھ، ئالدى بىلەن بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى، تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى ۋە دېموكراتىيە بىلەن باشقۇرۇلۇۋاتقان دۆلەتلەر، خەلقئارا كىشىلىك ھوقۇقى تەشكىلاتلىرىنىڭ خىتاي ھۆكۈمىتىدىن ئانامنى دەرھال قويۇپ بېرىشكە چاقىرىشىنى تەلەپ قىلىمەن.ئۇ بۈگۈنكى تېلېفون زىيارىتىمىزدە ئانىسى ھەققىدە قىسقىچە مەلۇمات بېرىپ مۇنداق دېدى: ئانامنىڭ ئىسىمفامىلىسى ماھىرە نۇرمۇھەممەت، 1981يىلى تۇغۇلغان، بۇ يىل 39 ياشتا. كىملىك نومۇرى: 650104198102141727، ئۆيىمىزنىڭ ئادرېسى: ئۈرۈمچى شەھىرى تەڭرىتاغ رايونى ئىتتىپاق كوچىسى تاڭنۇرى ئائىلىلىكلەر قورۇسى 6بىنا، 302نومۇرلۇق ئۆي. ئانام بۇرۇن دۆلەت كادىرى ئىدى، سالامەتلىكى ياخشى بولمىغاچقا، بالدۇر پېنسىيەگە چىقىپ كەتكەن ئىدى.نۇرئەلى ئىسمائىل ئانىسىنىڭ تۇتۇپ كېتىلىش جەريانى توغرىسىدا مەلۇمات بەرگەندىن كېيىن، خىتاي ھۆكۈمىتىنى ئانىسىنى قويۇپ بېرىشكە چاقىرىپ مۇنداق دېدى: ئانامنى 2018يىلى 11ئاينىڭ 18كۈنى ئۈرۈمچىدىكى ئۆيدىن تۇتۇپ ئاتۇشقا ئېلىپ كەتكەن. ئانامنىڭ تۇتقۇن قىلىنغانلىقىدىن خەۋەر تېپىپ 20 كۈن بولغاندا ئانام توغرىسىدا گۇۋاھلىق بەرگەن ئىدىم. ئانامغا 2019يىلى 1ئايدا بالىسىنى چەتئەلدە ئوقۇتقان، چەتئەلگە پۇل ئەۋەتكەن دەپ 16 يېرىم يىللىق قاماق جازاسى بېرىپتۇ. ئانامنىڭ يېنىدا 14 ياشلىق بىر ئۇكام بىلەن 3 ياشلىق بىر سىڭلىم بار. ئانامنىڭ سالامەتلىكى ياخشى ئەمەس. بىزگە كەلگەن خەۋەردە 1 يېرىم يىلدىن بۇيان ئانامنى ئۆيدىكىلەر بىلەن كۆرۈشتۈرمەپتۇ. خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ بىگۇناھ ئانامنى قويۇپ بېرىشى تەلەپ قىلىمەن.بىز ماھىرە نۇرمۇھەممەت توغرىسىدا تېخىمۇ تەپسىلىي مەلۇمات ئىگىلەش ئۈچۈن سىڭلىسى مەۋلۇدە نۇرمۇھەمەت خانىمغا تېلېفون قىلدۇق. ئۇ ئاۋاز ئارقىلىق ئەمەس، يازما ئۇچۇر ئارقىلىق سوئالىمىزغا جاۋاب بېرىشنى خالايدىغانلىقىنى بايان قىلىپ، ئۇچۇر يوللىدى. ئۇ ئۇچۇرىدا مۇنداق دەپ يازغان ئىدى: بىز 4 قىز، مەن ئەڭ كىچىكى، تۇتۇلغىنى 2ئاچام. قالغان ئىككى ئاچام بىلەن ئانام سالامەت، دادام بۇرۇنلا تۈگەپ كەتكەن. ئاچام ئالىي مەكتەپ ئوقۇغىلى ئۈرۈمچىگە چىقىپ مالىيە ۋە ئىقتىساد ئىنستىتۇتىنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن سايباغ رايونىدا 15 يىل كادىر بولۇپ ئىشلىگەن. سالامەتلىكى ياخشى بولماي بالدۇر پېنسىيىگە چىقىپ كەتكەن، ھاياتىدا ھېچقانداق جىنايەت سادىر قىلغان ئەمەس. خىتاي بۇ قېتىم ئاچامنى ئوغلۇڭنى تۈركىيەدە ئوقۇتتۇڭ دەپلا كېسىۋېتىپتۇ.ماھىرە نۇرمۇھەممەتنىڭ ھازىر ئىستانبۇلدا تۇرۇۋاتقان دوستى مۇەسسەر خانىم دوستى ماھىرەنىڭ خىزمەتتە ئاكتىپ ئايال ئىكەنلىكىنى، ھېچقانداق جىنايەت سادىر قىلمىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈردى.پائالىيەت ئېلىپ بېرىۋاتقان شەرقىي تۈركىستان ۋەقپىنىڭ سابىق رەئىسى ھامۇتخان گۆكتۈرك ئەپەندى 1987يىلىدىن تارتىپ ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ تۈركىيەگە كېلىپ ئوقۇشقا باشلىغانلىقىنى، ئىگىلىگەن مەلۇماتلارغا ئاساسلانغاندا، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ تۈركىيەگە كېلىپ ئوقۇپ كەتكەن ۋە بالىلىرىنى تۈركىيەدە ئوقۇتۇۋاتقان ئۇيغۇرلارنىڭ كۆپىنچىسىنى تۈرمىگە قامىغانلىقىنى، خىتاينىڭ ئۆزى قانۇنلۇق پاسپورت بەرگەن ۋە چەتئەلگە چىقىشىنى تەستىقلىغان ئادەملەرنى جازالىشىنىڭ ئۇيغۇرلارغا ئېلىپ بېرىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىقنىڭ بىر قىسمى ئىكەنلىكىنى تەكىتلىدى.ئىگىلىگەن مەلۇماتلارغا ئاساسلانغاندا، تۈركىيەدە ئوقۇپ تۈركىيە پۇقراسى بولغاندىن كېيىن تۇغقان يوقلاپ ئۇيغۇر دىيارىغا بارغان بەزى ئۇيغۇرلارمۇ كېسىۋېتىلگەن. ھازىر تۈركىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقى خىتاي تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقى بىلەن بۇ ھەقتە سۆزلەشمەكتە ئىكەن. |
46 ءسوز 5761 1 پىكىر 19 تامىز, 2014 ساعات 12:52...ستۋديادا جۇرەگىڭدى بۇلك ەتكىزەر ويناقى ساز ويناي جونەلدى. ونى ساحنانىڭ وڭ جاق بۇرىشىندا ورنالاسقان ۆوكالدىاسپاپتى انسامبل شابىتتانا شارىقتاتىپ جاتىر. ۇرمالى ساز اسپاپتارىن سابالاعان ادەمى قىز ورنىندا بايىز تاۋىپ وتىرا الماي، قوس بۇيىرىنە كەزەك قوپاڭدايدى. كوڭىلدى اۋەننىڭ ىرعاعىمەن الدەنەگە ىنتىعا تۇسكەن كورەرمەن قاۋىم ىسقىرىپقىشقىرىپ، ىزىقيقۋ جاساپ، قۇلاق تۇندىرار ۋشۋ ءسات سايىن ۇدەي بارادى. بۇكىل نازار ساحنا تورىندەگى... ەڭسەلى ەسىكتە. ەلدىڭ ەسى كەتە ەنتەلەسكەنىنە قاراعاندا، الگى داربازادان قازىر بۇكىل حالىقتىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەنگەن بولەكشە دارىن با، ەرەكشە قابىلەت يەسى مە، ءتىپتى، زەڭگىر كوكتىڭ سىرىن زەرتتەگەن عاجايىپ عارىشكەر مە... سونداي ءبىر تۇلعا شىعا كەلەتىن ءتارىزدى.راسىندا دا، ەسىك ەپتەپ اشىلا باستادى! كوپتەن كۇتكەن قۋانىشتى ءساتتىڭ تۋعانىن سەزگەن جۇرەكتەردىڭ دۇرسىلىمەن ۇندەسىپ، جەر تەپكىلەگەن مۋزىكانتتار قارقىنىن تىپتەن ۇدەتە ءتۇستى. اقىرى، مىنە، ول دا كورىندى! قادامىن نىق باسىپ، ساحنا ورتاسىنا باپپەن شىقتى دا، باقىتتان باسى اينالعان جۇرتتىڭ قوشەمەتقولپاشىنا ابدەن ەتى ۇيرەنگەن اڭىزادامنىڭ كەيپىمەن كۇلىمسىرەي قول بۇلعاپ، حالقىنا سالەم مەزىرەتىن جاسادى. تىنىمسىز زىكىر سالىپ، زار كۇيىنە ابدەن جەتكەن انسامبل مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى كەنەت ايرىقشا ايعايمەن الگى كىسىنىڭ ەسىمىن اتاپ جىبەرگەندە، جاڭاعى جاڭاعى ما، كەۋدەسىن شاتتىق كەرنەگەن ەل ەسىنەن تانىپ قالا جازدادى!قۇلشىنا سوعىلعان قىرعىن شاپالاقتى، اسا ريزاشىلىقپەن كۇلىمسىرەي تۇرىپ، وڭ قولىن جوعارى كوتەرە ارەڭ سايابىرلاتقان الگى كىسى ەندى بۇگىنگى كەشتە ءوزىنىڭ وتە قۇرمەتتى دە كۇردەلى قىزمەتىنە قول ۇشىن سوزار كومەكشىلەرىن تانىستىرۋعا كىرىستى. الدەن ۋاقتان بەرى ابىگەرلەنىپ، ابدەن قارا تەرگە تۇسكەن مۋزىكانتتاردىڭ ەڭبەگى ايتەۋىر ەش كەتپەي، ەڭ الدىمەن سولار اتالدى. سوسىن نوۋتبۋگىن تىزەسىنە قويىپ الىپ، قالىڭ بۇقارادان تولاسسىز كەلىپ جاتقان سۇراقتاردى سۇرىپتاپ وتىراتىن قاعىلەز قارا بالانىڭ دا كىم ەكەنىن ەل ءبىلدى. باسقا دا بارىپكەلشاۋىپكەل، ويىنشىتاسپىرشىلەر دە تۇگەل تاپتىشتەلدى. سودان كەيىن بارىپ الگى كىسى ستۋدياعا... كەلگەن قوناقتى شاقىردى!باعانادان بەرى وسى كەشتىڭ باستى جۇلدىزى، وسى ساحنانىڭ ءسانى، وسى مەرەكەنىڭ ءمانى الگى كىسى دەپ وتىرعانىمىزدا، ونىڭ ويدا جوقتا قوناق شاقىرعانى قالاي؟ ە، مەيلى، ەشتەڭە ەتپەس. الگى كىسىنىڭ مەيمانى ءبىزدىڭ دە مەيمانىمىز عوي دەدى مە، ايتەۋىر كورەرمەن قاۋىم قوناق بەيشارانى دا ونشا قوشەمەتسىز قالدىرعان جوق...ويناساق تا ءبىراز جەرگە باردىق، بىلەم، ەندى بارىنشا بايسالدى اڭگىمەگە كوشەيىك. الگى كىسىمىزدىڭ ءتىپتى دە قيالدان قۇراستىرىلعان كەيىپكەر ەمەس، قازاقستان ۇلتتىق تەلەارناسىنداعى تۇنگى ستۋديادا نۇرلان قويانباەۆ اتتى كوشىرمە باعدارلامانىڭ كادۋىلگى جۇرگىزۋشىسى ەكەنىن وزدەرىڭىز باعانااق بايقاپ قويعان شىعارسىزدار بۇ كۇندە كوشىرمەگە رەنجىمەيمىز، تەك دۇرىستاپ كوشىرسە ەكەن دەپ قانا تىلەيتىن بولدىق قوي. بالكىم، جوعارىداعى سيپاتتاما بارىسىندا ءبىز ازكەم اسىرەلەۋگە جول بەرىپ العان دا بولارمىز، الايدا، نەگىزىنەن باعدارلامانىڭ ءدال وسىنداي پارىقسىز پافوسپەن باستالاتىنىن جوققا شىعارا قويماسسىزدار دەپ ويلايمىن.تەك باستالۋى عانا وسىلاي بولسا، قانەكي. جوق، باعدارلامانىڭ تۇتاس بويىندا جۇرگىزۋشىنىڭ ءوزىن وتە كەرەمەت جاقسى كورەتىنى، ۇنەمى وزىنە كوپ الىپ قوياتىنى ايقىن اڭعارىلىپ تۇرادى. شىن مانىندە تەلەجۇرگىزۋشى، جۋرناليست دەگەندەر سۇحبات بەرۋشى تۇلعا مەن كورەرمەن وقىرمان اراسىن جالعاپ قانا وتىراتىن قاراپايىم دانەكەر ەمەس پە؟ بۇل مىندەتتى اتقارۋشىلاردىڭ بار ارتىقشىلىعى تەلەراديو ەفيرلەرى مەن ءباسپاسوز بەتتەرىندە ءتۇرءتۇسى مەن اتىءجونىنىڭ ۇنەمى كورىنىپ وتىراتىنىندا عانا. ولاردىڭ بار ماقساتى سۇحبات بەرۋشىنىڭ بولمىسىن، مىنەزىن، تابيعاتىن اشۋ، اقتارىلا سىر شەرتكىزۋ، كوكەيىندەگى ويىن ايتقىزۋ بولۋى كەرەك. نۇرلان قويانباەۆقا قاتىستىرا ايتساق، ونىڭ مىندەتى ستۋديا قوناعىن جاراسىمدى قالجىڭدارمەن اقجارقىن اڭگىمەگە جەتەلەۋ، ءوزى ازىراق سويلەپ، مەيلىنشە مەيمانعا ماڭىز بەرۋ، تاپقىر ساۋالدار ارقىلى ونى شەشىلە سىرلاسۋعا ءماجبۇر ەتۋ، ت.س.س. بولۋعا ءتيىس قوي.بىراق، بىزدە وسى تەلەەكراننىڭ قاراماقارسى بەتىندەگى قوس تاراپتىڭ اراسىنداعى دانەكەر ءرولىن قومسىنىپ، وزىنشە تۇلعا دارەجەسىنە كوتەرىلۋگە ۇمتىلاتىندار كوبەيدى. ولار ءبىرىنشى كەزەكتە ءوزى سويلەۋگە تىرىسادى، ستۋديا قوناقتارى ادەمى اڭگىمە ايتىپ جاتسا دا، اراعا سەبەپسىز، ورىنسىز كيلىگىپ، وزدەرىنىڭ قانداي كەرەمەت دانىشپان، بىلگىر، كورەگەن تەلەجۇرگىزۋشى ەكەنىن كورسەتكىسى كەلەدى. بۇل بەينەلەپ ايتقاندا، قىزمەت بابىن اسىرا پايدالانۋشىلىقتىڭ ناق ءوزى! ارينە، جۇرگىزۋشىنىڭ وزىنە سەنىمدى بولۋى كەرەكاق قاسيەت. بىراق، بىرىنشىدەن، مۇنىڭ سوڭى ايتەۋىر وزىمبىلەرمەندىككە ۇلاسىپ كەتپەۋگە ءتيىس، ەكىنشىدەن، وزىڭە سەنۋ ءۇشىن دە ار جاعىڭدا بىردەڭە بولۋى كەرەك ەمەس پە؟ ءجۇرسىن ەرمانعا: ايتىس تەلەديدارعا قاي جىلدان بەرى ءتۇسىرىلىپ كەلەدى؟ دەپ سۇراق قوياتىن ن.قويانباەۆتىڭ قۇر سەنىم، قۇرعاق ماقتانىنان نە پايدا؟ سول سۇراقتىڭ جاۋابىن ءجۇرسىن اقىندى اۋرە قىلماستان، عالامتورداناق قاراي سالسا، بەس مينۋتتا تابار ەدى عوي. ەرىنبەي گۋگلداي قويسا، ج.ەرماننىڭ باقتا جاريالانعان بۇكىل سۇحباتى الدىنان شىعا كەلەر ەدى. سولاردى تۇگەل شولىپ شىعىپ، باعدارلاماعا جانجاقتى دايىندالىپ كەلۋگە نەگە تىرىسپايدى؟ تۇنگى ستۋديا جۇرگىزۋشىسىنىڭ كەلگەن قوناقتارعا قويىپ جۇرگەن ساۋالدارى كورەرمەن كوڭىلىن كوتەرۋدىڭ ورنىنا مۇڭ ۇيالاتادى. قالقامان ءساريندى ستۋدياعا شاقىرىپ الىپ، وسىعان دەيىن قانشا كىتابىڭ شىقتى؟ دەپ سۇراعانىناناق، نۇرلان قويانباەۆتىڭ كىم ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى. ءوزى قولىنداعى قاعازدان اقىننىڭ قاي بايقاۋدا قانداي اتاق، جۇلدە العانىن كورەرمەنگە داۋىستاپ وقىپ بەرىپ الىپ: قازىر جاس اقىنداردى قولدايتىن قانداي بايقاۋلار بار؟ دەپ سۇرايتىن جۇرگىزۋشىگە ايتار ءسوز بار ما جالپى؟ نەگە وسى مالىمەتتىڭ ءبارىن الدىن الا ءبىلىپ بۇ زاماندا اقپارات دەگەن پىشەن عوي!, ستۋديا قوناعىنىڭ ءوزىن تاڭ قالدىراتىن توسىن ساۋالدار ازىرلەۋگە بولمايدى؟ كىم بىلەدى، بالكىم، ن.قويانباەۆتىڭ دايىندالۋعا ونشا ۋاقىتى دا جوق شىعار. ولاي بولسا، باعدارلاما باسىنداعى وزىنە كەرەمەت قوشەمەتقولپاش دامەتەتىن بەس مينۋتتى ءتيىمدى پايدالانسىن: مىنا جاقتا جۇرت ۋلاپشۋلاپ جاتقاندا، ول گريم بولمەسىنەن كورەرمەن الدىنا شىققانعا دەيىنگى ارالىقتا قوناعى تۋرالى اقپاراتپەن تانىسىپ شىعۋعا ابدەن ۇلگەرەدى... |
سەھىپە: ، ، باھا:0 دانە 10042016شېئىرنى بىۋاستە ئاڭلاش: .3يەنە شۇ تونۇش سەھەر، تونۇش بۇ باغچا،ئوخشاش مۇڭدا غەزەلچى قۇشنىڭ سايرىشى.قاغا قاقىلدىشىمۇ تۆنۈگۈنگە ئوخشاش،قايتمىغان مۇدھىش سوغۇق بىزدىن تېخى!كۆك ئاسمان، قۇياش نۇرى پارلىغان سەھەر،مەن كېزەرمەن دۇنيانى ئۆزۈمدە يۈدۈپ.زارىقىپ كۈتكەن دىلخۇمار تېخى كەلمىگەچ،يارالغانمۇ ياشاشقا مەن سېنى كۈتۈپ؟!ياشايمەنمۇ كەلمەس يار يولۇڭغا قاراپ،سېغىنىشتا ئۇپۇق چېتىدىن سېنى ئىزدەپ.ئاي تولۇندىن سالام يوللاپ ھەر كېچىدە،مىسرا قىلىپ ھەر شېئرىمغا سېنى كۈيلەپ.يېڭى يىلغا سۇئالشېئىرنى بىۋاستە ئاڭلاش: .3يىڭى يىل كەلدى، كونىسى كەتتى،ئۆمۈردىن بىر بەت يىرتىلدى، ئۆچتى.سورايمەن غەمكىن ئوزۇمدىن سۇئال,قىممىتى بۇ ھايات نەلەرگە كەتتى؟!گەر يېشىم ئاشسىمۇ قىرىقتىن بۈگۈن،ئاشالمىدىم ئارزۇيۇم چېكىدىن ھالقىپ.ياشايمەن قول سۈزۈپ ئۈمىدكە ھامان,خەلقىمنىڭ دەردىگە ئۆزۈمنى زارىقىپ.يامغۇرلۇق بۇ كېچە، مەن مۇڭغا پاتتىم،ئۇزىتىپ يىللارنى ئارقامغا ئاتتىم.ۋەتەننىڭ ئىشقىدا بولۇپ مۇساپىر،چۆللەردە نىجاتلىق كارۋىنى تارتتىمسەھىپە: ، باھا:0 دانە 08042016شېئىرنى بىۋاستە ئاڭلاش: : .3كۆزگە ھەسىرەتتىن تولغان ياششاماللىق يېشىل دالا چىغىر يوللار سۆيۈشۈش ئۈچۈن كېسىشكەنبىزنى باشلايدىغىنى شۇ بىرلا نۇقتا.تەلۋە بۇلۇتلار ئالدىراششاماللارغا ئۇسۇل ئوينايدۇھەممىسىنىڭ ئەسلى مەقسىتى بىرقۇياشنى ئۆزى بىلەن ئېلىپ قېچىش ئۈچۈنيۇشۇرۇن سۇيقەست قىلـماقتا.تەبىئەت ناخشىسىنى توختىماي ئېيتىدۇمەنمۇ تەڭكەش قىلىپ ئېيتىمەنمېنىڭ مۇھەببىتىمۇ بۇ ناخشىلاردىن قېلىشمايدۇئۇ قۇمدا، باغدا، تاغلاردا تاۋلانغانمۇڭلىنىپ قان ـ قېنىمدا كۆيىدۇ رىسالەت مەردان شېئىرلىرىسەھىپە:، باھا:0 دانە 05042016سېنى قۇملۇق قەھۋەخانىسىدا ساقلايمەنقارا، قەھۋە چەينىكى تاراقلاپ ناخشا ئېيىتماقتائۆرۈك ئوتۇنىنىڭ خۇش پۇرىقىئارچا دەرىخىنىڭ يۇمران شېخىكۈتۈشۈمگە بولماقتا ھەمراھتۆت ئەتىراپ قۇمتوغراق يوپۇرمىقىدا قۇياش نۇرىسېنى ساقلايمەن قەھۋەخانىدائىشىك ئالدىدىكى كاۋابدانداتۈتەپ تۇرار جىگدە ئوتۇنىمېنىڭ يۈرىكىم جىمجىت ھالدائايرىلىش ناخشىسى ئېيتىدۇكۆزۈمگە ياش تولغانقۇملار ئارىسىغا كىرىپ كېتىمىزتاغلار ئارىسىغا سىڭىپ كېتىمىزقۇم ئېغىر ھەمدە سىرلىق پېتىئۈسسۈپ كىرەر مېنىڭ قەلبىمگەچىنەقاچىلارنى سۈرتىۋاتقىنىمدا .نورۇزدا چېچەكلىگەن تۇيغۇسەھىپە: ، ، باھا:0 دانە 25032016شېئىرنى بىۋاستە ئاڭلاش: .3قۇش مۇڭلىرى قۇياش بىلەن تەڭ ئويغۇنۇپ،چېچەك ئاتقان باغچا ئىچىدە سايرايدۇ.مەن كەزگەن يالغۇزلۇق ئۆزۈمگە غېرىپ،ئاھ ۋەتەن سېنى سېغىنىش جاننى قىينايدۇ!نورۇزنىڭ تۇنجى كۈنى بىخلىغان تۇيغۇ،مەن چىللىغان شۇ باھارىم كەلدىمىكىن؟قەلبىمگە دىلكەش بۈگۈن ناۋا بۇلبۇلمۇ،مۇھەببىتىم مايسا بولۇپ كۆكلەمدىكىن؟!ئەخمەتجان ئوسمان شېئىرلىرىسەھىپە:، باھا:0 دانە 17032016گۈل ئىكەن بېشىمغا سانجىلغان تەقدىركۆزۈمدىن ئاققىنى ئۆرتەنگەن تىكەنچاقىردى مېنى: ئەي، ئازاب تۇغقان شىر!كېسىلگەن بېشىمنى كوتەرگەن لىگەنئۇرۇلدى تېنىمغا نۇر ئويغانغان دەمقۇياش دەپ ئاتالغان شۇ بۈيۈك لەڭگەرقېنىمغا ئەلمىساق بولغان ئىدى جەمبىلمىدىم، يوقالدى مەندە ئەڭگۈشتەرئۈنۈمگە تەڭرىقۇت چۆككەندىن بۇيانكۆكسۈمدە گۈپۈلدەر پارلىغان زۇلمەتماڭلايدا ساداقتەك سۇنمايدۇ گۇمانگۈللەردىن تۇماندەك ئۆرلەيدۇ ھەسرەتئاھ! دېسەم، گېلىمدا يىقىلار ئاھۇياق! دېسەم، چېقىلار قەلبىمدە ياقۇتيېشىمدا نەملەنگەن قايسى ئىلاھ ئۇ؟بۇ قۇتلۇق زېمىننى ئەيلىگەن تاۋۇت؟چىمەنگۈل ئاۋۇت شېئىرلىرىسەھىپە:، باھا:0 دانە 16032016ئاپتاپقا قاقلىدىم يالغۇزلۇقۇمنى،قىسمەتنىڭ پايانى كۆرۈندى تىمتاس.سەن نەدە مەغرۇرسەن ئېزىلدى باغرىم,كۆزۈمنى بوش يۇمۇپ قىلدىم مەن قىياس.كىملەرنى ياد ئەتتىڭ ،كىملەرنى كۈتتۈڭ,مېھرىمدە بارلىقىڭ بولماقتا ئايان.ئالدىراش يولنى كېسىپ ئۆتكەنسەن بەلكىم,ئاخىرىنى ئويلاشتىن قىلىمەن گۇمان.تېرەكلەر قارايدۇ ماڭا بەك غەمكىن,بويۇڭدەك بىر ئىشەنچ پارلايدۇ يارقىن.يەنىلا سەن ئامان قالىسەن جېنىم,تۇيۇقسىز زېمىندا يۈزبەرسە قىرغىن.مۇڭ باسقان كۆزلىرىڭنى ئەسلىيەلەيمەن,سەن چۇقۇم ئۆيۈڭدىن چىققان لاۋۇلداپ.مانا يەنە بىر كۈن ئۆتتى مىڭ تەستە,يۇلتۇزلارغا قوشۇلدۇم يولۇڭغا قاراپ !ئىلى بۇلبۇلى: داۋۇتجان ناسىرسەھىپە:، ، باھا:0 دانە 15032016شېئىرنى بىۋاستە ئاڭلاش: .3داۋۇتجان ناسىر 1939يىلى غۇلجا شەھىرىنىڭ مويكا مەھەللىسىدە تۇغۇلغان. ئۇنىڭ ئاتىسى ناسىر ئاكا خۇش پېئىل، ناخشىچى ئادەم بولۇپ، ھارۋىكەشلىك قىلاتتى. داۋۇتجان كىچىكىدىنلا دادىسىغا ئەگىشپ مەشرەپ، ئولتۇرۇشلارغا بېرىپ ناخشاساز تىڭشاشنى ياخشى كۆرەتتى. ناسىر ئاكا ھارۋا ھەيدەپ يىراق سەپەرلەرگە چىققاندا، ناخشىغا خۇمار بۇ ئوغلىنىمۇ بىللە ئېلىۋېلىشنىمۇ ئۇنتۇمايتتى. داۋۇتجان ئەگرىتوقاي ھارۋا يوللىرىدا چايقىلىپ ئولتۇرۇپ، ئاپتاپلىق دالىدا چۇرۇقلىشىۋاتقان تورغايلارنىڭ ئاۋازىغا قۇلاق سالغىنىچە دادىسى ئېيتقان ناخشىلارنىڭ ئاھاڭىنى تەكرارلايتتى. ئۇزاق ئۆتمەي قوشناخولۇملارغا ئۇنىڭ ئاۋازىنىڭ سازلىقى مەلۇم بولدى. مەھەللىدىكى مومايلار ئۇنى تۇتۇۋېلىپ ئانامئانامنى ئېيتقۇزۇشقا خۇشتار ئىدى. ناخشىنىڭ مۇڭىدىن ئۇلار كۆز يېشى قىلشاتتى. چوڭ كىشىلەر داۋۇتجاننى كۆرسە: قېنى داۋۇتجان، خانلەيلۇنغا بىر توۋلىۋەتكىنەھە، ئەمدى سادىر ناخشىسىغا دەپ، قويۇپ بەرمەيتتى.پەرھات تۇرسۇن شېئىرلىرىسەھىپە:باھا:0 دانە 14032016مەن ئاشۇ قۇيرۇغلۇق يۇلتۇز ھەممىڭلار قاغىغان ،قاراڭغۇ كائىناتتا نىشانسىز ، قارارسىز سەرگەردان .سۆيگىن مېنى قىساسكارنىڭ قولىدىن بېرىپ قويغان ،ئەڭ ئاخىرقى قىساس پۇرسىتىدەك .مەن ئاشۇ كىشىمەن دەرەختىكى سايەم ئويۇپ ئېلىنغان،ۋە شۇ كۈندىن باشلاپ ئۆلدى دەپ قارالغان.سۆيگىن مېنى قىزىپ كەتكەن مېڭىسىدە تەلۋە قاتىلنىڭ،پەيدا بولغان قالايمىقان خام خىيالىدەك.مەن ئاشۇ بۇغدايمەن جەننەتمۇ ئوت بىلەن داغلاپ كۆيدۈرگەن،تومۇزدىكى قوياش نۇرىمۇ مۇزلىتىپ تىترەتكەن.سۆيگىن مېنى خارلىنىش كېسىلىگە گىرىپتار بولغاندەك.غەيرى ئەقلىي كىشىلەرنىڭ قورشاۋىدا ئەقىلگە مەپتۇن بولغاندەك.مەن ئاشۇ بۆرىمەن سۇغۇق يالتىرار ئۇستىخانلىرىم داخان ئايال قولىدا..قەشقەردىكى يەر شارىسالام ئۇيغۇر دېگەندە قۇياش،سالام ئۇيغۇر دېگەندە تارىخ،قەشقەر شەھىرى ئوخشار قەسىرگە.يۇلتۇزلار پەرۋاز قىلار تاڭ سەھەردە،پەسىللەر پەرۋاز قىلار دەرەخلەردە،بۇ شەھەر پەرۋاز قىلار چۆچەكلەردە.بۇ يەردىكى ئادەملەر،پەرۋاز قىلار يۈرەكلەردە.قىزىل سايىۋەنلىك مەپەتاڭ سەھەردە ئۆتتى يېنىمدىن،سېۋىتىنى قۇيۇپ بېشىغاگىردە سېتىپ يۈرگەن بىر بالاتاڭ سەھەردە ئۆتتى يېنىمدىن. 9101112131415161718192021222324 |
ءيمانالى اراشا سۇرايدىسوقىر فەميدا 4682 16 پىكىر 20 ءساۋىر, 2018 ساعات 10:54وسىدان تۇپتۋرا 3 كۇن بۇرىن پرەزيدەنت كوشىقون پروتسەسستەرىن رەتتەۋدى جەڭىلدەتۋ تۋرالى زاڭعا قول قويدى دەپ قۋاندىق. راسىندا پرەزيدەنت ءسويتتى.قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋى جانە كوشىقون ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا قول قويدى. زاڭنىڭ ءماتىنى ءالى جاريا بولعان جوق.قازىر دۇنيەجۇزى اقپاراتى قىتايدىڭ ەتنيكالىق از ۇلتتارعا، سونىڭ ىشىندە قازاق پەن ۇيعىرعا جاساپ جاتقان ساياسي قىسىمى جايلى جازىپ جاتىر.قىتاي بيلىگىن قولىنا قىسىپ ۇستاعان شي توراعانىڭ بيلىككە 2013 جىلى كەلىپ ەدى. سودان بەرى مىنە، 6 جىل ۋاقىت ءوتتى. شي جيڭپيڭ قحر كومپارتياسىنىڭ توراعاسى. بىلتىر شي ءوز بيلىگىن ماڭگىلىك ەتپەك بولىپ، كونستيتۋتسياسىن وزگەرتتى. بيلىكتەگى ونىڭ جاقتاستارى ءام باس ال دەسە شاش الاتىن شابارماندارى ەلدەگى از ۇلتتارعا اشىق رەپرەسسيا جاساۋدى سول كەزدە باستادى. اسىرەسە، شىڭجاڭداعى مۇسىلمان ۇلتتار قازاق پەن ۇيعىر توراعانىڭ تاقتى ولگەنگە دەيىن تاقىمداۋ قۇقىعىنا يە بولۋ جولىندا تالاي تەپكىنى كوردى. تاياقتى ابدەن جەدى.شي شابارماندارىنىڭ شاتاعى ءالى كۇنگە دەيىن باسىلماي كەلەدى. شىڭجاڭدا سول سۇرگىننىڭ سالقىنى بار. ءيا، اۋەلدە شي ءوز بيلىگىن اۆتوريتارلاۋ جولىندا جاسالىپ جاتقان ناۋقاندىق شاراسى دەپ توپشىلاعان ەدىك. ولاي بولماي شىقتى. بۇل جوسپارلى ساياسي شەشىم ەكەن.قىتاي ۇكىمەتى قازاقتى تەرروريست، ەكسترەميستەردىڭ ساپىنا قوستى. قۇجاتتارىن تارتىپ الىپ، قازاقستانعا كەلىپكەتكەن ءار قازاقتى تۇرمەگە جاپتى. ۇيىندە قۇران ۇستاعان، ءدىني وقۋلىقتى ۇستاعان، ەسكى كىتاپتاردى ساقتاعاندار ساقشىلاردىڭ جەتەگىنە ءتۇستى. ءجابىرىن كوردى. قازاق جازۋشىلارىنىڭ كىتاپتارىن وقىعاندار وقۋتاربيەلەۋ لاگەرلەرىنە ايدالدى. سەبەپسىز تەرگەلىپ، ناقاق تاياق جەدى. ءتىپتى، مولداقوجالاردىڭ كەيبىرى تۇرمەدە قايتىس بولدى دەگەن اقپار دا تارادى. قولىڭنان كەلسە شاۋىپ ال دەگەن بۇل ارانداتۋشىلىقتى، اپەرباقاندىقتى، الىمجەتتىكتى شي تۇتقاسىن ۇستاپ وتىرعان قىتاي بيلىگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن جاساپ كەلەدى.قازىر قىتايدا رەسمي ساناق بويىنشا 1,5 ميلليون قازاق بار. شىڭجاڭ ولكەسىنەن كەلەتىندەردىڭ قاتارى سۇيىلىپ بارادى. كوش باسى ءبۇتىن توقتادى دەۋگە ابدەن بولادى. ەندى شەكارا سىزىعىنان ءوتىپ ۇلگەرگەن قازاقتى امان ساقتاپ قالۋدىڭ قامى جاسالۋى ءتيىس ەدى عوي. ءبىز، شي ساياساتىنىڭ سۇرگىنىنەن سىتىلىپ شىعىپ، شەرمەندە بوپ جەتكەن قازاقتى قۇجات رەتتەۋ ءۇشىن قايتا قىتايعا جىبەرەمىز.پارادوكس. جوجوق، ءبىز زايىرلى مەملەكەتپىز عوي. ءبارى زاڭ جۇزىندە بولۋى ءتيىس! كىم ءبىلسىن، ءماجىلىستىڭ ۆيتسەسپيكەرى بولىپ توردە وتىرعان نىسپىسى بولەك بوجكو ايتپاقشى، ولاردىڭ ىشىندە ارام پيعىلدى ازاماتتار بار شىعار. كىم بىلەدى، بالكىم ىشتەرىندە ەكسترەميست، تەرروريستەرى بار شىعار. باقىلاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. كۇلەمىز بە، جىلايمىز با؟!..الەۋمەتتىك جەلىدە قىتايدان كەلگەن قازاق بالاسىنىڭ بەينەجازباسى جاريا بولدى. قازاقستانعا كەلگەن ەكەن. ورالمان كۋالىگىنىڭ مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن. ونىسىنىڭ وكتەنىنە 1 جىل بولعان. ەندى ول قىتايعا بارىپ، تىركەۋدەن شىعىپ كەلۋى كەرەك. ال قىتاي شەكاراسىن اتتاسىمەن كورەتىنى كىسەن، تۇراقجايى تۇرمە بولماق. وسىلايشا، قاراپتان قاراپ تۇرىپ 1 قازاق بالاسىنىڭ بىلەگىنە قىتاي كىسەنىن ساپ بەرىپ وتىرمىز.ءبىز قازاقستان بيلىگىنەن اراشا ءام كومەك سۇراعان بۇل ازاماتتى تاپتىق. ءىستىڭ ءمانجايىن وزىنەن سۇراپ بىلدىك.نىسپىسى ءيمانالى. سويى باتىل. 1990 جىلى قاراشانىڭ 8كۇنى قحر، شۇار، قۇلجا اۋدانى، قاراتوبەل قىستاعىندا تۋعان.قازاقستانعا 2011 جىلى مامىر ايىندا كەلگەن. سودان بەرى قازاقستاندا تۇرىپ جاتىر. قىتايدا ەشبىر تۋىسى جوق. 2011 جىلى ءوزى جانە 3 اعاسى كوشىپ كەلگەن. 3 اعاسى قر ازاماتتىعىن العان. اكەشەشەسى قىتايدا قايتىس بولىپتى.2015 جىلى تۇراقتى تىركەۋگە تۇرىپ، ىقتيارحات العان. ىقتيارحات 2011 جىلدىڭ 2تامىزىندا بەرىلگەن. جارامدىلىق مەرزىمى 2019 جىلدىڭ 16ماۋسىمى اياقتالادى.2016 جىلدىڭ 7كوكەگىندە ورالمان كۋالىگىن الىپتى. ونىڭ جارامدىلىق مەرزىمى 2017 جىلدىڭ 7 كوكەگىندە اياقتالعان.تۇراقتى تىركەۋى استانا قالاسىندا. جالدامالى پاتەردە تۇرادى. وتباسىن قۇرعان. 1 قىزى بار. قىزى 2 جاسقا تولماعان. ايەلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتشاسى.مەن وسىدان 15 كۇن بۇرىن استانا قالاسى، يمانوۆا كوشەسى، 31 ۇيدە ورنالاسقان كوشىقون پوليتسياسىنا بارعان ەدىم. ولار ماعان: قىتايعا بارىپ تۇراقتى تىركەۋدەن شىعىپ كەل دەدى. مەن العاش كوشىپ كەلگەن جىلدارى 5 جىل تۇراقتى تىركەۋدە تۇرۋ كەرەك دەگەن تالاپ بولدى عوي. سودان 5 جىلدى كۇتتىك. كەيىن وتباسىن قۇردىم. ءسويتىپ جۇرگەندە ورالمان كۋالىگىمنىڭ ۋاقىتىن وتكىزىپ الدىم. مىنە، 1 جىل بولدى وتكەنىنە. ەندى، سونى رەتتەۋ ءۇشىن شابىلىپ ءجۇرمىن. ەش ناتيجە بولماي تۇر. كوشىقون پوليتسياسى مەنى قىتايعا جىبەرىپ جاتىر. ول جاقتان تۇراقتى تىركەۋدەن شىعۋىم كەرەك ەكەن، دەيدى ءيمانالى.وتكەندە، ماجىلىسكە كەلىپ، دەپۋتات تىلەۋحاننىڭ تەرگەۋىنە ءتۇسىپ، ءبىراز تەرلەپتەپشىپ قايتقان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ۆيتسەءمينيسترى تىلەۋبەردى مۇحتار ايتتى.قىتايدان كەلگەن قازاقتار جەڭىلدىكپەن ازاماتتىق الاتىن بولدى، ودان كەيىن ولار قىتاي ەلشىلىگىنە بارىپ، تولقۇجاتتارىن تاپسىراتىن. ال ەندى ءۇرىمشى جاققا قايتىپ بارعان كەزدە ولار تۇراقتى تىركەۋدەن شىقپاعانىنا بايلانىستى قامالىپ وتىر. ويتكەنى ولار تۇراقتى تىركەۋدەن شىقپاعاننان كەيىن قوسىمشا الەۋمەتتىك تولەمدەردى الىپ وتىر ەكەن. وسىنى سەبەپ قىلىپ جەرگىلىكتى ۇكىمەت تىيىم سالىپ جاتىر. وسىنداي ماسەلەلەر تۋىنداۋدا، دەپ سويلەدى. بۇل ۆيتسەمينيستر مۇحتار تىلەۋدەردىنىڭ ءوز ءسوزى. وزگەرتكەنىمىز جوق.راسىندا سولاي ما؟ ءيمانالى دە قىتاي اقشاسىن الۋ ءۇشىن ول جاقتىڭ تىركەۋىنەن شىقپاي وتىرعان جوق پا؟ ونى دا سۇرادىق.مەنىڭ اكەشەشەم قىتايدا قايتىس بولعان. ءوزىمىز 4 اعايىندى ەدىك. 3 باۋىرىم جانە مەن. 2011 جىلى ەلگە ءبىرجولا كوشىپ كەلدىك. ول جاقتا ەشبىر تۋىسىم جوق. ءتىپتى، ەرتەڭ مەنى ەلدەن قۋىپ شىعىپ، قىتايعا جىبەرەتىن بولسا دا، ول جاقتا بارىپ تۇراتىن ءۇيىم جوق. قىتايدان 1 تيىن دا المايمىن. مەن دە، باۋىرلارىم دا ول جاقتان الەۋمەتتىك كومەك العان ەمەس. استاناداعى كوشىقون پوليتسياسى ماعان قىتايعا بارىپ، تىركەۋدەن شىعىپ كەل دەپ جاتىر. ول جاقتاعى جاعدايدى بىلەسىزدەر. مەنىڭ ول جاقتا بارار جەر باسار تاۋىم جوق. تۋىستارىم دا جوق. شەكارادان وتكەنىمدەاق، مەنى تۇتقىندايدى عوي. وقۋۇيرەتۋ لاگەرىنە جىبەرەدى. نەمەسە تۇرمەگە جابۋى مۇمكىن. ول جاققا بارعىم كەلمەيدى. ول جاققا بارسام ۇستالامىن عوي. قامالامىن. مەنىڭ مۇندا ايەلىم بار. قىزىم 2 جاسقا دا تولعان جوق. نە ىستەرىمدى بىلمەيمىن، ەندى. قامالعىم كەلمەيدى. كومەكتەسىڭىزدەرشى، دەيدى ءيمانالى.قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءام قر ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ نازارىنا! الداعى ۋاقتا . اقپاراتتىق پورتالىنا حات جازىپ، حابارلاسىپ، قۇجات راسىمدەۋدە قيىندىقتارعا تاپ بولىپ جاتقان ازاماتتاردىڭ جاعدايىن رەترەتىمەن، لەگلەگىمەن جازامىن. ءيمانالى باتىل تەپسە تەمىر ۇزەتىن، قازاقتىڭ قارادومالاق بالاسى. نىسپىسى قازاق. وتباسى قازاقستاندا تۇرادى. ولار قازاقستان رەسپۋبليكسىنىڭ تولىققاندى ازاماتتارى.ءيمانالى باتىلدى قىتايعا جىبەردىك دەلىك. شەكارادان ارى وتكەن ءيمانالىنى قىتاي پوليتسياسى قاماپ قويماسىنا كىم كەپىل؟ قاراپتانقاراپ سوقتالداي ازاماتىمىزدى ايداۋعا جىبەرىپ قويىپ وتىرماقپىز با؟ ءبىزدىڭ جالقى سۇراق وسى. |
سىتودېنت ئىنىمغا ئوچۇق خەت شەبنەم ئەدەبىيات كۆزنىكى سىتودېنت ئىنىمغا ئوچۇق خەتسىز بۇ تېمىنىڭ 256ـ ئوقۇرمىنىبۇ بەتتىكى تېما: سىتودېنت ئىنىمغا ئوچۇق خەتشەبنەم پۇلى: 5220 سومئىنىم ، ياخشىمۇسەن ؟ ئەڭ ئاۋال تېنىڭگە سالامەتلىك تىلەيمەن . ئاندىن سېنىڭ غايىلىك ، تىرىشچان ، ئەدەپئەخلاقلىق، پەزىلەتلىك، ھەققانىيەتچى، باتۇر، پاكدىيانەتلىك ئادەم بولۇشۇڭنى ئۈمۈد قىلىمەن .سېنىڭ ئالىي مەكتەپكە قۇبۇل قىلىنىشىڭ بىزنى، بولۇپمۇ ئاتا ئانىمىزنى يەنە بىر قېتىم قەۋەتلا خوش قىلغان ئىدى. بۇ ئېگىزپەس، ئەگرى توقاي ھايات يولىدا نۇرغۇن دانىشمەن ، ئالىيجاناپ كىشىلەر بىلەن تونۇشىسەن. نۇرغۇن ئادەملەرنىڭ كۆرۈشىگە نېسىپ بولمىغان ھەر خىل مەنزىرە ، كارامەتلەرنى ئۇچرۇتىسەن. ئەمما ساختا نەرسىلەر بەكرەك كۆپ ئۇچرايدۇ . بۇنداق ساختىلىقلارنى كۆرگەندە ئۆزۈڭنى يوقۇتۇپ قويما. رەڭلىك ھايات ، رەڭلىك چىراقلار سېنى ئۆزىگە رام قىلىۋالمىسۇن . شەيتانلارنىڭ كەينىگە كىرمە، ئۇلار سېنى ئازدۇرمىسۇن . ساۋاقداشلىرىڭ بىلەن دوستانە، قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىدە بول. ئەخلاقسىز ، يامان ئادەملەر بىلەن ئارىلاشما ، چۈنكى ئۇلار مەرتىۋەڭنى، يۈزۈڭنى چۈشۈرىدۇ. ئامانىتىڭگە خىيانەت قىلىدۇ . ئىچكى سىرىڭنى پاش قىلىدۇ ، يالىسى يۇقىدۇ .دوست تۇتۇشتا پايدا قوغلاشما . پايداڭغا كۈلۈدىغان، زىيىنىڭغا يىغلايدىغان دوست تۇت . چىنلىق بىلەن ساختىلىقنى پەرىقلەندۈرۈشنى ئۈگۈنىۋال.بىغەم ھورۇنلۇق قىلىش، ئەيشئىشرەتكە بېرىلىش، ئورۇنسىز كۆپ كۈلۈش، پايدىسىز نەرسىلەرگە ئارتۇقچە كۆڭۈل بۆلۈشتەك ناچار ئىللەتلەر ئەقىل بىلەن ئىلىمنى نابۇت قىلىدىغان نەرسىلەر . سېنىڭ ھازىرقى ۋەزىپەڭ ئوقۇش بولغاندىكىن، دەرىسلەرنى ۋاقتىدا ياخشى ئۆزلەشتۈر . ئانا تىلنى قوغدىغان ئاساستا، باشقا تىللارنى قوشۇمچە ئۈگەن . ئانا تىلدىن يىراقلىشىش ، ياتلىشىش ئۆزىمىزدىن، مەدەنىيىتىمىزدىن، ئەجداتلاردىن ياتلاشقانلىق . ئانا تىلدىن ئاينىش مىللىتىمىزگە قىلىنغان ئەڭ چوڭ ئاسىيلىق .مەكتەپنىڭ قائىدە تۈزۈم، پىرىنسىپلىرىغا بويسۇن ، سەھەر تۇرۇپ چېنىق ، ئىمونتىت كۈچۈڭ ئاشىدۇ ، روھلۇق بولىسەن . بوش ۋاقىتلاردا كۈتۈپخانىغا چىقىپ كىتاپ كۆر ، تەپەككۇر ، تەسەۋۋۇرغا باي بولىسەن . ئاددى كىشىلەرنى كەمسىتىشتىن ، غەيۋەتخورلۇقتىن ساقلان . تاشقى قىياپىتىڭنىڭ غېمىنى يەپ ئولتۇرما ، پاكىز بول .ئاتا ئانىمىز بىزنى بېقىپ چوڭ قىلىش ، ئوقۇتۇش جەريانىدا بەللىرى يادەك ئېگىلدى . چاچلىرى قاردەك ئاقاردى . يۈزلىرىنى قورۇق باستى . ئۇلارغا ئەمدى ھەقىقى قېرىلىق يەتتى . ھەر بىر ئەركەككە 72 خىل ھۈنەر ئازلىق قىلىدۇ دېگەن گەپ بار . ئائىلىدىكىلەرنىڭ يۈكىنى يەڭگىللەتمەكچى بولساڭ خالىساڭ ، دەم ئېلىش كۈنلەردە ئاشخانىلادا ئىشلىسەڭمۇ ، باققالچىلىق ، مايلامچىلىق ..... قىلساڭمۇ بولىدۇ . ئەخلەتتىن نەرسەكېرەك تېرىپ ساتىدىغانلارمۇ بىزگە ئوخشاش ئادەم ئەمەسمۇ ؟! ئۆزۈڭنى خار قىلغۇچە ، كۈچۈڭنى خار قىل .ھازىر ئوقۇش پۈتتۈرۈپ كەلگەن ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىشقا ئورۇنلۇشۇش مەسىلىسى باشنى ئاغرىتىدىغان قېيىن مەسلىگە ئايلاندى . سەن بىلىملىك ، ئىدىتلىق ئادەم بولساڭ، خىزمەتكە ئورۇنلىشالماي قالساڭمۇ ،ئېگىلىك تىكلىيەلەيسەن .ئاتائانىمىزنىڭ ئارزۇسى سېنىڭ جەمىيەتكە تۆھپە قوشالايدىغان ، ياخشى ئادەم بولۇشۇڭنى كۆرۈش .ئەسلى بۇ سۆزلەرنى تىلىفۇندا ياكى خەت ئارقىلىق دېسەممۇ بولاتتى. نىمىشقىكىن مۇنبەردە دېگۈم كېلىپ قالدى . كۆپرەك سۆزلەپ قويدۇم . پايدىلىنىشقا تېگىشلىك تەرەپلەردىن پايدىلىنارسەن .خەير خوشھۆرمەت بىلەن يىراق شەھەردىكى ئاچاڭ : ۋاقتى : 20080620 14:07 باش يازمائەي قەدىرلىك ئىنىمىز ، ئالىي مەكتەپ ھاياتى ئەنە شۇنداق رەڭدار ۋە گۇزەل ، بەزىلەر بۇنىڭدىن قانداق ھۆزۇرلىنىشنى قانداق پايدىلىنىشنى بىلىدۇ ، بەزىلەر ئۇنىڭدىن قانداق پايدىلىنىشنى بىلمەيدۇ ، شۇڭا ھەدەڭ ئېيىتقاندەك ئۆزۇڭنى خار قىلغۇچە، كۇچۇڭنى خار قىل . پۇل بايلىق ، ئۇيۇن دىگەن تېپىلىدۇ ، لېكىن ياشلىق ئالىي مەكتەپ ھاياتى پەقەتلا نەچچە يىللىك ئىش ، شۇڭا پۇرسەتنى چىڭ تۇتقىن ،كېيىنكى پۇشايمان ئۇزۇڭگە دۇشمەن .كۇنلەرنىڭ بىرىدە پۇشايماننى ئالىدىغان قاچا ئىزلەپ يۇرمىگىن ...رەھمەت !!خۇدايىم بۇيرسا مەنمۇ داشۆگە ئۆتۈپ قالسام سىز دېگەندەك قىلىمەن !! نۇمۇرى : 49815ئېسىت مەن نېمىشقىمۇ ئوقىمىغاندىمەن.. ۋاقتى : 20080620 16:11 3 قەۋەتشەبنەم پۇلى: 6870 سومدېمىسىمۇ ناھايىتى جايىدا،ئەمەلىيەتچان يېزىلغان نەسىھەت بوپتۇ.بەزىلەر ھازىرقى ئىشقا ئورۇنلىشىش مەسىلىسىگە قاراپلا ،ئالىي مەكتەپتە ئوقۇغاننىڭ نىمە پايدىسى دەيدىكەن،ئەمەلىيەتتە سىز پەقەت ئالىي مەكتەپتە ئېگەللەشكە تىگىشلىك بىلىمنى ياخشى ئېگەللەپ،قورساققا ئۇماچنى جىق قاچىلىسىڭىز،مەڭگۈ يەردە قالمايسىز،بىلىم دىگەن ھەرگىز كۆمۈلۈپ قالمايدۇ،ھامان بىر كۈنى چوقۇم ئۆز ئورنىنى تاپىدۇ. ۋاقتى : 20080620 19:08 4 قەۋەتراستىنلا ئالى مەكتەپتە ئوقۇش پۇرسىتىنى قەدىرلەڭلار ! كىيىن پۇشايمان قىلىغان بىلەن ئورنىغا كەلمەيدۇ. ۋاقتى : 20080620 19:11 5 قەۋەت نۇمۇرى : 46328:سىتودېنت ئىنىمغا ئوچۇق خەتئوقۇماپتىمەن دەپ كۆڭلىڭىزنى يېرىم قىلماڭ ، ئوغۇل بالىغا 72خىل ھۈنەر ئازلىق قىلىدۇ دەپتىغۇ، سىزگە لايىق بىرەر كەسىپ چىقىدۇ . پەقەت تىرىشسىڭىز. ۋاقتى : 20080620 20:08 6 قەۋەتشەبنەم پۇلى: 2170 سومدېگەنلىرىڭىزنى چوقوم ئەستە ساقلايمەن ھەم ئەمەل قىلىشقا تىرىشىمەن بىراق بەزى ۋاقىتتا ، ئادەمنىڭ ئويلىغىنىدەك بولىۋەرمەيدىكەن ،بۇ ئىشلار مېنىڭچە ،بۇلارنى چوقوم ئۆزى ھىس قىلىپ يەتمىسە ، قولاققا مىڭ قۇيغان بىلەنمۇ بىكار ۋاقتى : 20080620 21:49 7 قەۋەتھەر قېتىم قايسى بىر ژۇرنالدا ستۇدېنت سىڭلىمغا خەت دەپ كۆرىتىمئەمدى ئاخىرى سىتۇدېنىت ئىنمغا خەت دەپ يېزىپتۇ .........بەك ياخشى بوپتۇ،،،،،،،،،تېما ئىگىسىگە رەھمەت..... ۋاقتى : 20080621 00:19 8 قەۋەت :0621 01:21, |
ايتىسكەر الا بولسا، ايتىستىڭ قادىرى كەتەدى...ونەر 2861 15 پىكىر 29 شىلدە, 2019 ساعات 15:162012 جىلدان بەرى جىل سايىن وتكىزىلىپ كەلە جاتقان التىن دومبىرا ايتىسىن بيىل اق جايىق ءوڭىرى قابىلدايدى. كەزەكتى الامان ايتىس ورال قالاسىندا وتكەلى وتىر. بۇل تۋرالى حالىقارالىق ايتىس اقىندارى مەن جىرشىتەرمەشىلەر وداعىنىڭ توراعاسى ءجۇرسىن ەرمان مالىمدەدى.جاقىندا ورال قالاسىنداعى قادىر مىرزا ءالي اتىنداعى مادەنيەت جانە ونەر ورتالىعىنىڭ امفيتەاترىندا اقىندار ايتىسى وتكەن بولاتىن. وسى كەشكە قۇرمەتتى قوناق رەتىندە قاتىسقان ءجۇرسىن ەرمان بيىلعى التىن دومبىرانىڭ ورالدا وتەتىنىن ايتىپ، جەرگىلىكتى جۇرتشىلىقتى قۋانتىپ قايتتى.العاش رەت، 2012 جىلى التى اقىن استانادا باس قوسىپ، التىن دومبىراعا تالاسقان ەدى. ول كەزدە مۇحتار نيازوۆتىڭ جولى بولعان. سودان بەرى جەتى مارتە وتكەن الامان ايتىستىڭ قىزىعى مەن شىجىعى كوپ بولدى. داۋدامايعا قالعان كەزى دە از ەمەس. ادىلقازىلار القاسىنا ايتىلار سىن ءوز الدىنا، كەيدە ءتىپتى ايتىستى ۇيىمداستىرۋشىلار مەن ايتىسقا قاتىسقان اقىنداردىڭ ءوزى جانكۇيەرلەردىڭ سىنىنا قالدى. ماسەلەن، 2017 جىلى اقتوبەدە وتكەن ايتىس توڭىرەگىندە ايتىلار ءسوز كوپ. ءتىپتى، بۇل الامانعا ايتىستىڭ جاناشىرى ءجۇرسىن ەرماننىڭ ءوزى قاتىسقان جوق.ورالدا وتەتىن التىن دومبىرا ايتىسى جايلى، بەلگىلى اقىن، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، حالىقارالىق ايتىس اقىندارى مەن جىرشىتەرمەشىلەر وداعىنىڭ توراعاسى ءجۇرسىن ەرمان اعامىزعا حابارلاسىپ، پىكىرىن سۇراعان ەدىك. باتىس قازاقستان وبلىسىنا كەلگەن ساپارىمىزدا ءوڭىر باسشىسى عالي ەسقاليەۆتىڭ قابىلداۋىندا بولىپ، سەگىزىنشى التىن دومبىرا ايتىسىن ورالدا وتكىزۋ تۋرالى ۇسىنىسىمىزدى بىلدىردىك. وبلىس اكىمى مۇنى قولدادى. ەندى جىل سوڭىندا ەلىمىزدىڭ ەڭ مىقتى اقىندارى اق جايىقتا باس قوساتىن بولادى. ايتىس جەلتوقسان ايىننىڭ باسىندا وتەدى. ايتىس جىلداعىداي نۇر وتان پارتياسىنىڭ قولداۋىمەن وتەدى.ايتىسقا بۇرىنعىداي ءبىر جىل كولەمىندە وتكەن ايتىستاردا ءوزىن جاقسى قىرىنان كورسەتكەن، ىرىكتەلگەن جۇلدەگەر اقىندار قاتىسادى. بولاتبەك ورازباي قاتىسا ما؟ بولاتبەك بيىل ەشبىر ايتىسقا شىققان جوق، ەگەر جىل سوڭىنا دەيىن ايتىسقا قاتىسىپ جۇلدە السا، التىن دومبىراعا دا جول اشىلادى. ال التىن دومبىرا يەگەرلەرى بالعىنبەك پەن جانداربەك شە؟ بۇل اقىندار جايلى دا ايتارىم سول. بيىل جاقسى ايتىسىپ جۇرگەن، جۇلدە العان اقىندار التىن دومبىراعا قاتىسادى. ەشكىمنىڭ اتاتاعىنا، بۇرىنعى جەتىستىگىنە قارامايمىز. بيىل كىم بابىندا، سول اقىن جىلدىڭ قورىتىندى ايتىسىندا ونەر كورسەتەدى. جاقىندا الماتى وبلىسى، جانسۇگىروۆ اۋدانىندا بالعىنبەكتەردىڭ قاتىسۋىمەن ايتىس ءوتىپتى. ءبىز تىڭداعان كەيبىر ايتىس ۇزىندىلەرىنە قاراساق، بۇل ايتىستان گورى شوۋعا جاقىن سەكىلدى. وسىنداي ايتىستا جۇلدە العاندار التىن دومبىراعا جولداما الا الا ما؟ جوق، بۇنداي ايتىستار ەسەپكە الىنبايدى. ءبىز تەك وداق ءوزى ۇيىمداستىرعان رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى ايتىستاردى نازاردا ۇستايمىز. ال جاڭاعىداي اۋىل اراسىنداعى ايتىستاردى ءبىز ايتىس دەپ سانامايمىز.شىنىن ايتقاندا، اقىندار ايتىسى قازىرگى قازاق قوعامى سەكىلدى التى باقان، الا اۋىز بولىپ جۇرگەلى كوپ بولدى. ءتىپتى ءبىر جىلدارى كەيبىرەۋلەر ايتىستىڭ تىزگىنىنە جارماسىپ، ءوز قاراماعىنا العىسى كەلگەنىن دە بايقاعان ەدىك. عاسىرلار بويى قازاق حالقىنىڭ پارلامەنتى بولعان اقىندار ايتىسىن قولىنا الىپ، ءوزىنىڭ يدەولوگياسىن دارىپتەۋگە اركىم اۋەس. حالىقتىڭ مۇڭمۇقتاجىن ايتۋى ءتيىس اقىندارىمىز جولىنان جاڭىلىپ، ارقايسىسى ءوز يەسىنىڭ يدەياسىن ءناسيحاتتاسا ايتىستا نە قاسيەت قالماق؟كەيدە سىرت كوزگە ايتىسكەرلەردىڭ ءوزى جىكجىككە بولىنگەندەي كورىنەدى. ارقادا وتكەن ايتىسقا قاتىسقان اقىن، جەتىسۋداعى جىر بايگەسىنە جولامايدى دەگەندەي. باسقاشا ايتقاندا، وداق ۇيىمداستارىعان ايتىستارعا قاتىساتىن اقىندار ءبىر بولەك، وزگە ايتىستارعا قاتىساتىندار ءبىر بولەك؟!ونىڭ ۇستىنە، ايتىستى شوۋعا اينالدىرعىسى كەلەتىندەر دە بار. ساحنادا دومبىراسىن سابالاپ، ءان سالىپ، كونتسەرت قوياتىندار كوبەيىپ كەتتى. ايتىستى قانشا جەردەن جانجاقتى ونەر دەگەنىمىزبەن، ءوز شەڭبەرىنەن شىقپاعانى ءجون. كوركەمدىكتەن جۇرداي بۇرالقى سوزدەرمەن كورەرمەندى كۇلدىرۋدى عانا ويلايتىن اقىندار ايتىستىڭ ساپاسىن تۇسىرەدى. ونسىز دا قازاق ونەرىن سايقىمازاقتار جاۋلاپ الدى. كينو دا سايقىمازاق، ءازىلىسقاق تەاترلارى دا سايقىمازاق، تەلەەكران مۇلدە ءانشىسايقىمازاقتاردىڭ ورداسىنا اينالعان.سول ءۇشىن ايتىستى جۇلمالاۋدى قويۋ كەرەك. قولىنا دومبىرا ۇستاعان سايقىمازاقتاردى ساحنادان قۋىپ تۇسەتىن كەز كەلدى دەپ ەسەپتەيمىز. ايتىس قازاق ءۇشىن ۇلىق ونەر. ونى اركىم ءوز يدەولوگياسىن دارىپتەيتىن قۇرالعا اينالدىرماعانى ءجون. ءسوز سوڭىندا ايتىسكەر الا بولسا، اۋىزدان اسىل ءسوز كەتەرىن ايتقىمىز كەلەدى.التىن دومبىرا يەگەرلەرى:2012 جىل مۇحتار نيازوۆ استانا2013 جىل جانداربەك بۇلعاقوۆ استانا2014 جىل بالعىنبەك يماشەۆ استانا2015 جىل اسپانبەك شۇعاتاەۆ الماتى2016 جىل مۇحتار نيازوۆ الماتى2017 جىل جانداربەك بۇلعاقوۆ اقتوبە2018 جىل جانسايا مۋسينا استانا2019 جىل ورال قالاسىزىكىريا زامانحانۇلى 39266 |
پاۆلوداردا الاشوردا قايراتكەرىنە ەسكەرتكىش اشىلدى جازۋشىلار19 قىركۇيەك 2014، 16:19پاۆلوداردا الاشوردا قايراتكەرىنە ەسكەرتكىش اشىلدى19 قىركۇيەك 2014, 16:19 523 0استانا. 19 قىركۇيەك. . بۇگىن پاۆلودار قالاسىندا قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى، دراماتۋرگ، پۋبليسيست، ابايدان كەيىنگى قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ٴبىرى، پەداگوگعالىم جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ تۋعانىنا 125 جىل تولۋ ايتۋلى داتاعا وراي ەسكەرتكىش اشىلدى. بۇل تۋرالى وبلىس اكىمدىگىنىڭ ٴباسپاسوز قىزمەتى حابارلاپ وتىر.الاش زيالىسىنىڭ قۇرمەتىنە ارنالعان ەسكەرتكىش جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ اتىنداعى قازاق مۋزىكالى دراما تەاترىنىڭ الدىندا ورناتىلدى. ٴمۇسىننىڭ بيىكتىگى 3،6 مەتردى قۇرايدى. ال تۇعىمەن بىرگە بيىكتىگى 7،6 مەتر. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ەسكەرتكىشى قولادان قۇيىلعان، تۇعىرى قويۋ قارا ٴتۇستى جىلتىر گرانيتتەن سوعىلعان. ەسكەرتكىشتىڭ اۆتورى استانالىق ٴمۇسىنشى ەرمەك توقتاروۆ. قالا تۇرعىندارى ٴمۇسىندى كورىپ، الاش ارداقتىسىنىڭ الىپ تۇلعاسىن، دارالىعىن كوزگە ەلەستەتەدى. سەبەبى، مۇسىنشىلەر ٴبىرىنشى كەزەكتە جازۋشىنىڭ بەينەسىنە ٴمان بەرگەن، دەپ حابارلادى مادەنيەت باسقارماسىنان.قالامگەر ەسكەرتكىشى كەرەمەتپۆ جشستىڭ، جەرگىلىكتى ىسكەر كاسىپكەرلەردىڭ دەمەۋشىلىك كومەگى ارقاسىندا بوي كوتەردى.ەسكەرتكىشتىڭ سالتاناتتى اشىلۋىنان كەيىن س.تورايعىروۆ اتىنداعى پمۋدە رەسپۋبليكالىق عىلىميپراكتيكالىق كونفەرەنسيا ٴوتتى.سونىمەن قاتار، بۇگىن ساعات 18.00دە قالامگەر ەسىمى بەرىلگەن وبلىستىق قازاق تەاترى ٴ25شى ونەر ماۋسىمىن الاش ارداقتىسى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ بەينەسى سومدالاتىن ار الداسپانى ايماۋىتوۆ قويىلىمىمەن اشىلادى. بۇل ٴبىرتۋار تۇلعا جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ساحنالىق بەينەسىن پاش ەتكەن العاشقى پەسا. قويىلىم اۆتورى قر حالىق ٴارتىسى، رەجيسسەردراماتۋرگ ەرسايىن تولەۋباي. پەسا سيۋجەتىندە اتاقتى جەرلەسىمىزدىڭ ٴماشھۇر ٴجۇسىپ كوپەەۆ، جۇمات شانين، مۇحتار اۋەزوۆ پەن امىرە قاشاۋبايەۆتارمەن كەزدەسكەن ساتتەرى دە پاش ەتىلەدى.ار الداسپانى ايماۋىتوۆ سپەكتاكلى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ 125 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان رەسپۋبليكالىق تەاترلار فەستيۆالىندە كورەرمەنگە جول تارتقان بولاتىن.جازۋشى مەرەيتويى تۋعان جەرى باياناۋىل اۋدانىندا دا جالعاسىن تابادى. 20 قىركۇيەك كۇنى ارداقتى الاش ازاماتى اتتى مۋزىكالىادەبي كەش جانە ۇلتتىق ات سپورت تۇرلەرىنەن جارىستار باياناۋىل اۋدانى مويىلدى القابىندا وتەدى دەپ جوسپارلانعان.ايتۋلى مەرەيتويعا ارنايى كەلگەن قوناقتار: عالىم جايلىباي، اكىم تارازي، عاريفوللا ەسىم، اشىربەك سىعاي، قالامگەردىڭ نەمەرەسى ريما ايماۋىتوۆا مەن ۆاسيليي ايماۋىتوۆ جانە جازۋشىنىڭ اتالاس تۋعانتۋىستارى، پاۆلودار وبلىسىنىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرى. |
9 شىلدە 08:56نۇرسۇلتان. قازاقپارات الەمگە تارالعان جۇقپالى ىندەت حالقىمىزدىڭ ەڭسەسىن باسا المايدى.مەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقايەۆتىڭ رەسپۋبليكالىق تەلەارنالار ارقىلى ەلىمىزدە قالىپتاسقان احۋالعا بايلانىستى ۇندەۋى جايلى وتانداستار قورى جانىنان قۇرىلعان قوعامدىق قابىلداۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى، جازۋشى، تۇركىتانۋشى قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى وسىنداي پىكىر ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.مەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقايەۆتىڭ حالىققا جولداعان ۇندەۋىن تىڭدادىم. پرەزيدەنت باستاماسىن تولىق قولدايمىن. الەمگە تارالعان جۇقپالى ىندەت حالقىمىزدىڭ ەڭسەسىن باسا المايدى. ەلىمىزدە كارانتين رەجيمى ەرتە ەنگىزىلىپ، ساقتىق شارالارى ۋاقتىلى جاسالدى. دەسە دە قازىرگى ۋاقىتتا اۋرۋ جۇقتىرعان ادامداردىڭ سانى ارتىپ بارادى. ءبىز بىرلىكتە كۇش بىرىكتىرسەك عانا بۇل قيىندىقتان قۇتىلامىز. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى العاشقى كەزەڭنەن باستاپ حالىققا اقپارات بەرىپ وتىردى. كەتكەن كەمشىلىكتەردى ۋاقىت تارازىلايدى، دەيدى قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى.ەسكە سالا كەتسەك، كەشە مەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقايەۆ رەسپۋبليكالىق تەلەارنالار ارقىلى ەلىمىزدە قالىپتاسقان احۋالعا بايلانىستى ۇندەۋ جاريالاعان بولاتىن. پرەزيدەنت وتانداستارىمىزدى حالقىمىزدىڭ باسىنا تۇسكەن سىناق الدىندا قايسارلىققا، سابىر مەن جاۋاپكەرشىلىككە شاقىردى. |
باق: ەكسبانكير جومارت ەرتاەۆ رەسەيدەن ساياسي باسپانا سۇراعان737 0 پىكىر 14 مامىر, 2018 ساعات 08:42وتكەن اپتادا ماسكەۋدە ۇستالعان قازاقستاندىق بۇرىنعى بانكير جومارت ەرتاەۆ 40 تاۋلىككە ۇيقاماققا الىندى. مۇنداي شەشىمدى جۇما كۇنى ماسكەۋدىڭ اۋداندىق سوتى شىعارعان دەپ حابارلايدى اقپارات اگەنتتىكتەرى.پروكۋراتۋرا سوتتان جومارت ەرتاەۆتى ماۋسىمنىڭ 16ىنا دەيىن تەرگەۋ اباقتىسىندا قاماۋدا ۇستاۋدى جانە كەيىن ونى قازاقستانعا ەكستراديتسيالاۋدى سۇراعان. پروكۋراتۋرا ەرتاەۆتى تەرگەۋ اباقتىسىنا قاماۋدى سۇراۋىنىڭ سەبەبىن ول شەتەلگە قاشىپ كەتۋى نەمەسە تەرگەۋگە قىسىم جاساۋى مۇمكىن دەپ تۇسىندىرگەن.بۇعان دەيىن قازاقستان ەكسبانكير ءارى كابەلدىك تەلەكومپانيانىڭ توپمەنەدجەرى بولىپ ىستەگەن جومارت ەرتاەۆقا حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالاعان.رەسەيلىك كوممەرسانت ىسكەرلىك باسىلىمى جومارت ەرتاەۆتىڭ ماسكەۋدەگى سوتتا رەسەيدەن ساياسي باسپانا سۇراعانى جانە ازاماتتىق الۋعا قۇجاتتارىن وتكىزىپ قويعانى جايلى مالىمدەگەنىن جازادى. باسىلىمنىڭ حابارلاۋىنشا، ەرتاەۆ وزىنە قازاق ۇلتشىلپاتريوتتارى قوقانلوققى جاسايتىنى جانە ءوزىن قۋدالاۋدىڭ ساياسي استارى بارى تۋرالى ايتقان.رەسەي كۇش قۇرىلىمدارى ماسكەۋدە جۇرگىزگەن وپەراتسيا بارىسىندا ەرتاەۆتى ۇستاعاننان كەيىن قازاقستان ىشكى ىستەر مينيسترلىگى جومارت ەرتاەۆتىڭ قازاقستاندىق ديرەكتورلار كەڭەسى توراعاسىنىڭ كەڭەسشىسى بولىپ ىستەگەن كەزدە جاساندى كومپانياعا بانكتەن قارىزعا 80 ميلليون دوللاردان اسا اقشا بەرگىزگەن جانە قارىزدى قايتارماۋ ماقساتىمەن ءتۇرلى ءىسارەكەتتەر جاساعان دەگەن كۇدىككە ىلىككەنى تۋرالى حابارلاعان. كوممەرسانت باسىلىمىنىڭ اقپاراتى بويىنشا، سوتتا ەرتاەۆ پەن قورعاۋشىلارى الگى ايىپتاۋلاردى جوققا شىعارىپ، بانك نەسيەسى الما تۆ كابەلدىك تەلەارنانىڭ وپەراتورى الماتەل كومپانياسىنىڭ اكتسيالار پاكەتىن ساتىپ الۋعا پايدالانىلدى دەپ مالىمدەگەن.2015 جىلى قازاقستان باس پروكۋراتۋراسى ەرتاەۆتىڭ سەنىپ تاپسىرىلعان وزگەنىڭ مۇلكىن ۇرلاعان دەگەن كۇدىككە ىلىنگەنى جانە ونىڭ قايدا جۇرگەنى بەلگىسىز ەكەنى جايلى مالىمدەگەن. ەرتاەۆ بولسا، اشىق كوزدەردەگى اقپارات بويىنشا، سوڭعى ءۇش جىلدا ماسكەۋدە تۇرعان.بۇعان دەيىن جومارت ەرتاەۆ قازاقستاندا بانك زاڭىن بۇزعان دەگەن ايىپپەن قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلعان. 2009 جىلى قازاقستان قارجى پوليتسياسى اليانس بانكتىڭ اكتسيونەرلەرى مەن مەنەدجەرلەرىنە ءبىر ميلليارد دوللاردان كوپ اقشانى ۇرلاعان دەگەن ايىپ تاققان. سول كەزدە ۇستالىپ، تۇتقىندالعان جومارت ەرتاەۆ توعىز اي قاماۋدا وتىرعان. كەيىن وعان تاعىلعان ايىپ بۋحگالتەرلىك جانە قارجى ەسەبى تۋرالى زاڭدى بۇزۋ جانە بانك قارجىسىن زاڭسىز پايدالانۋ دەگەن باپتارعا اۋىستىرىلعان. سوت ەرتاەۆقا ايىپپۇل سالىپ، بوستاندىققا شىعارعاننان كەيىن ول قازاقستانداعى ەكىنشى دەڭگەيلى باسقا بانكتەردە جۇمىس ىستەگەن. ال 2014 جىلدىڭ سوڭىندا جومارت ەرتاەۆ الما تۆ كومپانياسى باسشىلىعىنا تاعايىندالعان بولاتىن.استانانىڭ اتاۋى تولىقتاي كونستيتۋتسيا تالاپتارىنا ساي وزگەرتىلدى ادىلەت مينيسترلىگىقانات بىرلىكۇلى 9176قانات بىرلىكۇلى 13044 |
24 مامىر 20:33نۇر سۇلتان. قازاقپارات قازگيدرومەت ر م ك 25مامىردا اۋا رايىنىڭ بۇزىلۋىنا بايلانىستى بىرنەشە وڭىردە ەسكەرتۋ جاريالادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.اتاپ ايتقاندا، قىزىلوردا وبلىسىنىڭ ورتالىعىندا جانە سولتۇستىگىندە شاڭدى داۋىل كۇتىلەدى. وڭتۇستىك شىعىستان سوققان جەل باتىسقا اۋىسىپ، ورتالىق پەن سولتۇستىكتە كۇشى 1520 مس ارتادى.ءوڭىردىڭ ورتالىق بولىگىندە توتەنشە ءورت قاۋپى ساقتالادى. تۇندە باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ شىعىس بولىگىندە نايزاعاي، بۇرشاق، داۋىل بولجانادى. جەل سولتۇستىك باتىستان سوعادى، وبلىستىڭ سولتۇستىك شىعىسىندا كۇندىز ەكپىنى 1520 مس جەتەدى.تۇندە اتىراۋ وبلىسىنىڭ شىعىسىندا نايزاعاي ويناپ، سولتۇستىك باتىستان جەل سوعادى. ءوڭىردىڭ شىعىسىندا جەلدىڭ كۇشى 1520 مس ارتادى.كۇندىز اقمولا وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندە، باتىسىندا شىعىستان، وڭتۇستىك شىعىستان جەل سوعادى، جىلدامدىعى 1520 مس قۇرايدى. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندە، شىعىسىندا، وڭتۇستىگىندە نايزاعاي ويناپ، شاڭدى داۋىل تۇرادى. جەلدىڭ ەكپىنى 1520 مس جەتەدى.كۇندىز اقتوبە وبلىسىنىڭ شىعىسىندا نايزاعاي كۇتىلەدى. جەلدىڭ باعىتى وڭتۇستىك شىعىستان سولتۇستىك باتىسقا اۋىسىپ، كۇندىز شىعىستا ەكپىنى 1518 مس قۇرايدى.شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ جارما اۋدانىندا توتەنشە ءورت ءقاۋپى ساقتالادى. قوستاناي وبلىسىنىڭ باتىسىندا، وڭتۇستىگىندە نايزاعاي، بۇرشاق، داۋىل بولجانادى. وڭتۇستىك شىعىستان جەل سوعادى، كۇشى 1520 مس جەتەدى.كۇندىز سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا وڭتۇستىك شىعىستان جەل سوعادى، ءوڭىردىڭ سولتۇستىگىندە، باتىسىندا ەكپىنى 1520 مس كۇشەيەدى. 2526 مامىردا جامبىل وبلىسىنىڭ تاۋلى اۋداندارىندا نايزاعاي، بۇرشاق، داۋىل كۇتىلەدى.جەلدىڭ جىلدامدىعى تاۋلى اۋدانداردا 25 مس ارتادى. تۇركىستان وبلىسىنىڭ تاۋلى اۋداندارىندا شىعىستان، وڭتۇستىك شىعىستان جەل سوعادى، كۇشى 1520 مس. |
ھەدىس: رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم كېچىلىك ئۇيقۇسىدىن تۇرغىنىدا مىسۋاك بىلەن ئاغزىنى چوتكىلايتتى تەرجىمە قىلىنغان ھەدىس ئىنىسكىلوپىدىيىسىھەدىس: رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم كېچىلىك ئۇيقۇسىدىن تۇرغىنىدا مىسۋاك بىلەن ئاغزىنى چوتكىلايتتىھۇزەيپە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رىۋايەت قىلىپ دەيدۇ: رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم كېچىلىك ئۇيقۇسىدن تۇرغىنىدا مىسۋاك بىلەن ئاغزىنى چوتكىلايتتىرەسۇلۇللاھنىڭ پاكىزلىقنى سۆيۈشى ۋە بەدبۇي پۇراقنى ئۆچ كۆرگەنلىكىدىن كېچىلىرى ئۇيقىسىدىن ئويغانغاندا مىسۋاك بىلەن چىشىنى چوتكىلايتتى، ئۇزۇن كېچىنىڭ ئۇيقىلىرى ئېغىز پۇرىقىنى ئۆزگەرتىۋېتىدۇ، مىسۋاك ئۇ پۇراقلارنى يوقۇتۇپ، ئۇيقۇنى ئېچىپ، كېچە نامىزىغا تېتىك بولۇشقا ياردەم بېرىدۇ. چۈنكى مىسۋاكنىڭ ئۇيقىنى ئېچىش ۋە رۇھلاندۇرۇش خۇسۇسىيتى بارتارىخ ۋە تەرجىمىھال . پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ تەرجىمىھالى . پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ ئەخلاقى . پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ تۇتقان يولى . پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ پاكلىنىشتىكى يولى . |
ئۇبۇنتۇ 11.04دىكى سىن بەلگىسىگە ئۆزگەرتىش كىرگۈزۈش سىز بۈگۈنكى 743 زىيارەتچىئۇبۇنتۇ 11.04 ئىشلىتىۋاتقانلار مۇنداق ئىشقا دۇچ كەلگەن بۆلىشى مۇمكىن. يەنى ئۆزىمىزنىڭ مۇندەرىجىسىگە كىرمەكچى بولساق، ئېكراننىڭ ئوڭ تەرىپىدىكى غا يېڭى قوشۇلغان نىڭ، ئەڭ ئۈستىدىكى ھۆججىتىنىڭ سىن بەلگىسىنى بېسىپ ئاچىمىز. بۇنداق قىلغاندا بىۋاسىتە مۇندەرىجىسى ئاستىدىكى، كىنو، مۇزىكا، چۈشۈرۈش مۇندەرىجىسىگە كىرىش سەل ئاۋارىچىلىك.ھەر قېتىم كىنو كۆرمەكچى بولسام، ئالدى بىلەن غا كىرىپ ئاندىن مۇندەرىجىسىنى ئېچىىش سەل ئاۋارىچىلىك بىلىنىپ خېلى ئېتىشىپ بۇ ئۇسۇلنى تېپىپ چىقتىم مەن سەل ھۇرۇن.ئالدى بىلەن تېرمىنالغا تۆۋەندىكى بۇيرۇقىنى كىرگۈزىمىز.ئېچىلغان كۆزنەكتىكى ھەممە مەزمۇننى ئۆچۈرۈۋېتىپ ئۇنىڭغا تۆۋەندىكى كودنى كۆچۈرىمىز.ئەمدى نىڭ ئەڭ ئۈستىدىكى غا مائۇسنىڭ ئوڭ كۇنۇپكىسىنى چەكسەك، رەسىمدىكىدەك كۆرۈنىدۇ. بۇنداق بولغاندا بىر ئاز قۇلايلىق.بۇ خىل ئۇسۇل بىلەن دىكى ھەر بىر سىن بەلگىنىڭ مۇشۇنىڭغا ئوخشاش قۇلايلىق قىلىپ تەڭشىگىلى بولىدۇ. كاللا ئىشلىتىشكە ئامراق ھەۋەسكارلار يۇقىرىدىكى كودنى تەتقىق قىلىپ ئۇرۇنۇپ باقساڭلار بولىدۇ.ئەسەر تەرىپىدىن 2011يىل 5ماي ئۇبۇنتۇ ماھارەتلىرى تۈرى ئاستىغا يوللانغان. يازمىغا قارتا پىكىر يولىسىڭىز ھەمدە ئەسلى مەنبەنى ئاپتورنى ئەسكەرتكەن ئاساستا تور بېتىڭىز ياكى يازمىلىرىڭىزدا نەقىل ئېلىپ ئىشلەتسىڭىز بولىدۇ.ئىجادىي يازما كۆچۈرگۈچىلەر دىققەت قىلىڭلار : ئۇبۇنتۇ 11.04دىكى سىن بەلگىسىگە ئۆزگەرتىش كىرگۈزۈش كۆچۈرۈشخەتكۈش: , ئۇبۇنتۇ 11.04ئالدىنقىسى ئۇبۇنتۇ 11.04 تە 3 ئۈستەل يۈزىنى چىقىرىشكېيىنكىسى ئەقىل سىناش خاراكتېرىدىكى ئويۇن |
تارىخ ۋە بۈگۈن 2013 يىلى 24 مارت ئۇيغۇرقازاقىستاندىكى ئۇيغۇرشۇناسلىق ئىلمىنىڭ تەرەققىيات مۇساپىلىرىئۇيغۇرشۇناسلىق ئىلمىي تۈركولوگىيە ئىلمىنىڭ مۇھىم بىر تەركىبى قىسىمى سۈپىتىدە بىر ئەسىردىن ئارتۇق ۋاقىتتىن بۇيان خەلقارا مىقيادا داۋاملاشماقتا. ئۇيغۇرشۇناسلىق ئىلمىي ئەڭ تەرەققى قىلغان مەزگىل ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 70 80 يىللىرى بولۇپ، بۇ ساھەدە سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدا ئەڭ كۆرۈنەرلىك نەتىجىلەر قولغا كەلگەن ئىدى. 1986 يىلى دۇنيا يۈزىدىكى تۇنجى مەخسۇس ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقات ئىنستىتۇتى ئالمۇتىدا قۇرۇلدى. سوۋېت ئىتتىپاقى يىمىرىلگەندىن كېيىن قازاقىستان ئۇيغۇرشۇناسلىقى مۇرەككەپ مۇساپىلەرنى باشتىن كەچۈردى ھەم كەچۈرمەكتە. ئۇنىڭ بۇنىڭدىن كېيىنكى ئىستىقبالى قانداق بولىدۇ؟ بۇ قىزىقىش ئۈستىدىكى تېما.ئۇيغۇرشۇناسلىقنىڭ قىسقىچە تارىخى ئەھۋالىھازىر خەلقئارادىكى ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخى، تىلى، ئەدەبىياتى ۋە باشقا مەسىلىلىرىنى مەخسۇس تەتقىق قىلىدىغان بىردىنبىر ئۇيغۇرشۇناسلىق مەركىزى قازاقىستاننىڭ ئالمۇتا شەھىرىگە جايلاشقان. مەزكۇر مەركەز ئەسلىدىكى ئۇيغۇرشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ داۋامى بولۇپ، 1996 يىلىدىن ئېتىبارەن مەركەز دەرىجىسى بىلەن بۇ ئورۇندا ئون نەچچە ئۇيغۇر مۇتەخەسسىس ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقاتىنى داۋاملاشتۇرماقتا. بىراق، بۇنىڭدىن كېيىن مەزكۇر مەركەز مەۋجۇت بولامدۇ يوق ؟ بۇ بىر دىققەتكە سازاۋەر مەسىلىدۇر.مەزكۇر ئۇيغۇرشۇناسلىق مەركىزىنىڭ ئىلمىي خادىمى، ھازىر ئامېرىكىنىڭ ئىندىئانا ئۇنىۋېرسىتېتىدا تەتقىقات بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقان دوكتور ئابلەت كامالوفنىڭ ئېيتىشىچە، سۇلايمانوف نامىدىكى شەرقشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ قارىمىقىدىكى مەزكۇر ئۇيغۇرشۇناسلىق مەركىزىنىڭ ئەھۋالى كۈنسايىن ناچارلىشىپ، ئۇنىڭ بۇنىڭدىن كېيىنكى تەقدىرىدىن سۆز ئېچىش قىيىن ئەھۋالغا چۈشۈپ قالغان.تارىخىي نۇقتىدىن ئالغاندا، ئۇيغۇرشۇناسلىق رۇسىيە ۋە ياۋروپادا 19 ئەسىرنىڭ ئاخىرى، 20 ئەسىرنىڭ باشلىرىدا شەكىللىنىپ، مەلۇم نەتىجىلەرگە ئېرىشكەن بولسا، 20 ئەسىرنىڭ 20 30 يىللىرىدىن كېيىن، موسكۋا، تاشكەنت ۋە ئالمۇتىنى مەركەز قىلغان ئۇيغۇرشۇناس ئالىملار تېخىمۇ كەڭ دائىرە بويىچە ئىزدىنىپ دەسلەپكى كۆرۈنەرلىك نەتىجىلەرنى ياراتتى ھەمدە تۇنجى ئۇيغۇر تىلشۇناسلىرى، تارىخچىلىرى ۋە ئەدەبىياتشۇناسلىرى يېتىشىپ چىقتى.سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدىكى ئۇيغۇرشۇناسلىق ئىلمىنىڭ راۋاجلىنىشىدا سابىق چار رۇسىيە دەۋرىدە بۇ ساھە بويىچە تەتقىقات قىلىپ،نوپۇز تىكلىگەن رۇس ئالىملىرىدىن ۋ.رادلوۋ، د. پوزدنېيېۋ، گرۇم گىرژىمايلو، ۋ. گرىگورىيېۋ، ۋ. بارتولد ۋە س. مالوۋ قاتارلىقلارنىڭ ئەمگەكلىرى مۇھىم رول ئوينىدى.1930 يىللاردا موسكۋادا مالوۋ، ناسىلوۋ، باسكاكوۋ قاتارلىقلار ئۇيغۇر تىلى ۋە مەدەنىيىتى ساھەسىدە بويىچە تەتقىقات قىلدى.قازاقىستان ئۇيغۇرلىرىنىڭ مەدەنىيەت تارىخىغا ئائىت يېزىلغان مۇرات ھەمرايېف، ئابدۇمەجىت روزىباقىيېف، مالىك كەبىروف قاتارلىقلارنىڭ ئەسەرلىرىدىكى ئۇچۇرلاردىن مەلۇم بولۇشىچە، 1920 1930 يىللىرى ئارىسىدا نەزەرغوجا ئابدۇسەمەتوپ، بۇرھان قاسىموف، ئابدۇلھەي مۇھەممەدى شۇنىڭدەك يەنە ئال لاتىپ ئەنسارى، شاكىرجانوف قاتارلىق ئۇيغۇر ئالىملىرى ئۇيغۇرشۇناسلىقنىڭ تۇنجى ۋەكىللىرىدىن بولۇپ قالغان ئىدى.بۇلاردىن باشقا يەنە ئۇيغۇر سىياسىي رەھبەرلىرىدىن ئابدۇللا روزىباقىيېف ۋە ئىسمائىل تاھىروف قاتارلىقلارمۇ ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخى ۋە تىل ئەدەبىيات مەسىلىلىرى بويىچە ماقالىلەرنى يازغان ھەمدە ئۇيغۇرشۇناسلىقنىڭ راۋاجلىنىشىنى يېقىندىن قوللىغان ئىدى.نەزەرغوجا ئابدۇسەمەتوف بولسا ئوتتۇرا ئاسىيادىكى تۇنجى ئۇيغۇر تارىخشۇناسى بولۇپ، ئۇ ئۇيغۇر تارىخى بويىچە خېلى كۆپ ئەسەرلەرنى يېزىپ ئېلان قىلغان ئىدى.ئۇيغۇرشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ قۇرۇلۇشى سوۋېت خىتاي مۇناسىۋىتىنى ئارقا كۆرۈنۈش قىلغاندوكتور كامالوفنىڭ ئېيتىشىچە، سوۋېت ئىتتىپاقىدىكى ئۇيغۇرشۇناسلىق ئىلمىنىڭ تەرەققىياتى سوۋېت خىتاي مۇناسىۋەتلىرى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىكتۇر. 1960 80 يىللاردا ئۇيغۇرشۇناسلىقنىڭ تېز گۈللىنىشى موسكۋا تەرىپىدىن قۇۋۋەتلەنگەن بولۇپ، بۇ ئەمەلىيەتتە ئەينى ۋاقىتتىكى جىددىيلەشكەن سوۋېت خىتاي مۇناسىۋەتلىرى بىلەن باغلىنىشلىق ئىدى.1985 يىلى، مىخايىل گورباچېۋ ھاكىمىيەتنى ئىگىلەپ، سوۋېت ئىتتىپاقىدا قايتا قۇرۇشنى باشلىغاندىن كېيىن، ئۇزۇن ئۆتمەيلا قازاقىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ تىلشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ قارىمىقىدىكى ئۇيغۇرشۇناسلىق بۆلۈمىنىڭ دەرىجىسى كۆتۈرۈلۈپ، رەسمىي ئايرىم ئىنىستىتۇتقا ئۆزگەرتىلگەن. بۇ جەريانمۇ ئاسانغا چۈشمىگەن بولۇپ، قازاقىستان ۋە موسكۋادا بىر گۇرۇپپا كىشىلەر ئۇيغۇرشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنى قۇرۇشنى تەشەببۇس قىلسا، يەنە بەزىلەر قارشى چىققان. ھەتتا موسكۋادىن مەخسۇس ئادەملەر كېلىپ، بۇ ئىنستىتۇتى ساقلاپ قېلىش كېرەكمۇ ياكى داۋاملىق ئېچىش كېرەكمۇ؟ دېگەن مەسىلىدە تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىپ، يۇقىرىغا دوكلات يوللىغان، ھەتتا 1950 يىللىرىدا ئۇيغۇر ئېلىدا تىل تەكشۈرۈشتە بولغان ھەم ئۇيغۇر زىيالىيلىرى بىلەن يېقىن دوستلۇق ئالاقىلىرى ئورنىتىپ، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ھۆرمىتىگە ئېرىشكەن داڭلىق تاتار تۈركشۇناسى تېنېشېفمۇ نېمە سەۋەبتىندۇر بۇ ئىنىستىتۇتقا قارشى چىقىش پوزىتسىيىسىدە بولغان ئىكەن.بىراق، بۇ مەزگىلدە ئۇيغۇرشۇناسلىقنىڭ ھەممە ساھەسى بويىچە كۆپلىگەن كىتابلار،ماقالىلار ئېلان قىلىنغان بولۇپ، قازاقىستان، ئۇيغۇرشۇناسلىقنىڭ ئىسمى جىسمىغا لايىق مەركىزى سۈپىتىدە تونۇلغان ئىدى. ئۇيغۇرشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ ئالىملىرى قىسقىچە ئۇيغۇر تارىخى، ئۇيغۇر ئەدەبىياتى، سوۋېت ئۇيغۇر ئەدەبىياتى، ئۇيغۇر تىلىنىڭ قۇرۇلمىسى قاتارلىق كىتابلارنى تەييارلاپ نەشىر قىلدۇردى.ئىنستىتۇت تەركىبىدە تارىخ، سىياسى ئىجتىمائىي مەسىلىلەر، ئەدەبىيات، تىل، ئېتنوگرافىيە بۆلۈملىرى بولغان. ئىنستىتۇت مۇدىرى، قازاقىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ مۇخبىر ئەزاسى، پروفېسسور غوجاخمەت سادۋاقوسوفنىڭ كۆرسەتكەن خىزمىتى زور ئىدى.قازاقىستاننى ئۆز ئىچىگە ئالغان سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدىكى ئۇيغۇرلار ئارىسىدا ئۆز مىللىتىنىڭ تارىخىي، تىلى،مەدەنىيىتى، ئېتنوگراپىيىسى، ئەدەبىياتى ۋە باشاق تۈرلۈك مەسىلىلىرى بويىچە تەتقىقات قىلغان ئۇيغۇر ئالىملىرى دەسلەپكى قەدەمدە 20 ئەسىرنىڭ بىرىنچى يېرىمىدا مەيدانغا چىقىشقا باشلىغان ئىدى.ئۇيغۇر خەلقى ئىچىدىن بۇ ساھەدە ئەڭ بۇرۇن ئىلمىي تەتقىقات باشلىغانلارنىڭ ۋەكىلى نەزەرغوجا ئابدۇسەمەتوف ئىدى. 1920 1930 يىللىرى ئارىسىدا نەزەرغوجا ئابدۇسەمەتوف، بۇرھان قاسىموف، لاتىپ ئەنسارى، شاكىرجانوف، ئابدۇللا روزىباقىيېف، ئىسمايىل تاھىروف ۋە باشقىلار ئۇيغۇرشۇناسلىق بويىچە بىر قاتار ئەسەرلەرنى مەيدانغا چىقاردى.1930 يىللاردا بولسا، ئۇيغۇرلاردىن تۇنجى تارىخ پەن كاندىدات دوكتورلىرى يېتىشىپ چىقتى.ئەرشىدىن ھىدايەتوف تۇنجى ئۇيغۇر تارىخ پەن دوكتورى ھېسابلىناتتى.1920 30 يىللىرىدا يېتىشكەن ئۇيغۇرشۇناسلارنىڭ كۆپىنچىسى 1937 1938 يىللىرى ستالىن تەرىپىدىن يوقىتىلدى.سوۋېت ئۇيغۇرشۇناسلىق ساھەسىدە ئۇيغۇرلار ئارىسىدىن مەخسۇس مۇتەخەسسىسلەر قوشۇنى 1950 1980 يىللىرى ئارىسىدا يېتىشىپ چىقتى. بۇ دەۋردە ھەر ساھە بويىچە ئۇيغۇرلارنى سىستېمىلىق تەتقىق قىلىدىغان ئالىملار قوشۇنى شەكىللەندى. بۇلارنىڭ ئارىسىدا پۈتۈن سوۋېت ئىتتىپاقىدىكى ئۇيغۇر تەتقىقاتى بويىچە تونۇلغان ئالىملاردىن ئاكادېمىك دەرىجىسىگە يەتكەنلەر، فىلولوگىيە پەنلىرى دوكتورى، سوۋېت ئىتتىپاقى پېداگوگىكا پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ مۇخبىر ئەزاسى، ئاكادېمىك كاندىداتى مۇرات ھەمرايېف، قازاقىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ مۇخبىر ئەزاسى غوجاخمەت سادۋاقاسوف، قىرغىزىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ مۇخبىر ئەزاسى ئەزىز نارىنبايېف، پروفېسسور تۇغلۇق جان تالىپوف، ئۆزبېكىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ شەرقشۇناسلىق ئىنىستىتۇتىنىڭ ئىلمىي خادىمى پروفېسسور ئەخەت خوجايېف، سوۋېت ئىتتىپاقى پەنلەر ئاكادېمىيىسى يىراق شەرق ئىنستىتۇتىنىڭ ئىلمىي خادىمى، تۇرسۇن رەھىموف ۋە باشقىلارنى مىسال قىلىپ كۆرسىتىش مۇمكىن.ئۇلارنىڭ ئىلمىي ئەسەرلىرى پۈتۈن سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ شەرقشۇناسلىق، جۈملىدىن تۈركشۇناسلىق، ئۇيغۇرشۇناسلىق ۋە خىتايشۇناسلىق ساھەسىدە ئېتىراپ قىلىنىشقا ئېرىشكەن ئىدى.بۇ مەزگىللەدە ئۇيغۇرلار ئارىسىدىن ئوز تارىخى، تىلى، مەدەنىيىتى، ئەدەبىياتى ۋە باشقا مەسىلىلەر بىلەن شۇغۇللىنىدىغان تەخمىنەن 100 دىن ئارتۇق مۇتەخەسسىس تەتقىقات ئېلىپ بارغانىدى.تارىخشۇناسلاردىن ئەڭ تونۇلغانلىرى داۋۇت ئىسسىيېۋ، مالىك كابىروف،، ئەخەت خوجايېف، گېگېل ئىسھاقوف، كوممۇنار تالىپوف، ئابلەت كامالوف قاتارلىقلارنى مىسال قىلىپ كۆرسىتىش مۇمكىن.تىل ۋە ئەدەبىياتشۇناسلاردىن مۇرات ھەمرايېف، غوجاخمەت سادۋاقاسوف، تۇغلۇقجان تالىپوف، ساۋۇت موللاۋۇتوف، شىرىۋاخۇن باراتوف قاتارلىقلارنى، پەلسەپەشۇناسلاردىن ئەزىز نارىبايېف، كوممۇنار تالىپوف ۋە باشقىلارنى كۆرسىتىش مۇمكىن.ئەرشىدىن ھىدايەتوف ئىجادىيىتىدىنئۇيغۇر خەلقىنىڭ بېشىغا كەلگەن بۇ پاجىئەنى، ئۇنىڭ ئازادلىققا، مىللىي مۇستەقىللىققە، ئىنسان ھەقلىرىگە بولغان ئىنتىلىشىنى تەتقىق قىلىش دۇنيا ئالىملىرى قاتارىدا ئۇيغۇر تارىخچىلىرىنىڭمۇ باش مەقسىتىگە ئايلانغان ئىدى. شۇلارنىڭ بىرى ئوتتۇرا ئاسىيا ئۇيغۇرلىرىدىن چىققان دەسلەپكى تارىخ مۇتەخەسسىسى ئەرشىدىن ھىدايەتوفتۇر. ئۇ، ئىلى ئۆلكىسىدىكى ئۇيغۇر تۇڭگانلارنىڭ 1864 1871 يىللاردىكى قوزغىلىڭى ناملىق ئىلمىي ئەمگىكىنى 1939 يىلى سوۋېت ئىتتىپاقى پايتەختى موسكۋادا ياقىلاپ، ئىلمىي ئۇنۋانغا ئېرىشكەن ئىدى. ئۇ قازاقىستاننىڭ، ئۆزبېكىستاننىڭ ئالىي ئوقۇش ئورۇنلىرىدا بىر نەچچە يىللار داۋامىدا تارىخ ئىلمىدىن لېكسىيە ئوقۇش بىلەن بىر قاتاردا تاشكەنتتە ئۇيغۇر تىلىدا نەشر قىلىنىدىغان شەرق ھەقىقىتى ژۇرنالىدىمۇ ئىشلىدى. ئە. ھىدايەتوف 1947 يىلى قازاقىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسى تارىخ، ئارخېئولوگىيە ۋە ئېتنوگرافىيە ئىنستىتۇتى يېنىدا دەسلەپ قۇرۇلغان ئۇيغۇر تۇڭگان مەدەنىيەت بۆلۈمىنى باشقۇردى. ئالىمنىڭ تونۇلغان ئەمگەكلىرى ئىچىدە ئىلى ئۇيغۇرلىرىنىڭ مىللىي ئازادلىق ھەرىكەتلىرى ناملىق كىتابى 1978 يىلى ئالماتادا نەشر قىلىنغان بولۇپ، ئۇنىڭدا ئىلى ئۇيغۇرلىرىنىڭ 19 ئەسىرنىڭ ئىككىنچى يېرىمىدىكى مىللىي ئازادلىق ھەرىكەتلىرى، شۇنداقلا نازۇگۇم، ئەمىر ئابدۇرۇسۇلبەگ، سادىر پالۋان، بىلال نازىم، سېيىت مۇھەممەت قاشىي قاتارلىق بۈيۈك تارىخىي شەخسلەر ھەققىدە ماقالىلىرى ئورۇن ئالغان. ئەرشىدىن ھىدايەتوف مەزكۇر ئەمگىكىدە چىڭ ئىمپېرىيىسىنىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى دەسلەپكى مۇستەملىكە سىياسىتىنى ئالاھىدە يورۇتقان.4 تەرەپ ھەمكارلىق پائالىيەتلىرىنىڭ قىسقىچە تارىخىدىنئەركىن تارىم تەييارلىدى.3 ئاينىڭ 11 كۈنىدىن 13 كۈنىگىچە شىۋىتسارىيەنىڭ جەنۋە شەھىرىدە ئۆتكۈزۈلگەن خىتاينىڭ يېڭى رەھبەرلىكى: شەرقىي تۈركىستان، تىبەت ۋە جەنۇبىي موڭغۇلىيىدە كىشىلىك ھوقۇق، دېموكراتىيە ۋە ئەركىنلىككە قارىتىلىۋاتقان خىرىسلار دېگەن تېمىدىكى خەلقئارالىق ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنىدا تېبەت، موڭغۇل، ئۇيغۇر ۋە دېموكرات خىتايدىن ئىبارەت بۇ تۆت تەرەپنىڭ قانداق ھەمكارلىق ئېلىپ بېرىشى كېرەكلىكى ھەققىدە مۇزاكىرە ئېلىپ بېرىلدى. يىغىندا ئوقۇپ ئۆتۈلگەن ئىلمىي ماقالىلارغا ئاساسلانغاندا، ئۇيغۇرلار بىلەن تىبەتلەرنىڭ خىتاي كوممۇنىست تۈزۈمىگە قارشى ھەمكارلىق ئېلىپ بېرىشى 1970 يىللاردا باشلانغان بولۇپ، 1990 يىللارغا كەلگەندە بۇ سەپكە جەنۇبىي موڭغۇلىيەلىكلەرمۇ قوشۇلغان. كېيىنچە دېموكراتىك خىتايلارنىڭ قوشۇلىشى بىلەن 4 تەرەپ ھەمكارلىشىشقا باشلىغان. ئىلگىرى ئۇيغۇر، تىبەت ۋە موڭغۇل ۋە خىتاي دېموكراتلىرى بىرلىكتە يىغىنلارمۇ ئاچقان ئىدى. ئەمما، بۇ قېتىمقىسى ئەڭ داغدۇغىلىق بولدى. بىز بۇ ھەقتە تەپسىلى مەلۇمات ئىگىلەش ئۈچۈن دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيىنىڭ سابىق رەئىسى ئەركىن ئالپتېكىن بىلەن سۆھبەت ئېلىپ باردۇق. |
يۈزنى چوڭ كۆرسىتىدىغان چاچ پاسونلىرىمۇھەررىر: ئايزۆھرە ئەنۋەر مەنبە: تىيانشان تورى 20180708 12:03ئوتتۇرىدىن ئايرىلغان چاچنۇرغۇن ئاياللار چاچنى ئوتتۇرىدىن ئايرىسا يۈز كىچىك كۆرۈنىدۇ، دەپ قارايدۇ.يۈزى ئەسلىدىنلا بىر قەدەر چوڭ ئاياللار، چېچىنى ئوتتۇرىدىن ئايرىش ئارقىلىق يۈزىنىڭ بىر قىسمىنى توسۇۋالىدۇ. گەرچە بۇ پاسوندىكى چاچ يۈزنى كىچىك كۆرسەتكەندەك قىلسىمۇ، ئەمما كىشىلەر بۇنداق ئاياللارنىڭ ئېڭىكىنىڭ قۇرۇلمىسىغا قاراپلا يۈزىنىڭ چوڭلۇقىنى بىلەلەيدۇ. بۇنداق چاچ پاسونىنى قويغاندا يۈزنىڭ چوڭلىقىنى يوشۇرىمەن دەپ تېخىمۇ ئاشكارىلىۋەتكەندەكلا ئىش بولىدۇ.تۈز قويۇلغان ماڭلاي چاچيۈزى يوغانلار تۈز ماڭلاي چاچ قويسا، چېچى يۈزىنى توسۇۋېلىپلا قالماي، ئەكسىچە پىشانە كۆرۈنمىگەچكە يۈزى تېخىمۇ گۆشلۈك كۆرۈنىدۇ.قويۇق تۈز ماڭلاي چاچ قويغاندىن شالاڭ ماڭلاي چاچ قويغاندا يۈز كىچىك كۆرۈنىدۇ. ئەمما ئېسىڭىزدە بولسۇنكى ماڭلاي چاچ پىشانىگە بەك چاپلىشىپ تۇرمىغىنى ياخشى.باش چوققىسىدىكى چاچنى سەل كۆتۈرۈپ بوغقاندا ئادەمنىڭ يۈزى كىچىك، چېچى كۆپ، قاراشقا تېخىمۇ ياش كۆرۈنىدۇ.چاچنىڭ ئۇچىنى چوڭ بۈدرە قىلىشچاچنىڭ ئۇچى بەك چوڭ بۈدرە بولسا، يۈز قاراشقا تېخىمۇ چوڭ كۆرۈنۈپ قالىدۇ.مەلىكىلەرگە خاس چاچ پاسونىمەلىكىلەرگە خاس چاچ پاسونى يۈزنى چوڭ كۆرسىتىپلا قالماي يەنە ئادەمنى چوڭ چىراي كۆرسىتىپ قويىدۇ.باشقا چاچ پاسونلىرىيۈزى چوڭ، قاشكۆزى چىرايلىق ئاياللار چېچىنى يېرىم بوغۇۋالسىمۇ، چىراي گۈزەللىكىگە ئانچە چوڭ تەسىر كۆرسەتمەسلىكى مۇمكىن. ئەمما ئانچە چىرايلىق بولمىغان يۈزى چوڭ ئاياللار چېچىنى يېرىم بوغۇۋالسا يۈزىنىڭ چوڭلىقى تېخىمۇ بىلىنىپ قالىدۇ. |
قوغۇنلۇقتىكى پاراڭلارغۇلجىدىكى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش ئالدامچىلىقىمۇنبەر جاھاننامە قوغۇنلۇقتىكى پاراڭلار غۇلجىدىكى ئىشقا ئورۇنلاشتۇر ...كۆرۈش: 7357ئىنكاس: 89غۇلجىدىكى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش ئالدامچىلىقىتۆھپىكار ئەزا, جۇغلانما 6361, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 3639 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 6361, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 3639 جۇغلانما بار.يوللىغان ۋاقتى 2014316 13:32:03 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشباشقا يۇرتلاردا قانداقكىن بىلمىدىم . مۇشۇ بىرنەچچە يىلدىن بېرى غۇلجىدا ھەرخىل ناملاردىكى ئىشچىتېخنىك تەربىيلەش كۇرس لىرى كەينى كەينىدىن ئېچىلدى ھەم كۆرۈنۈشتە نۇرغۇن ئىشسىزلارنى تېخنىكا ئۆگىتىپ ئىشقا ئورۇنلاشتۇرغان بولدى . ئەمەليەتتە بولسا بۇ بىر ساختىپەزلىكتىن باشقا نەرسە ئەمەس ئىدى . بۇ تەربىيلەش كۇرسلىرى بىردەك ئاساسى قاتلام ۋە ھەردەرىجىلىك ئىش باشقارمىلارنىڭ بىر تۇتاش باشقۇرىشى ئاستىدا غۇلجىدىكى بىر قىسىم تاراتقۇلارىنىڭ تەشۋىق قىلىشى بىلەن بىرياقتىن ئىشچى تېخنىك تەربىيلەپ بىر ياقتىن ئىشقا ئورۇنلاشتۇرىۋاتقاندەك ساختا مەنزىرە يارىتىشقا تىرىشىپ كەلمەكتە . بۇ غۇلجىدىكى ئىشسىزلىق مەسىلىسىنى قارىماققا ھەل قىلغاندەك كۆرسىتىپ ئەمەليەتتە بولسا قۇيرۇق كۆرسىتىپ ئۆپكە سېتىۋاتقان ، يۇقىرىنى ئالداۋاتقان ، تۆۋەننى كوملاۋاتقان بىر قىسىم خەلق كادىرلىرىنىڭ مەسئۇليەتسىزلىگىنى ئاشكارلاپ بەردى . مىسال سۈپىتىدە نۆۋەتتە ئاساسى قاتلام ئۇيۇشتۇرغان شۇ تەربىيلەش كۇرسلىرى ھەققىدە قىسقىچە توختىلىپ ئۆتىمەن .بۇ كۇرسلارنىڭ ھەردائىم ئېچىلىش مەزگىلى قىش پەسلىگە توغرا كېلىدىغان بولۇپ ، چاغاننىڭ ئالدى كەينىدىكى مۇقىملىق تەكىتلىنىۋاتقان پەيتتە ئۇلار ئۆز رايونىدىكى ئىشسىز ، ھۆكىمەتتىن تۆۋەن كاپالەت ئالىدىغان بىر تۈركۈم پۇقرالارنى مەجبۇرى يىغىپ ئاتالمىش تەربىيلەش كۇرسى دا تېخنىكا ئۆگىتىدۇ . بۇ كۇرسقا قاتنىشىغان كىشىلەرنىڭ كۆپىنچىسى ئىشسىز تۆۋەن كاپالەت ئاھالىرى بولغاچقا بارماسلىققا ئامالسىز . ئەگەر سەۋەپ كۆرسىتىپ بېرىشنى رەت قىلسا بىر قسىم ئاساسى قاتلام كادىرلىرى ئۇلارنىڭ تۆۋەن كاپالەت پۇلىنى توختىدىغانلىقى ياكى تۆۋەن ئىجارىلىك ئۆيلەرنى ھەل قىلىپ بەرمەيدىغانلىقى بىلەن تەھدىت سېلىپ قورقىتىدۇ . تۆۋەن كاپالەت ئالمايدىغانلار ۋە ئالى مەكتەپ پۈتتۈرگەن ئىشسىز ياشلارنى بولسا ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش ، تېخنىك يىتىشتۈرۈش دېگەندەك چىرايلىق گەپلەر بىلەن ئالداپ ئەكىلىدۇ . نەتىجىدە قىشىچە ياشلار شۇ كۇرسلارغا بەنت بولۇپ ھېچقانداق ئىش قىلالماي ئەتىگەندىن كەچكىچە ئاساسى قاتلامنىڭ رېمونتچىلىق ، تىككۈچىلىك ، كەپشەرلەش كۇرسلىرىدا قارت ئويناپ ، تاماكا چېكىپ ئولتۇرۇپ ۋاقىتنى ئۆتكۈزىدۇ . بۇ كۇرسلاردا پەقەت شەكىل جەھەتتىلا بىرنەرسە ئۆگنىۋاتقاندەك قىلغان بىلەن ئەمەليەتتە يوقلىمىدىن ئۆتۈپ قويۇپ بىر چەتتە قارتا ئويناپ ئولتۇرسىلا بولدى . كۇرسانتلارغا تېخنىكا ئۆگىتىشكە كەلگەن ئادەم پەقەت بۇلارنىڭ ھەركۈنلۈك يوقلىمىسىنى ئېلىپ ئۆزىگە يۇقىرىدىن بەلگىلەپ بەرگەن كۈنلۈك ھەققىنى ئېلىشنىلا بىلىدۇ . كۇرسلارغا مەلۇم بىر كۈننى توغۇرلاپ يۇقىرىدىن رەھبەرلەر كېلىپ كۆزدىن كەچۈرگىلى كېلىدۇ . بۇنى تېلىۋىزورلاردا تەشۋىق قىلىپ كۇرسلاردا نۇرغۇن ياشلارنىڭ تېخنىكا ئۆگىنىۋاتقانلىقى ، رەھبەرلەرنىڭ بۇ ئىشقا ئالاھىدە كۆڭۈل بۆلىۋاتقانلىقىنى كۆرسىتىلىدۇ ...بۇرۇن مەنمۇ شۇنداق كۇرسلارنىڭ بىرىگە قاتنىشىپ بۇ ئىشلارنى ئۆز كۆزۈم بىلەن كۆرگەن ۋە ئۇلارنىڭ نىمە مەقسەتتە بۇنداق ئەھمىيەتسىز كۇرسلار ئارقىلىق بىزنى ئالدىشىنىڭ سەۋەبىنى ئۇقالمىغان ئىدىم . كېيىن بىلسەم ئەسلى مەقسەت ياشلارغا بىرنەرسە ئۆگىتىپ جەمئىيەتتە بىركىشىلىك ئورۇن تېپىۋىىلىشىغا ياردەم قىلىش ئەمەس پەقەت ئىشسىز ياشلارنى يىغىۋىلىپ ۋاقىتنى ئۆتكۈزۈپ مۇقىملىقنى كاپالەتكە ئىگە قىلىشتىن ئىبارەت ئىكەن . كۇرس باشلىنىپ مەلۇم مەزگىلدىن كېيىن يۇقىرىدىن باشلىقلار كېلىپ تەكشۈرۈپ كەتكەندىن كېيىن كۇرسلار ئۆزلىگىدىن توختايدىكەن . يۇقىرىنىڭ ئورۇنلاشتۇرىشى بىلەن بىر قسىىم ئاساسى قاتلام كادىرلىرى كۇرسقا قاتناشقانلارنى كۈنلىكىگە 15 يۈەندىن 30 يۈەنگىچە تولۇقلىما بېرىدىغانلىقىنى ۋەدە قىلسىمۇ ئەمەليەتتە ئاخىردا ئۇلار ھەرخىل باھانە سەۋەپلەرنى كۆرسىتىپ بۇ پۇلنى بېرىشتىن يالتىيىۋالىدىكەن . ئەگەر ئۇلارنىڭ ئالدىغا پۇلنى سۈرۈشتۈرۈپ بارسىڭىز ھەممىسى يۇقىرىنى كۆرسىتىپ تېخى پۇل بىزگە كەلمىدى دېگەندەك باھانىلەرنى تاپىدۇ . ئۇلارنىڭ يۇقىرى دەپ ئاتىۋالغان ئورگانلىرىغا بارسىڭىز ئۇلار بىزنىڭ بۇ ئىشتىن خەۋىرىمىز يوق دەپ ئۆزىنى چەتكە ئالىدۇ . بىر مەزگىلدىن كېيىن يا سىز ئۇ پۇلدىن ۋاز كېچىسىز ياكى ئۇلار يۇقىرى پۇلنى تەستىقلىمىدى دەپ باھانە تېپىپ ئاغزىڭىزنى تۇۋاقلايدۇ .ئەمەليەتتە ئۇ پۇل ئاللىبۇرۇن مەلۇم كادىرلارنىڭ چۆنتىكىگە چۈشۈپ بولغان بولىدۇ . كۇرسقا قاتنىشىشتىن بۇرۇن ۋەدە قىلغان ھەرتۈرلۈك ئىتىبار بېرىش كىنىشكىلىرى ۋە خېزمەت ئورۇنلىرى بولسا كۇرس مۇددىتى تۈگىشى بىلەنلا كۆپۈككە ئايلىنىپ كېتىدۇ . ئەمما ئىلى ئوبلاستنىڭ تەشۋىقات ۋاستىسى بولغان ئىلى تېلىۋىزىيەسى بىلەن غۇلجا شەھەرلىك پارتكومنىڭ ئىگىدارلىقىدىكى غۇلجا تېلىۋىزىيەسى كاناللىرىدا ھەركۈنى بۇ تەربىيلەش كۇرسلىرىنى ماختاپ كۆككە كۆتىرىپ ، جەمئىيەتتە ئىشسىزلىقنىڭ بۇ شەكىلدە تۈگەۋاتقانلىقىنى ، نۇرغۇن كۇرسانتلارنىڭ بۇ كۇرسلاردا تەربىيلىنىپ ئىش ئورنىغا ئېرىشكەنلىگىنى تەشۋىق قىلماقتا . ئەمەليەتتە شۇ كۇرسلارغا قاتنىشىپ باققان ھەرقانداق بىر كۇرسانت بۇنىڭ بىر تىپىك ئالدامچىلىق ئىكەنلىگىنى ، ئۆزلىرىنىڭ ۋەدە قىلغان ھېچقانداق بىر ئىش ئورنىغا ئېرىشەلمىگەنلىكىنى ، كۇرسقا قاتنىشىشتىن ئىلگىرى ۋەدە قىلغان ئۆسۈمسىز قەرىزلەرنىڭ بىرىنىڭمۇ ئەمەلىلەشمىگەنلىكىنى ئېيتىشىدۇ . بۇخىلدىكى ئالدامچىلىقلار غۇلجىدىكى يەرلىك خەلقنىڭ ئىقتىسادىنى ئېشىش ئەمەس پەقەت ئاپتونۇم رايون بويىچە ئارقىدا قېلىش ۋە ئىشسىزلىقتا ئالدىنقى قاتاردا تۇرۇشغا سەۋەپچى بولدى . غۇلجىدا زەھەرلىك چېكىملىكنىڭ يامرىشى ۋە شۇنىڭ بىلەن بىرلىكتە ئەيدىسنىڭ تەھدىدى دەل ئاشۇ ئىشسىزلىق ۋە چېرىكلەشكەن يەرلىك ئەمەلدارلارنىڭ ساختا سىياسەتلىرىنىڭ نەتىجىسىدىن بولغان. غۇلجا شەھەرنىڭ چېرىكلىشىپ ئاخىرى پاش بولغان كېچىكتۈرۈپ ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلىنغان سابىق شۇجىسى جاۋباۋخۇا پەقەت شۇنداق ئەمەلدارلارنى بىرى خالاس . يۇقۇردا مىسال ئالغان ئاتالمىش تېخنىك تەربىيلەپ ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش ئالدامچىلىقىمۇ بىر خىل ساختىلىق بىلەن يۇقىرىنىڭ ۋە تۆۋەننىڭ كۆزىنى بوياشتىن باشقا نەرسە ئەمەس . نۆۋەتتە پۈتۈن مەملىكەت مىقياسىدا چىرىكلىككە ۋە ئالدامچىلىققا قارشى كۈرەش قانات يايدۇرۇلماقتا . مېنىڭچە يۇقارقىدەك شەكىلۋازلىقلار ھۆكىمەتنىڭ ئىستىل تۈزىتىش خېزمىتىنىڭ مۇھىم نۇقتىسى بولىشى زۆرۈردۇر .شۇڭلاشقا مۇناسىۋەتلىك تورداشلار ۋە ئورگانلارنىڭ بۇ مەسىلىگە كۆڭۈل بۆلۈپ، بۇنى تۈزىتىشكە ياردەم بېرىشىنى ئۈمىد قىلىمىز .يوللىغان ۋاقتى 2014316 14:32:22 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشيەرلىك كىشىلەرنىڭ قانۇنى ئىڭىنىڭ تۆۋەنلىكىدىن ھەرقانداق ئالدام خالىتا چۈشۈش مۇقەرەر!ھورۇنلۇق، يالغان بىلەرمەنلىك، پەرۋاسىزلىق بىزدىكى ئەڭ چوڭ نۇقسان!پاكلىق ئەلچىسى, جۇغلانما 26146, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 23854 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 26146, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 23854 جۇغلانما بار.تۆھپە : 6409توردىكى ۋاقتى: 1678 سائەتيوللىغان ۋاقتى 2014316 14:37:15 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشبۇ يازمىنى ئاخىرىدا 107 تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2014316 17:45پارتىيىنىڭ ئاممىۋى لۇشىيەن تەربىيىسى قانات يايدۇرىلىۋاتقان مۇشۇ كۈنلەردە رەھبىرى كادىرلارنىڭ خەلق ئاممىسى بىلەن مۇناسۋەتنى ياخشىلاپ ئەملىي ئىش قىلىشى تەكىتلەنمەكتە.شۇنىڭ ئۈچۈن رەھبىرى كادىرلار ئاممىنىڭ زارىغا قۇلاق سېلىپ ئۇلار بىلەن ھەمنەپەس بولغاندا مۇقىملىق تېخىمۇ كاپالەتكە ئىگەبۇلىدۇ.تۆھپىكار ئەزا, جۇغلانما 7032, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 2968 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 7032, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 2968 جۇغلانما بار.تۆھپە : 1880توردىكى ۋاقتى: 766 سائەتيوللىغان ۋاقتى 2014316 15:58:49 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشئاپتونوم رايۇنلۇق پارتىكوم ۋە خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەدبىر قوللىنىپ بۇ خىل شەكىلۋازلىقلارغا خاتىمە بىرىشىنى،ئەمىلى ئىش قىلىشنى ئۆمۈد قىلىمىز.دىمىسىمۇ غۇلجدا قۇيرۇق كۆرسىتىپ،ئۆپكە ساتىدىغانشەكلۋازلىقلار بەك كۆپ.بۇ خىل شەكلىۋازلىقلار ئاقىۋاەتتە خەلقنىڭ پارتىيەھۆكۈمەت ئورۇنلىرىغا ئىشەنمەسلىكتىن ئىبارەت يامان ئاقىۋەتنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.ئاخرىدا تۆۋەنگە چۈشكەن كادىرلارنىڭ،ۋىجدانى بىلەن خەلق ئۈچۈن ئەمەلىي ئىش قىلىپ بىرىشنى ئۆمۈت قىلىمىز.يوللىغان ۋاقتى 2014316 16:10:49 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشمەنمۇ تۇلا قاتناشقان ئۇ ئاتالمىش كۇرۇسلارغا ،ھەممە ئەھۋال سىز دىگەندەك.543 توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: 26742يوللىغان ۋاقتى 2014316 16:45:30 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشدىڭ شياۋ پىڭ دەۋرىدە بىر قىتىم بولغان ئىكەن چىرىكلىككە ،پارىخورلۇققا زەربە بىرىش كۆرىشى مەلوم سەۋەپلەردىن داۋاملاشماپتىكەن . |
قازاقستاندا تۇتىنۋشىلىق كرەديت الۋشىلار سانى وسكەنەكونوميكا 17 قازان، 2021بيىل نەسيە العان قازاقستاندىقتار سانى ءوستى، دەپ حابارلايدى ..اعىمداعى جىلعى 8 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تۇتىنۋشىلىق قارىزدار 2020 جىلمەن سالىستىرعاندا ەداۋىر جەدەلدەپ 2020 جىلى تۇتىنۋشىلىق قارىزدار 4،3عا ۇلعايدى، 5،4 ترلن تەڭگەگە دەيىن 23،8عا نەمەسە ەكونوميكاعا كرەديتتەردىڭ 33نا جىل باسىندا 30 ۇلعايدى.وسى كورسەتكىشتىڭ ءوسۋى اعىمداعى جىلى ءجىو مەن حالىق تابىسىنىڭ نومينالدى وسىمىنەن ەداۋىر اسىپ تۇسەدى، بۇل تۇتىنۋشىلىق كرەديت بەرۋ نارىعىنداعى تاۋەكەلدەردىڭ ارتۋىن راستايدى، دەلىنگەن اگەنتتىك حابارلاماسىندا.اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان باستاپ جاڭادان بەرىلگەن تۇتىنۋشىلىق قارىزداردىڭ 88ىن 3 بانك: اق، قازاقستان حالىق بانكى اق، سبەربانك اق ەب قامتاماسىز ەتتى. ال مەملەكەتتىك كرەديتتىك بيۋرونىڭ دەرەكتەرى بويىنشا قارىز الۋشىلاردىڭ كوپشىلىگىندە، ياعني 72دا، كرەديتتەر بويىنشا بەرەشەگى بورىشىنىڭ ورتاشا سوماسى 1 ملن تەڭگەگە دەيىن ورتاشا العاندا 339،2 مىڭ تەڭگە بولادى تۇتىنۋشىلىق كرەديتتەر بويىنشا قارىز الۋشىلاردىڭ نەگىزگى ۇلەسى ەلىمىزدىڭ ءىرى قالالارى الماتىدا 24،1، نۇرسۇلتاندا 9، شىمكەنتتە 7 شوعىرلانعان.نەسيە الۋ قازاقستان تۇتىنۋشى |
اۋىت مۇقيبەك. تاريحتا قالۋدىڭ تاعى ءبىر ولشەمى كوشىقونجاڭالىقتار 3105 0 پىكىر 27 قىركۇيەك, 2012 ساعات 06:22ۇكىمەت باسشىسى س.ن. احمەتوۆ مىرزانىڭ نازارىنا!مەملەكەت باسقاراسىڭ با، ۇكىمەتكە جەتەكشىلىك ەتەسىڭ بە، ءبارى ءبىر، سول ەلدىڭ تاريحىنا سەنىڭ اتىڭ ايشىقتالىپ جازىلادى. تاقتان تۇسكەن كۇنى الاتىن باعاڭ ەكەۋ عانا جاقسى نە جامان. باسقا اتاق جوق. ورتا، ورتاشا، ءبىرشاما جاقسى، قاناعاتتاندىرارلىق... دەگەندەردىڭ ءبارى كوڭىل جىقپاس، كويلەك جىرتپاس قۇرعاق جاقاۋراتۋ. بۇل جەردە ايتىلىپ وتىرعان جاقسى دەگەن ولشەم جاي ءسوز ەمەس، ۇلتتىڭ ۇلى تۇلعاسى دەگەندى بىلدىرەدى. ال, ونى ولشەيتىن التىن تارازى تىزگىن ۇستاعان جىلدارىڭدا ۇلتىڭا، ونىڭ تۇتاستىعىنا ەتكەن ادال قىزىمەتىڭىڭ دەڭگەيى. :..وسى تالاپقا سالىپ كەپ جىبەرگەندە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتىن تابانى كۇرەكتەي التى جىل باسقارعان كارىم ءماسىموۆ نە ءبىتىردى؟ەكىءۇش كۇننەن بەرگى اقپارات قۇرالدارىنان كارىم قاجىمحانۇلىنىڭ اتىنا ايتىلعان زارەدەي العىستى ەستىگەن جوقپىز. كەرىسىنشە داعدارىس كەزىندە ميللياردتتاعان قارجىنىڭ يگەرىلمەي قالعانىن، جەمقورلىقتىڭ بارىنشا اسقىنعانىن، جاڭاوزەن مەن شەتپەدە قارا حالىققا وق اتىلعانىن، تەروريستەردىڭ قاپتاپ كەتكەنىن... جىپكە مارجانداي ءتىزىپ، بەتىنە كۇيىك قىپ باسۋدا. بۇنىڭىز بەر جاعى عانا. ال مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم مۇلدە بۇل ەمەس، كارىم ءماسىموۆ پرەمەرلىك ەتكەن وسىناۋ جىلدار ىشىندە وتكەن عاسىردىڭ وتىزىنشى جىلدارىندا جۇرگىزىلگەن ناۋبەتتىڭ اينى قاتەسىز قايتالانۋى. ول الەمنىڭ ءار شالعايىندا جۇرگەن بەس ميللليون قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىكتەن بەرى اتامەكەنگە تولاسسىز اعالىپ جاتقان ۇلى كوشىنىڭ وسى كىسىنىڭ قولىمەن توقتاتىلعانى. :..? قولدان جاسالعان اشتىقتان 4,5 ميلليون قازاق قىرىلدى نە باي دا، باقۋاتتى، تاۋەلسىز، كەڭ بايتاق وتانى بولا تۇرا، تىلىنەن، دىنىنەن، سالتداستۇرىنەن ايىرىلىپ، ايدىڭكۇننىڭ امانىندا باسقا ءبىر ۇلتقا جۇتىلىپ كەتتى نە ءبارى ءبىر جويىلۋ ەمەس پە؟! دەمەك، ك.ءماسىموۆ ەكىنشى گولوششەكين دەگەن اتپەن اتتاندى ۇكىمەت ۇيىنەن. مەن بۇلاي بولارىن باياعىدا ەسكەرتكەم ول كىسىگە. :..7173., :..13787اۋىسكۇيىستىڭ بولىپ تۇرعانى جاقسى. ۇكىمەتتە جاڭا تاعايىنداۋلار جۇرە باستاپ ەدى، ەلدىڭ قۇلاعى ەلەڭدەپ، كوزدەرىنەن ءۇمىت ساۋلەسى قىلاڭ بەرە باستادى. اتقارۋشى بيلىككە مىنە، سەرىك احمەتوۆ كەلدى. جۇرتتىڭ ايتىسىنا قاراعاندا وتە جاقسى جىگىت. تەكتى جەردىڭ تۋماسى. ەشقانداي كلاندا جوق. قولى تازا. ناعىز ەردىڭ جاسى ەلۋدەن ەندى عانا اسقان. بيلىكتىڭ ءبىراز باسپالداعىنان وتكەن. قازاقشانى قامشى سالدىرماي ۇيرەنىپ العان... ءبارىن ايت تا، ءبىرىن ايت، ەڭ باستىسى ءوزىمىزدىڭ قاراپايىم قازاقتىڭ بالاسى!قۇدايعا شۇكىر، ۇكىمەت قۇرامى دا جاقسى جاساقتالىپ كەلەدى. پرەمەرءمينيستردىڭ ورىنباسارى بولىپ قىرىمبەك كوشەرباەۆ تاعايىندالدى. قىرىمبەك ەلەۋۇلى تۋرالى ايتۋدىڭ قاجەتى جوق، ەلگە بەلگىلى، اتىنا زاتى ساي، ءىرى تۇلعا. ەلباسىمىزدىڭ ءوزى ول كىسىنى جاڭاوزەندەگى قىرعىنعا قاتىسى جوق دەپ اقتادى. ءيا، بۇل الەۋمەتتىك ارازدىقتى قوزدىردى دەپ قارالانعان ورالماندار دا ەش كۇناسىز دەگەن ءسوز.ايتپاقشى، الىستان كەلەتىن اعايىننىڭ ات باسىن تىرەيتىن تاعى ءبىر قارا شاڭىراعى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى. قازىر ورالماندار 2020. ەڭبەكپەن قامتۋ باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا قارجىلاندىرىلادى. وعان جاپجاس جىگىت سەرىك ابدەنوۆ جايعاستى. سەرىك ساقبالدىۇلى شىعىستىڭ شىرايىن كىرگىزىپ وتىرعان جامپوز بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ شەكپەنىنەن شىققان بالا. شقودا، وسكەمەن قالاسىنىڭ ىرگەسىندە قانداستارعا ارناپ سالعان 700دەي ۇيگە بەردىبەك ماشبەكۇلى كىرگىزەتىن وتباسى تاپپاي، باياعىدا كوشىپ كەلىپ العان، اۋىلدارعا ورنالاسىپ ۇلگىرگەن، كۆوتوسىن الىپ بولعان اعايىنداردى تارتقانىن ابدەنوۆ ابدەن بىلەدى. ويتكەنى ول كەزدە قازاق كوشى توقتاپ ۇلگىرگەن بولاتىن. قازاننان قاقپاق كەتكەن جەردە، يتتە قايدان ۇيات بولسىن؟! باقىلاۋسىز قالعان وسى نۇرلىكوشتىڭ اقىرى قىزىلقىرعىن داۋعا ۇلاستى. دابىل كوتەرگەن قانداستار بايقۇس قارالانىپ شىعا بەردى. وسى جاعدايدى قر پارلامەنتى ماجىلىسىندە قر ۇكىمەتىنىڭ 2011 جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەبىنە قورىتىندى جاساعان ەسەپ كوميتەتىنىڭ توراعاسى ومارحان وكسىكباەۆ ءمالىم ەتكەندە بارىپ، الىستان كەلگەن اعايىننىڭ اق ەكەنىنە، ناقاقتانناقاق كۇيگەنىنە ەلدىڭ كوزى ابدەن جەتىپ تىندى. :..2464820ءسويتىپ كوپكورىم جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان جاپجاقسى جوبانىڭ جولىن كەسكەن دە، كەلەتىن كوشتى توقتاتقان دا، جوعارىدا ايتتىق، تاعى سول ك.ءماسىموۆ ەدى.ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى، شىنىن ايتۋ كەرەك، ءبىراز شارۋانىڭ باسى قايىرىلدى. باقىلاۋ كۇشەيتىلىپ، جەمقورلىق تيىلسا، قازاقستاننىڭ الىپ كەمەسى ارشىنداپ العا جىلجي بەرەدى.ەندىگى كەزەك كۇتتىرمەي، قولعا الاتىن شارۋا كوشىقون! ونىڭ تاعدىرىن شەشپەگەن جاعدايدا ىستەلگەن بار حارەكەتتىڭ قۇنى كوك تيىن! تاۋەلسىزدىك دۇنيە جۇزىندەگى بار قازاق بالاسىنا ءتان، ورتاق مەرەي. سوندىقتان بەس ميلليون قانداستىڭ كوزىن جات جەردە مولدىرەتىپ قويىپ، ەل بولدىق دەگەنىمىز بەكەر ءسوز. قايتالاپ ەسكە سالايىن، جوعارىدا ايتىلعان تاريحتا قالۋ ماسەلەسىن شەشەتىن ولشەم تاپ وسى كوشىقون.بىرەۋدىڭ سالىپ كەتكەن ىلاڭىن بىردەن ورنىنا كەلتىرۋ، ارينە، وڭايعا سوقپايدى. دەسەدە، ءبىز سەرىك احمەتوۆ ۇكىمەتىنەن، ونىڭ جاڭا جاسقتالعان كومانداسىنان ك.ءماسىموۆ باسىنا سۋ قۇيعان قازاق كوشىن قايتا جاڭعىرتۋدى اسىعا كۇتەمىز! :...?397307 بۇل اتابابالارىمىزدىڭ ارمانى، الاش كوسەمدەرىنىڭ ۇستانىمى.ىسكە ءسات، قۇرمەتتى سەرىك نىعمەتۇلى!الاشىم دەگەن جاننىڭ، اللا، جولىن اشىق قىلا كور!!اركەز ابايشىل بولايىق! الاششىل بولايىق! ءاۋمين!!! |
كوركەم شينجياڭ شار تاراپتان كەلگەن ساياحاتشىلاردى شات مەرەيمەن قارسى الدىگازەتىمىزدىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى ياۋ گاڭ، رىن جياڭ، ەرىكتى ءتىلشى لي ليڭمەملەكەت مەرەكەسى دەمالىسى كەزىندە قاناس كورىنىس ءوڭىرى زور توپتاعى ۇيىرمەمەن كەلگەن ساياحاتشىلاردى كۇتىپ الدى.قازىر قاناس، قوم كورىنىس وڭىرلەرىنىڭ كۇزگى كورىنىسىن تاماشالاۋدىڭ ەڭ تاماشا مەزگىلى، ىشكى وڭىرلەردەن كەلگەن ساياحاتشىلار ايرىقشا كوپ. مەملەكەت مەرەكەسى، جۇڭچيۋ مەرەكەسى دەمالىسى كەزىندە جۇڭچيڭ ساياحات شينجياڭ حالىقارالىق ساياحات سەرىكتەستىگىنىڭ ساياحات جەتەكشىسى ەرتاي ەڭبەك قاتتى قاربالاس بولدى. مىنە قاراڭىز، ەلىمىزدىڭ جەر جەرىنەن كەلگەن ساياحاتشىلار قاناستا باس قوستى، ولاردىڭ شينجياڭنىڭ كوركەم كورىنىسىنە دەگەن ماراپاتتارىن ەستىپ ماقتانىش سەزىمگە بولەندىم، دەدى ەرتاي.ۇعىسۋعا قاراعاندا، 10 ايدىڭ 1 كۇنىنەن 5 كۇنىنە دەيىن التاي ايماعى ءبىر ميلليون 39 مىڭ 300 ادام رەت ساياحاتشى قابىلداپ، ساياحات كىرىسى 571 ميلليون يۋان بولعان.دەمالىس كەزىندە تيانشان الابىنىڭ كورىنىسى كوركەم بولىپ، شينجياڭ شار تاراپتان كەلگەن ساياحاتشىلاردى شات مەرەيمەن قارسى الدى، جەر جەردەگى كورىنىس وڭىرلەرى، كورىنىس تۇيىندەرى ۇزدىكسىز دۋمانعا بولەندى.تىك ۇشاققا وتىرىپ، كەڭىستىكتەن باعراش كولى داحىكوۋ كورىنىس ءوڭىرىنىڭ ساۋلەتتى كورىنىسىنە كوز جىبەرگەن حاڭجوۋلىق ساياحاتشى حى لي: 2 جىلدىڭ الدىندا باعراش كولىنە كەلىپ وسى ارانىڭ كوركەم كورىنىسىن ۇناتىپ قالعامىن. تومەن كەڭىستىكتى ساياحات اشىلعانىن بىلگەن سوڭ، مەن تىك ۇشاقپەن كول بەتىنىڭ كوركەم كورىنىسىن تاماشالاپ، ايرىقشا اسەرلەندىم، دەپ تەبىرەنىسىن ءبىلدىردى.شينجياڭ يحۋتۇڭيۇڭ اۆياتسيا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ القا باستىعى، باس ديرەكتورى گى فىڭبونىڭ نەشە كۇننەن بەرى تەلەفونىندا تىنىم بولمادى، بارلىعى دا تومەن كەڭىستىكتى ساياحاتقا كۇن ىلگەرى كەلىسىم بەرۋشىلەر ەدى. مەملەكەت مەرەكەسى قارساڭىنان قازىرگە دەيىن 500دەن استام ساياحاتشى تەلەفوندا تومەن كەڭىستىكتە باعراش كولىن ساياحاتتاۋعا الدىن الا كەلىستى، دەدى گى فىڭبو.دەمالىس كەزىندە تۇتاس شينجياڭنىڭ جەر جەرىندە 200دەن استام مادەنيەت جانە ساياحات قيمىلى وتكىزىلدى، جەر جەردەگى كورىنىس وڭىرلەرى، كورىنىس تۇيىندەرى ەسىك بەلەتى اقىسىن ازايتۋ، ەسىك بەلەتىن الماۋ سياقتى ءتيىمدى قيمىلداردى جولعا قويىپ، ساياحاتشىلاردى جابال كەلۋگە باۋرادى، ءسويتىپ، شينجياڭنىڭ كۇزگى ساياحاتى ءساتتى باستاما كوتەردى. |
جاھاندى جالت قاراتقان داۋىستانىم 28 قىركۇيەك، 2021140 رەت كورسەتىلدى1941 جىلدىڭ كۇز ايلارىندا ەكى جارىم ميلليون لەنينگراد حالقى نەمىس باسقىنشىلارى تاراپىنان قورشاۋعا الىنعان كەزدە:جاۋ تۇنەگى ارشىلار،تاعى سايرار بۇلبۇلدار،تاعى جاينار جۇلدىزدار،ماسايراسار، ۇل، قىزدار! دەگەن زور داۋىس كەنەت ورتالىق ازيانى شارلاپ كەتتى.بۇل يۋري لەۆيتاننىڭ داۋىسىنان ەشقالىسپايتىن، ەسىمى اڭىزعا اينالعان اقىن جامبىل جاباەۆتىڭ كۇي داۋىسى ەدى. اسىلىندا اقىن دومبىراسىنىڭ بۇل داۋىسى لەۆيتاننىڭ سوعىس باستالعان كۇنگى ۇرەيلى داۋىسىنا قارسى وعاش جانە ۇلتتىق داۋىسپەن تارادى.تاريحي تامىرى تەرەڭ وسى ۇلتتىق داۋىس كەڭەس جاۋىنگەرلەرىنىڭ ەرلىك ەڭسەسىن بەكەمدەي ءتۇستى. لەنينگراد قالاسى ءۇشىن سىنبايتىن رۋحاني تايانىش بولىپ، تىزە بۇگۋگە جول بەرمەيتىن رۋحاني قورعانعا اينالدى. اسىرەسە، ول ورتالىق ازيادان مايدانعا اتتانعان جاۋىنگەرلەرگە ايتىپ جەتكىزگىسىز دەڭگەيدە رۋحاني مەدەۋ بەرىپ، جاۋىنگەرلىك سەنىممەن سوعىس ورتىنە باتىل كىرۋىنە سەبەپشى بولدى. اقىن داۋىسىنىڭ جاڭعىرىعى سيرەنادادان دا قاتتى ەستىلىپ، قالا قورشاۋىنان ءوتىپ، الەمدى كەزدى.شىنىمەن دە، جامبىل جاباەۆتىڭ پوەتيكالىق داۋىسى قورشاۋعا الىنعان اشجالاڭاش لەنينگراد حالقىنا ىستىق نان ۇسىنعانداي كورىندى. قورشاۋداعى حالىق اقىننىڭ ورىس تىلىنە اۋدارىلعان قاعازدارىن قابىرعالار مەن قاقپالارعا جابىستىرىپ، تولتىردى. جامبىلدىڭ جالىندى جىرلارىن راديولاردان ەستىگەن حالىقتىڭ ارمانۇمىتتەرى ەسەلەپ ارتتى. بۇل دالا داۋىسى كەڭەس حالقىن رۋحاني تۇرعىدان بىرىكتىرگەن ەدى. نەمىس باسقىنشىلارىنا قارسى قاجىماس جانە سىنبايتىن جاۋىنگەرلىك رۋح سىيلادى. سول ءۇشىن بۇل نەمىس اسكەري باسشىلىعى ءۇشىن كۇتپەگەن وقيعاعا اينالدى.بۇل وقيعا ءدال 1941 جىلدىڭ كۇز ايلارىندا ورىن العان ەدى. ول كەزدە كەڭەس ارمياسى ۇلكەن شىعىنعا تاپ بولىپ، كوپتەگەن جاۋىنگەرى تۇتقىندالىپ جاتسا دا، نەمىس باسقىنشىلارىنا ماسكەۋ جانىندا قاتتى سوققى بەرەدى. فاشيستەر كەڭەس جاۋىنگەرلەرىنىڭ جاعىمسىز بەينەسىن سومداۋ ءۇشىن تۇتقىنعا الىنعان وزبەك، قازاق، ۇيعىر، قىرعىزداردان تۇراتىن جاۋىنگەرلەردى دەرەۋ جيناۋعا كىرىستى. ولاردىڭ باساياقتارىن ادەيى كىر، جيىركەنىشتى ەتىپ كورسەتتى. كيىمكەشەكتەرى جىرتىلىپ، جۇلىمج ۇلىم بولعانشا كۇتىپ وتىردى. ولارعا تاماق تا بەرگەن جوق. بۇل از دەگەندەي، ساربازدار ەڭ اۋىر جۇمىستارعا جەگىلدى. كەيبىرەۋلەرىن بەكەردەنبەكەر ۇرىپسوقتى. لاگەر كۇزەتشىلەرى ءتىپتى ولاردى ادام بالاسى ەمەس دەپ بالاعاتتادى. ولاردىڭ اقسۇيەك نەمىستەرگە ۇقسامايتىن ادامداردى تاڭداعانىنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى سول بولاتىن. بارلىق جەردە قايعىلى جاعداي وكتەمدىك ەتتى. ادام توزىمدىلىگىنىڭ شەگى قايدا؟ ەشكىم بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرە المايتىن...ءبىر كۇنى سول جەرگە كينو تاسپاسىنا تارتاتىن ءبىر توپ ادام جۇك ماشيناسىمەن كىرىپ كەلدى. تۇتقىندار جينالعان كامەرا ەسىگى كەڭ اشىلدى. ءسويتتى دە اقىلدىسىماق نەمىس وفيتسەرىنىڭ ءبىرى ولاردىڭ الدىنا جاڭا پىسىرىلگەن اق ناندى ورتاعا اكەلىپ قويادى. باسقىنشىلار نەشە كۇننەن بەرى اش قالعان تۇتقىنداردىڭ نان ءۇشىن ءوزارا تالاسىپ، ءبىرءبىرىن قىرىپجويعانىن كۇتىپ، تاسپاعا تارتىپ الۋدى كوزدەگەن ەدى. ولار الەمدى جابايى جانە مادەنيەتسىز ادامدار قاپتاعان دەپ تۇسىنەتىن. سوندىقتان دۇنيە ءجۇزىن تەك ءناسىلى تۇرعىسىنان جوعارى ءبىر حالىق باسقارىپ، جاھاندىق ءتارتىپ ورناتۋى ءلازىم دەگەن ۇعىمدى ۇگىتناسيحات ەتەتىن. جاھاندىق ءتارتىپ ورناتۋ ۇلكەن يدەولوگيالىق ماقساتقا اينالعان. ولار ادام ەمەس، ماقۇلىقتار دەگەن يدەيالارىن تىنىمسىز ايتاتىن جانە ناسيحاتتاۋدى جاقسى كورەتىن. بىراق فيلم ءتۇسىرۋ استە مۇمكىن بولمادى. جاعداي ولار ويلاعانداي بولمادى. الدىنا قويعان ءىسجوسپارلارى تارىداي شاشىلىپ كەتتى. كوز الدىندا سىنبايتىن ەڭسە، ۇلى رۋحاني ءتارتىپ كورىنىس تاپتى...اش ساربازداردان ەشكىم نانعا جاقىندامادى. شۋلاعان دا جوق، ەشكىم دە ءوزارا سوعىسپادى. ءبىر كەزدە وزبەك ساربازدارىنىڭ ءبىرى الدىنا سابىرلى جانە تاكاپپارلىقپەن قادام باسىپ، ناننىڭ قاسىنا كەلدى. قالعاندارى تىنىشتىقپەن شەڭبەر ءتۇزىپ، ءبىربىرىنە يىعىن تىرەپ دوڭگەلەنە وتىردى. ول قاسيەتتى ناندى قولىنا الىپ، ونى ساربازداردىڭ اراسىنداعى ۇلكەن ءبىر كىسىگە ەرەكشە سەنىم جانە قۇرمەتپەن ۇسىندى. ءوز كەزەگىندە جاسى جەتكەن كىسى الگى ناننان كىشكەنە ءۇزىپ الدى دا، سابىرلىقپەن شەڭبەردە وتىرعانداردىڭ اراسىنداعى جاس جاعىنان ەڭ كىشىسىنە بەردى. ول بارلىعىنا تەڭ ءبولىپ بەرگەن سوڭ بارىپ، سوڭعى ۋاعىن ءوزى الدى. الايدا جەۋگە اسىقپادى. ناندى جەۋدەن بۇرىن دۇعا وقىلدى. سودان كەيىن ونى سابىرمەن جەۋگە كىرىستى. سول مەزەتتە ولار تۇركى حالىقتارىنا ءتان زور مادەنيەت ۇلگىسىن كورسەتتى. نەمىستەردىڭ شىدامى تاۋسىلدى. قاھارلانعان زالىمداردىڭ شىداپ تۇرۋى دا مۇمكىن ەمەس ەدى. ولار ساربازداردى بەكەردەنبەكەر ۇرىپ، قينادى. ۋاقىت ءوتىپ، ولاردىڭ بارلىعىن اتىپ تاستادى.بۇل ءوز وتانىنان راقىمسىز كۇيدە ايىرىلىپ، الەمنىڭ ەكىنشى بۇرىشىندا ورنالاسقان نيدەرلاندى وڭىرىندە ورىن العان وزبەك ساربازدارىنىڭ ۇمىتىلماس ەرلىگى ەدى. قىسقاسى، نەمىس باسقىنشىلارى جامبىل جاباەۆتىڭ كەڭەس وداعىندا شىققان اقىندىق داۋىسىنا قارسى ۇيىمداستىرماق بولعان ساياسي ويىنى جۇزەگە اسپادى. ورتالىق ازيادان كەلگەن جاۋىنگەرلەردىڭ جاعىمسىز بەينەسى سومدالماي، ماسقارا بولىپ، كوزدەگەن ماقساتتارىنا جەتە الماي اۋرە بولدى. اقىر سوڭىندا يدەولوگيالىق تۇرعىدان، پسيحولوگيالىق تۇرعىدان جەڭىلىپ تىندى. كەڭەس حالقىنىڭ ورتاق بىرلىگى مەن قاجىماس قايراتىنا قارسى تۇرۋعا باسقا امالى قالماي، قاتتى ويسىرادى.جامبىل جاباەۆتىڭ پوەتيكالىق كۇي داۋىسىنىڭ دا مىنە سونداي تاريحي تامىرى تەرەڭ. ول عاسىردانعاسىرعا ءوتىپ، جويقىن تاراپ جاتقان دالا كۇيداۋىستارىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ەجەلگى دالا داۋىسىنىڭ جاسىرىن سىرلارى دا سوعان تامىرلاس. ۇلى شايقاستار مەن قورىقپايتىن ارىستان جۇرەك باتىرلاردىڭ قاھارماندىققا تولى ومىرلەرى جونىندەگى ەستەلىكتەر مەن اڭىزدار حالىقتىڭ اۋىزىندا ساقتالىپ، كۇياۋەن ارقىلى ايتىلاتىن. تاريحي مالىمەتتەر مەن داستۇرلەردى ەسىندە ساقتايتىن كىسىلەر تاڭعالارلىق تۇلعالاردان ەدى. ولار اقىنجىراۋلار، عالىمفيلوسوفتار، ساربازدار، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى جىراۋلار، ياعني كۇيشىجىرشىلاردان بولاتۇعىن. مۇنداي كىسىلەردىڭ حالىق اراسىنداعى بەدەلى جانە ادامدارعا كورسەتەتىن اسەرى جوعارى ەدى. ولار دا ءداستۇرلى ۇلتتىق ادەتعۇرىپتارىمەن وزگەشەلەنىپ، وزدەرىنىڭ ونەرىن ۇنەمى كورسەتىپ تۇراتىن. مىنە، سونداي داڭقتى تۇلعالاردان اسان قايعى مەن قازتۋعان جىراۋ قازاق تاريحىندا ايرىقشا بەت اشتى. ولار شىڭعىس حان يمپەرياسى ىدىراي باستاعاننان بەرگى قازاق دالاسىندا ەتەك جايعان ساياسيالەۋمەتتىك داعدارىستى توقتاتۋ جانە حالىقتى ۇلى يدەيالارعا جەتەلەۋ ءۇشىن بيىك مۇنارالاردان قاھارماندىق كۇيجىرلارىن ايتىپ، ورتانى ءدۇر سىلكىندىرگەن ەدى. حالىققا رۋحاني جانە ماتەريالدىق مەدەت بەردى. سونىڭ ناتيجەسىندە، جالپى حالىق تىك تۇرىپ، سىرتقى دۇشپاندارعا قارسى كۇش الدى. قازاق باتىرلارى تاڭعالارلىق ەرلىكتەردى كورسەتكەن. اسان قايعى مەن قازتۋعان جىراۋلار ءوز حالقىنىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، ويلاعان ارماندارىنا سولاي جەتتى. بۇل ءداستۇردى كەيىنگى عاسىردا بۇقار جىراۋ دايەكتى جالعاستىردى.جامبىلدىڭ ۇستازى ءسۇيىنباي دا جاس كەزىنەن جىراۋ بولىپ تانىلىپ، اكەسى سياقتى جاۋىنگەر بولىپ جەتىلگەن. جامبىل دا مەنىڭ ءپىرىم ءسۇيىنباي، ءسوز سويلەمەن سىيىنباي دەپ اقىندىق ونەرىن اداسپاي جالعاستىردى. جامبىلدىڭ لەنينگرادتىق ورەنىم! ماقتانىشىم سەن ەدىڭ! دەگەن ءبىر عانا ءسوزى كەڭەس حالىقتارىن رۋحاني قاناتتاندىردى. زەرتتەۋشىلەر بۇل پىكىردىڭ ارقا كورىنىسى بار دەپ ەسەپتەيدى. 1941 جىلى جامبىلدىڭ ۇلى العاداي سوعىسقا اتتانادى. ءاربىر قازاق وتباسى سوعىس زاردابىن تارتادى. ۇلى شايقاستاردىڭ بىرىندە ول ۇل قازا بولادى. بۇل جاعداي دا جامبىلدىڭ جۇرەگىن ازاپتايدى. سوندىقتان ول سوڭعى شايقاسقا دا ءوزىن اتاپ قويادى.كەڭەس جاۋىنگەرلەرى جامبىلدى باتىر دەپ تانىدى. قازاق حالقىنىڭ قاھارمان ۇلى رەتىندە مويىندادى. سوندىقتان ول ستالين سىيلىعىنىڭ يەگەرى اتاندى. لەنين جانە قىزىل تۋ وردەندەرىمەن ماراپاتتالدى. اقىن قۇرمەتىنە كوپتەگەن كوشەگە اتى بەرىلدى، ەسكەرتكىشتەر ورناتىلدى. ولەڭداستاندار جازىلدى. ونىڭ شىعارمالارى كوپتەگەن شەت تىلدەرگە اۋدارىلدى. بۇگىنگى تاڭدا دا اقىننىڭ داۋىسى ەش توقتاعان ەمەس. بولاشاقتا دا سولاي بولىپ قالا بەرمەك.مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، پروفەسسور |
ءبىزدى كىم كيىندىرەدى؟ ادىرنا ۇلتتىق پورتالىءبىزدى كىم كيىندىرەدى؟2019 جىلداعى رەسمي ستاتيتيكا جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنا بولىنگەن قارجى 500 ملرد تەڭگەشە جەتكەنىن ايتادى. مەملەكەتتىڭ بۇل سالانى العا جىلجىتادى دەپ بولگەن قارجىسى تۋرالى مالىمەتتەر جىل سايىن جاڭارتىلىپ، ءوسىپ تۇرادى. بىراق ناتيجەسىنە كەلگەندە باس شايقاپ قالامىز. ناتيجەسىن قاشان كورەمىز؟ دەگەن زاڭدى ساۋالدىڭ جاۋابى ۇكىمەتتىڭ دالىزدەرىنەن اسا الماي جاتىر.تاعى دا رەسمي مالىمەت: 2017 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا استانا قالاسىندا جەڭىل ونەركاسىپتى دامىتۋ تاقىرىبىنا ارنالعان حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا ەلىمىزدە 1534 جەڭىل ونەركاسىپ ورنى تىركەلگەنى بەلگىلى بولدى. ال ونىڭ 20سى ءىرى، 35ءى ورتاشا جانە 1479ى كىشىگىرىم ونەركاسىپ.قازىر ولاردىڭ 58 پايىزى عانا جۇمىس ىستەيدى. قازاقستاندىق نارىقتاعى وتاندىق ءوندىرىس وشاقتارىنىڭ ۇلەس سالماعى بارجوعى 0,6 پايىز. وعان قوسا بيىلعى جىلى 20دان استام كاسىپورىن ءوز جۇمىسىن توقتاتىپتى.ال قىرعىزدار قىر اسىپ كەتىپتىبۇل ەلدە جەڭىل ونەركاسىپ قارقىندى دامۋ ۇستىندە. مۇندا جىلىنا 190 ميلليون دوللاردىڭ ءونىمى ءوندىرىلىپ، ونىڭ باسىم بولىگى قازاقستان مەن رەسەيگە تاسىمالدانادى ەكەن. ساراپشىلاردىڭ ەسەبىنە سۇيەنسەك، ەلدەگى جەڭىل ونەركاسىپ سەكتورىنىڭ 40 پايىزى رەسەيلىكتەردىڭ، 30 پايىزى قازاقستاندىقتاردىڭ يەلىگىندە. قىرعىز رەەكسپورتى تۋرالى ماسەلە ەكونوميستەر مەن ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكالىق بلوگى بىرلەسىپ وتىرىپ تالقىلاۋى ءتيىس جەكە تاقىرىپ.جەڭىل ونەركاسىپ قاۋىمداستىعىنىڭ ءتورايىمى ليۋبوۆ حۋدوۆا بۇل سالادا بىزدەن كوز ىلگەرى وزىپ كەتكەن بەلورۋسسيا مەن قىرعىزستاننىڭ تاجىريبەسىن زەرتتەگەنىن ايتتى. ول ەلدەردە ەركىن ەكونوميكالىق ايماقتار اشىلعان. ەگەر، قازاقستاندا وسىنداي ەركىن ەكونوميكالىق ايماقتار اشىلسا، بانكتەر ءبىز الدىنا بارماياق ينۆەستيتسيا سالۋعا، ءوندىرىستى دامىتۋعا مۇددەلى بولار ەدى، دەيدى ليۋبوۆ حۋدوۆا بىزبەن اڭگىمەسىندە.ساراپشىلار جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنان توقسان سايىن مۋلتيميلليونەر شىعارۋعا مۇمكىندىك بار ەكەنىن ايتادى. بىراق بۇل ارمان قازىر بولاشاقتىڭ ەنشىسىندە. مۇنايدىڭ كەرمەك ءدامىن ۇمىتا الماي جۇرگەن ءبىزدىڭ بيلىك ازىرگە بۇل سالاعا شىنداپ مويىن بۇرۋعا ىقىلاس تانىتىپ جۇرگەن جوق. 2018 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتى جىلدىعىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، ەلىمىزگە جالپى كولەمى 144,3 ميلليون دوللاردى قۇرايتىن يمپورتتىق كيىمكەشەك اكەلىنىپتى. ولاردىڭ 80 پايىزى قىتاي، تۇركيا، بانگلادەش، يتاليا جانە وزبەكستان ەلدەرىنەن جەتكىزىلگەن تاۋارلار. ماسەلەن، وسى مەرزىمدە قىتايدان اكەلىنگەن كيىمكەشەك وتكەن جىلدىڭ سايكەس مەرزىمىمەن سالىستىرعاندا 9 پايىزعا ءوسىپ، بانگلادەشتەن جەتكىزىلگەن تاۋارلار 45 پايىزعا ءوسىپ، 22 ميلليون دوللارعا جەتىپتى. ءبىر عانا الماتى قالاسىنا جەتكىزىلەتىن يمپورتتىق كيىمكەشەكتەر جەرگىلىكتى كاسىپورىندار شىعاراتىن ءونىمدەردەن 18 ەسە اسىپ ءتۇستى. حالىق تۇتىناتىن قولعاپتاردىڭ 93 پايىزى، شۇلىق ونىمدەرىنىڭ 73 پايىزى قىتايدان جەتكىزىلىپ تۇر. حالىقارالىق تاجىريبەدە ەكونوميكالىق ەكسپانسياعا توتەپ بەرۋ ءۇشىن جەڭىل ونەركاسىپتىڭ ۇلەسى 30 پايىزدان كەم بولماۋى ءتيىس. ال بىزدە 10 پايىزدىق قازىرگى كورسەتكىشتە تاپسىرىسپەن، تەندەر ارقىلى دايىندايتىن مەكتەپ، اسكەري فورماداعى كيىم ۇلگىلەرىنىڭ ۇلەسى باسىم.يمپورتقا باۋىر باسىپ قالىپپىزسالانى تۇنشىقتىرىپ جاتقان كونتراباندالىق تاۋار تاسىمالى ماسەلەسىن بىرنەشە جىلدان بەرى شەشە الماي كەلەمىز. قىتاي، تۇركيا جانە قاسىمىزداعى قىرعىزستاننان كولەڭكەلى جانە زاڭدى جولمەن كەلەتىن دايىن كيىمكەشەك پەن تەكستيل وتاندىق ءوندىرىستى قىسپاققا الىپ وتىر. جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنىڭ بەتالىسى وتاندىق ءونىمدى تاڭداڭىز دەپ جار سالۋعا ءالى دە جەتكىزبەي تۇر.قىرعىزستان حالقىنىڭ 30 پايىزى ءدال وسى جەڭىل ونەركاسىپپەن اينالىسىپ، سوڭعى ون جىلدا كوپ نارسەنى ۇيرەندى. بۇل رەتتە ولار گەرماندىق بەلگىلى كومپانيالارمەن ىسكەر بايلانىس ورناتىپ، سولاردىڭ تەحنولوگياسىن مىقتاپ مەڭگەردى. ءسويتىپ تومەن ساپا، ارزان باعا پرينتسيپىمەن جۇمىس ىستەيدى. ەندى بۇل تىزىمگە وزبەكستان قوسىلدى، دەيدى ليۋبوۆ حۋدوۆا.ماقتاماتا ونىمدەرىنەن بۇيىمدار دايىندايتىن 728 كاسىپورىن وزبەكستاندا جاسالعان ماركىسىمەن ونىمدەرىن الەمنىڭ 50 ەلىنە ەكسپورتتاي باستاعانىن وزبەك باسىلىمدارىنىڭ ءبارى جارىسا جازىپ جاتىر. دەمەك وزبەك نارىعى ويانا باستادى.قازاقستان جەڭىل ونەركاسىپ قاۋىمداستىعىنىڭ باسشىسى ليۋبوۆ حۋدوۆا وسىدان 27 جىل بۇرىن ماقتا وسىرسە دە، دايىن بۇيىم شىعاراتىن بىردەءبىر كاسىپورنى بولماعان وزبەكستاننىڭ بۇل قادامىن رەفورماتورلىق شەشىمگە بالايدى.وزبەكستان جەڭىل يندۋسترياسىنداعى وزگەرىستەردىڭ مۋلتيپليكاتيۆتىك اسەرى قانداي بولماق؟بۇل سۇراققا ماماندار جاۋاپ بەرۋگە اسىعار ەمەس. پوپۋليزم مەن ۇرانشىلدىقتان ادا وزبەك ەكونوميكاسى بىزگە ءالى ءىشىن بەرمەيدى. دەرەكتەردى سويلەتسەك، تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا وزبەكتەر تەك 7 پايىز عانا ماقتا تالشىعىن قايتا وڭدەيتىن. قازىر بۇل كورەتكىش 55 پايىزدان اسىپ كەتىپتى. وزبەكستاندا ىشكى نارىققا شيكىزات وتكىزگەن ازاماتتارعا 15 پايىزعا دەيىن سالىقتىق جەڭىلدىك قاراستىرىلعان.ليۋبوۆ حۋدوۆا اڭگىمە اراسىندا ۇلىبريتانيا، گەرمانيا، شۆەيتساريا، سينگاپۋر، وڭتۇستىك كورەيا، ءۇندىستان مەن تۇركيا سيقتى ەلدەر وزبەكتەردىڭ جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنا ينۆەستيتسيا سالىپ ۇلگىرگەنىن ايتتى. وزبەكستاندا جەڭىل ونەركاسىپتىڭ ءىجودەگى ۇلەسى 2,7 پايىزعا، تاۋار كولەمى 15 پايىزعا ارتىپتى. 2019 جىلى قۇنى 918 ملن اقش دوللارىنا باعالانعان 77 ءىرى جوبا جۇزەگە جۇزەگە اسادى دەپ وتىر. ناتيجەسىندە توقىما ونىمدەرىنىڭ ۇلەسى 3 ەسە، توقىما تريكوتتاج ونىمدەرى 1,5 ەسە ءوسۋى مۇمكىن. وزبەك نارىعى ويانسا، قىتاي، قىرعىز جەڭىل ونەركاسىبىن ءبىزدىڭ نارىقتان ىعىستىرىپ شىعارۋى مۇمكىن. سەبەبى كورشى ەلدەن كەلىپ جاتقان تاۋاردىڭ ساپاسى قىتاي جانە قىرعىز تاۋارلارىنا قاراعاندا جاقسى. وزبەك باسىلىمدارى 2020 جىلعا قاراي ەلدەگى دايىن ونىمدەردىڭ ۇلەسى 70 پايىزعا دەيىن ءوسۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتىپ جاتىر، دەيدى ليۋبوۆ حۋدوۆا.2018 جىلى وزبەكستاندىق 24. تەلەارناسى وزبەكستاننىڭ اياق كيىم جانە تەرىدەن جاسالعان بۇيىمدارىن، كيىم تۇرلەرىن تۇركيا، يتاليا، ۇلىبريتانياعا ەكسپورتقا شىعارۋ جانە ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى تەرىنى تەرەڭدەتىپ قايتا وڭدەيتىن ورتالىقحابقا اينالدىرۋ نيەتى بارىن، وزبەكستاننىڭ رەسەيمەن اراداعى ەكسپورتى 20162018 جىلدارى 20 ەسەگە دەيىن ءوسىپ، 3 ملرد اقش دوللارىنا دەيىن جەتكەن.وزبەك ەكسپورتىنىڭ 80 پايىزى ماقتاماتا جانە تەرىدەن تىگىلگەن اياق كيىم.قازاقستاندىق ديزاينەر الينا حان حان ءبىزدىڭ جەڭىل ونەركاسىپ تەندەرگە قاراي بەيىمدەلە باستاعانىنا الاڭدايتىنىن ايتادى. كوپشىلىككە ارنالعان كيىمدەردى تىگۋ ءۇشىن تەحنولوگيا كەرەك. مامانداردى وقىتۋ كەرەك. ءبىراز اقشا شىعارسا، ونىڭ قايتارىمى قاپشىقتاپ كيىم تاسىعاننان الدەقايدا كوپ، دەيدى الينا حان.ءبىزدىڭ تىگىن تسەحتارىندا دايىندالعان كيىمدەرىمىز تۇتىنۋشىنىڭ تالعامىنا ساي كەلە مە؟ دەگەن سۇراققا كومپانياسىنىڭ كوممەرتسيالىق ديرەكتورى ەلزا روزەنتال وزدەرىنىڭ قازاقستاندىق كيىم تىگەتىن كاسىپورىندارمەن كەلىسىمشارت جاساۋعا ۇمتىلعانىن ايتتى. بىراق ءبىزدىڭ وتاندىق كيىم يندۋسترياسى ساۋدا ۇيلەرىندەگى ۆ, سۆ كاتەگوريالارى اۋديتورياسىنىڭ تالابىنا سايكەس كەلمەيدى ەكەن.قازاقتىڭ ابىرويىن قىرعىز جاپتىقازاق قىزى سامال ەسلياموۆا كانن فەستيۆالىندە كورەرمەن كوز ايىمى جۇلدەسىمەن ماراپاتتالىپ جاتقان كەزدە ونىڭ يىعىنا جامىلعان ويۋلىزەرلى كۇرتەشەسىنە نازار اۋدارماعان قازاق قالماعان ەدى. ۇلتتىق ديزاينەرلەرىمىزدىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان شىققان كيىم عوي دەگەن سەنىمدى ويدى ءبىز دە ساناعا ءتۇيىپ قويعانبىز. الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ قازاقستاندىق سەگمەنتىندە سول ءساتتى اقجولتاي حابارعا تەڭەپ، بۇكىل ەلگە تاراتىپ جىبەرگەن. قاتەلەسىپپىز. ەرتە قۋانىپپىز.سامالجاننىڭ ۇستىنە جامىلىپ شىققان قازاقى كۇرتەشە ءبىزدىڭ ەمەس، قىرعىز ديزاينەرى فارزانا شارشەمباەۆانىڭ قولىنان شىققانىن ەندى ءبىلىپ وتىرمىز. قىرعىز باسىلىمدارى فارزانانى تەك قىرعىزستاندا ەمەس، الەمگە تانىلعان ديزاينەر ەكەنىن ايتادى. اقشتىڭ اتاقتى مودەلەرى دوننا كاران دا فارزانا تىككەن كۇرتەشەمەن كورىندى. تەك دوننا عانا ەمەس، الەمدىك ءسان ۇلگىسىنىڭ يكوندارى مەن ساياساتكەرلەرى قىرعىز ديزاينەرىنە ارنايى تاپسىرىسپەن كيىم تىكتىرەدى ەكەن.ول جەرگىلىكتى جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحباتىندا قازاق ءارتىسى سامال ەسلياموۆانىڭ كانن فەستيۆالىندەگى كۇرتەشەسى ارنايى تاپسىرىسپەن دايىندالعانىن ايتىپتى.ديماشتى قازاق برەندىنە اينالدىرۋعا مۇمكىندىك بارديماشتىڭ جاپونياعا ساپارى كەزىندە ۇستىندەگى قازاقتىڭ ويۋىمەن ادىپتەلگەن كۇرتەشەسىنە اۋدارماعان جان قالمادى. ساياساتتانۋشى ەرلان سايروۆ كەيىنىرەك الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا قازاقتىڭ مادەني برەندىن حالىقارالىق دارەجەدە ىنتالاندىرۋ وسىنداي ناقتى قادامداردان باستالارى ھاق. ەندى، ديماشتان كەيىن قازاقتىڭ ويۋورنەگىمەن كيىم تىگۋدى شەت ەلدىڭ كوپتەگەن ءىرى مودا ورتالىقتارى داستۇرگە اينالدىرۋى ىقتيمال. مادەني برەند دەگەنىمىز وسى. بۇل تەندەنتسيانى ءبىزدىڭ، وتاندىق جەڭىل ونەركاسىبى وزىنە وڭتايلى پايدالانسا، وتە جاقسى بولماق. ايتپەسە، قىتايلىقتار قازاقتىڭ ويۋورنەگىمەن كيىم تىگۋدىڭ مايتالمانى بولىپ الىپ، ويۋورنەكتى مەنشىكتەپ الۋى دا مۇمكىن. ءبىزدىڭ ۇلتتىق برەند قۇرىلىمدارىنا قازاقتىڭ ويۋورنەگىن حالىقارالىق دارەجەدە مەنشىكتەۋ ماسەلەسىن شۇعىل قاراستىرۋى قاجەت. بۇل بۇگىندە قىپقىزىل قارجىنىڭ كوز دەپ جازعان.الەم ديماش دەپ، قازاق دالاسى ۇلى اباي دەپ تەربەلىپ تۇرعاندا، اباي مەن ديماش برەندىمەن ىشكى نارىققا دا سىرتقى نارىققا دا تانىلاتىن كەز كەلگەن شىعار.ازىرگە جەڭىل ونەركاسىپتە، تۇرەن تۇسپەگەن تاقىرىپتار دا، يىرىمدەر جە جەتەرلىك. تەك ىقىلاس بولسا بولعانى...مۇناي باعاسىن رەتتەۋ وپەككە قيىن بولا تۇسەدىجەر رەفورماسىن تەزدەتىپ وتكىزۋ قاجەتكەز كەلگەن بيزنەستىڭ 4 نەگىزگى قاعيداسى بار مارعۇلان سەيسەمبايجەمقور شەنەۋنىكتەردىڭ قاراجاتتارىن ەلگە قايتارۋ كەرەك ا.پەرۋاشەۆمۇناي قۇنىنىڭ قۇلدىراۋى: قازاقتى قانداي قاۋىپ كۇتۋدە؟كوكتە قۇداي، جەردە مۇناي، ورتاسىندا سەم اعاي... |
قوس تىل ايدارشا جۇرگىزۋگە قوسىلاسىزدارما؟؟ قازاقسوفت ويلان سۇحباتىويلان سۇحباتى وقۋاعارتۋ وقۋ، ۇيرەنۋ جانە تابىس قوس تىل ايدارشا جۇرگىزۋگە قوسىلاسىزدارما؟؟ تاقىرىپ جولداۋكورىلىم: 13347 جاۋاپ:5قوس تىل ايدارشا جۇرگىزۋگە قوسىلاسىزدارما؟؟ 585تاقىرىپ0نازار0جانكۇيەرۋاقىت: 2012323 22:32:44 قوس تىل ايدارشا جۇرگىزۋگە قوسىلاسىزدارما؟؟ قوس تىل ساباقتارى جولدانادى. بەلەت تاستاۋ ءتۇرى33 كەشىرىڭىز، ءسىزدىڭ بەلەت تاستاۋ ۇقىڭىز جوقجالپى بەلەت 6اياقتاۋ ۋاقىتى : 2013323 23:59:59ۋاقىت: 2012323 23:50:29 ەگەر ويلان قوسىلسا، ءبىزدىڭ ارناۋلى تاقىرىپ قوسۋقوسپاۋ جونىندە ەشقانداي پىكىرىمز جوق. تەك جۇرتقا پايدالى بولسا بولعانى، ءار قانداي جاڭالىقتى قولدايمىز، ھام دەم بەرەمىز. بۇل توراپقا حانزۋ ءتىلدى قازاقتار ات باسىن بۇرمايتىنىن بىلەمىز. ەگەر قازاقتارعا حانزۋشا ۇيرەتۋ نەگىز ەتىلسە، ونى ءتىل ۇيرەنۋ ايدارشاسىنا قوساسىڭ. وندا اعىلشىن، حانزۋ، جانە باسقا تىلدەرى ۇيرەنۋ مايدانى بەرىلگەن. سوڭىندا جەكە پىكىرىم، قوس ءتىل ءتۇزىمى عىلمي نەگىزى ءالسىز، تەك جالاڭ جەرگىلىكتى پەداگوگيكا كوزقاراسىنا بەيىمدەلگەن وقۋاعارتۋداعى اعاتتىقتىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن. جاپونيانىڭ كيوتو ۋينۆەرسيتەتىندە بۇل جونىندە دوكتورلىق پروجەكت بار. باستى ماقساتى، قوس ءتىلدىڭ اعاتدۇرىستىعىن تاجىريبەدەن وتكىزۋ. 0 0 1تاقىرىپ0نازار0جانكۇيەرۋاقىت: 2012324 9:19:46 مەنشە قوس تىلدەن گورى اعىلشىن ءتىلىن قازاقشا ەرەكشەلىگىمىزگە بەيىمدەپ جەڭىلدىكپەن ۇيرەنۋ امالدارى تۋرالى ايدارشا بولسا دەيمىن.ءالگى ءبىر اعىلشىنشانى ازپاز بىلەمىن دەگەن تاقىرىبى ەسىمدە قالماپتى،ىزدەپ تابا المادىمتەمە تاماشا ەكەن.سول نەگىزدە دامىتسا بازارى جاقسى بولادى.ۋاقىت: 2012324 10:18:33 سالەم.قوس ءتىل ايدارشاسىنا سالاتىن تاقىرىپتار جايلى ايتا كەتىڭىز؟ نەمەسە وسى ايدارشادا نەندەي مازمۇندار بولماق؟ 0 0 180تاقىرىپ6نازار17جانكۇيەرۋاقىت: 2012324 12:18:55 قوسلۋى قوسىلىپ اق تۇرمىز،ماسەلە قالاي جۇرگىزبەكسىز ويىڭىزدى بىلسەك ياعىني نەندەي ماتەريالمەن قامدايسىز؟ۋاقىت: 2012324 20:51:29 ۇيرەنۋگە قاتىستى عوي! 0 0 تاقىرىپ جولداۋ |
نىڭ تېز كۇنۇپكىسىتۆۋەندىكىسى نىڭ تېز كۇنۇپكا تىزىملىكى.ئۇنىڭدىن باشقا ئادەتتىكى تېز كۇنۇپكا بار. نىڭ ئىقتىدار كۇنۇپكىسىئورنى ۋە چوڭلۇقىتام تەسۋىر قويۇشنى كۆرسەت.تېكستنى رامكىغا تولدۇر.تام تەسۋىر قويۇشتىكى تېز كۇنۇپكابوشلۇق ياكى ئوڭ يا ئوق ياكى تۆۋەن يا ئوق ياكى ياكى ياكى ياكى كېينكى ئۈنۈمنى قوي ئەگەر بولسا، بولمىسا، كېيىنكى تام تەسۋىرگە يۆتكەل.ئۈنۈمنى قويماي، كېينكى تام تەسۋىرگە ئالماش.سان تام تەسۋىر تەرتىپ نومۇرىنى كىرگۈزۈپ بېسىلسا شۇ تام تەسۋىرگە ئالمىشىدۇ.سول يا ئوق ياكى ئۈستى يا ئوق ياكى ياكى ياكى ئالدىنقى ئۈنۈمنى قايتا كۆرسەت. ئەگەر مەزكۇر تام تەسۋىردە ئىلگىرىكى ئۈنۈم بولمىسا ئۇنداقتا ئالدىنقى تام تەسۋىرنى كۆرسەت.ئۈنۈمنى قويماي ئالدىنقى تام تەسۋىرگە ئالماش.تام تەسۋىر قويغاندا بىرىنچى تام تەسۋىرگە يۆتكەل.تام تەسۋىر قويغاندا ئاخىرقى تام تەسۋىرگە يۆتكەل. قوشۇش كۇنۇپكىسىئالدىنقى تام تەسۋىرگە يۆتكەل.كېيىنكى تام تەسۋىرگە ئالماش. ياكى .كېينكى كۇنۇپكىنى باسقۇچە ياكى چاشقىنەك غالتىكىنى دۇمىلاتقۇچە قارا ئېكران كۆرسەت. ياكى ،كېينكى كۇنۇپكىنى باسقۇچە ياكى چاشقىنەك غالتىكىنى دۇمىلاتقۇچە ئاق ئېكران كۆرسەت.ئادەتتىكى كۆرۈنۈشتىكى تېز كۇنۇپكاكۆپەيتىش كۇنۇپكىسى رەقەم كۇنۇپكا رايونىبەتنى كۆزنەككە ماسلاشتۇربۆلۈش كۇنۇپكىسى رەقەم كۇنۇپكا رايونىتاللىغان مەزمۇننى چوڭايت.تاللىغان ئوبيېكتنى بىرلەشتۈر.تاللىغان گۇرۇپپىنى پارچىلا.گۇرۇپپىدىكى ھەر بىر ئوبيېكتنى تەھرىرلەشكە قولاي بولۇشى ئۈچۈن گۇرۇپپىدىن بىرىگە كىرىڭ. گۇرۇپپىدىن باشقا جاينى چەكسىڭىز ئادەتتىكى كۆرۈنۈشكە قايتىدۇ.تاللىغان ئوبيېكتنى پارچىلا. بۇ بىرلەشتۈرۈش ئىقتىدارى پەقەت ئىككى ياكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق ئوبيېكتنى بىرلەشتۈرۈشتىن ھاسىل بولغان ئوبيېكتقا ماس كېلىدۇ.ئۈستى قەۋەتكە يوللا.ئالدىغا بىر قەۋەت.ئاستى قەۋەتكە يوللا.يا ئوق كۇنۇپكىسىتاللانغان ئوبيېكت ياكى بەت كۆرۈنۈشىنى يا ئوق يۆنىلىشىدە يۆتكەيدۇ.بەت كۆرۈنۈشىدە يۆتكەيدۇ. كۇنۇپكىسىنى بېسىپ تۇرۇپ سۆرەڭتاللانغان ئوبيېكتنى بوي ياكى توغرا يۆنىلىشتە يۆتكەشنى چەكلەيدۇ. كۇنۇپكىسىنى بېسىپ تۇرۇپ ئوبيېكت يۆتكەلسە ئوبيېكتنىڭ كۆپەيتىلمىسىنى قۇرغىلى بولىدۇ. كۇنۇپكىسىنى بېسىپ تۇرۇپ چاشقىنەكنى ئوبيېكتنىڭ مەركىزىدىن سىرتقا قارىتىپ سۆرەپ ئوبيېكت سىزغىلى ياكى ئوبيېكتنىڭ چوڭلۇقىنى تەڭشىگىلى بولىدۇ. يەككە چەكنۆۋەتتە تاللانغان ئوبيېكتنىڭ كەينىدىكى ئوبيېكتنى تاللا.نۆۋەتتە تاللانغان ئوبيېكتنىڭ ئالدىدىكى ئوبيېكتنى تاللا.قوشنا تۈر ياكى تېكست ئابزاسنى تاللاڭ. تاللايدىغان باشلىنىش ئورنىنى يەككە چېكىپ ئاندىن ئاخىرلاشتۇرۇش ئورنىغا يۆتكەپ كۇنۇپكىسىنى بېسىپ تۇرۇپ چاشقىنەكنى يەككە چېكىڭ.سۆرە چوڭلۇقىنى ئۆزگەرتىدۇسۆرىگەندە كۇنۇپكىسى بېسىپ تۇرۇلسا ئوبيېكتنىڭ چوڭلۇقىنى نىسبەت بويىچە ئۆزگەرتىشكە بولىدۇ.ئوبيېكتنىڭ قۇرۇلغان ۋاقتىدىكى تەرتىپ بويىچە ئوبيېكتنى تاللايدۇ.ئوبيېكتنىڭ قۇرۇلغان ۋاقتىدىكى ئەكسى تەرتىپ بويىچە ئوبيېكتنى تاللايدۇ.نۆۋەتتىكى ھالەتتىن چېكىن.يېڭى كۆرسەتمىدە ئورۇن بەلگە ئوبيېكتىنى ئاكتىپلا پەقەت رامكا تاللانغان ئەھۋالغا ماس كېلىدۇ.تام تەسۋىردىكى كېينكى تېكست ئوبيېكتنى يۆتكە.ئەگەر تام تەسۋىردە تېكست ئوبيېكتى بولمىسا ياكى كېيىنكى تېكست ئوبيېكتى بولمىسا ئۇنداقتا ئوخشاش ئۇسلۇبتىكى يېڭى تام تەسۋىر ياكى بەت نۆۋەتتىكى يېڭى تام تەسۋىر ياكى بەت سۈپىتىدە قىستۇرۇلىدۇ.ئالدىنقى تام تەسۋىرگە ئالمىشىدۇ. بىرىنچى تام تەسۋىردە بۇ ئىقتىدار يوق.كېيىنكى تام تەسۋىرگە ئالمىشىدۇ. ئاخىرقى تام تەسۋىردە بۇ ئىقتىدار يوق.تام تەسۋىر زىيارەت قىلغاندا كۇنۇپكا تاختىسى ئىشلىتىپ زىيارەت قىلىدۇ. : نىڭ تېز كۇنۇپكىسى |
يەرلىك شەرقشۇناسلار 2 ئاۋازلىق ئۇيغۇرچەيەرلىك شەرقشۇناسلار ...يەرلىك شەرقشۇناسلار 2 ئاۋازلىقدۇنيا كۆزنىكى 48يەرلىك شەرقشۇناسلار 2يەرلىك شەرقشۇناسلار 2تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى: دۇنياغا نەزەر يەنى، دۇنيا كۆزنىكى ناملىق پىروگراممىمىزنىڭ بۈگۈنكى سانىدا ئەنقەرە يىلدىرىم بەيازىت ئۇنىۋېرسىتېتى سىياسىي پەنلەر فاكۇلتېتى باشلىقى پىروفېسسور دوكتور قۇدرەت بۇلبۇلنىڭ يەرلىك شەرقشۇناسلار 2 تېمىلىق ئانالىزىنىدىققىتىڭلارغا سۇنىمىز:ئېسڭلاردا بولسا كېرەك، ئالدىنقى ھەپتە ئىسلام دۈشمىنى شەرقشۇناسلىقنىڭ قانداق شەكىل ئۆزگەرتكەنلىكى، ئىلگىرى تەتقىقاتچىلىرى رايونلىرىمىزغا بىۋاستە كېلىپ تەتقىقات خىزمەتلىرى بىلەن شۇغۇللانغان بولسا، ئەمدىلىكتە غەربلىك بولمىغان زىيالىيلارنىڭ ئۆزلىرى ئاكتىپلىق بىلەن غەرب دۆلەتلىرىگە يۈگۈرۈپ، ئۇلارغا تەتقىقات خىزمەتلىرىنى بىۋاستە سۇنۇشقا يۈزلەنگەنلىكى ئۈستىدە توختالغان ئىدۇق. ئۆز دۆلىتى تەرىپىدىن غەربنىڭ تەجرىبىلىرىنى دۆلىتىگە ئېلىپ كەلسۇن دېگەن ئۈمىد بىلەن غەربكە يوللانغان زىيالىيلارنىڭ دەل ئەكسىچە ئۆز دۆلتىىنىڭ تەجرىبىلىرىنى يەنە ئۆز دۆلىتىنىڭ پۇلىنى ئىشلەتكەن ھالدا غەرب شورقشۇناسلىرىغا يۆتكەپ بېرىۋاتقانلىقى، دۆلىتى ئۈچۈن غەرب دۆلىتى مۇتەخەسسىسى بولۇپ كەلسۇن دەپ يوللانغانلارنىڭ دەل ئەكسىچە غەرب ئۈچۈن ئۆز دۆلىتىنى تەتقىق قىلىدىغان مۇتەخەسسىس بولۇپ قايتىپ كېلىۋاتقانلىقىنى ئەسكەرتكەن ئىدۇق.خەلققە ياتلاشقان، مانقۇرتلاشتۇرۇلمىش زىيالىيلارئۆز دۆلىتىگە پايدىسى بولمايدىغان تەتقىقات خىزمەتلىرىنى قىلىپ قايتىپ كېلىش ھېچ شۈبھىسىزكى، 200 يىلدىن بۇيان ئىسلام دۇنياسىدا ئېغىر مەسىلىلەرنى كەلتۈرۈپ چىقارماقتا. بۇنداق ئەھۋالدا ئالدى بىلەن چەت ئەللەرگە ئەۋەتىلگەنلەر ئۈچۈن كەتكەن چىقىملار، شۇنچە قېيىنچىلارغا قارىماستىن ئاجرىتىلغان مەبلەغلەر بېكار كەتكەن بولىدۇ. بىر ئۈمىت ۋە بىر چارە سۈپىتىدە چەت ئەللەرگە ئەۋەتىلگەنلەرنىڭ بۇ ئۈمىد ئۈچۈن خىزمەت قىلماسلىقى، دۆلىتىنىڭ تەرەققىياتىغا پالتا ئۇرۇپ، چارە ئىزدىنىشىگە دائىر ئۈمىتلىرىنى يوققا چىقىرىدۇ. غەرب دۆلەتلىرى ئۈچۈن قىلغان تەتقىقاتلىرى بىلەن دۆلىتىگە قايتقىنىدا، دۆلەتنىڭ ئەڭ قابىلىيەتلىك كىشىلىرى گويا غەرب دۆلەتلىرى تەرىپىدىن مانقۇرتلاشتۇرۇلغان ئەھۋال كېلىپ چىققان بولىدۇ.تۈركىيە نۇقتىسىدىن، 200 يىلدىن بۇيان زىيالىيلارنىڭ ياتلىشىشىغا تۇرتكە بولۇۋاتقان نۇقتىلىق سەۋەبلەردىن بىرسىنىڭ مۇشۇ ئەھۋال ئەمەسلىكىنى ئېيتالامدۇق؟ بولۇپمۇ تۈركىيەدە تەرەققىي تاپقان دۆلەتلەردىن بىرسىگە بارالىغانلىق چوڭ بىر ئۆزگىچىلىكتۇر. بۇ ئۆزگىچىلىككە ئىگە بولغانلاردىن قايتقىنىدا تېخىمۇ چوڭ ئۆزگىچىلىك كۈتىلىدۇ. شۇڭا ئۆز خەلقىگە ياتلاشقان ھالدا دۆلىتىگە قايتقانلار پەيدا قىلغان سەلىبىي تەسىر تېخىمۇ ئېغىرلىشىپ كەتمەكتە. تەخمىنەن 100 يىل ئىلگىرىكى ئوسمانلى باش ۋەزىرى سەئىد ھەلىم پاشانىڭ سۆزلىرىگە قارايدىغان بولساق، بۇ ئەھۋالنىڭ يېڭى ئەمەسلىكىنى بايقىيالايمىز.باش ۋەزىر سەئىد ھەلىم پاشا ئۆزى ياشىغان دەۋردە غەربنى بىلمەيدىغان ۋە ئۆز خەلقىنى بىلمەيدىغان ئىككى خىل زىيالىيلارنىڭ بارلىقى ھەققىدە توختىلىپ، قايسىنىڭ بەكرەك زىيانلىق ئىكەنلىكىنى سورايدۇ. سەئىد ھەلىم پاشانىڭ قارىشىچە ھەر ئىككىسى زىيانلىق بولۇپ، بولۇپمۇ غەربنى بىلىپ، ئۆز خەلقىنى بىلمىگەن زىيالىي تېخىمۇ بەك زىيانلىق ئىدى.ئەينى چاغدا ئۇزۇن مەزگىل چەت ئەللەردە قالغانلارنىڭ بىر قىسمى ئۆز خەلقىگە ياتلاشقانلىقى سەۋەبىدىن ئۆز خەلقىگە نىسبەتەن يىرگىنىش ۋە مۇتەكەببىرلىك بىلەن خەلققە ئۈستىدىن قاراش خاراكتېرى بىلەن قايتىپ كەلمەكتە ئىدى. ۋەھالەنكى چەت ئەللەردىن قايتقانلارنىڭ ۋەزىپىسى خەلققە ئۈستىدىن قاراش ئەمەس ياكى قانداقتۇر خەلقنىڭ ئاساسلىق كۆپ قىسمى بىلىدىغان يېتەرسىزلىكلەرنى تېخىمۇ يۇقىرى سەۋىيە بىلەن تەنقىد قىلىپ، كەمسىتىش ۋە تەكرارلاپ يۈرۈش ئەمەس، بەلكى بۇ مەسىلىلەرنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ئۆز دۆلىتىگە قايتقىنىدا نېمىلەرنى ئېلىپ كەلگەنلىكى ۋە قايسى تەجرىبىلەرنى ئېلىپ قايتقانلىقىغا باغلىق بولىشى كېرەك ئىدى. مەزكۇر دۆلەتلەر ئۈچۈن ئىجاد قىلىنغان ئەدبىيات، نەزىرىيەلەرنى قايىللىق بىلەن ئۆز دۆلىتىگە شۇ پىتى يۆتكەش ئەمەس، بەلكى ئۇلارنى تەنقىدىي نۇقتىي نەزەر بىلەن كۆزدىن كەچۈرۈپ، ئۆز دۆلىتىنىڭ تەجرىبىسى ۋە پىكىر بايلىقلىرى بىلەن يۇغۇرۇپ ئىسلاھ قىلىش ئىدى.ئۆز ئۆزىنى شەرقشۇناسلاشتۇرۇشدۆلەت ئورگانلىرى نامىدىن چەت ئەللەردە تەتقىقات بىلەن شۇغۇلانغانلار بىلەن ئاكادېمىك ئورگانلار نامىدىن چەت ئەللەردە تەتقىقات خىزمەتلىرى بىلەن شۇغۇللانغانلار ئۆز خەلقىگە ياتلاشقان چاغدا، ئاكادېمىكلار كەلگۈسى ئەۋلادلارنىمۇ شەكىللەندۈرۈش كۈچىگە ئىگە بولغانلىقىدىن تېخىمۇ زىيانلىق ھالغا كېلىپ قالىدۇ. غەرب دۆلەتلىرىدە ئىجتىمائىي پەندە ئۆگىتىلگەن بىلىملەر، نەزرىيە، ئۇسۇل، سانلىق جەدۋەللەر شۈبھىسىزكى ئۇ دۆلەتلەر ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. بۇ مەلۇماتلار مۇئەييەن دەرىجىدە باشقا دۆلەتلەر ئۈچۈنمۇ پايدىلىق بولۇشى مۇمكىن. بىراق ئاكادېمىكلار، سىياسەت، جەمئىيەتشۇناسلىق ۋە ئىقتىساد قاتارلىق ئىجىمائىي پەنلەرنى پۈتۈنلەي غەربتىكىگە ئوخشاش شەكىلدە ئۆگىتىشكە باشلىغانلىرىدا، ئۆز دۆلىتىگە تارىخسىزلىقنى ۋە يىلتىرسىزلىقنى يۆتكىگەن بولىدۇ. چۈنكى غەرب ئەدەبىيات مائارىپىدا غەرب سىرتىكى خەلقلەرگە دائىر پىكىر ۋە پەزىتسىيەلەرگە ئاساسەن دېگۈدەك ئورۇن بېرىلمەيدۇ. بۇنىڭغا غەرب سىرتىدىكى خەلقلەرنىڭ ئاكادېكىملىرى ئورۇن بېرىشى، ئۆز تەجرىبىسى بىلەن غەربتىن ئالغان ئىلمىي تەجرىبىلىرىنى بىر پۈتۈنلەشتۈرۈشى ئارزۇ قىلىنىدۇ. بۇنداق قىلالمىغاندا بولسا، بىر دۆلەتنىڭ تارىخى ۋە تەجرىبىلىرى غەربىكلەر تەرىپدىن ئەمەس، بەلكى ئۆز ئىچىدىن چىققان ئاكادېكىكلەر تەرىپىدىن كۆرمەسكە سېلىنىپ، يوقۇلۇشقا مەھكۇم قىلىنغان بولىدۇ.دەرۋەقە بارغان دۆلەتلەردە ئۆز دۆلەتلىرى ئۈچۈن ئىنتايىن قىممەتلىك خىزمەتلەرنى قىلغان تەتقىقاتچىلارمۇ بار، ئەلۋەتتە. بۇلارنى ھېسابقا ئالمىغان ھالدا قارىغىنىمىزدا ئاندىن مەسلىنىڭ ئەسلى مەنبەسىنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ بەرگىلى بولىدۇ.1 ئەۋەتىلگەن دۆلەتلەرنىڭ تېمىغا دائىر يېتەكلەش ۋە چەكلەش خاراكتىرلىق تۈزۈم قويۇشى.مەيلى دۆلەت ئورگانلىرى، مەيلى ئۇنىۋېرسىتېتلار تەرىپىدىن ئەۋەتىلگەن بولۇشىدىن قەتئىي نەزەر، چەت ئەللەرگە ئەۋەتىلگەنلەر ئۈچۈن ئورگانلار ئاساسەن دېگۈدەك بىرەر چەك چېگرا بەلگىلىمەي كەلمەكتە ۋە بەزى ئەھۋاللاردا قايسى دۆلەتكە بېرىش مەسلىسىنىمۇ بارغۇچى نامزاتلارنىڭ ئىختىيارىغا تاشلاپ قويماقتا.2 چەت ئەللەرگە بارغانلارنىڭ ئاسانغا مايىل بولۇشىچەت ئەللەرگە بارغانلارنىڭ شۇ دۆلەتتە تەتقىقات خىزمەتلىرى بىلەن شۇغۇللىنىشى ۋە شۇ دۆلەتكە دائىر مەسىلىلەرنى تەتقىق قىلىشى ئاساسەن دېگۈدەك شۇ دۆلەت تىلىنى پىششىپ بىلىشىنى تەقەززا قىلىدۇ. چۈنكى بۇ خىل تېمىلارغا مۇناسىۋەتلىك ئاكادېمىكلەر تېخىمۇ كۆپ مەلۇماتلىق كېلىدۇ. شۇڭا ئۇ دۆلەتكە ئالاقىدار تېمىلارنى تەتقىق قىلغانلىرىدا كۆپرەك قىينىلىدىغان ئىش بولىدۇ. ئاسانغا مايىللىق ياكى خاتا يېتەكلەش شەۋەبىدىن ئۆز دۆلىتىگە نىسبەتەن ئانچە كۆپ قىممىتى بولمىغان نۇرغۇنلىغان دوكتورلۇق دىسىرتاتسىيەلىرىگە شاھىت بولدۇم. ئاۋستىرالىيەدە بىر ئوقۇغۇچى تۈركىيەنىڭ ياۋروپا ئىتتىپاقى سىياسىتىنى، گېرمانىيەدە يەنە بىرسى ئادالەت ۋە تەرەققىيات پارتىيەسىنى دوكتورلۇق دىسىرتاتسىيە تېمىسى قىلغانلىقىنى ۋە تۈركىيەگە قايتىشنى خالايدىغانلىقىنى ئېيتقان ئىدى. مەن ئۇلارغا تۈركىيەدە چەتئەللەردە دوكتورلۇقلىرىنى تاماملىغانلارغا كۆپ ئېھتىياج بار. بىراق دوكتورلۇق دىسىرتاتسىيەلىرىڭلارغا ئاساس قىلغان بۇ تېمىلاردا تۈركىيەدىكى كوچىلاردا يۈرىيدىغان ئادەتتتىكى كىشىلەرمۇ ھازىر مۇتەخەسسىس بولۇپ كەتتى دېدىم ھەمدە بۇ تېمىلارنى تەتقىق قىلىشنىڭ تۈركىيەگە ھېچقانداق ھەسسە قوشالمايدىغانلىقىنى ئېيتتىم. ياۋروپادا بۇ خىل تەتقىقاتلار بىلەن شۇغۇللىنىشنىڭ ياۋروپالىقلارغا نىسبەتەن ئىنتايىن مۇھىم ئىكەنلىكىنى، شۇڭا كەلگۈسىنى ياۋروپادىن ئىزدەشنى خالايدىغانلار ئۈچۈن ياخشى بولىدىغانلىقىنى بىلدۈردۈم.2017 يىلى ئامېرىكىدىمۇ يەنە شۇلارغا ئوخشاش ئىككى دوكتورا ئوقۇغۇچىسى بىلەن ئۇچرىشىپ قالدىم. تۈركىيەدىكى ئىسلامچى ھەرىكەتلەر، سوپىزىمنىڭ كورد ھەرىكىتىگە كۆرسەتكەن تەسىرى دېگەن تېمىلاردا دىسىرتاتسىيە تەييارلىغان ئىكەن. ئۇلارنى گەرچە قايىل قىلمىساممۇ تۈركىيەگە قايتقىنىڭلاردا بۇ تېمىلار بىلەن دۆلىتىڭلارغا زادى قانداق ھەسسە قوشماقچى؟ ئەگەر ئامېرىكىدىكى دىن دۆلەت مۇناسىۋەتلىرىنى ياكى ئىنجىلىزم ئېقىمىنى تەتقىقات تېمىسى قىلغان بولساڭلار، قايتقىنىڭلاردا دەل تۈركىيە ئىنتايىن ئېھتىياجلىق كشىىلەرگە ئايلىناتتىڭلار دېدىم.3 چەت ئەللەردىكى ئېمپىرايالىزم غايىلىرىگە ئىگە ئاكادېمىكلارنىڭ يېتەكلىشىبەزى ئەھۋاللاردا بۇ خىل يېتەكلەشلەرمۇ زور تەسىر كۆرسىتىدۇ. بىراق بۇ تەۋسىيە خاراكتېرلىق يېتەكلەش ئەگەر شۇ دۆلەتكە بارغۇچىلار چىڭ تۇرىدىغان، بۇنداق خىزمەتلەرنى قىلىشنى خالىمايدىغان بولسىلا ھەل قىلىپ كەتكىلى بولىدۇ.مەنمۇ دوكتورلۇققا ئېرىشىش جەريانىدا ئەنگلىيەدىكى بىر ئۇنىۋېرسىتېتتا سۆھبەتكە ئىمتېھانىغا چاقىرىلغىنىمدا، ئەنگلىيەنى مەزمۇن قىلغان بىرەر تېما ئۈستىدە تەتقىقات ئېلىپ بېرىشنى خالايدىغانلىقىمنى بىلدۈرگەن ئىدىم. ئۇلار: ھەيران قالارلىق بىر ئىش، بىز تۇنجى قېتىم تاسادىيلىقنى تەشۋىق قىلىدىغان بىر تەكلىپكە ئۇچراۋاتىمىز دېيىشكىنىچە رەت قىلغان ئىدى.شۈبھىسىزكى، بەزى ئەھۋاللاردا تۈركىيەنى تەتقىق قىلىش زورۇر بولۇپمۇ قالىدۇ. ھەتتا تەشۋىق قىلىنىشىمۇ لازىم. نۇرغۇنلىغان دۆلەتلەرنىڭ تارىخىي بىۋاستە مۇناسىۋەتلىك بولغان ئوسمانلى تارىخى ۋە يادىكىلارلىقىلىرى توغرا بىر شەكىلدە دۆلتىمىزنىڭ ئاكادېمىكلىرى ئارقىلىق پۈتۈن دۇنياغا تونۇتۇاۇشى ئىنتتايىن مۇھىم.شۇنىڭدەك تۈركىيەنى تەتقىق قىلماسلىقنىڭ ۋە قىلغان تەقدىردىمۇ يوللىغان ئورگانلارنىڭ رۇخسىتىگە باغلىق بولۇپ بولۇشى، 200 يىلدىن بۇيان بىز دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەرگە مۇئەييەن مىقداردا ھەل قىلىش چارىسى بولالايدۇ.ھەر قايسى ئورگانلاردىن چەت ئەللەرگە ئەۋەتىلگەنلەر ئۈچۈن تۈركىيەنى تەتقىق قىلماسلىق قائىدىسى بېكىتىلسە، مەسىلىنىڭ ھەر قىلىنىشىغا زور تۆھپە قوشقان بولىدۇ. ئەكسىچە بولغاندا يوللىغان تەتقىقاتچىلارنى خۇددى ئوستاز سازائىي كاراكۆچ مەسەل شەھىرى ناملىق ئەسىرىدە تەكىتلىگەنگە ئوخشاش، غەرب ئۈچۈن قىلىنغان تەتقىقات خىزمەتلىرى ئىچىدە يۇقۇتۇپ قويىمىز. |
ئېھرامغا كىرگۈچىنىڭ ئادەتتىكى كىيىمكېچەكنى سىلىۋىتىشىدىكى ھېكمەت نېمە؟ ئىسلامى سۇئال جاۋاپئېھرامغا كىرگۈچىنىڭ ئادەتتىكى كىيىمكېچەكنى سىلىۋىتىشىدىكى ھېكمەت نېمە؟تارقاتقان ۋاقىت : 12092014كۆرگۈچىلەر : 2341بارلىق گۈزەل مەدھىيىلەر ئالەملەرنىڭ پەرۋەردىگارى بولغان ئاللاھ تائالاغا خاستۇر. مۇسۇلمان كىشى ئۆزىنىڭ رەببىگە ئىچكىتاشقى تەرەپتىن مۇكەممەل باش ئەگكەنلىكىنى ئىپادىلەش ئۈچۈن، ئېھرام كىيگەندە يىڭنىدە تىكىلگەن كىيىمكېچەكلەرنى سىلىپ تاشلايدۇ. چۈنكى ئىنساننىڭ رىدا ۋە ئىزار دىن ئىبارەت ئىككى پارچە رەختنى كىيىم ئورنىدا قوللىنىشى بىردانە ئاستى كىيىم ۋە بىر دانە ئۈستى كىيىم ئۆزىنى ناھايىتى بەك تۆۋەن تۇتقانلىقىدىندۇر. سىز ھەج پائالىيىتى جەريانىدا ئەڭ ئېسىل كىيىمكېچەكنى كىيەلەيدىغان باي كىشىلەرنى ئۆزىنى تۆۋەن تۇتۇشتا، ئەڭ كەمبەغەل كىشىلەرگە ئوخشاش ھالەتتە كۆرىسىز.بۇنىڭدىكى يەنە بىر ھېكمەت: مۇسۇلمانلار ئارىسىدىكى بىرلىكنى نامايەندە قىلىش، ھەتتا ئۇلارنىڭ كىيىملىرىمۇ بىر خىل بولىدىغانلىقىنى ئىزھار قىلىشتۇر. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇلار بىر كەبىنى تاۋاب قىلىدۇ، بىر ئورۇندا تۇرىدۇ، بىر ئورۇندا قونىدۇ، بىر ئورۇندا تاش ئاتىدۇ. ھەج ئىبادىتى جەريانىدىكى بارلىق پائالىيەتلەر بىرخىل ئۇسۇلدا ئىلىپ بېرىلىدۇ.يەنە بىر ھېكمەت: شۇ ئارقىلىق ئىنسان ئۆزىنىڭ دۇنيادىن كېتىدىغان ۋاقتىدا ئىھرامدىكىدەك ھالەتتە كېتىدىغانلىقىنى ئەسلەيدۇ. چۈنكى ئىنسان دۇنيادىن ھەرگىزمۇ ئېسىل كىيىمكېچەكلەرنى كىيگەن ھالەتتە ئايرىلمايدۇ، بەلكى دۇنيادىن كېپەن كىيگەن ھالەتتە ئايرىلىدۇ.ئاللاھ تائالا ھەممەيلەنگە ياردەم بەرگۈچىدۇر. |
ەكونوميكا 27 اقپان، 20212020 جىلدىڭ ءتورتىنشى توقسانىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك قىزمەتتەر سالاسىندا جالاقى ايتارلىقتاي ءوسىم كورسەتكەن. ناقتىراق ايتقاندا، ءبىر جىلدا 32 پايىزعا ارتقان.اتالعان سالالاردا جىلدىڭ سوڭعى توقسانىنداعى ورتاشا جالاقى 197،4 مىڭ تەڭگە، الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا 32،1 پايىزعا جوعارى بولعان. بۇل 2015 جىلدان بەرى تىركەلگەن ەڭ جوعارعى جىلدىق ءوسىم. ينفلياتسيانى ەسەپتەگەندە تولەم قابىلەتىنىڭ شىنايى ءوسىمى 23،1 پايىزدى قۇراعان.. اگەنتتىگى ەلىمىزدە ورتاشا ايلىق جالاقىنىڭ 14،3 پايىز نەمەسە 233،1 مىڭ تەڭگەگە وسكەنىن حابارلايدى. دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك قىزمەتتەر سالاسىنداعى ايلىق جالاقى ەلدەگى ورتاشا جالاقىدان 15 پايىزعا از.دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەن قازاقستان سالالىق كاسىپوداق ۇيىمى اراسىندا قول قويىلعان كەلىسىمگە سايكەس 2020 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ دارىگەرلەردىڭ ورتاشا ايلىق جالاقىسى 30، مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەر جالاقىسى 20 پايىزعا كوبەيۋى ءتيىس بولعان. 20212023 جىلدارى الەۋمەتتىك سالا جۇمىسشىلارىنىڭ جالاقىسى ەكى ەسە كوبەيمەك: 2021 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ 50، 2022 جىلدان باستاپ 25، 2023 جىلدان باستاپ تاعى 25 پايىزعا. مينيستر الەكسەي تسويدىڭ ايتۋىنشا، 2023 جىلى دارىگەرلەردىڭ ورتاشا جالاقىسى ەلدەگى ورتاشا جالاقىدان 2 ەسە جوعارى بولادى.وڭىرلەر ءبولىنىسى بويىنشا، ەڭ كوپ جالاقىنى ماڭعىستاۋ وبلىسى 207،2 مىڭ تەڭگە، الماتى قالاسى 209،9 مىڭ تەڭگە، جامبىل وبلىسى 156،2 مىڭ تەڭگە جانە نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ 281،7 مىڭ تەڭگە دارىگەرلەرى الادى. 2021 جىلدىڭ قاڭتار ايىنداعى جاعداي بويىنشا، قازاقستاندا دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك قىزمەت سالاسىندا 8،2 مىڭ كومپانيا تىركەلگەن. ونىڭ 6،8 مىڭى شىن مانىندە جۇمىس ىستەپ تۇرعان مەكەمەلەر. ولاردىڭ 6 مىڭعا جۋىعى شاعىن كومپانيالار، ءىرى كاسىپورىندار سانى 549 بولسا، ورتا دەڭگەيدەگى كاسىپورىندار سانى 395.وسى ەكى سالادا ەڭبەك ەتەتىن جۇمىسشىلار سانى شامامەن 426،4 مىڭ ادام. ولار ەلدەگى بارلىق جۇمىسشىلاردىڭ 12،1 پايىزىن قۇرايدى. |
نۇسرات گانى ۋە ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى خەۋەر ۋە تەتقىقات خەۋەر مەركىزى ئەركىن كىلەچەك ئۈچۈن!23 ئاپرېل 2021ئەدەبىيات سەنئەت, خىتاي, دۇنيا, سەھىپە ئايرىلمىغان, سىياسەت, كىشىلىك ھۇقۇق, ماقالە مۇھاكىمە, مۇلاھىزە, مىللى توقۇنۇشنۇسرات گانى خانىم، ئەنگلىيە پارلامېنتىنىڭ كونسېرۋاتىپلار پارتىيەسىنىڭ پارلامېنت ئەزاسى. ئۇ ئۆتكەن ئىككى يىلدىن بېرى، ئۇ ئەنگلىيە پارلامېنتىدا خىتاينىڭ ئۇيغۇرلار ئۈستىدىن يۈرگۈزۈۋاتقان ئىرقى قىرغىنچىلىق قىلمىشلىرىنى ئىزچىل ئەيىبلەپ كەلگەنلىكى سەۋەبلىك، خىتاي ھۆكۈمىتى ئالدىنقى ئايدا نۇسرات گانى خانىمغا باشقا 8 نەپەر پارلامېنت ئەزاسى، تەتقىقات خادىملىرى ۋە قانۇنچىلار بىلەن بىرلىكتە جازا بەرگەن ئىدى. ئەمما، خىتاينىڭ بۇ جازاسى ئۇنى ئۇيغۇرلارنى قوللاشتىن چېكىندۈرەلمىدى، بەلكى ئۇنىڭ ئىرادىسىنى تېخىمۇ كۈچەيتتى. بۇ قېتىم ئەنگلىيە پارلامېنتىدا ئۇيغۇر ئىرقى قىرغىنچىلىق قارارىنىڭ ئېلىنىشىدا نۇسرات گانى خانىمنىڭ تۆھپىسى ئىنتايىن زور بولدى.نۇسرات گانى خانىم، 1972 يىلى پاكىستان ئىشغالىيىتىدىكى كەشمىردە تۇغۇلغان بولۇپ، كىچىك ۋاقتىدا ئاتائانىسى بىلەن بىرگە ئەنگلىيەگە كۆچمەن بولۇپ كەلگەن ۋە بېرمىڭھام شەھىرىدە ئۆسۈپ، ئوقۇپ چوڭ بولغان. ئىككى ئۇنىۋېرسىتېتنى پۈتتۈرگەن. 2010 يىلدىن ئېتىبارەن سىياسىي ھاياتىنى باشلاپ، 2015 يىلى ئەنگلىيە پارلامېنتىغا كىرگەن. نۇسرات گانى، ئۇيغۇرلارنىڭ ھەق ھوقۇقلىرىنى قوغداش، خىتاينىڭ ئۇيغۇر ئىرقى قىرغىنچىلىقىنى دادىللىق بىلەن پاش قىلىش ۋە ئۇنى توسۇش ئۈچۈن كۈرەش قىلغان ھەققانىيەت جەڭچىسى بولۇش سۈپىتىدە، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ سۆيۈملۈك دوستى ۋە قەھرىمانىغا ئايلاندى! ئۇنىڭ ئۇيغۇر دوپپىسىنى كىيىپ، ئۇيغۇر ئەتلىسىنى سارى قىلىپ سېلىپ نۇتۇق سۆزلىگەندىكى ئاشۇ گۈزەل سىيماسى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قەلبىگە نەقىش بولۇپ ئويۇلدى!نۇسرات گانى خانىم ھازىرغىچە بىزنى كۈچلۈك قوللاپ كەلگەن باشقا غەربلىك سىياسەتچىلەردىن مۇنداق بىر قانچە جەھەتتىن پەرقلىنىدۇ. بىرى كۆچمەن، يەنە بىرى مۇسۇلمان ئايال.مەن تۈنۈگۈندىن بېرى، ئەگەر نۇسرات گانى پاكىستاندا ئۆسۈپ يېتىلگەن ۋە مۇشۇ كۈندە پاكىستان پارلامېنتىنىڭ ئەزاسى بولغان بولسا ھازىرقىدەك بىزنى قوللىيالىشى مۇمكىن بولارمىدى؟ دېگەننى ئويلىدىم. مەنچە ناتايىن.نۇسرات گانىنى ھەققانىيەت ئۈچۈن، ئىنسانلىق ئۈچۈن، بىزدەك زۇلۇم چەككەنلەر ئۈچۈن تىك تۇرالايدىغان روھ ۋە جاسارەتكە ئىگە قىلغان ئامىل، ئۇنىڭ ئادالەتسۆيەر پەزىلىتىدىن باشقا، تېخىمۇ مۇھىمى ئۇنىڭ دەل ئەنگلىيەدە يىلتىز تارتقان غەربچە ئىنسانپەرۋەرلىك، دېموكراتىيە، ئىنسان ھەقلىرى قىممەت قارىشىدۇر! بۇ بىز ئۈچۈن پولاتتەك پاكىتقا ئايلاندى. بۇنى كۆرمەسلىك، چۈشەنمەسلىك ياكى چۈشىنىشكە تىرىشماسلىق بىخۇدلۇق، نادانلىقتۇر!يەنە شۇنداقمۇ ئويلاپ باقايلى، ئەگەر نۇسرات گانى خانىم، سەئۇدى ئەرەبىستاندا، ياكى ئاياللارنىڭ ئورنى قازان بېشىدا، ئۇلارنىڭ بۇ دۇنيادىكى ۋەزىپىسى بالا تۇغۇش، ئېرىنى كۈتۈش دەپ قارايدىغان تالىبان ياكى دائىش دۆلىتىدە ئەگەر مەۋجۇت بولغان تەقدىردە ياشاپ قالغان بولسا، سىياسەتچى بولالىشى، ئەرلەر بىلەن باراۋەر دۆلەت ئىشلىرىغا ئارلىشالىشى، ئادالەت ئۈچۈن، ئېزىلگەنلەر ئۈچۈن سەھنىلەردە سۆزلىيەلىشى مۇمكىن بولارمىدى؟! ئەسلا مۇمكىن ئەمەس ئىدى! بۇنى ھېچكىم ئىنكار قىلالمايدۇ!!!شۇڭا، ئاخىردا مىللەتداشلىرىمغا دەيدىغىنىم، ئۇيغۇر مىللىتى بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن بىر تەرەپتىن تولىمۇ خەتەرلىك بىر كىرىزىس ئىچىدە تۇرۇۋاتىمىز، يەنە بىر تەرەپتىن، ھۆرلۈككە ئېرىشىشنىڭ تارىخى ۋە بەلكىم ئەڭ ئاخىرقى پۇرسەتلىرىنىمۇ كۆرگەندەك بولۇۋاتىمىز. شۇڭا ھەر ئىشتا ھوشيار بولۇشىمىز، ئەقىللىك بولۇشىمىز، كىم بىلەن بىللە تۇرۇش، كىملەردىن يىراق تۇرۇشنى بىلىشىمىز كېرەك. بۇنىڭ ئۈچۈن ئەڭ ئەقەللى ئۇسۇل ئەمەلىيەتكە قاراش، يۈز بېرىۋاتقان رېئاللىققا يۈزلىنىش، خام خىيالغا، ئەمەلگە ئاشمايدىغان غايىلەرگە بېرىلمەسلىكىمىز لازىم. بىزنىڭ يەنە خاتالىشىش پۇرسىتىمىز قالمىدى، ئەمدى يەنە خاتالاشساق بىزنى كۈتۈۋاتقىنى ئۈزۈل كېسىل گۇمران بولۇش!2021 يىلى، 23 ئاپرېل |
ئۇلار ئۆزىنىڭ ھەمراھى يەنى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام نىڭ مەجنۇن ئەمەسلىكىنى ئويلىمامدۇ؟ ئۇ پەقەت ئاشكارا ئاگاھلاندۇرغۇچىدۇر.ياكى ئۇلار يەنى قۇرەيشنىڭ كاپىرلىرى قۇرئاننى ئۇ يەنى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام ئۆزى ئويدۇرۇپ چىققان دېيىشەمدۇ؟ ئەگەر ئۇنى مەن ئويدۇرۇپ چىققان بولسام، ئۆز گۇناھىمغا ئۆزۈم مەسئۇل، مەن سىلەرنىڭ گۇناھىڭلاردىن ئادا ـ جۇدامەن دېگىن.ئۇلارنىڭ قىسسەسىدىن ئەقىل ئىگىلىرى ئەلۋەتتە ئىبرەت ئالىدۇ. قۇرئان يالغاندىن توقۇلغان سۆز ئەمەس، لېكىن، ئۇ ئۆزىدىن ئىلگىرى نازىل بولغان ساماۋى كىتابلارنى تەستىق قىلغۇچىدۇر، ھەممە نەرسىنى ئىنچىكە بايان قىلغۇچىدۇر، ئىمان ئېيتىدىغان قەۋم ئۈچۈن ھىدايەتتۇر ۋە رەھمەتتۇر.ئۇلار ئېيتتى: ئى قۇرئان نازىل قىلىنغان ئادەم! سەن ھەقىقەتەن مەجنۇنسەن.پەرىشتىلەرنى پەقەت ھەق ئاساسىدا يەنى ئازاب نازىل قىلىشىمىز مۇقەررەر بولغان چاغدىلا نازىل قىلىمىز، بۇ چاغدا ئۇلارغا مۆھلەت بېرىلمەيدۇ يەنى ئۇلارنىڭ ئازابى كېچىكتۈرۈلمەيدۇ.كاپىرلار قۇرئان سېھرىدۇر دەپلا قالماستىن بەلكى ئۇ مۇھەممەتنىڭ قالايمىقان چۈشلىرىدۇر، بەلكى ئۇنى ئۆزى ئويدۇرۇپ چىقارغاندۇر، بەلكى ئۇ شائىردۇر، ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگە ئوخشاش بىزگە بىرەر مۆجىزە كەلتۈرسۇن دېيىشتى.مۇشرىكلار: مۇھەممەد ئۇنى ئۆزى توقۇدى دەيدۇ. ھەرگىز ئۇنداق ئەمەس، بەلكى ئۇ سەندىن ئىلگىرى ھېچقانداق بىر پەيغەمبەر كەلمىگەن بىر قەۋمنى ھىدايەت تاپسۇن دەپ، ئۇلارنى ئاگاھلاندۇرۇشۇڭ ئۈچۈن، پەرۋەردىگارىڭ تەرىپىدىن كەلگەن ھەقىقەتتۇر.كاپىرلار بىر ـ بىرىگە ئېيتىدۇ: سىلەر قەبرىلەردە چىرىپ تىتما ـ تالاڭ بولۇپ كەتكەندىن كېيىن چوقۇم يېڭىدىن يارىتىلىسىلەر دەپ خەۋەر بېرىدىغان بىر ئادەمنى سىلەرگە كۆرسىتىپ قويايلىمۇ؟.ئۇ ئاللاھقا يالغاننى توقۇدىمۇ؟ يا ئۇ ئېلىشىپ قالدىمۇ؟ ھەرگىز ئۇنداق ئەمەس، ئاخىرەتكە ئىمان كەلتۈرمەيدىغانلار ئازابتا ۋە چوڭقۇر گۇمراھلىقتىدۇر.ئۇلار يەنى مۇشرىكلار: ئۇ يەنى مۇھەممەد ئاللاھقا يالغاننى توقۇدى دەمدۇ؟ ئەگەر ئاللاھ خالىسا يەنى ئۇلار گۇمان قىلغاندەك، ئاللاھقا يالغاننى توقۇغان بولساڭ سېنىڭ قەلبىڭنى پېچەتلىۋەتكەن بولاتتى، ئاللاھ باتىلنى يوق قىلىدۇ، پەيغەمبىرىگە نازىل قىلغان سۆزلىرى ئارقىلىق ھەقنى ھەق قىلىدۇ، ئاللاھ ھەقىقەتەن دىللاردىكى سىرلارنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر.ياكى ئۇلار قۇرئاننى ئۇ يەنى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام ئۆزى توقۇغان دىېيىشەمدۇ؟ ئېيتقىنكى، ئەگەر ئۇنى مەن توقۇغان بولسام، سىلەر مەندىن ئاللاھنىڭ ئازابىدىن ھېچ نەرسىنى دەپئى قىلالمايسىلەر، سىلەرنىڭ قۇرئان توغرىسىدىكى تۆھمەتلىرىڭلارنى ئاللاھ ئوبدان بىلىدۇ، ئاللاھ مەن بىلەن سىلەرنىڭ ئاراڭلاردا گۇۋاھ بولۇشقا يېتەرلىكتۇر يەنى مېنىڭ راستچىللىقىمغا ۋە سىلەرنىڭ يالغانچىلىقىڭلارغا گۇۋاھ بولىدۇ، ئاللاھ تەۋبە قىلغۇچىنى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، مۆمىن بەندىلىرىگە ناھايىتى مېھرىباندۇر.ئۇلاردىن يۈز ئۆرۈگىن، سەن مالامەت قىلىنغۇچى ئەمەسسەن.ـ نەسىھەت قىلغىن، ۋەز ـ نەسىھەت مۆمىنلەرگە پايدىلىق.ئى مۇھەممەد! سەن قۇرئان بىلەن قەۋمىڭگە ۋەز ـ نەسىھەت قىلغىن، سەن پەرۋەردىگارىڭنىڭ نېمىتى بىلەن كاھىنمۇ ئەمەسسەن ۋە مەجنۇنمۇ ئەمەسسەن.ئۇلار ئېيتىدۇ: ئۇ شائىردۇر، بىز ئۇنىڭ زاماننىڭ ھادىسىلىرىگە يولۇقۇشىنى كۈتىمىز. ئى مۇھەممەد! ئېيتقىنكى، سىلەر كۈتۈڭلار، ھەقىقەتەن مەن سىلەر بىلەن بىرگە كۈتكۈچىلەردىنمەن يەنى سىلەر مېنىڭ ھالاك بولۇشۇمنى كۈتسەڭلار، مەنمۇ سىلەرنىڭ ھالاك بولۇشۇڭلارنى كۈتىمەن30ـ31.ئۇلارنىڭ ئەقلى ئۇلارنى مۇشۇنداق سۆز قىلىشقا بۇيرۇمدۇ؟ ھەرگىز ئۇنداق ئەمەس، ئۇلار كۇفرىدا ھەددىدىن ئاشقان قەۋمدۇر.مۇھەممەد! سەن پەرۋەردىگارىڭنىڭ نېمىتى بىلەن، مۇشرىكلار ئېيتقاندەك مەجنۇن ئەمەسسەن.مۇقەررەركى، سەن ئەلۋەتتە ئۆكسۈمەس ساۋابقا ئېرىشىسەن.ئۇ شائىرنىڭ سۆزى ئەمەستۇر. سىلەر ناھايىتى ئاز ئىشىنىسىلەر.ئۇ كاھىننىڭ سۆزىمۇ ئەمەس، سىلەر ئاز ۋەز ـ نەسىھەت ئالىسىلەر.ئۇ ئالەملەرنىڭ پەرۋەردىگارى تەرىپىدىن نازىل قىلىنغاندۇر.ئەلۋەتتە ئۇنى قۇدرىتىمىز بىلەن جازالايتتۇق.ئاندىن ئۇنىڭ ئاساسى قىزىل تومۇرىنى كېسىپ تاشلايتتۇق.سىلەردىن ھېچبىر ئادەم ئۇنى قوغداپ قالالمايتتى.سىلەرنىڭ ھەمراھىڭلار يەنى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام مەجنۇن ئەمەستۇر. |
12 ءساۋىر 12:02حالىق جازۋشىسىنىڭ ءومىربايانىنا قاراساق، قازاق ادەبيەتى، جازۋشى باسپاسى، مەلەكەتتىك باسپاءسوز كوميتەتىندە ىستەگەن قىزمەتىنىڭ باس اياعى 16 جىل ەكەن. تەك قانا جازۋدان ىرىزدىعىن ايىرىپ، وتباسىن اسىراعان ء سوز سۇلەيى كەلەر كۇنگە انىق قالاتىن ءىس ءبىرىڭعاي شىعارماشىلىق ەڭبەكپەن اينالىسىپ، 35 جىلدى ارتقا تاستاپتى.قىران تەكتى قالامگەرقالاماقى پارا ەمەس، ەڭبەكاقى دەپ جازىپ جاتقان ق. جۇمادىلوۆتى قالىڭ ەلى قاراءسوزدىڭ قابدەشى دەپ باعالادى. قالامىنان 10 رومان، 21 پوۆەست، 70تەن استام اڭگىمە، ونىڭ سىرتىندا كوپتەگەن كوسەمسوزدەرى جارىققا شىققان قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى قابدەش جۇمادىلوۆ 80 ءنىڭ سەڭگىرىنەن قازاق دالاسىنا قىرانداي قاراپ، سەرگەك وتىر. سەبەبى، اعا بۋىننىڭ قاتارىنداعى اقساقال جازۋشىمىزدىڭ وقتىن وقتىن ساڭق ەتە كوبىنەسە نارازى قالاتىنىن ەستىپ تە، كورىپ تە ءجۇرمىز. ولاي دەيتىنىمىز، مارقايۋىنان مۇڭى، قۋانىشىنان كۇدىگى باسىمداۋ كەلەتىن جازۋشىنىڭ قازىرگى شىعارماشىلىعى تاريحي ۋاقىتتىڭ ناقتى شىندىعىمەن تامىرلاس جاتقانىندا دەپ سانايمىز ءارى ويلى ادامعا قىزىق جوق بۇ جالعاندا دەپ اباي اتامىز دا تەككە ايتپاعان عوي كرىلوۆتان.سەكسەننىڭ قانداي بولاتىنىن اسان قايعىدان باستاپ، جامبىلعا دەيىن ايتىلعان سوزدەردىڭ اۋەنىنە قۇلاق قويساق، كوز الدىڭداعى قارايعان ەكەۋ بولىپ، بوساتىپ بۋىنىڭنىڭ شەگەلەرىن، ورعا قۇلاتايىن دەپ جۇرەتىن جاس ەكەن. ارى قاراي تەرەڭدەمەي اق قويعاندا. ال قابدەش اعا وسى ءبىر قاتال قاعيداتپەن كەلىسكىسى جوق. جىل سايىن ءبىر كىتابىن جارىققا شىعارىپ جاتىر. ونىڭ ءبارى، البەتتە، جازۋشى سەكسەندە ەكەن دەپ وزىنەن ءوزى كەلە قويعان جوق، كۇندى تۇنگە، ءتۇندى كۇنگە جالعاعان ۇزاق تا اۋىر ەڭبەكتىڭ ناتيجەسى. تاعى دا تاڭ قالماسقا بولمايدى: قازىر قالام مەن قاعازدان ارزان ەشتەڭە جوق، سويتسە دە ودان نەبىر قىمبات دۇنيەلەر جارىق الەمگە جول تارتۋدا.بۇل رەتتەن كەلگەندە، ق. جۇمادىلوۆتىڭ سوڭعى جىلداردا ءوندىرىپ جازعان شىعارماشىلىق ەڭبەكتەرى وقىرماننىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەنىپ جاتىر دەيمىز. جازۋشىنىڭ ءارىپ پەن سارا 2013، اققۋدى اتپاس بولار 2015، اكادەميكتىڭ كوز جاسى 2015 اتتى نەبارى ەكى اق جىلدىڭ ىشىندە باسپادان شىققان كىتاپتارىنا 9 پوۆەست، 10نان اسا اڭگىمەلەرى جانە ءار كەزدەگى سىر سۇحباتتارى توپتاسىپتى. مۇنداعى حيكاياتتار مەرزىمدى باسىلىمداردا جارىق كورگەن جانە اتالعان كىتاپتارىنا العاش رەت ەنىپ وتىر ەكەن ءارى وسى جاعىمەن دە ۇلگى كورسەتىپ كەلەدى. دەمەك، سەكسەندەگى ءسوز سۇلەيىنىڭ قالامگەرلىك قارىمىنان تاعلىم تۇيگەن ابزال.قالامنان قۋات العان...جازۋشىنىڭ جوعارىداعى ءۇش كىتابىن وقىپ وتىرىپ، ءار حيكايات، ءار اڭگىمە، ءاربىر سۇحباتتاردىڭ سوڭىنداعى جازىلعان جىلى مەن ايىنا نازارىم اۋا بەردى. سودان ءبارىن قاراپ شىققان سوڭ، تاڭ قالۋ مەن قالامگەرلىك قاجىر قايرات تۋرالى ەرىكسىز ويعا قالدىم. ءارىپ پەن سارا 2013 كىتابىنداعى ابىلايدىڭ اقىرعى كۇندەرى، ءارىپ پەن سارا، حاننىڭ باسى قانشا تۇرادى حيكاياتتارى 2012 جىلدىڭ ءساۋىر، مامىر، تامىز ايلارىندا جازىلىپتى. سويلەپ ءبىر كەتسە ءسۇيىنباي... دەپ التىن دىڭگەك اقىننىڭ ءوزى ايتقانىنداي، جازۋشى بۇرقىراتىپ 56 اڭگىمەلەردى قوسا جازعانىن تاعى دا ولاردىڭ سوڭىندا قويىلعان داتالاردان انىق كورىپ تۇرمىز. سوندا ساۋىردەن باستالعان شىعارماشىلىق جۇمىسى قاراشا ايلارىنا دەيىن ۇزدىكسىز جۇرگەنى بايقالادى.ونىڭ اراسىندا اقساقالىمىز تاعى قايدا بارعانىن ءبىز بىلمەيمىز جانە وعان ۋاقىتتى قالاي تاپتى ەكەن دەپ قايران قاپ وتىرساق، مىنا كىتابىندا ءتۇرلى باسىلىم بەتتەرىندە بەرگەن سىر سۇحباتتارى، بەلگىلى جيىنداردا سويلەگەن سوزدەرى، سونىمەن قاتار ەستەلىك ەسسەلەرىنىڭ دە ايى، جىلىنا دەيىن انىق جازىلىپ قويىپتى. بەينە ءبىر قابدەش اعامىز جۇيتكىگەن كونۆەيەرگە ءبارىن دە سالىپ ۇلگەرگەن. كۇش قۋاتى تاسقىنداعان جاستاردا بولاتىن قارقىنمەن 20132014 جىلدا ەكى كىتاپتى جانە جازىپ تاستاعان.جازۋشىنىڭ كارىلىك جونىندە ايتقان ءبىر سىر سۇحباتىن وقىعانىم بار ەدى، سويتسە دە مىنا ەڭبەكتەرى بىزگە ۇلكەن قاجىر قايراتتى جۇمساپ ىستەلگەنىن كورسەتىپ تۇر. ارينە، بۇرىنعى قۇيىلىپ جاتاتىن كەستەلى سوزدەر مەن قۋاتتى ويلار سەكسەندەگى قالامعا وڭايشىلىقپەن ورالا بەرمەس، ال ءبىراق جازۋشى شىعارمالارىنىڭ سوڭىنا قويىلعان داتالارعا وقىرماننىڭ كوزى تۇسپەۋى ءتىپتى مۇمكىن ەمەس دەدىك. جانە، بۇلاردىڭ ءبارىن تاعى دا جوعارىدا ايتقانىمىزدى راستاپ، ىستىق كۇيىندە، بۇرىنعى جازعاندارىمەن ارالاستىرماي جاڭا جيناقتارىنا ەنگىزىپ وتىرىپتى. ال وسىنىڭ ءبارىن وقىپ شىعىپ، ول وقىعانىڭدى يگەرىپ، توقىپ الۋ ءۇشىن دە از ۋاقىت كەتپەيدى. بۇل ءۇش كىتاپتىڭ ءوزى ءبىر ۇلكەن زەرتتەۋگە نەگىز بولىپ قانا قويماي، ءبىر ادامنىڭ ءبىرقانشا ۋاقىت ەڭبەكتەنۋىنە تولىق جەتەدى. ايتالىق، جازۋشىنىڭ كوتەرگەن تاقىرىبى، ونىڭ تاريحي نەگىزدەرى، يدەياسى، ىزدەنىستەرى، تاعى باسقا دا تولىپ جاتقان كوركەمدىك كريتەريلەردىڭ بارلىعى دا قىسقا قايىرۋعا كونبەيتىن شارۋالار. سوندىقتان دا اتالعان ءۇش كىتاپتى قازاق ادەبيەتىنىڭ سوڭعى جىلدارداعى جالپى كورسەتكىشى عانا ەمەس، كۇنى كەشەگى، اينالاسى ەكى ءۇش جىلداعى تابىسى ەكەندىگىن باسا ايتقىم كەلەدى. البەتتە، قالامى مەن قايسارلىعىنا كوبىرەك ارقا سۇيەيتىن حالىق جازۋشىسى ارزان ماقتاۋعا سونشاما ەلپ ەتە قالمايدى، ءتيىستى اتاعىن العان، جازارىن ءالى دە جازىپ جاتىر، جاسارىن جاساپ كەلەدى، ەڭ ۇلى سىيلىق وسى عوي! جالپى، مۇراتىنا جەتكەن ادام تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟!ابىلايدىڭ اقىرعى كۇندەرىمەنىڭ ويىمشا، قازاق ادەبيەتىندەگى ابىلاي حان بەينەسى قالاي جازساڭ دا تاۋسىلمايتىن تاقىرىپ. بۇل ەرلىك پەن داڭققا تولى، ات اۋىزدىعىمەن سۋ ءىشىپ، ەر ەتىگىمەن قان كەشكەن الاساپىران ءداۋىر. جوعالتقانىمىزدان قايتارعانىمىز، قوسقانىمىز كوپ جانە سونىڭ ءبارى دە قازىرگى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ساياسي كارتاسىن ايقىنداعان ماقتانىشقا تولى تاريحى. وسى جولدا ابىلاي حان مەن ونىڭ داڭقتى باتىرلارى قالدىرعان ۇلى ىزدەرى سايراپ جاتىر. باستاۋى بۇقار، ءتاتىقارا، ۇمبەتەيلەردەن شىعىپ، ەل ىشىندەگى تاريحي داستاندارعا ۇلاسقان، ودان كەيىن س. سەيفۋللين، م. جۇمابايەۆ، م. اۋەزوۆ، ءى. ەسەنبەرلينگە دەيىن سوزىلىپ جاتقان ابىلاي حان بەينەسى ءابىش، ساكەن، قابدەش، مامان بايسەركەنوۆتەردەن كەيىن دە ءبىتىپ قالعان جوق. جازىلىپ جاتىر جانە جازىلا بەرمەك.ءار اۆتور وزىنشە تۇلعالايدى. ونىڭ ومىرىندەگى قىم قيعاش وقيعالاردى بىلاي قويعاندا، ابىلايدىڭ جان دۇنيەسىنە وزدەرىنشە ءۇڭىلىپ كورەدى. دوستويەۆسكيي ايتپاقشى، پسيحولوگياعا باسادى. راس، ابىلايدىڭ اسىل ارمانى، ونىڭ ۇلى ماقساتى قازاق دەگەن حالىقتىڭ ماڭگىلىك مۇراتىن باياندى ەتۋ بولعانىنا ق. ءجۇمادىلوۆ تە شاك كەلتىرمەيدى. قازاقتىڭ حانى نەنى ويلادى جانە نەنى ويلاۋعا ءتيىس دەگەن جالپى ۇلتتىق سۇراقتاردىڭ اياسىنان قاراساق تا، ابىلايعا ءوزى قاتىسقان بارلىق ىستەرىن وزىنە سارالاتىپ كورگەنى قالىپتاسقان كوركەمدىك ءادىس دەسەك تە، جازۋشى بايانداعان تاريحي احۋالدىڭ جالپى بارىسىن وقىرمان جەڭىل قابىلدايدى. سونداي اق، ابىلايدىڭ جاستىق شاعىندا جامالعان سابالاق، قۇل ەدىڭ دەيتىن ءومىربايانىن كەيىن حان بولعاندا دا بەتىنە باستىرا بەرەتىن اۆتورلاردان قابدەش اعا ءوزىن اۋلاق ۇستاعانى بىزگە ۇنادى. ال مىناۋ ەپيزودتاعى: حالدان سەرەننىڭ تۇتقىنىندا بولعاندا ابىلاي حان قازاق حانىنىڭ دەڭگەيىنەن تۇسپەي تۇرىپ تىلدەسكەنى، ال ۋاق وتەگەن باتىردىڭ وعان ۇستىمە وتىر دەپ جاتا قالعانى قوڭتايشى ورىن ۇسىنباي تۇرعىزىپ قويعان كەزدە، حالىق پەن قارانىڭ ءبىر تىلەك، ءبىر مۇددەنىڭ جولىندا ايرانداي ۇيىعان كەزىنە مىسال بولعانىنداي كوڭىلگە شاتتىق ۇيالاتادى ەكەن.حيكاياتتاعى ەكى حان ءبىرىن ءبىرى شىن ءتۇسىنىپ، ءوزدى وزدەرىنىڭ جەتىستىكتەرى مەن كەمشىلىكتەرىن ءوزارا ساراپقا سالىپ، ارعى تۇبىندە شىڭعىستىق قانداردىڭ توعىسىپ جاتقاندارىن سىر قىلىپ كەپ، قازاق جوڭعار قارىم قاتىناستارىنا جاڭاشا كوزقاراس ءبىلدىرىپ جاتقاندارى دا ءسوز جوق اۆتورلىق پىكىر، الايدا ونى جوققا شىعارۋدان بۇرىن، وسىناۋ ەكى ەلدىڭ اراسىندا ۇنەمى ادام ەتتەرى قايقى قىلىشپەن تۋرالىپ جاتتى دەگەن ستەرەوتيپتى ۇعىمدى جازۋشى باتىل بۇزعانىن قاپەرگە العان ءجون بولار ەدى. ءتىپتى، شىڭعىس حاندى حالدان سەرەننىڭ ءوزى موڭعول ەمەس، قازاق قوي، ال سەن ءوز ورنىڭدا وتىرسىڭ دەپ ابىلايدى قولپاشتاۋى قازاق وقىرمانىنا جاعادى. ارينە، بۇدان بۇگىنگى ەكىۇداي پىكىرلەردىڭ تاڭباسى ايقىن كورىنىس تاپقان، الايدا وسىنى حالدان سەرەنگە ايتتىرعان جازۋشى ونى ساتقىن دەپ وتىرعان جوق، قايتا قادىرىن ارتتىرىپ جىبەرگەن.ءبارى ءبارىن وي ەلەگىنەن وتكىزىپ كورگەن ابىلاي حان جوڭعارلارمەن ۇنەمى سوعىسىپ وتپەگەن ەكەن، قىزىن كۇڭ، ۇلىن قۇل قىلا بەرمەپتى. توپىشتى ەكى ەلدىڭ بەرەكە بىرلىگىن ساقتاۋ ءۇشىن، قازىرگىشە ايتساق، ديپلوماتيامەن العان، ءامىرساناعا دا اندا بولىپ، اقىرىنا دەيىن وعان تىرەك تە بولا ءبىلدى. ءبىراق، ازۋىن ايعا بىلەگەن جوڭعار دا جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتتى. ونى ابىلاي ءوز كوزىمەن كوردى. ورنىندا بار وڭالار دەيدى حالىق، بۇعان بۇگىنگى قازاقستان كۋا، ال ورنىندا جوقتارعا نە ايتاسىڭ، تەك تاريحتىڭ اشى ساباعى بوپ ماڭگى قالدى. ال وسىناۋ قاتىگەز عاسىردا بيلىك قۇرعان ابىلاي حان قازىرگى قازاق ۇلتى ءۇشىن ورنى قاي جەردە بولۋى ءتيىس، قالاي قاستەرلەنىپ جاتىر، مىنە وسىنداي ماسەلەلەر كوپ تولعانتقاندىقتان، ونىڭ رۋحىنا ارناعان دۇعاسىنداي بولىپ جازىلعان ق. ءجۇمادىلوۆتىڭ ابىلايدىڭ اقىرعى كۇندەرى اتتى تاريحي پسيحولوگيالىق فيلوسوفيالىق تا حيكاياتى وقىرماندارعا دا ءار قيلى وي سالادى دەپ سانايمىز.ءارىپ پەن سارا حيكاياتى ونەر ادامدارى مەن ونەر تۋىندىسىنىڭ تاعدىرىن تولعايدى. قازاق ادەبيەتىندەگى ايتىس ونەرىنىڭ اسىلى سانالاتىن ءبىرجان سارا ايتىسى تۋرالى ءار الۋان پىكىرلەر بار. ونىڭ عىلىمي، تاريحي، ادەبي ءارى بولجام تۇرىندە ايتىلىپ جۇرگەن كوپتەگەن مىسالدارى دا كەزدەسەدى. ءبىراق، ءبارى دە ايتىستى ادەبيەت تاريحىنان سىزىپ تاستامايدى. ونىڭ ءبارىن ءوزارا سالىستىرىپ جاتۋ ۇزاققا كەتەتىن بولعاندىقتان، جازۋشىنىڭ وسى شىعارماسى نەسىمەن وزگەشە، سوعان توقتالايىق. اۆتور ءبىرجان سارا ايتىسى بولماعان دەيتىن پىكىردى تولىق قۋاتتايدى. ونىڭ اۆتورلىق شىعارما ەكەنىنە دە قوسىلادى. ال ايتىستىڭ اۆتورى ءارىپ تاڭىربەرگەنوۆ بولعانىن دا راستايدى.جازۋشى ءارىپ پەن سارانىڭ اراسىنداعى ماحابباتتى جانە ۋاقىتتىڭ تەڭسىزدىك دەپ اتالاتىن شاعىندا قۇربان بولعان كوپ جاستاردىڭ ءبىرى رەتىندەگى ولاردىڭ وقيعالارىن، ەل اراسىنداعى رۋلىق، بيلىك تارتىستار مەن تاعى باسقا دا تاريحي جايتتاردى بازارالى، بالاعاز وقيعالارى رەت رەتىمەن كەلتىرە وتىرىپ، ءوز ۇستانىمىن اياعىنا دەيىن الىپ شىققان. ءارىپتىڭ ساراعا دەگەن شىن سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ كۋاسى جانە كۇللى قازاق جاستارىنىڭ وسىنداي جولىنا دا ازاماتتىق، اقىندىق ءۇنىن تاستاپ جازىپ شىققان ءبىرجان سارا ايتىسى ءوزىنىڭ ومىردەن الىنعاندىعىمەن ءارى ماحابباتپەن قاعازعا تۇسكەنىنىڭ ارقاسىندا حالىققا كەڭ تاراپتى.ومىردە ءار ءتۇرلى پەندەلىك جاعدايلاردىڭ سالدارىنان قوسىلا الماي كەتكەن قوس عاشىقتىڭ حالىققا ايتقان ارمانى، مۇڭى مەن زارى، تىپتەن ايىپتاۋى دا سىقىلدى بوپ، تاريحي ۋاقىتتاردىڭ نەبىر جاۋىندارى مەن داۋىلدارىنان نەگىزگى اۆتورىنان ايرىلىپ بولسا دا جەتكەن ءبىرجان مەن سارا ايتىسى ەمەس، ءارىپ پەن سارانىڭ حيكاياسى دەپ جازۋشىنىڭ قاداپ ايتقان تاريحي كوركەم حيكاياتى قازاق پروزاسىنا كەپ قوسىلعان تاعى ءبىر تىڭ دۇنيە دەپ بىلەمىز.حاننىڭ باسى قانشا تۇرادى اتتى تاريحي حيكايات كەنەسارى قاسىموۆ تۋرالى جازىلعان. بۇل تاريحي تۇلعا دا از جازىلعان جوق. بۇنىڭ دا باستاۋىندا نىسانباي جىراۋ تۇرسا، حان كەنە مەن قاھار قازاق پروزاسىننىڭ شەديەۆرلەرى بوپ ادەبيەت تاريحىندا قالدى. جازۋشى دۋمان رامازان دا وسى ۇلتتىق قاھارمان تۋرالى كوپ جۇمىس جاساپ ءجۇر. ال 2012 جىلى جازىلعان ق. ءجۇمادىلوۆتىڭ بۇل حيكاياتى نەگىزىنەن تاريحي جۇلگەنى قاتاڭ ساقتاعان. سول ۋاقىتتا بولعان بارلىق تاريحي جاعداياتتار، باتىرلار جانە ولاردىڭ جاساعان ەرلىكتەرى، تىپتەن كەنەسارىنىڭ اينالىسى، وتباسى جاعدايلارىنا دەيىن تۇگەلدەي دەرلىك قامتىلعان. ونىڭ ماقسات مۇددەسى دە جالپى كوزقاراستاردان الشاق كەتپەگەن. حاندىقتى كوكسەپ، جەكە باسىنىڭ قامىن كۇيتتەدى دەيتىن ايىپتاۋلارعا دا جازۋشى قاتال قارسى تۇرعان. ونىڭ تاريحي تۇلعا دەڭگەيىنە ءبىر دە ءبىر قىلاۋ تۇسىرمەي بايانداعان. قىل اياعى قالىعۇل سياقتىلارمەن تىلدەسۋىنىڭ ءوزى ءىرى. ارينە، كەنەسارى باسقاداي بولۋى مۇمكىن ەمەس.كەۋدەسىن توسەپ جاۋعا دا شاپقان، باسىنا قيىن كەز تۋعاندا ارتىنا بۇرىلىپ اپ، جولداستارىن تاستاي قاشپاعان، ويتكەنى ول ءوز كۇرەسىنىڭ نە ەكەنىن جاقسى بىلگەن. ول ولىمنەن ەشبىر قورىقپاعان. سەبەبى، وسى ءىسىنىڭ ءتۇبى ولىممەن اياقتالاتىنىن دا جاقسى بىلگەن. تەك، ساتقىندىق پەن وپاسىزدىققا قايران قالىپ ءوتىپتى. حاننىڭ باسىن تىم ارزانعا ساتقان جوقسىڭدار ما؟ سول اقشانى مەن اق بەرەتىن ەدىم عوي سەندەرگە... دەپ قالىعۇلعا. توسكەيدە مالى، توسەكتە باسى، قارىن بولە بولماسا دا، ءدىنى ءبىر قازاق پەن قىرعىزعا اۋزى تۇكتى كاپىردىڭ ىستەمەگەن ايلاسى قالدى ما ەكەن؟ قىرعىزدى قويشى، ءوزىمىزدىڭ ساتىمساقتاردىڭ دا ۇلت الدىنداعى ۇياتتى ىستەرىن قاشانعى جاسىرىپ جابا بەرمەكپىز دەپ، ولاردىڭ اتىن اتاپ تۇرىپ كورسەتكەن ق. ءجۇمادىلوۆتى كىم دەيمىز؟ ونى وقىرمان ءوزى ساراپتاي جاتار، ءبىز ءۇشىن ول كەنەسارىنى جازىپ وتىر، دەمەك ءسوزى دە وسى ءبىر قاھارمان ۇلدىڭ ءىسى مەن زامانىنداعىداي اشى دا شىن بولۋى كەرەك. قاشانعى اۋىزشا ايتىلا بەرمەك.ءومىردىڭ ءوزى قاتەلىكتەردەن تۇرعانىمەن، كەيدە سونىڭ ءوزى دۇرىس جولعا سالىپ جىبەرەدى. مىسالى، كەنەسارىنىڭ زامانداستارى ونىڭ ارەكەتتەرىن ءوز ۋاقىتىندا قاتتى ايىپتاپ، شام كورىپتى. سويتسە، ونىڭ ءىسى ۇلت تاۋەلسىزدىگى دەيتىن ۇلى مۇراتپەن ۇشتاسىپ جاتىپتى عوي. ونىڭ سول ون جىلعى سوعىسى ورىس وتارشىلدىعىن ەداۋىر كەشەۋىلدەتكەنىن ەسكەرسەك، وسى سياقتى قازاق دالاسىنداعى بارلىق كوتەرلىستەردىڭ قازاق حالقىنىڭ جاۋىنگەر جۇرت ەكەنىن ولارعا مويىنداتتى. ايتسە دە، تاريحي ەڭبەكتەر، وسى باعىتتاعى كوركەم شىعارمالار، كينوفيلمدەر، ءتىپتى ەل اراسىنداعى سوزدەرگە دەيىن بولسىن، ۇلتتاردىڭ جاۋىنگەرلىگى جونىندە كاۆكاز حالىقتارىن ايتا بەرەدى جانە سولار كوپ دارىپتەلگەن، بۇل راس، ال قازاققا كەلگەندە، ىلعي ءبىر تەرىس كوزقاراستار قالىپتاسقان، نەگە شىندىق ايتىلمايدى. سويتسەك، كەنەسارىنىڭ كەزىندەگى نامىسسىزدىق ءالى سول كۇيىندە سياقتى. باسشىسى جوق، جان جاققا تارتقان قازىرگى قازاق كۇيى تاريحي تۇلعانىڭ دەنەسى بىرىككەنگە دەيىن جالعاسا بەرمەك... دەپ اۋىرلاۋ سىنمەن اياقتالعان بۇل حيكايات كەيبىر تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى قوسا قامتىپ جاتىر. البەتتە، بۇل حيكاياتتان اركىم ءار ءتۇرلى پىكىر تۇيۋگە تولىق قاقىسى بار جانە سونى ورتاعا قويۋعا دا شەكتەۋ جوق.اققۋدى اتپاس بولار حيكاياتى دا ونەر ادامىنىڭ تاعدىرى تۋرالى جازىلعان تراگەديالىق تولعانىس دەسەم ارتىق بولماس. شاكارىمنىڭ رۋحىنا باعىشتالعان بۇل شىعارماسىندا جازۋشى اقىن ءومىربايانىنداعى كەيبىر تاريحي اقتاڭداقتاردى اشۋعا ىقىلاستى بولعان. شاكارىم قاجىنىڭ جاپاندا جالعىز جاتتىم ەلدەن بەزىپ دەپ ءوزى ايتقان كەزەڭىن تاڭداپ العان جازۋشى سول ۋاقىتتاعى بارلىق ساياسي جاعدايلارعا تۇگەلدەي دەرلىك شولۋ جاساپ وتەدى. ءبارى دە اقىننىڭ ويىمەن، ىشكى تولعانىسىمەن، كەيبىر ادامداردىڭ ءىس ارەكەتتەرىمەن، سول كەزدەگى قازاق جەرىندەگى تاريحي احۋالدارمەن ءوزارا بىرلىكتە تۇتاستاي باياندالادى. حيكاياتتا قاسىرەتتىڭ اقىن باسىنا عانا ءتونىپ قويماي، قالىڭ قازاقتىڭ جالپى احۋالى دا مۇشكىلدەپ كەتكەنىن تاريحي تۇرعىدان كەڭ اۋقىمدا قاتار الىپ تولعاۋعا جازۋشىنىڭ ۋاقىت پەن كەڭىستىكتى كوركەمدىك جاعىنان سىعىمداپ، توپتاپ حرونوتوپ جىبەرگەنىمەن جيناقى شىققان. ويتكەنى، سونشاما مول ماتەريالداردىڭ باسىن بىرىكتىرۋ وڭاي ەمەس. بۇعان جازۋشىنىڭ بايىرعى ەپيكالىق تىنىسى دا كوپ مۇمكىندىك جاساعان دەپ ەسەپتەۋگە بولادى.ايتالىق، ءارقاشان ءوتىپ كەتكەن ۋاقىت تا، شىعارما بويىنداعى ءوتىپ جاتقان ۋاقىت تا سيۋجەتتىك، بولاشاق تا قابدەش اعا ءۇشىن اسا قينالاتىن نارسە ەمەس. ءبارىن دە قيسساشىل اقىندارشا، قالاعان جەرىندە توقتاتىپ، باسقا وقيعانى ايتىپ ءوتۋ، مىسالى الپامىس سولاي جاتا تۇرسىن، ەندى قاراكوزايىمنىڭ جايىن بايان ەتەيىك دەگەنىندەي، ابىلايدىڭ توپىشتان تۋعان قاسىمىنان كەيىن كەنەسارى دەگەن ۇل تۋاتىنىن، ول ورىستارمەن ون جىل ايقاساتىنىن بىلمەيدى اۋ!؛ ءبىز جاقسىلىقتى جۇرتقا تەزىرەك جاريا ەتكىمىز كەلىپ، وقيعا جەلىسىنەن وزىپ كەتتىك بىلەم. ەندى تاقىرىبىمىزعا قايتا ورالايىق كەمەل اقىشيەۆ تۋرالى تۇسىنىكتەمە بەرىپ دەپ كەتەتىن كەزدەرىندە اۆتورلىق بەينە ايقىن كورىنىپ قالسا دا وعان وقىرمان ونشا رەنجي قويمايدى. ويتكەنى، ءبارىن دە ءوز الەمىنە ۇيىتىپ الاتىن اۆتور وقىرمانىن دا كوپ جالىقتىرمايدى. بۇل ءسوز جوق ءداستۇرلى ەپيكالىق ءۇردىس جانە سونى جازۋشىنىڭ شەبەر مەڭگەرگەنىندە. سەبەبى، اۆتور حالىقتىڭ رۋحاني جادىسىندا ەپوستان كەلە جاتقان تىڭداۋشىلىق قاسيەتتىڭ بار ەكەنىن جاقسى بىلەتىندىكتەن، وقىرماندى وزىنە جىرشى سياقتى باۋراپ الادى. مۇنىڭ دا مىسالدارى جازۋشىنىڭ جوعارىدا اتالعان بارلىق حيكاياتارىنان مول ۇشىراسادى.ءسوز جوق، حيكاياتتاعى قۇنانباي اۋلەتى، اباي ۇرپاقتارىنىڭ باسىنا تۇسكەن قۋعىن سۇرگىندەر وقىرمانعا قايعى ويلاتادى. اسىرەسە، اقىننىڭ اتىلعان سوڭ كوككە ۇشىپ شىققان عازيز جانى پەندەلەردىڭ ۇستىندە قالىقتاپ جۇرەدى. ءبارىن دە كورەدى. ادامداردىڭ وپاسىز ءىس ارەكەتتەرىنەن رۋحتىڭ ءوزى ۇيالعانداي. تەك ونىڭ پەندەلەر اراسىندا بولماعانى جانە ماڭگى بولا المايتىنى عانا كوڭىلگە قۋانىش ەكەن، ويتكەنى ول بيىكتە، ال اسپان جەر ەمەس قوي!..شاكارىمنىڭ زياتتىڭ قىتايعا كەتۋىنە قارسى كەلمەگەنى وتە دۇرىس بولىپتى، سەبەبى ۇرپاعى، ودان دا قۇندى رۋحاني قازىناسى جوعالىپ كەتپەدى. ءوزىن مۇتىلعان دەپ اتاعان ارداقتى اقىن، اق جولداعى قاجى اۆتوردىڭ پايىمداۋىنشا اققۋ قۇستاي كيەلى، ونى اتپاق تۇرسىن، قارۋ كەزەۋگە بولمايدى، ال بۇل بۇگىنگى بىزگە تاريحتىڭ اشى ساباعى ەكەنىن ۇقتىراتىنداي. ونەردى اياق استى ەتىپ، ۋاقىتتىڭ ىعىندا كەتكەندەردى جانە جالعانشى ۇراندار مەن الدامشى ۋادەلەردىڭ قۇربانى بولعانداردى بەينەلەپ تولعانعان جازۋشىنىڭ بۇل قاسىرەتناماسى قازىرگى وقىرماندى ءار ءتۇرلى ويعا سالادى دەپ ەسەپتەيمىن.جالپى، جازۋشىنىڭ 60 جىلعا جۋىقتايتىن شىعارماشىلىق جولى كوركەمدىك ەستەتيكالىق ىزدەنىستەردىڭ قىزىعى مەن ماشاقاتىن كوپ كورگەنىنە داۋ بولماۋعا ءتيىس. ۋاقىتىندا كوكەيكەستى، باقىت جولىندا، سوڭعى كوش، تاعدىر دارابوز سياقتى سۇبەلى شىعارمالارىنا جازىلعان سىن پىكىرلەردىڭ، تەوريالىق تالداۋلاردىڭ ءبارى دە سيۋجەت، كومپوزيتسيا ت. ب. س. س. ادەبيەتتىك تالاپتاردى جەتكىلىكتى ايتقان. ال مىنا حيكاياتتارىنان اتالعان شارتتاردى ىزدەپ اۋرە بولمادىق. سەبەبى، ءبىر قاراعاندا شابلون ءتارىزدى كورىنەتىن ول نارسەلەر جازۋشىنى جالىقتىرعان بولۋى كەرەك. ەركىن سىلتەيتىن قابدەش اعا ءار ءتۇرلى كەدەرگىلەردى قولدان جاساۋعا قۇلىقتى ەمەس جانە بۇل تالاپتاردى قازىرگى پروزا دا، ونىڭ وقۋشىلارى دا قويىپ وتىرعان جوق. سوندىقتان، باعزى ءبىر حيكايانى سويلەپ وتىرعان قاريانىڭ اۋزىنا قالاي قاراساق، سول سياقتى قابدەش جۇمادىلوۆتىڭ جازعاندارى دا اياعىنا دەيىن وقىپ شىعۋعا ماجبۇرلەيدى.ءوزىنىڭ تابيعي اعىسىمەن بولىپ كەتكەن وقيعالاردى اسىقپاي، اپتىقپاي قاتاڭ سيۋجەتتىك ەمەس، كەرەك جەرىندە ولارعا ىلگەرىندى كەيىندى باتىل شەگىنىس جاساپ جوعارىدا بىرنەشە مىسالدار كەلتىرگەنبىز، ءوزىنىڭ اۆتورلىق كوزقاراستارى مەن ۇستانىمدارىن دا جاسىرىپ جاپپاي مىسالى، ءابىلحايىر حان، قىرعىز حالقى تۋرالى، ۇرىستەم، سىپاتايلار، ءارىپ، كوممۋنيستىك جۇيە، الاش پەن بولشيەۆيك قازاقتار ت. ب. جونىندەگى، بايانداۋدىڭ ءۇشىنشى جاعىندا، كەيبىر جايتتارعا تاڭ قالا، كوبىنەسە بەلگىسىزدىك رايدا قالام تەربەۋگە ماشىقتانعان جازۋشىنىڭ تاربيەلىك، تانىمدىق باعىتتا ۇسىنعان اتالعان حيكاياتتارى قازىرگى قازاق كوركەمسوزىنىڭ ەرتەڭگى مۇراسى.اكادەميكتىڭ كوز جاسىبۇل شىعارما تاريحي تانىمدىق كوركەم حيكايات. وقىرمان ق. ي. ساتبايەۆ تۋرالى جىل سەرياسىمەن شىققان كىتاپتى جانە دەرەكتى، قۇجاتتىق ماتەريالدار، عىلىمي ماقالالار، كوركەم ەسسە ەستەلىكتەردىڭ دە مول قورىمەن ءدال جازۋشىداي تانىس بولماسا دا ءبىرشاما حاباردار دەپ سانايمىز. ال وسىناۋ ۇلى تۇلعانىڭ كوزىن كورىپ، ءتالىمىن العاندار، شاكىرتتەرى، زەرتتەۋشىلەرى دە بار. سوندىقتان قانىش يمانتاي ۇلى تۋرالى جازۋ وڭاي ەمەس. ءبىراق، جازۋشى بۇلاي ويلاپ، ءوزىنىڭ تۇيگەنىن، كوزقاراستارىن، قازاقتىڭ ساياسي الەۋمەتتىك، تاريحي پسيحولوگيالىق جاعدايلارىن، ۇلتتىق بولمىستارىمىزدى، اسىرەسە، مىنەز قۇلقىمىزداعى كەيبىر كەرىتارتپالىقتاردى ايتۋعا ءھام ايىپتاۋعا اكادەميكتىڭ كوز جاسىن جازباي قالا الماپتى.قاراپ وتىرساق، قابدەش جۇمادىلوۆتىڭ اتالعان حيكاياتتارىنىڭ ءبارى دە تاريحي تۇلعالار تۋرالى جازىلعان جانە سولارعا كوركەمدىك تۇرعىدان وزىنشە پايىمداۋلار جاسالادى. ءوز ۇلىن، ءوز اسىلىن ەسكەرمەسە، ەل تەگى، قايدان السىن كەمەڭگەردى دەپ ءىلياس اقىن ايتقانىنداي، قازاقتىڭ كورنەكتى تۇلعالارىنا ءار ۇرپاق، ءار ۋاقىت ءوز سوزدەرىن ايتىپ، ۇنەمى ورالىپ وتىرماق. جازۋشى دا وسىنداي ماقساتتاردى كوزدەگەن دەپ ويلايمىز. ال، وقىرماندار تاعى ءبىر رۋحاني دۇنيەمەن تانىم كوكجيەكتەرى كەڭەيىپ جاتسا، كوركەم شىندىق دەيتىن ماسەلە ءوز مىندەتىن اتقارعانى.ق. ساتبايەۆتىڭ م. اۋەزوۆتەن ەكى اق جاس كىشىلىگى بولماسا، زامانداس ادامدار. ءبىرىن ءبىرى تولىقتىرعان قازاقتىڭ مارعاسقا تۇلعالارى. م. اۋەزوۆ 1947 جىلى م. ريتمان فەتيسوۆپەن بىرلەسىپ، قازاقستاندى سوۆەتتەر وداعىنا تانىستىرۋ ماقساتىندا پيسمو س ۆوستوكا دەگەن ماقالا جازعان، سوندا ەلىمىزدىڭ ءىرى جەتىستىگى، كورسەتكىشى رەتىندە ق. ي. ساتبايەۆتىڭ ەڭبەگىنە كوبىرەك توقتالعان. ال ق. ساتبايەۆتىڭ اباي جولى رومان ەپوپەياسى تۋرالى ايتقان ويلارى قاناتتى سوزگە اينالىپ كەتكەلى قاشان. عىلىمداعى، شىعارماشىلىقتاعى جەتىستىكتەرى مەن اتاق داڭقتارى جونىنەن وسىناۋ ەكى تۇلعانىڭ ءوزارا ۇقساستىقتارى بار. ەكەۋى دە لەنيندىك سىيلىقتىڭ يەگەرلەرى، العاشقى اكادەميكتەر. ءتىپتى، سوڭعى دەمدەرى دە ماسكەۋدە، وپەراتسيا ۇستەلىندە ءبىتىپتى. ءبىر قايران قالاتىن جايت: جازمىشقا وزمىش جوق دەسەك تە قازاقتىڭ وسىناۋ قوس قايراتكەرى نەگە ماسكەۋدە جانە وتە ۇقساس جاعدايدا دۇنيە سالدى. 1937 جىلعى قىزىل قىرعىندا ءبىر جىلى تۋىپ، ءبىر جىلى ولگەندەردى ايتپاي اق قويالىق...1930 جىلعى اشتىق پەن ۇلى وتان سوعىسىن كورگەن، ول ازداي، 1951 جىلى قۋعىنعا ءتۇسىپ، 1964تە باقيلىق بولعان ق. ساتبايەۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەتتىك جولىن حرونولوگيالىق تۇرعىدان اۋىتقىماي بايانداعان جازۋشىنىڭ بۇل حيكاياتى تازا كوركەم شىعارمادان گورى دەرەكتى پوۆەست دەگەن جانرعا كوبىرەك كەلەدى. اۆتور دا دەرەكتى حيكايات دەپ اتاپ كورسەتكەن. مۇنداعى جالپى احۋالداردىڭ ناقتى داتالارى، دەرەكتەرى تاريح وقۋلىقتارىندا، تاريحي ەڭبەكتەردە جان جاقتى جازىلعان. ونى وقىرمان دا جاقسى ءبىلىپ وتىر. ال كوركەم دۇنيەنى قاداعالاپ وقيتىن ادامدارعا اۆتور قانداي امال ءتاسىل قولدانعان، جازىپ وتىرعان تۇلعانىڭ دەڭگەيىن قانشالىقتى تولىقتىرا العان، پسيحولوگيالىق ىزدەنىستەرى ناتيجەلى شىققان با، ديالوگ پەن مونولوگتارى سەنىمدى مە جانە يدەيالىق ۇستانىمى نە دەگەن سۇراقتار ماڭىزدى بولادى عوي دەپ ەسەپتەيمىز. باسقا دا تولىپ جاتقان كوركەمدىك كريتەريلەردى ايتپاعاندا.وسى حيكاياتتا اكادەميك ەكى مارتە جىلاپتى. ءبىرى اشتىقتان كوز جۇمعان عازيزانىڭ قازاسىن ەستىگەندە، ەكىنشى رەت ماسكەۋگە كەتىپ بارا جاتىپ. ءبىرى سوعىسقا دەيىن، ءبىرى سوعىستان كەيىن. ال قىرقىنشى جىلداردا ق. ساتبايەۆ ءوز ءومىرىنىڭ ەڭ بيىك ماقساتتارىن باعىندىردى. 30 جىلداردىڭ زۇلماتىندا ون بەستەي بالانىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالعان، جەتى جۇزگە جۋىق قازاقتى جەزقازعان مىسىنا بارلاۋ جۇمىسىن جۇرگىزگەندە ءار ءتۇرلى ەڭبەكپەن قامتاماسىز ەتكەن، ەڭبەك پەن عىلىمنىڭ جولىندا دا تالاي ايتىس تارتىسقا تۇسكەن قانىش يمانتاي ۇلى زامانانىڭ زاپىران ۋىن دا كوپ تاتىپتى. كوممۋنيستىك جۇيەمەن تۇسىنىسە الار ەمەس. ءبىر شيكىلىك بار ەكەنىن سەزەدى. ال 40 جىلدارى ك س ر و عىلىم اكادەمياسىنىڭ قازاقستان فيليالىن قۇرۋى، ءبىرىڭعاي عىلىمي جۇمىسپەن قاتار سوعىس جىلدارىندا دا سوعىستاعىداي قىزمەت ەتىپتى. ۇلى وتان سوعىسىندا جاۋعا اتىلعان ون وقتىڭ توعىزى قازاقستان مەتالىنان قۇيىلسا وعان ق. ساتبايەۆ سىڭىرگەن ەڭبەك از ەمەس بولاتىن. سوندىقتان اتاق تا، داڭق تا ۇلى گەولوگتى اينالىپ وتە الماپتى.ال 50 جىلدارى وسى ەڭبەكتەرىن قورعاۋ جولىندا كۇرەسكە ءتۇسىپتى. كۇنشىلدىك پەن كورسەقىزارلىقتىڭ، وپاسىزدىقتىڭ وداقتىق جۇيەمەن تامىرلاسقان سيقىنا كوزى ابدەن جەتكەن ق. ي. ساتبايەۆ ءوز ۇستانىمىن تاباندىلىقپەن، ازاماتتىقپەن قورعاپ قانا قويماي، قايتا قالپىنا كەلتىرىپتى. ءوز بيىگىنەن ەشبىر تومەندەمەي ءىس ىستەپ، ءسوز سويلەي العان عاسىر تۇلعاسىنىڭ ءومىرى ۇلگى بوپ، ۇرپاققا ماڭگى قالىپتى. حيكايات وسى جاعىمەن تانىمدىق، تاربيەلىك قۇنىن ارتتىرىپ تۇر. الايدا، وسىنىڭ ءبارى دە ىشكە كەتكەن كوز جاسى بوپ اكادەميكتى ايىقپاس دەرتكە شالدىقتىرىپتى. بۇل بوداندىق دەرتى بولسا كەرەك دەيتىن جازۋشىنىڭ جەكە بولجامىن دا قيسىنعا كەلمەيدى دەي الماسپىز. تىپتەن، ۋ. چەرچيلگە ايتىپتى دەپ: مەن ورتا دەڭگەيدەگى قازاقپىن. مەنىڭ حالقىم مەنەن الدەقايدا بيىك!، دەگەن ق. ي. ساتبايەۆتىڭ قاناتتى ءسوزىن جازۋشى قايتا ساراپتاپ بەرگەندە، كىسىنىڭ كوڭىلى سۋىپ قالادى ەكەن.بىلايعى كەزدە ۇلتجاندىلىق ماسەلەسىن جوعارعى نوتادا الىپ جىبەرەتىنىمىز راس. بۇل جامان ەمەس، ارينە، ءبىراق اكادەميكتىڭ كوز جاسىن وقىپ وتىرىپ جازۋشىنىڭ: ال، شىن مانىندە، مۇنىڭ حالقى عۇلامانىڭ وزىنەن بيىك پە؟ ونداي بيىككە كوتەرىلگەن ۇلت توڭىرەگىنە باجايلاي كوز سالىپ، الدى ارتىن ويلاماس بولار ما؟ ءوزىنىڭ ازاماتىن جات پيعىلدى ادامدار سوققىعا جىعىپ جاتقاندا، جابىلا ءۇن كوتەرىپ، اراشالاپ الماس پا؟ ، دەپ ريتوريكالىق سۇراق تاستاعان كەزىندە تاناۋىڭ تاسقا ۇرىلعانداي كۇي كەشەسىڭ. باسقالاردىڭ قانداي ءۋاج ايتاتىنىن بىلمەيمىن، اۆتوردىڭ وسىنداي وسىپ جىبەرەتىن وتكىر سىندارىن وقىعان كەزدە بارلىق حيكاياتتارىنان مۇنداي مىسالداردى كوپتەپ كەلتىرۋگە بولار ەدى جازۋشى بولۋ مەحناتىن ارقالاپ جۇرگەندەردىڭ ءبارىن دە قاستەرلەۋ كەرەك...زامانىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشىسى م. اۋەزوۆتىڭ: ادەبيەت ار جازاسى. ال ار جازاسى بار جازادان اۋىر جازا!، دەپ ەسكەرتۋى شىعارماشىلىقپەن اينالىساتىن ادامدارعا وتە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەگەن عوي. وسىعان دا قاراماي، سەكسەنگە دەيىن سىر جىر سۇلەيى دەسەك تە بولادى سۇلەيى سياقتى ايتارى تاۋسىلماعان قابدەش اعا تاعى ءبىر جاڭا شىعارماسىن الدىمىزعا تارتسا، وعان ءبىز تاڭ قالمايمىز. تەك، عۇمىر جاسى ۇزاعىنان بولۋىن تىلەيمىز!ءبىز بۇدان بۇرىن وسپان يسلام ۇلى تۋرالى جازىلعان كوكجال دەگەن تاريحي حيكايات تۋرالى ءوز ويلارىمىزدى ايتقان بولاتىنبىز، سوندىقتان ولاردى قايتالاپ جاتپادىق اقتۇمانىڭ حانشايىمى، توزاق وتى تۋرالى. ال جازۋشىنىڭ ديكتاتوردىڭ اجالى، دونجۋان قوراز، تيراندار تىراپاي اسقان جىل، كارىلەرگە ەم بولاتىن دارىلەر، جاعىمپازدىڭ اجالى، قىسىر كەڭەس، قۇرداستار سياقتى جوعارىداعى حيكاياتتارىمەن قاتار جازىلعان شاعىن اڭگىمەلەرىندە قازىرگى ۋاقىتتىڭ الۋان ءتۇرلى جاعداياتتارى مول باياندالعان. كەيبىرى وتكەن شاقتىڭ كوركەم بايانى بولسا دا، بۇگىنگىمەن ءوزارا سالىستىرىلادى. مۇندا اۆتوردىڭ جەكە كوزقاراستارى دا انىق ايتىلادى. قابىلداۋ، قابىلداماۋ وقىرماننىڭ ءوز پايىمىنا بايلانىستى.ال ورتاق پىكىرگە كەلىپ جاتسا، جازۋشىنىڭ نەگىزگى ۇستانىمى ورىندالدى دەگەن ءسوز. ويتكەنى، وتكەن مەن بۇگىننىڭ ارا جىگى سونشالىقتى الىستاپ كەتپەپتى. كەشەگى قۇلدىق قامىتتى ءار ءتۇرلى جاعدايدا، ءار باسقا كورىنىستەرمەن ءالى دە سۇيرەپ جۇرگەن سىڭايمىز بار. سوندىقتان، وتكەننىڭ اشى ساباعى نەگە قايتالانا بەرەدى. وسىعان قاپا بولاتىن حالىق جازۋشىسى قالامگەرلىك قايراتىمەن كۇرەس جۇرگىزىپ جۇرگەندەي. كەيدە اشى يۋمورمەن پەندەلىك مىنەزدەرىمىزدى كوز الدىمىزعا كەلتىرگەندە كۇلىپ وتىرامىز، ايتسە دە بۇل كۇلكىنى سىنشىلدىقتىڭ سۋىق قاباعى لەزدە تيىپ، ۇيالتادى ەكەن.قورىتا كەلگەندە، ءوزىنىڭ دارا ستيلىمەن ەپيكالىق قازاق كوركەمسوزىنە تىنىمسىز قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان قابدەش جۇمادىلوۆ، شىن ماعىناسىنداعى حالىق جازۋشىسى. ال قازاقتىڭ وتكەنى مەن بۇگىنىنە ءاردايىم ورالىپ وتىرۋ دەگەنىمىز ەرىككەننىڭ ءىسى دەۋگە قاقىمىز جوق. بۇنى، حالىقتىڭ كوركەم تاريحىن، قابدەشتەي ءسوز سۇلەيى تولعاپ جاتسا، ودان وقىرمانداردىڭ زيان كورۋى مۇمكىن ەمەس، قايتا رۋحاني دۇنيەنىڭ ادامعا ءتىل قاتقانىن قۇپتاۋ كەرەك.ەرمەك قانىكەي ۇلى |
پرەزيدەنت سايلاۋىندا ۇتىلعان كانديداتتاردىڭ قارسىلاستارىن قۇتتىقتاۋى ءبىز ءسىزدى جارقىن الەمگە جەتەلەيمىز! بىزگە قوسىل! ءبىز ءسىزدى جارقىن الەمگە جەتەلەيمىز! بىزگە قوسىل! . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 14:35 20190611 : :..57469پرەزيدەنت سايلاۋىندا ۇتىلعان كانديداتتاردىڭ قارسىلاستارىن قۇتتىقتاۋى ءبىز ءسىزدى جارقىن الەمگە جەتەلەيمىز! بىزگە قوسىل! ءبىز ءسىزدى جارقىن الەمگە جەتەلەيمىز! بىزگە قوسىل!9 ماۋسىم كۇنى كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتىپ، ناتيجەسىندە 70،96 پايىز داۋىس جيناعان قاسىمجومارت توقاەۆ جەڭىسكە جەتتى. 1،5 ميلليونعا جۋىق داۋىس جيناپ، ەكىنشى ورىنعا جايعاسقان كانديدات ءامىرجان قوسانوۆ توقاەۆتى سايلاۋدىڭ العاشقى ناتيجەسى شىققان مەزگىلدە قۇتتىقتادى. ال وزگە ەلدەردە سايلاۋدا جەڭىسكە جەتە الماعان ۇمىتكەرلەر جاڭا پرەزيدەنتتى قالاي قۇتتىقتادى؟2019 جىلى قازاقستانداعى پرەزيدەنت سايلاۋى. ءامىرجان قوسانوۆتىڭ قاسىمجومارت توقاەۆتى قۇتتىقتاۋى سايلاۋ ناتيجەسىندە جەڭىسكە جەتكەن پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆتى قۇتتىقتايمىن. ونىڭ سايلاۋ ناۋقانىندا ايتقان ەلەكتورالدى پروتسەسكە قاتىستى، ونىڭ ىشىندە بيلىك پەن قوعام اراسىنداعى ديالوگتى قالىپتاستىرۋ، سىني پىكىرگە ءتوزىمدى بولۋ تۋرالى ويلارىن قولدايمىن.2016 جىلعى اقش پرەزيدەنت سايلاۋى. حيللري كلينتوننىڭ دونالد ترامپتى قۇتتىقتاۋى وسى سايلاۋدا جەڭىسكە جەتە الماعىنىمىز ءۇشىن كەشىرىم سۇرايمىن. سايلاۋ قارساڭىندا ماعان قولداۋ بىلدىرگەن جاندارعا العىسىم شەكسىز. وسىنداي جانجاقتى، كرەاتيۆتى، الاپات كوماندامنىڭ بارىمەن ماقتانامىن. سىزدەردىڭ كانديداتتارىڭىز بولۋ مەن ءۇشىن ۇلكەن ابىروي.سىزدەردىڭ قانداي اسەردە بولعاندارىڭىزدى جاقسى بىلەمىن. سەبەبى، مەندە ءدال سىزدەردەي كۇي كەشتىم. الايدا، مەن ەسكە سالا كەتەيىن، ءبىزدىڭ كوماندا تەك ءبىر ادام ءۇشىن نەمەسە ءبىر عانا سايلاۋ ءۇشىن ەمەس، ءبىزدىڭ سۇيىكتى مەملەكەتىمىز ءۇشىن جۇمىس ىستەۋ كەرەك.دونالد ترامپ پرەزيدەنت بولادى جانە ءبىز ونىڭ ەلدى باسقارۋىنا مۇمكىندىك بەرۋىمىز كەرەك.2017 جىلعى قىرعىزستانداعى پرەزيدەنت سايلاۋى. ومۋربەك بابانوۆتىڭ سوورانباي جەەنبەكوۆتى قۇتتىقتاۋى كىمنىڭ دۇرىس، كىمنىڭ بۇرىس ەكەنىن ۋاقىت كورسەتەدى. ءبىز قىرعىزستاندىقتارعا زاڭدى جولمەن ءوز ۇسىنىستارىمىزدى، باعدارلامامىزدى ۇسىنۋعا بولاتىنىن كورسەتتىك. مەن ءوز كوماندامدى ەلدە بۇلىك شىعارۋدان باس تارتۋعا شاقىرامىن. مەن بيلىكتى تارتىپ الۋدى كوزدەگەن ەمەسپىن، ولاي ىستەمەيمىن دە. ءبىز جاقتاستارىمىزدى تەك زاڭدى جولمەن قورعايمىز. ءبىزدىڭ جەڭىسىمىز الدا. ساتسىزدىكتەر ءبىزدى تەك شىڭداي تۇسەدى.2018 جىلعى رەسەيدەگى پرەزيدەنت سايلاۋى. پاۆەل گرۋدينيننىڭ ۆلاديمير ءپۋتيندى قۇتتىقتاۋى 2 ايدان استام ۋاقىت بويى قولداۋ بىلدىرگەن ادامدارعا ۇلكەن العىس بىلدىرگىم كەلەدى. ءتۇرلى قاۋىپقاتەرگە بارعان جاندار از بولعان جوق. وكىنىشكە وراي، قازىرگى پرەزيدەنتىمىز جەڭىسكە جەتتى. جەڭىستىڭ بولعانىن مويىندايمىن، ءبىراق بۇل سايلاۋ سونداي لاس ءوتتى جانە حالىقارالىق ستاندارتتار ساقتالمادى.2019 جىلعى ۋكرايناداعى پرەزيدەنت سايلاۋى. پەتر پوروشەنكونىڭ ۆلاديمير زەلەنسكيدى قۇتتىقتاۋى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى جاريالاعان سايلاۋ قورىتىندىسىنان كەيىن، مەن وسى ۋاقىتقا دەيىن ەلدى باسقارعان پرەزيدەنت رەتىندە سايلاۋدا جەڭىسكە جەتكەن ۆلاديمير زەلەنسكيگە قوڭىراۋ شالىپ قۇتتىقتادىم. بارلىق حالىقارالىق باقىلاۋشىلار سايلاۋدى ءادىل جانە دەموكراتيا كورىنىس بەردى دەپ باعالادى. ۆلاديمير زەلەنسكيمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسۋ كەزىندە جاقىن ۋاقىتتا كەزدەسەمىز دەپ كەلىستىك.كەلۋ قاينارى: :...?411007402 |
جيىندى اشقان تۇڭعىش پرەزيدەنت ەلباسى فورۋم بارىسىندا جاھاندىق جانە وڭىرلىك سيپاتتاعى ەڭ وزەكتى ماسەلەلەر تالقىلاناتىندىعىن ايتتى.بۇل تاياۋ جىلدارداعى دامۋعا ىقپالىن تيگىزەتىن ستراتەگيالىق ماسەلەلەر. وسى جىلداردىڭ ىشىندە جوبالارى، ەكولوگيا ماسەلەلەرىن، كەدەيشىلىكپەن كۇرەس، ادامي كاپيتالدى دامىتۋ، جاڭا ەنەرگيانى قوسا العانداعى ماسەلەلەردىڭ كەڭ اۋقىمىن تالقىعا سالدىق. وتكەن جىلى جاھاندىق سىنتەگەۋىرىندەر ءسامميتىن وتكىزدىك. فورۋم الاڭىندا بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ قولداۋىمەن داعدارىسقا قارسى ەكى كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىردىق، دەدى تۇڭعىش پرەزيدەنت ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.ەلباسى وسى ۋاقىتقا دەيىن وتكەن فورۋمدار بارىسىندا ايتىلعان ۇسىنىستار مەن قورىتىندىلار قازاقستاننىڭ دامۋىنا وڭ ىقپالىن تيگىزگەندىگىن جەتكىزدى.وسى جەردە تالقىلانعان ۇسىنىستار مەن قورىتىندىلار كوپ جاعدايدا قازاقستانعا جاھاندىق سىنتەگەۋرىندەرگە دەر ۋاقىتىندا ءۇن قاتىسۋعا، قيىندىقتاردى جەڭىستى ەڭسەرۋگە كومەكتەستى. ءبىز ويپىكىرلەرىمىز بەن ايتقان ۇسىنىستارىمىز وزگە دە وڭىرلەردە پايدالانىلدى دەپ ويلايمىن، دەدى ن.نازارباەۆ. |
شىدامنىڭ دا شەگى بار. جولاۋشىلار قالباتاۋ كوكپەكتى اراسىنداعى ۋاقىتشا تۇسكەن اينالما جولدى 15 كۇن ىشىندە جوندەپ، 3040 توننالىق جۇك كولىكتەرىن توقتاتۋدى تالاپ ەتتى. ەگەر بەلگىلەنگەن مەرزىم ىشىندە ۋاقىتشا جول تەگىستەلمەسە، تاكسيشىلەر جولدى جابۋعا دايىن ەكەنىن ەسكەرتتى. بۇل ومبىمايقاپشاعاي تاسجولى باعىتىنداعى قالباتاۋ مەن زايسان اراسىنداعى رەكونسترۋكتسيالانىپ جاتقان جولدىڭ بويى. جولاۋشىلار بايبۋرا اسۋىنان باستاپ، قالباتاۋعا دەيىنگى 6070 شاقىرىمدى ەكى، ەكى جارىم ساعات جۇرەدى ەكەن. جول قۇرىلىسىنا بايلانىستى سالىنعان اينالما جولمەن ءجۇرۋ قيامەتقايىم دەسەدى تاكسيشىلەر.اينالما جولدىڭ الەگى جولدىڭ قۇرىلىسىندا شارۋامىز جوق، مەجەلەگەن ۋاقىتىندا اياقتاسا بولدى. بىزگە قازىر اينالما جولدى تەگىستەپ بەرسە دەيمىز. سودان سوڭ جولدىڭ ويرانىن شىعاراتىن 3040 توننالىق اۋىر كولىكتەردىڭ جۇرۋىنە شەكتەۋ قويۋىن تالاپ ەتەمىز. ايتپەسە، تابىسىمىزدىڭ كوبى كولىك جوندەۋگە كەتەدى. ۋاقىتشا جول بولعانىمەن، قانشاما حالىق ءجۇرىپ جاتىر. مىناۋ كۇننىڭ ىستىعىندا شاڭ جۇتىپ، سولقىلداپ جەتكەنشە دىڭكەڭ قۇريدى. ەسكەرتىپ ايتتىق، 15 كۇن ىشىندە تالابىمىزدى ورىندايتىن شىعار، دەيدى كوكپەكتىلىك تاكسيشى سەرىكباي ىرسىمبەتوۆ.اتالعان اينالما جولدىڭ ساپاسى كوكپەكتىلىكتەر ءۇشىن عانا ەمەس، زايسان مەن تارباعاتايعا قاتىنايتىن جۇرگىزۋشىلەرگە دە كەدەرگى كەلتىرىپ تۇر. دەنى ساۋ ادامنىڭ دەلسالىن شىعاراتىن جول جەدەل جاردەمدەگى ناۋقاستارعا قالاي اسەر ەتەر ەكەن؟! جول سالۋدىڭ ءجونى وسى ەكەن دەپ، ۋاقىتشا جولعا ءاتۇستى قاراۋعا استە بولمايدى. ءبىر كۇن بولسىن، حالىقتىڭ جۇرەر جولى. سوندىقتان قيىرشىق تاسىن توگىپ، سۋىن سەۋىپ وتىرعان ابزال. ال اۋىر جۇك كولىكتەرى ەرەجەدە بەلگىلەنگەن سالماقتان اسىرسا، جۇرۋىنە تىيىم سالىنۋى كەرەك شىعار. بۇل بويىنشا قۇزىرلى ورگاندار جۇمىس باستاپ تا كەتىپتى.وبلىس بويىنشا كولىكتىك باقىلاۋ ينسپەكتسياسى ماماندارىنىڭ حابارلاۋىنشا، شىعىس قازاقستان اۋماعىندا جۇك كولىكتەرىنىڭ ءجۇرىپتۇرۋىن قاداعالاۋعا ەكى جىلجىمالى باقىلاۋ بەكەتى جۇمىلدىرىلعان. قالباتاۋ جاڭعىزتوبە وسكەمەن باعىتىنداعى جول ۋچاسكەلەرىندە ينەرتتى ماتەريالداردى تاسىمالداۋ، تيەۋ كەزىندە بەلگىلەنگەن نورمالاردى ساقتاۋ بويىنشا تۇراقتى باقىلاۋ ورناتىلىپتى. ەرەجە بۇزىلعان جاعدايدا كولىك ينسپەكتسياسىنىڭ ماماندارى كودەكستە كوزدەلگەن شارالاردى قولدانادى. الايدا وبلىس كولەمىندەگى ەكى جىلجىمالى بەكەت بارلىعىن بىردەي قاداعالاپ ۇلگەرۋى ەكىتالاي. ونىڭ ۇستىنە قازاقستان بويىنشا شاقىرىمدارعا سوزىلىپ جاتقان ەڭ ۇزاق جول شىعىستا. كوپ جىلدان بەرى جوندەۋ كورمەگەنى دە سوندىقتان شىعار.بوعاس پەن مايقاپشاعاي اراسىنداعى جول اشىلادىوسى ورايدا شاڭى كوككە كوتەرىلىپ جاتقان اينالما جولدار ماسەلەسىن العا تارتىپ، قازاۆتوجول اق شقو فيليالىنىڭ ديرەكتورى ەرلان قالىموۆقا حابارلاسقان ەدىك. ول اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارمەن قاتار، ازدىكوپتى ماسەلەلەردىڭ دە باسىن اشىپ ايتىپ بەردى. وبلىستا وسكەمەنتالدىقورعان، ومبىمايقاپشاعاي باعىتىنداعى كۇرە جولدار جاڭارتىلىپ جاتقانىن بىلەسىزدەر. قالباتاۋدان زايسانعا دەيىنگى 415 شاقىرىمعا قىتايدىڭ سينسين جانە ءوزىمىزدىڭ قازگەرستروي كومپانيالارى قايتا جاڭارتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىر. قازگەرستروي جۇمىسشىلارى بوعاستىڭ بۇرىلىسىنا دەيىن جول سالسا، ودان ءارى مايقاپشاعاي شەكاراسىنا دەيىن قىتايلىق كومپانيا ءوز مويىندارىنا العان. الايدا قازاقستاندىق كومپانيانىڭ قارجىلىق جاعدايى ناشارلاپ، ءوز ىشتەرىندە قىلمىستىق ءىس قوزعالعان كورىنەدى. ءبىر جاعىنان شەكارانىڭ جابىلىپ قالۋىنا بايلانىستى تەحنيكاعا تەتىكتەر دە جەتىسپەدى. بىراق قازىر جۇمىستارىن باستادى. قاراجات الدى. جالپى كەلىسىمشارت قىتايلىق كومپانيامەن جاسالعاندىقتان، كوزدەلگەن جوبا ۋاقىتىلى اياقتالۋى ءتيىس. بيىل بوعاس پەن مايقاپشاعايدىڭ ورتاسىنداعى جول اشىلادى. اسفالت جامىلعىسى توسەلەدى. كەلەسى جىلدارى جول بەلگىلەرىن، ايالدامالار، جىلى دارەتحانالار ورناتامىز، دەيدى فيليال ديرەكتورى ە.قالىموۆ.قازاۆتوجول اق فيليالىنىڭ وكىلدەرى تاسجولداردا اۋىر كولىكتەردىڭ جۇرۋىنە شەكتەۋ قويۋ بويىنشا قۇزىرەتتى ورگاندارمەن بىرلەسىپ، جۇمىستار جۇرگىزىپ جاتىر. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، كۇرە جولدارداعى ءبىر وسكە تۇسەتىن سالماق 11 تونناعا شاقتالعان. قازىرگى تاڭدا اعىلىپ جاتقان اۋىر كولىكتەر تەك كارەردە جۇرۋگە ارنالعان. ە.قالىموۆتىڭ ايتۋىنشا، اۋىر كولىكتەر قالباتاۋ مەن كوكپەكتى اراسىنداعى بايبۋرا ماڭىنان التىن كەنىن بەلوۋسوۆكاداعى فابريكاعا جەتكىزەدى. الداعى ۋاقىتتا اۋىر كولىكتەردىڭ قاتىناسى ءۇشىن قازىرگى اينالما جول قالادى. ول ماسەلە بويىنشا كومپانيالارمەن مەموراندۋم جاسالدى.بۇگىنگى تاڭدا نۇرلى جول باعدارلاماسى اياسىندا سالىنىپ جاتقان كۇرە جولدىڭ وسكەمەن مەن قالباتاۋ اراسىنا اسفالت ءتۇستى. ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، جوبا 2022 جىلى اياقتالادى.جول ساپاسىن ءسىز دە قاداعالاي الاسىزوڭتۇستىك وبلىستار مەن وسكەمەندى، قىتاي مەن رەسەيدى جالعاپ جاتقان جولدار 2 ساناتتى. ياعني ءبىر باعىتتا ەكى جولاق بولادى. مۇنىڭ ءبارى كولىكتىڭ قارقىنىنا بايلانىستى جوبالانعان. جيىرما جىلدان كەيىن كولىك كوبەيسە، جانىنا تاعى ءبىر جولاق تۇسەدى. ال ساپاسىن ارنايى ماماندار قاداعالاپ وتىر. اتاپ ايتساق، جشس وسكەمەنتالدىقورعان باعىتىنا باسكوز بولىپ، ساپاسىن نازاردا ۇستاپ وتىر. سونىمەن قاتار جول اكتيۆتەرىنىڭ ۇلتتىق ساپا ورتالىعىنىڭ قاداعالاۋى بار. بۇدان وزگە دە قاداعالاۋشى ورگاندار از ەمەس. سوعان قاراي ەرتەڭگى كۇنى جول ساپاسى سىن كوتەرمەي جاتپاسا يگى. ايتقانداي، جول قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتقان تۇستاردىڭ كەمكەتىگىن بايقاپ قالساڭىز، 1403 نومىرىنە فوتوسۋرەت، بەينەجازبا جىبەرىپ، ءوز ۇلەسىڭىزدى قوسۋىڭىزعا بولادى.ورايى كەلگەندە، قۇرىلىسى ۇزاققا سوزىلعان وسكەمەنراحمان قاينارى باعىتىنداعى جولدىڭ جايكۇيىن دە سۇرادىق. انىعى، وسينوۆ اسۋىنداعى تۋرا جولدىڭ 30 شاقىرىمداي تۇسى ورمان شارۋاشىلىعىنىڭ اۋماعىنان وتەتىندىكتەن قاعاز جۇمىستارىنا بايلانىستى جۇمىس تۇرالاپ قالعانتۇعىن. ەندىگى كەزەكتە ول ماسەلە شەشىلىپتى. قالعان 32 شاقىرىمنىڭ جارتىسىن جاساپ قويدىق. كۇردەلى جوبا. تاۋلى ايماق بولعان سوڭ ۇزىندىعى 120 مەترلىك، بيىكتىگى 3540 مەترلىك كوپىر سالۋىمىز كەرەك. جىل سوڭىنا دەيىن مەردىگەردى انىقتاپ، قۇرىلىس كەلەسى جىلى جالعاسادى. كوپىر قۇرىلىسىنىڭ ءوزى جوبا بويىنشا ەكى جىلعا سوزىلادى. ال باسقا ۋچاسكەلەرىن اياقتايمىز، دەدى ە.قالىموۆ.دەمەك وسينوۆ اسۋىنداعى تۋرا جولدىڭ اشىلۋىنا ەكى جارىم جىلداي ۋاقىت كەرەك. تۋرا جول تۇسسە، بىرىنشىدەن قاۋىپ ازايادى. ەكىنشىدەن جۇك كولىكتەرى قىستىڭ كۇنى ەمىنەركىن قاتىناپ، الىس ەلدى مەكەندەردە كومىر باعاسىنىڭ ارزانداۋى مۇمكىن. ايتپەسە، سەرپانتين اينالماسىمەن تىركەمەسى بار جۇك كولىكتەرى قىستاي جۇرە المايتىن.جالپى وبلىس جولدارىنىڭ 8 ۋچاسكەسىندە ورتاشا جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جوسپاردا تۇر. الداعى ۋاقىتتا قالجىر مەن زايساننىڭ ورتاسىنداعى 18 شاقىرىم جولدىڭ جامىلعىسى اۋىستىرىلادى، كاتونقاراعاي اۋىلىنا جەتە بەرىستەگى 29 شاقىرىمعا ورتاشا جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى جانە سەمەي قاينار باعىتىنداعى جۇمىستار جالعاسادى. سونىمەن قاتار اقسۋات پەن اياگوز ورتاسىنداعى 56 شاقىرىمعا اسفالتبەتون جامىلعىسى توسەلەدى. ەرتەڭگى جوسپاردا سەمەي وسكەمەن ەكى ورتاسى قايتا جاڭارتىلادى. بيىل جوبالىقسمەتالىق قۇجاتتارى ازىرلەنىپ، كەلەسى جىلى جۇمىس باستالادى.ەكى ءىرى جوبا وسكەمەنتالدىقورعان جانە قالباتاۋمايقاپشاعاي باعىتىنداعى قۇرىلىستار اياقتالعان سوڭ نۇرلى جول باعدارلاماسى اياسىندا قاراعاندىاياگوز اراسىنا جاڭا جول تۇسەتىن سەكىلدى. ودان بولەك وسكەمەنشەمونايحا، سەمەيبارناۋل جولدارى ۇلكەن رەكونسترۋكتسيادان وتەدى.اقىلى جولدىڭ اقىسى قانشا؟قازاۆتوجول اق وكىلدەرىنىڭ مالىمەتىنشە، پاۆلودار سەمەي قالباتاۋ اراسىنداعى كۇرە جول اقىلى بولماق. قۇرىلىس اياقتالىپ، ورتاشا جوندەۋ جۇرگىزىلگەننەن كەيىن، تولەم ەنگىزىپ قانا ءجۇرۋىڭىز مۇمكىن. سۋىق بۇلاق كارەرى مەن سەمەي اراسىندا 3040 توننالىق كولىكتەر جۇرەدى. سونىڭ سالدارىنان ب ۇلىنگەن جولدار بار. سول تۇستارعا بيىل ورتاشا جوندەۋ جۇرگىزەمىز. ال سەمەي مەن پاۆلوداردىڭ اراسى جاقسى. سەمەي قالباتاۋ اراسى جوندەلىپ، مايقاپشاعايعا دەيىن جول تۇسكەن سوڭ اقىلى جۇيەگە وتەدى، دەدى فيليال باسشىسى.ايتپاقشى، تولەم تەك جۇك كولىكتەرى ءۇشىن ەنگىزىلەدى. جەڭىل كولىكتەر باياعىداي تەگىن جۇرە بەرمەك. باعاسىن رەسپۋبليكادا قۇرىلعان جۇمىس توبى تالقىلاپ، ءبىر توقتامعا كەلەدى. ماسەلەن، ءبىرىنشى ساناتتاعى جولدىڭ شاقىرىمى 25 تەڭگە. ال ەكىنشى ساناتتاعى وبلىس جولدارىنداعى باعا ءسال وزگەشە بولۋى ىقتيمال. سونداياق تالدىقورعان باعىتىنداعى جولعا دا ءدال وسى جۇيە ەنگىزىلمەك. بۇل جۇيەنىڭ ءتيىمدى تۇسى، قارجى قازاۆتوجولدىڭ قازانىنا تۇسەتىن كورىنەدى. دەمەك جولدى كۇتىپ ۇستاۋ ءۇشىن قاراجات ءبولۋدىڭ دە وڭتايلى تۇسى وسى. |
كۇندىز جورتقان قارا كۇزەن25 قاراشا 07:41نۇرسۇلتان.قازاقپارات سۇلىكتەي قارا كۇزەن جولدى كەس كەستەي ءوتىپ، جاعالاۋداعى قايىڭعا ورمەلەي جونەلگەن.قايىڭنىڭ بەل ورتاسىنا شىعىپ، جان جاعىنا جالتاقتاي قاراعان ساتتە، تابيعات قورعاۋشىسى ەرىك قاسىموۆ فوتوعا تارتىپ ۇلگەرىپتى. سويتسە، جاي كۇزەن ەمەس، امەريكا كۇزەنى ەكەن.دەنە تۇرقى شاعىن بولعانىمەن، تەرىسى باعالى جانۋاردىڭ جىرتقىشتىعى سونداي، وزىنەن دە ءىرى اڭ قۇستارعا شابۋىلداي بەرەتىن كورىنەدى. ءتورت بەس مەتر تەرەڭدىككە سۇڭگي الاتىن قارا كۇزەن بالىققا اۋىز سالۋى بىلاي تۇرسىن، سۋ بەتىندەگى قاز ۇيرەكتى تىستەسە دە، تىرپ ەتكىزبەيدى ەكەن. جىل ون ەكى اي تابيعاتتى قورىپ جۇرگەن قورىقشىلاردان ەستىگەنىم بار؛ سىلەۋسىنمەن بەتپە بەت كەلگەن قارا كۇزەن مىسىق تۇقىمداستىڭ مىسىن دا باسىپ جىبەرىپتى. دەنەسىنىڭ ۇزىندىعى 3150 سانتيمەتر بولا تۇرا ءىرى اڭدارمەن ايقاسقا تۇسەتىن كۇزەننىڭ تۇيمەدەي كوزدەرىنە قاراپ، جۇپ جۋاس جانۋار دەرسىز. الايدا جىرتقىشتىڭ جىرتقىشى. سويتە تۇرا قولعا تەز ۇيرەنەدى. سوناۋ سولتۇستىك امەريكانى مەكەن ەتەتىن قارا كۇزەن شىعىستا، بۇقتىرمانىڭ اڭعارىنا قايدان پايدا بولدى دەسەك، 1930جىلدارى اكەلىنىپتى. سودان بەرى وسكەن، ونگەن. بۇگىندە ۇلتتىق پارك اۋماعىندا 500 دەي امەريكا كۇزەنى بار ەكەن. ۇلتتىق پاركتىڭ اقسۋ فيليالىنان كەلە جاتىپ، ورمان ىشىنەن جىپ جىلتىر بولعان قارا كۇزەندى كورىپ قالدىم. لىپ ەتىپ اعاشقا شىعىپ كەتتى. قيمىلى نەتكەن شيراق ەدى. ازىعىن كوبىنەسە تۇندە اۋلايتىندىقتان، كۇندىز كوزگە تۇسە بەرمەيتىن، دەيدى كاتونقاراعاي مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي پاركىنىڭ جانۋارلاردى قورعاۋ جانە ءوندىرۋ ءبولىمى باستىعى، فوتوسۋرەتتىڭ اۆتورى ەرىك قاسىموۆ.كوبەيۋى قالاي تەز بولسا، ءومىر ءسۇرۋ جىلدارى دا سوعۇرلىم قىسقا، ارى كەتكەندە ءتورت بەس جىل عانا. قۋانارلىعى، قارا كۇزەننىڭ تەرىسى باعالى بولعانىمەن، اڭشىلاردى اسا قىزىقتىرمايدى. سەبەبى كۇزەننىڭ تەرىسىنەن تون، ىشىك تىگەتىن تىگىنشىلەر ءبىزدىڭ ەلدە جوق. بولعان جاعدايدا، كوممەرتسيالىق ماقساتتا جەكە فەرمالاردا وسىرەر ەدى. شەتەلدەردە سولاي، تەرىسى ءۇشىن ارنايى فەرمالاردا وسىرىلەدى، باپتالادى. ءبىر تون ءۇشىن ورتا ەسەپپەن كوزدەرى جاۋدىرەگەن ون كۇزەننىڭ تەرىسىن سىپىرادى. ال كاتونقاراعاي ۇلتتىق پاركىندە امەريكالىق كۇزەن قورىقشىلاردىڭ قورعاۋىندا.شىعىس قازاقستان وبلىسى، كاتونقاراعاي اۋدانى |
تاريح كوشپەندىلەردىڭ سوڭعى يمپەرياسى جوڭعارلار قالاي جويىلدى؟العاشقى ويرات يمپەرياحادامزات تاريحىنداعى كوشپەندىلەردىڭ ەڭ سوڭعى يمپەرياسىن ويراتتار قۇردى. شىڭعىس قاعاننىڭ العاشقى ورلەۋ داۋىرىندە ويراتتار بايقال كولىنىڭ سولتۇستىك باتىسىنداعى ورمان تايپالارى بولاتىن. ويرات، بۋريات، قىرى تۇمەت، بۇلاعاچين، كەرەمۋچين، اراسۋت، كۇشتەمي قاتارلى قيدان تىلدەس بۇگىنشە ايتقاندا موڭعول تىلدەس ورمان تايپالارى ءسىبىر ورماندارىندا اڭشىلىقپەن شۇعىلدانعان. ولار بۇل مەكەنگە 840 جىلدارى، ياعني، ۇيعۇر قاعاناتىن قۇلاتقان قارحاستار باستاعان ءسىبىر تۇركىلەرى ۇيعۇرلاردان قالعان يەن ساحاراعا قونىس اۋدارعاندا، ويراتتار ءسىبىر تۇركىلەرىنەن قالعان يەن دالالارعا قونىس اۋداردى دەپ تۇسپالداۋعا بولادى. 1209 ويرات قۇدۇقا بەك جوشىنىڭ اسكەرلەرىنە باعىنادى. دەرەكتەردە تۇمەن ءتۇتىن دەگەنىنە قاراعاندا سانى 50 مىڭ اينالاسىندا بولسا كەرەك. يۋان يمپەرياسىنداعى حالىقتار ىشىندە دە ويراتتار اتالادى. موعۇل موڭعول يمپەرياسى ءوز ىشىنەن بولشەكتەنە باستاعان كەزدە ويراتتار كۇشەيە باستايدى. يۋان حاندىعى مەن ۇگەداي، شاعاتاي حاندىقتارىنىڭ اراسىنداعى 40 جىلعا سوزىلعان سوعىستىڭ ناتيجەسىندە موعۇلداردىڭ ورحوننان باتىسقا قارايعى توبى التايدان اسىپ، 1300 جىلدارى التايءتاڭىرتاۋ اراسى مەن باركولشۋعا دەيىنگى الاپتا موعۇلستاندى قۇرادى. موعۇلداردان بوساپ قالعان باتىس موڭعولياعا ويراتتار يە بولادى دا سانى تەز ءوسىپ 1360 جىلدارى 200 مىڭ ادامنان اسىپ ۇلكەن كۇشكە اينالادى. موعۇلستاندىق موعۇلدار باتىس موڭعويانى قالماق جەرى دەپ اتاي باستايدى. 1368 جىلى يۋان يمپەرياسى قۇلاپ، 100 مىڭنان اسا موڭعولدىڭ موڭعول ساحاراسىنا قايتۋى ويراتتارمەن بولعان قاقتىعىستى كۇشەيتتى. 1399 جىلى ويرات بەگى ۇگىش قاشقا شىعىس موڭعولدىڭ ەلىبەك حانىن ءولتىرىپ ورىنىنا كەنتەمىردى وتىرعىزادى. 1414 جىلى ويرات اسكەرلەرى ميڭ قىتاي اسكەرلەرىمەن سوعىسادى. ال، موعۇلستان حانى ءۋايىس ويراتتارمەن 61 رەت سوعىسىپ تەك ءبىر رەتىندە عانا جەڭگەن ەكەن. ءۋايىس ويرات بەگىنە قارىنداسىن ۇزاتادى، ودان ماحمۇت تۋادى. ماحمۇت 1412 جىلى شىعىس موڭعولدى جەڭىپ، حانى بەناشىلدى ولتىرەدى.1416 جىلى ماحمۇت اسۋت تايپاسىنىڭ اسۋتتار شىعىسقا كەتكەن الاندار حانى الۋحايىنان جەڭىلىپ سوعىستا ولەدى دە، ورىنىنا ۇلى توعان وتىرادى. توعان 1434 جىلى اسۋتتاردى ويسىراتا جەڭىپ، الۋحايىندى ولتىرەدى. توتوبۇقانى حان تاعىنا وتىرعىزىپ، ءوزى حان اۋلەتىنىڭ قىزىن الىپ ءۋازىرى بولادى، شىن مانىسىندە بارلىق بيلىكتى ءوز قولىندا ۇستايدى. توعاننىڭ ۇلى ەسەننىڭ تۇسىندا ويراتتار شىعىستا جۇرجىندار ءشۇرشىت مەن كورەيلەردى باعىندىرادى باتىسى قۇمىلعا، التاي تاۋىنا، شىعىسى جاپون تەڭىزىنە تىرەلەتىن، سولتۇستىگى بايقال كولىنە ، وڭتۇستىگى قىتاي قورعانىنا تۇتاساتىن موعۇل يمپەرياسىنان كەيىنگى ويرات يمپەرياسىن قۇرىپ شىعادى. 1449 جىلى ەسەن ويراتتاردى باستاپ ميڭ يمپەرياسىنىڭ استاناسى پەكيندى قورشايدى، 500 مىڭ قىتاي اسكەرىن 30 مىڭ ويرات قولى تاستالقان ەتىپ جەڭىپ، ميڭ پاتشاسىن تۇتقىنداپ ماسقارا كەلىسىمدەرگە قول قويعىزادى. 1428 جىلى ويراتتار باتىستا سىعاناق بويىندا ابىلقايىر حان اسكەرلەرىن جەڭىپ، ونى دا تەڭسىز بىتىمدەرگە ماقۇل ەتەدى. 1469 جىلى موعۇلستان حانى ءجۇنىس تە ويراتتاردان ويسىراي جەڭىلەدى. 1490 جىلدارى ويرات يمپەرياسى قايتا السىرەپ، قۇبىلاي ۇرپاعى باتموڭكە دايان حان ويراتتاردى ويسىراتا جەڭەدى. وسىمەن ءبىر ۋاقىتتا موعۇلستانداعى سۇلتان احمەت حان دا ويراتتارعا قاراتا بىرقاتار جەڭىستى سوعىستار جاسايدى. تاريحتا ول ويراتتارعا تانىتقان قاتالدىعى ءۇشىن الاشا حان قانىشەر حان اتانعان بولاتىن. 1505 جىلعى جويقىن سوعىستاردا قالقا مەن تساحاردىڭ بىرىككەن كۇشىنەن جەڭىلىس تاپقان ويراتتار موڭعوليادان ىعىستىرىلادى. ولار التاي اسىپ موعۇلستان جۇرتىنىڭ جايىلىمىنا تالاسادى. تالاستى سوعىستاردا موعۇل تايپالارىن جەڭىپ باتىسقا قۋادى. موعۇل تايپالارىنان 400500 مىڭ حالىق 15071508 جىلدارى شىعىستاعى ۇلانبايتاق جايىلىمدارىنان ايىرىلىپ باتىسقا بوسىپ كەتەدى، بۇلار كەيىن قازاق قۇرامىنا ەنەدى. بۇعان قوسا شايباني حانمەن سوعىستاردا جەڭىلگەن موعۇلستاننىڭ كۇنى باتا باستايدى. قازاق حاندىعىنا كىرگەن كورشىلەس ۇلىستاردىڭ رۋتايپالارى اراسىندا ەڭ كوبى دە موعۇلستان رۋتايپالارى. موعۇلداردىڭ شامامەن 400 مىڭ ادامى قاسىم حانعا باعىنعاننان كەيىن قازاق حاندىعىنىڭ حالىق سانى ميلليوننان اسىپ، اسكەرى 300 مىڭعا جەتكەن بولاتىن. وسىلايشا ويراتتىڭ باتىس شەكاراسى قازىرگى ىلە بويىنا دەيىن كەلەدى. بۇدان موعۇلستاننىڭ قازاق حاندىعىن ۇزاق جىلدار بويى ويراتتاردىڭ شابۋىلىنان قورعاپ كەلگەنىن اڭعارۋعا بولادى. موعۇلىستاننىڭ ىدىراپ ونداعى كوشپەلى تايپالاردىڭ قازاقتارعا قوسىلۋىنا جانە شاعاتاي اۋلەتىنىڭ تەك قاشقارياعا عانا يە بولىپ قالۋىنا ويراتتار تىكەلەي اسەر ەتتى. موعۇلستاندى كۇيرەتىپ جەرىن جاۋلاپ العان دا ويراتتار دەۋگە بولادى. ال ونىڭ بەلسەندى جاعى بولسا موعۇل كوشپەندىلەرى قازاقتارعا قوسىلىپ كوبى ۇلى ءجۇزدى دۋلات، قاڭلى، جالايىر ت.ب , بىرقاتارى ورتا ءجۇزدى اباق كەرەي قۇراپ، قازاق حاندىعىنىڭ الەۋەتىن كوتەردى.ەكىنشى ويراتجوڭعار يمپەرياسى1. ەدىل قالماقتارىنىڭ حاندىعى 15201620 جىلدارى ويراتتاردىڭ شىعىستا قالقاتساحارمەن، باتىسا قازاق ورداسىمەن سوعىسى ءبىر ءسات تولاستامادى. قازاق ورداسى تاريحىنداعى ەڭ قۇدىرەتتى حان تاۋەكەن حاننىڭ تۇسىندا، ياعني،1590 جىلدارى ويراتتىڭ تورعاۋىت، ءدۇربىت تايپالارى قازاق ورداسىنا باعىندى. ەسىم حاننىڭ تۇسىندا دا ويراتتارمەن تەكەتىرەس سوعىستار بولىپ تۇردى، بىراق بىرلىگىنەن ايىرىلعان ويراتتار جەڭىلىس تاۋىپ وتىردى. 1600 جىلدارى تورعاۋىتتىڭ حورورلىك ءتايشىسى باستاعان 50 مىڭ تورعاۋىت جاساقتارى قالماقتار تارباعاتايدان ايرىلىپ باتىسقا كوشەدى. ولار قازىرگى پاۆلودار، اقمولا وبلىستارىن ءبىر مەزەت مەكەندەيدى. ماشقۇر ءجۇسىپتىڭ ايتۋىنشا: قازاقتان بۇرىن سارىارقانى قالماقتار ءبىر مەزەت جايلاعان، قالماقتان قالعان مولالاردى دا كەزدەستىرۋگە بولادى ، دەيدى. دەسە دە جەر يەسى قازاقپەن قاقتىعىس تولاستاماي ولار سارىارقانى ەندەي ءوتىپ 1635 جىلدارى ەدىلگە جەتىپ توقتايدى دا، نوعايلاردى ويسىراتا شاۋىپ، باتىسقا قۋادى. قازاقتىڭ قىز جىبەك جىرىندا قالماقتاردىڭ كىشى ءجۇز جەرىنەن وتكەندەگى سوعىستارىنىڭ كورىنىسى بەينەلەنگەنى بەلگىلى، ايتالىق، قازاقتار مەن قالماق حورەننىڭ سوعىسى. ال، نوعايقالماق سوعىسى ەر تارعىن، قامبار جىرلارىندا كورىنىس تاپقان. بۇل اتالعان جىرلاردا شاپقىنشى قالماقتاردان جەرىنەن ايىرىلىپ زارداپ شەككەن نوعايلاردىڭ زارى ايتىلادى. قامبار جىرىندا: شاتىرىن تىگىپ شاڭداتىپ، نوعايلىنىڭ سازىندا ءسىز دە وتىرسىز كوسىلىپ. ايىلىڭدى جيمايسىڭ، اياعىڭدى كوسىلىپ ەلشىگە بەينەت بارما ەكەن، ورىنسىز ماعان اسىلدى، ءالىن بىلمەي نوعايلار، كەلتىردى قاتتى اشۋدى دەگەن جىر جولدارى قالماقتاردىڭ ۇستەم بولعانىن كورسەتەدى. ش.ءۋاليحانوۆ ءوز دەرەكتەرىندە 1850 جىلدار: ىلەدەگى قالماقتاردىڭ نوعايدى شاپقان جىرلارى ماقتانىشپەن ايتىلادى، دەيدى. ابىلعازىنىڭ ايتۋىنشا ول ماڭعىستاۋدا قالماقتارعا بارادى، حيۋانى نەشە مارتە قالماقتاردىڭ شاپقانىن ايتادى، بۇعان قاراعاندا جيدەلىبايسىنداعى قوڭىراتتىڭ قاھارمانى الپامىس جىرى دا وسى قالماقتارمەن بولعان سوعىستى تاريحي ارتقى كورنىس دەۋگە بولادى. مىنە بۇلارعا قاراساق، قالماق تەرريتورياسى ماڭعىستاۋ، اتىراۋ، ورىنبور، ورال، استراحان وعان قوسا كاۆكازعا دەيىن جەتكەن. بارجوعى 300 مىڭعا جەتەرجەتپەس قالماقتار ءوز تۇسىندا وسىنشالىق جاۋىنگەرلىك تانىتادى. شىعىستا قازاقتارمەن دە ۇنەمى قىرقىسۋمەن وتەدى. 17251731 جىلدارى كىشى ءجۇزدىڭ ابىلقايىر حانى ولارمەن نەشە مارتە شايقاسادى، اتاقتى قالماق قىرىلعان شايقاسى جوڭعارلارمەن ەمەس، ەدىل قالماعىمەن بولعان ەدى. قوستاناي جەرىندەگى باتىر بايان دا وسى باتىستاعى قالماقتارمەن سوعىسادى. قازاق تاريح زەرتتەۋ تانىمىندا شىعىستاعى جوڭعار نەگىزگى تاقىرىپ بولعان دا، كىشى ءجۇز بەن ورتا ءجۇزدىڭ باتىس رۋلارىنىڭ قالماققا قارسى سوعىستارى كوپ ايتىلماي كەلەدى. جاۋىنگەر قالماقتار كەيىنگى كەزدە رەسەي بوداندىعىن قابىلدادى، ورىس پاتشالارى قالماقتى وسمانالى يمپەرياسىنا قارسى ايداپ سالىپ وتىردى. قالماقتىڭ جاۋجۇرەك 7080 مىڭ ساربازى ۇرىس دالاسىندا قازا بولدى. ال، وسى سوعىستان كەيىن قالماقتار ىشىنە ىشكى رەسەيدەن قارا شەكپەندىلەرى كوشىرىلىپ، شوقىندىرۋ باستالادى، بۇدان قاشقان قالماقتار 1770 جىلى ۇباشتىڭ باستاۋىندا جوڭعارياعا قاشا كوشەدى. بۇل قازاق تاريحىندا شاڭدى جورىق دەگەن اتپەن قالعان. 180 مىڭ قالماقتان جوڭعارياعا 60 مىڭنان اسا قالماق جەتكەن. رەسەي يمپەرياسىنىڭ ساحارانى جاۋلاۋ ساياساتىنا، ءوز تۇسىندا قازاق حاندىعى مەن ورىس اراسىندا تۇرعان نوعايلار ۋاقىتتىق قالقان بولىپ تۇردى. ال، شىعىستان جورىق جاساپ كەلگەن قالماقتار ولاردان دا باسىم ءتۇسىپ، ورىس ارمياسىن بەت كەلتىرمەي تۇردى. قازاق ورداسىنىڭ قۇرامىنداعى باتىستاعى رۋتايپالار قالماقتاردان زارداپ شەكتى. دەي تۇرعانمەن قالماقتار رەسەيدىڭ قازاق دالاسىنا جاسالۋى مۇمكىن وتارلىق قادامدارىن كەمىندە جارتى عاسىردان استام ۋاقىت كەرى شەگىندىردى.2. جوڭعار يمپەرياسى1620 جىلى ويراتتىڭ چوروس تايپاسىنىڭ ءتايشىسى قاراقۇلاي چوروستاردى ءبىر تۋ استىنا توپتاپ قالقاتساحاردىڭ التان حانىمەن سوعىستى. 1623 جىلى التان حاندى جەڭدى جانە اباقان، ەنيسەي، التايسايانداعى قىرعىز، حاكاس، تىبا تىۆا, التاي، ۇراڭقايلاردى تۇگەل باعىندىردى. 1629 جىلى حوشوۋىت تايپاسىنىڭ گۇش حانىن جەڭىپ حوشوۋىتتاردى ءتاڭىرتاۋ الابىنان تيبەت جەرىنە كەتۋگە ءماجبۇر ەتتى. وسىلايشا قاراقۇلاي شىعىسى باركولدەن باتىسى ىلە بويى، سولتۇستىگى ەنيسەيگە دەيىنگى الاپتى تولىق قاراماعىنا الىپ، ويراتتىڭ ءدۇربىت جانە حويت تايپالارى وعان تىزە بۇكتى. قاراقۇلايدان كەيىن باتۇر قونتايشىسى بيلىككە كەلدى، 1640 جىلى باتۇر ويرات زاڭىن ورناتىپ، تيبەتتەن لاما اعىمىنداعى ءبۋدديزمدى جالپىلاستىردى.16351652 جىلدارى ويرات پەن قازاق حاندىعى اراسىندا ءۇش ءىرى سوعىس بولدى. بۇنىڭ ءبىرى ايگىلى وربۇلاق شايقاسى ەدى. وندا 600 اسكەرىن وت قارۋمەن قارۋلاندىرعان جاڭگىر حان 50 مىڭنان اسا جوڭعار قولىن جەڭىپ شىعادى. باتۇر قونتايشىدان كەيىن ونىڭ ورىنىنا ۇلى سەڭگە وتىرادى، بىراق تاق تالاسىندا سەڭگە ءولىپ، ونىڭ ورىنىنا تيبەتتە ءدىن ۇيرەنىپ جۇرگەن ءىنىسى گالدان بوچيگيت تيبەتشە ەسىم وتىرادى. گالداننىڭ تاققا وتىرۋىمەن جوڭعار يمپەرياسىنىڭ جاڭا ءداۋىرى باستالادى. جوڭعارمانجۋر مانچجۋر سوعىسى مانجۋرلاردىڭ ارعى تەگى شۇرجەندەر شۇرشىتتەر. شۇرجەندەر سولتۇستىك شىعىس قىتايدا مەكەندەيتىن تۇڭعىس تەكتى بالىقشىاڭشى تايپالار بولاتىن. عاسىرلاردا ولار قيداناردىڭ باسقارۋىندا بولدى، كەيىن شۇرجەن كوسەمى ونگين اپاگە شۇرجەندەردى بىرلىككە كەلتىردى دە، قيدانارعا قارسى سوعىستى. 1125 جىلى قيدان يمپەرياسىن قۇلاتىپ، ونىڭ ورىنىنا شۇرجەندەردىڭ التان پاتشالىعىن قۇرىپ شىقتى. ولار وڭتۇستىكتەگى قىتاي پاتشالىعى ءسۇن يمپەرياسىن جەڭىپ، تەرريتورياسىنىڭ تەڭ جارتىسىن باسىپ الدى. 1211 جىلعا دەيىن موڭعوليانى سىرتتاي يەمدەندى، 12111216 جىلدارى شىڭعىس قاعاننىڭ 100 مىڭ اسكەرى 400 مىڭ شۇرجەن اسكەرىن تۇگەلدەي قىرعىنعا ۇشىراتتى، وسىدان باستاپ ءشۇرشىتتىڭ كۇنى باتا باستادى. 1234 جىلى ۇگەداي قاعان شۇرجەن پاتشالىعىن ءبىر جولاتا جويىپ 48 ميلليون ادامدى قىرعىنداعان. شۇرجەندەر وسىدان تارتىپ 1616 جىلعا دەيىن باس كوتەرە المادى. 1616 جىلى نۇرقاش شۇرجەندەردى بىرىكتىردى دە، التان پاتشالىعىن قايتا قۇردى. وڭتۇستىككە جورىقتاردا قىتايدىڭ ميڭ پاتشالىعىن جەڭدى. ونىڭ ۇلى قونتايشى پاتشالىق اتىن تسين تۇنىق دەگەن ماعىنادا, شۇرجەن اتىن مانجۋرعا وزگەرتتى. 1644 جىلى شۇرجەندەر قىتايدىڭ ميڭ پاتشالىعىن جويدى دا، اراسى 20 جىلدا تۇتاس قىتايدى باسىپ الدى. بۇل سوعىستاردا كەمىندە 30 ميلليوننان اسا قىتاي قىرىلدى. مانجۋرلەر 1636 جىلى قۇبىلاي ۇرپاقتارىنان پاتشالىق ءموردى تارتىپ الدى. وسىدان باستاپ موڭعولداردىڭ شىعىس ازياداعى پاتشالىعى تولىق جويىلدى. حالقا مەن تساحارلار مانجۋرلارعا باعىنىپ ولاردىڭ ەڭ تىرەكتى اسكەري كۇشىنە اينالدى. وسىدان كەيىن جوڭعار مەن مانجۋر اراسىندا موڭعوليا، شىعىس تۇركىستان جانە تيبەت سىندى ءۇش ستراتەگيالىق ايماققا تالاس سوعىستارى باستالدى. جوڭعاردىڭ جورىق جولدارى. موڭعولياعا تالاس سوعىسى 1670 جىلى تاققا وتىرعان گالدان 1678 جىلى تيبەت ءدىن باسى دالايلامادان بيچيگيت حان دەگەن اتاق الدى. ەكى جىلدان كەيىن 12 مىڭ عانا اسكەرمەن بارىپ قاشقاريانى باعىندىردى. سودان باستاپ قاشقاريانىڭ 600 مىڭنان استام وتىرىقتىەگىنشى حالىقى جوڭعاردىڭ ەكونوميكالىق تىرەگىنىڭ بىرىنە اينالدى. قاشقاريانى باعىندىرۋ 600700 مىڭ عانا حالقى بار جوڭعارلاردى مال باعۋ سىندى شارۋاشىلىق ىستەرىنەن قولىن بوساتىپ، سوعىسقا جارامدى ەرلەرىنە تۇگەلدەي جورىققا شىعۋعا مۇمكىندىك بەردى. 1680 جىلعى سوعىستا جوڭعار قازاق حاندىعىن جەڭىپ سايرام قالاسىن قيراتتى دا، باتىس شەكاراسىن شۋعا دەيىن كەڭەيتتى جانە قىرعىزداردى وزىنە باعىندىردى. 1688 جىلى گالداننىڭ قولى ورتالىق موڭعولياداعى قالقالاردىڭ تۇچەت حانىن جەڭىپ وڭتۇستىككە قۋدى. سول جىلى شىلدەدە مانجۋرلاردىڭ اراني باستاعان 30 مىڭ اسكەرى جوڭعارلاردان ويسىراي جەڭىلىپ، كوبى قىرىلدى. 1690 جىلى تسين يمپەرياسىنىڭ كاڭشي پاتشاسى 200 مىڭ اسكەرمەن جوڭعارعا قارسى جورىققا شىقتى. سەبەبى، بۇل تۇستا جوڭعار حاندىعى موڭعوليانىڭ جارتىسىنان استام تەرريتورياسىن باسىپ الىپ، پەكينگە 350 شاقىرىم جەرگە دەيىن جەتكەن. مانجۋردىڭ قوسىنىنا قالقا مەن تساقارلار دا تارتىلدى. ءۇلانپۇدۇندا بولعان سوعىستا بىرنەشە ءجۇز اۋىر زەڭبىرەگى بار تسين ارمياسىنا گالداننىڭ 30 مىڭ اتتى جاساعى توتەپ بەرە المادى. ونىڭ ۇستىنە، قالقا مەن تساحار سىندى موڭعول تايپالارىنىڭ اتتى جاساقتارى دا كوپ بولدى. 1695 جىلى موڭعولياعا 30 مىڭ جاساقپەن اتتانعان گالدان سەرەندى مانجۋر قولى 80 مىڭ جاۋمودودا كۇتىپ الدى. وسى كەزدە جوڭعار بيلەۋشىلەرى اراسىندا بۇلىك تۋدىرعان سۋان رابدان تاققا وتىرىپ، گالدانعا جەتكىزىلەتىن كومەكتى ءۇزىپ تاستادى. تسين جاساعىمەن سوعىستا گالدان سەرەن جەڭىلىپ، 1697 جىلى قۇسادان ولەدى. وسىلايشا جوڭعار مەن تسين اراسىنداعى موڭعولياعا تالاس ۇرىستارى مانجۋرلەردىڭ جەڭىسىمەن اياقتالىپ، موڭعوليا جەرى قالقانىڭ بيلەۋىنە قالدىرىلدى. قازاق حاندىعىن ىدىراتقان سوعىس سۋان رابدان بيلىكتى قولىنا العاننان كەيىن بار نازارىن باتىسقا اۋداردى دا، 50 جىلعا سوزىلعان قازاقجوڭعار سوعىسى باستالدى. سول سوعىستاردىڭ بىرىندە 1718 جىلى ابىلقايىر حان مەن قايىپ حان باستاعان 30 مىڭ قازاق اسكەرى جوڭعارلارمەن سوعىستا ويسىراي جەڭىلىپ قىرىلادى. 1720 جىلدارداعى سوعىس تۋرالى قوجامقۇلبەك بالىحي: قونتايشى ءبىر لەك اسكەرمەن قىرعىزدارعا اتتاندى، قىرعىزداردا ءبىر لەكپەن قارسى شىقتى، جوڭعارلار ولاردى جەڭىپ وزدەرىنە باعىندىردى. ەندى ودان ارى قازاق جەرىنە اتتاندى، قازاقتار ءۇش لەكپەن قارسى اتتاندى، ەكى جاق تابانداسىپ ءبىر اي سوعىستى، ەڭ سوڭىندا جەڭىس سامالى كاپىرلەر جاعىنا شىقتى دا، قازاقتار ەكى لەك اسكەرى قىرىلىپ قالعانى قاشتىبۇل جەڭىستەن كەيىن حيۋا مەن بۇقاردىڭ قارسىلاسۋعا شاماسى كەلمەدى. قونتايشى دا ولارعا سەندەر جاققا مەنىڭ اسكەرىم سيمايدى دەدى، وسىلايشا ولار باعىندى، دەگەن. بۇل 1720 سوعىس تاريحتاعى اقتابان شۇبىرىندىعا سايكەس كەلەدى. شاكەرىم قۇدايبەردىۇلى بۇل سوعىستاعى قازاق قولىنىڭ شىعىنى تۋرالى: قازاقتار ءۇش ەسەنىڭ ەكەۋىنەن ايىرلدى دەپ جازعان. وزىنەن ءۇش ەسە كوپ قازاقتارعا قارسى جوڭعار اسكەرىنىڭ جەڭىمپاز سوعىس جاساۋى ولاردىڭ وت قارۋلارىنا تىكەلەي بايلانىستى. تاريحي دەرەكتەردەن جوڭعارلار شۆەد وفيتسەرى رەناتتى تۇتقىنداعاننان كەيىن وعان نەشە ونداعان زەڭبىرەك جاساتقانى بەلگىلى، سونىمەن قاتار ورىس قامالدارىنان وت قارۋدى ساتىپ العان، كونبەسە تارتىپ العان. سول زامانداعى ماۋرەنناحر دەرەكتەرىندە قازاقتار ماۋرەنناحر قالالارىنا تولىپ كەتتى، توناۋشىلىقپەن اينالىسىپ ماۋرەنناحردى قۇرتۋعا اينالدى دەگەن . وسى ورايدا 1724 جىلى قۇرىلعان جاڭا حاندىق قوقان حاندىعى قازاقجوڭعار سوعىسىنان قاشقان اسكەرلەرگە سۇيەنە وتىرىپ قۇرىلعان بولۋى مۇمكىن دەگەن بولجام جاساۋعا بولادى. بۇل سوعىستاردان كەيىن جوڭعاريانىڭ باتىس شەكاراسى اۋعانستاننىڭ قۇندىز ايماعىنا دەيىن جەتىپ، ورتا ازيانىڭ باسىم كوپ اۋماعىن، تيبەت پەن شىعىس تۇركىستاندى جانە ءسىبىر دالاسىن قامتىعان، تەرريتوريا اۋماعى 6 ملن شارشى شاقىرىمدى قۇرايتىن كوشپەندىلەردىڭ ءىرى يمپەرياسىنا اينالدى. ال، جوڭعارلاردان اۋىر جەڭىلىستەن كەيىن قازاق ورداسى ەسىن قايتا جيا الماي، بىرتىندەپ ىدىراۋعا قاراي بەت الدى. ءبىرتۇتاس بيلىك جۇرگىزەتىن حانى بولمادى جانە ءبىر حانعا باعىنبادى. قازاق رۋلارى ءوزءوز الدىنا تارتا باستادى. بۇل ىدىراۋدى كەيىن ابىلاي حان دا، ونىڭ نەمەرەسى كەنەسارى حان دا بىرىكتىرە المادى. شىڭعىس ۇرپاعىنىڭ بيلىگى السىرەپ، كەرىسىنشە ءار رۋدىڭ باتىرلارى مەن بيلەرىنىڭ بيلىگى كۇشەيدى. بۇنداي ءۇردىس ءازتاۋكە حاننىڭ تۇسىندا باستالعانىمەن جوڭعار سوعىسىنان كەيىن ءتىپتى كۇشەيدى. رۋتايپالار اراسىنداعى بالانس بۇزىلىپ، ۇلكەن رۋلار كىشى رۋلارعا تىرناعىن باتىرىپ، جايىلىمعا تالاستى. بۇل جاعداي رەسەيدىڭ قازاق دالاسىن سوعىسسىز باسىپ الۋىنا جاعداي جاسادى. ءسىبىر دالاسىنا تالاس سىبىردە ورىستار تۇمەن بەكىنىسىن سالۋىمەن جوڭعاريا مەن رەسەي اراسىندا ءسىبىر دالاسىنا تالاس باستالىپ كەتتى. 1606 جىلى 200 وت قارۋمەن قارۋلانعان ورىس اسكەرى 600 جوڭعاردان جەڭىلىپ قاشىپ كەتتى. 1649 جىلى جوڭعارلار تومسككە شابۋىلدادى. 1673 جىلدارىدا جوڭعارقىرعىز جاساقتارى ءسىبىر جەرىندەگى ورىس قامالدارىن ورتەدى. سەرەن ءدوندوپتىڭ ون مىڭ جاساعى 2 مىڭ ورىس جاساعىن قىرىپ سالدى جوڭعار مەن رەسەي اراسىندا ۇلكەندىكىشىلى وسىنداي قاقتىعىستار بولىپ تۇردى. ءارى بۇل قاقتىعىستار جوڭعار حاندىعى تاريح ساحناسىنان كەتكەنشە جالعاسىپ وتىردى. تيبەتكە تالاس 1716 جىلى سۋان رابداننىڭ اسكەرى تيبەتتىڭ ورتالىعى لحاسانى باسىپ الىپ، ءدۇربىت حانىن ءولتىردى. بۇنىڭ سوڭىنان تسين يمپەرياسىنىڭ 200 جاساعىن تۇگەلگە جۋىق قىرىپ سالدى. الايدا، 1720 جىلى مانجۋرلەر جوڭعارعا قارسى اۋىر قول اتتاندىرىپ، تيبەت دالاسىن ارەڭ تارتىپ الدى. شىعىس تۇركىستانعا تالاس نەمەسە جوڭعار گەنوتسيدى 1725 جىلى تسين جاساقتارى شىعىس تۇركىستاننىڭ شىعىس قاقپاسى باركولدى الدى. ەكى جاق قۇمىل مەن تۇرپاندا دا سان رەت كەسكىلەسكەن ۇرىس سالدى. 1727 جىلى سۋان رابدان ءولىپ ونىڭ ورىنىنا گالدان سەرەن تاققا وتىردى. گالدان سەرەن تۇسىندا قازاقتار جوڭعارعا قاراتا بىرنەشە رەت جەڭىستى سوعىس جۇرگىزىپ، قازاق جەرىندەگى جوڭعار قولىنىڭ بەتىن قايتاردى. سالىستىرا قاراعاندا، گالدان سەرەن كەزىندە قازاقجوڭعار سوعىستارى سۋان رابدان كەزىنەن از بولدى. 17401742 جىلدارى جوڭعار قولى سارىارقاعا باسىپ كىرىپ ابىلاي حان تۇتقىندالدى. قازاق حاندىعى ۋاقىتشا جوڭعارلارعا باعىندى. 1745 جىلى گالدان سەرەن ءولدى دە جوڭعار حاندىعى ىشىندە بيلىككە تالاس باستالدى. سۋان دورجىنى ءولتىرىپ بيلىك الماق بولعان لاما دورجىعا ءامىرسانا مەن داۋاچى قارسى شىقتى. بۇل جاعدايدان ءساتتى پايدالانا بىلگەن قازاقتار 1755 جىلعا دەيىن بىرقاتار تابىستى جەڭىستەرگە جەتىپ وتىردى. 1755 جىلى ءامىرسانا مانجۋر قولىن باستاپ كەلىپ داۋاچىنى ۇستاپ بەردى. بىراق، ءوزى دە باياندى بيلىككە قول جەتكىزە الماي سوڭىندا مانجۋرلارعا قارسى كوتەرىلىسكە شىقتى، ونىڭ سوڭى 200 مىڭ تسين اسكەرىنىڭ جوڭعارلارعا باعىتتاعان گەنوتسيد قىرعىنىمەن اياقتالدى. تسين گەنەرالى ۋي يۋاننىڭ ەستەلىگىندە: جوڭعاردىڭ وننان ەكىسى اشتىق پەن اۋرىۋدان قىرىلدى، وننان ءبىرى رەسەيگە قاشتى، وننان ءبىرى قازاقتارعا كەتتى، قالعانى ءبىزدىڭ جاساقتار جاعىنان قىرىلدى، مىڭداعان شاقىرىم اۋماقتا بىردەءبىر جوڭعار قالمادى دەپ جازعان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، تسين يمپەرياسىنىڭ شاپقىنشىلىعىنا قارسى جوڭعارلار سوڭىنا دەيىن شايقاسىپ، تىزە بۇكپەي قىرىلىپ كەتكەن. وسىدان باستاپ تۇتاس شىعىس تۇركىستان جەرى تسين تەرريتورياسىنا كىردى. ءسوز سوڭى جوڭعار بىرنەشە عاسىر بويى قازاق حاندىعىنا قاۋىپ توندىرگەن جاۋى بولىپ تۇرعانىمەن تسين يمپەرياسىنىڭ باتىسقا ىرگە كەڭەيتۋىن ءبىر عاسىرعا دەيىن توقتاتىپ، مانجۋرلەردىڭ ورتا ازياعا ىقپال ەتۋىنە مۇمكىندىك بەرمەدى. قالماقتار مەن جوڭعارلار پاتشالىق رەسەيدىڭ تۇران دالاسىنا جاساعان ەكسپانتسياسىنا دا ەڭ ۇلكەن توسقاۋىل قويعان كۇش بولدى. جوڭعار مەن قالماق ىدىراعاننان كەيىن ورىس پاتشالىعىنىڭ ساحاراعا باسقان ادىمى تەزدەي ءتۇستى. قازاق حالقىندا جاۋىڭ دا ەر بولسىن دەگەن ءتامسىل ءسوز دە دالا زاڭىنا باعىناپ، دوسىنا ادال، جاۋىنا قاتال بولعان، كوشپەلى جاۋىنگەر جوڭعارلارعا قاراتىلسا كەرەك. جوڭعار مەن قالماق جويىلعان سوڭ جوڭعار تايپالارىنىڭ قالدىقتارى قالقا مەن تساحارعا اپارىلدى، قازىر دە قالقا مەن تساقار اراسىندا ءدۇربىت، زاحچين، حويىت، حوشوۋىت حوشۇندارى بار. يمپەريا ىدىراعاننان كەيىن قازاق قۇرامىنا كىرگەن جوڭعار رۋلارى دا جەتەرلىك. سەبەبى، تاريحي دەرەكتەردە 600 مىڭنان اسا جوڭعاردىڭ وننان ءبىرى قازاق اراسىنا كەتكەنى انىق ايتىلادى. سول تۇستاعى قازاق بيلەۋشىلەرى جوڭعار يمپەرياسى قۇلاعاننان كەيىن تەرريتورياسىن تەز ارادا كەڭەيتىپ، بۇگىنگى قازاق تەرريتورياسىنىڭ قالىپتاسۋىنا نەگىز قالادى. قىرعىز بەن التاي ىشىندە دە جوڭعاردىڭ قالدىق رۋلارى ساقتالعان. قازىر الەمدە 500 مىڭنان استام ويرات تەكتىلەر ءومىر سۇرەدى. وسىلايشا زامانىندا ساحارانى دۇبىرگە سالعان كوشپەندىلەردىڭ ەڭ سوڭعى يمپەرياسى تابانى تايعان كوشپەلىنىڭ باعىمەن بىرگە تاريح ساحناسىنان كەتتى. |
22چسلا ھۇررا تولايدىغانلار مەرھەمەتئىزدىنىش تورىئىزدىنىش مۇنبىرى تەنتەربىيە كۇلۇبى 22چسلا ھۇررا تولايدىغانلار مەرھەمەت يوللانغان ۋاقتى 2012515 17:02:2922چسلا ھۇررا تولايدىغانلار مەرھەمەت2012يىللىق جۇڭگو ب دەرىجىلىك بىرلەشمىنىڭ 6 ئايلانمىسى 22 ماي ئۈرۈمچىدە ئوينىلىدۇ ،مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار بىلەن ئالاقىلىشىتم ،بۇ مەيدان مۇسابىقىدە ھەقسىز بىلەت يوق ئىكەن, شۇڭائىزدىنىشتىكى ھۇررا توۋلايدىغان ئاكا ئۇكا ھەدەسىڭىللار بولسا بىرگە بىرىپ بىللە ھۇررا توۋلايمىزمىكى دىگەن مەقسەتتە يوللاپ ئولتۇرىپتىمەن .ھەمدە ھەرقايسىڭلارنىڭ ۋاقتىڭلارنىڭ قىسلىقىنى كۆزدە تۇتۇپ بىللەتنى قەيەردىن ئىلىشنى ئۇقالماي قالمىسۇن دەپ مەن سىلەرگە ۋاكالىتەن بىلەت ئىلىپ بەرمەكچى.ئەلۋەتتە بۇ پايدا ئېلىش ئۈچۈن ئەمەس بەلكى بىلەت ئېلىش ئورنىنى، قانداق بىلەت ئېلىشنى بىلەلمەيۋاتقان مەستانلىرىمىز ئۈچۈنلا پەقەت !شۇڭا شۇكۈنى مۇسابىقە كۆرمەكچى بولغانلار بىلەت ئىلىشقا ۋاقتى يەتمەيدىغانلار نەدىن ئىلىشنى بىلمەي گاڭگىراپ قالغانلار مەن بىلەن ئالاقىلاشقاي.بىلەت زاكاس قىلىش نومۇرى:18699812840شۇ كۈنى ھەممىز ماۋۇ كىيمنى كىيىپ باساق بەك پەيزى بولاتتى ئەمما.شىنجاڭ كوماندىسىنىڭ ساھېبخان ۋە مېھمان مەيدان كىيمىنىڭ رەڭگىگە ئاساسەن لاھىيلەندى يوللانغان ۋاقتى 2012516 04:27:57بۇ كىيىم بىزنىڭ يۈكسەك نىشانىمىزغا ماس ھالدا لايھىلىنىپتۇ92 يوللانغان ۋاقتى 2012516 07:22:49شىنجاڭ دېگەن خەت ئارتۇق بولۇپ قاپتۇ... يوللانغان ۋاقتى 2012516 07:24:59ماۋۇ تېمىغا 22سۇڭلۇق ئېكران ھەجەپمۇ كىچىك كەلدى دېسە. يوللانغان ۋاقتى 2012516 07:25:39ھۇررا دىيارىم! دەپ ئالسا قانداق بولار؟! يوللانغان ۋاقتى 2012516 07:28:31ماۋۇ شىنجاڭ خەرىتىسى بۇرۇن مەن ياسىغان قۇرۇق خەرىتىگە ئوخشاۋاتىدا ھەجەپ! يوللانغان ۋاقتى 2012516 07:30:41ئىزدىنىشنىڭ مايكىسى بارمىكەن،مۇشۇ رەڭ بەك ماسلىشىپتۇ. يوللانغان ۋاقتى 2012516 07:31:56تەھرىرلەپ قويىلى مۇندا . 23 كىمۇ پاتمىسا بۇ تىما . يوللانغان ۋاقتى 2012516 07:40:29قانچە پۇل ئىكەن، قەيەردىن، قانداق ئۇسۇلدا سېتىۋالىدىكەنمىز؟ يوللانغان ۋاقتى 2012516 07:54:181 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىل يوللانغان ۋاقتى 2012516 08:27:51بىلەت باھاسىنى دىمەپتىمەن راسىت،بىلەت باھاسى ئىككى خىل بولۇپ30 يۈەنلىك بىلەت رەئىس سەھنىسىنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى سايىلىك ياخشى ئورۇن ، 20 يۈەنلىك ئىككى تەرەپ ۋارتا ئەتراپى ۋە ئۇدۇل تەرەپنىڭ بىلىتى .بىلەت ئالماقچى بولغانلارنىڭ سانى 10 دىن ئاشسا مەن ئۆزەم بىلەتنى نەق مەيداندا ئىسىم ۋە تىېلفۇن نومۇرۇڭلارغا ئاساسەن تاقىتىپ بىرىمەن ھەمدە ئىزدىنىشلقلار بىر يەردە ئولتۇرۇپ بىللە ھۇررا تولايمىز .ئاۋۇ كىيىمگە كەلسەك ئىزدىنشلىقلارمۇ ئوخشاش كىيىنسەك قانداق بولا دەپ لاھىيلەپ باقتىم ،كىيىم ئالدىغانلارنىڭ سانى 15دىن ئاشسا باستۇرۇپ تارقىتاتتۇق ئىزدىنشىلىقلارغا باھاسى تەخمىنەن 35 يۇەن ئەتراپىدا بولۇشى مومكىن. يوللانغان ۋاقتى 2012516 08:30:145 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلبۇ خەرتىنى گوگۇلدىن چۈشۈرۈپ ئارتۇق خەتلەرنى ئۆچۈرۈپ ياسىغان سىز ياسىغان خەرتىڭىزنى گوگۇلغا چىقىرىپ قويغانما؟0998 يوللانغان ۋاقتى 2012516 08:35:04گەرچە ئۈرۈمچىگە بىرىپ ھۇررا تولىيالمىساممۇ ماۋۇ كىيىم ياقتى ماڭا!ئەگەر باستۇرساڭلار ماڭا بىرنى!0998 يوللانغان ۋاقتى 2012516 08:35:11 يوللانغان ۋاقتى 2012516 09:19:38ئاۋۇ كىيىمنى ساتامسىلەر؟ مەن ئىككىنى ئالاي دېگەن، چاقچاق ئەمەس، كىمدىن ، قانداق ئالىمەن يوللانغان ۋاقتى 2012516 09:30:36ئىزدىنىش مايكىسى بۇرۇن بار ئىدى . 2005 قۇ دەيمەن . يوللانغان ۋاقتى 2012516 09:34:0014 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلھەۋەسكە ئاساسەن لاھىيلەپ باققان ،ئالدىغانلار سانى 15 كە يىتسە باستۇرساق بولاتتى ،ئەلۋەتتە ئىزدىنىش مۆتىۋەرلىرى قوشۇلغان شەرىت ئاستىدا يوللانغان ۋاقتى 2012516 10:19:4811 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلبۇ خەرىتىنى ئىشقىلىپ تورغا چىقرىىپ قويغان ئىدىم.مەندە يەنە ئۇيغۇرچە، لاتىنچە ۋە قۇرۇق شىنجاڭ خەرىتىلىرى بار، لازىم بولسا ئېلخەت سالدۇقىڭىزنى قالدۇرۇپ قويسىڭىز ئەۋەتىپ بەرسەم بولىدۇ. لېكىن خەرىتىلەرنىڭ سىغىمى كىچىك. يوللانغان ۋاقتى 2012516 10:35:33مەنمۇ بىرنى ئېلىشنى ئويلاۋاتىمەن. قارار قىلساڭلار ھە دەڭلەر جۇمۇھ،مەنمۇ زاكاس قىلاي بىرنى.ئاۋۇ كەينىدىكى ئىزدىنىشنىڭ تور نامى بەكلا چوڭ بولۇپ قاپتۇ. ئاشۇنى كىچىكلىتىپ ئىنگىلىزچە: دەپ ئالساق بولمامدۇ؟ئاۋۇ ئاي ئوۋ دېگەننى ئۈستىگە كەلتۈرسەك، ئاستىغا شىنجاڭ پۇتبول دېگەننى قويساق،بەكلا ئىشىل ئىش بولۇپ، كىيىمدىكى ئەسلى مەخسەتكە يەتكەن بولۇرئىدۇق. بولسا مەن ئويلىغان مۇشۇ نۇسخىدا بىرنى لايىھەلەپ باققان بولسىڭىز،ئۇنى كۆرۈپ باقساق. ھازىرقىغۇ بەكلا گۈزەل چىقىپتۇ. ھە راست، ئاۋۇ يۈرەك شەكىلدە قىلىمىز. شۇنداق قىلساق شۇنداق پەيزى بىر ئىش بولۇر ئىكەن. يوللانغان ۋاقتى 2012516 10:50:3418 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلئىزدىنىشتىكى مەستانىلەر كىيمى بولسۇن دەپ لاھىيلەپ باققان ،سىز دىگەندەك لاھىلىسەممۇ پەيزى بولغىدەك لاھىيلەپ چىقىرىپ قوياي كۆرۈپ بىقىڭلار قىنى: 22چسلا ھۇررا تولايدىغانلار مەرھەمەت |
ئەتىيازدا ياۋا كۆكتات يىگەندە، ئېھتىيات قىلىڭباھار كېلىپ گۈللەر ئېچىلدى، يول بويىدىكى گۈل گىياھلار بەس بەستە بىخلىنىشقا باشلىدى، بۇ دەل سىرتقا چىقىپ باھار سەيلىسى قىلىدىغان ياخشى پۇرسەت. كۆپىنچە كىشىلەر بۇ كۈنلەردە باھار سەيلىسى قىلغاندىن باشقا كۆكتاتلىققا، چىغىر يول بويلىرىغا بېرىپ ياۋا كۆكتات كولاشنى ياخشى كۆرىدۇ. ئەمما، ياۋا كۆكتاتلارنىڭ سورتى ۋە ئوزۇقلۇق ئۈنۈمىنى كۆپ سانلىق كىشىلەر ئانچە چۈشىنىپ كەتمەيدۇ. ئۇلارنىڭ ياۋا كۆكتاتقا بولغان كۆپ قىسىم چۈشەنچىسى باشقىلاردىن ئاڭلىغانلىرىدىن كەلگەچكە، ئېغىزدىن ـ ئېغىزغا كۆچۈپ يۈرگەن بۇ گەپلەرنىڭ ھېچقانداق ئىلمىي ئاساسى يوق. يەنە بىر قىسىم ياۋا كۆكتاتلار ھەتتا زەھەرلىك.بىر نەچچە كۈننىڭ ئالدىدا، بىر چاڭشالىق ئايال خاتا ھالدا زەھىرى كۈچلۈك بەنشا يەنى تېزغا نى ئادەتتىكى ياۋا كۆكتات ئورنىدا خام يەپ قالغانلىقتىن، دوختۇرخانىغا كىرىپ قالدى. بۈگۈن بىز كۆپچىلىك بىلەن ياۋا كۆكتات يىگەندە ئىھتىيات قىلىش كېرەك لىكى توغرىسىدا ئورتاقلاشماقچى. بىرىنچى، پەسىلگە ماس كېلىدىغان ياۋا كۆكتاتلارنى كۆپ يېيىش سالامەتلىككە پايدىلىق، دېگەن خاتا قاراش.نۇرغۇن كىشى ياۋا كۆكتاتلارنى تەبئىي، زىيانسىز، يېشىل ھەم ساغلام دەپ قاراپ، ياۋا كۆكتات تىرىپ يېگەن ياخشى دېگەنگە قارىغۇلارچە ئىشىنىدۇ. ئەپسۇس ئەمەلىيەتتە ئۇنداق ئەمەس. 2020 يىلى بېيجىڭ شەھىرىنىڭ ياۋا كۆكتاتلار تەركىبىدىكى ئېغىر مېتال مىقدارى توغرىسىدىكى بىر تۈرلۈك تەكشۈرۈشىدە كۆرسىتىلىشىچە، بېيجىڭدىكى باغچا، تاغ ئورمىنى، ئولتۇراق رايون، يوللارنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى ياۋا كۆكتات تەركىبىدىكى ئېغىر مېتال مىقدارى ئومۇميۈزلۈك ئۆلچەمدىن ئېشىپ كەتكەن بولۇپ، زىيانسىز كۆكتاتلارنىڭ بىخەتەرلىك تەلىپىدىن ئېشىپلا قالماي، يېمەكلىك تەركىبىدىكى بۇلغىما مىقدارىمۇ ئېشىپ كەتكەن. دېمەك، قارىماققا تەبىئىي كۆرۈنىدىغان بۇنداق ياۋا كۆكتاتلار ساغلاملىققا پايدىلىق بولمايلا قالماستىن، ئەكسىچە سالامەتلىككە زىيان يەتكۈزۈشى مۇمكىن. مەيلى سىز مەنزىرىسى گۈزەل، تاغلىرى يېشىل، سۇلىرى سۈزۈك، ئادەملىرى ئېسىل گۆھەر زېمىندىن ياۋا كۆكتات تاپقان بولۇڭ، ئوخشاشلا يەنىلا خەتەر مەۋجۇت دېيىشكە بولىدۇ. چۈنكى، كىشىلەر ئاسانلا بۇنداق ياۋا كۆكتاتلارنى خاتا تونۇۋالىدۇ. نۇرغۇن زەھەرلىك ئۆسۈملۈكنىڭ كۆرۈنۈشى ئادەتتىكى ياۋا كۆكتاتلارغا بەكلا ئوخشىشىپ كېتىدۇ. شۇڭا، كۆپ سانلىق كىشىلەر بۇلارنىڭ قايسىسىنىڭ زەھەرلىك ئۆسۈملۈك، قايسىسىنىڭ زەھەرسىز ياۋا كۆكتاتلىقىنى ئاسانلىقچە پەرقلەندۈرەلمەيدۇ. مۇشۇ سەۋەبلىك ھەر يىلى زەھەرلىك ياۋا كۆكتاتلارنى ئۇقۇشماي يەپ سېلىپ دوختۇرخانىغا كىرىپ قالىدىغانلار ئاز ئەمەس. ئىككىنچى، سالامەتلىككە پايدىلىقلا بولغان ساغلاملىق يېمەكلىكلىرىنى خالىغانچە يېيىشكە بولىدۇ، دېگەن خاتا قاراش.ھەرقانچە ئوزۇقلۇق قىممىتى يوقىرى، قۇۋۋەتلىك يېمەكلىك بولسىمۇ، ئەگەر پىشۇرۇش ئۇسۇلىدا خاتالىق كۆرۈلسە سالامەتلىككە زىيان يەتكۈزۈشى مۇمكىن. بۇنداق ئەھۋالدا ناۋادا زىيادە سېزىمچانلىق رېئاكسىيەسى كۆرۈلسە، يېنىك بولغاندا بىئاراملىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى، ئېغىر بولغاندا شۇ كىشىنىڭ ھاياتىغا خەۋپ يېتىشى مۇمكىن. تونانى ئېلىپ ئېيتساق، ئۇ بىر خىل ياۋا كۆكتات بولۇش سۈپىتى بىلەن، ھەم يېڭى ھەم يېيىشلىك، ھەم ئىنتايىن يۇقىرى ئوزۇقلۇق قىممىتىگە ئىگە. لېكىن، مۇۋاپىق ماسلاشتۇرۇلمىسا، ياكى پىشۇرۇش ئۇسۇلى خاتا بولسا، تەندە بىئاراملىقىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. تونانىڭ تەركىبىدە يەنە بىر خىل ئالاھىدە خۇش پۇراق ماددا بولۇپ، بەزى كىشىلەرنىڭ زىيادە سېزىمچانلىق ئىنكاسىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. مەسىلەن، بەدىنى قىچىشىش دېگەندەك. ئەگەر بۇنداق زىيادە سېزىمچانلىق رېئاكسىيەسى كۆرۈلگەندە، ئۇنى يېمەسلىك ھەمدە ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈش كېرەك. ئۈچىنچى، دېھقانچىلىق دورىسى چېچىلغان كۆكتات، مېۋىلەرنى چوقۇم يېيىشكە بولمايدۇ، دېگەن خاتا قاراش.ھەر يىلى ئەتىيازدا، توردا ئەڭ مەينەت 12 خىل كۆكتات، مېۋە تىزىملىكى پەيدا بولىدۇ. ساۋمېي بۇ تېزىملىكتە ئۇدا بەش يىلدىن بۇيان بىرىنچى ئورۇندا تۇرۇپ كېلىۋاتقان، پاكىزلىق دەرىجىسى ئۆلچەمگە يەتمىگەن مېۋە گە ئايلىنىپ قالغان. ئەمەلىيەتتە بۇ ئاساسلىقى ھەر بىر ساۋمېينىڭ ئىچىدىن تەكشۈرۈپ چىقىلغان دېھقانچىلىق دورىسى قالدۇقىنىڭ ئەڭ كۆپ بولغانلىقىدا. لېكىن، دېھقانچىلىق دورىسى قالدۇقىنىڭ سالامەتلىككە زىيان يەتكۈزۈش يەتكۈزمەسلىكىنى ئۇنىڭ مىقدارى بەلگىلەيدۇ. ئوخشاش بولمىغان دېھقانچىلىق دورىلىرىنىڭ زىيان يەتكۈزۈش مىقدارىمۇ ئوخشاش بولمايدۇ. شۇڭا، بۇ كۆرسەتكۈچ يېمەكلىك بىخەتەرلىكىنى پۈتۈنلەي ئۆلچىيەلمەيدۇ. ساۋمېيدىكى قالدۇق دېھقانچىلىق دورىلىرى گەرچە ئادەم بەدىنى ئېھتىياجلىق ماددا بولمىسىمۇ، لېكىن ئۇنىڭ مىقدارىنى بىر ياققا قايرىپ قويۇپ زەھىرى ئۈستىدە توختىلىشقا بولمايدۇ. بازاردىكى مۇنتىزىم يوللار ئارقىلىق سېتىۋالغان ساۋمېيدىكى دېھقانچىلىق دورىلىرىنىڭ قالدۇقىنى بىخەتەرلىك مىقدارى دائىرىسىدە دېيىشكە بولىدۇ. |
الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى اماندىق باتالوۆ تالعار اۋدانىنىڭ اكتيۆىمەن جۇزدەستىايماقتار 13 قىركۇيەك، 2019پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ كەلىسىمىمەن تالعار اۋدانىنىڭ اكىمى لاۋازىمىنا ۇسىنىلعان جولان وماروۆتىڭ كانديداتۋراسىنا اۋداندىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى ءبىراۋىزدان قولداۋ ءبىلدىردى. دەپۋتاتتارمەن كەزدەسۋدەن كەيىن وبلىس اكىمى ا.باتالوۆ اۋدان اكتيۆىمەن جۇزدەستى. بۇل تۋرالى الماتى وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.كەزدەسۋدە وبلىس باسشىسى تالعار اۋدانىنىڭ اسا اۋقىمدى ءوڭىر ەكەنىن، شەشىمىن كۇتكەن بىرقاتار ماسەلەلەرى دە بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. تالعار اۋدانىندا 280 مىڭداي حالىق تۇرادى. تۇرعىندارى ەڭبەككەر، كاسىپكەرلىككە بەيىم ۇلكەن اۋداندى باسقارۋدىڭ ارتىقشىلىعى دا، قيىنشىلىعى دا بار. قالا ماڭىنداعى ەلدى مەكەندەردىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرى ەرەكشە نازار اۋدارۋدى تالاپ ەتەدى. كەز كەلگەن ءىس جىلدام شەشىم قابىلداپ، سوڭىنا دەيىن ساپالى اتقارعاندا عانا تۇبەگەيلى شەشىلەدى. سوندىقتان ءبىز اۋدانعا قاشاندا زور قولداۋ كورسەتىپ كەلەمىز. ماسەلەن، سوڭعى 5 جىلدا تالعار اۋدانىنا 37 ملرد. تەڭگە قارجى بولىنگەن.رىسكەلدى احمەتقالي ۇلى قولىنان كەلگەنشە اۋداندى دامىتۋعا ۇلەس قوستى. سول ءۇشىن وبلىس باسشىلىعىنىڭ، اۋدان تۇرعىندارىنىڭ اتىنان راحمەت ايتامىن. رىسكەلدى ساتباەۆتىڭ تاجىريبەسى مول، ورتالىق ورگانداردا، قاراعاندى وبلىسىندا، الماتى قالاسىندا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقارعان. سوندىقتان وسى ءبىلىمى مەن تاجىريبەسىن، پوتەنتسيالىن وبلىستى دامىتۋعا ءالى دە باعىتتايتىن بولادى. ال بۇعان دەيىن رايىمبەك اۋدانىن باسقارعان جولان وماروۆتىڭ تالعار اۋدانىن باسقارۋعا كۇشجىگەرى، كاسىبي مۇمكىندىگى جەتەدى دەپ ويلايمىن. بۇل وڭىردەگى جىلۋمەن، سۋمەن، گازبەن قامتۋ، سۋ تاسقىنىنىڭ الدىن الۋ، جەر ماسەلەلەرىنە كوپ كوڭىل ءبولۋ قاجەت. تۇرعىنداردىڭ ارىزوتىنىشتەرىندە كوتەرگەن پروبلەمالارىن شەشۋدى الدىڭعى قاتاردا قاراستىرۋ قاجەت، دەدى ا. باتالوۆ.سونىمەن قاتار وبلىس باسشىسى اۋداندا اتقارىلعان بىرقاتار ىستەرگە توقتالىپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، اكىمدىكتىڭ ۇسىنىسىمەن، ۇكىمەتتىڭ قولداۋىمەن جوعارعى تالعار تراسساسىن جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۋىردا باستالادى. سول سياقتى اۋدانداعى ورتالىقتاندىرىلعان جىلۋ جۇيەسىنە قوسىلماعان كوپ قاباتتى ۇيلەردى جىلۋ جۇيەسىنە قوسۋ ءىسى قارقىندى جالعاستىرىلاتىنىن دا تىلگە تيەك ەتتى. وبلىس اكىمى جولان وماروۆتىڭ جۇمىسىنا ساتتىلىك تىلەپ، بيزنەستىڭ دامۋىنا، ونەركاسىپتى وركەندەتۋگە قولداۋ تانىتۋدى تاپسىردى.ءوز كەزەگىندە ر.ساتباەۆ اۋدان جۇرتشىلىعىنا جانە وزىنە سەنىم بىلدىرگەن وبلىس باسشىلىعىنا ريزاشىلىعىن ايتىپ، جاڭا اكىمنىڭ جۇمىسىنا تابىس تىلەدى. سول سياقتى جولان وماروۆ تا ۇلكەن اۋداننىڭ وزىنە ارتىلعان ۇلكەن سەنىم ءارى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ەكەنىن جەتكىزىپ، جۇكتەلگەن مىندەتتەردى ابىرويمەن اتقاراتىنىنا سەندىردى.جيىندا تالعار اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، اۋداندىق قوعامدىق كەڭەستىڭ توراعاسى ق. بايبولوۆ، 17 مەكتەپتىڭ ديرەكتورى، گرەك ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى ل. تيفانتسيدي جانە باسقا دا ازاماتتار ويپىكىر قوسىپ، تىلەكتەرىن ءبىلدىردى.سونداياق الماتى وبلىسى اكىمىنىڭ وكىمىمەن جولان ىبراياقىن ۇلى وماروۆ تالعار اۋدانىنىڭ اكىمى بولىپ تاعايىندالدى.جولان ىبراياقىن ۇلى وماروۆ 1979 جىلى تۋعان. ءالفارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىن زاڭگەر، قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتىن كاداستر باكالاۆرى ماماندىقتارى بويىنشا بىتىرگەن.ەڭبەك جولىن كيرزاۆود1 جشس اتقارۋشى ديرەكتورى بولىپ باستادى.ءار جىلدارى كيرزاۆود1 جشس باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى، الماتىجەر عوو ەمك الماتى فيليالى زاڭ سەكتورىنىڭ مامانى، قاسكەلەڭ جەركاداسترلىق فيليالىنىڭ باسشىسى، الماتىجەر عوو ەمك ديرەكتورىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، ديرەكتوردىڭ مىندەتىن اتقارۋشى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى جەر رەسۋرستارىن باسقارۋ اگەنتتىگىنىڭ جەر كاداسترى عىلىميوندىرىستىك ورتالىعى شجق رمك الماتى وبلىستىق فيليالى ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى، الماتى وبلىستىق جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ باس مامانى، وبلىستىق تۋريزم باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى، وبلىستىق جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ باسشىسى قىزمەتتەرىن اتقارعان.2017 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنان رايىمبەك اۋدانىنىڭ اكىمى. |
مارات ءبايدىلداۇلى: قازاقستاندا بەسسمەرتنىي پولك اكتسيالارىنا تىيىم سالىنسىن! ادىرنا ۇلتتىق پورتالىمارات ءبايدىلداۇلى: قازاقستاندا بەسسمەرتنىي پولك اكتسيالارىنا تىيىم سالىنسىن!قازاقستان قورعانىس مينيسترلىگى بيىل قارجىلىق ماسەلەلەرگە بايلانىستى اسكەري پاراد وتكىزبەيتىن بولدى. بۇل وتە دۇرىس قادام دەپ ەسەپتەيمىز. قازاقستان ءۇشىن 9مامىر جەڭىس كۇنى ەمەس. بۇل رەسمي تۇردە ەكىنشى جاھان سوعىسى قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە اينالعانى ءجون بولماق.قازاقستانداعى رەسەيشىل كۇشتەر بۇل كۇندەرى بەسسمەرتنىي پولك سياقتى شاباشتى ۇيىمداستىرۋدى قولعا الىپ جاتۋى ابدەن مۇمكىن. مۇنداي پسيحوز ۇلىدەرجاۆالىق شوۆينيزم مەن يمپەريالىق استامشىلىقتىڭ وتىنا ماي قۇيادى. بىلتىر ول رەسەيدە ونلاين رەجيمدە وتكەن. بيىل اگرەسسور مەملەكەت ۋكرايناعا قارسى باسقىنشىلىق اسكەري وپەراتسياسى كەزىندە جەڭىلىپ جاتقان تۇستا اسكەري پسيحوز ابدەن ءورشۋى ىقتيمال. بىراق قالاي بولعاندا دا قازاقستاندا بەسسمەرتنىي پولك اكتسياسىنا توسقاۋىل قويىلۋى قاجەت.مايدانگەرلەردى ەسكە الامىز دەگەن جەلەۋمەن سوۆەتگەرمان سوعىسىندا قازا تاپقان اتابابالارىنىڭ سۋرەتىن توبەسىنە كوتەرىپ شەرۋ وتكىزۋ قازاق ءۇشىن تاپقىرلىق ەمەس. بۇل سسسرءدى قالپىنا كەلتىرۋدى ارمانداعان پۋتلەرلىك بيلىكتىڭ يدەولوگيالىق ايلاشارعىسى.ءبىز بولساق مۇسىلمان حالىقپىز. توبەسىنە سۋرەتىن كوتەرمەك تۇگىلى بەيىتىنىڭ باسىنا سۋرەت سالۋعا تىيىم سالىنعان. شاريعات جولى بويىنشا سۋرەتتەردى توبەگە كوتەرىپ قۇرمەتتەۋ بۇل سۋرەتكە تابىنۋ. ال دىنىمىزدە اللادان باسقاعا تابىنۋشىلىقتى شيرك دەيدى. بىزگە ەڭ كەرەگى 9 مامىردا مەشىتتەردە، وتباسىلارىندا مايداندا قازا تاپقان، سوعىستا العان جاراقاتتارىنان كەيىن قايتىس بولعان كۇللى مايدانگەرلەرگە، اكەلەرىمىز بەن اتالارىمىزعا باعىشتالىپ قۇران وقىلۋى. ءولى رازى بولماي، ءتىرى بايىمايدى دەگەنىمىز سول.قازاقستانداعى سەپاراتيستىك پيعىلداعىلار قالعىپ وتىرماعانى تاعى انىق. بۇرىنعى اسكەري قىزمەتكەر قۋات احمەتوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا بەسسمەرتنىي پولك اكتسياسىن بەلسەندى تۇردە ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى الماتى قالاسىنداعى اۋعان سوعىسى ارداگەرلەرى مەن مۇگەدەكتەرى ۇيىمدارى ۇيلەستىرۋ كەڭەسىنىڭ توراعاسى مۇرات ابدىشۇكىروۆ دەگەن بىرەۋ كورىنەدى. 2019 جىلى الگى وسى اكتسيامەن 150 مىڭ ادام شىعارامىن دەپ وزەۋرەگەنى، ارتىنان 130 مىڭ ادام شىعاردىم دەگەنى دە ەستە. جالپى اۋعان سوعىسى ارداگەرلەرى ۇيىمدارى بەسسمەرتنىي پولككە بايلانىستى ءوز ۇستانىمدارىن اشىقتان اشىق جاريالايتىن كەزى كەلدى. حالىق كىمنىڭ كىم ەكەنىن ءبىلۋى كەرەك.ال رەسمي ورىندار كەشەگى سسسرءدىڭ يمپەريالىق استامشىلىعىن تۋ ەتكەن بەسسمەرتنىي پولك سياقتى اكتسيالاردى رەمي توقتاتقانى، كەشەگى كوللوبورتسيونيست ۆلاسوۆشىلاردىڭ ايىرىم بەلگىسى گەورگيەۆ لەنتاسىن تاعۋعا رەسمي تىيىم سالعانى ءجون! |
ئامېرىكا خىتاينىڭ خەلق پۇلىنىڭ قىممىتىنى ئۆستۈرۈشىنى يەنە تەلەپ قىلدى ئۇيغۇرئامېرىكا فېدېرال زاپاس فوندى كومىتېتىنىڭ رەئىسى ئالەن گرېنسپان، سەيشەنبە كۈنى خىتاي دائىرىلىرىنى خەلق پۇلىنىڭ قىممىتىنى قويۇۋېتىشكە ئۈندىدى. ئەمما خىتاي خەلق بانكىسىنىڭ مۇدىرى جاۋ شياۋچۈەن، خەلق پۇلىنىڭ قىممىتىنى قويۇۋېتىش ئۈچۈن تېخىمۇ كۆپ ۋاقىتقا ئىھتىياجى بارلىقىنى تەكىتلىگەن.ب ب س نىڭ تەكىتلىشىچە، گرېنسپاننىڭ سۆزى ئامېرىكىنىڭ خەلق پۇلىنى ئەركىن قويۇۋېتىش توغرىسىدىكى تەلىپى شۇنداقلا بۇ يولدىكى بېسىمى كۈچىيىۋاتقانلىقىنى كۆرسىتىدىكەن. ئامېرىكا خىتاي ھۆكۈمىتىنى خەلق پۇلىنىڭ بازاردىكى قىممىتىنى تۆۋەنلىتىش ئۇسۇلى بىلەن خىتاي ماللىرىنىڭ ئېكسپورت مىقدارىنى كۆپەيتىپ، ئادالەتسىز رىقابەتكە يول ئاچماقتا، دەپ ئەيىبلىگەن.گرېنسپان يۇقىرىقى سۆزلەرنى بېيجىڭدا چاقىرىلغان پۇل سىياسىتى توغرىسىدىكى خەلقئارا يىغىندا تېلېۋىزور ئارقىلىق سۆزلىگەن. گرېنسپاننىڭ تەكىتلىشىچە، خەلق پۇلىنى ئەركىن قويۇۋېتىش خىتاي ئىقتىسادىغا پايدىلىقكەن. ئۇ، مېنىڭچە خىتاي مۇۋاپىق بىر ۋاقىتنى تېپىپ تەدبىر قوللىنىشى كېرەك، دەپ كۆرسەتتى. ئەمما جاۋ شياۋچۈەن، خەلق پۇلىنىڭ قىممىتىدىكى ئۆزگۈرۈشنىڭ جوڭگو ئىقتىسادىغا كۆرسىتىدىغان تەسىرىنى چوڭقۇر ئانالىز قىلىشىمىزغا توغرا كېلىدۇ، دەپ تەكىتلىگەن. ئۇ، خەلق پۇلىنىڭ قىممىتىنى ئۆزگەرتىش توغرىسىدىكى خەلقئارا بېسىملار ئىقتىسادى تەلەپنى ئەمەس، سىياسى ئىھتىياجنى ئاساس قىلغان، دەپ كۆرسەتكەن. ئەركىن |
كوپتىڭ كۇتكەنى اباي كۇنى!اڭىز اباي 5886 16 پىكىر 5 تامىز, 2020 ساعات 17:40قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن 10تامىز اباي كۇنى دەپ بەلگىلەندى.قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەرەكەلىك كۇندەردىڭ تىزبەسىن بەكىتۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2017 جىلعى 31 قازانداعى 689 قاۋلىسىنا تولىقتىرۋ ەنگىزۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەرەكەلەر تۋرالى 2001 جىلعى 13 جەلتوقسانداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ 4بابىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى قاۋلى ەتەدى:1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەرەكەلىك كۇندەردىڭ تىزبەسىن بەكىتۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2017 جىلعى 31 قازانداعى 689 قاۋلىسىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءپۇاجى، 2017 ج.، 53, 343قۇجات مىناداي تولىقتىرۋ ەنگىزىلسىن: كورسەتىلگەن قاۋلىمەن بەكىتىلگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەرەكەلىك كۇندەردىڭ تىزبەسى مىناداي مازمۇنداعى 221تارماقپەن تولىقتىرىلسىن: 221. اباي كۇنى 10 تامىز.2. وسى قاۋلى العاشقى رەسمي جاريالانعان كۇنىنەن كەيىن قولدانىسقا ەنگىزىلەدى، دەلىنگەن قاۋلىدا.ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، وسىعان دەيىن ۇكىمەت 10 تامىزدى اباي كۇنى دەپ بەلگىلەپ، رەسمي مەرەكەلەر قاتارىنا ەنگىزۋ تۋرالى ۇسىنىستى اشىق ۇكىمەت پورتالىندا قوعامدىق تالقىلاۋعا ۇسىنعان ەدى. ۇسىنىس 26 ماۋسىمدا جاريالانىپ، 13 شىلدەدە اياقتالۋى ءتيىس بولعان.ايتا كەتەيىك، وسىعان دەيىن ابايدىڭ تۋعان كۇنىنە قاتىستى ەل پىكىرى ەكىۇشتى بولىپ كەلدى. ابايتانۋشىلاردىڭ ءبىر بولىگى ابايدىڭ تۋعان كۇنى 23 تامىز ەكەنىن ايتادى. تاعى ءبىر بولىگى 10 تامىز دەگەندى العا تارتادى. ال يۋنەسكو كولەمىندە تويلانعان ابايدىڭ 150 جىلدىعى 10 تامىز بولىپ بەلگىلەنگەن. ەندى سول كۇن رەسمي تۇردە بەكىتىلىپتى. بۇل تۋرالى ۇكىمەت ارنايى قاۋلى شىعارىپ، زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزگەن. ول بويىنشا، پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ باستاماسىمەن بيىل ەل كولەمىندە اتالىپ وتىلەتىن ابايدىڭ 175 جىلدىعى 10 تامىزعا بەلگىلەنۋى ءتيىس.اۋەلدە 19 پاندەمياسى الدىندا پرەزيدەنت ۇسىنىس ايتىپ، ارنايى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىلعاننان كەيىن وڭىرلەردە ءبىرلىجارىم مادەني ءىسشارالار وتكىزىلە باستادى. ابايدىڭ ەسىمى كوشەلەر مەن مەكتەپتەرگە بەرىلدى. بۇل تۋرالى اقپاراتتاردى . پورتالىندا جاريالاپ وتىردىق. سولاردىڭ ىشىندە اۋىز تولتىرىپ ايتارى سەمەي قالاسىنداعى اۋەجايعا اباي قۇنانبايۇلىنىڭ ەسىمى بەرىلدى. ودان بولەك، سەمەي وڭىرىنە وبلىس مارتەبەسىن قايتارۋ تۋرالى ۇسىنىستار دۇركىندۇركىن ايتىلىپ جاتتى.. اقپاراتتىق پورتالىندا جاريالانعان سول ۇسىنىستاردىڭ ءبىرسىپىراسى مىنە:بۇل ۇسىنىستار قر پرەزيدەنتىنە، قر ۇكىمەتىنە قاراتا ايتىلعانىمەن، قازىرگە دەيىن اقوردا مەن استانا جاقتان رەسمي پىكىر ايتىلعان جوق.ۋكراينادا كوروناۆيرۋستىڭ ەكىنشى تولقىنى باستالدىقانات بىرلىكۇلى 32086زىكىريا زامانحانۇلى 44425 |
تاريح 22 ءساۋىر، 2021باستاۋىش مەكتەپ اشۋ نىساناسىنا تورعاي، ىرعىز، رايىم، پەروۆسك بەكىنىستەرىمەن قاتار ترويتسك قالاسى دا ەنەدى. رەسەي يمپەرياسىنىڭ داۋرەنى تۇسىندا ترويتسك كوپەستەر قالاسى رەتىندە داڭقى شىقتى. مۇنداعى ساۋدا ءىسى قازاق دالاسىمەن قاتار تاشكەنت، بۇقارا، حيۋا سىندى قالالارىمەن تىعىز جۇرگىزىلەتىن ەدى. قالادا تۇركىتىلدەس تاتار جۇرتىنىڭ ساۋداساتتىق ءىسى جاقسى دامىدى جانە ولاردىڭ الەۋمەتتىك ىستەرگە ىقپالى زور بولدى.تاتار جۇرتىنىڭ ىقپالىنداعى ساۋدا قالاسىندا قازاق بالالارىنا ارنالعان ورىس مەكتەبىن اشۋ باستاماسى 1861 جىلى وبلىستىق باسقارما توراعاسى ۆ.ۆ.گريگورەۆتىڭ تاراپىنان كوتەرىلەدى. ول سول جىلدىڭ 16 قاڭتارىندا ورىنبور جانە سامارا گەنەرالگۋبەرناتورىنىڭ اتىنا قىزمەتتىك حات جازىپ، شىعىس وردامەن قوستاناي ءوڭىرى شەكتەسەتىن شەكارا بويىنداعى ترويتسك قالاسىندا باستاۋىش قازاقورىس مەكتەبىن اشۋ قاجەتتىگىن العا تارتادى. بۇل قاجەتتىلىكتى توراعا ورىنبور مەكتەبىنىڭ جۇمىس جاساۋى قازاقتار اراسىندا ورىس بىلىمىنە دەگەن سۇرانىستىڭ ارتقانىن، شىعىس وردادان شىققان 50 شاقتى قازاق بالاسى ترويتسك قالاسىنداعى تاتار مولدالارىنان ءبىلىم الاتىنىن، ال سول مۇسىلماندىق بىلىمگە قارسى تۇرا الاتىن بالاما رەتىندە ورىسشا وقۋدى ەنگىزۋدىڭ ماڭىزى زور دەپ پايىمدايدى. سونىمەن قاتار ول حاتتا قازاق قاۋىمىنان بەلگىلى، بەدەلدى 23 ادام قول قويعان ءوتىنىش تۇسكەنىن تىلگە تيەك ەتە كەلە، ءوتىنىش يەلەرى ورىس وقۋىن وقىتاتىن مەكتەپتەردىڭ اشىلۋىنا ىنتالى ەكەنىن، مەكتەپ اشىلعان جاعدايدا وقۋشىلاردىڭ تاماعى مەن كيىمى، مەكتەپتىڭ شارۋاشىلىق ءىسىن جۇرگىزۋدى ءوز مويىندارىنا الاتىنىنا ىقىلاس ءبىلدىرىپ وتىرعانىن دا ەسكە سالادى. حات سوڭىندا توراعا مەكتەپ اشۋ جۇمىسىنىڭ شىعىنىن ەسەپتەيدى، قازاق بالالارىن مەكتەپكە قابىلداۋداعى ۇستانىمداردى ايقىندايدى جانە مەكتەپ ءىسىن جۇرگىزۋدەگى ۇيلەستىرۋ جۇمىستارىنىڭ جۇيەسىن بەلگىلەيدى. ۆ.گريگورەۆتىڭ ۇسىنىسى گەنەرالگۋبەرناتور تاراپىنان قولداۋ تابادى. گۋبەرناتور ىشكى ىستەر مينيسترىنەن مەكتەپ اشۋ ىسىنە رۇقسات سۇرايدى. مينيستر گۋبەرناتورعا مەكتەپ اشۋعا قاجەتتى 1300 سوم قاراجاتتىڭ 250 سومىن قازاقتاردىڭ ءۇي سالىعىنان الۋعا رۇقسات ەتەدى.ترويتسكىدە مەكتەپ اشۋ مەن ونى ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارى ورىنبور اكىمشىلىگى تاراپىنان وسىلايشا جولعا قويىلادى.1861 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندە ترويتسكىدە قازاق بالالارىنا ارنالعان باستاۋىش مەكتەپ سالتاناتتى تۇردە اشىلادى. وعان 26 قازاق بالاسى قابىلداندى. مەكتەپتىڭ اشىلۋىنا سول جىلدىڭ تامىزقازان ايلارى ارالىعىندا ارنايى ىسساپارعا شىعىپ، ورىنبور وبلىسىنىڭ شىعىس بولىگىن ارالاعان ۆ.گريگورەۆتىڭ ءوزى دە قاتىسادى. ايتۋلى وقيعاعا وراي مەكتەپ اشىلعان كۇنى ات جارىسبايگە ۇيىمداستىرىلىپ، 16 قىركۇيەك كۇنى قازاقتاردىڭ سىيلى كىسىلەرىنە ارنالعان 24 كىسى سالتاناتتى داستارقان جايىلادى.وبلىستىق باسقارما توراعاسى مەكتەپتىڭ اشىلۋى تۋرالى سانكتپەتەبۋرگتە شىعاتىن سەۆەرنايا پچەلا گازەتىندە وتكرىتيە كيرگيزسكوي شكولى ۆ ترويتسكە دەگەن ماقالا جاريالايدى. ماقالانى ول: قازىر بۇرىنعىداي ەمەس: وقىرمانداردى وتانىمىزدا ءجۇرىپ جاتقان وقۋ ءىسى دە مازالايدى، وتانداستارىمىزدى جاقسى جاڭالىقپەن قۋانتقىمىز كەلەدى قىركۇيەك ايىنىڭ باسىندا ءبىزدىڭ ترويتسكىدە قازاق بالالارىنا ارنالعان مەكتەپ اشىلدى بۇل وقيعا قاي جاعىنان بولسا دا اسا ماڭىزدى، دەگەن جولدارمەن باستاي كەلە، قازاق دالاسىندا ورىس ءبىلىمىن تاراتۋدىڭ العاشقى كەزەڭىندە تۋىنداعان قيىنشىلىقتاردى تىلگە تيەك ەتەدى. قازاق جۇرتى اراسىندا تۇسىندىرمە جۇمىسىن جۇرگىزۋدىڭ ارقاسىندا كوپ نارسەنىڭ وزگەرگەنىن، ەندى قازاقتىڭ بيسۇلتاندارى ورىس مەكتەبىن اشۋعا وزدەرى ىقىلاس تانىتاتىن جاعدايعا جەتكەنىن اتاپ وتەدى.مەكتەپتىڭ مۇعالىمى ءارى مەڭگەرۋشىسى بولىپ ى.التىنسارينمەن بىرگە ورىنبور مەكتەبىن بىتىرگەن نۇرىم مۇڭسىزباەۆ، ال مۇسىلمان ءدىنى ساباعىنا قازاق اراسىنان شىققان مولدا قازىباي ورىنباەۆ ۋرۋمباەۆ بەكىتىلەدى.ترويتسك مەكتەبىندەگى شاكىرتتەردىڭ سانى بەلگىلەنگەن ۆاكانسيانى كوپ جىلدار بويى ۇنەمى تولتىرىپ وتىردى. مەكتەپ ترويتسكىدە 23 جىل جۇمىس ىستەدى. وسى جىلداردا كوپتەگەن شاكىرت ءبىلىم الدى. 1873 جىلى ترويتسكىدە ەر بالالار گيمنازياسى اشىلادى. ورىسقازاق باستاۋىش مەكتەبىن بىتىرگەن شاكىرتتەر اتالعان گيمنازيادا وقىپ، ودان كەيىن ۋنيۆەرسيتەتتەرگە وقۋعا جولداما الاتىن بولدى. قازان ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىعان الدياروۆ، م.قاراباەۆ، ا.بالعوجين، ورسك مۇعالىمدەر مەكتەبىنىڭ تۇلەگى قازىكەرەي شوتاەۆتار چۋتاەۆ وسى ءبىلىم ساتىلارىنان وتكەن شاكىرتتەر.ترويتسك قالاسى ءحىح عاسىردىڭ 80جىلدارىنا دەيىن الدىمەن ورىنبورعا قاراعان شىعىس وردانىڭ ورتالىعى بولىپ كەلدى. وندا قازاقتارمەن شەكارالىق كوميسسيانىڭ اتىنان قارىمقاتىناس جاسايتىن وكىلى پوپەچيتەل قىزمەت اتقارادى، سونىمەن قاتار پاتشالىق اكىمشىلىكتىڭ قازىناشىلىققارجىلىق مەكەمەلەرى شىعىس ورداعا قاتىستى جۇمىستاردى جۇرگىزىپ وتىرعان.1868 جىلى قابىلدانعان ۋاقىتشا ەرەجەگە سايكەس قازاق دالاسى جاڭا اكىمشىلىك ايماقتارعا ءبولىنىپ، تورعاي، ورال، اقمولا، سەمەي وبلىستارى قۇرىلادى. تورعاي وبلىسىنىڭ قۇرامىنا تورعاي، ىرعىز، ەلەك اقتوبە، نيكولاەۆسك قوستاناي ۋەزدەرى كىرەدى. نيكولاەۆسك ۋەزىنىڭ ورتالىعى نومينالدى تۇردە نيكولاەۆسك ستانيتساسى بولعانىمەن، اكىمشىلىك ورتالىق ترويتسكىگە شوعىرلاندى. 1879 جىلدان باستاپ نيكولاەۆسك ۋەزىنىڭ ورتالىعىن نوۆونيكولاەۆسكىگە، ياعني قوستانايعا كوشىرۋ جۇمىستارى قولعا الىنادى. 18821884 جىلدارى ۋەزد ورتالىعى قوستانايعا تولىق ورنىعادى. قوستانايدىڭ ۋەزد ورتالىعى بولۋى ينسپەكتور التىنسارينگە تورعايداعى اتقارعان 23 جىل قىزمەتىن تۋعان جەرىندە جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك اشتى.1884 جىلى ترويتسكى مەكتەبى قوستانايعا كوشىرىلەدى. ترويتسك اكىمشىلىگى قالادا 23 جىل جۇمىس جاساعان مەكتەپتى جاڭا ورتالىققا قوستانايعا بەرگىسى كەلمەدى. مۇنى بىزدەر ى.ءالتىنساريننىڭ 1883 جىلدىڭ 2 تامىزىندا ۆ.كاتارينسكيگە جازعان حاتىنىڭ مازمۇنىنان كورە الامىز. وندا ول بىلاي دەيدى: وقۋ الەمىنىڭ باسشىلىعىندا نە بولىپ جاتقانى، ارينە، قىزعىلىقتى. گ. ينسپەكتور... ۆنىڭ قولداۋى ارقىلى ترويتسك مەكتەبىن ءوز مەكەمەسىندە قالدىرعىسى كەلەدى. ترويتسك مەكتەبى تولىق اياعىنان تۇردى، ونىڭ جۇمىسى جاقسى ءجۇرىپ جاتىر. ر.، شاماسى، تاعى دا ونى بۇزعىسى كەلەدى، ال شىندىعىندا نوۆونيكولاەۆسكىدە وعان جاڭا عيمارات سالىنىپ جاتىر. رعا بوگدە جۇرتتارعا ارنالعان ءبىر مەكتەپ كەرەك دەيدى، ويتكەنى وعان وزىنە قاراستى ايماقتا جاڭادان سونداي مەكتەپ جاساپ، ونى اياعىنان تۇرعىزۋعا شاماسى جوق جانە ول ونىڭ قولىنان كەلمەيدى.قوستانايداعى جاڭا عيماراتتى سالۋعا تورعاي وبلىسى وقۋ ينسپەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ى.التىنسارين كوپ ەڭبەك سىڭىرەدى التىنسارين 9 جىل 18791888 ينسپەكتور مىندەتىن اتقارىپ، ومىردەن وتەر الدىنداعى 1888 جىلى تولىق لاۋازىمعا يە بولادى. جاڭا ورىندا، جاڭا مەكتەپتىڭ جانىندا بولعان ول قۇرىلىس جۇمىسىن جۇرگىزۋگە باسشىلىق جاسايدى. مەكتەپ اعاشتان سالىنىپ، وعان قاجەتتى بورەنەلەر قوستانايدان 40 شاقىرىم جەردەگى اراقاراعاي ورمانىندا دايىندالىپ، قالاعا جەتكىزىلەدى. ينسپەكتور مەكتەپتى قاناتىنىڭ استىنا الىپ، قامقورلىق كورسەتتى: ونىڭ كەرەكجاراعى مەن مۇعالىمدەرىن جاساقتاۋعا، جۇمىسىنىڭ جاندانۋىنا كوپ ەڭبەك سىڭىرەدى. كوپ ۇزاماي قوستاناي مەكتەبى تورعاي وبلىسىنداعى ۋەزدىك مەكتەپتەر قاتارىندا ۇزدىك دەپ تانىلدى.ءالتىنساريننىڭ بەدەلى مەن ابىرويى جانە قاجىرلى قايراتى ارقاسىندا ترويتسك مەكتەبى قوستانايعا ورنىعادى جانە ونىڭ ەسىمىمەن مەكتەپتىڭ جاڭا ورتاداعى كونە سۋاتتان باستاۋ الاتىن تىڭ تاريحى باستالادى. مۇندا قوستاناي ءوڭىرىنىڭ مىڭداعان شاكىرتى ءبىلىم نارىمەن سۋسىندادى. بيىل ى.ءالتىنساريننىڭ 180 جىلدىعى مەن ءتۇپ باستاۋى ترويتسكىدە جاتقان العاشقى ورىسقازاق باستاۋىش مەكتەبىنىڭ 160 جىلدىعى قاتار كەلىپ وتىر. جۇلدىزدار قاتار تۇرىپ جىمىڭدايدى دەگەن وسى بولار... |
تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى ئەڭ چوڭ شەھىرىدىنى ئىسلام دىنىي ،سۈنئىي مەزھەبسانى بىرقەدەر كۆپلىرىدىن تۈرك،كۇرت،ئۇيغۇر ،قازاق ،ئەزەر ،تاتار،ئەرەب،لاز،قىرغىز،چىچەن،ئۆزبەك ،تۈركىمەن،ئەرمەن ،گىرىك،گىرمان قاتارلىق 145مىلەت ۋە قەۋىم ياشايدۇ 2016يىلىدىكى مەلۇماترەجەپ تاييىپ ئەردوغان بىنئالى يىلدىرىم1923 يىلى 10 ئاينىڭ 29 كۈنى783,562 كلومتر2 37.78،741،053 جان2015 18.99,544 مىلىيارد دوللارپۇل بىرلىكى تۈرك لىراسىخەلقئارالىق تېلېفون كودى 90تور بەت .تۈركىيە تولۇق ئىسمى تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى تۈركچە : , ئىنگىلىزچە: ئاساسى قانۇنلۇق، جۇمھۇرىيەت تۈزۈمىدىكى، يىقىدا ئاساسى قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈپ زۇڭتۇڭلۇق تۈزۈمگە ئۆزگەرتىمەكچى جۇغراپىيەلىك جەھەتتىن ياۋروپا ۋە ئاسىيا قىتئەسىگە جايلاشقان بىر دۆلەت. ئۇنىڭ پايتەختى بولسا ئەنقەرە، ئەڭ چوڭ شەھىرى بولسا ئىستانبۇل. دۆلەت تىلى بولسا تۈرك تىلى. نۆۋەتتىكى پرىزدېنتى تۈركچە جۇمھۇرباشقانىرەجەپ تايىپ ئەردۇغان . نۆۋەتتىكى باش مىنىستېر تۈركچە باشباقان بنئالى يىلدىرىم. تۈركىيە 1923 يىلى 29 ئۆكتەبىر كۈنى مۇستەقىللىقىنى جاكارلاپ، جۇمھۇرىيەت تۈزۈمى ئورناتقان.1 قىسقىسچە تارىخى2 تۈركىيەنىڭ سىياسى مۇساپىسى3 دىپلوماتىيە سىياسىتى5 تۈركىيەنىڭ ئىقتىسادى ئەھۋالى6 دۆلەت مۇداپىئەسى7 تۈركىيەدىكى سىياسى پارتىيەلەر8 تۈركىيەدە مائارىپتۈركىيە جۇمھۇرىيەتى ئاسيا قىتئەسىنىڭ غەربى، كىچىك ئاسيا دەپ نام ئالغان ئانادولۇ يېرىم ئارىلى ۋە ياۋرۇپا قىتئەسىنىڭ ئاڭ شەرقى بولمىش رۇمئەلى يرىم ئارىلىغا جايلاشقان، بولۇپ بۇگۈنكى زېمىنىنڭ 3 ياۋرۇپا قىتئەسىدە يەر ئالماقتا. يىراق قەدىمكى زامانلاردىن بېرى ئىنسانىيەتنىڭ مەدەنىيەت ئىزنالىرى قالدۇرۇلغان بۇ توپراقلاردا رىم ۋە ۋىزانتىيە ئىمېرىيەلىرىدىن كۈنىمىزگىچە يېتىپ كەلگەن نۇرغۇن يادىكارلىقلار باردۇر. 1071 يىلى سولجۇقىيلەر سۇلتانى ئالپ ئارسلان نىڭ تۈرك قوشۇنلىرىنى باشلاپ ئانادولۇغا كىرىشى بۇگۈنكى تۈركلەرنىڭ رەسمىي تەرزدە كىچىك ئاسىيادىكى ھاكىميىنىتڭ باشلانغۇچى ھېساپلانماقتا. رۇم تۈرك سۇلتانلىقى ياكى باشقا ئىسمى بىلەن ئانادولۇ سەلجۇق سۇلتانلىقى بۇ توپراقلاردا قۇرۇلۇپ كونيانى پايتەخت قىلىپ بىر مەزگىل گۈللەپ ياشنىدى ۋە ئانادولۇنىڭ ئىسلاملىشىشى ۋە تۈركلىشىشىنى تىزلەتتى. 1299 يىلى بۇرسادا قۇرۇلغان ئوسمان بەگلىكىنىڭ كېيىنچە كۈچۈيۈپ ئوسمانيە دۆلىتى ۋو ھەتتا دەۋلەتى ئالى ئوسمانىيە ياكى ئوسمانلى ئىمپاراتورلىقىغا ئايلىنىشى، 1453 يىلى 29 باھارماي كۈنى ئىستانبۇل ڧەتھىدە خىرىستىيانغا قارشى زەپەر قۇچۇشى بۇگۈنكى تۈركىيە توپراقلىرىنىڭ تامامەن تۈركلەر قولىغا ئۆتىشنىڭ تاماملىنىشىدۇر. 1517 يىلى 9 ئوسمانلى پادىشاھى ياۋۇز سۇلتان سەلىم خان مىسىر مەملۇك سۇلتانلىقى نى مۇنقەرز قىلىپ ئىسلام خەلىڧەسى ئۇنۋانىنى ئۆز ئۈستىگە ئالدى. بۇ تارىختىن ئىتىبارەن 1924 يىلغىچە ئىسلام دۇنياسىنىڭ ئەڭ ھوقۇقلۇق كىشىسى بولمىش خەلىڧەلەر ئوسمانلى پادىشاھ جەمەتىدىن بولغان شاھزادەلەردىن چىققاندۇر. 19 ئەسرنىڭ ئىككىنچى يارىمىدىن سوڭرە غەربلىشىشنىڭ ئەۋج ئېلىشى نەتىجىسدە ئالىي ئوسمان سۋۇلتانلىرى ياۋروپايى تەرزگە مايىللىقىنى ئارتتۇردى. ئۆزىدە بار بولغان شەرىقانە ئەنئەنىۋىي مەدەنىيەت سەنئەت ۋە مائارىڧ سېستىمىسى زامانداش ياۋرۇپا ئۇسلۇبلىرىغا ئۆتكۈزىلىشكە باشلىدى. 1 دۇنيا ئۇرۇشىدا، ئوسمانلى ئىمپېرىيىسى ئىتتىڧاقداش دەۋلەتلەر سېپىدە تۇرۇپ ئۇرۇشتا مەغلۇپ بولدى. ئۇنىڭ شىمالىي ئافرىقا ھەم كىچىك ئاسىيادىكى بېقىندى دۆلەتلىرى ئەنگلىيە، فرانسىيە ۋە ئىتالىيە قاتارلىق ياۋروپا دەۋلەتلىرىنىڭ مۇستەملىكىسى بولۇپ قالدى. غازى مۇستاڧا كامال ئاتاتۈرك رەھبەرلىكىدە 1919 يىلى 19 باھارمايدا مۇستەقىللىق ئۇرۇشى باشلادى. 1920 يىلى 23 ئۈمىدئاپرېل كۈنى تۈركىيە بۈيۈك مىللەت مەجلىسى ئەنقەرەدە ئېچىلدى. 1922 يىلى 1 ئوغلاقنويابر كۈنى سەلتەنەت ئەمەلدىن قالدۇرۇلدى ۋە 623 يىللىق ئوسمانلى دەۋلەتى تارىخقا كۆمۈلدى. 1923 يىلى 29 ئوغۇزئۆكتەبر يېڭى پايتەخت ئەنقەرەدە تۈركىيە جۇمھۇرىيەتىنىڭ قۇرۇلغانلىقى رەسمى جاكارلاندى. تۇنجى دەۋلەت رەئىسى مۇستاڧا كامال پاشا سايلاندى.تۈركىيەنىڭ سىياسى مۇساپىسىتەھرىرلەشتۈركىيە ئەنئەنە جەھەتتىن ئىسلام دۆلىتى بولغاچقا ياۋروپا ۋە ئامېرىكا بىلەن بولغا مۇناسىۋىتىنىڭ دۆلەتنىڭ ھاياتماماتىغا تەئسىر يەتكۈزۈشىدىن ئېھتىيات قىلىپ دۆلەتتە دىن بىلەن ھاكىمىيەتنى ئۈزۈلكېسىل ئايرىپ 1923يىلىدىن بۇيان ھەرقانداق دىنى ئارقا كۆرۈنۈشكە ئىگە پارتىيەنى قانۇنسىز ھىساپلاپ كەلگەن. ئاساسى قانۇندىكى بۇ شەرتلەرنى قوغداش ئىزچىل تۈردە تۈركىيە ھەربى تەرەپنىڭ ئىزچىل تۈركىيەسىياسىتىنى كونتىرۇل قىلىشىدىكى ئاساسى سەۋەپ بولۇپ كەلگەن ئىدى.2 دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە، تۈركىيە دەسلەپ بىتەرەپ تۇرىدۇ، كېيىن 1945يىلى 2ئايغا كەلگەندە، گېرمانىيىگە قارشى ئۇرۇش ئېلان قىلىدۇ، 2 دۇنيا ئۇرۇشىدىن كېيىن ئامېرىكىنىڭ تەسىرى تۈركىيىگە سىڭىپ كىرىدۇ.1980يىلى 4ئايدا، پىرىزدېنت قەھرى گۇرۇ تۈركنىڭ ۋەزىپە مۇددىتى توشىدۇ. پارلامېنت 100 قېتىمدىن كۆپرەك سايلام ئۆتكۈزگەن بولسىمۇ، لېكىن پارتىيە گۇرۇھلارنىڭ كۈرىشى جىددىي بولغاچقا، يېڭى پىرىزدېنتنى سايلاپ چىقالمايدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە دۆلەتنىڭ ئامانلىقى ناچارلىشىپ، ھەرخىل تېرورلۇق ھەرىكەتلەر ئەۋج ئالىدۇ. 9 ئايىنىڭ 12كۈنى، باش شتاب باشلىقى ئەۋرەن باشچىلىقىدىكى مەملىكەتلىك ئامانلىق كومىتېتىئىچكى ئۇرۇشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن، ھاكىمىيەتنى ئۆتكۈزۈۋالغانلىقىنى جاكارلايدۇ، ھۆكۈمەت ۋە پارلامېنتنى تارقىتىۋېتىدۇ، بارلىق سىياسىي پارتىيىلەرنىڭ پائالىيىتىنى چەكلەيدۇ. شۇ ئاينىڭ 13 كۈنى ئەۋرەن دۆلەت باشلىقى بولىدۇ. 20 كۈنىگە كەلگەندە، سابىق دېڭىز ئارمىيىسىنىڭ قوماندانى ئولوسۇ باشچىلىقىدا يېڭى ھۆكۈمەت قۇرۇلىدۇ.1980 يىلى ھەربىيلەر ھاكىمىيەتنى ئۆتكۈزۈۋالغاندىن كېيىن، ۋەزىيەتنى تۇراقلاشتۇرىدىغان بىر قاتار تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، جەمئىيەت ئامانلىقىنى زور كۈچ بىلەن رەتكە سېلىپ، ھەرخىل قانۇنسىز تەشكىلاتلارنى كەڭ كۆلەمدە تەكشۇردى. 1981 يىلى 9 ئايدىلا 45 مىڭ ئادەمنى قولغا ئالدى. 750 مىڭ ھەرخىل قورالياراغنى مۇسادىرە قىلدى. نەتىجىدە، تېررورلۇق ھەرىكەتلەر ھەربىي ئىدارە قىلىشنىڭ ئالدىدىكىگە قارىغاندا زور دەرىجىدە ئازايدى.1982 يىلى 11 ئاينىڭ 7 كۈنى، مەملىكەتلىك ئامانلىق كومىتېتى يېڭى ئاساسىي قانۇننى ئومۇمىي خەلقنىڭ ئاۋاز بېرىشىگەقويىدۇ، نەتىجىدە ھەربىي ھۆكۈمەت خەلقنىڭ ھىمايىسىگە ئېرىشىپ، ئەۋرەن جۇمھۇرىيەت پىرىزدېنتى بولدۇ ھەمدە دېموكراتىيە مۇساپىسىنى ئەسلىگە كەلتۈرىدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. ئۇزۇن ئۆتمەي تۈركىيە دىپلوماتىيە مىنىستىرى موسكۋاغا زىيارەتكە بارىدۇ، ئەۋرەن جۇڭگوغا زىيارەتكە كېلىدۇ.1983يىلى 5 ئايدا، ھۆكۈمەت كوردلارنى كەڭ كۆلەمدە باستۈرۇپ، 574 كىشىنى سوتلايدۇ. 35 كىشىگە ئۆلۈم جازاسى بېرىدۇ ھەمدە ئىراق زېمىنىغا كىرىپ كورد قوراللىق كۈچلىرىگە زەربە بېرىدۇ. 1983 يىلى 11ئايدا ئۆزەل باشچىلىقىدىكى ۋەتەن پارتىيىسى بۈيۈك خەلق پارلامېنتى سايلىمىدا غەلىبە قىلدى. 1996يىلى 6 ئاينىڭ 28كۈنى ، تۈركىيە گۈللىنىش پارتيىسىنىڭ رەھبىرى ئىرباقان سابىق زۇڭلى، توغرا يول پارتىيىسىنىڭ رەئىسى چېللەر بىلەن بىرلەشمە ھۆكۈمەت تەشكىل قىلغان، بۇنىڭ بىلەن تۈركىيە ھازىرقى زامان تارىخىدىكى تۇنخى ئىسىلاملاشتۇرۇشنى تەشەببۇس قىلغۇچى باش مىنىستىر بارلىققا كەلگەن. نەجمىدىن ئىرباقان ھۆكۈمىتى تۈركىتىنىڭ 54 نۆۋەتلىك ھۆكۈمىتى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. ئىرباقان ھاكىمىيەت بېشىغا چىققاندىن كېيىن بىرقاتار ئىسلاملاشتۇرۇش سىياسىتىنى يۈرگۈزۈپ، قاتتىق قارشىلىققا ئۇچرىغان. شۇنىڭ بىلەن، ئىرباقان ھەرنىي تەرەپنىڭ بېسىمى ئاستىدا ئاران بىر يىل ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈپلا تەخىتتىن چۈشۈشكە مەجبۇر بولغان. 1998 يىلى 1 ئاينىڭ 1كۈنى، تۈركىيە ئەڭ ئالىي سوت مەھكىمىسى تۈركىيە گۈللىنىش پارتىيىسىنى ئاساسى قانۇنغا خىلاپ دەپ قاراپ تارقىتىۋېتىشنى جاكارلىغان. 2000 يىلى 5 ئاينىڭ 5 كۈنى ئەخمەت نەجدت نى تۈركىيە جۇمھۇرىيىتىنىڭ 10 نۆۋەتلىك پىرىزدېنتلىقىغا سايلىغان باش مىنىستىرى ئەجۋېت بولغان.2005يىللىق سايلامدا گۈللىنىش پارتىيىسىدىن ئۆزگەرتىلگەن ھەقىقەت ۋە تارەققىيات پارتىيىسىنىڭ رەھبىرى رەجەپ تايىپ ئەردۇئان باش مىنىستىر بولۇپ سايلاندى. 2007يىللىق تېنچ سايلامدا تۈركىيە گۈللىنىش پارتىيىسىنىڭ پىرىزدېنت نامزاتى ئابدۇللا گۈل 51 مۇتلەق ئۈستۈنلۈك بىلەن پىرىزدېنتلىقنى ئالدى. سايلام پۈتۈنلەي دىموكراتىك تەرتىپكە ئۇيغۇن بولغاچقا خەلقارا ۋە تۈركىيە ھەربى تەرەپ ئامالسىز قالدى. ئىستانبۇل ۋە ئەنقەرەدە يۈز بەرگەن، نەچچە يۈز مىڭ كىشىلىك دىنى ئارقا كۆرۈنۈشى بار رەھبەرلەرنى قارشى ئالماسلىق نامايىشىدىن باشقا ھىچقانچە ۋەقەمۇ يۈز بەرمىدى. شۇنىڭ بىلەن تۈركىيەدە 80يىلدىن ئارتۇق داۋاملاشقان ئىسلام دىنىنى چەتكەن قېقىش سىياسىتى ئاخىرلاشتى.تۈركىيە شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىغا ئەزا دۆلەت. تۈركىينىڭ ھەرقارارلىق ھۆكۈمەتلىرى ئامېرىكا ۋە غەرب دۆلەتلىرى بىلەن ئىتتىپاقداشلىق سىياسىتىگە ئەمەل قىلىپ، ئىقتىسادىي جەھەتتە غەربىي ياۋروپا بىلەن قويۇق مۇناسىۋەتتە بولۇپ كەلدى ۋە ئىزچىل تۈرە ياۋروپا ئىتىپاقىغا ئەزا بولۇش ئۈچۈن تىرىشچانلىق كۆرسىتىۋاتىدۇ . يېقىنقى يىللاردىن بېرى، ئوتتۇرا شەرق بالقان ۋە ئوتتۇرا دېڭىز قاتارلىق رايونلاردىكى ئۈچىنچى دۇنيا ئەللىرى بىلەن بولغان مۇناسىۋەتكىمۇ ئەھمىيەت بەرمەكتە. ھازىر تۈركىيىنىڭ يەر شارىدىكى 125 دۆلەت ۋە رايون بىلەن دىپلوماتىك مۇناسىۋىتى بار. ئوتتۇرا ئاسىيادىكى 6دۆلەت، پاكىستان، ئىران ۋە ئازەربەيجان بىلەن بىللە قۇرغان ئىقتىسادى گۈللىنىش تەشكىلاتى تۈركىيەنىڭ كېيىنكى سىياسى ۋە سىپلوماتىيەئىقتىسادى تەرەققىياتىدا مۇھىم كۆرسەتكۈچلۈك ئەھمىيەتكە ئىگە.تۈركىيەنىڭ ئىقتىسادى ئەھۋالىتەھرىرلەشتۈركىيە تارىختىن بۇيان دېھقانچىلىقنى ئاساس قىلىدىغان يېزائىگىلىكى بىرقەدەر تەرەققىي قىلغان. تۈركىيە ئەمگەك كۈچىنىڭ 35دېقھانچىلىق ئىشلەپچىقىرىشى بىلەن شۇغۇللانسىمۇ، بىراق دېھقانچىلىقتىن كىرىدىغان كىرىم دۆلەت ئومۇمىي كىرىمىنىڭ 9.3نى ئىگىلەيدۇ. تۈركىيە ھۆكۈمىتى سانائەتنى تەرەققىي قىلدۇرۇشقىمۇ ئەھمىيەت بەرگەن بولۇپ، تۈركىيىنىڭ توقۇمىچىلىق، پولاتتۆمۈر، قەغەز ئىشلەپچىقىرىش، سېمۇنت ئىشلەپچىقىرىش ۋە قەنت ياساش سانائىتىنى خېلى راۋاجلانغان. تۈركىيىنىڭ كان بايلىقى مول بولۇپ، كۆمۈر، مىس قاتارلىقلارنىڭ زاپىسى بىرقەدەر كۆپ. 2007يىلى تۈركىيەنىڭ مىللى ئىشلەپچىقىرىش دارامىتى 361مىلىيارد دوللار بولغان دۇنيا بويىچە 20ئورۇندا تۇرغان. تۈركىيەنىڭ ئۇمۇمى مىللى ئىشلەپچىقىرىش دارامىتى دۇنيادىكى ئىسلام ئەللىرى ئىچىدە ئەڭ ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدۇ. تۈركىيەنىڭ 2006يىللىق كىشى بېشىغا توغرا كېلىدىغان كىرىمى9100دوللار سانائەت مەھسۇلات مىقدارى ئۇمۇمى مەھسۇلات مىقدارىنىڭ 31نى، مۇلازىمەت كىرىمى 60نى ئىگەللىگەن.پۇل بىرلىكى: تۈرك لىراسى.تۈركىيە ئىقتىسادى سىياسىتى ئامېرىكا ۋە ياۋروپانىڭ زور تەسىرىگە ئۇچرىغاچقا 2004يىلىغا كەلگەندە پۇلى پاخاللىشىپ بىر مىليۇن500مىڭ لىرا بىر دوللارغا توغرا كېلىدىغان پۇل پاخاللىقى يۈز بەرگەن ئىدى. 2005يىلىدىكى 6نۆلنى قىسقارتىشتىن كېيىن تۈركىيەدە 1.34يېڭى تۈرك لىراسىبىر دوللار، 2016 تۈركىيە ھەربىي ئۆزگىرىش تەشەببۇسىدىن كېيىن تۈرك لىراسىنىڭ دوللارغا بولغان ئايرىۋاشلاش نىسبىتى تارىختىكى ئەڭ يوقرى پەللىگە چىقىپ 3.1 تۈرك لىراسى 1 ئامېرىكان دوللارى بولغان.ھەربىي مەجبۇرىيەت تۈزۈمى يولغا قويۇلىدىغان بولۇپ، 18ئاي ۋەزىپە ئۆتەيدۇ. نۆۋەتتە 3مىليون 720مىڭ نەپەر ئەسكەر ۋەزىپە ئۆتەۋاتىدۇ.تۈركىيەدىكى سىياسى پارتىيەلەرتەھرىرلەشمىللەتچى ھەرىكەت پارتىيىسىئادالەت ۋە تەرەققىيات پارتىيىسىئانا ۋەتەن پارتىيىسىشەرقى تۈركىستان ئىسلام پارتىيسى ھاكىمىيەت ئىشلىرىغا ئارلاشمايدۇبۈيۈك بىرلىك پارتىيىسىتۈركىيەدىكى بىرقەدەر داڭلىق ئۇنىۋېرسىتېتللارئىستانبۇل تېخنىكا ئۈنىۋېرسىتىتىبوسڧور بوغازئىچى ئۇنىۋېستېتىپۇتبول تۈركىيەدە پۇتبول باشقا تەنتەربىيە تۈرلىرىگە قارىغاندا بىر قەدەرې راۋاجلانغان، ئاممىۋىلىقى كۈچلۈك، جەلبكارلىقى يۇقىرى بىر پائالىيەت تۈرىدۇر. يىللىق ئايلانما مۇسابىقىلىرىدىن تۈركىيە دەرىجىدىن تاشقىرى ئايلانمىسى ۋە تۈركىيە لوڭقىسى باردۇر.داڭلىق پۇتبول كۇلۇپلىرىى:بېشىكتاش گىمناستىكا كۇلۇبىتۈركىيەنىڭ ئىلىكتىرلىشىش ۋە ئالاقە ئىشلىرى ئورتاھال تەرەققى قىلغان بولۇپ مۇقىم تېلېڧون ئابونتى 19مىلىيۇن، يانڧون ئابونتى 44 مىلىيۇن، ئىنتېرنېت ئابونتى 13 مىلىيۇن بولغان.روستای اورتاحیصار در ترابوزانپولونزکوی، قصبه لهستانی استانبولتۈركىيە جۇمھۇرىيىتى بولسا تۈركىيەنىڭ ۋىلايىتى:...?تۈركىيەجۇمھۇرىيىتى151279 دىن ئېرىشكەنبۇ بەتنى 4 مارت 2021 ئاخىرقى قېتىم 00:14 دا ئۆزگەرتكەن. |
پاندەمياعا بايلانىستى حانزادا فيليپپەن قوشتاسۋ ءراسىمى وزگەرىس ەنگىزىلدىالەم 11 ءساۋىر، 2021ۇلىبريتانيا جانە سولتۇستىك يرلانديا قۇراما كورولدىگىندە بوس پاترونمەن قارۋلاردان وق اتىلىپ، 9 ءساۋىر كۇنى قايتىس بولعان ەدينبۋرگ گەرتسوگى فيليپپكە قۇرمەت كورسەتىلدى، دەپ حابارلايدى . قازاقپاراتقا سىلتەمە جاساپ.لوندون، ەدينبۋرگ، كارديفف جانە باسقا دا قالالاردا، اسكەري بازالار مەن كەمەلەردە زەڭبىرەكتەردەن مينۋتىنا بوس پاترونمەن ءبىر وقتان اتىلدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جىلدارى ءىى ەليزاۆەتانىڭ بولاشاق كۇيەۋى بريتاندىق اسكەريتەڭىز فلوتىندا قىزمەت ەتكەن بولاتىن.كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنا بايلانىستى توپتاسىپ جينالۋدان باس تارتۋ تۋرالى ەل بيلىگىنىڭ جانە پاتشالىق وتباسىنىڭ ۇندەۋىنە قاراماستان، تۇرعىندار سەنبى كۇنى بۋكينگەم مەن ۆينزدور سارايلارى ماڭىنا گۇل شوقتارىن اكەلىپ جاتتى.سەنبىدە ەندريۋ جانە ەدۆارد حانزادالار ۆينزدور سارايىندا اناسى ءىى ەليزاۆەتاعا جولىقتى. جۇما كۇنى مونارحقا تاق مۇراگەرى چارلز كىرگەن ەدى. ۆيندزورداعى پاتشالىق رەزيدەنتسياسىنا جەرگىلىكتى حالىق تا كەلىپ جاتىر.ءوزىنىڭ ءجۇز جىلدىعىنا ەكى اي، ءبىر كۇنى جەتپەي قايتىس بولعان حانزادا ءفيليپپتىڭ ولىمىنە وراي ۇلىبريتانيادا قارالى كۇن جاريالاندى. گەرالديكالىق پالاتادان ءمالىم ەتكەندەي، جەرلەۋ ءراسىمى اۋليە گەورگي شىركەۋىندە 17 ساۋىردە وتەدى.وعان دەيىن حانزادانىڭ دەنەسى لوندون ماڭىنداعى ۆيندزور سارايىندا قالادى. كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنا بايلانىستى قوشتاسۋ راسىمىنە وزگەرىس ەنگىزىلەدى.ەسكە سالا كەتەيىك، 9 ءساۋىر كۇنى ءىى ەليزاۆەتا پاتشايىمنىڭ جولداسى حانزادا فيليپپ 99 جاسىندا قايتىس بولدى. قازاعا وراي قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىمجومارت توقاەۆ كوڭىل ايتۋ جەدەلحاتىن جولدادى. |
ئۇيغۇر ئېلىدە بۇ يىل 9 نەپەر خىتاي ساقچىسى ۋەزىپە ئۆتەش جەريانىدا ئۆلگەن ئۇيغۇرخەۋەردە بىلدۈرۈشىچە يەنە، ئۆتكەن 11 ئاي ئىچىدە، خىتاينىڭ 123 نەپەر ساقچى خادىمى ۋەزىپە ئۆتەش جەريانىدا يارىلانغان. خەۋەردە مەزكۇر ساقچىلارنىڭ كونكرېت قايسى دېلو ياكى ۋەقەلەرنى بىر تەرەپ قىلىش داۋامىدا ئۆلگەن ياكى يارىلانغانلىقى بايان قىلىنمىغان.خىتاي ئاخبارات ۋاسىتىلىرىدە ئاشكارىلىنىشىچە، بۇ يىل 18ئىيۇل خوتەندە يۈز بەرگەن ناۋاغ ساقچىخانىسىغا ھۇجۇم قىلىش ۋەقەسىدە بىر نەپەر ساقچى خادىمى ئۆلگەن؛ 3031ئىيۇل قەشقەر يېڭىبازار ۋەقەلىرىدە 50 نەچچە كىشى ئۆلگەن ۋە يارىلانغان بولسىمۇ، ئۆلگەن ۋە يارىلانغان ساقچىلارنىڭ سانى تىلغا ئېلىنمىغان.ئۇيغۇر كۆزەتكۈچىلەرنىڭ قارىشىچە، ئۇيغۇر ئېلىگە ئوخشاش مىللەتلەر ئارا زىددىيەت ئۆتكۈرلەشكەن بىر جەمئىيەتتە ئاران 9 نەپەر ساقچى خادىمىنىڭ ۋەزىپە جەريانىدا ئۆلۈشى، بۇ رايوندىكى بىخەتەرلىك تەدبىرلىرىنىڭ نورمالدىن تاشقىرى كۈچەيتىلگەنلىكىنىڭ بىر نەتىجىسىدۇر. يەنە ئۇيغۇر كۆزەتكۈچىلەرنىڭ قارىشىچە، بۇ ئەينى ۋاقىتتا، يېقىنقى مىللىي قارشىلىق ھەرىكەتلىرىدە خىتاي پۇقرالىرىنىڭ ھۇجۇم نىشانى بولۇپ قېلىشىنىڭ بىر سەۋەبىدۇر. |
1962يىل 29ماي غۇلجا پاجىئەسىنى سوۋېت ۋە خىتاي كوممۇنىستلىرى كەلتۈرۈپ چىقارغان ئۇيغۇر1962يىل 29ماي غۇلجا پاجىئەسىنى سوۋېت ۋە خىتاي كوممۇنىستلىرى كەلتۈرۈپ چىقارغانسولدىن ئوڭغا شائىر ئابدۇغوپۇر قۇتلۇقوف ئاتاقلىق يازغۇچىلار يەھيا تايىروف ۋە تۇرغان توختەموف. 1970يىللار ئالماتا.مەلۇمكى، بۇنىڭدىن 55 يىل ئىلگىرى، يەنى 1962يىلى غۇلجا شەھىرىنىڭ ئوبلاستلىق پارتىيە كومىتېتى ئالدىغا كېلىپ، سوۋېت ئىتتىپاقىغا چىقىپ كېتىشنى تەلەپ قىلغان ئۇيغۇرلار ئوققا تۇتۇلغان ئىدى. ئۇيغۇرلار ئارىسىدا 1962يىل 29ماي پاجىئەسى دەپ نام ئالغان بۇ ۋەقەنىڭ بىر قىسىم تىرىك شاھىتلىرى قازاقىستاندا ياشايدۇ. شۇلاردىن بىرى ئالماتا ۋىلايىتىنىڭ قاپچىغاي شەھىرىدە ئىستىقامەت قىلىۋاتقان يەھىيە تايىروفتۇر.ئىگىلىشىمىزچە، غۇلجا ماي ۋەقەسى قازاقىستان ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا دەسلەپ قېتىم تونۇلغان يازغۇچى يەھىيە تايىروفنىڭ 2011يىلى يورۇق كۆرگەن كۆيۈۋاتقان يول ناملىق رومانىدا يورۇتۇلغان ئىدى. مەزكۇر ئەسەردە ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 60يىللىرى ئۇيغۇر ئېلىنىڭ ئىلى تەۋەسىدە ياشىغان شۇ ۋاقىتتىكى سوۋېت پۇقرالىرى، ئۈچ ۋىلايەت ئازادلىق ھەرىكىتى قاتناشقۇچىلىرى ھەم ئۇلارنىڭ بالىلىرىنىڭ بېشىدىن ئۆتكۈزگەن قىسمەتلىرى، شۇنداقلا 29مايدا كېلىپ چىققان غۇلجا ۋەقەسى ئەكس ئېتىلگەن.يەھيا تايىروفنىڭ ئېيتىشىچە، 1949يىلى ئۇيغۇر ئېلى خىتاي كوممۇنىست ھاكىمىيىتى تەرىپىدىن ئىگىلىنىپ، كۆپ ۋاقىت ئۆتمەيلا بۇ ئەلدە تەتۈر ئىنقىلابچىلارنى بېسىقتۇرۇش، يەرلىك مىللەتچىلىككە قارشى تۇرۇش، ئىستىل تۈزىتىش، چوڭ سەكرەپ ئىلگىرىلەش، پولات تاۋلاش قاتارلىق سىياسىي ھەرىكەتلەر يۈرگۈزۈلۈپ، ئۇنىڭ ئاقىۋىتىدىن ئۇيغۇرلارمۇ قاتتىق زەرداب چەككەن ئىدى. بۇ دەۋردە بولۇپمۇ خىتاي چوڭ مىللەتچىلىرىنىڭ ئۇيغۇر، قازاق ئوخشاش ئاز سانلىق مىللەتلەرگە قارىتىلغان بېسىم سىياسىتى ھەددىھېسابسىز كۈچەيدى. ي. تايىروف شۇ ۋاقىتلاردا غۇلجا شەھىرى ۋە ئىلى ۋىلايىتىنىڭ باشقىمۇ شەھەريېزىلىرىدا كۆپلىگەن زىيالىيلارنىڭ، 19ئەسىرنىڭ ئىككىنچى يېرىمىدا مەيدانغا كەلگەن ئىلى سۇلتانلىقى ھۆكۈمىتىدە خىزمەت قىلغانلارنىڭ ئەۋلادلىرىنىڭ، ئۈچ ۋىلايەت ئازادلىق ھەرىكىتى قاتناشقۇچىلىرى ھەم شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى ھۆكۈمىتىدە يۇقىرى لاۋازىملاردا ئىشلىگەن شەخسلەر ھەم ئۇلارنىڭ بالىلىرىنىڭ ياشىغانلىقىنى، خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئاساسىي كۈچنى ئەنە شۇلارنى يوقىتىشقا قاراتقانلىقىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، مۇنداق دېدى: غۇلجىدا قانداقتۇر بىر ۋەقە قوزغاپ، بۇنىڭدا ئۆزلىرىنىڭ ھەل بولمىغان مۇراتمەقسەتلىرىنى ھەل قىلىشقا تىرىشتى. بۇرنىڭغا تۇيۇقسىز سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ غۇلجىدا تۇرۇشلۇق كونسۇلخانىسىدا بىر ئىش سادىر بولدى. يەنى سوۋېت پۇقرالىرى جەمئىيىتىدە قانداقتۇر بىر قانۇنسىز ئىش بولغان بولسا كېرەك. 1962يىلى 21ماي كۈنى بۇ جاينى پېچەتلەپ، نۇرغۇن ئادەمنى قولغا ئالدى. سوۋېتنىڭ ھەرىكەتلىرى خىتاينىڭ ئويىغا توغرا كېلىپ قالدى. يەرلىك خەلقنى ئازدۇرۇش ئۈچۈن خىتايلار كوچىلاردا ھاراقلارنى نورمىسىز ساتتى. خەلققە ھەر تۈرلۈك ئەركىنلىكلەرنى بەرمەكچى بولدى.ي. تايىروف بۇ چاغدا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ سوۋېت پۇقرالىرىنىڭ چىقىپ كېتىشىگە يول بېرىپ، كۈنىگە بىر نەچچە ماشىنىنىڭ قورغاسقا قاتناپ تۇرغانلىقىنى، مىڭلىغان كىشىلەرنىڭ قوشنا قازاقىستانغا چىقىپ ئۈلگۈرگەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، يەنە مۇنداق دېدى: بۇ ناھايىتى ئاممىۋى بىر تۈسكە كىرگەن ۋاقىتتا ئوبلاستلىق خەلق كومىتېتى باشلىقى بېلەت سېتىلمىسۇن، بۈگۈندىن تارتىپ توختىتىلسۇن، دەپ ئېلان قىلدى. بۇنىڭغا خەلق ھەيران قالىدۇ. گەپ تالاشنىڭ ئۈستىدە قاتناش ئىدارىسىنىڭ ئالدىغا ھەربىي رايوننىڭ يۈك بېسىلغان تۆت ماشىنىسى توختىدى. بۇ ماشىنىنىڭ ئوتتۇرىسىدا پەقەت ئوق بار. ئەتراپىدا خىتاي چېرىكلىرى مىلتىق تۇتۇپ تۇرىدۇ.ي. تايىروفنىڭ ئېيتىشىچە، خەلق ئىچىدە ئاڭلىق كىشىلەرمۇ بولۇپ، شۇلاردىن بىرى بۇ يەرگە سوۋېتقا چىقىپ كېتىش ئۈچۈنلا ئەمەس، بەلكى ئىش، ھوقۇق تەلەپ قىلىپ كەلگەنلىكىنى ئېيتقان. خەلق ئوبلاستلىق خەلق كومىتېتىغا كەلگەندە بىنا ئۈستىدە پىلىموت ئورنىتىلغانلىقىنى كۆرگەن. ي. تايىروف سۆزىنى يەنە مۇنداق دەپ داۋام قىلدى: خەلق ئوبلاستلىق خەلق كومىتېتىغا بېرىپ، شۇ گەپلەرنى دەيمىز دېگەندە ئوق ئېتىلدى. بىر موماي، ئاندىن ئالدىمدا ئىككىئۈچ بالا يىقىلدى. تۆمۈر رېشاتكىلارنى بۆسۈپ كىرىپ كەتكەن بالىلارنىڭ ھېچ قايسى ساق چىقمىدى.ئۇنىڭ ئېيتىشىچە، ئۆلگەنلەر ۋە يارىدار بولغانلار ئىنتايىن كۆپ بولغان. كەچقۇرۇن مەزگىلىدىن بۇرۇن چىراغلار ئۆچكەندە خىتاي ئەسكەرلىرى ماشىنىلار بىلەن كېلىپ، ئۆيمۇئۆي تىنتىش ئىشلىرىنى يۈرگۈزگەن ھەم گۇمانلانغان كىشىلەرنىڭ بارلىقى ئېلىپ كېتىلگەن. خىتاي دائىرىلىرى ھەربىي ھالەت ئېلان قىلىپ، كەچ سائەت بەشتىن كېيىن كوچىغا چىقماسلىق، غۇلجىغا ئادەم كىرگۈزمەسلىك ۋە ئۇنىڭدىن چىقارماسلىق ئوخشاش ھەر خىل بۇيرۇقلارنى چۈشۈرگەن ئىدى.ئىگىلىشىمىزچە، 1962يىل 29ماي پاجىئەسى يېتەرلىك دەرىجىدە تەتقىق قىلىنمىغان مەسىلىلەرنىڭ بىرى بولۇپ، بۇ ۋەقەدە ئۆلگەنلەرنىڭ سانى مۇشۇ كۈنگىچە ئېنىقلانمىغان. سىياسەتشۇناس قەھرىمان غوجامبەردى ئۆزىنىڭ 2009يىلى نەشر قىلىنغان ئۇيغۇرلار ناملىق كىتابىدا بۇ ۋەقەنىڭ تەپسىلاتىنى بەرگەن. ئۇنىڭ مەلۇماتىغا قارىغاندا، قۇربان بولغانلارنىڭ سانى تەخمىنەن 200 ئادەمنى تەشكىل قىلىدۇ.قەھرىمان غوجامبەردىنىڭ ئېيتىشىچە، سوۋېت ئىتتىپاقى ۋە خىتاي ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتلەر 1956يىلى 6ئايدا نىكىتا خرۇشيېف باشچىلىقىدىكى سوۋېت ئىتتىپاقى كوممۇنىستىك پارتىيىسىنىڭ مەركىزىي كومىتېتى مەخپىي توختام قوبۇل قىلىدۇ. ئۇنىڭدا سوۋېتنىڭ ئىلگىرىكى رەھبىرى ستالىننىڭ شەخسكە سېغىنىشى ۋە ئۇنىڭ ئاقىۋەتلىرى تەنقىد قىلىنىدۇ. بۇ ئۆز نۆۋىتىدە سوۋېتخىتاي مۇناسىۋەتلىرىنىڭ بۇزۇلۇشىغا ئېلىپ كېلىدۇ. ئىككى مەملىكەت ئوتتۇرىسىدىكى ئىدىيىۋى توقۇنۇش ئىككىنچى قېتىم يۈز بەرگەندە بۇ قارىمۇقارشىلىقلار دۈشمەنلىككە ئايلىنىدۇ. بۇ ھەقتە قەھرىمان غوجامبەردى مۇنداق دېدى: 1958يىلى ئۆز ئارا مۇناسىۋەتلەرنى ياخشىلاش ئۈچۈن خرۇشيېف بېيجىڭغا بارىدۇ. ئامما بۇ يەردە قارىمۇقارشىلىق يۈز بېرىدۇ.ئۇنىڭ ئالدىدا سوۋېت ئىتتىپاقى خىتايغا ئاتوم بومبىسىنىڭ تېخنولوگىيەسىنى بەرمەكچى بولغان ئىدى. ئامما مۇشۇ سۆھبەتتىن كېيىن ئۇ ماۋ زېدوڭغا ئاتوم بومبىسىنى بېرىشنى خالىمايدۇ. بۇ ئىككى شەخس ئارىسىدىكى قارىمۇقارشىلىق دۆلەتلەر ئارا قارىمۇقارشىلىققا ئايلىنىدۇ. شۇ يىللىرى ماۋ زېدوڭ پۈتكۈل دۆلەتتە، شۇ جۈملىدىن ئۇيغۇرىستاندا ھەر قانداق بىر سىياسىي ھەرىكەتلەرنى ئۇيۇشتۇرغان. شۇنداق قىلىپ 60يىللىرى پۈتكۈل ئەلدە ئاچارچىلىق يۈز بېرىدۇ.قەھرىمان غوجامبەردىنىڭ تەكىتلىشىچە ئاچارچىلىقتىن پۈتكۈل مەملىكەتتە مىليونلىغان كىشى ۋاپات بولىدۇ. ئۇيغۇر ئېلىنىڭ پەقەت باي ناھىيەسىدىلا كۆپ ساندا ئادەم قىرىلغان. مۇشۇنداق بىر پەيتتە سوۋېت ئىتتىپاقى خىتايغا ئىقتىسادىي ياردەمنى توختاتسا، خىتاي مىڭلىغان سوۋېت مۇتەخەسسىسلىرىنى مەملىكەتتىن قوغلاپ چىقىرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ئىككى ئوتتۇرىسىدىكى زىددىيەت بارغانسېرى كۈچىيىدۇ.ئۇ مۇنداق دېدى: سوۋېت ئىتتىپاقى ياڭلىۋاشتىن ئۇيغۇرلارنى ئىشلىتىشكە ھەرىكەت قىلىدۇ. ئاتالمىش سوۋېت پۇقرالىرى جەمئىيىتى ئۇيغۇرلارغا ئاممىۋى پاسپورت تارقىتىشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. خىتاي تەرەپ بولسا، شۇ ۋاقىتلاردا سوۋېت ئىتتىپاقىغا چىقىدىغان كىشىلەرگە بېلەت سېتىش، ئاپتوموبىل بىلەن تەمىنلەش ئىشلىرىنى قىلىپ بەرگەن. لېكىن 1962يىلى ئىككىنچى ئاينىڭ ئوتتۇرىلىرىدىن باشلاپ بۇ مەسىلە پەيدىنپەي توختىتىلىشقا باشلايدۇ. شۇ ۋاقىتتا سوۋېت ئىتتىپاقى چېگرا ئوچۇق دېگەن گەپلەرنى تارقىتىدۇ. خىتايمۇ كۆچۈپ چىقىدىغانلارغا توسالغۇلۇق قىلمايدۇ.ئۇنىڭ ئېيتىشىچە، ھەم خىتاي، ھەم سوۋېت ئىتتىپاقى ئۆزلىرىنىڭ سىياسىتىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشتا ئۇيغۇرلارنى پايدىلانغان. سوۋېت ئىتتىپاقىدا تىڭ يەرلەرنى ئۆزلەشتۈرۈش ۋە باشقىمۇ ئىشلاردا ئۇيغۇرلارنى پايدىلىنىشنى كۆزلىگەن. خىتاي بولسا، ئۇيغۇرلار ۋە باشقىلار تاشلاپ كەتكەن يەرمۈلۈككە ئىگە بولۇش، ئۇلارنىڭ ئورنىغا ئىچكىرىدىن خىتايلارنى ئېلىپ كېلىش ئوخشاش مەقسەتلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرغان ئىدى.قەھرىمان غوجامبەردىنىڭ مەزكۇر كىتابىدىكى مەلۇماتلارغا قارىغاندا، قانلىق ۋەقەدىن كېيىنلا غۇلجىدا ئومۇميۈزلۈك قولغا ئېلىش ھەرىكەتلىرى ئەۋج ئېلىپ، ئون مىڭلىغان كىشى خىتايسوۋېت چېگراسىغا قاراپ قېچىشقا باشلىغان.شۇ كۈندىن باشلاپ تاكى ئىيۇل ئېيىنىڭ ئاخىرىغىچە رەسمىي مەلۇماتلار بويىچە قازاقىستانغا 67 مىڭ ئەتراپىدا ئادەم كۆچۈپ چىقىپ، ئۇلارنىڭ 70 پىرسەنتتىن ئوشۇقىنى ئۇيغۇرلار تەشكىل قىلغان. |
ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ قۇرۇلما ئالاھىدىلىكى ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى : مىللىي مەۋجۇتلۇق ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ قۇرۇلما ئالاھىدىلىكىيوللىغۇچى: ئاكادېمىيە ۋاقتى: مارت 16, 2022 ئورنى: مىللىي مەۋجۇتلۇقرەسىم 1: ئەيسا يۈسۈپ ئالپتېكىن ئوتتۇرىدىكى بادام دوپپا ۋە تون كىيگەن كىشى ئۇيۇشتۇرغان شەرقىي تۈركىستانلىقلارنىڭ كوممۇنىزمغا قارشى نامايىشى. 1966 يىلى، ئىستانبۇل.دوكتور مۇھەممەد ئىمىن بەگتىمۇر ئىستانبۇل گەلىشىم ئۇنىۋېرسىتېتى تاراتقۇ ۋە ئالاقە بۆلۈمى ئوقۇتقۇچىسىتۈركچىدىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغۇچى: ئەزىمەت مۇھەممەدقىسقىچە مەزمۇنى: ئىنسان يارىتىلىشىدىن بېرى پاناھلىنىش ۋە غىزالىنىش ئېھتىياجلىرىنى قامداش ئۈچۈن، تەبىئىي مەنبەلەرنى ئىزدەش،تېرىلغۇ يەرلەرگە ئىگە بولۇشتەك ئىقتىسادىي سەۋەپلەر تۈپەيلى ياشاۋاتقان يەرلىرىدىن كۆچكىنىدەك، كەلكۈن، قۇرغاقچىلىق، يەر تەۋرەشكە ئوخشاش تەبىئىي ئاپەتلەر بىلەن بىرگە ئۇرۇش، ئىشغال ۋە سۈرگۈنگە ئوخشاش سىياسىي سەۋەپلەردىنمۇ باشقا يەرلەرگە كۆچۈشكە مەجبۇر قالىدۇ. تۇغۇلۇپ چوڭ بولغان يەرلىرىنى ئىچكى ۋە تاشقى ئامىللار سەۋەپلىك، خالاپ خالىماي تاشلاپ كېتىشكە مەجبۇر بولىدۇ. چاق ئىجاد قىلىنغاندىن بېرى ئىنسانلارنىڭ تۇغۇلۇپ ئۆسكەن يەرلىرىنى ياكى ياشاۋاتقان يەرلىرىدىن باشقا يەرلەرگە كۆچىشى تېخىمۇ قولايلاشتى. پار ماشىنىسىنىڭ ئىجادى بىلەن تەرەققىي قىلغان موتورلۇق ماشىنىلارنىڭ تەرەققىياتى ئىنسانلارنىڭ كۆچۈش سۈرئىتىنى تېخىمۇ تېزلەتتى. يۇقىرى تېخنىكا بىلەن قوراللانغان بۈگۈنكى دۇنيارىمىزدا ئاز بولمىغان ئىنسانلار ئاسانلا يەر ئالماشتۇرماقتا ۋە تۈرلۈك سەۋەپلەردىن ئانا يۇرتلىرىدىن يىراق جۇغراپىيەلەردە ياشىماقتا. ئۇلار ئولتۇراقلاشقان يەرلىرىنىڭ كۈلتۈر، ئىقتىسادىي ۋە جۇغراپىيەلىك مۇھىتىغا ماسلىشىش ئۈچۈن تىرىشىش بىلەن بىرلىكتە، ئۆزلىرىنىڭ ئۆزلۈكىگە بولغان باغلىنىشىنى قوغداش ئۈچۈن، ئوخشاش كىملىكتىكى كىشلەر بىلەن بىللە ياشاشقا تىرىشماقتا.بۇ ماقالىدە دىئاسپورانىڭ ئېنىقلىمىسى، قۇرۇلما ئالاھىدىلىكى ۋە ئوخشىمىغان نۇقتىلار بويىچە ،2017 يىلىدىن بېرى گەۋدىلىنىشكە باشلىغان ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ ئومۇمىي لىنىيىسى تەھلىل قىلىنىدۇ. بۇ دائىرىدە، ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ تەشكىللىنىش سەۋەبى، شەرقىي تۈركىستاننىڭ سىياسىي ئەھۋالى، شەكىللىنىش جەريانىدىكى تارىخىي ئارقا كۆرۈنۈش ۋە قۇرۇلما ئالاھىدىلىكلىرى تەپسىلىي تەھلىل قىلىنىپ، ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ ھازىرقى ئەھۋالى يورۇتىلىدۇ.ئاچقۇچلۇق سۆزلەر: دىئاسپورا، ئۇيغۇر، قۇرۇلما ئالاھىدىلىكى، كۆچ، ئانا ۋەتەنئىنسانىيەت تارىخىدىكى تۇنجى سۈرگۈن، تۇنجى ئىنسان بولغان ئادەن ئاتا ۋە ھاۋا ئانىنىڭ چەكلەنگەن مېۋىنى يېيىشىدىن كېيىن، جەننەتتىن بۇ دۇنياغا قوغلىنىشى بىلەن باشلىنىدۇ. بۇ سۈرگۈندىن كېيىن ئادەم ئاتا ۋە ئۇنىڭ نەسلىدىن كۆپەيگەن ئىنسانلار ھازىرغىچە تۇنجى ئىنسان يارىتىلغان جەننەتكە بولغان سېغىنىشى، جەننەتكە قايتىش ئارزۇسى ۋە جەننەتتە مەڭگۈلۈك بەختكە ئېرىشىش خىيالىي بىلەن ياشىماقتا. ئىسلام دىنىدا، خىرىستىيان دىنىدا ۋەياكى باشقا دىنلاردا بولسۇن ، ئىنسانلارنىڭ ئەسلى يۇرتىنىڭ جەننەت ئىكەنلىكى ۋە ئەڭ ئاخىرىدا ئۇلارنىڭ ئانا يۇرتىغا قايتىدىغانلىقى ئىنسانلار ئۈچۈن ئورتاق بىر پىكىر بولۇپ كەلمەكتە. بۇ نۇقتىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا جەننەتنى سېغىنىدىغان ۋە ھامان بىر كۈنى ئۇ يەرگە قايتىشىغا ئىشىنىدىغان ئىنسانلار، بۇ دۇنيادا بىر سۈرگۈنلۈك ھاياتىنى ياشاۋاتىدۇ، دېمەكتۇر.بۇرۇندىن بېرى ئىنسانلار پاناھلىنىش ۋە غىزالىنىش ئېھتىياجلىرىنى قامداش ئۈچۈن، تەبىئىي مەنبەلەرنى ئىزدەش،تېرىلغۇ يەرلەرگە ئىگە بولۇشتەك ئىقتىسادىي سەۋەپلەر تۈپەيلى ياشاۋاتقان يەرلىرىدىن كۆچكىنىدەك، كەلكۈن، قۇرغاقچىلىق، يەر تەۋرەشكە ئوخشاش تەبىئىي ئاپەتلەر بىلەن بىرگە ئۇرۇش،ئىشغال ۋە سۈرگۈنگە ئوخشاش سىياسىي سەۋەپلەردىنمۇ باشقا يەرلەرگە كۆچۈشكە مەجبۇر قالغان. مەيلى ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن بولسۇن ياكى زورلۇق بىلەن بولسۇن ئانا يۇرتلىرىدىن ئايرىلغان ئىنسانلارنىڭ ئىچىدە كۆچۈپ بارغان يەرلىرىنىڭ ياشاش مۇھىتىغا كۆنۈپ، ئۇ يەرلەرنى ئۆز يۇرتى دەپ بىلىدىغان ئىنسانلار بولغىنىدەك، ئانا يۇرتلىرىدىن ئايرىلغىنىغا نەچچە يۈز يىللار بولسىمۇ، ئانا يۇرتىغا بولغان سېغىنىشىنى يوقاتمىغان ۋە شارائىت پىشىپ يېتىلگىنىدە ئانا يۇرتلىرىغا قايتىشنى ئويلايدىغانلار ھەم مەۋجۇت. ھەرخىل سەۋەپلەر بىلەن ئانا يۇرتلىرىدىن ئايرىلغان ۋە ئانا يۇرت سېغىنىشىنى يوقاتمىغان ئىنسانلار تىلغا ئېلىنغاندا، دىئاسپورا ئۇقۇمى قارشىمىزغا چىقىدۇ.1. دىئاسپورانىڭ ئېنىقلىمىسىيۇنان تىلىدىكى ئۈچۈن، چۈنكى مەنىسىدىكى سۆزى بىلەن ئۇرۇق، مېغىز مەنىسىدىكى سۆزلىرىنىڭ بىرلىشىشى بىلەن شەكىللەنگەن دىئاسپورا سۆزى ھەر تەرەپكە تارقالغان ۋە يېيىلغان ئۇرۇقلار دېگەن مەنىدە كەلمەكتە يالدىز، 2013:290. بۇ سۆزنىڭ ئىشلىتىلىشى مىلادىدىن بۇرۇنقى 5 ئەسىردە سوفوكلىس، ھىرىدوت ۋە تۇكىدىدەسلەردە كۆرۈلگەن. دىئاسپورا ئۇقۇمىنىڭ زامانىمىزدىكى ئىشلىتىلىشى نۇقتىسىدىن، ئىبرانىيچە مۇقەددەس كىتاپنىڭ، ئىسكەندىرىيەلىك 70 يەھۇدىي ئالىم تەرىپىدىن يۇنانچىغا تەرجىمە قىلىنغان نۇسخىسىدىكى قوللىنىلىشى دىققەت تارتماقتا. يەتمىشلەر ئىنجىلى مىلادىدىن بۇرۇنقى 3ئەسىر دەپ ئاتالغان بۇ دىننىي كىتاپتا دىئاسپورا سۆزى جەمئىي 12 قېتىم تىلغا ئېلىنغان باۋمان، 2000:313.دىئاسپورا سۆزىنىڭ يىلتىزى ۋە مەنىسىگە مۇناسىۋەتلىك ، پەرقلىق تەتىقاتچىلارنىڭ، پەرقلىق قاراش ۋە تارتىشىشلىرى بولغىنىغا قارىماي، بۇ سۆزنىڭ ئومۇمىي جەھەتتىن تارقىلىش ۋە چېچىلىش مەنىسى بارلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈش مۇمكىن. بۇ سۆزنىڭ مەلۇم بولغان تۇنجى ئىشلىتىلىشى، يەھۇدىلارنىڭ مىلادىدىن بۇرۇنقى 598 يىلى ياكى 587 يىللىرىدا پەلەستىندىن بابىلغا سۈرگۈن قىلىنىشى ھېكايە قىلىنغان ئەسەرلەردە ئۇچرىماقتا دۇفويكىس، 2011:1. تۇنجى ئىشلىتىلىشىدىن ھازىرغىچە دىئاسپورا سۆزى، ئانا يۇرتلىرىدىن ، خىلمۇخىل سەۋەپلەر تۈپەيلى ئايرىلىشقا ۋە ياكى سۈرگۈن قىلىنىشقا مەجبۇر قالغان خەلقنى ئىپادىلەشتە ئىشلىتىلمەكتە.دىئاسپورا، ئۆز يۇرتىدىن ياكى دۆلىتىدىن ئايرىلغان ۋە باشقا خەلقلەرنىڭ ئارىسىغا تارقالغان، ئەمما ئۆزىنىڭ كىملىكىنى ۋە كۈلتۈرىنى قوغداپ قالغان ئۇلۇس ياكى ئۇلۇسنىڭ بىر پارچىسى ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان يۇنانچە بىر ئۇقۇمدۇر. دۇفويكىس،2011:27. ۋىللىيام سافراننىڭ ئىپادىسى بىلەن دىئاسپورا: ئۆز ئانا يۇرتلىرىغا مۇناسىۋەتلىك كوللىكتىپ خاتىرىگە، غايىگە ۋە كەچۈرمىشكە ئىگە بولغان شەخسلەردۇر. فىزىكىلىق ئورنى، كەچۈرمىشى ۋە ئۇتۇقلىرى بىلەن بىرلىكتە ئاتىلىرىنىڭ ئەسلى يۇرتلىرىنى غايىۋى ئۆيلىرى دەپ بىلىدىغان ۋە ئۇيغۇن شەرتلەر ئاستىدا ئۆزلىرىنىڭ ۋە ئەۋلادلىرىنىڭ ئەسلى يۇرتلىرىغا قايتىش ئارزۇسىغا ئىگە ئىنسانلار گۇرۇپپىسىدۇر لايكوك، 2012:105.نەتىجىدە دىئاسپورا ، مەلۇم بىر نۇقتىدىن باشلانغان بىر تارقىلىشنى ئىپادە قىلىدىغان بىر ئۇقۇم ؛ ھەم ئېتنىك، ئۇلۇسال ياكى دىننىي بىر كوللىكتىپنىڭ بىر ياكى بىردىن ئارتۇق دۆلەتتە جامائەتلەشكەن ۋە تەشكىللەنگەن ھالىدۇر؛ بىردىن ئارتۇق دۆلەتكە تارقالغان نوپۇسنى، بۇ نوپۇسلار تارقالغان يەرلەرنىڭ جۇغراپىيىسى، بەلگىلىك بىر جۇغراپىيە بىلەن چەكلەنمىگەن ھەرتۈرلۈك مۇناسىۋەت ۋە ئالاقە بوشلۇقىنى ئىپادە قىلماقتىدۇر دۇفويكىس، 2011:13. باشقا بىر مەنىدىن دىئاسپورا ، ئەسلى جۇغراپىيەلىرىدىن ئىختىيارىي ياكى زورلۇق بىلەن ئايرىلىپ، باشقا جۇغراپىيەلەردە، باشقا خەلقنىڭ ئارىسىدا ياشايدىغان، ئەسلى جۇغراپىيەلىرى بىلەن ماددىي ۋە مەنىۋىي ھەرتۈرلۈك مۇناسىۋەتلەرنى داۋام قىلدۇرىۋاتقان ياكى ساقلاشقا ئۇرىنىۋاتقان مىللىي، دىننىي ياكى ئېتنىك ئاز سانلىق گۇرۇپپىلاردۇر.2. دىئاسپورانىڭ ئاساسىي ئالاھىدىلىكلىرىدىئاسپورا ئۇقۇمىغا مۇناسىۋەتلىك خېلى كۆپ تەتقىقاتچىلار پەرقلىق ئۆلچەم ۋە مودېل يارىتىشقا تىرىشقان. بۇ تەتقىقاتچىلاردىن بىرى بولغان ۋىللىيام سافران دىئاسپورا ئۇقۇمىنى، مەنسۇپلىرى تۆۋەندىكى ئالتە ئالاھىدىلىكنىڭ كۆپىنچىسىگە ئىگە بولغان ۋەتەنسىز ئېتنىك، دىننىي ۋە مىللىي ئاز سانلىق گۇرۇپپىلارئۈچۈن قوللىنىشقا مۇۋاپىق بولىدىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرمەكتە سافران، 1991:83.1 ئۆزلىرىنىڭ ياكى ئاتىلىرىنىڭ ئوخشاش مەركەزدىن ئايرىلىپ، ئىككى ياكى ئۇنىڭدىن جىق جۇغراپىيەگە تارقىلىشى،2 ئانا يۇرتلىرىغا باغلانغان ئورتاق بىر كوللىكتىپ خاتىرىگە، ئورتاق ئاڭ، ئورتاق ئەسلىمە ۋە ئورتاق كەچۈرمىشكە ئىگە بولىشى ۋە بۇ كوللىكتىپ خاتىرە ۋە سېمۋوللۇق نەرسىلەرنىڭ قوغدىلىشى،3 ساھىپخان ئۇلۇس ياكى كوللىكتىپ تەرىپىدىن تولۇق قوبۇل قىلىىنىشىنىڭ ئىمكانسىزلىقى ياكى ساھىپخان كوللىكتىپ تەرىپىدىن چەتكە قېقىلغانلىقىغا ۋە قوبۇل قىلىنمىغانلىقىغا ئىشىنىشى ۋە بۇ سەۋەپتىن ئۆزلىرىنى بۇ يەرگە ئائىت ئەمەس دەپ ھېس قىلىشى،4 ئىمكان ۋە شەرتلەر ئۇيغۇن بولغاندا، ئۆزلىرى ۋە ئەۋلادلىرى سېمۋوللۇق تۈردە مەۋجۇتلىقىنى ئېتىراپ قىلغان ۋە تەلپۈنگەن ئانا يۇرتلىرىغا قايتىش ئارزۇسىنىڭ ساقلىنىشى،5 ئانا يۇرتلىرىنىڭ قوغدىلىشى، تەرەققىي قىلىشى، يېڭىدىن قولغا ئېلىنىشى ۋە بىخەتەرلىكىنىڭ قوغدىلىشى پۈتۈن ئەزالارنىڭ ئورتاق مەسئۇلىيىتى ئىكەنلىكى ئېڭىنى ساقلىغان بولىشى،6 ئانا يۇرتلىرى بىلەن بولغان ھېسسىي ۋە فىزىكىلىق باغلىنىشنى شەخسىي ياكى كوللىكتىپ بىر شەكىلدە داۋام قىلىۋاتقان بولىشى.سافران تىلغا ئالغان بۇ ئالاھىدىلىكلەر، 20 ئەسىرنىڭ دەسلەپكى يىللىرىدىكى يەھۇدى دىئاسپوراسىنىڭ ئاساسىي ئالاھىدىلىكلىرى بىلەن ماس كەلمەكتە. ئەمما بۈگۈنكى كۈندە ئۆزلىرىنى دىئاسپورا دەپ ئاتىغان خېلى كۆپ كوللىكتىپنىڭ مىسالەن: خىتاي دىئاسپوراسى ۋە ئافرىقا دىئاسپوراسى ھەتتاكى يەھۇدىي دىئاسپوراسىنىڭ بەزى ئالاھىدىلىكلىرى بىلەن ئانچە ماس كەلمەي قالماقتا يالدىز، 2013:303.روبىن كوھىن، يەھۇدىي دىئاسپوراسىنىڭ ئاساسىي ئالاھىدىلىكلىرىنى ۋە دائىم ئۇمەنە ئۆزگىرىشىگە ئۇچراۋاتقان دىئاسپورا ئۇقۇمىنى تېخىمۇ كەڭ دائىرىگە ئىگە قىلىشقا تىرىشماقتا. بۇ سەۋەپتىن كوھىن سافراننىڭ ئۆلچەملىرىنى ئاساس قىلغان ھالدا يەنە بۇ ئۆلچەملەرگە بەزى تۈزىتىشلەرنى كىرگۈزگەن. يەنى ئانا ۋەتەننىڭ غايە قىلىنىشىنى، بۇ دۆلەتنىڭ مەۋجۇتلىقىنىڭ ساقلىنىشى ۋە بىخەتەرلىكى ئۈچۈن ئورتاق ھەرىكەت قىلىش بىلەن بىرلەشتۈرگەن. بۇ ئالاھىدىلىكلەرگە يەنە تۆت ئۆلچەم قوشۇپ، دىئاسپورانىڭ ئورتاق ئالاھىدىلىكلىرىنى توققۇزغا چىقارغان. كوھىن تۈزگەن دىئاسپورانىڭ ئالاھىدىلىكلىرىنى تۆۋەندىكىدەك كۆرسىتىش مۇمكىن كوھىن، 1997:180:1 ئانا يۇرتلىرىدىن كۈتۈلمىگەن بىر كىرزىس ياكى ئېچىنىشلىق ئۇرۇش،كېسەللىك،سۈرگۈن ۋەقە تۈپەيلىدىن ئايرىلىشى،2 ئانا يۇرتلىرىدىن ئىش، تىجارەت ياكى كەڭ كۆلەملىك كۆچكۆچ قاتارلىق مەقسەتلەردە ئايرىلىشى،3 ۋەتەنگە ئائىت ئورتاق بىر خاتىرە ۋە سەرگۈزەشتىگە ئىگە بولۇش،4 سېمۋوللۇق شەكىلدە قوبۇل قىلىنغان بىر ئانا ۋەتەننىڭ غايە قىلىنىشى،5 ئانا يۇرتلىرىغا قايتىشقا تىرىشىۋاتقان بولىشى،6 بۇرۇندىن داۋاملاشتۇرىۋاتقان كۈچلۈك بىر ئېتنىك، مىللىي ياكى دىننىي ئاڭ بولىشى،7 ساھىپخان دۆلەت ياكى ئۇلۇس بىلەن ئارىسىدا بەزى مەسىلىلەرنىڭ يۈز بېرىشى،8 باشقا دۆلەتلەردە ياشاۋاتقان نەسەپداشلىرى بىلەن ھەردائىم ھەمكارلىق ۋە ياردەملىشىش تۇيغۇسىنىڭ بولىشى،9 ئۆزلىرىنى كەڭ قورساقلىق ۋە سەمىمىيلىك بىلەن كۈتىۋالغان ساھىپخان دۆلەتلەردە تېخمۇ ياخشى ياشاش ئېھتىمالىنىڭ يوق بولىشى.كوھىن قوشقان ئانا يۇرتلىرىدىن كۈتۈلمىگەن بىر كىرزىس ياكى ئېچىنىشلىق ئۇرۇش، كېسەللىك، سۈرگۈن سەۋەپلەرتۈپەيلىدىن ئايرىلىشى ۋە ئانا يۇرتلىرىدىن ئىش، تىجارەت ياكى كەڭ كۆلەملىك كۆچكۆچ قاتارلىق مەقسەتلەردە ئايرىلىشى غا ئوخشاش ئالاھىدىلىكلەر بۈگۈنكى دىئاسپوراغا ئېنىقلىما بېرىشتا ۋە ئومۇمىي رامكىسنىڭ شەكىللەندۈرىلىشىدە ناھايىتى مۇھىم رول ئوينىماقتا. بۇندىن بۇرۇن بېرىلگەن ئېنىقلىمىلاردا دىئاسپورا ئۇقۇمىدا، بەكرەك ئانا يۇرتلىرىدىن مەجبۇرىي ئايرىلغان ئېتنىك، مىللىي ياكى دىننىي كوللىكتىپلار مۇھىم ئورۇندا تۇتۇلغان بولسا، كوھىننىڭ بۇ ئالاھىدىلىكلەرنى دىئاسپورانىڭ ئۇقۇمىغا قوشۇشى بىلەن ئىش ئىزدەش، تىجارەت قاتارلىق، ئىختىيارىي كۆچۈش ھەرىكەتلىرى بىلەن ئانا يۇرتلىرىدىن ئايرىلغان كوللىكتىپلارمۇ دىئاسپورا دائىرسىگە كىرگۈزۈلدى.ئۇقۇمنىڭ ئېنىقلىمىسى ۋە ئالاھىدىلىكلىرى ھەققىدە خېلى كۆپ تەتقىقات ئېلىپ بارغان گابرېئىل شەففىر : ناملىق كىتابىدا، چەتئەلدە ئانا يۇرتلىرىدىن باشقا بىر جۇغراپىيەدە ياشاۋاتقان كوللىكتىپنىڭ دىئاسپورا بولىشى ئۈچۈن تۆۋەندىكى ئالاھىدىلىكلەرگە ئىگە بولىشى كېرەكلىكىنى تەكىتلىمەكتە 2013:9:1 ئانا يۇرتلىرىدىن ئىختىيارىي ياكى مەجبۇرىي ھالدا ئايرىلىشى،2 تەۋە كىشىلىرى ئوخشاش ئېتنىك، مىللىي ۋە دىننىي يىلتىزدىن كەلگەنلىكلىرىنى قوبۇل قىلغان بولىشى،3 ئانا يۇرتىدىن باشقا بىر ياكى بىرنەچچە دۆلەت ياكى جۇغراپىيەلەردە ئاز سانلىق بولۇپ ياشاۋاتقان بولىشى،4 تەۋە كىشىلەر بىر تەرەپتىن ئانا يۇرتىدىكى ۋە باشقا دۆلەتلەردە ياشاۋاتقان نەسەپداشلىرى بىلەن بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنىڭ داۋام قىلىۋاتقان بولىشى،5 بۇ كولىكتىپقا تەۋە كىشىلەر بىر بىرى بىلەن داۋاملىق قويۇق بولغان ياردەملىشىش ۋە ھەمكارلىق ئىچىدە بولىشى، ئىقتىسادىي،سىياسىي ۋە باشقا كوللىكتىپ تېمىلاردا ئاكتىپ بولىشى،6 مەنسۇپلارئاكتىپ رول ئويناۋاتقان ئىجتىمائىي، ئىقتىسادى، سىياسىي، كۈلتۈر پائالىيەتلىرىدىن باشقا يەنە، ئانا ۋەتىنى، ساھىپخان دۆلەت ۋە باشقا خەلقئارالىق ئامىللار ئارىسىدا قۇرۇلغان مۇناسىۋەتكە تەسىر كۆرسىتىپ، دۆلەت ھالقىغان ئالاقە تورىنى شەكىللەندۈرگەن بولىشى.كوھىن ۋە شاففىر تېخىمۇ كەڭ بولغان بىر قاراش بىلەن ، ئىش ئىزدەش،تىجارەت ۋە باشقا ئىختىيارىي كۆچۈش ھەرىكەتلىرى بىلەن ئانا يۇرتلىرىدىن ئايرىلغان كوللىكتىپلارنىڭمۇ دىئاسپورانى شەكىللەندۈرەلەيدىغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويغان. بۇ. نۇقتىدىن قارىغىنىمىزدا كوھىن ۋە شاففىرنىڭ ئوتتۇرىغا قويغان دىئاسپورا ئالاھىدىلىكلىرى، قاتناش ۋە ئالاقە تېخنىكىسىنىڭ يۇقىرى تەرەققىياتى بىلەن بىر ئىنساننىڭ دۇنيانىڭ ھەرقانداق بىر دۆلىتىگە ئاسانلا كۆچۈپ بارالايدىغان بۈگۈنكى دۇنيانىڭ دىئاسپوراسىنى تېخىمۇ ئېنىق ۋە تەپسىلىي بىر شەكىلدە ئىپادىلىمەكتە ۋە تەسۋىرلىمەكتە. شۇڭلاشقا ئانا ۋەتەنلىرىدىن باشقا يەردە ياشاۋاتقان ھەرقانداق بىر كوللىكتىپنى دىئاسپورا دەپ تونۇش ئۈچۈن يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان ئالاھىدىلىك ۋە شەرتلەرنىڭ ئاساس قىلىنىشى، دىئاسپورا تېمىسىنىڭ تېخىمۇ كەڭ بىر شەكىلدە كۈزىتىلىشىگە ۋە چۈشىنىلىشىگە ياردەم قىلماقتا.3. دىئاسپورالارنىڭ تۈرلەرگە ئايرىلىشى3.1. دىئاسپورالارنىڭ تەشكىللىنىش سەۋەپلىرى نۇقتىسىدىن تۈرلەرگە ئايرىلىشىئانا ۋەتەنلىرىدىن ئايرىلىپ چەتئەلدە ياشاۋاتقان كوللىكتىپلارنىڭ تەشكىللىنىشىنىڭ ئارقىسىدا ئومۇمىي جەھەتتىن دىن، تىجارەت ، سىياسەت، ئوخشاش ئىرق ۋە ئوخشاش كۈلتۈرقاتارلىق سەۋەپلەرمەۋجۇتتۇر. يەنى بۇلارنىڭ ھەرقانداق بىرسى ياكى بىر نەچچىسىنىڭ بىرلىشىشى، دىئاسپورانىڭ بارلىققا كېلىشىدىكى ئاساسلىق ئامىللاردۇر. مايكىل بىرۇنىئو بۇ ئامىللارنى ئاساس قىلىپ، تۆت تۈرلۈك دىئاسپورا تىپىنى تىلغا ئالماقتا بىرۇنىئو، 2010:77 :1 تىجارىي دىئاسپورالار: بۇ تۈردىكى كوللىكتىپ پەقەتلا تىجارىي مەقسەت، ماددىي مەبلەغ سېلىش ۋە قەدەم ئېلىش نەتىجىسىدە شەكىللىنىدۇ. تۈپ مەقسىتى تىجارەتتۇر. باشقا ھەممە نەرسىلەر بۇنىڭغا باغلىق ياكى ئارقا پىلاندىدۇر. خىتاي ۋە ھىندى دىئاسپوراسى بۇنىڭغا مىسال بولالايدۇ. ھىندى دىئاسپوراسى پەرقلىق ئېتىقادتىكى مۇسۇلمانلار، ھىندىلار ۋە خىرىستىيانلار ۋە باشقىلار كىشىلەرنىڭ تەشكىللىنىشى بىلەن مەيدانغا كەلگەنلىكتىن، بۇ يەردە دىن ئاساسىي باغلىغۇچى ۋە شەكىللەندۈرگۈچى رول ئوينىمايدۇ. بۇ خىل دىئاسپورا مەنسۇپلىرىنى بىر بىرى بىلەن باغلاپ تۇرىدىغان ئەڭ مۇھىم نەرسە تىجارىي مەقسەت ۋە پايدىلىرىدۇر.2 دىننىي دىئاسپورالار: بىر دىنغا باغلىق ۋە دىن ئاساسىدا شەكىللەنگەن كوللىكتىپتۇر. يەھۇدىي، يۇنان ۋە ئەرمەن دىئاسپورالىرى بۇنىڭغا مىسالدۇر. دىئاسپورا مەنسۇپلىرىنىڭ ئىشەنگەن دىنى، ئىلاھىي كىتاپلار، دۇئا تېكىستلىرى، ئىبادەت يەرلىرى مەسجىد، سىناگوك ۋە چېركاۋ ۋە مۇراسىملار، دىننىي دىئاسپورانىڭ ئەڭ مۇھىم ھەل قىلغۇچ ئامىللىرىدۇر.3 سىياسىي دىئاسپورالار: ئانا ۋەتەنلىرى تاجاۋۇزچىلار تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغاندا ۋە دىئاسپورا مەنسۇپلىرىنىڭ بىردىنبىر غايىسىنىڭ ،مۇستەقىل بىر ئۇلۇس دۆلەت قۇرۇش بولغان ۋاقتىدا مەيدانغا كەلمەكتە. بۇنىڭ ئەڭ ياخشى مىسالى پەلەستىن دىئاسپوراسىدۇر.4 ئىرقىي ۋە كۈلتۈر دىئاسپورالىرى: دىئاسپورا مەنسۇپلىرى ئوخشاش ئىرق ياكى كۈلتۈرگە ئىگە بولغانلىقى ۋە بۇنىڭغا ئىشەنگەنلىكى ئۈچۈن تەشكىللەنمەكتىدۇر. ئورتاق بەرپا قىلغان كىملىكلىرىنىڭ ئېنىقلىنىشىدا يەنىلا ئىرق ۋە كۈلتۈرھەل قىلغۇچ ئورۇندىدۇر. مىسالەن، قارا تەنلىكلەر دىئاسپوراسى. ئافرېقا ئامېرىكىلىقلىرىنىڭ بىردىئاسپورا ئاتىلىشىدا ، ئوخشاش رەڭ ۋە ئوخشاش ئىرققا ئىگە بولىشى؛ قۇل سودىسى ۋە چوڭ ئېتىزلارنىڭ قۇل ئىش كۈچى بولىشىغا ئوخشاش تارىخلىرى مۇھىم رول ئوينىماقتا.3.2. دىئاسپورانىڭ ئانا ۋەتەنلىرىنىڭ سىياسىي ئەھۋالى نۇقتىسىدىن تۈرلەرگە ئايرىلىشىشاففىر،دىئاسپورا جامائىتىنىڭ ئانا ۋەتەنلىرىنىڭ سىياسىي ئەھۋالى نۇقتىسىدىن بۇ ئۇقۇمنى، دۆلەتلىك دۆلىتى بولغان دىئاسپورالار ۋە دۆلەتسىز دىئاسپورالار دەپ ئىككىگە ئايرىيدۇ. دۆلەتسىز دىئاسپورا، ئەسلى ۋەتەنلىرى ئېنىق بىلىنمىگەن ۋە ياكى ۋەتەنلىرى باشقا ئۇلۇسلار تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغان دىئاسپورانى كۆرسىتىدۇ 2003،23. دۆلەتلىك دۆلىتى بولغان دىئاسپورا بولسا مەۋجۇت بىر دۆلىتى ۋە مۇقىم بىر ئانا ۋەتىنىنى بولغان بىر ئەھۋالدۇر. مىسالغا ئېلىپ ئېيتساق، ئەنگىلىيەدىكى تۈرك دىئاسپوراسى.3.3. دىئاسپورانىڭ تارىخي نۇقتىدىن تۈرلەرگە ئايرىلىشىدىئاسپورانى تارىخي نۇقتىدىن تەتقىق قىلغان مىشەل رەيىس 2004:41 دىئاسپورانى ۋاقىت تەرتىپى بويىچە ئۈچ ئايرىم دەۋىرگە ئايرىيدۇ:1 كىلاسسىك دىئاسپورالار: قەدىمقى زامانلاردىن تارتىپ 1500 يىللارغىچە بولغان مەزگىلدە مەيدانغا كەلگەن دىئاسپورالار. مىسالەن، يۇنان دىئاسپوراسى، يەھۇدى دىئاسپوراسى ۋە ئەرمەن دىئاسپوراسى.2 يېقىنقى زامان دىئاسپوراسى: 1500 يىللاردىن 1945 يىللىرىغىچە بولغان دەۋردە ئوتتۇرىغا چىققان دىئاسپورالاردۇر. مىسالەن، شىمالىي ئامېرىكىغا ۋە ياۋروپاغا قىلىنغان چوڭ كۆچۈشلەر بىلەن ئۇرۇش، قۇللۇق، سۈرگۈن، ئىش ئىزدەشكە ئوخشاش شەكىللەنگەن دىئاسپورالار.3 ھازىرقى زامان دىئاسپورالىرى: 1945 يىللاردىن ھازىرغىچە بولغان مەزگىلدە شەكىللەنگەن دىئاسپورالار. مىسالەن، ئامېرىكىدىكى ئىسپانىكلەر.رەيىسنىڭ تۈرلەرگە ئايرىشىغا ئاساسەن، بۇرۇنقى چوڭ ئاپەتلەر، ئۇرۇشلار، كېسەللىكلەر، سۈرگۈنلەر ۋە باشقا تارىخىي ۋەقەلەرنىڭ، دىئاسپورانىڭ شەكىللىنىشىدىكى تەسىرلىرىنى چۈشىنىش نۇقتىسىدىن مۇھىم بىر رولغا ئىگە.3.4. دىئاسپورا مەنسۇپلىرىنىڭ ئورنىغا ئاساسەن تۈرلەرگە ئايرىلىشىھەر دىئاسپورا ئەزاسىغا، ئۇياشاۋاتقان ساھىپخان دۆلەتتە خالىسۇن خالىمىسۇن بىر ئىجتىمائىي ئورۇن بېرىلمەكتە. بېرىلگەن بۇ ئورۇن، دىئاسپورا ئەزالىرىنىڭ ساھىپخان دۆلەتتە بولىشىنىڭ سەۋەبى ۋە مەقسىتىگە قارىتا بەلگىلەنمەكتە. بۇ نۇقتىدىن كوھىن 1997:179، دىئاسپورالارنى تېخى پەرقلىق بىر نۇقتىدىن تۈرلەرگە ئايرىماقتا.1 مەزلۇم دىئاسپوراسى : ئافرىقىلىقلار،يەھۇدىلەر ۋە ئەمرمەنلەر.2 ئىشچى دىئاسپوراسى : ھىندىلار، تۈركلەر3 ئىشغال دىئاسپوراسى : ئىنگىلىزلار، فرانسۇزلار، ئىسپانلار.4 تىجارەت دەئاسپوراسى : لىۋانلىقلار، خىتايلار5 كۈلتۈر دىئاسپوراسى : كارىبلىقلار.6 ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ قۇرۇلما ئالاھىدىلىكىيېقىنقى زاماندا شەرقىي تۈركىستاندىن باشقا دۆلەتلەرگە كۆچۈش ھەرىكەتلىرى 20 ئەسىرنىڭ 30 يىللىرىدىن باشلىغان. 1933 يىلى قۇرۇلغان شەرقىي تۈركىستان ئىسلام جۇمھۇرىيىتى خىتاي دۆلىتى تەرىپىدىن يوقىتىلغان. 1944 يىلى قۇرۇلغان 2 قېتىملىق شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى 1949 يىلى يەنە خىتاي دۆلىتى تەرىپىدىن بېسىۋېلىنغاندىن كېيىن ئوخشىمىغان زامانلاردا، ئوخشىمىغان كۆچكۆچلەر مەيدانغا كەلگەن. مۇستەقىل بىر ئۇلۇس دۆلىتىنىڭ مۇنقەرز بولىشى بىلەن بىرلىكتە خىتاي كوممۇنىستلىرىنىڭ قىلغان زۇلۇملىرى كەڭ كۆلەملىك كۆچۈشلەرگە سەۋەپ بولغان.1933 1964 يىللىرى ئارىسىدا شەرقىي تۈركىستاندىن ئوخشىمىغان دۆلەتلەرگە كۆچۈشلەر مەيدانغا كەلگەن. 1935 1937 يىللىرىدا مەخمۇت مۇھىتى بىلەن بىر كۆچكۆچ مەيدانغا كەلگەن. ئوخشاش ۋاقىتتا ئالتايدىنمۇ قازاقلار توپتوپ بولۇپ كۆچكەن. 1949 يىلىدا ئەيسا ئەلىبەگ ھاكىم، ئەيسا يۈسۈپ ئالپتېكىن، ھۈسەيىن تەيجى، مۇھەممەد ئەمىن بۇغرا ۋە دەلىخان جانئالتايغا ئوخشاش مۇھىم شەخسلەر ھىندىستان ۋە پاكىستانغا كۆچكەن. 1949 يىلى 11 سېنتەبىر، 17 سېنتەبىر ۋە 20 سېنتەبىرلەردە جانىمخان ھاجى، مۇھەممەد ئەمىن بۇغرا ۋە ئەيسا يۈسۈپ ئالپتېكىن باشچىلىقىدىكى جامائەت شەرقىي تۈركىستاندىن ئايرىلغان. بۇ كۆچۈشنىڭ سەۋەبى پەقەتلا ياخشى ھايات شارائىتىغا ئېرىشىش ياكى جاننى قۇتقۇزۇپ قېلىش ئەمەس ، بەلكى ئانا ۋەتىنىدە قىلىشقا ئامالسىز قالغان مۇستەقىللىق كۈرىشىنى داۋام قىلىش ئىدى.ۋەتەن ئۈچۈن ۋەتىنىدىن ئايرىلىشقا مەجبۇر قالغان بۇ جامائەت بېشىدا تۈركىيەدىن باشلاپ، قازاقىستان، قىرغىزىستان، ئۆزبېكىستان، پاكىستان ۋە ئافغانىستانغا يەرلەشكەن. تۈركىيەگە يېتىپ بارغان جامائەت 1952 يىلى 10 مارت كۈنى تۈركىيە مىنىستىرلار كېڭىشىنىڭ قارارى بىلەن رەسمىي كۆچمەن سالاھىيىتىگە ئېرىشكەن. 1952 يىلىنىڭ ئاخىرىدا تۈركىيەگە كەلگەن شەرقىي تۈركىستانلىق كۆچمەنلەر: نىدە ۋىلايىتى، ئاقساراي كازاسى سۇلتانخان ناھىيە مەركىزىگە ، مانىسا ۋىلايىتى سالىھلى كازاسى مەركىزىگە، قەيسەرى ۋىلايىتىنىڭ دەۋەلى كازاسى سىندەلھۆيۈك ۋە قاراجاۋىران يېزىلىرى بىلەن يەھيالى كازاسىغا تەۋە كوپچى ۋە غوجاھاجىللىق يېزىلىرىغا، شەرقىي تۈركىستالىق كۆچمەنلەرنىڭ ئۆز يۇرتلىرىنىڭ نامىنى بەرگەن نىدە ۋىلايىتىنىڭ ئۇلۇقىشلا كازاسىغا تەۋە ئالتاي يېزىسىغا، كونيا ئەرەگلىسىگە، كونيا ۋىلايىتى مەركىزىي يېزىلىرىدىن ئىسمىلغا، ئادا بازىرىنىڭ مەركىزىگە يەرلەشكەن. 1960 يىلىنىڭ ئاۋغۇست ئېيىدا بېيجىڭدا ئىمزالانغان ئافغانىستان بىلەن خىتاي ئارىسىدىكى چېگرا ئەركىنلىكى كېلىشىمىدىىن خەۋەر تاپقان مەھمەت قاسىم جانتۈرك 130 كىشىلىك بىر جامائەت بىلەن 1961 يىلى ئافغانىستانغا كۆچكەن تۇنجەر: 2014 ، 1961 يىلىدا ئافغانىستانغا كۆچۈپ بارغان شەرقىي تۈركىستانلىق كۆچمەنلرنىڭ تۈركىيەگە رەسمىي كۆچمەن بولۇپ ئېلىپ كېتىلىشى ھەققىدە ئىزدەنگەن ۋە تۈركىيە ھۆكۈمىتىدىن ماقۇل جاۋپ ئالغاندىن كېيىن ئافغانىستاندىكى بىر قىسىم شەرقىي تۈركىستانلىقلارنى تۈركىيەگە رەسمىي كۆچمەن قىلىپ ئورۇنلاشتۇرغان تۇنجەر، 2018؛217.رەسىم 2: 1965 يىلى ئافغانىستاندىن تۈركىيەنىڭ قەيسەرى شەھىرىگە كۆچۈرۈلگەن ئۇيغۇرلار. 1965 يىل، تۈركىيە قەيسەرى.1967 يىلىدىن كېيىنىكى دەۋرلەردە كەڭ كۆلەملىك كۆچۈشلەر مەيدانغا كەلمىدى. مىڭلارچە ئۇيغۇرنىڭ ئۆلۈمى، يارىلىنىشى ۋە يوقاپ كېتىشىگە سەۋەپ بولغان 2009 يىلىدىكى 5 ئىيۇل قەتلىئامىدىن كېيىنمۇ پەقەت ئاز ساندىكى بىرقىسىم ئۇيغۇرلار چەتئەلگە چىقالىغان. بۇنىڭ ئەڭ مۇھىم سەۋەبى بولسا، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قويغان ساياھەت چەكلىمىسى سەۋەبىدىن ئۇيغۇرلارنىڭ پاسپورت ئالالماسلىقى ۋە چېگرا ۋە تاموژنىلارنىڭ بىر تال چىۋىنمۇ ئۇچالمىغۇدەك دەرىجىدە قاتتىق كونتىررول قىلىنىشى ئىدى. بۇ سەۋەپتىن مەيلى قانۇنلۇق ياكى قانۇنسىز يوللاردىن بولسۇن چېگرا سىرتىغا چىقىش ئىمكانىيىتى يوق ئىدى.بۈگۈنكى كۈندە تۈركىيەدىن باشلاپ، قازاقىستان، قىرغىزىستان، ئۆزبېكىستان، پاكىستان ۋە ئافغانىستانلار بىلەن بىرگە ئامېرىكا، ھىندىستان، كانادا، ياۋروپا، روسىيە، ياپونىيە ۋە سەئۇدى ئەرەبىستان قاتارلىق دۆلەتلەردە ياشاش ئۈچۈن كۈرەش قىلىپ كېلىۋاتقان ئۇيغۇرلار مەۋجۇت.ئانا ۋەتەنلىرى ئۈچۈن، ئانا ۋەتەنلىرىدىن ئايرىلىپ، ئوخشىمىغان دۆلەتلەردە ياشاۋاتقان ئۇيغۇر جامائىتىنىڭ ئالاھىدىلىكلىرى، گابرېئىل شاففىرنىڭ چەتئەلدە ئانا يۇرتلىرىدىن باشقا بىر جۇغراپىيەدە ياشاۋاتقان جامائەتلەرنىڭ دىئاسپورا سالاھىيىتىگە ئىگە بولىشى ئۈچۈن بەلگىلىگەن ئالاھىدىلىكلەر نۇقتىسىدىن تەھلىل قىلىنغاندا، چەتئەلدىكى ئۇيغۇر جامائىتىنى تېخىمۇ ياخشى ئىزاھلىغىلى بولىدۇ:1 چەتئەلدە ياشاۋاتقان ئاز بىر قىسىم ئۇيغۇرلاردىن سىرت، كۆپچىلىك ئۇيغۇرلار ئۆز كىملىكىنى، دىنىنى، كۈلتۈرىنى ۋە ئەڭ ئەقەللىي ھوقۇقىنى قوغداپ قېلىش ئۈچۈن كۆچۈشكە مەجبۇر بولغان. ھەتتاكى ھاياتى خەۋپ ئىچىدە قالغانلىقى ئۈچۈن، جېنىنى قۇتقۇزۇپ قېلىش ئۈچۈن چىققانلارمۇ بار.2 شەرقىي تۈركىستاندىن كۆچۈپ چىققانلار يالغۇز ئۇيغۇرلارلا ئەمەس. ئۇيغۇرلار بىلەن بىرلىكتە يەنە قازاق، قىرغىز ۋە ئۆزبېكلەرمۇ شەرقىي تۈركىستاندىن كېتىشكە مەجبۇر بولغان. ئۇيغۇرلار بولسۇن ياكى باشقىلار بولسۇن، ئارىسىدا ئازتولا پەرقلەر بولسىمۇ، ئوخشاش ئېتنىك ۋە دىندىن كەلگەنلىكىنى قوبۇل قىلىشىدۇ ۋە چەتئەلدە ئوخشاش نىشان ئۈچۈن تەشكىللىنىدۇ. مىسالەن، قازاقىستان ۋە تۈركىيەدىكى بەزى تەشكىلاتلارنىڭ سىياسىي پائالىيەتلىرى.3 ئانا ۋەتەنلىرىدىن باشقا بىر ياكى بىر قانچە دۆلەتتە ئاز سانلىق بولۇپ ياشايدۇ. مىسالەن: تۈركىيە، ئوتتۇرا ئاسىيا، شەرقىي جەنۇبىي ئاسىيا، ئامېرىكا، ياۋروپا ۋە باشقا دۆلەتلەردە ياشايدىغان ئۇيغۇر جامائەتلىرى بار.4 شەرقىي تۈركىستاندىن ئايرىلغانلار، بىر تەرەپتىن ئانا ۋەتەندىكى ۋە يەنە بىر ياندىن باشقا دۆلەتلەردىكى قان قېرىنداشلىرى بىلەن مۇناسىۋەتلىرىنى ساقلاپ كەلمەكتە.5 بۇ جامائەتنىڭ ئىچىدىكىلەر رېئال ھاياتتا بولسۇن ۋە ياكى ئالاقە دۇنياسىدا بولسۇن بىر بىرلىرى بىلەن ئالاقە ۋە ھەمكارلىق ئىچىدىدۇر. سىياسىي، ئىقتىسادىي ۋە باشقا كوللىكتىپ مەقسەتلەر ئۈچۈن تەشكىللىنەلەيدۇ.6 ئاكتىپ رول ئويناۋاتقان ئىجتىمائىي، كۈلتۈر، سىياسىي ۋە ئىقتىسادىي مۇناسىۋەتلىرى بىلەن بىرلىكتە، دىئاسپورا ئەزالىرى ئانا يۇرتلىرى، ساھىپخان دۆلەتلەر ۋە باشقا دۆلەتلەر ئارىسىدا قۇرۇلغان مۇناسىۋەتلەرگە تەسىر كۆرسىتىپ، دۆلەت ھالقىغان ئالاقە تورىنى شەكىللەندۈرىدۇ. بۇ مەنىدىن، يېقىندىن بۇيان خېلى كۆپ ئىككىنجى ۋە ئۈچىنجى دۇنيا ئەللىرى ئۆز چېگرىلىرى ئىچىدە ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلارنى خىتايغا قارشى كوزىر سۈپىتىدە ئىشلىتىشى ۋە ھەتتا خىتاينىڭ تەلىپىگە ئاساسەن، ئۇيغۇرلارنى خىتاي بىخەتەرلىك تارماقلىرىغا تاپشۇرۇپ بېرىشى بۇنىڭ تىپىك بىر مىسالىدۇر.يۇقىرىدىكىلەردىن شۇنى كۆرۈپ يېتەلەيمىزكى، شاففىرنىڭ ئانا ۋەتەنلىرىدىن باشقا دۆلەتلەردە ياشايدىغان ھەرقانداق بىر جامائەتنى دىئاسپورا دەپ قوبۇل قىلىش ئۈچۈن قويغان شەرتلەر ۋە ئالاھىدىلىكلەرنى ئاساس قىلغىنىمىزدا، چەتئەلدە ياشاۋاتقان ئۇيغۇر جامائىتى تىلغا ئېلىنغان ھەممە ئالاھىدىلىك ۋە شەرتلەرگە تولۇق دېگۈدەك چۈشمەكتە ۋە ھەقىقىي بىردىئاسپورا دەپ قارالماقتا.ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنى تېخىمۇ ياخشى تونۇش ئۈچۈن، بۇ دىئاسپورانىڭ تەشكىللىنىش سەۋەبى، ئانا ۋەتىنىنىڭ سىياسىي ئەھۋالى، مەيدانغا كېلىش تارىخىي ئارقا كۆرىنىشى ۋە ئەزالىرىنىڭ ياشاۋاتقان دۆلەتلىرىدىكى ئورنىغا قاراش پايدىلىقتۇر.ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ شەكىللىنىش سەۋەپلىرىگە قارىغىنىمىزدا:مىشەل بىرۇنىئوغا ئاساسەن، ئانا ۋەتەنلىرىدىن ئايرىلىپ، چەتئەلدە ياشاۋاتقان جامائەتلەرنىڭ تەشكىللىنىشىنىڭ ئارقىسىدا ئاساسەن دىن، تىجارەت، سىياسەت، ئوخشاش ئىرق ۋە كۈلتۈرگە ئوخشاش ئامىللار يەر ئالماقتا. يەنى بۇلارنىڭ ھەرقانداق بىرسى ياكى بىرنەچچىسىنىڭ بىرىكىشى دىئاسپورانىڭ شەكىللىنىشىگە سەۋەپ بولىدىغان ئاساسلىق ئامىلدۇر 2010:77. بۇ نۇقتىدىن قارىغاندا، ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنى سىياسىي دىئاسپورا ياكى ئىرقچىل ۋە ياكى كۈلتۈر دىئاسپوراسى دەپ تۈرگە ئايرىش مۇمكىن. يەنى ئانا ۋەتەنلىرى خىتاي تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغان ۋە دىئاسپورا ئەزالىرىنىڭ مەقسىتى يالغۇز، بىر مۇستەقىل ئۇلۇس دۆلىتى قۇرۇشتۇر. تەشكىللىنىش سەۋەپلىرى بۇ غايە ئۈچۈندۇر. يەنە دىئاسپورا ئەزالىرى ئوخشاش ئىرق ۋە كۈلتۈرگە ئىگە بولغانلىقى، ئوخشاش كىملىككە ئىگە بولغانلىقى ۋە بۇنىڭغا ئىشەنگەنلىكى ئۈچۈنمۇ بىرلىشىدۇ. چۈنكى چەتئەلدە ياشايدىغان بىر قىسىم ئۇيغۇرلاردا ، مۇستەقىل بىر دۆلەت قۇرۇش ئارزۇسى بولمىسىمۇ، ئوخشاش كۈلتۈر ۋە نەسەپتىن كەلگەنلىكى ئۈچۈن ئۇيغۇر جامائىتىگە قوشۇلماقتا ۋە بۇ سەۋەپتىن تەشكىللەنمەكتە.ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ ئانا ۋەتەنلىرىنىڭ سىياسىي ئەھۋالىدىن قارىغاندا:گابرىئىل شاففىر، دىئاسپورا ئاتالغان جامائەتلەرنىڭ ئانا ۋەتەنلىرىنىڭ سىياسىي ئەھۋالىدىن دىئاسپورالارنى، دۆلىتى بولغان ۋە دۆلەتسىز دىئاسپوراغا ئايرىماقتا 2003:23. بۇ نۇقتىدىن ، ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنى دۆلەتسىز دىئاسپورا دەپ ئاتىيالايمىز. ئانا ۋەتەنلىرى تاجاۋۇزچىلار تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغان ۋە باشقۇرۇشى ئاستىدىدۇر. دىئاسپورا ئەزالىرى، ئانا ۋەتەن دەپ بىلگەن جۇغراپىيەدە كونكېرت بىر ۋەتەنگە ئىگە بولسىمۇ، مەۋجۇت بىر دۆلىتى يوق. ئۇيغۇرلاركونكېرت ۋە مۇستەقىل بىر ئۇلۇس دۆلىتىنى قۇرۇشنى غايە قىلغان ۋە بۇ مەقسەتتە تەشكىللەنمەكتە.ئۇيغۇر دىئاسپوراسى مەيدانغا كەلگەن تارىخي دەۋرگە قارىغاندا:مىشەل رەيىس دىئاسپورانى ۋاقىت تەرتىپى بويىچە ئۈچ ئايرىم دەۋرگە ئايرىماقتا. كىلاسسىك دىئاسپورالار، يېقىنقى زامان دىئاسپورالىرى ۋە ھازىرقى زامان دىئاسپوراسى 2004:41. رەيىسنىڭ ئايرىشىغا ئاساسەن ، ئۇيغۇر دىئاسپوراسى ھازىرقى زامان دىئاسپوراسىغا تەۋەدۇر.گەرچە بۇنىڭدىن ئۇزۇن زامانلار بۇرۇن ۋەتىنىدىن ئايرىلغان ئۇيغۇرلار بولسىمۇ، ئۇلار بارغان دۆلەتلىرىدە يەرلىكلەرگە ئارىلىشىپ، ئاسسىمىلياتسىيە بولۇپ كەتكەن ياكى ئۇلاردا ۋەتەنگە قايتىش ئارزۇسى بولۇپ باقمىغانلىقى ئۈچۈن ئۇلارنى دىئاسپورا دېيىش تەس. شۇڭلاشقا ھەقىقىي مەنىدىن ئانا ۋەتەنلىرىگە قايتىش ئارزۇسى ۋە ئۆز كىملىكىنى قوغداش غەيرىتى بىلەن ياشاۋاتقان ئۇيغۇر جامائىتى 1945 يىلىدىن كېيىن شەكىللىنىشكە باشلىغان. بۇ سەۋەپتىن ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنى ھازىرقى زامان دىئاسپوراسى دېيىشكە لايىقتۇر.دىئاسپورا ئەزالىرىنىڭ ياشاۋاتقان دۆلەتلىرىدىكى ئورنىغا قارىغاندا:ھەر دىئاسپورا ئەزاسىغا، تۇرىۋاتقان دۆلىتىدە ياكى جۇغراپىيەسىدە خالار خالىماس بىر ئىجتىمائىي ئورۇن ياكى نام بېرىلمەكتە. بېرىلگەن بۇ ئورۇن، دىئاسپورا ئەزالىرىنىڭ ئۇ دۆلەتتە ياشاش سەۋەپلىرى ۋە مەقسەتلىرىگە قارپ بەلگىلەنمەكتە. دىئاسپورانى بۇ نۇقتىدىن كۈزەتكەن كوھىن، دىئاسپورالارنى مەزلۇم، ئىشچى، تىجارەت ۋە كۈلتۈر دىئاسپوراسى قاتارلىق تۈرلەرگە ئايرىماقتا 1997:179. ھەقسىزلىققا ئۇچرىغان ۋە ھەققى تارتىۋېلىنىپ، ئانا ۋەتەنلىرىدىن ئايرىلىشقا مەجبۇر بولغان ۋە ياشاۋاتقان دۆلەتلىرىدىكى ساھىپخان جامائەتنىڭ نەزىرىدە مەسۇمانە بىر يەرگە ئىگە بولغان پەلەستىن دىئاسپوراسىغا ئوخشاش، ئۇيغۇر دىئاسپوراسىمۇ بىر مەزلۇم دىئاسپوراسىدۇر.5. ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ قۇرۇلۇش ئۇسلۇبىدۇفويكىس 2011:66، چەتئەلدە ئورتاق تەجرىبىنىڭ قۇرۇلما ئۇسلۇبى بىلەن مۇناسىۋەتلىك تۆت پەرقلىق تىپنى تەۋسىيە قىلماقتا. بۇ قۇرۇلما تىپلىرىنى تۆۋەندىكى 1 شەكىلدە تېخىمۇ ئېنىق شەكىلدە كۆرىۋېلىش مۇمكىن.1 شەكىلدە كۆرسىتىلگىنىدەك، چەتئەلدە ياشاۋاتقان جامائەتلەرنىڭ قۇرۇلما ئۇسلۇپلىرى مەركەزئەتراپ، سىرتقا يېپىق، ئاتوپىك ۋە قارشىلاشقۇچى قاتارلىق تۆت پەرقلىق شەكىلدە تەھلىل قىلىنماقتا. دۇفويكىسقا نىسبەتەن 2011:66:1 مەركەز ئەتراپ قۇرۇلمىسى: كۆچۈپ بارغان دۆلەتتە، كۆچۈش نەتىجىسىدە بىر جامائەتنىڭ مەۋجۇت بولىشى ۋە بىرلىكتە تۇرىشى، بۇ كۆچمەنلەرنىڭ ئانا ۋەتەنلىرى بىلەن بىۋاستە مۇناسىۋەتلىكتۇر. رەسمىي ئورگانلار بولۇپمۇ ئەلچىخانا، كوسۇلخانا، كۈلتۈر مەركەزلىرى ۋە باشقىلار. ئورگانلار بىلەن بىرلىكتە بۇ كۆچمەنلەرگە ۋاكالەتلىك قىلىدىغان تەشكىلات، ۋەخپىلەرگە ئوخشاش ھۆكۈمەتسىز ئورگانلارمۇ كۆچمەنلەر بىلەن ئانا ۋەتىنى ئوتتۇرىسىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ھەتتا دۆلەت چەتئەلدە ياشايدىغان پۈتۈن پۇقرالىرىنىڭ ھوقۇقلىرىنىڭ قوغدىلىشى ئۈچۈن بۇ تەشكىلات ۋە ۋەخپىلەرنى يىغىپ، پۇقرالىرىنى تەشكىللىمەكتە. مەيلى رەسمىي ياكى بىرەسمىي ئورگانلارنىڭ ۋاستىسى بىلەن بولسۇن ياكى ۋاستىسىز بولسۇن، چەتئەلدە ياشايدىغانلار ئانا ۋەتەنلىرى بىلەن ئۆزئارا مۇناسىۋەتلىك ياكى بىۋاستە باغلىنىشلىق.2 سىرتقا يېپىق قۇرۇلما : كۆچۈپ بارغان دۆلەتتە ئومۇمىي جەھەتتىن بىر شەھەرنىڭ مەلۇم مەھەللىلىرىدە ياشايدىغان جامائەتنىڭ تەشكىللىنىشىدۇر. مەھەللىنى ئاساس قىلىپ تەشكىللىنىپ، جامائەت شەكلىدە ياشاشقا تىرىشىدىغان بۇ كۆچمەنلەر، كۆپىنچە ۋاقىتتا شەھەر تۈزۈلمىسىنىڭ ئىچىدە يەر ئېلىش بىلەن بىرلىكتە، ئوخشاش ئىرق ۋە ئوخشاش نەسەپتىن كەلگەنلىكى ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئوخشاش ھايات شارائىتىغا ئىگە بولغانلىقلىرى ئۈچۈن بىرلىككە كېلىدۇ ۋە تەشكىللىنىدۇ. يەرلىك سەۋىيەدە ۋە تار دائىرىدە پائالىيەت قىلىدۇ ۋە ھەمكارلىشىدۇ. مەركەزئەتراپ قۇرۇلمىسىنىڭ ئەكسىچە، بۇ قۇرۇلما ئۇسلۇبىدا كۆچمەنلەرنىڭ بىرلىكتە بولۇش سەۋەبى رەسمىي بىر مىللىي مۇناسىۋەتكە ئەمەس، ئوخشىشىدىغان كىملىك ۋە ھايات شارائىتىغا تايىنىدۇ. ئايرىم ئېيتقاندا، بۇ كۆچمەنلەرنىڭ ئانا ۋەتەنلىرى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى ئاجىزۋە ھەتتا ھېچ يوق.3 ئاتوپىك قۇرۇلما: بۇ دۆلەت ھالقىغان بىر قۇرۇلما ئۇسلۇبىدۇر. ئەمما فىزىكىلىق مەنىدىن مۇستەقىل بىر دۆلەت قۇرۇش ياكى تۇپراققا ئىگە بولۇشتەك دەرتلىرى ياكى خىياللىرى يوق. كۆچۈپ بارغان دۆلىتىنىڭ پۇقراسى بولماي، ئۇ دۆلەتنىڭ كىملىك ۋە كۈلتۈرىگىمۇ ماسلاشماي دۆلەتلەر ئارىسىدا ياشايدۇ. ئورتاق بىر نەسەپ، ئېتنىك ياكى دىننىي كىملىك ئەتراپىدا شەكىللەنگەن ھاياتتا ياشاش غەيرىتىدۇر. جىق دۆلەتلەردە ھاياتىنى ياشايدۇ. كۆپلىگەن ماكانلارنى ئۆزئىچىگە ئالغان ۋە تىللاردا تەسۋىرلەنگەن بىر بوشلۇقتىن باشقا تۇپرىقى بولمىغان بىر جۇغراپىيە ۋە بۇ جۇغراپىيەنىڭ پۇقرالىرى. ئاتوپىك قۇرۇلمىدا، پۇقرالار دۆلەتكە تامامەن قىززىقمايدۇ. مەسىلەن، رومانلار.4 قارشىلاشقۇچى قۇرۇلما ئۇسلۇبى : دىئاسپورانىڭ بۇ خىل قۇرۇلمىسى ئاتوپىك قۇرۇلمىغا ئوخشاش دۆلەت ھالقىغان بىر قۇرۇلمىدۇر. پەقەت ئانا ۋەتەنلىرىدە مەۋجۇت بولغان ھاكىمىيەتنىڭ بارلىقىنى ۋە قانۇنلۇقلىقىنى رەت قىلىدىغان، ئۆز تۇپراقلىرىنىڭ تاجاۋۇزچىلار تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغان ياكى قىلىنغانلىقىنى ئويلايدىغان ئىنسانلاردىن تەركىپ تاپقان دۆلەت ھالقىغان بىر قۇرۇلمىنى كۆرسەتمەكتىدۇر.ئەلۋەتتە مۇنداق بىر قارشىلاشقۇچى خارەكتېرگە ئىگە دىئاسپورانىڭ مەقسىتى، ئۆز ۋەتىنىنى، ئۇلۇسىنى ۋە تۇپراقلىرىنى ئىشغالچىلاردىن قۇتقۇزۇشتۇر. بۇ نىشانغا يېتىش ئۈچۈن مۇستەقىللىق ھەرىكەتلىرىنىڭ چوڭ كۈچلەر تەرىپىدىن قوللىنىشى ۋە تونىلىشى ئۈچۈن تىرىشىدۇ. بەزى ئەھۋاللاردا بۇ كۈرەش دىپلوماتىك يوللار بىلەن ئېلىپ بېرىلسىمۇ، بەزى ئەھۋاللاردا ئۇرۇش شەكلىدە ئەمەلىيلىشىدۇ.شەكىل 1: چەتئەلدىكى ئورتاق كەچمىشنىڭ قۇرۇلما تۈرلىرىدىئاسپورانىڭ يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان تۆت پەرقلىق قۇرۇلما ئۇسلۇبىغا قارىغاندا، ئۇيغۇر دىئاسپوراسى قارشىلاشقۇچى دىئاسپورا شەكلىدە ئورۇن ئالماقتا. يەنى ئانا ۋەتەن بىلگەن بىر مىليون 800 مىڭ كۋادرات كېلومېتىرلىق شەرقىي تۈركىستان جۇغراپىيەسى، خىتايلار تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغان ۋە دىئاسپورانى تەشكىل قىلغان ئەزالارمۇ بۇ ئىشغالنى ۋە ھاكىمىيەتنى رەت قىلماقتا. ھەم شەخس، ھەم دىئاسپورا شەكلىدە سۈرگۈن ھاياتىنىڭ مەقسىتى ئانا ۋەتەنلىرىنى ئىشغالچىلاردىن قۇتقۇزۇشتۇر. . ئۇيغۇرلاربۇ نىشانغا يېتىش ئۈچۈن كۈرەش قىلىۋاتقىنىدا قورال ياراق، ئۇرۇش ياردىمى ۋە باشقا ئىمكانلار بولمىغانلىقتىن، دىپلوماتىك يوللارنى قوللىنىپ، مۇستەقىللىق داۋاسىنىڭ ھەقلىق ۋە يوللۇقلىقنى ئامېرىكا، ياپونىيە ۋە بەزى غەرپ دۆلەتلىرى تەرىپىدىن ئېتىراپ قىلىنىشقا ئېرىشتۈرۈش ئۈچۈن تىرىشماقتا. ئانا ۋەتەنلىرىدىكى مەۋجۇت ھاكىمىيەت بىلەن ياكى رەسمىي دۆلەت بىلەن زىت بىر مۇناسىۋەتتە بولغان ئۇيغۇر دىئاسپوراسى، ئانا ۋەتەنلىرى بىلەن تاق يۆنىلىشلىك بىرئالاقە ۋە مۇناسىۋەت ئىچىدە. ئانا ۋەتەنلىرىنى سېغىنىدۇ، ئېرىشىشنى ئويلايدۇ، يېڭىدىن قۇرۇشنى ۋە قايتىشنى ئويلايدۇ. ئەمما ئانا ۋەتىنى بىلەن بولغان مۇناسىۋەت نۇقتىسىدىن ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ يېتەرسىزلىكى بولسا پەنتېخنىكا بىلەن قوراللانغان 21 ئەسردە ياشاۋاتقان بولسىمۇ، ئانا ۋەتىنى بىلەن ئالاقىسىنىڭ بولماسلىقى ۋە بۇ ۋەجىدىن ئانا ۋەتەننىڭ، ئۇزاقلاردا ئۆزىگە بولغان بۇ خىل شەكىللىنىشنىڭ بارلىقىدىن، تەلپۈنۈش ۋە مۇستەقىللىق داۋاسىنىڭ بارلىقىدىن بىخەۋەر قېلىشىدۇر.ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ باشقا نۇرغۇن دىئاسپورالارغا ئوخشىمايدىغان بىر تەرىپى ئىچكى ۋە سىرتقى دىئاسپوراغا ئايرىلىشىدۇر. 1964 يىلىدىن كېيىن ئەرمەن دىئاسپوراسى سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ چېگراسى ئىچىدىكى ئىچكى دىئاسپورا ۋە بۇ چېگرىنىڭ سىرتىدىكى سىرتقى دىئاسپورا دەپ بۆلۈنگىنىدەك، ئۇيغۇر دىئاسپوراسىمۇ خىىتاينىڭ چېگرىسى ئىچىدىكى ئىچكى دىئاسپورا ۋە بۇ چېگرىنىڭ سىرتىدىكى سىرتقى دىئاسپورا دىن تەشكىل تاپماقتا.پەقەت ئۆزىنىڭ قىممەت، كۈلتۈر ۋە كىملىكلىرىنىڭ قوغدىلىشى ۋە داۋاملىشىشى ئۈچۈن تىرىشىش بىلەن كۇپايىلەنگەن ۋە ئومۇمىي جەھەتىىن ئۇنىۋېرسىتىت ئوقۇغۇچىلىرى ۋە ئاز بىر قىسىم تىجارەتچىلەردىن تەشكىل تاپقان بۇ ئىچكى دىئاسپورا نىڭ سىرتقى دىئاسپورادىن ئەڭ مۇھىم پەرقى بولسا، ھېچقانداق بىر سىياسىي تەشكىللىنىش ياكى مۇستەقىللىق داۋاسى ئېلىپ بارمىغانلىقىدۇر.دىئاسپورا ئۇقۇمىنىڭ ئاساسىغا قارىغاندا، ئارقىدىكى نەرسىنىڭ زورلاش ۋە چارىسىزلىك ئىكەنلىكىنى دېيىش مۇمكىن. دىئاسپورالار، بىر كىمنىڭ شۇنداق بىر ھاياتنى خالغانلىقىدىن مەيدانغا كەلگەن ئەمەس. ئۇ بىر مۇشەققەتلەر، ئازاپلار ۋە تۈرلۈك قىيىنچىلىقلار بىلەن تولغان ياشاش شەكلىدۇر. خالانغان ۋە ئارزۇ قىلىنغان بىر ھايات شەكلى ئەمەستۇر. دىئاسپورا ئەزالىرىنى بىرلەشتۈرگەن ۋە بىر بىرىگە باغلىغان نەرسە بولسا، بۇ خىل ھاياتقا سەۋەپ بولغان ئورتاق كەچۈرمىىش، ئورتاق خاتىرە، ئازاپ، زورلاش ۋە چارىسىزلىكلەر ۋە بۇلارغا سەۋەپ بولغا ھادىسىلەردۇر.تەشكىللىنىش سەۋەپلىرى سياسىي، ئىرقىي ۋە كۈلتۈر ئاساسلارغا تايانغان ئۇيغۇر دىئاسپوراسى ئورتاق كەچۈرمىش، ئورتاق خاتىرە، ئورتاق ئازاپ، ئورتاق زورلۇق ۋە چارىسىزلىكتىن ، ئوخشاش كىملىككە ئىگە بولغانلىقى ۋە بۇنىڭغا ئىشەنگەنلىكى ئۈچۈن بىرلىكتە ياشىماقتا. ئانا ۋەتەنلىرى خىتاي تاجاۋۇزچىلىرى تەرىپىدىن بېسىۋېلىنغان بۇ جامائەت دۆلەتسىز دىئاسپورا دەپ ئاتالماقتا. دىئاسپورا ئەزالىرى ئانا ۋەتەن بىلگەن جۇغراپىيەسىدە كونكېرت بىر ۋەتەنگە ئىگە بولسىمۇ، ئەمما مەۋجۇت بىر دۆلىتى يوقتۇر. كونكېرت ۋە مۇستەقىل بىر ئۇلۇس دۆلىتى قۇرۇشنى غايە قىلماقتا ۋە ئومۇمىي جەھەتتىن بۇ نىشان ئۈچۈن تەشكىللەنمەتكتە. بىرىجى دۇنيا ئۇرۇشىىن كېيىن شەكىللىنىشكە باشلىغان ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنى، تارىخىي نۇقتىدىن ھازىرقى زامان دىئاسپوراسى دەپ تونۇش مۇمكىن. ياشاۋاتقان دۆلەتلىرىدە مەسۇم بىر ئورۇنغا ئىگە بولغانلىقتىن، پەلەستىن ۋە سۈرىيە دىئاسپوراسىغا ئوخشاش مەزلۇم دىئاسپورا دەپ بىلىنمەكتە. قارشىلاشقۇچى خۇسۇسىيىتى بىلەن تەشكىللەنگەن بۇ دىئاسپورا، ئانا يۇرتلىرىنى، ئۇلۇسىنى ۋە زېمىنىنى ئىشغالچى خىتايلاردىن قۇتقۇزۇش ئۈچۈن دىپلوماتىك يوللار بىلەن كۈرەش قىلماقتا. مۇستەقىللىق داۋاسىنىڭ ھەقلىقىنى قوغداش ۋە بۇنىڭ كۈچلۈك دۆلەتلەر تەرىپىدىن ئېتىراپ قىلىنىشى ئۈچۈن يول ئىزدىمەكتە.بۇ ماقالە ئۇيغۇر دىئاسپوراسىنىڭ ئاساسىي ئالاھىدىلىكلىرى، قۇرۇلما ئۇسلۇبى ۋە قىسقىچە تارىخى ھەققىدە توختالدى. بۇ ئۇيغۇر دىئاسپوراسىغا كىرىش باسقۇچىدۇر. ئەلۋەتتە مەۋجۇتلۇق ئۇرۇنىشى ۋە مۇستەقىللىق كۈرەشلىرى كۈنسېرى قىيىنلىششۋاتقان ئۇيغۇر دىئاسپوراسى تېخىمۇ چوڭقۇر ۋە تەپسىلىي ئىزدىنىش كېرەك بولغان بىر تېمىدۇر. ئۇيغۇر دىئاسپوراسى ئۇچىرىغان مەسىلىلەر سىياسىي، ئىقتىسادىي ۋە كۈلتۈر نۇقتىسىدىن، مەۋجۇت جۇغراپىيەسىدىكى سىياسىي سستىما بىلەن مۇناسىۋىتى؛ مەۋجۇت جۇغراپىيەسىدىكى سىياسىي سېستىمىنىڭ خىتاي دۆلىتى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى ۋە ئانا ۋەتەنلىرىنىڭ مەۋجۇت ئەھۋالى نۇقتىسىدىن تەتقىق قىلىنىشى، تېمىنىڭ تېخىمۇ ياخشى يورۇتۇلۇپ بېرىلىشىغا پايدىلىقتۇر.ماقالىنىڭ تۈركچە ئەسلى نۇسخىسى: |
ئۆشرە زاكات ئايرىمايدىغان ئادەمنىڭ بالىسى بىلەن تاماق يېيىشىشكە بولامدۇ؟ مۇسۇلمانلار تورىئۆشرە زاكات ئايرىمايدىغان ئادەمنىڭ بالىسى بىلەن تاماق يېيىشىشكە بولامدۇ؟باش بەت پەتىۋالار يېمەك ئىچمەك يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 200907285,959 قېتىم ئوقۇلدىقېرىندىشىم! ھالال ـ ھارام ئىشلىرىغا بۇ قەدەر دىققەت قىلغانلىقىڭىز ياخشى، لېكىن بۇ ئىشنى تولىمۇ ئاشۇرۇۋېتىپسىز. بۇ قەدەر قىلىشنىڭ ھاجىتى يوق.شەيتاننىڭ ئىنساننى يولدىن چىقىرىش ئۇسۇللىرى ھەر خىلدۇر. شۇنىڭ ئۈچۈن ھەر دايىم دىققەت قىلىشىمىز كېرەك.سوئاللىرىڭىزنىڭ جاۋابىغا كەلسەك، ھارام ئىككى تۈرلۈك بولىدۇ:1 ئۆزى ئۆلۈپ قالغان ھايۋان، تومۇردىن ئېقىپ چىققان قان، چوشقا گۆشى ۋە ئاللاھدىن غەيرىينىڭ نامى تىلغا ئېلىنىپ بوغۇزلانغان ھايۋان قاتارلىق ھالال پۇلغا سېتىۋالسىمۇ ھاراملىقى ئۆزگەرمەيدىغان ھاراملاردۇر.مانا بۇلار ھېچبىر زامان ھالاللىققا ئايلانمايدۇ. لېكىن ئىلاجىىسز قالغان كىشىنىڭ ئۆزىنى قۇتۇلدۇرغۇدەك دەرىجىدە ئۇلاردىن ئستېمال قىلىشىغا رۇخسەت قىلىنىدۇ. بۇ، بۇنداق كىشىگە ئۇ نەرسىلەر ھالال دېگەنلىك ئەمەس. ئەكسىچە قاتتىق قىيىنچىلىق ئىچىدە قالغان ئادەمنىڭ مەلۇم مىقداردا ئىستېمال قىلىشىغا رۇخسەت بېرىلىگەنلىكتۇر.سىز ئويلاپ بېقىڭ: سىز سېتىۋالمىسىڭىز بولمايدىغان بىر نەرسە بار، سىز ئۇ نەرسىنى ساتىدىغان يەرگە بېرىپ ئىگىسىدىن، سىز بۇ نەرسىنى نەدىن ئالغانتىڭىز؟ قانداق پۇلغا ئالغانتىڭىز؟ سىزگە ساتقان ئادەم قانداق پۇلغا ئېپتىكەن؟ ئۇنىڭغا ساتقان ئادەمچۇ؟ دەپ سۈرۈشتە قىلىشقا باشلىسىڭىز، ياكى سىز سىزدىن بىر نەرسە سېتىۋالغىلى كەلگەن بىر كىشىدىن سىز مەندىن بۇ نەرسەمنى سېتىۋالىدىغان پۇلنى نەدىن تاپقانتىڭىز؟ سىزگە بەرگەن كىشى نەدىن تېپىپتىكەن؟ ئۇ چۇ؟ ئۇ چۇ؟ دەپ سوراشقا باشلىسىڭىز ۋە ئۇلارنى تېپىپ سوراش ئۈچۈن شەھەرمۇشەھەر، يۇرتمۇيۇرت ماڭغىلى تۇرسىڭىز، ئوقۇشىڭىزنى ۋە بارلىق ئىشلىرىڭىزنى تاشلاپ پەقەت شۇ بىر ئىش ئۈچۈن بىرقانچە يىللىق ھاياتىڭىز كەتمەسمۇ؟بىر نەرسە سېتىۋالماقچى ياكى ساتماقچى بولغان بارلىق مۇسۇلمانلارنى مۇشۇنداق تەكشۈرۈش ئىشىغا چۈشۈپ كەتكەنلىكىنى تەسەۋۋۇر قىلساق، كۆز ئالدىمىزدىن قانداق بىر مەنزىرە ئۆتەر؟ئەقىلغا، مەنتىققا ۋە فىترەتكە ئۇيغۇن كېلىدىغان دىنمىز ئەنە شۇنداق بىر ئىشقا ئەمر قىلارمۇ؟شۇنىڭ ئۈچۈن سىز ئۇنداق شەيتان ۋەسۋەسىلىرىگە قەتئىي ئالدانماڭ! ئۆشرە ـ زاكىتىنى كىم ئايرىمىغان بولسا، شۇ جاۋابكار. سىز ئۆزىڭىزنىڭ ئۆشرە ـ زاكىتىنى ئايرىسىڭىز بولىدۇ.سىز بىر كىشىنىڭ ناماز ئوقۇپ ـ ئوقۇماسلىقىدىنمۇ جاۋابكار ئەمەس. ھالال نەرسىلەردىن پاكىزلىققا رىئايە قىلىپ ئەتكەن تاماقلارنى كىم ئەتسە ئەتسۇن يېسىڭىز بولىدۇ.يىغىپ ئېتقاندا بىر نەۋرە ئىنىڭىز بىلەن بىرلىكتە تاماق يېيىشىڭىز، تاماق پۇلىنى نۆۋەتلىشىپ تۆلىشىڭىز، ناھايىتى نورمال ئەھۋال. سېنىڭ داداڭ ئۆشرە ـ زاكات ئايرىمايدۇ دەپ سىز ئۇ بالىنى ئەيىبلىيەلمەيسىز، ھەمدە ئۇنىڭ قولىدىكى پۇلنىڭ، ئۇنىڭ قولىغا ئۆتۈشتىن بۇرۇنقى ئەھۋالىنى شۈرۈشتە قىلىش ۋەزىپىڭىزمۇ يوق؛ نەگە خىراجەت قىلىشىمۇ سىزنى ئالاقىدار قىلىدىغان ئىش ئەمەس.ئىككىنچى مەسىلە سىز بىر ئاشخانىغا كىرسىڭىز چوشقا گۆشى ياكى چوشقا گۆشى پۇشۇرغان قازاندا ئەتكەن تاماقلارنى يەپ سالماسلىق ئۈچۈن دىققەت قىلىشىڭىز كېرەك. ئاشپەزنىڭ دىنىنى، تەقۋادارلىقىنى سۈرۈشتە قىلىش ھەققىڭىز، ھوقۇقىڭىز ۋە ۋەزىپىڭىز يوقتۇر! |
تەرەڭدىك. ءتامسىل. تالاسبەك23 قازان 17:02استانا. قازاقپارات قازاق جاستارى ءبىر جىلدا ەكى بىردەي رۋحاني ساردارىنان ايىرىلدى. ونىڭ ءبىرى كوكتەمدە كەتكەن اقىن ءامىرحان بالقىبەك بولسا، ەكىنشىسى كۇزدە قايتقان جازۋشى تالاسبەك اسەمقۇلوۆ ەدى.ەكەۋى دە جاستاردىڭ دوسى، ادەبيەتشىلەردىڭ كوڭىل كوكجيەگىن كەڭىتىپ وتىرعان ەنتسيكلوپەديالىق ءبىلىم يەسى ەدى. ارعىبەرگى تاريحتى، ادەبيەت پەن مادەنيەتتى سول ەكى ازاماتتان ارتىق بىلەتىن ادامدى تابا المايتىنبىز.سول ەكى اعانىڭ ينتەللەكتۋالدىق كۇشىن پايدالانسا، تاۋ قوپارۋعا بولاتىن ەدى. ءبىراق ەكەۋىنىڭ دە قوعامعا كەرەكتىگىن سەزىنگەن مەرەيلى ساتىنەن گورى قاجەتسىزدىگىن تۇيسىنگەن قامىرىقتى كۇندەرى كوبىرەك بولعان سياقتى.باسقا كەز كەلگەن قوعامدا اقىلدى ادامنىڭ، ينتەللەكتۋال، تالانتتى ادامنىڭ مەرەيى ۇستەم، ول ادام بايداۋلەتتى. ءبىزدىڭ قوعامداعى پارادوكسقا قاراڭىز، جاڭاعى ەكى اعامىز دا ۇشانتەڭىز بىلىممەن سوڭعى جىلدارى ۇيدە وتىردى. جۇمىسسىز.قازاقتىڭ كەز كەلگەن بالاسى سولارمەن دەڭگەيلەس بولسا عوي، اڭگىمە باسقا ەدى. ءبىراق ولاي ەمەس. ولار مىڭنان، ءتىپتى ميلليوننان سۋىرىلىپ شىققان ارداعىمىز ەدى. ال قاي جاعىڭا قاراساڭ دا بىلىمسىزدەر مەن ديلەتانتتار تولىپ جۇرەدى. ەڭ ءبىلىمدى ادامدار جۇمىسسىز وتىرادى. بۇل نەنىڭ قۇدىرەتى؟ رۋح پەن تەكسىزدىكتىڭ كۇرەسى ءجۇرىپ جاتىر دەسەك، ەكى اعانىڭ ءومىرى دە سول ۇلى مايدانداعى ۇلكەن قۇرباندىقتار سياقتى اسەر قالدىرادى. بۇل قوعامعا سوعىلعان شاپالاق، رۋحتىڭ ەسكەرتپەسى. ءبىز جەڭىلىپ جاتىرمىز... ءجا، ول جايىندا كەيىنىرەك.ەلۋ سەگىز دەگەن ەركەك ولەتىن جاس پا ەكەن؟ دەۋشى ەدى تال ءتۇس رومانىنىڭ ءبىر كەيىپكەرى. كۇي سياقتى قۇيىلىپ تۇرعان رومان جازعان تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ ءوزى دە، جاڭاعى ءسوزدى اۋزىنا قۇداي سالعانداي، ەلۋ توعىزىندا ىقىلىمعا كەتتى. قۇداي سالعانداي دەيمىزاۋ، شىن تالانت يەسىنىڭ ءسوزىن، اۋزىنا قۇداي سالماعاندا، كىم سالاتىن ەدى؟ ءومىر مەن ءولىم قانداي تىلسىم بولسا، تالانت تا سونداي تىلسىم عوي. تالاسبەكتىڭ بۇكىل ءومىرى، جازعانى مەن سىزعانى، تۇيگەنى مەن تۇيسىنگەنى تىلسىمعا تولى ەدى دەگەندى، قاتەلەسپەسەم، ديدار امانتاي ايتتىاۋ دەيمىن.راسىندا، تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ قوڭىرقاي جۇزىنە، ويلى كوزدەرىنە بايىپتاپ قاراساڭ، كەۋدەسىندەگى كۇمبىردى ەستۋگە بولاتىن. ءبىر ءسات تە توقتاماي، بايىپپەن، سىرباز عانا توگىلىپ تۇراتىن، مۇڭدى دا ساۋلەلى قوڭىر كۇي ەدى ول. تالاسبەكتىڭ ەل ايتاتىن تىلسىم ماگياسى سول بولاتىن. سول كۇيدىڭ بۇدان بىلاي تىنشىعانىنا يلانعىڭ كەلمەيدى. ول ءوزى تارتاتىن كۇيلەر سياقتى كەڭ، ەپيكالىق تىنىستاعى ادام ەدى عوي.تاتتىمبەت سەرى رومانىنا ۇڭىلەيىكشى. ادام تاعدىردى تاڭدامايدى... تاڭداي المايدى... تاعدىر ادامعا قونادى... سوندىقتان تاعدىرىڭ ءان ەكەن، ال ءان باقىتقا... قۋانىشقا جات... باقىت پەنەن ءان... ءبىربىرىنە ەشقاشان قوسىلمايتىن... ءبىربىرىمەن قاتار تۇرا المايتىن... ەكى بولەك جاراتىلىس... ءان... قاسىرەتپەن عانا تۋىس... قاسىرەت پەن قامىرىق... ءاننىڭ ازىعى... ال تاعدىرىڭ ءان ەكەن... وندا كورەشەگىڭ قاسىرەت... وسىعان مويىنسۇن... سەبەبى بۇگىن ايىرىلعانىڭنان... كەلەشەكتە ايىرىلارىڭنان... باياعىدا... ءوزىڭ دۇنيەگە كەلمەي تۇرىپ ايىرىلعانسىڭ... سەبەبى... سەن ءانسىڭ... ءان بولىپ كەلدىڭ... ءان بولىپ كەتەسىڭ... بۇل دۇنيەدە... سەن قيمايتىن ەشتەڭە جوق.... بۇل، ونەرپازداردىڭ بارىنە ايتىلعان كەسىم. اۋىر دا ازاپتى، ءبىراق شىنشىل كەسىم.ادامنىڭ ساناسىندا ەڭ ۇلكەن سىلكىنىس، ەڭ ۇلكەن جاڭالىق، ءولىمنىڭ حاقتىعىن تۇيسىنگەن كەزدە بولادى. بالا كەزىڭدە الدەكىمنىڭ ءولىمىن كورۋىڭ مۇمكىن. ساعان ايتادى، ناعاشى اعاڭ اتاڭ، اپاڭ، ءبارىبىر، ايتەۋىر سەن ءوزىڭ جاقسى كورگەن ءبىر ادام باسقا جاققا كەتتى، ەندى كەلمەيدى. ەەە، دەيسىڭ سەن. تىم الىسقا كەتكەن بولدىاۋ. ودان كەيىن دە ءولىمدى تالاي رەت كورۋىڭ مۇمكىن. ءتىرىنىڭ ءبارى ولەدى دەگەندى ورايى كەلگەندە ايتىپ تا ءجۇرۋىڭ ىقتيمال. ءبىراق ءولىمنىڭ حاق ەكەنىن ءالى تۇيسىنبەيسىڭ. ونى ءتۇيسىنۋ ءساتى ءبىر ادامعا ەرتە، ءبىر ادامعا كەش كەلەدى جانە ومىردە ءبىراق رەت كەلەدى.سول ساتتەن باستاپ ادام وزگەرەتىن، ەسەيەتىن سەكىلدى. تالاسبەك اسەمقۇلوۆ كىتابي بىلىمنەن بولەك، ومىرلىك دانالىقتىڭ، ءومىردى ەڭ جوعارعى ماعىناسىندا قابىلداۋ ءبىلىمىنىڭ يەسى ەدى. تالتۇستەگى قياناتتى كوپ كورگەن اجىگەرەيدى الىڭىزشى. اجىگەرەي تالاسبەك اعانىڭ بالالىق شاعى ەمەس پە ەدى. قارشاداي كەزىندە اتاسى قايتقاندا، قانداي تەرەڭ بايلامعا كەلەدى: ءولىم ادام وزگەرتە الماعان جالعىز عانا بايلام ەكەن. باسقانىڭ ءبارىن ءوز اقىلىنا باعىندىردى، ايتقانىمەن جۇرگىزدى. ءولىم عانا ادامنىڭ بيلىگىنەن تىس، پاك كۇيىندە قالىپتى. پەندەنىڭ ارمانى تاۋسىلعان با. قولىنان كەلسە ولىمگە دە بيلىك جۇرگىزەر ەدى. ءبىراق ءولىم، ادام ەشقاشان اتتاي المايتىن شەكتىڭ ار جاعىندا، تىلسىم دۇنيەسىندە تۇر. ادامنىڭ قولى وعان ەشقاشان جەتپەيدى. ادام تەك قانا ولە الادى.ءبىراق ءولىمنىڭ سىرىنا ەشقاشان قانا المايدى. سوندىقتان ءولىم دۇنيەدەگى جالعىز عانا شىندىق، كىر شالماعان جالعىز عانا اقيقات... كەنەت... جاقىنىڭنىڭ ءولىمى ءوزىڭنىڭ ولىمىڭە مەڭزەپ تۇرعانىن تۇيسىنەسىڭ. سەبەبى ءار ءولىم اركىمنىڭ ءولىمى. سەبەبى ءار ءولىم ءبارىنىڭ ءولىمى. قانداي تامىرلى، كەمەلىنە كەلگەن بايىپتى پىكىر. ءبارىمىزدىڭ سانامىزدىڭ ءبىر تۇكپىرىندە بايىز تاپپاي بەزگەكتەپ جۇرگەن وي. ءبىراق سول ويدى تالاسبەك قاعازعا تۇسىرگەندە عانا، ول كيەلى كىتاپ سوزىندەي بۇلجىماس فورماسىن تابادى.پەندەنىڭ جالعىز جۇباتۋشىسى ءولىم، دەدى ول تاعى دا سول روماندا. ادام پەندە قىرىق قۇلاش زىنداننىڭ تۇبىندە جاتسا دا ومىردەن ءۇمىتىن ۇزبەيدى. ال ءولىم دەگەن باسقا، ەرەكشە باق. ءاربىر ادامعا كەسىمدى كۇنى كەلەتىن ءتاني ءولىم ەمەس. پاقىرلىقتان كەمەلدەنگەن، بەس جاسار بالانى پايعامبار دارەجەسىنە كوتەرەتىن ەرەكشە تۇيسىك رەتىندەگى ءولىم. جالاڭ ءپالساپا ەمەس. بالاڭ كوڭىلدىڭ ساتتىك اسەرى دە ەمەس. ادام ۇزاق ءومىر ءسۇرىپ، كوپ قۋانىش پەن قاسىرەتتى كورگەننەن كەيىن عانا، اسپان جاقتان كەلىپ، جۇرەككە ءتۇيىلۋى مۇمكىن جالعىز بايلام. كوپ ادام ونداي بايلامنىڭ بيىگىنە كوتەرىلە المايدى. ولاردىڭ ولىمنەن قورقاتىنى دا سودان شىعار؟ ال تالاسبەك قورىقسا، جيعان بىلىمىممەن بولىسە الماي كەتەم اۋ دەپ قورىقتى. ولىمنەن قورىققان جوق. ونىڭ مىنەز بولمىسى بالا سياقتى بولسا دا، موماقان دانالىق ىلعي دا وزىمەن بىرگە ەدى.بىرەۋلەر ايتادى، كوزى تىرىسىندە ماقتاۋ كەرەك ەدى، تالاسبەك ءوز باعاسىن بىلمەي كەتتى دەيدى. جوق، ول كىسى ءوز باعاسىن بىلەتىن. وزگەنىڭ باعاسىن سونشالىقتى بىلەتىن ادامنىڭ ءوز باعاسىن بىلمەۋى قيسىنعا سىيمايدى. ءبىراق جىلى سوزگە ءزارۋ بولعان جوق دەسەك، تاعى دا جالعان بولار ەدى. ول ءوز باعاسىن بىلە تۇرا، ءوزى ايتاتىن پۋبليكا بولىپ قالىپتاسپاعان قوعامنىڭ وزىمشىلدىگى مەن پاسىقتىعىنا كوندىككەن، دۇنيەنىڭ وپاسىز جالعاندىعىن دا، ءبارىن بار قالپىندا قابىلدايتىن جانە سونىڭ بارىنەن بيىكتەي العان ادام ەدى. اقىلى كەمەل ادام بارىنەن بيىكتەي الادى. ءبىراق اقىلدان بولەك، جان دەگەن سۋبستانسا بار ەمەس پە؟ مىنە، سول جان دەگەن جارىقتىقتىڭ اۋىرۋ، جانشىلۋ، ازاپ شەگۋ دەگەن قابىلەتى بولادى. ادام اقىلىمەن بارىنەن بيىكتەپ تۇرعان كۇننىڭ وزىندە، جۇرەگى مەن جۇيكە جۇيەسىندەگى الدەبىر يىرىمدەر ونىڭ جانىن قىلبۇراۋعا سالىپ شىڭعىرتىپ جاتادى. تالانتتى ادام ءبىزسىز دە جالعىز، ەستى ادام ءبىزسىز دە باقىتسىز.كەيدە تالاسبەك اعا كەلەشەكتىڭ ادامى سياقتى كورىنەتىن. كەيدە كەرىسىنشە، ون توعىزىنشى عاسىردان اداسىپ، قالىپ قويعان ادامداي ەلەستەيتىن. اڭعالدىعى مەن دانالىعى استاسىپ جاتاتىن، پەيىل تازالىعى وعان جاستاردى، جاستاردى وعان تارتاتىن دا تۇراتىن. ول قاشان دا جاڭالىقتىڭ، كاسىبيلىكتىڭ، تالانتتىڭ جاعىندا بولدى. جانە جاستاردى ونەرگە تار شەڭبەردە قاراماۋعا ۇيرەتتى.ءوزى ءداستۇرلى پروزانىڭ وكىلى بولا تۇرا، جاڭاشىل ارىپتەستەرىن قورعاپ قولداۋ جولىنداعى جانكەشتىلىگى تاڭعالدىراتىن. سويتسەك، ول ادەبيەتتەگى كوريفەيلەردىڭ وزىنەن كەيىنگىنى كورمەي تاستاۋ تالانتىنا تاڭىرقاپ، ەڭ باستىسى، كەيىنگى بۋىندى دا سول شەڭبەردە تاربيەلەپ جاتقانىن سەزگەندە ۇندەمەي تۇرا الماعان ەكەن. ونەرگە قيانات باستالعاندا شىداي الماعان ەكەن. ويتكەنى ءوزى ايتپاقشى، تالعام دەگەن ەستەتيكالىق ار ۇيات بولاتىن.تالاسبەك اعانىڭ كەز كەلگەن ماقالاسى ۇلكەن فيلوسوفيالىق، ەستەتيكالىق تراكتاتتىڭ جۇگىن ارقالاۋشى ەدى. ءارقايسىسى كوركەم شىعارمادان بەتەر تەرەڭ بولاتىن. ويىن سىعىمداپ بەرەتىنى سونشالىقتى، ءار ابزاتسىن بۇتالاپ، جاڭا وي، جاڭا تولعام مەن پايىم اشىپ، تاڭىرقاپ جاتاتىنسىز. ول ديدار امانتاي، نە اقبەرەن ەلگەزەك، نە ەربول الشىنباي سياقتى ءوزى جاقسى كورەتىن ىنىلەرىنىڭ شىعارماشىلىعىن تۇسىندىرسە، جالپى، ادەبيەت، جالپى، ءسوز ونەرى، ويلاۋ جۇيەسى، ومىرگە ءپالساپالىق قاتىناس جايلى جازعان بولىپ شىعاتىن.ويتكەنى ول كىسىنىڭ تىنىستاۋ ءتاسىلى سول ەدى، ول نە نارسەنى دە ءوزىنىڭ وقىعان، بىلگەن كوپ دۇنيەسىنىڭ كونتەكستىندە قابىلدايتىن. ءبىزدىڭ كەيبىر قۇبىلىستاردى، مىنەزدەردى، كەيبىر اۆتورلاردى ول كىسىدەي قابىلداي المايتىنىمىز، جاڭاعى اۆتورلاردىڭ كەمشىلىگىنەن ەمەس، ءوزىمىزدىڭ تالاس اعاداي تەرەڭ ءبىلىمىمىز مەن كەمەلدىگىمىزدىڭ جوقتىعى ەدى.ول كىسى بىردە تەلەفون شالدى. وقىعام جوق دەگەن ماقالام شىقتى، وقىدىڭ با؟ وقىعام جوق.... تالاي نارسەنى بىلمەيدى ەكەم، كورمەپپىن، وقىعام جوق دەپ مويىنداۋعا تۋرا كەلەدى، ءبىراق ءدال وسى ماقالاعا قاتىستى تالاس اعاعا ايتقان جاۋابىمداعى اۋىرلىقتى بۇرىن سوڭدى سەزىپ كورسەمشى. وقىعام جوق.... قاراپ وتىرسام، سول ماقالالارىمەناق تالاسبەك اعا ءبارىمىزدى تاربيەلەپ ءجۇر ەكەن عوي. ەشقانداي ۋنيۆەرسيتەتتە ساباق بەرمەگەن، ەشبىر ءدارىسى ءۇشىن جالاقى الماعان، ءبىراق سانالاردا بيلىك جۇرگىزەتىن ۇلى لەكتور، ۇلى ۇستاز بولىپتى. قازاقتىڭ كوكىرەگىندە ساۋلەسى بار ءبۇتىن ءبىر ۇرپاعىن ءوسىرىپ شىعارعان ەكەن ول. بىلاي قاراعاندا، وقىعام جوق سيندرومى ءبىر عانا تالاسبەك اعانىڭ بۋىنىندا عانا ەمەس، ودان كەيىنگى جاس بۋىندا دا باس كوتەرىپ كەلە جاتقان. ول اعالاردىڭ ءىشتارلىعىن بەيسانالى سەزۋدەن تۋعان جاپجاس ءىشتارلىق بولاتىن. تالاسبەك اعا سونىڭ الدىن الدى. ۇيىندە وتىرىپ اق، . سايتى ارقىلىاق ۇلكەن جۇكتى كوتەرىپ ءجۇرىپتى.جوعارىدا ايتقانداي، ول باسقا داۋىردە، باسقا، بۇدان گورى تەكتى، تازا فورماتسيادا ءومىر سۇرۋگە ءتيىس ادامداي ەدى. جانە سونداي فورماتسيانى قالىپتاستىرعىسى كەلدى. ءوزىم كورمەسەم دە، كەيىنگىلەر كورسىن دەيتىندەي ءدى. تالاسبەك اعا شەكسىز وپتيميست بولاتىن. ەفيالتتىڭ كەگى نەمەسە قازاق ينتەرنەتى جايلى ءبىر ۇزىك سىر دەگەن ماقالاسى ەستەرىڭىزدە مە؟ ينتەرنەتتى جويۋ اۋانى جويۋمەن بىردەي دەيتىن جاڭاشىل كەيىپكەرى اسانقادىر تۋرالى: ەرتەگىدەي ءومىردىڭ شەتى بىزگە تاقاپ كەلە جاتىر. ءبىراق ونىڭ دا ءۇستى بۇلتسىز اسپان ەمەس. وزىنە ءتان ويشۇقىرى، قالتارىسقاتەرى بار.مىنە، وسى جاڭا بولمىس، جاڭا شىندىقتىڭ ساقشىلارى، ساقتاۋشىلارى تاكسيلەرىنىڭ تەرەزەسىنەن قول بۇلعاپ كەتىپ بارا جاتىر. بولاشاق وسىلاردىڭ قولىندا دەدىم ىشتەي. تەك ابىرويدان ايىرماسىن دەپ اياقتايتىن ەدى عوي...ول ءوزى دە، . سايتىن وڭدىسولدى شارلاپ جۇرگەن ۇرپاقتان كوپ ءۇمىت كۇتتى. ويتكەنى ول ۇرپاق وزگەنىڭ مادەنيەتىمەن، ادەبيەتىمەن قانشالىقتى تانىس بولسا، ءوز حالقىنىڭ رۋحاني بايلىعىنىڭ شىن باعاسىن، جوعارى باعاسىن سونشالىقتى بىلۋگە ءتيىس. جانە ول ۇرپاق ونەرگە ەشقاشان قيانات جاسامايدى. تالاسبەك اعانىڭ ءتالىمىن دۇرىس سىڭىرسە، ءدايىم لايىقتى شىعارمانى مويىندايدى، جاڭاشىلدىقتى قابىلدايدى، بەينەلەۋدىڭ جاڭا ءتىلىن ىزدەيتىن بولادى.جانە تالاسبەك اعا توگىلتىپ، بۇرقىراتىپ تا جازا الاتىن. اسىرەسە، كينودراماتۋرگيادا تۇيدەكتەلىپ، توپەلەي قۇيىلاتىن شۇرايلى ءتىلدى ءتىرىلتتى. مۇحاڭ مەن عابەڭدەردەن كەيىن ءدال سولاي كوركەم تىلمەن سويلەسەتىن، استارلاپ سويلەپ، كوپ ايتاتىن كەيىپكەرلەردى كورگەن ەمەسپىز. اعاتاي، وسى سەنى ىشىڭنەن ءبىر نارسە وتتاي قاري ما، ال مەنى شوقتاي شىجعىرادى دەيتىن ءبىرجان سالىنان كەيىن كەمەڭگەر قۇنانبايدى كۇتىپ ءجۇر ەدىك. بۇعان دەيىن تۇماردى جازدى، جەزتىرناق، كوكبالاقتىڭ ءولىمى بولدى، ۇساقتۇيەكپەن الدانباي، الاڭسىز جازۋعا مۇمكىندىك بولعاندا، تاعى قانشاما دۇنيەلەر ويىندا بار ەدى... ول كىسىنىڭ رومانى مەن پوۆەسىنە دە قانشاما اقپارات، قانشاما تۇجىرىم سىعىمدالىپ ەنىپ جاتاتىن. پروزانى كوپ جازعان جوق. بار بولعانى ەكى رومان، بەسالتى اڭگىمە عانا. ءبىراق ىشىندە قانشاما جاڭالىق، باياعى قازاق ءۇشىن ۇيرەنشىكتى، قازىرگى قازاق ءۇشىن توسىن جاڭالىق بار ەدى. قازاقتىڭ ۇلتتىق دۇنيەتانىمى بارعان سايىن جۇقارىپ بارا جاتقانى راس قوي. تالاسبەكپەن بىرگە ەكى وكىنىش كەتتى.سونىڭ ءبىرى، ەندى قازاقتا سونشاما ءبىلىم جينايتىن، بىلىمگە اشقاراق ۇرپاق تۋا ما، ونىڭ ءبارىن قازاقى زەردەمەن قورىتا ما، ەكىنشىسى، بۇدان كەيىنگى، ءجۇنىسبايلاردان تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ اتاسى ءتالىم الماعان قازاقتىڭ بويىنا سول تامىرلى تانىم بىتە مە دەگەن وكىنىش.ولاي دەيتىنىمىز، تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ الەمىندە اشىق ماتىنمەن ايتىلمايتىن، ءبىراق قازاق ءۇشىن اسا ماڭىزدى ۇعىمدار بولاتىن. ەسىڭىزدە مە، تالتۇستەگى العاشقى وقيعا؟ سابىت شال كەمپىرىنىڭ موينىنا شىلبىر سالىپ، اتپەن سۇيرەي جونەلەتىن. ەلجۇرت توقتاتىپ العاندا، نە بولدى، سابا؟ دەپ سۇراماي ما؟ پەرىشتەدەي بالامدى قور قىلدى، سۇيەگىن جاسىتتى دەيتىن اقساقال. اجىگەرەيدى باسىنان تەپكەنى ءۇشىن كەمپىرىن توركىنىنە قايتارۋشى ەدى. نەمەسە ءبىرجان سال فيلمىندە ازاماتتىڭ ارى تاپتالىپ جاتقاندا ءبىر قاتىننىڭ ءولىمى ساداعا دەيتىن ءاپىش. سونىڭ ءبارى بىزگە بۇلجىماس زاڭ، مىزعىماس مورال بولىپ بەكىدى. ويتكەنى ۇمىتىلا باستاعان، ءبىراق قانىمىزدا، سانامىزدا بار ۇستانىمدار ەدى. قازاق مادەنيەتى ومار جالەل ايتپاقشى، ماتۋشكا روسسيا دەيتىن ورىستاردىكى سياقتى ايەل تەكتى مادەنيەت ەمەس، اتاجۇرت، اتامەكەن دەيتىن اتاتەكتى مادەنيەت.تاعى دا سول تالتۇستەگى اجىگەرەيدىڭ ۇناتقان قىزىمەن كەزدەسىپ كەلىپ، تاڭەرتەڭ اتاسىنا سالەم بەرەتىن ءساتىن الىڭىزشى. اتامنىڭ كوزىنەن وزگەنىڭ باقىتىنا دەگەن شەكسىز قۇرمەتتى كوردىم دەيتىن. تالاسبەك اعانىڭ ءوزى دە سونداي جومارت، دارقان جۇرەكتىڭ يەسى ەدى. ونىڭ وپتيميستىگىن دە، جاستارعا جاقىندىعىن دا سولاي عانا تۇسىندىرۋگە بولادى.ويتكەنى ادام و باستا باقىتتى بولىپ دۇنيەگە كەلەدى. ونى باقىتسىز قىلاتىن، شەرمەندە قىلاتىن ءبىز. ءبىز دەگەنىمىز، قوعام، قوعام دەگەن ماشينا، كادىمگى كونۆەيەر، بارىڭدى، اسىلىڭدى جۇتا بەرەدى، جۇتا بەرەدى، جۇتا بەرەدى... قازىر جاستار ءبىر نارسەنى تۇسىنگەندەي بولدى. تالاسبەك پەن ءامىرحان تارىعىپ وتكەن قوعامنان اياۋشىلىق كۇتۋ، جاقسىلىق كۇتۋ قيسىنسىز. بۇل قوعام جاقسى ادامنىڭ، تەرەڭ ادامنىڭ، ءىلىم جيعان ادامنىڭ قادىرىن بىلمەيدى. سىرتتاي قاراعاندا سانالى ادامداردىڭ ۇياسى سياقتى كورىنەتىن ادەبي ورتانىڭ، زيالى ورتانىڭ دا جازىلماعان زاڭدارى بار. ال تالاسبەك اعالاردىڭ بار ايىبى، ساسىق زاڭدارمەن جۇرمەۋىندە ەدى. تۋرا بيدە تۋعان جوق دەپ تالاي ادامدى كوزىنشە سىنادى. اشى ايتقان كەزدەرى بولدى. سول كىسىنىڭ سوزىنەن كەيىن اۋىرىپ قالعان تالايدى بىلەمىز. ءبىراق تالاسبەك اعانىڭ ەڭ كەرەمەت قاسيەتى جاقسى شىعارمانى كورگەندە ۇندەمەي قالۋدى قىلمىس سانايتىن. ءبارىمىز سول كىسىدەي ويلاپ، سول كىسىدەي ارەكەت ەتسەك، ونەر مەن ادەبيەتتە ادىلەت ورناپ، ونىڭ ساپاسى بيىكتەر مە ەدى، كىم ءبىلسىن...ۇلتتىڭ ساپاسى ساناۋلىلارمەن ولشەنەدى عوي. تالاسبەك، ءامىرحان، كەشەگى اسقارلار سياقتى، وي الىپتارىمەن ولشەنەدى. سوندىقتان ولاردىڭ كۇيى مەملەكەتتىك ماڭىزى بار ءىس بولۋ كەرەك. جوعارىدا ايتتىق قوي، رۋح پەن تەكسىزدىك تايتالاسىندا تەكسىزدىك تىقسىرتىپ بارادى. ال مىنا قوعامنىڭ رۋح يەلەرىن باعالايتىن بەتى كورىنبەيدى. باسقانى بىلاي قويعاندا، مىسالى، تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ ۇيىندەگى جەڭگەمىز زيرا ناۋرىزبايەۆانى تانىمى تەرەڭ، اسا تالانتتى مادەنيەتتانۋشى رەتىندە بىلەمىز.وسىنداي ەكى بىردەي تالانت يەسىنىڭ ءبىر شاڭىراقتا توعىسقانىنا ىلعي دا تاڭىرقاپ ءجۇرۋشى ەدىك. ەندى زيرا جەڭگەمىز قورعانسىز قالعانداي ەلەستەيدى. تالاسبەكتىڭ جارى بولعانى ءۇشىن ەمەس، اسا تەرەڭ ينتەللەكت يەسى بولعاندىعى ەسەپتى، زيرانىڭ ءبىلىمبىلىگى قۇيىلار ارناسىن تاپسا ەكەن دەيسىڭ.ولىگە ايتار وكپە جوق. اينالايىن تىرىلەر، قۇرىعاندا ءبىز، ويلى ادامنىڭ جالعىزدىعىنا جالعىزدىق جاماي بەرگەنشە، ازابىن جەڭىلدەتەيىكشى...ءاسيا باعداۋلەت قىزى، مادەنيەتتانۋشى |
ھەدىس ئىلمى قانداق تەرەققىي قىلىپ شەكىللەنگەن؟ھەدىس ئىلمى قانداق تەرەققىي قىلىپ شەكىللەنگەن؟ يوللانغان ۋاقىت:20151130ھىجرىيە 2ئەسىرنىڭ باشلىرى مۇھەددىس ئالىملار ھەدىسلەرنى توپلاپ خاتىرىلەشكە باشلىغاندا، ھەدىس ئىلمىنىڭ ئاساسلىق قائىدىلىرىنى بېكىتىپ ئۇنى ھەدىس توپلاملىرىغا قىستۇرۇۋەتكەنىدى. ئىمام شافىئىينىڭ جەممائۇل ئىلىم ۋە كىتابۇل ئۇم دېگەن ئىككى كىتابىدا ھەدىس ئىلمىگە ئائىت مەخسۇس بابلار بار. ئىمام ئەھمەدنىڭ شاگىرتلىرى ئۇنىڭدىن رىۋايەت قىلغان ھەدىسلەرنى توپلام قىلىپ تۈزگەن بولۇپ، بۇ توپلامغىمۇ ھەدىس ئىلمى ھەققىدىكى بىلىملەر قىستۇرۇلغان. مۇسلىممۇ سەھىھۇل مۇسلىمنىڭ مۇقەددىمىسىدە ۋە ئەتتىميىزھەدىسلەرنى پەرقلەندۈرۈش دېگەن كىتابىدىمۇ ھەدىس ئىلمى ھەققىدە توختالغان. تىرمىزى ئىلەلھەدىستىكى ئەيىبنۇقسانلار دېگەن كىتابىدىمۇ ھەدىسلەرنىڭ سەھىھ، ھەسەن ياكى غەرىيب، زەئىپ ئىكەنلىكىگە ھۆكۈم قىلغان ھەمدە بۇنداق ھۆكۈم قىلىشنىڭ سەۋەبلىرىنى ئىزاھلاپ ئۆتكەن. بۇخارىمۇ تارىخ ئەلكەبىرچوڭ تارىخ، تارىخ ئەلئەۋسەتئوتتۇرانچى تارىخ، تارىخ ئەسسەغىركىچىك تارىخ دېگەن رىۋايەتچىلەرنىڭ تارىخى ھەققىدىكى كىتابلىرىغا ھەدىس ئىلمى ھەققىدىكى بىلىملەرنى قىستۇرغان.ئىبنى ئەبى ھاتىم مەدىينى ۋە دارۇل قۇتنىلار رىۋايەتچىنى باھالاش ئىلمى ھەققىدە كىتاب يازغان. شۇنىڭ بىلەن، ھىجرىيە 4ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىغا كەلگەندە مۇھەددىسلەر ھەدىسنى توپلاپ خاتىرىلەش بىلەن بىرگە، ھەدىس ئىلمى ھەققىدىكى كىتابلارنى تۈزگەن. ئۇنىڭدىن كېيىن ھەدىس ئىلمى ھەدىس مەزمۇنى ۋە سەنەد ساھەسىدىن چىقىپ مۇستەقىل بولغان، ھەدىس ئىلمى ھەققىدە ئايرىم كىتابلار يېزىلىپ، ئۇستاز ۋە شاگىرتنىڭ ئەدەپلىرى، ھەدىس رىۋايەت قىلىشنىڭ ئاساسىي قائىدىلىرى، ھەدىس تەھقىقلەش ۋە خاتىرىلەش، ھەدىس يەتكۈزۈش ۋە قوبۇل قىلىش ئىبارىلىرى قاتارلىق يېڭى بىر تۈرلۈك تەتقىقات ساھەلىرى ئېچىلغان.ئىسلام تارىخىدا تۇنجى قېتىم ھەدىس ئىلمى ھەققىدە مەخسۇس كىتاب يازغان ئالىم رامھۇرمۇزىھىجرىيە 360يىلى ۋاپات بولغان بولۇپ، ئۇنىڭ كىتابى ئەلمۇھەددىسۇل فاسىل دەپ ئاتالغان. ئۇنىڭدىن كېيىن ھاكىم ئەننىسابورىھىجرىيە 400يىلى ۋاپات بولغان مەئرىفەتۇ ئۇلۇمۇل ھەدىسھەدىس ئىلىملىرىنى تونۇش دېگەن كىتابنى يازغان. ئۇنىڭدىن كېيىن خەتىيب ئەلباغدادىھىجرىيە 463يىلى ۋاپات بولغان ھەدىس ئىلمىگە دائىر ھەممە تۈردىكى ئىلىملەرنى بىر كىتاب قىلىپ، ئۇنى ئەلكىفايە فىئۇسۇل ئەررىۋايەرىۋايەت ئىلمىگە كۇپايە دەپ ئاتىغان. باغدادىدىن كېيىن قازى ئىيازھىجرىيە 544يىلى ۋاپات بولغان ناھايىتى ئېسىل ھەدىس ئىلمى كىتابىدىن بىرنى يېزىپ، ئۇنى ھەدىس ئىلمى ئوقۇشلۇقى دەپ ئاتىغان. قازى ئىيازدىن كېيىن ئىبنى سالاھھىجرىيە 643يىلى ۋاپات بولغان خەتىبۇبۇل باغدادىنىڭ كىتابىنى رەتلەپ بىر كىتاب قىلىپ، ئۇنى مەئرىفەتۇ ئەنۋائىلئۇلۇم ئەلھەدىسھەدىس ئىلمىنىڭ تۈرلىرىنى تونۇش دەپ ئاتىغان، بۇ كىتاب مۇقەددەمەتۇ ئىبنى سالاھئىبنى سالاھنىڭ مۇقەددىمىسى دېگەن نام بىلەن مەشھۇردۇر. ئىبنى سالاھ بۇ كىتابتا ھەدىس ئىلمىدىكى 65 بابنىڭ ھەممىسىنى جەملىگەن بولۇپ، كېيىنكى ئالىملارنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك ھەدىس ئىلمى ھەققىدە كىتاب يازغاندا بۇ كىتابنى ئاساس قىلغان، ئۇلار بۇ كىتاب ئاساسىدا مۇناسىۋەتلىك مەزمۇنلارنى تاللاپ ئىخچاملىغان، ياكى ئىزاھلاپ تولۇقلىما بەرگەن ۋەياكى باب ۋە فەسىللىرىنى ئىشلەتكەن. مىسالەن، تەييىبى مەزكۇر كىتابنى ئىخچاملاپ خۇلاسە دەپ ئاتىغان، كېيىن بۇ كىتابنى يەنە بىر قېتىم رەتلەپ ئىخچاملاپ مۇختەسەرۇل خۇلاسەخۇلاسەنىڭ قىسقارتىلمىسى دەپ ئاتىغان. ئىمام سۇيۇتى ئىبنى سالاھنىڭ مۇقەددەمەتۇ ئىبنى سالاھ دېگەن كىتابىنى شەرھلەپ، ئۇنىڭغا تەدرىيب ئەرراۋىرىۋايەتچىنى چېنىقتۇرۇش دەپ نام قويغان. ئىبنى كەسىرھىجرىيە 774يىلى ۋاپات بولغان ئىبنى سالاھنىڭ كىتابىنى ئىخچاملاپ ئەلبائىسۇل ھەسىسقولاي ۋاسىتە دەپ ئاتىغان. ئىراقىھىجرىيە 806يىلى ۋاپات بولغان ئىبنى كەسىرنىڭ مەزكۇر كىتابىنى رەتلەپ شەرھلىگەن. زەرەكشى ۋە ساخاۋىمۇ ئىبنى سالاھنىڭ مەزكۇر كىتابىنى شەرھلىگەن. دېمەك، ھەدىس ئىلمى ھەققىدە ئىلىم دائىرىسىنى كېڭەيتىش ياكى كىتاب يېزىشتا بولسۇن ئىبنى سالاھنىڭ مۇقەددەمەتۇ ئىبنى سالاھ دېگەن كىتابى ئەڭ مۆتىۋەر كىتاب بولۇپ، ھافىز ئىبنى ھەجەر باشقا ئۇسلۇبتا تولىمۇ ئىخچام تۈزگەن نۇخبەتۇل فىكىرپىكىرلەرنىڭ سەرخىلى دېگەن كىتاب مەيدانغا كەلگۈچە ئورنىنى يوقاتمىغان. كېيىن ھافىز ئىبنى ھەجەر مەزكۇر كىتابنى شەرھلەپ ئۇنى نۇزھەتۇن نەزەرتەپەككۇر سەيلىسى دەپ ئاتىغان. كېيىنكى دەۋردە نۇرغۇن مۇھەددىسلەر مەزكۇر كىتابنى شەرھلىگەن ۋە رەتلىگەن.تا بۈگۈنگە قەدەر ھەدىس ئىلمى توختاۋسىز تەرەققىي قىلماقتا، بىراق ھەدىس ئىلمىنىڭ تەرەققىياتى ئۇنى ئازغىنا تولۇقلاپ قويۇشتىن باشقا، ئاساسلىقى بايان ئۇسۇلى، شەكلى ۋە ھەدىس سەنەدى ھەققىدە بولماقتا.ھەدىس ئىلمىدە ھەدىس رىۋايىتى ئىلمى دېگەن بىر ئاتالغۇ بار بولۇپ، ئۇ ھەدىس تېكىستىنى توپلاش، تۈرگە ئايرىش ۋە بايان قىلىش توغرىسىدىكى ئىلىمنى كۆرسىتىدۇ، چۈنكى ھەدىسنى رىۋايەت قىلغاندا، قۇرئان كەرىمنى تىلاۋەت قىلغانغا ئوخشاش ئېغىزاكى رىۋايەت قىلىنىدۇ ۋە قوبۇل قىلىنىدۇ. ھەدىس ئىلمى ئۇسۇلقائىدىلىرى ھەدىسنىڭ سەنەدى ئۇلانغانمۇيوق، ھەدىسنىڭ تېكىستىنى قوبۇل قىلىشقا بولامدۇيوق؟ دېگەن مەسىلىلەرنى تەتقىق قىلىدۇ. چۈنكى، ھەدىس ئىلمى ئۇسۇلقائىدىسىنىڭ نىشانى ھەدىسنى چۈشىنىش ۋە تەتقىق قىلىشتۇر.مىللەتلەر نەشرىياتى نەشر قىلغان ھەدىس شەرىفتىن سوئالجاۋابلار دېگەن كىتابتىن ئېلىندى |
ياپونىيە: بېيجىڭ قىشلىق ئولىمپىكىغا ھۆكۈمەت ئەمەلدارلىرىنى ئەۋەتمەيمىزبېيجىڭ قىشلىق ئولىمپىكىنى بايقۇت قىلىش ھەققىدە ئىزچىل بېسىمغا ئۇچراۋاتقان ياپونىيە ھۆكۈمىتى بۈگۈنكى باياناتىدا قىشلىق ئولىمپىك يىغىنىغا ھۆكۈمەت ئەمەلدارلىرىنى ئەۋەتمەيدىغانلىقىنى بىلدۈردى.رويتېرس ئاگېنتلىقىنىڭ خەۋىرىدە بىلدۈرۈلۈشىچە، ياپونىيە كابىنېتىنىڭ باش كاتىپى ھارىكازۇ ماتسۇنو بۈگۈنكى ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنىدا ياپونىيە ھۆكۈمىتىنىڭ كېلەر يىلى 2ئايدا ئۆتكۈزۈلىدىغان بېيجىڭ قىشلىق ئولىمپىك تەنھەرىكەت مۇسابىقىسىگە ھۆكۈمەت ئەمەلدارلىرىنى ئەۋەتمەيدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن. شۇنداقتىمۇ ياپونىيە ئولىمپىك كومىتېتىنىڭ بىر قىسىم ئەمەلدارلىرى يەنىلا ياپونىيەگە ۋاكالىتەن قىشلىق ئولىمپىكقا قاتنىشىدىكەن.ھارىكازۇ ماتسۇنو ياپونىيەنىڭ بۇ قارارىنى دىپلوماتىك بايقۇت دەپ ئاتاشقا بولىدىغانبولمايدىغانلىقى ھەققىدىكى سوئالغا جاۋاب بېرىپ، بۇ قارارغا ئالاھىدە نام قويمىغانلىقىنى بىلدۈرگەن.ياپونىيە باش ۋەزىرى فۇمىئو كىشىدا 16دېكابىر ئۆزىنىڭ بېيجىڭ قىشلىق ئولىمپىك تەنھەرىكەت مۇسابىقىسىگە قاتنىشىش پىلانى يوقلۇقىنى ئېيتقان بولۇپ، ياپونىيەنىڭ دىپلوماتىك بايقۇت سېپىگە قوشۇلۇشقوشۇلماسلىقى خەلقئارا جەمئىيەت دىققەت قىلىۋاتقان مەسىلىگە ئايلانغانىدى. ئانالىزچىلار ياپونىيە ھۆكۈمىتىنىڭ بېيجىڭ قىشلىق ئولىمپىكى مەسىلىسىدە نىسبەتەن يۇمشاق يول تۇتقانلىقىنى، شۇنداقتىمۇ بۇ قارارنىڭ يەنىلا ئىككى تەرەپنىڭ مۇناسىۋىتىنى يىرىكلەشتۈرۈۋېتىشى مۇمكىنلىكىنى بىلدۈرۈشكەن.ياپونىيەدىن باشقا، ھازىرغىچە ئامېرىكا، ئاۋسترالىيە، ئەنگلىيە، كانادا، شوتلاندىيە، لىتۋانىيە ۋە كوسوۋو قاتارلىق دۆلەتلەر خىتاينىڭ ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىچىلىكى سەۋەبلىك، بېيجىڭ قىشلىق ئولىمپىكىنى دىپلوماتىك بايقۇت قىلىدىغانلىقىنى جاكارلىدى. يېڭى زېللاندىيە بىلەن ئاۋسترىيە بولسا يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارلىرىنى ئەۋەتمەيدىغانلىقىنى، ئەمما بۇنىڭ خىتاي ۋىرۇسى يۇقۇمى سەۋەبلىك ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى. نۆۋەتتە تېخىمۇ كۆپلىگەن دۆلەتلەر بېيجىڭ ئىرقىي قىرغىنچىلىق ئولىمپىكىنى بايقۇت قىلىشقا چاقىرىلماقتا.بۇ خەۋەر 657 قېتىم كۆرۈلدى |
خەلقئارالىق ترانسىكرىپسىيە ھەققىدەئىزدىنىش تورىئىزدىنىش مۇنبىرى تەبىئىي پەنلەر خەلقئارالىق ترانسىكرىپسىيە ھەققىدە يوللانغان ۋاقتى 2013104 19:53:51خەلقئارالىق ترانسىكرىپسىيە ھەققىدەئەسسالامۇئەلەيكۇم، مۇنبەردىكى تورداشلار. بىر ماقالىگە خەلقئارالىق ترانسىكرىپسىيە كىرگۈزمەكچى ئىدىم. كومپىيۇتېردا قانداق كىرگۈزىمىز؟ ئايرىم يۇمشاق دېتالى بارمۇ ياكى ۋورد ئارقىلىق كىرگۈزگىلى بولامدۇ؟ بىلىدىغانلار بولسا ياردەم قىلساڭلار. يوللانغان ۋاقتى 2013105 08:30:08ماۋۇنى دېتالنى چۈشۈرۈپ ئىشلىتىڭ، مەن ئادەتتە مۇشۇنى ئىشلىتىمەن:222 يوللانغان ۋاقتى 2013105 09:22:32بۇنى ئىشلەتسىڭىزمۇ بولىدۇ.:.2. يوللانغان ۋاقتى 2013105 11:06:17ئەگەر كۇنۇپكا تاختىسىغا قانداق ئورۇنلاشتۇرۇش قايسى كۇنۇپكىنى باسقاندا قايسى ھەرب چىقىدۇ؟ ئىشىنى سىز ھەل قىلسىڭىز ئۇ ھالدا خەلقئارالىق ترانسىكرىپسىيە كىرگۈزدىغان مەخسۇس كىرگۈزگۈچ ياسىۋالساقمۇ بولىدۇ...ئەگەر كىرگۈزىدىغان مەزمۇن بەك كۆپ بولمىسا ياساش زۆرۈر بولمىسا ئۇ ھالدا ئالدىرغاندا ۋىكىي پىدىيا دىن ھەرب جەدىۋلىنى تىپىۋېلىپ شۇنىڭدىن كۆچۈرۈپ يەملەڭ يوللانغان ۋاقتى 2013105 11:20:01تىرانسكىرىپسىيە ئارقىلىق كىرگۈزىدىغان گەپ كۆپمۇ؟ ئازمۇ؟قايسى تىل، ئۇيغۇرچىمۇ؟ يوللانغان ۋاقتى 2013105 17:21:43ئۇنىڭغا ئايرىم دېتال كەتمەيدۇ. ۋوردنىڭ ئۆزىدە بار. يوللانغان ۋاقتى 2013105 19:01:28كىرگۈزىدىغان مەزمۇنلارخېلى بار ،تىلى ئۇيغۇرچەچاغاتايچە قول يازما يوللانغان ۋاقتى 2013108 03:12:46بۇ بەك ئاسان. سىز ئەۋۋەل ماقالىڭىزنى يازغان ۋورد كۆزنىگىنىڭ ئۈستۈنكى قۇرىدىكى 4 خەتنى چاشقىنەك بىلەن باسسىڭىز تۈۋەندىكى كۆرۈنۈش چىقىدۇ.ئۇ يەردىكى تۈۋەنگە سوزۇلۇپ چىققان بىر نەچچە قۇرخەتنىڭ ئىچىدە دېگەن خەتنى كۆرىسىز. شۇ خەتنى چاشقىنەك بىلەن باسسىڭىز تۈۋەندىكى 2 كۆرۈنۈبش پەيدابولىدۇ. شۇ يەرگە قارىسىڭىزترانىسكىرىپسىيە بەلگىسى بار.ئۇنى ئورۇنلاشتۇرۇپ بولغاندىن كېيىن شۇ يەردىن يەنە كېرەكلىك ترانسكىرىپسىيىنى ئىزدەپ تاپالايسىز. ئۇ يەردە بولمىسائۈچىنچىرەسىمدىكىدەك كۆرۈنۈشنى پەيدا قىلالىسىڭىز ئۇ يەردىن ئىزدەپ تاپىسىز. :ئەگەر بۇنى قاملاشتۇرالمىسىڭىزسكايپ ئارقىلىق مېنى ئىزدەڭ. سىكايپتا قوللانغان ئىسمىمنىڭ يېزىلىشىخەير ، ئاللاھقا ئامانەت بولۇڭ.: خەلقئارالىق ترانسىكرىپسىيە ھەققىدە |
بۇل زاڭ بۇرىنعىدان وزگەرەك...پارلامەنت 17 قىركۇيەك، 2020كەشە ءماجىلىس سپيكەرى نۇرلان نىعماتۋليننىڭ توراعالىعىمەن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسى ءوتىپ، بىرقاتار زاڭ جوبالارى ماقۇلداندى. سولاردىڭ قاتارىندا تالقىلانعان فونوگراممانى قولدانۋعا قاتىستى ماسەلە دەپۋتاتتاردىڭ عانا ەمەس، كوپشىلىكتىڭ دە كوكەيىندە كوپتەن بەرى جۇرگەنى بەلگىلى.فونوگرامما قولدانعانىن حابارلاۋعا مىندەتتىاتاپ ايتقاندا، ماجىلىستە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە مادەنيەت ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى زاڭ جوباسى تالقىلاندى. وسى قۇجاتقا قاتىستى بايانداما جاساعان مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى اقتوتى رايىمقۇلوۆانىڭ ايتۋىنشا، كونتسەرت ۇيىمداستىرۋشىلار فونوگرامما تۋرالى الدىن الا حابارلاۋى مىندەتتى.زاڭ جوباسىندا قامتىلعان نەگىزگى باعىتتار كىتاپحانا جانە باسپا ءىسى، مادەنيكوپشىلىك ءىسشارالاردى رەتتەۋ ماسەلەلەرى جانە شىعارماشىلىق وداقتاردى قولداۋعا قاتىستى تۇزەتۋلەر. جوبا ۇلتتىق ارحيۆ قورى جانە ارحيۆتەر تۋرالى، مادەنيەت تۋرالى جانە مەملەكەتتىك م ۇلىك تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا تۇزەتۋلەر ەنگىزۋدى كوزدەيدى جانە تۇزەتۋلەردىڭ نەگىزگى بلوگى مادەنيەت سالاسىنا قاتىستى، دەدى ۆەدومستۆو باسشىسى.ا.رايىمقۇلوۆا 2007 جىلدان باستاپ ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسى بازاسىندا قازاقستان ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحاناسىنىڭ جوباسى ىسكە اسىرىلىپ كەلە جاتقانىنا توقتالدى.بۇگىندە ەلىمىزدە ەلەكتروندى كىتاپحانانى ىرىكتەۋ، قالىپتاستىرۋ، تولىقتىرۋ جانە دامىتۋ ءتارتىبىن ايقىندايتىن زاڭنامالىق بازا جوق. قازاقستاننىڭ مادەني قۇندىلىقتارى مەن ۇلتتىق مادەني يگىلىگىن ەلەكتروندى فورماتتا ساقتاۋ باعىتىندا ايتىلعان ولقىلىقتاردى جويۋ، سونداياق حالىقتىڭ زياتكەرلىك الەۋەتىن ارتتىرۋ جانە قازاقستاندىق عىلىم مەن مادەنيەتتى تانىمال ەتۋ بويىنشا جاعدايلاردى ارتتىرۋ ماقساتىندا زاڭ جوباسىندا ەلەكتروندى كىتاپحانا ماسەلەلەرىن رەتتەيتىن نورمالار كوزدەلىپ وتىر، دەدى ا.رايىمقۇلوۆا.سونىمەن قاتار مينيستر كونتسەرت، ويىنساۋىق ءىسشارالارىن وتكىزۋ كەزىندە تۋىندايتىن بىرقاتار پروبلەمالارعا توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ورىنداۋشىلار تاراپىنان كونتسەرتتەر وتكىزۋ كەزىندە ادەپسىز مىنەزق ۇلىق كورسەتۋ، ساحنادا ماس كۇيىندە ونەر كورسەتۋ كەزدەسىپ، جوسپارلانعان كونتسەرتتەردى بۇزۋ، ادەپسىز سوزدەرى بار رەپەرتۋار تاڭداۋ، كورەرمەندەردى حاباردار ەتپەي فونوگراممانى پايدالانۋ فاكتىلەرى بولعان.زاڭ جوباسى اياسىندا ورىنداۋشىلاردىڭ وسىنداي مىنەزق ۇلىق كورسەتۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن بىرقاتار مىندەتتەمەلەردى ەنگىزۋ ارقىلى وسى ماسەلەلەردى رەتتەۋگە تىرىستىق. ولاردىڭ ىشىندە ماڭىزدى نورمالاردىڭ ءبىرى مۋزىكالىق شىعارمالاردى ورىنداۋشىلاردىڭ فونوگرامما قولدانۋعا وراي كورەرمەندى حاباردار ەتۋ. فونوگرامما پايدالانۋ ءتارتىبى زاڭعا تاۋەلدى اكتىدە ايقىندالادى. بارلىق جارنامالىق ونىمدە جانە كاسسالار جانىندا مىندەتتى تۇردە فونوگراممانى پايدالانۋ بويىنشا حابارلاما بەرىلەدى. بۇل كورەرمەنگە فونوگراممانى پايدالانۋمەن وتەتىن كونتسەرتكە بيلەت ساتىپ الۋدى نەمەسە ودان باس تارتۋدى تاڭداۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى جانە بيلەتتىڭ قۇنىنا دا اسەر ەتەدى، دەدى ا.رايىمقۇلوۆا.سونىمەن قاتار مادەنيەت جونىندەگى زاڭ جوباسىندا وڭىرلىك كوركەمدىك كەڭەس قۇرۋ ماسەلەسى قاراستىرىلماق ەكەن.قولدانىستاعى مادەنيەت تۋرالى زاڭعا ەنگىزىلگەن نورمالارعا سايكەس مينيسترلىك جانىنداعى مەملەكەتتىك مادەنيەت ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتىن ۇيلەستىرۋ ماقساتىندا مادەنيەت سالاسىنداعى قىزمەتتىڭ بارلىق باعىتتارى بويىنشا رەسپۋبليكالىق كوركەمدىك كەڭەستەر جۇمىس ىستەيتىنى وزدەرىڭىزگە بەلگىلى.كوركەمدىك كەڭەستەردىڭ جۇمىسى ءوز جەمىسىن بەرۋدە، تەاترلاردىڭ رەپەرتۋارى جاقسارىپ، كينوجوبالاردىڭ ساپاسى جاقساردى، ادەبيەت پەن ونەر شىعارمالارىنىڭ دا دەڭگەيى ارتىپ وتىر. تۇراقتى نەگىزدە سالانىڭ داۋلى ماسەلەلەرى تالقىلاۋعا شىعارىلىپ، ءوز شەشىمىن تابۋدا.سونىمەن قاتار رەسپۋبليكالىق كوركەمدىك كەڭەس اياسىندا بارلىق سالالاردىڭ كوپتەگەن پروبلەمالىق ماسەلەلەرىن قامتۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگى بەلگىلى. وسىعان وراي، زاڭ جوباسىنىڭ نەگىزگى مىندەتى وڭىرلىك مادەنيەت ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتىن ۇيلەستىرۋ ماقساتىندا ۇسىنىستار ازىرلەۋ ىسپەتتى وڭىرلىك كوركەمدىك كەڭەستەر قۇرۋدى كوزدەيدى، دەدى اقتوتى رايىمقۇلوۆا.بۇدان بولەك، قۇجات اياسىندا مۋزەيلەر مەن كىتاپحانالاردىڭ كەي قىزمەتىن اقىلى جاساپ، ودان پايدا تابۋ ءتارتىبى دە بەكىتىلمەك.قولدانىستاعى مادەنيەت تۋرالى زاڭدا مۋزەيلەر مەن كىتاپحانالار ىسكە اسىرۋعا قۇقىلى اقىلى قىزمەت تۇرلەرىنىڭ ءتىزىمى جانە ولاردان پايدا تابۋ ءتارتىبى قاراستىرىلعان. ءتىزىم سول كەزدە مەملەكەتتىك مەكەمە نىسانىندا جۇمىس ىستەگەن كىتاپحانالار مەن مۋزەيلەرگە قۇقىق بەرۋ ءۇشىن زاڭعا ەنگىزىلگەن. بيۋدجەت زاڭناماسىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس، ەگەر اقىلى قىزمەتتەر قۇقىعى سالالىق زاڭداردا كوزدەلمەسە، كوممەرتسيالىق ەمەس بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ نىسانىندا قۇرىلعان ۇيىمداردىڭ مۇنداي قىزمەتكە قۇقىعى جوق، دەدى مينيستر.ا.رايىمقۇلوۆا بۇگىنگى كۇنى قازاقستاننىڭ كوپتەگەن مۋزەيلەرى مەملەكەتتىك كاسىپورىنعا اينالعانىن جەتكىزدى. وسى ورايدا، قولدانىستاعى قۇجاتتا مۋزەيلەر مەن كىتاپحانالارعا تابىس تابۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن نورما كاسىپورىنداردىڭ اقىلى قىزمەت كورسەتۋ اياسىن شەكتەپ وتىر.وسىعان وراي زاڭ جوباسىندا وسى نورمانىڭ قولدانىلۋىن مەكەمەلەر تۇرىندە قۇرىلعان ۇيىمدارعا عانا قولدانۋ ۇسىنىلعان. كاسىپورىندار مەملەكەتتىك م ۇلىك تۋرالى زاڭىنىڭ تالاپتارىنىڭ اياسىندا ىسكە اسىرادى. سونىمەن قاتار وسى زاڭ جوباسى اياسىنداعى ەڭ ماڭىزدى نورمالارىنىڭ ءبىرى مەملەكەت 100 پايىز قاتىساتىن ۇيىمداردى جەكەشەلەندىرۋگە تىيىم سالاتىن تۇزەتۋ، دەدى ا.رايىمقۇلوۆا.دەپۋتاتتار قۇجاتتى تالقىلاپ بولعاننان كەيىن ءماجىلىس توراعاسى ن.نىعماتۋلين ءسوز الىپ، فونوگراممانى قولدانۋ تۋرالى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ كورەرمەنگە حابارلاۋ مىندەتتەمەسىن بەلگىلەيتىن نورمانى قولدايتىنىن جەتكىزدى.ەگەر زاڭ جوباسىنىڭ ۇكىمەتتىك نۇسقاسىندا فونوگراممانى پايدالانۋ تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ مىندەتتەمەسى ۇيىمداستىرۋشى مەن ورىنداۋشىلار اراسىندا ايقىن بولماسا، وندا دەپۋتاتتار ناقتىلاۋدى ۇسىنىپ وتىر. بىرىنشىدەن، بۇل ۇيىمداستىرۋشىنىڭ مىندەتى. ەكىنشىدەن، ۇيىمداستىرۋشى الدىن الا كونتسەرتتە فونوگراممانىڭ بولاتىنىبولمايتىنى تۋرالى كورەرمەنگە حابارلاۋعا مىندەتتى.مەنىڭشە، ناعىز ونەر ول ايتىس. ايتىسقا فونوگراممامەن شىعىپ كورىڭىزشى. وندا ەشقاشان، ەشقانداي فونوگرامما بولمايدى. سول ءۇشىن شىعار، حالقىمىز ايتىستى ايرىقشا جاقسى كورەدى. قيسىق اربا جول بۇزادى دەپ حالقىمىز ايتقانداي، ونەر ارقاشان دا تازا بولۋى كەرەك. ءاندى جاندى داۋىستا ايتقان دۇرىس. ال فونوگرامما بولسا، وندا ونى الدىن الا ەسكەرتۋ قاجەت جانە بيلەتتىڭ باعاسى دا سوعان سايكەس بولۋى ءتيىس. ودان كەيىن حالىق ول كونتسەرتكە باراتىنىن نە بارمايتىنىن ءوزى شەشەدى. ارينە، كونتسەرت جاندى داۋىستا بولسا، انشىگە حالىقتىڭ باعاسى دا، قۇرمەتى دە جوعارى بولادى، دەدى ن.نىعماتۋلين.ايتا كەتۋ كەرەك، زاڭ جوباسى بۇعان قوسا كىتاپحانا ءىسى، مادەنيەت ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتى، شىعارماشىلىق وداقتار مەن باسپا ءىسى اياسىندا مادەنيەت سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن قولايلى جاعدايلار جاساۋ ماقساتىندا ازىرلەنگەن.دەلدال ۇيىمداردى جويۋ قاجەتسونىمەن قاتار ماجىلىستە قازاقستان مەن ۋكراينا اراسىنداعى قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك تۋرالى شارتتى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى زاڭ جوباسى ماقۇلداندى.بۇل زاڭ جوباسى تۋرالى باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى مارات احمەتجانوۆ بايانداما جاساپ، شارتتىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرىن ءتۇسىندىرىپ ءوتتى. شارتقا سايكەس تاراپتار كومەك تۋرالى سۇراۋ سالۋ بەرىلگەن كەزدە سۇراۋ سالۋشى تاراپتىڭ قۇزىرەتتى ورگاندارىنىڭ يۋريسديكتسياسىنا جاتاتىن قىلمىستار تۋرالى قىلمىستىق ىستەر بويىنشا بىرىنەءبىرى بارىنشا قۇقىقتىق كومەك بەرۋگە مىندەتتى.قازاقستان مەن ۋكراينا اراسىنداعى قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك تۋرالى شارتتى راتيفيكاتسيالاۋدى ۇسىنىپ وتىرمىز. شارتقا 2018 جىلدىڭ 29 قازانىندا قول قويىلعان. جالپى، قازىر ەكى ەل اراسىنداعى قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك 1993 جىلعى مينسك كونۆەنتسياسى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلۋدا. سودان بەرى شيرەك عاسىر ءوتتى. كوپ نارسە وزگەردى. اسىرەسە زاڭناماعا ەلەۋلى وزگەرىستەر جاسالدى. جاڭا تەرگەۋ امالدارى پايدا بولدى. مۇنداي پروتسەسس ۋكراينادا دا بار. ەسكەرتە كەتەرلىگى، كونۆەنتسيا مەن ۇسىنىلىپ وتىرعان شارت اراسىندا ەشقانداي قايشىلىق جوق. كەرىسىنشە ولار ءبىرءبىرىن تولىقتىرادى، ءبىراز نورمانى ناقتىلايدى، دەدى باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى م.احمەتجانوۆ.شارتتى راتيفيكاتسيالاۋ قازاقستان مەن ۋكراينانىڭ قىلمىسقا قارسى كۇرەستەگى ىنتىماقتاستىعىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى.بۇل شارت قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك بەرۋ ماسەلەسىن رەتتەيدى. ەكى ەلدىڭ قۇزىرلى ورگاندارىنا كۇدىكتى مەن ايىپتالۋشىنىڭ كىناسىن دالەلدەۋ بويىنشا كەشەندى تەرگەۋ امالدارىن قامتيدى. ارينە، شارت ۇلگىلىك نەگىزدە جاسالعان. مۇنداي ەكىجاقتى شارت 27 ەلمەن بار. دەگەنمەن، بۇل كەلىسىمنىڭ بىرقاتار ەرەكشەلىگىن ايتساق، الدىمەن قۇجات قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ ۋكراينالىق ارىپتەستەرىمەن تىكەلەي بايلانىس جاساۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل ەكى جاق ءۇشىن دە ماڭىزدى نورما جانە قىلمىسپەن كۇرەس باعىتىندا ءوزارا سەنىمدى بىلدىرەدى. ودان باسقا تەرگەۋ جۇمىسىنىڭ جەدەلدىگىن ارتتىرادى. بىرقاتار قۇزىرلى ورگان اراسىندا مۇنداي تىكەلەي بايلانىس ادام قۇقىقتارىنا قاتىستى بولماۋى ءتيىس. سەبەبى بۇل ماسەلە پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ قۇزىرەتىنە جاتادى، دەدى م.احمەتجانوۆ.ءماجىلىس دەپۋتاتتارى اتالعان قۇجاتتى تالقىلاۋدان كەيىن ماقۇلداپ، سەنات قاراۋىنا جىبەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.سونداياق وتىرىستا ءماجىلىستىڭ بەيىندى كوميتەتى جەر قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كودەكسىنە جەر قويناۋىن گەولوگيالىق زەرتتەۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن جۇمىسقا الدى.وتىرىس سوڭىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارىنا دەپۋتاتتىق ساۋالدار جولدادى. ماسەلەن، اق جول فراكتسياسى اتىنان پرەمەرمينيستر اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان ءماجىلىس دەپۋتاتى مەرۋەرت قازبەكوۆا ەلەكتر ەنەرگياسى نارىعىنداعى جۇيەلى پروبلەمالاردى اتادى. ونىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەتتىك كومپانيا ەلەكتر ەنەرگياسىن تىكەلەي ەمەس جەكە دەلدال ەنەرگيامەن جابدىقتاۋشى ۇيىمدار ارقىلى ساتادى. وسىعان وراي اق جول فراكتسياسى ۇكىمەت اتىنا بىرنەشە ۇسىنىس جاسادى.اق جول فراكتسياسى اشىقتىق پەن باسەكەلەستىك تەتىكتەرىن ەنگىزۋ ارقىلى ەنەرگەتيكا نارىعىنىڭ مودەلىن تۇبەگەيلى قايتا قاراۋدى ءىرى ونەركاسىپتىك كاسىپورىندارعا دەلدالدار ارقىلى ەلەكتر ەنەرگياسىن كوتەرمە باعامەن ساتىپ الۋعا تىيىم سالۋدى ەلەكتر ەنەرگياسى مەن قۋاتى نارىعىنىڭ قازاقستاندىق وپەراتورى اق ارقىلى ەڭ تومەنگى كولەمدى بەكىتىپ، اشىق ەلەكتروندى ساۋدادا ەلەكتر ەنەرگياسىن ساتۋ كولەمىن ارتتىرۋدى تۇتىنۋشىلار ءۇشىن ەلەكتر ەنەرگياسىنا ارنالعان ءتاريفتى تومەندەتۋ ماقساتىندا ەنەرگيا تاراتۋشى ۇيىمداردى ىرىلەندىرۋ بويىنشا ناقتى شارالاردى ازىرلەۋدى كوممۋنالدىق كاسىپورىنداردى باسقارۋ بويىنشا بارلىق دەلدال مەملەكەتتىك ۇيىمداردى جويۋدى ۇسىنادى، دەدى دەپۋتات.حالىق كوممۋنيستەرى فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى ەلدە شەكتەۋ شارالارى ەنگىزىلگەنگە دەيىن تۇراقتى تۇردە سالىق تولەگەنىمەن، قازىر دە كۇردەلى جاعدايعا تاپ بولعان جەكە جانە زاڭدى تۇلعالار ءۇشىن كەڭ اۋقىمدى نەسيە راقىمشىلىعىن جۇرگىزۋ قاجەتىن جەتكىزدى. پرەمەرمينيستر اتىنا جولدانعان ساۋالدا نەسيە راقىمشىلىعىن ازىرلەۋ اياسىندا بارلىق مۇددەلى تاراپتاردىڭ وكىلدەرىن تارتا وتىرىپ، مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرۋدى، نەسيە ءاۋديتىن جۇرگىزۋدى، قارجىلاندىرۋ كوزدەرى مەن راقىمشىلىققا قاتىسۋشىلار ءۇشىن كريتەريلەردى انىقتاۋدى ۇسىندى.دەپۋتات زاعيپا باليەۆا ۇكىمەت باسشىسىنا جولداعان ساۋالىندا پنەۆموكوكك ينفەكتسياسىنا قارسى ۆاكتسينانى تەزىرەك باستاۋدى سۇرادى. ونىڭ ايتۋىنشا، پنەۆموكوكك ينفەكتسياسىنا قارسى ۆاكتسينالاۋ پنەۆمونيامەن سىرقاتتانۋدى ازايتىپ قانا قويماي، كوروناۆيرۋستىڭ ەداۋىر جەڭىل جۇرۋىنە اسەر ەتەدى.قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ دەپۋتاتتارى ءوز ساۋالىندا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ ماسەلەسىن كوتەردى. ساۋالدى وقىعان شاكير حاحازوۆتىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، ولار رەسپۋبليكالىق ساۋىقتىرۋ ورتالىقتارىندا ەمدەلۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك كۆوتانى ايلاپ كۇتۋگە ءماجبۇر. ارنايى كوميسسيانىڭ شەشىمى دە ۋاقتىلى شىقپايدى. وڭىرلەردەگى ۇيلەستىرۋ جانە وڭالتۋ كابينەتتەرى دۇرىس جابدىقتالماعان.بۇدان بولەك، ءماجىلىس جالپى وتىرىستا ءماجىلىس دەپۋتاتى اسىلبەك سماعۇلوۆتى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى قىزمەتىنە تاعايىندادى. |
جازۋشى قابدەش ءجۇمادىلوۆتىڭ قۇرىلتايدا سويلەگەن ءسوزىجاڭالىقتار 3425 0 پىكىر 26 قىركۇيەك, 2012 ساعات 07:26قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ 14ءنشى قۇرىلتايىندا جازۋشى قابدەش ءجۇمادىلوۆ ءسوز سويلەگەن ەدى. ءوز سوزىندە جازۋشى وداق باسشىلىعىنىڭ قىزمەتىنە، شىعارماشىلىق ۇيگە قاتىستى ءبىراز جايلارعا توقتالعان ەدى. ءجۇمادىلوۆ مىرزانىڭ سوزىنەن كەيىن قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ باسقارما توراعاسى نۇرلان ورازالين دە ءوز پىكىرىن، كوزقاراسىن ايتقان بولاتىن.بەلارۋستار: قازاقتار تۋرالى ابايلاپ سويلەۋ كەرەك!قازاقستان مەن رەسەيدىڭ قورعانىس مينيسترلەرى كەزدەستىراقىم ايىپۇلى 2328سۇلتان حان اققۇلى 2586 |
قايىرىمدىلىق مادەنيەتىن ناسيحاتتايدىنۇرسۇلتان قالاسىندا جاستار مەن بالالار اراسىندا قايىرىمدىلىقتى دارىپتەۋ جوباسىنىڭ تۇساۋكەسەرىنە ارنالعان ءباسپاسوز ءماسليحاتى ءوتتى.جوبانى اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن ازاماتتىق باستامالاردى قولداۋ ورتالىعى كەاق گرانتى اياسىندا ارناۋ دامۋ ورتالىعى قوعامدىق بىرلەستىگى ۇيىمداستىردى.ابقو باسقارما توراعاسى ءباتيما مۋكينا كونفەرەنتسيا بارىسىندا جوبانىڭ وزەكتىلىگىن اتاپ ءوتىپ، ونى جۇزەگە اسىرۋعا بارىنشا قولداۋ كورسەتۋگە دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى.بۇل ازاماتتىق باستامالاردى قولداۋ ورتالىعى جۇزەگە اسىراتىن قايىرىمدىلىقپەن بايلانىستى العاشقى جوبا. قازاقستانداعى كارانتين رەجىمى كەزەڭىندە وتە وزەكتى بولىپ وتىرعان گرانتتى ارناۋ ورتالىعىنىڭ باسشىسى ۇلان ابىشەۆتىڭ ۇتىپ العانىنا قۋانىشتىمىن. باستامالارىنا ساتتىلىك تىلەيمىن. ءبىز ءوز كەزەگىمىزدە جوبانى ىسكە اسىرۋعا دايىنبىز. جوبانىڭ ءتيىمدى بولۋىن جانە ەڭبەكتىڭ تۇپكىلىكتى ماقساتىنا جەتۋىن قالايمىن، دەدى ب.مۋكينا.ارناۋ دامۋ ورتالىعى قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ باسشىسى ۇلان ابىشەۆ امال جوباسىنىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرى تۋرالى باياندادى.نەلىكتەن ءبىز بۇل جوبانى امال دەپ اتادىق؟ بۇل ءسوز ارەكەت، قيمىل دەگەندى بىلدىرەدى جانە بۇل جوبانىڭ فيلوسوفياسىنا، يدەولوگياسىنا سايكەس كەلەدى. قايىرىمدىلىق مادەنيەتىن كوپشىلىككە ناسيحاتتاعىمىز كەلەدى. بۇل ماسەلە اسىرەسە پاندەميا كەزىندە وزەكتى. ءبىز بۇرىنعىدان دا جۇمىلىپ، بىرلىگىمىزدى كورسەتۋىمىز كەرەك، دەدى ۇ.ابىشەۆ.ءباسپاسوز ءماسليحاتى بارىسىندا احىسكا تۇرىك ەتنو مادەنيەت ورتالىعى قوعامدىق بىرلەستىگى فيليالىنىڭ توراعاسى اسكەر پيريەۆ قازاقستانداعى قايىرىمدىلىق قىزمەتتىڭ پراكتيكالىق اسپەكتىلەرىنە توقتالدى.ادامنىڭ تابيعاتىندا مۇقتاج ادامدارعا كومەكتەسۋگە دەگەن ۇمتىلىس بار. اسىرەسە، ءبىزدىڭ حالقىمىزدا. قايىرىمدىلىق جاساۋشىلار مۇقتاج ادامدارعا كومەكتەسىپ قانا قويماي، كەرىسىنشە، مۇقتاج ادامدار قايىرىمدىلىق جاساۋشىلارعا رۋحاني تۇرعىدان كومەكتەسەتىنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. سوڭعى 1015 جىلداعى تاجىريبەمدە قايىرىمدىلىق قىزمەتىن ۇيلەستىرۋ وتە قيىن ەكەنىن بايقادىم. سونداياق يگى ىستەر جاساۋ ءۇشىن باي ادام بولۋدىڭ قاجەتى جوق دەگىم كەلەدى. ۇلكەن جۇرەك پەن تىلەك جەتكىلىكتى، دەدى ا.پيريەۆ.نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ ازاماتتىق باستامالار ورتالىعىنىڭ باسشىسى ماحاببات ەسپەنوۆا ءوز سوزىندە قايىرىمدىلىق قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن تاريحىنىڭ اجىراماس بولىگى ەكەنىن ەسكە سالدى.امال جوباسى رۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلامالىق ماقالاسىنىڭ ارقاۋىنا جانە ۇلتتىق، ازاماتتىق بىرەگەيلىك، پراگماتيزم قاعيداتتارىنا ساي كەلەدى. ەگەر ءبىزدىڭ بالالارىمىز، جاستارىمىز قايىرىمدىلىق تۋرالى كوبىرەك بىلەتىن بولسا، ونىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى جانە پايدالى ەكەنىن تۇسىنسە، وندا ءبىزدىڭ قوعام ءوزىنىڭ فورماتىن وزگەرتىپ، پروگرەسسيۆتى جانە ىزىگىلىكتى قوعامعا اينالادى. ءدال وسى ازاماتتىق قوعام ەلىمىزدىڭ تابىستى بولۋىنا جانە حالىقتىڭ بارلىق توبى ءۇشىن ساپالى ءومىر سۇرۋىنە كومەكتەسەتىن الەۋمەتتىك كاپيتالدى جيناقتايدى، دەپ اتاپ ءوتتى م.ەسپەنوۆا.جاستار مەن بالالار اراسىندا قايىرىمدىلىقتى دارىپتەۋ كەشەندى اقپاراتتىقءتۇسىندىرۋ الەۋمەتتىك جوباسىنىڭ ماقساتى قازاقستانداعى قايىرىمدىلىق پروتسەستەرىن ستاندارتتاۋ جانە جۇيەلەۋ، ادامداردى بىرىكتىرە وتىرىپ، يگى ىستەر جاساۋ، مۇقتاج ادامدارعا كومەكتەسۋ، سونداياق جاستار اراسىندا قايىرىمدىلىق مادەنيەتىن ارتتىرۋ. |
بۇل تۋرالى حالىق الدىندا ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋى بارىسىندا ەنەرگەتيكا ءمينيسترى نۇرلان نوعاەۆ مالىمدەدى، دەپ حابارلادى مينيسترلىكتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندا كومىرسۋتەك شيكىزاتىن بارلاۋ مەن وندىرۋگە ارنالعان 235 كەلىسىمشارت تىركەلگەن، ونىڭ ىشىندە: بارلاۋعا 54، بىرلەسىپ بارلاۋ مەن وندىرۋگە 96، وندىرۋگە 74، ءونىمدى ءبولۋ تۋرالى كەلىسىم بويىنشا 11. ۋران بويىنشا 25 كەلىسىمشارت تىركەلگەن.گەولوگيالىق بارلاۋ جۇمىستارىنا ينۆەستيالاردىڭ كولەمى 158،4 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. قازىرگى ۋاقىتتا مينيسترلىك جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ عىلىميزەرتتەۋ جانە نەمەسە تاجىريبەلىككونسترۋكتورلىق جۇمىستاردى قارجىلاندىرۋى بويىنشا مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋ جونىندەگى جۇمىستاردى جۇرگىزىپ وتىر.بۇگىنگى تاڭدا جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ عىلىميزەرتتەۋ جانە نەمەسە تاجىريبەلىككونسترۋكتورلىق جۇمىستاردى قارجىلاندىرۋى بويىنشا مىندەتتەمەلەرى جەر قويناۋىن پايدالانۋعا ارنالعان 163 كەلىسىمشارتتا بارلىعى 260 كوزدەلگەن.2019 جىلعى قورىتىندى بويىنشا جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ عىلىميزەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىككونسترۋكتورلىق جۇمىستاردى قارجىلاندىرۋى 9،9 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.سونىمەن قاتار جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ قازاقستاندىق كادرلاردى وقىتۋدى قارجىلاندىرۋ بويىنشا مىندەتتەمەلەرى جەر قويناۋىن پايدالانۋعا ارنالعان 256 كەلىسىمشارتتا بارلىعى 260 كوزدەلگەن. 2019 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ قازاقستاندىق كادرلاردى وقىتۋدى قارجىلاندىرۋى 21،0 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.جىل قورىتىندىسى بويىنشا جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ ەسەبىنەن 144 مىڭنان استام قازاقستاندىق مامان وقىتۋ، بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ نەمەسە قايتا دايارلاۋ راسىمىنەن ءوتتى. |
تىم ارزانداپ كەتتىك46 ءسوز 2560 4 پىكىر 28 تامىز, 2019 ساعات 13:54ءسوز قۋعان، كوپ ءسوزدى، مىلجىڭ بوپ كەتكەن سەكىلدىمىز.كەزىندە 2016 جىلى، تۋرا جەر ميتينگىسى كەزىندە قاراقات ءابىلدينا قىدىرالىگە توقال اپەرەم دەپ شۋلاتتى. بارلىق جۇرت شىنىمەن ءۇش كۇن شۋلادى.جەر ميتينگىسىندە حالىق نازارىن قالاي دۇرىس بولۋگە، كوتەرىلىستىڭ الدىن الۋعا بولادى؟ دەپ تۇنىمەن ۇيىقتاي الماي شىعىپ، تاڭەرتەڭ وسى اقىلدى تاۋىپ، قاراقاتقا جازعىزىپ، ءبىر بۇلىكتىڭ الدىن الىپ قالدىم، دەپ جىرتىلعان ەدى.ول كەزدە دە جاپپاي شۋلادىق، كۇلدىك، سىنادىق، باسىلدىق. سول كەزدە قىدىرالىنى قىزىق ادام ەكەن، جۇرت الداناتىن بالا ما ەدى؟ دەپ كۇلگەن ەدىم. سويتسەم ونىكى راس ەكەن. كوز جەتتى. بولمايتىن ۇساقتۇيەككە شۋلاي بەرەتىن قاۋىمعا اينالىپ كەتىپپىز.ودان كەيىن دە قانشاما رەت بولمايتىن دۇنيەلەرگە شۋلاپ، بولمايتىن بىرەۋلەردىڭ حايپىنە تايىپ جىعىلىپ جاتتىق. ءسوزىن تولىق ايتا المايتىن القاشتان جۇلدىز جاسادىق. جالاڭاشتان كوسەم جاسادىق.ءانشى مەن شوۋمەننىڭ ىشكەنى مەن جەگەنىن اڭدىپ، باق بولسا ءبىراز ءانشىنىڭ اتتاپ باسقانىن باعىپ كەتتى. ەكى سيىر ەكى كۇندىك شوۋ.كونتەكستەن جۇلىنىپ الىنعان الدەبىر جۇلدىزدىڭ ءبىر ءسوزىن بەس كۇن تالقىلايمىز. بىرەۋ جىلتىر سويلەسە كوسەم جاساپ، بىرەۋ سۇرىنسە تاعدىر تالقىلايمىز. نە دەگەن ارزاندىق دەپ ويلايمىن.عىلىم قايدا، ءبىلىم قايدا، ەكونوميكا قايدا، الەم قايدا كەتىپ بارا جاتىر؟ ولارعا جاسالعان ساراپتاماعا پىكىر بىلدىرەتىن ادام دا نەكەن ساياق. ورەمىز قوي مەن تويدان اسپاي جاتىر.ءدال سىزدەر ەكى سيىر مەن سەكسەن ەكىدەگى اعامنىڭ تويىن تالقىلاپ جاتقاندا، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىنىڭ 20202025 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسىن جاسايتىن كوميسسيا قۇرامىن بەكىتتى. ىشىندە كىلەڭ باستىق، شۋلاعان بەلسەندى قاۋىمدى دا، بىلىكتى ۇستازدارىڭىزدى دا اينالىپ وتە شىقتى. سەبەبى، ولار دا بىلەدى، ءبىزدىڭ بالانىڭ بولاشاعىنان دا قىزىق دۇنيەنى تالقىلاپ، ءماز بولىپ جاتقانىمىزدى. ال، ەرتەڭ باعدارلاما قابىلدانىپ كەتكەن سوڭ، قىلىشىمىزدى بققا شاۋىپ القىنامىز، جەردەن الىپ، جەرگە سالامىز، بىراق، بۇگىنگى ءوزىمىزدى ۇمىتامىز ول كەزدە...جاقسى، ءبىلىم باعدارلاماسىن كوميسسيا قۇرا بەرسىن، ونى تالقىلاماساڭىزدار، بۇگىن پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆ پرەمەر، مينيسترلەردى ورىنباسارلارىمەن قوسا جيناپ الىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 3 جىلدىق بيۋدجەتىن بەكىتىپ جاتىر. نەگىزسىز يميدجدىك شىعىنداردى ازايتامىز، نەگىزگىسىن قالدىرامىز دەيدى. بۇل دا قىزىق ەمەس ءبىزدىڭ جۇرتقا، سالىق تولەۋشىنىڭ قالتاسىنان، اتاباباڭ قورعاپ كەتكەن دالاداعى بايلىقتىڭ قالاي جۇمسالۋى دا قىزىقتىرمايدى.بىراق، ەرتەڭ ۇكىمەت بوس شىعىن شاشتى دەپ تاعى دا جاتىپ كەپ شۋلايمىز، الاقان جايىپ، سۇرانشى دەپ كىنالاعاندارىنا مۇمكىندىك بەرەمىز. قىزىق حالىقپىز ءيا؟نەگە وسىنشا داۋرىقپا، نەگە وسىنشا ءسوز قۋعىش، نەگە وسىنشا ارزان حالىق بولدىق؟نۇرعالي ءنۇسىپجانوۆ ۇيلەنسە نە بوپتى؟ ءبىر ءانشى توقال السا نە بوپتى، ءبىر ءانشى تۇسكى اسىن دالادا جەسە نە بوپتى؟ الا بەرسىن، جەي بەرسىن.ەرتەڭىمىزدى ويلايىقشى. ەلدىڭ بولماسا دا، بالاشاعالارىڭىزدىڭ ەرتەڭىن تالقىلاڭىزدارشى.ءانشى مەن ءبيشى كوسەم،سيىر مەن تاۋىق تاقىرىپ بولعان زاماناي... |
ادامعا العىس ايتپاعان اللاعا دا العىس ايتپايدى .24 9 2020، 5، 11:44 ٴسىز ەلىمىزدىڭ كۇنتىزبەسىندەگى العىس ايتۋ كۇنىٴنىڭ پايدا بولۋىن قالاي قابىلدادىڭىز؟ اسا قامقور، ەرەكشە مەيىرىمدى اللانىڭ اتىمەن باستايمىن! ٴبىز ادامدار اراسىنداعى الاۋىزدىققا، دىندەر اراسىنداعى داۋدامايلارعا توسقاۋىل قويۋعا تالپىنعان، تىنىشتىق پەن تاتۋلىقتى باستى تىرەك ەتكەن ەلمىز. باۋىرماشىلدىق، مەيىرباندىق، دوستىق، قامقورلىق سىندى قۇندىلىقتار قازاق حالقىنىڭ تابيعي بولمىسىندا بار ادامگەرشىلىك اسىل قاسيەتتەر. سونىڭ ناتيجەسى بولار، بۇگىندە قازاق توپىراعىندا ٴومىر ٴسۇرىپ وتىرعان قانشاما ۇلت پەن ۇلىس ٴبىر شاڭىراق استىندا ٴوزارا سىيلاسىپ عۇمىر كەشۋدە.باعزى زاماننان بەرى بەرەكە مەن بىرلىكٴتى، ىنتىماق پەن ىرىستى، دوستىق پەن تاتۋلىقتى تۋ ەتكەن قازاق ەلى تاۋەلسىزدىكتىڭ ساناۋلى جىلدارىندا الىسجاقىننىڭ اراسىن جاراستىرىپ، ٴدىنى بولەكتەردى ٴبىر دوڭگەلەك ۇستەل باسىنا جيناعان بىتىمگەر مەملەكەتكە اينالدى.ٴبىزدىڭ كوپ ۇلتتى قوعامداعى ٴوزارا قۇرمەت پەن سىيلاستىقتى نىعايتا ٴتۇسۋ ٴۇشىن بارشا ازاماتقا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارتىلادى. جاھاندانۋ زامانىندا سان ٴتۇرلى ۇلتتاردىڭ ىنتىماقبىرلىكتە ٴومىر ٴسۇرۋىنىڭ باستى جولى قۇرمەت پەن سىيلاستىقتا، بىربىرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتە، وزگەگە تىلەكٴشى بولىپ، وعان العىس ايتا بىلۋىندە.ەلباسى ن.نازاربايەۆ العىس ايتۋ كۇنى تۋرالى ٴبىر سوزىندە: قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلعان كۇن 1 ناۋرىزدى جىل سايىن بارلىق ەتنوستاردىڭ بىربىرىنە مەيىرباندىق تانىتىپ، ول ادامداردى ٴوز تۋعانىنداي قابىلداعان قازاقتارعا العىس ايتۋ كۇنى رەتىندە اتاپ ٴوتۋ ادىلەتتى بولار ەدى. ول كۇن ٴبىزدى بۇرىنعىدان گورى جاقىنداستىرا تۇسپەك. بۇل كۇن مەيىرىمدىلىكتىڭ، بۇكىل قازاقستاندىقتاردىڭ بىربىرىنە دەگەن دوستىعى مەن ماحابباتىنىڭ جارقىن مەرەكەسى بولا الار ەدى دەگەن. راسىندا، بۇل كۇن ٴبىزدىڭ قوعام ٴۇشىن ماڭىزدى كۇندەرٴدىڭ بىرىنە اينالۋدا. ويتكەنى تاعدىر تالكەگىنە ۇشىراپ، قازاقستان جەرىنە ەرىكسىز قونىس اۋدارعان ٴتۇرلى ەتنوستاردىڭ ميلليونداعان وكىلدەرىنىڭ قۇتتى مەكەنى، ەكىنشى وتانى قازاقستان بولدى. قازاق حالقى قيىنقىستاۋ زاماندا ولاردىڭ باسىنا تۇسكەن اۋىرتپالىقتى بىرگە كوتەرە ٴبىلدى. ٴبىز وزگەگە جاساعان جاقسىلىقتى مىندەتسىنۋدى بىلمەيتىن حالىقپىز. الايدا ەلباسىمىز ايتقانداي، سىندارلى كەزەڭدە ادامداردى ٴوز تۋعانىنداي قابىلداعان قازاقتارعا العىس ايتۋ ادىلەتتى بولار ەدى. ادامعا العىس ايتۋ تۋرالى اسىل ٴدىنىمىز يسلامدا قانداي وسيەت ايتىلعان؟ مۇسىلمان ادام وزىنە جاسالعان جاقسىلىقتىڭ قايتارىمى رەتىندە اللاعا جانە ادامعا ٴاردايىم العىسىن ايتۋدى ٴمىندەتى سانايدى. ويتكەنى ارداقتى پايعامبارىمىز مۇحاممەد وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن ٴبىر حاديسىندە: ادامعا العىس ايتا الماعان اللاعا دا العىس ايتا المايدى، دەگەن.ٴبىزدى ومىرگە اكەلۋگە سەبەپشى بولعان اتاانامىزعا، دۋماندى توي مەن توپىراقتى ولىمدە قاسىمىزدان تابىلعان اعايىن مەن دوسجارانعا، كۇندە شاراپاتىن كورىپ ٴجۇرگەن باسشىمىزعا، قول ۇشىن بەرۋدە ايانىپ قالمايتىن كورشىمىزگە، قايعى مەن قۋانىشتى بولىسۋگە ٴاردايىم دايىن تۇراتىن باۋىرلارىمىزعا ٴارقاشان العىس ايتۋىمىز ٴتيىس. العىس ايتۋ ادامداردىڭ ٴوزارا قارىمقاتىناسىنا قانشالىقتى اسەر ەتەدى دەپ ويلايسىز؟ ومىردەن مىسال كەلتىرە الاسىز با؟ اشتىقتا جەگەن قۇيقانىڭ ٴدامى كەتپەس دەگەن اتالى ٴسوز بار. قينالعان ساتتە كومەكتەسكەن ادامنىڭ جاقسىلىعى ٴارقاشان ەستە قالادى.قوستانايدا يمام قىزمەتىن اتقارىپ جۇرگەندە، جات اعىمنىڭ جەتەگىندە كەتكەن، يمامعا دا باعىنا بەرمەيتىن ٴبىر ازامات بولدى. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟ ۇرىسۋ، كۇشپەن باعىندىرۋ، تالاپ ەتۋ ۇستاناتىن جول ەمەس. ٴدىن نازىك دۇنيە. ادام دىنگە جۇرەك قالاۋىمەن كەلەدى. سونىمەن، يمام الگى جىگىتتى ٴداستۇرلى دىنگە قاناعاتتاندىرۋ جولدارىن قاراستىردى. تەك سوزبەن ەمەس، امالمەن. قايعىسى مەن قۋانىشىنا ورتاقتاستى، قولدان كەلگەنشە وتباسىنا كومەكتەستى. كۇندەردىڭ كۇنىندە بالاشاعاسى يمامدى جاقسى كورە باستادى. ٴدىني سەنىمدە كوزقاراسى قاتايىپ كەتكەن جىگىتتىڭ ۇيىنە بارعان سايىن ازىقتۇلىك، بالالارىنا كيىمكەشەك ۇلەستىردى.بالالارى يمامدى كورسە: ووو، دياديا يمام كەلە جاتىر، دەپ قۋاناتىن. ٴبارىمىز ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان پەندەمىز عوي. ادام اسەرلەنبەي تۇرمايدى. سونىمەن شىنايى نيەت پەن جۇيەلى امالدىڭ ارقاسىندا قاتايعان جۇرەك ٴجىبىدى. جىگىت قاتارىمىزعا قوسىلدى. ٴقازىر كوزقاراسى دۇرىس، ٴابۋ حانيفا ٴمازھابىن ۇستانادى. جىگىتتىڭ وتباسى مەن تۋعانتۋىستارى ونىڭ ٴداستۇرلى ٴدىني جولعا تۇسۋىنە سەبەپشى بولعان يمامعا ٴاردايىم العىسىن ايتىپ، جۇرەك جاردى تىلەگىن ٴبىلدىرىپ وتىرادى. كوردىڭىز بە، شىنايى نيەتپەن جاسالعان امال ادامنىڭ كوزقاراسىن وزگەرتە الادى ەكەن.قوعام قايراتكەرى اسىلى وسمان اپامىز ٴاردايىم: ٴبىز قاشاندا قازاق حالقىنا قارىزدارمىز دەپ العىسىن ايتىپ جۇرەدى. ول كىسى حالقىمىزعا العىس ايتىپ قانا قويماي، انا ٴتىلىمىزدىڭ جاناشىر تۇلعاسىنا اينالدى. بايقاپ قاراساق، العىس ايتۋ سول حالىقتىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىنا قۇرمەت كورسەتۋدەن باستاۋ الادى. جاستاردى العىس ايتۋعا، جالپى ىزگىلىككە تاربيەلەۋ ٴۇشىن قوعام، ٴبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى قانداي ارەكەت جاساۋى قاجەت؟ ازات ويلى بۇگىنگى ۇرپاققا تاۋەلسىزدىكتى تويلاۋمەن قاتار، ونىڭ بولاشاعىن ويلاۋ جاۋاپكەرشىلىگى جۇكتەلىپ وتىر. تاۋەلسىزدىگىمىزدى باياندى ەتە ٴتۇسۋ ٴۇشىن ٴاربىر ازاماتقا سانالى جاۋاپكەرشىلىك، پاراساتتىلىق، وزىق ٴبىلىم كەرەك.ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ اتتى ماقالاسىندا جازعانداي، كوزى اشىق ازاماتتار جاڭاشىل ويلاپ، ۇلتتىق سانانى جاڭعىرتۋعا، باسەكەلىك قابىلەتتى ارتتىرۋعا، ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋعا، تۋعان جەردى كوركەيتۋگە ۇلەس قوسۋى ٴتيىس.قازاقتىڭ ٴار بالاسىنا تەرەڭ ٴبىلىم، كوركەم مىنەز، مىقتى رۋح، ٴوز ٴقادىرىن بىلەتىن بيىك سانا جانە ەڭ باستىسى توننىڭ ىشكى باۋىنداي تاتۋلىق كەرەك. بۇگىنگى تاڭدا كۇش تە، قۋات تا ٴبىلىم مەن بىرلىكتە.پايعامبارىمىز مۇحاممەد وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن: ٴبىلىم مەن حيكمەت مۇسىلمانداردىڭ جوعالتقان قازىناسى، قاي جەردەن تاپسا دا يەمدەنىپ السىن، دەگەن.وقۋ ورىندارىندا وقىپ جۇرگەن ۇلقىزدارىمىز، باۋىرلارىمىز ەلجۇرتقا پايدا كەلتىرەتىن ٴبىلىم ىزدەنسە، جاھاننىڭ ەڭ وزىق تەحنولوگيالارىن ۇيرەنسە، ۇلتتىق ٴداستۇرسالتىمىزدى، ادەبيەتىمىزدى، مادەنيەتىمىزدى كوكەيىنە توقىپ السا ەلدىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسى وسى بولماق. ٴبىز، بارشا سالانىڭ جەتەكشىلەرى وسىعان اسا ٴمان بەرۋىمىز كەرەك. مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتكەندەي، وسى مەرەكە بارلىق قازاقستاندىقتارعا مەيىرىمدىلىكتىڭ، دوستىقتىڭ جارقىن مەرەكەسى بولىپ، ەلدەگى بىرلىكتى نىعايتۋعا اسەر ەتە الا ما؟ ەلباسىمىز ن.نازاربايەۆ ەل حالقىنا الەمنىڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋدى مەجەلەدى. ارينە، ول مەجەگە جەتۋ ٴۇشىن قوعامنىڭ تىنىشتىعى، سونىڭ ىشىندە ۇلتارالىق ٴارى ٴدىنارالىق تاتۋلىق قاجەت. سوندىقتان بابالارىمىز: تاتۋلىق تابىلماس باقىت دەگەن.وتانىمىز بارشامىزعا ورتاق مەكەن. وسى قۇتتى مەكەندە ٴتاتۋتاتتى ٴومىر ٴسۇرۋ ٴبارىمىزدىڭ الدىمىزدا تۇرعان اسا كۇردەلى ماسەلە. بۇگىنگى الماعايىپ، قىمقۋىت دۇنيەدە ٴتاتۋتاتتى عۇمىر كەشىپ، بەيبىتشىلىك پەن ىنتىماقتىڭ كۇشەيىپ، دامۋى ٴۇشىن، اسىرەسە ٴدىنارالىق توزىمدىلىكتىڭ ٴمانماڭىزى زور دەپ ەسەپتەيمىن.سۇحباتتاسقان شىرىن سارىمبەكوۆا01.03.2018 1400 باسىپ شىعارۋ |
11 جەلتوقسان 08:45قوستاناي. قازاقپارات رۋدنىي قالاسىنىڭ پوليتسەيلەرى 28 قاراشا كۇنى ءىزءتۇزسىز جوعالىپ كەتكەن دەنيس ماتۆەيەۆتى كەشە تاۋىپ الدى.وقۋشىنى ىزدەۋ شارالارى تۋرالى رۋدنىي قالاسى پوليتسيا باسقارماسىنىڭ باستىعى ءالىم باجىقبايەۆ ايتىپ بەردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.28 قاراشا كۇنى رۋدنىي قالاسى پوليتسيا باسقارماسىنىڭ كەزەكشى بولىمىنە جەرگىلىكتى تۇرعىن وكسانا وگنيەۆا حابارلاسىپ,13 جاسار ۇلى دەنيس ماتۆەيەۆتىڭ جوعالىپ كەتكەنىن ايتقان. ول مەكتەپكە شىعىپ كەتىپ، سودان ۇيىنە ورالماعان.ىزدەستىرۋ وپەراتسياسىنا 200 دەن استام پوليتسيا قىزمەتكەرى، ەرىكتى جانە ورتكە قارسى قىزمەت وكىلدەرى قاتىستى. رۋدنىي قالاسىندا كۇن سايىن جاياۋ اسكەر مەن اۆتوپاترۋلدەر جۇمىس ىستەدى. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى 2500 دەن استام جەكە تۇرعىن ءۇي، 300 گە جۋىق شاتىرلى ۇيلەردى تەكسەردى. قۇدىقتار مەن جىلۋ تراسسالارى قارالدى. ىزدەستىرۋ جۇمىستارىنا درون تارتىلدى، ونىڭ كومەگىمەن توبىل وزەنىنىڭ ارناسى تەكسەرىلدى، دەدى ءالىم باجىقبايەۆ. بەلگىلى بولعانداي، دەنيس ماتۆەيەۆ ءتارتىپ ساقشىلارىنان ۇنەمى قاشىپ جۇرگەن.سول سەبەپتى پوليتسەيلەر وقۋشىنى قىزمەتتىك كيىمسىز ىزدەگەن. جەدەلىزدەستىرۋ ءىس شارالارىن جۇرگىزۋ بارىسىندا د. ماتۆەيەۆ رۋدنىي قالاسىنداعى جاقىن ماڭداعى يۋبيلەينىي اۋىلىنان تابىلدى.9 جەلتوقساندا ساعات 1800 شاماسىندا 2ساياجايدىڭ كۇزەتشىسى پاۆەل اليمەنكو سول ماڭايدان ۇل بالانى بايقاعان. بۇل تۋرالى ول وسى ۋچاسكەگە قىزمەت كورسەتەتىن ۋچاسكەلىك پوليتسيا ينسپەكتورى ەسەنبولات ەسماعامبەتوۆكە حابارلادى. پوليتسەي بالانى رۋدنىي قالالىق پوليتسيا باسقارماسىنا جەتكىزدى، دەپ ءمالىم ەتتى ءا. باجىقبايەۆ.بۇگىن پاۆەل كليمەنكو رۋدنىي قالاسىنىڭ پوليتسيا باستىعى اتىنان العىس حاتپەن ماراپاتتالدى، سونداياق وعان اقشالاي سىيلىق تابىس ەتىلدى. ۋچاسكەلىك پوليتسيا ينسپەكتورىنا دا العىس حات بەرىلدى. |
تاريحي تابىس استانا اتاقتى مانچەستەر يۋنايتەدتى 2:1 ەسەبىمەن جەڭدى، 7 ، 4 ، 1 ، 3 ، 1 ، 10 ، 6 ، 5 ، 11 ، 1 ، 6 ، 1فۋتبول 03 جەلتوقسان، 2019وتكەن اپتادا فۋتبولدان ەۋروپا ليگاسىنىڭ توپتىق كەزەڭىندەگى 5تۋر ويىندارى ءوتتى. ەۋروكۋبوك دوداسىنىڭ توبىندا ونەر كورسەتىپ جاتقان ەلوردانىڭ استانا كومانداسى استانا ارەنادا انگليانىڭ ازۋلى مانچەستەر يۋنايتەد كومانداسىن جەڭىپ، قازاقستاندىق فۋتبول جانكۇيەرلەرىنە تاريحي جەڭىس سىيلادى. جەرلەستەرىمىز ارماندار تەاترىندا ياعني، ستاديونىندا مانچەستەردى جەڭە الماسا دا ارمانىن ەلوردادا ورىندادى.استانا كلۋبى 2013 جىلدان بەرى ەۋروكۋبوك ويىندارىنا ۇزدىكسىز قاتىسىپ كەلە جاتقانىن كوزى قاراقتى جانكۇيەرلەر جاقسى بىلەدى. ءتىپتى 201516 جىلعى دوپ دوداسىن ءا دەگەننەناق چەمپيوندار ليگاسىنىڭ توپتىق كەزەڭىنەن باستادى. سول ۋاقىتتان بەرى استانا ەلىمىزگە كەم دەگەندە الەمنىڭ ءبىر توپ كومانداسىن اكەلەتىن بولدى. ولاردىڭ اراسىندا يسپانيانىڭ اتلەتيكو مادريد، ۆيلياررەال، تۇركيانىڭ گالاتاساراي، شوتلانديانىڭ سەلتيك، فرانتسيانىڭ رەنن، ۋكراينانىڭ دينامو كيەۆ، پورتۋگاليانىڭ سپورتينگ جانە بەنفيكا كوماندالارى بار. ال بيىل نيدەرلاندتىڭ از الكمار جانە انگليانىڭ مانچەستەر يۋنايتەد ويىنشىلارىنىڭ تابانى قازاق جەرىنە ءتيدى. اتالعان توپ كوماندالار ەلىمىزگە استانانى مەنسىنبەي كەلىپ، تالايى استانا ارەنادا جەڭىسكە جەتە الماي، ەلدەرىنە ابىرويسىز ورالعاندى. اتاپ ايتار بولساق، چەمپيوندار ليگاسىنىڭ فينالىنا ءۇش رەت شىعىپ، ەۋروپا ليگاسىندا ءۇش رەت توپ جارعان اتلەتيكو مادريد 0:0 تەڭ ويناسا، سەلتيك 4:3 ەسەبىمەن جەڭىلىپ، سالى سۋعا كەتكەنءدى. ەندى بۇل قاتارعا اعىلشىننىڭ مانچەستەر يۋنايتەد كلۋبى دا قوسىلدى.ەۋروپا ليگاسىنىڭ جەرەبەسىنەن كەيىن مانچەستەر يۋنايتەد كلۋبى استانامەن ءبىر توپقا تۇسكەندە بوركىن اسپانعا اتىپ، قۋانباعان قازاقستاندىق فۋتبول جانكۇيەرى جوق ەدى. قايتسىن ەندى، الەمنىڭ ۇزدىك كومانداسى قازاقستانعا كۇندە كەلە بەرمەيدى عوي. بىراق اعىلشىن كومانداسى ەلىمىزگە ءۇشىنشى قۇرامىن اكەلگەنىن جاريالاعاندا الا دوپقا اربالعان وتاندىق جانە شەتەلدىك جانكۇيەرلەردىڭ كوڭىلى سۋ سەپكەندەي باسىلدى. ويتكەنى ەلىمىزدىڭ تۇكپىرتۇكپىرىنەن، باسقا دا الىسجاقىن شەتەلدەن كەلگەن ميۋ جانكۇيەرلەرى اتى اڭىزعا اينالعان فۋتبولشىلاردى كورەمىز دەپ ۇمىتتەنگەن بولاتىن. دەسە دە، استانا ارەناعا جينالعان جانكۇيەرلەر الداعى 34 جىلدا جۇلدىز بولاتىن جاستاردىڭ ويىنىن تاماشالاۋعا مۇمكىندىك الدى.29 مىڭ جانكۇيەر جينالعان ماتچتا ەلوردا كومانداسى مانچەستەر يۋنايتەدكە قارسى جىگەرلى ويىن كورسەتىپ، 0:1 ەسەبىمەن جەڭىلىپ جاتسا دا، ماتچ سوڭىڭدا جەڭىستى ج ۇلىپ الدى. كەزدەسۋگە دەيىن بىرقاتار فۋتبول ماماندارى مانچەستەردىڭ جاستارى استانا فۋتبولشىلارىنا قارسىلىق كورسەتە المايدى دەپ بولجاعاندى. بىراق ماتچتىڭ ءبىرىنشى تايمىندا اعىلشىن كومانداسى ءتاۋىر ويىن كورسەتىپ، قازاقستاندىق فۋتبولشىلاردى ءبىراز ساستىرعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. ءتىپتى قوناقتار ويىننىڭ 11مينۋتىندا ەسەپ اشتى. ليۋك شوۋدان تاماشا پاس العان دجەسسي لينگارد ەريچ قورعاعان قاقپانىڭ الىس بۇرىشىن نىساناعا الىپ، ءدال سوققى جاسادى. گول سوققاننان كەيىن اعىلشىندىق جاس فۋتبولشىلاردىڭ سەنىمدىلىگى ارتىپ، ءبىزدىڭ قاقپاعا ەكىنشى گول سوعۋدىڭ قامىنا كىرىستى. تايم سوڭىنا دەيىن قوناقتار بىرقاتار قاۋىپتى شابۋىل ۇيىمداستىرعانىمەن، قورعاۋشىلارىمىز ءساتتى ونەر كورسەتىپ، قاۋىپتىڭ بەتىن ەريچكە جەتكىزبەي قايتارىپ وتىردى.ەكىنشى تايمدا استانا فۋتبولشىلارى مۇلدە باسقا ويىن كورسەتتى. ءۇزىلىس كەزىندە باس باپكەر ويىنشىلارعا نە دەگەنى بىزگە بەيمالىم، بىراق جاس فۋتبولشىلاردان جەڭىلىپ جاتقاندارىن ەسىنە سالىپ، جىگەرلەرىن جانىعانى انىق. ۇزىلىستەن كەيىن استانانىڭ ويىنى 180 گرادۋسقا وزگەرىپ شىعا كەلدى. تورەشى ەكىنشى تايم باستالعانى تۋرالى بەلگى بەرگەننەن باستاپ ءبىزدىڭ فۋتبولشىلار قارسىلاستاردى ابدەن تىقسىرىپ، بۇكىل كوماندا بولىپ شابۋىلعا كىرىستى. ناتيجە كوپ كۇتتىرگەن جوق. كەزدەسۋدىڭ 55مينۋتىندا شابۋىلشىلار گول سوعا الماعان سوڭ، ىسكە قورعاۋشى دميتري شومكونىڭ ءوزى كىرىستى. قاقپانىڭ الىس بۇرىشىن نىساناعا العان شومكو مەرگەندىگىمەن كوزگە ءتۇسىپ، ەسەپتى تەڭەستىرىپ كەتتى. ارادا 7 مينۋت وتكەندە انتونيو رۋكاۆينانىڭ ايىپ الاڭىنا اسىرعان دوبى مانچەستەر يۋنايتەد قورعاۋشىسى ديشون بەرناردتىڭ دەنەسىنە ءتيىپ، دوپ باعىتىن وزگەرتتى. ناتيجەسىندە ديشون قاقپاسىنا اۆتوگول سوعىپ الدى. وسىلايشا استانا فۋتبولشىلارى اتاقتى قارسىلاستارىنان 2:1 ەسەبىمەن جەڭىستى ج ۇلىپ الدى. تاريحي جەڭىس!1718 جاستاعى بالالاردى جەڭىپ، ونى تاريحي جەڭىس دەپ شاتتانۋدىڭ قاجەتى جوق دەۋىڭىز مۇمكىن. بىراق تاريحتا كوماندانىڭ قاي قۇرامدا ويناعانى ەمەس، قانداي ەسەپپەن جەڭگەنى قالادى. سوندىقتان بۇل جەڭىستى قازاق فۋتبولىنداعى تاريحي جەڭىستەردىڭ ءبىرى دەپ ايتا بەرۋگە بولادى.استانانىڭ بۇل جەڭىسىن شەتەلدىك اقپارات قۇرالدارى سەنساتسياعا بالاپ، جارىسا جازۋدا. مىسالى، . باسىلىمى: قازاقستانداعى شوك: استانا ءبىرىنشى گول وتكىزىپ السا دا، اتاقتى مانچەستەر يۋنايتەد كلۋبىن جەڭىپ كەتتى، دەپ جازعان. سونداياق استانا مانچەستەر يۋنايتەد ماتچىندا جۇمىس ىستەگەن بريتانيانىڭ ، جانە جانە رەسەيدىڭ ماتچ تۆ تەلەارناسى، سپورتەكسپرەس سياقتى باسىلىمدارى دا استانا تۋرالى جازۋدا. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، رەسەيدىڭ . باسىلىمى قازاقستاندىق فۋتبول جانكۇيەرلەرىن قازاقشا قۇتتىقتاپ، اعىنان جارىلدى.بۇل جەڭىسىنەن كەيىن استانا كومانداسى ۋەفا كلۋبتار رەيتينگىندە ءبىر ساتى جوعارىلادى. بۇعان دەيىن 25ورىندا تۇرعان ەلوردالىقتار 19.375 3.375 ۇپايمەن 24ساتىعا جايعاستى. سونداياق استانا قورجىنىنا ءۇش ۇپاي عانا ەمەس، 570 مىڭ ەۋرو سالدى. قازىرگى ۋاقىتتا استانانىڭ ەۋروماۋسىمداعى تابىسى 4،31 ميلليون ەۋروعا جەتتى. ەگەر استانا سوڭعى ويىندا پارتيزاندى جەڭىپ جاتسا، قورجىنىنا تاعى دا 570 مىڭ ەۋرو، ال تەڭ ءتۇسىپ جاتسا 190 مىڭ ەۋرو قارجى قوسادى. سونداياق ماركەتينگتىك جانە تەلەقۇقىققا بايلانىستى تاپقان تابىسى ماۋسىم سوڭىندا بەلگىلى بولماق.استانا كومانداسى ماۋسىمداعى سوڭعى ويىنىن 12 جەلتوقساندا سەربيادا پارتيزانعا قارسى وتكىزەدى. جەرلەستەرىمىز بۇل ويىندا ەلوردادا كەتكەن ەسەنى قايتارۋعا تىرىسادى. سەبەبى استانا ارەنادا وتكەن العاشقى ويىندا پارتيزان 1:2 ەسەبىمەن جەڭىسكە جەتكەن بولاتىن. |
خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ تورنى نازارەت قىلىش خىزمىتىدە 2 مىليوندىن ئارتۇق ئادەم ئىشلەيدۇ ئۇيغۇرخىتاي ھۆكۈمىتى 2 مىليوندىن ئارتۇق ئادەمنى ئىشقا سېلىپ، مىكرو بلوگ قاتارلىق ئېلېكترونلۇق ئالاقە ۋاسىتىلىرىدىكى ئۇچۇر، ماقالە، يازمىلارنى نازارەت قىلىدىكەن.ب ب س نىڭ خەۋەر قىلىشىچە، مەزكۇر ئۇچۇر بېيجىڭ گېزىتى تەرىپىدىن پاش قىلغان. نازارەتچىلەر مىكرو بلوگلاردىكى جامائەت پىكرىنى توپلاپ ۋە ئانالىز قىلىپ، يۇقىرىغا يوللايدىكەن.خىتاي دۇنيادىكى تور قوللانغۇچىلار سانى ئەڭ كۆپ دۆلەت بولۇپلا قالماي، تور دۇنياسى ئەڭ قاتتىق كونترول قىلىنىدىغان ئەل. خىتاي ھۆكۈمىتى ھازىرغا قەدەر تور ساقچى قىسىملىرىنىڭ كۆلىمى ۋە سانىنى ئېلان قىلىپ باقمىغان.بەزى كۆزەتكۈچىلەرنىڭ قارىشىچە، بۇ 2 مىليون نازارەتچى خىتاينىڭ زور كۆلەملىك تورنى كونترول قىلىش قوشۇنىنىڭ بىر قىسمى، خالاس.ئامېرىكىدىكى كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتىئەركىنلىك سارىيى پەيشەنبە كۈنى ئېلان قىلغان يىللىق دوكلاتىدا، خىتاي ئامانلىق ئورگانلىرىنىڭ تورنى كەڭ كۆلەملىك نازارەت قىلىپ، توردا ھۆكۈمەتنى تەنقىد قىلغۇچىلارنى، ئوخشىمىغان پىكىرلەرنى ئوتتۇرىغا قويغۇچىلارنى، ئۇيغۇر ۋە تىبەت تور قوللانغۇچىلىرىنى باستۇرۇپ كېلىۋاتقانلىقىنى تەنقىد قىلغان ئىدى.ئەركىنلىك سارىيىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، خىتاي ھۆكۈمىتى تورنى قاتتىق كونترول قىلسىمۇ، بىراق مىكرو بلوگ قاتارلىق ئېلېكترونلۇق ئۇچۇر ۋاسىتىلىرىدە خىتاي ھۆكۈمىتىنى تەنقىد قىلىدىغان پىكىرلەر داۋاملىق كۆپەيمەكتە ئىكەن. |
مەملەكەت باسشىسى ق.توقاەۆ تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات اتتى ماقالاسىندا تاۋەلسىزدىك جىلدارى دۇنيەگە كەلگەن دارىندى جاستارعا ناقتى قولداۋ رەتىندە تاۋەلسىزدىك ۇرپاقتارى اتتى گرانت تاعايىنداۋ قاجەتتىگىن ايتقان ەدى. پرەزيدەنتتىڭ وسى تاپسىرماسىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا كونكۋرستىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى رەتىندە اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى 2021 جىلدىڭ 8 شىلدەسىندە ۇكىمەت قاۋلىسىمەن تاۋەلسىزدىك ۇرپاقتارى گرانتىن تاعايىنداۋ بويىنشا ەرەجەلەرى مەن تۇجىرىمداماسىن بەكىتتى. بۇعان دەيىن اتالعان ۆەدومستۆونىڭ جانىنداعى جاستار جانە وتباسى ىستەرى كوميتەتىنىڭ توراعاسى شاحماردان بايمانوۆ ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە: تاۋەلسىزدىك رۋحىمەن ءوسىپ كەلە جاتقان تاۋەلسىزدىكتىڭ بۇگىنگى ۇرپاقتارى ءبىزدىڭ ەرتەڭگى ءۇمىتىمىز، سەنىمدى تىرەگىمىز. 30 جىلدىق تاريحى بار تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىندا دا جاستاردى قولداۋ جانە ادامي كاپيتالدى دامىتۋعا باسىمدىق بەرىلەدى. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدەگى تاۋەلسىزدىك ۇرپاقتارى 3،8 ملن نەمەسە ەل حالقىنىڭ 20ىن قۇرايدى. بيىل العاش رەت تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىنا وراي ۇزدىك 30 جوباعا 3 ملن تەڭگەدەن تاۋەلسىزدىك ۇرپاقتارى اتتى گرانت بەرىلەدى. ەلىمىزدىڭ 1429 جاس ارالىعىنداعى بارلىق ازاماتتارىنا ارنالعان بۇل گرانت بەلسەندى شىعارماشىل جاستاردىڭ جوبالارىن، باستامالارىن ىسكە اسىرۋ، قولدا بار جوبالاردى دامىتۋ، عىلىمي جانە قولدانبالى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ جانە جاستاردى وقىتۋ ءۇشىن پايدالانۋعا بەرۋدى كوزدەيدى، دەگەن بولاتىن.ەلىمىزدىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرى جاريالاناتىن ادىلەت اقپاراتتىققۇقىقتىق جۇيەسىندە تاۋەلسىزدىك ۇرپاقتارى گرانتىن تاعايىنداۋدىڭ ەرەجەلەرى كورسەتىلىپتى. قۇجاتتىڭ 1تاراۋى، 6تارماعىندا گرانتتىڭ قازاقستان ازاماتىنا جاڭا يدەيالار مەن باستامالاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن كونكۋرستىق نەگىزدە بىرنەشە باعىت بويىنشا بەرىلەتىنى، سونىڭ ىشىندە عىلىم باعىتىندا عىلىمنىڭ باسىم سەكتورلارىندا جاڭا عىلىمي جوبالاردى جانە زەرتتەۋلەردى ىسكە اسىرۋعا ارنالعانى جازىلعان.عالىمدار مەن زەرتتەۋشىلەردىڭ، وتاندىق ونەرتاپقىشتاردىڭ وسى كونكۋرسقا عىلىم باعىتى بويىنشا قاتىسا الاتىنى بەلگىلى. دەگەنمەن تاعى ءبىر باعىت بويىنشا جوباسىن كونكۋرسقا وتكىزۋىنە بولادى. ايتالىق، گرانتتىڭ ەرەجەلەرىندە عىلىم باعىتىنان بولەك بيزنەس دەپ اتالاتىن باعىتى دا بار. ال ونەرتابىستىڭ، عىلىمي ىزدەنىستىڭ، زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسىندە جاسالعان بيزنەس جوبا باسقا يدەيالاردان الدەقايدا تابىستى، ءونىمدى بولاتىنى انىق. وسى رەتتە عالىمدار مەن زەرتتەۋشىلەر ءوزىنىڭ عىلىمي ءونىمىن ومىرگە اكەلۋ ءۇشىن گرانت الىپ، يدەياسىن بيزنەس جوبا رەتىندە ىسكە اسىرا الادى.ەندى گرانتتىق كونكۋرستىڭ شارتتارى مەن تالاپتارىنا كەلسەك. گرانتتى 1429 جاس ارالىعىنداعى جاستار يەلەنە الادى. بيىل گرانت يەگەرلەرىنىڭ ارقايسىسىنا 3 ملن تەڭگە تاعايىندالادى. كونكۋرس نەگىزىندە بارلىعى 30 گرانت بولىنەدى. گرانت قارجىسى ءبىر جىلعا عانا بەرىلەدى. كونكۋرس ەكى كەزەڭنەن تۇرادى. العاشقى كەزەڭدە ۋاكىلەتتى ورگان كونكۋرستىق وتىنىمدەردى قابىلدايدى. قابىلداۋ وتكەن ايدىڭ 19ىنان باستالدى، بۇل پروتسەسس الداعى قىركۇيەك ايىنىڭ 20سىنا دەيىن جالعاسادى. ال ەكىنشى كەزەڭدە جەڭىمپازدار انىقتالادى. جەڭىمپازدار كونكۋرستى ۇيىمداستىرۋشى ۆەدومستۆو قۇرعان ارنايى كونكۋرستىق كوميسسيانىڭ وتىرىسىندا ىرىكتەلىپ، بەلگىلى بولادى. كونكۋرستىق كوميسسيانىڭ وتىرىستارى مينيسترلىكتىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى رەسمي پاراقشالارىندا ونلاين رەجىمدە وتەدى.ۇمىتكەر ءوتىنىمدى مەملەكەتتىك نەمەسە ورىس تىلىندە وتكىزە الادى. ەڭ الدىمەن جوبانىڭ سيپاتتاماسى بەرىلۋى ءتيىس. وندا جوبانىڭ اتاۋى مەن باعىتىنان باستاپ ۇسىنىلىپ وتىرعان اۋديتورياسى، ميسسياسى، ءونىمى، سمەتاسى مەن ىسكە اسىرۋ گەوگرافياسىنا دەيىن كورسەتىلۋى كەرەك. سونىمەن قاتار جوبانىڭ 1 مينۋتتان اسپايتىن ۆيدەو تانىستىرىلىمىن ازىرلەپ، قوسا جولداۋى ءتيىس. ءبىر جىلعا بەرىلەتىن گرانتتى يەلەنۋشى ءار ءۇش اي سايىن جوبانىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسى تۋرالى ەسەپتى ۋاكىلەتتى ورگانعا ۇسىنىپ وتىرادى. گرانت قاراجاتىنىڭ باسقا باعىتتا جۇمسالعانى انىقتالسا، ۋاكىلەتتى ورگان گرانت الۋشىنى جازباشا حاباردار ەتەدى. حابارلاندىرۋ جىبەرىلگەن كۇننەن باستاپ ءبىر اي ىشىندە گرانت الۋعا قاراجاتتى مەملەكەتكە قايتارۋى قاجەت. جوبا ىسكە اسىرىلماسا دا گرانت قاراجاتى قايتارىلمايتىن جاعدايلار بار. بۇل تۋرالى كونكۋرستىڭ ەرەجەسىندە:1 گرانت الۋشى قايتىس بولعان2 گرانت الۋشى حاباروشارسىز كەتتى دەپ تانىلعان نەمەسە قايتىس بولدى دەپ جاريالانعان3 گرانت الۋشى ءىسارەكەتكە قابىلەتسىز دەپ تانىلعان جاعدايلاردا راستايتىن قۇجاتتار بولعان كەزدە قايتارىلمايدى، دەلىنگەن.ۇمىتكەرلەردىڭ ءوتىنىمى قاعاز نۇسقاسى نۇرسۇلتان قالاسى، ماڭگىلىك ەل 8، مينيسترلىكتەر ءۇيى اكىمشىلىك عيماراتىنىڭ 14كىرەبەرىسىندە، ال ەلەكتروندى نۇسقاسى پوشتاسىندا قابىلدانادى. 8 7172 740525، 87058223333 بايلانىس نومىرلەرى ارقىلى حابارلاسىپ، سۇراقتارعا جاۋاپ الۋعا بولادى. |
ئابدۇكېرىمنىڭ بىر كۈنىخەلق تورى2019.01.30 16:06 مەنبە: شىنجاڭ گېزىتىئابدۇكېرىم مەمەتساۋۇت ئوڭدا كىيىم تىكىش سېخىدا يېڭى خىزمەتچىلەرنى تەربىيەلىمەكتە.ئابدۇ، مېنىڭ ئىشخانامدىكى خەت بېسىش ماشىنىسى بۇزۇلۇپ قالدى، تېز كېلىپ كۆرۈپ باقسىڭىز.ئابدۇ، مەن كومپيۇتېرنىڭ ئېكران يۈزىدە ساقلىغان ھۆججەتنى تاپالمىدىم، تېز كېلىپ ياردەم قىلسىڭىز.2018يىلى 12ئاينىڭ 27كۈنى چۈشتىن بۇرۇن، قەشقەردىكى بىر كىيىم كېچەك شىركىتىدە، ئابدۇكېرىم مەمەتساۋۇت ناھايىتى ئالدىراش بولۇپ كەتكەنىدى.ئابدۇكېرىم 2018يىلى 10ئاينىڭ 10كۈنى قەشقەر شەھەرلىك كەسپىي ماھارەت تەلىم تەربىيە مەركىزىدىكى تەربىيەلىنىشنى تاماملىدى، تەربىيەلىنىشنى تاماملىغاندىن كېيىن خىزمەت، تۇرمۇشى قانداق بولدى؟ قانداق ئۆزگىرىشلەر يۈز بەردى؟ 2018يىلى 12ئاينىڭ 27كۈنى، بىز ئابدۇكېرىمغا ئەگىشىپ، ئۇنىڭ بىر كۈنىنى تەپسىلىي زىيارەت قىلدۇق. ـــ ئالدىراش خىزمەتچى2018يىلى 10ئاينىڭ 20كۈنى، ئابدۇكېرىم كەسپىي ماھارەت تەلىم تەربىيە مەركىزىدىكى تەربىيەلىنىشنى تاماملىغان باشقا توققۇز تەربىيەلەنگۈچى بىلەن بىللە، بۇ كىيىمكېچەك شىركىتىنىڭ خىزمەتچىسىگە ئايلىنىپ، ھەر ئايدا 2000 يۈەندىن كۆپرەك مائاش ئالىدىغان بولدى. كومپيۇتېر تېخنىكىسىنى بىلگەچكە، ئۇ كادىرلار مەمۇرىي بۆلۈمىگە ئورۇنلىشىپ، تور باشقۇرۇش، كومپيۇتېر ئاسراش ھەم خىزمەتچىلەرنى تەربىيەلەش خىزمىتىگە مەسئۇل بولدى.گەرچە شىركەتكە كەلگىنىگە ئەمدىلا ئىككى ئايدىن ئاشقان بولسىمۇ، ئەمما شىركەتتىكى نۇرغۇن كىشى بويى ئېگىز، كۆزى چوڭ، باشقىلارغا قىزغىن مۇئامىلە قىلىدىغان بۇ يىگىتنى تونۇيدۇ، ھەممەيلەن يېقىملىق قىلىپ ئۇنى: ئابدۇ دەپ چاقىرىشىدۇ. ئابدۇ قىزغىن يىگىت، قانداق ئىش بىلەن ئۇنى ئىزدىسەك، دائىم ياردەم بېرىدۇ دەپ ئابدۇكېرىمنى ماختىدى بىر چەتتە تۇرغان شىركەت خىزمەتچىسى جەن يۈەنخۇڭ، 4قەۋەتتىكى كىيىم پىچىش سېخى ئىشخانىسىدا، ئابدۇكېرىم بىر كومپيۇتېرنىڭ سىستېمىسىنى قايتا قاچىلاۋاتاتتى.باش دىرېكتور ياردەمچىسى ما شېڭجىننىڭ نەزەرىدە، ئابدۇكېرىم ئەستايىدىل ھەم قابىلىيەتلىك. ئۇ مۇنداق دېدى: بىر قېتىم شىركەت ئىشخانىسى مىڭدىن ئارتۇق خىزمەتچىنىڭ ماتېرىيالىنى جىددىي بېسىپ چىقارماقچى بولغاندا، قېيىشقاندەك خەت بېسىش ماشىنىسى بۇزۇلۇپ قالدى، ئابدۇكېرىم شەھەرگە بىرقانچە قېتىم قاتراپ، كېرەكلىك ماتېرىيالنى ئېلىپ كېلىپ، كېچىلەپ خەت بېسىش ماشىنىسىنى رېمونت قىلىپ، خىزمەتچىلەرنىڭ ماتېرىيالىنى بېسىش ۋەزىپىسىنى ئوڭۇشلۇق تاماملىدى.جەن يۈەنخۇڭغا ياردەملىشىپ كومپيۇتېرنى رېمونت قىلىپ بولغاندىن كېيىن، ئابدۇكېرىم ئىشخانىغا قايتىپ، يېڭى خىزمەتچىلەرنى خىزمەتكە كىرىش بويىچە تەربىيەلەش سىنى ئۆزگەرتىشكە كىرىشىپ كەتتى. كەسپىي ماھارەت تەلىم تەربىيە مەركىزىدىكى ئۆگىنىش مېنىڭ دۆلەت ئورتاق تىلىدا ئالاقىلىشىش ئىقتىدارىمنى يۇقىرى كۆتۈرۈپلا قالماي، يەنە 30002000 خەت ئۆگەندىم، ھازىر خىزمەتچىلەرنى تەربىيەلەشتە ئىشلىتىۋاتقان نىڭ ھەممىسىنى ئۆزۈم ئىشلىگەن دېدى ئابدۇكېرىم.چۈشتىن كېيىن، خىزمەتچىلەرنى تەربىيەلەش ۋاقتىدا باشلاندى. ئىلگىرى مەن دۆلەت ئورتاق تىليېزىقى ئۆگىنىشنى چەتكە قاققانىدىم، ھازىر بۇنداق قاراشنىڭ تار قاراش ئىكەنلىكىنى بىلدىم. جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ پۇقراسى بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن، چوقۇم دۆلەت ئورتاق تىليېزىقىنى ياخشى ئۆگىنىشىمىز كېرەك، بۇ بىزنىڭ باشقىلار بىلەن ئالاقىلىشىش، ماھارەت ئۆگىنىشىمىزدىكى ئاساسىي شەرت. ئابدۇكېرىم چوڭ ئېكراننى كۆرسىتىپ تۇرۇپ، ئۆز تەسىراتى ئارقىلىق دۆلەت ئورتاق تىليېزىقىنى ئۆگىنىشنىڭ مۇھىملىقىنى سۆزلىدى.ئابدۇكېرىم پۇتۇڭخۇانى ياخشى سۆزلەيدۇ، قانۇن ئېڭى كۈچلۈك، ئىنتىزامغا رىئايە قىلىدۇ، تىرىشچان، كەسىپنى قەدىرلەيدۇ، ئۇنىڭ ئىپادىسى شۇنى چۈشەندۈرۈپ بېرىدۇكى، كەسپىي ماھارەت تەلىمتەربىيەسى خىزمىتىنىڭ ئۈنۈمى ياخشى، بىز ھەممىمىز بۇ خىزمەتنى قوللايمىز دېدى سىنىپنىڭ ئارقىسىدا تۇرغان ما شېڭجىن رازىمەنلىك بىلەن.ـــ كۆيۈمچان ئەرسائەت 20دە، ئابدۇكېرىم بىر كۈنلۈك خىزمىتىنى ئاياغلاشتۇرۇپ، شىركەتتىن چىقىپ ئاپتوموبىلىنى ھەيدەپ ئۆيىگە قايتتى. ئۇنىڭ ئۆيى قەشقەر قەدىمىي شەھىرى مەنزىرە رايونىدا ئىدى، ئاپتوموبىلىنى توختاتقان جايدىن ئۆيىگىچە بولغان ئارىلىق بىر قانچە ئون مېتىرلا كېلەتتى، ئىشىك ئالدىدا ئويناۋاتقان ئوغلى باسىت ئۇنى كۆرۈپ يۈگۈرگىنىچە ئۇنىڭ قوينىغا ئېتىلدى.ئابدۇكېرىم ئىككى ياشلىق ئوغلىنى كۆتۈرگىنىچە ئۆيىگە كىرىپ كەلدى. خوتۇنى ئەزىزگۈل ياسىن ئاشخانا ئۆيدە لەڭمەن ئېتىۋاتاتتى، ئابدۇكېرىم قولىنى يۇيۇۋېتىپلا ئۇنىڭغا ياردەملەشتى.ئابدۇكېرىم كەسپىي ماھارەت تەلىمتەربىيە مەركىزىدىن تەربىيەلىنىشنى تاماملاپ قايتىپ كەلگەندىن كېيىن باشقىچە بىر ئادەم بولۇپ قالدى، ئىلگىرىكىدىن كۆيۈمچان، رومانتىك بولۇپ كەتتى دېدى ئەزىزگۈل خىجىل بولغان ھالدا.2014يىلى، ئابدۇكېرىم بىلەن ئەزىزگۈل توي قىلغانىدى. تويدىن كېيىن ئابدۇكېرىم دىنىي ئەسەبىيلىك ئىدىيەسىنىڭ تەسىرىگە ئۇچراپ، خوتۇنىنىڭ سىرتقا چىقىپ ئىشلىشىگە قوشۇلمىدى، گىرىممۇ قىلدۇرمىدى، مودا كىيىملەرنىمۇ ئالغۇزمىدى، ئەزىزگۈل كۈندە ئۆيگە سولاپ قويۇلغاچقا، ئىككىيلەن شۇ سەۋەبتىن كۆپ قېتىم جېدەللىشىپ قالغانىدى.كەسپىي ماھارەت تەلىمتەربىيە مەركىزىدە، ئابدۇكېرىم قانۇن ئۆگىنىپ، ئۆزىنىڭ خاتالىقىنى تونۇپ، قارىشىنى ئۈزۈلكېسل ئۆزگەرتتى. ھەممە ئادەمنىڭ سىرتقا چىقىپ ئىشلەش ھوقۇقى بار، مەن خوتۇنۇمنىڭ ئەركىنلىكىنى چەكلەپ قويماسلىقىم كېرەك ئىدى.ئابدۇكېرىمنىڭ قوللىشى بىلەن ئەزىزگۈل خىزمەت تاپتىبىر شىركەتتە بوغالتىرلىق قىلىپ، ئايدا 1500 يۈەن كىرىم قىلالايدىغان بولدى. ئابدۇكېرىم ئەمدى ئۇنىڭ گىرىم قىلىشىغىمۇ قارشى تۇرمىدى. 2018يىلى 10ئاينىڭ 13كۈنى ئىككىيلەننىڭ توي خاتىرە كۈنى بولۇپ، ئابدۇكېرىم خوتۇنىغا بىر قۇتا ئەتىر، بىر قۇر مودا ھەم ئىسسىق مامۇق چاپان ئېلىپ بەردى، يەنە خوتۇنىغا بىر تال ئەتىرگۈل سوۋغا قىلدى. ئۇ ئەزەلدىن ماڭا سوۋغا بېرىپ باقمىغان دېدى ئەزىزگۈل.خوتۇنۇم بۇنچە ياش تۇرسا، چىرايلىق ياسانسا، مېنىڭمۇ يۈزۈم بولىدۇ دېدى ئابدۇكېرىم ئىككى قولىدا لەڭمەننى سوزغاچ ئەزىزگۈلگە قاراپ، ئۇنىڭ قاراشلىرى سۆيگۈ بىلەن تولغانىدى.ــــ ئىللىق بىر ئائىلە كىشىلىرىكەچلىك تاماق تېزلا تەييار بولدى، ئابدۇكېرىم ۋە ئۇنىڭ خوتۇنى چىنە، چوكىلارنى تىزىپ، ئاپىسى، سىڭلىسى بىلەن بىللە ئولتۇرۇپ، تاماق يېگەچ پاراڭلىشىۋاتاتتى، ئۆي ئىچى تاماقنىڭ مەززىلىك پۇرىقى ۋە خۇشال كۈلكىلەر بىلەن تولغانىدى.ئاق رەڭلىك ئاسما چىراغ ئۆينى يورۇتۇپ تۇراتتى، پاكىز گىلەم ئۈستىدە قېلىن سېلىنچا سېلىنغان بولۇپ، چاي شىرەسىگە ئانار، بادام قاتارلىق مېۋە ۋە قۇرۇق مېۋىلەر تىزىلغانىدى. تاماقتىن كېيىن، پاكىز ۋە رەتلىك مېھمانخانىدا، كۆپچىلىك بىرلىكتە شۇ كۈنلۈك مەملىكەت خەۋەرلىرى ۋە خەلقئارا خەۋەرنىڭ قايتىلانمىسىنى كۆردى، بۇ، ئابدۇكېرىمنىڭ تەربىيەلىنىشنى تاماملاپ ئۆيگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن بىر ئائىلە كىشىلىرىنىڭ ھەر كۈنى كۆرىدىغان پىروگراممىسى ئىدى. ئابدۇكېرىم مۇنداق دېدى: كۈندە قانداق چوڭ ئىشلارنىڭ يۈز بېرىۋاتقانلىقىنى، پارتىيە ۋە دۆلەتنىڭ قانداق ياخشى سىياسەتلىرى بارلىقىنى، بەختلىك تۇرمۇشىمىزنىڭ قانداق كەلگەنلىكىنى چۈشىنىشىمىز كېرەك.گەرچە قەھرىتان قىش بولسىمۇ، لېكىن ئابدۇكېرىمنىڭ ئۆيى ئالاھىدە ئىسسىق ئىدى. مېھمانخانىنىڭ بىر تەرىپىدە، پارۋاي رەتلىك قويۇلغانىدى، ئابدۇكېرىمنىڭ ئاپىسى ساجىدە مۇنداق دېدى: ئىلگىرى ئۆيىمىزنى مەشكە ئوت قالاپ ئىسسىتاتتۇق، ئابدۇكېرىم تەربىيەلىنىشنى تاماملاپ ئۆيگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، مەخسۇس تام ئوچاق سېتىۋالدۇق، ھەربىر ئۆيگە پارۋاي ئورناتتۇق، ئۆي ئىچى، ھەم پاكىز، ھەم ئىسسىق بولدى، مەن ھازىر كۈندە ئەتىگىنى بالدۇر تۇرۇپ مەشكە ئوت قالىمايدىغان بولدۇم. ئابدۇكېرىم ئىلگىرىكىدىن ئىش ئۇقىدىغان بولدى، ۋاپادار بولۇپ كەتتى. مېنىڭ سالامەتلىكىم ياخشى ئەمەس، ئۇ ھەركۈنى مەندىن ئەھۋال سوراپ تۇرىدۇ، ماڭا دورا ئېلىپ بېرىدۇ. ئۇ ھازىر ئائىلىمىزنىڭ تۈۋرۈكى بولۇپ قالدى.ئابدۇكېرىم ھاياجانلانغان ھالدا مۇنداق دېدى: ئانا، پارتىيەنىڭ ياخشى سىياسىتى بولغاچقا، بىز بەختلىك تۇرمۇش كەچۈرۈۋاتىمىز، ئەگەر كەسپىي ماھارەت تەلىمتەربىيە مەركىزى بولمىسا، ھازىرقى مەن بولمايتتىم. تەلىمتەربىيە مەركىزىنىڭ ماڭا دۆلەت ئورتاق تىليېزىقىنى ئۆگەتكىنىگە، قانۇن ئۆگەتكىنىگە، ماھارەت ئۆگەتكىنىگە، تېخىمۇ مۇھىمى، ماڭا مىننەتدارلىق بىلدۈرۈشنى، ئادەم بولۇشنى ئۆگەتكىنىگە رەھمەت. مەن بۇنىڭدىن كېيىن تىرىشىپ ئىشلەپ، دۇرۇس ئادەم، ياخشى ئوغۇل، ياخشى ئەر، ياخشى دادا بولىمەن.ساجىدە كۈلۈپ تۇرۇپ مۇنداق دېدى: توغرا دېدىڭ، بىز چوقۇم مىننەتدارلىق بىلدۈرۈشنى بىلىشىمىز كېرەك. كۈنلىرىمىزمۇ بارغانسېرى ياخشىلىنىپ كېتىدۇ.مەملىكەت خەۋەرلىرى ۋە خەلقئارا خەۋەرلەرنى كۆرۈپ بولغاندىن كېيىن، ئىككى ياشتىن ئاشقان باسىت ئۆيدە سەكرەپ يۈرۈپ، خۇشال ئوينىدى. ئابدۇكېرىم بىردىنلا ھاياجانلىنىپ، ئۆيىدىكىلىرىگە تەلىمتەربىيە مەركىزىدە ئۆگەنگەن نەزمەنەسىرلىك ناخشا يۈز گىرىمى دېگەن ناخشىنى ئېيتىپ بەردى: كۆك يۈزلۈك دۇ ئېردۈن شاھانە ئات ئوغرىلىدى، قىزىل يۈزلۈك گۇەن گۇڭ چاڭشادا جەڭ قىلدى، سېرىق يۈزلۈك ديەن ۋېي، ئاق يۈزلۈك ساۋ ساۋ، قارا يۈزلۈك جاڭ فېي نەرە تارتتى...جىمجىت كىچىك ھويلىدا، ئابدۇكېرىمنىڭ ناخشا ئاۋازى كېچە ئاسمىنىدا يىراقلارغا تارقالدى. |
ئىسرا سۈرىسىنىڭ قىسقىچە مەزمۇنى ئاللاھنىڭ كىتابى قۇرئان غا يۈزلەنسىزنىڭ ئورنىڭىز: باشبەت ئەسەرلىرىمىز تەۋسىيەلىك ئۇلانمىلار قۇرئان سۈرىلىرىنىڭ كىملىكى ئىسرا سۈرىسىنىڭ قىسقىچە مەزمۇنىئىسرا سۈرىسىنىڭ قىسقىچە مەزمۇنىيوللىغۇچى: يوللانغان ۋاقتى: 2015 يىل 20 فېۋرال ئورنى: قۇرئان سۈرىلىرىنىڭ كىملىكى ئىنكاس : 0سۈرە بىرىنچى ئايەتتە تىلغا ئېلىنغان كېچە سەپىرى دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدىغان ئىسرا كەلىمىسى بىلەن ئاتالغان. سۈرىنىڭ ئىسرا ئىسمى كېيىنكى مەزگىلدە ئومۇمىيلاشقان بولسا كېرەك. چۈنكى فىرۇزئابادى ئەل بەسائىر ناملىق ئەسىرىدە مەزكۇر سۈرىنىڭ سۇبھان ۋە ئىسرائىل دىن ئىبارەت ئىككى ئىسمى بارلىقنى قەيت قىلغان بولۇپ، ئىسرا ئىسمىنى تىلغا ئالمىغان.سۈرە بەنى ئىسرائىل ئۈستىدە توختالغانلىقى ئۈچۈن بەنى ئىسرائىل سۈرىسى دەپمۇ ئاتالغان. لېكىن، قۇرئاندا بەنى ئىسرائىل ھەققىدە ئەڭ كۆپ توختالغان سۈرە بەقەرە سۈرىسىدۇر. ئەگەر بۇ ئۆلچەمگە ئاساسەن ئىسىم قويۇلىدىغان بولسا، بەقەرە سۈرىسى بۇ ئىسىمغا، يەنى بەنى ئىسرائىل سۈرىسى دەپ ئاتىلىشقا ھەممىدىن بەك لايىق.بەسائىر مۇئەللىپى تىلغا ئالغان سۇبھان ئىسمى، سۈرىنىڭ بىرىنچى كەلىمىسى بولغانلىقى ئۈچۈن، سۈرە بۇ كەلىمە بىلەن ئاتالغان بولىشىمۇ مۇمكىن.سۈرە مەككىدە نازىل بولغان بولۇپ، بۇ سۈرىنى قۇرەيش بويقۇتىدىن كېيىن نازىل بولغان، پەيغەمبەر قىسسەلىرى بايان قىلىنغان سۈرىلەر ئارىسىغا تىزىشقا بولىدۇ. سۈرىدە بايان قىلىنغان يەھۇدىيلارغا مۇناسىۋەتلىك بايانلار، بۇ مەزگىلدە نازىل بولغان ئەنئام، ئەئراف، جىن، نەمل، شۇئەرا سۈرىلىرىنى ئەسلىتىدۇ. زۇھرى ۋاپات، 742 124 ئىسرا ۋەقەسىنى پەيغەمبەرلىكنىڭ 5 يىلىدا بولغان دەيدۇ نەۋەۋى، شەرھ، 2، 209 . قۇرتۇبىمۇ بۇ قاراشنى توغرا دەيدۇ. 60 ئايەت ساففات سۈرىسى 62 ئايەتنى ئىما قىلغان بولۇپ، بۇنىڭغا ئاساسلانغاندا، سۈرىنىڭ ساففات سۈرىسىدىن كېيىن نازىل بولغانلىقى ئېنىق. بۇ سۈرە دەسلەپكى مەزگىلدىكى تەرتىپلەردە قەسەس يۇنۇس سۈرىلىرى ئارىسىغا تىزىلغان. بۇ رىسالەتنىڭ 10 يىلىغا توغرا كەلمەكتە. سۈرە ئىسرا ئايىتى بىلەن باشلانغان بولۇپ، بۇ ئايەت ھەم مەنا ھەم ئۇسلۇب نوقتىسىدىن سۈرىنىڭ بىر پۈتۈن گەۋدىسىدىن ئايرىم بىر بۆلەكنى تەشكىل قىلىدۇ. چۈنكى، سۈرىدىكى بارلىق ئايەتلەر ا ئەلىف بىلەن ئاخىرلاشقان، پەقەت بۇ ئايەت ر را بىلەن ئاخىرلاشقان. ئىسرا ۋەقەسى ۋە ئۇنىڭ ئانا بېكەتلىرىدىن بىرى بولغان ئەل مەسجىدۇل ئاقسا بىلەن بەنى ئىسرائىل ئارىسىدا مۇناسىۋەتنىڭ بارلىقى ئايەتنىڭ ئاخىرىدىن مەلۇم بولماقتا.ئىسرا سۈرىسى مەشھۇر ئىسرا ئايىتى بىلەن باشلانغان. بۇ قۇرئاندا ئىسرا ھەقىقىتىنى بايان قىلغان تەك ئايەت: ئاللاھ مەخلۇقلىرىغا ئوخشاپ قېلىشتىن پاكتۇر ھېچبىر مەخلۇق ئۇنىڭغا ئوخشىمايدۇ ، ئۇ قۇدرىتىنىڭ دەلىللىرىنى كۆرسىتىش ئۈچۈن، بەندىسىنى بىر كېچىدە مەسجىدى ھەرەمدىن ئەتراپىنى بەرىكەتلىك قىلغان مەسجىدى ئەقساغا ئېلىپ كەلدى. ھەقىقەتەن ئاللاھ ھەممىنى ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، ھەممىنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر 1 .ئايەتنىڭ مەنىسى ھەقىقەتەن چوڭقۇر بولۇپ، بۇ ئامىل ئايەتنى مۇستەقىل ھالدا شەرھىيلەشكە ئىمكان بەرمەكتە. تەپسىر تارىخىمىز بۇنىڭ جانلىق شاھىتى. ئىسرادىن ئىبارەت بىر تەرىپى روھانى، بىر تەرىپى مالائىكىلىق، بىر تەرىپى غىيابى بولغان شاھىتلىقنى، ئىمان بولماستىن چۈشەندۈرگىلى ۋە چۈشەنگىلى بولمايدۇ. بۇ ئالاھىدە ھادىسىنىڭ ھەر خىل شەرھىيلەرگە سەۋەپ بولغانلىقىنى، ئىسرا ۋە مىراج ھەققىدىكى رىۋايەتنىڭ موللىقىدىنمۇ كۆرىۋالغىلى بولىدۇ. ئاللاھ ئىسرا ئايىتى شەرھىيلەش نوقتىسىدىن ئىشىكنى كەڭ ئېچىپ بېرىش بىلەن بىرگە بەلگىلىك رامكا سىزىپ بەرمەكتە. ئىسرا ئايىتى بۇ رامكا ئارقىلىق شەرھىيلىگۈچىگە مۇنداق بىر قانچە نوقتىنى ئەسكەرتىپ قانداق شەرھىيلىسەڭ شەرھىيلە، ئەمما بەلگىلەنگەن رامكىدىن ھالقىپ كەتمە دېمەكتە. مەزكۇر ئايەتنى چۈشىنىش ئۈستىدە ئىزدىنىۋاتقان ھەر مۇئمىن ئۈچۈن بەلگىلىگەن رامكا تۆۋەندىكىچە:سۇبھان. ئىسىمغا ئايلىنىپ كەتكەن بىر پېئىل بولغان بۇ كەلىمە تەسەۋۋۇردىن ھالقىغاننى شۇ شەكىلدە بىلىش، ئۇلۇغ بولغاننىڭ ئۇلۇغلىقىنى تەقدىرلەش مەنىسىنى بىلدۈرىدۇ. بۇ ئارقىلىق خىتاپ قىلىنغۇچىغا ئى مۇئمىن! بۇ ئايەتتە تىلغا ئېلىنغان ئوخشىتىشنى ھەر خىل مەنىدە چۈشەنسەڭ بولىدۇ. لېكىن بۇ ھەرگىزمۇ ئاللاھ نىڭ مۇتلەق ۋە ھېچقانداق بىر مەخلۇققا ئوخشىمايدىغان ھەقىقىتىگە دەخلى يەتكۈزىدىغان بىر مەنا بولماسلىقى كېرەك دېمەكتە. لى نۇرىيەھۇ مىن ئايەتىنا ئۇنىڭغا ئايەتلىرىمىزنىڭ بىر قىسمىنى كۆرسىتىش ئۈچۈن مەنىسىنى بىلدۈرىدىغان بۇ ئىبارە ئارقىلىق بىر تەرەپتىن، ئىسرا ۋەقەسىدە ئاللاھ رەسۇلۇللاھقا ئايەتلىرىنىڭ ھەممىسىنى ئەمەس، بىر قىسىمنى كۆرسەتكەنلىكى؛ يەنە بىر تەرەپتىن، رەسۇلۇللاھ ئاللاھ نىڭ ئۆزىنى ئەمەس، ئايەتلىرىدىن بىر قىسمىنى كۆرگەنلىكى بايان قىلىنغان. ئىننەھۇ ھۇۋەس سەمىئۇل بەسىر ھەقىقەتەن ئاللاھ ھەممىنى ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، ھەممىنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر ، يەنى ئايەتنىڭ ئاخىرى بولۇپ، بۇ ئارقىلىق ھەر نەرسىنى ئاڭلاپ، كۆرۈپ تۇرۇشنىڭ پەقەت ئاللاھ قىلا خاس ئىكەنلىكى، ئاللاھ تىن غەيرىنىڭ بۇنداق قىلالمايدىغان بايان قىلىنغان. ھەتتا پەيغەمبەر بولغان تەقدىردىمۇ شۇنداق ئىكەنلىكى بىلدۈرۈلگەن. بۇ ئارقىلىق رەسۇلۇللاھنى ھەر نەرسىنى ئاڭلاپ ۋە كۆرۈپ تۇرىدىغانلىقىنى داۋا قىلىپ ئۇنىڭغا تۆھمەت قىلماڭلار. بۇنداق بولغاندا ئاللاھ بەلگىلىگەن چەكتىن ئاشقان بولىسىلەر دېمەكتە.ئىسرا ئايىتىدىن كېيىنلا تېما بەنى ئىسرائىلغا يۆتكەلگەن بولۇپ، بۇ قىسسەدە بايان قىلىنغان بەنى ئىسرائىل پىرئەۋن زۇلۇمى ئاستىدا ئىڭرىغان، ھەزرىتى مۇسانىڭ ئارقىسىدىن دېڭىزغا قاراپ ماڭغان، ئاسماندىن چۈشكەن نېمەتكە رازى بولماي چۆلدە 40 يىل چۆرگىلەپ يۈرگەن بەنى ئىسرائىل ئەمەس. بۇ قىسسەدىكى بەنى ئىسرائىل زالىم، بۇزغۇنچىلىق چىقىرىپ، ئەتراپىغا ئۇرۇش ئوتىنى تۇتاشتۇرغان بەنى ئىسرائىلدۇر. يەنى يەھۇدىيلەشكەن بەنى ئىسرائىلدۇر:وَقَضَيْنَا إِلَى بَنِي إسْرائِيلَ فِي الْكِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا 4 فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّيَارِ وَكَانَ وَعْدًا مَفْعُولًا 5 ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَأَمْدَدْنَاكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَجَعَلْنَاكُمْ أَكْثَرَ نَفِيرًا 6 إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ الْآَخِرَةِ لِيَسُوءُوا وُجُوهَكُمْ وَلِيَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ كَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَلِيُتَبِّرُوا مَا عَلَوْا تَتْبِيرًا 7 عَسَى رَبُّكُمْ أَنْ يَرْحَمَكُمْ وَإِنْ عُدْتُمْ عُدْنَا وَجَعَلْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ حَصِيرًا 8 ئىسرائىل ئەۋلادىغا كىتابتا يەنى تەۋراتتا: پەلەستىن زېمىنىدا چوقۇم ئىككى قېتىم بۇزغۇنچىلىق قىلىسىلەر ۋە زۇلۇم قىلىش بىلەن، ا چەكلىگەن ئىشلارنى قىلىش بىلەن تولىمۇ ھەددىڭلاردىن ئېشىپ كېتىسىلەر دەپ ۋەھيى قىلدۇق. بىرىنچى قېتىملىق بۇزغۇنچىلىقنىڭ جازاسى ۋەدە قىلىنغان ۋاقىت كەلگەندە، سىلەرنى جازالاش ئۈچۈن سىلەرگە كۈچلۈك بەندىلىرىمىزنى ئەۋەتتۇق، ئۇلار سىلەرنى ئۆلتۈرۈش، بۇلاڭ ـ تالاڭ قىلىش ئۈچۈن ئۆيلەرنى ئاختۇردى. سىلەرگە دۈشمەننى مۇسەللەت قىلىش چوقۇم ئىشقا ئاشىدىغان ۋەدە ئىدى بۇ مۇشۇنداق ھەددىدىن ئاشقۇچىلارنى جازالاش ئۈچۈن بەلگىلەنگەن قانۇننىڭ تەجەللىسى ئىدى . ئاندىن يەنى تەۋبە قىلغىنىڭلاردىن كېيىن سىلەرنىڭ ئۇلاردىن ئۈستۈنلۈكۈڭلارنى ئەسلىگە كەلتۈردۇق يەنى دۈشمىنىڭلارنى ھالاك قىلدۇق، سىلەرنى ئۇنىڭ ئۈستىدىن غالىب قىلدۇق، سىلەرگە نۇرغۇن مال ۋە ئەۋلادلار ئاتا قىلدۇق، سانىڭلارنى كۆپ قىلدۇق. ئى ئسرائىل ئەۋلادى! ئەگەر ياخشىلىق قىلساڭلار، ياخشىلىقىڭلار ئۆزۈڭلار ئۈچۈندۇر، يامانلىق قىلساڭلارمۇ ئۆزۈڭلار ئۈچۈندۇر، ئىككىنچى قېتىملىق بۇزغۇنچىلىق جازاسىنىڭ ۋەدە قىلىنغان ۋاقتى كەلگەندە، دۈشمەنلەرنىڭ خار قىلىشى بىلەن يۈزۈڭلاردا قايغۇنىڭ ئالامەتلىرى كۆرۈلۈشى ئۈچۈن، ئۇلارنىڭ بەيتۇلمۇقەددەسكە دەسلەپكى قېتىمدا كىرگەندەك كىرىپ ئۇنى خاراب قىلىشى ئۈچۈن، ئىشغال قىلغانلىكى يەرنى ۋەيران قىلىشى ئۈچۈن ئۇلارنى بىز ئەۋەتتۇق. ئەگەر تەۋبە قىلساڭلار پەرۋەردىگارىڭلارنىڭ سىلەرگە رەھىم قىلىشى مۇھەققەق يېقىندۇر، ئەگەر سىلەر قايتساڭلار يەنى قايتا بۇزغۇنچىلىق قىلساڭلار، بىز قايتىمىز يەنى بىز سىلەرنى قايتا جازالايمىز. جەھەننەمنى كاپىرلار تۇزكورلار ئۈچۈن زىندان قىلدۇق 4 8 .بۇ ئايەتتە يەھۇدىيلەشكەن بەنى ئىسرائىلنىڭ تارىخى ئەڭ ئىخچام شەكىلدە بايان قىلىنغان. مۆجىزىۋى بىر بىشارەت بولسا كېرەك، بۇ يەردە تىلغا ئېلىنغان تارىخ پەقەت ئاسۇر ئىشغالىيىتىنى، بابىل سۈرگۈنىنى ۋە مىلادىدىن كېيىنكى 70 يىللىرىدا رىم ئىمپىراتورى تىتۇس دەۋرىدە يۈز بەرگەن ئېرىقى قىرغىنچىلىقلارنىلا بايان قىلىپ قالماستىن، بۇ ئايەتلەر نازىل بولغان دەۋردىكى ۋە ئۇنىڭدىن كېيىن ئەسىرلەردە، ھەتتا مىڭ يىللاردا بەنى ئىسرائىلنىڭ تۇتقان پوزىتسىيىسى ۋە بۇ سەۋەپتىن بېشىغا نېمىلەرنىڭ كېلىدىغانلىقىنىڭ قىسقىچە بايانى ئىدى. بۇنى ياشاۋاتقان دەۋرىمىزگە بىر نەزەر تاشلىساق تېخىمۇ ياخشى بىلەلەيمىز.بەنى ئىسرائىلنىڭ بۇ ئىبرەتلىك تارىخىدىن كېيىن، سۆز قۇرئانغا كەلتۈرۈپ مۇنداق دېيىلگەن: بۇ قۇرئان ھەقىقەتەن ئەڭ توغرا يولغا باشلايدۇ، ياخشى ئىشلارنى قىلىدىغان مۆمىنلەرگە ئۇلارنىڭ چوڭ مۇكاپاتقا ئېرىشىدىغانلىقى بىلەن خۇش خەۋەر بېرىدۇ 9 .قۇرئان ھىدايەتكە چاقىرماقتا، بۇنىڭدا قىلچىمۇ شۈبھە يوق. لېكىن، قۇرئاننىڭ ھىدايەت چاقىرىقى خىتاپ قىلىنغۇچىدا بىر ئىرادىنىڭ بولىشىنى تەقەززا قىلماقتا. چۈنكى، ئاللاھ بىز ئىنساننىڭ تەقدىرىنى تىرىشچانلىقىغا مۇناسىۋەتلىك قىلدۇق 13 دېمەكتە. قىيامەت كۈنى ئاللاھ ھەر كىشىنىڭ ئالدىغا ئۆزىنىڭ نامە ئەمال دەپتىرىنى قويىدۇ ۋە: نامە ئەمالىڭنى ئوقۇغىن! بۈگۈن ئۆزەڭگە ئۆزەڭ گۇۋاھ بولۇشۇڭ كۇپايە 14 دەيدۇ. ئىنساننىڭ تەقدىرىنىڭ ئۇنىڭغا تىرىشچانلىقىغا مۇناسىۋەتلىك قىلىنىشى، بۇ ئايەتنىڭ ئالدىدىلا بايان قىلىنغان بەنى ئىسرائىل تارىخنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. يەنى، ئۇلارنىڭ بېشىدىن ئۆتكەنلەرنىڭ ئۇلارغا خاس تارىخ ئەمەس ئىكەنلىكى، بۇنى بىر تەقدىر دەپ قاراشقا بولمايدىغانلىقى، بۇنىڭ ئۆزلىرىنىڭ قىلمىشلىرى سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان تەبىئىي نەتىجە ئىكەنلىكى ئىپادىلەنگەن.بۇنىڭدىن كېيىن كەلگەن نۇھ قەۋمى ھالاكىتى شىپى كەلتۈرۈلگەن ئايەتتىمۇ بۇ ھەقىقەت تىلغا ئېلىنغان.ئاندىن خىتاپ بىردىنلا پۈتۈن ئىنسانىيەتكە قارىتىلىدۇ:لَا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آَخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُومًا مَخْذُولًا ئى ئىنسان! ا قا باشقا مەبۇدنى شېرىك قىلمىغىن، ئۇنداق قىلساڭ ا نىڭ دەرگاھىدا ئەيىبلەنگەن، ا نىڭ ياردىمىدىن مەھرۇم بولغان ھالدا دوزاختا ھەمىشە قالىسەن 22 .قۇرئاندا ئاتا ئانا ۋە ئەۋلاد مۇناسىۋىتى ھەققىدە نەسىھەتلەر ئۈچ جايدا تىلغا ئېلىنىدۇ:ئىسرا سۈرىسى 23 24 ئايەتلىرىدە.لوقمان سۈرىسى 14 15 ئايەتلىرىدە.ئەنكە بۇت سۈرىسى 8 ئايەت.بۇ سۈرىدە يەر ئالغان ئايەتلەر ئاتا ئانىسى يېنىدا ياشىنىپ قالغان پەرزەنتنى ئۇلارغا ئوھوي ئۇف دەپ سېلىشتىنمۇ توسىدۇ. بۇ ئايەتلەرنىڭ رىئال ھاياتتا ئەكس ئەتكەن نامايەندىسى بولغانلىقى ئېنىق. سەھىھ مەنبەلىرىمىزدە بۇ ھەقتە بىر مەلۇمات يوق. لېكىن، نازىل بولۇش مۇھىتىدا مۇشۇنداق بىر ۋەقەلەر بولغانىدى. مۇھەممەدى دەۋەتنىڭ ئاتا ئانا ۋە پەرزەنتلەرنى بىر بىرىدىن ئايرىغانلىقى قىل سىغمايدىغان بىر ھەقىقەت. مەككىدە ئېتىقاد نوقتىسىدىن پارچىلىنىپ كەتكەن نۇرغۇن ئائىلە بار بولۇپ، مەككىنىڭ ئاقسۆڭەكلەر ئائىلىسىگە مەنسۇپ بولغان بىر قانچە يىگىت، ئاتا ئانىسىنىڭ توسىشىغا قارىماستىن مۇسۇلمان بولغانىدى. بەزى ئاتا ئانىلار مۇسۇلمان بولغان ئوغۇللىرىنى قېيىن قىستاققا ئېلىپ زۇلۇم قىلغان، بەزى ئانىلار ئۆلىۋېلىش تەھدىدى بىلەن ئوغۇللىرىغا بېسىم قىلغانىدى. مۇسئاب بىن ئۇمەيىر ۋە ساد بىن ئەبى ۋاققاسنىڭ ئائىلىسى بۇنىڭغا تىپىك مىسال بولالايدۇ. ئېتىقادى جەھەتتىكى پەرق سەۋەبىدىن ئوتتۇرىغا چىققان چىقىشالماسلىقلار تۈپەيلىدىن، بەزى مۇئمىنلەر ئاتا ئانىسىغا بولغان ئىنسانىي مەجبۇرىيەتلىرىنى ئادا قىلمىغانلىقتىن، مۇشۇنداق بىر تەلىماتنىڭ كېلىشى ۋەزىيەتنىڭ تەقەززاسىغا ئايلانغان بولسا كېرەك. بۇ مەسىلىدە ئىككىنچى قېتىمدا نازىل بولغان لوقمان سۈرىسى 14 15 ئايەتلەردە، يۇقىرىدىكى ئايەتتە تىلغا ئېلىنمىغان بىر نوقتا تەكىتلەنگەن. يەنى، ئاللاھ قا شېرىك كەلتۈرۈشكە پەرزەنتىنى مەجبۇرلىغان ئاتا ئانىلارغا بۇ ھەقتە بويسۇنماسلىققا بۇيرۇلغان. بۇ ئەمىر ئۈچىنچى قېتىمدا نازىل بولغان ئەنكە بۇت سۈرىسى 8 ئايەتتىمۇ تەكرار قەيت قىلىنغان. بۇ تەكىتلەرنىڭ، ئىسرا سۈرىسىدىكى تەلىماتنى سۈيئىستىمال قىلغان ئاتا ئانىلارغا قارىتىلغانلىقى ئېنىق. يەنى، ئىسرا سۈرىسىدىكى ئايەت پەرزەنتلەرنىڭ دىن ئايرىمىنى باھانە قىلىپ، ئاتا ئانىغا قارىتا ئىنسانى مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلماسلىقنىڭ ئالدىنى ئالغان بولسا؛ لوقمان ۋە ئەنكە بۇت سۈرىلىرىدىكى ئايەتلەر، قۇرئاننىڭ ئىھسان بىلەن مۇئامىلە قىلىش ئەمرىنى ئاتا ئانىنىڭ سۈيئىستىمال قىلىشىنىڭ ئالدىنى ئالماقتا.ئاتا ئانىغا قارىتىلغان ئەخلاقى مەسئۇلىيەت بايان قىلىنغان ئايەتلەردىن كېيىن، بۇ قېتىم يوقسۇللارغا قارىتا ئادا قىلىش زۆرۈر بولغان ئەخلاقى مەسئۇلىيەتلەر تىلغا ئېلىنغان ئايەتلەر كەلگەن 26 . مال مۈلۈك ئىنسانغا بېرىلگەن ئامانەت بولۇپ، مۈلكىيەت ئەمەس. مال مۈلۈكنى ئامانەت دەپ چۈشەنگەنلەر ئۈچۈن قىلىشقا تېگىشلىك بولغان ئىش، ئۇنىڭدىن تەڭ بەھرىمان بولۇشتۇر. بۇ نوقتىدا قۇرئان ئوتتۇراھال بولۇشنى تەۋسىيە قىلىدۇ: قولۇڭنى بوينۇڭغا باغلىۋالمىغىن يەنى بېخىللىق قىلمىغىن، قولۇڭنى تولىمۇ ئېچىپمۇ ئەتمىگىن يەنى ئىسراپ قىلمىغىن، ئۇنداق قىلساڭ مۇھتاجلىق ئىچىدە مالامەتكە، پۇشايمانغا قالىسەن 29 .سۈرىدە، ئىنسان ئاللاھ ۋە ئىنسان ئىنسان ئارىسىدىكى مۇناسىۋەتلەردە رىئايە قىلىشقا تېگىشلىك ئەقىدىۋى ۋە ئەخلاقى پرىنسىپلار ئەسكەرتىلگەن. بولۇپمۇ 22 37 ئايەتلەر ئارىسىدا تىلغا ئېلىنغان بەلگىلىملەر 101 ئايەتتە ئېنىق مەلۇم بولغاندەك، شەنبە كۈنى چەكلىمىسىدىن باشقا تەۋراتتىكى ئون ئەمىردىن توققۇز ئەمىرنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى، ۋەھىيلەرنىڭ ئەڭ يۇقىرى پەللىسى بولغان قۇرئاننىڭ، ئۆزىدىن ئىلگىرىكى ۋەھىيلەرنىڭ روھىنى ئۆز ئىچىگە ئالغانلىقىنىڭ تىپىك ئىپادىسىدۇر.بۇ بۆلەكتە شۇنداق ئەخلاقى پرىنسىپلار يەر ئالغان بولۇپ، ئۇنىڭ ئۆزىنىلا ھاياتقا تەدبىقلاش، ئىنسان نۇرغۇن خاتادىن ساقلاپ قالىدۇ: بىلمەيدىغان نەرسەڭگە ئەگەشمە، ئىنسان قىيامەت كۈنى قۇلاق، كۆز، دىل يەنى سەزگۈ ئەزالىرى نىڭ قىلمىشلىرى ئۈستىدە ھەقىقەتەن سوئال ـ سوراق قىلىنىدۇ 36 .ئاندىن سۈرە تەۋھىد بىلەن مۇناسىۋەتلىك تېمىغا يۆتكىلىدۇ. پەرىشتىلەرنى ئاللاھ نىڭ قىزلىرى دەپ قارايدىغان مۇشرىك ئەقىلنى ئەيىپلەيدۇ 40 . مەۋجۇدىيەتنىڭ تەسبىھىنى بايان قىلىدۇ 44 ۋە ئىنساننىڭ ئاللاھ قا قارشى گەدەنكەشلىكى ۋە تۇزكورلىقىغا تىلغا ئېلىنىپ، بۇنداق بىر ئەقىلنىڭ ئاخىرەتنى ئىنكار قىلىشنىڭ ھەيران قالارلىق ئىش ئەمەسلىكى ئىما قىلىنىدۇ. سۈرىدە سۆزمۇ بۇ نوقتىغا كەلتۈرۈلگەن بولۇپ، بىز توپىغا ۋە قۇرۇق سۆڭەككە ئايلىنىپ كەتكەندىن كېيىن، قايتىدىن تىرىلدۈرۈلەمدۇق؟ دەپ تۇمشۇق ئۇچلاپ، قايتىدىن تىرىلىشتىن ئىبارەت ھەقىقەتنى ئۆزىچە ئىنكار قىلغان ئەقىلگە شۇنداق بىر جاۋاپ بېرىلگەن بولۇپ، كىشى ئاغزىنى ئېچىپ تۇرۇپ قالىدۇ:قُلْ كُونُوا حِجَارَةً أَوْ حَدِيدًا 50 أَوْ خَلْقًا مِمَّا يَكْبُرُ فِي صُدُورِكُمْ فَسَيَقُولُونَ مَنْ يُعِيدُنَا قُلِ الَّذِي فَطَرَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَسَيُنْغِضُونَ إِلَيْكَ رُءُوسَهُمْ وَيَقُولُونَ مَتَى هُوَ قُلْ عَسَى أَنْ يَكُونَ قَرِيبًا 51سىلەر تاش ياكى تۆمۈر ياكى ھاياتلىقنى تەسەۋۋۇر قىلىش تېخىمۇ قىيىن بولغان بىر نەرسە بولۇپ كەتسەڭلارمۇ ا سىلەرنى تىرىلدۈرىدۇ ئۇلار: بىزنى كىم تىرىلدۈرىدۇ؟ دەيدۇ. سىلەرنى دەسلەپتە ياراتقان ئاللاھ تىرىلىدۈرىدۇ دېگىن. ئۇلار ساڭا باشلىرىنى لىڭشىتىپ: ئۇ قاچان بولىدۇ؟ دېيىشىدۇ، ئۈمىدكى ، ئۇ يېقىندا بولىدۇ دېگىن 50 51 .بۇ ئۇسلۇبنىڭ مەقسىتى، ئىنساننى قىلمىشلىرىنىڭ ئەخلاقى جاۋاپكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشقا دەۋەت قىلىش بولۇپ، قىلمىشلىرىنىڭ ئەخلاقى جاۋاپكارلىقىنى ئۈستىگە ئالمىغان ئىنسان، دېمىسىمۇ تاشتىن، توپىدىنمۇ ئىتىبارسىز بىر ھالغا چۈشۈپ قالىدۇ.ئىسرا سۈرىسىدىن ئىلگىرىكى سۈرىلەردىكىگە ئوخشاش ئىنكارچى قەۋمنىڭ مۆجىزە تەلەپلىرى تىلغا ئېلىنغان. رەسۇلۇللاھقا قارىتىلغان مۆجىزە تەلەپلىرى ئاللاھ تەرىپىدىن نېمە ئۈچۈن جاۋاپقا ئېرىشەلمىگەنلىكى تۆۋەندىكى ئايەتتە ئوچۇق بايان قىلىنغان: مۆجىزىلەرنى مەيدانغا كەلتۈرمەسلىكىمىز پەقەت بۇرۇنقىلار يەنى ئىلگىرىكى ئۈممەتلەرنىڭ مۆجىزىلەرنى يالغانغا چىقارغانلىقى ئۈچۈندۇر، بىز سەمۇدقا چىشى تۆگىنى روشەن مۆجىزە قىلىپ بەردۇق، ئۇلار ئۇنى ئىنكار قىلدى. بىز مۆجىزىلەرنى پەقەت بەندىلەرنى قورقۇتۇش ئۈچۈنلا ئەۋەتىمىز 59 .60 ئايەتتە بىرىنچى ئايەتتىكى ئىسرا ۋەقەسى ئىما قىلىپ ئۆتۈلگەن بولۇپ، رەسۇلۇللاھقا كۆرسىتىلگەن ئىسرا ۋەقەسىنىڭ ئىنسانلار ئۈچۈن بىر ئېمتىھان ۋاستىسى ئىكەنلىكى ناھايىتى ئېنىق ھالدا بايان قىلىنغان.ئۇنىڭدىن كېيىنكى بۆلەكتە ئادەم ئىبلىس قىسسەسى يەنە بىر قېتىم بايان قىلىنغان. ئۆز ۋاقتىدا رەسۇلۇللاھ ئېرىشكەن بۇ ئۇلۇغ ماقامنى قىزغانغانلار بولغانىدى. ئۇلارغا ئىبلىسنى شەيتان قىلغان ئامىلنىڭ ئادەمگە بولغان ھەسىتى ئىكەنلىكى يەنە بىر قېتىم ئەسكەرتىلىپ ئۆتۈلگەن 61 65 .ئادەم باللىرىغا ئاللاھ نىڭ قاتمۇ قات نېمەت بەخش ئەتكەنلىكى بۇ سۈرىدە تىلغا ئېلىنغان : شەك ـ شۈبھىسىزكى، بىز ئادەم بالىلىرىنى ھۆرمەتلىك قىلدۇق، ئۇلارنى مەخلۇقاتلىرىمىزنىڭ نۇرغۇنىدىن ئۈستۈن قىلدۇق 70 .رەسۇلۇللاھ ئۈستىدىن بارلىق مۇئمىنلەرگە نامازدا ناھايىتى ئەستايىدىل بولىشى كېرەكلىكى تەكىتلىنىدۇ. بولۇپمۇ بامدات نامىزى تەكىتلىنىدۇ 78 . ئۇنىڭدىن باشقا، رەسۇلۇللاھقا كېچىنىڭ بىر ۋاقتىدا ئويغۇنۇپ، ئۆزىگە خاس بىر نامازنىڭ سوغا قىلىنىشى، يەنى كېچە نامىزى ئوقۇشى ئەمىر قىلىنغان 79 . شۇنىڭ بىلەن تەھەججۇد رەسۇلۇللاھ ئۈچۈن ۋاجىپقا ئايلىنىدۇ. مەدھىيلەشكە لايىق بىر ماقام غا ئېرىشىش ئاسان ئەمەس، ئۇخلاش بىلەن قولغا كەلمەيدۇ.ئاندىن روھ ھەققىدە سوئال سورىغۇچىلارغا سۈرىدە مۇنداق جاۋاپ بېرىلىدۇ: ئۇلار سەندىن روھنىڭ ماھىيىتى ھەققىدە سورىشىدۇ. روھنىڭ ماھىيىتىنى پەرۋەردىگارىم بىلىدۇ دېگىن، سىلەرگە پەقەت ئازغىنا ئىلىم بېرىلگەن 85 .ئاندىن قۇرئاننىڭ مۆجىزىلىكىگە كىشىنىڭ دىققىتى ئاغدۇرۇلىدۇ 88 . ئىلاھىي كالامنىڭ مۆجىزىسىنى كۆرەلمىگەن كور كۆزلەر مۆجىزە تەلەپ قىلىدۇ. سۈرىدە بۇ مۆجىزە تەلەپلىرى بىرمۇ بىر تىلغا ئېلىنغان. يەنى، ئىنكارچىلار رەسۇلۇللاھتىن يەردىن بۇلاقنى ئېتىلدۇرۇپ چىقىرىش، جەننەتكە ئوخشاش ئىچىدىن ئۆستەڭلەر ئېقىپ تۇرىدىغان بىر بېغى بولۇش تەلەپ قىلغان. بۇلارنى قىلالمىسا، ئاسماننى پارچە پارچە قىلىپ ئۈستىگە چۈشۈرۈشنى تەلەپ قىلغۇدەك دەرىجىدە مۆجىزە سارىڭى بولۇشقانىدى. ئۇلار بۇنىڭ بىلەن بولدى قىلماي، يەنە : ا نى ۋە پەرىشتىلەرنى ئالدىمىزغا كەلتۈرگىن 92 دېيىشكەنىدى. پۈتۈن بۇ تەلەپلەرگە قارىتا، ئاللاھ رەسۇلۇللاھنى مۇنداق دېيىشكە بۇيرىيدۇ: ا پاكتۇر، مەن پەقەت بىر پەيغەمبەر ئىنسانمەن ا نىڭ ئىزنى بولمىسا ھېچ ئادەم بىرەر مۆجىزە كەلتۈرەلمەيدۇ 93 .سۈرە ئاخىرقى بۆلىكىدە ۋەھىي تىلغا ئېلىنغان ھالدا ئاخىرلىشىدۇ: ئۇنى دائىم ئوقۇپ تۇرۇلىدىغان بىر قۇرئان قىلىش، كىشىلەرگە دانە ـ دانە ئوقۇپ بېرىشىڭ ئۈچۈن، ئۇنى پارچە پارچىغا ئايرىپ بايان قىلدۇق. چۈنكى، بىز ئۇنى ھاياتقا تەدبىقلانسۇن دەپ قۇرئاننى بۆلۈپ ـ بۆلۈپ، تەدرىجىي نازىل قىلدۇق 106 .نۇبۇۋەت بىلەن باشلانغان سۈرە، سۆزنى مەنانىڭ ئەسلى مەنبەسى بولغان ئاللاھ قا كەلتۈرۈپ ئاخىرىلىشىدۇ. ئىنساننىڭ ئۆمۈرلۈك سەپىرىدە پەيغەمبەرلىك يېتەكچىلىك بولۇپ، بۇ سەپەرنىڭ ئاخىرقى نوقتىسىدا ئاللاھ بار.ۋەلھاسىلى كالام، ئىنسان ئاللاھ تىن ئۆزىنى قاچۇرالمايدۇ. |
16 تامىز 2019, 16:17 1097 0 جاڭالىقتار قازمۇنايگاز ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى اياسىنداعى سارىارقا گاز قۇبىرىنىڭ 796,6 شاقىرىمى تارتىلدى. بۇل ايتۋلى جوبانىڭ جەلىلىك بولىگى قۇرىلىسىنىڭ 75ن قۇرايدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.سارىارقا ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگى دەڭگەيىن ارتتىرۋعا، ورتالىق جانە سولتۇستىك ايماقتاردى كوگىلدىر وتىنمەن ۇزدىكسىز قامتي وتىرىپ، ەكولوگيالىق احۋالدى جاقسارتۋعا ءتيىس. بولاشاقتا جەكەمەنشىك جانە شاعىن كوممۋنالدىق قازاندىقتاردى، جەر ۇيلەر مەن تۇرعىن ۇيلەردى، جىلۋەلەكتر ورتالىقتارىن بىرتىندەپ گازعا اۋىستىرۋ جوسپارلانۋدا. قازمۇنايگاز جاۋاپكەرشىلىگى شەڭبەرىندەگى قۇبىردىڭ جەلىلىك بولىگىن سالۋ جۇمىستارىن ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن اياقتاۋ جوسپارلانىپ وتىر. سودان كەيىن جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر ەلدى مەكەندەردى، سونىڭ ىشىندە ەلوردانى گازبەن قامتاماسىز ەتۋ جۇمىستارىنا كىرىسپەك.بۇگىندە قىزىلوردا وبلىسىندا دانەكەرلەۋءپىسىرۋ جۇمىستارى تولىقتاي اياقتالىپ، قاراعاندى جانە اقمولا وبلىستارىندا قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. جوبانى ىسكە اسىرۋ بارىسىندا دانەكەرلەۋءپىسىرۋدىڭ ەڭ وزىق تەحنولوگيالارى قولدانىلۋدا. وزىق تەحنولوگيالار ديامەترى 820 مم قۇبىردى تاۋلىگىنە 6 شاقىرىمنان اسا جىلدامدىقپەن تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.قازىرگى كەزدە دانەكەرلەۋءپىسىرۋ كەشەندەرى: قاراعاندى وبلىسىندا گاز قۇبىرى جولىنىڭ 794ءشى شاقىرىمىندا قاراعاندى اۆتوماتتى گاز تاراتۋ ستانتسياسىنا بۇرۋ جۇيەسىن ورناتۋ جەرىنە دەيىن 14 شاقىرىم جانە 844 شاقىرىمىندا قاراعاندى بۇرۋ جۇيەسىن ورناتۋ جەرىنەن كەيىن 36 شاقىرىم اقمولا وبلىسىندا گاز قۇبىرى جولىنىڭ 970ءشى شاقىرىمىندا قاراعاندى جانە اقمولا وبلىستارىنىڭ شەكاراسىنان سولتۇستىككە قاراي 27 شاقىرىم جانە 1056شى شاقىرىمىندا استانا1 اۆتوماتتى گاز تاراتۋ ستانتسياسىنا بۇرۋ جۇيەسىن ورناتۋ جەرىنە دەيىن 5 شاقىرىم جۇمىس ىستەۋدە. ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ قۇرىلىس جۇمىستارىنا 2 مىڭنان استام ادام جانە 800 تەحنيكا جۇمىلدىرىلعان. جىلجىمالى ۆاحتالىق كەنتتەر جۇمىستى تاۋلىك بويى جۇرگىزۋ ءۇشىن قاجەتتى جابدىقتارمەن جابدىقتالدى. قىزمەتكەرلەر تىرشىلىگى ءۇشىن بارىنشا قولايلى جاعداي جاسالعان.وپەراتسيالىق قىزمەتتى اكتسيونەرلەرى سامۇرىققازىنا ۇاق اق مەن بايتەرەك ۇبح اق بولىپ تابىلاتىن استاناگاز قمگ اق جۇزەگە اسىرادى. قۇرىلىستىڭ باس مەردىگەرى بولىپ قازقۇرىلىسسەرۆيس مگقك اق ايقىندالعان.تەگتەر قازمۇنايگاز ۇلتتىق كومپانياسى |
چىشنىڭ رولىغا سەل قارىماڭئەلداۋا ساغلاملىق تورىچىشنىڭ رولىغا سەل قارىماڭئېغىز بوشلۇقى ھەزىم قىلىش يولىنىڭ ئۈستىدىكى كەڭ ئېچىلغان قىسمى بولۇپ، ھەزىم قىلىشقا قاتنىشىش، ئوزۇقلۇقلارنى يۇمشىتىش، يۇتۇش، سېزىش ۋە ئۆزئارا سۆزلىشىش، تاۋۇش چىقىرىش، ئىپادىلەش قاتارلىقلارغا ياردەملىشىشتىن ئىبارەت.1. چايناش رولى: چايناش بولسا يېمەكلىكنى ھەزىم قىلىشنىڭ بىرىنچى قەدىمى بولۇپ، چىش ئارقىلىق يېمەكلىكنى چايناپ يۇمشىتىپ، شۆلگەيلەر بىلەن ئارىلاشتۇرۇپ يېمەكلىك دانچىسىنى شەكىللەندۈرگەندىن كېيىن، شۆلگەيدىكى كىراخمال فېرمېنتى يېمەكلىكنىڭ ھەزىم قىلىنىشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. شۇڭا بىرىنچى قەدەمدىكى چايناپ ئۇششاقلاپ ئاستا يۇتۇش باسقۇچلىرى يېمەكلىكنىڭ ئېغىز بوشلۇقىدىلا يۇمشاپ ۋە ھەزىم قىلىش فېرمېنتى بىلەن ئارىلىشىپ ھەزىم قىلىنىپ، ئاشقازان ئۈچەينىڭ يۈكىنى يەڭگىللىتىدۇ. چايناش جەريانىدا شەكىللەنگەن يېمەكلىك دانچىسى مېڭىنىڭ بۇيرۇقى بىلەن ھەرىكەتلىنىش ئارقىلىق يۇتقۇنچاققا بېرىپ رېفلېكسلىق ھالدا قىزىلئۆڭگەچكە كىرىدۇ. مانا بۇ جەريان يېمەكلىكنى يۇتۇش جەريانى دېيىلىدۇ. يۇتۇش بولسا يۇتقۇنچاق، بويۇن، يۈز قاتارلىق ھەرقايسى قىسىملاردىكى مۇسكۇللارنىڭ ئورتاق رولى ئارقىلىق تاماملىنىدۇ.2. سۆزلىشىش رولى: سۆزلىشىش پەقەت ئىنسانلارغىلا خاس سۆزلەرنىڭ تەلەپپۇز قىلىنىشىدا ئاۋاز پەردىسى مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئېغىز بوشلۇقى تەلەپپۇز قىلىشقا ياردەم بېرىدىغان مۇھىم ئەزا. بولۇپمۇ كالپۇك، تىل، چىش تەلەپپۇز قىلىشقا ياردەم بېرىدىغان مۇھىم ئەزالاردۇر.3. سېزىم ئىقتىدارى: ئېغىز بوشلۇقى توقۇلمىلىرىدا سېزىم قوبۇل قىلغۇچى نېرۋا ئۇچىلىرى كۆپ بولۇپ، تەم سېزىمى، تېگىشىش ۋە بېسىلىش سېزىمى، بەدەن تېمپېراتۇرا سېزىمى ۋە ئاغرىش سېزىمى قاتارلىقلارنى سېزەلەيدۇ. ئوتتۇرا ياش ۋە ياشانغانلاردا، بولۇپمۇ ئاياللاردا دائىم ھەيز كېلىش دەۋرىنىڭ تەسىرىدە، ئېغىز بوشلۇقى شىللىق پەردىسىدە كۆيۈشۈش سېزىمى كۆرۈلىدۇ.4. ئىپادىلەش ئىقتىدارى: ئېغىز بوشلۇقى ئەتراپىدىكى ئېغىز ئايلانما مۇسكۇلى، قوۋۇز مۇسكۇلى قاتارلىق مۇسكۇللاردا قىسقىرىش ھەرىكىتى كۆرۈلگەندە، يۈز قىسمىدا كۈلۈمسىرەش، قايغۇرۇش، ئاچچىقلىنىش قاتارلىق ھەر خىل چىراي ئىپادە ئالامەتلىرى كۆرۈلىدۇ. ياشلىق دەۋرىدە چىشنىڭ تىزىلىشى رەتلىك بولغانلىقتىن، بۇرۇن كالپۇك ئېرىقى تېيىز، يۈزى تولۇق كۆرۈنىدۇ. ئوتتۇرا ياش ۋە ياشانغاندىن كېيىن چىشلار چۈشۈشكە باشلايدۇ. ئەگەر چىشنىڭ ھەممىسى چۈشۈپ كەتسە، بۇرۇن كالپۇك ئېرىقى ۋە ئېڭەك كالپۇك ئېرىقى چوڭقۇرلىشىپ، يۈزنىڭ تۆۋەنكى ئۈچتىن بىر قىسمى قىسقىرىپ، يۈز قىسمى قېرىشتىن ئولتۇرۇشۇپ كېتىدۇ. ئەگەر چۈشكەن چىشلارنىڭ ئورنىغا سۈنئىي چىش سالدۇرسا، ئادەم 20 ياش ئەتراپىدا ياشىرىپ قالغاندەك كۆرۈنىدۇ.ئالدىنقىسى : بۇ يىل قىشتا يۇقۇملۇق زۇكام يامرىدى، قانداق مۇداپىئەلىنىش لازىم؟كېيىنكىسى : ئۇيقۇ يېتەرلىك بولسا، ئۆزلۈكىدىن ساقىيىپ كېتىش ئىقتىدارى ئۆسىدۇ |
ءومىرىڭىزدى ۇزارتاتىن 5 مينۋت15 قىركۇيەك 16:37نۇرسۇلتان. قازاقپارات بەس مينۋتتا ءومىر جاسىڭىزدى ۇزارتا الاتىن نە نارسە بولدى ەكەن؟ . سايتى بۇل سۇراعىڭىزعا بىلاي دەپ جاۋاپ بەرەدى:كەيبىر سپورتشىلار قاراپايىم حالىققا بەرگەن كەڭەستەرىنىڭ ىشىندە ليفتپەن ەمەس، كادۋىلگى ساتىمەن كوتەرىلىڭىز دەپ كوپ ايتادى. بۇل ارقىلى ءسىز قۇدايدىڭ قۇتتى كۇنى اياق بۇلشىق ەتتەرىڭىز بەن جۇرەك قان تامىرلارىن كەڭەيتە الاسىز، دەيدى.بۇل، ارينە، اسىرا سىلتەۋشىلىك. مويىندايىقشى، ءبىز كەرەمەت دەنساۋلىق پەن سىمباتتىلىققا مۇمكىندىگىنشە تەز قول جەتكىزگىمىز كەلەدى عوي؟ ال ساتىمەن كوتەرىلۋ قىزىقسىز ءارى ۇزاق ۋاقىت بويى جاسالاتىن جاتتىعۋ. ونىڭ ۇستىنە اسىعىپ تا بارا جاتامىز. ءبىراق، شىندىعىنا كەلەر بولساق، ءسىزدىڭ جاساعان ءاربىر جاتتىعۋىڭىز ءار كۇننىڭ ءبىر مەزگىلىندە، قاجەتتى مولشەرىندە بولسا، ونىڭ پايداسى جوق ەمەس.كومپيۋتەر الدىندا كوپ وتىراتىن بولساڭىز، موينىڭىزدى ءارلى بەرلى بۇرعاندا قىتىرلاپ، بەيۋاقىتتا اۋىرىپ شىعا كەلەتىنىن بايقايتىن شىعارسىز؟ ال سول جاعىمسىز اسەرلەردىڭ ەرتە باستان الدىن العىڭىز كەلسە، ءار تاڭدا قالامدى اۋزىڭىزعا سالىپ، اۋاعا ءوز اتىءجونىڭىزدى نەمەسە الىپبيدەگى ارىپتەردى تەرىپ جازىپ شىعىڭىز. ايتپاقشى، بىزدە، قازاق تىلىندە باسقا تىلدەرگە قاراعاندا ءارىپ سانى كوبىرەك، سوندىقتان دا جاتتىعۋ ءسىز ءۇشىن پايدالىراق بولادى. ال قىتايلىقتاردىڭ 10000 يەروگليفپەن الىسىپ ابدەن تەرلەيتىنى انىق.تەڭىز تۇزىنىڭ دا پايداسى جوق ەمەس. سوندىقتان قول بوستا ونى ساتىپ الىپ قويىڭىز دا، جىلى سۋمەن ءار تاڭدا تاماقتى شايىپ ءجۇرىڭىز. بۇدان تىسىڭىزگە دە، مينداليندەرىڭىزگە دە، اۋىز قۋىسىنىڭ سىلەكەي بەزدەرىنە دە ەكستاز سىيلايسىز.تىنىس الۋ جاتتىعۋلارى تەك كوپ مولشەردە وتتەگى الۋمەن ولشەنبەيدى. ءتىپتى كەرىسىنشە. تىنىس الۋ جاتتىعۋلارى كەزىندە تىنىس الماۋعا تىرىسىپ كورىڭىز. كارديوحيرۋرگ، اكادەميك اموسوۆ دەگەن عالىم 90 جىل ءومىر سۇرگەن. ونىڭ تىنىس الۋ جاتتىعۋلارى تۋرالى بىلاي دەگەنى بار: قانداي دا ءبىر جاسۋشا ءبىرىنشى كەزەكتە قىسىم مەن شەكتەۋلەردى تالاپ ەتەدى. ونىڭ ايتقىسى كەلگەنى دە وسى، اۋانى وكپەگە جيناپ، قايتا شىعارعان سوڭ دەمالماي 3 مينۋت بويى شىداپ كورىڭىز. ەگەر تىنىس الۋ جاتتىعۋلارىن كۇندەلىكتى جاساپ جۇرسەڭىز، 3 مينۋتتىق سىناق ءسىز ءۇشىن وڭاي بولادى. ەسىڭىزدە بولسىن: دجانلۋكو دجەنوني ەسىمدى دايۆەر تىنىس الماي 18 مينۋت 3 سەكۋند شىداپ، رەكورد جاڭارتقان بولاتىن.ۇيىقتار الدىندا اياعىڭىزدى سۋىق سۋمەن جۋىڭىز. بۇل جاتتىعۋدى 1 مينۋت قانا جاساڭىز، كەيىن ءبىر دەمدە اياعىڭىزدى ءسۇرتىپ، كەپتىرىڭىز. ءبىرىنشى پايداسى، بۇدان ءسىز جىلدام ۇيقىعا كەتەسىز. ەكىنشىدەن، اياق قان تامىرلارىنىڭ جۇمىسىنا اجەپتاۋىر دەم بەرەسىز. ءتىپتى، كەيبىر ماماندار بۇل جاتتىعۋدى كەيبىر سپورت تۇرىنەن كەلەتىن پايدامەن سالىستىرۋعا دا بولادى دەيدى.كەلەسى جاتتىعۋدا ەكى يىعىڭىزدى قابىرعاعا تيگىزىپ تۇرىپ باسىڭىزعا كىتاپ قويىپ ءجۇرىپ كورىڭىز. بۇل ءىس وڭايعا سوقسا، 10 رەتتەن وتىرىپتۇرىڭىز. قاراپايىم عانا ءادىس ءسىزدىڭ دەنەڭىزدىڭ، ءجۇرىسىڭىزدىڭ ءتۇزۋ بولۋىنا ىقپال ەتەدى.تەك اۋىزبەن تاماقتانۋعا بولادى دەپ ويلاساڭىز قاتەلەسەسىز. سەبەبى كەيدە ءسىزدىڭ تەرىڭىز دە اعزاعا قاجەتتى زاتقا اشقاراق كەلەدى. ەگەر دۋش قابىلدار الدىندا، 34 مينۋت بۇرىن دەنەڭىزگە بال جاقساڭىز، تەرىڭىز سول ساتتەاق قىرىققا تاياۋ دارۋمەندى وزىنە قابىلداپ الادى. مۇنداي دارۋمەندەر مەن باسقا دا پايدالى ميكروەلەمەنتتەر ادەتكى جاعدايدا تەرىگە جەتە بەرمەيدى.كوزدى دەمالدىرۋ ءۇشىن جاسالاتىن ەڭ كەرەمەت جاتتىعۋ ەشتەڭەنى دە كورمەۋ. ءبىراق ءبىزدىڭ قاباق تەرىمىز جۇقا بولعاندىقتان، كوز تىنىشتىعىن الا المايمىز. ونىڭ ۇستىنە قاپقارا تۇنەكتە دە ءبىزدىڭ كوزىمىزگە مي تىنىشتىق بەرمەيدى: كەيبىر نۇكتەلەر، دوڭگەلەكتەر، سىزىقتار، تاعى دا سول سياقتى قيالعا كەلگەن زاتتار كوز الدىمىزدا بولادى. دەسە دە، بۇدان قۇتىلار جول بار. اۋەلى كوزىڭىزدى جۇمىڭىز. ەكى الاقانىڭىزدى قاباعىڭىزعا تيمەيتىندەي ارالىقتا ۇستاپ تۇرىڭىز. كوز الدىڭىزداعى نەبىر فيگۋرالار ويناقتاپ بولعان سوڭ قويۋ قاراڭعىلىقتى بايقاڭىز. قاپقارا تۇنەك. وسىلاي جاتتىعۋ جاساپ وتىرعانىڭىزعا ەكى مينۋت بولعاندا ەشتەڭە دە تۇسىنبەگەنىڭىزدى بىلەسىز.ءبىراق بۇل ءادىس ارقىلى كوزىڭىزدىڭ مونيتوردان ءسال دە بولسا دەمالعانىنا كوز جەتكىزەسىز.دايىنداعان: ارداق قۇلتا |
2010 مىكروسكوپتىكى ياپونىيەيېقىلغۇ ماينىڭ باھاسى ئۆستىنۆۋەتتە يېقىلغۇ ماينىڭ باھاسىدا ئۆتكەن يىلنىڭ ئاخىرىدىكىگە سېلىشتۇرغاندا سەل پەل ئۆرلەش كۆرۈلگەن. يەنى ئادەتتىكى بېنزىننىڭ ھەر لىتىرى 78 يېن، بىر باك 18 لىتىر كىرسىننىڭ بولسا 150170 يېن قىممەت بولغان. بۇنىڭغا خەلقئارا بازاردىكى خام نېفىت باھاسىنىڭ ئىزچىل يۇقۇرى بولۇشى سەۋەب بولغان.مەنبە: سانكېي خەۋەرلىرى ياخۇ تورى ئۇنىۋېرسال ئۇچۇرلار, خەۋەرلەر 2010 يىل 28 .بۈگۈنمۇ يېڭى مەزمۇن يوقئالدىراشچىلىقتا بۈگۈنمۇ يازغۇدەك بىرەر يېڭىلىق تاپالمىدىم. تورغا قارىسام ھەممىسىلا مەنىسىز بىر خەۋەرلەر، يا ماڭا شۇنداق تۇيۇلدىمۇ بىلمىدىم. ئۇنىۋېرسال مونولوگلار 2010 يىل 27 .ماشىنىلار قاردا ماڭالمىدىفۇكۇشىما ناھىيىسى تەۋەسىدىكى 49 نومۇرلۇق دۆلەت تاشيولىدا 300 نەچچە ماشىنا 12 كىلومېتىر ئارىلىقتا قېلىن قارنىڭ تەسىرىدە ماڭالماي توختاپ قالغان.مەنبە: يومىئۇرى خەۋەرلىرى ياخۇ تورى ئۇنىۋېرسال خەۋەرلەر 2010 يىل 26 .ئېلېكترون ئۇچۇر تېخنىكا قۇرۇلۇشى بىرلەشئېلېكترون ئۇچۇر تېخنىكا قۇرۇلۇشى بىرلەشمىسى نىڭ 24 چېسلادىكى دوكلاتىدا كۆرسىتىلىشىچە، 11 ئاي ئىچىدە سېتىلغان كومپيۇتېر 698 مىڭغا يېتىپ، ئۆتكەن يىلنىڭ شۇ مەزگىلىدىكىدىن 3.8 ئېشىپ، ئۇدا 15 ئاي ئېشىش ۋەزىيىتىنى ساقلاپ ماڭغان. بۇنىڭ 480 مىڭى لەپتوپ ئىكەن. يەنە، 77 مىڭ كومپيۇتېرغا رەقەملىك تېلېۋىزىيە قوبۇللىغۇچى ئورنىتىلغان ئىكەن. 11 ئايدىكى سېتىلىش سوممىسى 63 مىليارد 600 مىليون يېن بولغان.مەنبە: سانكېي خەۋەرلىرى ياخۇ تورى ئۇنىۋېرسال ئۇچۇرلار, خەۋەرلەر 2010 يىل 24 .ئەڭ كۆپ كۆرۈلگەن سوئالسوئال جاۋاب تورى نىڭ 2010 يىللىق ئىستاتىستىكىسىدا كۆرسىتىلىشىچە، بۇ يىل ئىچىدە ئەڭ كۆپ كۆرۈلگەن سوئال ھاراق كۆتىرەلمەيدىغان ئايال بىلەن ھاراق كۆتىرەلەيدىغان ئايالنىڭ قايسىسى بەكراق جەلپكار؟ بولغان. يەنە، ئەڭ كۆپ تىلغا ئېلىنغان سۆزنىڭ رەت تەرتىپى ئايفون 4، ئەقلىيفون، دۇنيا لوڭقىسى بولغان. مەنبە: تورى :. ئۇچۇرلار, خەۋەرلەر 2010 يىل 23 .كۆزەينەك كەتمەيدىغان تېلېۋىزورئالدىنقى يازمىدا تىلغا ئالغان توشىبانىڭ دۇنيادىكى تۇنجى كۆزەينەك كەتمەيدىغان 3 تېلېۋىزورى كۆزەينەكسىز 3 بۈگۈندىن باشلاپ سېتىلىدۇ. 12 سۇڭلۇق بۇ تېلېۋىزورنىڭ باھاسى تەخمىنەن 12 تۈمەن يېن بولۇپ، 25 چېسلا سېتىلىدىغان 20 سۇڭلۇقى بولسا تەخمىنەن 24 تۈمەن يېن بولىدىكەن. مەنبە: سانكېي خەۋەرلىرى ياخۇ تورى ئۇنىۋېرسال ئۇچۇرلار, خەۋەرلەر 2010 يىل 22 .بىر يىلدا 22 مىڭ ماشىنا ئوغرىلانغانساقچى نازارىتىنىڭ 20 چېسلادىكى دوكلاتىدا، بۇ يىلنىڭ بېشىدىن 11 ئايغىچە بولغان ئارىلىقتا ئوغرىلانغان ماشىنا 21 مىڭ 934 بولۇپ، ئۆتكەن يىلقىدىن 8.5 كېمەيگەن. بۇنىڭ ئىچىدە باھاسى 300 تۈمەندىن ئاشىدىغان ئالىي دەرىجىلىك ماشىنىلارنىڭ ئوغرىلىنىش نىسبىتى ئۆتكەن يىلقىدىن 8.6 ئاشقان. كۆپرەك ئوغرىلانغىنى تويوتا شىركىتىنىڭ ماشىنىسى ئىكەن. مەنبە: تورى خەۋەرلەر 2010 يىل 21 . |
ئۇيغۇر ھەرىكىتى تەشكىلاتى يەر شارى سىياسىتى مەركىزىنىڭ مەجبۇرىي ئەمگەك توغرۇلۇق يېڭى دوكلات ئېلان قىلغانلىقىنى قارشى ئالىدۇ ئۇيغۇر ھەرىكىتىئاپتور: , ۋاقتى: دېكابىر 15, 2020 , سەھىپە: پائالىيەتلەرئۇيغۇر ھەرىكىتى تەشكىلاتى دوكتور ئادرىئان زېنزنىڭ يەر شارى سىياسىتى مەركىزىنىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى مەجبۇرىي ئەمگەك پىلانى توغرىسىدىكى يەنە بىر مۇھىم دوكلاتىنىڭ ئېلان قىلىنغانلىقىنى قارشى ئالىدۇ.مەجبۇرىي ئەمگەككە مۇناسىۋەتلىك تېخىمۇ تەپسىلىي مەشغۇلات پىلانى ۋە بۇنىڭ ئۇيغۇر، تىبەت قاتارلىق مىللەتلەرنىڭ نوپۇسىغا كۆرسىتىدىغان تەسىرى ئېنىق بولۇشى كېرەك. ئامېرىكىدىكى بىر قانچە شىركەت داۋاملىق ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگەكنىڭ ئالدىنى ئېلىش قانۇنىغا قارشى لوبىچىلىق قىلىۋاتقان بولغاچقا ، ئۇيغۇر رايونىدىن خام ئەشيا سېتىۋېلىشقا ئەمدى ھېچقانداق باھانە يوق. ئۇيغۇر رايونىدىكى قەبىھ زوراۋانلىق ئېنىق جەزملەشتۈرۈلۈۋاتقان بولغاچقا، شىركەتلەر ئەمدى بۇرۇنقىدەك سودا قىلىۋېرىشكە ئامالسىز. ئۇيغۇر ھەرىكىتى تەشكىلاتى شۇنى تەكىتلەيدۇكى، ئۇيغۇر رايونىدىكى تەمىنلەش زەنجىرىنى چىقىرىپ تاشلاش خىتايدا يۈز بېرىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىققا تاقابىل تۇرۇشنىڭ ئەڭ تۆۋەن ئىنكاسى دەپ قارىلىشى كېرەك. دوكلاتتا يەنە ئەمگەك كۈچى يۆتكەش ئاپتوبۇسى ئالدىدا ئۆچرەتتە تۇرغانلارنىڭ كۆپىنچىسى ياشانغانلار ۋە ئاياللار دەپ مۇئەييەنلەشتۈرۈلگەن بولۇپ، بۇنىڭ سەۋەبى جازا لاگېرلىرىغا قامالغانلارنىڭ كۆپىنچىسى ياشلاردىن ئىبارەت. ئۇيغۇر ھەرىكىتى تەشكىلاتىنىڭ قۇرغۇچىسى رۇشەن ئابباس تەكىتلەپ مۇنداق دەيدۇ: زامانىۋى قۇللۇق بىلەن ئىرقىي قىرغىنچىلىق زىچ باغلىنىپ كەتكەن. بۇ دوكلاتتا كۆرسىتىلگەن ۋەھشىيلىكنى تۈگىتىش ئۈچۈن قانۇن چىقىرىش تىرىشچانلىقىغا قارشى تۇرۇش تولىمۇ پەسكەشلىك، ئۇنى بىۋاسىتە خىتايغا شېرىك بولغانلىق دەپ قاراشقا بولىدۇ.ئۇيغۇر ھەرىكىتى تەشكىلاتى بۇ دوكلاتتا ئوتتۇرىغا قويۇلغان ئامېرىكا ھۆكۈمىتى بۇ رايوننىڭ ھەر قانداق يېرىدىن چىققان پاختا مەھسۇلاتىنى تۇتۇپ قېلىش بۇيرۇقى چىقىرىشى كېرەك دېگەن تەكلىپكە تامامەن قوشۇلىدۇ. چۈنكى بۇ رايوندىن چىقىدىغان پاختا خىتاي پاختىسىنىڭ تەخمىنەن 85 پىرسەنتىنى ئىگىلەيدىغان بولغاچقا ، بۇ بۇيرۇق غايەت زور تەسىر پەيدا قىلىشى مۇمكىن. باشقا دۆلەتلەرمۇ يۇقىرىقى تەكلىپكە ئاساسەن شۇنداق ھەرىكەت قوللىنىشى كېرەك. ئۈنۈملۈك قائىدىلەرنى تۈزۈش ئارقىلىق تەمىنلەش زەنجىرىنى نازارەت قىلىش ئۇنچە ئاسان ئەمەس، ئەمما بۇنى قىلماي بولمايدۇ. ئەخلاقۋىجداننىڭ پۈتكۈل دۇنياغا، بولۇپمۇ كىيىمكېچەك سانائىتىگە بولغان تەسىرى كىشىلەرنى شۇنداق ئاگاھلاندۇرىدۇكى، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ رەزىللىكى ۋە خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن كۆرسەتكەن تىرىشچانلىقى خىتاي چېگراسىدىن ئاللىقاچان ھالقىپ كەتتى. بۇ پەقەت ئۇيغۇر خەلقىگىلا مۇناسىۋەتلىك مەسىلە ئەمەس، بەلكى دۇنيانىڭ كەلگۈسىگە مۇناسىۋەتلىك مەسىلىدۇر، خىتاينىڭ بۇ ۋەھشىي قىلمىشلىرىغا چوقۇم ھەل قىلغۇچ ئۇسۇلدا جاۋاب بېرىش كېرەك.ئۇيغۇر ھەرىكىتى تەشكىلاتى شۇنى تەكىتلەيدۇكى، بىز بۇ زامانىۋى دۇنيادىكى قۇللۇقنىڭ نورماللىشىشىغا قارشى تۇرۇشىمىز ۋە خىتاي ھاكىمىيىتىنى ئىرقىي قىرغىنچىلىق جىنايىتى ۋە ئىنسانىيەتكە قارشى ئۆتكۈزگەن بىر تالاي جىنايەتلىرى ئۈچۈن جاۋابكارلىققا تارتىشىمىز كېرەك.ياخشى ۋە توغرا يىزىلىپتۇ |
باش بەت ئەنئەنەئۆرپئادەت ئىللەتلىك ئۇيغۇر ئەپسانىسى ئامېرىكىدائېلان قىلىنغان ۋاقتى: 01072011، ئېلان قىلغۇچى: ئۇيغۇر1. ئامېرىكىدا كىم ئىللەت لىرىنى بوينىغا ئالىدۇ؟ئۇيغۇردىكى ئىللەتلەر نى ئوپراتسىيە قىلىش ئەۋج ئالغان چاغلاردا تەڭرىتاغ دا ئېلان قىلىنغان ياپۇنىيە توغرىسىدىكى بىر ساياھەتنامىدىن ياپۇنلار تولىمۇ كەمتەركەن. باشقا مىللەت كىشىلىرىنى كۆرگەندە، بىزنىڭ نېمە كەمچىلىكىمىز باركەن دەپ سوراپ تۇرىدىكەن دېگەن قۇرلارنى ئوقۇغىنىم ئېسىمدە. ئامېرىكىغا كەلگەندىن كېيىن شۇنچە جىق ياپۇن بىلەن مۇڭداشتىم، لېكىن بىرسىمۇ مىللىتىنىڭ كەمچىلىكىنى مەندىن سورىمىدى. ئاۋام ياپۇنلارلا ئەمەس، ئالى مەكتەپلەردە پروپېسسور بولۇپ ئىشلەۋاتقان ياپۇنىيەلىكلەردىنمۇ مىللىتىمنىڭ مۇنداق نۇقسانى بار دېگەن گەپنى ئاڭلىمىدىم. ياپۇن پروپېسسورلارنىڭ بەزىلىرى ھەتتا ياپۇنىيەنىڭ ئىككىنجى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە شەرقى ئاسىيانى تەرەققى قىلدۇرىمىز دەپ نىقاپلىنىپ تەيۋەن ۋە شىمالى جۇڭگۇ خەلقىگە قىلغان ئاسمىلاتسىيە، قىرغىنچىلىق ۋە بۇلاڭچىلىقلىرىنى ئاقلاپ ئوتتۇرىغا چىقتى. ئۇلارچە ياپۇنلار جوڭگۇغا زامانىۋىيلىق ۋە تەرەققىيات ئېلىپ كەلگەنمىش، ياپۇن تىلىدا مائارىپ يۈرگۈزۈپ خەنزۇلارنىڭ زامانىۋىي تېخنىكا ئۆگىنىشىگە تۈرۈتكە بولغانمىش، پەقەت ئەينى دەۋردە خەنزۇ خەلقى قالاق بولغاچقا بۇ ئىلتىپاتنى چۈشەنمەي، تاجاۋۇزچىلىق، مۇستەملىكىچىك دەپ ئاتاۋالغانمىش.بىزدىكى نۇقسانلار، بىزدىكى ئەبگالىق دېگەندەك تېمىلاردىكى ئەسەرلەر بازارلىق بولغان يىللاردا ئۇيغۇردىكى ئىللەت لەرنى تەنقىد قىلغان بىرەيلەن ئامېرىكىلىقلار بەدبەشىرە ئامېرىكىلىقلار دېگەن كىتابنى ئەسايىدىل ئوقۇيدىكەن، ئەيپلىرىنى تۈزۈتىشكە دائىم تەييار تۇرىدىكەن، ئاپتۇرىنى تولىمۇ ھۆرمەتلەيدىكەن دەپ يازغان ئېدى. ئامېرىكىغا كەلگەندىن كېيىن كىتاپخانىلاردىن ئۇنداق بىر كىتاپنى تاپالمىدىم. بەدبەشىرە ئامېرىكىلىقلار دېگەن كىتابنى ئوقۇپ باققان بىرمۇ ئامېرىكىلىقنى ئۇچراتمىدىم. مەن ئۇچراتقان ئامېرىكىلىقلارنىڭ ئۆزى ھەققىدىكى باھاسى ئىجابى ئېدى. پەقەت بىر ئۇيغۇرشۇناس پروپېسسور ئۇيغۇر ۋە ئامېرىكىلىق ستۇدېنتلار ھەققىدىكى پاراڭدا تاسادىپى سىلەردىن ئىچكىرىدە ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىلارغا ئاجىزلارغا ئىچ ئاغرىتقاندەك مۇئامىلە قىلىنىپ، ئىتىبار قىلىنىپ مەجروھ قىلىنىدۇ، بىزدىن جوڭگۇغا بارغانلار چوڭ كۆرۈلۈپ، چوقۇنۇلۇپ ھاكاۋۇر قىلىۋېتىلىدۇ دېدى. يەنە بىر مۇئەللىم دەرس ئارىلىقىدا ئامېرىكىدا ئاتائانىلارنىڭ بالىلىرىنى تەبىئى چوڭ بولۇش پۇرسىتىدىن مەھرۇم قويۇۋاتقانلىقىنى، بۇنىڭ سەۋەبكارىنىڭ مائارىپ تىجارەتچىلىرى ئىكەنلىكىنى، ئامېرىكا جەمئىيىتىدە ھەممە نەرسىنىڭ تىجارەتكە ئايلىنىپ كېتىدىغانلىقىنى سۆزلەپ قويدى. ئۇنىڭ ئېيتىشىچە ئامېرىكىدا سودىگەرلەر پەرزەنت تەربىيىسىگە دائىر نۇرغۇن مەھسۇلاتلارنى ئىشلەپ، ئىنساننىڭ پۈتكۈل جانلىقلار دۇنياسىغا ئورتاق بولغان تەبىئى يېتىلىش جەريانىغا سۈنئىي ئارىلىشىۋالىدىكەن. بىر قېتىملىق دالا تامىقىدا بىر ئامېرىكىلىق دېھقان دوستۇم، بىز ئامېرىكىلىقلار ماشىنىللاشتۇرۇمىز دەپ ئىنساننىڭ ئىجاتكار بىر جۈپ قولىنى ناكار قىلدۇق. ھەممە نەرسە زاۋۇتلاشتۇرۇلۇپ تەبئىي مەھسۇلاتلار ئازلاپ كەتتى. ھۆكۈمەت بىزنى قوغۇدايدۇ دەپ ئۆزىمىزنى قوغۇداش ھوقۇقىمزىنى ساقچىغا تارتقۇزۇپ قويدۇق. بالىلىرىمزنى مەكتەپكە، ماشىنىمىزنى رىمنۇتچىغا تاشلاپ بېرىپ ئىجاتچانلىقىمىز، مەسئۇلىيەتچانلىقىمىز، مۇستەقىللىقىمىزدىن ئايرىلىپ قېلىۋاتىمىز. دەپ سۆزلەپ كەتتى. باشقىلار بۇ گەپلەرگە ئانچە قىزىقمىدى. كېيىن ئۇقسام بۇ ئادەمنىڭ ئىكىنزارلىقى تۈگەشكەن بولغاچقا ئاشۇنداق گەپلەرنى قېيداپ تولا دەيدىكەن. ئامېرىكىدىكى كۈنلىرىمدە شۇنچە دىققەت قىلىپمۇ، سوراشتۇرۇپمۇ بىزدە مۇنداق ئىللەتلەر بار دەپ بوينىغا ئالغان بىرمۇ ئامېرىكىلىقنى كۆرمۈدۈم.ئامېرىكىدا ئوقۇش، ساياھەت قىلىش ۋە يىغىنلارغا قاتنىشىش جەريانىدا نۇرغۇن مىللەتتتىن بولغان كىشىلەر بىلەن ئۇچراشتىم. بۇنىڭ ئىچىدە ئوقۇغۇچىمۇ، مەمۇرمۇ، مۇئەللىممۇ ئىشقىلىپ جەمئىيەتتىكى ھەرساھە كىشىلىرىنىڭ ھەممىسى ئاساسەن تېپىلىدۇ. ھەيران قالغىنىم ھىچ بىر كىشى مىللىتىمدە مۇنداق ئىللەت بار دېگەن گەپنى دەپ باقمىدى. مەن بىر قىسىم مىللەتلەردىكى ئىللەتلەر ھەققىدە بەزىلەردىن ئاڭلىۋالغان ياكى ئوقۇغانلىرىمنى شۇ مىللەت كىشىلىرى ئالدىدا تىلغا ئالغىنىمدا، بۇنداق ئىش بىزدەك تارىخى ۋە رىيال قىسمەتكە مۇپتىلا ھەرقانداق مىللەتتە بار، بۇنى بىر مىللەتكە خاس كەمچىللىك دېيىشكە بولمايدۇ دېگەن جاۋاپقا ئېرىشتىم. بايقىشىمچە مۇستەبىت دۆلەت ئىران، سۈرىيە، سەئۇدى قاتارلىق دۆلەتلەردىن كەلگەنلەردە سىياسىيغا زىيادە سەزگۈلۈك، ئاشقۇن مىللەتچىلىك، تەبىقىچىلىك قاتارلىق ئىللەت لەر كۆپ ئۇچرايدىكەن. رۇسسىيە ۋە بۇرۇنقى سوۋېىت ئىمپىرىيىسىگە مەنسۇپ دۆلەتلەردىن كەلگەنلەردە يالغانچىلىق، چېقىمچىلىق، قۇلچىلىق، مۇناپىقلىق، پارىخورلۇق، نەيرەڭۋازلىق، ئېرقچىلىق، چوڭ مىللەتچىلىك قاتارلىق كەيپىياتلار ئومۇمىيكەن. ئامېرىكىدا مەن ئۇچراتقان زىيالىلارنىڭ چۈشەندۈرىشىچە بۇلارنى شۇ دۆلەتلەردىكى تۈزۈم كەلتۈرۈپ چىقارغان بولۇپ بىر خەلقنىڭ ئىللەت لىرى ھىساپلانمايدىكەن. غەيۋەتخورلۇق، كۆرەلمەسلىك، مەنمەنچىلىك قاتارلىقلار پۈتكۈل ئىنسانلارغا ئورتاق پىسخىك مەسىلىلەر بولۇپ كونكىرىت بىر خەلقنىڭ مەدەنىيىتى بىلەن مۇناسىۋەتسىز ئىكەن. مەن ئامېرىكىدا مىللىتىمىزدە ئۇنداق ئىللەت، بۇنداق نۇقسان بار دېگەن سۆزلەنمىلەرنى پەقەت ئۇيغۇرلارنىڭ ئاغزىدىنلا ئاڭلىدىم.مەن ئامېرىكىغا كېلىپ تۇنجى ئۇچراشقان ئۇيغۇرلار ماڭا ئۇيغۇرنىڭ ئىللەتلىرى ھەققىدە دادلاپ بېرىشتى. كېيىن باشقا ئۇيغۇرلاردىن ئۇيغۇرلار راستىنلا شۇنداق ئىللەتلىكمىدۇ؟ سىز مىللىتىڭىزدىكى ئىللەتلەر سەۋەبلىك ئامېرىكىدا باشقىلار ئالدىدا قىسىلدىڭىزمۇ؟ دەپ سوراپ، پاراڭلىشىپ بىلىشىمچە، ئۇيغۇر يۇرتلىرىدىن چىقىپ ئامېرىكىدا ياشاۋاتقان ئاق ياقىلىق ئۇيغۇر زىيالىلىرىنىڭ ھىچ قايسىسى ئۇيغۇرنىڭ بىرەر مىللىي ئىللىتى سەۋەبلىك باشقىلارنىڭ ئالدىدا ئوڭايسىزلىققا چۈشۈپ قالماپتۇ. شۇنداقتىمۇ ئۇلارنىڭ بىر قىسمى ئۇيغۇردا ئىللەتنىڭ كۆپلىكىگە قايىل ئىكەن. ئۇيغۇرلار نېمىشقا ئۆزىنى ئومۇمىيۈزلۈك ئىللەتلىك سانايدۇ؟بىر كۈنى تاسادىپى 2011يىللىق ئامېرىكا ئۇيغۇرلىرىنىڭ نورۇزنى قۇتلاش مەرىكىسى نىڭ ئەمەلدىن قالدۇرۇلغانلىق خەۋىرىگە كۆزۈم چۈشتى. سەۋەبى جامائەتنىڭ ھۆرمىتىگە ئېرىشكەن بىر ئۇيغۇر زىيالىسىنىڭ ئاتائانىسىنىڭ ۋاپاتى نورۇزنى قۇتلاش مەرىكىسىگە توغرا كېلىپ قاپتۇ. شۇ سەۋەپتىن نورۇزنى قۇتلاش سەنئەت كېچىلىكى ئورنىغا نەزىر ئورۇنلاشتۇرۇلۇپتۇ. بۇ خەۋەر چاپلانغان مۇنبەردە بىرەيلەن ھاپلا شاپىلا زادى بىز ئۇيغۇرلارنىڭ دېموكراتىك ئېڭىمىز يوق. ھىسسىياتىمىزىنى ئەقىلنىڭ ئۈستىگە قويىمىز. بىر كىشىنىڭ ئاتائانىسى ۋاپات بولسا ئۇيغۇرلارنىڭ نورۇزىنى نەزىرگە ئۆزگەرتىپ قويسا بولامدۇ؟ دەپ سۇئال تاشلاپ قاقشاپ كېتىپتۇ. بۇ خەۋەرگە ئىككى كىشى مەسىلىنى ئۇيغۇرلاردىكى ئىللەت كە تارتىپ مولاھىزە قىغاندىن باشقا ھىچ كىم نارازى بولماپتۇ. مەنچە بۇنىڭدا ئەقىل بىلەن ئويلىسا ئۇيغۇرنىڭ ئىللىتى ئەمەس پەزىلىتى ئەكىس ئېتىدۇ. چۈنكى بايرام كېلىپ بولغىچە سەھنىگە چىقىپ ئۇسۇل ئويناش بوۋامومىلىرىمىزدىن قالغان ئۇدۇم ئەمەس. نەچچە مىڭ يىللىق نورۇز ئەنئەنىمىزدە نورۇز سەھنىگە چىقىپ ئۇسسۇل ئويناش بىلەن ئۆتكۈزۈلگەنمۇ ئەمەس. ھازىر بىزدىكى بايراملارنى سەنئەت كېچىلىكى بىلەن تەبرىكلەش بېيجىڭدا يىلدا بىر تەشكىللىنىدىغان چاغاننى تەبىرىكلەش سەنئەت كېچىلىكىنىڭ ئېڭىمىزغا سىڭىپ كەتكەن شەكلى. ئامېرىكىدا مەيلى مىلاد بايرىمى، مىننەتدارلىق بايرىمى ياكى دۆلەت بايرىمى بولسۇن ھىچ قايسىسى بايرام تېلۋىزورلاردىكى سەنئەت كۆرىكى بىلەن تەبرىكلەنمەيدۇ. بۇلارنى بىلىپ تۇرۇپ، ئامېرىكىدا تۇرۇۋاتقان ئۇيغۇرنىڭ نورۇز سەنئەت كېچىلىكى ئورنىغا نەزىر ئالماشسا ئۇيغۇردىكى ئىللەت تىن قاقاشاپ كېتىشى مىللەتنى قارا قويۇق ئىنكار قىلىش خاھىشىنىڭ كىشىلىرىمزىنىڭ كاللىسىغا نەقەردەر چوڭقۇر ئورناپ كەتكەنلىكىنى چۈشەندۈرىدۇ. مەنچە ئامېرىكدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ بايرام مۇسۇبەتكە توغرا كېلىپ قالغان ۋاقىتتا بايرام بولسىلا تاراڭشىتىپ داپ چېلىپ ئۇسۇل ئويناشنى قويۇپ قېرىندىشىنىڭ قايغۇسىغا ھەمدەم بولۇشى، شېھىتلەرنى ياد ئېتىشى پەزىلەتنىڭ ئىپادىسى. ھېيىت بايرامدا تۇپراق بېشىنى يوقلاش، شېھىتلارنىڭ روھىغا دۇئا قىلىش، قۇرئان خەتمە قىلىپ ھاياتنىڭ چېكى، قىممىتى، ياراتقۇچىنىڭ ئۇلۇغلۇقى ھەققىدىكى سىر ئەسرارلارغا قۇلاق سېلىش ئەجدادلىرىمىزدىن قالغان مۇبارەك ئەنئەنە. ئەمەئىيەتتە سەنئەت كېچىلىكىنىڭ ئورنىغا نەزىرنىڭ ئالمىشىشى ئەسلى ئۇيغۇر كىملىكىگە يېقىنلاشقانلىقتۇر. بۇ مىسالدىن شۇ نەرسە ئايدىڭكى، ئامېرىكىدىكى بىر قىسىم كىشىلىرىمىزنىڭ ئىللەت دەپ قاقشاپ كېتىۋاتقىنى ئەسلى ئۇيغۇردىكى پەزىلەتتۇر. پەزىلەتنىڭ ئىللەت سانىلىشى زىيالىلىرىمىزنىڭ 1993 يىلدىن كېيىن ئۇيغۇرنى ئومۇمىيۈزلۈك ئىللەت كۆزەينىكىدە كۆزەتكەنلىكىدىن بولغان. نەتىجىدە كىشىلىرىمىز كۆڭلىدە ئۇيغۇرنى ئىللەتلىك مىللەت دەپ مۇقۇملاشتۇرۇۋالغان.ۋاشىڭتوندا تۇرىدىغان بىرسىدىن مۇنداق بىر ھىكايىنى ئاڭلىدىم. ئۇنىڭ بىر دوستى ۋەتەندىن كەپتۇ. ساھىپخان يېقىن ئەتراپتىكى ئۇيغۇرلارنى جاسۇس دەپ خۇدۇك ئالىدىغان بولغاچقا دوستىنى ھىچكىم بىلەن ئۇچراشتۇرماپتۇ. ھەتتا دوستى كەلگەن كۈنلەردە ئۆيىگە مىھمانمۇ چاقىرماپتۇ. بىر مەھەللىدە بىللە تۇرىدىغان بىر ئۇيغۇر قوشنىسى بار تۇرۇپ، ئۇ ھەقتە بىر ئېغىزمۇ تىنماپتۇ. مەن ئىچكىرىدە تۇرغان چاغلىرىمدا ئۇيغۇرلار بىر بىرىدىن ئوغرىمىدۇ، ئاقچىمىدۇدەپ گۇمان قىلىشتاتتى. مەن ئامېرىكا ۋە تۈركىيەدە ئۇچراشقان ئۇيغۇرلار بىر بىرىدىن جاسۇسمىدۇ دەپ گۇمان قىلىشىدىكەن. ھەتتا ئامېرىكىدىكى بىر قىسىم ئۇيغۇرلار جاسۇسلۇقنى مىللەتنىڭ نۇقسانى دەپ تونۇيدىكەن. ئامېرىكىدەك باشقىلار ھەققىدە ئۇچۇر توپلاش قانۇنغا خىلاپ دۆلەتتە ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلار جاسۇسلۇققا مەشغۇل دەپ گۇمان قىلغان ۋەتەنداشلىرىنى قانۇنغا تايىنىپ بىر تەرەپ قىلماي توختىماي گۇمان قىلىشىدىكەن.ئامېرىكىدا بىر ئۇيغۇرنىڭ جاسۇس ئاتىلىپ قېلىشىدىكى پاكىتلار ئاجايىپ ئاددى. بىرسىنىڭ جاسۇس ئاتىلىشىدىكى سەۋەپ ئۇ كىشىنىڭ رەسىم تارتىشقا ئامراقلىقى، ئەمما تارتقان رەسىملەرنى ئىۋەرتىپ بەرمىگىنى ئىكەن، يەنە بىرسىنىڭ بولسا پاتپات ۋەتەنگە بېرىپ كېلىپ تۇرۇشى ئىكەن. ئامېرىكىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ جاسۇسلۇقنى مىللەتنىڭ ئىللىتى دەپ تونۇشى يېڭىلىق ئەمەس، ئاسماندىن چۈشكەنمۇ ئەمەس. مەن ئون نەچچە يىل بۇرۇن قەشقەردە بىخەتەرلىك ئورگانلىرى تارقىلىپ كېتىپتۇ، چۈنكى ھەممە ئادەم بىر بىرىنىڭ بىخەتەرلىكىگە مەسئۇل ئىكەن دېگەن گەپنى ئاڭلىغانىدىم. بۇنداق بىر بىرىدىن خۇدۇكسىرەيدىغان قىلىقلار ئامېرىكىدا ياشاۋاتقان سەئۇدىلىقلار، پاكىستانلىقلار، ئىرانلىقلاردىمۇ خېلى يايغىنكەن. بىر كۈنى بىر جۈمەدە خاتىپ مۇسۇلمانلارنىڭ مۇھاجىرەتتىكى ۋەزىپىلىرى ھەققىدە توختالدى. جۈمەدىن كېيىن بىر پاكىستانلىق خۇتبە ھەققىدىكى قاراشلىرىنى قۇلۇقۇمغا پىچىرلاپ مېنى تولىمۇ بىئارام قىلدى. ئەمەلىيەتتە، ۋەھمىە يىگۈدەك ھىچ بىر گەپ بولۇنمىغان ئېدى. ئۇنداقتا بۇ پاكىستانلىق نېمىشقا قورقىدۇ؟ چۈنكى ئۇ پاكىستاندىن يېڭى كەلگەن، ئامېرىكىدىكى پىكىر ئەركىنلىكىگە كۆنۈپ بولالمىغان ئېدى. مۇستەبىت تۈزۈمدىكى ئەلدە ياشىغان كىشىلەردە ھۆرلۈكتىن خۇدۇكسىرەش، قورقۇش كېسىلى ئومۇمىيۈزلۈك بولىدىكەن. شۇڭا ئۇلار ئەتراپىدىكى ھەر قانداق ھادىسە ۋە كىشىدىن خۇدۇكسىرىشىدىكەن. يەنە بىر مىسال. 2010يىلى ئەتىياز ئايلىرىدا مەھەللىمىزدىكى باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ تاقىلىدىغانلىقى ھەققىدە خەۋەر تارقالدى. ئاتائانىلار بۇ ئىشتىن كۆپ ۋايىم يىدۇق. ئاخىرىدا مەھەللىدىكى بىر قانچە كىشى ئاپرىلنىڭ ئاخىرقى ھەپتىسى نارازىلىق نامايىش قىلىش ھەققىدە چاقىرىق ئېلان قىلىشىپتۇ. نامايىش ۋاقتى يېقىنلاشقان كۈنلەردە بۇ ئىشىنى باشقا بىر شىتاتتا ياشايدىغان بىر ئۇيغۇر ھەمشىرىمزىگە دەپ بەردىم. نېمە، نامايىشقا قاتنىشىشقا تىزىملاتتىڭىزمۇ؟ سىزنىڭ نېمە كارىڭىز، خەق نامايىش قىلسا قىلمامدۇ؟ نېمە قىلىسىز ئارتۇق ئىشقا ئارىلىشىپ؟ بىر ئىش چىقىپ قالسا قانداق قىلىسىز؟ . بىر مۇنچە ۋەھىمىلىك ئەسكەرتىشلەردىن كېيىن نامايىشقا قاتناشماسلىققا قارار بەردىم. ھاياتىمدا بىر قېتىم بولسىمۇ نامايىشقا قاتنىشىپ بېقىش ئىستىكىمنى ئامېرىكا ھۆكۈمىتى ياكى خەلقى ئەمەس، ئاللىقاچان ئامېرىكا پۇقرالىقىغا ئۆتكەن بىر ئۇيغۇر قېرىندىشىم خۇدۇكسىرەش ۋە قورقۇتۇش ئارقىلىق توسۇپ قويدى. نامايىشقا قاتنىشىپ كۆنمىگەن، نامايىش ئىمكانىيتى بولمىغان موھىتتا چوڭ بولغان كىشىلەر نامايىشتىن خۇدۇكسىرەيدۇ. بۇنداق خۇدۇكسىرەشتىن نامايىش مۇتلەق قانۇنلۇق دۆلەتكە كېلىپ ياشاۋېتىپمۇ قۇتۇلالمايدۇ. بۇ بىر دۇنياۋىي ھادىسە بولۇپ ئۇنى بىر بۆلۈك كىشىلەرنىڭ مىللىتىدىكى ئىللەت دەپ تونۇش ئىلمىيسىزلىكلا ئەمەس، ئادالەتسىزلىك بولىدۇ.ئۇيغۇر ئامېرىكىغا ئەمەس، نەگىلا بارسا ئۆزىنى ئىللەتلىك سانايدۇ. بۇ ئىللەت لەرنىڭ بەزىلىرى ئەمەلىيەتتە ئۇيغۇرنىڭ پەزىلىتىدۇر، يەنە بەزىلىرى بەلگىلىك دەۋردىكى بەلگىلىك شارائىت كەلتۈۈرپ چىقارغان ئىجتىمائى كەيپىيات بولۇپ مىللىتىمىزدىكى نۇقسان بىلەن مۇناسىۋەتسىز. كۈزىتىشىمچە ئامېرىكىدا چوڭ بولغان ئىككىنچى ئەۋلاد ئۇيغۇرلاردا بۇنداق ئۇيغۇرنىڭ ئىللەت لىرىدىن كەمسىنىش ۋە گۇناھكارلىق تۇيغۇسى كۆرۈلمەيدىكەن. بەلكىم بۇ ئۇيغۇرنى ئىللەتلىك ساناشنىڭ ئىجتىمائى سەۋەبىنى چۈشىنىشكە ئۈندەيدىغان ئامىل بولۇشى مۇمكىن.مەن ئامېرىكىغا كېلىپ ئۇزاق ئۆتمەي مارگارىت ئىسىملىك بىر پروپېسسور بىلەن تونۇشۇپ قالدىم. بۇ ئايال مۇسۇلمانلاردىكى تەسەۋۋۇپ سوپىلىق تەرىقىتىنى تەتقىق قىلىدىكەن. تەتقىقات جەريانىدا دۇنيادىكى مۇسۇلمانلار توپلۇشۇپ ياشايدىغان شەھەرلەرنى تولۇق ئايلىنىپ چىقىپتۇ. ئانا تۇپراقلىرىمىزنىڭ قەشقەر، خوتەن، كۇچا ۋە ئارتۇچ قاتارلىق بوستانلىقلاردا بىر قانچە ھەپتە ساياھەتتە بولۇپتۇ. پروپېسسورنىڭ خۇلاسىسى شۇ بولۇپتۇكى دۇنيا مۇسۇلمانلىرى ئىچىدە ئارتۇچ ئۇيغۇرلىرىنىڭ پاكىزلىقى، كۇچا ئۇيغۇرلىرىنىڭ سىلىقلىقى، خوتەن ئۇيغۇرلىرىنىڭ ئىخلاسمەنلىكى، قەشقەر ئۇيغۇرلىنىڭ ئىشچانلىقى سېلىشتۇرغۇسىز ئىكەن. مەن ۋەتەندە كۆنگەن خىيالىم بويىچە ئۇيغۇرلاردا قانداق ئىللەت بار ئىكەن؟ ئۇيغۇرلار قايسى ئىللەتلىرى سەۋەبلىك خاراپ بولۇشى مۇمكىن؟ دەپ سورۇدۇم. سۇئالىمغا ئۇ تولىمۇ ھەيران قالدى. ئىللەت دېگەن شەخستە بولىدۇ، مىللەتتە بولمايدۇ، مىللەتنىڭ خاراپ بولۇشىدىكى بىرىنجى ئامىل ئانا تىلدىن مەھرۇم قېلىش دەپ جاۋاپ بەردى. مەكتىپىمىزدىكى بىر قېتىملىق لېكسىيەدە بۇ ئايال غەرپتە ئىستانبولدىن يولغا چىقىپ پۈتۈن مۇسۇلمان شەھەرلىرىنى ئايلىنىپ دىيارىمىزغىچە كەلگەن كەچۈرمىشلىرى ھەققىدە توختالدى. پۈتۈن مۇسۇلمان شەھەرلىرىگە سېلىشتۇرغاندا ئۇنى ھەيران قالدۇرغان بىر ئىش، پەقەت ئۇيغۇر شەھەرلىرىدىلا تىرىكچىلىك بامدات بىلەن باشلىنىدىكەن. ئۇيغۇر شەھەرلىرىدە بامداتتىن كېيىن ئاشخانىلاردىن تاماق، دۇككانلاردىن لازىملىقلارنى سېتىۋالغىلى بولىدىكەن. دۇنيادىكى باشقا مۇسۇلمان شەھەرلىرىدە كۈن نەيزە بويى ئۆرلىمىگىچە كوچىدا ئادەم كۆرۈنمەيدىكەن. ئۇ لېكسىيەسىنى خۇلاسىلاپئۇيغۇرلار دۇنيادىكى ئەڭ سەھەرچى مىللەت. ئۇلار ھاياتنى ئەڭ قىزغىن سۆيىدۇ. شۇڭا دۇنيادا يورۇق تاڭنى ئەڭ تەقەززالىق بىلەن، ئەڭ بالدۇر كۈتىۋالغۇچى مىللەت ئۇيغۇرلاردۇر دېدى.2009 يىلى تومۇزدىن كېيىن ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى خەۋەلەر دۇنيانىڭ قىزىق نوقتىسىغا ئايلاندى. ئۇيغۇرلار ھەققىدە ئۇچۇر تارقاتمىغان ئاخبارات قالمىدى. مېنى ئەڭ قىزىقتۇرغىنى ئۇيغۇرلارنىڭ سىياسى تەقدىرى ھەققىدىكى دۇنياۋىي بەس مۇنازىرە ئەمەس، ئامېرىكىدىكى بىر تېلقانىلى تارقاتقان مۈشۈكنىڭ ھەققىگىمۇ چاڭ سالمايدىغان ئۇيغۇرلار ناملىق خەۋەر بولدى. خەۋەردە دېيىلىشىچە ئامېرىكىدىكى بىر شىتاتقا بەش ئۇيغۇر ماكانلاشقانىكەن. ئۇلار بىر كۈنى ئىشىك ئالدىدىكى ئەخلەتداندىن بىر قوتۇر مۈشۈكنى تېپىۋاپتۇ. ئىچى ئاغىرىپ ئۆيىدە بېقىپتۇ. قوتۇرىنى مايلاپ ساقايتىپتۇ. شۇندىن كېيىن بۇ مۈشۈك بىر قورۇدا ياشايدىغان بەش ئۇيغۇرنىڭ ئالتىنجى دوستىغا ئايلىنىپتۇ. ئامېرىكىلىق مۇخبىر بۇ ئۇيغۇرلارنىڭ ئامېرىكىدا ئەڭ قىممەت قوي گۆشىگە ئامراقلىقىنى دەپ كېلىپ بۇ ئۇيغۇرلار تاماق ئەتسە مۈشۈكنىڭ ھەققىنى قوشۇپ ئالتە كىشىلىك تاماق ئېتىدىكەن، گۆش پۇشۇرسا مۇشۇكنىڭ نىسىۋىسىنى قوشۇپ سالىدىكەن دەپ تونۇشتۇردى. غەرپلىك مۇخبىرنىڭ ھەيران قالغىنى بۇ بەش ئۇيغۇرنىڭ مۈشۈكنى ھايۋانات دوختۇرخانىسىغا ئاپارمايلا ئۆزلىرى داۋالاپ ساقايتىۋەتكىنى بولۇپتۇ. مۇخبىر يەنە بۇ ئۇيغۇرلارنىڭ قوي سويۇش، تاماق ئېتىش، تام قوپۇرۇش، يەر تېرىش قاتارلىق غەرپتە مەخسۇس مەكتەپتە ئۆگىتىلىدىغان ھۈنەرلەردىن خەۋەردارلىقىنى تەئەججۈپ ئىچىدە بايان قىلدى. خەۋەرنىڭ تۈگەنجىسىدە مۇخبىر كۆرۈرمەنلەرگە مۇنداق خىتاب قىلدى، ئامېركىلىقلار قىلىشىنى خالىمايدىغان تۆۋەن كىرىملىك، جاپالىق ئىشنى قىلىپ ياشاۋاتقان بۇ ئۇيغۇرلار سىزنىڭ ئەمەس مۈشۈكنىڭمۇ ھەققىنى يەۋالمايدۇ، ئىنسانغا ئەمەس ھايۋانغىمۇ ئازار بەرمەيدۇ، كىشىلەرگە ئەمەس ھەرقانداق جانلىققا باراۋەر مۇئامىلە قىلىدۇ، سىزلەرچە ئۇلارنىڭ نىداسىغا دۇنيانىڭ ئۈنسىز قاراپ تۇرۇشى نېمە ئۈچۈن؟ئامېرىكىدا تۇرۇرش جەريانىدا مەيلى تەتقىقاتچى زىيالىلار بولسۇن ياكى ئاخباراتچى بولسۇن ھىچ كىمدىن ئۇيغۇرنىڭ مۇنداق ئىللىتى باركەن دېگەن گەپنى ئاڭلىمىدىم. ئامېركىلىقلاردىنلا ئەمەس جۇڭگۇدىن كەلمىگەن ھىچ بىر مىللەتتىن ئۇيغۇرنىڭ نۇقسانلىرى ھەققىدە باھالارنى ئاڭلاپ باقمىدىم. پەقەت قارىمايدىن كەلگەن بىر قازاق ئايال مەندىن رەنجىپ يېقىن شىتاتتا ياشاۋاتقان بارلىق ئۇيغۇرلاردىن ئالاقىنى ئۈزدى. بىزنى ئەڭ غەزەپلەندۈرگىنى سىلەر ئۇيغۇرلار ناچار خەق بولغاچقا دۆلىتىڭلار يوق! دېگىنى بولدى. دېمەك ئىللەتلىك ئۇيغۇر ئەپسانىسى ئامېرىكىدا ياكى ئامېركىلىقلاردا ئەمەس، پەقەت جۇڭگۇدا ۋە جۇڭگۇدىن كەلگەنلەردىلا بازارلىق ئىكەن.يۇقارقى ھىكايەتلەردىن مەلۇمكى ئۇيغۇرنىڭ ئىللەتلىك سانىلىشى تاشقى دۇنيادا ھەقىقەت ئەمەس ئەپسانىدۇر. ۋەتەندىكى ئۇيغۇرنىڭ ئۆزىنى ئىللەتلىك سانىشى ئىككى سەۋەبتىن، بىرى ئايرۇپىلانلىقلار بىلەن ھارۋىلىقلارنىڭ رىقابىتىدىكى مۇقەررەر نەتىجە سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان ئۇيغۇردىكى مىللىي كەمسىنىش يەنە بىرى ئۇيغۇر زىيالىلىرىنىڭ ئۇيغۇرنى سۆكۈپ يازغان ناباپ ئەسەرلىرى. ئامېرىكىدىكى ئۇيغۇرلار ئۆزىنى يۇقارقى سەۋەبلەرگە كۆرە ئىللەتلىك سانايدۇ. مۇساپىر ئۇيغۇرنىڭ تېنى يىراق قىرلاردا ياشاۋاتقان بىلەن ھىسسىياتى ۋە تەپەككۇرى يەنىلا چۆچەكچە ۋەيا تۇرپانچە بولىدۇ، يۇرتتىكى كەچۈرمىشلەرنىڭ قەلبىدە قالدۇرغان جاراھەتلىرى چەتئەللەردىكى ھەر بىر ئۇيغۇرنىڭ قىلىقىدا ئەكىس ئەتكەن بولىدۇ. ئامېرىكىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئاتالمىش مىللىتىمىزدىكى ئىللەتلەر ھەققىدىكى تونۇشلىرى ئۇيغۇر دىيارىدا 1993يىللاردىن كېيىن شەكىللەنگەن ئىللەتچىلىك ئەدەبىياتىنىڭ مەھسۇلى. ئىللەتچىلىك ئەدەبىياتى گېزىت ژورناللارنى قاپلاپ، ناخشا بولۇپ سەھنىلەردە ئوقۇلۇپ، ئۈنلىنتىسى قىلىنىپ ئۆيئۆيلەرگىچە تارقىتىلغاچقا ئۇيغۇرنىڭ قەدىمى نەگە يەتسە ئۇيغۇردا ئىللەت كۆپ دېگەن ئەپسانە شۇ يەرلەردە ئېقىپ يۈرمەكتە. ئەمەلىيەتتە، ئۇلار ئىللەت دەپ داتلاۋاتقان ھادىسىلەر ئوخشاش سىياسىي ۋە ئىجتىمائى موھىتتا ياشايدىغان مىللەتلەرگە ئورتاق بولۇپ ئۇيغۇرلۇقنىڭ مەخسۇس ماركىسى ئەمەس.خەتكۈچلەر: ئىللەتلىك ئۇيغۇر ئەپسانىسى ئامېرىكىدا، ئابدۇۋەلى ئايۇپتەۋەلىك: ئەنئەنەئۆرپئادەت، مەنىۋىيىتىمىزبايرام ئالىدىكى ئۇيغۇرلار ئۇيغۇر مۇقاملىرى توغرىسىدا نەشىر قىلىنغان كىتاپلار |
ئىسلاھات ۋە ئېچىۋېتىش يولغا قويۇلغان 40 يىلدىكى 40 خىل بىرىنچى: كىرېدىت كارتىسى پۇل تۆلەشنىڭ يېڭى دۇنياسىنى ۋۇجۇدقا كەلتۈردىخەلق تورىئىسلاھات ۋە ئېچىۋېتىش يولغا قويۇلغان 40 يىلدىكى 40 خىل بىرىنچى: كىرېدىت كارتىسى پۇل تۆلەشنىڭ يېڭى دۇنياسىنى ۋۇجۇدقا كەلتۈردى2018.11.13 14:51 مەنبە: خەلق تورىخەلق تورى ئۇيغۇرچە قانىلىنىڭ 13 نويابىر بېيجىڭدىن بەرگەن تېلېگراممىسى:ھازىر نۇرغۇن كىشىلەر پورتمانىنى ئاچسا، ئىچىدىكى ئالىيېشىل ھەر خىل كىرېدىت كارتىلىرىنى كۆرگىلى بولىدۇ، مۇشۇ كارتىلارنى سۈركەپلا پۇل تۆلىگىلى بولىدۇ. لېكىن، ئىسلاھات ۋە ئېچىۋېتىشنىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدە، كىرېدىت كارتىسى كىشىلەردە ئاز كۆرۈلىدىغان بىر نەرسە ئىدى، كىمدە بىر كىرېدىت كارتىسى بولسا، ياكى كىم كىرېدىت كارتىسى ئىشلەتسە، شۇ ئادەم كىشىلەرنىڭ دىققەت قىلىدىغان قىزىق نۇقتىسىغا ئايلىناتى.بىرىنچى پارچە كىرېدىت كارتىسى جۇڭگو بانكىسىدا دۇنياغا كەلگەن ئىدى. ئىسلاھات ۋە ئېچىۋېتىش يولغا قويۇلغان دەسلەپكى مەزگىللەردە، نۇرغۇن چەتئەللىك ساياھەتچىلەرمۇ جۇڭگوغا ساياھەتكە كېلىپ، كىرېدىت كارتىسىدىن ئىبارەت بۇ يېڭى بىر تۆلەش ۋاسىتىسىنى ئېلىپ كەلگەن. جۇڭگو بانكىسى شۇ چاغدا دۆلەت تەرىپىدىن بەلگىلەنگەن بىردىنبىر تاشقى ئوبوروت بانكىسى بولۇش سۈپىتى بىلەن، چەتئەللىك ساياھەتچىلەرنىڭ پۇل تېگىشىش كەسپىنى بېجىرىشكە مەسئۇل ئىدى؛ جۇڭگو بانكىسىنىڭ گۇاڭدۇڭ شۆبىسى كەينىكەينىدىن خۇيفېڭ بانكىسى بىلەن ئامېرىكا ئېكسپىرس شىركىتى ئارىسىدا كىرېدىت كارتىسى ئارقىلىق پۇل ئېلىش كەسپىگە ۋاكالەتچىلىك قىلىش توغرىسىدا ئىمزا قويۇشتى.چەتئەل كىرېدىت كارتىسىغا ۋاكالەتچى بولۇشتىكى ئالتە يىللىق ئەمەلىي تەجرىبىلەرنى جۇغلاش داۋامىدا، جۇڭگو بانكىسى كىرېدىت كارتىسىنىڭ كەسپىي تەرتىپى ۋە مەشغۇلات ئەندىزىسىنى تامامەن ئىگىلەپ بولدى، ئۆز ئالدىغا كىرېدىت كارتىسى تارقىتىشنى باشلاشنى قارار قىلدى. 1985 يىلى، جۇڭگو بانكىسىنىڭ جۇخەي شۆبىسى مەملىكەت ئىچىدىكى تۇنجى بىر پارچە خەلق پۇلى كىرېدىت كارتىسى جۇڭگو بانكىسى كارتىسىنى تارقاتتى، 1986 يىلى، جۇڭگو بانكىسى يەنە مەملىكەت دائىرىسىدە ئىشلىتىشكە بولىدىغان تۇنجى كىرېدىت كارتىسى سەددىچىن كارتىسىنى تارقاتتى.كارتا تارقىتىش پەقەت بىرىنچى قەدەم، ئەمما ئۇنىڭدىكى ئاچقۇچ بولسا يەنىلا ئەسلىھەدىن پايدىلىنىش ۋە ئۇنىڭ يوللىرىدا. باشتا، دۆلەت ئىچىدىكى سودىگەرلەر بۇ خىل يېڭىچە چىقىم قىلىش ئۇسۇلىنى قوبۇل قىلالمىغان ئىدى، كىرېدىت كارتىسى ئىشلىتەلەيدىغان سودىگەرلەر كۆپ ئەمەس ئىدى، ئۇنىڭ ئۈستىگە دۆلەت ئىچىدە ماشىنىسى يوق ئىدى، كارتا ئىشلىتىش قولايسىز ئىدى. ئەينى چاغدىكى بانكا كارتىسىنىڭ تەييارلىق كۆرۈش گۇرۇپپىسىنىڭ گۇرۇپپا ئەزاسى شيې شۆفېڭ ئەسلەپ مۇنداق دېدى: ئۇ چاغدا بانكا كارتىسىنىڭ ئىشلىتىلىش تەرتىپى بىر قەدەر مۇرەككەپ ئىدى، يەنى، خېرىدارلار كارتىنى ئىشلىتىپ ئىستېمال قىلماقچى بولغاندا، بانكىغا ئالدىن تېلېفون بېرىپ سورىۋېلىپ، كارتا نومۇرى ۋە خېرىدارنىڭ ئىسىمفامىلىسىنى تەكشۈرتكەندىن كېيىن ئاندىن ئىشلىتەلەيتى. ئۇنىڭ ئۈستىگە ئەينى ۋاقىتتا كومپيۇتېر بولمىغاچقا، ھەممىنى قول بىلەن يازاتتى، شۇڭا، كارتا بىلەن ئىستېمال قىلىش ئەمەلىيەتتە نەق پۇل ئىشلىتىشكە قارىغاندا بەك ئاستا بولاتتى. |
مۇسۇلمانلار تورى چوڭ شېرىكلەرنى بىلىۋېلىڭ11,717 قېتىم ئوقۇلدى1 ئاللاھ تەئالادىن غەيرىيگە دۇئا قىلىش.يەنى رىزىق، شىپالىق، ھىدايەت، شاپائەت، ئىلىم قاتارلىق نەرسىلەرنى ئەنبىيالاردىن ياكى ئەۋلىيالاردىن ۋە ياكى قانداقلا بىر ئۇلۇغ زات دىن تىلەش ئاللاھغا شېرىك كەلتۈرگەنلىكتۇر. بۇنداق قىلغۇچى مۇشرىكتۇر. ئاللاھ تەئالا مۇنداق دەيدۇ:ئا ئاللاھنى قويۇپ، ساڭا پايدازىيان يەتكۈزەلمەيدىغان نەرسىلەرگە دۇئا قىلمىغىن. ئەگەر ئۇلارغا دۇئا قىلساڭ، چوقۇم زالىملاردىن بولۇپ كېتىسەن يۇنۇس 10106.بۇ ئايەتتىكى زالىملاردىن ئىپادىسى مۇشرىكلاردىن دېگەن بولىدۇ. چۈنكى لوقمان 31 سۈرە سۈرىسىنىڭ 13 ئايىتى نىڭ مەتنى دە ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈشنىڭ ناھايىتى چوڭ زۇلۇم ئىكەنلىكى بايان قىلىنىدۇ.ئەسكەرتىش: بۇ ئايەتتىكى لاتەدئۇ غا ئۆز مەنىسى بولغان دۇئا قىلمىغىن دېگەن مەنانى بېرىش كېرەك. چۈنكى ئاللاھ تەئالا قۇرئان كەرىمدە بىرقانچە يەردە لا تەئبۇد، لاتەئبۇدۇ ئىبادەت قىلمىغىن، ئىبادەت قىلماڭلار دەيدۇ. بىرقانچە يەردە بولسا، لاتەدئۇ، لاتەدئۇۇ دۇئا قىلمىغىن، دۇئا قىلماڭلار دەيدۇ. بۇلارنىڭ پەرقى بار. بۇ كەلىمىلەرنىڭ مەنىسىنى ئالماشتۇرۇۋېتىش تولىمۇ خەتەرلىكتۇر.ب ئەنە شۇ ئاللاھتۇر، سىلەرنىڭ رەببىڭلاردۇر، ھەر نەرسىنىڭ پادىشاھىدۇر. سىلەرنىڭ ئاللاھنى قويۇپ دۇئا قىلىۋاتقان زاتلىرىڭلار قىلچىلىك نەرسىگىمۇ ئىگە بولالمايدۇ. ئەگەر ئۇلارنى چاقىرىساڭلار، چاقىرغىنىڭلارنى ئاڭلىمايدۇ. ئاڭلىغان تەقدىردىمۇ سىلەرگە جاۋاب قايتۇرالمايدۇ. قىيامەت كۈنى ئۇ زاتلار، سىلەرنىڭ ئۇلارنى ئاللاھقا شېرىك قىلغانلىقىڭلارنى ئىنكار قىلىدۇ. ھېچكىم ئۇلارنىڭ ئەھۋالىنى ساڭا ھەممىدىن خەۋەردار زاتتەك ئېيتىپ بېرەلمەيدۇ فاتىر 3513، 14.ئەسكەرتىش: بۇ ئايەتلەردىكى تەدئۇنە كەلىمىسىگە ئۆز مەنىسى بولغان دۇئا قىلىسىلەر دەپ مەنا بېرىلسە، ئەقىللىق مەخلۇقلار ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان نىسپىي ئالماش ئەللەزىينە گە ئەسلى مەنىسى بولغان زاتلار دەپ مەنا بېرىلسە، ۋە يەۋمەلقىيامەتى يەكفۇرۇنە دىكى يەكفۇرۇنە نىڭ فائىلى بولغان ۋاۋ بىلەن نۇن، شۇنداقلا قىيامەت كۈنى ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدا بىر قىسىم ئىنسانلار تەرىپىدىن مەبۇد قىلىنغانلىقىنى ئىنكار قىلىدىغانلارنىڭ تاشتىن، ياغاچتىن ياسالغان بۇتلار ئەمەس، بەلكىدە ئەقىللىق مەخلۇقلار ئىكەنلىكى دىققەتكە ئېلىنسا ئايەتنىڭ تەرجىمىسى يۇقىرىدىكىدەك بولىدۇ.ج ئاللاھنى قويۇپ، قىيامەتكىچە دۇئاسىنى ئىجابەت قىلالمايدىغان كىشىلەرگە دۇئا قىلىدىغان ئادەمدىنمۇ ئازغۇن ئادەم بارمۇ؟ ھالبۇكى، ئۇ كىشىلەر بۇلارنىڭ دۇئاسىدىن خەۋەرسىزلەردۇر.ئىنسانلار ھەشىر قىلىنغان چاغدا، ئۇ كىشىلەر بۇلارغا دۈشمەن بولىدۇ ۋە ئۆزلىرىنىڭ بۇلارتەرىپىدىن ئىبادەت قىلىنغانلىقىنى ئىنكار قىلىدۇ ئەھقاف 46 5، 6.بۇ ئايەتنى تەرجىمە قىلىشتىمۇ نۇقتىلىق كەلمىلەرگە ئۆز مەنىسى بېرىلسە ئايەتنىڭ مەنىسى يۇقىرىدىكىدەك بولىدۇ. ئۇ نۇقتىلىق كەلىمىلەرگە بەزى تەپسىر ۋە تەرجىمىلەردە باشقا كەلىمىلەرنىڭ مەنىلىرى بېرىلىدۇ. مەسىلەن:1 يەدئۇ غا يەئبۇدۇ مەنىسى بېرىدۇ.2 مەن گە ما مەنىسى بېرىلىدۇ.3 ھۇم غا ھىيە ياكى ھۇننە مەنىسى بېرىلىدۇ.4 غافىلۇن غا غافىلەتۇن ياكى غافىلاتۇن مەنىسى بېرىلىدۇ.5 كانۇۇ غا كانەت ياكى كۇننە مەنىسى بېرىلىدۇر.6 كافىرىينە گە كافىرەتەن ياكى كافىراتىن مەنىسى بېرىلىدۇ.شۇنىڭ بىلەن مازارماشايىختىن قەبرەگۈمبەزدىن، ئەنبىيائەۋلىيادىن مەدەت تەلەپ قىلىدىغان كىشىلەر مۇشرىكلىقتىن قۇتقۇزۇلىدۇ. ھالبۇكى يۇقىرىدا ئۆتكەن ئايەتلەرنىڭ مەزمۇنى، ئاللاھدىن غەيرىيگە دۇئا قىلىشنىڭ، ئاللاھغا شېىرك كەلتۈرگەنلىك بولىدىغانلىقىنى ئېنىق ئوتتۇرىغا قويىدۇ.ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىنىڭ ئارىسىدا خەتمە ئوقۇدۇق دەپ بىرقانچە كىشى بىر يەرگە يىغىلىپ كىچىك بىر خالتا تاشنى سانايدىغان ئىش بار. بۇ تاش ساناش ئىشىدا بەزى ئايەتلەردىن بىرەر جۈملە ياكى بىرەر كەلىمە ئېلىنىپ، بىرقانچە قېتىمدىن ئوقۇلىدۇ. شۇنىڭدەك بەزى ھەدىسلەردىن بەزى سۆزلەر تاللىنىپ بىرقانچە قېتىمدىن ئوقۇلىدۇ. ئايەتتە ياكى ھەدىستە يوق بەزى سۆزلەرمۇ بىرقانچە قېتىمدىن ئوقۇلىدۇ. مەسىلەن:يا ھەزرەتى سەيىد شەيخ مۇھيىددىن مۈشكۈل كۇشايى بىلخەيرى ئەلمەدەت دېگەن سۆز 111 قېتىم ئوقۇلىدۇ. بۇ سۆز ئەسلىدە پارىسچە بولۇپ مەنىسى: ئى جانابى خوجا پىر مۇھيىددىن! مۈشكۈلنى ئاسان قىل، بىزگە ياخشىلى ئاتا قىل، بىزگە ياردەم قىل دېگەن بولىدۇ.يا ھەزرەتى غەۋس! ئەغىسنا دېگەن سۆز 111 قېتىم ئوقۇلىدۇ. بۇ سۆزنىڭ مەنىسى: ئى ياردەم قىلغۇچى جاناب! بىزگە ياردەم قىل! دېگەن بولىدۇ. مانا بۇ ئىككى سۆزنى، مەنىسىنى بىلىپ ۋە شۇنداق ئېتىقاد قىلىپ تۇرۇپ ئوقۇغان كىشى بىر قېتىملىق خەتمىدە 222 قېتىم مۇشرىك بولۇپ كېتىدۇ.2 ئاللاھدىن غەيرىينى غەيبنى بىلىدۇ دەپ ئېتىقاد قىلىش.يەنى ئەنبىيالار، ئەۋلىيالار غەيبنى بىلىدۇ، دەپ قاراش شېرىكتۇر. ئالىمنىڭ يېنىدا تىلىڭنى يىغ، ئەۋلىيانىڭ يېنىدا دىلىڭنى يىغ دېگەن سۆزنىڭ توغرىلىقىنى ئېتىقاد قىلىپ تۇرۇپ سۆزلىگەن كىشى مۇشرىك بولۇپ كېتىدۇ. چۈنكى تۆۋەندە قۇرئان كەرىمدىكى ئورنى كۆرسىتىلگەن ئايەتلەر غەيبنى پەقەت ئاللاھنىڭلا بىلىدىغانلىقىنى ناھايىتى ئېنىق بىر شەكىلدە ئوتتۇرىغا قويىدۇ:ئەنئام 650، 59، 73؛ ئەئراف 7188؛ تەۋبە 994، 105؛ يۇنۇس 1020؛ ھۇد1131؛ رەئد139؛ مۇئمىنۇن 2392؛ نەمل 2765؛ سەجدە 326؛ سەبەئ 343؛ زۇمەر 3946؛ ھەشر 5922؛ جۇمۇئە 628؛ تەغابۇن 6418؛ جىن 7226.3 ئاللاھدىن غەيرىينى ئاللاھنى ياخشى كۆرگەندەك ياخشى كۆرۈش.يەنى ئەنبىيالار، ئەۋلىيالار ۋە ئۇلۇغلار قاتارلىقلارنى ئاللاھنى ياخشى كۆرگەندەك ياخشى كۆرۈش شېرىكتۇر. ئاللاھ تەئالا مۇنداق دەيدۇ:شۇنداق ئىنسانلارمۇ باركى، بەزى مەخلۇقلارنى ئاللاھغا ئوخشاش دەپ قارايدۇ، ئۇلارنى ئاللاھنى ياخشى كۆرگەندەك ياخشى كۆرىدۇ مۇئمىنلار بولسا ئاللاھنى بەك ياخشى كۆرىدۇ بۇ خاتالىقنى ئۆتكۈزۈپ ئۆزىگە زۇلۇم قىلغانلار پۈتۈن قۇۋۋەتنىڭ ئاللاھغا مەنسۇب ئىكەنلىكىنى ۋە ئاللاھنىڭ ئازابىنىڭ بەك قاتتىق ئىكەنلىكىنى، ئازابنى كۆرگەن چاغلىرىدا بىلگىنىدەك ھازىرمۇ بىلگەن بولسا كاشكى بەقەرە 2165.4 ئاللاھغا ئاسىيلىق قىلىپ تۇرۇپ، ئاللاھنىڭ غەيرىيگە ئىتائەت قىلىش.يەنى ئۆلىما ۋە ماشايىخلارغا ئىتائەت قىلىش يۈزىسىدىن ئاللاھ چەكلىگەن ئىشنى قىلىش ياكى ئاللاھ بۇيرۇغان ئىشنى قىلماسلىق ۋە بۇنى توغرا دەپ قاراش شېرىكتۇر. ئاللاھ تەئالا مۇنداق دەيدۇ:يەھۇدىي ۋە خرىستىئانلار ئاللاھنى قويۇپ ئۆزىلىرىنىڭ دىنى ئالىملىرىنى رەبلەر قىلىۋالدى تەۋبە 931.بۇ ئايەت ئەھلى كىتابنىڭ ئاللاھ ھارام قىلغاننى ھالال، ئاللاھ ھالال قىلغاننى ھارام قىلىپ بەرگەن ئۆلىمالىرىغا ئىتائەت قىلىشلىرىنىڭ ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرگەنلىك بولىدىغانلىقىنى بايان قىلىدۇ، شۇنداقلا قۇرئان ئەھلىنىڭمۇ ئۇلارغا ئوخشاپ قالسا مۇشرىك بولۇپ كېتىدىغانلىقىغا دالالەت قىلىدۇ.ئىتائەت پەقەتلا توغرا ئىشتا بولىدۇ؛ ئاللاھنىڭ ئالدىدا گۇناھ بولىدىغان ئىشتا ھېچكىمگە ئىتائەت قىلىشقا بولمايدۇ مۇسلىم، ئىمارەت؛ ئەبۇ داۋۇد، جىھاد؛ نەسەئىي، بەيئەت؛ ئىبنى ماجە، جىھاد؛ مۇسنەدى ئەھمەد 1129؛ 1131.5 ئاللاھ جانلىقلارنىڭ ئىچىگە چۈشىدۇ دەپ ئېتىقاد قىلىش.يەنى ئاللاھ تەئالا ئۆز مەخلۇقاتلىرى بولغان جانلىقلارنىڭ ئىچىگە چۈشىدۇ، دەپ ئېتىقاد قىلىش شېرىكتۇر. شەرىئەت ئىزدىسەڭ ئۆلتۈر يىلاننى، تەرىقەت ئىزدىسەڭ ئاغرىتما جاننى، گەر قولۇڭدىن كەلسە ھەرگىز مۇرچىنى ئاغرىتمىغىن دېگەن سۆزلەر مانا مۇشۇ ئېتىقادنى ئىپادىلەيدۇ. چۈنكى شەرىئەت بەزى زىيانداش ھايۋانلارنى ئۆلتۈرۈۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ. تەرىقەت بولسا، ھەر جانلىقنىڭ ئىچىدە ئاللاھ بار، ئۇنى ئۆلتۈرسە ئاللاھنى ئۆلتۈرگەنلىك نەئۇزۇ بىللاھ بولىدۇ، دەپ قارايدۇ. بۇنىڭدىن شەرىئەت بىلەن تەرىقەتنىڭ بىربىرىگە زىت ئىككى يول ئىكەنلىكىنى كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ.6 كائىناتتا ئاللاھدىن باشقىمۇ تەسەررۇپ ئىگىسى بار دەپ ئېتىقاد قىلىش.يەنى ئەۋلىيالار كائىناتتا تەسەررۇپ قىلىدۇ، ئىش باشقۇرىدۇ، ئىش پىلانلايدۇ، ئىجرا قىلىدۇ، دەپ ئېتىقاد قىلىش شېرىكتۇر. مەسىلەن:رىزىققا پالانى ئەۋلىيا ھۆددىگەر، كېسەلنىڭ شىپاسىغا پۇستانى غۇجام ھۆددىگەر، بالىغا پوكۇنى مازار غوجام ھۆددىگەر، دېگەن سۆزلەرگە ئىشىنىش شېرىكتۇر. ئىشەنگۈچى مۇشرىكتۇر.ھەر شەھەرنىڭ بىر قۇتبىسى بار، قۇتۇپسىز شەھەر ئۆرە تۇرمايدۇ، چىلتەنلىرىم ئۇرسۇن، پاشىيىمنىڭ تۇزى تۇتسۇن، پىرىمگە تاپشۇردۇم، غۇجام ئۇرسۇن دېگۈچىلەر ئەگەر بۇ سۆزلەرنىڭ مەنىسىنى چۈشىنىپ ۋە ئېتىقاد قىلىپ تۇرۇپ دېگەن بولسا، شەكشۈبھىسىز مۇشرىك بولۇپ كېتىدۇ.قۇتبۇلئەقتاب شەيخۇلئالەم غەۋسۇلئەزەم، مەن غېرىبى ناتاۋاننى قولدارمۇسىز دېگەن ھۆكمەتمۇ بۇ خىل شېرىكلەرنىڭ بىر نامايەندىسىدۇر. چۈنكى بۇ سۆزنىڭ ھازىرقى ئۇيغۇرچە تەرجىمىسى مۇنداق: ئى پۈتكۈل شەھەرلەرنى ئۆرە تۇرغۇزۇۋاتقان قۇتۇپلارنىڭ قۇتبى ئەڭ بۈيۈك قۇتۇپ! ئى ئالەمنىڭ پىرى! ئى ئەڭ بۈيۈك ياردەمچى! مەندەك ئاجىز بىر غېرىپقا ياردەم قىلىڭ.ئۇلار ھۆكمەتنىڭ بۇ قىسمىدا ئابدۇقادىر جىلانى 1078 1166م؛ 471 561 ھ دىن ياردەم تىلەيدۇ، شۇنداقلا ئىيياكە نەئبۇدۇ ۋە ئىيياكە نەستەئىين ئى ئاللاھ! بىز ساڭىلا ئىبادەت قىلىمىز ۋە سەندىنلا ياردەم تىلەيمىز ئايىتىنى كۈندە بىرقانچە قېتىم ئوقۇش ئارقىلىق ئاللاھ تەئالاغا بەرگەن ئەھدىسىنى بۇزغان بولىدۇ. نەتىجىدە مۇشرىك بولۇپ كېتىدۇ.7 ئاللاھدىن غەيرىينى پايدازىيان يەتكۈزىدۇ دەپ ئېتىقاد قىلىش.يەنى ئەۋلىياماشايىخلار پايدازىيان يەتكۈزىدۇ، دەپ ئېتىقاد قىلىش ۋە بۇ سەۋەبتىن ئۇلاردىن قورقۇش ياكى ئۇلارغا ئۈمىد باغلاش شېرىكتۇر. ئاللاھ تەئالا بۇ خىل ئېتىقادنىڭ، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ ۋاقتىدىكى مۇشرىكلارنىڭ ئېتقادى ئىكەنلىكىنى بايان قىلىپ مۇنداق دەيدۇ: ئاللاھ ئۆز بەندىسىنى قوغداشقا يېتەرلىك ئەمەسمۇ؟ مۇشرىكلار سېنى ئاللاھدىن باشقا مەبۇدلىرى بىلەن قورقۇتىدۇ زۇمەر 3936.ئولۇغلىرىمىزنىڭ روھلىرى خۇش بولسۇن دەپ ئىسرىق سېلىش، ياغ پۇرىتىش ۋە قان قىلىش، يېڭى تۇغۇلغان بالىنى مازار غوجام غا ئاپىرىپ ئات قويۇش قاتارلىق ئىشلار مانا بۇ خىل شېرىكلەرنىڭ قاتارىدىندۇر.8 ئاللاھنىڭ ھۆكمىنى قوبۇل قىلماسلىق.يەنى ئىسلامنىڭ ھۆكۈملىرىنى قوبۇل قىلماسلىق ياكى ئىسلامنىڭ ھۆكۈملىرى ھازىرقى زامانغا ماس كەلمەيدۇ دەپ قاراش، ئىسلامنىڭ ھۆكۈملىرىگە خىلاپ كېلىدىغان ھۆكۈملەرنى، توغرىلىقىغا ئىشىنىپ تۇرۇپ ئىجرا قىلىش ئاللاھغا شېرىك كەلتۈرگەنلىكتۇر.9 مۇشرىكلارنى مۇشرىك دەپ ئېتىقاد قىلماسلىق.يەنى يۇقىرىدا بايان قىلىنغان شېرىكلەردىن بىرىنى قىلغان كىشىنى مۇشرىك ئەمەس، ياكى مۇسۇلمان دەپ ئېتىقاد قىلىش ئاللاھغا شېرىك كەلتۈرگەنلىكتۇر. چۈنكى يۇقىرىدىكى ئىشلارنىڭ شېرىك ئىكەنلىكىنى ئاللاھ تەئالا ئوتتۇرىغا قويغان. ئۇ ئىشلارنى قىلغانلارنىڭ مۇشرىك ئىكەنلىكىنىمۇ ئاللاھ تەئالا ئوتتۇرىغا قويغان.ئەھۋال مۇشۇنداق تۇرۇقلۇق ئۇ ئىشلارنى شېرىك، قىلغان كىشىنى مۇشرىك دەپ قارىماسلىق ئاللاھنىڭ ھۆكمىگە قارشى ھۆكۈم چىقارغانلىق بولىدۇ، شۇنداقلا ئۆز نەپسىنى ئىلاھ قىلغانلىق بولىدۇ يەنى ئۆزىنى ئاللاھقا شېىرك قىلغانلىق بولىدۇ. چۈنكى ئاللاھ تەئالا مۇنداق دەيدۇ:ئا ئېتىپ باقساڭچۇ، نەپسى خاھىشىنى ئىلاھ قىلىۋالغان ئادەمگە سەن ھامىي بولالامسەن؟ فۇرقان 2543. جاسىيە سۈرىسىنىڭ 23 ئايىتىنىڭ مەزمۇنىمۇ بۇ ئايەتنىڭ مەزمۇنى بىلەن ئوخشاشتۇر.ب دىندا ھېچ زورلاش يوق. چۇنكى توغرا بىلەن خاتا ئېنىق ئايرىلدى. بۇنىڭدىن ئېتىبارەن تاغۇتنى ئىنكار قىلىپ ئاللاھغا ئىشەنگەنلەر، ھەرگىزمۇ سۇنۇپ كەتمەيدىغان مۇستەھكەم تۇتقىنى تۇتقان بولىدۇ. ئاللاھ ئاڭلىغۇچىدۇر، بىلگۈچىدۇر بەقەرە 2 256.بۇ ئايەتتە ئاللاھغا ئىشىنىشتىن بۇرۇن، تاغۇتقا ئاللاھدىن باشقا بارچە مەبۇد يەنى ئاللاھغا قىلىنىشى كېرەك بولغان ئىبادەتلەرنىڭ بىر قىسمى قىلىنغان نەرسە ۋە كىشىلەرگە ئىنكار قىلىشنىڭ شەرتلىكى بايان قىلىنىدۇ.تاغۇتنى ئىنكار قىلىش، ئاللاھدىن غەيرىيگە دۇئا قىلىشنىڭ ۋە ئىبادەت ھېسابلىنىغان ھەر قانداق ئىشنى ئاللاھدىن غەيرىيگە قىلىشنىڭ قەتئىي دۇرۇس ئەمەسلىكىنى ئېتىقاد قىلىش بىلەن بولىدۇ. ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامنىڭ بۇ توغرىدىكى مەيدانى بۇنىڭغا مىسال بولىدۇ. ئاللاھ تەئالا مۇنداق دەيدۇ:ئىبراھىم ۋە ئۇنىڭ بىلەن بىللە بولغانلار سىلەر ئۈچۈن ناھايىتى ياخشى ئۈلگىدۇر: ئۇلار ئۆز قەۋمىگە مۇنداق دېگەن ئىدى: بىز سىلەردىن ۋە سىلەرنىڭ ئاللاھنى قويۇپ ئىبادەت قىلىۋاتقان نەرسىلىرىڭلاردىن ئاداجۇدامىز، سىلەرنى ئىنكار قىلىمىز، سىلەر يالغۇز بىر ئاللاھقا ئىمان ئېيتمىغۇچە، سىلەر بىلەن بىزنىڭ ئارىمىزدا ئاداۋەت ۋە دۈشمەنلىكنىڭ بولۇپ تۇرىدىغانلىقىنى ئېلان قىلىمىز مۇمتەھىنە 604.ئاللاھدىن باشقا ھېچ ئىلاھ يوق دېگەن ۋە ئاللاھدىن غەيرىيگە ئىبادەت قىلىشنى ئىنكار قىلغان كىشىنىڭ قېنى ۋە مېلى ھارامدۇر. ئۇنىڭ ھېسابى ئاللاھغا تاپشۇرۇلىدۇ مۇسلىم رىۋايەت قىلغان.يۇقىرىدىكى ئايەتلەر ۋە ھەدىسنىڭ مەزمۇنىغا ئاساسەن مۇشرىكلارنى مۇشرىك دەپ ئېتىقاد قىلمىغان، ئۇلارنىڭ شېرىك ئېتىقادىنى يامان كۆرمىگەن كىشىلەر مۇشرىك بولۇپ كېتىدۇ. بۇنى تۆۋەندىكى ئايەتمۇ ئوتتۇرىغا قويىدۇ:مۇئمىنلار مۇئمىنلارنى قويۇپ كاپىرلارنى دوست تۇتمىسۇن. كىمكى شۇنداق قىلىدىكەن، ئۇنىڭ ئاللاھ بىلەن ھېچقانداق مۇناسىۋىتى قالمايدۇ ئال ئىمران 328.ئاللاھغا ھەمدۇسانالا بولسۇن! |
قيىنشىلىققا جولىققاندا ورەلى شەشىم جاساءومىردىڭ بۇرالاڭ جولىندا كىمكىمنىڭ دە باسى اۋرىپ، بالتىرى سىزدامايدى دەيسىز، ال وڭىنان ايى، سولىنان جۇلدىزى تۋىپ، ءبارى وڭىنا باسىپ تۇراتىن جاعداي ماڭگىلىك جالعاسىپ تۇرسا نۇر ۇستىنە نۇر بولار. دەسەدە تۇرمىس كىمكىمنىڭ دە كوڭىلىنە قاراپ تۇرمايدى، جالعاسىن تاۋىپ ۇدىرە تارتا بەرەدى. سوندىقتان ءومىردى قۇر جاياۋ وتكىزبەيىك.وتكەن ءىس ءوتتى، قايتا ورالمايدى، وتكەنگە سالاۋات، وعان شىرمالىپ قالۋدىڭ قاجەتى شامالى. تىلەگەنىڭىز جەردە قالمايدى، كەيبىرىن جوعالتىپ الساڭىزدا، ورنىندا بار وڭالار،دەگەندەي قاستەرلەگەنىڭىز ورنىنا كەلەر؛ ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي تويادى قارنىڭ تىلەنبەي دەگەندەي ەڭبەكپەن تاپقان اس ءتاتتى، تىربىنساڭىز، تىڭايا بەرەسىز. يگىلىكتىڭ ەرتەكەشى جوق، بارلىعىن قادىرلەسەڭىز باقىت الدىڭىزدان قۇل بۇلعايدى.ەندەشە، تىرلىكتە وزىڭىزگە سەنىپ، ۋاقىتتى التىنداي قاستەرلەسەڭىز، وتكەن كۇندەر كەرۋەنىندەگى جاپالى ەڭبەگىڭىز ءومىر جولىڭىزدى نۇرعا بولەيدى. جاقسىلىق اعاش باسىندا، جاماندىق اياق استىندا. جاقسىلىققا قۇلشىنساڭىز بارىنە قول جەتكىزەسىز. سولاي بولسادا، اسپانداعى جۇلدىزعا قول سوزۋدان اۋلاق بولىپ، شاماڭىزعا قاراي شارىقتاڭىز.ادام ادامنان ءتالىم الادى، اعاش اعاشتان ماۋە الادى. قانداي ادام بولساڭىز، سونداي اداممەن جولداس بولاسىز. ءوزى جاقسى كىسىگە مىڭ كىسلىك ورىن بار،دەيدى، ەگەر تۇرمىسڭىزدى دۋمانعا بولەپ، باقىتتى وتكىزەم دەسەڭىز، وندا پەيىلىڭىز كەڭ بولسا بولعانى.جاقسىلىق جەردە قالمايدى، جاقسىدان شاراپات،دەيدى، جاقسىلىققا قول سوزساڭىز ويدا جوقتا ەڭ ءلاززاتتى تۇرمىسقا كەنەلەسىز.باسقالاردى وزگەرتە المايسىز، الايدا ءوزىڭىزدى وزگەرتۋىڭىزگە ابدەن بولادى؛ اۋاريىن وزگەرتە المايسىز، الايدا كوڭىلكۇيىڭىزدى تەڭشەۋىڭىزگە ابدەن بولادى؛ تىرشىلىگىڭىزدىڭ تىنىسىنا شەك قويا المايسىز، الايدا ونىڭ ءورىسىن كەڭەيتۋىڭىزگە ابدەن بولادى.ەگەر تۇرمىس ليمون سيلاسا، وندا ونى ەزىپ ءنارىن شىعارىپ، ودان سوڭ ءتاتتى قوسساق ءدامدى بولادى. مىنە بۇل ءومىر ءوز قولىڭدا، قۇلاشىڭدى قايدا سەرمەسەڭدە مەيلى دەگەن قاعيدانى بىلدىرەدى. كەيبىر بەلگىلەنگەن اقيقاتتاردى وزگەرتە المايسىز، الايدا ءوزىڭىزدىڭ كوڭىلكۇيىڭىزدى تەڭشەۋىڭىزگە ابدەن بولادى، مىنە تۇرمىستىڭ سان قيلى بۇرالاڭ تاعدىرىن بەلگىلەۋ ءوز قولىڭىزدا.ىقىلاس قويعان ادامعا، قيىن ءىس جوق جاھاندا. ىقىلاس قويعانىڭىز، ومىرگە كەڭ قۇلاش سەرمەگەنىڭىز. ەندەشە جاماندىقتان اۋلاق بولىپ، ىقىلاس قويىپ، جارقىن، ۇمىتكەر ادامداردان بولايىق.ٴاركىمنىڭ وزىنە ءتان كوڭىلدەگىدەي سايران باعى، وزىنە ءتان تىنىشتىققا تولى دۇنيەسى بولار. ءوزىڭىز تالپىنعان باعىتقا قاراي ءجۇرۋ ـــ ءسىزدىڭ ءومىر جولىڭىز .دەسەدە نە كەلىپ، نە كەتپەيدى جىگىت باسقا،دەگەندەي ءومىردىڭ بۇرالاڭ جولىندا ءلاززاتتى ماحاببات، قيىنشىلىق، تاماشا تۇرمىس سەكىلدى سان قيلى كەشۋلەردى وتكىزەمىز. الايدا باقىت بەينە ۇزاققا تارتىلعان جەبە ىسپەتتى، نىساناعا تيۋدەن بۇرىن، ونىڭ ناتيجەسىن بولجاي المايسىز. تىرشىلىكتىڭ جاراسىمدىلىعىنا تابان تىرەگەندە عانا، اڭكىتاڭكى بولۋدان اۋلاق بولىپ، تۇرمىستى تۇسىنە بىلەسىز. سوندىقتان، مەيمازا ىستەردى قايىرىپ قويىپ، بويكۇيەزدىككە سالىنباي، مازاسىزدىقتى جەڭىپ، ماعىناسىز شىمشىتىرىقتارمەن جاعالاسپاي، الىپ تا جىعاتىن، شالىپ تا جىعاتىن ادام بولۋعا بەل بايلاڭىز.ءومىر كەرەۋنى توسىپ تۇرمايدى دا قايىرىلمايدى، قاپانىڭ شىرعاسىنان شىعىپ، وزىڭىزگە كەرەكسىز نەسيەلەردى تاستاپ، ەسكەرۋسىز سۇيىسپەنشىلىكتەردەن بەزىپ، وزىڭىزگە تيەسەلى جۇمىسپەن اينالىسىپ، ءومىردى وزگەرتە ءبىلىڭىز، ءوزىڭىز تاڭداعان جولمەن ءجۇرىپ، ءاربىر سەكۋندتى قاستەرلەي ءبىلىڭىز.ءاركىمنىڭ ءومىرى وزىنە ۇجىماق، ال تىرشىلىكتىڭ ءاربىر ءساتى كوركەم كارتينا. كوڭىلسىز ساتتەرگە جولىققاندا، تۇرمىستىڭ مەيىرىمىن ويلاساڭىز تەرىس بولماس. تارىققاندا جىگەرىڭىزدى قۇم قىلماڭىز، قايتا جىگەرىڭىزدى جاني ءتۇسىپ، قىمقۋىت تىرشىلىككە ۇمىتپەن قاراپ، جۇرەك تۇكپىرىڭىزدى جىلتا بىلسەڭىز، مەيىرگە تولى دۇنيەنىڭ سىرىن تۇسىنەسىز.ومىرگە بەلسەندى ۇمىتپەن قاراعاندا عانا، باقىتتى تۇرمىستى جاراتا الاسىز. سوندىقتان، بۇل دۇنيەدە باستان ءبارى دە وتەدى، بارىنە ادەتتەگى كوڭىلمەن قاراڭىز؛ كەڭ پەيىلدىلىك ارقىلى باسقالاردىڭ كوڭىلىنە تۇسكەن قاياۋعا دەم بەرىڭىز؛ بۇلجىماس نيەت ارقىلى دۇرىس تانىمعا تاباندى بولىڭىز؛ كوڭىلكۇيدى ورنىقتىرىپ، وزگەرتۋگە كەلمەيتىن ىستەرگە توتەپ بەرىڭىز.تۇرمىستىڭ قىزىعىنا بولەنگەندە عانا كوپتەگەن كوركەم كارتيانى ورنەكتەي الاسىز. كوڭىلىڭ جادىراڭقى بولسا، قامقورلىققا بولەنەسىڭ، سونىمەن بىرگە تۇرمىستا سىزگە كۇلە قارايدى. |
ئانابالا ئاجىزلىقىدىن ھەزەر ئەيلەڭمۇھەررىر: رىزۋانگۈل نۇرۇللا مەنبە: تەڭرىتاغ تورى 20180411 12:02بىر ئانا بالىسى يەسلىگە مېڭىش ئالدىدا بىر نەچچىنى چۈشكۈرۈپ قويسا بەك قورقۇپ كەتكەن. يەنە بىر ئانا بالىسىنىڭ مەكتەپ ئۇيۇشتۇرغان دالا ساياھىتىگە قاتنىشىشىغا ئەزەلدىن ئۇنىمايدىكەن، چۈنكى بۇ ئانا بالىسىنىڭ ئېھتىياتسىزلىقتىن بىرەر ھادىسىگە ئۇچرىشىدىن ئەنسىرەيدىكەن. يەنە بىر ئانا كىشىنى تېخىمۇ ھاڭتاڭ قالدۇرىدىكەن، ئۇ قاتتىق ئۇخلاۋاتقان بالىسىنىڭ تۇيۇقسىز ئۆلۈپ قېلىشىدىن ئەنسىرەپ، يېرىم كېچىدە قوپۇپ بالىسىغا قاراپ باقىدىكەن. بۇ ئانىلار ئۆزلىرىنىڭ بۇ خىل كۆيۈنۈشى نىڭ بالىلارنى توخۇ يۈرەك، ئانىسىغا ھەددىدىن ئارتۇق تايىنىۋالىدىغان، مۇستەقىل ھايات كەچۈرۈش ئىقتىدارى يوق، كىشىلەر بىلەن ئارىلىشالمايدىغان ھالغا كەلتۈرۈپ قويىدىغانلىقىنى بىلمىسە كېرەك. تېبابەتچىلىكتە بۇ خىل ئەھۋال ئانابالا ئاجىزلىقى دەپ ئاتىلىدۇ.تەتقىقات ۋە كۆزىتىشكە قارىغاندا ئانابالا ئاجىزلىقىغا گىرىپتار بولغان ئانىلارنىڭ كۆپىنچىسى مەلۇم مەدەنىيەت سەۋىيىسىگە ئىگە، ھەتتا بەزىلىرىنىڭ ئوقۇش تارىخى خېلى يۇقىرى، لېكىن جىمغۇر، قورقۇنچاق، ئاسان ھاياجانلىنىدىغان، پايدازىيىنى بىلەن بەك ھېسابلىشىدىغان، تۇراقسىز كىشىلەردۇر. شۇڭلاشقا ئۇلار ئۆپچۆرىسىدىكى ھەرقانداق ئىشقا ناھايىتى سەزگۈر، شۇنداقلا جاھىل، ئۆزىنىڭ دېگىنىنى ھېساب قىلىمەن، دەپ تۇرۇۋالىدۇ. ئۇلار تېبابەتچىلىكتىن ئانچەمۇنچە خەۋەردار. بالىلىرىنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىدىكى قىلدەك ئۆزگىرىشلەرگىمۇ ۋايۋايلاپ كېتىدۇ، كىچىككىنە ئىش بولۇپ قالسا نېمە قىلىشىنى بىلمەي ئالاقزادە بولۇپ كېتىدۇ. بالا زۇكامداپ ياكى ئىچى سۈرۈپ قالسا، بۇنىڭ ھېچقانچە كېسەل ئەمەسلىكىنى بىلسىمۇ ئىچى تىتىلداپ خاتىرجەم بولالمايدۇ.ئانا كەيپىياتىنىڭ تۇراقسىزلىقى بالىنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىگە مۇقەررەر تەسىر كۆرسىتىدۇ. بىر تەرەپتىن، دائىم جىددىيچىلىكتە تۇرغاچقا، سەبىي بالا قورقۇنچاق، ئاجىز، يەككەيىگانىلىكنى خالايدىغان غەلىتە مىجەزلىك، كەيپىياتى تۇراقسىز بولۇپ قالىدۇ. يەنە بىر تەرەپتىن، ئانىلار بالا نېمە دېسە، شۇنى قىلىپ بەرگەچكە بالا بارابارا ئۆينىڭ زومىگىرىگە ئايلىنىپ قىلىپ، ئازراقلا كۆڭلىگە ياقمايدىغان ئىش بولسا دەرھال ئاچچىقلاپ ۋارقىرايدىغان ياكى يىغلاپ جىدەل قىلىدىغان بولۇپ قالىدۇ، بالىدا تەييارغا ھەييار بولىدىغان يامان ئادەت كۈچىيىدۇ. ئۇششاقچۈششەك ئىشلاردىمۇ ئاتائانىسىغا تايىنىۋالغاچقا قولىدىن ھېچ ئىش كەلمەيدىغان، ماسلىشىش ئىقتىدارى تۆۋەن نان قېپىغا ئايلىنىپ قېلىپ، ئازراق ئوڭۇشسىزلىققا دۇچ كەلسىلا نېمە قىلارىنى بىلەلمەي قالىدۇ.ئانابالا ئاجىزلىقى دىن ساقلىنىشتا مۇھىم ھالقا ئانا. چۈنكى، ئانىنىڭ ھەربىر سۆزھەرىكىتى بالىغا تەسىر قىلىدۇ. شۇنداقلا بۇ خىل تەسىر بىلىنمەستىن ئاستائاستا رول ئوينايدۇ. شۇڭلاشقا بۇ خىل ئانىلار ئامالنىڭ بارىچە ئۆزىنىڭ پىسخىك ساپاسىنى ئۆستۈرۈشى، بالىنى ئىلمىي تەربىيەلەش ئۇسۇلىنى ئۆگىنىۋېلىشى كېرەك. بالىنىڭ تۇرمۇشىدىكى ئۇششاقچۈششەك ئىشلىرىغا ھەددىدىن ئارتۇق ئارىلىشۋالماسلىقى، بالىغا ئىختىيارى ھەرىكەت قىلىش شارائىتى يارىتىپ بېرىپ، ئۇلارغا ئۆزىنى چېنىقتۇرۇش، مۇستەقىل ياشاش ئىقتىدارىنى يېتىلدۈرۈش ئىمكانىيىتى بېرىشى كېرەك. بالىغا كۆيۈنۈش بىلەن ئۇلارغا قاتتىق تەلەپ قويۇشنى بىرلەشتۈرۈپ، بالىدا نورمال پىسخىكا يېتىلدۈرۈپ، ئوچۇقيورۇق، شوخ مىجەز شەكىللەندۈرۈپ، ئۇلارنىڭ جەمئىيەتكە ۋە تەبىئىي مۇھىتقا ماسلىشىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش لازىم.بالىلار ساغلاملىقى دەستۇرى دىن ئېلىندى |
Subsets and Splits