text
stringlengths 0
187k
|
|---|
4084 ماتەريال تابىلدىسولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا ەسىل وزەنىنىڭ سۋى كوتەرىلىپ كەلەدى، دەپ حابارلايدى . قازگيدرومەت رمم سقو فيليالىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.الماتىدا 35 جانە 48 جاستاعى ەكى ازامات ءبىر كەلى گاشيشپەن ۇستالدى، دەپ حابارلايدى . . سايتىنا سىلتەمە جاساپ.شىمكەنتتە نىسانا كوزدەۋدەن التىن مەرگەن حالىقارالىق ءتۋرنيرىنىڭ فينالدىق باسەكەلەرى وتۋدە، دەپ حابارلايدى . . سايتىنا سىلتەمە جاساپ.يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىندە مينيستر بەيبىت اتامقۇلوۆتىڭ توراعالىق ەتۋىمەن اۆتوموبيل جولدارى مەن ەلدىمەكەندەردەگى كوشەلەردىڭ ساپاسىنا ارنالعان سەلەكتورلىق جيىن ءوتتى. وعان قر يدم اۆتوموبيل جولدارى كوميتەتىنىڭ توراعاسى سايرانبەك بارماقوۆ، قازاۆتوجول ۇك اق باسقارما توراعاسى ۇلان ءالىپوۆ، سونداياق، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ وكىلدەرى قاتىستى، دەپ حابارلايدى . مينيسترلىكتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.اقتوبەدە جۇزۋدەن قازاقستاننىڭ ليتسەنزيالىق اشىق بىرىنشىلىگى باستالدى، دەپ حابارلايدى . . سايتىنا سىلتەمە جاساپ.15 ساۋىردەگى مالىمەت بويىنشا قازاقستاندا 505 451 ادام كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسينا سالدىردى، دەپ حابارلايدى . دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.سەنات سپيكەرى ماۋلەن اشىمباەۆتىڭ توراعالىعىمەن پالاتا وتىرىسى ءوتتى، دەپ حابارلايدى . سەناتتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.15 ءساۋىر مەن 15 مامىرى ارالىعىندا ەلىمىزدىڭ 12 وبلىسىندا كەڭ اۋقىمدى كيىك تابيعاتتى قورعاۋ اكتسياسى وتەدى. ءىسشارانىڭ باستاماشىلارى ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار، ىشكى ىستەر مينيسترلىكتەرى جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى. تاراپتار كيىك تابيعاتتى قورعاۋ اكتسياسىن وتكىزۋ تۋرالى بىرلەسكەن بۇيرىققا قول قويدى، دەپ حابارلايدى . مينيسترلىكتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.الماتى وبلىسى قاراساي اۋدانىنداعى كوپسالالى اۋرۋحاناسىندا ءۇمىت بەسىگى الەۋمەتتىك جوباسى ىسكە اسىرىلا باستادى. ەندى وندا ورناتىلعان بايلانىس ورتالىعىنا قيىن جاعدايعا دۋشار بولعان بولاشاق انالار حابارلاسىپ، مامانداردىڭ كەڭەسىنە جۇگىنە الادى، دەپ حابارلايدى . 24. سايتىنا سىلتەمە جاساپ.بۇگىن وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەەۆ پەن پاكىستان يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەرءمينيسترى يمران حان بەينەكونفەرەنتسيا رەجيمىندە سامميت وتكىزدى، دەپ حابارلايدى . وزبەكستان پرەزيدەنتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
|
23 مامىر 17:46نۇر سۇلتان. قازاقپارات قازاقستاندا مايمىل شەشەگىن جۇقتىرۋدىڭ بىردە ءبىر جاعدايى تىركەلگەن جوق.بۇل تۋرالى ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنەن ءمالىم ەتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.ق ر باس سانيتارلىق دارىگەرى دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيتسە ءمينيسترى ايجان ەسماعامبەتوۆانىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەتتىك شەكارا ارقىلى وتكىزۋ ورىندارىندا سانيتارلىق كارانتيندىك باقىلاۋ جۇرگىزىلىپ جاتىر، ونىڭ ىشىندە قاشىقتان تەرمومەتريا بار. مايمىل شەشەگى سيرەك كەزدەسەتىن جۇقپالى اۋرۋ. قىزبا، جالپى ينتوكسيكاتسيا جانە ەكزانتەمانىڭ پايدا بولۋىمەن سيپاتتالادى قىزارۋ.ينكۋباتسيالىق كەزەڭ 521 كۇن. ناۋقاستا دەنە قىزۋىنىڭ جوعارىلاۋى، دەنەنىڭ اۋىرۋى، السىزدىك، بورتپە، قۇسۋ، ليمفا تۇيىندەرىنىڭ ۇلعايۋى، باس اينالۋى بايقالادى. اۋرۋدىڭ ۇزاقتىعى 23 اپتا. مايمىل شەشەگى اۋرۋىن جابايى جانۋارلار تاراتادى: پريماتتار مەن كەمىرگىشتەر تيىندەر. سونداي اق ينفەكتسيا ناۋقاستىڭ قانى نەمەسە ونىڭ بيولوگيالىق سۇيىقتىعى ارقىلى، اۋرۋ جانۋاردىڭ ەتىن قولدانۋ سالدارىنان جۇعۋى مۇمكىن. 2022 جىلدىڭ 20 مامىرىندا دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى كونگودا جىل باسىنان بەرى مايمىل شەشەگىنىڭ 1,2 مىڭ جاعدايى تىركەلگەنىن حابارلادى. د د ۇ نىڭ الدىن الا مالىمەتى بويىنشا، افريكا قۇرلىعىنان تىس الەمنىڭ 14 ەلىندە يسپانيا، پورتۋگاليا، ۇلىبريتانيا، بەلگيا، كانادا ، گەرمانيا، يتاليا، اۆستراليا، نيدەرلاندى، ا ق ش ، يزرايل، فرانتسيا، شۆەيتساريا ، شۆەتسيا 110 جاعداي انىقتالدى.ق ر باس سانيتارلىق دارىگەرى جازعى كانيكۋل جانە دەمالىس ماۋسىمىنىڭ باستالۋىنا وراي شەت ەلدەرگە شىعاتىن قازاقستاندىقتار ءۇشىن كەلەسىدەي كەڭەسىن بەردى:1 مايمىل شەشەگىنىڭ ءورشۋى تىركەلگەن باتىس افريكا ەلدەرىنە كونگو دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى، كونگو رەسپۋبليكاسى، كامەرۋن، ورتالىق افريكا رەسپۋبليكاسى، نيگەريا، كوت د يۆۋار، ليبەريا، سەررا لەونە، گابون جانە وڭتۇستىك سۋدان بارۋدان اۋلاق بولىڭىز اسىرەسە بالالارمەن بارۋدان باس تارتۋ؛2 شەت ەلدەرگە شىققان جاعدايدا جابايى جانۋارلارعا پريماتتارعا، كەمىرگىشتەرگە تايانباۋ، بەي بەرەكەت ساۋدا ورىندارىندا جانە كوشەدە تاماقتانباۋ. تاماققا تەك تەرميالىق وڭدەلگەن ەتتى ازىق تۇلىكتى پايدالانۋ؛3 ادامدار كوپ جينالاتىن ورىندارعا بارعان كەزدە جەكە پروفيلاكتيكا قاشىقتىق، ماسكالار، انتيسەپتيكتەر شارالارىن پايدالانۋ. قول گيگيەناسىن ساقتاۋ؛4 ساپارلاردان ورالعاننان كەيىن 3 اپتا ىشىندە مازاسىزدىق، قىزبا، بورتپە قىزارۋ، كوپىرشىكتەر جانە تاعى باسقا بايقالسا شەتەلدە بولعانىڭىز تۋرالى مىندەتتى تۇردە حابارلاي وتىرىپ، جاقىن ماڭداعى مەديتسينالىق مەكەمەگە دەرەۋ جۇگىنۋ.
|
1075 رەت كورسەتىلدىقازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىمجومارت توقاەۆ 2020 جىلعى 1 قىركۇيەكتەگى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا: ارتاراپتاندىرىلعان جانە تەحنولوگياعا نەگىزدەلگەن ەكونوميكا قۇرۋ جاي قاجەتتىلىك قانا ەمەس. ءبىز ءۇشىن بۇدان باسقا جول جوق، دەپ عىلىم سالاسىنىڭ وركەندەۋىنە، ءتيىستى باعدارلامالاردىڭ ءارى قاراي جالعاسۋىنا باسا ءمان بەردى. مەملەكەت باسشىسى عىلىمدى دامىتۋدا تىڭ كوزقاراس پەن جاڭا تاسىلدەر كەرەكتىگىن، سونداياق حالىقارالىق تاجىريبەگە ارقا سۇيەۋىمىز قاجەتتىگىن دە العا تارتتى. مەملەكەتتىك ساياسات تا جاڭا يننوۆاتسيالىق ەكونوميكانىڭ نەگىزى بولۋعا ءتيىس دەگەن تۇجىرىم قالىپتاستى. عىلىم، ءبىلىمدى ىلگەرىلەتۋ جانە تەحنولوگيالىق جاڭعىرۋلارعا دەندەپ كوڭىل ءبولۋ ناقتى قولعا الىندى.جاڭا ءونىمدى نارىققا شىعارۋ دا كۇردەلى پروتسەسس. سەبەبى كاسىپورىنداردىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىك ازىرلەمەلەردى جۇزەگە اسىرۋعا قىزىعۋشىلىقتارىنىڭ تومەندىگى، سونداياق شەتەلدىك تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ ارتىقشىلىعى بايقالادى. قالىپتاسىپ قالعان شەت ەلدىك تەحنولوگياعا دەگەن سۇرانىس بىرتەبىرتە ءبىزدىڭ جاس عالىمداردىڭ ىزدەنىستەرى ارقىلى تابىس كوزىنە اينالۋى ءۇشىن وقۋ ورنى جاعداي جاساۋعا ارقاشان دايىن.زياتكەرلىك مەنشىك سالاسىندا ەلىمىزگە بىلىمگە نەگىزدەلگەن ەكونوميكانىڭ سەرپىندى وسۋىنە ىقپال ەتەتىن ماتەريالدىق ەمەس اكتيۆتەردەن مەملەكەتكە ۇلكەن پايدا الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن پارمەندى زاڭنامالىق جانە ينستيتۋتسيونالدىق تەتىكتەر جاساي وتىرىپ، جۇيەلى ماسەلەلەردى شەشۋدى جەدەلدەتۋدى جولعا قويامىز. ارينە، بۇلار ايتۋعا جەڭىل، بىراق كوز قورقاق، قول باتىر دەگەن قاعيدانى دا ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. قول دا، وي دا باتىل بولسا، ىزدەنىستىڭ ءىزى اشىلا بەرەدى.ءوزىنىڭ 90 جىلدىق تاريحي كەزەڭىنە جاقىنداپ كەلە جاتقان ۇلت ءبىلىمىنىڭ ۇستاحاناسى ءالفارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى عىلىم مەن ءوندىرىستىڭ، عىلىم مەن جاڭا ىزدەنىستەردىڭ، عىلىم مەن الەمدىك وزىق تەحنولوگيالاردىڭ جاڭا بەلەستەرىن باعىندىرۋ جولىندا ىزدەنىس ۇستىندە. بۇعان وقۋ ورداسىنىڭ ماتەريالدىقتەحنيكالىق، عىلىمي ومىرشەڭدىك مۇمكىندىگى تولىق ساي كەلەدى. ءبىز عىلىمدا داڭعىل جول جوق دەگەن قالىپتاسقان قاعيدانى عىلىمدا داڭعىل جول بار، ول ىزدەنىس پەن ءبىلىم جولى دەگەن قاعيداعا اينالدىرۋ ءۇشىن جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزە بەرەمىز. ۋاقىت بىزدەن وسىنى تالاپ ەتىپ وتىر.ءالفارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باسقارما توراعاسى رەكتورى
|
تەتىللىك ئوقۇش پۈتتۈرۈش مۇراسىمىغا تەكلىپمالايشىيادىكى ۋاداخ تەشكىلاتى 11 ئۇيغۇر ھەققىدە بايانات ئېلان قىلدىخىتاي تەسىس قىلغان تەربىيىلەش لاگېرىدا 120 مىڭ ئۇيغۇرنىڭ قامالغانلىقى ئاشكارىلاندىخىتاي ئۇيغۇرلارنىڭ ئائىلىسىگىچە كىرىپ نازارەت قىلىشقا باشلىدىئاغرىقلىرىمىزغا توغرا رېتىسىپ يازايلىبالىلاردىكى قان ئازلىقنى ئائىلىدە داۋالاش ئۇسۇللىرىمىكرو دولقۇنلۇق ئوچاقتا تۇخۇم پىشۇرغاندا دىققەت قىلىش كېرەكبۆلجۈرگەنىڭ قان بېسىمىنى تۆۋەنلىتىش رولى بارلىقى تەتقىق قىلىندى بۆلجۈرگەننىڭ تەركىبىدە ئوكسىدلاشقا قارشى مادىلار بولغانلىقى ئۈچۈن قان تومۇرلارنى يۇمشىتىپ ، كىڭەيتىش رولىنى ئوينىغان، نەتىجىدە بۆلجۈرگەننىڭ قان بېسىمنى چۈشۈرۈش رولىغا ئىگە ئىكەنلىكى ئىسپاتلانغان.پىشمىغان باناننى يېسىڭىز قەۋزىيەت بولۇپ قېلىشىڭىز مۇمكىن بانان ئائىلىلەردە كۆپ ئىستېمال قىلىنىدىغان مېۋە، باناننىڭ بەدەنگە بولغان پايدىسىمۇ كۆپ، لېكىن پىشمىغان بانان بەدەندە ئەكىس تەسىر پەيدا قىلىدۇ.ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرۈشكە پايدىلىق ئون تۈرلۈك يېمەكلىك 1.ئالما: كۈندە بىر تال ئالما يەپ بەرگەندە ، ياشانغانلاردىكى دېۋەڭلىك كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. ئالما تەركىبىدىكى كىۋىرتىستىنىڭ يالۇغ قايتۇرۇش رولى بولۇپلا قالماي يەنە راكپەيغەمبەرىمىزنىڭ ياقتۇرىدىغان يېمەكلىكلىرى ۋە ئۇلارنىڭ پايدىلىرى پەيغەمبەرىمىزنىڭ ياقتۇرىدىغان يېمەكلىكلىرى ۋە ئۇلارنىڭ پايدىلىرىقانچە سائەت ئۇيقۇسىز قالغىلى بولىدۇ؟ بىر ئىنساننىڭ قانچىلىك ئۇزۇن ۋاقىت ئۇيقۇسىز قالالايدىغانلىقى ھەممە ئىنسان قىزىقىدىغان مەسىلىلەرنىڭ بىرىدۇر.بىنەپشە رەڭ پىيازنىڭ پايدىلىرى قان بېسىمىنى تۆۋەنلىتىدۇ. شىكەر كېسىلى بار كىشىلەرگە بولسا بىنەپشەرەڭ پىيازنى كۆپ يېيىش تەۋسىيە قىلىنىدۇ.مىڭىڭىزنى قۇۋۋەتلەندۈرۈڭ مېڭە ئادەم بەدىنى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم ۋە قىممەتلىك ئورگاندۇر.گۆشنى قېتىق ۋە يېشىل كۆكتاتلار بىلەن ئىستىمال قىلىڭ. گۆش ئىستىمال قىلىش نورمالدىكىدىن كۆپ مىقتاردا ئېشىش بولىدىغان بۇ كۈنلەر ئۈچۈن مۇتەخەسىسلەر سالامەتلىككە ئائىت نەسىھەتلىرىنى ئوقۇرمەنلەر بىلەن ھەمپىكىرلەشمەكتە.راك كېسەللىكى ئەڭ كۆپ بولغان بەخىتلىك دۆلەت بېرىلگەن خەۋەردە ھەر يىلى دانىيەدە ھەر يۈزمىڭ كىشىدىن 326 كىشىنىڭ راك كېسەللىكىگە گىرىپتار بولىدىغانلىقى ئوتتۇرغا چىققان. يەنە بىر خەۋەردە دانىيەنىڭ راك كېسەللىكىگە دىئاگنوز قويۇش ئۆسكۈنلىرىنىڭ ئالاھىدە ئىلغار بولغانلىقىدىن تەكشۈرۈلگەن نەتىجىلەر شۇنداق چىققان بولۇشى مۆمكىن دىيىلگەن.تاماكا مېڭىنى چىرىتىدىكەن تاماكىنىڭ ئىنسان بەدىنىگە ئېلىپ كېلىدىغان يەنە بىر چوڭ زىيىنى مىڭىنى چىرىتىشتۇر.ئېنىرگىيەڭىزنى ئاشۇرۇش يوللىرى ۋاقىت قىس، ئىش كۆپ بولغانسېرى ئىنسانلار ئۆزلىرىنى بارغانسېرى كۈچسىز، ھالسىز، ماغدۇرىدىن كەتكەندەك ھېس قىلىدىغان بىر ھالەت پەيدا بولماقتارىزەدە شەرقىي تۈركىستان تونۇشتۇرۇلدى
|
ايماعامبەتوۆ 30 جىلداعى ءبىلىم سالاسى جەتىستىكتەرىن اتادى3 جەلتوقسان 12:45نۇرسۇلتان. قازاقپارات ق ر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلى ىشىندەگى ءبىلىم سالاسى جەتىستىكتەرىن اتادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى. بيىل ەرەكشە جىل، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىعى.30 جىلدىق بولعاننان كەيىن وسى 30 جىلداعى جەتىستىكتەرىمىزدى ايتپاساق بولمايدى. 2000 جىلداردىڭ باسىندا ەلىمىزدە 2 مىڭنان استام اپاتتى جاعدايداعى مەكتەپ بولعان. سول پروبلەمالار نەگىزىنەن شەشىلدى. ەندى بىرەن ساران مەكتەپ قالدى. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستاندا 2 مىڭنان استام جاڭا مەكتەپ سالىندى. بالالاردى بالاباقشامەن قامتۋ كورسەتكىشى الدەقايدا ءوستى. مەملەكەتتىك تىلدە ءبىلىم بەرۋ ماسەلەلەسىن الاتىن بولساق، 1991 جىلى 2 مىڭ بالاباقشادا مەملەكەتتىك تىلدە تاربيە، ءبىلىم الۋعا مۇمكندىك بولسا، بۇگىنگى كۇنى 7,5 مىڭ بالاباقشادا وسىنداي مۇمكىندىك بەرىلىپ وتىر. بالالاردىڭ جوو لاردا ءبىلىم الۋ قۇقىعىن ايتار بولساق، بۇل ماسەلە بويىنشا دا سوڭعى 3 جىلدىڭ ىشىندە گرانتتاردىڭ سانى 2 ەسەگە ارتتى دەپ ايتا الامىز. شاكىرتاقى دا 23 جىلدىڭ ىشىندە 2 ەسە ارتىپ وتىر. سوندىقتان قاي سالانى الساق تا العا جىلجۋ بار. مەملەكەت ءوزىنىڭ ءبىلىم سالاسىندا بەرگەن، كونستيتۋتسيادا بەكىتىلگەن مىندەتتەمەلەرىن ورىنداپ وتىر، دەدى مينيستر ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميسسيا وتىرىسى الدىندا ب ا ق وكىلدەرىنە بەرگەن سۇحباتىندا.سونىمەن قاتار ول بۇگىنگى وتىرىستا ەل ازاماتتارىنىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسى بويىنشا قۇقىقتارىنىڭ جۇزەگە اسۋى قارالاتىندىعىن اتاپ ءوتتى.ءبىزدى ورتا ءبىلىم بەرۋ، باسقا دا ماسەلەلەر بويىنشا كونستيتۋتسيادا بەكىتىلگەن ءتيىستى كەپىلدىكتەر بار. وسى كەپىلدىكتەر قازىر قالاي جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر دەگەن ماسەلەنى قارايمىز، دەدى اسحات ايماعامبەتوۆ.
|
29 ناۋرىز 13:39قىتايداعى ۇزدىك تەلەجۇرگىزۋشىلەر قاتارىنداعى قازاق قىزى قىتايدىڭ ورتالىق حالىق راديوسى قىتايلىق . سايتىندا، ىشكى قىتايداعى سىچۋان پروۆينسياسىنىڭ تەلەارناسىندا جۇمىس ىستەيتىن تەلەجۇرگىزۋشى قانداسىمىز ديدار ازات قىزىمەن بولعان سۇحبات جارىق كوردى. اتالعان اقپارات قۇرالىنىڭ جازۋىنشا، قىتايدىڭ تارباعاتاي ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن ديدار ازات قىزى بەيجىڭدەگى قىتاي گەولوگيا ۋنيۆەرسيتەتىنەن اعىلشىن ءتىلى ماماندىعى بويىنشا باكالاۆر دارەجەسىن جانە قىتايدىڭ اقپاراتتىق مەديا ۋنيۆەرسيتەتىنەن ماگيستراتۋراسىن بىتىرگەن. قازىرگى كۇنى سىچۋان ت ۆ ارناسىنىڭ تەلەجۇرگىزۋشىسى بولىپ جۇمىس اتقارىپ ءجۇر. ديدار ب ا ق قا بەرگەن سۇحباتىندا، ىشكى قىتاي جەرىندەگى ميلليونداعان باسەكەلەستەرىنەن وق بويى وزىپ، رەسپۋبليكاعا تانىمالى تەلەارنادا جۇمىس ىستەپ، بالا كۇننەن تەلەجۇرگىزۋشى بولسام دەگەن ارمانىنىڭ ورىندالعانىن بايانداعان.مەنىڭ اتا انامنىڭ ەكەۋى دە زاڭگەر. ءبىراق مەن ولاردىڭ جولىمەن جۇرمەدىم. بالا كۇنىمنەن ساحنادا سويلەۋگە قىزىعاتىنمىن. ءتورت جاسىمدا وزىمدەي قىزدار قۋىرشاقپەن ويناپ جۇرگەندە مەن ماگنيتوفوندى، ميكروفوندى ۇستاپ ويناعاندى ۇناتادى ەكەمىن. ال ەسەيە باستاعان شاعىمدا قىتايداعى كوپتەگەن بىلىكتى تەلەجۇرگىزۋشىلەرىنىڭ بەيجىڭدەگى قىتاي اقپاراتتىق مەديا ۋنيۆەرسيتەتىنەن وقىعانىن ءبىلىپ، مەندە وسى وقۋ ورىنا تۇسسەم دەپ ارماندادىم. 9 سىنىپتان باستاپ ىشكى قىتايداعى جڭجوۋ قالاسىندا وقىدىم. مەكتەپتە وقىپ ءجۇرىپ ءتۇرلى ءىس شارالارعا، بايقاۋلارعا بەلسەندى قاتىستىم. ونەر كۋرستارىنا جازىلىپ ءوزىمدى جان جاقتى جەتىلدىرۋگە تىرىستىم دەيدى ديدار ازات قىزى.ديدار جوعارى وقۋ ورنىندا وقىپ جۇرگەن كەزىندە دە ءتۇرلى كونكۋرستاردا ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىن سان مارتە دالەلدەيدى. ول بەيجىڭ تەلەارناسى ۇيىمداستىرعان ەڭ سىمباتتى ارۋ اتتى رەسپۋبليكالىق ديكتورلار باسەكەسىنە قاتىسىپ، قىتايداعى 50 ۇزدىك ديكتوردىڭ قاتارىنا كىرەدى. سونىمەن بىرگە ديدار جەنمين جيباو سايتى ۇيىمداستىرعان مارافون جۇرگىزۋشى بايقاۋىندا كۇمىس مەدال الىپ، حالىق سپورتى مارافون جارىسىنىڭ جۇرگىزۋشىلىگىنە ۇسىنىس ەتىلىپ، قىتايدىڭ مەملەكەتتىك تەلەارناسىندا پراكتيكادان وتەدى. ديدار بۇل سەكىلدى تالاي جارىستاردا باق سىناپ، توپ جارادى. ماگيستراتۋرانى وقىپ پىتىرگەننەن كەيىن ماعان شانحاي سپۋتنيكتىك تەلەارناسىنان جانە بەيجىڭدەگى تەلەارناسى مەن سەكىلدى ءۇش تەلەارنادان جۇمىس ىستەۋگە ۇسىنىس بولدى. وسىلايشا بەيجىڭ نەمەسە شانحاي سەكىلدى ۇلكەن قالادا قالىپ جۇمىس ىستەۋ ورايى تۋىپ، تاڭداۋ جاساۋىما تۋرا كەلدى. جاقسى كورگەن ماماندىعىڭ بويىنشا العاشقى جۇمىسىڭدى باستايتىن ورىندى تاڭداۋ وتە ماڭىزدى دەپ ويلادىم. سول تۇرعىدان قاراعاندا دە كاسىبي بىلكتىلىگىمدى شىڭداۋعا مۇمكىندىكتىڭ كوپ ەكەنىن ءبىلدىم. سوندىقتان وسى ارنادا جۇمىس ىستەۋدى ءجون سانادىم. كەيىننەن سول ويلاعان ماقساتىما جەتىپ، ءدىڭ بىرنەشە ارناسىندا، ءتۇرلى تەلەباعدارلامالاردا تەلەجۇرگىزۋشى بولىپ جۇمىس اتقاردىم. بۇل ارنا مەنىڭ جان جاقتى جەتىلۋىمە كومەكتەستى ، دەيدى ديدار ازات قىزى.قىتايدا تۇراتىن قىرعىزدار قىرعىزستانعا كومەك زاتتار جىبەردى جەنمين جيباو شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالىق ولكەسىنىڭ قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونومدى وبلىسى كوروناۆيرۋسكە قارسى كۇرەستە قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن قىرعىزستانعا كومەك اتادى، دەپ حابارلايدى ... سايتى.اتالعان ب ا ق تىڭ جازۋىنشا، قىرعىزستان ەلىنىڭ كوروناۆيرۋسكە قارسى كۇرەس شارالارىن قولداۋ ءۇشىن قىتايدا تۇراتىن قىرعىز قانداستارى كومەك رەتىندە العاشقى توپتا 10,000 94 ماسكاسى، 200000 مەديتسينالىق ماسكا جانە 1000 دانا حالات جىبەرگەن. قىتاي حالقى ىندەتكە قارسى كۇرەسىپ جاتقان كەزدە، قىرعىزستان ۇكىمەتى مەن حالقى دا قىتايعا ءوزىنىڭ مۇمكىندىگىنشە قولداۋ كورسەتتى. ال قىرعىزستانداعى قازىرگى جاعدايدا قىتاي حالقى دا قولىنان كەلگەن كومەگىن ايانىپ قالمايدى. الداعى ۋاقىتتا تاعىدا قىرعىزستانعا قىتايدىڭ ەپيدەمياعا قارسى كومەك زاتتارى جەتكىزىلەتىن بولادى ، دەپ جازادى جەنمين جيباو سايتى.8 مەملەكەت وكىلدەرى ب ۇ ۇ باس حاتشىسىنا سانكتسيالاردىڭ كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسكە تەرىس اسەرىن ەسكەرتتى فارس اقپارات اگەنتتىگىب ۇ ۇ داعى يران، رەسەي، قىتاي، كۋبا، سولتۇستىك كورەيا، يراك، ۆەنەسۋەلا جانە نيكاراگۋا ەلدەرىنىڭ وكىلدەرى ۇيىمنىڭ باس حاتشىسىنا حات جازىپ، كوروناۆيرۋستىڭ ورتاق دۇشپان ەكەنى جانە سانكتسيالاردىڭ ونىمەن كۇرەسۋگە تەرىس اسەر ەتەتىنى جونىندە ەسكەرتتى، دەپ جازادى ر. اقپارات اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتىنشە، 8 مەملەكەتتىڭ وكىلدەرى ب ۇ ۇ باس حاتشىسى انتونيو گۋتەرريشكە جولداعان حاتتا: قازىرگى كەزدە حالىقارالىق زاڭدار مەن ب ۇ ۇ نىڭ جارعىسىن اشكەرە بۇزىپ، ءبىرجاقتى جانە زاڭسىز سالىنعان سانكتسيالار ەلدەردىڭ كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسۋىن قيىنداتتى ، دەپ جازدى.حاتتىڭ جالعاسىندا كوروناۆيرۋسقا قارسى كۇرەستىڭ ىنتىماقتاستىق پەن بىرلەستىكتىڭ جوعارى دەڭگەيىن قاجەت ەتەتىنى قۋاتتالىپ: سانكتسيالار ۇكىمەتتەردىڭ كوروناۆيرۋسقا قارسى كۇرەسىن، اسىرەسە ناۋقاستاردى ەمدەۋگە قاجەت تەستەر مەن ءدارى دارمەك جانە تاعى باسقا مەديتسينالىق قاجەتتىلىكتەردىڭ ۋاقىتىلى قامتاماسىز ەتۋىن السىرەتەدى ، دەپ ەسكەرتىلدى. وسىعان وراي ب ۇ ۇ داعى 8 مەملەكەتتىڭ وكىلدەرى ۇيىمنىڭ باس حاتشىسىنان ەكونوميكالىق قىسىم كورسەتىپ وتىرعان زاڭسىز سانكتسيالاردىڭ كۇشىن تولىق جويۋدى سۇرادى.قازاقستانداعى تۇرىك ازاماتتارى ەلىنە ورالادى تۇركيانىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى وكىلەتتى ەلشىلىگى ەلگە قايتقىسى كەلگەندەرگە جەدەل حابارلاما جاريالادى. قازاقستانداعى تۇرىك ازاماتتارى 29 ناۋرىز كۇنىنە دەيىن ەلگە ورالۋىنا بولادى، دەپ جازادى تۇركيا راديو تەليەۆيزيا پورتالى.بۇل تۋرالى حابارلامانى قازاقستانداعى تۇركيا ەلشىلىگى الەۋمەتتىك جەلىدەن جاريالادى. حابارلامادا قازاقستاننان ەلگە ورالعىسى كەلەتىن بارلىق ازاماتتارىمىزدىڭ جانە اۋەجولدارىنىڭ رەيستەرىمەن ەلگە ورالۋىنا مۇمكىندىك جاسالادى دەپ ايتىلدى. تۇركياعا ورالعىسى كەلەتىن ازاماتتار وسى ەكى اۋەجولىمەن بايلانىسقا شعۋى كەرەك. نۇر سۇلتان جانە الماتى قالالارىنان ۇشاتىن جولاۋشىلار قالادا كارانتين جۇرگىزىلگەندىكتەن الدىمەن ەلشىلىك جانە الماتى باس كونسۋلدىعىمەن حابارلاسۋى ءتيىس. وسىعان وراي تۇركياعا قايتقىسى كەلەتىن تۇرىك ازاماتتارى 26 ناۋرىز كۇنى الماتى، 27 ناۋرىز كۇنى اتىراۋ، 28 ناۋرىز كۇنى نۇر سۇلتان جانە 29 ناۋرىزدا الماتىدان ۇشۋىنا بولادى ، دەپ حابارلايدى ب ا ق.وزبەكستان ۇلى بريتانيا مەن پاكىستانعا كۇكىرت ەكسپورتتايدى ءوزا اقپاراتتىق اگەنتتىگىوزبەك نەفتگاز كومپانياسى گازدى قايتا وڭدەۋ ناتيجەسىندە الىنعان كۇكىرت ونىمدەرىن شەتەلگە ەكسپورتتاۋدى جولعا قويدى، دەپ حابارلايدى وزبەكستاننىڭ ءوزا مەملەكەتتىك اقپاراتتىق اگەنتتىگى.قازىرگى ۋاقىتتا كۇكىرت ەكسپورتىنىڭ العاشقى كەلىسىم شارتى ۇلى بريتانيادا تىركەۋدەن ءوتتى. كەلىسىم نەگىزىنەن ماي ونىمدەرى، تىڭايتقىشتار جانە استىق وندىرۋگە مامانداندىرىلعان جاھاندىق ساۋدا كومپانيالارىنىڭ ءبىرى پەن جاسالدى. كەلىسىمگە ساي وزبەك نەفتگاز كومپانياسى 100 مىڭ توننا كۇكىرت ەكسپورتتايدى. سونىمەن قاتار، پاكىستان مەملەكەتتىك كومپانياسىمەن دە ەكسپورتتىق كەلىسىمگە قول قويىلىپ، العاشقى تاپسىرىس 50000 توننا كۇكىرت ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋعا كەلىسىم جاسالدى ، دەپ جازادى ءوزا اقپاراتتىق اگەنتتىگى.گۇجىمدى اۋليە تامدى شارۋاگەرى گازەتىوزبەكستاندا شىعاتىن تامدى شارۋاگەرى گازەتى قىزىلقۇم تاريحى بەتتەرىنەن ايدارىمەن گۇجىمدى اۋليە اتتى ماقالا جاريالادى. قىزىلقۇم ءوڭىرىكەڭ بايتاق. بۇل ولكەنى ادامدار ەستە جوق ەسكى زامانداردان بەرى مەكەن ەتىپ، ىسسىلى سۋىق تالاي كۇندەردى باستان كەشىرىپ كەلەدى. سول زامانداردا ەلدى يماندىلىققا، قايىرىمدىلىققا باستاعان، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى ۋاعىزداپ، جان تازالىعىمەن ەل قۇرمەتىنە بولەنگەن نەبىر اۋليەلەر وتكەن. جەرگىلىكتى حالىق، بۇل كىسىلەر پانيلىك بولعان سوڭ، قابىرلەرىنە زيارات ەتىپ، ولاردى اۋليە سانادى، قۇرمەت ەتتى. زارافشان قالاسىنا جاقىن ماڭداعى گۇجىمدى اۋليە قورىمى وسىنداي قاسيەتتى ورىنداردىڭ بىرى. سول ماڭايدان كۇندە ءوتىپ جۇرسەك تە، وتكەن زامانداردا وسى جەردى مەكەن ەتكەن، ومىرلەرىن يماندىلىققا باعىشتاپ، ادامداردى تۋرا جولمەن ءجۇرۋدى ناسيحاتتاعان ادامدار تۋرالى بىلە بەرمەيمىز دەپ جازادى گازەت.گازەتتە گۇجىمدى اۋليەنىڭ ورنالاسقان جەرى، سول ماڭداعى باسقا دا جۇرت كيەلى سانايتىن ورىندار تۋرالى جازىلادى. سولارعا قاتىستى ەل اۋزىنان ۇزىلمەي كەلە جاتقان اڭىزدارعا، اڭگىمەلەرگە نازار اۋدارادى. ماسەلەن، سول اۋليەنىڭ جاتقان جەرىنە جاقىن ماڭدا قورىم بار ەكەن. وزعان اۋليە دەپ اتاپ كەتكەن وسى قورىمدا اۋليەنىڭ شىراقشىسى بولعان التىباي اتاعا ارنالعان تاستان جاسالعان ەسكەرتكىش تاقتا بەلگى ورناتىلعان. وكىنىشكە وراي، ەل اراسىندا وزعان اۋليە ، ونىڭ ءومىرى، شىققان تەگى, جاساعان ىستەرى تۋرالى مالىمەت ساقتالماعان. ەسەسىنە، ەل ىشىندە اۋليەنىڭ شىراقشىسى بولعان التىباي اتا تۋرالى قىزىقتى اڭىز اڭگىمەلەر كوپ. التىباي اتا قازاقتىڭ كىشى ءجۇز، جەتىرۋ تايپاسىنا جاتاتىن تەلەۋ رۋىنان شىققان كىسى. ەل اۋىزىنداعى اڭىزعا جۇگىنسەك، التىباي اتاعا تۇسىندە وزعان اۋليە ايان بەرىپ، قابىرىنىڭ قاراۋسىز قالعانىن، وسى جەرگە كەلىپ، يەلىك ەتۋىن وتىنگەن. سونان التىباي اتا وسى جەرگە كەلىپ، قورىم اينالاسىن تازالاپ، اۋليەنىڭ قابىرىنە تاستان قورعان سالادى. سايداعى بۇلاق كوزىن اشىپ، قۇدىقتى تازالايدى، اينالاسىنا گۇجىمدى داراعىن وتىرعىزادى. داراقتار گۇلدەپ، جايقالا وسكەن بۇل جەر كەيىن گۇجىمدى اۋليە اتالىپ كەتەدى. التىباي اتا ءومىرىنىڭ كوپ جىلىن، اۋليگە قىزمەت ەتۋمەن بىرگە، جاردەمگە مۇقتاج كىسىلەرگە كومەك بەرىپ، يماندىلىقتى، ارۋاقتى قۇرمەتتەۋدى ناسيحاتتاعان دەپ جازادى گازەت.بۇدان بولەك، گازەتتە جازىلعانىنداي، التىباي اتا وزعان اۋليەنىڭ شىراقشىسى عانا ەمەس، كەرەمەت قابىلەت يەسى بولعان ەكەن. ول كىسىگە قاتىستى ەل اراسىنداعى اڭىز، اڭگىمەلەر دە بەرىلەدى. قىزىلقۇم وڭىرىندە ەستە جوق ەرتە زامانداردان بەرى كەلە جاتقان، وتكەن عاسىرلاردان سىر شەرتەتىن كوپتەگەن اڭىز اڭگىمەلەر بار. ءبىز ءسوز ەتكەن گۇجىمدى اۋليە حيكاياسى وسى اڭىزداردىڭ ءبىرى عانا. شىندىعىنا كەلسەك، مۇندا كەلسەڭ، جانعا جاعىمدى تىنىشتىق پەن، باسقاشا اسەرلى جەڭىلدىك سەزىنەسىڭ. سول ءۇشىن بە، الدە باسقاشا سەبەپ بولدى ما ەكەن، بىر زامانداردا التىباي اتا مەكەن ەتكەن وسىنداعى كىشكەنە بۇلاق پەن قۇدىق ورنىندا بۇگىنگى كۇنى دەمالىس ورنى سالىنعان دەپ جازادى گازەت.باستى سوزدەر: مادةنيةت, شەتەل قازاقتارى ,
|
جاقىن ارادا تازا قازاقشا سويلەۋگە ۋادە بەرەمىن مينيستر ۋادە بەردىۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى اسەت ەرعاليەۆ وكقدا ءوتىپ جاتقان بريفينگتە قازاق ءتىلىن قالاي ۇيرەنىپ جاتقانىن ايتتى، دەپ حابارلايدى ..قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە كۇنىنە 1،5 ساعات ۋاقىت جۇمسايمىن. جاقىن ارادا تازا قازاقشا سويلەۋگە ۋادە بەرەمىن. ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىندە ماعان قازاق ءتىلىن ۇيرەتەتىن قىزمەتكەر بار، دەدى ەڭ جاس مينيستر.ەسكە سالا كەتەيىك، 18 قاڭتاردا مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى بولىپ اسەت ەرعاليەۆ تاعايىندالدى. اسەت ەرعاليەۆ ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ اراسىنداعى ەڭ جاسى. ول 34 جاسىندا مينيستر بولدى.3 اقپاندا ۆەدومستۆو باسشىسى رەتىندە ءماجىلىس وتىرىسىنا العاش رەت قاتىسقان ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى اسەت ەرعاليەۆ قازاقشا سۇراققا ورىسشا جاۋاپ بەرگەنى ءۇشىن دەپۋتاتتان سوز ەستىدى.ءسىز بۇگىن العاش رەت ماجىلىسكە كەلىپ تۇرسىز. بىراق قازاقشا قويىلعان سۇراقتاردىڭ بارلىعىنا ەش رۇقسات سۇراماستان ورىس تىلىندە جاۋاپ بەرۋگە كوشتىڭىز. 18 ميلليون ادامنىڭ ىشىنەن مينيستر بولۋعا جاراعان ەكەنسىز، جاسىڭىز دا تاۋەلسىزدىكپەن شامالاس. بىراق ءوز انا تىلىڭىزدە جاۋاپ بەرمەگەنىڭىز ۇيات دەپ سانايمىن. سوندىقتان كەلەسى وتىرىستا قازاق تىلىندە، انا تىلىندە قويىلعان سۇراققا سول تىلدە جاۋاپ بەرىڭىز، دەپ ەسكەرتۋ جاسادى بەرىك دۇيسەنبينوۆ.مينيستر قازاق ءتىلى ۋادە
|
16 قاراشا 17:01ۇلتتاردىڭ بىرلىگى، ارالاس نەكەلەر، ولاردىڭ ءبىر بىرىمەن سىڭىسكەنى سونشالىقتى، ءتىپتى، ءبولىنۋ، مەتروپولياعا قارسىلىق تۋرالى ويلاۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس سياقتى بولدى. مىنە، وسى ۇلتتار دوستىعىنىڭ لابوراتورياسىندا كۇتپەگەن جارىلىس بولدى. بۇل قارسىلىق سىرتتاي قازاقستاندى باسقارۋعا ورتالىقتىڭ ەلدىڭ ەكونوميكاسىن، مادەنيەتىن، مەنتاليتەتىن بىلمەيتىن ادامدى جىبەرۋىنە بايلانىستى بولدى.ءبىراق، بۇل ونىڭ نەگىزگى سەبەبى ەمەس، سىلتاۋ عانا ەدى. سول زامانعى ساياسي جاعداي ءۇشىن بۇل كۇتپەگەن، تەك كەڭەس وداعىنداعى ەمەس، الەمدى ءدۇر سىلكىندىرگەن، بارلىق دەموكراتيالىق كۇشتەردىڭ نازارىن اۋدارعان ۋاقيعا بولدى. جەلتوقسان ۋاقيعاسى، الماتى ۋاقيعاسى اتانىپ بۇل قارسىلىق تاريحقا، عىلىمي ەڭبەكتەرگە دە ەندى. دەگەنمەن بۇل قانداي ۋاقيعا ەدى؟ دەگەن ساۋال تۋادى. فيلوسوفيادا تابيعات پەن قوعام ءىرىلى ۋاقتى فيزيكالىق، حيميالىق، بيولوگيالىق، گەولوگيالىق، ەكولوگيالىق، الەۋمەتتىك، ساياسي تاعى باسقا دا ۋاقيعالاردان تۇرادى.بولمىستىڭ ءوزى ءبىر بىرىمەن ىقپالداسىپ جاتىرعان ۋاقيعالار. ولار ءبىر بىرىمەن ىشتەي بايلانىستا: بولاشاق بۇگىنگى كۇننەن باستاۋ السا، بۇگىن وتكەننىڭ جالعاسى، قورىتىندىسى. ءبىراق، تاريحي پروتسەسس ءتۇزۋ سىزىق ەمەس. بۇگىنگى كۇن كەشەگىنىڭ جالعاسى عانا ەمەس، ساراپشىسى، بولاشاقتى ايقىنداۋشى.ۋاقيعا كوپ ءماندى ۇعىم، اسىرەسە، تاريحي ۋاقيعانىڭ ورنى بولەك. ول كۇندەلىكتى اعىمداعى ۋاقيعانىڭ ءبىرى ەمەس. ۋاقيعا تاريح بارىسىنداعى بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتى، بەلەستەردى انىقتاۋشى شەكارا. تاريحي پروتسەستى ۋاقيعاعا دەيىن، ۋاقيعادان كەيىن دەپ اجىراتادى. سونداي اق، قازاقستان تاريحىن دا جەلتوقسان1986ج. ۋاقيعاسىنا دەيىن، جەلتوقساننان كەيىن دەپ كەزەڭگە بولۋگە تۇرارلىق. ورىس يتەلليگەنتسياسىنىڭ وكىلدەرى 1941 جىلعى نەمىس فاشيستەرىنىڭ كەڭەس ۇكىمەتىنە قارسى سوعىسى بىزگە ورىس حالقىنىڭ وكىلى ەكەنىمىزدى سەزىندىردى، ۇلتىمىزدىڭ تاعدىرى تۋرالى تەرەڭ ويلانۋعا يتەرمەلەدى دەپ ايتىپ، جازىپ جاتادى.ال، جەلتوقسان ۋاقيعاسى ميداي ۇلتتار ارالاسىپ، ءبىر بىرىنە ءسىڭىسىپ، اسسيميلياتسياعا ۇشىراعان، ونى يدەولوگيانىڭ كۇشىمەن ينتەگراتسيا، حالىقتار دوستىعى دەپ قابىلداعان ورتادا الەۋمەتتىك ارتەكتىلىگىنە قاراماستان قازاق جاستارىنىڭ باسىن قوستى، قازاق ۇلتىنىڭ ۇل قىزدارىنىڭ ۇلت تاعدىرى توڭىرەگىندە مۇڭىن، جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنەتىندەرىن ءبىلدىردى. قوعامداعى جاعدايعا بايلانىستى ساياسي قارسىلىقتار ءارتۇرلى كورىنىس الادى. ول ساياسي رەجيمگە بايلانىستى، بيلىكتىڭ رۇقساتىمەن ساياسي كۇشى بار قارسىلىقتار، مىسالى، سەمەي پوليگونىن جابۋ جانە بيلىكتىڭ سانكتسياسىن، رۇقساتىن الماعان قارسىلىقتار، ولار كەيدە ريەۆوليۋتسياعا اكەلەدى. مىسالى، 2004 جىلعى ۋكرايناداعى سايلاۋ قورىتىندىسىن بۇرمالاۋعا بايلانىستى سارى قىزىل ورانجيەۆايا ريەۆوليۋتسيا ساياسي جاعدايدى وزگەرتىپ، ساياسي باعىتتىڭ جاڭارۋىنا اكەلدى. مازمۇنى جاعىنان قارسىلىقتار ساياسي، الەۋمەتتىك جانە مادەني بولىپ بولىنەدى، امالى جاعىنان قارسىلىقتار قارۋلى جانە بەيبىت قارسىلىقتار بولىپ بولىنسە، ءتۇرى جاعىنان ءار الۋان: كوتەرىلىس، بۇلىك، كوشەدەگى ساياسي قارسىلىق اكسيالارى، ميتينگ، ەرەۋىلدەر، اشتىق جاريالاۋ. ولار قوعامنان قولداۋ تابۋى دا، تاپپاۋى دا، كەيدە ونىڭ توڭىرەگىندە قوعامدىق پىكىر ەكىگە جارىلۋى دا مۇمكىن.ءسوز جوق، جاستاردى قازاق ۇلتىنىڭ تالاي ماسەلەلەرى ويلاندىرعان. نەگە مەن انا تىلىمدە ءبىلىم الا المايمىن؟ نەگە قازاق مەكتەپتەرى از؟ نەگە قازاق ءتىلى ءومىردىڭ كوپتەگەن سالالارىندا قولدانىستان ىعىستىرىلعان؟ دەگەن سياقتى ساۋالدار ىشتەي توتاليتارلىق بيلىككە قارسى كوڭىل كۇي تۋعىزىپ كۇندەلىكتى تۇرمىسپەن قاتار جۇرە بەرگەن.سوندىقتان، جەلتوقسان ۋاقيعاسىنىڭ شىم شىتىرىق كورىنىستەرىندە توتاليتاريزمگە ساياسي ستيحيالىق كوتەرىلىستىڭ دە، اشۋ ىزا، نارازىلىق، تولقۋ، بيلىكتى ابىرجىتقان، اسىپ ساستىرعان بيلىكتىڭ دە، الەمدە سول زاماندا دا، بۇگىن دە كەڭ تاراعان كوشەدەگى ساياسي قارسىلىق اكتسيالارىنىڭ دا، ورتالىق بيلىكتىڭ ۇستەمدىگىنە راديكالدىق ساياسي كەلىسپەۋشىلىك تە كورىنىس الدى. قايتا قۇرۋ، جاڭارۋ، ءسوز بوستاندىعى، جينالىستارعا ەركىندىكتى دەموكراتيالىق قۇندىلىق دەپ ەسەپتەگەن نەگىزىنەن ستۋدەنتتىك جاستار بيلىككە نارازىلىق ءبىلدىردى. جەلتوقسان ۋاقيعاسى، سوندىقتان، بەيبىت سيپاتتاعى كوتەرىلىس.كوتەرىلىس، بۇلىك، ءارتۇرلى شيەلەنىس پەن قاقتىعىستاردىڭ سالدارىن سالىستىرۋ ءۇشىن باتىستىق عالىمدار قانتوگىستىڭ كوەففيتسيەنتىن كوەففيتسيەنت كروۆوپروليتنوستي ەنگىزدى. وسى ولشەممەن كەلگەندە جەلتوقسان قارسىلىعى نەگىزىنەن بەيبىت نارازىلىق بولدى. كوشەدەگى ساياسي اكتسياعا شىعۋعا ءجون سىلتەگەن، ىقپال جاساعان ينتەلليگەنتسيا وكىلدەرى بولعان بولار. بۇل ۇيىمداسقان كوتەرىلىس دەۋگە نەگىز جوق، ساياسي كوتەرىلىسكە شىققاندار باعدارلامالار، پەتيتسيا ۇسىنىلمادى.بۇل ساياسي كەلىسپەۋشىلىك، بيلىكتىڭ شەشىمىنە جاۋاپ، ءبىراق، ساياسي قۇرىلىمدى اۋىستىرۋ ماقساتى، ءتىپتى، بولعان جوق، راديكالدى وزگەرتۋدى كوزدەيتىن ساياسي ارەكەتتەرگە بارمادى. وعان قاتىسۋشىلار نەگىزىنەن ستۋدەنت جاستار، كوتەرىلىستىڭ ساياسي تەمپەراتۋراسى، قارقىنى، وتە جوعارى بولدى. يدەولوگيالىق جانە پسيحولوگيالىق جاعىنان كەڭەس ەلىندە ءارتۇرلى قاراما قارسى پىكىرلەر دە تۋعىزدى. بيلىكتىڭ كوتەرىلىس ادەيى ۇيىمداستىرىلعان، ول قونايەۆ تۇسىندا جوعارى مانساپقا يە بولىپ، ەندى، جىلى ورنىنان كەتەتىندەردىڭ ارەكەتى دەگەن ساياسي بولجامدارى ناقتى دالەلدەنبەدى.نارازىلىق كورسەتىپ كوشەگە شىققان ازاماتتاردىڭ حۇقىن سىيلاۋ، بارىنشا توزىمدىلىك تانىتۋ، ءتىپتى، دورەكى قىلىقتار بايقالىپ، ءتىل ءتيىپ جاتسا دا شىدامدىلىق كورسەتۋ، بيلىكتى اسىرا پايدالانباۋ ع 80جىلدارىندا دا، بۇگىن دە بىزدە قالىپتاسپاعان مادەنيەت. كوتەرىلىس كۇشپەن باسىلدى.جەلتوقسان كوتەرىلىسى كەڭەستىك وتارشىلدىق ساياساتقا قارسى العاشقى كوتەرىلىس ەدى. بۇدان 30 جىل بۇرىن ول ۇلكەن تاريحي سىلكىنىس بولدى. ونى سول زاماندا وي ەلەگىنەن وتكىزۋ وڭاي ەمەس ءتى. البىرت جاستاردىڭ وتارشىلدىق ساياساتقا، توتاليتارلىق جۇيەگە قارسى شىعۋىنىڭ، سول كەزدەگى جاريالىلىق، دەموكراتيالىق يدەياعا سەنگەن ستۋدەنتتەر مەن قارا كۇش يەسى ارميانىڭ اراسىنداعى كۇرەستىڭ استارىندا قازاقتىڭ ۇلتتىق يدەياسى جاتتى. بۇل كوتەرىلىس كەڭەس وداعىن قۇردىمعا كەتىرۋگە باستاۋ بولعان جانە قۇرامىنداعى بودان حالىقتاردىڭ ازاتتىق كوزعالىستارىنا دەم بەرگەن تاريحي كۇبىلىس.ساياسي تاريحي جانە يدەولوگيالىق العى شارتتارايگىلى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە كەنەتتەن پايدا بولعان ستيحيالى كوزعالىس رەتىندە ەمەس، قوعامنىڭ دامۋ بارىسىندا ومىرگە كەلگەن تابيعي، زاڭدى قۇبىلىس رەتىندە قاراۋىمىز كەرەك. عاسىردىڭ 50جىلدارى مەن 60جىلداردىڭ باسىندا كەڭەس ۇلت ساياساتى قايشىلىققا تولى ەدى، ەڭ باستىسى ورتالىققا قارسىلىق كۇشەيدى. بۇل جىلىمىق ي. ستاليننىڭ جەكە باسىنا تابىنۋشىلىقتى سىناۋ، ۇلتشىلدار دەپ ايىپ تاعىلعانداردى اقتاۋ زامانى ەدى. وسى كەزدە وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ قۇقىن كەڭەيتۋ، ءوز ماسەلەلەرىن وزدەرى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرۋ دە، اسىرەسە، ەكونوميكا، ءبىلىم، مادەنيەت سالالارىندا قولعا الىنعان. سونىمەن بىرگە، ورتالىق حالىقتاردىڭ ەركىندىككە ۇمتىلۋىنان قورىقتى، دەربەستىككە قۇلشىنىس ۇرەي تۋعىزدى. رەسمي ساياساتپەن كەلىسپەيتىن، قارسى پىكىر ايتاتىنداردى ديسسيدەنت دەپ ايتا باستادى. وزگەشە ويلايتىنداردى، باسقا ويدى ۇستانۋشىلاردى يناكومىسلياشيە دەپ تە اتادى.ورتالىققا قارسىلىق الۋان ءتۇرلى بولدى: ليستوۆكالار تاراتۋ، جاسىرىن ۇيىمدار قۇرۋ، بۇلىك شىعارۋ، ورىستارعا قارسى ەلىنە ورالعان شەشەندەردىڭ كوتەرىلىستەرى، شەشەندەرگە قارسى ورىس ءشوۆينيزمى. كەڭەس ۇلت ساياساتىنا قارسىلىق تۋرالى ەندى ەندى ايتىلىپ، جازىلىپ ءجۇر. 50جىلداردىڭ اياعى مەن 60جىلداردىڭ باسىندا ۇستەمدىك ساياساتقا قارسىلىق بىلدىرگەن 8124 ادام سوتتالعان، پارتيادان، كومسومولدان شىعارىلعانداردى ەسەپتەمەگەندە. ن. حرۋشيەۆتى ليبەرال، دەموكرات دەگەن جالعان ەكەنى بەلگىلى بولدى. اتتارىن جاسىرىپ، قولدارى قويىلماعان ورتالىققا جازىلعان انونيم حاتتاردىڭ 27,2 پايىزى ۇلت ساياساتىنا نارازىلىق بىلدىرگەن. ۋكراينا مەن بەلورۋسسيادان حاتتار وداقتان ءبولىنۋ ماسەلەسىن اشىق قويعان. 20 ۋكرايندىقتىڭ سوتتالعانى تۋرالى اقپارات ءقازىر جاريالانىپ جاتىر.قازاقستاندا دا ءار ءتۇرلى ۇيىمدار ومىرگە كەلدى. 1963 جىلى قاراشا ايىندا ماسكەۋ قالاسىندا قازاق ستۋدەنت جاستارىنىڭ جاس تۇلپار ۇيىمى قۇرىلدى. جاستار قازاق قاشان ەڭسەلى ەل بولىپ، وردەگى وركەنيەتتى جۇرتتىڭ قاتارىنا قوسىلادى؟ ادامزات كوش كەرۋەنىنە قايتسەك ەڭسەسىن كوتەرىپ ەرە الادى دەگەن وي قازاق جاستارىن مازالادى . جاس تۇلپارلىقتار الاش يدەيالارىنىڭ مۇراگەرى، جالعاستىرۋشى رەتىندە سوتسياليستىك زاڭنامالىق شەڭبەرىندە مادەني اعارتۋشىلىق جۇمىس جاسادى. كەڭەس وداعىنداعى ۇلتتىق ماسەلەلەردى ورتاعا سالدى. ۇلت، ءتىل، مادەنيەت ماسەلەلەرى جونىندە قازاق جاستارىنىڭ كوزىن اشتى.ن. حرۋشيەۆتىڭ قازاقستانعا كوزقاراسى ءتۇزۋ بولمادى، ەلدى بولشەكتەۋ ساياساتىن ايلامەن دە، كۇشپەن دە جۇرگىزۋگە تىرىستى. قازاقستاننىڭ جەر اۋماعىنىڭ كەڭدىگىن، جەر استى بايلىعىنىڭ مولدىعىن، ءوندىرىس سالالارىنىڭ كوپتىگىن سىلتاۋ ەتىپ، قازاقستاندى بولشەكتەۋ ساياساتى قولعا الىندى، ال، ونىڭ قاي جەرىن كىمگە بەرۋدى تەك ورتالىق شەشەدى دەپ ۇيرەنگەن ماسكەۋ شەنەۋنىكتەرى قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇتاستىعىنا قاۋىپ ءتوندىردى.قازاقستاننىڭ ءبىرقاتار اۋداندارىن، اسىرەسە، ناعىز جەرۇيىق دەپ اتالعان بوستاندىق اۋدانىن وزبەك سسر نا بەرۋگە، اقمولا، كوكشەتاۋ، كوستاناي، پاۆلودار، سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارى ونىڭ ىشىندە تسەلينوگراد، قازىرگى استانا قالاسى دا بار رەسەيگە بەرىلۋىنە ج. تاشەنوۆتىڭ قارسىلىعى، وسى جولداعى قايسارلىعى، ەلدى جىگەرلەندىردى، وي سالدى. ج. تاشەنوۆتىڭ ارتىندا نە ەلدىڭ ىشىندە، نە سىرتتا ونى قولدايتىن ۇيىم بولعان جوق، ول ەشقانداي ماتەريال تاراتپادى. ول تەك بىلىمدىلىگىمەن، پاراساتتىلىعىمەن، ۇلتجاندىلىعىمەن ورتالىقتىڭ بەتىن قايتاردى. ج. تاشەنوۆ فەنومەنى قازاق ادەبيەتشىلەرىن قاناتتاندىردى، شابىت بەردى. ومىرگە ج. ناجىمەدەنوۆ پەن ش. قالداياقوۆتىڭ كەيىن گيمنگە اينالعان مەنىڭ قازاقستانىم ءانى، ج. مولداعاليەۆتىڭ مەن قازاقپىن پوەماسى، ي. ەسەنبەرلين مەن ءا. كەكىلبايەۆتىڭ روماندارى، باسقا دا شىعارمالار ۇلتتىق پاتريوتيزم يدەياسىن ەل ساناسىنا ءسىڭىردى. ج. تاشەنوۆ فەنومەنى، ۇلتتىق يدەيانىڭ ادەبيەتتە، ۇلت ساناسىنا تەرەڭ ۇيالاۋى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە رۋحاني دايىندىق بولدى.قازاقستانداعى ۇلتتىق ءپاتريوتيزمنىڭ ءوسۋى، سوڭعى كەزدە بەلگىلى بولعانداي، 6070 جىلداردان باستاپ استىرتىن، قۇپيا تۇردە ورىس ۇلتشىلدىعىنىڭ باس كوتەرۋىنە دە تۇرتكى بولدى. سوۆەت ۇكىمەتىنىڭ ساياساتىنا نارازىلىق ورىستاردىڭ دا كوممۋنيستىك پارتياعا قارسى شىعۋىنا نەگىز بولدى. پارتيانى ورىسشىل ەمەس دەپ كىنالادى. ورىس ۇلتشىلدىعىمەن كۇرەسۋ ماسكەۋگە دە وڭاي بولمادى.ورىسشىلدار كاپيتاليزمدى ماداقتاعان جوق، ورىس ءپاتريوتيزمىن العا تارتىپ، ورىس ۇلتىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ، ورىستىڭ قاسيەتتى رۋحىن ساقتاۋ ءۇشىن كۇرەستى. ال، ورىس يدەياسى ورىستارعا ۇنادى. ەلدەگى جاعدايدىڭ قيىنداۋى مەملەكەت باسشىلىعىندا يەۆرەيلەردىڭ دە كوپشىلىگىمەن ءتۇسىندىرىلدى. كەيدە پارتيا مەن ۇكىمەت اپپاراتىنداعى يەۆرەيلەر تۋرالى ستاتيستيكا قولدان كولعا تارادى. ورتالىق كوميتەتتىڭ قىزمەتكەرلەرى دە رەسمي ەمەس جاعدايدا ورىس يدەياسىن قولدايتىندارىن جاسىرماعان.مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ۆ. چەبريكوۆتىڭ 28. 03. 1981 جىلعى ورتالىق كوميتەتكە جازعان ەسەبىندە بىلاي دەلىنگەن: ۆ پوسلەدنەە ۆرەميا ۆ موسكۆە ي ريادە درۋگيح گورودوۆ سترانى پوياۆيلاس نوۆايا تەندەنتسيا ۆ ناستروەنياح نەكوتوروي چاستي ناۋچنوي ي تۆورچەسكوي ينتەلليگەنتسيي، يمەنۋيۋشەي سەبيا رۋسيستامي. بۇل يدەيانى شەتەلدىك ورىس ەميگرانتتارى مەن ساياسي ورتالىقتار قولداپ، حالىقتار اراسىندا ىرىتكى سالۋعا تىرىستى. سوۆەت وداعىنداعى اقش، باتىس گەرمانيا، يتاليا ەلشىلەرى دە بەلسەندىلىك تانىتىپ، رۋسيستەرمەن بايلانىس جاساپ، مالىمەتتەر جيناي باستادى. ولار رۋسيستەردى سوۆەت ۇكىمەتىنە، باسقا كەڭەس حالىقتارىنا قارسى قويۋدىڭ جولدارىن ىزدەدى. ديسسيدەنتتەرمەن سالىستىرعاندا، رۋسسيستەرمەن بايلانىس جاساۋ وڭاي ەدى جانە ولار سان جاعىنان كوپ بولدى. ورىس مادەنيەتىن، ەسكەرتكىشتەرىن قورعاپ، ورىس ۇلتىن امان ساقتاپ قالۋ ماسەلەسى سوۆەت ۇكىمەتىن قۇلاتپاي ىسكە اسپايدى دەگەن ويعا تىرەلدى.ۆ. چەبريكوۆتىڭ ايتۋىنشا، ءتىپتى، 60جىلدارى رۋسيستەر وگۋرتسوۆ، ۆاگين، تاعى باسقالار كۇشپەن سوۆەت ۇكىمەتىن قۇلاتۋعا دايىندالعان. ال، رۋسيستەر وسيپوۆ پەن يۆانوۆ جاسىرىن جۋرنال شىعارىپ تۇرعان. يۆانوۆ لوگيكا كوشمارا ي رىتسار نەياسنوگو وبرازا اتتى رومانداردىڭ اۆتورى. بۇل شىعارمالاردا كەڭەس ۇكىمەتىن ورىس ۇلتىنا قارسى مەملەكەت رەتىندە، ال مەملەكەت باسشىلارى قارا باستارىنىڭ قامى ءۇشىن تالاي قىلمىستارعا، توڭكەرىستەرگە، دورەكىلىككە بارعان ادامدار رەتىندە سۋرەتتەلگەن. بۇل تاريحي شىندىق بولعانمەن كەڭەس ۇكىمەتى باسقا ۇلتتاردى ودان دا ارتىق قۋدالاعانىن ولار كورمەدى دە، نازارىنا ىلمەدى دە. يۆانوۆ پەن وسيپوۆكە ورىس زيالىلارىنىڭ ەسىگى اشىق بولعان.اسىرەسە يليا گلازۋنوۆ ولاردى قولداپ وتىرعان. رۋسيستەردىڭ وي پىكىرى سايىپ كەلگەندە ورىس شوۆينيزمىمەن ۇلاسىپ جاتتى. ولار ورىس ۇلتىن قورعاي المايتىن كەڭەس ۇكىمەتى قوعامدى باسقارۋعا قابىلەتسىز دەپ باعالادى. ءسوز جوق، ورىس ءشوۆينيزمى ۇلتتىق رەسپۋبليكالاردا قارسىلىق تۋعىزدى، ۇلتتىق پاتريوتيزمنىڭ وسۋىنە اكەلدى. وسىلاي، ءبىر جاعىنان، ج. تاشەنوۆ سياقتى ۇلت قايراتكەرلەرىنىڭ ورتالىقپەن كۇرەسى، ەكىنشى جاعىنان، ورىس ءشوۆينيزمى كەڭەس وداعىنىڭ ىشتەي ىدىراۋىنا اكەلدى . 80جىلدارداعى قازاق جاستارى 60جىلدارداعى قازاق جاستارى ەمەس ەدى. وسى ەكى اراداعى ساياسي، مادەني وزگەرىستەر، ولاردىڭ سانا سەزىمىنە ۇلكەن ىقپال ەتتى.ساياسي پسيحولوگيالىق تالداۋوتارلانعان ەلدەردە ساياسي پسيحولوگيالىق تۇرعىدان وتە كۇردەلى احۋال قالىپتاسادى. ونى ەكى جاقتى سانا دەپ اتايدى. وتارلاۋشىلار تاۋەلدى ەلدەردە جارتىلاي قۇداي، ءوز ايتقاندارىن ىستەتەدى، ءوز ءتىلىن، ءدىنىن تاڭادى. وتارلانعان، باعىنىشتى ۇلتتىڭ وكىلدەرى ايتقاندارىن ەكى ەتپەيدى، ءتىلىن، مادەنيەتىن، كوزقاراسىن، ءتارتىبىن قابىلداپ، ءوز مۇمكىندىكتەرىن دالەلدەپ كۇن كورەدى.وسىلاي وتارلانعان ۇلت وتارلاۋشىنىڭ ماسكاسىن كيەدى. وتارلاۋشى ەليتا استامشىلىقتى رەسمي ساياساتقا اينالدىرىپ، وعان كيەلى ماعىنا بەرەدى، سول ارقىلى ۇستەمدىگىن دارىپتەيدى، اسىرەسە، تاۋەلدى حالىقتىڭ ءتىلىن قۇرتۋ ارقىلى ەلىن قۇرتۋعا كىرىسەدى. ءوزىن كەمسىتۋ، مەنسىنبەۋ، تومەن ساناۋمەن بەتپە بەت كەلىپ، كەمسىتۋدىڭ ازابىن تارتقان وتارلانعان ۇلتتا قارسىلىق تۋادى، كەيبىرەۋلەرىنىڭ جۇيكەسى توزادى، ءوز قۇندىلىقتارىنان ايىرىلىپ قالماۋدى ويلايدى.بۇل پسيحولوگيا جەلتوقساندىقتارعا جانە كوشەگە شىقپاسا دا ولارمەن تىلەكتەس، نيەتتەس قازاق پاتريوتتارىنا ءتان. بۇل ۇلتتىق ساياسي پسيحولوگيانىڭ ءبىر جاعى. ەكىنشى قىرى ول ۇلتتىق كونفورميزم، وتارلاۋشى ۇلتتىڭ قىسىمىنا كونگىش، يكەمدى، ءتىلىن، ءداستۇرىن قابىلداعىش، بىرتە بىرتە ونىڭ سويىلىن سوعىپ، ءوز ۇلتتىق مۇددەسىنەن الىستاعاندار. ۇلتتىق كونفورميزم، پارتيانىڭ سويىل سوققاندار قازاقتار اراسىندا باسىم كوپشىلىك بولدى.ورىس بيلىگى قازاقتار اراسىنان ولاردىڭ ءسوزىن سويلەيتىن، تاپسىرماسىن بۇلجىتپاي ورىندايتىن، وتارشىل ساياساتتى جاقتايتىن ينتەلليگەنتسيا وكىلدەرىن تاربيەلەدى. ءبىرقاتار ءبىز سياقتى قوعامتانۋشىلار دا ورتالىققا قارسىلىقتى جينالىستاردا اشىق سىنادى. كوللابوراتسيوناليستىك پسيحولوگيا جەلتوقسان كوتەرىلىسى تۇسىندا ءارتۇرلى كورىنىس الدى.ۇستەم حالىقتىڭ بيۋروكراتياسى الدىندا جاعىمپازدىق تانىتىپ، وتارلاۋ ساياساتىن كوتەرىلىسشىلدەردى ايىپتايتىن حاتتار جازىپ، جارىلقاۋشى، ورىس ۇلتى تەك وزىق مادەنيەت پەن تۇرمىستىڭ عانا ۇلگىسى دەپ جاريالادى. ءوز حالقىن كەمسىتۋ، ءوز مادەنيەتىن، ءوز ءتىلىن قورسىنۋعا دەيىن بارعاندار بولدى. حالىقتاردىڭ ءوزارا سىيلاستىعىن ارالاس نەكەلەر سانىمەن ولشەۋ دە ورىن الدى. ءوزارا قىرقىسىپ، رۋعا، جۇزگە ءبولىنىپ جۇرگەن قازاق ەليتاسى ءبىر ءبىرىن سىناپ مىنەپ، باسەكەلەس رۋ، ءجۇز وكىلدەرىنە قىر كورسەتىپ، اسىرەسە، د. قونايەۆتى سىناۋ ەتەك الدى. بۇل الاۋىزدىق ورتالىققا جاقتى، ول ينتەرناتسيوناليزم، تاپتىق باۋىرلاستىق دەپ باعالاندى.ۇلتتىق پاتريوتيزم مەن ۇلتتىق كونفورميزم تەك جۇرسەڭ، توق جۇرەسىڭ پسيحولوگيالىق ۇستانىمدار اراسىندا ەكى ويدا بولىپ، نە ءارى، نە بەرى ەمەس، سولقىلداق ءبىلدىرۋشى قازاقتار دا از بولمادى. ال وتارلاۋشى ورىس، سلاۆيان تەكتىلەر قازاق ەلىنە بەيىمدەلمەدى. ولاردا دا ەكى جاقتى سانا قالىپتاستى.ولاردىڭ بۇرىن دا وزدەرىن بەلگىلى ءبىر ديستانتسيادا ۇستاپ، مەنسىنبەي، مۇسىركەپ قاراپ، قازاقتاردىڭ ءتىلى، مادەنيەتى، داستۇرىنەن وقشاۋلانىپ، قازاقستانعا تابىس، پايدا كوزىمەن قاراعاندارى بەلگىلى. وسىلاي، قازاقستاندا اۆتوريتارلىق شوۆينيستىك استامشىل تۇلعا قالىپتاستى. بۇل ەلىمىزدەگى ۇستەم ۇلت وكىلدەرىنىڭ پسيحولوگياسىنىڭ ءبىر جاعى. جەلتوقسان كوتەرىلىسى تۇسىندا ولار، ارينە، وعان نەگىزىنەن قارسى بولدى، قورىقتى، ساقتاندى، بىرەۋلەرى ءارتۇرلى قاۋەسەتتەر تاراتىپ، ەكىنشىلەرى وعان سەندى. ونىڭ سەبەپتەرى دە بارشىلىق. قازاقستانداعى ورىستار، جالپى سلاۆياندار كەڭەس زامانىندا ەكونوميكالىق، مادەني، الەۋمەتتىك جاعىنان جايلى ءومىر ءسۇردى.نەگىزىنەن قالادا، قولايلى پاتەرلەردە، ينجەنەرلىك تەحنيكالىق سالادا جۇمىس جاسادى. مەملەكەتتىڭ ءتىلى، مادەنيەتى، مەملەكەتتىك يدەولوگيا، قۇندىلىقتار نەگىزىنەن ورىس حالقىنىڭ ۇلتتىق مۇددەسىمەن ۇيلەسىپ جاتتى.ناۋرىز مەرەكەسىنە تىيىم سالىنىپ، پراۆوسلاۆ سلاۆيانداردىڭ كۇنتىزبەسىمەن جاڭا جىلدار تويلاندى، كەڭەس ادامىنىڭ مىنەز قۇلقىمەن ولشەندى رۋسسكيي حاراكتەر ، جىل مەزگىلدەرى دە ورىس حالقىنىڭ داستۇرىنە بەيىمدەلدى رۋسسكايا زيما . كەڭەستىك مەرەكەلەر ورىس تىلىندە اتالىپ ءوتىلدى. وزدەرىن جوعارى باعالاپ، وتارلانعان ۇلتقا استامشىلىقپەن قاراۋعا بەيىمدەلگەندەر ەندى وزدەرى مەنسىنبەگەن، ءتىپتى، قۋدالاعان قازاقتاردىڭ باس كوتەرۋىن، ماسكەۋ شەشىمىمەن كەلىسپەۋىن ورىس حالقىنا قارسىلىق، ونى سىيلاماۋ، قىرسىق، قىڭىرلىق دەپ قابىلدادى، ماڭگىردى.سوندىقتان، كوتەرىلىستى كۇشپەن باسۋدى، وكتەمدىك ساياساتتى قولدادى. ۇستەم ۇلتتىڭ بۇل تۇستا پسيحولوگيالىق تۇرعىدان ەكىنشى جاعى دا كورىندى: اسىپ ساسۋ، ابىرجۋ، زورلىق، وكتەمدىكتى قولداۋ، باعىنىشتى حالىقتى ىرىققا كوندىرۋ جانە حالىقتى سوعان سەندىرۋ. ال، باستارىنا قيىندىق تۋعاندا قازاقتار ىعىسىپ ۇيلەرىنەن ورىن بەرگەن، داستارحانداعى ناندارىمەن بولىسكەن دياسپورا وكىلدەرىنىڭ كوبى قازاق حالقىنا كوڭىلدەرىنىڭ دۇرىستىعىن ايتىپ، كوتەرىلىستى اشىق سىنامادى، وكىنىشتەرىن بىلدىرگەندەرى كوپ بولدى.م. شاحانوۆ باسقارعان بەدەلدى كوميسسيانىڭ قورىتىندىسى: ...قازاق جاستارىنىڭ بوي كوتەرۋىندە ەشقانداي ۇلتشىلدىق جوق، بۇل ولاردىڭ ازاماتتىق جانە ساياسي كوزقاراسىن ەمىن ەركىن ءبىلدىرۋ حۇقى دەگەن تۇجىرىم كەيىن جاسالدى. كوتەرىلىسكە ورتالىقتىڭ استامشىلىق، مەنمەندىك ساياساتىمەن ونى قولداعان بيلىكتەگى قازاق جانە ورىس ەليتاسى قارسى بولىپ ەدى. بۇل نارازىلىق كەڭەس وداعىندا ۇلت ماسەلەسى شەشىلدى دەگەن پارتيا تۇجىرىمىن جوققا شىعاردى.جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ باستى سەبەبىنىڭ ءبىرى مەملەكەتتىڭ ۇلت ساياساتىنىڭ ەكىجۇزدىلىگىندە ەدى. مەملەكەت دەڭگەيىندەگى رەسمي، ءسوز جۇزىندەگى ستراتەگيالىق ساياسات حالىقتار دوستىعىن ۇلتتىق مۇددە مەن جالپىوداقتىق مۇددەنى ۇيلەستىرۋ، ۇلتتىق مادەنيەتتەر مەن تىلدەردى دامىتۋ نەگىزىندە كەڭەس وداعىن نىعايتۋ بولسا، ءىس جۇزىندە كۇندەلىكتى ساياسات ول مۇددەمەن ۇيلەسە بەرمەيتىن. ورىستاندىرۋ، اسسيميلياتسيا ۇدەرىسى قارقىنداپ، ورىس ءتىلى، مادەنيەتى ۇستەم بولا بەردى، كوزبوياۋشىلىق پەن سينيزم قارقىن الدى، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ كۇنى ءوتىپ بارادى دەۋشىلەر كوبەيدى. ۇلتتىق مۇددەگە قۇرمەتپەن قارايتىنداردان سەسكەنىپ، بيلىك ولارعا ءارتۇرلى جاعىمسىز ساياسي ايدار تاقتى، ءتىپتى، ايىپتادى، سوتتادى.جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ سەبەپتەرىن تالداعان قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ 8 پلەنۋمىندا جالپى ءىس پەن ءسوزدىڭ الشاقتىعى، ساياسي سەنىمنىڭ تومەندىگى، ساياسي تاكاپپارلىق، مەنمەندىك، قۇر ماداق بيلىكتىڭ بەدەلىن تۇسىرگەندىگىن مويىندادى. گ. كولبين: ادامنىڭ ەستيتىنى ءبىر باسقا دا، ومىردە كورەتىنى ءبىر باسقا بولسا، وعان ءىس جاقسى ءجۇرىپ جاتىر دەپ ايتىلعانمەن، ءىس جۇزىندە ول كوپتەگەن كەمشىلىكتەردى بايقامايتىن بولسا، مىنە، سوندا ول ايتىلىپ جۇرگەندەرگە كۇمانمەن قاراي باستايتىن بولادى .بەلگىلى ەكونوميست ەگور گايدار كەزىندە اۆتوريتارلىق رەجيمدەردىڭ ءومىرى قىسقا، ولاردىڭ ورتا جاسى 1990 جىلداردىڭ ولشەمى بويىنشا 9,3 جىل دەيدى. ونىڭ بولجاۋىنشا، پوستكولونياليستىك ەلدەردە ەكونوميكالىق دامۋ ءۇشىن اۆتوريتارلىق بيلىك ءتيىمدى. سەبەبى، بىرىنشىدەن، پوستكولونياليستىك ەلدەردە ەل باسقارۋدىڭ بايىرعى دەموكراتيالىق ءداستۇرى ۇمىتىلعان، ال وتارلاۋشى جۇيە تۇسىندا بيلىك كۇشكە عانا نەگىزدەلگەن.ەكىنشىدەن، وسىدان كەلىپ ەكونوميكالىق جانە ساياسي وزگەرىستەردى قاتار، قوسارلاپ جۇرگىزۋ تۇيىققا تىرەيدى، ساياسي تۇراقسىزدىققا اپارادى. سىرتقى فاكتوردىڭ دا ىقپالىن ەسكەرۋ ءجون . ءبىراق، ساياسي بيلىكتى شەكتەۋدىڭ شەگى بارلىعى بەلگىلى. اۆتوريتارلىق جۇيە وپپوزيتسيانى باسىپ، وزدەرىنىڭ ساياسي كونكۋرەنتتەرىن ىعىستىرىپ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن باقىلاۋدا ۇستاپ، ءوز بيلىگىن ماڭگىلىك دەپ ەسەپتەيدى. ولار ماجبۇرلەۋشى كۇشتەر كۇشتىك قۇرىلىمىن، بيلىك پارتياسى، ب ا ق، ولاردىڭ بيلىكتى ولاردىڭ قولىندا تۇراقتى ۇستاپ تۇرۋعا بولادى دەپ ەسەپتەيدى. ەلىمىزدە كەڭەس زامانىنان جالعاسىپ كەلە جاتىرعان حالىقتىڭ قانداي دا بولماسىن بەلسەندىلىگىنە جاعىمسىز ساياسي باعا بەرۋ داعدىسى جالعاسۋدا. بيلىك قولدان كەلگەنشە قۋعىن سۇرگىنگە دايىن تۇرادى.كەز كەلگەن دەموكراتيالىق ساياسي امال ارەكەتكە، ەگەر وعان جوعارىدان سانكتسيا الىنباسا، ءبىزدىڭ بيلىك تىيىم سالادى. سوندىقتان، دەموكراتيالىق ينستيتۋتتاردىڭ بىردەن قالىپتاسا المايتىنى بەلگىلى. ۇستەمدىك جاساپ كەلگەن كۇشتىك قۇرىلىمدار، مەملەكەت اپپاراتىنىڭ قىزمەتكەرلەر، بيلىك پارتياسىنىڭ جاڭا دەموكراتيالىق بيلىككە بەيىمدەلە الۋى وتە قيىن.سىناعاننىڭ ءجونى وسى ەكەن دەپ، اۋىزدى قۋ شوپپەن ءسۇرتىپ، قازاقتىڭ جاعدايىن تىم سۇمىرەيتۋدىڭ دە رەتى كەلمەس. ۇلت ءۇشىن، ءتىل ءۇشىن ءبىراز شارۋالار ىستەلىنىپ جاتىر، اسىرەسە، قازاق مەكتەپتەرىنىڭ سانىنىڭ ءوسۋى قۋانتادى. دەگەنمەن، قازاق قارنىنىڭ اشقانىنان گورى، مەملەكەتقۇراۋشى ۇلت رەتىندە قادىرىنىڭ قاشقانىنا رەنجيدى. ەگەر، قازاق مەملەكەتىندەگى وتكىر ۇلت ماسەلەسىن ايتاتىن بولساق، قازاق مەملەكەتتىلىگى جونىندە پروبلەما تۋىندايدى. وتاندىق جانە حالىقارالىق قۇقىقتىق تۇرعىدان قازاقستان رەسپۋبليكاسىن ۇلتتىق مەملەكەت دەۋگە، قازاقتاردى مەملەكەتقۇراۋشى ۇلت دەۋگە نەگىز بار. 1966 جىلعى قابىلدانعان ازاماتتىق ساياسي قۇقىقتار جونىندەگى حالىقارالىق پاكتتىڭ 1بابى بارلىق حالىقتاردىڭ ءوزىن ءوزى بيلەۋگە قۇقى بار دەپ ۇلتتىق مەملەكەتتى الەمدىك قۇرىلىمنىڭ ىرگەلى كاتەگورياسى رەتىندە قاراستىرادى.فرانسيادا ۇلت ساياساتى فرانسۋزداردىڭ، گەرمانيادا نەمىستەردىڭ، رەسەيدە ورىستاردىڭ مۇددەلەرىنەن شىعاتىنى بەلگىلى. بىرىنشىدەن، ازاماتتىق قوعامدا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدار سالاسىندا مەملەكەتتىك ءتىل مىندەتتى تۇردە باسىمدىققا يە. ەكىنشىدەن، ازاماتتىق الۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋدى مىندەتتەيدى، بىلمەيتىندەردى ازاماتتىققا قابىلدامايدى. ۇشىنشىدەن، مەملەكەتتىك قىزمەتتە مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەندەردى عانا قابىلدايدى، ءىس قاعاز تەك مەملەكەتتىك تىلدە جۇرەدى.تورتىنشىدەن، سوت جۇيەسى، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى اشىق تا، استارلاپ تا بايىرعى ۇلتتىڭ ءتىلىن، ءداستۇرىن قورعايدى. بەسىنشىدەن، ەكونوميكالىق سالادا جەردىڭ، جەر بايلىعىنىڭ يەسى مەملەكەتتىڭ تىرەگى بولاتىن بايىرعى ۇلتقا تيەدى.قازاق ۇلتىنىڭ فرانسۋزدار، نەمىستەر، ورىستار، باسقا دا دامىعان ۇلتتارمەن سالىستىرعاندا ولقىلىعى، كەمشىلىگى كوزگە ۇرىپ تۇر. بۇگىن مەملەكەت باسقارۋدى دەموكراتيالاندىرۋ ماسەلەسى وتكىر قويىلىپ وتىر. سىرتتاي مەملەكەت بارلىعىن باسقارادى، ءوز ىرقىنا يكەمدەيدى، بارلىعىن قاداعالايدى دەگەنمەن، جەلتوقسان ۋاقيعاسى كۇندەلىكتى تۇرمىستىق دەڭگەيدە جاسىرىن، كوزگە كورىنبەيتىن قارسىلىق، اسىرەسە، جاستار اراسىندا بارلىعىن، نارازىلىق اياق استىنان ءبىر سىلتاۋعا بايلانىستى اۆتوريتارلىق قوعامدا بۇرق ەتە تۇسەتىنىن دالەلدەدى. اسىرەسە، عاسىرلار بويى ۇرپاقتان ۇرپاققا بەرىلىپ كەلە جاتىرعان ۇلتتىق سانانى تۇنشىقتىرۋ مۇمكىن ەمەس.امانگەلدى ايتالى، پروفەسسور1. ءامىرجان الپەيىسوۆ. جاس تۇلپار ءدۇبىرى. الماتى.2013 ج.2. ا. كوزلوۆ. كرامولا؛ يناكومىسليە ۆ سسسر ۆو ۆرەمەنا ن. حرۋشەۆا ي ل. برەجنيەۆا. پو ماتەريالام ۆەرحوۆنوگو سۋدا ي پروكۋراتۋرى س س س ر. وبشەستۆەننىە ناۋكي ي سوۆرەمەننوست، 2002 ج. , 3,4, نومەرلەر.3. سوتسياليستىك قازاقستان، 15مارت، 1987 جىل.4. ە. گايدار. اۆتوريتارنىە رەجيمى: پريچينى يح نەستابيلنوستي. وبشەستۆەننىە ناۋكي ي سوۆرەمەننوست، 2006, 5.
|
ئېسىل سوۋغائامېرىكىغا سەپەر ئېنگىلىزچە ئۆگىنىش ماتېرىيالىئىزدىنىش مۇنبىرى چەتئەل تىلى باغچىسى ئېسىل سوۋغائامېرىكىغا سەپەر ئېنگىلىزچە ئۆگىنىش ماتېرىيالى يوللانغان ۋاقتى 2012524 11:14:03ئېنگىلىزچە ئۆگەنگەن كىشىلەرنىڭ كۆپىنچىسى بەلكىم بۇ دەرىسلىك ماتېرىيالىدىن خەۋەردار بولسا كېرەك. ئامېرىكىغا سەپەر, , .. دەرىسلىكى ئىنتايىن داڭلىق تىل ئۆگىنىش ماتېرىيالى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. بۇ ماتېرىيالدىكى دەرىسلىكلەر ياخشى ئورۇنلاشتۇرۇلغان بولۇپ سىزنىڭ ئېغىزتىلى كۈچەيتىشىڭىز ۋە ئاڭلاش ئىقتىدارىڭىزنى يۇقىرى كۆتۈرۈشتە يېڭى ئۇقۇم ئېنگىلىزتىلى كە قارىغاندا كۆپ پايدىسى بار دەپ ئېيتىشقا بولىدۇ. ئۈن ۋە سىن ماتېرىياللىرىدا تەبىئەت ۋە مۇھىت ئاۋازى قوشۇپ ئىشلەنگەن بولۇپ سىزگە خۇددى شۇ مۇھىتتا تۇرغاندەك تەسىر بېرىدۇ ۋە ئىلگىرىكى نوقۇل تېكىستنىلا ئاڭلاشتەك شەكىلدىن كۆپ دەرىجىدە پەرىقلىنىدۇ. ۋەقەلىكى ئاددىي، سۆزلىرى چۈشۈنۈشلۈك، ئېغىز تىلى يېتىلدۈرۈشكە يېتەكچى بولۇشتەك ئالاھىدىلىكلىرى بار.ئامېرىكىغا سەپەرئامېرىكا ئائىلە ئالبومى دەرىسلىكى سىزنىڭ تىل ئۆگىنىشىڭىزدىكى ئەڭ ياخشى تاللىشىڭىز بولالايدۇ. مېنىڭ بۇ دەرىسلىكنى ئاڭلاپ ۋە سىن ھۆججىتىنى كۆرۈپ ھېس قىلىشىمچە گەرچە بۇ دەرىسلىك بۇندىن خېلى يىللار بۇرۇن ئىشلەنگەن بولسىمۇ يەنىلا ئۆزىنىڭ خاسلىقىنى ساقلاپ قالغان. ئەڭ ياخشى يېرى بۇ قېتىم ئۈن ھۆججىتى بىلەن تېكىست ھۆججىتى قوشۇپ يوللانغان بولۇپ ئۆزىڭىزنىڭ ئەھۋالىغا قاراپ بىر ياقتىن ئاڭلاپ، بىر ياقتىن نېمە سۆزلۈك چىقىۋاتقانلىقىغا دىققەت قىلالايسىز. تېكىست ھۆججىتى ھۆججەت شەكلىدە ساقلانغان بولۇپ تېلىفونىڭىزدا ساقلىۋالسىڭىز ئادەتتىكى نوكىيا قاتارلىق تېلىفونلارنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك ھۆججەتنى ئوقىيالايدۇ. تېكىست ھۆججەتتە يەنە ھەربىر جۈملىدىن كېيىن خەنچە تەرجىمىسى يانداشتۇرۇپ قىستۇرۇلغان بولۇپ سىزنىڭ خەنچە ئاساسىڭىز تولۇقسىز ئوتتۇرا سەۋىيەسىدە بولسا بىلىپ كېتەلەيسىز. ئۈن ھۆججەتنى بىر ياقتىن ئاڭلاپ تېكىست ھۆججەتكە قاراپ بىلمىگەن سۆزلەرنى بىلىۋالسىڭىز بولىدۇ. ئوقۇغۇچىلار ئۈچۈن زېرىكىشلىك ئاپتۇبۇسلاردا ئاڭلاپ مېڭىشقىمۇ ماس كېلىدۇ.مەزكۇر دەرىسلىكنىڭ سىن ھۆججىتىمۇ بار بولۇپ توردىن ئىزدەپ تاپالايسىز. مەندە 12 قىسىم بولۇپھەر قىسىمدا ئىككى ۋەقەلىك بار، ھەربىر ۋەقەلىك 3 ئۈن ھۆججەتتىن تۈزۈلگەن ھېسابتا جەمىئي 72 ئۈن ھۆججەت ھەر ۋەقەلىكنىڭ كەينىدىن ناخشا ياكى قىززىقارلىق تەلەپپۇزلار ئارقىلىق سىزگە دىققەت قىلىدىغان يەرلەرنى ئەسكەرتىپ ئۆتىدۇ. گىرامماتىكا ئۆگىنىش مەقسىتىگە مۇشۇ ئاخىرىقى ئەسكەرتىشلەردىن ئۆگىنىۋالسىڭىز بولىدۇ. ئەسكەرتىشلەرنىڭ كەينىدە تەلەپپۇزغا دىققەت قىلىدىغان، سۆزلۈكنىڭ ئىشلىتىلىش ئورۇنلىرى قاتارلىق يەرلىرى كۆرسىتىلگەن بولىدۇ.سىن ھۆججەت 800 ئەتراپىدا كېلىدىغان بولۇپ ھۆججەت چوڭ بولغانلىقى ئۈچۈن ۋاقتىنچە يوللانماي تۇردى. ئەگەر لازىم بولسا ئېخەت ئادرىسىڭىزنى چەۋەندازلاردىكى مۇشۇ تېمىغا ئىنكاس قالدۇرۇپ قويسىڭىز بولىدۇ. ئەڭ چ چ ئېخەت ئادرىسى بولسا تېخى ياخشى. ئۇنداقتا بۇ دەرىسلىكتىن بەھىرلەنگەيسىز.چۈشۈرىۋېلىڭ ئېنگىلىز تىلىدىن 8000 جۈملەمۆجىزە ئېنگىلىز تىلى ئەقلىي ئىقتىدارلىق ئەستە ساقلاش دىتالىئالىي مەكتەپ ئېنگىلىزتىلى 6دەرىجە سۆزلۈكلىرىنى چۈشىرىۋېلىڭئېنگىلىزچە نەسىرلەرنى ئاڭلاپ بېرىشنىڭ تىل بايلىقىڭىزنى ئاشۇرۇشقا پايدىسى بارچۈشۈرۈشئېنگىلىز تىلى ئۆگەنمەكچى بولغانلار ئۈچۈن ھەقسىز توربەت ! يوللانغان ۋاقتى 2012524 14:37:42مەن بۇرۇن بىر قىتىم ئۆگىنىپ بولغان،ئۇنتۇپ قالغىلى تۇردۇم . ئېغىز تىلى ئۈچۈن بۇلىدىغان كىتاپ يوللانغان ۋاقتى 2012524 14:51:06مەنمۇ چۈشۈرۋالدىم.ئىلگىرى بەك ياقتۇرۇپ ئۆگۈنەتتىم،خېلى زامانلار بولدى ئىنگىلىزتىلى تاشلىنىپ كەتكىلى،ئەمدى قايتا قولغا ئالاي! بەك رەھمەت سىزگە ! يوللانغان ۋاقتى 2012524 16:16:25سىزلەرگە ئۈمىدلەن! تور بېكىتىنى تەۋسىيە قىلىمەن! بۇ فىلىملەر ئۇيغۇرچە خەتلىك قىلىپ ئىشلىنۋاتىدۇ! يوللانغان ۋاقتى 2012524 16:38:17بايام تېخى خەنزۇچەئېنگىلىزچە خەتلىك فىلىمىنى چۈشۈرۈپ بولغان. ئۇيغۇرچە خەتلىكىنىمۇ چىقىرىپ بوپسىلەردە. بۇنىمۇ چۈشۈرۋالاي!رەھمەت، سىڭدۈرگەن ئەمگىكىڭلارغا تەشەككۈر.819 يوللانغان ۋاقتى 2012524 17:18:54ماڭا سىن ھۆججىتىنى ئەۋەتىپ بەرگەن بولسىڭىز ئاۋارەقىلىدىغان بولدۇم283748065.0999 يوللانغان ۋاقتى 2012524 20:21:17رەھمەت دۇستۇم،ياخشى ئۇگنىش ماتىېرىيالكەن؟ يوللانغان ۋاقتى 2012524 21:17:065 قەۋەتتىكى 819نىڭ يازمىسىدىن نەقىلمەن بۇ ماتېرىيالنى چ چ ئېخەتىنىڭ ھۆججەت ساقلاش مەركىزىگە يوللاۋاتقىلى بىر چۈشتىن كېيىن بولدى. ئەمدى 70 بولۇپتۇ. يوللىنىپ بولغاندا سىزنىڭ ئېخەت ئادرىسىڭىزغا يوللاپ بېرەي. ساقلىتىپ قويىدىغان بولدۇم. يوللانغان ۋاقتى 2012525 08:34:39 يوللانغان ۋاقتى 2012525 08:46:208 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلئەلەم بوپ كەتتى دېسە 010. تۈنىگۈندىن بېرى يوللاپ ئەتتىگەن داۋامىنى يوللىسام چ چ نىڭ ساقلاش مەركىزىدە ھېچ بىر ئۇچرىتالمىدىم. ھازىر يەنە قايتا يوللاۋاتىمەن. يوللىنىپ بولغاندا بىراقلا ئېخەت ئادرىسىنى قالدۇرغان تورداشلارغا يوللاپ بېرىمەن. يوللانغان ۋاقتى 2012525 08:49:38تېما ئىگىسىگە تەشەككۈر ، سىن ھۆججىتى ماڭىمۇ بەك لازېمتى ئەۋەتىپ بەرسىڭىز 136803352. يوللانغان ۋاقتى 2012525 09:01:2410 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلتەخىر قىلىڭ. ھازىر ھۆججەت جىدىدىي يوللىنىۋاتىدۇ. يوللىنىپ بولغاندا تورداشلارغا ئەۋەتىلىپ بېرىلىدۇ. يوللانغان ۋاقتى 2012525 09:16:18خەنزۇچەئېنگىلىزچە سىن ھۆججىتىنى چۈشۈرۈش ئادرىسى:ماۋۇ ئادرىسنىڭ ئاستىدىمۇ بىر قانچە چۈشۈرۈش ئادرىسىلىرىنى قالدۇرۇپ قويۇپتۇ. تۈنۈگۈن 1قىسىمنى چۈشۈرگەن، 790 كېلىدىكەن. يوللانغان ۋاقتى 2012525 09:51:1212 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلرەھمەت سىزگە. بىر قىسىمدا قانچە سىن ھۆججىتى بار ئىكەن؟ يوللانغان ۋاقتى 2012525 13:47:24ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم. ئېخەتتىن تاپشۇرىۋالغايسىز. ئۆگىنىشىڭىز ئۇتۇقلۇق بولغاي! يوللانغان ۋاقتى 2012525 13:48:09ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم! ئېخەتتىن تاپشۇېىۋالغايسىز. ئۆگىنىشڭىز ئۇتۇقلۇق بولغاي! يوللانغان ۋاقتى 2012525 13:48:45ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم! ئېخەتتىن تاپشۇرىۋالغايسىز. ئۆگىنىشىڭىز ئۇتۇقلۇق بولغاي! يوللانغان ۋاقتى 2012525 13:55:52چ چ ئېخەت ئادرىسىنى مەزكۇر تېمىغا قالدۇرۇشنى بىئەپ كۆرگۈچىلەر چەۋەندازلاردىكى مۇشۇ تېمىغا خالىغان ئىسىمدا كىرىپ ئېخەت ئادرىسىغا چ چ نىڭ ئېخەت ئادرىسىنى تولدۇرۇپ ئەۋەتىش ئۇچۇرىنى ئەسكەرتسىڭىز ئېخەت ئادرىسىڭىزنىڭ باشقىلارغا ئاشكارلىنىپ كېتىشىدىن ساقلانغىلى بولىدۇ. ئارقا سۇپىدىن باشقۇرغۇچى ئېخەت ئادرىسىڭىزنى كۆرگەندىن كېيىن سىزگە مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرنى ئېخەت ئادرىسىڭىزغا يوللاپ بېرىدۇ. يوللانغان ۋاقتى 2012525 15:30:5513 قەۋەتتىكى نىڭ يازمىسىدىن نەقىلبىرىنچى قىسىمنى چۈشۈرگەن ئىدىم. ئۇنىڭدا جەمئىي 21 سىن ھۆججىتى بار ئىكەن. 1قىسىم كىتاپنىڭ يېرىم مەزمۇنى ، 7دەرسلىككىچە باركەن. يوللانغان ۋاقتى 2012525 15:59:15مەن تېخى فورماتىنى ئۆزگەرتىپ باقسام سىغىمى كىچىكلەرمۇ دەپ ئويلاپتىمەن. مەندىكىسى 72تال سىن ھۆججەت سىغىمى 800 ئەتراپىدا.: ئېسىل سوۋغائامېرىكىغا سەپەر ئېنگىلىزچە ئۆگىنىش ماتېرىيالى
|
قاراعاندى وبلىسىندا ەرىگەن قار سۋى ءۇش جولدى باسىپ قالدى فوتو8 ءساۋىر 14:45قاراعاندى. قازاقپارات وتكەن تاۋلىكتە قاراعاندى وبلىسىنىڭ اۋماعىندا قاردىڭ قارقىندى ەرۋىنە بايلانىستى جولداردىڭ ءۇش ۋچاسكەسىن سۋ باستى. دەگەنمەن كولىكتەردىڭ قوزعالىسى توقتامادى. ەلدى مەكەندەرگە ەشقانداي قاۋىپ جوق، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.تاسقىن سۋ وساكاروۆ اۋدانىندا، مولودەجنىي كەنتىنەن 7 ك م جەردە، قىزىلوردا پاۆلودار تاس جولىنىڭ 1058شاقىرىمىندا بولدى؛ وساكاروۆكا مولودەجنىي تاس جولىنىڭ 8شاقىرىمىندا؛ نۇرا اۋدانىندا نۇرسۇلتان قابانباي باتىر نۇرا تەمىرتاۋ جولىنىڭ 148 149شاقىرىمىندا. مۇندا ەسكەرتۋ بەلگىلەرى ورناتىلىپ، جول قىزمەتى، جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى جانە ت ج د بولىمشەلەرىنىڭ كەزەكشىلىگى ۇيىمداستىرىلدى. اۆتوماگيسترالدارعا ورناتىلعان سۋ وتكىزگىشتەر تاسقىن سۋلاردىڭ كەدەرگىسىز وتۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى.قاراعاندى وبلىسىندا سۋ تاسقىنى جاعدايى تۇراقتى جانە سۋ تاسقىنىنا قارسى وبلىستىق جەدەل شتابتىڭ قاتاڭ باقىلاۋىندا، دەپ مالىمدەدى قاراعاندى وبلىسى ت ج د باسپا ءسوز قىزمەتىندە. وتكەن جىلى 74 جول ۋچاسكەسىندە سۋ وتكىزۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلدى. ناۋرىزدا وساكاروۆ اۋدانىنداعى سابىرقوجا، اباي اۋدانىنداعى نۇرا جانە قارقارالى اۋدانىنداعى قاراسور كولدەرىندە مۇز جارۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. اقتوعاي جانە بۇقار جىراۋ وبلىستارىنداعى اقتاس جانە نۇرا وزەندەرىندە بۇرعىلاۋ جانە مۇز كەسۋ جۇمىستارى اياقتالدى.
|
ئوق پويىزغا ئولتۇرغاندا بىخەتەرلىككە دىققەت قىلىدىغان ئىشلار20191003 : يېقىندا، ئۈرۈمچى تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى ئىدارىسى كورلا جامائەت خەۋپسىزلىكى باشقارمىسى ئوق پويىزدا تاماكا چېكىش قىلمىشىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلدى. ئىككى يولۇچى قانۇن نىزاملارنى كۆزگە ئىلمىغانلىقى ئۈچۈن، ئاخىرىدا جەرىمانە تۆلەپلا قالماي، يەنە 180 كۈنگىچە پويىزغا چىقىشى چەكلەندى.9 ئاينىڭ 3 كۈنى سائەت 17 دىن 50 مىنۇت ئۆتكەندە، ئۈرۈمچىدىن كورلىغا بارىدىغان 8810 قېتىملىق پويىزدا، 8 ۋاگوننىڭ ئىس تۈتەكتىن سىگنال بېرىش ئۈسكۈنىسى تۇيۇقسىز جىددىي سىگنال بەردى. پويىز باشلىقى ئەھۋالنى دەرھال بۇ قېتىمقى پويىزدا ۋەزىپە ئىجرا قىلىۋاتقان پويىز ساقچىسى فېڭ خاۋغا مەلۇم قىلدى. فېڭ خاۋ ساقچى ئەھۋالىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، دەرھال ساقچىغا مەلۇم قىلىش ئۈسكۈنىسى ساقچىغا مەلۇم قىلغان ۋاگون ۋە كونكرېت ئورۇننى تەكشۈردى.نەق مەيداننى بېكىتكەندىن كېيىن، فېڭ خاۋ بىلەن پويىز باشلىقى تېزلىكتە 8 ۋاگوننىڭ ھاجەتخانىسىغا باردى. نەق مەيدانغا يېتىپ بارغاندا، ئىككى ئەر يولۇچى تاماكا چەككەچ پاراڭلىشىۋاتقان بولۇپ، پويىز ساقچىسى ئۇنىڭغا تاماكىنى تېز ئۆچۈرۈشنى ئېيتقاندا، ئىككىيلەن پەرۋا قىلمىغان ھالدا: بىر تال تاماكا چەكتۇققۇ شۇ، ھەيران قالغۇدەك نېمىسى بار دېدى.فېڭ خاۋ نەق مەيداندا ئىككىسىگە: ئوق پويىزنىڭ يۈرۈش سۈرئىتى تېز، ھىم ئېتىلگەن، پويىزدىكى پاراۋوز، ئاپتوموبىل ئۈسكۈنىلىرى ئىس تۈتەك، ئوتقا ئىنتايىن سەزگۈر. پويىزنىڭ مۇتلەق بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن، پويىزغا نۇرغۇن كاشىلا سېنزورى ۋە ئىس تۈتەكتىن سىگنال بېرىش ئۈسكۈنىسى ئورنىتىلغان، بىرەرسى تاماكا چەكسىلا سىگنال بېرىش ئۈسكۈنىسى سىگنال بېرىدۇ. پويىز سۈرئەتنى ئاستىلىتىپ ماڭىدۇ ھەتتا توختايدۇ دېدى.تاماكا چېكىش قىلمىشى سائەت 17 دىن 50 مىنۇت ئۆتكەندە يۈز بەرگەن بولۇپ، پويىزنىڭ ئىس تۈتەك سىگنال سىستېمىسى سىگنال بەرگەندىن كېيىن، پويىز سۈرئىتىنى ئاستىلىتىپ، سائەت 17 دىن 56 مىنۇت ئۆتكەندە ئاندىن سۈرئەتنى ئەسلىگە كەلتۈرگەن.تەكشۈرلىشىچە، تاماكا چەككەن ئىككەيلەن ۋاڭ بىلەن دى بولۇپ، ساقچىخانىغا ئېلىپ بېرىلىپ تەكشۈرۈلگەندە، ئىككىلىسى تۇنجى قېتىم ئوق پويىزغا ئولتۇرغانلىقى، ئوق پويىزدا تاماكا چەكسە بولمايدىغانلىقى، تاماكا چەكسە پويىزنىڭ سۈرئىتى تۆۋەنلەيدىغانلىقىنى بىلمەيدىغانلىقىنى ئېيتقان. لېكىن، بىلمەسلىك ئىككىسىنىڭ جازادىن قېچىشىنىڭ سەۋەبى بولالمايدۇ. بارلىق ئوق پويىزلارنىڭ ۋاگونلىرىنىڭ ھەممىلا يېرىدە تاماكا چېكىشنى چەكلەش بەلگىسىنى ئۇچراتقىلى بولىدۇ. ۋوگزالنىڭ پويىز كۈتۈش زالىدىمۇ تاماكا چېكىشنى چەكلەشكە ئالاقىدار تەشۋىقات مەزمۇنى ئاڭلىتىلىپ تۇرىدۇ. بۇ ئىككىيلەنگە ئايرىم ئايرىم ھالدا ئۈرۈمچى تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى ئىدارىسى كورلا جامائەت خەۋپسىزلىكى باشقارمىسى تەرىپىدىن 1 مىڭ يۈەن جەرىمانە قويۇلدى. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، تۆمۈريول لەۋزىدە تۇرمىغانلار تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلۈپ، 180 كۈن ئىچىدە پويىزغا چىقىشى چەكلەندى.جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنى، تۆمۈريول بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش نىزامى دىكى بەلگىلىمىلەرگە ئاساسەن، يولۇچىلار يۇقىرى سۈرئەتلىك تۆمۈريول گۇرۇپپىسىدىكى پويىزدا تاماكا چەكسە، 500 يۈەندىن 2 مىڭ يۈەنگىچە مەمۇرىي جەرىمانە قويۇلىدۇ ياكى 180 كۈنگىچە پويىزغا ئولتۇرۇشى مەنئى قىلىنىدۇ. ئەگەر، تاماكا چېكىپ پويىز ئوت ئاپىتى قاتارلىق ئېغىر ئاقىۋەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقارسا، تاماكا چەككۈچىلەرنىڭ جىنايى جاۋابكارلىقى قانۇن بويىچە سۈرۈشتۈرۈلىدۇ. تۆمۈريول ساقچىلىرى يولۇچىلارغا ھەرگىز تەلەي سىناش ئويىدا بولماسلىقى، بولمىسا پۇشايماننى ئالىدىغان قاچا تاپالمايدىغانلىقىنى ئەسكەرتتى.
|
سۈرە ھەج ھەققىدە قىسقىچە چۈشەنچە ئۇيغۇرچەسۈرە ھەج ھەققىدە قىس...تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى: ھۆرمەتلىك رادىيو ئاڭلىغۇچى قېرىنداشلار ئېسىڭلاردا بولسا كېرەك، قۇرئان ۋە سۈرىلىرى بىلەن تونۇشتىڭىزمۇ؟ ناملىق پىروگراممىمىزنىڭ ئالدىنقى بۆلىمىدە سىلەرگە سۈرە ئەنبىيانىڭ نازىل بولغان ۋاقتى، قىسقىچە تارىخىي ئارقا كۆرىنىشى ۋە مەزمۇنىنى ئاڭلاتقان ئىدۇق. بۈگۈنكى بۆلۈمىدە بولسا، سۈرە ھەجنىڭ نازىل بولغان ۋاقتى، تارىخىي ئارقا كۆرىنىشى ۋە مەزمۇنىنى ئاڭلىتىمىز.بۇ ئىسىم سۈرىدىكى 4 ــ رۇكۇنىڭ وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ كىشىلەرنىڭ ئارىسىدا ئۇلارنى ھەجگە چاقىرىپ نىدا قىلغىن دېگەن 2 ـ ئايىتىدىن ئېلىنغان.نازىل بولغان ۋاقتى:بۇ سۈرىدە، مەككىدە ياكى مەدىنىدە نازىل بولغان ھەر ئىككى خىل سۈرىلەرگە خاس خۇسۇسىيەتلەر ئورتاق كۆزگە چىلىقىپ تۇرىدۇ. دەل شۇ ۋەجىدىن مۇپەسسىرلەر ئارىسىدا ئۇنىڭ زادى قەيەردە نازىل بولغانلىقى ھەققىدە بەزى ئىختىلاپلار پەيدا بولغان. ئەمما بىز ئۇنىڭ بىر قىسمى مەككىنىڭ ئاخىرقى دەۋرىدە، يەنە بىر قىسمى مەدىنە دەۋرىنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدە نازىل بولغان بولغاچقا، مەزمۇن ۋە بايان ئۇسلۇبى جەھەتتىكى ھەر ئىككى دەۋرگە خاس ئەشۇ خىل خۇسۇسىيەتلەر ئۇنىڭغا تەڭ مۇجەسسەملەشكەن دەپ قارايمىز. ئۇنىڭ دەسلەپكى قىسمى مەزمۇن ۋە بايان ئۇسلۇبى نۇقتىسىدىن ئۆزىنىڭ ھىجرەتتىن سەللا ئىلگىرى، ئاخىرىقى مەككە دەۋرىدە نازىل بولغانلىقىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ. ھەمدە سۈرىنىڭ ئۇلار ياخشى سۆزگە ھىدايەت قىلىندى. ئاللاھنىڭ يولىغا ھىدايەت قىلىندى دېگەن 24 ـ ئايىتىگە كەلگەندە تامام بولىدۇ. ئاندىن كاپىرلارغا، كىشىلەرنى ئاللاھنىڭ يولىدىن توسقۇچىلارغا،... دېگەن 25 ـ ئايىتىدىن باشلاپلا تۇيۇخسىزدىن مەزمۇن تۈسى ئۆزگىرىدۇ. مۇشۇ يەردىن سۈرنىڭ ئاخىرىغىچە بولغان كېيىنكى قىسمىنىڭ مەدىنىدە نازىل بولغانلىقى ئايدىڭلىشىدۇ.ئۇنىڭ ھىجرەتتىن كىيىنكى دەسلەپكى زۇلھەججە ئېيىدا نازىل بولغان بولۇش ئىھتىمالىمۇ يېراق ئەمەس. چۇنكى 25 ـ ئايىتىدىن 41 ـ گىچە بولغان ئايەتلەر مۇشۇ نۇقتىنى ئىپادىلەپ بېرىدۇ ھەمدە 39 ـ ۋە 40 ـ ئايەتلەرنىڭ نازىل بولۇش سەۋەبىمۇ بۇ نۇقتىنى كۈچلەندۇرۇپ بېرىدۇ. بەلكىم ئەينى چاغدا مۇھاجىرلار ئۆيلىرىدىن ئايرىلىپ، تېخى يېڭىلا مەدىنىگە كەلگەن بولغاچقا، ئۆز شەھىرىنىڭ ھەج ۋاقتىدىكى ئىجتىمائىي مەنزىرىسى يادىدىن كېچىۋاتقان بولۇشى مۇمكىن. شۇڭا ئۇلار ئاللاھنىڭ يولىنى تاللىغانلىقلىرى ئۈچۈنلا يۇرت ماكانلىرىنى تاشلاشقا مەجبۇرلاپ، ھايىتىغا كۈلپەت سىلىۋاتقان، مەسجىدى ھەرەمنىڭ يولىنى تاقىۋېلىپ، ئۇلارنى ھەرەم زىيارىتىدىن مەھرۇم قىلىۋاتقان زالىم مەككە مۈشرىكلىرى بىلەن جەڭ قىلىشقا ئاللاھ تەرىپىدىن رۇخسەت نازىل قىلىنىشىنى قاتتىق ئارزۇ قىلىۋاتقان چاغ بولىشىمۇ مۇمكىن.مانا بۇ خىل رۇھى كەيپىيات دەل ئەشۇ ئايەتلەرنىڭ نازىل بولىشىغا ئۇيغۇن بولۇپ، ئۇنىڭدا ئالدى بىلەن مەسجىدى ھەرەمنىڭ ھەج ئۈچۈن بىنا قىلىنغانلىقى، ھەج پائالىيىتى بولسا، پەقەت بىرلا ئاللاھقا ئىبادەت قىلىش ئۈچۈن بەلگىلەنگەنلىكى، ئەمما بۇگۈنكى كۈندە، ئۇنىڭدا شېرىكچىلىك داۋام قىلىۋاتقانلىقى، بىرلا ئاللاھقا ئىبادەت قىلىدىغانلارنىڭ يوللىرى توسىلىۋاتقانلىقى تىلغا ئېلىنغان. ئاندىن دۆلەتتىن زالىملارنى تازىلاپ، توغرا تۈزۇم ئورنۇتۇش ۋە يامانلىقنى باستۇرۇپ، ياخشىلىقنى ئىلگىرى سۈرۈش ئۈچۈن مۇسۇلمانلارنىڭ زالىملارغا قارشى جەڭ قىلىشىغا رۇخسەت بېرىلگەنلىكى بايان قىلىنغان.بۇ ئايەت ھەققىدە ئىبنى ئابباس، ئۇرۋە ئىبنى زۇبەير، زەييىد ئىبنى ئەسلەم، مۇقاتىل ئىبنى ھەييان ۋە قەتەدە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇملارغا ئوخشاش كاتتا مۇپەسسىرلەر بۇ مۇسۇلمانلارنىڭ جەڭ قىلىشىغا رۇخسەت قىلىنغان تۇنجى ئايەت ئىدى دەپ توختالغان ھەمدە يەنە ھەدىسلەردىكى ۋە تەرجىمېھاللاردىكى بايانلارمۇ ئەشۇ قېتىمقى روخسەتتىن كىيىنلا مۇسۇلمانلار ئارىسىدا دەرھال قۇرەيش ئەھلىگە قارشى ئەمەلىي پائالىيەتلەرنىڭ باشلىنىپ كەتكەنلىكىنى ئىسپاتلايدۇ. تۇنجى قىتىم ھىجرىيەنىڭ 2 ـ يىلى سەفەر ئېيىدا مۇسۇلمانلار قىزىل دېڭىز تەرەپكە يۈرۈش قىلغان بولۇپ، ئۇ دەۋۋان غازىتى ۋە ئەبۋا غازىتى دېگەن ناملار بىلەن مەشھۇر بولغان. بۇ سۈرىدە مەككە مۈشرىكلىرى، سادىق مۆمىنلەر شۇنداقلا مەيدانى يوق، ئىرادىسىز، مۇسۇلمانلاردىن ئىبارەت ئۈچ خىل جامائەگە خىتاب قىلىنىدۇ.مۈشرىكلەرگە قىلىنىۋاتقان خىتاب مەككىدە باشلىنىپ، مەدىنىدە تاماملانغان بولۇپ، ئۇنىڭدا مۈشرىكلەر قاتتىق ئاگاھلاندۈرۇلىدۇ. ئۇلارغا: سىلەر تەرسالىقنى تاشلىماي، ئاساسسىز، جاھىلانە پىكرىڭلاردا چىڭ تۇرىۋالدىڭلار. ئاللاھنى قويۇپ، ھېچقانداق كۈچ ـ قۇدرىتى بولمىغان مەبۇتلارغا ئېسىلىۋالدىڭلار ۋە ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرىنى چەتكە قاقتىڭلار. ئەمدى سىلەرنىڭ ئاقىۋېتىڭلار خۇددى سىلەردىن ئىلگىرى مۇشۇنداق يول تۇتقان قەۋملەرنىڭكى بىلەن ئوخشاش بولىدۇ. سىلەر پەيغەمبەرنى چەتكە قېقىپ، ئۆز قەۋمىڭلار ئىچىدىكى ياخشىلارنى زۇلۇم ـ سىتەم ئوبېكتى قىلىۋېلىش ئارقىلىق ماھىيەتتە ئۆزىڭلارغا زىيان سالدىڭلار، بۇنىڭ نەتىجىسى سۈپىتىدە ئۈستىڭلارغا يېغىش ئالدىدا تۇرغان ئاللاھنىڭ غەزەپ ــ نەپرىتىدىن ئەمدى سىلەرنى مەبۇتلىرىڭلار ھەرگىز قوغداپ قالالمايدۇ دەپ تەنبىھ بېرىلىدۇ. بۇ خىل تەنقىد، ئاگاھلاندۇرۇشلار بىلەن بىرگە يەنە ئەستايىدىل چۈشەندۈرۈش تەڭ ئىلىپ بېرىلغان بولۇپ، سۈرىنىڭ نۇرغۇن جايلىرىدا نەسىھەت قىلىش ۋە ئەسكە سىلىش بىلەن بىرلىكتە تەۋھىد بىلەن ئاخىرەتنىڭ ھەقىقەتلىكىگە دائىر دەلىللەر شېرىكچىلىككە قارشى ئۈنۈملىك شەكىلدە ئوتتۇرىغا قويۇلىدۇئىرادىسىز مۇسۇلمانلارغا قىلىنىۋاتقان خىتابتا ئاللاھنىڭ بەندىچىلىكىنى قوبۇل قىلغان، ئەمما بۇ يولدا ئۇچرايدىغان خەتەرلەرگە بەرداشلىق بېرىشنى خالىمايدىغان مۇسۇلمانلار قاتتىق تەنقىد قىلىنىدۇ. ئۇلارغا: خۇشالىق، راھەت ـ پاراغەت نىسىپ بولغان ئەھۋالدا ئاللاھغا بەندە بولىدىغان، ئەمما ئاللاھ يولىدا قىيىنچىلىققا دۇچ كېلىپ قالسا، بەندىچىلىكنى تاشلايدىغان بۇ زادى قانداق ئىمان؟ ھالبۇكى، سىلەرنىڭ بۇ پوزىتسىيەڭلار ھەرگىزمۇ قىسمىتىڭلارغا ئاللاھ پۈتۈپ قويغان جاپا مۇشەققەتتىن سىلەرنى ساقلاپ قالالمايدۇ دېيىلىدۇ. سادىق مۆمىنلەرگە قىلىنىۋاتقان خىتاب ئىككى خىل تەرىزدە داۋام قىلغان بولۇپ، بىرى مۆمىنلەر بىلەن بىرگە كەڭ خەلق ئاممىسىغا، يەنە بىرى مەخسۇس سادىق مۆمىنلەرگە قارىتىلىدۇ.بىرىنچى خىتاپتا مەككە مۈشرىكلىرىنىڭ مۇسۇلمانلارغا نىسبەتەن مەسجىدى ھەرەم يولىنى تاقىۋالغانلىقى قاتتىق تەنقىد قىلىنىدۇ. ئۇلارنىڭ باشقىلارنى ھەجدىن توسۇشقا ھېچقانداق ھەققى يوقلىقى، ياكى قانداقتۇر مەسجىدى ھەرەم ئۇلارنىڭ شەخسىي مۈلكى ئەمەسلىكى تىلغا ئىلىنىدۇ. بۇ يالغۇز ھەققانىي قىلىنغان تەنقىد بولۇپلا قالماستىن، بەلكى يەنە سىياسىي نۇقتىدىن قۇرەيش ئەھلىگە بېرىلگەن ئېغىر زەربە بولۇپ، بۇنىڭ بىلەن باشقا ئەرەپ قەبىلىلىرىنىڭ ئىددىيىسىدە قۇرەيش ئەھلى ھەرەمنىڭ مۇتىۋەللىسىمۇ ياكى خۇجايىنىمۇ؟ ناۋادا خۇسۇسىي ئۆچمەنلىكى تۈپەيلى بىرەر جامائەنى ھەجدىن تۇسوپ قويۇشقا بۈگۈنكىدەك يول قويۇلسا، كىيىنچە ئۇلار كىمنى يامان كۆرسە، شۇنى ھەرەمگە كىرىشتىن توسىدىغان، ھەج ۋە ئۆمرە قىلىشىنى چەكلەيدىغان بولۇپ قالمامدۇ؟ دېگەن سۇئالنى پەيدا قىلغان ئىدى.مۇشۇ مۇناسىۋەت بىلەن مەسجىدى ھەرەمنىڭ تارىخى ئۈستىدە توختۇلۇپ، ئۇنى ئاللاھنىڭ ھۆكمى بىلەن ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامنىڭ بىنا قىلغانلىقى ۋە بارلىق ئىنسانلارغا ئومومىي يۈزلىك ھەج قىلىش ئىزنى بەرگەنلىكى، ئەشۇ دەسلەپكى كۈندىن تارتىپلا مەيلى يەرلىك ياكى سىرتتىن كەلگەن بارلىق كىشىلەرنىڭ ھوقوقتا تەڭ بارۋەرلىكى بايان قىلىنىدۇ. ئۇلارغا: ھەرەم قانداقتۇر شېرىكچىلىك ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى بىرلا ئاللاھقا ئىبادەت قىلىش ئۈچۈن بىنا قىلىنغان ئىدى، ئەمما ئەمدىلىكتە ئۇنىڭدا ئاللاھقا ئىبادەت قىلىش چەكلىنىپ، بۇتقا چوقۇنۇش يولغا قويۇلغىنى نېمىسى؟ دېيىلىدۇ.ئىككىنچى خىتابتا قۇرەيش ئەھلىنىڭ زۇلۇملىرىغا قارشى مۇسۇلمانلارنىڭ قۇرال كۈچى ئىشلىتىپ جاۋاپ قايتۇرۇشىغا رۇخسەت قىلىنىش بىلەن بىرگە ھوقۇق قولغا كەلگەندىن كىيىن مۇسۇلمانلارنىڭ قايسى خىل تەرىزدە ئىش تۇتۇشى ۋە قايسى مەقسەتتە خىزمەت قىلىشى كېرەكلىكى ئېيتىپ بېرىلىدۇ. بۇ تېمىنى سۈرىنىڭ ئوتتۇرى ۋە ئاخىرىدىمۇ كۆرگىلى بولىدۇ.ئاخىرىدا ئىمان ئەھلىگە مۇسۇلمان دېگەن نامنى بېرىش بىلەن بىرگە ئۇلارغا: سىلەر دەل ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامنىڭ ھەقىقىي ئىز باسارلىرى، بىز سىلەرنى دۇنيادا بارلىق ئىنسانلار ئۈچۈن ئۈلگە بولۇشقا تاللىدۇق. ئەمدى ناماز ئوقۇش، زاكات بېرىش ۋە خەيرىلىك ئىشلارنى قىلىش ئارقىلىق ئۆز ھاياتىڭلارنى باشقىلارغا نىسبەتەن ئەڭ ئېسىل ئۈلگىگە ئايلاندۇرىشىڭلار لازىم. ئاللاھقا تەۋەككۇل قىلغان ھالدا ئاللاھنىڭ كالامىنى ئۈستۈن قىلىش ئۈچۈن جىھاد قىلىشىڭلار لازىم دېيىلىدۇ.بۇ سۇرىنى ياخشى چۈشۈنۈش ئۈچۈن سۈرە بەقەرە ۋە سۈرە ئەنفالنىڭ قىسقىچە چۇشەندۇرۇشىگە بىر قۇر قاراپ چىقىش تېخىمۇ پايدىلىق بولىدۇ.ھۆرمەتلىك قېرىنداشلار ۋاقىت مۇناسىۋىتى بىلەن قۇرئان ۋە سۈرىلىرى بىلەن تونۇشتىڭىزمۇ؟ ناملىق پىروگراممىمىزنى مۇشۇ يەردە توختىتىمىز. ئىنشائاللاھ پىروگراممىزنىڭ كېلەر ھەپتىلىك بۆلىمىدە سۈرە مۆئمىنۇننىڭ ئاتىلىشى، تارىخىي ئارقا كۆرىنىشى، نازىل بولۇش سەۋەپلىرى ۋە مەزمۇنىنى ئاڭلىتىمىز.ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرى باشچىلىقىدىكى ئىتتىپاقداش كۈچلىرى سۈرىيە ئارمىيەسىگە ھۇجۇم قىلدى 14.07.18 11:03:00جۇمھۇر رەئىس ئەردوغان ناتو يىغىنىدىن كېيىن مۇھىم باياناتلارنى ئېلان قىلدى 14.07.18 12:24:00تۈركىيە پاكىستانغا تەزىيە بىلدۈردى 14.07.18 10:19:00ئىزمىردە نۇرغۇن چەت ئەللىك كۆچمەن قولغا چۈشتى 14.07.18 03:00:00چېگرا ھالقىغان ھەربىي ھەرىكەتتە نۇرغۇن تېررورچى بىر تەرەپ قىلىندى 14.07.18 05:30:00يېڭى تۈركىيەنىڭ بىرىنچى كۈنىدىكى پائالىيەتلەردىن رەڭدار كۆرۈنۈشلەر...
|
ەتەككىر قانىن دارىمەن توقتاتۋعا بولا ما؟ .11 5 2021، 3، 09:51ەتەككىر ماسەلەلەرىن ٴبىلۋ وتە ماڭىزدى. سەبەبى، كوپتەگەن قۇلشىلىقتار ناماز، ورازا ت.ب.، باليعات جاسىنا جەتۋ، تالاق، يددا ماسەلەلەرى ەتتەكىرمەن تىعىز بايلانىستى. الايدا، قازىرگى تاڭدا ارنايى دارىلەردى قولدانۋ ارقىلى ەتەككىردى ۋاقىتىنان بۇرىن كەلتىرۋگە نەمەسە ۋاقىتى بىتپەي جاتىپ، توقتاتۋ مۇمكىندىگىنە مەديسينالىق تۇرعىدان قول جەتتى. ەندى وسى ٴتاسىلدى قولدانۋدىڭ شاريعي ۇكىمىن قاراستىرىپ كورسەك.نەگىزىندە، بۇل ماسەلە توڭىرەگىندە تەك ماليكي ٴمازھابىنىڭ عالىمدارى عانا ٴسوز قوزعاعان. يمام ٴاسساۋي يمام يبن قاسيمنىڭ: ەگەر ٴدارىنى ەتەككىرى كەلگەن ايەل ٴوزىنىڭ ادەتىندەگى ۋاقىتى بىتپەي قاندى كەتىرۋ ماقساتىندا قولدانسا، ونىمەن ەتەككىر قانى كەتسە، وندا ول ايەلگە تازا بولدى دەپ ۇكىم بەرەمىز، دەگەن ٴسوزىن ريۋايات ەتەدى.يمام يبن كينانا: مىسالى ايەلدىڭ ادەتتەگى ەتەككىر كەلۋ مەرزىمى سەگىز كۇن. الايدا، ول ٴۇش كۇن وتكەننەن كەيىن ەتەككىردى توقتاتۋ ماقساتىندا دارىدارمەك قولدانسا، ول ايەلگە تازا بولدى دەپ ۇكىم بەرەمىز، دەيدى.بۇل ماسەلەگە ماليكي ٴمازھابىنان يبن فارحۋن عانا قارسى شىققان. ٴبىراق كوپتەگەن عالىمدار: بۇلاي ەمدەلۋ ماكرۇك، ويتكەنى ول ايەلگە زيان بولۋى مۇمكىن، دەگەن پىكىردى دە ايتقان.جوعارىدا كەلگەن عالىمداردىڭ پىكىرىنە زەر سالساق، ماليكي ٴمازھابىندا بۇل ماسەلە توڭىرەگىندە ەكى كوزقاراس قالىپتاسقاندىعىن اڭعارامىز. ٴبىرىنشى كوزقاراس: بۇلاي ەمدەلۋ ماكرۇك بولعانىمەن، رۇقسات ەتىلگەن. ماكرۇك بولۋىنىڭ سەبەبى ايەل ادامعا زيان تيگىزۋىنەن تۋىنداۋى مۇمكىن. قالاي دەسەك تە، بۇل جاعدايدا ايەل ادام ەتەككىر قانىن ٴدارىنى پايدالانىپ توقتاتسا، وعان تازا بولدى دەگەن ۇكىم بەرىلەدى. تازا ايەلدىڭ ساناتىنا كىرىپ ورازا ۇستايدى، نامازىن وقيدى، تاۋاپ ەتە الادى. جالپى ايتقاندا، ەتەككىرى كەلگەن ايەلگە تىيىم سالىنعان ىستەردىڭ بارلىعى وعان رۇقسات ەتىلەدى.ەكىنشى كوزقاراس: بۇلاي ەمدەلۋ جولى دۇرىس ەمەس. ايەل ادامعا تازا بولدى دەپ ۇكىم بەرىلمەيدى جانە ەتەككىرى كەلگەن ايەلدىڭ ۇكىمىندە قالا بەرەدى. بۇل ٴسوزدى تەك يمام يبن فارحۋن ايتقان. ٴبىرىنشى كوزقاراستى الۋدا قاجىلىعىن وتەپ جاتقان ايەلدەرگە جەڭىلدىك بار. ويتكەنى، ولاردىڭ كوبى ەتەككىر سەبەبىنەن قاجىلىقتىڭ رۋكىنى يفادا تاۋافىن ورىنداي الماي قالۋ ىقتيمالى بار. ال، ەتەككىردى توقتاتۋ ٴۇشىن ٴدارىنى قولدانسا، تاۋاف رۇكىنىن ورىنداۋعا مۇمكىندىك تۋادى.ەندى ەتەككىر قانىن ۋاقىتىنان بۇرىن كەتىرۋ ٴۇشىن دارىدارمەك پايدالانۋ ماسەلەسىندە الفاۋاكيھۋ ٴادداۋاني كىتابىنىڭ اۆتورى ابدۋللا مانۋفي: ەتەككىرى توقتاعان ايەل عۇسىل قۇيىنادى. ٴبىراق ونىمەن يددا بىتپەيدى، دەيدى. بۇل ماسەلە توڭىرەگىندە ناقتى دالەل كەلمەگەندىكتەن، ابدۋللا مانۋفي عيبادات بابىنا قاتىستى ەشنارسە ايتپاعان. ونىڭ شاكىرتى حاليل: ايەل ەتەككىرىنەن تازارادى. سوندىقتان ناماز، ورازالارىن ورىندايدى، دەگەن كوزقاراستى العا تارتادى.يمام اجھۋري: ەتەككىر قانىنىڭ كەلۋ ىقتيمالى بولعاندىقتان ناماز، ورازالاردى ورىندامايدى. سونىمەن قاتار، ەتەككىر قانى كەلۋ ىقتيمالى جويىلماعاندىقتان ۋاقىتى بىتكەن سوڭ قازاسىن وتەيدى، دەيدى. ەندەشە، بۇل عالىمداردىڭ پىكىرى بويىنشا قان ٴوز ەركىمەن شىقپاعاندىقتان، يستيبرا تازالانۋ جانە يددا ماسەلەلەرىندە تولىققاندى ەتەككىر بولىپ سانالمايدى.يمام ٴاسساۋي شارح ساعير كىتابىندا ەتەككىر انىقتاماسىنا تۇسىندىرمە بەرە كەلىپ بىلاي دەيدى: ەتەككىر ٴوزى شىعۋى كەرەك. ەگەر ادەتىنەن بۇرىن شىعارىلسا ەتەككىر دەپ اتالمايدى. ايەلدىڭ يدداسى بىتپەيدى، باسقا كىسىگە تۇرمىسقا دا شىعا المايدى.ايەل ٴدارىنى ادەتى بويىنشا كەلەتىن ەتەككىرى ۋاقىتىندا نەمەسە ەتەككىر قانى ٴوز ۋاقىتىسىنان كەشىككەن كەزدە قولدانسا، يددا جانە عيبادات باپتارىندا ەتەككىر ۇكىمى بەكيدى. ٴبىراق ەتەككىردى مۇلدەم توقتاتۋ ٴۇشىن ٴدارىنى قولدانۋعا بولمايدى. سەبەبى، بۇل ارەكەت ايەل دەنساۋلىعىنا زيان كەلتىرىپ، قۇرساق كوتەرۋ مۇمكىندىگىنە ٴقاۋىپ توندىرەدى.ۇكىم: ايەل دارىگەرلەرمەن كەڭەسە وتىرىپ، قاجىلىق نەمەسە ۋمرا عيباداتتارىن وتەۋ ٴۇشىن ەتەككىرىن مەرزىمىنەن بۇرىن كەلتىرۋ نەمەسە توقتاتۋ ٴۇشىن ارنايى دارىدارمەك قولدانۋعا رۇقسات ەتىلەدى. ەگەر دارىگەرلەر ول دارىدارمەكتى قولدانۋ ايەلگە زيان تيگىزەدى دەگەن قورىتىندىعا كەلسە، رۇقسات جوق. سەبەبى يسلامدا ادام وزىنە دە، وزگەگە دە زيان بەرمەۋى كەرەك. بۋلعاتۋ اسساليك 116326.12.2016 4694 ايەلگە قاتىستى باسىپ شىعارۋ
|
بالىلارغا كىملىك بېجىرىش ئۈچۈن قايسى شەرتلەرنى ھازىرلاش كېرەك؟بالا تۇغۇلغاندىن كېيىن ئاتائانا بولغۇچى بالىنىڭ تۈرلۈكتۈمەن ئىشلىرى ئۈچۈن باش قاتۇرۇشقا باشلايدۇ، بالىنىڭ يېشى كىچىك بولغاچقا ئاتائانىلار ھەرۋاقىت ئەنسىرەپ غەم يەيدۇ، بالىلارغا بىر ئىش بولۇپ قېلىشى ۋە ئاغرىپ قېلىشىدىن قاتتىق ئەنسىرەيدۇ. قانداقلا بولمىسۇن بالا دېگەن ئاتائانىنىڭ يۈرەك باغرى بولغاچقا، بالا تىنچئامان، ساقسالامەت بولسىلا ئاتائانا بولغۇچى ئاندىن خاتىرجەم بولالايدۇ.بالا تۇغۇلۇشى بىلەنلا يېڭىدىن ئاتائانا بولغانلار يېتىشىپ بولالمايلا قالىدۇ، توختىماي يىغلاۋاتقان، قورسىقى ئېچىپ سۈتكە تويمىغان ئاشۇ ئوماق بالىلارنى بەزلەش راستىنلا بەك تەس. بالىلارنىڭ گۇۋاھنامە، كىنىشكا مەسىلىسىدە ئاتائانىلارنىڭ چۈشەنچىسى ناھايىتى مۈجىمەل.بەزى ئاتائانىلار زادى قاچان بالىغا كىملىك بېجىرىشنى بىلەلمەيدۇ ھەم قانداق ۋاقىتتا بېجىرگىلى بولىدىغانبولمايدىغانلىقىنىمۇ بىلمەيدۇ. ئەمەلىيەتتە بالىلار ئۈچۈن ئەڭ مۇھىم بولغىنى كىملىك، نۇرغۇن ئاتائانىلار بالىغا كىملىك بېجىرسىمۇ ئىشلىتىدىغان ۋاقىت بەك ئاز، پايدىسى يوق شۇڭا بېجىرمىسەكمۇ بولىدۇ دەپ قارايدۇ. يەنە بەزى ئاتائانىلار بولسا بالا بەك كىچىك بېجىرگىلى بولمايدۇ دەپ قارايدۇ، بېجىرگەن ئاتائانىلار بولسا نېمىلەرگە ئىشلەيدىغىنىنى ھەم بىلمەيدۇ، ئىشقىلىپ ئېنىق بىر چۈشەنچىگە ئىگە ئاتائانىلار ناھايىتى كەم ئۇچرايدۇ.قانچە ياشتىكى بالىلارغا كىملىك بېجىرگىلى بولىدۇ؟ قانداق رەسمىيەت كېتىدۇ؟ قانداق شەرتلەرنى ھازىرلايمىز؟نۇرغۇن ئاتائانىلارنىڭ كاللىسىدا بالىلار 16 ياشقا كىرمىگۈچە كىملىك بېجىرگىلى بولمايدۇ دەپ قارايدۇ، چۈنكى بالىنڭ يېشى كىچىك، ئەگەر ھازىرقى ياش ئاتائانىلارمۇ مۇشۇنداق قارايدىغان بولسا ئۇنداقتا چوڭ خاتالىق ئۆتكۈزگەن بولىدۇ، بىز پەقەت بۇنداق ئاتائانىلار بالىسىغا راستىنلا ياخشىراق كۆڭۈل بۆلۈشنى بىلمەيدىكەن دەپلا ئويلايمىز خالاس.ئەمەلىيەتتە بالىلار تۇغۇلغاندىن كېيىن نوپۇسى بولسىلا كىملىك بېجىرگىلى بولىدۇ، ئادەتتە بالىلارغا كىملىك بېجىرگەندە نوپۇسنى ئېلىپ بارسىڭىزلا بولىدۇ. ھەممىزگە ئايان كىملىكنىڭ دەسلەپكى ئىشلىتىش مۇددىتى بەش يىل، يەنى بالىلارمۇ مۇشۇ ئۆلچەم بويىچە كىملىك بېجىرسە بولىدۇ، چۈنكى بەش يىل جەريانىدا بالىلارنىڭ چىراي تۇرقىدىكى ئۆزگىرىش ناھايىتى چوڭ بولىدۇ، شۇڭا مۇددەت توشقاندا يەنە قايتىدىن بىرنى تولۇقلاشلا كۇپايە.ھەرگىزمۇ بالا تېخى كىچىك ئىشلىتەلمەيدۇ دەپ قارىماڭ، كىملىك دېگەن ئەڭ مۇھىم گۇۋاھنامە، ئەگەر بېجىرمىسىڭىز بالىغا بولغان تەسىرىمۇ ئاز ئەمەس، شۇڭا ئاتائانا بولغۇچىلار بۇ ئىشقا چوقۇم ئەھمىيەت بېرىشى كېرەك.بالىلارغا كىملىك بېجىرىشنىڭ پايدىلىق تەرىپى قايسى؟ئەمەلىيەتتە بالىلارغا كىملىك بېجىرىشنىڭ پايدىلىق تەرىپى ناھايىتى كۆپ، لېكىن ئاتائانىلار بۇنى تونۇپ يېتەلمىگەن خالاس. 1. بالىلارغا بىخەتەرلىك تۇيغۇسى بېرىدۇ.كىملىكى بار بالىلار خەتەرگە يولۇققاندا ساقچىلار بالىنىڭ كىملىك ئۇچۇرىغا تېزلىكتە ئېرىشەلەيدۇ ۋە ئەڭ يۈكسەك دەرىجىدە بالىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قولغا كەلتۈرەلەيدۇ.2. ساقلاش قىممىتىگە ئىگە.بالىلارنىڭ كىملىكى ئەمەلىيەتتە بالىلارنىڭ كىچىك ۋاقتىدىكى گۈزەل ئەسلىمىىسىنىڭ بىر تۈرى سۈپىتىدە ساقلاشقا تېگىشلىك مۇھىم نەرسە، بالىلار بۇ ئارقىلىق ئاشۇ گۈزەل بالىلىق دەۋرىنى ئەسلىيەلەيدۇ ھەمدە ئالاھىدە ئەھمىيەتكە ئىگە بىر ئىش.3. ساياھەتكە بېرىش قولايبەزى بىرقىسىم ئائىلە شارائىتى ياخشى ئاتائانىلار بالىلىرىنى ئېلىپ ساياھەتكە چىقىدۇ، ئەگەر بۇنداق چاغدا بالىنىڭ كىملىكى بولسا ئىنتايىن قولاي بولىدۇ، ماڭىمىز دەپلا ماڭغىلى بولىدىغان ساياھەتكە ھېچقانچە قىينالمايلا ماڭغىلى بولىدۇ.بالا تۇغۇلغاندىن كېيىن، كىملىكتىن باشقا يەنە قانداق مۇھىم بېجىرىشكە تېگىشلىك نەرسىلەر بار؟ئەمەلىيەتتە كىملىكتىن باشقا يەنە تۇغۇلۇش ئىسپاتى، نوپۇس قاتارلىقلارمۇ بالا تۇغۇلغاندىن كېيىن بېجىرىشكە تېگىشلىك مۇھىم نەرسىلەر، بىرسى كەم بولسا بولمايدۇ. چۈنكى بۇ نەرسىلەر ماڭدامدا بىر ئىشلىتىلىدۇ. شۇڭا ئاتائانىلار چوقۇم بۇلارغا ئەھمىيەت بېرىشى، بۇ نەرسىلەر لازىم بولغاندا ئاندىن بېجىرىشنى ئويلىشىدىغان ئىشنى قىلماسلىقى كېرەك.
|
20150906 18:30:04 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسى يۇرۇت، ۋەتەنگە بولغان مۇھەببەت ھەققىدە پارەسەتلىك ئەجدادلىرىمىز، ئالىملىرىمىز، ئەدەبلىرىمىز، يازغۇچى شائىرلىرىمىز چوڭقۇر مەنىلىك ماقالتەمسىللەردە، مول مەزمۇنلۇق شېئىرداستانلىرىدا ئاجايىپ گۈزەل مىسرالارنى قالدۇرغان.مەھمۇد قەشقەرى: قەھەتچىلىك يىللاردا ئېلىڭ نەگە بارسا سەنمۇ ئۇلار بىلەن بىللە بول، ئېلىڭگە قايغۇ چۈشكەندە ئۇلار بىلەن بىللە بول دەپ ئېيتقانكەن. ئابدۇقادىر بېدىل ۋەتەن ھەققىدە شېئىرىدا شۇنداق يازغانكەن:كىمىكى پايدا ئىزدەپ ۋەتەندىن كېتەر، باشقىغىمۇ كۆڭۈل قويالماي ئۆتەر.ئۇچقۇن تاشتىن ئاجراپ چىققاندىن كىيىن، قانچە ماختىمىغىن بەرىبىر ئۆچەر.ئەخەت تۇردى بولسا: ۋەتەنسىزلىك ئىنسان ئۈچۈن ئەڭ زور يىتىملىك، پاناھسىزلىق. ۋەتىنىدىن، خەلقىدىن ئايرىلغان ئادەم كېپەككە ئوخشايدۇ دەپ ئېتقان. ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر: كىمىكى ئىشقىنى ۋەتەنگە مەڭگۈ بىشەرت باغلىسا، نى مۈشكۈل ئىمتىھانلارمۇ شۇنچە ئاسان بولۇر دېگەن.ھەرقانداق ئىنساننىڭ تۇغۇلغان يۇرتى بولىدۇ، ۋەتىنى بولىدۇ. ۋەتەنسىز ئىنساننىڭ ئۆمرى خارزارلىقتا ۋە ئۇرۇلۇپسوقۇلۇش بىلەن تامام بولىدۇ. ۋەتەنسىزلىكنىڭ دەردىنى بىشىدىن كەچۈرگەنلەر بىلىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن خەلق ئۆزگە يۇرتتا سۇلتان بولغىچە، ئۆز يۇرتۇڭدا ئۇلتاڭ بول، ئانا يۇرتۇڭ ئامان بولسا، رەڭگى روھىڭ سامان بولماس، ئادەمنىڭ ياخشىسى ئەليۇرتۇم دەپ ئۆلەر، ۋەتەنسىز ئادەم ـــ ھاياتى ماتەم، ۋەتەنسىز ئەر ـــ ھوسۇلسىز يەر، دېگەنگە ئوخشاش ناھايىتى كۆپ ھېكمەتلەرنى قالدۇرغان. شۇنداق، ۋەتەننى سۆيۈش بارلىق ئىنسانىيەتكە ئورتاق بولغان بىرخىل مۇھەببەت بولۇپ، تارىختىن بېرى ئۆز ۋەتىنىنىڭ ئارنۇمۇسىنى ساقلاش، باشقىلارنىڭ مۇنقەرز قېلىۋىلىشىدىن قوغداش ئۈچۈن قۇربان بېرىشلەر بولۇپ ئۆتكەن. تالاي ئانا بالىلىرىدىن، تالاي بالا ئاتىلىرىدىن ئايرىلغان. چۈنكى ھەقىقىي ئەركەك، ھەقىقىي غورۇرلۇق ئىنسان ئۆز ۋەتىنىنىڭ باشقىلارنىڭ ئاياغ ئاستىدا قېلىشىنى ئۆزلىرى ئۈچۈن ھاقارەت دەپ بىلگەن. ۋەتىنىنى قوغداشنى ئۆزىنىڭ پەرزەنتلىك بۇرچى دەپ بىلگەن. دېمەك، بىر ئىنسانغا نىسبەتەن ئۇنىڭ ۋەتىنى بارلىقى، ئېيتىپ تۈگەتكۈسىز بەختىيارلىقىدىن نىشاندۇر. ھەرقانداق ئادەمنىڭ بىرلا ۋەتىنى بولىدۇ. ۋەتىنىنى سۆيۈش شۇ ئادەمنىڭ ساپاسىغا، ۋاپاسىغا باغلىقتۇر. ۋەتەن بىزنىڭ بارلىقىمىز، ۋەتەن ـــ بىزنىڭ ئانىمىز. بۇ ئانىمىز مەڭگۈ ئامان بولسۇن، پەرزەنتلىرىدىن مېھىرمۇھەببەت ئىللىقلىقىنى سېزىپ تۇرسۇن. ۋەتىنىم،كۆكسۈڭدىن ئىمىپ ئاق سۈت نۇر،جىسمىمغا شاھ بولدى ئىستەك ۋە غورۇر.ساڭىلا مەنسۇپتۇر كۈچقۇۋۋەت، جېنىم،ساداقەت كۆرسىتىپ ياشايمەن مەغرۇر.
|
رۋحانيات 24 قاراشا، 2020 قوعامدىق بىرلەستىگى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە ءىزءتۇزسىز كەتكەن قازاقستاندىق ساربازداردىڭ جەرلەنگەن ورىندارىن انىقتاپ، مۇراعاتتىقىزدەستىرۋ جۇمىستارىمەن جۇيەلى اينالىساتىن ءارى ولاردىڭ تاريحي قاھارماندىق جولىن ۇرپاق جادىندا ماڭگى قالدىرۋ ماقساتىندا ناتيجەلى ەڭبەك ەتىپ جاتقان قازاقستان اۋماعىنداعى بىردەنءبىر ۇيىم. العاش رەت 2019 جىلدىڭ كۇزىندە قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ اتسالىسۋىمەن قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ ۇلتتىق اسكەريپاتريوتتىق ورتالىعىندا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسقان ەلدەر ەلشىلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ تۇساۋكەسەرى وتكەن بولاتىن.اتالمىش ۇيىمنىڭ ماقساتى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە حابارسىز كەتكەندەردىڭ دەرەگىن تابۋ عانا ەمەس، ءۇزىلىپ قالعان ۇرپاقارالىق ساباقتاستىقتى جالعاۋ، تاريحىمىزدى تۇگەندەۋ. قازىرگى تاڭدا ءبىزدىڭ ۇيىم زەينەتكەرلەر مەن ارداگەرلەردەن بولەك، قاتارىمىزعا جاستاردى دا بەلسەندى تۇردە تارتۋ ىسىنە دەن قويىپ، ۇرپاق ساباقتاستىعىن جالعاستىرۋ جولىندا دا بەلسەندى جۇمىس اتقارىپ كەلەدى.ەلىمىزدە ءتيىستى دەڭگەيدە ناسيحاتتالماي جۇرگەن قازاقستاندىق قاھارماندار لەگى قانشاما! ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا باتىر اتانعان 500گە جۋىق قازاقستاندىقتىڭ، ونىڭ ىشىندە 105 الاش باتىرىنىڭ ساناۋلىسى عانا ناسيحاتتالادى. باتىرلاردىڭ ەرلىك شەجىرەسىنەن بۇگىنگى ۇرپاق بەيحابار. سول سەبەپتى كەشەگى باتىر اتالارىنىڭ ەرلىگىنەن جاس بۋىن جانجاقتى حاباردار بولۋى ءتيىس.ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا 1،5 ميلليون قازاقستاندىقتىڭ 270 مىڭى حاباروشارسىز كەتكەن. ارادا 75 جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى. سول كەزدەگى كۋاگەرلەردىڭ كوبى بۇگىندە ومىردە جوق. ياعني دەرەكتەردىڭ جويىلعانىنا بايلانىستى ءىزءتۇزسىز كەتكەندەردى تابۋ تىم قيىن. مەن اتالمىش ۇيىم تۋراسىندا بىلمەگەنىمدە، جالپى بۇل مۇمكىن دەپ تە ويلاماپپىن. سوعان قاراماستان ۇيىمى زور تاباندىلىق تانىتىپ، تالاي ساربازدىڭ دەرەگىن تابۋ جولىندا تىنىمسىز ەڭبەك ەتىپ كەلەدى.ىزدەستىرۋ جۇمىستارىنا بەيجاي قارامايتىن بارلىق ادامدار، قازاقستان جانە وزگە ەلدەردەن دە ىزدەۋشىلەر مەن ەرىكتىلەر شاقىرىلىپ، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە حاباروشارسىز كەتكەندەردى ىزدەۋگە وتىنىشتەردى قابىلداۋ جۇزەگە اسىرىلادى. قازىرگى ەسەپ بويىنشا 3094 ءوتىنىش كەلىپ ءتۇستى جانە ءبىزدىڭ ۇيىمنىڭ ارقاسىندا 692 قازاقستاندىق جاۋىنگەردىڭ جەرلەنگەن ورىندارى انىقتالدى، ءۇش وتباسى مۇشەلەرى ماجارستان استاناسى بۋداپەشتكە، سونداياق رەسەيدىڭ ۆولگوگراد جانە سانكتپەتەربۋرگ قالالارىنداعى باۋىرلاستار زيراتىنا بارىپ، تاعزىم ەتىپ قايتتى. وسىلايشا تاباندى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا قوعامدىق بىرلەستىگى بيىلعى جىلى ماسكەۋ قالاسىندا بۇكىلرەسەيلىك ىستىق جۇرەك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندى.ۇرپاقتار ساباقتاستىعى دەمەكشى، ءبىز جاستارىمىزدىڭ بويىنا ءتول مادەنيەتىمىز بەن سالتءداستۇرىمىزدى، جالپى ادامگەرشىلىك رۋحاني دۇنيەتانىمىمىزدى دارىتۋ ماسەلەسىن دە الدىمىزعا ماقسات رەتىندە قويىپ وتىرمىز. سوندىقتان دا ادامگەرشىلىك پەن سالتءداستۇردى ءبىزدىڭ ەلدىڭ تىرەگى رەتىندە تۇسىنەتىن ۇرپاق تاربيەلەۋدى ماقسات تۇتۋىمىز قاجەت. ول ءۇشىن ءبىز ۇلتتىق جۇيەلەردىڭ بارلىعىنا باسا نازار اۋدارۋعا ءتيىسپىز. قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى
|
15 قاراشا 22:40نۇرسۇلتان. قازاقپارات قۇرما كوپشىلىكتىڭ سۇيىكتى قىسقى جەمىسى. بىرەۋلەر ونىڭ جۇمساق ءارى شىرىندى ءتۇرىن، ال باسقالارى قاتتى سۇرىپتارىن ۇناتادى. بۇل جەمىس دارۋمەندى ميكروەلەمەنتتەرگە باي جانە كوپتەگەن پايدالى قاسيەتتەرگە يە.ونىڭ قۇرامىندا گليۋكوزا مەن فرۋكتوزا مول بولعاندىقتان 23 قۇرمانىڭ وزىنە اق تويىپ قالاسىز. قۇرمانىڭ پايدالى قاسيەتتەرىنە جەكە توقتالايىق. تەرىنىڭ جالپى جاعدايىن جاقسارتادى قۇرما تەرىنى سەرگىتەدى جانە بالعىن ەتەدى. ول قارتايۋدىڭ باستاپقى بەلگىلەرىمەن دە كۇرەسەدى. بەتكە ارنالعان ماسكالاردىڭ كوبىسىنە بۇل جەمىستىڭ سىعىندىسى قولدانىلادى. ۇيدەن ءوزىڭىز جاساۋعا بولاتىن ماسكالاردىڭ رەتسەپتىلەرى دە كوپ. مىسالى، قۇرمانىڭ ەتى مەن جۇمىرتقانىڭ سارىسىنان جاسالعان ماسكانى بەزەۋ شىعۋعا بەيىمدى تەرىگە قولدانۋعا بولادى. ال تەرىنى سەرگىتكىڭىز كەلسە، قۇرمانى ۇككىشتەن وتكىزىپ، ونى تەڭ ۇلەستە قايماقپەن ارالاستىرىڭىز. پايدا بولعان قوسپانى بەت تەرىسىنە جاعىپ، 1520 مينۋتقا قالدىرىڭىز. سودان سوڭ جىلى سۋمەن شايىپ تاستاڭىز. ماسكانى جاساردا ونى كىشكەنتاي تەرى بولىگىنە جاعۋ ارقىلى اللەرگيالىق رەاكسياعا تەكسەرىپ الىڭىز. قىس مەزگىلىنە ارنالعان ماسكالار قان تامىرلار جۇمىسىن قالىپقا كەلتىرەدى قالا تۇرعىندارىنا اسا قاۋىپتى ەمەس، ءبىراق جاعىمسىز ۆەگەتو تامىرلى ديستونيا دەگەن اۋرۋ تانىس.قىسىم، باس ساقيناسى، ارتەريالىق قىسىم وزگەرىستەرى مەگاپوليستە ءومىر ءسۇرۋدىڭ سالدارلارى. ولاردىڭ الدىن الۋعا قۇرما كومەكتەسەدى. س جانە ر دارۋمەندەرىنە باي قۇرما قان تامىرلارعا جاعىمدى اسەر ەتەدى. سونىمەن قاتار دارىگەرلەر تامىرلاردىڭ تۇينەلىپ كەڭەيۋىمەن ۆاريكوزدى اۋرۋلار جانە ءتىس قاناۋىمەن قينالاتىن ادامدارعا قۇرما جەۋگە كەڭەس بەرەدى.كۇيزەلىس پەن انەميا كەزىندە كومەكتەسەدى قۇرما تەمىرگە باي. سوندىقتان ونىڭ شىرىنىن انەميا كەزىندە تاماق ىشەر الدىندا 50100 م ل دەن كۇنىنە 2 رەت ءىشۋ ۇسىنىلادى. قۇرما شىرىنى جۇيكە جۇيەسىنە كۇيزەلىسپەن كۇرەسۋگە كومەكتەسەدى. ەگەر قىس بويى وسى جەمىستى ۋاقىتىلى جەپ تۇرساڭىز، كۇنى بويى قۋاتتى جانە جاقسى كوڭىل كۇيمەن جۇرەسىز. جۇرەك اۋرۋلارىنا كومەكتەسەدى قۇرمادا ەڭ كوپ كالي مولشەرى بار، سوندىقتان ول جۇرەك قان تامىرلار اۋرۋىمەن قينالاتىن ادامدارعا وتە پايدالى. ەگەر جۇرەك اۋرۋىنىڭ الدىن العىڭىز كەلسە نەمەسە جۇرەك اۋرۋلارىن جەڭىلدەتكىڭىز كەلسە، كۇنىنە 34 قۇرمادان جەگەن ءجون.قاتەرلى ىسىك اۋرۋلارىنىڭ پايدا بولۋ قاۋپىن ازايتادى ءوزىنىڭ قىزعىلت سارى ءتۇسىنىڭ ارقاسىندا قۇرما بەتا كاروتيننىڭ جوعارى پايىزىنا يە. بەتا كاروتين جاسۋشالار قۇرىلىمىن بۇزاتىن بوس راديكالدارمەن كۇرەسەتىن مىقتى انتيوكسيدانت. دارىگەرلەر قاتەرلى ىسىك اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن قۇرامىندا بەتا كاروتينى بار جەمىستەر مەن كوكونىستەر جەۋدى ۇسىنادى. ولارعا قىزعىلت سارى ءتۇستى جەمىستەر مەن كوكونىستەر، مىسالى، اپەلسين، ءسابىز، شىرعاناق وبلەپيحا ، قۇرما جانە ت. ب جاتادى.
|
ھاسامنىڭ تاللىشى تەڭرىتاغ تورى قازاقشا شىڭگىل ھېكايەئوتلان قاتناش ۋەقەسىدە پۇتۇڭ سۇنۇپ ياتقاندا ماھىرە يوقلاپ كەلگەن بولسا، بەرنامۇ يوقلاپ كەلدىغۇ؟ قارا ئۇكام يالقۇن، بەرنانىڭ دادىسى چوڭ باشلىق، كېيىنچە بىرەر قىيىنچىلىققا ئۇچرىساق، ياردەم قىلىشى چوقۇم، دېدى نىجاد.ـ ياق، توي قىل دېسەڭلار ماھىرە بىلەن توي قىلىمەن، ئاتا ئانىسى بىزگە ئوخشاش دېھقان، كەلگۈسىدە ماھىرەنىڭ ئاتا ئانىسىنىڭ ئۆيىدە زاغرا يەپ، ئۇماچ ئىچىشكە رازىمەنكى، بەرنادەك ئېسىلزادىلەرنىڭ ئۆيىدە مىننەتلىك مەزە يەپ، ئاچچىق يۇتۇشنى خالىمايمەن.ـ ئۇكام، تېخى توي قىلماي تۇرۇپ، بەرنانىڭ ئۆيىدە مىننەتلىك مەزە يەپ، ئاچچىق يۇتۇشىڭنى نەدىن بىلدىڭ؟ـ ھاسام ئېيتىپ بەردى، ماھىرە دېگەن ھاسام تاللاپ بەرگەن لايىقىم.ـ نىمە؟ قايسى ھاساڭ؟ـ پۇتۇم سۇنۇپ كېتىپ ساقايغىچە تايىنىۋالغان ھېلىقى ھاسامچۇ؟ـ ئۇكام، توي قىلغاندىن كېيىن بەرنا بىلەن ھاساڭ ئەمەس، سەن ئۆي تۇتىسەن.ـ شۇنداق، مەن ئۆي تۇتىمەن، بىر قارارغا كېلىپ بولدۇم، بولدى ئاۋارە بولما.ـ ئەمىسە بىر دەپ باقە ئۇكام، ھاساڭ نېمىنى ئېيتىپ بەرگەن؟دوختۇرخانىدىن يېڭىلا چىققان چېغىم، بەرنا مېنى تاماققا تەكلىپ قىلدى، دېيىشكەن جايغا بارغىچە دوختۇرنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە ھاسامغا تايىنىۋالغانىدىم. ماشىنىدىن چۈشكىنىمدە، بەرنا مەندەك بىر ھاسا تايىنىۋالغان يىگىت بىلەن ماڭغىنىنى باشقىلارنىڭ كۆرۈپ قېلىشىنى خالىمىغاندەك قىلغىلى قىلىق تاپالماي قالدى.ماھىرە بىلەن كۆرۈشكەندە، ھەر قېتىم ماشىنىغا چىقىپ چۈشكىچە ھاسامنى كۆتۈرۈۋالدى، تېخى مېنى ماشىنىغا يۆلەپ چىقىرىپ چۈشۈردى، ئۇ چاغدا بىر خىل ئىللىقلىقنى ھېس قىلدىم. مەندىن چانمىغان ماھىرە تۇرغان يەردە، ئاشۇ تەكەببۇرنى تاللامدىم؟ـ ئەقلىڭگە بارىكاللا، دېدى نىجاد.ـ نېمە دېدىڭ ئاكا؟ سەن تېخى بايىلا...ـ توغرا، مەن شۇنداق دېدىم، بىراق بەرنانىڭ ھەدىسى بىلەن توي قىلغان يېقىن دوستۇم ئەكبەرنىڭ ۋە ئاتا ئانىسىنىڭ كۆرگەن كۈنىنى ساڭا دېمىدىم.يالقۇن ئىشىك كەينىگە يۆلەپ قويۇلغان، ئازراق چاڭ باسقان ھاسىنى قولىغا ئالدى، ئۇنىڭ يۈرىكى ئۆزىمۇ بىلمىگەن بىر خۇشاللىق ئىلكىدە تىپىرلايتتى، تىتىرگەن قوللىرى ئۇنىڭ ئەڭ ئەتىۋارلىق، يېنىدىن ئايرىمايدىغان قول ياغلىقى بىلەن ھاسىنى توختىماي سۈرتەتتى. ئەسكەرتىش: تورىمىزدىكى ئەسەرلەرنىڭ نەشىر ھوقۇقى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ئاخبارات ئىشخانىسىغا تەۋە، ھەرقايسى تاراتقۇلار كۆچۈرۈپ تارقاتقاندا تەڭرىتاغ تورى دەپ مەنبەنى ئېنىق ئەسكەرتىشى كېرەك، بولمىسا قانۇنىي جاۋابكارلىقى سۈرۈشتە قىلىنىدۇ.
|
24 ماۋسىم 20:31نۇرسۇلتان. قازاقپارات اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى ايدا بالايەۆا حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت تۇجىرىمداماسىنىڭ كەرى بايلانىس تەتىگى رەتىندە قالىپتاسۋىندا ب ا ق تىڭ ءرولى ەرەكشە ەكەنىن اتادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت تۇجىرىمداماسى قازىر تولىعىمەن قوعاممەن كەرى بايلانىستىڭ ءتيىمدى تەتىگى رەتىندە تولىقتاي قالىپتاستى. ەڭ باستىسى، جۋرناليستيكا كەلەشەكتە دە ءاردايىم قوعام ومىرىندە جەتەكشى ءرول وينايدى، دەدى مينيستر 2021 ۇلتتىق بايگەسىنىڭ ماراپاتتاۋ شاراسىندا.ا. بالايەۆا ب ا ق سالاسىن، سونداياق ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ وزەگى رەتىندە اتادى.اقپارات كەڭىستىگىنىڭ قوعام دامۋىنداعى الاتىن ورنى، قوساتىن ۇلەسى دە وتە زور. سەبەبى مەديا تەك رەسمي اقپاراتتى تاراتاتىن قۇرال ەمەس، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك پەن مەملەكەتتىك يدەولوگيانىڭ وزەگى ەكەنىن ۇنەمى ايتىپ كەلەمىز. ازاماتتىق قوعامنىڭ قارقىندى دامۋى جۋرناليستەردىڭ كاسىبي جانە ازاماتتىق بەلسەندىلىگىنە تىعىز بايلانىستى. ەندەشە وسىنداي اۋقىمدى سالانىڭ جۇگىن ارقالاپ، ماڭىزدى مىندەتتى اتقارىپ جۇرگەن جۋرناليستەر قاۋىمىنا زور العىسىمدى بىلدىرگىم كەلەدى، دەدى اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى.
|
.خەۋەرتورى, , , , , دىيابېت كېسىلى بىمارلىرى شاپتۇل يېسە بولامدۇ؟يوللانغان ۋاقىت : 12:02 060720197ئاي كىرگەندىن كېيىن شىرنىلىق شاپتۇل، توغاچ، ياۋا شاپتۇل، سېرىق شاپتۇل قاتارلىق ھەر خىل شاپتۇل سورتلىرى ئارقائارقىدىن بازارغا سېلىندى، شاپتۇل ياز پەسلىدە ناھايىتى ئالقىشقا ئېرىشكەن بىر خىل مېۋە ھېسابلىنىدۇ. قاتتىق ۋە يۇمشاق شاپتۇل تۈرلىرى بار، شۇڭا مەيلى چىشى ياخشى ياشلار بولسۇن ياكى چايناش ئىقتىدارى ناچار ياشانغانلار بولسۇن ئۆزىگە ماس كېلىدىغان سورتلارنى تاپالايدۇ.شاپتۇلنىڭ ئىسسىقلىق مىقدارى تۆۋەن، ئوزۇقلۇق تەركىبى مول بولۇپ، ئادەم بەدىنى ئېھتىياجلىق بولغان بارلىق ئوزۇقلۇق ماددىلارنى، جۈملىدىن ئېرىشچان تالا ۋە ئېرىمەس تالا قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. شۇڭا ئۇ يۇمران، شىرنىلىك بولۇپ ياز پەسىللىك مېۋىلەر خانىشى دېيىلىدۇ.نۇرغۇن ياشانغانلارنىڭ نەزىرىدە شاپتۇل بەدەننى قۇۋۋەتلەيدىغان مېۋە ھېسابلىنىدۇ، ئۇنداقتا بارلىق ياشانغانلارنىڭ يېيىىشىگە ماس كېلەمدۇ؟ ئوزۇقلۇق مۇتەخەسسىسى كۆپچىلىك بىلەن پاراڭلىشىپ بۇ ھەقتە مۇنداق دەيدۇ: شاپتۇل مېۋىلەر خانىشى دەپ ئاتىلىدۇ، لېكىن دىيابېت كېسىلى بىمارلىرى يېسە بولامدۇ؟ ياز پەسلىدە توغرا ئۇسۇلدا شاپتۇل ئىستېمال قىلىش كېرەك:دۆلىتىمىزدە دىيابېت كېسىلى بىمارلىرى 100 مىليوندىن ئاشىدۇ، يەنە نۇرغۇن يوشۇرۇن دىيابېت كېسىلى بىمارلىرى تېخى بايقالمىدى، شۇڭا كۈندىلىك يېمەكئىچمەكتە شېكەرنى كونترول قىلىش ھالقىلىق ئىش. دىيابېت كېسىلى بىمارلىرى تەركىبىدە شېكەر بولغان تاتلىق يېمەكلىكلەرنى، ئىچىملىكلەرنى ئاز ئىستېمال قىلغاندىن سىرت ، كاربون سۇ بىرىكمىلىرى مىقدارى يۇقىرى بولغان ئاساسلىق يېمەكلىك ۋە كۆكتاتتىن باشقا قەنت تەركىبى يۇقىرى بولغان مېۋىلەرنىڭمۇ مىقدارىنى كونترول قىلىش كېرەك.شۇڭا، دىيابېت كېسىلى بىمارلىرى تاماقتىن كېيىن شاپتۇلنى زىيادە كۆپ يېسە، قان شېكىرىنىڭ تېز سۈرئەتتە داۋالغۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، ئىككى ۋاق تاماق ئارىلىقىدىكى ۋاقىتتا مۇۋاپىق مىقداردا يېيىش، ھەر كۈنى ئەڭ كۆپ بولغاندا بىر تال يېيىش كېرەك.بەزى ئاياللار شاپتۇلنىڭ تۆمۈر تەركىبى يۇقىرى، قان ئازلىق كېسىلى بار كىشىلەرنىڭ يېيىشىگە ماس كېلىدۇ، شاپتۇلدىكى تۆمۈر تەركىبى ئالمىدىن تۆت ھەسسە يۇقىرى دەپ قارايدۇ.بۇ بىر خىل خاتا قاراش بولۇپ، ئالما تەركىبىدىكى تۆمۈر مىقدارى ئىنتايىن تۆۋەن، شاپتۇل تەركىبىدىكى تۆمۈر مىقدارى ئالمىنىڭ ئون ھەسسىسىگە توغرا كەلسىمۇ، يەنىلا قان تولۇقلايدىغان ياخشى يېمەكلىك ئەمەس. تەجرىبە سانلىق مەلۇماتلىرىدىن مەلۇم بولۇشىچە، ھەر 100 گىرام شاپتۇل تەركىبىدىكى تۆمۈر مىقدارى ئاران 0.8 مىللىگرام ئەتراپىدا ئىكەن، ئۇنىڭ ئۈستىگە مېۋىدىكى تۆمۈر غەيرىي قىزىل قان تۆمۈرىگە تەۋە بولۇپ، ئادەم بەدىنىنىڭ ئۇنى سۈمۈرۈش نىسبىتى ئىنتايىن تۆۋەن ئىكەن.ئەگەر تۆمۈر تولۇقلاشقا توغرا كەلسە، كالاقوي گۆشى، ئۆردەك قېنى قاتارلىق تۆمۈر تەركىبى يۇقىرى ھەمدە قىزىل قان تۆمۈرىگە تەۋە يېمەكلىكلەرنى كۆپرەك يېيىش كېرەك ئىكەن.ھەر خىل سورتلار ئىچىدە توغاچ شاپتۇلىنىڭ ئورگانىك كىسلاتا تەركىبى بىر قەدەر يۇقىرى بولۇپ، ئاشقازان كىسلاتاسى ئېشىپ كەتكەن، ئاشقازان ياللۇغى ياكى ئاشقازان يارىسى بار كىشىلەر كۆپ ئىستېمال قىلماسلىقى كېرەك. سېرىق شاپتۇلنى بىۋاسىتە يېگەندە تەمى كۆڭۈلدىكىدەك بولمايدۇ، شۇڭا ئۇنى ئېلىپ كېلىپ كونسېرۋا قىلىشقا ماس كېلىدۇ.7ئاي كىرگەندىن كېيىن شىرنىلىق شاپتۇل، توغاچ، ياۋا شاپتۇل، سېرىق شاپتۇل قاتارلىق ھەر خىل شاپتۇل سورتلىرى ئارقائارقىدىن بازارغا س ..
|
بېرىلگەن يېمەك ئىچمەكلەرنى خور كۆرمەسلىككاتىگورىيە: ئىلمىي ماقالىلەر يېڭلاش تارىخى: 20121203 09:32:10 جەمئى 5459 قېتىم ئوقۇلغان.بىر مۇسۇلماننىڭ دىنى قېرىنداشلىرى بىلەن بىرلىكتە غىزالانمىسى ئائىلىسى ۋە بالا ۋاقىلىرى بىلەن بىرلىكتە غىزالانمىسىدىن بەكرەك پەزىلەتلىكبىرسى تەرىپىدىن يېيىش ۋە ئىچىش ئۈچۈن بېرىلگەن ھەرقانداق بىر نەرسىنى تۆۋەن كۆرۈشكە قەتئى بولمايدۇ.ساھابىلاردىن بىرى: بىز باشقىلارغا يىيىش ئۈچۈن سۇنۇلغان نەرسىنى تۆۋەن كۆرگەن ئادەم گۇناھكارمۇ ياكى يەيدىغان نەرسىسىنى ئاددىي كۆرگەنلىكىدىن باشقىسىغابەرمىگەن ئادەم بەكرەك گۇناھكارمۇ بىز بۇنى بىلەلمەيتۇق، دېگەن.ئەلى رەزىياللاھۇ ئەنھۇنىڭ ئوغلى ھەسەن رەزىياللاھۇ ئەنھۇ بىر كۈنى ئۇلۇقى بىلەن بىر يەردىن ئۆتۈپ كېتىۋاتقاندا يولنىڭ چېتىدە ئولتۇرۇشۇپ تاپقان ئازراق نان پارچىلىرىنى يېيىشىۋاتقان كىشىلەرنى كۆرىدۇ ۋە ئۇلارغا سالام بېرىدۇ.سالامدىن كېيىن ئۇلار: ئى رەسۇلۇللاھنىڭ نەۋرىسى ! كەلگىن ، بىزنىڭ يېگىنىمىزگە ئېغىز تەككىن،دەپ چاقىرىشىدۇر.ھەسەن رەزىياللاھۇ ئەنھۇ: ئەلۋەتتە ئاللاھ تەئالا كىبىرلەنگەن ئىنسانلارنى ياخشى كۆرمەيدۇ، دەپ ئارقىغا يېنىپ، ئۇلۇغىدىن چۈشۈپ ئۇلار بىلەن بىرلىكتە يەردە ئولتۇرۇپ بىرئاز يېگەندىن كېيىن تەكرار ئۇلارغا سالام بېرىپ ئۇلۇقىغا مېىنىپ كېتىدۇ.شۇنىڭ ئۈچۈن دىنىمىزدا بىر مۇسۇلماننىڭ دىنى قېرىنداشلىرى بىلەن بىرلىكتە غىزالانمىسى ئائىلىسى ۋە بالا ۋاقىلىرى بىلەن بىرلىكتە غىزالانمىسىدىن بەكرەك پەزىلەتلىك دەپ قارىلىدۇ.تەييارلىغۇچى مۇنەۋۋەر ئۆزئۇيغۇر
|
شى جىنپىڭ مۇنداق دەپ كۆرسەتتى: ھازىر جۇڭگوۋانىئاتۇ مۇناسىۋىتى تارىختىكى ئەڭ ياخشى مەزگىلدە تۇرۇۋاتىدۇ.شى جىنپىڭ مۇنداق دېدى: مەن شۇنى خۇشاللىق بىلەن كۆردىمكى، جۇڭگو بىلەن ۋانىئاتۇ ئىككى تەرەپ ئۇچرىشىشنىڭ نەتىجىلىرىنى پائال ئەمەلىيلەشتۈرۈۋاتىدۇ، بىزنىڭ سىياسىي جەھەتتىكى ئۆزئارا ئىشىنىشىمىز داۋاملىق چوڭقۇرلاشتى، ھەر قايسى ساھەلەردىكى ئالاقە ۋە ھەمكارلىقىمىز ئۈزلۈكسىز كېڭەيدى، جۇڭگوۋانىئاتۇ مۇناسىۋىتى جۇڭگونىڭ تىنچ ئوكيان ئارال دۆلەتلىرى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنىڭ ئۈلگىسى بولۇپ قالدى. جۇڭگو ۋانىئاتۇ بىلەن بىرلىكتە ئىككى دۆلەتنىڭ ئومۇميۈزلۈك ئىستراتېگىيەلىك شېرىكلىك مۇناسىۋىتىنى تېخىمۇ زور تەرەققىياتقا ئېرىشتۈرۈشنى خالايدۇ.شى جىنپىڭ مۇنۇلارنى تەكىتلىدى: جۇڭگو دۆلەتلەرنى چوڭكىچىك، كۈچلۈكئاجىز، باينامرات دەپ ئايرىماسلىق، ھەممىسى خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ باراۋەر ئەزاسى دەپ قاراش، چوڭ دۆلەت شوۋىنىزمىغا قارشى تۇرۇشنى تەشەببۇس قىلىپ كەلدى. جۇڭگو ۋانىئاتۇنىڭ بىر جۇڭگو سىياسىتىدە چىڭ تۇرغانلىقىغا يۈكسەك ئاپىرىن ئوقۇيدۇ، ۋانىئاتۇنىڭ ئۆز دۆلىتىنىڭ ئەھۋالىغا ماس كېلىدىغان تەرەققىيات يولىنى ئۆز ئالدىغا تاللىشىنى قوللايدۇ. ئىككى تەرەپ يۇقىرى قاتلام ئالاقىسىنى ساقلاپ، پارتىيە، قانۇن چىقىرىش ئاپپاراتلىرىنىڭ سۆھبىتىنى كېڭەيتىپ، دۆلەتنى ئىدارە قىلىش، ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈش تەجرىبىلىرىنى ئالماشتۇرۇپ ۋە ئۇنىڭدىن تەڭ بەھرىمەن بولۇپ، سىياسىي جەھەتتە ئۆزئارا ئىشىنىشنى كۈچەيتىشى كېرەك. بىر بەلباغ، بىر يول قۇرۇلۇشى ھەمكارلىق پىلانىنى ئىمزالاشنى پۇرسەت بىلىپ، ئىستراتېگىيەلىك جىپسىلاشتۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ھەمكارلىق يوشۇرۇن كۈچىنى چوڭقۇر قېزىپ، ھەرقايسى ساھەلەردىكى ئەمەلىي ھەمكارلىقنى كېڭەيتىش كېرەك. جۇڭگو ۋانۇئاتۇ بىلەن يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسى ھەمكارلىقىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇپ، ۋانىئاتۇنىڭ ئۇستۇنۇك كەسىپلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى قوللايدۇ، ئەمەلىي كۈچى بار جۇڭگو كارخانلىرىنىڭ ۋانىئاتۇغا مەبلەغ سېلىپ كەسىپنى گۈللەندۈرۈشكە داۋاملىق ئىلھام بېرىدۇ. مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش، ئۆزئارا ئۆرنەك ئېلىشنى كۈچەيتىش كېرەك . ئىككى دۆلەت كىشىلىرىنىڭ بېرىش كېلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، يەرلىكلەرنىڭ ئالاقىسى ۋە ھەمكارلىقىنى پائال قانات يايدۇرۇش كېرەك. جۇڭگو توغرا ھەققانىيەتمەنپەئەت قارىشى ۋە ھەقىقىي سەمىمىي بولۇش ئىدىيەسىدە چىڭ تۇرۇپ، تىنچ ئوكياندىكى ئارال دۆلەتلىرى بىلەن بولغان ئىتتىپاقلىق ۋە ھەمكارلىقنى كۈچەيتتى. بىز ئارال دۆلىتىدە شەخسىي مەنپەئەتنى كۆزلىمەيمىز، ئاتالمىش تەسىر دائىرىسىنى كۆزلىمەيمىز، مەڭگۈ ئارال دۆلىتىنىڭ ئىشەنچىسىگە ئەرزىيدىغان ياخشى دوست، ياخشى شېرىكلەردىن بولىمىز.سالۋاي جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى قۇرۇلغانلىقىنىڭ 70 يىللىقىنى تەبرىكلىدى، جۇڭگونىڭ ئىسلاھات، ئېچىۋېتىشتە قولغا كەلتۈرگەن ئۇلۇغ نەتىجىلىرىگە يۈكسەك باھا بەردى، جۇڭگونىڭ مۇۋەپپەقىيىتى جۇڭگونىڭ قىياپىتىنى ئۆزگەرتىپلا قالماي، يەنە دۇنياغا چوڭقۇر، ئاكتىپ تەسىر كۆرسەتتى دېدى. سالۋاي مۇنۇلارنى بىلدۈردى: ۋانىئاتۇ جۇڭگونىڭ دۆلەتنىڭ چوڭكىچىك، باينامرات، كۈچلۈكئاجىز بولۇشىدىن قەتئىينەزەر بىردەك باراۋەر بولۇشىدا چىڭ تۇرغانلىقىغا قايىل، جۇڭگونىڭ ئۇزۇندىن بۇيان ۋانىئاتۇنىڭ ئەمەلىي ئېھتىياجىغا ئاساسەن بەرگەن سەمىمىي ياردىمىگە رەھمەت ئېيتىدۇ. ۋانىئاتۇ بىر جۇڭگو سىياسىتىدە چىڭ تۇرۇپ، جۇڭگو ھۆكۈمىتىنىڭ دۆلەتنىڭ تىنچ بىرلىككە كېلىشىنى ئىشقا ئاشۇرۇش ئۈچۈن كۆرسەتكەن تىرىشچانلىقىنى قوللايدۇ. ۋانىئاتو جۇڭگو بىلەن بىر بەلباغ، بىر يولنى ئورتاق قۇرۇش، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ 2030يىللىق ئىمكانىيەتلىك سىجىل تەرەققىيات قارالمىسىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈش، كىلىمات ئۆزگىرىشىگە تاقابىل تۇرۇش قاتارلىق ساھەلەردىكى ھەمكارلىقىنى كۈچەيتىپ، جۇڭگو بىلەن بولغان ئومۇميۈزلۈك ئىستراتېگىيەلىك شېرىكلىك مۇناسىۋىتىنى ئۈزلۈكسىز تەرەققىي قىلدۇرۇشنى خالايدۇ.ياڭ جيېچى، ۋاڭ يى، خې لىفېڭ قاتارلىقلار كۆرۈشۈشكە قاتناشتى .شۇ كۈنى چۈشتىن كېيىن ۋانىئاتۇ زۇڭلىسى سالۋاي تيەنئەنمېن مەيدانىغا بېرىپ، خەلق قەھرىمانلىرى خاتىرە مۇنارىغا گۈلچەمبىرەك تەقدىم قىلدى.
|
قورعانىس مينيسترلىگى اسكەري وقۋ ورىندارىنىڭ كۋرسانتتارى مەن كادەتتەرى وتانىنا ادال بولۋعا انت بەردى. سالتاناتتى ءراسىم بۇگىن الماتى، اقتوبە جانە ششۋچينسك قالالارىندا ءوتتى، دەپ حابارلايدى ..قۇرلىق اسكەرلەرىنىڭ اسكەري ينستيتۋتىندا 270تەن استام، اۋە قورعانىسى كۇشتەرىنىڭ اسكەري ينستيتۋتىندا 90نان استام كۋرسانت انت قابىلدادى. سونىمەن قاتار، قر قم كادەت كورپۋسىندا 240تان استام كادەت وتانىنا ادال بولۋعا انت بەردى.اسكەري انت ماتىنىندەگى ءاربىر ءسوز تەرەڭ ماعىناعا يە. ءاربىر كۋرسانت ءوزىنىڭ اسكەري مىندەتىن ورىنداي وتىرىپ، ءوز ءومىربايانىنا اسكەري ومىرگە جاساعان قادامىن جازىپ، ازاماتتىق جانە ادامگەرشىلىك جەتىلۋ سىناعىن وتكىزەدى، دەدى ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرىنە قۇرلىق اسكەرلەرى اسكەري ينستيتۋتىنىڭ باستىعى گەنەرالمايور دۋلات ادىربەكوۆ.كۋرسانتتار مەن كادەتتەر بۇل كۇندى ماڭگى ەستە ساقتايتىنى انىق. بۇگىن ولار اسكەري جولعا ءتۇسىپ، وتان قورعاۋ ءۇشىن جوعارى مىندەتتەمەلەر الدى.اسكەري انت ەڭ الدىمەن، قاسىق قانى قالعانشا ءوز وتانىن قورعاۋعا دايىن بولۋ. ەندى سىزدەردىڭ بارلىق ارەكەتتەرىڭىز ءوز قولدارىڭىزبەن بەكىتىلگەن سالتاناتتى انت تالاپتارىنا سايكەس بولۋ كەرەك،دەدى ءوز سوزىندە اۋە قورعانىسى كۇشتەرى اسكەري ينستيتۋتىنىڭ باستىعى اۆياتسيا گەنەرالمايورى داۋرەن قوسانوۆ.سالتاناتتى ءىسشارالار سانيتارلىقگيگيەنالىق نورمالاردى ساقتاۋ ماقساتىندا قوناقتاردىڭ قاتىسۋىنسىز ءوتتى. كۋرسانتتاردىڭ اتاانالارى ءوز ۇلدارىنىڭ ومىرىندەگى ماڭىزدى وقيعانى وقۋ ورىندارى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى رەسمي عالامتوررەسۋرستارى ارقىلى ونلاين رەجيمدە باقىلادى.اسكەري وقۋ ورنىنا قابىلدانعان ساتتەن باستاپ انت قابىلداعانعا دەيىن كۋرسانتتار مەن كادەتتەر باستاپقى اسكەري دايىندىق كۋرسىنان وتكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. ءبىر اي ۋاقىت ارالىعىندا ولار جالپىاسكەري جارعىلاردى زەردەلەدى. سونداياق ساپتىق، فيزيكالىق جانە اتىس دايارلىعىنان ءوتتى.
|
اقسۋ ايماعى ءتۇرلى شارا قولدانىپ، جەمىس اعاشى كاسىبىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ءونىمىن ارتتىردىكەلۋ قاينارى: شينجياڭ حالىق راديو ىستانسياسى 20180401 12:39:26ستانسيامىز ءتىلشىسى جين لەي، ۋاڭ يىڭ مەن اقسۋ ايماقتىق راديو ستانسياسىنىڭ ءتىلشىسى چىن شيۇڭفەيدىڭ حابارىن تىڭداڭىزدار: اقسۋ ايماعى ءتۇرلى شارا قولدانىپ، جەمىس اعاشى كاسىبىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ءونىمىن ارتتىرىپ، ديحانداردىڭ كىرىسىن مولايتىپ، اۋقاتتانۋىنا كومەكتەستى.بۇل كۇندەرى اقسۋ ايماعىنداعى ديحاندار جەمىس اعاشىن بۇتاۋ، بۋدانداستىرۋ، تىڭايتقىش بەرۋ، دەرتدەربەزدىڭ الدىن الۋ سياقتى جۇمىستارمەن قاربالاستىققا ءتۇستى. ءۇشتۇرپان اۋدانى وتباسى اۋىلى قۇمبۇلۇڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابدۇللا راحمان تەحنيكتەردىڭ كومەگىندە ورىك اعاشى مەن جاڭعاق اعاشىن باپتاپ باسقارۋ تەحنيكاسىن تەز يگەرىپ الدى. ول بىلاي دەدى: ماماندار ۇيرەتكەن ورىك اعاشىن باپتاۋ تەحنيكاسىن تەز ۇيرەنىپ الدىم. بۇرىن مۇنان حابارىم جوق بولاتىن. بۇدان بىلاي ورىك اعاشى مەن جاڭعاق اعاشىن جاقسى باپتاپ باسقارىپ . كوبىرەك اقشا تابۋعا تالپىنامىن.اقسۋ ايماعىنىڭ جەمىس اعاشى جالپى كولەمى 4 ميلليون 500 مىڭ مۋعا. مۇنداعى جەمىس بەرەتىن اۋماق 3 ميلليون 900 مىڭ مۋعا، جىلدىق جەمىس ءونىم مولشەرى 2 ميلليون 200 مىڭ تونناعا جەتىپ . ەرەكشە جەمىس اعاشى شارۋاشىلىعى سول جەردەگى ديحانداردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋداعى تىرەكتى كاسىپكە اينالدى. جەمىس جيدەكتىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن. بيىل اۆتونوميالى رايوندىق ورمان شارۋاشىلىق تاراۋى مەن اقسۋ ايماعى سەلبەسىپ، مامانداردىڭ قىزمەت وتەۋ ۇيىرمەسىن قۇردى، ماماندار جەمىس باعىنا بارىپ . ديحاندارعا جەمىس اعاشىن قالاي باپتاپ باسقارۋ. دەرتدەربەزدىڭ الدىن قالاي الۋ بلىمدەرىن ۇيرەتتى. سونىمەن قوسا اقسۋ ايماعى ءتۇرلى شارا قولدانىپ، اۋىل شارۋاشىلىق كاسىپتىك كوپەراتيۆىنىڭ باستاماشىلدىق رولىن بەلسەنە ساۋلەلەندىرىپ، ديحانداردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋىنا كومەكتەستى. اقسۋ حۇڭفىڭ جەمىس جيدەك كاسىپتىك كوپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى ۋي لينچيۇڭ: ءبىز ديحاندارمەن كەلىسىم جاساستىق. بۇل جەردىڭ ءونىمىن ءبىز جاۋاپتى بولىپ ساتىپ الامىز . ونان سوڭ ەگىنشىلىك بارىسىندا مامانداردى ۇسىنىس ەتىپ . كاسىپتىك جاقتان جەتەكشىلىك ەتتىرەمىز. بيىل 200 دەن استام ديحان وتباسىمەن كەلىسىم جاساستىق . مۇندا نەگىزگىسى جاڭعاق . جىلدىق كىرىس 20 ميلليون يۋانداي بولادى. مۇنىمەن بۇرىنعىدان دا كوپ ديحاندى اۋقاتتانۋعا باستايمىز.بىلتر. اقسۋ ايماعى شينجياڭعا كومەكتەسكەن ولكەقالالارمەن بىرلەسىپ ون قالا. ءجۇز دۇكەن ينجەنەرياسىن باستاپ، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنەن 100 مىڭ تونناسىن ساتىپ . جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتۋدىڭ تىڭ جولىن اشتى. توقسۋ اۋدانى شياۋنيۋ جەمىس جيدەك ديحاندار كوپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى نيۋ پىڭ: اتالعان شارا ونىمدەرىمىزدى ىشكى ولكەلەرگە ساتۋعا قولايلىلىق تۋدىردى، ءبىز ءبىر مىڭ 500 توننا شىلان مەن جاڭعاق ساتتىق. بۇل جوسپارداعىدان 15 ارتىق. 2018جىلى ساتىپ الۋ تەبىنىن كۇشەيتىپ، 2 مىڭ توننا ساتۋعا قۇلشىنامىز، دەدى.سونىمەن بىرگە، اقسۋ ايماعى ەلەكتروندى ساۋدا كاسىپورىندارىن بەلسەنە قولداپ، ساتىلىم ارناسىن كەڭەيتتى. اقسۋ ايماعى ەلەكتروندى ساۋدا قوعامىنىڭ باستىعى جۋ شۋەسىن : 16 كوپەراتيۆ الما ساتادى. بىلتىر 12 مىڭ توننا الما ساتتىق . بيىلعى نىسانامىز 20 مىڭ تونناعا جەتكىزۋ، دەدى.كەزەكتە. اقسۋ ايماعى اقسۋ الماسى . اقسۋ شىلانى. اقسۋ جاڭعاعى سەكىلدى 15 وڭىرلىك بەلگى سيپاتتى ءونىم جەتىلدىردى. بۇدان بىلاي، اقسۋ ايماعى بازار بايلىعىن ۇزبەي بىرىكتىرىپ، جەمىس جيدەك ونىمدەرىنىڭ ساپاسىن جانە كاسىپتىڭ باسەكەلىك قۋاتىن جوعارىلاتىپ، اناعۇرلىم كوپ ديحاندى اۋقاتتانۋعا باستايدى. اقسۋ ايماقتىق الما قوعامىنىڭ باس حاتشىسى لو شاۋميڭ: ءونىمنىڭ ساپاسى، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن تاۋارلاندىرىپ اينالىمعا سالۋ جاقتارىنا قىزمەت ەتۋدى جاقسارتامىز. ايگىلى ماركانى قورعاۋعا بارىنشا كۇش سالىپ . اقسۋ الماسىن ونىمدىلىگى جوعارى، اتاعى ايگىلى ماركاعا اينالدىرامىز. قازىرگى نەگىزدە، ديحانداردىڭ كىرىسىن ءبىر ەسە ارتتىرامىز، دەدى.
|
قاتىناس زاڭىنا قايشىلىق جاساۋداعى ۇستەمە ايىپ سالۋ بۇگىنگە نازار باش بەت تارباعاتاي اقپارات تورابى 3.2جولدانعان ۋاقىتى : 2017724 16:29:41ءبىرىنشى، قاتىناس زاڭىنا قايشىلىق جاساۋداعى ۇستەمە ايىپ سوماسى دەگەن نە ؟قاتىناس زاڭىنا قايشىلىق جاساۋداعى ۇستەمە ايىپ سوماسى دەگەنىمىز بەلگىلەمەدەگى ايىپ سوماسىن تاپسىرۋ ۋاقىتىن اسىرىپ جىبەرگەننەن كەيىنگى تۋىنداعان جازالاۋ سيپاتىنداعى ۇستەمە ايىپ سالۋ ءتۇرى. ادەتتە ايىپ سوماسىن بەلگىلەنگەن ۋاقىت مەرزىمىنەن اسىپ كەتسە دە تاپسىرماعاندارعا، كۇنىنە ايىپ سوماسىنىڭ 3 ى بويىنشا ۇستەمە ايىپ سوماسى قوسىلىپ ەسەپتەلىنەدى،اكىمشىلىك زاڭ قاعيداسى نازارياسىنا نەگىزدەلگەندە، ۇستەمە ايىپ سوماسى اكىمشىلىك جاقتان زورلىقتى اتقارۋداعى جازا سيپاتتى اتقارۋ ءتۇرى بولىپ تابىلادى.ەكىنشى، ۇستەمە ايىپ سوماسى قاي كەزدە تۋىندايدى؟1. قاتىناس ساقشىلارى ناق مايداندا شىعارعان جازالاۋ قارارىندا بەكىتىلگەن ايىپ سوماسىن 15 كۇن ىشىندە تاپسىرۋى كەرەك. ەگەردە بەلگىلەنگەن مەرزىمنەن اسىپ كەتسە ۇستەمە ايىپ تۋىندايدى، ۇستەمە ايىپ سوماسى اسىلگى بەرىلگەن اكىمشىلىك جازاداعى ايىپ سوماسىنان اسىپ كەتپەيدى.2. قاتىناس زاڭىنا قايشىلىق جاساعان ارەكەتتەردى ەلەكتروندىق ساقشى اپپاراتى اۆتوماتتى ەستەلىككە الىنعان، ءبىراق، قوعام حاۋىپسىزدىگى قاتىناس باسقارۋ قاراپايىم ءتارتىپ بويىنشا جازالاۋ قارارى تالونىن كەسپەگەن، كۇندەلىك تۇرمىسىمىزدا ۇنەمى ايتىلاتىن جازالاۋ تالونىن كەسپەگەندە ۇستەمە ايىپ سوماسى تۋىندامايدى، ەگەردە شوفەر قاتىناس زاڭىنا قايشىلىق ىستەگەن ارەكەتتەرىن سۇراستىرعان نەمەسە جازالانۋ تالونىن العان بولسا، سول كۇننەن باستاپ 15 كۇن ىشىندە دەر كەزىندە ءبىرجاقتىلى ەتىپ، ايىپ سوماسىن تاپسىرۋى كەرەك. ون بەس كۇننەن اسىپ كەتسە، ءسوزسىز، ۇستەمە ايىپ تاپسىرۋعا تۋرا كەلەدى، سوندىقتان ءارقانداي ءبىر شوفەر قاتىناس زاڭىنا قايشىلىق جاساۋ ارەكەتتەرىنىڭ بار جوقتىعىن ۇنەمى ۇعىسىپ تۇراتىن جاقسى داعدى قالىپتاستىرۋى ءتيىس.ءۇشىنشى،ۇستەمە ايىپ سوماسى قالاي ەسەپتەلىنەدى؟ جول قاتىناس حاۋىپسىزدىگى زاڭىنىڭ 109تارماعىندا: ىسكە قاتىستى ادام ايىپ سوماسىن مەرزىمى وتكەنگە دەيىن تاپسىرماعاندا كۇنىنە ايىپ سوماسىنىڭ 3ى بويىنشا ۇستەمە ايىپ سالىنادى دەپ بەلگىلەنگەن.جول قاتىناس حاۋىپسىزدىگى زاڭعا قايشى ارەكەتتەرىن ءبىر جاقتىلى ەتۋ ءتارتىپ بەلگىلەمەسىنىڭ 52تارماعىندا: ىسكە قاتستى ادام شەكتى مەرزىمى تولسادا اكىمشىلىك جازا قارارىن اتقارماي مەرزىمى وتكەنگە دەيىن ايىپ سوماسىن تاپسىرماعاندا، كۇنىنە ايىپ سوماسىنىڭ 3 ى بويىنشا ۇستەمە ايىپ سالىنادى، ۇستەمە ايىپتىڭ سوماسى اسىلگى جازاداعى ايىپ سوماسىنان اسىپ كەتپەۋى كەرەك دەپ بەلگىلەنگەن.سوندىقتان ۇستەمە ايىپ سوماسى اسىلگى ايىپ سومانىڭ مولشەرى بويىنشا بەلگىلەنەدى،كۇنىنە 3 تەن قوسىلىپ وتىرادى،ايتسەدە، ەڭ كوپ بولعاندا اسىلگى ايىپ سوماسىنان اسىپ كەتپەيدى، سوندىقتان ءبىر ەسە عانا ۇستەمە ايىپ سالىنادى.ءتورتىنشى، قاتىناس زاڭىنا قايشى ارەكەتتەردى ءبىر جاقتىلى ەتپەسە قالاي بولادى؟1. قاتىناس زاڭىنا قايشىلىق جاساۋ ارەكەتتەرى ءبىر جاقتىلى ەتىلمەگەن اۆتوكولىك قاتىناس شىرعالاڭىن تۋدىرسا، قامسىزداندىرۋعا العان قامسىزداندىرۋ سەرىكتەستىگى تولەم تولەۋدەن باس تارتۋعا ۇقىقتى.2. ەگەردە ۇشتەن ارتىق بولعان قاتىناس زاڭىنا قايشىلىق جاساۋ ارەكەتتەرىن ءبىر جاقتىلى ەتپەگەن اۆتوكولىك جولعا شىعىپ، قاتىناس ساقشىلارى جاعىنان ناق مايداندا تەكسەرىلىپ انىقتالسا، تىزگىنشىلىك كۋالىگى ۇستاپ قالىنادى، سيپاتى اۋىر بولعاندا اۆتوكولىگى ۇستاپ قالىنادى.3. ەگەردە ناق مايداندا قاتىناس ساقشىلارى جاعىنان جازا بەرىلىپ، دەر كەزىندە ءبىر جاقتىلى ەتپەي، ايىپ سومانى تولەمەسە، 16 كۇنىنەن باستاپ ءار كۇنىنە 3 ى بويىنشا ۇستەمە ايىپ سوماسى قوسىلىپ ەسەپتەلىنەدى.4. ناق مايداندا قاتىناس ساقشىلارى جاعىنان جازا بەرىلىپ، دەر كەزىندە ءبىر جاقتىلى ەتپەي، ايىپ سومانى تولەمەسە، تىزگىنشىنىڭ تىزگىنشىلىك كۋالىگىن الماستىرۋ، تولىقتاپ الۋ نەمەسە جوتكەۋ راسمياتتارىن بىتىرۋىنە بولمايدى.5. قاتىناس زاڭىنا قايشى ارەكەتتەردى ءبىر جاقتىلى ەتپەگەن اۆتوكولىكتەردى جىلدىق، ماۋسىمدىق جانە ۋنيۆەرسال تەكسەرۋدەن وتكىزۋگە بولمايدى.
|
ەكونوميكا 17 ماۋسىم، 20212021 جىل باستالعالى وتاندىق بانك سەكتورىنىڭ كورسەتكىشتەرى وڭ باعىتقا قاراي ويىسقان. ماسەلەن، بانك اكتيۆتەرى 5،9 پايىزعا ارتىپ، ەكونوميكاعا ۇسىنعان نەسيەلەرى 3،3 پايىزعا وسكەن. كورپوراتيۆتىك سەكتوردى نەسيەلەۋ دەڭگەيى دە 0،8 پايىزعا ارتقان. بۇل بانكتەردە شىعىنداردى تانۋ جانە جۇمىس ىستەمەيتىن كرەديتتەردى ەسەپتەن شىعارۋ پروتسەستەرىنىڭ جالعاسۋىنا بايلانىستى، دەپ تۇسىندىرەدى قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى.بانك سەكتورىن قاداعالاۋ ساياساتىنىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارى تۋرالى ايتقان اگەنتتىك توراعاسى ءمادينا ابىلقاسىموۆا داعدارىسقا قارسى دەر كەزىندە قابىلدانعان شارالاردىڭ ارقاسىندا سوڭعى ەكى جىلدا جۇمىس ىستەمەي تۇرعان نەسيە دەڭگەيى 7،4تەن 6،9 پايىزعا دەيىن تومەندەدى دەيدى. ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتىڭ قۇلدىراۋى جەكەلەگەن بانكتەردىڭ نەسيە پورتفەلدەرىنە كەرى اسەر ەتكەنى بەلگىلى. سوعان بايلانىستى جىل باسىنان بەرى تولەنبەي تۇرعان نەسيە كورسەتكىشى 6،9دان 7،6 پايىزعا ءوستى. جۇيە بويىنشا جۇمىس ىستەمەيتىن قارىزداردىڭ 132 ملرد تەڭگەگە ۇلعايۋى جەكەلەگەن بانكتەر بويىنشا پروۆيزيالارمەن 100 پايىز وتەلگەن جانە بانك سەكتورىنا قاۋىپ توندىرمەيتىن وسۋىمەن بايلانىستى بولدى، دەيدى توراعا.سونىمەن قاتار م.ابىلقاسىموۆا قارجى نارىعىنا قاتىسۋشىلار ءۇشىن قاداعالاۋ ساياساتىنىڭ اشىقتىعى مەن بولجامدىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا شارالار قابىلدانىپ جاتقانىن، بانكتەردىڭ ناقتى قارجىلىق جاعدايىن تولىققاندى سارالاۋ ماقساتىندا اكتيۆتەردىڭ ساپاسىن تۇراقتى باعالايتىن جانە قاداعالايتىن سترەسستەستىلەۋ قۇرالدارى ەنگىزىلە باستاعانىن مالىمدەدى. بانكتەردى قاداعالاۋ سالاسىنداعى زاماناۋي جانە ءتيىمدى حالىقارالىق تاجىريبەلەردى ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا اگەنتتىك بانكتەردىڭ تاۋەكەلدەرىن باعالاۋدىڭ ستاتيستيكالىق مودەلدەرى نەگىزىندە سترەسستەستىلەۋ ءادىسناماسىن كەڭەيتۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل باستاما ەكونوميكانىڭ داعدارىستى جاعدايلارىندا بانكتەر كاپيتالىنىڭ دايىندىعىن باعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بيىل اگەنتتىك قاداعالاۋ سترەسستەستىلەۋدى قاناتقاقتى رەجىمدە جۇرگىزبەك. تاۋەكەلگە باعدارلانعان قاداعالاۋ قۇرالدارىن كەڭەيتۋ جۇمىستارى جالعاسادى. 2021 جىلى كاپيتالعا ارنالعان جەكە قاداعالاۋ ۇستەمەسىن ەسەپتەۋ ءادىسناماسىن جانە ونى بانك سالاسىنىڭ تاۋەكەلىنە بايلانىستى قولدانۋ ءتارتىبىن ازىرلەيمىز، ول رەتتەۋشىنىڭ قاداعالاۋ پراكتيكاسىنا 2022 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ەنگىزىلەتىن بولادى، دەيدى م.ابىلقاسىموۆا.سونىمەن قاتار اگەنتتىك باسشىسى بيزنەسكە جانە حالىققا قولداۋ كورسەتۋ، قارجى جۇيەسىنىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىنداعى داعدارىسقا قارسى شارالارعا دا توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، پاندەميانىڭ بانك سەكتورىنىڭ ورنىقتىلىعىنا اسەرىن بارىنشا ازايتۋ ءۇشىن 2020 جىلدىڭ ناۋرىزىنان باستاپ، كاپيتال مەن وتىمدىلىكتىڭ جەتكىلىكتى كولەمىن بەرۋگە باعىتتالعان ۋاقىتشا پرۋدەنتسيالىق رەتتەۋ شارالارى قابىلدانعان. پروۆيزيالاردى ەسەپتەۋ كەزىندە تۇراقتى دەپ تانىلاتىن كەپىلدەر تىزبەسىنە ءمجا جوبالارى جانە كۆازيمەملەكەتتىك كومپانيالاردىڭ سامۇرىققازىنا ۇاق اق، بايتەرەك ۇبح اق كەپىلدىكتەرى ەنگىزىلدى، كاپيتالدىڭ جەتكىلىكتىلىگى مەن ءبىر قارىز الۋشىعا كەلەتىن تاۋەكەلدى ەسەپتەۋ كەزىندەگى ءوتىمدى قامتاماسىز ەتۋ تىزبەسى كەڭەيتىلدى. كرەديتتىك تاۋەكەلدەردىڭ ساقتالۋى جانە ەكونوميكانىڭ ءتۇرلى سەكتورلارىنىڭ تەڭ قالپىنا كەلمەۋىنىڭ جاعدايىندا بانك سەكتورى ەكونوميكاعا جانە ءوز كليەنتتەرىنە قولداۋ كورسەتۋدى جالعاستىرۋدا، دەيدى ول.ءسوز باسىندا ەكونوميكانى نەسيەلەۋ جىل باسىنان بەرى 3،3 پايىزعا ءوستى دەگەندى ايتىپ ەدىك. بۇل نەسيە كولەمىنىڭ 15،1 ترلن تەڭگەگە دەيىن ۇلعايۋىن ايعاقتايدى. ال كورپوراتيۆتىك سەكتوردى نەسيەلەۋدىڭ 0،8 پايىزعا كوبەيۋى، اتالعان سەكتورعا ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردەن 7،2 ترلن تەڭگە قاراجات كەلىپ تۇسكەنىن راستاماق. سونداياق اگەنتتىك باسشىسى بولشەك نەسيەلەۋ سەگمەنتىندە كرەديتتەۋ تاۋەكەلى جوعارى تۇتىنۋشىلىق كرەديتتەردەن تاۋەكەلى ازىراق يپوتەكالىق قارىزدارعا قاراي بىرتىندەپ اۋىسىپ جاتقانىن ايتادى. ماسەلەن، جىل باسىنان بەرى جەكە تۇلعالارعا كرەديتتەر، نەگىزىنەن، تۇتىنۋشىلىق كرەديتتەردىڭ 6،1 پايىزعا ۇلعايۋى ەسەبىنەن 5،6 پايىزعا وسكەن. ال بىرجولعى زەينەتاقى تولەمدەرىنىڭ ەسەبىنەن يپوتەكالىق كرەديتتەردى وتەۋدى ەسەپتەگەندە يپوتەكالىق پورتفەلدىڭ ءوسۋى 3،4 پايىزدى قۇراعان.2020 جىل شەڭبەرىندە جانە بيىلعى ءتورت ايدا شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىن جەڭىلدىكپەن نەسيەلەۋ باعدارلاماسى، قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى، بيزنەستىڭ جول كارتاسى2025 سياقتى مەملەكەتتىك باعدارلامالار اياسىندا بيزنەسكە 2 ترلن تەڭگەدەن استام اقشا قۇيىلىپتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا ەكونوميكانىڭ زارداپ شەككەن سەكتورلارىنداعى شوب سۋبەكتىلەرىنە قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن توتەنشە جاعداي رەجىمى جاريالانعان ساتتەن باستاپ 12 اي كەزەڭگە 2020 جىلدىڭ 16 ناۋرىزىنان باستاپ 2021 جىلدىڭ 15 ناۋرىزىنا دەيىن شوب سۋبەكتىلەرىنىڭ بارلىق كرەديتى بويىنشا پايىزدىق مولشەرلەمەلەردى جىلدىق 6 پايىزعا دەيىن سۋبسيديالاۋ تەتىگى ىسكە قوسىلدى. قازىر 4 055 شوب سۋبەكتىسى 22،3 ملرد تەڭگە سوماعا سۋبسيديا الدى، دەپ مالىمدەدى ابىلقاسىموۆا.جالپى سوڭعى ءۇش جىلدا كليەنتتەردىڭ بانكتەر الدىنداعى كەشىكتىرىلگەن قارىز دەڭگەيى 14،5تەن 9،7 پايىزعا دەيىن قىسقارعان. ءبىرىنشى نەسيە بيۋروسىنىڭ مالىمەتىنشە، ازىرگە نەسيە بەرۋ تۇرعىسىنان بانكتەر قازاقستانداعى ۇلكەن كۇش بولىپ قالىپ وتىر. ولاردىڭ ۇلەسىنە جالپى ۇسىنىلعان قارىزدىڭ 74 پايىزى تيەسىلى. بەرىلگەن نەسيەنىڭ 67 پايىزى بيزنەسسالانىڭ ەنشىسىنە تيسە، 33 پايىزى بولشەك نەسيەلەۋ سەگمەنتىنىڭ ۇلەسىندە.
|
ئەزاكىيال 7 مۇقېددېس كالام يەنگى يېزىق 2سەن ئاڭلا، ئى ئىنسان ئوغلى، رەب پەرۋەردىگار ئىسرائىل زېمىنىغا مۇنداق دېدى: خاتىمە! زېمىننىڭ تۆت بۇلۇڭىغا خاتىمە بېرىلىدۇ!3ساڭا ھازىر خاتىمە بېرىلىدۇ! ئۆز غەزىپىمنى بېشىڭغا چۈشۈرىمەن، ئۆز يوللىرىڭ بويىچە ئۈستۈڭگە ھۆكۈم چىقىرىپ جازالاپ، ئۆزۈڭنىڭ بارلىق يىرگىنچلىك ئىشلىرىڭنى ئۆز بېشىڭغا ياندۇرىمەن.4مېنىڭ كۆزۈم ساڭا رەھىم قىلمايدۇ ھەم ئىچىمنىمۇ ساڭا ئاغرىتمايمەن؛ ئەكسىچە ئۆز يوللىرىڭنى بېشىڭغا ياندۇرىمەن، ئۆز يىرگىنچلىكلىرىڭ ئۆز ئاراڭدا بولىدۇ؛ ئاندىن سىلەر مېنىڭ پەرۋەردىگار ئىكەنلىكىمنى تونۇپ يېتىسىلەر.5رەب پەرۋەردىگار مۇنداق دەيدۇ: ــ بالايىئاپەت! ھېچ بولۇپ باقمىغان بالايىئاپەت كېلىدۇ! مانا، ئۇ كەلدى!6خاتىمە، خاتىمە! ئۇ ساڭا قارشى قوزغالدى! مانا، ئۇ كېلىۋاتىدۇ!7ھالاكەت يېنىڭغا كەلدى، ئى زېمىندا تۇرغۇچى؛ ۋاقىتسائىتى توشتى، ئاشۇ كۈن يېقىنلاشتى؛ خۇشاللىق ۋارقىراشلىرى ئەمەس، بەلكى داۋالغۇلۇق بىر قىيقاسسۈرەن تاغلاردا ئاڭلىنىدۇ.8مەن تېزلا قەھرىمنى ئۈستۈڭگە تۆكۈپ، ساڭا قاراتقان غەزىپىم بىلەن پىغاندىن چىقىمەن؛ مەن ئۆز يوللىرىڭ بويىچە ئۈستۈڭگە ھۆكۈم چىقىرىپ جازالاپ، ئۆزۈڭنىڭ بارلىق يىرگىنچلىكلىرىڭنى بېشىڭغا قايتۇرۇپ چۈشۈرىمەن.9مېنىڭ كۆزۈم ساڭا رەھىم قىلمايدۇ ھەم ئىچىمنىمۇ ساڭا ئاغرىتمايمەن؛ مەن ئۆز يوللىرىڭنى بېشىڭغا ياندۇرىمەن، ۋە ئۆز يىرگىنچلىك ئىشلىرىڭ ئۆز ئاراڭغا چۈشىدۇ؛ شۇنىڭ بىلەن سىلەر ئۆزۈڭلارنى ئۇرغۇچىنىڭ مەن پەرۋەردىگار ئىكەنلىكىمنى تونۇپ يېتىسىلەر.10مانا، ئاشۇ كۈن! مانا ئۇ كەلدى! ھالاكەت چىقىپ يۈرىۋاتىدۇ! ــ تاياق بىخلاندى، ھاكاۋۇرلۇق چېچەكلىدى!11زوراۋانلىق يېتىلىپ رەزىللىك تايىقى بولۇپ چىقتى؛ ئۇلارنىڭكىدىن ھېچنەرسە قالمايدۇ ــ ئۇلارنىڭ ئادەملەر توپىدىن، دۆلەتبايلىقلىرىدىن ياكى ھەيۋىسىدىن ھېچنېمە قالمايدۇ.12ۋاقىتسائىتى كەلدى، كۈنى يېقىنلاشتى؛ ئالغۇچى خوشال بولۇپ كەتمىسۇن، ساتقۇچى ماتەم تۇتمىسۇن؛ چۈنكى قاتتىق غەزەپ مۇشۇ بىر توپ كىشىلەرنىڭ ھەممىسىنىڭ ئۈستىگە چۈشىدۇ.13چۈنكى گەرچە ئالغۇچى بىلەن ساتقۇچى تىرىك قالسىمۇ، ساتقۇچى ئۆزى سېتىۋەتكىنىگە قايتىدىن ئىگە بولمايدۇ؛ چۈنكى بۇ توپ كىشىلەر توغرۇلۇق كۆرۈنگەن بېشارەت ئىناۋەتسىز بولمايدۇ؛ ئۇلاردىن ھېچقايسىسى قەبىھلىكى بىلەن ئۆز ھاياتىنى ساقلىيالمايدۇ.14ئۇلار كاناينى چېلىپ ھەممىنى تەييارلىدى، بىراق ھېچكىم جەڭگە چىقمايدۇ؛ چۈنكى مېنىڭ غەزىپىم مۇشۇ بىر توپ كىشىلەرنىڭ ھەممىسىگە قارىتىلغان.15تالادا قىلىچ، ئىچىدە ۋابا ۋە ئاچارچىلىق تۇرىدۇ؛ دالادا بولغان كىشىنى قىلىچ، شەھەردە بولغان كىشىنى بولسا، ۋابا ۋە ئاچارچىلىق ئۇنى يۇتۇۋېتىدۇ.16ۋە ئۇلاردىن قۇتۇلۇپ قېلىپ بۇلاردىن قاچقانلار تاغلاردا يۈرۈپ ھەربىرى ئۆز قەبىھلىكى ئۈچۈن جىلغىدىكى پاختەكلەردەك بۇقۇلداپ ماتەم تۇتىدۇ.17ھەربىرىنىڭ قولى دەرمانسىزلىنىدۇ، تىزلىرى سۈيدۈك بىلەن چىلىقچىلىق ھۆل بولۇپ كېتىدۇ؛18ئۇلار ئۆزىگە بۆز كىيىمىنى باغلايدۇ، ۋەھشەت ئۇلارنى باسىدۇ؛ ھەرقايسىنىڭ يۈزىدە خىجالەت، باشلىرى تاقىر كۆرۈنىدۇ.19ئۇلار ئۆز كۈمۈشلىرىنى كوچىلارغا تاشلايدۇ، ئۇلارنىڭ ئالتۇنلىرى بۇلغانغان نەرسىدەك بولىدۇ؛ ئۇلارنىڭ ئالتۇنكۈمۈشلىرى پەرۋەردىگار غەزىپىنى كۆرسەتكەن كۈنىدە ئۇلارنى قۇتقۇزمايدۇ؛ ئۇلار بۇلاردىن ئاچلىقىنى قاندۇرالمايدۇ، قورسىقىنى تولدۇرالمايدۇ، چۈنكى بۇ نەرسىلەر ئۇلارغا ئادەملەرنى پۇتلاشتۇرىدىغان قەبىھلىك بولدى.20ئۇ ئۇنىڭ گۈزەل بېزەكىنى ھەيۋە بىلەن تىكلىدى؛ بىراق ئۇلار ئۇنىڭ ئىچىدە يىرگىنچلىك مەبۇدلارنى ھەمدە لەنەتلىك نەرسىلىرىنى ياسىدى؛ شۇڭا مەن ئۇنى ئۇلار ئۈچۈن پاسكىنچىلىققا ئايلاندۇرىمەن.21مەن ئۇنى ئولجا سۈپىتىدە يات ئادەملەرنىڭ قولىغا، غەنىمەت قىلىپ يەر يۈزىدىكى رەزىللەرگە تاپشۇرىمەن؛ ئۇلار بۇنى بۇلغايدۇ.22مەن يۈزۈمنى ئۇلاردىن ئۆرۈيمەن، ۋە كىشىلەر مېنىڭ ئەزىز جايىمنى بۇلغايدۇ؛ زوراۋانلار كىرىپ ئۇ يەرنى بۇلغايدۇ.23زەنجىرنى تەييارلاڭلار؛ چۈنكى زېمىن قانلىق جىنايەتلەرگە، شەھەر زوراۋانلىققا تولغان.24شۇڭا مەن ئەللەر ئىچىدىكى ئەڭ رەزىلىنى كەلتۈرىمەن، ئۇلار ئۇلارنىڭ ئۆيلىرىگە ئىگە بولىدۇ؛ مەن زومىگەرلەرنىڭ ھاكاۋۇرلۇقىنى يوقىتىمەن؛ ئۇلارنىڭ مۇقەددەس جايلىرى بۇلغىنىدۇ.25ۋەھشەت كېلىۋاتىدۇ! ئۇلار تىنچئامانلىقنى ئىزدەيدىغان بولىدۇ، بىراق ھېچ تاپالمايدۇ.26ئاپەت ئۈستىگە ئاپەت، شۇم خەۋەر ئۈستىگە شۇم خەۋەر كېلىدۇ؛ ئۇلار پەيغەمبەردىن بېشارەت سورايدۇ، بىراق كاھىنلاردىن تەۋراتنىڭ بىلىمى، ئاقساقاللاردىن، مويسىپىتلەردىن نەسىھەت يوقاپ كېتىدۇ.27پادىشاھ ماتەم تۇتىدۇ، شاھزادە ئۈمىدسىزلىككە چۆمۈلىدۇ، زېمىندىكى خەلقلەرنىڭ قوللىرى تىترەپ كېتىدۇ؛ مەن ئۇلارنى ئۆز يوللىرى بويىچە بىر تەرەپ قىلىمەن، ئۆز ھۆكۈملىرى بويىچە ئۇلارغا ھۆكۈم چىقىرىپ جازالايمەن؛ شۇنىڭ بىلەن ئۇلار مېنىڭ پەرۋەردىگار ئىكەنلىكىمنى تونۇپ يېتىدۇ. ئەزاكىيال 6ئەزاكىيال 8
|
مىڭنان اسا قالامساپ جيناعان جاس وركەن تانىمدىق پورتالىنا قوش كەلدىڭىزدەر! . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 17:01 20190214ايگۇل سادۋاقاسوۆا، اقمولا وبلىستىق تاريحي ولكەتانۋ مۋزەيىنىڭ قىزمەتكەرى: قالامساپقا بالا كۇنىمنەن قىزىقتىم. قازىر كوكشەتاۋدا تۇرامىز. قالامساپتار اۋىلداعى اتاانامنىڭ ۇيىندە. كىشكەنتاي كەزىمدە قۇستىڭ قاناتىنان جاساعان قالامسابىم بار. پەتروپاۆل قالاسىنان 25 مىڭ تەڭگەگە پاركەر قالامساپ ساتىپ الدىم. نەگىزى قالامنىڭ بۇل ءتۇرى قىمبات تۇرادى. كەيىن قۇربىما سىيلىققا بەردىم. قالامنىڭ دەمىلىگىنە نازار اۋدارامىن. كۇنتىزبەلى، ەمبلەمالى، اعاشتان جاسالعان قالامدار بار. درىگەرلەرگە ارنالعان قالامساپ بولادى ەكەن.دەمى قالامساپ كورسەم، قولىما العانشا توقتامايمىن. سىنىپتاسىمنىڭ ەرەكشە قالامسابى بولسا، يتەۋىر الاتىنمىن. سوڭعى كۇندەرى قارىنداش ءجيناپ جۇرمىن. بۋرابايدا قايىڭنان جاسالعان قارىنداش بار. جۋاندىعى جۇدىرىقتاي.تۋىستارىم، دوستارىم ۋەستىگىمدى جاقسى بىلەدى. تۋعان كۇندە، مەرەكەدە مىندەتتى تۇردە قالامساپ سىيلايدى. قىزىم ماعان قاراپ، مونشاق جيناپ ءجۇر. جاقسى نرسەگە قىزىعۋ، ۋەس بولۋ جامان قاسيەت ەمەس. ادامدى ۇقىپتىلىققا، ر نرسەنىڭ ءقادىرىن بىلۋگە ۇيرەتەدى. بولاشاقتا بۇدان دا كوپ قالامساپ جينايمىن.كەلۋ قاينارى: :...?10950488
|
زومىگەرلىك قىلمىشى قاتتىق ئەيىبلىنىشى كېرەكخەلق تورىسەييىد ھەسەن جەۋۋەيد پاكىستان دۆلەتلىك پەنتېخنىكا داشۆسى جۇڭگو تەتقىقات مەركىزىنىڭ مۇدىرى، پاكىستاننىڭ جۇڭگودا تۇرۇشلۇق سابىق باش ئەلچىسى2020.07.07 17:02 مەنبە: خەلق تورىدىپلوماتىيە ئەمەلدارى بولغان مەزگىلدە، مەن جۇڭگودا 10 يىلغا يېقىن خىزمەت قىلىپ، جۇڭگو جەمئىيىتىنىڭ تەرەققىياتىغا گۇۋاھ بولدۇم. بۇ ئارىلىقتا، مەن ئىلگىرىكېيىن بولۇپ سەككىز قېتىم جۇڭگو شىنجاڭغا زىيارەتكە باردىم.جۇڭگو شىنجاڭغا زىيارەتكە كەلگەن چەت ئەللىكلەرنىڭ ھەممىسى شۇ جاينىڭ ھەقىقىي تەرەققىيات قىياپىتىدىن ھەيران قالىدۇ. جۇڭگو ھۆكۈمىتىنىڭ ئىلمىي ئىدارە قىلىشى ئارقىسىدا، شىنجاڭنىڭ ھەر قايسى جايلىرى كۈنسايىن تەرەققىي قىلىپ، ھەر مىللەت خەلقنىڭ تۇرمۇشى بەختلىك، خاتىرجەم ئۆتتى. 2018يىلى شىنجاڭنى يەنە بىر قېتىم زىيارەت قىلغىنىمدا، نۇرغۇن ئادەتتىكى ئامما بىلەن پىكىر ئالماشتۇردۇم. ئۇلار ماڭا شۇ جاينىڭ ئىجتىمائىي تەرەققىياتىنىڭ مۇقىم، تەرتىپلىك بولۇۋاتقانلىقىنى، كۆپچىلىكنىڭ بىخەتەرلىك تۇيغۇسىنىڭ كۆرۈنەرلىك يۇقىرى كۆتۈرۈلگەنلىكىنى ئېيتتى. شۇنىڭغا ئىشىنىمەنكى، شىنجاڭنىڭ تەرەققىيات ئەھۋالىغا نىسبەتەن شىنجاڭدىكى ھەر مىللەت خەلقى ھەممىدىن بەك سۆز قىلىش ھوقۇقىغا ئىگە. شىنجاڭدىكى ھەر مىللەت خەلقىنىڭ خاتىرجەم تۇرمۇشى تەستە قولغا كەلگەن بولۇپ، قەدىرلەشكە ئەرزىيدۇ.مىللىي بۆلگۈنچى كۈچلەر، دىنىي ئەسەبىي كۈچلەر، زوراۋانتېررورچى كۈچلەر ئىلگىرى شىنجاڭدىكى ھەر مىللەت خەلقىگە غايەت زور زىيان يەتكۈزگەن، جۇڭگونىڭ دۆلەت بىخەتەرلىكى ۋە مۇقىملىقى، شىنجاڭدىكى ھەر مىللەت خەلقىنىڭ ئىنسانىي ھوقۇقىغا ئېغىر زىيان يەتكۈزگەن ئىدى. جۇڭگو ھۆكۈمىتى شىنجاڭدا بىر قاتار تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش ۋە ئەسەبىيلىكنى تۈگىتىش تەدبىرلىرىنى كەسكىن قوللىنىپ، كۆرۈنەرلىك ئۈنۈم ھاسىل قىلىپ، شىنجاڭدىكى ھەر مىللەت خەلقىنىڭ ئىنسانىي ھوقۇقىنى كۈچلۈك كاپالەتكە ئىگە قىلدى. بەزى غەرب ئەللىرى بۇنى كۆرمەسكە سالدى، ئەكسىچە جۇڭگونىڭ يوللۇق تەدبىرلىرىگە قارا چاپلاپ، زوراۋان تېررورچىلارغا ئېغىر خاتا سىگنال بەردى، بۇ، خەلقئارا تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش ھەمكارلىقىغا ئېغىر بۇزغۇنچىلىق قىلغانلىق. ئەمەلىيەت شۇنى ئىسپاتلىدىكى، غەربتىكى بەزى سىياسەتۋازلار ۋە تاراتقۇلارنىڭ ئاتالمىش شىنجاڭنىڭ ئىنسانىي ھوقۇق مەسىلىسىنى ئەيىبلىشى ئاپئاشكارا قوش ئۆلچەم بولۇپ، قىلچە ئاساسى يوق.شىنجاڭنىڭ ئىشلىرى پۈتۈنلەي جۇڭگونىڭ ئىچكى ئىشلىرىغا تەۋە، باشقا ھەرقانداق دۆلەتنىڭ ئارىلىشىش ھوقۇقى يوق. ئامېرىكىنىڭ ئاتالمىش 2020 يىللىق ئۇيغۇر ئىنسانىي ھوقۇق سىياسىتى قانۇن لايىھەسىنى ئىمزالاپ قانۇنغا ئايلاندۇرۇشى خەلقئارا قانۇن ۋە خەلقئارا مۇناسىۋەتنىڭ ئاساسىي مىزانىغا يەنە بىر قېتىم ئاشكارا خىلاپلىق قىلغانلىق بولۇپ، قويۇق زومىگەرلىك تۈسىنى نامايان قىلدى. بۇنىڭ ئاتالمىش ئىنسانىي ھوقۇق مەسىلىسى بىلەن قىلچە ئالاقىسى يوق بولۇپ، ئامېرىكىنىڭ جۇڭگونىڭ تەرەققىي قىلىپ زورىيىشىنى توسۇش نىيىتىنى ئاشكارىلاپ قويدى.ئۆتكەن 40 نەچچە يىلدىن بۇيان، جۇڭگو ئىسلاھات، ئېچىۋېتىش ئارقىلىق ئۆزىنىڭ يوشۇرۇن كۈچىنى ئۈزلۈكسىز جارى قىلدۇرۇپ، ئۇنىۋېرسال دۆلەت كۈچىنى زور دەرىجىدە ئاشۇردى. جۇڭگونىڭ تەرەققىياتى تىنچ تەرەققىيات، ھەمكارلىق تەرەققىياتى. بەزى غەرب دۆلەتلىرىدىكى سىياسەتۋازلار ۋە تاراتقۇلار پاكىتقا پىسەنت قىلماي، جۇڭگونى قارىلاش ئۈچۈن قىلمىغىنى قالمىدى. كەمسىتىشكە ۋە ئاداۋەتكە تولغان تەنقىد ۋە ئەيىبلەشلەر پەقەتلا ئۇلارنىڭ ئۆزلىرىنىڭ سىياسىي مەنپەئەتى ئۈچۈنلا خىزمەت قىلىدۇ. خەلقئارا جەمئىيەت بۇ مەسئۇلىيەتسىز ھەرىكەتلەرنىڭ خەتەرلىك ئىكەنلىكىنى، ئۇلارنىڭ دۇنيادىكى توقۇنۇش ۋە قارشىلىشىشنى كۈچەيتىۋېتىدىغانلىقىنى سەگەكلىك بىلەن تونۇپ يەتتى.جۇڭگو تىنچلىقنى سۆيىدىغان دۆلەت. جۇڭگو ئوتتۇرىغا قويغان بىر بەلباغ، بىر يولنى ئورتاق قۇرۇش تەشەببۇسى يەر شارى ھەمكارلىقىنى كۈچەيتىش، ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈپ ئورتاق پايدا ئېلىشنى زور پۇرسەت بىلەن تەمىنلىگەن، دۇنيا تىنچلىقى ۋە تەرەققىياتىدا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە بولۇپ، خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ كەڭ ئېتىراپ قىلىشىغا ئېرىشتى. تېخىمۇ كۆپ دۆلەتلەر شىنجاڭغا چېتىلىدىغان مەسىلىلەردە جۇڭگونى قوللاپ، ھەققانىيەت ئۈچۈن ئاۋاز قوشتى. ئۈچ خىل كۈچلەر ئىنسانىيەت جەمئىيىتىنىڭ ئورتاق دۈشمىنى. جۇڭگونىڭ ئىچكى ئىشلىرىغا قوپاللىق بىلەن ئارىلىشىشتەك زومىگەرلىك قىلمىشلىرى خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ كۈچلۈك ئەيىبلىشىگە ئۇچرىشى كېرەك.
|
الەمنىڭ بارىنە بەلگىلىنىڭ بەلگىسىز قىرلارى13 قاڭتار 15:56نۇرسۇلتان. قازاقپارات مىسىر ەلىندەگى گيزا ۇستىرتىندە تۇرعان ۇلى سفينكس، ەڭ بەرى بولعاندا، ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى 14 عاسىردان باستاپ يىعىنا دەيىن قۇمعا كومىلىپ تۇردى.ول تەك 1936 جىلى عانا تۇبەگەيلى قازىپ الىندى.يۋلي سەزار شەيىت بولعان توررە اردجەنتينا الاڭى قازىر... يەسىز قاڭعىرىپ جۇرگەن جۇزدەگەن مىسىقتىڭ قورىعىنا اينالدى.1923 جىلى ءبىر ارحەولوگ دۇنيە جۇزىنە تانىمال ستوۋنحەدجدىڭ ءتۇبىن قازىپ جاتىپ پورتۆەين شولمەگىن تاۋىپ الىپتى. ونى 1802 جىلى باسقا ارحەلوگ بولاشاق جەرقازارلارعا ارناپ جازعان سالەمحاتىن سالىپ قالدىرعان ەكەن.1967 جىلى لوندون كوپىرىن اۋىستىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى، ويتكەنى ول ءار جىل سايىن شامامەن ءبىر ديۋيمگە 2.5 سانتيمەترگە جۋىق سۋعا باتىپ وتىردى. وسىلايشا لوندون كوپىرى قۇلاپ بارا جاتىر ءانى ناعىز ساۋەگەيلىك بولىپ شىقتى. كوپىردى امەريكالىق كاسىپكەر روبەرت ماككالاحوم 2,46 ميلليون دوللارعا ساتىپ الىپ، اريزونا شتاتىنداعى لەيك حاۆاسۋ سيتي قالاسىنا اپارىپ، سول جەرگە ورناتتى.لوندونداعى بيگ بەن ساعاتىنىڭ دالدىگى بريتاندىق پەننيدىڭ تيىن ارقاسىندا بولىپ وتىر، تۋرا ماعىناسىندا وسىلاي. ساعاتتى دۇرىس جۇرگىزۋ ءۇشىن، ونىڭ ءجۇرىسىنىڭ ۇزاقتىعى مەن تەربەلىس دۇركىندىلىگىنە ىقپال ەتەتىندەي قىلىپ، تيىندار ماياتنيكتىڭ ۇشىنا ورنالاستىرادى. ءبىر پەننيدى قوسىپ قويۋ نەمەسە الىپ تاستاۋ ساعات ءجۇرىسىنىڭ جىلدامدىعىن تاۋلىگىنە 0,4 سەكۋندقا وزگەرتىپ وتىرادى.مادريدتە تۇرعان اسپاننان قۇلاعان ليۋتسيفەردىڭ كەيپىندەگى ءمۇسىن بولىپ تابىلاتىن جەرگە تۇسكەن پەرىشتە سۋبۇرقاعى كەزدەيسوق تۇردە تەڭىز دەڭگەيىنەن 666 مەتر بيىكتىكتە ورناتىلىپ قالىپتى.ناسانىڭ كاناۆەرال مۇيىسىندەگى عارىش كەمەلەرىن جانە زىمىران تاسىعىشتاردى اقتىق مارتە قۇراستىرىپ جيناۋعا ارنالعان تىك تۇرعىزىپ قۇراستىرۋ عيماراتىنىڭ ۇلكەندىگى سونداي، ونىڭ ءوزىنىڭ ەرەكشە اۋا رايى بار. ىلعالدى كۇندەرى توبەسىندە جاڭبىر جاۋعىزاتىن بۇلتتار ءتۇزىلىپ قالادى.ريمدەگى اۋليە پەتەر بازيليكاسى تاۋبە قىلعان دىنشىلدەرگە بەرىلەتىن يندۋلگەنتسيالار مەن كۇنالارىن كەشىرۋ تۋرالى ايرىقشا گراموتالاردى ساتۋدان تۇسكەن قاراجاتقا سالىنعان.ۆاشينگتون ۇلتتىق سوبورىنا شىركەۋ كورىك بەرىپ تۇرعان وراسان زور مۇسىندەرىنىڭ ءبىرى تاعى دارت ۆەيدەردىڭ دۋلىعاسى.جاپوننىڭ يتسۋكۋسيما ارالىندا بالا تۋۋعا جانە ولۋگە تىيىم سالىنعان. بۇنداي پارمەن ارالعا اتىن بەرگەن سينتويستىك عيباداتحانانىڭ اۋليەلىك قاسيەتىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن جاسالىپتى.پاريجدەگى ەيفەل مۇناراسى ءار ءتۇرلى ءۇش رەڭگە سىرلانعان. اتموسفەرالىق پەرسپەكتيۆا ەففەكتىن بولدىرماۋ ءۇشىن مۇنارانىڭ ۇستىڭگى جاعى اشىق التىن تۇسكە، ال تومەنگى جاعى قويۋىراق تۇسكە بويالعان.
|
بۇراتالا وبلىسى: اشىق اسپان، تۇنىق سۋدى قورعاپ، ەكولوگيالىق مەكەندى بىرگە قۇردى تيانشان تورىرەداكتور: گۇلنۇر زەينوللا قىزى كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى سايتى 20180709 17:35ەبىنۇر كولى سازىنا اۋەدەن كوز تاستاعاندا 6 ايدىڭ 30 كۇنى تۇسىرىلگەن. ەبىنۇر كولى بۇراتالا موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسى ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ قورعاۋشى قالقانى، ول بۇكىل وبلىستىڭ، ءتىپتى، شينجياڭنىڭ سولتۇستىگىنىڭ ەكولوگيالىق تەپە تەڭدىگىن ساقتايتىن ماڭىزدى سازدىق. جۋىق جىلداردان بەرى بۇل وبلىس جاساندى جولمەن جاڭبىر جاۋدىرۋ، كاسىپورىنداردى كوشىرۋ سياقتى كوپ ءتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى سازدىقتى قورعاۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، سازدىق ورگانيزمدەرىنىڭ كوپ تۇرلىلىگىن پارمەندى قورعاپ، سۋ ايدىنىن كەڭەيتتى. بۇل كۇندەرى ەبىنۇر كولى جاعاسىندا جاسىل قۇراق جايقالا ءوسىپ، قۇستار سايران سالۋدا. سۋرەتتى ان شياۋلۇڭ تۇسىرگەنقورشاعان ورتا ماسەلەسىن رەتتەۋ، وڭاۋ قىزمەتى جونىندە اۋداندار قالا، قاتىستى تاراۋلار يدەيانى بىرلىككە كەلتىرىپ، دەڭگەيدى جوعارىلاتۋى؛ پرينسيبىنەن جازباي، جۇمىس كەستەسىن جاساپ شايقاس جۇرگىزۋى، كۇشىنەن قالدىرۋدى باسقارۋى؛ رەتتەۋدى، وزگەرتۋدى مىقتى ۇستاپ، ونىمدىلىگىنە شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى قۋزاستىرۋدى، جاۋاپقا تارتۋدى قاتايتىپ، نىسانانىڭ ورىندالۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋى كەرەك. بۇل بۇراتالا وبلىستىق پارتكومنىڭ ءارقايسى اۋدان قالا جانە قاتىستى تاراۋلارعا قويعان ناقتى تالابى.
|
ھېسابلاش ماشىنىسى كومپيۇتېر ــــ كۆپ مىقداردىكى ئارىفمېتىكىلىق ۋە لوگىكىلىق ھېسابلاشلارنى ئاپتوماتىك، تېز سۈرئەتتە بېجىرىدىغان ئېلىكترونلۇق ئۈسكۈنە.دۇنيادىكى ئەڭ دەسلەپكە كوميۇتېر 1946يىلى دۇنياغا كەلگەندىن بۇيان، كومپيۇتېر تېخنىكىسى ئۇچقاندەك تېز تەرەققىي قىلىپ تۆت تەرەققىيات دەۋرىنى باشتىن كەچۈردى. بۇ تەرەققىيات دەۋرلىرى كومپيۇتېرنىڭ لوگىكىلىق توك يولى زاپچاسلىرىنىڭ ياخشىلىنىشىغا ئاساسەن ئايرىلغان بولۇپ، زاپچاسلارنىڭ ھەر بىر قېتىم يېڭىلىنىشى كومپيۇتېرنىڭ يېڭى بىر ئەۋلادىنىڭ دۇنياغا كېلىشىگە سەۋەپ بولدى. بۇ تۆت ئەۋلاد كومپيۇتېر: ئېلىكترون لامپىلىق، كرىستال لامپىلىق، توپلاشتۇرۇلغان توك يوللۇق ۋە زور كۆلەمدىكى توپلاشتۇرۇلغان توك يوللۇق كومپيۇتېرلاردىن ئىبارەت.بىرىنچى ئەۋلاد كومپيۇتېردىن تۆتىنچى ئەۋلاد كومپيۇتېرغىچە ئۆزگىرىش بولمىغان تەرەپ ئۇلارنىڭ سىستېما قۇرۇلمىسىدۇر، يەنى بۇ تۆت ئەۋلاد كومپيۇتېرنىڭ سىستېما قۇرۇلمىسى ئوخشاش بولۇپ، ھەممىسى ھېسابلىغۇچ، كونتروللىغۇچ، ساقلىغۇچ، كىرگۈزۈش ئۈسكۈنىسى ۋە چىقىرىش ئۈسكۈنىسى قاتارلىقلاردىن تەركىپ تاپقان . سىستېما قۇرۇلمىسىدۇر.باشقا ئېلىكترون مەھسۇلاتلىرىغا ئوخشاشلا كومپيۇتېرنىڭ تۈرىمۇ ناھايىتى كۆپ. كومپيۇتېرنىڭ تۈرلەرگە ئايرىلىشى ئۇنىڭ توك يولىنىڭ توپلاشتۇرۇلۇش دەرىجىسى، ھەجمى، باھاسى، ھېسابلاش سۈرئىتى، ئىقتىدارى ۋە ئىشلىتىلىش ئورنى قاتارلىقلار بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغاچقا، ئۇلارنى تۈرگە ئايرىش ئۇسۇلىمۇ ئوخشاش ئەمەس. ھازىر بىر قەدەر كۆپ ئىشلىتىلىۋاتقان تۈرگە ئايرىش ئۇسۇلى تۆۋەندىكىدەك ئىككى خىل:1. لايىھىلەش مۇددىئاسى ۋە ئىشلىتىلىش ئورنىغا قاراپ ھەممىباب كومپيۇتېر ۋە كەسپى كومپيۇتېر دەپ ئىككىگە ئايرىلىدۇ.2. كۆلىمى ۋە ئىقتىدارىغا قاراپ غايەت زور تىپلىق، چوڭ تىپلىق، ئوتتۇراھال تىپلىق، كىچىك تىپلىق ۋە مىكرو تىپلىق كومپيۇتېر دەپ بەش تۈرگە بۆلۈنىدۇ.غايەت زور تىپلىق كومپيۇتېرنىڭ تەننەرقى ناھايىتى يۇقۇرى بولۇپ، ئالەم قاتناش تېخنىكىسى، يادرو سانائىتى قاتارلىق ئورۇنلارنىڭ ئېھتىياجىغا ئاساسەن، ھېسابلاش ۋاقتى، سۈرئىتى ۋە ساقلاش سىغىمى قاتارلىق تەرەپلەردىكى يۇقۇرى تەلەپلەرنى قاندۇرۇش ئۈچۈن لايىھىلىنىپ ياسىلىدۇ.چوڭ ۋە ئوتتۇراھال تىپلىق كومپيۇتېرلار ھېسابلاش ۋە ئۇچۇر ئالماشتۇرۇش مىقدارى كۆپ، ئالاقىلىشىش تەلىپى يۇقۇرى بولغان ئىشلەتكۈچىلەر ئۈچۈن لايىھىلەنگەن. چوڭ ۋە ئوتتۇراھال تىپلىق كومپيۇتېرلار كۆپ خىل سىرتقى ئۈسكۈنىلەر ۋە يۇقۇرى ئىقتىدارلىق يۇمشاق ماتېرىيال سىستېمىسى بىلەن ئالدىنقى ئورۇندا تۇرىدۇ.كىچىك تىپلىق كومپيۇتېرلار بىلەن مىكرو تىپلىق كومپيۇتېرلارنىڭ ئارىسىدىكى پەرق بارغانسىرى يوقالماقتا. نۆۋەتتە كىچىك تىپلىق كومپيۇتېر پەقەت سۈرئەت، ساقلاش سىغىمى ۋە يۇمشاق ماتېرىيال سىستېمىسىنىڭ مۇكەممەللىكى تەرەپلىرىدە بىر قەدەر ئىلغار ئورۇندا تۇرسىمۇ، مىكرو تىپلىق كومپيۇتېرنىڭ ئۇچقاندەك تەرەققىي قىلىشىغا ئەگىشىپ كىچىك تىپتىكى كومپيۇتېرنىڭ ئورنىنى ئاخىرىدا مىكرو تىپلىق كومپيۇتېرنىڭ ئىگىلىشى تۇرغان گەپ.نۆۋەتتە كومپيۇتېر مەھسۇلاتلىرى غايەت زور تىپلىق كومپيۇتېر ۋە مىكرو تىپلىق كومپيۇتېردىن ئىبارەت ئىككى قۇتۇپقا قاراپ تەرەققىي قىلماقتا. ئالدىنقىسى بىر دۆلەتنىڭ پەن تېخنىكا تەرەققىياتىنىڭ سەۋىيىسىنى ئەكس ئەتتۈرسە، كېيىنكىسى بىر دۆلەتنىڭ كومپيۇتېرنى قوللىنىش سەۋىيىسىنى ئەكس ئەتتۈرىدۇ.مەنبە: كومپيۇتېر مەشغۇلات تېخنىكىسى ناملىق كىتاپ.:...?ھېسابلاشماشىنىسى134853 دىن ئېرىشكەنبۇ بەتنى 21 يانۋار 2014 ئاخىرقى قېتىم 16:04 دا ئۆزگەرتكەن.
|
اقتاۋلىق مۇعالىم شاكىرتىمەن بىرگە انتيۆيرۋس تەرمينالى قۇرىلعىسىن ويلاپ تاپتى ادىرنا ۇلتتىق پورتالىاقتاۋداعى ف.وڭعارسىنوۆا اتىنداعى 29 ورتا مەكتەبىنىڭ كوركەم ەڭبەك ءپانى جانە روبوتوتەحنيكا ۇيىرمەسىنىڭ مۇعالىمى مارات اتانازاروۆ وقۋشىسى جاسۇلان شاڭىتبايمەن انتيۆيرۋس تەرمينالى قۇرىلعىسىن ويلاپ تاپتى، دەپ حابارلايدى ادىرنا ۇلتتىق پورتالى.اقتاۋ قالاسى اكىمىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى مالىمدەگەندەي، قازىرگى تاڭدا جاڭا قۇرىلعى اتالعان مەكتەپكە ورناتىلىپ، سىناقتان وتكىزىلۋدە.انتيۆيرۋس تەرمينالى, ەڭ الدىمەن، ادامنىڭ دەنە قىزۋىن ولشەپ، قولدى اۆتوماتتى تۇردە ۋلترادىبىستىق داتچيك ارقىلى زالالسىزداندىرادى. ارنايى تەتىكتەر ارقىلى بالالار مەن ەرەسەكتەر ءۇشىن بەتپەردە الۋ مۇمكىندىگى دە قاراستىرىلىپ، مۇندا قوسىمشاسى ورنالاتىلعان. قازىرگى تاڭدا بەلەڭ العان كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنان قۇتىلۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى بەتپەردە تاعىپ، قولىمىزدى انتيسەپتيكپەن زالالسىزداندىرىپ، ادامدارمەن قارىمقاتىناستى ازايتۋ دەپ دارىگەرلەر ەسكەرتىپ جاتىر. وسىنداي تەرمينال بارلىق ءبىلىم وشاقتارى مەن بالاباقشالاردا، قوعامدىق ورىندارىندا تۇرسا، ىندەتتەن تەزىرەك ارىلۋعا از دا بولسا سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ سەنەمىن، دەيدى مارات اتانازاروۆ.تەرمينال ادام كوپ شوعىرلاناتىن ورىندارعا قويۋعا ارنالعان. باستى ارتىقشىلىعى اۆتوماتتاندىرىلعان. قۇرىلعىنى قاشىقتان باقىلاپ، كۇتىپ ۇستاۋ ماقساتىندا ارنايى بەينەكامەرا ورناتىلعان.ونەرتاپقىشتار جۋىردا وتكەن دارىن عىلىمي جوبالار بايقاۋىنىڭ وبلىستىق كەزەڭىنەن 1 ءشى ورىن يەلەنىپ، رەسپۋبليكالىق كەزەڭىنە جولداما الدى.
|
قازاقستاندىق وليمپيادا چەمپيونىن بەلگيا پروكۋراتۋراسى تۇرمەگە وتىرعىزۋدى تالاپ ەتتى11 قىركۇيەك 08:01بريۋسسەل. قازاقپارات بۇرىنعى قازاقستاندىق كاسىبي ۆەلوشاباندوز الەكساندر ۆينوكۋروۆ پەن رەسەيلىك الەكساندر كولوبنيەۆكە جارىستا ءوزارا كەلىسىم جاساسقان دەگەن ايىپ بويىنشا التى اي مەرزىمگە تۇرمەگە وتىرۋ جازاسى ءتونىپ تۇر، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ح ا ا مەنشىكتى ءتىلشىسى بەلگيالىق تەلەارناسىن سىلتەمە جاساپ.سەيسەنبى كۇنى بەلگيا پروكۋراتۋراسى ۆەلوشاباندوزداردى سىبايلاس جەمقورلىققا بايلانىستى كىنالى دەپ تاۋىپ، ولاردى 6 اي مەرزىمگە تۇرمەگە وتىرعىزۋدى تالاپ ەتتى.بۇدان باسقا ا. ۆينوكۋروۆتان 100 مىڭ ەۋرو، ا. كولوبنيەۆتەن 50 مىڭ ەۋرو ايىپپۇل، سونداياق رەسەيلىكتىڭ بانكتەگى شوتىنان الىنعان 150 مىڭ ەۋرونى تاركىلەۋدى سۇراعان. ۆينوكۋروۆ مەن كولوبنيەۆكە بۇدان بۇرىن، 2010 جىلعى ساۋىردە لەج باستون لەج ۆەلوجارىسىندا ءوزارا كەلىسىم جاساسقان دەگەن ايىپ تاعىلعان بولاتىن.پروكۋراتۋرا، ۆينوكۋروۆ جارىستا مارەگە جەتۋى ءۇشىن كولوۆنيەۆتىڭ ءوزىن العا جىبەرگەندىگىنە بايلانىستى وعان 150 مىڭ ەۋرو تولەگەن دەپ ەسەپتەيدى. بەلگيالىق لەج سوتى ۇكىم جاريالاناتىن وتىرىس 8 قازاندا بولاتىندىعىن مالىمدەدى. بۇعان سپورتشىلاردىڭ ءوزارا جازىسقان حاتتارى، 2010 جىلعى شىلدەدە 100 مىڭ جانە 50 مىڭ ەۋرو اقشا اۋدارىمى دالەل بولىپ وتىر.اۆتور: تيمۋر ديۋسەكەيەۆ
|
قازاقستان، تاجىكستان، تۇرىكمەنستان جانە وزبەكستان بىرلەسكەن مالىمدەمەسىبيلىك 1592 9 پىكىر 9 قازان, 2020 ساعات 15:58قازاقستان، تاجىكستان، تۇرىكمەنستان جانە وزبەكستان رەسپۋبليكالارى پرەزيدەنتتەرىنىڭ قىرعىز رەسپۋبليكاسىنداعى وقيعا تۋرالى بىرلەسكەن مالىمدەمەسى.باۋىرلاس قىرعىز رەسپۋبليكاسىندا بولىپ جاتقان وقيعالار ءبىزدى قاتتى الاڭداتىپ وتىر.ءبىز عاسىرلار بويى اجىراماس دوستىق، تاتۋ كورشىلىك بايلانىستارى مىعىم، مادەني جانە رۋحاني قۇندىلىقتارى ورتاق جاقىن كورشى ەلدەر رەتىندە قىرعىزستان حالقىن وسى قيىن كۇندەردە پاراساتتىلىق تانىتۋعا، ەلدەگى بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە شاقىرامىز.قىرعىزستاننىڭ بارلىق ساياسي پارتيالارى مەن قوعامدىق ۇيىمدارى بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىقتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەتتى كۇشجىگەرىن بىرىكتىرىپ، تۋىنداعان ماسەلەلەردى كونستيتۋتسيا مەن ۇلتتىق زاڭنامانى ساقتاي وتىرىپ شەشەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز.قىرعىزستانداعى تىنىشتىق وڭىرلىك قاۋىپسىزدىك پەن ورتالىق ازياداعى ورنىقتى دامۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورى.ەلدەرىمىزدىڭ وتكەن جولى ءبىر جانە بولاشاعى دا ورتاق. ورتالىق ازيا حالىقتارىن كەلەشەك ۇرپاقتىڭ يگىلىگى جولىنداعى بەرىك بەيبىتشىلىككە، كەلىسىم مەن جاسامپازدىققا ۇمتىلىسى بىرىكتىرەدى.مەملەكەتتەرىمىز ورتاق ماقساتقا بىرىگە وتىرىپ، ساۋداەكونوميكالىق، ينۆەستيتسيالىق، كولىككوممۋنيكاتسيالىق جانە مادەنيگۋمانيتارلىق بايلانىستاردى، شەكارالىق جانە وڭىرارالىق ءىسقيمىلداردى كۇشەيتۋ جونىندەگى ايماقتىق ىنتىماقتاستىقتى بەلسەندى نىعايتۋدا.ورتالىق ازياداعى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى جانداندىرۋ ماقساتىندا ءبىز قىرعىزستان حالقىنىڭ بىرلىككە، بەيبىتشىلىككە، دەربەس دامۋعا جانە وركەندەۋگە دەگەن ۇمتىلىسىن ۇنەمى قولدايمىز.قانات بىرلىكۇلى 38175زىكىريا زامانحانۇلى 52766
|
ساپالىق بايلانىس كىتابىنىڭ اۆتورى ەركىن سىماعۇل ۇلىمەن سۇحباتحالىق تورابىساپالىق بايلانىس كىتابىنىڭ اۆتورى ەركىن سىماعۇل ۇلىمەن سۇحبات2014.01.24 13:53 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىساپالىق بايلانىس كىتابىنىڭ اۆتورى ەركىن سىماعۇل ۇلىالتاي ايماقتىق ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرى ەركىن سىماعۇل ۇلىنىڭ شيرەك عاسىرلىق ىزدەنىس ناتيجەسىندە باسپادان شىعارعان ساپالىق بايلانىس اتتى كىتابىنىڭ تولىق نۇسقاسى تورابىمىزدا جاريالانعان، وقىرمانداردىڭ كىتاپتى وقىپ كورىپ، ءادىل باعالارىن بەرۋىن ءۇمىت ەتەمىز، بۇگىن ءساتى ءتۇسىپ اۆتوردى سوزگە تارتىپ وتىرمىز.نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى: نيۋتوننىڭ الماسى جايلى حيكايانى ءبارىمىز بىلەمىز، سىزگە قانداي الما وسى ويدى سالدى؟ەركىن سىماعۇل ۇلى: نۇرعيسا باۋىر، ورتاعا قويعان سۇراعىڭىز وتە ورىندى. ساپالىق بايلانىس كىتابىنىڭ جانى ماتەريا ۇعىمى ەكەنى كىتاپ جانە لەكسيادا اشىق ايتىلعان. وسى ماتەريا بۇگىنگى كۇندەرى ادام بالاسىنىڭ ءتىسى باتپايتىن كۇردەلى ماسەلەلەرىنىڭ، قيىن تاقىرىپتارىنىڭ، سىرلى جۇمباقتارىنىڭ ءبىرى ەكەنىن كوزى اشىق ويلى ازاماتتار كورگەن جەردەن تۇسىنە قوياتىنى انىق. ونىڭ ماتەريا ۇعىمى بولىپ جارىققا شىعۋى كوز الداعى جاراتىلىس عىلىمنىڭ دامۋى ءۇشىن وزىندىك ەسەسىن قوساتىندىعى باسقا جاعىن ايتپاعاندا كۇشتى نازاريالىق قۇرال بولۋداي ايتۋلى سيپاتىنان كورىنەدى. ەندەشە، وسى ماتەريا ۇعىمى جايىنداعى العاشقى كۇپ ەتىپ ءتۇسىپ كەتكەن اۋەستىگىم جايىندا ازداپ ءسوز قوزعايىن.مەن جوعارى مەكتەپتىڭ 3جىلدىعىن وقىپ جۇرگەنىمدە، ماركستىك فيلوسوفيانىڭ ماتەرياليستىك كوزقاراسىنا ەرەكشە قىزىقتىم. اسىرەسە، سونداعى دۇنيەنى ءبىر تەكتى ماتەريا دەپ قارايتىن ماڭىزدى قورىتىندى كوكەيىمنەن تەرەڭ ورىن العاندى. كەيىن مەن ەينشتەيننىڭ سالىستىرمالىلىق نازارياسى اتتى كىتابىن تاۋىپ، ۇيرەنۋ بارىسىندا، ماركستىك ماتەرياليستىك كوزقاراسقا جات ءبىر ءتۇيىندى بايقادىم. ايتالىق، سالىستىرمالىلىق نازارياسىنداعى ماڭىزدى جەتىستىك سانالاتىن 2 فورمۋلاسى ماندىك جاقتان ەكى ءتۇرلى نارسەنىڭ قاتىناسىن ورنەكتەيدى. ياعني، ماتەريا ەنەرگياعا اينالادى، كەرىسىنشە، ەنەرگيا دا ماتەرياعا اينالادى. بۇل كوپەكورنەۋ ماتەرياليستىك كوزقاراستاعى ءبىر تەكتىلىك يدەياسىنا قايشى بولعان ماتەريا مەن ەنەرگيا سىندى ەكى تەكتىلىك كوزقاراس ەدى. سوندا وسى ەكەۋىنىڭ ورتاسىنداعى ۇقساماستىق قايدان كەلىپ شىققان؟ دۇنيە زايىرى ءبىر تەكتى مە؟ الدە ەكى تەكتى مە؟ ءتىپتى كوپ تەكتى بولۋى دا عاجاپ ەمەس دەيتىن سۇراۋلار كوكەيىمە ورالا بەردى. مەيلى دۇنيە ءبىر تەكتى نەمەسە ەكى تەكتى بولسىن، ولاردىڭ استارىندا، قالايدا، ءبىر ءتىلسىم شىندىق جاتقانى وتە انىق ەدى. بۇل بىزدىڭ ماتەريا جايىنداعى تانىمىمىزدىڭ ءالى دە تولىق، كەمەلدى ەمەستىگىن تۇپتەن اڭعارتادى. وسىنداي بۇركەمەلى سىرلار مەنى وزىنە باۋراپ الدى، ءارى مەنىڭ بەل شەشىپ كىرىسۋىمە تۇرتكى بولدى.نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى: ءسىزدىڭ ىستەپ جۇرگەن حارەكەتتەرىڭىزگە تۇسىنبەستىكپەن قاراعاندار دا بولعان شىعار؟ قيىندىقتاردى جەڭۋگە نە سەبەپ بولدى؟ەركىن سىماعۇل ۇلى: مەن العاش جۇمىستى باستاعاندا قالاي قول سالىپ ىستەرىمدى بىلمەي كوپكە دەيىن اڭكىتاڭكى كۇيدە ءجۇردىم. اسىرەسە، ماتەريا ۇعىمىن تەكتەۋ جۇمىسى كوپ سالالى عىلىمدارعا جەتتىك بولۋدى تالاپ ەتەتىن جالپىلىق ۇعىم. سونىمەن، ءوز كاسىبىم حيميادان تىس، ماتەماتيكا، فيزيكا، بيولوگيا، استرونوميا، فيلوسوفيا سياقتى عىلىمداردى ۇيرەنۋدى ماڭداي الدى مىندەت سانادىم. ۇيرەنۋ بارىسىندا تۇسىنىكسىز تۇيىندەردى توڭىرەگىمدەگى كاسىپتىك مامانداردان سۇراۋعا تۋرا كەلدى. العاشىنا ولار تۋرا مامىلەدە بولدى. كەيىن كەلە مەنەن جالىقتى ما بىلمەيمىن، ايتەۋ مەنىڭ قىزعىندىلىعىم ولارعا وعاش سەزىلىپ، عىلمي كەڭەستەرىمنەن زاتتە بولاتىندى تاپتى. ءتىپتى مازاققا اينالدىرىپ كۇلۋى دە قوسانجارلادى. ءسويتىپ، عىلمي زەرتتەۋدىڭ كۇدىر جولىن ۇستازسىز، سەرىكسىز جاپادان جالعىز باسۋعا تۋرا كەلدى.العاش كىتابىم بىرلىك نازارياسى دەگەن اتپەن جارىق كوردى، سول كەزدە وزىمنىڭ قۋانىشىمدا شەك جوق. ءبىراق، كوپ وتپەي وقىرمانداردىڭ كىتاپتى سۇس رايمەن قابىلداعان نىسايى سۋىق سۋ سەپكەندەي كوڭىل كۇيىمدى ءبىر جولاتا الاسۇرتتى. سونان ءىشىنارا وقىرمانداردىڭ كىتاپ جايىندا جەكە پىكىرلەرىن ەمىسەمىس ەستىدىم، ءوزىم دە كىتاپتى قايتاقايتا وقۋ بارىسىندا، جەتىستىگىمدى جايىپ سالعانىم بولماسا، ونى بايانداۋ، ءتۇسىندىرۋ، دالەلدەۋ جاقتارىندا ۇلكەن ولقىلىقتار بارلىعىن بايقادىم. شىنى كەرەك، سول كەزدە كوزقاراستارىمدى ورتاعا سالعانىممەن، نازىك بۋىندارىن ءوزىم دە تەرەڭدەي ءتۇسىنىپ كەتپەگەن سياقتىمىن. وسى قامالدى الۋ ءۇشىن قايتا شابىتىمدى ۇشتاپ، جالعاستى ارتارتىنان بىرنەشە رەت كىتاپتى باسپادان شىعاردىم. سونىڭ ىشىندەگى ساپالىق بايلانىس كىتابى ءبىرشاما تولىق بولدى دەپ ءسۇيىنىش ايتا الامىن. سولايدا، وقىرماندار كۇردەلى، تۇسىنبەدىك دەگەننەن جازبادى. ەندى قايتۋ كەرەك؟ سونىمەن مەن ارلىبەرلى كوپ تولعانىپ، لەكسيا جاساۋ ويىنا كوشتىم. لەكسيا جاساۋ بارىسىندا وقىرمانداردىڭ اڭىسى كۇشتى بولدى. ەڭ ماڭىزدىسى ولار ءبىر شىندىقتى تانىپ جەتكەنىنە رازى بولدىم. ياعني، باسقا جاعىن ايتپاعاندا، ماتەريا ۇعىمىنىڭ ءبىر جاڭالىق، جاسامپازدىق ەكەنىنە وقىرمانداردىڭ كوزدەرى جەتكەندەي بولدى.نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى: ءوزىڭىزدىڭ ماتەريا جايلى جاڭا ۇعىمدارىڭىزدىڭ عىلىم سالاسىندا مويىندالۋىنا سەنىمدىسىز بە؟ەركىن سىماعۇل ۇلى: بۇگىنگى جاراتىلىس عىلىمى ناقتىلى ماتەريانى زەرتتەيدى، ال بىزدىڭ ناقتىلى ماتەريا جايىنداعى تۇسىنىگىمىز تەرەڭ ءارى كەڭ. ءبىراق، جالپىلىق تۇرعىدان ماتەريانى تانۋىمىز ايتا قالسىن جەتەرلىك ەمەس. قازىر، ءبىز دۇنيەگە ماتەرياليستىك كوزقاراستى تىكتەدىك، ماتەريانىڭ انىقتاماسىن بەردىك، دەگەنمەن وسى ماتەريا جايىنداعى تانىمىمىز عىلمي جۇيەگە تۇسكەن، قۇدىرەتىن ايگىلەيتىن شىنايى، عىلمي، كەمەلدى ۇعىم دەڭگەيىنە كوتەرىلە قويعان جوقتى. ءاسىلى، تىلگە تيەك بولىپ وتىرعان ماتەريا ءوزىنىڭ ءون بويىنا دۇنيەنىڭ تۇپكى تەگىن، ءتۇبىرلى ءمانىن، تۇبەگەيلى سىرلارىن سىيعىزعان ءزىل باتپان شىندىق اتاۋلىنىڭ قاينار كوزى. سول سەبەپتى بۇگىنگى ادامزات بالاسى ماتەريانىڭ شىن كەسپىرىن اشۋ جولىندا تىنباي ىزدەنىس جاساپ كەلەدى.الايدا، مۇلتىكسىز ماتەريا ۇعىمىن جارىققا شىعارۋ قيىننىڭ قيىنى دەسە ارتىق كەتپەيدى. ونىڭ قيىندىعى تومەندەگى جاقتاردان كورىنەدى. ءبىرىنشى قىيىن ءتۇيىن: ەڭ الدىمەن ءوزىمىزدىڭ دۇنيەگە قارايتىن تۇرعىمىزدى دۇرىس انىقتاۋىمىز كەرەك. ماتەريانى زەرتتەۋ ناقتىلى نارسەلەردى زەرتتەۋگە مۇلدە ۇقسامايدى. ونى زەرتتەۋ ابسوليۆتتى نولدەن باستاۋدى شارت ەتەدى. بۇل دەگەندىك، بۇگىنگى جاراتىلىس عىلىمنىڭ جەتىستىكتەرىن ءبىر شەتكە سىيىرىپ قويىپ، تۋ باستان، ەشتەمەنى قاتىستىرماي، شىت جاڭادان، تۇنىق كۇيدەگى وزگەشە عىلمي جۇيەنى جارىققا شىعارۋ دەگەن ءسوز. وسىدان ۇلكەن باتىلدىقتى، سونىمەن بىرگە ۇلى توڭكەرىس جاساۋدى سەزىنۋگە بولادى.ەكىنشى قىيىن ءتۇيىن: قايدان قول سالۋدى دۇرىس شەشىم ەتۋ كەرەك. بۇل دەگەندىك ماتەريانىڭ ءوزىن، ونىڭ بويىن، اسىرەسە ونىڭ ىشكى جاعىن تەرەڭىنەن، ەشتەمەسىن قالدىرماي بورشالاۋدى كورسەتەدى. ارينە، ءبىز داعدى بويىنشا ماتەريانى بورشالاساق، جارق ەتىپ ماتەريالدىق ءتۇس العان ۇعىمدار كەلىپ شىعاتىنى داۋسىز. ماسەلەن، اسپان دەنەلەرى، تاۋ جىنىستارى، حيميالىق زاتتار، مولەكۋلا، اتوم، پروتون، نەيترون، ەلەكترون سياقتىلار. ءبىز ماتەريانى بۇرىنسوڭدى بولىپ كورمەگەن جاڭا تاسىلمەن بورشالاپ، بەيماتەريالدىق دەتالداردى قازبالاپ شىعارۋىمىز كەرەك. ارينە، بۇگىنگى كۇندەرى ماتەريانىڭ بويىنان ونداي مازمۇنداردى ەشقايدان تابا المايتىنىمىز بەسەنەدەن بەلگىلى.ءۇشىنشى قىيىن ءتۇيىن: زەرتتەۋ وبيەكتىسىن دۇرىس تاڭداۋىمىز كەرەك. بۇل دەگەندىك، ماتەريانى زەرتتەۋدە تاڭدالاتىن زەرتتەۋ وبيەكتىمىز نارسە مەن دۇنيە سىندى ەكى وبيەكتى كوزدە ۇستالادى. سونىڭ ىشىندەگى نارسەنىڭ وزىندە ءتورت ءتۇرلى جاعداي ۇشىرايدى. ولار: نارسە ەڭ الدىمەن دارا نارسە، سوسىن ەكەۋ ارالىق نارسە، ءۇشىنشى كەزەكتە ول ءبىربىرىنەن پارىقتى نارسە، سوڭىندا ول ومىرشەڭدىك كۇشكە يە نارسە. وسى ءتورت ءتۇرلى جاعدايدى دۇرىس اناليز جاساۋ جاراتىلىس ەلەمەنتىن جارىققا شىعارۋدىڭ كىلتى. ال نارسەنى ءبىرجايلى ەتىپ بولعان سوڭ، جانە نارسە مەن دۇنيەنى ءوزارا بايلانىستىرۋ كەرەك. ول ەكەۋى قالاي بايلانىسادى؟ ارينە، وسى ءتۇيىندى شەشۋدىڭ دە وزىندىك سالماعى بار. ويتكەنى، ودان دۇنيەنىڭ كوپ تەكتىلىگى كەلىپ شىعادى. ءتورتىنشى قيىن ءتۇيىن: ماتەريانىڭ ءوزىن تۇبەگەيلى بورشالاۋدىڭ ءتىيىمدى ءتاسىلىن دۇرىس شەشۋ كەرەك. بۇل ءتۇيىن ءداستۇرلى زەرتتەۋ تاسىلىنە جات جاڭاشا زەرتتەۋ ءتاسىلى بولۋ كەرەك. ەگەر ءبىز جانە دە ءداستۇرلى زەرتتەۋ ءتاسىلىن قولدانا بەرسەك، بىزدىڭ قولعا كەلتىرەتىن جەتىستىگىمىز باياعى ءداستۇرلى عىلىمنىڭ شەڭبەرىنەن شىعا المايدى. سول ءۇشىن بەيماتەريالدىق جىكتەۋ ءتاسىلى سىندى جاڭاشا زەرتتەۋ ءتاسىلىن قولدانامىز. بۇل جاعى ايتا سالعاندا جەڭىل كەلگەنىمەن ناقتىلى ىستەۋ بارىسى وتە كۇردەلى. سوڭىندا جانە قويىلاتىن تالابى، بويسىناتىن شارتى، سۇيەنەتىن عىلمي نەگىزى سياقتى جاقتاردى ءبىربىرلەپ بەكەمدەپ الامىز. اسىرەسە سونىڭ ىشىندە ءۇش پريىنسيۆتىڭ ورتاعا قويىلۋى سالماق تارتاتىن سەنترى ەسەپتەلەدى. ويتكەنى، ول وسى عىلمي زەرتتەۋدىڭ دۇرىسبۇرىس بولۋىن بەلگىلەيتىن تابان تىرەر تياناعى. ويلاپ كورسەڭىزدەر جوعارىداعى باسقىشتاردىڭ قايقايسىدا وتكەل بەرمەس قىيىن ءتۇيىن بولىپ قالماي، كەلىپ شىعۋىنان قاراساقتا تۇگەلدەي جاڭا ماسەلەلەرگە سايادى.مەنىڭ شەرىك عاسىر ىزدەنىسىم ارقىلى جارىققا شىققان ماتەريا ۇعىمى ءوزىنىڭ جاڭالىعى مەن قۇدىرەتى ارقىلى قۇندىلىققا يە. بۇگىنگى عىلىمداعى كۇردەلى، قىيىن دەلىنەتىن ماسەلەلەر مەن تاقىرىپتاردى ماتەريا ۇعىمىن تىكە ىستەتۋ ارقىلى شەشۋگە ابدەن بولادى. ويتكەنى، ماتەريا ۇعىمى ماتەريالدىق ماسەلەلەردى شەشەتىن كۇشتى نازاريالىق قۇرال. ەڭ ماڭىزدىسى ماتەريا ۇعىمىنىڭ تىكە تۋىندىسى سانالاتىن ساپالىق بايلانىس ءوز الدىنا عىلىمنىڭ ءىز شالماعان تىڭ ءوڭىرىن اشىپ بەرگەنى كۇتپەگەن جەتىستىك ەكەنىن ەسكەرتكىم كەلەدى. ول ماتەماتيكا عىلىمىمەن ەگىز تۇراتىن، تەڭ تۇراتىن عىلىمنىڭ جاڭا سالاسى دەپ باعامدايمىن.نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى: بۇل ويىڭىزدىڭ كىتاپ بولىپ شىعۋىنان باستاپ، قازىرگە دەيىن حالىققا ۇگىتتەۋ جاعىندا ىستەپ جاتقان جۇمىستارىڭىزدى بايانداساڭىز.ەركىن سىماعۇل ۇلى: بىرلىك نازارياسى نەمەسە ساپالىق بايلانىس كىتابى بولسىن، ولاردى زەرتتەپ، كىتاپ شىعارىپ، حانزۋ تىلىنە اۋدارىپ، لەكسيا كەسكىنىن توراپقا شىعارۋعا دەيىن ۇزىن ىرعاسى شەرىك عاسىردان دا ۇزاق ۋاقىت سارىپ ەتىلدى. ارينە، بۇل مەنىڭ ماڭداي ەت، تابان تەرىمنىڭ بوداۋىنا كەلگەن ءتول ەڭبەگىمنىڭ از دا بولسا جەمىسى دەپ بالايمىن. كىتاپ تىڭ يدەيا كوتەرگەن، جاڭا مازمۇندار بولعاندىعى سەبەپتى، وقىرمان قاۋىمنىڭ بىردەن تۇسىنە كەتۋى ايتپاياق تۇسىنىكتى. ءسويتىپ، ويدىقىردى شاپقىلاپ ءجۇرىپ ءبىرقانشا جەرگە اينالىپ لەكسيا جاسادىم. سول بارعان جەرلەرىمدى ايتا كەتسەم: التاي قالاسى، ىلە پەداگوگيكالىق ينيستيتۋتى، كۇيتۇندەگى ىلە كاسىپتىك ينيستيتۋتى، قازاقستاننىڭ كازگۋ ۋنيۆەرسيتەتى. قايسى لەكسيانى الىپ ايتار بولساق تا وتە قىزعىندى ءارى دابىرالى بولدى. الايدا ازعانتاي اۆتورلاردىڭ گازەت، جۋرنال، توراپ بەتتەرىندەگى بەرگەن پىكىرلەرى مەن باعالارى بولماسا، كىتاپ شاڭ باسىپ جابۋلى كۇيدە ەسكەرۋسىز قالا بەردى. سونىمەن لەكسيا تىڭداعان ءبىر ستۋدەنتتىڭ ۇسىنىسى بويىنشا قايتا لەكسيا جاساپ، لەكسيا بارىسىن كەسكىنگە تولىق ءتۇسىرىپ، توراپ بەتىنە شىعارىپ، كەڭ وقىرمانداردىڭ قالاۋىنا ۇسىنىپ وتىرمىن. لەكسيا توراپقا كوتەرىلگەننەن كەيىن وقىرمان، تىڭدارمانداردىڭ قاتتى اڭىسىن قوزعادى. اسىرەسە، بولات قاڭتارباي ۇلى دەگەن ازاماتىمىزدىڭ جازعان ءدۇمپۋ تۋدىرعان لەكسيا اتتى ماقالاسى، كىتاپ پەن ونىڭ لەكسيا كەسكىنىنە ازاماتتىق ءۇن قوسىپ، بەرگەن پىكىرى، باعاسى بولىپ، جالپى وقىرمان تىڭدارمانداردىڭ كىتاپتى كورۋگە، لەكسيانى تىڭداۋعا شاقىرعان ۇگىتى، جارناماسى بولدى دەپ بىلەمىن. وسىنداي جۇمىستاردىڭ ارقاسىندا ءمالىم ءبىر توراپتاس كومپيۋتەر، قولفون ارقىلى كورەتىن كىتاپتىڭ ەلەكتروندى نۇسقاسىن جاساپ ۇلگىردى. التاي ايماعىنىڭ باسشىلارى كىتاپتىڭ اڭىسىن ەستىپ، قاتىستى سالالاردىڭ كىتاپتى جەرلىك قازىنانىڭ نىساندارى ارقىلى قولداۋىن بۇيىردى. التاي ايماقتىق عىلىمتەحنيكا مەكەمەسىنىڭ عىلىمتەحنيكا جوسپار نىسانىنىڭ سارابىنان ءوتىپ، ۇستەگى جىلعى نىسانعا تىركەلدى. التاي ايماقتىق پارتكوم ۇگىت ءبولىمى قولداۋ تۇرعىسىنان كىتاپتىڭ باسپادان شىعۋ قاراجاتىنا شىعاردى.نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى: الدا قانداي جوسپارلارىڭىز بار؟ەركىن سىماعۇل ۇلى: كوز الدا، كىتاپتى ەلىمىز جانە شەتەلگە تانىتۋ جاعىندا ويعا العان بولماشى جوسپارلارىم بار. ءبىراق، ونى جۇزەگە اسىرۋ جالعىز ادامنىڭ قولىنان كەلمەيتىندىكتەن، ءسال دە بولسا قىسىلىپقىمتىرىلىپ تۇرعان جايىمدى جاسىرا المايمىن. سولايدا، ىستەۋگە ءتيىستى ىستەردى ەكىلەنۋگە كەلمەيتىندىكتەن ويىمدى بۇكپەسىز اقتارۋدى ءجون كوردىم.ءبىرىنشى: مادەنيەت ورتالىعىمىز بولعان ءۇرىمجى قالاسىنداعى ماماندارىمىزدىڭ باسىن قوسىپ، ءبىر رەت عىلمي تالقى وتكىزىپ، كىتاپتىڭ دۇرىسبۇرىسىن انىقتاۋ جۇمىسىن مىندەتتى تۇردە قولعا الۋ كەرەك.ەكىنشى: شىنجياڭ ۋنيۆەرسيتەتى، بەيجيڭ ۋنيۆەرسيتەتى... قازاقستاننىڭ كازگۋ ۋنيۆەرسيتەتى، ەۆروازيا ۋنيۆەرسيتەتى... سياقتى جوعارى وقۋ ورىندارىنا لەكسيا جاساۋ ورايىن جاراتۋ كەرك.ءۇشىنشى: كىتاپتى اعىلشىن ءتىلى، نەمىس ءتىلى سياقتى شەتەل تىلدەرىنە اۋدارىپ، ەۆروپانىڭ ۇلكەن ساحنالارىندا لەكسيا جاساۋ مۇمكىندىگىن تۋدىرۋ كەرەك.نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى: بۇل شىعارمادان باسقا دا ىزدەنىستەرىڭىز بار ما؟ەركىن سىماعۇل ۇلى: جاقىنعى جىلداردان بەرى مەن ادامنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنە قاتىستى كىتاپتاردى كورىپ، ونىڭ قۇپيا سىرلارىنا قاتتى قىزىعىپ قالعانىمدى سەزىنە باستادىم. اۋەستىگىم بولسا كەرەك، كىتاپتاردىڭ دەنى جاي تىلمەن جازىلعان، مازمۇنى ءار الۋان، وتە تۇسىنىكتى. سولايدا، ولاردىڭ شىنايى ماندىك بايلانىسى تۇزىلمەگەن، تەرەڭ قاتپارلارىنداعى سىرلارى تولىق اشىلا قويماعانداي، ماعان ءبىر بوگدە وي تۋىندادى دا، وسى وي ءبىر ءسات تىنىش قويمادى. اللا قالاسا بىرلىك نازارياسى نەمەسە ساپالىق بايلانىس كىتاپتارىنىڭ جۇمىستارى ءبىر بەلەسكە كوتەرىلگەننەن كەيىن قولعا الۋعا كەزەك كۇتتىرىپ ءجۇرمىن.ساپالىق بايلانىس كىتابىنان جاسالعان لەكسيانىڭ توراپ ءادىرىسى:
|
فرانتسۋزدىق كومپانيا الماتى وبلىسىندا قاتتى قالدىقتارعا ارنالعان ەكى زاماناۋي پوليگون سالادى قازاق گازەتتەرىفرانتسۋزدىق كومپانيا الماتى وبلىسىندا قاتتى قالدىقتارعا ارنالعان ەكى زاماناۋي پوليگون سالادى قازاق گازەتتەرۋاقىتى: 13:21 20191009 : :.?88728الەمدىك تاجىريبەسى بار فرانتسۋزدىق كومپانيا الماتى وبلىسىندا قاتتى قالدىقتارعا ارنالعان ەكى زاماناۋي پوليگون سالادى. پوليگوندار تالدىقورعان جانە الماتى وڭىرلەرىندە ورنالاستىرىلادى. بۇل تۋرالى بۇگىن وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆتىڭ فرانتسۋزدىق كومپانياسى مەن وتاندىق كومپانياسى وكىلدەرىمەن بولعان كەزدەسۋدە ايتىلدى، دەپ حابارلايدى الماتى وبلىسى اكىمىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.كومپانيا جۇمىسى مەن ولاردىڭ جۇزەگە اسىرىپ جاتقان جوبالارى تۋرالى كومپانياسىنىڭ حالىقارالىق قاتىناستار جونىندەگى ۆيتسەپرەزيدەنتى تيموتي كارجيل ايتىپ بەردى.ونىڭ ايتۋىنشا، كومپانيا پوليگوندى بارلىق ەكولوگيالىق تالاپتاردى ساقتاي وتىرىپ سالادى، ياعني فيلتراتتىڭ جەرگە سىڭبەۋىنە، ونىڭ جەر استى سۋلارىن ۋلاماۋىنا، اۋاعا زياندى زاتقتاردى شىعارماۋعا باسا نازار اۋدارادى. بۇل رەتتە كومپانيا قالدىقتاردى وڭدەي وتىرىپ، مەملەكەت پەن كومپانيا ءۇشىن ەنەرگيانىڭ كوپتەگەن تۇرلەرىن، سونىڭ ىشىندە بيوگاز، تىڭايتقىش تا شىعارادى. قالدىقتاردى سەگرەگاتسيالاۋعا، ياعني قوقىستاردى وڭدەۋگە جانە ەنەرگياعا اينالدىرۋعا بولاتىن قالدىقتار، سونىمەن بىرگە وڭدەۋگە كەلمەيتىن قالدىقتار دەپ ەكى توپقا بولۋگە ماماندانعان. سول سياقتى كومپانيا دىمقىل دەپ اتالىپ جۇرگەن، جاسىل ەلەكتر ەنەرگياسىن وندىرۋدە پايدالانىلاتىن مۋنيتسيپالدى قالدىقتاردى وڭدەي الادى.سونىمەن قاتار وڭدەۋگە كەلمەيتىن قالدىقتاردى جاعۋ پروتسەسىن دا اتقارادى، بۇل ورايدا مىندەتتى تۇردە ءتۇتىندى تازالاۋ، ودان ءارى پايدالى ەنەرگيا ءوندىرۋ دە قاراستىرىلادى. كومپانياسى مۇنداي تەحنولوگيادا الەمدە كوشباسشى سانالادى، ءوز قىزمەتىن 80 ەلدە ۇسىنىپ وتىر. سول سياقتى كومپانيانىڭ باسقارۋىندا الەم بويىنشا 100 تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتار پوليگونى بار.كومپانيانىڭ قىزمەتى تۋرالى بايانداۋشىلاردىڭ ءسوزىن، جوبالارىنىڭ تانىستىرىلىمى جايلى تىڭداعان وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆ ءبىرىنشى كەزەڭدە ىسكەرلىك بايلانىستى تالدىقورعان جانە الماتى وڭىرلەرىندە ەكى پوليگون سالۋدان باستاۋدى ۇسىندى: ءبىرىنشى پوليگوندى تالدىقورعانداعى پوليگون بازاسىندا ورنالاستىرامىز. سىزدەرمەن بىرگە بۇل پوليگونعا وبلىس ورتالىعىنا جاقىن اۋدانداردان، تەكەلى قالاسى مەن تالدىقورعاننىڭ وزىنەن قالدىق تاسىمالداۋ ماسەلەسىن ۇيىمداستىرامىز. ءسويتىپ، جىلىنا 150 مىڭ تونناعا جۋىق قالدىق جيناقتالادى. ەكىنشى پوليگوندى الماتى قالاسىنا جاقىن ماڭنان سالۋ كەرەك. بۇل جاڭا پوليگون بولادى. ونى حالقى تىعىز ورنالاسقان ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنان سالۋدى ۇسىنامىن. وسى پوليگونعا تالعار اۋدانىنان، الماتى قالاسى مەن ىلە اۋدانىنىڭ ءبىرقاتار بولىگىنەن قوقىس جەتكىزىلەتىن بولادى. سىزدەرمەن بىرگە ناقتى ىسكە كىرىسۋ ءۇشىن ءبىز جۇمىس توبىن قۇرامىز، ونىڭ قۇرامىنا جانە كومپانيالارىنىڭ وكىلدەرى، مەنىڭ تۇكش سالاسىنا جەتەكشىلىك ەتەتىن ورىنباسارىم، سول سياقتى ءتيىستى باسقارمالاردىڭ باسشىلارى كىرەدى. سىزدەر تەحنولوگياسى بويىنشا وسى جوبانىڭ بارلىق دەتالدارىن پىسىقتاساڭىزدار، ءبىز وزدەرىڭىزبەن بىرلەسىپ جاقىن كۇندەردە جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جۇمىستارىن باستايمىز، دەدى ا. باتالوۆ.وز كەزەگىندە كومپانياسىنىڭ وكىلدەرى ارتىلعان سەنىم ءۇشىن ريزاشىلىقتارىن جەتكىزىپ، جوبانى ىسكە اسىرۋدىڭ دايىندىق جۇمىسى ساپالى بولادى دەپ سەندىردى.جيىندى قورىتىندىلاعان وبلىس اكىمى مەنى سىزدەردىڭ پوليگون سالۋ تۋرالى ويلارىڭىز قاتتى قىزىقتىردى. ويتكەنى سىزدەردىڭ كومپانيالارىڭىز بارلىق ەكولوگيالىق تالاپتاردى ەسكەرە وتىرىپ، ارنايى تەحنولوگيامەن زاماناۋي پوليگون سالۋدان باستاپ، قوقىستى وڭدەۋ مەن ەنەرگيا تۇرلەرىن شىعارۋعا دەيىنگى پروتسەستەردى تولىق قامتيدى. ءبىزدىڭ سەرىكتەستىگىمىز پوليگون قۇرىلىسىن جۇرگىزۋمەن شەكتەلمەيدى دەپ ويلايمىن. اتاپ وتىلگەن باعىتتاردىڭ بارلىعى دا ىنتىماقتاسا جۇمىس ىستەۋىمىزگە نەگىز بولا الادى، دەي كەلە، ءوزىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ل.تۇرلاشوۆقا، وبلىستىق ەنەرگەتيكا جانە تۇكش باسقارماسىنىڭ باسشىسى ب. تانەكەنوۆكە وسى جوبانى ىسكە اسىرۋدىڭ بارلىق ساتىسىندا ەرەكشە باقىلاۋعا الۋدى تاپسىردى.قازاقستاندىق كومپانياسى جوبانىڭ بارلىق ساتىلارىندا جەتەكشىلىك ەتىپ، پوليگون قۇرىلىسىن جۇزەگە اسىراتىن بولادى.كەلۋ قاينارى: :...?61057594
|
چۈشۈرۈش چۈشۈرۈش ھەقسىز چۈشۈرۈش چۈشۈرۈش ,تېز ئۆزگەرتكۈچ كۆچمە سىستېما قوللىغۇچىلىرى ۋە بازار ئاچقۇچىلار ئۈچۈن تۇراقلىق ئادرېس تەڭشەش پروگراممىسى. ئادرېسنى قولدا ئۆزگەرتىشنىڭ زۆرۈرلۈكىنى ئېلىپ كېلىدىغان ئادرېسنىڭ تۇراقلىق تەڭشىلىشىنى ئاددىيلاشتۇرىدىغان بۇ پروگرامما پۈتۈنلەي ھەقسىز بولۇپ ، بارلىق مەشغۇلات سىستېمىسى كومپيۇتېرلىرىدا ئىشلەش ئۈچۈن يېزىلغان.شۇنى تەكىتلىمەكچىمەنكى ، مېتىن ياكار ئىجاد قىلغان تېز ئۆزگەرتىش پروگراممىسى ئائىلە ئىشلەتكۈچىلىرىنى كۆزدە تۇتۇپ يېزىلمىغان. مەن تونۇشتۇرۇشتا تىلغا ئېلىپ ئۆتكىنىمدەك ، بۇ بىر كىچىك پروگرامما بولۇپ ، سىستېما قوللىغۇچىلىرى قەيەرگە بارسا مۇقىم ئادرېسىنى بەلگىلەشكە ئېھتىياجلىق بولغاندا ئىشلىتەلەيدۇ ، ئۇلار ھەر قېتىم تۇراقلىق تەڭشىكىنى بىر تەرەپ قىلماستىن ، تېزلىكتە تەڭشەكلەرگە ئېرىشەلەيدۇ. پروگرامما ئارقىلىق ياسالغان ھەر بىر تەڭشەك . فورماتىدا ساقلىنىدۇ.بۇ پروگراممىنى ئىشلىتىشمۇ ناھايىتى ئاددىي. يېڭى تىزىملاش نى باسسىڭىز ، ماسلاشتۇرغۇچ ، ئادرېس ، ، دەرۋازا ۋە ئادرېسىنى كىرگۈزگەن كۆزنەك كۆرۈنىدۇ. ئادرېسىنى قولدا كىرگۈزەلەيسىز شۇنداقلا ئاپتوماتىك تەڭشىيەلەيسىز. بارلىق خاتىرىلىرىڭىز يېڭى تىزىملاش نىڭ ئاستىغا تىزىلغان ، شۇڭا ئۇلارنى تېز زىيارەت قىلالايسىز.ئاچقۇچى:
|
ساقچىخانىلارنىڭ ۋەزىپىسىنى ئوقۇتقۇچىلارغا زورلاپ تېڭىشتەك بۇ ئەھۋال شۇ يەردىكى ئوقۇتقۇچىلاردا نارازىلىق پەيدا قىلغان. گۇما ناھىيەسىدىكى بىر قىسىم ساقچىخانىلارمۇ بۇ ئەھۋالنىڭ راستلىقىنى دەلىللىدى.مەلۇمكى، نوپۇس ئېنىقلاش ۋە ئاھالىلەرنىڭ ئارخىپىنى تۇرغۇزۇش ئىشى ئەسلىدە ساقچىخانىلارنىڭ ۋەزىپىسى ئىكەن. ھالبۇكى، ناھىيەلىك ۋە يېزىلىق پارتكوملار ئۆتكەن يىلىدىن بۇيان ساقچىخانىلارنىڭ كۈچنى مەركەزلەشتۈرۈپ پەقەتلا مۇقىملىق قا كاپالەتلىك قىلىشى ھەققىدە كۆرسەتمە بەرگەن. بۇنىڭ بىلەن ساقچىخانىلارنىڭ نوپۇس ئېنىقلاش ۋە تىزىملاش ۋەزىپىسى يەرلىكتىكى ئوقۇتقۇچىلار ۋە باشقا ئىدارىلەردىكى خىزمەتچىلەرگە يۈكلەپ قويۇلغان.گۇما ناھىيەسىنىڭ مەلۇم يېزىسىدىكى باشلانغۇچ مەكتەپتە خىزمەت قىلىدىغان بىر ياش ئوقۇتقۇچى بۇ ھەقتە زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلدى ۋە ئۆزلىرى دۇچ كېلىۋاتقان ئەھۋاللار ھەققىدە ئۇچۇر بەردى.ئۇنىڭ كۆرسىتىشىچە، ئالدىنقى يىلىدىن بۇيان مەكتەپتىكى ئوقۇتقۇچىلار يازلىق ۋە قىشلىق تەتىلدە نورمال دەم ئالالمىغان. ھەر بىر ئوقۇتقۇچىغا كەنتتىكى ئاھالىلەر تەقسىم قىلىنىپ، ئۇلارنىڭ رويخېتىنى تۇرغۇزۇش، يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنى ئېنىقلاش، ئۆلگەنلەرنى تىزىملاش، باشقا يۇرتلارغا كەتكەنلەرنىڭ ئارخىپىنى تۇرغۇزۇش قاتارلىق ئىشلارغا سېلىنغان.مەزكۇر ئوقۇتقۇچىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، بۇ ۋەزىپە ئەسلىدە ساقچىخانىلارنىڭ خىزمەت تەۋەلىكىدىكى ئىش بولسىمۇ، لېكىن يېزىلىق پارتكومنىڭ قارارى بولغاچقا ھېچكىم نارازىلىق بىلدۈرەلمەيدىكەن. ھەر بىر ئوقۇتقۇچىغا نوپۇسى ئاز كەنتلەر بولسا بىردىن مەھەللىنى، نوپۇسى كۆپ كەنتلەردە 70 تىن 100 گىچە ئائىلىنى بۆلۈپ بەرگەن. ئوقۇتقۇچىلار مەخسۇس نوپۇس دەپتىرىنى كۆتۈرۈپ ئۆيمۇئۆي ئارىلاپ ئايلارچە بۇ ئىش بىلەن ئاۋارە بولىدىكەن. ئاندىن ئۇلار تىزىمغا ئېلىنغان ئۇچۇرلارنى كومپيۇتېرغا كىرگۈزۈپ ساقچى تورىغا يوللايدىكەن. ئەگەر ئىشلىگەن نوپۇس تىزىملىكى ساقچى تورىدىن ئۆتمىسە، ئۇلارنىڭ ئىشى ئىناۋەتسىز قىلىنىپ، باشقىدىن ئىشلەيدىكەن.بىز گۇمىدىكى ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئىنكاسىنى يەرلىك دائىرىلەرنىڭ بايانى ئارقىلىق دەلىللەش ئۈچۈن گۇمىنىڭ مۇجى ۋە چودا يېزىلىق ساقچىخانىلىرىغا تېلېفون قىلدۇق. ھالبۇكى، ساقچىخانا خادىملىرى سوئاللىرىمىزغا جاۋاب بېرىشنى رەت قىلدى.بىز ئاخىرىدا گۇما ناھىيەسىنىڭ موكويلا يېزىلىق ساقچىخانىسىغا تېلېفون قىلدۇق. تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان ساقچى خادىمى گۇمىدا 2 يىلدىن بۇيان ئوقۇتقۇچىلارنىڭ تەتىل ۋاقتىنى نوپۇس ئېنىقلاش بىلەن ئۆتكۈزۈۋاتقانلىقىنى ئېتىراپ قىلدى.تېلېفونىمىزغا جاۋاب بەرگەن ساقچى خادىمى مۇنداق دېدى: شۇنداق، بۇ ئىش راست! ئىككى يىلدىن بۇيان ساقچىخانىلار مۇقىملىق ساقلاش بىلەن ئالدىراش بولۇۋاتىدۇ. سىز ئېيتقاندەك نوپۇس ئېنىقلاش ئىشى ئەسلىدە ساقچىخانىلارنىڭ ۋەزىپىسى ئىدى. ئەمما يېقىندىن بۇيان مۇقىملىق خىزمىتى بارلىق خىزمەتلەرنىڭ ئۈستىگە قويۇلۇۋاتقان بولغاچقا، باشقا ئىشلارغا ساقچىخانىلارنىڭ ئەمەلىي كۈچى يېتىشمىدى. ياردەمچى ساقچىلارنى توختىماي قوبۇل قىلىۋاتقان بولسىمۇ، لېكىن ئادەم كۈچى يەنىلا يېتىشمەيۋاتىدۇ. يېزىلىق پارتكوملار بۇ ئەھۋالنى كۆزدە تۇتۇپ، نوپۇس ئېنىقلاش ئىشىغا ئوقۇتقۇچىلار ۋە باشقا ساھەدىكى خادىملارنى سەپلەۋاتىدۇ. ئادەتتە ھەر بىر مەكتەپ ۋە كەسپىي ئورۇنلاردىن 5 ئارتۇق خىزمەتچى خادىم ساقچىخانىلارنىڭ نوپۇس ئېنىقلاش ئىشىغا سەپلەندى.
|
تارقىلىشچان زۇكامدىن ساقلىنىشتا، ۋاكسىنا ئەملەشتىن باشقا نېمىلەرگە دىققەت قىلىش كېرەك؟مەنبەسى:كوئىنلون تورى تەھرىر:ئەكبەر ئوسمان يوللانغان ۋاقىت: 20200114 09:10قىش پەسلى يېتىپ كېلىشىگە ئەگىشىپ، پەسىل خاراكتېرلىك تارقىلىشچان زۇكام قاتارلىق نەپەس يولى يۇقۇملۇق كېسەللىكلىرى قوزغىلىدىغان مەزگىل يېتىپ كەلدى، خەلق ساغلاملىقى سىزگە ئەسكەرتىدۇكى، ۋاقتىدا ۋاكسىنا ئەملەش تارقىلىشچان زۇكامنىڭ ئۈنۈملۈك ئالدىنى ئالىدىغان تەدبىر بولۇپ، ۋاكسىنا ئەملەنگۈچىنىڭ تارقىلىشچان زۇكام ۋە ئېغىر ئەگەشمە كېسەللىكلەرگە گىرىپتار بولۇش خەۋپىنى تۆۋەنلىتىدۇ.ئۇنداقتا تارقىلىشچان زۇكام ۋاكسىنىسى ئەملەتكەندىن باشقا، زۇكامنىڭ ئالدىنى ئېلىشتا نېمىلەرگە دىققەت قىلىش كېرەك؟قول يۇيۇش سۇيۇقلۇقى بىلەن قولنى پاتپات يۇيۇپ تۇرۇش كېرەك. قول يۇيۇش سۇيۇقلۇقىنىڭ باكتېرىيە چەكلەش رولى بار، لېكىن ئىشلىتىش ئۇسۇلى چوقۇم توغرا بولۇشى كېرەك. مۇتەخەسىسلەرنىڭ ئەسكەرتىشىچە، قول يۇيۇش سۇيۇقلۇقىنى سۈرۈپ 1015 سېكۇنت تۇرغۇزغاندىن كېيىن، ئىككى قولنى سۈركەپ يۇيۇش كېرەك، بۇنىڭدا قول يۇيۇش سۇيۇقلۇقىنى يېتەرلىك قۇيۇپ يۇيۇش ئەڭ مۇھىم، ياكى ئىسپىرت قويۇقلۇقى ئاز دېگەندە 60 لىك باكتېرىيە ئۆلتۈرۈش ھۆل قەغىزىنى ئىشلەتسىمۇ بولىدۇ.ئادەم كۆپ جايغا ئاز بېرىپ، مۇداپىئەنى كۈچەيتىش كېرەك. تارقىلىشچان زۇكام ئەۋج ئالىدىغان مەزگىلدە ئاممىۋى سورۇنلارغا ئاز بېرىش كېرەك، ئۆيدە زۇكام بولغانلار بولسا مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى قوللىنىپ، بىمار بىلەن ئۇچراشقاندا ماسكا تاقاش، مۇھىتنىڭ پاكىزلىقى، ھاۋا ئۆتۈشۈشكە دىققەت قىلىش كېرەك.سوغۇقتىن ساقلىنىپ، ئىسسىق ساقلاشقا دىققەت قىلىش كېرەك. قىش پەسلىدە مەلۇم دەرىجىدە سوغۇق ھاۋاغا بەرداشلىق بېرىش، قان ئايلىنىشنى ئىلگىرى سۈرۈپ، ئۆزىنىڭ كېسەلگە تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارى ۋە سوغۇققا تاقابىل تۇرۇش كۈچىنى ئاشۇرىدۇ، لېكىن ھەمىشە توڭلىغان ھېسسىياتنى قوغلىشىشقىمۇ بولمايدۇ، ئەڭ ياخشىسى بەدەننىڭ سەزگۈسىگە ئاساسەن ۋاقتىدا كىيىم قوشۇپ، ئازايتىشقا دىققەت قىلىش كېرەك، بولۇپمۇ باش، پۇت، قورساق قىسىمغا سوغۇق ئۆتۈپ قېلىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك.مۇۋاپىق غىزالىنىپ، ئوزۇقلۇقنى كۈچەيتىشكېرەك. يېمەكلىكنى مۇۋاپىق تەڭشەپ، يېڭى سەي، مېۋىنى كۆپ يەپ، سۇنى كۆپ ئىچىش كېرەك، بەدەن سۈپىتىنى ئاشۇرۇشنىڭ ئىممۇنىتېت ئىقتىدارىنى ئاشۇرۇشقا پايدىسى بار. مايسىز يېمەكلىكنى كۆپ يەپ، ئاچچىق، ئىسسىقلىق مىقدارى يۇقىرى يېمەكلىكلەرنى يېمەسلىك كېرەك، ئەگەر دائىم يۆتۈلىدىغان ئەھۋالكۆرۈلسە، ئۆپكە تازىلايدىغان يېمەكلىكلەرنى يېيىش كېرەك.بەدەن چېنىقتۇرۇشنى ئىزچىل داۋاملاشتۇرۇش كېرەك. دالا پائالىيىتىگە كۆپرەك قاتنىشىش ئارقىلىقمۇ بەدەننىڭ كېسەلگە قارشى تۇرۇش ئىقتىدارىنى ئاشۇرغىلى بولىدۇ.زىيادە چارچاشتىن ھەزەر ئەيلەش كېرەك. زىيادە چارچاش، ئۇيقا يېتەرلىك بولماسلىقمۇ ئادەم بەدىنىنىڭ كېسەلگە قارشى تۇرۇش ئىقتىدارىنى تۆۋەنلىتىۋېتىدۇ. شۇڭا قىش پەسلىدە بالدۇر ئۇخلاپ بالدۇر قوپۇپ، ئۇيقۇنىڭ يېتەرلىك بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش، تۈنەش قېتىم سانىنى ئازايتىش كېرەك.ئۆيدە مۇۋاپىق ھاۋا ئۆتكۈزۈش كېرەك. ئىشخانا، مەكتەپ قاتارلىق ئادەم زىچ جايلاردا قەرەللىك ھاۋا ئۆتكۈزۈپ، ھەركۈنى ئاز دېگەندە ئىككى قېتىم ھاۋا ئۆتكۈزۈش، ھاۋا سوغۇق دەپ دېرىزە ئاچماسلىقتىن ساقلىنىش كېرەك.ياخشى بولغان نەپەس يولى تازىلىق ئادىتىنى يېتىلدۈرۈش كېرەك. يۆتەلگەندە ياكى چۈشكۈرگەندە ئېغىز، بۇرۇننى قەغەزدە ئېتىش، يۆتەلگەندە ياكى چۈشكۈرگەندىن كېيىن قولنى يۇيۇپ، كۆز، بۇرۇنغا تېگىشىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك.تارقىلىشچان زۇكام پەسلى يېتىپ كەلگەندە، توردا، ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا باكتېرىيە ئۆلتۈرۈشكە دائىر رېتسىپلار تارقىلىپ كېتىدۇ. مەسىلەن، ئۆيدە ئاچچىقسۇ قاينىتىش قاتارلىقلار. مۇتەخەسىسلەرنىڭ كۆرسىتىشىچە، ئەمەلىيەتتە، ئاچچىقسۇ كىسلاتاسى قايناپ مەلۇم قويۇقلۇققا يەتكەندە ئاندىن باكتېرىيە ئۆلتۈرەلەيدىكەن، ئاچچىقسۇ بىلەن ئۆينى ئىسلاپ زۇكامنىڭ ئالدىنى ئېلىشتا باكتېرىيە ئۆلتۈرۈپ دېزىنفېكسىيەلەش ئۈنۈمىگە يېتەلمەيدىغان بولۇپ، يەنە ئادەمنىڭ نەپەس يولىنى غىدىقلاپ، كېكىردەكتە بىئارامسىزلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىكەن.ۋاقتىدا ۋاكسىنا ئەملەش تارقىلىشچان زۇكامنىڭ ئۈنۈملۈك ئالدىنى ئالىدىغان تەدبىر بولۇپ، ۋاكسىنا ئەملەنگۈچىنىڭ تارقىلىشچان زۇكام ۋە ئېغىر ئەگەشمە كېسەللىكلەرگە گىرىپتار بولۇش خەۋپىنى تۆۋەنلىتىدۇ.
|
تارىخ ۋە بۈگۈن 18مارت ئۇيغۇرقازاقىستان كىنو ستۇدىيىسى 1980يىلى ئىشلىگەن غېنى باتۇر ناملىق ئىشلىگەن ھۆججەتلىك فىلىمنىڭ سىنارىيىسىنى ئۇيغۇر يازغۇچىسى، 1950يىللاردا شىنجاڭ مۇزېيى ۋە پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ ئىلمىي خادىمى بولۇپ ئىشلەپ، كېيىن سوۋېت ئىتتىپاقىغا كۆچۈپ كەتكەن شۇنىڭدەك 1970يىللاردا قازاقىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ تىلشۇناسلىق تەتقىقات ئىنستىتۇتى قارمىقىدىكى ئۇيغۇرشۇناسلىق بۆلۈمىدە خىزمەت قىلغان يۈسۈپبەگ مۇخلىسوف ھەمدە سېنارىست ئى. مالىيار بىرلىشىپ يازغان. فىلىمگە قازاقفىلىم ستۇدىيىسىنىڭ ئاتاقلىق رېژسسورلىرىدىن ئە. فايۇك رېژىسسورلۇق قىلغان. فىلىمنىڭ ئوپېراتورلۇقىنى رۇس ئوپېراتورى ر. چىكايېۋ، تەھرىرلىكىنى يۇ. رېزنىكوۋ قىلغان. فىلىمنىڭ مەسلىھەتچىلىك ۋەزىپىسىنى قازاقىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ ئۇيغۇرشۇناسلىق بۆلۈمىنىڭ ئىلمىي خادىمى، ئۇيغۇر تارىخچىسى گېگېل ئىسھاقوف ئاتقۇرغان. فىلىمنى ئىشلەش قوشۇنىنىڭ مىللەت تەركىبى ھەر خىل بولۇپ، بۇنىڭغا ئۇيغۇر، رۇس، قازاق ۋە باشقا مىللەت كىنو خادىملىرى قاتنىشىپ ئورتاق تىرىشچانلىقىنى كۆرسەتكەن.قازاقىستان ئۇيغۇرلىرى غېنى باتۇرنىڭ قەبرىسىدە ئۇنى ياد ئەتتى
|
ءبىرىنشىسى وزبەك اعايىندار ورتاسىندا ءوسىپونگەن قانداسىمىز سابىر راحيموۆ 1943 جىلى 19 ناۋرىزدا اسكەري جوعارى شەن گەنەرالمايور اتاعىنا قول جەتكىزسە، ەكىنشى قازاق شاكىر جەكسەنباەۆ 1943 جىلى قازان ايىندا، ءۇشىنشى قازاق موڭعوليا اۋە كۇشتەرىنىڭ باس قولباسشىسى جايسانىپ ءمۇدارىس ۇلى 1944 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا بۇل اتاققا يە بولىپتى.وسىلاردىڭ ىشىندە باتىس قازاقستان وبلىسى، وردا اۋدانى شوڭاي اۋىلىندا 1901 جىلى دۇنيەگە كەلگەن شاكىر جەكسەنباي ۇلىنىڭ تۋعانىنا بيىل 120 جىل تولىپ وتىر.جۋىقتا ورال قالاسىنا بارعان ساپارىمىزدا وبلىستىق تاريحيولكەتانۋ مۋزەيىنىڭ كورمە زالىندا تۇرعان گەنەرالدىڭ كيتەلىن كوردىك. جىبەك ماتادان تىگىلگەن اسكەري ءمۋنديردىڭ يىعىندا گەنەرالمايور پوگونى جانە قايىرما جاعاسىندا التىنبيداي پوشىمدى ايىرىم تاڭباسى تۇر. سول جاق ومىراۋىندا لەنين وردەنىمەن قاتار 4 مارتە يە بولعان جاۋىنگەرلىك قىزىل تۋ وردەنى جانە وتان سوعىسى، قىزىل تۋ وردەندەرىنىڭ لەنتاسى كوز تارتادى.مۋزەي ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى اجار بەرىكقاليەۆا حانىمنىڭ ايتۋى بويىنشا، بۇل جادىگەردى گەنەرال 1977 جىلى 19 جەلتوقسان كۇنى وسى مۋزەيگە ءوز قولىمەن اكەلىپ تاپسىرعان ەكەن. ويتكەنى بۇل جىلى كسرونىڭ قۇرىلعانىنا 60 جىل تولىپ، داتالى توي وداق كولەمىندە كەڭىنەن اتاپ ءوتىلىپتى. اتالمىش مەرەكە قارساڭىندا ماسكەۋ قالاسىندا تۇراتىن گەنەرال اتامىز جۇبايى نينا يۆانوۆنامەن بىرگە وردا اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى، سوعىس ارداگەرى ءارى اقىن راحمەتوللا ەگىزباەۆتىڭ شاقىرۋىمەن تۋعان جەرىنە كەلگەن. ءدال وسى ساپارىندا جوعارىداعى جادىگەردى مۋزەيگە تاپسىرعان سياقتى.بۇل وقيعانىڭ باسىقاسىندا جۇرگەن، قازىرگى تاڭدا ورال قالاسىندا تۇراتىن جەكسەنباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى، تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ەرمەك ايتاليەۆ، گەنەرالعا اۋىلداستارى استىنا ات مىنگىزىپ قۇرمەت كورسەتتى، سونىمەن قاتار اۋدان ورتالىعىندا حالىقپەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىردى دەيدى. وسىنداعى تاريحي ساتتەن ەستەلىك رەتىندە تۇسىرىلگەن فوتولار ەرمەك ءساتپاي ۇلىنىڭ جەكە قورىندا ساقتاۋلى ەكەن.
|
21 قاڭتار 17:06نۇر سۇلتان. قازاقپارات مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى كامال بۇرحانوۆ ومىردەن وزدى. قايعىلى حابار جايىندا سەنات دەپۋتاتى مۇرات باقتيار ۇلى پاراقشاسىندا جازدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.جالعان ءومىر اي... ۇستازىم، دوسىم، ارىپتەسىم كامال بۇرحانوۆ دۇنيەدەن وزىپتى. سوڭعى ەكى جىل توسەك تارتىپ جاتىپ كالعان ەدى. ماعريپا جەڭگەم قولدان كەلگەنشە بارلىعىن جاسادى. امال نەشىك، ءبارى ءبىر جاراتقاننىڭ قولىندا. باقۇل بول، ادال دوس. جانىڭ ءجانناتتا بولعاي، كامال اعا!، دەپ جازدى سەناتور.ساياسات تانۋ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور كامال نيزام ۇلى 1954 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. تاشكەنت ۋنيۆەرسيتەتىن، ماسكەۋ مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن. اباي اتىنداعى الماتى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى زاڭ فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى، ق ر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ باس ساراپشىسى، ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتتەرىن اتقاردى. جانە سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، حالىقارالىق ىستەر، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ، الەۋمەتتىك مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى بولدى.40تان استام عىلىمي جۇمىستىڭ، كىتاپتاردىڭ، ماقالالار مەن وقۋ قۇرالدارىنىڭ اۆتورى. بىرنەشە مەدالمەن ماراپاتتالعان
|
رېن جېڭفېي ئىزدە قامۇسىئىگىلىك تىكلەش جەريانىچۈشۈرىلىۋاتىدۇرەسىملەرنى كۆرۈش رېن جېڭفېي 1944يىلى گۈيجۇنىڭ ئەنشۈن دېگەن يېرىدىكى بىر تاغلىق كەنتتە تۇغۇلغان، خۇاۋېي پەنتېخنىكا شىركىتىنىڭ قۇرغۇچىسى ھەم باش لىدىرى. رېن جېڭفېينىڭ ئاتائانىسى يېزىلىق ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ ئوقۇتقۇچىسى بولۇپ، ئائىلىدە جەمئىي ئالتە پەرزەنت بار.ئىسمى :رېن جېڭفېيخەنزۇچە ئىسمى :تۇغۇلغان ۋاقتى :1944يىلى 10ئاينىڭ 25كۈنىيۇرتى :گۇيجۇ ئۆلكىسى ئەنشۈن شەھىرىپۈتتۈرگەن مەكتىپى :چۇڭچىڭ ئۇنۋېرسىتېتىشىركىتى :خۇاۋېي شىركىتىرېن جېڭفېي 1944يىلى گۈيجۇنىڭ ئەنشۈن دېگەن يېرىدىكى بىر تاغلىق كەنتتە تۇغۇلغان،ئاتائانىسى ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇتقۇچىسى بولۇپ، ئائىلىدە جەمئىي ئالتە پەرزەنت ئىدى. ئۇ باشلانغۇچ ۋە ئوتتۇرا مەكتەپلەرنى گۇيجۇنىڭ يىراق تاغلىق رايونىدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەر مەكتىپىدە ئوقۇغان.زىيالىي ئائىلىسىدە تۇغۇلۇپ چوڭ بولۇش ئۇنىڭ ھاياتىنى بەلگىلىگەن بىر ئامىلغا ئايلانغان.1963يىلى رېن جېڭفېي چۇڭچىڭ قۇرۇلۇش ئىنستىتۇتىنى پۈتتۈرۈشكە بىر يىل قالغاندا مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى باشلانغان، ئاتائانىسى تۈرمىگە تاشلانغان. ئاتىسى تۈرمىگە سولىنىشتىن بۇرۇن ئۇنىڭغا بوشاشماي تىرىشىپ ئۆگىنىشتى تاپىلىغان ئىدى. ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن ئۇ ھەربىيلىككە قاتناشقان، يەنى قۇرۇلۇش ئەترىتىدە تۇرغان.
|
التىن ادام ءۇندىستاندا12 ناۋرىز, 18:49 334 0 رۋحانيات ارايلىم بيمەنديەۆاۇلتتىق مۋزەي 18 ناۋرىزدا نيۋدەلي قالاسىنداعى ءۇندىستان ۇلتتىق مۋزەيىندە ۇلى دالا: ۋاقىت. كەڭىستىك. مادەنيەت كورمەسىن اشادى.قازاقستاننىڭ ازاتتىق سيمۆولىنا اينالعان باستى ءجادىگەرى التىن ادام. ول قازاقستان تاريحىنداعى ەڭ تانىمال ارحەولوگيالىق سەنساتسيا. التىن ادام 1969 جىلى الماتى ماڭايىنداعى ەسىك قورعانىندا ارحەولوگ كەمال اقىشەۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن جۇرگىزىلگەن ارحەولوگيالىق جۇمىستار ناتيجەسىندە تابىلدى. التىن ادام كيىمى 4 مىڭعا جۋىق التىن اشەكەيلەرمەن بەزەندىرىلگەن.ءۇندىستان ۇلتتىق مۋزەيىنە ۇسىنىلعان كورمەدەن كيىمى التىن جاپسىرمالى جانە جەبە، قار بارىسى، ارقار، جىلقى جانە قۇس تۇرىندەگى التىن تىلىمشەلەر اشەكەيلەپ تۇرعان كونۋس ءپىشىندى ەرەكشە باس كيىمدى التىن ادامنىڭ رەكونسترۋكتسياسىن جانە اقسۇيەك ساق جاۋىنگەرىمەن بىرگە جەرلەنگەن ەرتە تەمىر عاسىرىنىڭ ارحەولوگيالىق ولجالارىنىڭ توپتاماسىن تاماشالاۋعا بولادى.حالىقارالىق كورمە جوباسىنىڭ اياسىندا التىن ادام الەمنىڭ 12 مۋزەيىندە ۇسىنىلدى. كورمە وسىعان دەيىن بەلارۋس، رەسەي، ءازىربايجان، قىتاي، پولشا، وڭتۇستىك كورەيا، وزبەكستان، سولتۇستىك ماكەدونيا، تۇركيا، مالايزيا جانە گرەتسيادا ۇلكەن جەتىستىكپەن ءوتتى.كورمەدە تاقساي باتىس قازاقستان وبلىسى, تالدى2 قاراعاندى وبلىسى جانە بەرەل شىعىس قازاقستان وبلىسى سىندى ساق قورعاندارىنان تابىلعان ارحەولوگيالىق تاڭداۋلى ولجالار دا كورسەتىلەتىن بولادى.سونىمەن قاتار كورمەگە باتىس قازاقستان وبلىستىق تاريح جانە ارحەولوگيا ورتالىعىنىڭ ارحەولوگيالىق وتريادى 2012 جىلدىڭ ساۋىرىندە قازبا جۇمىستارى كەزىندە تابىلعان تاقساي حانشايىمى ۇسىنىلادى. تاقساي قورىمىندا جەرلەنگەن 3540 جاستاعى ايەلدىڭ جانىنان ىدىستار، ءساندى باس كيىمنىڭ اشەكەيلەرى جانە كوپتەگەن التىن بۇيىمدار تابىلدى. عالىمدار شايقاستاردىڭ كورىنىستەرىن بەينەلەيتىن اعاش تاراقتى ەرەكشە ارتەفاكت دەپ سانايدى.جالپى، كورمەگە قازاقستان ۇلتتىق مۋزەيىنىڭ قورلارىنان بارلىعى 292 زات ۇسىنىلادى.
|
, ! كۋبا، قۇشاعىڭدى اش!15 ناۋرىز 2017 جىلالدا قانداي وزگەرىستەر بولارى بارىن الاڭداتادى. 40 جىلدان كەيىن العاش رەت بيىلعى مامىردا امەريكالىق ساياحات كەمەسى گاۆانا بۇعازىنا جۇزىپ كەلدى.وزگەرىس جولىنداعى ەلقىرعيقاباق سوعىستا اتا جاۋىنا اينالعان اقشپەن اراداعى قاتىناسى تۇزەلگەلى بەرى كۋباعا تۋريستەر اعىلۋدا.اۆتورى: سينتييا گورنيفوتو: دەۆيد گۋتتەنفەلدەركۋبا ەلىن ەڭ العاش رەت دۇيسەنبىنىڭ تاڭىندا، كۇن ۇياسىنان شىعا سالىسىمەن تاماشالادىق. ارالدىڭ بىر شەتىنەن ەكىنشى شەتىنە دەيىن 1300 شاقىرىم. بىر سات تۇرلى تۇسكە ەنىپ، سان قۇبىلعان كوكجيەككە كۋا بولدىق.سوسىن القىزىل اسپان استىنان توبەلەردىڭ سۇلبالارى بايقالا باستادى. ال سودان كەيىن ۇيلەردىڭ شاتىرلارىن كوردىك. سوپاقشا پىشىندى. بالكىم، كۇمبەز بولار.كەمەنىڭ ۇستىڭگى پالۋباسى تۇسىرىلىم توبىنىڭ مۇشەلەرىنە لىق تولى بولدى. قالعانىمىز استىڭعى پالۋبانىڭ جاقتاۋىنا قاراماقارسى يىن تىرەسىپ تۇردىق. الدەكىم كۋبا مەن امەريكانىڭ جالاۋشالارىن تاراتا باستادى. تازا اۋا جۇتىپ، ۇيدىڭ قىمقۋىت تىرلىگىنەن بوي جازعىسى كەلەتىندەرگە دەمالىس ورنى قىزمەتىن اتقاراتىن بوگەت جانە جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى مالەكوندى كورۋگە مۇمكىندىك تۋدى. كۋبالىقتار مالەكونعا ادەتتە مامىراجاي قوڭىر كەشتەردە كەلەدى. ال بۇل جولى باسقاشا بولدى. تاڭعى ساعات توعىزدا يىن تىرەسكەن ادامدار جالاۋشالارىن جەلبىرەتىپ، قول بۇلعاپ قارسى الدى. ال، قوش كەلدىك!كەلەتىن كەزىمىزدە نە كۇتەرىمىزدى بىلمەدىك. جەكسەنبى كۇنى تۇستە ماياميدەن شىققاندا كۋباعا قىرىق جىلعا جۋىق ۋاقىت بويى قاتىناعان ەڭ بىرىنشى اقش ساياحات كەمەسى كاستروعا قارسى ارەكەت باستاۋى مۇمكىن دەگەن سىبىس تارادى. بىراق كەمەنىڭ سىرتىنا قىزىل بوياۋمەن ايشىقتاپ جازىلعان سوزى بەيبىت ماقساتتى بىلدىرەتىن. ال گاۆاناعا كەلگەنىمىزدە تۇرعىندار بىزدى سىرنايلاتىپكەرنەيلەتىپ قارسى الدى. جولاۋشى كەمەلەرگە ارنالعان ايلاققا توقتاعان سوڭ، اقشا ايىرباستاۋ پۋنكتىنىڭ قىزمەتكەرى ەكەۋمىز تەرەزەدەن بار داۋىسپەن ايعايلاپ، يسپانشا بىراز تىلدەستىك: مۇندا ىلعي وسىلاي شۋلاپ جاتا ما؟ بارى داۋىلپازداتىپ، اندەتىپ، بيلەپ جۇر. ولاركەمەلەردى ىلعي وسىلاي قارسى الا ما؟سوسىن ول ماعان قالامساپ بەردى. تۇبىرتەكتىڭ ارتقى بەتىنە مۇنىڭ بارى امەريكالىقتاردىڭ قۇرمەتىنە مە؟ دەپ جازدىم. ول باسىن شۇلعىپ، كوڭىلسىز جىمييا سالدى دا، كوزىن بىر توڭكەردى. بيشىلەر انسامبلى اياقتارىنا بيىك وكشەلى تۋفلي، ۇستەرىنە كۋبا ەلىنىڭ تۋى بەينەلەنگەن شومىلۋ كيىمىن كيگەن، ال شاشىنا كۇمىس تۇستەس جۇلدىزدار جابىستىرعان ايەلدەردەن قۇرالعان ەدى. ەكەۋى كەمەدەن تۇسىپ كەلە جاتقان شولاق شالبار كيگەن ەر ادامنىڭ الدىندا بىربىرىن قۇشاقتاپ، مايىسىپ، كەرىلە باستادى. وسى ساتتە پۋنكت قىزمەتكەرىنىڭ تۇرى بۇزىلىپ كەتتى. مەنىڭشە، ول بۇنى جاقتىرماعان سيياقتى. سوسىن ول كوزىن تومەن سالىپ، پەسولاردى ساناۋعا كەتتى. مەملەكەتتىك تۋمەن ومىراۋلارىن جاپقان جەرگىلىكتى سىلقىمداردىڭ ۇيالى تەلەفونعا تۇسىرىلگەن سۋرەتتەرى كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن تاراپ، جاعىمسىز جاعداي تۋدىرۋى مۇمكىن ەدى.گاۆاناداعى مالەكون بوگەتىنەن اقشتىڭ ەڭ جاقىن نۇكتەسى شامامەن 145 شاقىرىمدا ورنالاسقان. ايلاققا كەلىپ توقتاعان امەريكالىق كەمەنى تاماشالاعان كۋبالىقتار تاڭدانىسىن جاسىرمايدى.حاۆەر مەن ليدييا: دوستىم! كەل، بىزدىڭ ورتامىزعا وتىر، دەپ وتىندى. ولار ايلاق ماڭىنداعى توزىعى جەتكەن گاۆانالىق ۇيدىڭ تۇرعىندارى بولاتىن. ليدييا جاڭالىقتاردان وزدەرى تاماشالاۋعا كەلگەن تاريحي كەمە جايلى كوپ ەستىپتى. ولار قارماق باۋ مەن جەمگە دەپ بىراز اسشايان ەتىن اكەلىپتى. مەنى قاستارىنا شاقىرعاندا ەكەۋى ادامعا لىق تولى بوگەتتىڭ ۇستىندە بالىق اۋلاپ، ايلاققا توقتاعان كەمەدەن كوز الماي قاراپ وتىردى.پلانشەتتەرى مەن سمارتفوندارىن قۇشاقتاعان كۋبالىقتار كەمەسىنىڭ قاسىندا سۋرەتكە تۇسۋگە جانتالاسىپ، بارىمىزدى قاۋمالاپ الدى. بۇكىل گاۆانا جاعالاۋىندا بىزدىڭ كەمەمىز ەڭ ۇلكەن نىسان رەتىندە كوزگە تۇستى. سۋدىڭ ۇستىنەن كەمەنىڭ توعىز بولىكتەن تۇراتىنىن بايقادىق. ارقايسىنىڭ يلليۋميناتورى جانە تاباق شىنىلارى بار قاتەلەسپەسەم، فوتوگراف دەۆيد گۋتتەنفەلدەر ەكەۋىمىز اپتا بويى قاپتالىنداعى تورتىنشى بولىكتە ورنالاسقان بولمەلەردە تۇردىق. وسىناۋ اپپاق الىپ كەمە كۋبالىقتارعا امەريكالىقتار كەلە جاتىر! جانجاقتى دايىندالىڭدار! دەگەن جازۋى بار جارناما تاقتاسىنداي بولىپ كورىنگەن شىعار دەپ ويلادىم.ماياميدەن كۋباعا جاسالعان تانىستىرىلىمساپاردىڭ ەرەكشەلىگىن جانە تاريحي ماڭىزىن قازىرگى كورىنىسى مەن الداعى بولاشاعىنا قاراپ باعامداۋعا بولادى. ساياحات كەمەلەرى كۋباعا تاڭسىق ەمەس. وزگە ەلدەردىڭ تۋلارىن جەلبىرەتىپ جۇرگەن تەڭىزدەگى الىپ قوناقۇيلەر ونداعان جىلدار بويى سان مارتە ساپارلادى. جالپى، كۋبا ەلىندە تۋريزم اۋەلدەن جاقسى دامىعان.اقش ەمبارگوسى بويىنشا، ازاماتتارىنا الى كۇنگە دەيىن كۋباعا تۋريستىك دەمالىسقا بارۋعا تىيىم سالىنسا دا، بەس جىلدان بەرى امەريكالىقتار كوپتەپ كەلە باستاعان. تىپتى، 2014 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا ديپلوماتييالىق قارىمقاتىناستى جاڭارتۋ تۋرالى جاسالعان حابارلاندىرۋعا دەيىن وباما اكىمشىلىگى كۋبالىقتار ۇشىن ماڭىزى زور، كۇننەنكۇنگە دامىپ كەلە جاتقان ەكى ەل اراسىنداعى تانىمدىق ساپارلاردى قۇپتاعان بولاتىن. كۋبادا روم ىشىپ، كۇنى بويى جاعاجايدا جاتقانشا، ىشىمدىك جاساۋشىلاردىڭ بالالارىنا سكريپكا تارتۋدى ۇيرەتەتىن مۋزىكالىق مەكتەپكە بارۋعا بولادى. ەسكى گاۆانانىڭ قايتا جوندەلگەن ادەمى كوشەلەرى مەن جەكەمەنشىك مەيرامحانالاردا گيدتىڭ سوڭىنان توپتالىپ ىلەسىپ جۇرگەن امەريكالىقتاردى كورۋ ۇيرەنشىكتى جاعدايعا اينالدى.ال بيلىك بيىلعى جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا امەريكالىقتار ەمبارگو ەرەجەلەرىن ساقتاۋعا ۋادە بەرگەن جاعدايدا وز بەتتەرىنشە ساياحاتتاي الادى دەپ مالىمدەدى. بىر اپتاعا جەتەرجەتپەس ۋاقىتتا اقش ۇكىمەتىنىڭ قولداۋىمەن اشىلعان جەلىسى كۋبالىق ۇش بىردەي قوناقۇيدى باسقاراتىنىن مالىمدەدى. كومپانييا وكىلى ماعان: بۇل گاۆاناداعى سانسالتانات نارىعىنىڭ باستاماسى، دەدى. كۋباعا تۇراقتى كەستەمەن ۇشاتىن العاشقى اۋە كەمەسى تامىزدىڭ سوڭىندا ساپارعا شىقتى. تىپتى، ونىڭ الدىندا فلوريدادان ۇشاتىن چارتەرلىك رەيستەردىڭ جيى بولعانى سونشا، مايامي حالىقارالىق اۋەجايىنداعى ۇشۋ كەستەسىنەن سەنفۋەگوس، كۋبا دەگەن جازۋدى كورۋگە بولاتىن ەدى.گاۆانانىڭ قيراعان عيماراتتارى تۋريستەردى وزىنە تارتىپ تۇرادى. گاريداد گونزالەستىڭ 82 جاستاعى اناسى، وزگە دە وتباسى مۇشەلەرى وسى ەكى قاباتتى ۇيدە تۇرادى. عيمارات قيراپ قالعان ارى كۇردەلى جوندەۋدى قاجەت ەتەدى. قالا تۇرعىندارىنا مۇنداي جاعداي تاڭسىق ەمەس.سەنفۋەگوس كۋبانىڭ ىرى قالالارى قاتارىنا دا جاتپايدى. بۇگىندە مۇندا حالىقارالىق اۋەجاي مەن ساياحات كەمەلەرىنە ارنالعان ايلاق ورنالاسقان جانە ول جەر شارىن اينالا جۇزگەن كەمەسى توقتايتىن ۇش ايالدامانىڭ ەكىنشىسى بولدى. دەۆيد ەكەۋىمىز اپتا بويى كەمەنىڭ ىشىسىرتىندا جولاۋشىلاردىڭ سوڭىنان ىلەسىپ جۇردىك. ولار نى قالاي زەرتتەسە، بىز دە كۋبالىقتاردىڭ تىنىستىرشىلىگىنە قىزىعۋشىلىق تانىتتىق. سەنفۋەگوس سيياقتى شاعىن قالالاردى تۇگەل ارالاۋعا بىر مەزەتتە جەتى جۇز تۋريست اتتاندى. بارى وزگەرەدى. تەك بىرتەبىرتە، دەيدى جەرگىلىكتى تۇرعىن حاۆەر. وسىدان كور دە تۇر. بۇل وزگەرىس بۇكىل ەلىمىزگە وڭ اسەرىن تيگىزەدى. بارى ويداعىداي بولادى.ونىمدەر جارمەڭكەسى، سەنفۋەگوس: امەريكالىق تۋريستەر سىرتتا نىق باسىپ وتىپ بارا جاتقاندا كوكونىس ساتۋشى يانەت ولارعا تاڭدانا قاراپ تۇردى. كەيبىرى توقتاي قالىپ، جايما سورەگە ۇزاق قاراپ تۇرادى نەمەسە سۋرەتكە تۇسىرەدى. ولار كەمەدە تۇنەيدى. مەيرامحانالاردا تاماقتانادى. يانەتتەن ەشتەڭە ساتىپ المايدى. گاۆانا. ىرى جەر يەلەنۋشى سەنورا مارتا ساياحات كەمەسىندەگى جولاۋشىلاردان ەشقانداي پايدا كورمەيتىنىن ايتادى: امەريكالىقتار كەلە بەرسىن! تەك ەشقايسىسىنا سۋ جۇيەسىن جەكەشەلەندىرۋگە جول بەرمەڭدەر! سانتياگودەكۋبا. كەزىندە ينجەنەرقۇرىلىسشى بولعان حورحە بۇگىندە رەسەيلىك ەسكى لادا كولىگىمەن تۋريستەردى تاسيدى. سەبەبى، مەملەكەتتىك قىزمەتىنە قاراعاندا وسى جۇمىستان كوبىرەك اقشا تابادى. ادامداردان تۋريستەر نوپىرى اقىر سوڭىندا ەسىرتكى ساۋداسىن قىزدىرىپ، كۇشتەۋ مەن جەزوكشەلىكتىڭ جايىلۋىنا اكەپ سوعادى دەگەن سوزدى كوپ ەستيتىنىن ايتادى. مەن ولاي ويلامايمىن. ۇكىمەتىمىزگە، قۇندىلىقتارىمىزعا جانە امەريكالىقتاردىڭ ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن ساقتايتىنىنا كامىل سەنەمىن، دەيدى ول.كۋبادا سوزىنىڭ ماڭىزى ەرەكشە. جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تۇسىنىگى بويىنشا، ول بۇگىنگى كۋبانىڭ كۇرمەۋى قيىن ماسەلەلەرىن ەپتىلىكپەن شەشىپ، تاپقىرلىق تانىتادى دەگەندى بىلدىرەدى. قاراپايىم ازاماتتاردىڭ اراسىندا بۇل ۇستانىم ۇلتتىق ماقتانىشتىڭ بەلگىسى ەسەپتەلەدى. پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتىڭ جويىلعانىنا، باسقارۋ جۇيەسىنىڭ السىرەگەنىنە، مينيسترلىكتەردىڭ داعدارىپ قالعانىنا جانە اقشتىڭ ۇزاق مەرزىمدى ەمبارگوسىنا قاراماستان كوپشىلىك قيىندىققا قارسى تۇرىپ، قايسارلىق تانىتتى. كەمەسى گاۆاناعا كەلىپ توقتاعاندا بۇكىل ايلاقتا ينە شانشار ورىن بولمادى. كۋبالىقتار امەريكالىقتاردى روك جۇلدىزدارىن قارسى العانداي كۇتىپ الدى. كەمەدەن تۇسكەن جولاۋشىلارمەن قول الىسىپ جۇرگەن بىر ەر ادام اقشتان قاتىنايتىن كەمەنىڭ بولعانى بىر عانيبەت! جاسىم 50دە. مۇندايدى ومىرىمدە كورمەپپىن، دەدى.سونىمەن قاتار كۋبالىقتار تۋريستەردى كوزايىم قىلۋ ۇشىن ەمەس، ەسكى ماشينانى وتالدىرۋ ۇشىن بولشەكتەيدى. تۋريستەر لەگى جاقىنداعان ساتتە قۇبىلمالى كەزەڭ باستالادى. كۋبانىڭ تۋريزم جۇيەسىندەگى كەرەعار جاعدايلار وسىنداي كەزدەرى ۋشىعىپ كەتەدى. امەريكا ەمبارگوسى نەمەسە كۋبا كوممۋنيستىك پارتيياسى كىنالى دەگەن ويدى بىر ساتكە ۇمىتىڭىز. ماكدونالدس اتىمەن جوق. ول راس. سوتسياليزم مەن ۇلگىلى تارتىپتى دارىپتەيتىن بيلبوردتاردان باسقا ەشقانداي تاقتا جوق. تۋريستەر كىتاپشاسىندا ۋاقىتقا باعىنباعان جانە ۇزاق ۋاقىت تىيىم سالىنعان دەگەن سوزدەر جيى كەزدەسەدى. ساۋلەتشى ميگەل كويۋلا ماعان: كۋباعا كەلۋدى جوسپارلاپ جۇرگەن امەريكالىقتاردىڭ 99 پايىزى دا وسىنى ايتادى. ولار گاۆانانىڭ قالاي وزگەرەتىنىن تاپ قازىر كورگىسى كەلەدى، دەيدى.كويۋلا بۇنى ازىلدەپ يۋر داۋىرىنىڭ ساياباعى دەپ اتايدى. ول تۋريزمگە قارسى ەمەس. امەريكالىق تۋريستەردى كاريب تەڭىزىندەگى ەڭ ۇلكەن ارالدىڭ تۋريندۋستريياسىن دامىتۋشى كۇش دەپ ەسەپتەيدى. تۋريستەردىڭ شەكتەن تىس ماحابباتى ول ۇشىن ۇيرەنشىكتى جاعداي. تاعى بىر ايتا كەتەرلىگى، كۋباعا تۇمسىق تىرەگەن ساتتە بىر توپ اكادەميك پەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر تۇراقتى جانە جاۋاپتى تۋريزم اتتى جيىندا پىكىر الىسىپ جاتقان بولاتىن. تۇساۋكەسەردىڭ ىشىندە تۋريستەر لەگىنىڭ، دالىرەك ايتساق، تورت بىردەي كەمەدەن اعىلعان تۋريستەردىڭ يسپانييا قالاسىن باسىپ الىپ، جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا قولايسىزدىق تۋدىرعانى تۋرالى قوش بول، بارسەلونا! دەرەكتى فيلمىنەن ۇزىندى كورسەتىلدى. اشۋعا بۋلىققان تۇرعىنداردىڭ بىرى: بۇل ولارعا كوڭىل كوتەرەتىن تاقىرىپتىق باق ەمەس، دەپ شاعىمدانعان كورىنەدى.اقشتان 145 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان ىرى جاعاجايدى بۇلاي سالىستىرۋ قيسىنعا كەلمەيدى. بۇگىندە كاريب تەڭىزىندە قاتىناپ جۇرگەن كەمەلەردىڭ بىرقاتارى سيياقتى جولاۋشىنى التى ەسە كوپ تاسىمالداي الادى. كەمەنىڭ يەسى كومپانيياسى. ول كاريب تەڭىزىنە قىزىعاتىن كەز كەلگەن امەريكالىق تۋريستىك كومپانييا سيياقتى كۋباعا ساياحات ۇيىمداستىرادى ونىڭ ىشىندە تۋريستىك ەكسپەديتسييالارى دا بار. كەمە بورتىندا قىزمەتكەرىنەن كۋباداعى تۋريزمنىڭ دامۋ مۇمكىندىگى قانشالىقتى جوعارى ەكەنىن سۇرادىم. ول بىلتىر كەمەلەرىنىڭ اۋماعى 17،4 شارشى شاقىرىمدى قۇرايتىن گراندتەرك ارالىنا ميلليونعا جۋىق تۋريست جەتكىزگەنىن ايتتى. ال كۋبا ودان جۇزدەگەن ەسە ۇلكەن. جاۋابىن وسىداناق باعامداي بەرىڭىز، دەدى.وسىعان دەيىن دىڭ شەكتەۋلىگى كۋبالىقتاردىڭ نارازىلىعىن تۋدىرعان. ال ار قالادا بىر ساعاتتىق كارتوچكامەن عالامتورعا كىرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن گاۆانا پلازا سيياقتى ينتەرنەتكافەلەر بار. ارقايسىسى 49 پەسو تۇراتىن كارتوچكا جالاقىعا كۇنەلتكەندەر ۇشىن الى دە قىمبات. دەسە دە، كەلۋشىلەر قاتارى ازايار ەمەس.قارجىگەرلەردىڭ پايىمداۋىنشا، ۋاقىت وتە كەلە، مۇندا جىلىنا، كەم دەگەندە ۇش ميلليون امەريكالىق تۋريست كەلەدى. كۋبانىڭ 11 ملن. حالقى بار. تۇرعىندار بالالارىنا قۇرعاق سۇتتىڭ جەتكىلىكتى بولۋىن، دارەتحاناداعى تازالىق جانە بالكونداردىڭ وپىرىلىپ كەتپەۋىن قامتاماسىز ەتۋدى ويلاستىرۋدا. كۋبالىقتار تۇرمىس جاعدايىن كوتەرۋ ۇشىن امەريكالىقتاردى قانداي جولمەن تارتپاق؟مەن بۇل جونىندە كوپ ويلاندىم، دەيدى تۋريزمگە قاتىستى جيىندى ۇيىمداستىرعان گاۆانا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى رافاەل بەتانكۋر. قاۋىپ قاشاندا بار. الايدا مەن وپتيميستپىن. سالتداستۇرىمىزدىڭ، مادەنيەتىمىزدىڭ، وزىندىك تاريحىمىزدىڭ بارىنا سەنەمىن.سونىمەن قاتار ول كۋبا مەملەكەتىنىڭ تۋى بەينەلەنگەن شومىلۋ كيىمى جونىندە ويىن بىلدىردى. جانجاققا تاراعان سۋرەتتەر نارازىلىق تۋدىرماي قويمادى. بۇل جاعداي كۋبا ەلىنىڭ ارنامىسىن جەرگە تاپتاۋ جانە قوعامدىق ورىندا ادەپسىزدىك تانىتۋ دەپ باعالاندى. پۋبليتسيستەر كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ تۋىنا قۇرمەتپەن قاراۋ كەرەكتىگىن جازدى. ، ياعني ارۇيات حاقىندا سوز قوزعاعان ۇلتشىل جازۋشى نيكولاس گيلەن 1930جىلدارى، كۋبا رەۆوليۋتسيياسىنان بىرتالاي جىل بۇرىن اقشا تابۋ ۇشىن امەريكالىقتار مىنگەن كەمەلەرگە بارىپ، ماراكاس سىلدىرماعىن قاعىپ اقشا تاباتىن جاعىمپازداردى سىنايتىن پوەما جازعان ەكەن.بەتانكۋردان الگى ەسسە تۋرالى سۇراعانىمدا كۇرسىنىپ، تانىستارىنىڭ ەشقايسىسى شومىلۋ كيىمىن كيگەن بيشىلەرگە اشۋلانباعانىن ايتتى. ولار بۇنى كۋبا تۋىن جەرگە تاپتاۋ ۇشىن ىستەگەن جوق. بۇكىل ەلدى شۋلاتۋ قوناقجاي، قىزۋقان، بيگە قۇمار كۋبالىقتاردىڭ بىرىنىڭ يدەياسى شىعار. مۇقييات بولايىق. بىرەۋدىڭ ارنامىسىنا تييۋگە جول بەرمەيىك، دەدى ول.مارك تيسسەن، قىزمەتكەرى2012 جىلى سينتييا گورنيدىڭ بۇگىنگى كۋبا ماقالاسى جارىق كوردى. بۇل ونىڭ كۋباعا جاساعان تورتىنشى ساپارى بولاتىن. الايدا ول دەۆيد گۋتتەنفەلدەردىڭ كەمەسىندەگى جاتىن بولمەدە تەرەزە جوق ەكەنىن ايتتى.
|
قىستاق تۇرعىندارىنا قىزمەت وتەپ، ءوزىن باقىتتى ەتتى ارناۋلى تاقىرىپ باش بەت تارباعاتاي اقپارات تورابى 3.2قىستاق تۇرعىندارىنا قىزمەت وتەپ، ءوزىن باقىتتى ەتتىجولدانعان ۋاقىتى : 2019827 16:42:44ەرىكتى ءتىلشى ۋاڭ سۋيان، ديڭ فۋحۇڭساۋان اۋدانى قورقىس قالاشىعى چۋانشۇيگۋ قىستاعىندا ءيىسى مۇرىن جارعان، ءدامدى دە جۇمساق بۋ نان پىسىراتىن سۇلۋ دا ىسكەر سۋ جيانلان اتتى ايەل بار، جۇرت تەگىس ونى بۋ نان پىسىرۋ شەبەرى دەپ اتايدى. 32 جاستاعى ول بۇل اتتى ەستىگەندە ىڭعايسىزدانىپ قالادى، ءبىراق اۋىلداستارىنىڭ ءوزى پىسىرعان بۋ ناندى ءسۇيىپ جەيتىنى، ىشتەي ونى قۋانىشقا بولەيتىن.سۋ جيانلاننىڭ پىسىرعان بۋ نانىنىڭ ارزان ءارى تاتىمدىلىعى قىستاق تۇرعىندارى اراسىندا اۋىزداناۋىزعا تارالعاندىقتان، سول ماڭداعى بىرنەشە قىستاقتىڭ ادامدارى ونى تەگىس ءبىلىپ، ول قازىر قىستاقتاعى تانىمالى ادامعا اينالعان.ول بۋ نان پىسىرعانداعى ناننىڭ اشۋى بابىندا، ۇلكەنكىشىلىك ولشەمى تولىمدى، شيىرشىقتاما بۋ ناننىڭ ىشىنە جۇپار بۇرشاق، سارى جەمجەمىل قوسادى، ءۇش تال بۋ نان ءبىر يۋان، ەكى تال شيىرشىقتاما بۋ نان ءبىر يۋان. ءدال قازىر ەگىستىك جۇمىسىنىڭ قاربالاس كەزى، قالاشىققا نەمەسە اۋدان قالاشىعىنا بارىپ بۋ نان اكەلەمىز دەپ شاپقىلامايتىن بولدىق، وتە قولايلى بولدى دەدى قىستاق تۇرعىنى ما ليلي.2016جىلدان ىلگەرى، سۋ جيانلان دا قىستاقتاعى ايەلدەردىڭ كوبىمەن ۇقساس ءۇي ءىشىسىرتىنداعى جۇمىستىڭ بارىنە جۇگىرەتىن، نەشە ون مۋ جەر ەگىن ەگىپ، ەگىستىك جۇمىسىنىڭ قاربالاس كەزىندە ەگىس باسىنداعى جۇمىسقا جۇمىسكەر ىستەتەتىن. تۇستە ازىراق بۋ نان، تۇزدالعان كوكونىس، قاربىز سياقتىلارمەن ەپتەپ تۇسكى تاماقتى شەشىمدەيتىن. بۇل بارىستا ءوز قىستاعى مەن ماڭىنداعى قىستاقتاردىڭ بارىندە بۋ نان دۇكەنى بولماعاندىقتان، 20 كيلومەتردەن ارتىق جول باسىپ بارىپ، بۋ نان ساتىپ اكەلەتىن. قاتىناس قولايلى دەگەنمەن دە، جول ۇزاق بولعاسىن ەگىس باسىنا جەتكەنشە بۋ نان سۋىپ قالاتىن ەدى.مەن دە بۋ نان پىسىرا الامىن، ۇيىمنەن بۋ نان دۇكەنىن اشسام بولا ما، قىستاقتاعىلارعا دا قولايلى بولادى، ءوزىم دە ازىراق اقشا تابار ەدىم دەگەن ءوز ويىن سول كەزدەگى اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى مەكەمەسىنەن تۇسكەن قىزمەت اترەتىنە ايتادى.بۇل ەكى جاققا دا ءتيىمدى جاقسى ءىس ەكەن دەيدى سول كەزدەگى ءبىرىنشى شۋجي، قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى پان جيانپيڭ.سونىمەن، 2014 جىلى 4ايدا سۋ جيانلان 10 نەشە مىڭ يۋانمەن 40 شارشى مەترلىك ەكى اۋىزدى ءۇيدى وزگەرتىپ سالادى ءارى بۋ نان پىسىراتىن قاجەتتى جابدىقتاردى الادى. قىزمەت اترەتى ونى قاتىستى ورىندارعا ەرتىپ بارىپ، سالاماتتىق كۋالىگى مەن تيجارات رۇقسات كۋالىگىن ءبىتىرىپ بەرەدى.6ايدىڭ 20كۇنى شاتتىق ءۇنى ىشىندە سۋ جيانلاننىڭ بۋ نان دۇكەنى ساۋداسىن باستادى. ءارقانداي ءىستى باستاۋ قيىن، العاش دۇكەن اشقان سول بىرنەشە كۇندە سۋ جيانلان تايقازاندا تۇڭعىش رەت بۋ نان پىسىرعاندىقتان، ۇن مەن سۋدىڭ سالىستىرماسىن،اشىتقان ناننىڭ مولشەرىن جاقسى مەڭگەرە الماي، قاسقاننان شىققاندا بۋ نانى وسپەي، كورەر كوزگە جاقسى بولماي شىعادى دا، ساۋداسى جاقسى بولمايدى.ءتۇسى مەن ءدامى جاقسى بولماي قالعان بۋ ناننىڭ ءبارىن سيىرعا جەم قىلدىم، جاقسى پىسپاعان بۋ ناندى استە قىستاق تۇرعىندارىنا ساتۋعا بولمايدى. كۇندە قايتاقايتا سىناق جاساپ، 10 نەشە قالتا ۇندى ىسىراپ قىلىپ ءجۇرىپ، اقىرىندا مولشەرى مەن تەحنيكاسىن مەڭگەردىم دەدى قيىنشىلىقتى جەڭىپ شىققان سۋ جيانلان.سەنىمدى تيجارات جۇرگىزۋ ۇجىمىنا ساي، سۋ جيانلاننىڭ پىسىرعان ءاربىر بۋ نانى 70 گرام، شيىرشىقتاما بۋ نانى 90 گرام، ۇلكەنكىشىلىگى بىركەلكى، مولشەرى تولىمدى، جۇمساق تا ءدامدى بولعاندىقتان، ساتىپ الاتىندار كوبەيە ءتۇستى. بۋ نان پىسىرۋ شەبەرى دەگەن اتاعى ونان ارى كەڭ تارالىپ، جاقىن ماڭداعى جەتىسەگىز قىستاقتىڭ بۋ نان ساتىپ الۋعا كەلگەن تۇرعىندارىنىڭ اياعى ۇزىلمەدى. قازىر ونىڭ پىسىرعان بۋ نانى ەرەن بازارلارعا دەيىن كىرگىزىلگەن، 4 اۋىلقىستاق ەرەن بازارى تاپسىرىسپەن ساتىپ الادى.ءبىزدىڭ بۇل جەردەگى قىستاق تۇرعىندارى سۋ جيانلان پىسىرعان بۋ ناندى جاقسى كورەدى، باعاسى لايىقتى ءارى ءدامدى، ەرەن بازارىمىز سونىڭ بۋ نانىنا عانا تاپسىرىس بەرەدى دەدى قورقىس قالاشىعى ساحىزى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ما شۋەحاي.قازىر سۋ جيانلاننىڭ بۋ نان دۇكەنىنىڭ ساۋداسى بارعان سايىن جاقسارعان، ءوتىمدى مەزگىلدەردە كۇنىنە 3000، سايابىر شاقتاردا دا كۇنىنە 1000 بۋ نان ساتىلىپ، ونىڭ جىل سايىنعى بۋ نان ساتۋدان تاپقان كىرىسى 30 مىڭ يۋاننان اسقان.
|
ءماجىلىس مىنالاردى باسا دارىپتەدى: قىزمەتتى ادال اتقارىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن باتىل دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن بارلىق قىزمەتتە باسشىلىققا الۋعا تاباندى بولۋ كەرەك. جاڭا دامۋ ۇستانىمىن بەرىك ورناتىپ جانە دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ءۇش ءىرى قامال الۋ شايقاسىن باتىل، ويداعىداي جۇرگىزۋ جانە 3 ءتۇيىندى قىزمەتتى مىقتى ۇستاۋ، رەفورمانى تەرەڭدەتىپ، ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋ سياقتى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ءتۇيىندى قىزمەتتەرىن ارقاۋ ەتىپ، ىشكەرىلەي تەكسەرۋ زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، اقىل كەڭەس بەرىپ، ۇكىمەت ىستەرىن اقىلداسۋ كەرەك. حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىن ويداعىداي دايەكتىلەندىرىپ، حالىققا ءتيىمدى 9 ءتۇرلى ينجەنەريانى ارقاۋ ەتە وتىرىپ تەكسەرۋ زەرتتەۋ جۇرگىزۋ، قىزمەت تەكسەرۋ؛ نازاردى اۋىر كەدەي وڭىرلەردەگى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋعا شوعىرلاندىرىپ، اقىل كەڭەس كورسەتىپ، كۇش قوسۋ؛ اۆتونوميالى رايونىمىزدىڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋىنداعى ماڭىزدى ماسەلەلەرىمەن تىعىز بايلانىستىرىپ، كەڭەسۋدى، ۇكىمەت ىستەرىن اقىلداسۋدى جانە دەموكراتيالىق باقىلاۋدى ىشكەرىلەي ورىستەتۋ؛ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى وزەكتى رايون قۇرۋدىڭ بولجامپازدىق، ستراتەگيالىق ەلەۋلى ماسەلەلەرى جونىندە باعىتتامالى زەرتتەۋ جۇرگىزۋ؛ اۋىل قىستاقتى كوركەيتۋ ستراتەگياسىن ىلگەرىلەتۋدى ارقاۋ ەتىپ اقىل كەڭەس بەرۋ؛ شينجياڭنىڭ ساياحات كاسىبىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋدى ۇزدىكسىز ارقاۋ ەتە وتىرىپ كەڭەسۋ، ۇكىمەت ىستەرىن اقىلداسۋ؛ پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ جونىندەگى ماڭىزدى شەشىم ورنالاستىرۋلارىن باتىل دايەكتىلەندىرىپ، كەلەلى رەفورما شارالارىنىڭ تياناقتانۋىن ارقاۋ ەتە وتىرىپ دەموكراتيالىق باقىلاۋ ورىستەتۋ كەرەك.ءماجىلىس مىنالاردى باسا دارىپتەدى: پارتيانىڭ ءتارتىپ قۇرىلىسىن ونان ارى كۇشەيتىپ، ادال، كىرشىكسىز، جاۋاپكەرلىك ارقالايتىن ساياسي كەڭەس پارتيالى كادرلار قوسىنىن سومداۋعا قۇلشىنۋ كەرەك. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ءتارتىپ جازاسى ەرەجەسىن ۇيرەنۋدى، دايەكتىلەندىرۋدى وراي ەتىپ، ءتارتىپ تاربيەسىن كۇشەيتىپ، ءتارتىپتىڭ اتقارىلۋىن نىعايتىپ، ءتارتىپ قۇرىلىسىنىڭ ۇستىنەن وڭاۋ مەن تۇبىرىنەن وڭاۋدى قاتار يگەرەتىن وتكىر قارۋلىق رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، تەمىردەي ءتارتىپتى شىن مانىندە پارتيالى كادرلاردىڭ كۇندەلىكتى داعدىسىنا جانە سانالى ولشەمىنە اينالدىرۋ كەرەك. ساياسي ءتارتىپتى ونان ارى قاتايتىپ، پارتيا مۇشەلەرىنىڭ، كادرلاردىڭ يمەنە بىلۋىنە، ساقتانا جۇرۋىنە، ەڭ تومەنگى شەكتى ساقتاۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، تازا، كىرشىكسىز ساياسي كەڭەس ورگانىن قۇرۋ كەرەك.
|
قېتىقنىڭ شىپالىق رولى تىبابەت تورىقېتىقنىڭ شىپالىق رولىقېتىق كالا سۈتىنى ئېچىتىش ئارقىلىق تەييارلىنىدۇ، ئۇنى تەمى چۈچۈمەل تاتلىق، يۇمشاق ۋە سىلىق، ئوزۇقلۇق تەركىبى مول بولۇپ، كىشىلەر بەكمۇ ياقتۇرۇپ ئىستېمال قىلىدۇ، ئۇ رولى ئۆزگىچە بىر خىل ئوزۇقلۇق ماددا بولۇپ، ئورگانىزمدىكى مىكرو ئورگانىزم تەڭپۇڭلۇقىنى تەڭشەيدۇ.قېتىق تەركىبىدە ۋىتامىن، ۋىتامىن، ۋىتامىن، ۋىتامىن1، ۋىتامىن2، شۇنىڭدەك كالتسىي، فوسفور، كالىي قاتارلىق مىنېرال ماددىلار بار.قېتىقنىڭ ئۈچەي يولىدىكى باكتېرىيە توپىنىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاش رولى بار، ئۇ ئۈچەي يولىدىكى پايدىلىق باكتېرىيەلەرنى كۆپەيتىپلا قالماستىن، چىرىتكۈچى باكتېرىيە قاتارلىق زىيانلىق باكتېرىيەلەرگە قارىتا تىزگىنلەش رولىنى ئويناپ، ئورگانىزمنى زىيانلىق ماددىلارنى شۈمۈرۈشتىن ساقلاپ قېلىپ، كېسەللىكلەرنى ئازايتىدۇ.قېتىق ئادەمنىڭ ھەزىم قىلىش ئىقتىدارىنى كۈچەيتىپ، ئىشىھانى ياخشىلايدۇ. ياشانغانلار ھەر كۈنى كالا سۈتى ئىچىپ بەرسە، تاماق تاللاشتىن كېلىپ چىققان ئوزۇقلۇق يېتىشمەسلىكنى ياخشىلايدۇ.قېتىق ئۈچەي يولىدىكى ئاجىز ئىشقارلىق ماددىلارنى ئاجىز كىسلاتالىق ماددىلارغا ئۆزگەرتىدۇ، يەنە باكتېرىيەگە قارشى تۇرۇش رولى پەيدا قىلىدۇ. قېتىق قېرىشنى ئۈنۈملۈك ھالدا كېچىكتۈرىدۇ.قېتىق تېرىنىڭ مۈڭگۈزلىشىشى ۋە قۇرغاقلىشىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، تېرىنى نەمخۇش، يۇمشاق ھالەتتە ساقلايدۇ، يەنە قاندىكى خولېستېرولنى تۆۋەنلىتىش رولىغا ئىگە.قېتىق راك كېسىلى ۋە قان ئازلىقنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ، ھەمدە كالا تەمرەتكىسىنى ياخشىلايدۇ ۋە بالىلاردىكى ئوزۇقلىنىش ناچارلىقىنى پەسەيتىدۇ. ئاياللارنىڭ ھەيز كېسىلىش دەۋرىدە، قېتىق يەنە كالتسىي يېتىشمەسلىكتىن كېلىپ چىقىدىغان سۆڭەك شالاڭلىشىش كېسىلىنى تىزگىنلەيدۇ.قېتىقنى كۈنىگە 150250 مىللىگىرام ئىستېمال قىلسا مۇۋاپىق بولىدۇ.ھەزىم قىلىش ئىقتىدارى ناچار، ئاسانلا ئىچى سۈرۈپ قالىدىغان كىچىك بالىلار قېتىق ئىستېمال قىلىشقا ئالاھىدە مۇۋاپىق كېلىدۇ.دائىم كومپيۇتېردا مەشغۇلات قىلىدىغانلار، تېنى ئاجىزلار، دائىم ھاراق ئىچىدىغان، تاماكا چېكىدىغانلار، ئانتىبىيوتىكلارنى ئىشلىتىدىغانلار، سۆڭەك شالاڭلىشىش، ئۆسمە، سۈت شېكىرىگە چىدامسىزلىق كېسىلى، چاڭتوزاندىن كېلىپ چىققان كەسپىي كېسەللىكلەر، ئارتېرىيە قېتىشىش ۋە يۇقىرى قان بېسىم كېسىلىگە گىرىپتار بولغانلار دائىم قېتىق ئىچىشكە مۇۋاپىق كېلىدۇ.سۈت كىسلاتاسى باكتېرىيەلىرى ئارىسىدىكى بەزى تۈرلەرنىڭ چىشقا قارىتا بەلگىلىك دەرىجىدە زىيىنى بار بولۇپ، ئاسانلا قۇرت يېگەن چىشنى پەيدا قىلىدۇ. شۇڭا قېتىق ئىچكەندىن كېيىن ۋاقتىدا سۈزۈك سۇ بىلەن ئېغىزنى چايقاش لازىم.ئاچ قورساققا قېتىق ئىچمەسلىك لازىم. ئاچ قورساققا قېتىق ئىچكەندە، سۈت كىسلاتاسى باكتېرىيەلىرى ئاسانلا ئۆلۈپ، ساقلىقنى ساقلاش رولى ئاجىزلاپ كېتىدۇ. تاماقتىن كېيىنكى ئىككى سائەت ئىچىدە قېتىق ئىچكەندە، سۈت كىسلاتاسى باكتېرىيەلىرى ئاسانلىقچە ئۆلمەيدۇ.قېتىقنى قىزىتىپ ئىچىشكە بولمايدۇ، ياز پەسلىدە قېتىقنى ئالغان ھامان ئىچىش لازىم.سۇنىڭ ئورنىدا قېتىق بىلەن دورا ئىچىشكە بولمايدۇ، بولۇپمۇ خلورومىتىسىن، ئېرىترومىتىسن، سۇلفانىلامىد قاتارلىق ئانتىبىيوتىك دورىلارنى ۋە ئىچ سۈرۈشنى داۋالايدىغان بەزى دورىلارنى قېتىق بىلەن ئىچىشكە بولمايدۇ.ئاشقازانئۈچەي ئوپېراتسىيەسىدىن كېيىنكى بىمارلار، ئىچى سۈرۈۋاتقانلار ياكى باشقا ئۈچەي يولى كېسەللىكلىرىگە گىرىپتار بولغانلار قېتىق ئىچىشكە مۇۋاپىق كەلمەيدۇ.قېتىق ئۇيۇتۇش داۋامىدا ئۇنىڭغا ئېچىشنى تېزلەتكۈچى خۇرۇچ سۈپىتىدە شېكەر ئارىلاشتۇرۇلىدۇ، بەزىدە ھەرخىل قىياملار بىلەن ئۇنىڭ تەمى تەڭشىلىدۇ، شۇڭا دىيابېت كېسىلى بارلار قېتىق ئىچىشتە ئېھتىيات قىلىشى كېرەك.
|
تۇتقۇن مىرئادىل ھەسەننىڭ بىر مەھەل نەنجىڭ قاماقخانىسىدا تۇتۇپ تۇرۇلغاندىن كېيىن ئۈرۈمچىگە يۆتكەلگەنلىكى دەلىللەندى ئۇيغۇربۇ يىل 9ئاينىڭ دەسلەپكى ھەپتىسى خىتايدا تۇرۇپ خىتايغا قارشى بايانات ئېلان قىلغان ئاقسۇ ئونسۇلۇق مىرئادىل ھەسەن، باياناتىدىن 3 كۈن كېيىن غايىپ بولغان ۋە مۇخبىرىمىزنىڭ ئېنىقلاشلىرى داۋامىدا ئۇنىڭ جياڭسۇ ساقچىلىرى تەرىپىدىن تۇتقۇن قىلىنغانلىقى دەلىللەنگەن ئىدى.ۋەزىيەتتتىن خەۋەردار كىشىلەردىن بىرى ئۆتكەن ھەپتە مۇخبىرىمىزغا ئۇچۇر يوللاپ، خىتايدا تۇرۇپ خىتايغا قارشى بايانات ئېلان قىلغان تۇتقۇن مىرئادىل ھەسەننىڭ بىر ئايچە نەنجىڭ قاماقخانىسىدا تۇتۇپ تۇرۇلغاندىن كېيىن ئۈرۈمچىگە يۆتكەپ كېتىلگەنلىكىنى مەلۇم قىلدى. تېلېفونىمىزنى دەسلەپتە قوبۇل قىلغان جياڭسۇ ئۆلكىلىك ج خ خادىملىرى مىرئادىل ھەسەننىڭ ئەھۋالىدىن خەۋەرسىزلىكىنى ئېيتتى. رادىيومىزغا كەلگەن ئىنكاستا مىرئادىل ھەسەننىڭ مىللىي بۆلگۈنچىلىك گۇمانى بىلەن تۇتقۇن قىلىنغانلىقى قەيت قىلىنغان ئىدى.مىرئادىل ھەسەن ئەينى چاغدا ئېلان قىلغان 3 قېتىملىق باياناتىدا خىتاينىڭ ئۇيغۇر رايونىدا ئىرقىي قىرغىنچىلىق ئېلىپ بېرىۋاتقانلىقىنى ئۆزى شاھىد بولغان بىر قىسىم پاكىتلار بىلەن ئوتتۇرىغا قويغان ئىدى. تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان نەنجىڭدىكى ئالاقىدار ساقچى خادىمى مىرئادىل ھەسەننىڭ خىتاي دۆلىتىگە قارا سۈركىگەنلىكى ئۈچۈن تۇتۇلغانلىقى ۋە نۆۋەتتە ئۇيغۇر رايونىغا يولغا سېلىنىپ بولغانلىقى نى بايان قىلدى. ئەمما ئۇ مىرئادىلنىڭ كونكىرېت قانداق جىنايەت گۇمانى بىلەن تۇتۇلغانلىقىنى تىلغا ئالمىدى.مىرئادىل ھەسەن مەزكۇر باياناتىدا ئۆزىنىڭ ئاقسۇ ئونسۇدىكى مەزگىلىدە لاگېرغا ئەكىتىلىش خەۋپىگە دۇچ كەلگەندە، يۇرتىدىن ئايرىلىپ خىتاي ئۆلكىلىرىگە قاچقانلىقىنى ۋە بىر يىلدىن ئارتۇق بۇ ئۆلكىلەردە سەرسان ھايات كەچۈرگەنلىكىنى بايان قىلغان. ئەمما ئۇ ھاياتىنىڭ بۇ چاغدىكى مىنۇتلىرىنى ئۇيغۇرىستان ئازاتلىق ھەركىتى دەپ قارايدىغانلىقىنى بايان قىلغان. ئۇ بۇ سۆزلىرى ئارقىلىق ئۆزىنىڭ ئونسۇدىن خىتاي ئۆلكىلىرىگە سەپەر قىلىشى ۋە جايلاردىكى مۈكۈنۈپ يۈرۈشىنىڭ جان ساقلاش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقىنى دۇنياغا ئاشكارىلاش ئۈچۈن بىر پۇرسەت كۈتۈش ۋە پۇرسەت يارىتىش جەريانى ئىكەنلىكىنى ئىشارەتلىگەن.تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان نەنجىڭدىكى ئالاقىدار ساقچى خادىمى ئۈزلۈكسىز سوئاللىرىمىزغا جاۋابەن مىرئادىلنىڭ ئەھۋالىنى نەنجىڭ شەھەرلىك ساقچى ئىدارىسىدىن سورىشىمىزنى تەۋسىيە قىلدى. خادىملاردىن بىرى مىرئادىل ھەسەننىڭ ئۈرۈمچىگە قايتۇرۇلۇپ بولغانلىقىنى بايان قىلغان بولسىمۇ، ئەمما قايتۇرۇلۇشتىن ئاۋۋال قايسى قاماقخانىدا ياتقانلىقىنى تىلغا ئالمىدى. مەزكۇر ساقچى ئىدارىسىدىكى يەنە خادىم، مىرئادىل ھەسەننىڭ نەنجىڭ شەھەرلىك قاماقخانىدا بىر مەھەل تۇتۇپ تۇرۇلغانلىقىنى ئاشكارىلىدى. نەنجىڭ شەھەرلىك قاماقخانا خادىمى مىرئادىل ھەسەننىڭ بۇ قاماقخانىدا بىر مەھەل ياتقانلىقىنى دەلىللىدى. ئەمما ئۇ مىرئادىلنىڭ ئېنىق قاچان تۇتۇلغانلىقى، قانچىلىك ياتقانلىقى ۋە قايسىي ئاينىڭ قايسى كۈنى ئۈرۈمچىگە يۆتكەلگەنلىكى ھەققىدە مەلۇمات بېرىشنى رەت قىلدى. بۇ خادىم گەپ ئارىسىدا ئۆزىنىڭ بۇ ھەقتە مەلۇماتى بارلىقىنى، ئەمما خىزمەت تۈزۈمى سەۋەپلىك بۇ ئۇچۇرلارنى ئاشكارىلىيالمايدىغانلىقىنى ئەسكەرتتى. ئۇ ئاخىرىدا بۇ ھەقتە مەلۇمات ئېلىش ئۈچۈن قاماقخانىنىڭ مەمۇرىي ئىشخانىسىدىن مەلۇمات ئېلىشىمىزنى تەۋسىيە قىلدى. لېكىن مىرئادىل ھەسەن ياتقان نەنجىڭ قاماقخانىسىنىڭ ئېنىق ئورنى ھەققىدىكى سوئالىمىزغا جاۋاپ بېرىشنى كەسكىن رەت قىلدى.مىرئادىل ھەسەن باياناتىدا باشتىنئاخىر ئەڭ خەتەرلىك دۈشمەننىڭ قورقۇنچاقلىق ئىكەنلىكىنى نۇقتىلىق ھالدا تەكىتلىگەن ۋە قورقۇنۇچتىن قۇتۇلماي تۇرۇپ ھېچقانداق بىر دۈشمەننىڭ ئۈستىدىن غالىپ كەلگىلى بولمايدىغانلىقىنى ئەسكەرتكەن. ئۇ ئۆزىنىڭ خىتاي ئۆلكىسىدە خىتايغا قارشى بايانات بېرەلىشىنىڭ سەۋەبىنىمۇ بۇ بايانلىرى ۋە ئەمەلىي ھەركىتى ئارقىلىق نامايەن قىلغان ئىدى.بىز مىرئادىلنىڭ ئۇيغۇر رايونىغا يوللانغاندىن كېيىن قايسى قاماقخانىغا ئاپىرىلغانلىقىنى ئېنىقلاش ئۈچۈن ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق ئىدارەجەمئىيەتلەرگە تېلېفون قىلدۇق. ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق قاتناش ساقچى ئەترىتىنىڭ بىر خادىمى ئۆزلىرىنىڭ بۇ دېلودىن خەۋەرسىزلىكىنى ئېيتتى.
|
بىلايشا ايتقاندا، بالانىڭ جاقسىسى اكە مەن شەشەنىڭ ارى، اتاانانىڭ ابىرويى عانا ەمەس، ءبىر ۇلتتىڭ، سول مەملەكەتتىڭ ۇياتى، بەدەلى. ال وسپادار تاربيە كورگەن ۇرپاق اتاانانىڭ دا، مەملەكەت پەن ۇلتتىڭ دا قايعىسى مەن سورى، قوعامنىڭ باقىتسىزدىعى، جاراسى بولماق.قۇددى الىس جولدىڭ جاقىننان باستالاتىنى سياقتى، ءبىز ەندىگى ۋاقىتتا بالا تاربيەسىنە وتباسىنان وتانعا دەيىنگى ارالىقتا ءوزارا كوڭىل ءبولۋدى عادەتكە اينالدىرعانىمىز ابزال. بالا تۋعاندا اق قاعازداي بولىپ تازا تۋادى، ونىڭ ۇستىنە شيمايدى قالاي سالساڭ، قاعاز بەتىنە سولاي تۇسەدى، بالا تاربيەسى دە سولاي سياقتى، ءوزىڭ قالاي تاربيەلەسەڭ، ول سولاي تاربيەلەنەدى دەيتىن دانىشپان جانجاك رۋسسونىڭ ناقىل ءسوزى وسىندايدا ويعا ورالادى. ال ۇلى جازۋشى تولستوي: بالا تاربيەلەۋ شىنداپ كەلگەندە، ءوزءوزىڭدى تاربيەلەۋ دەيدى. بايقاساڭىز، وسىعان دەيىن بالا تاربيەسىنە نازارىن اۋدارماعان ۇلى تۇلعالار كەمدەكەم.قازىرگى قوعامداعى ەڭ ماڭىزدى ماسەلە بولاشاق ۇرپاقتىڭ تاربيەسى. بالاڭدى تاربيەلەمە، ءوزىڭدى تاربيەلە دەگەن ءسوز وسىندايدان شىقسا كەرەك. جاس مەملەكەتتىڭ ەرتەڭگى يەلەرىن بۇگىننەن باستاپ، انىعى تۋعاننان باستاپ تاربيەلەۋ الدىمەن اتاانانىڭ، سوسىن قوعام مەن مەملەكەتتىڭ پارىزى ەكەنىن كەيدە ەسىمىزدەن شىعارىپ الامىز. بالا تاربيەسىنە بايلانىستى ءبىزدىڭ ەلدە قوردالانعان ماسەلەلەر وتە كوپ. وسىنىڭ ىشىندە ءتىل ماسەلەسى باستى ورىندا تۇر. بالاباقشادان باستاپ ءۇش ءتىلدى قاتار مەڭگەرۋگە تالپىنعان تالاي قازاق بالاسى ناتيجەسىندە ەشبىر ءتىلدى دۇرىس ءارى جۇيەلى مەڭگەرىپ شىعا الماي، سان سوعىپ تا ءجۇر.تۇرمىستىڭ كۇيبەڭىنەن اسپايتىن كەي اتاانالار بالانى تاربيەلەۋ جاۋاپكەرشىلىگىن مەكتەپكە جۇكتەپ تاستاعالى قاشان؟ءبىز ەندىگى جەردە وزگە ەلدەر سياقتى بالالار ومىرىنە كومەكتەسەتىن بالالار ينستيتۋتىن اشۋىمىز كەرەك. بۇل ينستيتۋت قازاق بالالارىنىڭ قوعامدىق تاربيەسىن، ءبىلىم الۋىن، ءتىل مەڭگەرۋىن، دەنساۋلىق، عىلىم جايىندا جاڭالىق اشۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ سياقتى قىزمەتتەردى قامتيتىن مەكەمە بولعانى ابزال. قازىرگى بالالارعا انا تىلىندە وقيتىن ءارتۇرلى جانرداعى كىتاپ، انا تىلىندە تىڭدايتىن بالالار ءانى، ۇلتتىق ەرەكشەلىككە ساي ويىنشىقتار مەن ويىندار، ءتىپتى قازاقشا مۋلتفيلمدەر جەتىسپەيدى. جوقتى قايدان تاپسىن، سوسىن بالالار ورىس تىلىنەن اقپارات الۋعا، سولاردىڭ ارناسىنان بالالارعا ارنالعان فيلمدەر كورۋگە ىنتىعادى. شىندىعىندا، بالاعا بۇرىن يگەرىلمەگەن دۇنيەنى مەيىرىممەن، توزىمدىلىكپەن جانە ماحابباتپەن يگەرۋگە كومەكتەسۋىمىز ءۇشىن الدىمەن ولاردى انا تىلىندە تاربيە الۋعا، سول ارقىلى دۇنيەتانىمدىق كوزقاراس قالىپتاستىرۋعا جول نۇسقاۋىمىز كەرەك. وسىعان دەيىن بۇل ماسەلەنىڭ وڭدى شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقانىنا تاڭىمىز بار. مەملەكەتتىڭ ءبىرىنشى مىندەتى وندا تۋعان بالالار اقىل توقتاتىپ، ەسەيگەنشە جاقسى باسپانامەن، كيىممەن، تاماقپەن قامتاماسىز ەتۋ جانە ءبىلىم بەرۋ دەگەن دجون رەسكيننىڭ ءسوزى ءار بالانىڭ تاعدىرىنا قاتىستى ءسوز بولىپ وتىر.ءبىز ايتىپ وتىرعان بالالار ينستيتۋتى دامىعان ەلدەردە ەرتەرەكتە قۇرىلىپ، ءالى دە جۇمىس ىستەپ كەلەدى. مىسالى، 1902 جىلى قۇرىلعان پيتتسبۋرگ بالالار ينستيتۋتى قوعامداستىقتاعى قاجەتتىلىكتەردى انىقتاپ، كەيبىر ماسەلەلەردى ءونىمدى تۇردە شەشۋ ءۇشىن ارەكەت ەتتى. ۇيىمنىڭ تاريحى ەميل تەررەنۋاردان باستالادى، ول 1902 جىلى پويىز اپاتىندا ەكى اياعىنان ايىرىلعان ەدى، سول كەزدە ول نەبارى ءۇش جاستا بولاتىن. پيتتسبۋرگ بالالار اۋرۋحاناسىنان شىققاننان كەيىن ونىڭ جەسىر قالعان اناسى قامقورلىق جاساي المادى. كەيىن ونىڭ باستاماشىلىعىمەن اتالعان ينستيتۋت قۇرىلىپ، بالالارعا قىزمەت كورسەتە باستايدى. ءار ەلدە بالا ماسەلەسى جاۋاپكەرشىلىگى مول ماسەلە بولعانى شىندىق. وركەنيەتتى ەلدەر وسى تۇيتكىلدىڭ شەشىمىن تابۋ ءۇشىن جانجاقتى ۇمتىلىستار جاساعانى كارى تاريح بەتىندە جازۋلى تۇر.بۇگىن بالالار ءۇشىن جۇمىس ىستەسەك، ەرتەڭ سونىڭ جەمىسىن كورەمىز. بالانىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن دامىتۋعا دەن قويىڭىز، ناتيجەسىندە جامانشىلىققا ورىن قالمايدى. بۇل ءسوزدىڭ يەسى ماريا مونتەسسوري.مۇنداي ۇيىم وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىن اقشتا دا ىرگەتاسىن قالاعان ەكەن، ناقتىراق ايتساق، 1902 جىلى كومەككە ءزارۋ نارەستەگە قامقورلىق جاساعان ءبىر ايەلدىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان. ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار بالالار مەن جاستارعا ارنالعان يننوۆاتسيالىق جانە ينتەگراتسيالانعان دەنە جانە مىنەزق ۇلىق دەنساۋلىعىن ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ جانە الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋدى نەگىز ەتەتىن بالالار ينستيتۋتىن قۇرۋ يدەياسى انە سودان كەيىن توقتاپ قالعان جوق. سول تۇستا ءتايءتاي باسقان بالالار ينستيتۋتىنىڭ ىنتالى كومانداسى وزدەرى قىزمەت كورسەتەتىن بالالار مەن وتباسىلارعا قولعابىس ەتىپ، ءوسۋ جاسىنداعى بالالاردىڭ الەۋەتىن تولىق اشۋعا كومەكتەسەدى. ولار پەنسيلۆانيانىڭ وڭتۇستىكباتىسىنداعى جانە باسقا شتاتتارداعى جەتى ورىنعا بارىپ، جىل سايىن 9000نان استام قىزمەت ءتۇرىن ۇسىنادى.ال پەنسيلۆانياداعى بالالار ينستيتۋتى چەستەر ورتالىعىنداعى وتباسىلار ءۇشىن مامانداندىرىلعان قىزمەتتەردى، دەنساۋلىق ساقتاۋ ماماندارىنا ارنالعان وقىتۋ جانە تالىمگەرلىك باعدارلامالارىن جانە وسى سالانى ىلگەرىلەتۋگە كومەكتەسەتىن زەرتتەۋ مۇمكىندىكتەرى بويىنشا قىزمەت ۇسىنىپ كەلەدى.بالا تربيەسى مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى مىندەتى دەگەن پلاتوننىڭ ءسوزى ماڭگىلىك وزەكتى بولۋى عاجاپ ەمەس. ءار ەل ءارتۇرلى ساياساتتى ۇستانعانىمەن، ولاردىڭ ىشىندە بالا تاربيەسىن ماڭىزدى دەپ قارايتىن ەلدەر دە بارشىلىق. سوزىمىزگە تۇزدىق رەتىندە گونكونگتى الايىق. ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان مۇنداي مەكەمە گونكونگتا بالالار ينستيتۋتى دەپ اتالادى ەكەن، 2003 جىلى ەرەكشە ءبىلىم بەرۋدى قاجەت ەتەتىن ەكى بالانىڭ اتااناسى ارقىلى قۇرىلعان بۇل مەكەمە بۇگىندە گونكونگتىڭ ارنايى اكىمشىلىك ايماعىندا ارنايى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىن ۇسىنۋ بويىنشا ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەپ كەلەدى. ال . بالالار ينستيتۋتى دەپ اتالاتىن لوساندجەلەستەگى اتالعان مەكەمە ەرەكشە ماڭىزى بار بالالارعا وتباسى مەن قوعامداعى زورلىقزومبىلىق جاراقاتىنان ايىعۋعا، سەنىمدىلىك پەن كەدەيلىك كەدەرگىلەرىن ەڭسەرۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋعا جانە سالاماتتى، ماعىنالى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن قولعابىس ەتەتىن مەكەمە رەتىندە قاراستىرىلعان. سەنىمدى قىزمەت ۇلگىسى بۇكىل بالاعا، سونداياق بۇكىل وتباسىنا ارنالعان، سونىمەن بىرگە كلينيكالىق قىزمەتتەردى، جاستاردى دامىتۋ باعدارلامالارىن، ەرتە بالالىق شاق باعدارلامالارىن، وتباسىن قولداۋ قىزمەتتەرىن دە ءوز ىشىنە الادى. جىل سايىن 28 000نان استام بالالار مەن وتباسى مۇشەلەرىنە قالتقىسىز قىزمەت كورسەتەدى. الەمدىك ۇردىستەگى مۇنداي بالالارعا كومەكتەسۋگە ارنالعان مەكەمە، ۇيىمداردى كوپتەپ مىسال ەتۋگە بولادى.بالاعا كىشكەنە مەيىرىم كورسەتسەڭىز، ول سىزگە ەسەلەپ قايتارادى دجون رەسكين. ءبىزدىڭ قوعامنىڭ ەندى باستى جاۋاپكەرشىلىگى بالالاردى دۇرىس تاربيەلەۋدەن باستالسا، ەشكىم اداسپاس ەدى. اقش عالىمدارىنىڭ زەرتتەۋىنە قاراعاندا قوعامدا قىلمىس جاساپ، تەمىر تورعا توعىتىلاتىنداردىڭ باسىم بولىگى جاس كەزىندە دۇرىس تاربيە كورمەگەندەر ەكەن. قوعامنىڭ جىل سايىن دامۋىنا بايلانىستى بالا تاربيەسىنىڭ دە ءار وتباسىنا اۋىرتپالىعى ارتىپ بارادى.سول ءۇشىن ەندى ءبىز اتاانا، قوعام، مەملەكەت بىرلەسكەن بالالار ينستيتۋتىن قۇرىپ، ەرتەڭگى ەل يەلەرىنىڭ بالالىق شاعىن قامسىز وتكىزۋگە، ءتيىستى كومەك كورسەتىپ، جۇيەلى ءبىلىم الۋىنا جول اشساق، قۇباقۇپ بولار ەدى. بۇل ينستيتۋت بالالارعا ارنالعان انا تىلىمىزدەگى كىتاپتاردى شىعارۋعا، فيلمدەر تۇسىرۋگە، ءان، تاقپاقتار جازىپ، ونى بالالار ومىرىنە بەيىمدەۋگە، ارناسىنان بالالارعا ارنالعان قىزىقتى ويىندار مەن سانانى جەتىلدىرۋگە ءتيىستى بىلىمدەردى، اعىلشىن ءتىلىن انا ءتىلى ارقىلى مەڭگەرۋگە باعىتتايتىن باعدارلامالاردى جاساپ، ۇسىنۋعا مىندەتتى بولۋى كەرەك.سونىمەن بىرگە جەتىم بالالار مەن الەۋمەتتىك كومەككە مۇقتاج بالالاردىڭ تاربيەسىنە، بالالىق ومىرىنە باعدار نۇسقاپ، ولاردىڭ دەنى ساۋ، ءبىلىمدى ۇرپاق بولىپ وسۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىن جەتەكشى بولۋعا ءتيىس. ويتكەنى بالالاردىڭ بۇگىنگى قامقايعىسىز كۇلكىسى ەلدىڭ ەرتەڭگى ءۇمىت شوعى. بالالاردىڭ بۇگىنگى اقاۋسىز دەنساۋلىعى ۇلتتىڭ كەلەشەكتەگى يممۋنيتەتى بولماق.
|
دەنى ساۋ ادام فيديا ساداقاسىمەن ورازادان قۇتىلا المايدى باس ءمۇفتي . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 19:06 20210408نۇرسۇلتان. قازاقپارات دەنى ساۋ ادام فيديا ساداقاسىن بەرىپ، ورازاننىڭ پارىزىنان قۇتىلا المايدى. بۇل تۋرالى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى، باس ءمۇفتي ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى ايتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.باس ءمۇفتي: اۋىزاشاردى ۇيدە بەرۋ مەن قورجىنعا سالىپ جەتكىزۋدىڭ ساۋابى بىردەيجالپى، دىندە فيديا ساداقا دەگەن بار. بۇل رەتتە مىناعان جاقسىلاپ نازار اۋدارۋلارىڭىزدى سۇرايمىن. كەيدە تۇسىنبەي، ورازا ۇستاماعان ادام قاراجات بەرسە بولا ما دەپ جاتادى. ولاي ەمەس، نەگىزى ورازا دەنساۋلىعى دۇرىس، باليعات جاسقا تولعان ءاربىر ادامعا مىندەتتەلگەن قۇلشىلىق. كىم باليعات جاسىنا تولسا، دەنساۋلىعى جاراسا، ءوزى ورازاسىن ۇستاۋى كەرەك. فيديا ساداقاسى ءبىر جاعدايدا عانا بەرىلەدى. ياعني، ورازا ۇستاۋعا دەنساۋلىعىڭىز جاراماي قالسا نەمەسە جاسىڭىز ۇلعايىپ، السىرەگەن كەزدە بولساڭىز، فيديا ساداقاسىن بەرەسىز. وندا دا جاعدايىڭىز كەلسە عانا. دەمەك دەنى ساۋ ادام فيديا ساداقاسىن بەرىپ، ورازادا قۇتىلدىم دەۋىنە بولمايدى، دەدى ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندەگى بريفينگ بارىسىندا.كەلۋ قاينارى: :...?31385810
|
تۈركىيە ئاپتوموبىل سانائىتى ئاۋغۇستتىكى ئېكسپورت سودىسىدا رېكورت ياراتتى ئۇيغۇرچە05.09.2021 20.10.2021تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى خەۋىرى: تۈركىيە ئېكسپورتىدا 15 يىلدىن بۇيان ئالدىنقى قاتاردا تۇرۇپ كېلىۋاتقان ئاپتوموبىل سانائىتى 8ئايدا 2 مىليارد 400 مىليون دوللارلىق ئاپتوموبىل ئېكسپورت قىلدى.ئاپتوموبىل سانائىتى 8ئايدا ئالدىنقى يىلىنىڭ ئوخشاش مەزگىلىگە سېلىشتۇرغاندا چەتئەللەرگە سېتىش نىسبىتىنى 57 ئاشۇرۇپ، ئېكسپورتتىن 12.8 ئۈلۈشنى ھاسىل قىلدى.تۈركىيە ئاپتوموبىل سانائىتى 8ئايدا ئەڭ كۆپ ئاپتوموبىل ئېكسپورت قىلىنغان دۆلەت 23 لىك ئېشىش بىلەن گېرمانىيە بولدى ۋە 311 مىليون 200 مىڭ دوللارلىق ئاپتوموبىل ئېكسپورت قىلدى.ئۇنىڭدىن قالسا ئەنگىلىيەگە 211 لىك ئېشىش بىلەن 297 مىليون 400 مىڭ دوللارلىق ئاپتوموبىل ئېكسپورت قىلدى.بۇ دۆلەتلەرنىڭ ئارقىدىن فرانسىيەگە 76 لىك ئېشىش بىلەن 260 مىليون دوللار لىق، سلوۋېنىيەگە 174 لىك ئېشىش بىلەن 185 مىليون 600 مىڭ دوللارلىق ۋە ئىتالىيەگە 53 لىك ئېشىش بىلەن 179 مىليون دوللارلىق ئاپتوموبىل ئېكسپورت قىلدى.خەتكۈچ: ئېكسپورت , تۈركىيە ئاپتوموبىل سانائىتى
|
ەربولات باياتۇلى: تاستاعى جازۋ! ادىرنا ۇلتتىق پورتالىەربولات باياتۇلى: تاستاعى جازۋ!توبەمىزدە كوك اسپان، تابانىمىزدا قارا جەر،سەنىڭ سونبەيتىن نۇرىڭنان جارالعانبىز،التايدان تورتكۇل دۇنيەگە تارالعانبىز،جۇپار اۋادان، تۇنىق سۋدان ءنار العانبىز!كوك ءبورىنى كوككە كوتەرىپ تەگىم دەپ بىلگەمىز،الاقانىمىزدى اسپانعا قاراتىپ جايىپ، تىلەك تىلەۋدى سەنىم دەپ بىلگەمىز،اتا بابانىڭ سۇيەگى قالعان توبەنى جەرىم دەپ بىلگەمىز!الا بايراقتى اسپانعا كوتەرىپ، ارۋاعىمىزدى شاقىرعانبىز!جاۋ كورسە ايباتقا ءمىنىپ، اتويلاپ ارىستانداي اقىرعانبىز!قىرانداي بيىكتە قالىقتاعانبىز،ءبىز كوك تۇرىكتەن، ون وعىز، توعىز وقتانبىز،تۇندە اش بورىدەي جورتقانبىز!باسقالار جاياۋ جۇرگەندە،ءبىز كۇلىكتى تاڭداپ مىنگەنبىز،ات تۇياعى جەتەردە الىپ الىپ باسىپ، الشاڭداپ جۇرگەنبىز!كۇمىس شارامەن قىمىز ءىشىپ، التىننان شىراعدان جاققانبىز،بولات تەمىردى قورتىپ، سايگىلىكتەرىمىزگە ۇزەڭگى تاققانبىز!باسقالار ءابۇيرىن جابا الماي جالاڭبۇت جۇرگەندە،اق تانىمىزگە تۇيەجۇن شەكپەن، بادانا كوزدى ساۋىت كيگەمىز!جومارت جۇرەكتەرگە، كوك ءورىم كوڭىلدەرگەءتاۋ ەتىپ، كيەلى قاسيەتكە سىيىنىپ، جاراتقان كوك ءتاڭىرىن سۇيگەنبىز!سانامىزدى قالىپقا سالماعامىز،ار مەن ۇياتىمىزدى نارىققا سالماعامىز،وتپەيتىن پىشاقتى شارىققا سالماعامىز!بايلىقتى قولدىڭ كىرى دەپ،انتالاپ جاۋ كەلسە، ارۋاعىمىزدى شاقىرعانبىز،جاۋىمىزعا جولبارىستاي اتىلعانبىز،وكىنىش وزەگىمىزدى ورتەسە، ولەردەي اھ ۇرعانبىز،ءبىز ۇماي انادان، اسىلدا تەكتى جاتىردانبىز!قۇندىزداي قىز تۋعانبىز،بورىدەي ۇل تۋعانبىز!باسقاعا بارىپ سوقتىعىپ، تيمەگەنبىز،سالتانات قۇرىپ ساۋىقتا بيلەگەنبىز،كوڭىلىمىزدى مۇڭلى اۋەنمەن كۇيلەگەنبىز!جاعامىزدى دا التىنداعامىز،ءجاي وتىنداي جارقىلداعانبىز!دۇنيەنى دۇرلىكتىرىپ، دۇركىرەگەنبىز،نوسەردەي توگىلىپ سىركىرەگەنبىز،كۇڭىرەنسەك كۇندەي كۇركىرەگەنبىز!قارسى كەلگەندەردى مايىپ ەتكەنبىز،قاسقىر ازۋىمىزمەن ءىرىپ، سويىپ وتكەنبىز،قاپتاعان سەلدەي بولىپ شايىپ وتكەنبىز!سوققان جەلدەي بولىپ ەسىپ وتكەنبىز،كەدەرگىلەردى كەزدىگىمىزبەن كەسىپ وتكەنبىز،التايدان اسىپ، تەمىر قاقپانى تەسىپ وتكەنبىز،بايقالدان بالقانعا قاراي شۇبىرىپ كوشىپ وتكەنبىز!جالپاق دۇنيەنى تورتكە ءبولىپ، توبەسىنەن قاراعانبىز،كوزىمىزدى كۇنگە قاداپ، باسقادان بۇرىن جۇلدىزدى ساناعانبىز،جەردىڭ كىندىگى بولعان الىپ التايدان تاراعانبىز!عادىلەت پەن ادالدىقتى تۋ ەتىپ، سونى ءجون كورگەنبىز،ادامنىڭ بالاسىن تەگىنە بولمەي وزىمىزبەن تەڭ كورگەنبىز،توپالاڭ تيگەندەي قىلىپ اتا جاۋىمىزدى توقتىداي وڭگەرگەنبىز،تۇلپارعا تۇنىقتان سۋ ىشكىزىپ، قولىمىزدان جەم بەرگەنبىز، ادام ادام قۇل بولمايدى! دەپ، قۇلدى دا تەڭگەرگەنبىز!قارا تاس تا دا قاسيەت بار دەپ بىلگەمىز،قارا سوزدە دە قاسيەت بار دەپ كونگەنبىز،قارا قازاندى قاستەرلەپ،قارا شاڭىراقتاعى قاسيەتكە سەنگەنبىز!تەكسىزدى وزىمىزگە استە تەڭگەرمەگەنبىز،قانداعى قاسيەتىم جوعالادى دەپ،جەتى اتادان بەرى قىز بەرمەگەنبىز!قىرىق قابىرعامىز قاقىراپ،وتىز ومىرتقامىز وپىرىلسا دا دىبىسىمىزدى شىعارماعانبىز،تەكتىلىك قاننان دەپ،ىرگەمىزدەن تۋىسىمىزدى شىعارماعانبىزۇيىعان سۇتتەي بولىپ، ۋىسىمىزدان ۇلىسىمىزدى شىعارماعانبىز!سۋلى جەر نۋلى جەر دەپ،قاينارلى كوزگە توقتاعانبىز،تەنتەكتىكتى قوتانعا تىشار دەپ،ءتارتىپ پەن تەزگە توقتاعانبىز،جىبەك پەن بوزگە ەمەس، التىنعا ەمەس،اتالى سوزگە توقتاعانبىز!تاۋعا قاراپ وستىك، تالپىندىق،اسقاق مۇرات كۇشتى دەدىك،جەر تابانمىن قۋىرعان جىلقىدا تۇياق كۇشتى دەدىك،بارىنەن دە ار بيىك، ولىمنەن دە ۇيات كۇشتى دەدىك!قورقاقتىڭ جۇرەگىن بەرمە،ءالسىزدىڭ بىلەگىن بەرمە،جاۋىمنىڭ تىلەگىن بەرمە!دۇشپاننىڭ تاباسىن بەرمە،جەتىمنىڭ نالاسىن بەرمە،جاماننىڭ جالاسىن بەرمە!قاناعاتسىزدىڭ كوزىن بەرمە،ىنجىقتىڭ ءسوزىن بەرمە،توپەلەسە دە كونە بەرەتىن ءتوزىم بەرمە!ەسەردىڭ ميىن بەرمە،جارلىنىڭ كۇيىن بەرمە،ارامنىڭ سىيىن بەرمە،كەلەسىز جيىن بەرمە!اسقاق ارمانىمىزعا تاۋدىڭ الىپتىعىن سىيلا!ولمەيتىن جانىمىزعا كۇننىڭ جارىقتىعىن سىيلا!قارايعان كوڭىلىمىزگە ايدىڭ سۇتتەي ساۋلەسىن سىيلا!سەمسەردەي سەرتىمىزگە بابامنىڭ سەنىمدىلىگىن سىيلا!قايعى مۇڭىمىزعا، قاپامىزعا جەلدىڭ جەڭىلدىگىن سىيلا!ار وجدانىمىزعا اعىن سۋدىڭ تازالىعىن سىيلا!نامىسىمىزعا نايزاعايدىڭ شاتىرلاعانىن سىيلا!سانامىزعا ۇلى ءداۋىردىڭ جاڭعىرىعىن سىيلا،ۇلىسىمىز بەن ۇرپاعىمىزعا عۇمىردىڭادەبيەت پەن ونەرگە مەملەكەتتىك سىيلىق قاجەت پە؟
|
سىچۋان ولكەسى ليڭشان يزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ وقۋاعارتۋ جاعىنان كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ حيكاياسى:جۇڭگو قازاق راديو تورابى : 20200914 10:26ءوز جابارىمىز. وقۋ ـ اعارتۋدى دامىتۋ كەدەيلىكتىڭ ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاسۋىن توسۋدىڭ ءتۇبىرلى شاراسى. وقۋ اعارتۋدىڭ باعدارى قالاي بولسا، ەرتەڭىمىز سولاي بولادى. بۇگىن سىچۋان ولكەسى لياڭشان يزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ وقۋ اعارتۋدان قامال الۋ بارسىنا ايالدايمىز8 ايدىڭ سوڭىندا لياڭشان يزۋ اۆتونوميالى وبلىسى ميگۋ اۋدانى لۇڭمىن اۋىلى تاعا قىستاعىنداعى بالالار باقشاسى رەسمي اشىلدى. 5 جاستاعى يزۋ ٴبۇلدىرشىن جيحوۋۋگان جونىنەن العاندا، بۇل ۇزاققا بارماي اق ەسىك الدىندا ءبىلىم ۇيرەنەتىن تاماشا ورىنعا اينالدى. ءتىل دۇنيەگە باستايتىن كىلت. تاقا قىستاعىنداعى بالالار باقشاسىندا وقۋشىلار وقۋ بىتىرگەن كەزدە نەگىزىنەن ورتاق تىلدى ءتۇسىنۋ، سويلەۋ، سويلەۋگە باتىلدىق ەتۋ، قولدانا ءبىلۋ نىساناسىنا جەتەدى.وقۋ ـ اعارتۋدان قامال الۋ لياڭشان تاۋلى وڭىرىندە تۇتاس تۇلعالىق اۋىر كەدەيلىك ماسەلەسىن شەشىپ، كەدەيلىكتىڭ ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاسۋىن توسۋداعى ءتۇبىرلى شارا. 2018 ـ جىلى 7 ـ ايدا، لياڭشان وبلىسى بۇكىل ولكە بويىنشا ءبىر قىستاقتا ءبىر بالالار باقشاسى بولۋ تاربيەسىن تۇيىندە سىناق ەتۋدى الدىمەن اتقارىپ، مەكتەپكە تۇسۋدەن ىلگەرى ورتاق ءتىلدى ۇيرەنۋ قيمىلىن باستادى. قازىر بۇكىل وبلىستا 3895 بالالار باقشاشى سالىنىپ، بالالار باقشاسى تۇگەلدەي جالپىلاسىپ،270 مىڭنان استام بالا مەكتەپكە تۇسۋدەن بۇرىنعى تاربيەنىڭ يگىلىگىنە كەنەلدى.ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، سوڭعى 5 جىلدان بەرى لياڭشان وبلىسى وقىتۋ شارت جاعدايىن جاقسارتۋعا 9 ميلليارد 75 ميلليون يۋان قارجى اجىراتىپ، لياڭشان وبلىسىندا، مەيلى اۋدان قالاشىعىندا، الدە اۋىل قالاشىقتاردا بولسىن، ەڭ جاقسى سالىنعان ۇيلەر مەكتەپ بولدى. مىسالى، يۋەشي اۋداندىق ۋىنچاڭ ورتا مەكتەبىندە تاجىريبەحانا، كىتاپحانا، كوپ مەديالى جابدىقتار تۇگەل تولىق. ۋىنچاڭ ورتا مەكتەبىنىڭ مەڭگەرۋشىسى شىن دىپيڭ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: مەكتەپتە 3317 وقۋشى وقيدى، مۇندا قينشىلىعى بار وتباسىلاردىڭ بالالارى 80 تەن استامىن ۇستايدى. مەكتەپتەر ءبىردى انىقتاۋ، ەكىدەن ساقتانۋ، ءۇش جاقتاعى اۋەسىن قوزعاۋ، ءتورتتى ءسۇيۋ، بەس جاۋاپكەرشىلىكتى اتقارۋ ارقىلى وقۋعا تيىستىلەرىنىڭ تۇگەل وقۋىنا، كومەك بەرۋگە تيىستىلەرىنە مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا كومەكتەسۋگە كەپىلدىك ەتتى.شىن دىپيڭ بىلاي دەدى: ءبىردى انىقتاۋ وقىتۋشىلارىمىزدان ءاربىر وقۋشىنىڭ وتباسى جاعدايىن انىقتاۋدى كورسەتەدى. ەكىدەن ساقتانۋدا وقىتۋشىلاردىڭ ءار وتباسىلارىنا بارىپ، جاعداي ۇعىسۋ قىزمەتىن جاقسى ىستەۋىن مەڭزەيدى. ءۇش جاقتاعى اۋەسىن قوزعاۋ دەگەنىمىز مەكتەبىمىز وقۋشىلارعا يزۋ كەستەسى، حاتكەرلىك، مۋزيكا ساباقتارىن اشىپ، بالالاردىڭ وسى جاقتاعى اۋەسىن قوزعاۋدى مەڭزەيدى. ءتورتتى سۇيۋ وقىتۋشىلارمەن وقۋشىلار ءبىر بىردەن جۇپ قۇراپ،باعىتتامالى تاربيەنى كۇشەيتىپ، كەدەي وقۋشىلارعا كومەكتەسۋدى كورسەتەدى. بەس جاۋاپكەرشىلىك دەگەنىمىز وقىتۋشىلارىمىزدىڭ ساتىلار بويىنشا جاۋاپكەرلىك حاتىنا قول قويۋىن مەڭزەيدى.وقۋ اعارتۋدىڭ باعدارى قالاي بولسا، ەرتەڭىمىز سولاي بولادى. قازىر لياڭشان وبلىسىنداعى 1631 مەكتەپتە ءبىر ميلليون 225 مىڭ 900 وقۋشى وقيدى. وقۋ جاسىنا تولعان وقۋشىلار تۇگەل مەكتەپتە وقۋى كەرەك دەگەن ۇندەۋدىڭ ارقاسىندا، بولاشاق ۇرپاقتار بىرتىندەپ جەتىلىپ كەلەدى.وقۋ ـ اعارتۋدى دامىتۋ كەدەيلىكتىڭ ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاسۋىن توسۋدىڭ ءتۇبىرلى شاراسى. وقۋ اعارتۋدىڭ باعدارى قالاي بولسا، ەرتەڭىمىز سولاي بولادى. بۇگىن سىچۋان ولكەسى لياڭشان يزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ وقۋ اعارتۋدان قامال الۋ بارسىنا ايالدايمىز 8 ايدىڭ سوڭىندا لياڭشان يزۋ اۆتونوميالى وبلىسى ميگۋ اۋدانى لۇڭمىن اۋىلى تاعا قىستاعىنداعى بالالار باقشاسى رەسمي اشىلدى.
|
مەملەكەت باسشىسىنىڭ اتىنا اقش پرەزيدەنتى دجوزەف بايدەننەن حات كەلىپ ءتۇستى ادىرنا ۇلتتىق پورتالىمەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ اتىنا اقش پرەزيدەنتى دجوزەف بايدەننەن حات كەلىپ ءتۇستى. قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ اتىنا كەلگەن حاتتا دجوزەف بايدەن سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ جابىلعانىنا وتىز جىل تولۋىنا وراي قۇتتىقتاۋىن جەتكىزگەن، دەپ حابارلايدى ادىرنا ۇلتتىق پورتالى اقوردانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ. امەريكا قۇراما شتاتتارى ءسىزدىڭ ەلىڭىزدى دوس دەپ ماقتانا ايتادى جانە مەن سەرىكتەستىگىمىزدىڭ الەۋەتىن تولىق ءارى جەمىستى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن سىزبەن جۇمىس ىستەۋگە دايىنمىن، دەلىنگەن دجوزەف بايدەننىڭ حاتىندا.ايتا كەتەيىك، 29 تامىز يادرولىق سىناقتارعا قارسى ءىسقيمىلدىڭ حالىقارالىق كۇنى رەتىندە اتاپ وتىلەدى. ەلباسىنىڭ 1991 جىلعى 29 تامىزداعى جارلىعىمەن سەمەي يادرولىق پوليگونى جابىلدى.اقشتىڭ رەسەيگە قارسى كەزەكتى ەكونوميكالىق سانكتسيالارى جاريالاندىتەننيستەن قازاقستان2021 چەمپيوندارى ەكى ميلليون تەڭگەدەن الادى
|
62 ماتەريال تابىلدىەنەرگەتيكا جابدىقتارىمەن قامتاماسىز ەتەدىەلىمىزدىڭ ءىرى ونەركاسىپتىك كاسىپورىندارى پودولسك ماشينا جاساۋ زاۋىتىمەن كەلىسىمگە قول قويدى.ۇكىمەت 27 مامىر، 2019ناۋقاندى ۋاقىتىلى اياقتاۋ تاپسىرىلدىوتكەن جۇمادا پرەمەرمينيستر اسقار مامين اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىندە كوكتەمگى ەگىس جۇمىستارىن جۇرگىزۋ بارىسى تۋرالى جۇمىس كەڭەسىن وتكىزدى. وعان مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارى، وبلىس اكىمدەرى، اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارىن وندىرۋشىلەر، سالالىق قاۋىمداستىقتار مەن وداقتار وكىلدەرى قاتىستى. باعدارلاماسى سۋ ماسەلەسىن شەشۋدى كوزدەيدىكەشە ەۋرووداق پەن دۇنيەجۇزىلىك بانك ورتالىق ازياداعى سۋ جانە ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ شارالارىن قولداۋعا 7 ميلليون ەۋرو گرانت ءبولۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى.ۇكىمەت 23 مامىر، 2019كاسىپكەرلىكتى قولداۋ جالعاسادىكەشە ۇكىمەتتىڭ ءباسپاسوز ورتالىعىندا وتكەن جيىندا بيزنەستىڭ جول كارتاسى2020 مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ دامۋى مەن وعان كورسەتىلەتىن قولداۋ شارالارى تۋرالى باياندالدى.ۇكىمەت 22 مامىر، 2019وڭىرلەرگە جۇكتەلگەن مىندەتتەر باستى نازارداكەشە پرەمەرمينيستر اسقار ءماميننىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا ارنايى ەكونوميكالىق جانە يندۋستريالىق ايماقتاردى دامىتۋ ماسەلەلەرى قارالدى. سونداياق جازعى دەمالىس كەزىندە بالالاردىڭ ساۋىقتىرۋ دەمالىسىن، بوس ۋاقىتىن جانە ىسپەن شۇعىلدانۋىن ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارى باياندالدى.باسپانالى بولۋدىڭ مۇمكىندىگى ارتتىەلىمىزدە 340 مىڭعا جۋىق كوپ بالالى وتباسى بار، ولاردىڭ ىشىندە 31 مىڭنان استامى باسپاناعا مۇقتاج رەتىندە اكىمدىكتەردىڭ كەزەگىندە تىركەلگەن. بۇل تۋرالى ۇكىمەتتىڭ ءباسپاسوز ورتالىعىندا وتكەن بريفينگ بارىسىندا يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءبىرىنشى ۆيتسەءمينيسترى قايىربەك وسكەنباەۆ ايتتى.جاھاندىق ماسەلەلەر جارشىسىەلوردادا 12ءشى مارتە وتەتىن استانا ەكونوميكالىق فورۋمىنا بيىل ارقاۋ بولار تاقىرىپ ىنتالاندىرۋشى ءوسىم: ادامدار. قالالار. ەكونوميكالار. 1617 مامىرعا جوسپارلانعان اۋقىمدى شاراعا دايىندىق بارىسى قىزۋ. الەمدىك دەڭگەيدەگى فورۋمعا قاتىستى تولىققاندى اقپارات وتكەن جۇمادا ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ الاڭىندا ايتىلدى.ەلىمىزدە 340 مىڭعا جۋىق كوپ بالالى وتباسى بار، ولاردىڭ ىشىندە 31 مىڭنان استامى باسپاناعا مۇقتاج رەتىندە اكىمدىكتەردىڭ كەزەگىندە تىركەلگەن. بۇل تۋرالى كەشە ۇكىمەتتىڭ ءباسپاسوز ورتالىعىندا وتكەن بريفينگ بارىسىندا يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءبىرىنشى ۆيتسەءمينيسترى قايىربەك وسكەنباەۆ ايتتى.
|
بەش نامازغا بولۇپمۇ نامازدىگەرگە ئەھمىيەت بېرىڭلار يەنى پۈتۈن شەرتلىرى بىلەن ۋاقتىدا تولۇق ئادا قىلىڭلار. ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدا يەنى نامازدا ئىتائەتمەنلىك بىلەن تۇرۇڭلار.ئۇلار نامازلىرىنى ۋاقتىدا، تەئدىل ئەركان بىلەن ئادا قىلغۇچىلاردۇر.ئۇلار نامىزىنى ئادا قىلغۇچىلاردۇر.ئۇلار ئاللاھقا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىشىنىدۇ، ياخشى ئىشلارغا بۇيرۇيدۇ، يامان ئىشلاردىن توسىدۇ، خەيرلىك ئىشلارنى قىلىشقا ئالدىرايدۇ؛ ئەنە شۇلار ياخشىلاردىندۇر.
|
684 ماتەريال تابىلدىسايلاۋ 09 ماۋسىم، 2019پاۆلودارداعى 11 سايلاۋ ۋچاسكەسىندە جارمەڭكە وتۋدەوبلىس ورتالىعىنداعى ەستاي اتىنداعى مادەنيەت سارايىنىڭ الدىندا قالالىق كاسىپكەرلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ءبولىمى ۇيىمداستىرعان ازىقت ۇلىك جارمەڭكەسى سايلاۋشىلارعا ارنالدى.ايماقتار 08 ماۋسىم، 2019وندىرىستىكونەركاسىپتىك كورسەتكىشتەر تومەندەگەنوبلىس اكىمدىگىندە وتكەن اپپاراتتىق جيىندا جارتىجىلدىقتاعى ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىكەكونوميكالىق جاعدايى قارالدى. ماۋسىمى شاقىرادىوبلىس ورتالىعى تۇرعىندارى مەن قوناقتارى ءۇشىن جوباسىنىڭ ەكىنشى ماۋسىمى باستالدى.ونەرىمەن جاراسىم تاپقان شاڭىراقەكىباستۇزدىق تولەۋباەۆتار وتباسى وبلىس ورتالىعىنداعى شاڭىراق كونتسەرت زالىندا وتكەن مەرەيلى وتباسى2019 ۇلتتىق كونكۋرسىنىڭ جەڭىمپازى اتاندى.قوعام 05 ماۋسىم، 2019سوچيگە 10 جولداما!بالالاردىڭ جازعى دەمالىسى دا باستالدى. جازعى كانيكۋل كۇندەرىن قىزىقتى، كوڭىلدى، ءماندى وتكىزۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 557،8 ميلليون تەڭگە بولىنسە، كاسىپكەرلەر دە دەمەۋشىلىك جاساۋدا. بيىل وڭىردە بالالاردىڭ جازعى دەمالىسىنا وراي ءارتۇرلى تيپتەگى 758 لاگەر اشىلماق.ايماقتار 04 ماۋسىم، 2019كوپ بالالى وتباسىلارعا پاتەر بەرىلدى باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ شەڭبەرىندە نۇرسۇلتاننان ەكىباستۇزعا 50دەن استام كوپ بالالى وتباسى كوشىپ كەلدى. بالالار مەرەكەسىندە ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى بەردىبەك ساپارباەۆ پەن پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى بولات باقاۋوۆ ەلوردالىق تىركەۋىن وزگەرتۋگە شەشىم قابىلداعان وتباسىلارعا پاتەر كىلتتەرىن تابىس ەتتى.ايماقتار 02 ماۋسىم، 2019پاۆلودار وبلىسىندا الما اعاشى ءوسىرىلىپ، سابيلەر اللەياسى جاسالماقوبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى اسحات ورالوۆتىڭ توراعالىعىمەن ەلباسىنىڭ رۋحاني جاڭعىرۋ ماقالاسىن جۇزەگە اسىرعۋا بايلانىستى اتقارىلعان شارالار بارىسىنا ارنالعان وبلىستىق ساراپتامالىق كەڭەستىڭ وتىرىسى ءوتتى.قوعام 02 ماۋسىم، 2019بەردىبەك ساپارباەۆ ەكىباستۇزعا كوشىپ كەلگەن 19 وتباسىنا پاتەر كىلتتەرىن تابىستادىوڭىرلىك جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنشە، بيىل مامىر ايىنىڭ باسىندا ەكىباستۇز قالاسىنا 32 وتباسى قونىس اۋدارعان.شارباقتى اۋدانىندا تۇرعىندار سانى ازايۋداوبلىس اكىمى بولات باقاۋوۆ اۋدان تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋى بارىسىندا اۋداندا العا باسپاي تۇرعان كەيبىر سالالاردىڭ جۇمىسىن سىنعا الدى.سايلاۋ 29 مامىر، 2019اشىق جۇمىس ىستەۋگە شاقىردىوبلىس اكىمدىگىندە ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى كونستانتين پەتروۆ پەن پرەزيدەنتتىكتەن ۇمىتكەرلەر شتاب جەتەكشىلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن كەڭەس ءوتتى. جيىن بارىسىندا اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ توراعالارى مەن مۇشەلەرى سايلاۋ زاڭناماسىنداعى وزگەرىستەرمەن تانىسىپ، سايلاۋ كۇنى وقۋادىستەمەلىك سەمينارىنا قاتىستى.
|
ونەر 21 مامىر، 2020وسى ءبىر سۇراپىل سۋرەتشى تۋرالى قايتا ءبىر قالام تەربەۋگە كوپتەن بەيىلدى ەدىم. تاقاۋدا ءيىن قاندىرىپ جازىپ جۇرەتىن ازاماتتاردىڭ ءبىرى جانعالي ءجۇزباي مەن ورالحان ءداۋىتتىڭ جارىق كورگەن جازبالارى وسى تاقىرىپتىڭ كىلتىن تاۋىپ بەردى.مەزگىل بەت قاراتپاس كۇزدىڭ قارا سۋىعى ەدى. شامامەن 80جىلداردىڭ باسى بولۋى كەرەك. ونىڭ شەبەرحاناسىنا كۇنارا سوعىپ كەتۋ داعدىما اينالا باستادى. كەزدەسۋ مۇمكىن ەمەس. قايدا جۇرگەنىن ءتىرى جان بىلمەيدى. سوندا دا ءۇمىتىمدى ۇزبەيمىن. ءبىر كۇنى تىك جاعا جۇقالتاڭ كۇرتەشەسىنە باسى مەن موينى سۇعىنا كىرىپ كەتكەن، شاشى دۋدىراعان، ساقالى بۋرىل تارتقان، تەمەكىسىن قۇشىرلانا سورعان ول التەكتالتەك باسىپ كەلە جاتتى. سالقىن امانداستى. ءسال ايالدادى. كەۋدەسىن تىكتەپ الدى دا تاكاپپار سويلەدى.مەن ءوز دەڭگەيىمدى ءوزىم جاقسى بىلەمىن. اۋلاق جۇرىڭدەر.مەن بۇل سوزگە سەلت ەتكەنىم جوق. ويتكەنى اسا تارپاڭ، اسا دارىندى ادامنىڭ، اقسۇيەك سۋرەتكەردىڭ بۇل ءسوزىن قالىپتى جاعداي رەتىندە قابىلدادىم. ونىسىنان ەشقانداي ادەپسىزدىك كورگەنىم جوق. سول كۇننەن باستاپ ول ماعان سۋرەت ونەرىندەگى سۇلەيمەنوۆ اسقار سەكىلدى كورىندى. ماعان ءبىر مۋزىكالىق ەتيۋد، يا فانتازيا جازۋ ءۇشىن قۇستىڭ ءبىر تۇشكىرگەنى جەتىپ جاتىر دەپ م.گلينكا ايتقانداي، وسىنىڭ ءوزى دە ماعان جەتكىلىكتى بولدى دا، ول جونىندە وزىمدەگى بار دەرەكتەردى بازارشىلاۋعا، قاناعات ەتۋگە دەن قويدىم. مەنىڭ جۋرناليستىك جولىمدا ءسىرا جۇزبەءجۇز كەزدەسپەگەن ەكى كەيىپكەرىم بولدى. سونىڭ ءبىرى وسى سالەحەتدين ايتباەۆ بولسا، ەكىنشىسى ءانۋار مولدابەكوۆ ەدى. بىراق ەكەۋى جونىندە دە جازدىم. ويتكەنى ىشكى سەزىم قۋاتى، قۇشتارلىق ءوز دەگەنىنە جەتپەي قويمايدى.الدىمەن تاقىرىبىمىزعا تۇزدىق بولا ما، الدە ءبىر سونى سەرپىن بەرە مە، قوعامدا كوپ تالقىلانباعان، مۇلدەم نازاردا بولماعان ءبىر پىكىرگە يەك ارتىپ، سيپاي قامشىلاپ وي تولعاپ كورەلىك.جانعالي ءجۇزباي بىلاي دەپ جازادى:بەلگىلى ءبىر جايتتىڭ ساۋالىنا تورەلىك ايتۋ ءۇشىن ورىس دەرەكتەمەلەرىنە جۇگىنۋ داعدىسى بىزدە ءالى بار. ول تۇسىنىكتى دە. ويتكەنى ءبىزدىڭ عىلىمدا ورىس ونەرتانۋ مەكتەبىنىڭ كۇشى ءالى ىقپالدى، ءالى وكتەم. ، قازاق قىزدارىنىڭ انشىلىك مادەنيەتى، 24.04.2020..جانعالي مىرزا، ورىس دەرەكتەرىنە، دايەكتەمەلەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، اتالمىش تاقىرىپتى يگەرىپ شىققان. مەنىڭ نازارىمدى اۋدارعانى ...ورىس ونەرتانۋ مەكتەبىنىڭ كۇشى ءالى ىقپالدى، ءالى وكتەم دەگەن پىكىرى. دۇرىس. بۇل وكتەمدىكتىڭ بۇگىن ەپتەپ سەيىلگەن ءتۇرى بايقالاتىن شىعار، ال توقىراۋ دەگەن جىلدارى توبەمىزگە شىعىپ كەتكەن.سالەحەتدين ونەرتانۋشىلاردى شەبەرحاناسىنا نەگە جولاتپاعانىنا، الگى ءبىر تاكاپپار ءسوزىنىڭ سىرىنا وسى تۇستا تەرەڭ بويلاي تۇسەسىز. كەزىندە مولودايا گۆارديا دەگەن ماسكەۋدەن شىعاتىن جۋرنالدا بىلاي دەپتى....يزۆەستنىي كازاحسكي جيۆوپيسەتس ا.س. ۆ كارتينە مولودىە كازاحي نەسكولكيح مولودىح كازاحوۆ ودەل ۆ ودەجدۋ بىۆشيح كازاحسكيح باەۆ ي فەودالوۆ. ينتەرەسنو، چتو ەتيم ساميم حوتەل سكازات اۆتور؟...سالەحەتدين ءوزى لومونوسوۆ دەپ قاعىتاتىن بەلگىلى سۋرەتشى، قالامگەرلىگى دە بار سالامات وتەمىس ۇلى ونىمەن سىرلاس، پىكىرلەس ەدى. سۋرەتشىگە قولىمىز جەتپەگەسىن وسى كىسى ارقىلى كوپ جايتقا قانىقتىم. ساكەڭ الماتىداعى گوركي دەمالىس پاركىنىڭ تۇبىندە تۇراتىن ەدى. اڭگىمەدۇكەن قۇرۋعا وتە قولايلى جەر. بىردە بۇل كىسىدەن الگى جۋرنالداعى ماقالاعا بايلانىستى سۇرادىم.اڭگىمەنى بىردەن سول جاس قازاقتاردان باستادى. بۇل قالجاننىڭ سالماقتى تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى ەدى. الدىڭعى شەپتە ۇلتتىق كيىم كيگەن وي ۇستىندەگى جاستار، ار جاقتاعى كورىنىستە جىلقى قايىرىپ كەلە جاتقان كىسى بەينەلەنگەن.مەن سەنىڭ بۇل كومپوزيتسياڭدى بىلەمىن عوي، جاقسى تۋىندى، بىرەۋ بىردەڭە ايتتى ەكەن دەپ نەسىنە رەنجيسىڭ، كوتەر باسىڭدى، دەپ ەدىم: بىلسەڭ، مەنىڭ سول جۇمىس ۇستىندەگى وي توركىنىمدى تاپشى، دەپ ورنىنان تۇردى، نە ايتقىم كەلدى سول جۇمىس ارقىلى؟ ەرەۋىل اتقا ەر سالماي، ەگەۋلى نايزا قولعا الماي... دەپ شۇبىرتىپ الا جونەلدىم. ءدال تاپتىڭاۋ، جانىماي! دەپ جارقىلداپ كەلىپ قولىمدى الدى.سونداعى سالەحەتديننىڭ مەنىڭ جاس قازاقتارىمدى قاتتى سىنعا الىپتى. قۇداياي، بۇلارعا نە دەۋگە بولادى؟ بەتىمە باسىپ، ەركىن جۇمىس ىستەتپەيدى. جاس ورىستار، جاس گرۋزيندەر دەۋگە بولادى. سوندا نە جاس قازاقتار دەۋگە بولماي ما؟ دەگەن سوزىنە قوسىلا جىلاپ جىبەرە جازدادىم، دەپ ەدى سالامات اعا.مىنە، بۇل جانعالي ايتقان ويدىڭ ءبىر بەتى عانا. مەن بۇل تاقىرىپتى كەزىندە اجەپتاۋىر قاۋزادىماۋ دەيمىن. اسىرەسە ەرتەرەكتەگى سالەحەتدين سۋرەتشى تۋرالى جازبادا بۇل ويىمىز قوسا قابات ءورىلىپ وتىردى.سالامات اعامىز ايتقانداي، كەنەپ بەتىنە بوياۋلاردى داۋىلپاز سوققانداي زىركىلدەپ تۇسىرەتىن ول بولمىسى مۇلدەم بوتەن سۋرەتشى ەدى. سۋرەتشىنىڭ ىشكى ايقايىن، كۇردەلى كوزقاراستارىن مەن ءتۇرلى كوركەمدىك اعىمدارمەن بەتپەبەت كەلگەندە تۇسىنە باستاعانداي بولدىم. ەگەر ءبىزدىڭ قازاق سۋرەتشىنى اقىنجازۋشىداي بىلەدى دەسەك، اقيقاتتان الىستاپ كەتەمىز. بۇل جاعدايدى كوبىنە قازاقى قالپىمىزبەن بايلانىستىرىپ، سۋرەتشىنى بوياۋشى عوي دەپ جاتادى. كەلىسۋگە دە، كەلىسپەۋگە دە بولادى. قازاقتا ءبىر ءوزى ءبىر داۋىرگە اينالعان اقىندار بار. ماسەلەن، مۇقاعالي. ال قازاق بەينەلەۋ ونەرىندە مۇقاعاليعا، تولەگەنگە، جۇمەكەنگە، جۇماتايعا بارابار سۋرەتشىلەر دە بولعان. وسى سالاداعى اعا بۋىن سۋرەتشىلەردى الىڭىز. ءا.قاستەەۆ، و.تاڭسىقباەۆ، ءا.ىسمايىلوۆ، ق.تەلجانوۆ، س.مامباەۆ، س.رومانوۆ، م.كەنباەۆ بولىپ كەتە بەرەدى. ءبىز وسى الىپتاردى ەشقاشان بەينەلەۋ ونەرىندەگى اۋەزوۆ، مۇقانوۆ، مۇسىرەپوۆ دەپ تانىعان جوقپىز.ەسىمنەن ءالى كۇنگە كەتپەيدى. بالا كۇنىمىزدە ۇيگە وگونەك جۋرنالى كەلەتىن. شاماسى 67 سىنىپتا بولارمىن. سول جۋرنالدىڭ ءار نومىرىندە يگور دولگوپولوۆ دەگەن كىسىنىڭ سۋرەتشىلەر تۋرالى كولەمدى دۇنيەسى شىعاتىن. ول كەزدە ونداي دۇنيەنى وقىپ، ءتۇسىنۋ دەڭگەيى جوق. سول بالاڭ قىزىعۋشىلىق، اسەرشىلدىكپەن شەكتەلەتىنمىن. وسى اسەرشىلدىك ستۋدەنت بولعان جىلدارى قايتا ويانعان ىسپەتتى. ءبىر كۇنى قارا بازاردان يگور دولگوپولوۆتىڭ راسسكازى و حۋدوجنيكاح يزوبرازيتەلنوە يسكۋسستۆو، ماسكەۋ، 1982 ج. اتتى كىتابىن ساتىپ الدىم. وندا الەم، ورىس سۋرەتشىلەرىنەن جازىلماعانى جوقاۋ. وسى كىتاپتىڭ ىقپالى وتە كۇشتى بولدى دا سۋرەتشىلەر تۋرالى اراگىدىك جازىپ ءجۇردىم. ءتىپتى ءوزىمىزدى بىلاي قويعاندا قايتا ورلەۋ ءداۋىرى رەنەسسانس سۋرەتشىلەرى تۋرالى دا بىرنەشە ماقالا جازىلدى. ايتپاعىم، سول تۇستا ءبىزدىڭ داڭقتى سۋرەتشىلەرىمىز وسىلاردىڭ بىردە ءبىرىنىڭ قالامىنا ىلىنبەيتىن.وسى تۇستا جانعالي ايتقان وي اتويلاپ باس كوتەرەدى. سۋرەتشىلەردى ءبىلۋ، بىلمەۋ حالىقتىڭ كەمشىلىگى ەمەس. ادەبيەت، تەاتر سىنشىلارى ءوزىنىڭ رۋحاني مۇراتىنا ادال بولىپ، بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە جەتىستىككە جەتتى. ال ەندى بەينەلەۋ ونەرىندەگى كەمشىلىكتى قازاق ونەرتانۋشىلارىنىڭ اتىنا زاتى ساي بولماۋىنان دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك. ۇلتى قازاق ونەرتانۋشىلار بولدى، بىراق ولار نەگىزىنەن ءورىستىلدى ەدى، جان دۇنيەسى، تانىمى قازاقى قاسيەتتى، بولمىستى تانۋعا كەلگەندە الىس جاتاتىن جانە ونى بىلۋگە نيەتتى ەمەس تە بولاتىن. سەبەبى ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى العان ءبىلىمى مەن تاربيەسىنە ساي ورىستىق، ەۋروپالىق دەڭگەيدە ويلايتىن، باعالايتىن. سالەحەتدينگە مازا بەرمەيتىنى دە ءبىزدىڭ دۇنيەتانىمىمىزداعى وسى ءبىر جەتىمسىزدىك ەدى. بالكىم ول قازاقتان دا وزگە حالىقتاردىڭ وكىلىندەي ورىس، ەۆرەي ونەرتانۋشى قاشان تۋار ەكەن دەپ ارمانداپ وتكەن شىعار. ءوزى ءورىستىلدى بولسا دا تۇلا بويىنداعى قازاقىلىقتى تاپ باسىپ تانيتىنداردىڭ بولماعانىنا كوكىرەگى قارس ايىرىلىپ وكىنگەنى حاق. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ماسكەۋدىڭ ترەتياكوۆ گالەرەياسىندا تۇرعان سۋرەتشىنىڭ باقىت اتتى كەڭ تىنىستى تۋىندىسىن بىلەتىن بولارسىز. وسى كارتيناعا بايىپپەن قاراعان ادام نە بايقار ەدى؟ ەندى ونى قانشا ءورىستىلدى دەسەڭ دە ۇلتشىل دەمەي كور. سىرت كوزگە سالتاناتتى كورىنەتىن كارتينانىڭ ايتار ويى، يدەياسى سۇراپىل عوي. كەيدە ءتىپتى ول قىراعى كوزدەردەن قالاي امان قالدى دەپ تە ويلايمىن.ەگەر كارتيناعا ۇزاقۇزاق كوز تالدىرىپ قاراعان كس ءوز ۇلتىن ءاپساتتە ءسۇيپ، وعان تەڭ كەلەر ۇلت تاپپاس ەد. بۇل كارتينانىڭ كەرەمەت، ماڭىزدىلىعى سوندا كەڭەستك كەزەڭدە بر عانا ۇلتقا ارتىقشىلىق بەرلگەن كەزدە جازىلۋى. بۇل كەزەڭگە قارسىلىق ەد. كەزەڭنڭ قاتىپ قالعان قاعيدالارىنا، وزگە ۇلت تۋرالى كەمباعال تۇسنكتەرنە نارازىلىق ەد.قۇس قاناتى تالاتىن، ات قولتىعى تەرلەيتن كەڭ دالا. سول كەڭ دالانىڭ يەس قازاقتىڭ ۇلى مەن قىزى قانداي كەڭ، قانداي تاكاپپار! قانداي سۇلۋ، قانداي سىمباتتى! نە دەگەن سالتاناتتى كورنس! نە دەگەن اسقاق پاتەتيكا! قازاق قانداي بولعان، قازاق قانداي بولۋى كەرەك دەگەن ساۋالعا بۇدان ارتىق جاۋاپ بولماس ەد. ەگەر كەڭەس تلمەن سويلەسەك، بۇل كارتينادا ەڭبەكقور، باقىتتى كەڭەستك جاس سەميالاردىڭ بر سۋرەتتەلگەن دەپ ەش ويلانباستان سىرعىتا ايتىپ شىققان بولار ەدك. جوق، بۇل شىن مانندە ۇلتتىڭ بەكزات بولمىسىن، ەلدڭ رلگن، رۋحىن كورسەتكەن كەسەك تۋىندى بولاتىن. ال ول زاماندا مۇنداي تۋىندى جازۋ دەگەنڭ كەرەك بولسا ەرلكپەن بارابار ەد.ەرلىك دەمەكشى، سول تۇستا ق.تەلجانوۆتىڭ اتابابا جەرىندە اتامەكەن، ءا.ىسمايىلوۆتىڭ كەنەسارىسى دا جازىلدى عوي. كەنەسارىنىڭ تاعدىرى قيىن بولعانى بەلگىلى.ءازىربايجان مامبەتوۆتىڭ جەزدەسى اۋباكىر اعا وتە اڭگىمەشىل، ارگىبەرگى تاريحتى جاقسى بىلەتىن بيشىلىگىن بىلاي قويىڭىز كەرەمەت شەجىرە كىسى ەدى. ءوزى ءور مىنەزدىڭ ادامى بولا تۇرا، كەنەسارى تۋرالى اسا ايتا قويمايتىن. زاماننىڭ ادىلەتسىزدىگى عوي، سول تۇستا ورىستار ءۇش باتىردى جيىرما بەس جىل سالىپ، بارلىق وقۋلىقتارعا ەنگىزگەندە، ي.گلازۋنوۆ سەكىلدى اسا ۇلتشىل سۋرەتشىسى حح عاسىر ميستەرياسىن جازىپ جاتقاندا قازاق سۋرەتشىلەرىنە باتىرلار مەن حاندار، بيلەر بەينەسىن بەدەرلەۋگە تىيىم سالىنىپ، جۇرەگى قان جىلاعانى دا جاسىرىن ەمەس قوي.ال ەندى تەلجانوۆتىڭ اتامەكەنى سول زامان شەنەۋنىكتەرىنىڭ سۋرەتتى تۇسىنبەگەنى زور باقىت بولۋىنان امان قالدى. تىڭ جانە تىڭايعان جەرلەردى يگەرۋ ناۋقانىنا وراي جازىلىپ، جىرتىلعان جەردىڭ ۇستىنە ات ويناتىپ، كوكپار تارتقىزعان، ماحامبەتتىڭ مىنەزىن الىپ كەلگەن تەلجانوۆتىڭ بۇل سول كەزەڭگە دەگەن ىشكى قارسىلىعى ەدى.س.ايتباەۆ اسەرشىلدىكاسسوتسياتيۆتىك باعىتتى ۇستاندى. نەبارى سۋرەت ۋچيليششەسىن بىتىرسە دە ول ەشكىمگە ۇقساماعان، ءوزىن ءوزى قالىپتاستىرعان كەسەك سۋرەتشى بولدى. ەربولات تولەپباي ايتقانداي، كەيبىرەۋلەر ءبىر نارسەگە قالىپتاسىپ قالادى دا، باسقا قالىپقا كىرە الماي جۇرەدى. ول جاڭانىڭ ءبارىن تەز ءتۇسىنىپ، تەز قابىلدايتىن. وي، پىكىر بىلدىرۋگە اسا تالعامپاز.ءسىرا، تاعدىردىڭ توقسان ءتۇرلى تاۋقىمەتى تالانتتى ادامنىڭ ماڭدايىنا جازىلاتىن بولۋى كەرەك. تالانت ۇعىمىنىڭ ءبىر بالاماسى تاعدىر دەيتىنىمىز دە سودان. تالانتتى ادام تاعدىرلى، سان قىرلى كەلەدى. ولار بىرەۋگە جاعىمپازدانا، جارامساقتانا المايدى. ءتىپتى مىنا ءومىردىڭ وزىندە قاراپايىم نارسەلەرگە اسا بەيىمسىز كەلەدى، كەرەك بولسا گاز جاعىپ شاي قويۋدى دا بىلمەي كەتەدى. ولار كەرەك بولسا اتاقتى دا قاجەت ەتپەيدى. ونىڭ بولمىسىنا تەك ەركىندىك كەرەك. اتاق دەمەكشى، قايسىبىر جىلى اتاقتى گۇلفايرۋز ىسمايىلوۆادان ءساتى ءتۇسىپ وسى سۋرەتشى تۋرالى پىكىرىن سۇراعانىم بار ەدى. ومردە وكنش كوپ بولادى. وسىندايدا ومردەن ەرتە كەتكەن سۋرەتشلەرد ويلاسام، كوكرەگم قارس ايىرىلادى. حالىققا رۋحاني دەمەۋ بولاتىن تالانتتى ادامداردىڭ ورتامىزدا كوبرەك جۇرگەن قانداي عانيبەت. براق ولاي ەمەس، ءومردڭ زاڭى، ءتاڭردڭ جازۋى باسقا. مەن ءۇشن شىنايى ونەر ادامدارى بر كاۋسار بۇلاقتاي. نۇردان جارالعانداي كورنەد. ال بۇلاقتىڭ تازا بولۋى، نۇردىڭ ءجۇزن كولەڭكە شالماۋى وزمزگە دە، وزگەگە دە بايلانىستى. قالجان قانداي دارىندى جگت ەد. ونداي سۋرەتشلەر سيرەك تۋادى. بردە زاقاشقا كاماليدەنوۆ وسى بالاعا اتاق بەرگزڭز دەدم. وبالى نەشك، بەرگزد. تالانتتى اياۋدان، مۇسركەۋدەن اسقان قورلىق جوق. مەن قالجان شت دەپ، ونى كنالاۋدان اۋلاقپىن. بۇل ءوز دە سول قوعامنىڭ دەرت ەد عوي. سول دەرت قازر اسقىنباسا، سايابىرسي قويعان جوق. دۇنيە جۇزندە شپەيتن ەل جوق شىعار، براق بزدڭ ادامدارداي شكەن كەم دە كەم. سونىڭ شندە ونەر ادامدارىنىڭ تاعدىرىن تالكەك ەتكەن دە وسى اراق. ال، تامىرىن اششى سۋ جايلاپ كەتكەن قوعامنىڭ الدى جار، ارتى قۇز.دارىندى ادامدارعا قاي زاماندا دا ءومر ءسۇرۋ وڭاي بولماعان. وزمەن ءوز قالعان تۇستاردا وعان مۇلدەم اۋىر ەد. سالەحەتديننڭ دە وزمەن ءوز ارپالىسقان كەزدەر از بولماعان. مەن سۋرەتكەرمن عوي، سوندىقتان دا ونى شتەي سەزنەتنمن. ادامعا، تپت، جاي ادامنىڭ وزنە كەيدە دۇنيەنڭ ءوز تار كورنەد. ال، تالانتتى كسگە قاي كەزدە دە سولاي. مەنڭ بر تلەگم: وسى سەكلد سۋرەتشلەرد حالىق بلۋ كەرەك، دەپ ەدى سوندا اپاي. ونى ارىپتەستەرى قالجان دەپ اتايتىن. نەگە ولاي اتاعانىن بىلمەسەك تە، قالجاننىڭ قالىپقا سىيماي كەتكەنى ەندى انىق.ماڭىنا جولاتپايتىن تاكاپپارلىقتىڭ سىرىنا، الگى ءبىر سۇراپىل ءسوزىنىڭ ماڭىزىنا وسى تۇستا تەرەڭ بويلاۋعا تۋرا كەلەدى. ولار سوزگە جوق، ايتسا ءبىر اۋىز سوزگە سىيدىرىپ ايتادى. ءبىزدىڭ اقىنجازۋشىلاردىڭ ىشىندە ينتەللەكتۋالدارى، ەرۋديتتەرى اسا كوپ دەپ ايتا الماس ەدىم، ال سۋرەتشىدە بۇل جاعى باسىم. كەشەگى ت.توعىسباەۆ، م.امانجولوۆ، سالەحەتديندەر، ودان بەرىدەگى ە.تولەپباي، ب.تۇلكيەۆتەر وسى باعىتتاعى سۋرەتشىلەر. بۇلاردىڭ وي تەرەڭدىگى سونشا، ءتىپتى كەي تۇستا كارتيناداعى ايتپاعىن تىلمەن جەتكىزە المايدى....ءسىز بالكىم، سەنەرسىز، سەنبەسسىز، كەيبىر ەلدەر كارتينا ساتىپ، قارىزدارىن جاپپاق تا بولعان. وسىدان 56 جىل بۇرىن فرانتسۋز ۇكىمەتى لەوناردو دو ءۆينچيدىڭ لۋۆر كوللەكتسياسىنداعى مونا ليزا كارتيناسىن ساتۋ مۇمكىندىگىن تالقىلادى. مۇنداي قادامعا فرانتسۋز بيلىگى ەكى تريلليون ەۋرو قۇرايتىن مەملەكەتتىك قارىزىن جابۋ ءۇشىن بارماق بولعان دەپ جازادى ورالحان ءداۋىت قازاق سۋرەتشىلەرىنىڭ كارتيناسى قانشالىقتى قۇندى ، 30.04.2020.ءبىزدىڭ قازاقتا دا ءبىر ەل بولماسا دا ءبىر اۋدان، وبلىستى قارىزىنان قۇتقاراتىن سۋرەتشىلەر تابىلادى. ەگەر شىن باعاسىن بىلسە، سۇراپىل سالەحەتديننىڭ ءبىر باقىتى مەن جاس قازاقتارىنىڭ قۇنى ودان دا اسىپ كەتەتىنىنە ءشۇبا جوق. ورىس بەينەلەۋ ونەرىنىڭ التىن عاسىرىنىڭ ورىس ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا ولشەۋسىز اسەرى بولعانى ءتارىزدى، قازاق ادەبيەتىنە دە زور ىقپالى بولعان قازاق بەينەلەۋ ونەرىنىڭ التىن عاسىرى دا ءوتىپ كەتكەنىن ءبىز بىلمەي قالدىق. سونىڭ جۋان ورتاسىنان سۇراپىل سالەحەتديننىڭ سارىنى، ايتباەۆتىڭ اقيقات بولمىسى دا انىق كورىنىپ، كوز تارتىپ تۇرادى.
|
استانادا قازاقستانامەريكا بيزنەس فورۋمى ٴوتتى اەف16 مامىر 2018، 10:28استانادا قازاقستانامەريكا بيزنەس فورۋمى ٴوتتى16 مامىر 2018, 10:28 386 0فوتو: بۇگىن ەلوردادا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە استانا ەكونوميكالىق فورۋمى قارساڭىندا باسەكەگە قابىلەتتى قازاقستان اتتى ەكىنشى قازاقستانامەريكا بيزنەسفورۋمى ٴوتتى، دەپ حابارلايدى . ٴتىلشىسى.فورۋم 2018 جىلدىڭ قاڭتارىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ اقشقا رەسمي ساپارى ناتيجەسىندە قول جەتكىزىلگەن كوممەرسيالىق ۋاعدالاستىقتاردىڭ ورىندالۋىن تالقىلاۋ ٴۇشىن ٴتيىمدى الاڭ بولدى.ٴىسشاراعا قازاقستان پرەمەرمينيسترىنىڭ ٴبىرىنشى ورىنباسارى اسقار مامين، استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ باسقارۋشىسى قايرات كەلىمبەتوۆ، ينۆەستيسيالار جانە دامۋ ٴمينيسترى جەڭىس قاسىمبەك، مادەنيەت جانە سپورت ٴمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى، دەنساۋلىق ساقتاۋ ٴمينيسترى ەلجان ٴبىرتانوۆ، سونداياق اۋىل شارۋاشىلىعى، ادىلەت، اقپارات جانە كوممۋنيكاسيالار مينيسترلىكتەرىنىڭ باسشىلىعى، قازاقستان مەن اقشتىڭ 50دەن استام كومپانيالارى، سونىڭ ىشىندە امەريكالىق جەكە شەتەلدىك ينۆەستيسيالار كورپوراسياسى ، دۇنيەجۇزىلىك بانكى، ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىنىڭ ەققدب وكىلدەرى قاتىستى.ٴوز سوزىندە اسقار مامين مەملەكەت باسشىسىنىڭ اقشقا اعىمداعى جىلعى قاڭتاردا جاساعان رەسمي ساپارى اياسىندا قول جەتكىزىلگەن ۋاعدالاستىقتاردىڭ ورىندالۋ بارىسى تۋرالى ايتىپ بەردى. سونىمەن قاتار، فورۋمعا قاتىسۋشىلار قازاقستانداعى ىسكەر ورتانى ودان ٴارى جاقسارتۋعا باعىتتالعان ٴىسقيمىل، سونداياق جاڭعىرتۋ، ٴارتاراپتاندىرۋ جانە سيفرلاندىرۋ جونىندەگى ماقساتتاردى ورىنداۋ بارىسى تۋرالى ەگجەيتەگجەيلى مالىمەت الدى.وسى جىلى فورۋمدى ۇيىمداستىرۋشىلار حالىقارالىق تۇسىنىستىك جونىندەگى ىسكەرلك كەڭەس، قازاقستاننىڭ اقشتاعى ەلشىلىگى جانە قازاق ينۆەست ۇلتتىق كومپانياسى سەرىكتەستىكتىڭ جاڭا پەرسپەكتيۆالىق باعىتتارىنا نازار اۋداردى. تاراپتار اگروونەركاسىپتىك كەشەن، مەديسينا، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار، قارجى جانە كينويندۋستريا سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋ مۇمكىندىكتەرىن، سونداياق، قازاقستانداعى زياتكەرلىك مەنشىكتى قورعاۋداعى پروگرەستى تالقىلادى.فورۋم اياسىندا ەكى جاقتى كەلىسسوزدەر ٴوتتى. ، ، جانە كومپانيالارى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ جانە قازاقستاندىق اگرارلىق بيزنەس وكىلدەرىمەن كەزدەسۋلەر وتكىزۋگە نيەتتى. مەديسينا سالاسىنداعى امەريكالىق كوشباسشىلار ، ، بيزنەستى دامىتۋ جانە قازاقستاندىق مامانداردى دايارلاۋعا مۇددەلى. ، جانە جوعارى تەحنولوگيالىق كومپانيالارى ۇلتتىق ەكونوميكانى سيفرلاندىرۋ جوبالارىنا بەلسەندى قاتىسۋعا دايىن.قازاقستانعا العاش رەت كومپانياسىنىڭ باسشىلىعى كەلىپ، قازاقستاندىق تاراپپەن كينويندۋستريا جانە ويىنساۋىق سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى.امەريكالىق قاتىسۋشىلاردىڭ فورۋمعا كەلۋ باعدارلاماسى اەف2018 جۇمىسىنا قاتىسۋدى كوزدەيدى.فورۋم ناتيجەسىندە كەلەسى ٴ3شى باسەكەگە قابىلەتتى قازاقستان اتتى بيزنەسفورۋمدى قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتىن ەكونوميزاسيالاۋ اياسىندا 2019 جىلى استانادا وتكىزۋ ۇيعارىلدى.
|
سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ جاۋاپتىسى تىلشىلىكتى قابىلداپ، قاتىستى جاعدايدى تانىستىردىحالىق تورابى2020.03.27 17:08 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتىما جاۋشۇي مىنالاردى ءبىلدىردى: ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ تىكەلەي قولباسشىلىق ەتىپ، تىكەلەي ورنالاستىرۋىندا، ەلىمىز ىندەتتەن ساقتانۋ تىزگىندەۋدە كورنەكتى تابىسقا قول جەتكىزىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ ايرىقشا القاۋىنا يە بولدى. ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ەل باسىلارى ەرەكشە كەڭەسىنە قاتىناسۋى جۇڭگونىڭ حالىقارالىق قوعاممەن قول ۇستاسىپ ىندەتكە قارسى تۇرۋ بەرىك بەكىمىن بەينەلەدى، جۇڭگونىڭ ىندەتكە قارسى تۇرۋداعى حالىقارالىق سەلبەستىكتى ورىستەتۋدى ىلگەرىلەتەتىن ءىرى ەل جاۋاپكەرشىلىگىن ايگىلەدى، جۇڭگونىڭ 20نىڭ سايكەسۋدى، سەلبەسۋدى كۇشەيتۋىن، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن ورنىقتىرۋىن قولدايتىن بەلسەندى پوزيتسياسىن بەينەلەدى. ءبىز وسى رەتكى ەل باسىلارى ەرەكشە كەڭەسىنەن مىنالاردى ءۇمىت ەتەمىز:ءبىرىنشى، ىنتىماقتى كۇشەيتۋ. ۆيرۋستا مەملەكەت شەكاراسى بولمايدى، ىندەت الدىندا ءارقانداي مەملەكەتتىڭ ءوز قامىن عانا ويلاۋىنا بولمايدى. تەك ءبىر نيەتپەن سەلبەسكەندە عانا، ىندەتتى جەڭۋگە، ەكونوميكانى ورنىقتىرۋعا، ءتارتىپتى قالپىنا كەلتىرۋگە بولادى. 20نىڭ مۇشەلەرى ىنتىماقتى كۇشەيتىپ، سىن سايىسقا بىرگە توتەپ بەرەتىن كۇشتى سيگنال تاراتىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ سەنىمىن سەرپىلتۋ كەرەك.ەكىنشى، سەلبەستىكتى كۇشەيتۋ. جەر شارىندا ىندەت جەدەل تارالعان تۇستا، حالىقارالىق سەلبەستىك جاساۋ وتە ماڭىزدى. جۇڭگو جاق ەل ىشىندەگى ساقتانۋ تىزگىندەۋدى بار كۇشپەن ويداعىداي ىستەۋمەن قاتار، قيىنشىلىعى بار مەملەكەتتەرگە دەر كەزىندە قولىنان كەلگەنىنشە كومەكتەستى. ءبىز ءار جاقپەن تاجىريبەلەردەن ورتاق پايدالانىپ، قابىلەت قۇرىلىسىن بىرگە كۇشەيتىپ، شۇعىل قاجەتتى ەمدەۋ زاتتىق ماتەريالدارىمەن قامداپ، ءار ەلدىڭ جۇڭگودان ساتىپ الۋىنا قولايلىلىق جاسادىق. 20عا مۇشە ەلدەردىڭءوزارا كومەكتەسىپ، تىعىز سايكەسىپ، حالىقارالىق الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ حاۋىپسىزدىگىن بىرگە قورعاۋىن ءۇمىت ەتەمىز.ءۇشىنشى، سايكەستىكتى كۇشەيتۋ. ىندەت جەر شارى ەكونوميكاسىنا اۋىر سوققى بولدى. ساقتانۋ تىزگىندەۋدى ويداعىداي ىستەۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ العى شارتىندا، ەلىمىز جۇمىستى، ءوندىرىستى تارتىپپەن قالپىنا كەلتىرىپ، الەمدىك كاسىپ سالاسى تىزبەگىن، قامداۋ تىزبەگىن ورنىقتىرۋدا ماڭىزدى رول اتقاردى. ءبىز ءار جاقتىڭ ماكرولىق ەكونوميكالىق ساياساتتى سايكەستىرۋدى كۇشەيتىپ، قاجەتتى قازىنا، اقشا جانە قۇرىلىم ساياساتتارىن قولدانىپ، بازاردى اشۋدى ىلگەرىلەتىپ، الەمدىك قامداۋ تىزبەگىنىڭ اشىق، ورنىقتى، حاۋىپسىز جانە ىركىلىسسىز اينالىمىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، بازار سەنىمىن سەرپىلتۋ ءۇشىن ورەلى رول اتقارۋىن ءۇمىت ەتەمىز.قورىتىپ ايتقاندا، جۇڭگو جاق 20نىڭ وزگە دە مۇشەلەرمەن بىرگە قۇلشىنىپ، وسى رەتكى ەل باسىلارى ەرەكشە كەڭەسىنىڭ بەلسەندى تابىستارعا قول جەتكىزۋىن ىلگەرىلەتۋدى قالايدى.
|
زەھەرلىك چېكىملىككە ئادەتلىنىپ قالغان كىشى تەۋبە قىلىشنى خالايدۇ. ئىسلامى سۇئال جاۋاپتەۋبە قىلىش توغىرسىدىكى ھۆكۈملەرزەھەرلىك چېكىملىككە ئادەتلىنىپ قالغان كىشى تەۋبە قىلىشنى خالايدۇ.تارقاتقان ۋاقىت : 26112012كۆرگۈچىلەر : 3292سىڭلىڭىزغا قىلىدىغان نەسىھىتىمىز؛ ئۇ دائىم ئېرىنىڭ يېنىدىن ئايرىلماستىن، ئۇنىڭ بۇ ئىشتىن قول ئۈزۈپ ھەقىقى تەۋبە قىلىشىغا ياردەمچى بولىشى، ئۇنىڭ ھاياتى ۋە ئائىلىسىنى ھالاكەتكە ئىلىپ بارىدىغان ئىنسانى شەيتانلارنىڭ ئازدۇرۇشىغا تاشلاپ قويماسلىقى كېرەك. چۈنكى ئۇ ئايالىنىڭ ياردىمىگە ناھايىتى بەك ئېھتىياجلىق.شۇنىڭدەك زەھەرلىك چېكىملىككە قارشى تۇرۇش مەركەزلىرىگە بېرىپ ئۇلاردىن ياردەم سورىشى لازىم. بۇنداق قىلىش ئۇنىڭ ئابرۇيىغا تەسىر يەتكۈزمەيدۇ. بەلكى يولدىشىنىڭ بۇ قىلمىشتىن بالدۇرراق قۇتۇلۇشىغا پايدىسى بولىدۇ. ھەر دائىم ئىككىلەنمەستىن داۋالاش مەركەزلىرىگە تىلىپۇن قىلىپ مەسلىھەت سوراپ تۇرۇشى لازىم.سىڭلىڭىز يولدىشىنى، ئاللاھقا تەقۋادارلىق قىلىشقا ۋە قورقۇشقا يېتەكلىشى، ئۆلۈمنى ۋە ئاللاھغا ئۇچرىشىشنى ئەسلىتىشى، زەھەرلىك چېكىملىكنى تاشلاشقا رىغبەتلەندۈرۈشى ۋە ئۇنىڭ دۇنيائاخىرەتتە ئىنسانغا ئىلىپ كىلىدىغان خەتىرى، پەرزەنتلىرىنىڭ ئىستىقبالى، ئائىلىسىنىڭ كېلىچىكى قاتارلىق مەسىلىلەرنى ئىنتايىن چىرايلىق ئۇسۇلدا چۈشەندۈرۈشى لازىم. شۇنداقلا ئۇنىڭ پاتپۇرسەتتە ساقىيىپ كېتىدىغانلىقى ۋە بۇ قىلمىشتىن قول ئۇزەلەيدىغانلىقى، مېھرىبان ئاللاھنىڭ ئۇنىڭ تەۋبىسىنى قوبۇل قىلىدىغانلىقىغا ئۈمىدلەندۇرىشى كېرەك.
|
ھامىلىدارلىق مەزگىلىدە جىنسىي مۇناسىۋەت قىلىشتا دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلار1. ھامىلىدارلىقنىڭ دەسلەپكى 3 ئېيى ۋە ئاخىرقى 1 ئېيى ئىچىدە جىنسىي مۇناسىۋەت قىلىشتىن ساقلىنىش كېرەك. چۈنكى بۇ مەزگىلدىكى جىنسىي مۇناسىۋەت قىلغاندا، زەكەرنىڭ بالىياتقۇ بوينىنى غىدىقلىشى بىلەن مەنى سۇيۇقلۇقى تەركىبىدىكى پروستاگلاندىن ماددىسىنىڭ ئايالنىڭ تېنىگە كىرىشى بالىياتقۇنىڭ قورۇلۇپ تارىيىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، بويىدىن ئاجراش، بالدۇر تۇغۇپ قويۇش، تۆرەلمە قېپى يېرىلىپ كېتىشنى ھەمدە باكتېرىيىلىك يۇقۇنلىنىش، تۇغۇت مەزگىلىدىكى ئېغىر يۇقۇملىنىش قاتارلىقلارنى پەيدا قىلىدۇ.2. ھامىلىدارلىقنىڭ 4ئېيىدىن تاكى 9ئېيىغىچە بولغان ئارىلىقتا جىنسىي مۇناسىۋەت قىلىشقا بولىدۇ. ئەمما، جىنسىي مۇناسىۋەتنىڭ قېتىم سانى بىلەن ھەرىكەتنىڭ كۈچلۈكلۈك دەرىجىسىگە دىققەت قىلىش كېرەك. ئادەتتە ئايدا 21 قېتىم، ھەرىكەت سىلىق بولۇشى، بەك كۈچەپ كەتمەسلىك لازىم. ئەر تەرەپ جىنسىي مۇناسىۋەتتىن ئىلگىرى ئايالىنى كۆپرەك پەپىلەپ، ئەيۋاشقا كەلتۈرۈپ، جىنسىي ھەۋىسىنى ئويغاتقاندىن كېيىن ئاندىن بىرگە بولۇش ياخشىراق.3. جىنىسي مۇناسىۋەت ئالدىكەينىدە تازىلىققا ناھايىتى ئەھمىيەت بېرىش لازىم. بولۇپمۇ ئەركىشى جىنسىي ئەزايىنىڭ تازلىقىغا بەك دىققەت قىلىشى، ئىمكانىيەت بولسا بىخەتەرلىك قاپچۇقى ئىشلىتىپ، باكتېرىيەلەرنىڭ ئايالىنىڭ تېنىگە كىرىپ كېتىپ، بىھۇدە ئاۋارىچىلىق پەيدا قىلىشىدىن ساقلىنىش لازىم.4. ھامىلىدارلىق ۋاقتى ئۇزارغانسېرى، بالىياتقۇ يوغىناپ، ئاياللارنىڭ قورسقى چىقىشقا باشلايدۇ. بولۇپمۇ 6 ئايلىقتىن كېيىن تېخىمۇ روشەن بولىدۇ. بۇ چاغلاردىكى جىنسىي مۇناسىۋەتتە ئايال كىشىنىڭ قورسىقى بېسىمغا ئۇچرىماسلىقى شەرت. شۇڭا، ئايال كىشى ئۈستىدە ئەركىشى ئاستىدا بولغان تەرىزدە بىرگە بولسا ياخشىراق.5. ئىككى قات ئاياللاردا ھامىلىدارلىققا قوشۇلۇپ باشقا كېسەللىكلەر بولسا مەسىلەن قان بېسىمى، يۈرەك كېسەللىكى دېگەنگە ئوخشاش ، بۇ خىل ئەھۋالدا جىنسىي مۇناسىۋەت قىلىش تازا مۇۋاپىق ئەمەس. جىنسىي مۇناسىۋەت بۇ خىل ئاياللارنىڭ يۈرەك سوقۇشى ۋە نەپىسىنى تېزلىتىپ، قان بېسىمىنى شىددەت بىلەن ئۆرلىتىپ، كۈتمىگەن ئاقىۋەتلەرنى پەيدا قىلىشى مۇمكىن.ئالدىنقىسى : ئەرئاياللارنىڭ جىنسىي تۇرمۇش ئۆمۈرى قانچىلىك؟
|
تاريح 7272 8 پىكىر 12 مامىر, 2021 ساعات 22:38التىن وردا كوپۇلتتى مەملەكەت بولدى. ونىڭ جەرىنىڭ باسىم بولىگى قازىرگى قازاقستان اۋماعىنا ميراسقا قالدى.جوشى ۇلىسى ەۋرازياداعى كوپتەگەن حالىقتاردىڭ مەملەكەتتىلىگىنىڭ بەسىگى بولىپ تابىلعان. ونىڭ ماڭىزدىلىعى بارلىق ەۋرازيا حالىقتارى ءۇشىن ورتاق تاريحي وتكەنگە نەگىزدەلىپ قويماي، سونىمەن بىرگە قازىرگى ۋاقىتتا بايقالاتىن ينتەگراتسيالىق تەندەنتسيالارعا دا بايلانىستى. ونىڭ قۇرامىندا الەۋمەتتىكەكونوميكالىق دامۋ دەڭگەيىندە ەرەكشەلەنەتىن، وزىندىك مادەنيەتى مەن ادەتعۇرىپتارى بار كوپتەگەن تايپالار مەن ۇلتتار بولدى. دەشتىقىپشاق دالاسىنداعى كوشپەلىلەردىڭ نەگىزگى بولىگى رەتىندە تۇركى تايپالارى قىپشاقتار، قاڭلىلار، قارلۇقتار، نايماندار جانە قۇرعان. وتىرىقشى اۋداندارىندا بولگارلار، موردۆالىقتار، ورىستار، گرەكتەر، حورەزمدىكتەر جانە باسقالارى ءومىر ءسۇردى. تاريحشىلار ءالى كۇنگە دەيىن التىن وردانىڭ تاريحتاعى ءرولىن باعالاۋدا جانە ءتىپتى ونىڭ اتاۋىن انىقتاۋدا ءار ءتۇرلى ويپىكىرلەر بىلدىرەدى. سوڭعى ۋاقىتقا دەيىن وتاندىق تاريحنامادا التىن ورداعا، ونىڭ تاريحتاعى رولىنە دەگەن تەرىس كوزقاراس بولعان. ءارتۇرلى زەرتتەۋشىلەر موڭعولدار جاۋلاپ الۋلارىنا قاراعاندا شىعىس ەۋروپادان قىتايعا دەيىنگى بۇكىل ەۋرازياداعى ساياسي تۇراقتىلىقتىڭ پايدا بولۋىن اتاپ ءوتتى. جاۋلاپ الىنعان حالىقتاردىڭ كونفەسسيالارىنا توزىمدىلىك تانىتقان بيلەۋشى التىن وردا ەليتاسى تۋرالى ءدىني ىزدەنىستەر بەلگىلى. التىن وردا حاندارى يسلام ءدىنىن قابىلداعاننان كەيىن دە ءدىني توزىمدىلىكتى كورسەتتى. التىن وردا مۇسىلمان شىعىسىنان كوپ نارسە الىپ، وزگەرىسسىز قالمادى. مىسالى: قولونەر، ساۋلەت ونەرى، مونشا، ساندىك دەكور، پارسى پوەزياسى، اراب گەومەترياسى دەگەنمەن قاراپايىم كوشپەندىلەرگە قاراعاندا ادەتعۇرىپ پەن مانەرلەرى تىم كۇردەلى جانە العىر. سارايالتىن وردانىڭ استاناسى جانە ونىڭ باسقا قالالارىندا كوپتەگەن حالىقتاردىڭ وكىلدەرى مەكەندەگەن. مۇندا ءارتۇرلى دىندەر مەن مادەنيەتتەر قاقتىعىسىپ، التىنوردالىق ساراي جانىندا ءارتۇرلى ءدىني سەنىمدەردىڭ ميسسيونەرلەرى، بەلسەندى قاتىسۋشىلارى مۇحاممەد، حريستوس جانە بۋددانىڭ جاقتاۋشىلارى اراسىندا داۋداماي تۋىنداعان. شىڭعىسحان يمپەرياسىنىڭ، اتاپ ايتقاندا التىن وردانىڭ مۇراسى، عاسىرلارداعى قازاق حاندىعىندا، سونىمەن قاتار وسى كەزەڭدەگى ورتا ازيا، ءسىبىر، ەدىل ايماعى، سولتۇستىك كاۆكاز، قىرىمنىڭ تۇركى مەملەكەتتەرىندە كورىنىس تاپتى. ناقتىلاپ ايتقاندا، ول قازاق قوعامىنىڭ الەۋمەتتىكساياسي قۇرىلىمىندا كورىنىس تاپقان. ياعني، وندا سۇلتاننىڭ ەڭ جوعارعى تابى، حان تاعىنا مونوپوليالىق قۇقىعى بار شىڭعىسحاننىڭ ۇرپاقتارى اقسۇيەكتەر تورەلەر قۇرعان. سونىمەن قاتار، اقسۇيەكتەر بۇل قۇقىعىنىڭ قولدانىلۋ اياسى قولدانىستاعى ەتنيكالىق جانە مەملەكەتتىك شەكارالارعا تاۋەلدى بولمادى: شىڭعىس حاننىڭ ءار ۇرپاعى شىڭعىس حان يمپەرياسىنىڭ ءداستۇرى بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ساقتالعان كەزكەلگەن جەردە حان اتاعىن تالاپ ەتە الاتىن مۇمكىندىگى بولاتىن. سوندىقتان شىڭعىسحان ۇرپاقتارى قاراقالپاقتار مەن قىرعىزداردىڭ پاديشاحى نەمەسە بۇحارا مەن حيۋا حاندارى رولىندە بولدى. شىڭعىسحان ۇرپاقتارىنىڭ ساياسي مازمۇنى مەن سيپاتى تەك گەنەالوگيالىق زاڭعا نەگىزدەلگەن، ۇلتتىق ماڭىزى جوق سەكىلدى بولدى.قازاق مەملەكەتتىلىگى، ءسوزسىز، ءوز نەگىزىندە دامىدى جانە ەجەلگى تۇركى مەملەكەتتىلىگىنىڭ قايتا جاڭعىرعان داستۇرلەرىنىڭ جەمىسى بولدى. التىن وردا وسىنىڭ ايقىن دالەلى. التىن وردانىڭ تاريح بارىسىنا، ءبىرىنشى كەزەكتە قازاقستان مەن رەسەي تاريحىنا، وردا ىقپالىنىڭ ۋاقىت ىشىندەگى الۋان تۇرلىلىگىنە، قاراماقايشىلىعى مەن ۇزاقتىعىنا اسەر ەتۋىنىڭ ەكىۇشتىلىعى تۋرالى ايتۋعا بولادى، بۇل ءوز كەزەگىندە التىن وردا كەزەڭىنىڭ وسى ەلدەردىڭ تاريحى ءۇشىن ماڭىزى تۋرالى وتاندىق جانە الەمدىك تاريحنامادا داۋ تۋدىردى.سىرتقى جانە شەتەلدىك كوزقاراس جونىندە ايتا كەتسەك، مىسالى، تۇركيانىڭ كوپتەگەن عالىمدارى التىن ورداعا جوشى ۇلىسىنا بايلانىستى ەڭبەكتەر جازعان. مىسالى، وسى تاقىرىپتىڭ تاريحنامالىق قىرلارىنا تۇرىك تاريحشىسى تۇتەن وزكايا نازار اۋدارعان. ول كەڭەس وداعىنداعى التىن ورداعا بايلانىستى جاڭا زەرتتەۋلەر اتتى ماقالاسىندا التىن وردانىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىن زەرتتەۋگە نەگە ماڭىزدى ەكەندىگىنە توقتالعان. ونىڭ ايتۋىنشا، التىن وردا كەڭەس وداعىنىڭ ءبىر بولىگىندە ورنالاسقان مەملەكەت بولعان. التىن وردانىڭ تاريحىنا زەرتتەۋشىلەردىڭ كىم قايسىسى ۇلەس قوسقانىنا توقتالىپ، ي.ن. بەرەزيننىڭ عاسىردىڭ 5060شى جىلدارىندا ەڭبەكتەرىنە تالداۋ جاسادى. تۇتەن وزكاياعا قاراعاندا ي.ن. بەرەزين كوبىنەسە عاسىرلارعا جاتاتىن حان جارلىقتارىنا مىسالى، تەمىر، قۇتلىق، توقتامىس، مەڭلى كەرەي جانە ت.ب. بيلەۋشىلەر سيپاتتاما جاساي وتىرىپ، وسى مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق، سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك باسقارۋ ماسەلەلەرىنە كوڭىل اۋدارعان. بۇل رەتتە زەرتتەۋشى التىن وردانى جوشى ۇلىسى دەپ اتاعانى كوشپەلى داستۇرلەرگە سايكەس كەلەتىنىن بەلگىلەگەن. وسى باعىتتا تۇرىك تاريحشىسى التىن وردانىڭ تاريحي تاعدىرىنا وزىندىك سيپاتتاماسىن بەردى. بۇل ماڭىزدى ماقالادان بولەك تاعى ءبىر ەڭبەككە نازار اۋدارۋعا بولادى: ا.مەلەك وزەتگين مەن ءىلياس كەمالوعلىنىڭ التىن وردا حاندىعىنا تيەسىلى رەسمي حات الماسۋى اتتى كىتابى. بۇل ەڭبەكتىڭ حرونولوگيالىق كەزەڭى: ءحىىى ح عاسىرلار ارالىعى. ياعني، التىن وردا 1240 جىلدا قۇرىلعانىنان باستاپ 1502 جىلدار ارالىعىنداعى سىرتقى يمپەراتورلىقتاردىڭ كنيازدىكتەرمەن بايلانىس قارىم قاتىناسى تۋرالى جازىلعان بۇيرىقتار، سونىمەن قاتار ەكى ەل اراسىنداعى كەلىسىمشارتتار تۋرالى مالىمەتتەر بەرىلگەن.التىن وردا مەن قازاق حاندىعىنىڭ تىكەلەي مۇراگەرلىك تاريحى مەن بايلانىسىن عىلىمي تۇرعىدان ءتۇسىندىرۋ ماقساتىندا 2020 جىلى ۇلىق ۇلىستىڭ التىن وردا 750جىلدىعىنا وراي ينستيتۋتتا بىرنەشە ءىسشارالار وتكىزىلدى: 28 مامىردا ر.ب. سۇلەيمەنوۆ ات. شىعىستانۋ ينستيتۋتىمەن بىرلەسىپ ۇلى دالانىڭ تاريحيمادەني كەڭىستىگىندەگى جوشى ۇلىسىنىڭ التىن وردانىڭ ماڭىزدىلىعى مەن ءرولى اتتى حالىقارالىق عىلىميتەوريالىق ونلاينكونفەرەنتسيا 24 قىركۇيەكتە قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەن قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن التىن وردادان قازاق حاندىعىنا دەيىن: مەملەكەتتىلىك ءداستۇر ساباقتاستىعى ماسەلەلەرى اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىميپراكتيكالىق ونلاينكونفەرەنتسيا. بۇل ءىسشارالار بارىسىندا كەيىنگى وتاندىق جانە دۇنيەجۇزى تاريحىنىڭ ورتا عاسىرلار كەزەڭىندەگى اقتاڭداقتاردى قالپىنا كەلتىرۋدە ىرگەلى سيپات الاتىن ماڭىزدى تەوريالىق جانە پراكتيكالىق ماسەلەلەر تالقىلاندى.ش.ش. ءۋاليحانوۆ ات. تاريح جانە ەتنولوگياينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى م. مورياكوۆا
|
ئۇيغۇرلارنىڭ ئائىلەنىكاھ ئادەتلىرى مىسرانىم مۇنبىرى !مىسرانىم مۇنبىرى مۇنبەر مەدەنىيەت ۋە تارىخ مىللەت ۋە ئۆرىپ ئادەتلەر ئۇيغۇرلارنىڭ ئائىلە نىكاھ ...كۆرۈش: 685ئىنكاس: 4ئۇيغۇرلارنىڭ ئائىلە نىكاھ ئادەتلىرى ئۇلانما كۆچۈرۈش توردا يوقسالام ، يېڭى تاڭتىزىم نۇمۇرى: . 14090مۇنبەر پۇلى : 8774يوللىغان ۋاقتى 2010114 03:22:36 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش ئۇيغۇرلار جەمئىيىتىدە ئەسىرلەر بويى ئەر ئاساس قىلىنغان فېئودال ئائىلە باشلىقلىق تۈزۈمى ھۆكۈم سۈرۈپ كەلگەن. ئائىلە قۇرۇلمىسى ئاتا قان سېستىمىسى ئاساس قىلىنغان بىر ئەر خوتۇنلۇق چوڭ ئائىلىدىن تەركىب تاپقان. ئۇنىڭ ئالاھىدىلىكلىرى:1 ئائىلە ئەزالىرى ئەر جەمەتىنى ئاساس قىلغان ئۈچ ياكى تۆت ئەۋلاتنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇلار چوڭ دادا ۋە ئۆيلۈك ئوچاقلىق بولغان ئاكا ئۇكا ھەم ئۇلارنىڭ پەرزەنتلىرىدىن ئىبارەت. ئادەتتە ئۈچ ئەۋلات بىرگە ياشايدىغان ئائىلىلەر بىر قەدەر ئومۇميۈزلۈك بولۇپ، چوڭ دادا ھايات ۋاقتىدا ئاكا ئۇكىلار ئاسانلىقچە بۆلۈنۈپ چىقىپ كەتمەيدۇ. ئائىلە ئەزالىرىنىڭ ھەممىسى ئەر جەمەتىدىن بولغان چوڭ دادىنىڭ ئاغزىغا قارايدۇ. ئائىلىنىڭ چوڭ ھوقۇقى چوڭ دادىغا مەنسۇپ بولۇپ، ئۇ ئائىلە ئەزالىرى تەرىپىدىن ئۆينىڭ تۈۋرۈكى، ئۆينىڭ بەرىكىتى دەپ ھۆرمەتلىنىدۇ، ئاسرىلىدۇ. ئۇنىڭ سۆز ھەرىكىتى ئائىلە ئەزالىرىنىڭ رىئايە قىلىشقا تېگىشلىك ئائىلە قانۇنى ھېسابلىنىدۇ، پۈتۈن ئائىلە ئەزالىرى ئولتۇرسا قوپسا ئۇنىڭغا ئۇزۇن ئۆمۈر تىلەيدۇ، ئۆزلىرى ھەرقانچە غورىگىل قالسىمۇ، ھەممە نەرسىنىڭ باش بۇرنىنى ئۇنىڭغا ئاتايدۇ.2 تۇنجى ئوغۇلنىڭ ئورۇن مەرتىۋىسى يۇقىرى.ئۇيغۇرلار جەمئىيىتىدە تۇنجى ئوغۇل ئىككىنچى ئاتىلىق ھۆرمىتىگە سازاۋەر. ئۇ سىرتقا قارىتا ئائىلە باشلىقىغا ۋاكالىتەن بارلىق تاشقى ئىشلار غا؛ ئائىلە ئىچىدە بولسا، ئائىلىنىڭ بارلىق ئىشلىرىغا مەسئۇل. ئەمما ئائىلىنىڭ بىر يىللىق ئىشلەپچىقىرىش، تۇرمۇش، كىرىم چىقىم ئىشلىرىنى ئورۇنلاشتۇرۇش، مال مۈلۈكىنى باشقۇرۇش، پەرزەنتلەرنىڭ نىكاھ ئىشلىرى قاتارلىق ئىشلاردا بىر قارارغا كىلىشتە ئالدى بىلەن ئائىلە باشلىقىنىڭ سەمىگە سېلىپ، ئۇنىڭ ماقۇللىقىدىن ئۆتكەندىن كېيىن ئاندىن ئەمەلگە ئاشۇرىدۇ.3 ئائىلە ئەنئەنىسىنى ئەلا بىلىش، ئاتا ئانىسىغا ۋاپادار بولۇش، چوڭلارنى ھۆرمەتلەش، كىچىكلەرنى ئاسراش، ئائىلە ئىتتىپاقى، ئىناقلىقىنى ساقلاش ئۇيغۇرلارنىڭ گۈزەل ئەخلاقى ۋە ئائىلە تەربىيىسىنىڭ مۇھىم مەزمۇنلىرىدىن. ئائىلە ئەزالىرى ئىچىدە بۇنىڭغا خىلاپ ئىشلار سادىر قىلىنسا، ئۇلارنىڭ بۇ قىلمىشلىرى ئاتا ئانىغا ۋاپاسىزلىق، ئائىلە ئەنئەنىسىگە ئاسىيلىق دەپ قارىلىپ پۈتۈن جەمئىيەتنىڭ قاغىش نەپرىتىگە ئۇچرايدۇ. ئۇيغۇر ئائىلىسىدىكى مۇنداق مۇھەببەت نەپرەت يەر سۇ بىلەن كۆكۈرەر، ئەر ئەر ئاتا ئانا دۇئاسى بىلەن كۆكۈرەر، ئاتا قارغىش ئوق دېگەن تەمسىلدە ناھايىتى ئوبرازلىق ئىپادىلەنگەن.ئۇيغۇر جەمئىيىتىنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ ئۇيغۇرلارنىڭ ئائىلە تىپى ۋە قۇرۇلمىسىدا ئىككى قۇتۇپقا بۆلۈنۈش كېلىپ چىقىش بىلەن فېئودال چوڭ جەمەتلىك ئائىلە ۋە ئوتتۇرا تىپتىكى ئائىلىلەرمۇ شەكىللەنگەن. مەسىلەن، جەنۇبىي شىنجاڭ رايونىدا قەشقەردىكى تاش ئاخۇن بايلار ئائىلىسى؛ قەشقەر شىنجاڭ رايونىدا تۇرپاندىكى مۇسۇلبايلار ئائىلىسى؛ شىمالىي شىنجاڭ رايونىدا ئىلىدىكى مۇسابايوۋلار ئائىلىسى قاتارلىق ئائىلىلەر ئەنە شۇنداق فىئودال چوڭ جەمەتلىك ئائىلىلەرنىڭ ۋەكىللىرىدىندۇر. ئىككى ئەۋلات بىرگە ياشايدىغان ئائىلىلەر ئوتتۇرا تىپتىكى ئائىلىلەردىن بولۇپ، ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ئاساسىي سالماقنى ئىگەللەيدۇ. فېئودال چوڭ جەمەتلىك ئائىلىلەر، ئوتتۇرا تىپتىكى ئائىلىلەرگە ئوخشاش تەرەققىي قىلالمىغان.ئۇيغۇرلارنىڭ تۇغقانچىلىق مۇناسىۋىتى مۇنداق تۆت سېستىمىغا بۆلۈنىدۇ:1 قانداش تۇغقان بىر ئاتا ئانىدىن بولغان، ئاتا بىر، ئانا باشقا ئاكا ئۇكا، ئاچا سىڭىللار.2 يېقىن تۇغقان: ئانا جەمەت تۇغقانلار ۋە بىر ئاتىدىن بولغان ئاكا ئۇكا، ئاچا سىڭىلنىڭ پەرزەنتىلىرى ھەم ئانابىر، ئاتا بۆلەك ئاكا ئۇكا، ئاچا سىڭىللار.3 يىراق تۇغقان: ئاتا جەمەت، ئانا جەمەت سېستىمىسىدىكى غەيرىي قانداش تۇغقانلارنىڭ ئەۋلادلىرى، مۇنداق تۇغقانلار ئادەتتە شىرەم تۇغقان دەپ ئاتىلىدۇ.4 قۇدا تۇغقان: پەرزەنتلىرىنىڭ قېيىن ئاتا، قېيىن ئانا ۋە ئۇلارنىڭ پەرزەنتلىرى. ئادەتتە يۇقىرىقى تۇغقانچىلىق مۇناسىۋەتتىكىلەرنىڭ ھەممىسى تۇغقان دەپ ئاتىلىدۇ.ئۇيغۇرلاردا بىر ئائىلە ئەزالىرى يەنى قانداش جەمەت بىرلىكى ئاساسىدىكى تۇغقانلار ئەجداد تەرتىپى، ئەۋلاد تەرتىپى، ياش تەرتىپى بويىچە خاس نام بىلەن پەرقلەندۈرۈلىدۇ.1 ئەجداد تەرتىپى بويىچە: ئۇيغۇرلاردا ئەنئەنە بويىچە ئەجداد تەرتىپىنىڭ خاس نامى ۋە شەخس ئىسمى يەتتىنچى ئەجدادقىچە خاتىرىدە تۇتۇلىدۇ: دادائاتا، ئانا ئاپا؛ چوڭ دادا ئاتا، چوڭ نانا ئاپا؛بوۋا م موما م؛ چوڭ بوۋام م چوڭ مومام؛ ئۇلۇغ بوۋام ئۇلۇغ مومام؛ بەشىنچى ئەجدادتىن يەنى ئۇلۇغ بوۋىدىن يۇقىرىدىكىلەر ئۇلۇغ بوۋامنىڭبوۋىسى ياكى ئالتىنى، يەتتىنچى بوۋام دەپ يۈرگۈزۈلىدۇ. بۇرۇن ئالتىنچى، يەتتىنچى ئەجدادنىڭ خاس نامى بولغان بولۇشى مۇمكىن. ئەمما بىزنىڭ دەۋرىمىزگە يېتىپ كەلگۈچە ئۇنتۇلغان بولسا كېرەك. شۇنىڭدەك ھازىر ئۈچىنچى ئەجدادلىرىدىن يۇقىرى ئەجدادىنىڭ خاس نامى شەخس ئىسىملىرىنى تولۇق ئېيتىپ بېرەلەيدىغانلار ئاز ئۇچرايدىغان بولۇپ قالدى.2 ئەۋلاد تەرتىپى بويىچە: ئۇيغۇرلاردا دادا جەمەت ئەۋلادى ئالتە بوغۇمدا يەنى ئالتە ئەۋلادىدا ئاخىرلىشىدۇ. ئۇلار: ئوغۇل، قىز، نەۋرە، ئەۋرە، چەۋرە، پەي نەۋرە، كوكۇن نەۋرە دېيىلىدۇ. نەۋرە ئوغۇل نەۋرە، قىز نەۋرە دەپ پەرقلەندۈرۈلىدۇ.3 دادا، ئانا جەمەت بويىچە: دادا، ئانىسىنىڭ ئاكا ئۇكا، ئاچا سىڭىللىرى ئومۇملاشتۇرۇلۇپ تاغا ياكى ئاغا، ئاكا، ھامما دەپ پەرقلەندۈرۈلىدۇ. ئەمما ئادەتتە يېقىنلىق، مېھرى ھۈرمەت ئېتىبارى بىلەن ئۇلارنىڭ شەخس ئىسمىنىڭ ئاخىرىغا دادام، ئانام، ئاپام سۆزى قوشۇلىدۇ. بەزى رايونلاردا دادىنىڭ ئاكىسى چوڭ ئاتا، ئۇكىسى كىچىك ئاتا؛ ئانىنىڭ ئاچىسى چوڭ ئاپا، سىڭلىسى كىچىك ئاپا دەپمۇ يۈرگۈزۈلىدۇ.4 قۇدا تۇغقان ناملىرى: پەرزەنتلىرىنىڭ نىكاھ مۇناسىۋىتى بىلەن شەكىللەنگەن غەيرىي قانداش سىستېمىسى ئاساسىدىكى تۇغقانچىلىق مۇناسىۋەت قۇدا تۇغقان دېيىلىدۇ ۋە خاس نام بىلەن پەرقلەندۈرۈلىدۇ.ئوغۇل ۋە قىز تەرەپ ئاتا ئانىلىرى قۇدىلارنى پەرقلەندۈرۈش زۆرۈرىيىتى بولغاندا ئەر ئەركەك قۇدا، ئايال چىشى قۇدا دەپ يۈرگۈزۈلىدۇ. ئوغۇلنىڭ ئايالى كېلىن ياكى كېلىن بالا قىزنىڭ ئېرى كۈيە ياكى كۈيئوغۇل دەپ يۈرگۈزۈلىدۇ. ئەمما ئوغۇل تەرەپ ئادەتتە كېلىننى ئائىلىنىڭ رەسمىي ئەزاسى سۈپىتىدە قىزىم ياكى بالام دەپ ئاتايدۇ. قىز تەرەپ بولسا، كۈيئوغۇلنى ئوغلۇم ياكى بالام دەپ ئاتايدۇ. ئوغۇلنىڭ ئايالىنىڭ شۇنىڭدەك، كېلىننىڭ ئېرىنىڭ دادا ئاتاسى، ئانا ئاپاسى، قېيىن ئاتا، قېيىن ئانا دەپ ئاتىلىدۇ. ئادەتتە دادا ئاتا ئانا ئاپا دەپ يۈرگۈزۈلىدۇ. كۆپ پەرزەنتلىك ئائىلىلەردە چوڭ ئوغۇلنىڭ ئايالى ئۇنىڭ ئۇكا، سىڭىللىرى تەرىپىدىن يەڭگە ياكى ئېگىچە، تۇرپان قاتارلىق جايلاردا بولسا ئايلا دەپ ئاتىلىدۇ. كېلىنلەر ئارىدىن چوڭلىرىنى ئاكا ياكى ئاغا، تۇرپان قاتارلىق جايلاردا موللاكا، ئاچا ياكى ھەدە، ئايلا؛ كىچىكلىرىنى ئۇكامش سىڭلىم دەپ ئاتايدۇ. بىر ئائىلىدىكى ئاكا ئۇكىنىڭ ئاياللىرى ئۆز ئارا ئېپى يەڭگە دەپ ئاتىشىدۇ. ئەرنىڭ ئايالىنىڭ ئاكا ئۇكىسى قېيىن ئاغا، قېيىن ئىنى، ئاچا سىڭىللىرى قېيىن ئېگىچە، قېيىن سىڭىل دەپ ئاتىلىدۇ. ئادەتتە بولسا، ئاكا ياكى ئاغا، ئاچا، ئىگىچە ياكى سىڭىل دەپ يۈرگۈزۈلىدۇ. بىر ئائىلىدىن ياتلىق بولغان ئاچا، سىڭىلنىڭ ئەرلىرى شۇنىڭدەك ئەر ئايال ئىككى تەرەپنىڭ ئاكا ئۇكا، ئاچا سىڭىللىرى ئارىسىدا قۇدىلاشقانلارمۇ باجا دەپ ئاتىلىدۇ. ئۇلارنىڭ ئاتا ئانىلىرى قايچا قۇدا دەپ ئاتىلىدۇ.ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ئوغۇل، قىز، ئايال ھەممىسى مۈلۈك ۋارىسلىق ھوقۇقىغا ئىگە. ئەمما، ئەمەلىي تەقسىماتتا ئوغۇلغا قارىغاندا قىزغا ئىككىدىن بىر ئۈلۈش؛ ئايالغا تۆتتىن ياكى سەككىزدىن بىر ئۈلۈش تەقسىم قىلىنىدۇ. ئەگەر ئۆلگۈچىنىڭ ئوغلى يوق بولغان تەقدىردە مۈلۈك قىزلار ئوتتۇرىسىدا تەڭ تەقسىم قىلىنىدۇ. ھېچقانداق پەرزەنتى يوق، ئەمما قانداش تۇغقان ۋە ئايالى بولغان تەقدىردىمۇ شۇلار ئوتتۇرىسىدا بىر ئۈلۈشتىن تەقسىم قىلىنىدۇ. ئۆلگۈچىنىڭ باشقا ھېچقانداق يېقىنلىرى بولماي، پەقەت ئۆگەي ئاكىسى، ئاسراندى پەرزەنتى بولسا مۈلۈك ۋارىسلىق ھوقۇقى شۇنىڭغا مەنسۇپ بولىدۇ. مۇنداق پەرزەنتلەردىن بىردىن ئوشۇق بولغان تەقدىردە ئۇلارغا تەڭ تەقسىم قىلىنىدۇ. ئۆلگۈچى يەككە يېگانە بولسا، ئۇنىڭ مۈلكى جامائەتنىڭ كېڭىشى بىلەن جامائەت خەيرى ساخاۋەت ئىشلىرىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىلىدۇ. ئۆلگۈچى ھايات ۋاقتىدا مال مۈلۈكنىڭ مەلۇم قىسمىنى پەرزەنتلىرىنىڭ بىرەرىگە ياكى ئايالىغا ئۆگەي ۋە ئاسراندى پەرزەنتلىرىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ بەخشەندە قىلىپ بەرگەن ياكى شۇنداق قىلىشنى ۋەسىيەت قىلغان بولسا، مۈلۈكنىڭ شۇ قىسمى تەقسىماتقا كىرگۈزۈلمەيدۇ.ئۇيغۇرلارمۇ قىز بالا ياتلىق قىلىنغاندا بىر يۈرۈش تويلۇق ۋە باشقا سەرەمجانلار بىلەن ئۇزىتىدۇ. ئەمما ئۇ يەنىلا مۈلۈك ۋارىسلىق ھوقۇقىغا ئىگە. تۇرمۇشلۇق بولمىغان ئوغۇل قىزلارغا مۈلۈك تەقسىماتىدا، ئۇلارنىڭ تۇرمۇش ۋە توي ئىشلىرىنىڭ خىراجىتى نەزەردە تۇتۇلۇپ، تېگىشلىك ئەنئەنىۋى نىسبەتتىن بىر ھەسسىدىن ئارتۇقراق مۈلۈك قالدۇرۇلىدۇ.نىكاھ تۈزۈم رەسمىيەتلىرى1 نىكاھ تۈزۈمى.ئازادلىقتىن بۇرۇن ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە قېئوداللىق ھۆددىگەرلىك ئاساسىدىكى بىر ئەرگە بىر ئاياللىق تۈزۈمى ھۆكۈم سۈرۈپ كەلگەن، ئۇنىڭ ئالاھىدىكلىرى:ئەرلەرنىڭ ئەرلىك ھوقۇق ئىمتىيازى مۇقەددەس ئىدى. ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە گەرچە بىر ئەر بىر ئاياللىق تۈزۈم ھۆكۈم سۈرۈپ كەلگەن بولسىمۇ، ئەرلەر ئەرلىك ھوقۇق ئىمتىيازىدىن پايدىلىنىپ ئىككى، ھەتتا ئۈچ، تۆت خوتۇن ئالىدىغان ئەھۋالمۇ تەڭ مەۋجۇت بولۇپ كەلگەن. مۇنداق ئەھۋال ئومۇميۈزلۈك بولمىسىمۇ، ئۇنىڭ شەكىللىنىشىگە مۇنداق ئەھۋاللار سەۋەب بولغان:ئوتتۇرىدا پەرزەنت بولماسلىقى ياكى ئايالىنىڭ تۇغۇت ئىقتىدارى بولماسلىقى سەۋەبى بىلەن ئەر خوتۇن ئۈستىگە يەنە بىر خوتۇن ئالىدۇ. مۇنداق سەۋەب زۆرۈرىيىتى تۇغۇلغاندا، ئەر خوتۇن رازىلىشىش ئاساسىدا ئىش كۆرۈلىدۇ. كۆپىنچە ھاللاردا ئايال تەرەپ تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئوتتۇرىغا چىقىپ لايىق تاللايدۇ ۋە توي ئىشىغا ئۆزى رىياسەتچىلىك قىلىدۇ. مۇنداق بىر ئەرلىك ئىككى خوتۇن چوڭ خوتۇن، كىچىك خوتۇن دەپ ئاتىلىدۇ. كىچىك خوتۇن ئادەتتە توقال دەپمۇ ئاتىلىدۇ. تىجارەت بىلەن ياكى باشقا ئىشلار بىلەن سىرتتا ئۇزۇن مۇددەت تۇرۇپ قېلىش ئەھۋالى بولغاندا، ئەر يەنە بىر خوتۇن ئېلىشقا بولىدۇ. بەزى ئەرلەر ئەرلىك ھوقۇق ئىمتىيازى، جەمئىيەتتىكى نوپۇز، بايلىق، ھوقۇق ئىمتىيازىغا تايىنىپ خاھىشىچە توقال ئالىدىغانلارمۇ بار. ئەمما بۇ خىلدىكى توقال ئالغۇچىلار بىر قەدەر ئاز بولغان، بولۇپمۇ ئۈچ، تۆت توقال ئېلىش ناھايىتى ئاز ساندىكى يۇقىرى تەبىقىدىكىلەر ئىچىدىلا مەۋجۇت بولغاچقا، ئۇنداق ئەھۋال تېخىمۇ ئاز بولغان.پەرزەنتلەرنىڭ نىكاھ ئىشى ئاساسەن ئاتا ئانىنىڭ ھۆددىگەرلىكىدە بولۇپ كەلگەن. ئوغۇل قىز ئۆز ئارا تېپىشىپ رايىلاشقاندىن كېيىن ئاتا ئانىلارنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىپ تويلىشىدىغان ئەھۋالمۇ تەڭ مەۋجۇت بولۇپ كەلگەن. ئەمما تەڭ مەۋجۇت بولۇپ كەلگەن. ئەمما ئاتا ئانىنىڭ پىكرى يەنىلا ھەل قىلغۇچ رول ئوينايتتى.ئۇيغۇرلارنىڭ نىكاھلىنىشى ئادەتتە ئۆز مىللەت قوۋمىسى بىلەن چەكلىنىپ، ئاساسلىقى يات ئائىلىلەر ئوتتۇرىسىدا ئېلىپ بېرىلىدۇ. بىۋاستە قانداش تۇغقانلار ياكى دادىغا يا ئانىغا ئۆگەي، جۈملىدىن ئاسراندى پەرزەنتلەر ئارا نىكاھلىنىشقا پەقەت بولمايدۇ. ئەمما تۇغقانچىلىق قوغلىشىپ يېقىن تۇغقانلار ئارا نەۋرىلەرنى ئۆز ئارا چېتىش ئادەتلىرىمۇ مەۋجۇت بولۇپ كەلگەن. ئەمما تەجرىبىلەرگە ئاساسەن، ئەۋلادنىڭ ھېينپناق تۇغۇلۇپ قېلىشى، ئەر خوتۇن مۇناسىۋىتىنىڭ ياخشى بولماي ئاجرىشىپ كېتىشى ئارقىسىدا ئاتا ئانىلارنىڭ تۇغقانچىلىق مۇناسىۋىتىنىڭ يىرىكلىشىپ، ھەتتا ياتلىشىپ كېتىش ھادىسىلىرىنىڭ سادىر بولۇشىدىن ساقلىنىش ئۈچۈن ناھايىتى ئېھتىياتچانلىق پوزىتسىيە تۇتۇلىدۇ. مۇمكىن قەدەر نەۋرىلەرنى چېتىشتىن ساقلىنىدۇ. شۇڭا بۇ خىلدىكى نىكاھلىنىش ئاز ئۇچرايدۇ.مۇندىن باشقا ئۇيغۇرلاردا يەنە دىنداشلىق مۇناسىۋىتى ئارقىسىدا غەيرىي مىللەت قوۋمى بىلەن، جۈملىدىن مۇھەببەت تۈپەيلىدىن غەيرىي دىندىكى غەيرىي مىللەت قوۋمى بىلەن نىكاھلىنىش ئەھۋاللىرىمۇ مەۋجۇت بولۇپ كەلگەن. ئۇيغۇرلاردا كېلىننىڭ كۆيۈسى ۋاپات بولۇپ كەتكەن تەقدىردە ئاكىسى ياكى ئۇكىسى ئۇنىڭغا ئۆيلىنىشكە بولمايدۇ. ئەمما بۇرۇنقى ۋاقىتلاردا ئاكىسى ۋاپات بولۇپ كېتىپ يەڭگىسى تۇل قالغان ئۇلار بۆلەك ئۆي تۇتۇپ ئولتۇرغان تەقدىردە بولسا، ئاكىسىنىڭ مال مۈلكى، پەرزەنتلىرىنى دەپ ئۇكىسى يەڭگىسىگە ئۆيلىنىدىغان ئەھۋالمۇ مەۋجۇت بولۇپ ئۆتكەن. ئەمما جامائەتچىلىك تەرىپىدىن قاتتىق ئەيىبلىنىپ كەلگەچكە ئۇنداق ئەھۋال كەمدىن كەم ئۇچرايتتى. ئاكىسى ئۇكىسىنىڭ ئايالىغا ئۆيلىنىشكە پەقەت بولمايدۇ. ئايال ئۆلۈپ كەتسە ئەر ئايالنىڭ سىڭلىسىغا تەڭ دىمەت بولسا ئاچىسىغا ئۆيلىنىشكە بولىدۇ. بۇنىڭدىمۇ تۇغقانچىلىق مۇناسىۋەت ئۈزۈلۈپ قالماسلىق، پەرزەنتلىرىنىڭڭ ياتسىراپ قالماسلىقى مەقسەت قىلىنىدۇ.ئۇيغۇرلار بالدۇر ئۆي ئوچاقلىق بۇلۇپ ئادەتلەنگەن. شۇڭا ئوغۇللار ئادەتتە 16 ـ 18 يېشىدا ئۆيلىنىدۇ. قىزلار 15 17 ياشتا ياتلىق بولىدۇ. ھازىر بۇ ئادەت ئۆزگەردى، نىكاھ قانۇنى بويىچە ھەر ئىككى تەرەپنىڭ يېشى 18 گە توشمىسا توي خېتى بېرىلمەيدىغان بولدى.ئۇيغۇرلار توي ئىشىنى ئۆمۈر سودىسى دەپ ھېسابلايدۇ. شۇڭا توي ئىشى، توي مۇراسىمى، بولۇپمۇ، لايىق تاللاشقا ئالاھىدە دىققەت قىلىدۇ. ئۇيغۇرلار جەمئىيىتىدە فېئوداللىق ھۆددىگەرلىك ئاساسىدىكى نىكاھ تۈزۈمى ھۆكۈم سۈرۈپ كەلگەچكە، تويلىشىشتىمۇ شۇنىڭغا مۇناسىپ بەزى فېئوداللىق ئەخلاقىي قاراشلار شەكىللەنگەن. قىرغاق كۆرۈپ بوز ئايال، ئانا كۆرۈپ قىز ئال دېگەن ماقالىدە ئەنە شۇنداق فېئوداللىق ئەخلاقى قاراش ئىپادىلەنگەن. ئۇيغۇرلاردا تويلىشىش جەريانى تۆۋەندىكىچە باسقۇچلاردىن ئۆتىدۇ: بىرىنچى، لايىق تاللاش: لايىق تاللاشتا ئادەتتە مۇنداق ئۈچ خىل ئۇسۇل قوللىنىدۇ: 1 ئاتا ئانا بىلەن ئەل مەھەللە، قولۇم قوشنا، يارۇ بۇرادەرلەر، ئۇرۇق تۇغقانلار ئىچىدىن، ئاندىن قالسا يات يېزا قىشلاقلاردىن ئۆز پەرزەنتى ئوغلى ئۈچۈن لايىق كۆزىتىدۇ. ئاتا ئانىنىڭ پىكرى بىر يەرگە كەلگەندىن كېيىن باشقىلار ئارقىلىق ئوغلىغا بېشارەت بېرىلىدۇ ياكى ئوغلىنىڭ رايى ئاڭلىنىدۇ. ئوغۇلدا باشقا ئىنكاس بولمىسا ئاتا ئانا كۆزىتىپ تاللىغان لايىق نىشانلىنىدۇ. ئەگەر ئوغلىنىڭ ياقتۇرۇپ سۆزلىشىپ يۈرگەن لايىقى بولغان تەقدىردە بۇ لايىق ئاتا ئانىغىمۇ مۇناسىپ كۆرۈلسە، ئاخىرقى ھېسابتا شۇ لايىق نىشانلىنىدۇ. ئادەتتە ئاتا ئانىنىڭ پىكرى ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ. ئوغۇل بىلەن قىز بىر بىرىنى ياقتۇرۇپ قالغان بولسا ئۆز ئارزۇلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشنىڭ سىمۋولى قىلىپ ئۆزئارا خاتىرە قالدۇرۇشىدۇ. ئوغۇللار ئادەتتە كۈمۈش ئۈزۈك ھاللىق ئائىلىدىكىلەر ئالتۇن ئۈزۈك، بويۇنتۇمار، قىزلار ئۆزى گۈل چېكىپ ئىشلىگەن قول ياغلىق تەقدىم قىلىدۇ.2 بەزى ئائىلىلەر مەلۇم بىرىنىڭ ئوغلىنى قىزىنى كىچىكىدىن ياخشى كۆرۈپ كەلگەن بولسا، ھەرخىل سورۇن پۇرسەتلەردىن پايدىلىنىپ بالا قىلىۋالىمەن، ئوبدان بالا بولدى دېگەندەك سۆز ئىبارىلەر بىلەن ئوغۇلغا قىزغا جۈملىدىن ئوغۇل قىز نىڭ ئاتا ئانىسىغا بېشارەت بېرىپ تۇرىدۇ. ئەگەر ئوغۇل قىز دا، ئوغۇل قىز نىڭ ئاتا ئانىسىدا بۇ بېشارەتكە مۇناسىپ بىرەر ئىپادە كۆرۈلسە، ئوغۇل قىزدا، ئوغۇل قىز نىڭ ئاتا ئانىسىغا بۇ بېشارەتكە مۇناسىپ بىرەر ئىپادە كۆرۈلسە، ئوغۇل قىز تەرەپ تۇغقان، يارۇ بۇرادەرلىرى ئارقىلىق ئۆز ئىستەكلىرىنى بىلدۈرىشىدۇ. ئىككى تەرەپ رەسمىي مۇناسىپ كۆرۈشسە، ئاندىن قۇدىلىشىش تەدبىرلىرىنى كۆرىدۇ. 3 بەزى ئائىلىلەر، بولۇپمۇ كۆپ قىزلىق ئائىلىلەر ئۆزلىرى بىۋاستە ياۋاش، تىرىشچان ئاتىسىز ياكى ئانىسىز ياكى قارا يىتىم بالىلارنى تاللاپ قىزلىرىدىن بىرىنى ئۇنىڭغا چېتىپ قويىدۇ. ئۇ شۇ ئۆينىڭ ئوغلى ھېسابىدا بولىدۇ. بۇ ئادەتتە ئوغۇلچىلاپ ئەكىرىش كىرىش دەپ ئاتىلىدۇ.4 مەخسۇس ئادەم ئارقىلىق تاللاش: ئۇيغۇرلار جەمئىيىتىدە ياش ئوغۇل قىزلارغا، جۈملىدىن ئوتتۇرا ياشلىق يويتاق ياكى سويتاق تۇل ئايال لارغا لايىق تونۇشتۇرۇشنى كەسىپ قىلغان ئاياللار بولۇپ كەلگەن. بۇنداق ئايال دەللال دەپ ئاتىلىدۇ. بەزى ئائىلىلەر ئۆز ئوغلى، قىزلىرى ئۈچۈن جۈملىدىن ئوتتۇرا ياشلىق بويتاق سويتاقلار ئۆزلىرى ئۈچۈن شۇنداق ئاياللار ئارقىلىق لايىق تاللايدۇ، بۇنداق ئاياللار ھازىرقى لايىق تونۇشتۇرۇش ئورنىنىڭ رولىنى ئويناپ كەلگەن.5 لوپنۇر ئۇيغۇرلىرىدا لايىق تاللاشتا مۇنداق ئالاھىدە ئۇسۇلمۇ قوللىنىپ كېلىنگەن:ئوغۇل بىلەن قىزنى ئۆسمۈرلۈك ۋاقتىدىن باشلاپ كۆزىتىش: بالىلار بىللە ئويناپ، كېلىپ كېتىپ يۈرگەن چاغلىرىدىن باشلاپ، ئاتا ئانىلار ئۇلارنى سۆز ھەرىكىتىنىڭ چاققانلىقى، تۈرگۈن، جۇشقۇنلۇقى قاتارلىق جەھەتلەردىن كۆزىتىپ، شۇلاردىن بىرەرىنى نىشانلايدۇ. ئوغۇل تەرەپنىڭ ئانىسى شۇ نىشانلىغان قىزنىڭ كېلىپ كېتىپ ئويناپ يۈرگەن پۇرسىتىدىن پايدىلىنىپ، قىزغا تۇيدۇرماي ئۇنىڭ كۆڭلىكىنىڭ ئېتىكىنىڭ بىر يېرىنى قىيىپ قويىدۇ. قىز تەرەپنىڭ ئانىسى ئوغۇلنىڭ بېشىغا ياكى مۈرىسىگە بىر كالتە ئاق يىپنى يىپىشتۈرۈپ قويىدۇ. بالىلار ئۆيلىرىگە قايتقاندا بۇنى كۆرگەن ئاتا ئانا ھە قىزىمىزغائوغلىمىزغا لايىق چىقىپتۇ دەپ ئۇچۇرئەلچى كۈتىدۇ. ئوغۇل تەرەپ ئەلچى ئەۋەتىش تەرەددۇتىدا بولىدۇ. ئەلچى بېرىشتا توققۇز دانە بېلىق بېشىنى پىشۇرۇپ داستىخان قىلىپ بارىدۇ. ئوغۇل تەرەپ مۇناسىپ كۆرمىسە، قىز تەرەپ ئايرىم توققۇز دانە بېلىق بېشىنى پىشۇرۇپ داستىخاننى ياندۇرىدۇ.بۇرۇنقى چاغلاردا ئۇيغۇرلاردا قىيامەتلىك ئىككى دوست ئاياللىرى ھامىلدار چاغدىلا كەلگۈسىدە پەرزەنتلىرىنى چېتىپ قويۇشنى ۋەدىلىشىدىغان ئادەتمۇ بولغان. ئەگەر ئاياللىرى ئۇلارنىڭ كۈتكىنىدەك بىرى ئوغۇل، بىرى قىز تۇغقان بولسا، ئۇلار ساغلام چوڭ بولۇپ بالاغەتكە يەتكەن ھامان ئۇلارنى چېتىپ قوياتتى.ئومۇمەن قىلىپ ئېيتقاندا، لايىق تاللاشتا مەيلى قانداق ئۇسۇل قوللىنىلمىسۇن، ئاتا ئانىنىڭ ئىرادىسى ھەل قىلغۇچ رول ئويناپ كەلگەن. بۇ فېئوداللىق ئەخلاقى قاراش بىلەن بىۋاستە مۇناسىۋەتلىك بولغاچقا، بۇرۇن يەنە مۇنداق ئادەت خاھىشلارمۇ مەۋجۇت بولۇپ كەلگەن: بالاغەتكە يېتىپ قالغان قىزلار ئۆزى يالغۇز يىراق يېقىنلارغا بېرىشتىن، بولۇپمۇ يىگىتلەر بىلەن ئۇچرىشىشتىن، يىگىتلەرگە تىكىلىپ قاراشتىن ساقلىناتتى. بۇ قىزلاردا بولۇشقا تېگىشلىك ئەخلاق دەپ قارىلاتتى. لايىقنى ئاتا ئانا تاللاپ بېكىتكەچكە، تويلىشىدىغان ئوغۇل قىز ئوتتۇرىسىدا ئۇچرىشىش بولمايتتى. بولۇپمۇ باشقا مەھەللە، يېزىلاردىن تويلاشقۇچىلار تا توي بولۇپ قىز كۆچۈرۈپ كېلىنىپ كەچكى يۈز ئاچقۇسى بولغاندا ئاندىن يۈز كۆرۈشەتتى. ياش ئوغۇل قىزلاردا ئۆزئار مۇھەببەتلىشىش خاھىشلىرى بولسىمۇ، ئەمما ناھايىتى خۇپىيانە بولاتتى. ئەگەر سېزىلىپ قالسا، ئۇلار بولۇپمۇ قىزلار داپشاق، ئەخلاقسىز دەپ قارىلاتتى. ئۆز ئارا مۇھەببەت باغلىشىپ تويلىشىشقا ۋەدىلەشكەن ياش ئوغۇل قىزلار ئاتا ئانىسىنىڭ ئىرادىسى بويىچە باشقىلارغا ياتلىق بولۇش ئۆيلىنىش كە مەجبۇر بولغان تەقدىردە، كېيىن ھەر باھانە سەۋەبلەر بىلەن ئاجرىشىپ كېتىپ، ئاخىر ئىككىسى تويلىشىپ بىرگە ئۆتىدىغان ياكى ئاتا ئانىسىنىڭ ئىرادىسىگە بويسۇنماي بىر ئىككى كۈن بىللە قېچىپ كېتىپ ئاتا ئانىسىنى ئۆزلىرىنىڭ تويلىشىشىغا مەجبۇر قىلىدىغان ئەھۋاللارمۇ مەۋجۇت بولۇپ كەلگەن. تۆۋەندىكى خەلق قوشاقلىرىدىن ياشلارنىڭ ئەركىن مۇھەببەت ۋە نىكاھ ئەركىنلىكىگە بولغان تەشنالىقىنىڭ نەقەدەر كۈچلۈكلۈكىنى كۆرۈۋېلىش تەس ئەمەس: ئېتىم ئويناپ سۇندۇردى، قۇشباش ئېگەرىمنى،ئاتام ماڭا ئېپ بەرمەيدۇ، سۆيگەن يارىمنى. ئاققىنا كۆڭلەك كىيىپسىز، ئاق تىكەنلەر ئىلمىسۇن، ئاق تىكەنلەر ئىلسا ئىلسۇن، ۋەدە يالغان بولمىسۇ.سەن قاياقتىن كېلىسەن، چىرايلىقىم كۆزى خۇمار، ساڭا تىلىم تەگمىسۇن، بوينۇڭغا ئاسقىن تىلتۇمار.ئىككىنچى، ئادەم ئەلچى قويۇش: لايىق مۇقىملانغاندىن كېيىن ئوغۇل تەرەپ قىز تەرەپكە ئەلچى قويىدۇ. ئەلچى ئادەتتە ئىككى ئۈچ كىشىدىن تەركىب تاپىدۇ. قىز تەرەپ بارغان ئەلچىلەرنى قىزغىن قارشى ئېلىپ، داستىخان سېلىپ چىرايلىق كۈتىدۇ. داستىخان ئۈستىدە ئەلچىلەر ئەلچىگە ئۆلۈم يوق دەپ سۆز باشلاپ ئۆزلىرىنىڭ كەلگەن مۇددىئاسىنى ئىزھار قىلىدۇ. ئوغۇل تەرەپ مۇناسىپ كۆرسە ھەر قايسىلىرىدىن قىزىمىزنى ئايىمايمىز؛ مۇناسىپ كۆرمىسەقىزىمىزنى تېخى كىچىك ياكى قىزىمىزنىڭ بېشى باغلاقلىق ياكى باشقىلارنىڭ داستىخىنىنى ئېلىپ قويغان دەپ جاۋاب بېرىدۇ. ئۈچىنچى، داستىخان تاشلاش: بۇ كىچىك چاي ياكى رەھمەت چېيى دەپمۇ ئاتىلىدۇ. بۇ باسقۇچتا ئوغۇل تەرەپ ئۆز ئىقتىسادىي ئەھۋالىغا قاراپ يۇرت ئىچىدە ئېقىۋاتقان رەسمىيەتلەر بويىچە ئىككى ئۈچ كىيىملىك رەخت، مەلۇم ساندا نان، قەنت گېزەك، بىر تاختا چاي قاتارلىق نەرسىلەرنى ھازىرلاپ ئوغۇلنىڭ ئانىسى ئۇرۇق تۇغقان، قولۇم قوشنىلىرىدىن تۆت بەش ئايالنىڭ ھەمراھلىقىدا قىز تەرەپكە بارىدۇ. بۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئىككى تەرەپنىڭ ئانىسى رەسمىي يۈز كۆرۈشىدۇ. قىز تەرەپ كەلگەن مېھمانلارنى قىزغىن كۈتۈۋالىدۇ. داستىخان يىغىلغاندىن كېيىن ئوغۇل تەرەپ رەھمەت ئېيتىش يۈزسىدىن ئەكەلگەن سوۋغاتلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، تويلۇق توغرىسىدا ئۇچۇر بېرىشنى سوراپ خوشلىشىپ قايتىدۇ.تۆتىنچى، تويلۇق مەسلىھەت: تويلۇق توي سۆزىدىن كەلگەن. ئۇيغۇرلاردا تويلۇق، خاس تويلۇق قويۇمچا، ئاش سۈيىدىن ئىبارەت ئۈچ تۈرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. خاس تويلۇق مەخسۇس قىزغا ئاتالغان بىر يۈرۈش ئۈستىباش، ئىككى ئۈچ كىيىملىك ئەن رەخت ۋە زىننەت بۇيۇملىرىنى؛ قويۇمچا قىزنىڭ ئاتا ئانىسى، بىۋاستە تۇغقان ۋە يېقىن تۇغقانلىرىغا قويۇلىدىغان مېھمان ئاساسەن كىيىملىك رەخت؛ ئاش سۈيى مەرىكە كۈنى مېھمان ئۇزىتىشقا كېرەكلىك گۆش ياغ، ئۇن ياكى گۈرۈچ، سەۋزە، چاي تۇز، قەنت گېزەك، ئوتۇن قاتارلىق نەرسىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.قىز تەرەپ ئوغۇل تەرەپكە يۇقىرىقى ئۈچ تۈر بويىچە تىزىملىك بېرىدۇ، ئىككى تەرەپ ۋەكىلى قىز تەرەپ ئۆيىگە جەم بولۇپ، تىزىملىكتىكى تەلەپ بىلەن ئوغۇل تەرەپنىڭ ھازىرلىقى ئوتتۇرىسىدىكى پەرق ئۈستىدە مەسلىھەتلىشىدۇ. قىز تەرەپ ئالدى بىلەن ۋەكىللەرنى چىرايلىق كۈتىدۇ. داستىخان يىغىلغاندىن كېيىن رەسمىي مەسلىھەت باشلىنىدۇ. مەسلىھەت ئارقىلىق جەمئىيەتتە ئېقىۋاتقان ئۆلچەم ئاساسىدا ئىككى تەرەپ رازى بولغۇدەك بىر قارارغا كېلىشىپ تارقىشىدۇ. مەسلىھەت جەريانىدا قىز تەرەپ دادىسى سۆز ئاچماي ئولتۇرۇپ ئەڭ ئاخىرىدا پوزىتسىيە بىلدۈرىدۇ. شۇنىڭدەك مۇشۇ قېتىم ئىككى تەرەپنىڭ قويۇمچا ۋە ياندۇرۇق قويۇمچا قويۇلىدىغانلارنىڭ دائىرىسى، ئادەم سانى ئۈستىدىمۇ مەسلىھەت بولىدۇ. مەسلىھەت ئارقىلىق بەزى ئائىلىلەر ئىككى تەرەپ ئاتا ئانىسىدىن باشقىلارغا قويۇمچا قويماسلىقنى ياكى بىۋاسىتە تۇغقانلىرىدىن بىر نەچچىسىگىلا قويۇشنى قارار قىلىشىدۇ. بەزىلەر تويلۇق ئۈستىدە بىھۇدە تالاش تارتىش بولۇشى بىلەن بەزى كۆڭۈلسىزلىكلەرنىڭ سادىر بولۇپ قېلىشىدىن ساقلىنىش ئۈچۈن ئىككى تەرەپ ئاتا ئانىسى شەخسەن ئۆزلىرى يۈز تۇرانە كېلىشىپ ھەل قىلىدۇ. چۈنكى تويلۇق ئۈستىدىكى شۇنداق كۆڭۈلسىزلىكلەر ئارقىسىدا بولۇش ئالدىدا توي بۇزۇلۇپ كېتىدىغان ئەھۋاللارمۇ سادىر بولاتتى.كونا ئادەت بويىچە قىز ئۈچۈن ئەڭ كۆپ دېگەندە، توققۇز قۇر، ئاز دېگەندە بەش قۇردىن يەتتە قۇرغىچە، ئەڭ ئاز دېگەندە ئۈچ كىيىملىك، بىردىن دوپپا، ياغلىق، بىر جۈپ ئۆتۈك، زىننەت بۇيۇملىرىدىن بىر جۈپ ئالتۇن ياكى كۈمۈش ھالقا سېلىناتتى. ئەمما يۇقىرى تەبىقە باي ئائىلىلەر ئوتتۇرىسىدا يازلىق قىشلىق بولۇپ ئون نەچچە قۇر كىيىملىك، جۈپلەپ ياغلىق، دوپپا، قاما تۇماق، ئۆتۈك قاتارلىق ئۈستىباش، بىر جۈپ ئالتۇن ھالقا، ئالتۇن ئۈزۈك، ئالتۇن بىلەيزۈك ۋە ئالتۇن تاج، ئالتۇن قاداقلىق دوپپا قاتارلىق زىننەت بۇيۇملىرى سېلىناتتى. مەرىكە ئۈچۈن ئون يىگىرمە قوي، ئىككى ئۈچ كالا، نەچچە يۈز جىڭلاپ ئۇن، گۈرۈچ ئىشلىتەتتى.تويلۇقنىڭ ئەڭ يۇقىرى چېكىنىڭ 9 بولۇشىغا كەلسەك، 9نىڭ قەدىمكى ئەنئەنىمىزدە مۇقەددەس سان دەپ قارىلىپ كەلگەنلىكى بىلەن بىۋاستە مۇناسىۋەتلىك.بەشىنچى، تويلۇق تاپشۇرۇش: تويلۇق تاپشۇرۇش ئۇسۇلى ئاساسەن ئىككى خىل:تويلۇق مەسلىھەتى پىشقاندىن كېيىن تويلۇقنى بازار باھاسى بويىچە پۇلغا سۇندۇرۇپ پۇل تاپشۇرۇپ تويلۇقنى قىز تەرەپ ئۆز خاھىشىچە ئېلىش. ئوغۇل تەرەپ قىز تەرەپنىڭ تەلىپى بويىچە تويلۇق ھازىرلاپ چوڭ چاي كۈنى كۆپچىلىكنىڭ ئالدىدا قىزنىڭ ئاتا ئانىسىنىڭ ئالدىغا قويۇش. ئادەتتە ئىككىنچى خىل ئۇسۇل بىرقەدەر ئومۇميۈزلۈك قوللىنىپ كېلىنگەن.ئالتىنچى، چوڭ چاي: بۇ باسقۇچتا، قىزغا ھازىرلانغان تويلۇق تاپشۇرۇلىدۇ ۋە قىز تەرەپ ئاتا ئانىسى قاتارلىقلارغا قويۇلىدىغان قويۇمچىلار قويۇلىدۇ. مەرىكە كۈنى رەسمىي بېكىتىلىدۇ. شۇڭا بۇ چوڭ چاي دەپ ئاتالغان. بۇ كۈنى رەسمىي بېكىتىلىدۇ. شۇڭا بۇ چوڭ چاي دەپ ئاتالغان. بۇ كۈنى قىز تەرەپنىڭ ئۇرۇق تۇغقان، قولۇم قوشنا، يارۇ بۇرادەرلىرىمۇ ھازىر بولىدۇ. ئوغۇل تەرەپنىڭ ئاتا ئانىسى، ئۇرۇق تۇغقان، قولۇم قوشنا، يارۇ بۇرادەرلىرى بولۇپ 10 15 كىشىنىڭ ھەمراھلىقىدا ھازىرلىغان تويلۇق، قويۇمچا قاتارلىقلارغا بەلگىلىك مىقداردا ھازىرلىغان تويلۇق، قويۇمچا قاتارلىقلارغا بەلگىلىك مىقداردا گۆش، ماي، گۈرۈچ، سەۋزە، تۇز، قەنت گېزەك، بىرەر تاختا چاي قوشۇپ قىز تەرەپكە داستىخان قىلىپ كېلىدۇ. قىز تەرەپ مېھمانلارنى چىرايلىق مېھمان قىلىدۇ. داستىخان يىغىلغاندىن كېيىن، ئوغۇل تەرەپ ۋەكىلى ئايال ئەكەلگەن داستىخاننى مېھمانلار ئالدىدا ئېچى، ئۆز تەرتىپى بويىچە بىر بىرلەپ ئېلان قىلىدۇ. بۇ رەسمىيەت تۈگىگەندىن كېيىن ئىككى تەرەپ ۋەكىلى ئەرلەر توينىڭ ئاش سۈيى ۋە كەم نەرسىلەر ئۈستىدە مەسلىھەتلىشىپ بىر قارارغا كېلىپ، ئاش ـ سۇ ئەكىلىدىغان ۋاقىت بىلەن مەرىكە كۈنىنى بەلگىلەپ خوشلىشىپ قايتىدۇ.لوپنۇر ئۇيغۇرلىرىدا بېلىق، بېلىق تۇتۇش قوراللىرى، چېگە تۇرقا، تۈلكە قاتارلىق نەرسىلەرنى تويلۇق سېلىش ئادىتى بولغان، بۇ ئۇلارنىڭ ناھايىتى ئۇزۇن زامانلاردىن بۇيان دەريا، كۆل ۋە ئاراللاردا سىرت بىلەن ئالاقىسىز دېگۈدەك ھالەتتە ياشاپ كەلگەنلىرى بىلەن بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك . روشەنكى، بۇ ئادەتلەر ئەجدادلىرىمىزنىڭ ئوۋچىلىق، كۆچمەن چارۋىچىلىق دەۋرىدىكى ئىپتىدائىي ئادەتلىرىنىڭ ئىزنالىرىدىن ئىبارەت. بۇ ئەجدادلىرىمىزنىڭ، جۈملىدىن ئىنسانلارنىڭ سىنپىي جەمئىيەتكە قەدەم قويغان باسقۇچلىرىدىكى تويلىشىش ئادەتلىرىنى تەتقىق قىلىشتا بىزنى مۇھىم يىپ ئۇچى بىلەن تەمىنلەيدۇ.ئومۇمەن قىلىپ ئېيتقاندا ئۇيغۇرلاردا تويلۇق مىقدارى چوڭ باي، توي مەرىكىسىنىڭ كۆلىمى ھەر ئىككى تەرەپنىڭ ئىقتىسادىي ئەھۋالى ۋە جەمئىيەتتە ئېقىۋاتقان ئۆلچەم ئاساسىدا بولىدۇ. قىز تەرەپ ئارتۇقچە تەلەپ قويسا، جامائەتچىلىكنىڭ نەپرىتىگە ئۇچرايدۇ. ئۇيغۇرلار ئىلاجى بار تەڭ ئورۇندىكىلەر بىلەن تويلىشىدۇ.1 ئۇيغۇرلارنىڭ تۇغۇت قارشى: ئۇيغۇرلار بالدۇر ۋە كۆپ پەرزەنتلىك بولۇشنى ئادەت قىلغان، بۇ ئادەت ئەجدادلىرىمىزنىڭ ياشىنىپ ماغدۇرىدىن ئايرىلغاندا يۆلەكسىز قېلىش قاتارلىق تۇرمۇش ئەمەلىيەتلىرى ئاساسىدا شەكىللەنگەن. شۇڭا ئۇيغۇرلارمۇ بۇ ئەھۋالنى نەزەردە تۇتۇپ پەرزەنتلىرىنىڭ بالدۇر تۇرمۇشلۇق ۋە كۆپ پەرزەنتلىك قىلىشنى ئادەت قىلغان. خەلق ئىچىدە تارقىلىپ كېلىۋاتقان بالىلىق ئۆي بازار، بالىسىز ئۆي مازار دېگەن تەمسىل ئەنە شۇ قاراش ئاساسىدا شەكىللەنگەن بولۇپ، ئۇنىڭدا ئۇيغۇرلارنىڭ پەرزەنتكە بولغان ئارزۇ ئۈمىدى ناھايىتى ئوبرازلىق ئىپادىلەنگەن.ئۇيغۇرلارمۇ ئوغول بالىغا ھېرىسراق كېلىدۇ ئەمما قىز بالىنىمۇ كەمسىتمەيدۇ ۋە قىز بالىنى ئاتا ئانىغا كۆيۈمچان كېلىدۇ، پەرزەنت بولسىلا ئەۋلاد قۇرۇمايدۇ، بەرىكەت كېلىدۇ، دەپ قارايدۇ شۇڭا تۇرمۇش ئىقتىدارى بولغانلارنىڭ ھەممىسى كۆپ پەرزەنتلىك كېلىدۇ.2 تۇغۇت قارىشىغا ئائىت ئادەتلەر:ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە پەرزەنتسىزلىك كىشىلىك ھاياتىدىكى ئەڭ ئازابلىق ئىشلاردىن دەپ قارىلىدۇئ شۇنىڭ ئۈچۈن تويلىشىپ ئۇزۇنغىچە پەرزەنت كۆرمىگەنلەر ھەر تەرەپكە چېپىپ سەۋەب قىلىشقا تىرىشىدۇئ تېۋىپلەرگە داۋالىنىدۇ. باشقىلاردىن ئاڭلىغانلا ئاماللارنى قىلىپ كۆرىدۇ. مازار ماشايىقلارغا بېرىپ نەرىز نۇزرەت قىلىدۇ، ھەتتا ئۇلۇغ خاسىيەتلىك دەپ قارالغان جايلارنىڭ توپىسىنى، كامارلىرىنى كولاپ قولىغا چىققان نەرسىلەرنى ئېرىم قىلىپ يەيدۇ. بەزىلەر كۆپ تۇغۇتلۇق بولغان ئاياللارنىڭ ئىسسىق ئېشىگە ھەمراھى ئولتۇرىدۇ. ئايال كىشى ھامىلدار بولغان ھامان شۇ ئائىلىدىكى چوڭ كىچىك ھەممىسى چەكسىز سۆيۈنۈپ ئۇنى ھەر جەھەتتىن ئاسرايدۇ. ئېغىر ئىشلارنى قىلىشتىن چەكلەيدۇ. كېچىلىرى يالغۇز ئۆيدە ياتقۇزمايدۇ. بۇنىڭغا ھەرخىل سەۋەبلەر تۈپەيلى قاتتىق قورقۇپ كېتىش ھادىسىلىرى يۈز بېرىپ بويىدىن ئاجراپ كېتىشتىن ساقلىنىش مەقسەت قىلىنغان. ئاياللارنىڭ ھامىلدار بولغانلىقى ئادەت كېلىش مۇددىتى ئۆتۈپ كېتىش بىلەن تەڭ غىزا تاماق خالىماي قۇرۇق ھۆ تۇتۇشتەك ھالەتنىڭ پەيدا بولۇشىغا قاراپ ھۆكۈم قىلىنىدۇ. مۇنداق ھالەت ئاياللار ھامىلدار بولۇپ تەخمىنەن 40 كۈندىن كېيىن پەيدا بولىدۇ. بەزىلەرنىڭ ھەرخىل نەرسىلەرنى يېگۈسى كېلىدۇ. بەزىلەرنىڭ تاتلىق چۈچۈك يېگۈسى كەلسە، بەزىلەرنىڭ تاتلىق، سوغۇق نەرسىلەرنى، بەزىلەرنىڭ ھەرخىل نەرسىلەرنى يېگۈسى كېلىدۇ. بەزىلەرنىڭ تاتلىق چۈچۈك يېگۈسى كەلسە، بەزىلەرنىڭ تاتلىق، سوغۇق نەرسىلەرنى، بەزىلەرنىڭ ھەرخىل نەرسىلەرنى يېگۈسى كېلىدۇ. بۇ سېزىك، سېزىك بولۇش دەپ ئاتىلىدۇ. ھامىلدار، يۈك، يۈكلۈك دېگەن مەنىدىكى ئەرەپچە ھامىل سۆرىگە پارىسچە سۆز ياسىغۇچى دار قوشۇمچىسىنىڭ قوشۇلۇشىدىن ياسالغان بولۇپ، يۈكى بار، يۈك كۆتۈرگەن دېگەن بولىدۇ، بۇ سۆز ئاساسەن ئەدەبىي تىلدا قوللىنىلىدۇ. جانلىق تىلدا ئېغىر بوي بولۇش، ئېغىر ئاياق بولۇش، ئىككى قات بولۇش، قورساقتا قېلىش، قورساق كۆتۈرۈش قاتارلىق بىرنەچچە خىل ئاتىلىدۇ.ھامىلدار بولغۇچىنىڭ سېزىك بولغان نەرسىگە قاراپ تۇغۇلغۇسى بالىسىنىڭ جىنسىي پەرقىگە ھۆكۈم قىلىنىدۇ. ئەگە تاتلىق چۈچۈك نەرسىگە سېزىك بولساقىز، ئاچچىق چۈچۈك نەرسىگە سېزىك بولسا ئوغۇل تۇغىدۇ، دەپ قارىلىدۇ. بەزىدە شۇنداق پەرەزلەر توغرىمۇ چىقىپ قالىدۇ.ئادەتتە ئاياللارغا، بولۇپمۇ يېڭى ھامىلدار بولغان ئاياللارغا تۆگە گۆشى، توشقان گۆشى يېيىش چەكلىنىدۇ. چۈنكى ھايۋانات ئىچىدە تۆگە 10 ئايدىن ئارتۇق ۋاقىت ئىچىدە تۇغقاچقا، تۆگە گۆشى يېسە تۇغۇت ۋاقتى ئۇزىراپ كېتىدۇ، دەپ قارىلىدۇ. توشقان گۆشى يېسە بالىنىڭ ئۈستى كالپۇكى توشقان كالپۇكىدەك يېرىق تۇغۇلۇپ قالىدۇ، دەپ قارىلىدۇ.بالا دادىسىغا ئوخشاپ تۇغۇلسا، ئانىسى ھامىلدار ۋاقتىدا دادىسىغا تولا قارىغانلىقتىن: ئانىسىغا ئوخشاش تۇغۇلسا، ئانىسى ھامىلدار ۋاقتىدا ئەينەككە تولا قارىغانلىقتىن دەپ قارىلىدۇ. ئۇيغۇرلار بالا توققۇز ئاي توققۇز كۈن، توققۇز سائەت، توققۇز دەقىقىدە تۇغۇلىدۇ، دەپ ھېسابلايدۇ.3 تۇغۇت ئۇسۇلى: ئۇيغۇرلاردا ئاياللار ئولتۇرغۇزۇپ توغدۇرۇلىدۇ. ھامىلدار ئايالنىڭ ۋقتى سائىتى يېقىنلىشىپ تولغاق ئالامىتى كۆرۈلگەندە، كىندىك ئانىسى تۇغۇت ئانىسى دەپمۇ ئاتىلىدۇ تەكلىپ قىلىنىدۇ. يېڭى زاكىلىق لاتا، يېڭى ئۇستۇرا، پاكىز سېغىز خامپا پارچىسى ھازىرلىنىدۇ.ھامىلدار ئايالنى رەسمىي تولغاق تۇتقاندا، كىندىك ئانىسى ئۇنى ئولتۇرغۇزۇپ ئۆزى ئۇنىڭ ئارقىسىغا ئۆتۈپ مەيدىسىدىن قۇچاقلاپ ئولتۇرغۇزۇپ مەدەت بېرىپ تەڭ ئىنجىقلىشىپ بېرىدۇ. بالىنىڭ باش سۈيى چۈشۈش بىلەن تەڭ ئۇنى ياتقۇزۇپ ئۆزى ئالدىغا ئۆتۈپ بالىنى قولىغا چۈشۈرىدۇ. بالىنىڭ ھەمراھى چۈشكەندىن كېيىن بالىنىڭ كىندىكىنى كېسىپ، زاكىلاپ بۇلماق بىلەن ئېغىزلاندۇرىدۇ. مۇشۇ مەشغۇلاتنى ئورۇندىغۇچى ئايال كىندىك ئانىسى دەپ ئاتالغان. ئادەتتە كىندىك ئانىسى ئۈچۈن ئۆزى ياۋاش، سۆز ئاغزى يۇمشاق، قولى يېنىك، كۆپ تۇغۇتلۇق بولغان. تەجرىبىلىك پېشقەدەم ئايال تاللىنىدۇ. ئۇيغۇرلاردا كىندىك ئانىسى چوڭ ھۈرمەتكە ئىگە. بالا ئۆسمۈرلۈك دەۋرىدە كىندىك ئانىسىنى ئانا دەپ ئاتايدۇ. ۋە ئاتا ئانىسى ھازىرلاپ بەرگەن سوۋغاتلار بىلەن كىندىك ئانىسىنى يوقلاپ تۇرىدۇ. تۇغۇت ۋاقتىدا ئۆيگە كىندىك ئانىسى بىلەن تۇغقۇچىنىڭ ئانىسىدىن باشقا ھېچكىم كىرگۈزۈلمەيدۇ. ئايرىم ئەھۋاللارنى ھېسابقا ئالمىغاندا تۇغقۇچىنىڭ يولدىشى ئىشىك قېشىدا ساقلاپ تۇرىدۇ. بالا سالامەت تۇغۇلۇپ يىغا ئاۋازىن ئاڭلىنىش بىلەن مۇبارەك بولسۇن دەپ قۇتلۇقلايدۇ. بالىلار ئۇرۇق تۇغقان، قۇلۇم قوشنا ۋە چوڭلارغا خۇش خەۋەر يەتكۈزۈپ سۆيۈنچە ئالىدۇ.تۇغۇتلۇق ئايال ياتقان ئۆينىڭ ئىشىك بېشىغا يەتتە ياكى ئون ئىككى ئىدىرى توشقۇچە قىزىل لاتا ئېسىپ قويۇلۇپ، يات كىشىلەرنىڭ كىرىشى چەكلىنىدۇ. ئىسسىقلىق ئېلىپ يوقلاپ كەلگۈچىلەرمۇ ئون ئىككى ئىدىرى توشقاندىن كېيىن كېلىپ يوقلايدۇ. بوۋاق يېشىغا توشقۇچە دادىسى، ئۇرۇق تۇغقانلىرى يول يۈرۈپ تەرلىگەن ھالەتتە كەلگەندە، دېمىنى ئېلىپ تەرى قۇرۇمىغىچە بالىنى دەرھال قولىغا ئالمايدۇ. بۇنىڭدا بوۋاقنىڭ ئۇچۇقدىنىپ قېلىشىدىن ساقلىنىش مەقسەت قىلىنغان. تۇغۇتلۇق ئايال ئىدىرى قىرقى ئىچىدە تۇخۇم، سۈت، شورپا بىلەن ئوزۇقلاندۇرۇلىدۇ. بىر نەچچە قېتىم مەخسۇس كاللا پاقالچاق يېگۈزۈلىدۇ. ئىدىرى ئىچىدە قازان قومۇچ كۆتۈرۈش، قول پۇتىنى سوغۇق سۇغا تەگكۈزۈش، يۇيۇنۇش ۋە سوغۇق، يەللىك نەرسىلەرنى يېيىشتىن ساقلىنىدۇ. ھامىلدار ۋاقتىدا بەل، قازان سۆڭەكلىرىدە ھاسىل بولغان بوشىشىش ھالىتىنى تېزراق ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئۈچۈن ئىككى ئۈچ قېتىم تۇخۇم بىلەن بېلى تېڭىلىدۇ. قاينىتىلغان ئىسسىقلىق دورا دەرمەك سۈيىگە چىلانغان لۆڭگىدە بەدەنلىرى سۈرتۈلىدۇ. ئىدىرى توشقاندا يەنە شۇنداق سۇدا ھورداندۇرۇلىدۇ. پاكىز يۇيۇندۇرۇلۇپ، باش كۆزى يۇيۇپ تارىلىپ، چىرايلىق كىيىندۈرۈلۈپ تالا تۈزىگە چىقىرىلىدۇ. شۇنىڭدىن كېيىن ئۆي ئىشىغا كىرىشىدۇ.4 تۇغۇتقا مۇناسىۋەتلىك مۇنداق ئۆزگىچە ئادەتلەرمۇ مەۋجۇت بولۇپ كەلگەن: ئاياللار تۇغۇت ئۈستىدە بالا ۋاقتىدا چۈشمەي تولغاققا كۈچەپ ھوشىدىن كەتسە ياكى ھەمراھى چۈشمەي ھوشسىز ھالەتتە ئۆلۈپ كەتسە ھال باستى جىن شاياتۇنلار چاپلىشىۋالدى دەپ قارىلىپ كەلگەن. مۇنداق ئەھۋال يۈز بەرگەندە ئۆي ئىچىگە قارا قۇش قۇش بولمىغاندا قارچىغا ياكى بۆرە ئىت قويۇپ بېرىلىدۇ ياكى ئىشىك تۈۋىدە مىلتىق ئاتىدۇ. ئۆگزىگە چىقىپ تۇڭلۈك يېنىدا ئەرزان توۋلىنىدۇ. ئەگەر ھامىلدار ئايال ھوشىغا كېلىپ سالامەت بوشانسا جىن شاياتۇنلارغا قاچتى، ئەگەر ئۆلۈپ كەتسە قۇش جىن شاياتۇنلارغا تەڭ كىلەلمىدى، ئۇنىڭ ئۆپكىسىنى جىن شاياتۇنلارغا تەڭ كېلەلمىدى، ئۇنىڭ ئۆپكىسىنى جىن شاياتۇنلار سۇغۇرۇپ ئېلىپ كەتتى دەپ ئۇنداق بەخىتسىزلىككە تەن بېرىلىپ كەلگەن. روشەنكى بۇ ئەجدادلىرىمىزنىڭ توتىم ئىتىقادى بىلەن مۇناسىۋەتلىك خۇراپىيىلىق تۈسىنى ئالغان ئادەت. ئەجدادلىرىمىز قۇشنى باتۇرلۇقنىڭ سىمۋولى سۈپىتىدە ئۇلۇغلاپ، ۋەھىمىيىلىك رەقىبلىرىنىڭ ئەشەددىي كۈشەندىسى ھېسابلاپ كەلگەن؛ بۇ ئادەت ئەجدادلىرىمىزنىڭ ئاشۇ ئىپتىدائىي ئېتىقادىنىڭ ئىسلام دىنىغا ماسلىشىپ داۋاملىشىپ كەلگەن ئىزنالىرىدىن ئىبارەت. ئازادلىقتىن كېيىن ئۇيغۇرلار ئىچىدە زامانىۋى ئىلىم پەن ساۋادىنىڭ ئومۇملىشىشىغا ئەگىشىپ ئۇنداق ئادەتلەر ئاساسەن ئادەت كۈچىدىن قالدى. ئەمما چەت يېزا قىشلاقلاردا شۇنداق قاراشنىڭ تەسىرى تېخى پۈتۈنلەي تۈگەپ كەتكىنى يوق.نىكاھتىن ئاجرىشىش يېنىشىش1 نىكاھتىن ئاجرىشىش: نىكاھتىن ئاجرىشىش ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە كۆپ ئۇچرايدىغان بىرخىل ئىجتىمائىي ھادىسە. ئۇنىڭ سەۋەبلىرى كۆپ . مۇھىملىرى: ئوتتۇرىدا پەرزەنت بولماسلىق؛ ئەرنىڭ ئايالغا ياكى ئايالنىڭ ئەرگە كۆڭلى چۈشمەسلىك؛ ئەر ئايالنىڭ مىجەزىدە تەدرىجىي پەيدا بولغان ئۆزگىرىشلەر ئارقىسىدا دەسلەپكى مۇھەببەت ئاساسىنىڭ بۇزۇلۇشى؛ ئۆز ئارا ساداقەتسىزلىك؛ ئۈچىنچى بىر تەرەپ ئارىلىشىش؛ ئايال تەرەپ ھەددىدىن زىيادە خورلۇققا ئۇچراش؛ ئادەتتىكى ئائىلە ماجرالىرى قاتارلىق. مۇشۇ سەۋەبلەرنىڭ بىرەرى كۆرۈلگەندە، شۇنىڭدەك مۇناسىۋەتلىك ئادەملەرنىڭ كېلىشتۈرۈشى، نەسىھەتلىرى ئۈنۈم بەرمىگەندە نىكاھتىن ئاجرىشىش تەلىپى قويۇلىدۇ. بۇنىڭ بىلەن ئەر تەرەپ قويدۇم ياكى تالاق دەپ لەۋزى قىلسا، نىكاھتىن ئاجرىشىش ۋەزىيىتى شەكىللىنىپ، ئەر ئايال بىرگە ئۆتۈشكە بولمايدۇ. بۇرۇن مۇنداق نىكاھتىن ئاجرىشىش توغرا كەلگەندە باشقا قانۇنىي رەسمىيەتلەر ئۆتەلمەيتتى، قولۇم قوشنا ۋە مەھەللە جامائىتىنىڭ بىلىپ قېلىشى بىلەن كۇپايىلىنەتتى. ئۆي مۈلكى ئوتتۇرىدا تەڭ بۆلۈنەتتى. ئۆي مۈلكىدىن پۈتۈنلەي ۋاز كېچىدىغان ئەرلەر، ئاياللارمۇ ئۇچرايدۇ. ئەگەر ئوتتۇرىدا بالا بولغان تەقدىردە بالىنى ئىختىيار قىلغان تەرەپ ئېلىپ قالىدۇ ياكى ئىككى تەرەپ كېلىشىپ بۆلۈشۈۋالاتتى. بالا ۋە مۈلۈك مەسىلىسىدە ئىككى تەرەپ كېلىشەلمىسە دىنىي مەھكىمىنىڭ بىر تەرەپ قىلىپ بېرىشىگە ئىلتىماس قىلىناتتى ۋە دىنىي مەھكىمىسىنىڭ چىقارغان ھۆكۈمىگە بويسۇناتتى. نىكاھتىن ئاجراشقان ئايال ياتلىق بولماقچى بولسا، ئۈچ ئاي ئون كۈن ئىدەت تۇتۇشقا توغرا كېلىدۇ. چۈنكى بۇ جەرياندا ئايالنىڭ ھامىلدار ياكى ئەمەسلىكى ئېنىقلىنىدۇ. ئەگەر ھامىلدارلىقى ئېنىقلانسا، تۇغۇلغان بالا، ئادەتتە ئەر تەرەپكە تەۋە بولىدۇ. بالىنىڭ راسخوتىنىڭ مەلۇم قىسمىنى ئەر تەرەپ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. مۇنداق ئەھۋال ئاستىدا تۇغۇلغۇسى بالىنىڭ دادىلىق ھوقۇقىدىن ئىختىيارىي ۋاز كېچىپ، ئايالنىڭ بولغۇسى ئېرىگە بېرىۋېتىدىغانلارمۇ ئۇچرايدۇ.2 يېنىشىش: نىكاھتىن ئاجرىشىش شارائىتىنىڭ ئوخشىماسلىقىغا قاراپ يېنىشىش ئۇسۇلىمۇ ئوخشىمايدۇ. ئادەتتىكى ئائىلە ماجراسى ئۈستىدە ئەر تەرەپ بىر پەسلىك ئاچچىق ئارقىسىدا يېنىكلىك قىلىپ قويدۇم دەپ لەۋزى قىلىپ تاشلىغان بولسا، مەزىن ياكى نىكاھ ئوقۇشنى بىلىدىغان مەھەللىدىكى بىرەر كىشىگە قايتا نىكاھ ئوقۇتۇپ ئەر خوتۇنلۇق مۇناسىۋىتى ئەسلىگە كەلتۈرۈلىدۇ؛ يۇقىرىقى بىرەر سەۋەب تۈپەيلىدىن ئاجراشقان ئىككى تەرەپ يېنىشىشنى ئىستىسە ياكى ئاتا ئانا، جامائەت ئارىغا كىرىپ رايىلاشتۇرغان بولسا ئەر تەرەپ بىرەر قۇر تويلۇق ئېلىپ قايتىدىن ئاددىي يارىشىش تويى ئۆتكۈزۈلىدۇ؛ يۇقىرىقى بىرەر سەۋەب تۈپەيلىدىن ئەرنىڭ ئاغزىدىن ئۈچ قېتىم قويدۇم ياكى تالاق سۆزى چىقىپ كەتكەن بولسا، قايتا يېنىشىشقا مۇمكىن بولمايدۇ. چۈنكى يېنىشىشقا توغرا كەلسە، ئەر تەرەپ قوبۇل قىلىش مۇمكىنچىلىكى بولمىغان رەسمىيەت ئۆتەشكە يەنى باشقا بىر ئەرگە ۋاقىتلىق ياتلىق بولۇپ ئاجراشقاندا يېنىشىشقا توغرا كېلىدۇ. ئەگەر شۇنداق رەسمىيەت ئۆتەلسە، ئاندىن يېنىشىشقا بولىدۇ.ئۇيغۇرلارنىڭ ئائىلە قۇرۇلمىسى جەھەتتىكى ئالاھىدىلىكلەر نۇقتىسىدىن ئالغاندا يەنە مۇنداق ئالاھىدىلىكلەرمۇ مەۋجۇت: ياتلىق قىلىنغان قىزلار يەنىلا مۈلۈك ۋارىسلىق ھوقۇقىغا ئىگە. قىزلار ياتلىق قىلىنغاندىن كېيىن مەيلى پەرزەنتلىك بولغان ياكى بولمىغان بولسۇن، ئەگەر ئېرى ئۆلۈپ كەتسە ئۆز ئۆيىگە كېتىش ياكى ياتلىق بولۇش ھوقۇقىغا ئىگە. ئايالى ئېرى ئۆلۈپ كەتكەنلەر ئۆيلەنمەكچى ياكى ياتلىق بولماقچى بولسا، بىر ئىككى يىلدىن كېيىن ياكى ئاز دېگەندە ئۆلگۈچىنىڭ يىلى توشقاندىن كېيىن ئاندىن ئۆيلىنىدۇ. ياتلىق بولىدۇ. ئادەتتە كۆپ ساندىكى كىشىلەر بۇ ئادەتكە رىئايە قىلىدۇ. ئەگەر بويتاق ياكى تۇل قالغۇچىنىڭ چوڭ بولۇپ قالغان پەرزەنتلىرى بولغان تەقدىردە، ئۆيلەنمەكچى ياكى ياتلىق بولماقچى بولسا، ئالدى بىلەن پەرزەنتلىرىنىڭ، جۈملىدىن قېيىن ئاتا قېيىن ئانىسىنىڭ، ئۆز ئاتا ئانىسىنىڭ ھېسداشلىقىنى قولغا كەلتۈرۈپ ئۆيلىنىدۇ ياتلىق بولىدۇ. يۇقىرىقى ئادەت قائىدىلەرگە خىلاپلىق قىلغۇچىلار جامائەتچىلىكنىڭ نەپرىتىگە ئۇچرايدۇ. يىغىپ ئېيتقاندا ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ئەرلىك ھوقۇقى مۇقەددەس قارىلىپ كەلگەن. ئاياللار ئەرلەرنىڭ بىرخىل ئەرمىكى بولۇپ، ئۇلارنىڭ جەمئىيەتتە ھېچقانداق ئورنى يوق ئىدى. بۇ ئاياللارنىڭ ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ھۆكۈم سۈرۈپ كەلگەن ئايال جىنىس ئادەمنىڭ سول قوۋرىغىسىدىن ئاپىرىدە بولغان شۇڭا چېچى ئۇزۇن ئەقلى كالتە ۋە ئەر ئايالنىڭ كەت خۇداسى، ئەرنىڭ قولى دېگەن فېئودال ئەدەب قائىدىنىڭ قۇربانى قىلىپ كېلىنگەندە تىپىك ئىپادىلىنىدۇ.مەنبە : ئاتام يازغان بىر يۈرۈش كىتابلاريوللىغان ۋاقتى 2010114 04:50:26 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش ھەقىقەتەن ئەھمىيەتلىك تىما...بىر ئوقۇپ قويۇشقا ئەرزىگۈدەك دۇردانىلاركەن.... :158 :158يوللىغان ۋاقتى 2010114 04:56:22 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش بەك ياخشى تىما ئىكەن.......مەن چۇقۇم ساقلىۋىلىپ ئاللاھ بۇيىرسا بالامنىڭ قىز ياكى ئۇغۇل بولشدىن قەتئىنەزەر بىر ئۇقۇتۇپ كۆرسەم بولغۇدەك.....رەخمەت سىزگە :1660304 توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: . 15727مۇنبەر پۇلى : 8194يوللىغان ۋاقتى 2010115 07:33:49 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش 520 توردا يوقتىزىم نۇمۇرى: . 15457مۇنبەر پۇلى : 13366يوللىغان ۋاقتى 2010116 01:40:21 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش بۇ بەك ئەھمىيەتلىك تىما ئىكەن رەھمەت سىزگە بەك جاپا تارتىپسىز :166 :166 :166 :122 :122 :122 :122 :122 :122 :122
|
تەسەۋۋۇپچىلار ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى : دىنىي ھايات تەسەۋۋۇپچىلاريوللىغۇچى: ئاكادېمىيە ۋاقتى: سېنتەبىر 23, 2020 ئورنى: دىنىي ھاياتئابابەكرى ئاتىخان بۇتامئەدەبىيات سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىدىن يۈسۈپ ھۈسەيىن قەقنۇس، فىلولوگىيە ئىنستىتۇتىنىڭ دوكتورى ھۆرمەتجان ئابدۇرەھمان فىكرەت ئەپەندى تەسەۋۋۇپ ۋە تەسەۋۋۇر ھەققىدە ئەسەرلەر يېزىپ، پەلسەپىۋى ۋە بەدئىي تەپەككۇرىمىزدا ئىزچىل مۇھىم ئورۇندا تۇرۇپ كەلگەن تەسەۋۋۇرۇپ پەلسەپىسى توغرىسىدا گەپ قىلىشتىن بۇرۇن، بۇ پىكىر ئېقىمى ۋە ئۇنىڭ بىزدىكى تارىخىي يىلتىزى ھەققىدە تۈزۈك بىر ئىلمىي تەپەككۇر بولمىغانىدى. مەن بۇ ھەقتە ئويلىنىپ كەلگەنىدىم. شۇڭا بۇ يەردە ئۇلارغا مۇھىم بىر قوشۇمچە قىلاي.مېنىڭچە، بىزدە تەسەۋۋۇپ پەلسەپىسىنىڭ مەيدانغا كېلشى، مۇساپىسى، پىكىر قاراشلىرىنىڭ دەۋر ۋە تەرەققىياتقا تەسىرى ئىنتايىن چوڭ بولۇپ، بۇنى ئىلمىي تەرەققىيات قارىشىدا تۇرۇپ ئەستايىدىل، چوڭقۇر تەتقىق قىلىشقا توغرا كېلىدۇ. بىزدىكى تەسەۋۋۇپ پەلسەپىسى ئىسلامىيەت بىلەن قەدەمداش، شۇڭا ئۇ ئىنسانىي مەۋقەدە تۇرۇپ تەبىئەتنى تۆت نەڭ بىلەن تەسەۋۋۇر قىلدى. بىلىم ئىشقىدا كۆيۈپ، روھ يەنى بىلىم توغرىسىدا ئىزدەندى. ئەركەك ئىلىمنى قېزىپ، چىشى بىلىمنى كەشىپ قىلدى. بېيىتتى، نەزريىلەشتۈردى، بۇ ئارقىلىق قېلىپلاشتۇردى، سىستېمىلاشتۇردى، ھەرخىل پەنلەرنىڭ كەشىپ قىلىنىشىغا تۈرتكە بولدى، ئاساس سالدى. قىسقىسى، ئىنسانلار مەدەنىيلىك تارىخىغا رەڭدار ئەركىن تەپەككۇرى، ئىسسىق جېنى، ئاچچىق تەرى، بۈيۈك كەشپىياتلىرى بىلەن ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشتى. شۇنىڭ ئۈچۈن بۇ پىكىر ئېقىمىنى ئىنسانىي سالاھىيەتكە مۇناسىپ بولغان، ئەنئەنىۋى پىكىر ئېقىمى ، ئالىملارنىڭ پىكىر ئېقىمى، ۋەزىرچە پىكىر ئېقىمى دەپ بېرىلگەن باھاغا قايىل بولۇش، ئاپىرىن ئوقۇشقا توغرا كېلىدۇ. تارىختىن بۇيان ، بۇ پىكىر ئېقىمىدىكىلەر تەسەۋۋۇپچىلار ، سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار، سوپىزمچىلار دەپ ئاتىلىپ كەلدى، ئۆتمۈش جەمئىيەتتە ھۆكۈمرانلارنىڭ دىنلارنى چاڭگىلىغا ئېلىۋېلىشى، تەسەۋۋۇپچىلار پىكىر ئېقىمىنىڭ شەكىللىنىش تارىخىنىڭ ئۇزۇن بولۇشى، ئىجتىمائىي مەدەنىيەت ساپاسىنىڭ ئومۇميۈزلۈك تۆۋەن بولۇشى ۋە رايونلار مەدەنىيەت پەرقىنىڭ تەكشىسىز بولۇشى ۋەجىدىن، ھەر قايسى دەۋرلەردىكى مەدەنىيەت بوستانلىرى ۋە مىللەتلەرنىڭ تەسەۋۋۇپ ۋە تەسەۋۋۇپچىلارنى تەرىپلەپ سۈپەتلىشىدە كۆرۈنەرلىك پەرقلەر مەۋجۇت بولۇپ كەلدى. ئۇلار ھەر خىل مەزمۇندىكى سۆزلۈكلەر بىلەن تەرىپلەندى. تەسەۋۋۇپ يۇنان تىلىدا ئەقىل پاراسەت، ھېكمەت، ئۇستاز مەنىلىرىنى بېرىدىغان سوفۇس، سوفىيا، مىستىتىزم دېگەن مەنە بىلەن ئىپادىلەندى. تەسەۋۋۇپچى ئالىملار ئۇستاز، مۇتەپەككۇر، پەيلاسوپ، مىستىتىزمچىلار، سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار دەپ سۈپەتلەندى. ئەرەب تىلىدا قوي يۇڭى مەنىسىنى بېرىدىغان سۇف مەنىسى بىلەن ئىپادىلەپ، ئالىملار، سوپىزىمچىلار ، سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار، قوي يۇڭىچىلار دەپ تەرىپلەندى. ئۇيغۇر تۈركىي تىلىدا ئەقىل پاراسەت، بىلىم، قانۇن مەنىسىنى بېرىدىغان سۇۋ يەنى سۇ، دەپ تەرىپلەپ، ئالىملارنى كۆل بىلگى، ئىلمى دىڭىز، ئىلمى دەريا، ئىلىم ئۆگۈز، سۇلۇق يەر، بۈگە، ھۆكۈما، ھېكىم، ۋەھاكازا بىلەن سۈپەتلەپ كەلدى.11 ئەسىرنىڭ ئۇيغۇر تۇپرىقىدا ياشىغان تەقۋادار ئالىم يۈسۈپ خاس ھاجىپ ئەينى دەۋردە، بەس مۇنازىرە، ئىلمىي سۆھبەتلەرگە قاتنىشىپ، قەدىمىي ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنى ئىسلامىيەت بىلەن يۇغۇرۇپ، ئىسلام ئۇيغۇر مەدەنىيىتىدىكى ئىلغار ئىدىيە، پىكىر قاراشلىرىنىڭ جەۋھەرلىرىنى دۇنياغا تونۇشتۇردى. كىتابتا قاراتمىلىقى چوڭقۇر مەنىسى روشەن نەزمىلەر بىلەن سوپىزىمغا تەبىر بېرىپ، سىرلىقلاشتۇرغۇچىلارنىڭ بۈيۈك ئابىدىسى ئىنسانلارغا بەخت ئاتا قىلىدىغان بىلىم گە يەكۈنلەپ، نەزىريىلەشتۈرۈپ چىقتى. ئەسەرنىڭ مۇبارەك ئىسمى ۋە ئۇنىڭدىكى نەزمىلەر ئالىم ۋە ئەسەرنى ھەر خىل قىسمەتلەرگە دۇچار قىلدى، بۇ ئىشلارنى روشەن تىل ئۇيغۇر تىلىدا يېزىلغان ئەركەك ئىلىم ئوقۇشلۇق ھەم قۇتادغۇبىلىك ئىدىيىسى، شۇنداقلا بۈگۈنكى رېئال دەۋر ۋە تەرەققىيات بىلەن بىرلەشتۈرۈپ ئىزدىنىپ چىقساق، رايۇنىمىز خەلقىنىڭ مىڭ يىلدىن بۇيان، ئىدىئولوگىيە، جۈملىدىن بىلىم قارىشى، تەبىئەت قارىشى، كىشىلىك قارىشى، ئۆرپ ئادەت ھەم پىسخىكىسى قاتارلىقلاردا ئەجدادلىرىغا يۈز كېلەلمەيدىغان چېكىنىشنىڭ يۈز بەرگەنلىكىنى كۆرگىلى بولىدۇ. تۆۋەندە قۇتادغۇبىلىك تە شەرھلەنگەن تەسەۋۋۇپ بىلەن تەسەۋۋۇپچىلار توغرىسىدىكى نەزمىلەر بىلەن قىسقىچە تونۇشۇپ چىقىمىز.بىرىنچى، ئەرەب تىلىدىكى قوي يۇڭى مەنىسىدىكى سۇف سۆزى ھەققىدە 4765 نەزمىدە ئويغاقمىش ئاغزىدىن بايان قىلىنىدۇ.4765 . تونۇم قوي يۇڭى غىزا ئارپا ئاش،تولۇق بولدى دۇنيا ماڭا ئەي قاياش.تىرىك، ئويغاق، ئەر مەنىسىنى بېرىدىغان ئويغاقمىش، كىشىلەر توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان شەھەر كەنىتلەردىن يىراق ماكان، خىلۋەت ئورمانلىق، تاغ چۆللەردە ماكان تۇتۇپ، قوي يۇڭىدىن تون كىيىپ، ئارپا، تېرىق، كېپەكنى ئوزۇق قىلىپ تاپقانغا قانائەت قىلىدۇ. يالغۇز يېتىپ قوپۇپ، دۇئا تىلاۋەت قىلىدۇ، تەقۋادارلىق پاكلىق، ئەخلاقنى تەشەببۇس قىلىدۇ ۋە ئۆزى ئۈلگە بولىدۇ. ئىنسانلارنىڭ ئەركەك ئىلىمنى چىشى ئىلىمگە ئايلاندۇرۇش ئەركىنلىكىگە ئىگە ئىكەنلىكىنى چىن دىلىدىن ئېتراپ قىلىدۇ، قانۇن ۋە ئەخلاق بىلەن دۆلەت قۇرۇش، ئىدارە قىلىشنى تەشەببۇس قىلىدۇ. شۇڭا قۇتادغۇبىلىك تە تەقۋادار، زاھىدلىق يولىنى تاللىغان ئالىملارنى ئەرەب تىلىدىكى قوي يۇڭى مەنىسىنى بېرىدىغان سۇف بىلەن شەرھىلىگەن. بىز شۇنى ئېسىمىزدە تۇتۇشىمىز كېرەككى، ئۆتمۈش جەمئىيەت بىلىملىكلەر ئۈچۈن دوزاخ، ھۆكۈمرانلار ئۈچۈن جەننەت بولغان، ھۆكۈمرانلار دىننى چاڭگىلىغا ئېلىۋېلىپ ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىپ ئالىملار بىلەن خەلق ئاممىسىغا زىيانكەشلىك قىلغان. بۇنداق قىسمەتكە ئىسلامىيەتنىڭ پەيغەمبەرلىرىمۇ دۇچ كەلگەن، پەيغەمبەرلەر ئۆزى ۋە ياكى قوۋملىرى بىلەن بىر مەزگىل قوغدىنىش ئۈچۈن يۇرتلىرىدىن چىقىپ كەتكەن، غارلاردا ئىستىقامەت قىلغان. ئەھۋال شۇ دەرىجىدە بولغان ئىكەن، مۇتەپپەككۇرلار، دانىشمەنلەر، پەيلاسوپلار، تەقۋادارلارنىڭ خالى جايدىن ماكان تۇتۇپ، ھەرقايسىسى ئۆزلىرىنىڭ مۇقەددەس كىتابلىرى ۋە ياكى كلاسسىك كىتابلىرىنى ئوقۇپ، دۇئا تىلاۋەت قىلىشنى، قايسىدۇر بىر دىن ئىجاد قىلغان كەشپىيات دەپ تەرىپلىمەپتۇ. ئەزەلدىن ئىجتىمائىي سەۋەبتىن، ھەر قايسى دىنى ئىدىيە، پىكىر قاراشلاردا ئورتاق مەۋجۇت بولغان ئوخشاش بولمىغان پىكىر قاراشتىكى پىكىر ئېقىمى بولۇپ، شۇ جەمئىيەتتىكى ئەينەنلىكنى ئەكس ئەتتۈرىدۇ. ئۇلار جەمئىيەتكە ھېچقانداق پايدا زىيان كەلتۈرمەيدۇ. دېمەك، قوي يۇڭى مەنىسىنى بېرىدىغان سۇف پەقەت قوي يۇڭىدىن تون كىيىپ، ئارپا، تېرىق، كېپەك غىزاسىغا قانائەت قىلىدىغان زاھىدلىق يولىنى تاللىغان، قانائەتچان، ئويغاق، تەقۋادار، ئالىم، دانىشمەنلەرنى كۆرسىتىدۇ، ئارپا كېپەك يەپ پىنھان ماكاندا ياتمىغان ئالىملار بۇ پىكىر ئېقىمىغا كىرمەيدۇ دەپ يەكۈنلەيمىز.ئىككىنچى، ئۇيغۇر تىلىدىكى بىلىم مەنىسىنى بېرىدىغان سۇۋ يەنى سۇ سۆزى ھەققىدە قۇتادغۇبىلىك تە ئاز بولمىغان نەزمىلەر ئارقىلىق شەرھلىنىدۇ.972 . بىلىملىك سۆزى يەرگە سۇدەك بولۇر،ئېقىتسا سۇنى يەردە نىمەت ئۈنۈر.2032 .زۇلۇم ئوت يېقىنلاشسا ئۇ كۆيدۈرەر،قانۇن سۇ ئو ئاقسا، نىمەتلەر ئۈنۈر.974 . چىم ئوسكەن سۇلۇق يەر كەبىدۇر ئالىم،چىقار سۇ، قەيەرگە ئاياق باسسا كىم.بۇ نەزمىلەردىن قەدىمىي ئۇيغۇر ۋە تۈركىي مىللەتلەر، سۇۋ دېگەن سۆزنى سۇف دېگەن سۆزنىڭ يىلتىزى دەپ قاراپ، سۇف نى بىلىم ۋە قانۇن دەپ تەرىپلەپ. بۇ نەزمىلەردىكى سۇ ساماۋى كىتابلاردىكى تۆت نەڭنىڭ بىرى بولۇپ، قەدىمىي تۈركىي مىللەتلەر بىلىم ۋە قانۇننى سۇ بىلەن سۈپەتلىشىدىن، بىلىم ۋە قانۇننى سۇدەك پاك پاكىز، ئادىل دەپ قەدىرلەيدىغانلىقىنى بىلىشكە بولىدۇ، ئۇلارنىڭ تەبىئەتنى تۆت نەڭنىڭ تەپەككۇر قىلىشى، تەپەككۇرنى ئوبرازلىق، مەنتىقىلىق قىلىشى ئۆزگىچە تەپەككۇر ۋە تەسەۋۋۇپ ئۇسۇلىنى ياراتقانلىقىنى ئىپادىلەيدۇ. مۇتەپەككۇر، پەيلاسوپلارنى بىلگە، بۈگۈ، ئىلىمى كۆل، ئىلىمى دېڭىز، ئىلىمى دەريا سۈپەتلەيدۇ. سۇلتان خاقانلىرىنى نەچچە دەريالارنىڭ سۈيى ئېقىپ قاچىلىنىدىغان چوڭ كۆلدەك كۆل بىلگە خان دەپ ئاتايدۇ. ئۆرپ ئادەتلىرىدە سۇنى پاك پاكىز دەپ قەدىرلەيدۇ. ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخ كىتابلىرىدا ئۇيغۇر خاقانلىرىنى كۆل بىلگە قاغان دەپ سۈپەتلەش تارىخىدىن قارىغاندا، تۆت نەڭلىك تەپەككۇر ئۇيغۇرلار مەدەنىيىتىگە ئىسلامدىن بۇرۇن ئۆزلىرى ئىجاد قىلغان ئىپتىدائى دىنلار ۋە ماھايانا قاتارلىق دىنلار بىلەن كىرگەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ، شۇنداقلا ئۇيغۇر ۋە تۈركىي مىللەتلەر ئىسلام دىنىغا كىرىشتىن خېلى بۇرۇنلا ئىنسانلارغا بەخت كەلتۈرىدىغان بىلىم ۋە ئادىل قانۇن توغرىسىدا مۇئەييەن ئىدىيە، پىكىر قاراشلار شەكىللىنىپ بولغانلىق ئالاھىدىلىكىنى ئەكس ئەتتۈرىدۇ. بۇ تارىخ قۇتادغۇبىلىك نىڭ دۇنياغا كېلىشىنىڭ تارىخى مەنبەسىنىڭ بىرى بولۇپ قالىدۇ. ئۇيغۇر ۋە تۈركىي مىللەتلەر ئىسلامنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن ئىسلام دۇنياسىدا روھ يەنى ئىنسانىي بىلىم يادرولۇق مۇھاكىمە تېمىسىغا ئايلانغان ئىدى. ئۇيغۇرلارنىڭ سۇۋ دېگەن سۆزى بىلەن يۇنان تىلىدىكى سۇف دېگەن سۆزنى مەنىداش، ۋەزىنداش دەپ قاراپ، روھ يەنى ئىنسانىي بىلىم، ئادىل قانۇن، ئەقىل پاراسەت، دېگەن مەنە بېرىدۇ دەپ بايان قىلىنغان.ئۈچىنچى، گىرېك تىلىدىكى ئەقىل پاراسەت، ھىكمەت مەنىلىرىنى بىلدۈرىدىغان سوفىس ياكى سوفىيا سۆزىدىن كېلىپ چىققان دېگەن قاراشقا ئائىت نەزمىلەر قۇتادغۇبىلىك دە تېپىلىدۇ.ئەسىردىن كىلۇچى ساما قۇشلىرى،بىرى رايى ھىندى، بىرى قەيسەرى.جاھان پەيلاسوپى بولمىسا نەڭىنىچە بولسا سۆزمەن كېكەچتۇر تىلى.گەر خالىساڭ جەبرۇ مۇقابىلە ئوقۇ،ئوقلىدىس ئشىكىنى يەتكىدەك ئۇرۇ.بۇ نەزمىلەر، جاھان پەيلاسوپى نەڭى يەنى كىتابى بولمىسا، ھەر قانچە سۆزمەن ناتىق بولسىمۇ كېكەچكە ئايلىنىپ قالىدۇ. ئوقۇغان كىتابى ۋە يازغان كىتابى ئالىملارنىڭ ئوغرى قاراقچى ئالالمايدىغان، گادايلاشمايدىغان كاتتا بايلىقى نەڭىدۇر. كىتاب ئوقۇغانلار ۋە يازغانلار دۇنيانىڭ ھەممە يېرىدە بولىدۇ، جەنۇبتىكى ھىندى، غەربتىكى يۇنان، شەرقتىكى خىتايدىمۇ بولىدۇ، بۇلار خۇددى قۇشلارغا ئوخشاش، ئۆز تىلىدا بىلىم، ئىشقىنى كۈيلەپ سايرايدۇ، دۇنيانى رەڭدارلىققا پۈركەيدۇ، تەپەككۇر قىلىدۇ. ئەگەر خالىساڭ دۇنيانىڭ تىلى جەبرۇ مۇقابىلە، يەنى ماتېماتىكىلىق سېلىشتۇرما ئىلىمنى ئۆگەن. پىكىرلىرىنىڭ توغرا خاتالىرىنى بايقايسەن.خالىساڭ يۇنان مەدەنىيىتىدىكى ئوقلىدىسلارنىڭ ئشكىنى قاتتىق قاققىن، ئۇلارنىڭ كىتابلىرىنى ئوقۇ، تەبىئەتنى چۈشەن، تەپەككۇر قىل، تەسەۋۋۇر قىل، تەسەۋۋۇپ قىل. دېمەك گىرېك تىلى، ھىندى تىلى، خىتاي تىلى قاتارلىق تىللارنىڭ ھەممىسىدە رەڭدار تەپەككۇر قىلغانلارنى مۇتەپەككۇر، پەيلاسۇپ، ئۇستاز، ئالىم، ئەقىل پاراسەتلىك، بىلىملىك دەپ باھا بېرىدۇ.يۇقىرىدىكى مىڭ يىل بۇرۇن ۋە مىڭ يىل كېيىنكى ئۇيغۇر ئالىملىرىنىڭ كىتابلىرى ئىچىدىن سوپىزم ئاتالغۇسى توغرىسىدىكى ئوخشاش، تىپىك مەزمۇنلارنى سېلىشتۇرۇپ، چۈشىنىش بىلەن مۇئەييەن ئورتاقلىقنى تاپتۇق. تەسەۋۋۇپ پەلسەپىسى دە بايان قىلىنغان سەككىز خىل قاراشنىڭ ھەممىسى سۇف دېگەن سۆزنى دەۋرى قىلىدۇ، ئەقىل پاراسەت بولمىسا، سۇف دېگەن بىر سۆز سەككىز تۈرلۈك شەرھلەنمەيدۇ، سۇف دېگەن سۆز ئەقىل پاراسەت، ھېكمەت، روھ، بىلىم مەنىسىنى بېرىدۇ. يۇنان مەدەنىيىتىنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى بىلەن ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىنىڭ باشلىنىش نۇقتىسىدا مىڭ يىلدىن كۆپرەك ۋاقىت پەرقى بولۇپ، يۇنان مەدەنىيىتى، دۇنيا مەدەنىيىتىگە تۈرلۈك پەن ۋە ئاتالغۇلارنى ئىسمى تەرىپلىرى بىلەن تۆھپە قىلىپ قوشتى. ئىلىم پەن قائىدىسى بويىچە ئېيتقاندا، بىر پەن ۋە ياكى بىر ئاتالغۇنى قوللانغان ئىكەنمىز، ئۇنىڭ ئەقلى مۈلۈك ھوقۇقى تۇنجى كەشپىياتچىلارغا مەنسۈپ بولىدۇ. ئۇ ھالدا سۇف گىرېكچە، ئۇيغۇر تۈرىكچە ۋە ئەرەبچە ئەقىل پاراسەت مەنىسىنى بېرىدىغان سۆزلۈك بولۇپ، بۇ يولنى تۇتقانلار، ۋاستىچىلار، ۋەزىرلەر، سۇلۇق يەر، ئىلىمى دەريا، ئىلىمى دېڭىز، سوپىزىملار، تەسەۋۋۇپچىلار، ئەقىللىقلار، پاراسەتلىكلەر، مۇتەپپەككۇرلار، پەيلاسوپلار، قانۇنچىلار، ئالىملار، زاھىتلار، ھۆكۈمالار، ھېكىملەر، يېڭىلىقچىلار دەپ سۈپەتلىنىدۇ. شۇڭا قۇتادغۇبىلىك تە ۋەزىرچە پىكىر ئېقىمى دەپ سۈپەتلەنگەن ئىدى. بۇ پىكىر ئېقىمى ئىنسانلار دۇنياسىدىكى ئەڭ ئىلغار، يېڭىلىقچى پىكىر ئېقىمى بولۇپ ئەركەك ئىلىمنى چىشى بىلىمىگە ئايلاندۇرۇپ، بارلىق پەن تېخنىكلارنىڭ بارلىققا كېلىشى، ئىنسانلار مەدەنىيلىك تارىخىنىڭ چاقىنى ئالغا سۈرىدىغان ئىلىم پەننىڭ شەكللىنىشىگە ھەرىكەتلەندۈرگۈچ كۈچ، پىشاڭ بولدى. بۇ پىكىر ئېقىمىنىڭ ئۈچ خىل ھالقىلىق ئالاھىدىلىكى بولىدۇ.1.بىلىم ئالاھىدىلىكى: باشتىن ئاخىر بىر مەنبەلىك دۇنيا قارىشىدا چىڭ تۇرۇپ، ھۆكۈمران تەبىقىلەر ئوتتۇرىغا قويغان ئىنساننىڭ ئىرادە ئەركىنلىكى بولمايدۇ دەيدىغان سەپسەتىگە قارىتا، ئوخشاش بولمىغان پىكىر قاراش بولغان ئىنساننىڭ پىكىر ئەركىنلىكى بولىدۇ، ئەركەك ئىلىم ئىنسانىيەت تەرىپىدىن چىشى بىلىمگە ئايلىنىدۇ، قۇياش ۋە ئاي بۇلارنىڭ تەمسىلى بولىدۇ، شەيئىلەردىن قازغان بىلىم روھ ئاتىلىدۇ، روھ قانۇن دەپ، روھ ۋە قانۇن ھەققىدە ئىزدەندى، تەتقىق قىلدى. ئۇلار بارلىق پەنلەرنىڭ شەكىللىنىشىگە ئۇل سالدى، ئىلىم پەنلەرنى بىر بىرىگە ئۇلاپ، يېڭىلاپ، بېيىتتى، بۈگۈنكىدەك ئاسمانغا چىقىدىغان پەن تېخنىكا ۋە كەشپىياتلارغا ئاساس ياراتتى.2.تەسەۋۋۇپ ئالاھىدىلىكى: ئىزچىل تۈردە ھۆكۈمران تەبىقىلەر پىكىر ئېقىمى ئوتتۇرىغا قويغان روھ بىلەن ماددىنى ئايرىۋېتىپ، روھنى تەكىتلەپ ماددىغا سەل قارايدىغان، ماددىنى تەكىتلەپ روھقا سەل قارايدىغان ۋە تۆت نەڭلىك تەپەككۇر تەبىئەتنى سىرلىقلاشتۇردى دېگەن سەپسەتىسىگە قارىتا ئوخشاش بولمىغان ئۇسۇلدا تەبىئەتنى، ھاۋا، ئوت، سۇ ۋە تۇپراقتىن ئىبارەت تۆت نەڭ بىلەن تەسەۋۋۇپ، تەپەككۇر، تەسەۋۋۇر قىلدى. روھ بىلەن ماددا بىرلەشكەن ھالەتتە بولىدۇ، دەپ، ماددا بىلەن ئاڭنىڭ قان بىلەن گۆشتەك بىر پۈتۈن گەۋدە ئىكەنلىكىنى، بۇ ئىككىسى ئايرىۋىتىلسە دۇئالىزىم يەنى ئىككى مەنبەلىك دۇنيا قارىشى شەكىللىنىپ ئەقىدە ۋە ئەخلاققا تەسىر يېتىدىغانلىقىنى يىشىپ، چۈشەندۈردى.3. ئەخلاق ئالاھىدىلىكى: باشتىن ئاخىر ھۆكۈمران تەبىقىلەر دىننى چاڭگىلىغا ئېلىۋېلىپ ياساپ چىققان ئىزىملىزىم، مەزھەپگۇرۇھ بىلەن تەبىئەتتىكى شەيئىلەر، جۈملىدىن ئالىم ۋە تەپەككۇرلارنى ئاداۋەتلەشتۈرۈپ، ھوقۇق تۇتۇشتەك ناچار خاھىشقا قارىتا ئوخشاش بولمىغان ئىلىمپەنلەرنىڭ جىنىس، قوۋم، مىللەت ئايرىمايدىغان تۈپ پرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇپ، قانۇن بىلەن ئەلنى ئىدارە قىلىش، ئىلىمپەننى سۆيۈش، ئىنسانىيەتنى سۆيۈش، تەبىئەتنى سۆيۈشتەك گۈزەل ئەخلاقنى تىكلەشنى تەشەببۇس قىلدى ۋە مېھرى شەپقەت، مۇھەببەت پەلسەپىسىنى تەرغىپ قىلدى، ئۇل سالدى بېيىتتى.يۇنان مەدەنىيىتى بوستانلىقى بۇرۇن ئۆتكەن ئەينى دەۋردىكى ئىنسانلارنىڭ مەدەنىيىتىنى يەكۈنلەپ جەۋھەرلەشتۈردى. ئىنسانلار مەدەنىيىتى مەسلىكى يەنى گۇمانىزىمنى تەرغىپ قىلدى، مائارىپنى ئىسلاھ قىلدى، ئۇ يەردە بارچە گۈللەر تەكشى ئېچىلىش، ھەممە بەس بەستە سايراش يولغا قويۇلدى. نۇرغۇن ھەر قايسى پەن پىشۋالىرى، ئۇستازلىرى، ئالىملار قوشۇنى يېتىشىپ چىقتى، ئەركەك ئىلىمنى چىشى ئىلىمغا ئايلاندۇرۇش ھەرىكىتىدە ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشتى، ئىلىمپەنلەرگە ئاساس سېلىندى، كەشپىياتلار مەيدانغا كەلدى.سوقراتمىلادىيىدىن ئىلگىرىكى 469399 مېتافىزىك پەيلاسوپ، سوقراتچە سۆزلەشسەدىئالوگ كەشىپ قىلدى. ئۇ ئۆزىنى بىلىش ئىنساننىڭ بىرىنچى دەرىجىلىك بۇرچى، ھەقىقەت ئۆزىنىڭ ئوبيېكتىپ ئۆلچىمىگە ئىگە بولۇشى كېرەك. ئەخلاق بىلىم دېمەكتۇر، بىلىملىك بولغاندا ئەخلاقلىق بولغىلى بولىدۇ، روھ ئۆلمەيدۇ، تەكرار ئايلىنىپ تۇرىدۇ دېگەن. شۇنداقلا ئادالەت، باتۇرلۇق، ئەخلاق، ئۆزىنى بىلىش، چىنلىق، ياخشىلىق، گۈزەللىك قاتارلىق مەسىلىلەردە مۇنازىرە قىلىشقان. ھۆكۈمرانلار سوقراتنى سوپسىت، دىنسىز دەپ ئەيىبلەپ ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلغان.ئەپلاتۇنمىلادىيىدىن ئىلگىركى 427347 مېتافىزىك پەيلاسوپ، سوقراتنىڭ شاگىرتى، جۇمھۇرىيەت، ئاقىل ھەققىدە، قانۇن ھەققىدە قاتارلىق ئەسەرلەرنى يازغان. ئارىستوتېلمىلادىيىدىن ئىلگىركى 384322، مېتفىزىك پەيلاسوپ، ئەپلاتون بىلىم يۇرتى غا كىرىپ 20 يىل ئۆگەنگەن ۋە تەتقىق قىلغان. پەلسەپە، فورمال لوگىكا، زوئولوگىيە، ئاسترونومىيە، فىزىكا، ئېتىكا، پولىتكا، ئەدەبىيات، تەمسىللەشتۈرۈش قاتارلىق جەھەتلەردە ئالدىنقىلارنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىرىنى يەكۈنلەپ ۋە قوبۇل قىلىپ، قەدىمى زامان ئۇلۇغ تەتقىقات سىستېمىسىنى ياراتقان، 100 خىلدىن ئارتۇق ئەسەر يازغان. ئارىستوتېل ئىسكەندەر زۇلقەرنەيىننىڭ ئۇستازى بولۇپ، ئۇ ئافېناغا كېلىپ، بىلىم يۇرتى ئېچىپ، شاگىرت تەربىيىلىگەن، ئىسكەندەر زۇلقەرنەيىن بىلىم يۇرتى نى خىراجەت بىلەن تەمىنلىگەن. ئىسكەندەر زۇلقەرنەيىن ئالەمدىن ئۆتكەندىن كېيىن، ئۆكتىچى ھۆكۈمرانلار ئارىستوتېلنى خۇداغا تىل تەككۈزۈش جىنايىتى ئۆتكۈزدى دەپ ئەيىبلەپ تۇتماقچى بولغاندا، ئانىسىنىڭ يۇرتىغا كېتىپ، ئىككىنچى يىلى كېسەللىكتىن ۋاپات بولغان.ھىپپۇگراتتەخمىنەن مىلادىيىدىن ئىلگىركى 460375 تېبابەت ئالىمى، تېبابەتنىڭ ئاتىسى دەپ نام ئالغان. تېبابەتكە ئائىت 60 نەچچە خىل ئەسەر يازغان. تېببىي ئەخلاق ھېپپوگرات قەسەمنامىسى نى يېزىپ بەرگەن. تۆت نەڭنى تېبابەتتە قوللىنىپ، بەدەن سۇيۇڭلۇقى پاتالوگىيىسى تەلىماتىنى ئوتتۇرىغا قويغان. ئادەم بەدىنى قان، خىلىت، سېرىق ۋە قارا سەۋدادىن ئىبارەت تۆت خىل خىلىتتىن تەركىب تاپىدۇ، تۆت خىلىتتا تەڭپۇڭلۇق بولسا تەن ساغلام بولىدۇ، تەڭپۇڭسىزلىق يۈز بەرسە كېسەل بولىدۇ دەپ دەرىسلىك تۈزگەن.ئېمپېدوكىل تەخمىنەن مىلادىيىدىن ئىلگىرى 493433 مېتافىزىك پەيلاسوپى بولۇپ، ئۇ، كائىناتنىڭ ئاساسىي ئېلېمېنتى تۆت؛ ئوت، سۇ، تۇپراق، ھاۋا؛ ئۇلار كائىناتنىڭ مەنبەسى،.. گويا ھەممە نەرسە جانلىقتەك، ئۆسۈملۈك، ھايۋانات ۋە ئادەمنىڭ ھەممىسىدە روھ باردەك كۆرۈنىدۇ، ئۇنىڭدىمۇ روھ تەكرارلىنىپ تۇرىدۇ دەيدىغان ئىدىيىنى ئوتتۇرىغا قويغان.دېموگرت تەخمىنەن مىلادىدىن ئىلگىركى 460370 يۇنان پەيلاسوپى بولۇپ، پەلسەپە، ماتېماتىكا، ئاسترونومىيە، بىئولوگىيە، ئېتىكا، مۇزىكا ۋە شېئىر قاتارلىق كۆپ خىل پەنلەرنى ئۆگەنگەن، تەتقىق قىلغان. ئۇ ئاتوم ۋە بوشلۇق ئالەمنىڭ مەنبەسى، ئاتوم كۆرگىلى، ئاجراتقىلى بولمايدىغان ئەڭ كىچىك ماددىي ۋە زەررىدىن ئىبارەتسان ساناقسىز ئاتوملار چەكسىز بوشلۇقتا توختىماي ھەرىكەت قىلىپ تۇرىدۇ، جىسىمنىڭ ئوخشاش بولماسلىقى ئاتومنىڭ تۈرلۈك شەكىلدە بىرلەشكەنلىكىدىن بولغان، بىرلەشمە ۋۇجۇتقا كېلىدۇ، ئاجرىسا يوقىلىدۇ، روھمۇ ئاتومدىن تۈزۈلگەن، بىراق ئۇ ئەڭ نازۇك، ئەڭ زىرەك، ئەڭ سىلىق ئاتوم. ھايات روھى ئاتومنى توختىماي قوبۇل قىلىش ئارقىلىق مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ، ئۆلگەن چاغدا روھى ئاتوم تارقىلىدۇ دېگەن. 50 نەچچە خىل ئەسەر يازغان.ئېۋكىلىدمىلادىيىدىن ئىلگىركى 330 275 قەدىمكى يۇنان ماتېماتىكى، ئاسترونومىيە، ئوپتىكا، مۇزىكىنىمۇ تەتقىق قىلغان. ئەۋلادتىن ئەۋلادقا تارقىلىپ كەلگەن ۋە كېيىنكىلەرگە زور تەسىر كۆرسەتكەن ئەسىرى گېئومېتىريە ئاساسلىرى 13توم بولۇپ دۇنيا بويىچە ئەڭ دەسلەپكى ئاكسىيۇمىلاشتۇرۇلغان مەشھۇر ماتېماتىكا ئەسىرنى يېزىپ مىراس قالدۇرغان.ئارخىمېد مىلادىيىدىن ئىلگىرى تەخمىنەن 287 212 يۇناننىڭ ماتېماتىكا، فىزىكا، ئاسترونومىيە ئالىمى، ئۇنىڭ تالانتى ۋە كەشپىياتلىرى بېشىغا بالا بولۇپ، ئۆلتۈرۈۋېتىلگەن.يۇقىرىقىلاردىن باشقا قەدىمىي يۇنان مەدەنىيىتىدە ھەر قايسى پەنتېخنىكلارنىڭ ئاتىسى، پېشۋاسى، پەنلەرنىڭ ئىسمى، ئاتالغۇ، نەزەرىيە، فورمۇلا، تەرىپى، ۋەھاكازالار دۇنياغا كەلگەن بولۇپ، بۇلارنى ھازىرغىچە قوللىنىۋاتىمەن. شۇڭلاشقا يۇنان مەدەنىيىتى ئىنسانلار مەدەنىيىتىنىڭ بۆشۈكى سۈپىتىدە ھەر قايسى پەنلەر ۋە پاراسەتلىك سوپىزمچىلارنى تۇغدۇرۇپ، يېتىشتۈرۈپ، ھەر قايسى پەنلەرنىڭ پېشۋاسى، ئاتىسى، ئۇستازى قىلىپ بەردى. بۇ كىشىلەرنىڭ دانا سۆزلىرى ئىچىدىكى روھ، تۆت نەڭ، زەررە، جانلىقلار تېنىدىكى روھ دېگەن سۆزلەر ساماۋى كىتابلاردا روشەن يېزىلغانلىقى ئۈچۈن، بۇ مەدەنىيەت ئەركەك ئىلىمنى چىشى ئىلىمغا ئايلاندۇرۇشتا ئۆچمەس تۆپىلەرنى قوشقان قەدىمىي ئىنسانىي مەدەنىيەتتۇر. شۇڭا ئىسلامىيەتنىڭ مۇقەددەس كىتابىدا يۇنان مەدەنىيىتىنىڭ مېۋىسى يەنى ھاسىلاتى بولغان ئىسكەندەر زۇلقەرنەيىننىڭ تىلغا ئېلىنىشى دىققەت ئىتىبارىمىزنى قوزغايدۇ.يۇنان مەدەنىيىتىدىن تەخمىنەن مىڭ يىللاردىن كۆپرەك ۋاقىتتىن كېيىن، مۇقەددەس كىتابنىڭ نازىل قىلىنىشى بىلەن بارلىققا كەلگەن ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتى ئۈچ قىتئەنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئىسلام ئائىلىسىدىكى ھەر قايسى مىللەتلەر ئورتاق قۇرۇپ چىققان ، مەدەنىيەت بولۇپ ، ئىسلامىيەتنىڭ پۇختا قەدەم بىلەن كىشىلەرنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىغا سىڭىپ كېڭىيىۋاتقانلىقىدىن دېرەك بېرەتتى. ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتى كىشىلەر تەرىپىدىن ئۇنتۇلۇپ قالغان يۇنان مەدەنىيىتىنى تىرىلدۈرۈپ ئۇنىڭغا كۈچ قۇۋۋەت ئاتا قىلدى، شەرقتە خىتاي جۈملىدىن ئۇيغۇر تۈرك، پارىس، مىسىر، رىم، ھىندى مەدەنىيەتلىرىنى ئىسلامىيەت بىلەن يۇغۇرۇپ، بىر مەنبە، كۆپ قىرلىق پەنتېخنىكا، رەڭدار كەشپىياتلار بىلەن بېزەلگەن ئۆزگىچە ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىنى ياراتتى. ئېچىلىپ كەڭتاشا سۆزلەش، يېيىلىپ بەس مۇنازىرە قىلىش، تۈمەن رەڭ چېچەكلەر ئېچىلدى كۈلۈپ، ئىپار، كافۇر، ھىدىغا دۇنيا تولۇپ دەيدىغان چاقىرىقلارنىڭ ئىلھامى بىلەن، تەپەككۇر ئەركىنلىكى قانات يېيىپ، ھەممە ئادەم ئىلىمپەنگە قىزىقىش، يېڭىچە مائارىپ بىلەن شۇغۇللىنىش، دۇنيا قاراش، ئۆرپئادەت، تۇرمۇش مىزانلىرىنى يېڭىلاش ھەرىكىتى ئېلىپ باردى. كەڭ شەھەر يېزىلارغا مەسچىتخانىقالار قۇرۇلدى. ئومۇميۈزلۈك ساۋاتسىزلىقنى تۈگىتىشكە يول ئېچىلدى. باي ۋە قۇل دەپ ئايرىمايدىغان يېڭىچە مائارىپتىن ھەممە كىشى ئورتاق بەھرىمەن بولدى. ئەقىدە پائالىيەتلىرىگە باغلانغان قۇللارنى ئازاد قىلىش ھەرىكىتى ئاز بولمىغان قۇلچۆرىلەرگە ھۆرلۈك ئېلىپ كەلدى. يۇنان مەدەنىيىتىدىكى گۇمانىزم يەنى ئىنسانلار مەدەنىيىتى مەسلىكى ئاتالغۇسى ئىسلام دۇنياسىدا روشەن تىللار بىلەن بىلىم ، قانۇن، روھ دېگەن مەزمۇندا ئاشكارا بەسمۇنازىرە تېمىسىغا ئايلاندى. ئىجتىمائىي پەن ۋە تەبىئىي پەنلەرنى بويلاپ، نۇرغۇن دۇنياۋى ئالىم ۋە بۈيۈك دۇنياۋى ئەسەرلەر، كەشپىياتلار بارلىققا كەلدى. ئىنسانلار بىلىمى، يەنى روھى ھەققىدىكى كىتاب قۇتادغۇبىلىك ئوچۇق ئاشكارا يېزىلغان، ئۆزگىچىلىك، تىپىكلىك، قاراتمىلىققا ئىگە كىتاب بولۇپ ، ئۇ تۆت نەڭ تەپەككۇرلىرىنى ئاساس قىلغان ئەركەك ئىلىم ۋە چىش بىلىمنىڭ جىنىس، قوۋم، مىللەت تەۋەلىكى بولمىغان تۈپ ئالاھىدىلىكىنى بايان قىلغان تەسەۋۋۇپچى كىتابتۇر. ئۇنىڭدىكى ئاي، ئىنسانلار بىلىمى ۋە ياكى روھنىڭ ئوبرازى بولۇپ، تولغان ئاي ۋە ياكى ئايتولدى تەمسىلى بىلىمگە توشقان پەيغەمبەرلەر ۋە ياكى ئىنسانلارغا بەخت ئاتا قىلىدىغان بىلىم ۋە ياكى روھقا ۋەكىللىك قىلىدۇ.ئورنۇم قوۋۇق، ئىتائەتچى، ئاتىم قۇل،قىلىقىم ئىبادەت ئەملىم توغرا.ئېلىگ سىناپ كۆردى بارلىق تۈرلۈكى،پۈتۈن بوپتۇ ئىلىمى، بىلىمى ۋە ئەقلى.پەيغەمبەرلەرئىنسانلار ئىچىدىن تاللانغان، ئىلىمى، بىلىمى ۋە ئەقلىي پۈتۈن بولغان، ساماۋى كىتابلاردا ئىسمى ئاتالغان ئەركەك ئىلىمنى چىشى بىلىمگە ئايلاندۇشتا ئۈلگە كۆرسەتكەن تولغان ئايلار، سەرخىل كىشىلەردۇر. ئۇلار تۆت تەڭنى ئېغىزى بىلەن بايان قىلغۇچىلار ۋە تەبئىي تۆت نەڭ قىلىشنىڭ نەمۇنلىرىدۇر. ئۇلارنىڭ مىللىتى ئىسلامىيەت بولۇپ، شۇڭا ئىسلامىيەتنىڭ پەيغەمبەرلىرى دەپ ئاتىلىدۇ. بۇ زاتلار ئىنسانلار بىلىمىگە ئۇل سالغۇچىلار بولۇپ، ئۇلارنىڭ پىكىر ئېقىمى ئايتولدىچە پىكىر ئېقىمى، ۋەزىرچە پىكىر ئېقىمىدۇر.ئوڭ، بوي تىل گۈزەل ئوقۇش، ھەم بىلىگ،ئەقىل، ئەمەل ئون نەڭ تولۇق تەڭ.ۋەزىرچە پىكىر ئېقىمى بويىچە پىكىر قىلىپ ھاجىپلىق كامالىتىگە يېتىش ئۈچۈن، يۇقىرىدىكى ئون بارماقلىق شەرتنى ھازىرلىشى كېرەك. ئىنسانىيەتنىڭ بەختسائادىتى ئۈچۈن، ئەركەك ئىلىمنى چىشى بىلىمگە ئايلاندۇرغان بارلىق پەيغەمبەرلەر، ئالىملار، ئىجادكارلار، كەشپىياتچىلار، ھاجىپلىق كامالىتىگە يەتكەن كىشىلەر قاتارىغا كېرىدۇ. ئۇلار ئەركەك ئىلىمنى چىشى بىلىمگە ئايلاندۇرۇپ، ئىجادىيەت، كەشپىيات، ئەسەرلىرى بىلەن ئەل ۋە بوغۇن ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇ. قۇتادغۇبىلىك نىڭ مۇئەللىپى يۈسۈپ خاس ھاجىپ دىۋانى يۇقىرىقى ئون شەرتنى ھازىرلىغان، خاس ھاجىپ يەنى خاس ۋەزىردۇر.ئۇنىڭ تۆت ھەمراھى ئەزىمەت ئىدى،ھەر ئىشتا بىللە ھەم كېڭەشچى ئىدى.قېيىنئاتا ئىككىسى، كۈيئوغۇل ئىككىسى،خىللانغان كىشى ئىدى بۇ تۆتىسى.ئابابەكرى، ئۆمەر، ئوسمان، ئەلى قاتارلىق تۆت ساھابە ئىسلامىيەتنىڭ ھىمايە قىلىش، قوغداش ۋە تارقىتىشقا ئەقىلپاراسەت، جان مېلىنى سەرپ قىلدى، پەيغەمبەر ۋاپاتىدىن كېيىن پەيغەمبەرگە ۋارىسلىق قىلدى. مۇقەددەس كىتابنى رەتلەش، تۈزۈش خىزمىتىنى بەجانىدىل ئورۇنلىدى، ھەدىسلەرنى تارقاتتى، رەتلىدى. پەيغەمبەر قۇرۇپ بەرگەن ئىسلامى جۇمھۇرىيەت ئۆرنىكىنىڭ كېڭەش ئۆتكۈزۈش، سايلام تۈزۈمىدە چىڭ تۇرۇپ، ئىسلام كالېندارىتۈزۈش، بەش پەرز ۋاقىتلىرى ئۇسۇلى قاتارلىق ئەمەلىي مەسىلىلەرنى ھەل قىلدى، ئۇلارنىڭ ھەر بىرى ئەركەك ئىلىمنى چىشى بىلىمگە ئايلاندۇرۇپ، ھاجىپلىقنىڭ ئون شەرتىگە تولۇق توشىدىغان ئالىملاردۇر.ئوقۇش ھەم بىلىم تەرجىمانى بۇ تىل،روشەن تىل كىشىنى يورۇتقۇچى بىل.ئاڭلاتتىم شۇنداق دەرس ئوقۇش تەمسىلى،قىياس مەنەنى قوشۇپ ئۇنىڭ ئوخشىشى.ئەبۇ ھەنىفە 699767 ئىسلام شەرىئەت ئىلمىنىڭ كەشپىياتچىسى، ئۇ ئىسلام شەرىئەتلىرىنىڭ قۇرئان، ھەدىستە ئوچۇق يېزىلمىغان مەسىلىلىرىنى مەنە، قىياس تەسەۋۋۇر، ئىجمابىرلىككە كەلگەن قاراش ۋە رايى كۆپچىلىكنىڭ رايىدىن ئىبارەت تۆتكە تايىنىپ بىر تەرەپ قىلىشنى ئوتتۇرىغا قويغان. يەنى بىر دۆلەتتە ئۆز رايونىنىڭ ئوبېيكتىپ رايىغا ئاساسەن قانۇن تۈزسە بولىدۇ دېگەن مەنىنى بېرىدۇ. ئۇ: ناماز باشلىغاندا ئوقۇلىدىغان ھەمدۇ سانا سۆزلىرىنى پارىسچە ئوقۇغۇچى ئەرەبچە ئوقۇيالايدىغان تەقدىردىمۇ ئوقۇشنى، قۇرئان كەرىم نى ئەرەبچە ئوقۇشنىڭ ئورنىغا پارىسچە ئوقۇشنى دۇرۇس دەپ قارىغان.يەنى ھەر قايسى مىللەت ئۆزىنىڭ روشەن تىلىدا ئوقۇپ، ئاڭلىسا، قىياس مەنىسىنى تولۇق چۈشىنىپ بىرلىككە كەلگەن قاراشلارنى ئوتتۇرىغا قويالايدۇ. خەلق ئاممىسىنىڭ رايى ئەكس ئېتىدۇ، دېگەن. ئۇ يەنە يالغان ھەدىسكە رەددىيە بېرىش، پەقەت يالغانچىغا قارىتىلغان، ھەرگىزمۇ پەيغەمبەرگە ئەمەس دېگەن. ئالىمنىڭ يۇقىرىقى قاراشلىرى ياۋرۇپا مەدەنىيىتىگە ئەمەلىي تەسىر كۆرسەتتى.قايدىن كىلۇر تەقدىر؟ قەيەرگە بارار؟قايدا تۇرۇر تەقدىر؟ قەيەردە يۈرۈر؟بىلىملىك بىلەمدۇ، دەنا دەر نېمىنى؟ئەبۇ ھۆزەيىل ئەللاف 753850 مۇتئەزىلىيەلەرنىڭ مەشھۇر ۋەكىلى، مۇتئەزىيەلەگ ۋەھىدەت، ئادىللىق، ئەھىدە، ئەيمىنىش، مۆتىدىللىك ۋە ياخشى ئەمەل قاتارلىق بەش ئاساسى پرىنسىپنى تۈزۈپ بەرگەن. ئىرادە ئاللا بىلەن ماددى دۇنيا ئوتتۇرىسىدىكى كۆۋرۈك، ئىنسان ئىرادە ئەركىنلىكىگە ئىگە بولۇپ، ئىنسان ئىدراكىنىڭ ياردىمى بىلەن ئاللاھنى، ئۆزىنى تونۇيدۇ، شۇنداقلا ياخشى ۋە ياماننى پەرق ئېتىپ، ياخشىلىققا يۈزلىنىپ يامانلىقتىن خالى بولىدىغانلىقى نى تەكىتلىگەن.قۇرۇقھۆل بىلەن ھەم ئىسسىق سوغۇقنى،ياراشتۇردى بەردى خەلىققە رىزقىنى.يېپىق قۇتقا ئىشەنمەي ھەي ئوتۇن.ئەل كىندى 801870 مېتافىزىكل پەيلاسوپ، ماتېماتىكا، لوگىكا، تەبئىي پەنلەرنىڭ مۇھىملىقىنى تەكىتلىگەن، پەلسەپە كىشىلەردىن شەيئىلەرنىڭ قىسىمەنلىكىنى ئەمەس، شەيئىلەرنىڭ بارلىق ماھىيەتلىرىنى تەتقىق قىلىشنى تەلەپ قىلىدۇ، ئۇ بارلىق ئىلىملەردىن ئۈستۈن تۇرۇش، ئەڭ ئالىي شەرەپ باش پەلسەپەگە مەنسۈپ دېگەن. پەلسەپە، ماتېماتىكا، تېبابەتچىلىك، مۇنەججىملىك ۋە مۇزىكا توغرىسىدا قاتارلىق 300 پارچىدىن ئارتۇق ئەسەر يازغان. 70 خىل ئەسىرى لاتىنچە تەرجىمە قىلىنىپ، ياۋرۇپادا ئەرەب پەيلاسوپى دەپ نام ئالغان.كۆڭۈل تىل ئادىل تۇت تەڭرىگە تېۋىن،ئۇ دۇنيا ئىشىن قىل غاپىل بولمىغىن.1356. مانا ئەمدى ئارتۇق شەپقەتچى بولۇپ،ۋەسىيەت سۆز پۈتتۈم ئوقۇغىن كۆرۈپ.بۇ خارى 810870 ھەدىس توپلىغۇچى بولۇپ، 16 يىل ئىچىدە مىڭدىن ئارتۇق شەيخ ئىماملاردىن ھەدىس توپلاپ ۋە ھەدىسلەرنىڭ راستيالغانلىرىنى ئايرىپ، سەيئۇل بۇخارى نى تۈزۈپ چىققان.زەكەرىيا رازى 865925 مېتافىزىك پەيلاسوپ، تېبابەت ئالىمى، ئۇ ھەرىكەت جىسىمنىڭ ماھىيەتلىك سۈپىتى، بۇ خىل سۈپەت ماھىيەتتە جىسىمغا تەۋە بولىدۇ، ماددا بۆلگىلى بولمايدىغان ئاتومدىن تۈزۈلىدۇ، بۇ ئاتوملارنىڭ زىچلىق دەرىجىسى ياكى ئاتومنى ئايرىپ تۇرغۇچى بوشلۇقنىڭ سخېمىسى، ئوبيېكتنىڭ ئاساسىي ماسسىسى. مەسىلەن، ئېغىريېنىكلىكى قاتتىق يۇمشاقلىقى دېگەندەكلەرنى بەلگىلەيدۇ. دېگەن. 131 پارچە ئەسەر يازغان، ياۋرۇپالىقلار رازىس دەپ ئاتىغان.ئاي ئورنى ھەم ئۆيى بولۇر مۇنقەلىپ،ئۆزگىرىپ قالۇر ئويسىز بۇ نەڭ قىلىپ.1357. ئاي بۇرچى، سەھەر تاڭ بۇرۇچ ئۆزگىرۇرئۆيى ئۆزگىرۇر، ھەم ئۆزى چۆرگىلۇر.فارابى 870950 مېتافىزىك پەيلاسوپى بولۇپ، تۆت چوڭ ئامىل مىنېرال، ئۆسۈملۈك، ھايۋانات، ئەڭ ئاخىرقىسى ئادەم، بۇ ئامىللار بىرىكىپ ئانچە مۇرەككەپ بولمىغان، بىر بىرىگە قارىمۇ قارشى خىلمۇ خىل جىسىملار بارلىققا كېلىدۇ، بۇ جىسىملار يەنە ئۆز ئارا بىرىكىپ، تۈرلۈك ئاكتىپ ھەم پاسسىپ ئىقتىدارغا ئىگە بىر قەدەر مۇرەككەپ بولغان بىر تۈردىكى جىسىملار مەيدانغا كېلىدۇ، شۇڭا بۇ ماددىلارنىڭ قارمۇ قارشى بولغان ، خىلمۇ خىل شەكىللىرىنىڭ داۋاملىشىشى تەبىئەت دۇنياسىدىكى پەيدا بولۇش ۋە يوقىلىشنىڭ ئۆزئارا ئالمىشىشىغا سەۋەب بولىدۇ دېگەن. ئۇ ھېكمەت گۆھەرلىرى، ئىسىلبالىق ئاھالىسى، مۇزىكا قامۇسى قاتارلىق ئەسەرلەرنى يازغان. ياۋرۇپادا ئاۋېناسېر يەنى ئىككىنچى ئۇستاز دەپ ئۇلۇغلىنىدۇ.كېيىن ئېيتتىم ئويغاقمىش ئۆزرە سۆزۈم،ئۇنى ئاتىدىم ئاقىۋەت دەپ ئۆزۈم.1836. ئوقۇش ئورنى ئۈستۈن مېڭىدە تۇرۇر.قىممەتلىكىدىن ئورنى باشتا بولۇر.ئىبىن سىنا 9801037 مېتافىزىك پەيلاسوپ، ئەركەك ئىلىم بىرىنچى پەلسەپە ياكى مۇتلەق ھېكمەت، ماددا ئاتالغۇسى كەڭلىك، ئۇزۇنلۇق، ئېگىزلىككە ئىگە ھەقىقىي گەۋدىدۇر. جىسىم ماددا بىلەن شەكلىدىن تۈزۈلگەن، جىسىم بولسا يۇشۇرۇن ھالەتتىكى، شەكىل بولسا رېئال ھالەتتىكى ئاساسىي گەۋدىدۇر. ماددىنىڭ شەكلى ماددىنىڭ ئىچىدە مۇقىم بولۇپ، ئۇنىڭغا ئەمەلىي مەۋجۇتلۇق ئاتا قىلىدۇ، فارابىغا ۋارىسلىق قىلىپ ئىلىمپەن ئارقىلىق ئاخىر دۇنيانى تونۇپ يەتكىلى بولىدۇ دەپ قارىغان. ئۇ سەرق پەلسەپىسى، تېبابەت قانۇنى، ئىلىم توغرىسىدا، ھىدايەت ۋە تەپسىر كىتابى قاتارلىق 276 پارچە ئەسەر ۋە ماقالە يازدى.ياۋرۇپالىقلار ئاۋىسېنناتېبابەت شاھى دەپ نام بەرگەن.ئوقۇش ھەم بىلىك تەرجىمانى بۇ تىل،روشەن تىل كىشىنى يورۇتقۇچى بىل.161. ئوقۇش بىلەن ئىشلە جىمىسى قۇتلۇق،بىلىگ بىلەن بېكىت كەلگۈ زامانلىق،مەھمۇت كاشىغەرى 1008 ئويغۇر ئىسلام ئالىمى، تىلشۇناس، لۇغەتشۇناس، دىۋانو لۇغەتىت تۈرۈك نى يېزىپ چىققان.كىتاب نامى قويدۇم قۇتادغۇبىلىگقۇتاتسۇن ئوقۇغۇچىغا تۇتسۇن ئېلىگ979. ئەي ئېلىگ سورىماقلىق بۇ ئەركەك ئىلىم،يېتىشسە جاۋابىبۇ چىشى بىلىم.يۈسۈپ خاس ھاجىپ تەخمىنەن 1012 مېتافىزىكا پەيلاسوپى، قۇتادغۇبىلىك ماۋزۇلۇق پەلسەپىۋى ئەسەرنى يېزىپ، 11 ئەسىردىكى شەرق ئىسلام پەلسەپىسىنى شەرھلەپ بەرگەن. شەرق ئىسلام پەلسەپىسىنىڭ ئاساسلىق كۆز قاراشلىرى: ئىلاھشۇناسلىق ھەققىدە؛ ئاللا باردۇر، بىردۇر، مەخلۇقاتلار، جۈملىدىن مەنىۋى ۋە ماددىنى ياراتقۇچىدۇر. 2. بىلىم ھەققىدە؛ بىلىم ئىككىگە بۆلۈنىدۇ. ئەركەك ئىلىم ھەق، ئادالەت، تارازا ئۆلچەم دەپ ئاتىلىدۇ. چىشى ئىلىم روھ، بىلىم، قانۇن، ئەقىل دەپ ئاتىلىدۇ. 3. ئىنسان ۋە ئەقىل ھەققىدە؛ ئىنسان ئەسلىدىن بۇيان يارىتىلغان، بىلىم ئېلىپ ئەقىللىنىپ، بىلىملىك، ئەقىللىق ، ئەخلاقلىق بولىدۇ. 4. تۆت نەڭ ھەققىدە: تۆت نەڭ كىشىلەرنىڭ تەبىئەتنى تەپەككۇر، تەسەۋۋۇر، تەسەۋۋۇپ قىلىشتىكى ئاساسىي نەڭلەر بولىدۇ. 5. ئىرادە، تەقدىر ھەققىدە: ئىسلامىيەتنىڭ بەرگەنلىكى ئىرادە تەقدىرنى قولىغا بەرگەنلىك بولىدۇ دېگەنلەردىن ئىبارەتتۇر. ئەسەردە يەنە تۆت نەڭدىن پايدىلىنىپ، فورمال تەمسىل ئىستىلىستىكا ئىلىمى، فورمال لوگىكا مەنتىقە ئىلىمى، فورمال دەلىللەش دىئالېكتىكا ئىلىملىرىنى كەشىپ قىلغان. بۇنىڭدىن باشقا ئەسەردىكى تېبابەت، ماتېماتىكا، خىمىيە، فىزىكا، ئاسترونومىيە، ئاسترولوگىيە، ئەدەبىيات، تەنتەربىيە، ئەسكىرىي قانۇن، قانۇنچىلىق، دۆلەت مەمۇرلىرى، جەمئىيەت ئەزالىرى ھەققىدە بىلىملەردىن ئالىمنىڭ ئوقۇغان پەنلىرى ۋە ئەمەلىيەتكە پىشقان ئالىملىقى كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ.بىزنىڭ ئىزدىنىشىمىز پەقەت قۇتادغۇبىلىك توغرىسىدا بولغىنى ئۈچۈن، كىتابتا بىۋاستە ۋە ۋاسىتىلىك تىلغا ئېلىنغان مەشھۇر ئالىملارنى تىزىپ چىقتۇق ۋە ئالىمىمىز بىلەن توختالدۇق.ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىدىكى مېتافىزىك پەيلاسوپلار ۋە ھەر قايسى پەن ئالىملىرى سۈپىتىدىكى كەشپىياتلار بىزدە ئالىمىمىز بىلەن توختاپ قالمىغان، بەلكى بۈگۈنگىچە داۋاملىشىپ كېلىۋاتىدۇ. ئۇلار ھەر قايسى دەۋر ۋە زاماندا، ئۆز زامانىغا مۇناسىپ، ئۆتمۈشتىكى تەپەككۇرلاردىن تەنقىدىي پايدىلىنىش، شاكىلىنى تاشلىۋېتىپ مېغىزىنى ئېلىش پرىنسىپىنى قوللىنىپ، كىشىلەرنىڭ تەپەككۇر قاراشلىرىنى ئىسلاھ قىلىپ، يېڭىلاپ كەلدى. پەنتېخنىكىنىڭ دەۋر ۋە زامان بىلەن يېڭىلىنىپ تۇرۇش قانۇنىيىتى ئىنسانلار بىلىملىرىنىڭ يېڭىلىنىشى بولۇپ، ئالدى بىلەن تەپەككۇرلىرىمىزنى دەۋر بى؛لەن يېڭىلاشقا توغرا كېلىدۇ، ئۆتمۈشتىكى ياكى ئالدىنقى دەۋردىكى ھەقىقەتكە ئۇيغۇن بولمىغان تەپەككۇرلار، بىر مەھەل توغرىدەك بىلىنىپ، شۇ دەۋردىكى رېئال ئەھمىيەتكە ئۇدۇل كېلىپ نەتىجە قازانسىمۇ، ئىلىمپەننىڭ تۈپ قانۇنىيىتىگە ئۇيغۇن كەلمىگەنلىك ۋەجىدىن ھامان زاماندىن قالىدۇ. مېتافىزىكىلىق پىكىر ئېقىمى، ئىسلامىيەت بىلەن تەبىئەت، ئىنسان بىلەن بىلىم، دەۋر بىلەن تەرەققىياتنىڭ بىربىرىگە باغلىنىشى، شەرتى، تەقەززاسىنى تەتقىق قىلىدىغان پەن بولۇپ، ئوڭ تەرىپىدە ئىسلامىيەت، سول تەرىپىدە تەبىئەتنى قويۇپ ئىزدىنىدۇ، تەسەۋۋۇپ قىلىدۇ. بۇ پەن بۈگۈنكى ياۋرۇپالىقلار ئىزدەۋاتقان پەندۇر. ھەر قايسى پەنتېخنىكا مېتافىزىك ئالىملار تەسەۋۋۇپىدىكى رېئاللىق ۋە ئىسپاتتۇر.200 يىلدىن ئارتۇق داۋام قىلغان ئەھلىسسەلپ ئۇرۇشى، ياۋرۇپالىقلار بىلەن ئاسىيالىقلارنى ئۇچراشتۇردى. ياۋرۇپالىقلارغا ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتى بىلەن تونۇشۇش، ئۆگىنىش، قوبۇل قىلىش، ئويغىنىش پۇرسىتى يارىتىپ بەردى. كۆپىنچە مائارىپ ئىسلاھ قىلىنىپ، يېڭىچە جەدىتچىلىك مائارىپى يولغا قويۇلدى، مۇقەددەس كىتابلار ۋە كلاسسىك ئەسەرلەر ھەر قايسى تىللارغا تەرجىمە قىلىندى. ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىدە دۇنياغا كەلگەن ئەسەرلەر ياۋرۇپا دەرىسخانىلىرىغا كىردى. ئىنسان مەدەنىيىتى مەسلىكىنىڭ يولى راۋانلاشتى. مەدەنىيەت گۈللىنىش ھەرىكىتى قوزغىلىپ، تەرەققىياتتىن ئىبارەت داغدام يولدا ئالغا قاراپ ئىلگىرلىدى. كىشىلەرنىڭ مەدەنىيەت ساپاسىنى يېتەكلەيدىغان نۇرغۇن پەيلاسوپلار، ئالىملار يېتىشىپ چىقتى. تەبىئەتتىكى روھ، يەنى بىلىم بىلەن ئۆلچەملىك، چىرايلىق بىنا قىلىنغان مەخلۇقاتلار جۈملىدىن ئۆسۈملۈك، ھايۋان، ئادەم تېنىدىكى روھلار قېزىپ چىقىرىلدى، نۇرغۇن كەشپىياتلار بارلىققا كەلدى. پاكىت مۇنازىرىدىن ئۈستۈن دېگەندەك ۋاستىچى كەشپىياتلارنى كەشىپ قىلدى. تۆۋەندە مېتافىزىكا ئالىملىرىنىڭ ئەركەك ئىلىم ۋە چىشى بىلىم ئىدىيە پىكىر قاراشلىرىنى دەلىللىگەن بۈيۈك كەشپىياتلار ۋە ئۇلارنىڭ ئالىملىرىنىڭ بىر قىسىمىنى تىلغا ئالىمىز.لېئوۋېنخوك 16321723 بۇ ئالىمدىن بىر ئەۋلاد بۇرۇنقى كىشىلەر مىكىروسكوپنى كەشىپ قىلغان بولسىمۇ، ئۇنى ئىشلەتمەي ئۆز قولى بىلەن فوكۇس ئارىلىقى تېخىمۇ قىسقا لىنزا ياساپ چىقىپ، مىكرپسكوپنى يېڭىلىغان. مۇ مىكروسكوپ بىلەن ئادەمنىڭ چېچى، يامغۇر سۈيى، قۇرتقوڭغۇز، مۇسكۇل تالالىرى، تېرە، قۇدۇق سۈيى، ساھلىق، شۆلگەي، ئۈچەري يولى قاتارلىقلاردىن مىكرو جانلىقلار، يەنى مىكروسكوپ ئاستىدىكى4دۇنيانى تۇنجى قېتىم ئوتتۇرىغا قويغان. بۇ ئىنسانلار مەدەنىيەت تارىخىدىكى بۈيۈك بايقاش قاتارىغا كىرىدۇ.ۋات 17361819 پار ماشىنىسىنى كەشىپ قىلغان ۋە ئۇنى يۈرۈشلەشتۈرگەن كەشپىياتچى، سانائەت ئىنقىلابىنىڭ ئاساسچىسى دېيىلىدۇ. پار ماشىنىسى ئىشلەپچىقىرىش، تۇرمۇش ئۈچۈن ئىشلىتىلدى. سانائەت ئىنقىلابى ئىنسانلار نۇرىنىڭ ئىنسانىيەت مەدەنىيىتى ئۈچۈن پارلاق يول ئاچقانلىقى ئىنسانلار بىلىمنىڭ تېخنىكىغا ئۆزگەرگەنلىكى بولۇپ، ئىنسانلارنىڭ يىرىك، نازۇك ۋاستىچىلەرنى ياساش دەۋرىگە كۆچكەنلىكىدىن دېرەك بىرىدۇ.داگۇ ئېر 17871851 ھەممە ئېتىراپ قىلىدىغان قۇياش نۇرىدىن پايدىلىنىپ سۈرەت تارتىش ئۇسۇلىنىڭ كەشپىياتچىسىدۇر.ئوتتۇ 18321891 دۇنيا بويىچە تۇنجى ئىچىدىن يانىدىغان دىۋگاتېل لايىھلىگۈچى ۋە ياسىغۇچى. ئاپتوموبىل سانائىتى ئۈچۈن تۆھپە ياراتقۇچىدۇر.مېندېلېيىۋ 18341907 تەبئىي پەنلەرنىڭ تۈپ قانۇنى، خېمىيىلىك ئېلېمېنىتلار دەۋرىيلىك جەدۋىلى نى تۈزۈپ چىققان. ئاتومدىن تۈزۈلگەن خىمىيىلىك نەڭلەرنىڭ يەتتە دەۋر. يەتتە قەۋەتتىن قۇرۇلىدىغانلىقىنى ئىسپاتلاپ چىققان، ئەسەرلىرى 400 خىلدىن ئاشىدۇ.ئەسىرىمىزنىڭ مۇشۇ قۇرىدا 100 دىن ئاشقان ئېلېمېنتلارنى بايقىغان، بايقاۋاتقان، كەسىپ قىلغان، قىلىۋاتقان بارلىق ئالىملىرىمىز تىلغا ئىلىنىدۇ.رېنتگېن 18451923 رېنتگېن نۇرىنى كەشىپ قىلغان.ئېدىسون 18471931 تېلېگرامما، پاتىفۇن قاتارلىق مىڭ خىلدىن ئارتۇق كەشپىياتلارنى كەشىپ قىلىپ، فوتو ئاپپارات، كىنوچىلىق، تېلېۋىزوردىن تارتىپ كىرئالغۇغا قەدەر ئائىلە سايمانلىرى ئۆز ئىچىگە ئالغان سانائەتكە تۆھپە قوشقان.بېل 18471922 تېلېفوننى كەشىپ قىلغان.ماركونى 18741937 رادىئونى كەشىپ قىلغان.فېمىڭ 18811955 دورا پېنىتسىلىننى كەشىپ قىلغان.يۇقىرىدا ئىسمى يېزىلغان ۋە يېزىلمىغان ئالىملارنىڭ ھەممىسى چىشى بىلىمنى قېزىش، رەتلەش، يېڭىلاش، سىستېمىلاشتۇرۇش، تەرەققىيات ياساش جەھەتتە ئىنسانىيەت مەدەنىيىتىگە ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشتى. ئۇلار تۇپراق ئىلمى دېگەن نېمە؟ ۋاستىچى دېگەن نېمە؟ روھ دېگەن نېمە؟ ماددا دېگەن نېمە؟ روھمۇ ياكى ماددىمۇ؟ دېگەن سۇئاللارغا ئەمەلىي جاۋاپ بەرگەن كىشىلەردۇر.روھ يەنى بىلىم ھەققىدىكى تەپەككۇر ئىسلامىيەتنىڭ كىشىلەرنى ئىسلامىيەتكە يۈزلەندۈرۈشىدىكى بىر خىل تەدبىرى ۋە ئۇسۇلىغا كىرىدۇ. ئەلمىساقتىن تارتىپ ئىنسانلارنىڭ روھ ھەققىدىكى ئىزدىنىشلىرى، يېزىقسىز مەدەنىيەت دەۋرىدىن تارتىپ ئوتتۇرىغا چىققان يادرولۇق تېما بولۇپ، ئېغىز مەدەنىيىتىدىكى ئېغىزدىن چىققان سۆز روھ دەپ تەرىپلەنگەن. ئۇلار تەڭرى ئىنسان، تەبىئەتنىڭ باغلىنىش مۇناسىۋىتىنى پەلسەپىۋى ئۇسلۇب تۆت نەڭ ئاساسىدا ئىزدەندى. تەتقىق قىلدى، ئۈچ قىتئەنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىدە بىلىم ياكى روھ يەنى جان، بىر خىل فۇنكىسىيە ئىقتىدار دەپ قارىدى. روھ بىر خىل ئاددىي ماھىيەت، روھ مەلۇم تىرىك ماھىيەتنىڭ شەكىلسىز شەكلى يەنى سۈرىتى ياكى تۈرى، شۇنداقلا روھنى كۆرگىلى، تۇتقىلى، سەزگىلى بولمايدىغان بىر خىل شەكىلسىز ماھىيەتتۇر، روھ يالغۇز ئەمەس، ماددا بىلەن بىرلەشكەن شەكىلدە يارىتىلدى دەپ قارايتتى. مېستىنىزىمىچىلار، ئىنسانيارالمىش سۈپىتىدە ھەق ئاساسىدا يارىتىلدى، روھ بىلەن چىرايلىق قىلىپ ياراتقان دېگەن ئايەتلەرنى پەلسەپىۋى تىل بىلەن يارالمىشلارغا نۇرنىڭ سىرغىپ چىقىشى، يەنى نۇرلىنىش دەپ سۈپەتلەنگەن. ئىنسان، نۇر بىلەن يارىتىلغان زېمىندا ياشايدۇ. بۇ نۇردۇم، ئىنسانغا نۇرى ئىسلام يولىنى كۆرسىتىپ بەردى. بۇ يول نۇر بىلەن نۇرنىڭ قوشۇلۇش يولى، ئىشىق يولى، ئانىسىغا مەست بولۇش يولى، ۋىسال يولى، جۇلالىنىش يولى دەپ سۈپەتلەيدۇ. ھەممە نەرسە ئاللاھقا قايتىدۇ، بۇ چاغدا جۇلالىنىش، ۋىسالىغا يېتىش، ئانىسىغا يېتىش، ئاشىقمەشىقنىڭ مۇرادىغا يېتىشى، نۇر بىلەن نۇرنىڭ قوشۇلۇشى، دەپ سۈپەتلەنگەن. بۇ سۈپەتلەرنىڭ بىر جۈملىگە يەكۈنلەپ، نۇرلىنىش يەنى سىرغىپ چىقىش دەپ ئىسىم قويغان. سىرغىپ چىقىش تەلىماتى ئىسلامىيەت ئەقىدە ئەھكاملىرىنىڭ خەلق تىلى ۋە رېئال تۇرمۇشتا ئەكس ئېتىشى بولۇپ، ئۇ ئىسلامىيەتنىڭ خەلق ئاممىسىنىڭ ئەمەلىي تۇرمۇشىغا ماس كېلىدىغان ئاممىباب، ئاددى پىكىر چۈشەنچىلەر بىلەن سىڭدۈرۈپ، ئۆرپئادەتلىرىنى بېيىتىش، يېڭىلاشتا چوڭ رول ئوينىدى. ئىنسان كائىناتقا نىسبەتەن تېرىق چامىسىدا كېلىدىغان زېمىندا ياشاۋاتقانلىقىنى ئۈچۈن ئۇلارنىڭ بىلىمى چەكلىك بولىدۇ. ئۆزىگە مۇناسىپ تەپەككۇر، تەسەۋۋۇر، تەسەۋۋۇپ قىلىدۇ. ئەلمىساقتىن تارتىپ، كىشىلەر تۆت نەڭنى تەپەككۇر قىلىپ كەلدى. ئېلىمىز خىتايدا بۇ تۆت نەڭگە مەدەننى قوشۇپ بەش نەڭ دەپ تېبابەتتە قوللاندى. ئەمەلىيەتتە تۆت نەڭ تېبابەت ئۈچۈنلا ئەمەس، بەلكى مەنىۋى ۋە ماددى دۇنيا، تەبىئەتتىكى بارلىق شەيئىلەرنىڭ مەنىۋى ۋە ماددى قۇرۇلمىسىغا سىڭدۈرۈلگەنلىكى سەۋەبلىك مۇقەددەس كىتابلار ئارقىلىق دۇنياغا تارقالغان. پەيلاسوپلار تەبىئەتنى تۆت نەڭلىك تەپەككۇر قىلىپ، تەپەككۇر ئۈلگىسىنى ياراتقان. تۆت نەڭلىك تەپەككۇر ئەقلىيەتچىلىكنىڭ نامايەندىسى بولۇپ، جاھاننىڭ ئوبيېكتىپ قانۇنىيەتلىرىنى يېڭىچە ئىسلامى ئۇسۇلدا سۈرەتلەپ بەرگەنلىكى ئۈچۈن، ھۆكۈمران پىكىر ئېقىمىنىڭ كۆڭلىگە ياقمىغان ۋە قاملاشتۇرالمىغان. شۇڭا بۇ پىكىر ئېقىمىنى مېنستىنىمىچىلار يەنى سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار دەپ سۈپەتلەپ ساغلام بولمىغان جامائەت پىكىرى بىلەن كەمسىتكەن، يەنە بىر جەھەتتىن ئاشۇ سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار كەڭ يول ئېچىپ، ئاسمانغا چىققان بۈگۈنكى دەۋر بىلەن تەرەققىيات شۇ دەۋردىكى كىشىلەرنىڭ ئاڭسەۋىيىسىگە تولىمۇ سىرلىق، يۇقىرى سەۋىيە تۇيۇلىدۇ. شۇڭا سىرلىقلاشتۇرغۇچى دېگەن سۈپەت پەقەت پەيلاسوپلار ۋە ھەر قايسى پەن ئالىملىرىنىڭ ھەر جەھەتتىكى بىلىملىرى ئەقىلپاراسىتىگە ماس كېلىدۇ، بۇ ئۇلارنىڭ ئەقىدە ئىشەنچىلىرىنىڭ ھاسىلاتىدۇر. قەدىمىي ئۇيغۇرتۈركى مىللەتلەر تۆت نەڭلىك تەپەككۇر قىلغان بولۇپ، ئۇلار روھقا سۇۋ دەپ ئوبراز بېرىپ، بىلىم ۋە ئادىل قانۇن دەپ تەرىپ بەرگەن. بىلىملىكلەرنى سۇلۇق يەر، بىلىمى دېڭىز، بىلىمى دەريا، كۆل بىلگە خان دەپ سۈپەتلەپ كەلگەن. بۇنىڭدىن ئۇيغۇرتۈركى مىللەتلەرنىڭ تۆت نەڭلىك تەپەككۇر قارىشى، بىلىم قارىشى، ئادىل قانۇن قارىشى، ئىنسانىي ئەخلاق قارىشىدا تەكرار يېڭىلىنىش ۋە مۇئەييەن قاراشلار شەكىللىنىپ بولغانلىقىنى كۆرگىلى بولىدۇ. ئۇيغۇرلار ئىسلامىيەتكە كىرگەندىن كېيىن، ئالدى بىلەن ئىسلامىيەتنىڭ ئەستايىدىل ئىنچىكە ئۆگىنىپ چۈشىنىپ ئەمەلىي تۇرمۇشقا زىچ بىرلەشتۈردى. ئاندىن كونا پىكىر قاراشلىرىنى ئىسلاھ قىلىپ، ئىسلاملاشتۇردى. ئەگەر ئەستايىدىل، ئىنچىكە، پۇختا ئۆگەنمىگەن بولسا، ئىسلام دۇنياسىنى زىلزىلىگە سالىدىغان، ئىدىيە، پىكىرقاراشلىرىنى ئوتتۇرىغا قويالمىغان بولاتتى. مەسىلەن، بىلىمقانۇن، بىلىمسۇ دېگەن تۈپ ئىدىيە پىكىر قاراشنى ئىسلاملاشتۇرۇپ، ئادىل قانۇننى قۇياشقا ئوبراز قىلدى. ئەركەك ئىلىم، كۈنتوغدى ئېلىگ، شەرق ئىلىمى دەپ نۇر بىلەن سۈپەتلەندى. ئىنسانلارنىڭ بىلىمنى ئايغا ئوبرازتەمسىل قىلىپ، چىشى بىلىم، ۋەزىرچە تەپەككۇر دەپ ھاۋا بىلەن سۈپەتلەندى. يەنە ئادالەت ۋە ئايتولدىلار ئىنسانلارنىڭ ئەقلىنى ئاچىدۇ، ئەخلاققا يېتەكلەيدۇ، دەپ ئەقىلگە توشقان ئادەم ئۆگدۈلمىش ئوبرازىنى يارىتىپ سۇ بىلەن سۈپەتلىگەن. ئەخلاقلىق ئادەم ئويغاقمىش ئوبرازىنى يارىتىپ تۇپراق بىلەن سۈپەتلىگەن. ئۇيغۇرلارنىڭ بىلىم قارىشى، ئەقىل قارىشى، ئەخلاق قارىشى شۇ دەۋردىكى ئۇيغۇرلارنىڭ مەسئۇلىيەتچانلىق، راستچىللىق، مەردلىك، ئەگىتمەسلىك، كۆچۈرمىچىلىك قىلماسلىق، ئۇدۇل سۆزلەش، ئۆزگىچە تەپەككۇر قىلىش پىسخىكىسىدىن كەلگەن. بۇ ئىدىيە، پىكىرقاراشلارنى فارابى، ئىبىن سىنا، ئەل رازى، نىزامۇل مۈلۇك، مەھمۇد كاشىغەرى قاتارلىق پىشۋالىرىمىز ھەر قايسى ئىسلام مەدەنىيەت مەركەزلىرىگە ئېلىپ بېرىپ، كىتابلارنى يېزىپ، تەشۋىق تەرغىپ قىلدى. يۈسۈپ خاس ھاجىپ، مەھمۇت كاشىغەرىدىن ئىبارەت بۇ ئىككى ئالىمىمىز گەپنىڭ پوسكاللىسىنى ئېيتىپ قۇتادغۇبىلىك ۋە دىۋانۇ لۇغەتىت تۈرك نى ئېلان قىلدى. بۇ ئىدىيە، پىكىرقاراش ئىسلامىيەتنىڭ تۆت نەڭلىك تەپەككۇر ئۇسۇلى ئارقىلىق شەكىللەنگەن. ئىسلامىيەتنىڭ مەقسىدىنى تۆت پىكىرگە مۇجەسسەملەشتۈرگەن، ئۇيغۇر تۈركى مىللەتلەرنىڭ ئىسلامىيەت، جۈملىدىن ئىنسانلار مەدەنىيىتىگە قوشقان بۈيۈك ئۆچمەس تۆھپىلىرىنىڭ بىرىدۇر.يۇقىرىدا قۇتادغۇبىلىك كە ئاساسەن تەسەۋۋۇپ پىكىر ئېقىمىنىڭ شەكىللىنىش جەريانى، سوپىزم ئاتالغۇسى، يۇنان ۋە ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىدىكى قىسمەن سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار، ياۋرۇپا مەدەنىيىتىدىكى بۈيۈك كەشپىياتچىلار كەشپىياتلار، روھ ۋە تۆت نەڭ ھەققىدىكى ئىزدىنىشلەر توغرىسىدا قىسقىچە ئارىيەلەر بېرىپ، سوپىزم ھەققىدە ئازتولا يۈزە چۈشەنچىگە ئىگە بولدۇق. نۆۋەت بويىچە ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىدىكى مېستىنىزىمچىلارنىڭ قانداق كىشىلەر ئىكەنلىكىنى بىلىش ئۈچۈن، قۇتادغۇبىلىك تىكى نەزمىلەرگە ئاساسەن ئۇلارنىڭ ئىدىيە، پىكىرقاراشلىرى بىلەن ئايرىمئايرىم تونۇشۇپ چىقىمىز:كۆر كۈن ئىلغىماس جىمىنى ئوقۇ دەر،نۇرى بىر كەبى تاللاپ ئوقۇ دەر.تورغار كۈن ئېرىغ يا ئېرىغسىز دېمەس،ئومۇمغا يورۇقلۇق بېرەر كېمەيمەستەسەۋۋۇپچىلار، ئىسلاھاتچىلار، مەدەنىيەتلەرنى ئۆلچەملەشتۈرگۈچىلەردۇر: ئوتتۇرا ئەسىردىكى ئىسلام مېستىنىزىمچىلىرى ئىسلامىيەتنىڭ ئاسمانزېمىن بىلىملىرىگە باغلاپ چۈشەندۈرۈشنىڭ ئۈلگىسىنى ياراتتى. ئۇلار ئالەمنى تۆت نەڭ بىلەن تەپەككۇر قىلىپ، قۇياشنى ئىسلامىيەت يەنى ئەركەك ئىلىمنىڭ ئوبرازى دەپ بېكىتتى. قۇياش بىر، ئىسلام بىر، ئالەم بىر، ئۇلار مۇتلەق ماكان ۋە زاماندا تۇرىدۇ دەپ قۇياشقا قارىتا ماكان، زامان، ئەزەلى، مۇتلەقلىق نەزەرىيىسىنى ئوتتۇرىغا قويدى. شەرق، غەرب، شىمال، جەنۇب مەدەنىيەتلىرىدىكى ئىدىيە، پىكىرقاراشلارنى ئىسلاھ قىلىپ، تارازا بىلەن ئۆلچەپ، نازۇك جەۋھەرلەرنى يۇغۇرۇپ، ئىسلاملاشتۇردى. ئىسلامىيەتكە ئۇيغۇن بولمىغان ئىدىيە، پىكىرقاراشلارنى يېتىم قالدۇردى. بۇ نەزم ئۆلچەملەشتۈرگۈچىلەرنىڭ ساداسى بولۇپ، قۇياش ئوبراز قىلىنغان ئىسلامىيەت پۈتكۈل دۇنيانىڭ ئىسلامىيىتى سۈپىتىدە ، پۈتكۈل دۇنيانى ئىلىم ئوقۇشقا چاقىرىدۇ، ئۈندەيدۇ. كىشىلەرنى ئېرىغ پاك ياكى ئېرىغسىز دەپ ئايرىماي ئومۇمغا يورۇقلۇق بېرىدۇ. ئۇنىڭ نۇرى گويا بىر تالدەك ئالدى بىلەن تاللىغان ئەلچى ئارقىلىق ۋاستىچى قوۋمىغا بېرىلىدۇ. ۋاستىچى قوۋمىلار ياخشى سۆز ئەمەللىرى، جۈملىدىن تەرەققىيات ۋە ئىبادەت ئەھكاملىرى بىلەن ئىسلامىيەتنىڭ ئىنسانىيەت دۇنياسىغا تارقىتىدۇ. يەنى ئەركەك ئىلىمنى چىشى ئىلىمگە ئايلاندۇرۇپ، پەنتېخنىكىنى كەشىپ قىلىپ، تەرەققىيات ياساپ پۈتۈن دۇنياغا تارقىتىدۇ. بۇ ئەڭ ئالىي ئىبادەت، ئەڭ ئالىي ئەمەللەرنىڭ جۈملىسىدىندۇر. بۇ ئىسلامىيەتنىڭ تۈپ ئاساسى مەقسىتىدۇر.كۈنتۇغدى ئېلىگ مۇشۇ ئەمىلى بىلەن،كۈن ئايدەك چېچىپ نۇر يورۇتتى جاھان.829. ئۈچىنچى ئىسسىيدۇ يەر، تۇغقاندا كۈن،چېچەك ئېچىلۇر شۇندا تۈمەنمىڭ تۈسۇن.سوپىزمچىلار ئىنسانىي بىلىم تەرەپتارلىرىدۇر: تەسەۋۋۇپچىلار ئىنسانىي بىلىم مەۋقەسىدە تۇرۇپ، ئاسماندىكى ئاينى بىلىمنىڭ ئوبرازى قىلىپ بېكىتتى. ئەركەك ئىلىم ۋە چىشى بىلىم تەلىماتىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، ساماۋى كىتابلار ۋە شەيئىلەرگە سىڭگەن ئىلىملەرنى ئەركەك ئىلىم دەپ سۈپەتلىدى. يەنە ئەركەك ئىلىمنى ئۆلچەم تارازا دەپ ئاتىدى. شەيئىلەردىن قېزىپ چىققان ئىلىملەرنى چىشى بىلىم دەپ نام بەردى. ئەركەك ئىلىم ۋە چىشى بىلىم نۇر چېچىپ دۇنيانىڭ كېچە ۋە كۈندۈزىنى يورۇتىدۇ. بۇ نەزەرىيە يۇنان پەلسەپىسىدىكى گۇمانىزمنى يورۇقلۇققا چىقىرىپ، ئىنسانلارغا بەخت ئاتا قىلىدىغان بىلىم دەپ مۇقىملاشتۇرۇلۇپ ئىسلاملاشتۇرۇلدى. دۇنيادىكى ھەر قايسى رايونلار، مىللەتلەرنىڭ بىلىم ئىدىيە، پىكىرقاراشلىرىنى ئۆلچەملەشتۈرۈپ، ئىسلاملاشتۇرۇپ، دۇنيادىكى ئىلىملەرنى ئىككى ئىلىمگە مۇجەسسەملەشتۈردى. ئەركەك ئىلىمنى قۇياشقا، چىشى بىلىمنى ئايغا ئوبراز قىلىپ، ئىلىم ۋە بىلىمگە كاتتا، ئىخچام، ئوبرازلىق ئابىدە تىكلەپ بەردى. ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىدە روياپقا چىققان پەيغەمبەر ۋە پۈتۈن ئىلىم قۇرئاننىڭ نازىل قىلىنىشى يۈكسەك مۆجىزىسى بىلەن سوپىزمچىلارنىڭ ئىخچام، ئوبرازلىق، كاتتا، كەشپىياتى يەر شارى مىقياسىدا ئويغىنىش ھەم ئويغىنىش خاراكتېرلىك غايەت زور ئۆزگىرىش يۈز بېرىدىغانلىق ھەققىدىكى خۇش خەۋەر ۋە بېشارەت بولدى. بۇ بېشارەت ئىسلامىيەتنىڭ ئىنسانلارنى پەنتېخنىكا بىلەن يېتەكلەش بۈيۈك تەدبىرلىرىنىڭ دەۋر بۆلگۈچ بۇرۇلۇش نۇقتىسى، تەرەققىيات ياساش باسقۇچىغا كىرگەنلىكىدىن دېرەك بەردى. ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىدە بارلىققا كەلگەن تۆھپىلەرنى ئىنسانلار مەدەنىيىتىگە تەقدىم قىلغان ھەر قانداق تۆھپىلەرگە سېلىشتۇرۇپ، تەڭلەشتۈرۈش مۇمكىن ئەمەستۇر. بۇ ئابىدىنى ئىسلام ئىلىمنى تىرىشىپ ئۆگىنىپ ، رېئال ئەمەلىيەتكە باغلىغان ئەقلىيەتچى سوپىزمچىلار تىكلىدى، كەڭ خەلق ئاممىسى چۈشىنىپ يەتتى، قىزغىن ياريۈلەك بولدى. ھەتتاكى بەزى سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار مۇشۇ ھەققانىيەت يولىدا ئەنەل ھەق، مەنەل ھەق دەپ مەردلىك، شەرەپ ۋە خۇشاللىق بىلەن ھاياتىنى قۇربان قىلدى. يۇقىرىقى ئەمەلىيەتلەر شۇ دەۋردىكى ئىنساننىڭ ئىرادە ئەركىنلىكى بولمايدۇ. بىلىمى بولمايدۇ. دەيدىغان ھۆكۈمران تەبىقىلەرنىڭ پىكىر ئېقىمىغا ئېغىر زەربە بولدى. مانا بۇ سەۋەبتىن سوپىزمچى پىكىر ئېقىمىدىكىلەرنى ھەسەت بىلەن ھەر نېمە دېسە دېدى.بۇ كۈن بۇرچى ئارسلان ئۇ تەۋرىمەس،تەۋرىمەس بولغاچ ئويى ھەم بۇزۇلماس.134. تۆتىنچى قۇياشتۇر يورۇتار جاھانيېقىن ھەم ئۇدۇل كەلگەننى ھامانسىرلىقلاشتۇرغۇچىلار قۇياش مەركەز تەلىماتچىلىرىدۇر: ئالەمنىڭ مەركىزى ئاسماندىكى قۇياشنىڭ ئورنى سابىت، مۇقىم، يۆتكەلمەيدۇ، تەۋرەنمەيدۇ، تەۋرىمەس بولغاچ ئويى بۇزۇلمايدۇ. قۇياش ئەتراپىدا سەكەنتىرساتۇرىن، ئوڭاي يۇپېتىر، كۇرۈد مارس، سەۋىت ۋېنېرا، ئارزۇ مېركۇرىي ۋە يەر شارى قاتارلىق پلانېتلار ئوربىتىلىق ئايلىنىدۇ. دەپ تونۇپ كەلگەن. قۇياش مەركەز تەلىماتى بويىچە ئۇيغۇر ئىسلام كالىندارى تۈزۈپ يەتتەھەپتە كۈنلەرنىڭ تۆتىنچىسى يەنى ئوتتۇرىسىغا قۇياشنى تىزىپ بەشىنچىسىگە ۋېنېرا، ئالتىنچىسىگە مېركۇرى، يەتتىنچىسى يەنى ھەپتىنىڭ ئاخىرقى كۈنىگە ئاينى تىزغان. ئۇيغۇرلارنىڭ ھەپتىنىڭ تۆتىنچى كۈنىنى ئۇلۇغ بىلىپ تۇپراق بېشىغا چىقىش، تويتۆكۈن، نەزىرچىراق ئۆتكۈزۈش ئۇدۇمى، ئۇشبۇ كالېندارنىڭ بۇ رايوندا خېلى بىر مەزگىل كىشىلەرنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىغا سىڭىپ كىرىپ بولغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ. تەسەۋۋۇپچىلارنىڭ قۇياش مەركەز تەلىماتى، ئىسلاملاشقان يېڭىچە پىكىرقاراش بولۇپ، ئەركەك ئىلىم مەركەز دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ.731. ئاي ئاۋۋال تولىمۇ كىچىك تۇغۇلۇر.كۈندىن كۈن چوڭىيىپ يۇقىرى چىقۇر.مىستىزىمچىلار پەيغەمبەرلەرگە ئىتائەت قىلغۇچىلاردۇر: ئاي تۇنجى كۈنى كىچىك چىقىدۇ، كۈنسېرى چوڭىيىپ تولۇنلىشىپ يۇقىرىغا چىقىدۇ. كىشىلەرنىڭ بىلىملىرى ئازدىن، يۈزەدىن بېيىيدۇ، چوڭقۇرلىشىدۇ. ھەقناھەق، توغرا خاتانى ئايرىيدىغان دەۋرگە يېتىدۇ. ئىسلاممۇ مۇشۇنداق بولدى، ئالدى بىلەن كىچىك دائىرىگە تارقالدى، مانا ئەمدى ئۈچ قىتئەگە تارقالدى. ئىسلامىيەت تەڭرىنىڭ ئىلىمىدۇر، پەيغەمبەرلەر ئىسلامىيەتنىڭ كەشپىياتچىسى ئەمەستۇر، ئەلچى ۋاستىچى يەتكۈزگۈچى، چۈشەندۈرگۈچىدۇر، شاپائەتچىدۇر. بارلىق پەيغەمبەرلەرگە ئىتائەت قىلىنىشى كېرەك، شۇنداقلا ئىسلامىيەت ئالىملارنىڭ قولىغا قاراشلىق ئەمەستۇر. ئىسلامىيەت ئىلىم بولۇش سۈپىتى بىلەن ئىنسانلارنى بىلىمگە يېتەكلەيدۇ. ھەممە كىشى ئۆزىنىڭ روشەن تىلىدا يېزىلغان كىتابنى ئەستايىدىل ئوقۇپ، چۇڭقۇر تەپەككۇر، تەسەۋۋۇر، تەسەۋۋۇپ قىلىشى لازىم.شاپائەتچى سۆز ھەم ساۋىقىنى تۇت،سۆز ھەم ساۋاق ئوۋلاپ بېرەر ساڭا قۇت.سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار سۈننەتچىلەر، يەنى ھەدىسچىلەردۇر: بۇ نەزمىدىكى سۆز كالامۇللا دېگەن مەنىنى بېرىدۇ، ساۋاق شاپائەتچىنىڭ ئىش ھەرىكىتى، يەنى پەيغەمبەرنىڭ سۈننىتى دېگەن مەنىنى بېرىدۇ. سۆز ۋە ساۋاق ئوۋ قىلىپ، ساڭا بەختنى ئېلىپ كېلىدۇ. تەسەۋۋۇپچىلار پەيغەمبەرنىڭ دۇنيادا ئىككى خىل ئىلىم بولىدۇ، بىرى دىنىي ئىلىم يەنە بىرى تېببىي ئىلىم دېگەن ھەدىسكە ئاساسەن ئەركەك ئىلىم ۋە چىشى ئىلىم دەپ مۇقىملاشتۇرۇپ ، قۇياش ۋە ئاينى ئوبراز قىلىپ بېكىتتى. ئەركەك ئىلىم ۋە چىشى بىلىمدىن ئەقىل ۋە ئەخلاق تۇغۇلىدۇ دەپ ئەقىلىيەتچىلىك ۋە ئەخلاق مەيدانىدا تۇردى. ئىسلامىيەتنىڭ چاڭگىلىغا ئېلىۋالغان ھۆكۈمران تەبىقىلەر پەيغەمبەرنىڭ يۇقىرىقى ھەدىسنى چۈشىنەلمىگەنلىك ۋە چەتنەش سەۋەبلىك، ئەقلىيەتچىلىك ۋە ماددىيەتچىلككە قارشى تۇرۇش باھانىسى بىلەن ئىنساننىڭ ئىرادە ئەركىنلىكى بولمايدۇ دا چىڭ تۇردى. بۇنىڭدىكى چىڭ تۇرۇش قۇرئان ياراتقۇچى كۆز قارىشىدا چىڭ تۇرۇشقا مەركەزلەشكەن ئىدى. بۇ مەسىلە ئوتتۇرا ئەسىردە تەسەۋۋۇپچىلارنىڭ ئىككى سەپكە ئايرىلىپ، تەپەككۇر ۋە بەسمۇنازىرىسىدە قاينام تاشقىنلىق ۋەزىيەت پەيدا قىلدى. بۇ ۋەزىيەت ئېلىمىز خىتايدىكى ماقالىلەردە يەتتە سەككىز ئەسىر داۋام قىلدى دەپ يېزىلغان. تاكى بۈگۈنگە قەدەر ھۆكۈمران تەبىقە ۋە ئۇلارنىڭ گۇماشتىلىرىنىڭ پىكىر ئېقىمى زەررىچە نەرسىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغان پۈتۈن ئەركەك ئىلىمنى پۈتۈن دۇنيا خەلقىدىن قىزغاندى، ئايرىۋەتتى. بىر كۆتەكتىن چىقىدىغان ئۈچ شاخلىق ئىلىم خىمىيە، فىزىكا، ماتېماتىكا پەنلىرى ۋە ئۇنىڭ شاخچىلىرىنى ئەركەك ئىلىمدىن ئايرىۋەتتى، ئەركەك ئىلىم بىلەن تەرەققىيات ھەم تەبىئىي پەنلەر ئوتتۇرىسىغا پاسىل تام سالدى، بۇنىڭ بىلەن ئىسلام ئائىلىسىدە ئوتتۇرا ئەسىر مەدەنىيىتى دەۋرىدەك قاينام تاشقىنلىق ۋەزىيەت ئاياغلاشتى. تەرەققىياتتىن سۆز ئېچىش ئەسلا مۇمكىن بولمىدى. كىشىلەر تەدرىجىي ئىلىم مەرىپەتكە قىزىقمايدىغان، ئۆگەنمەيدىغان، مەزھەپچىلىك، مەزھەپ كۆچۈرمە يېزىقچىلىقى، كىتاب كۆيدۈرۈش ئەۋج ئېلىپ، موللىغا ئون توقماق، نادانغا بىر توقماق، دەپ نادانلىق ماختالدى. قۇلاققا ياققاننى بىلىم ياقمىغاننى بىدئەت دەپ قارىدى، يات موللام داموللام، ئۆز موللام نەدە موللام دېيىلدى. ئۆزلۈك مەدەنىيەت كەمسىتىلدى. مەدەنىيەت بۇلاڭچىلىرىغا دەرۋازىنى چوڭ ئېچىپ، يول باشلاپ مېڭىش شەرەپ سۈپەتلەندى، مەزھەپ قىرغىنچىلىقى، ئەپ ئۆتمەسلىك، مەنمەنچىلىك، باشباشتاقلىق ھالەتلىرى ئەۋج ئالدى، تەرەققىياتقا ئەگەشكەنلەر دەھرى، دىنسىز، كاپىر ئاتالدى ۋەھاكازالار.قايدىن كېلۇر تەقدىر؟ قەيەرگە كېتەر؟قايدا تۇرۇر تەقدىر؟ قەيەردە يۈرەر؟تەسەۋۋۇپچىلار ئوبېيكتىپ تەقدىرچىلەردۇر: ئىرادە تەقدىرگە ئىشىنىش ئىسلام ئەقىدىلىرىنىڭ بىرى بولۇپ ، سوپىزمچىلار ئىرادە تەقدىر ھەققىدىكى پىكىرقاراشلىرى ئېنىق، چۇڭقۇر، راستچىل ۋە ئەمەلىي، ئوبېيكتىپ ئىرادە تەقدىرچىلەر پىكىر ئېقىمىدۇر. ئىرادە تەقدىر پەيغەمبەرلەر ئارقىلىق ئىنسانلارغا بېرىلىدۇ. ئالدىنقىلار ئىرادە ۋە بەختنى چىڭ تۇتالمىدى. ئاخىردا خالاپ تاللاپ، ئاخىرقى پەيغەمبەر ئەلچى مۇھەممەد ئەلەيھىسالام ۋاستىچى قوۋمىگە ئىرادە ۋە تەقدىرىنى يەتكۈزدى، چۈشەندۈردى. ۋاپاتىدىن كېيىن ئىرادە ۋە تەقدىر بىلەن ئۈچ قىتئە ئىسلامغا ئىتائەت قىلدى. بۇ بۈيۈك غەلىبىنى سوپىزمچىلار ئىرادە تەقدىربەختىنى ئۈچ قىتئەگە بەردى. تەقدىرنى كىشەنلەپ چىڭ تۇتۇش زۆرۈر، بولمىسا قېچىپ كېتىدۇ. ئاسماننى زېمىننى تەپەككۇر قىلىپ ئىزدىنەيلى، تەڭرى ئىنساننى چىرايلىق، ئۆلچەملىك كائىنات شەكلىدە ياراتتى. ئىنسان، ھايۋان، ئۆسۈملۈكلەرنىڭ چىرايلىق زىننىتى سۈزۈك جاننى قېزىپ چىقايلى دېدى. ئىسلامىيەت رۇخسەت قىلغاندا بەندە رۇخسەت قىلمىدى، شۇنىڭ بىلەن سوپىزمچىلار قايدىن كېلۇر تەقدىر؟ قەيەرگە كېتەر؟ قايدا تۇرۇر تەقدىر؟ قەيەردە يۈرۈر؟ دەپ ياقىلىرىنى چىشلەپ، ئىتەكلىرىنى يىرتىپ، يىغلاپ، قاقشاپ قالدى. ئەۋلادلار شۇنى بىلدۇقكى، بۇ ئىرادە تەقدىر يەنى بەخت ياۋرۇپاغا يۆتكىلىپ بېرىپ، تۇرۇپ قاپتۇ. بۈگۈنكى دەۋر ۋە تەرەققىيات شاراپىتىدىن پۈتكۈل يەر شارىدىكى جىمى ئىنسانلار بېشىغا ئىرادە، تەقدىر، بەخت قۇشى قونغاندەك قىلىدۇ.تېگىدە قوڭۇر يەر بىلەن يېشىل سۇ،ئوتتۇرى سۈزۈك يەل تۇتاش ئوتقا ئۇ.سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار ئەركىن تەپەككۇرچىلاردۇر؛ تۇپراق، سۇ، ھاۋا ۋە ئوتتىن ئىبارەت تۆت نەڭلىك تەپەككۇر ئىسلامىيەتنىڭ ئەركىن تەپەككۇر قىلىش ئۇسۇلى بولۇپ، سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار تۆت نەڭلىك تەپەككۇر قىلغانلىقى ئۈچۈن ئەركىن تەپەككۇرچىلار دەپ تەرىپلىنىدۇ. ئۇلار مەزكۇر نەزمىدە تۆت نەڭنى يۇقىرىقى تەرتىپ بويىچە ئۇلاپ، تۇتاشتۇرۇپ، تۆت نەڭلىك پەلسىپىۋى تەرتىپنى تۈزۈپ چىققان. تەبىئەتتىكى تۆت نەڭ ئىسلامىيەت بىلەن قەدەمداش نەڭ بولۇپ، ئۇلار، ئوت، ھاۋا، ۋە تۇپراقتىن ئىبارەت تۆت نەڭنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ نەڭلەر ئىنسانىيەت تەپەككۇرىنىڭ ئاساسلىق ئېلېمېنتلىرى سۈپىتىدە، كىشىلەرنى ھېسسى ۋە ئىدراكى تەپەككۇر قىلىشقا تەقەززا قىلىدۇ، قىستايدۇ. تۆت نەڭلىك تەپەككۇر ئىسلامىيەتنىڭ ئىنسانلارنى تەپەككۇرغا تەشكىللەشتىكى بىر خىل تەدبىرى بولۇپ، كىشىلەرگە تەپەككۇر ئەركىنلىكى ئاتا قىلغانلىقىنىڭ ئەمەلىي پاكىتىدۇر. تۆت نەڭلىك تەپەككۇر، ئىنسانلارنى ئەركىن، رەڭدار قىرلىق تەپەككۇر، تەسەۋۋۇر، بەسمۇنازىرە قىلىشقا ئۈندەيدۇ. تەپەككۇر ۋە بەسمۇنازىرە تەپەككۇرنىڭ توغرا خاتاسىنى ئايرىپ، بىلىمگە يۈزلەندۈردى. ھېسسىي تەپەككۇر شەيئىلەرنىڭ تاشقى قىسىمى، شەكىل سۈرىتىنى تەپەككۇر قىلىدۇ. كىتابلاردا نېمە يېزىلغان بولسا، شۇلارنى ئەسلى مەزمۇن بويىچە چۈشەندۈرىدۇ. ئۇ ئازغىنا خەت ساۋاتى بولسىلا ئاددىي ئارفىمېتىكىلىق ئۇسۇلدا نۇتۇقلىرىنى راۋانلاشتۇرغىلى بولىدىغان تەپەككۇر ئۇسۇلى بولۇپ، كىتابلاردىكى بەزى چۇڭقۇر مەزمۇنلۇق پەلسەپىۋى ئۇقۇم، چاچما مەزمۇن، تەمسىل، مەنتىقىلىق باغلىنىش، دىئالېكتىكا، دەۋرىي شارائىت بىلەن باغلاپ چۈشىنىش قاتارلىقلارغا ئاجىز كېلىدۇ. ئىدراكىي تەپەككۇر، ھېسسىي تەپەككۇرنى چوڭقۇرلاشتۇرۇپ بولۇپ، شەيئىنىڭ ئىچكى قىسىمى ماھىيىتىنى تەپەككۇر قىلىدۇ. شەيئىلەرنىڭ تۆت نەڭدىن تۈزۈلۈشى، ئىقتىدارى، شەيئىلەرنى تەپەككۇر، تەسەۋۋۇر، تەسەۋۋۇپ قىلىشتا دۇنيانىڭ تىلى، ئەدەبىيلىك، ماتېماتىكىلىق، فىزىكىلىق، خىمىيىلىك تەپەككۇر قىلىشنى تەلەپ ۋە تەكلىپ قىلىدۇ. ئەدەبىيىلىك تەپەككۇر، ئىلمىيلىك، تەمسىللىك ئوبرازلىق مەنتىقىلىق، دىئالېكتىك تەپەككۇر قىلىشتا تەكلىپ قىلىدۇ. ماتېماتىكىلىق تەپەككۇر، كۆپ تەرەپلىمىلىك، كۆپ قىرلىق، فورمۇلالىق، ھېسابلىق تەپەككۇر قىلىشقا تەكلىپ قىلىدۇ. فىزىكىلىق تەپەككۇر، ھەرىكەت فۇنكىسىيە ياكى مېخانىك لىك جانلىق، ماسسىلىقۋەزىنلىك، ئېنېرگىيىلىك زامانلىق، نىشان ۋېكتور لىق تەپەككۇر قىلىشقا تەكلىپ قىلىدۇ. خىمىيىلىك تەپەككۇر، ماددا، ئاتوم، رېئاكسىيە بىرىكىشئاجرىلىش مەۋجۇتلۇق، مېھرىشەپقەت سۈپىتىدە تەپەككۇر قىلىشقا تەكلىپ قىلىدۇ. شۇڭا ئىدراكى تەپەككۇر قىلىش ئۈچۈن كەم دېگەندىمۇ ئىككىدىن ئۈچكىچە يۇقىرىقى پەنلەردىن پىشقان بىلىمى بولۇش كېرەك. ئۆتمۈشتىكى ھۆكۈمرانلار پەنلەرنىڭ شەكىللىنىش سۈرئىتىنىڭ ئاتا بولۇش ۋەجىدىن تۆت نەڭلىك تەپەككۇر قىلغۇچىلارنى دىنسىزلىققا ئەيىبلەپ جازا بەرگەن. سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار ئەنە شۇنداق تۆت نەڭلىك تەپەككۇر بىلەن مەنتىقىلىق، ئوبرازلىق، دەلىللىك، ئىلمىي تەپەككۇر قىلغۇچىلاردۇر. تۆت نەڭلىك تەپەككۇرىدىن ئايرىلغان تەپەككۇر قېيىپ كېتىدۇ، ئېزىپ كېتىدۇ.ئېلىگ بىلىگدۇر ئىككى ياخشى نەڭ،ئەگەر بولسا ئىشلەت ئۇچۇپ كۆككە تەڭ.مىستىزىمچىلار تەرەقىياتچىلاردۇر: مىستىنزىمچىلار ئىسلامىيەتنىڭ ئەستايىدىل ئۆگەنگەن، تولۇق چۈشەنگەن كىشىلەر بولۇپ، ئۇلار ئەركەك ئىلىمنى چىشى بىلىمگە ئايلاندۇرۇپ، بىلىم بىلەن كىشىلەرنىڭ ئاسمانغا چىقىدىغانلىقىغا ھۆكۈم قىلالىغان. دۇنيانىڭ ئىشىنى ھەل قىلغان تۆت نەڭلىك چىشى بىلىم ۋە يەتتە نەڭلىك تەبىئەتنى تەپەككۇر قىلىش فورمۇلىسىنى تۈزۈپ بېرىپ ئەۋلادلارغا مىراس قىلىپ بەردى. ئىسلامىيەتتە ئىنسانىيەتنىڭ ئاسمانغا قۇۋۋەت بىلەن چىقىدىغانلىقىغا ئىشارەت ۋە رۇخسەت قىلىنغان 5533 بۇ ئايەتتىكى قۇۋۋەت نى تۆت نەڭ تەلىماتى بويىچە چۈشەنگەندە ئوبرازى ئوت، يەنى نۇر، ئىلىم ۋە بىلىم ۋە ياكى ئېنېرگىيەدۇر. ھالا بۈگۈنكى كۈندە ئىسلامىيەتنىڭ مېھرىبانلىقى بىلەن سوپىزمچىلارنىڭ تىلەكلىرى ئەمەلگە ئېشىپ ئىنسانىيەتنىڭ قەدىمى قۇۋۋەت بىلەن ئاسمانغا يەتتى. ئېلىمىز خىتايمۇ ئادەملىك ئالەم كېمىسىنى ئاسمانغا چىقارغان، تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتتۇر.ئادىل قانۇن كۆككە بىر تۈرۈك ئىرۇر،بۇزۇلسا بۇ قانۇن ئاسمان يىقىلۇر.سوپىزمچىلار، قانۇنچىلار، ئادالەتچىلەردۇر؛ يەر شارى، قىتئە، دۆلەت، رايون، مىللەت قاتارلىقلارنىڭ ھەر بىرى بىرىدىن چوڭ، ئوتتۇرا، كىچىك كاتېگورىيە بولۇپ، بۇ كاتېگورىيەگە مۇناسىپ نۇرغۇن ئىدىيە، پىكىرقاراشلار، كۆپ قىرلىق، رەڭدار شەيئىلەر سۈپىتىدە مەۋجۇت بولىدۇ. بۇ مەۋجۇتلۇقلارنىڭ پىكىرقاراشلىرىنى ئادىل توغرا ھەل قىلىش ئۈچۈن، كاتېگورىيەلەردە قانۇن تۈزۈلىدۇ. قانۇن ئانا قانۇن ۋە بالا قانۇن دەپ ئىككىگە بۆلۈنىدۇ. ئانا قانۇن ئاساسىي قانۇن، بالا قانۇن ھەرخىل قانۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. قانۇن، كاتېگورىيىلەرنىڭ تۈۋرۈكى بولۇپ، تەبىقە، مەزھەپلەرنىڭ ئىرادىسى ۋە ياكى شەخسلەرنىڭ تەسىراتھېسسىياتى ئەمەستۇر. قانۇن ئومۇمىي پۇقرا تەرىپىدىن تۈزۈلىدۇ. قانۇن جىمى پۇقرانىڭ ئىنسانىي ھوقۇقىغا كېپىللىك قىلىدۇ، پۇقرا قانۇن بەلگىلىگەن مەجبۇرىيەتلەرنى ئادا قىلىدۇ. يەنى پۇقرالارنىڭ ئەلدىكى ھەقلىرى، ئەلنىڭ پۇقرالاردىكى ھەقلىرى قانۇن ئارقىلىق بېرىلىدۇ. قانۇن دەۋرگە قاراپ يېڭىلىنىپ، بېيىيدۇ. شۇڭا سوپىزمچىلار قانۇن تۈزۈشنى تەشەببۇس قىلىپ، ئادىل قانۇن ئاسماننىڭ تۈۋرۈكى، قانۇن تۈزمىسە ئاسمان يىقىلىدۇ، زېمىندا قىيامەت بولىدۇ، نۇرغۇن بىگۇناھ ئادەملەر ئۇۋالچىلىق تارتىدۇ. شۇڭا ئادىل قانۇن تۈزۈش كېرەك دېگەننى تەشەببۇس قىلغۇچىلاردۇر.دەۋر ۋە تەرەققىياتنىڭ تۈرۈتكىلىكىدە دۇنيادا قانۇن تۈزۈش ئومۇملىشىپ دېموكراتىيىگە يۈرۈش قىلدى. ئېلىمىز خىتاي ئاساسىي قانۇن ۋە نەچچە يۈز قانۇن نىزاملار تۈزۈپ چىققان قانۇن دۆلىتىدۇر.تۇغار بەخت كۈنى ئەلگە تىنچلىق بولۇر،ئىستىكىم بۇ ياڭلىغ كىشىلەر ئۆلۈر،461. جاھان باغلىدى پۈتۈن، بەخت قۇرى،قوزى بىلەن قېتىلىپ، يۈرۈشتى بۆرى.تەسەۋۋۇپچىلار تىنچلىق قوغدىغۇچىلىرىدۇر: ئىسلامىيەت پۈتۈن ئىلىم بولۇش سۈپىتى بىلەن جاھانغا تىنچلىق ئېلىپ كەلگەن ئىلىم بولۇپ، مىستىنىزىنچىلار تىنچلىق ئىلىمى، دۇنيا تىنچلىقىنى قوغدىغۇچى باتۇر جەڭچىلەردۇر. ئىسلام دېگەن ئەرەبچە سۆز ھەر قايسى مىللەتلەرنىڭ تىلىدا تىنچلىق دەپ تەرجىمە قىلىنىدۇ. ئىسلام جاھانغا تىنچلىق ئېلىپ كەلدى. جاھان تىنچلىق بەلۋېغىنى پۈتۈن باغلىدى. قوزا بىلەن قوي قېتىلىپ يۈرىدىغان دەۋر كەلدى، بۇ پۈتكۈل دۇنيا ئۈچۈن ياخشى خۇش خەۋەر، بەخت، كاتتا خۇشاللىق ئىدى. ئىسلام تىنچلىق ئىلىمى، ئۇ تۇپراق، سۇ، ئوت، ھاۋادىن ئىبارەت تۆت نەڭدىن تۈزۈلىدۇ. تۆت نەڭ ماددىي نەڭ بولۇپلا قالماستىن، يەنە مەنىۋى نەڭدۇر. تۇپراق ئەركىن تەپەككۇرنىڭ ئوبرازى. سۇ باراۋەرلىكنىڭ ئوبرازى، ھاۋا مۇقىملىقنىڭ ئوبرازى، ئوت ئىناقلىقنىڭ ئوبرازى، تۆت نەڭنىڭ ئۆزئارا باغلىنىش، شەرت قىلىش، تەقەززا قىلىش، ئەركىنلىك، باراۋەرلىك، مۇقىملىق، ئىتتىپاقلىقنىڭ باغلىنىش، شەرت قىلىش، تەقەززا قىلىشىنى بەلگىلەيدۇ. ئەركىن تەپەككۇر بولمىسا باراۋەرلىك بولمايدۇ، مۇقىملىق بولمىسا ئىناقلىق بولمايدۇ، ئىناقلىق بولمىسا تىنچلىق بولمايدۇ، تىنچلىق بولمىغان جايدا ئىسلاممۇ بولمايدۇ، تەرەققىياتتىن سۆز ئېچىش مۇمكىن ئەمەس.بىلىمنى بۈيۈك بىل، ئىلىمنى ئۇلۇغ،بۇ ئىككى كۆپەيتەر، خىللىنار قۇللۇق.سىرلىقلاشتۇرغۇچىلار پاك ۋە ساپ ئىسلامىزمچىلاردۇر: ئىسلامىيەت ئەزەلى ئىلىم بۇلۇش سۈپىتى بىلەن، پۈتكۈل دۇنيانى ئىلىملاشتۇرۇش، بىلملەشتۈرۈش، تېخنىكلاشتۇرۇش ئارقىلىق قۇدرىتىنى نامايان قىلىدۇ. بۇنىڭ بىلەن ئىنسانىيەتنىڭ ئىدىيە پىكىر قاراشلىرى ئىسلامىيەتكە يۈزلىنىدۇ. بۇ ئىسلامنىڭ يېتەكلەش يولى دەپ ئاتىلىدۇ. بۇ يول بىلەن قۇللۇقبەندىلىك دەيدىغانلار تېز سۈرئەتتە كۈنسىرى كۆپىيىدۇ، خىللىنىدۇ، يەر شارىغا تارقىلىدۇ. بۈگۈنكى دەۋەر ۋە تەرەققىيات بىلەن پەنتېخنىكىنىڭ پۈتكۈل دۇنياغا ئومۇملاشتۇرۇلۇشى، دەل مەزكۇر نەزمىنىىڭ توغرا ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاپ بەردى. ئىلىم پاك بولىدۇ، شۇڭا ئىلىمنى ئۇلۇغ دەيمىز. بىلىم ساپ بولىدۇ، شۇڭا بۈيۈك دەيمىز. بىلىم ۋاستىچى تېخنىكىلارنى كەشىپ قىلىدۇ. ئىسلامىيەت ئىنسانلارنى پار ماشىنىسى، ئىچىدىن يانىدىغان دۋىگاتېل، ئېلېمېنتلار دەۋرىيلىك جەدۋىلى، ئېلېكتىر ئىلىمى. مىكروسكۇپ ئاستىدىكى تۆتىنچى دۇنيا، رەسىم ئاپپاراتى، تېلېگرامما، تېلېفۇن، رادىئو، پېنىتسىللىن، ئايرۇپىلان، ئاپتوموبىل، پويىز، تېلېۋىزور، يانفۇن، ئېلېكترونلۇق مىڭە، سۈنئىي ھەمرا، ئائىلە ئېلېكتىر سايمانلىرى قاتارلىق بۈيۈك ئەركەك كەشپىياتلار بىلەن يېتەكلەيدۇ. بۇ كەشپىياتلار ئىناقلىق ئەلچىسى سۈپىتى بىلەن ئىشلەپچىقىرىش، كۈندىلىك تۇرمۇشىمىزغا سىڭىپ كىرىپ بولدى. ئەكسىچە چىشى ۋاستىچىلەر كالتەك، توقماق، قىلىچ، نەيزە، مىلتىق، زەمبىرەك، تانكا، سنارەد، ئاتوم بومبىسى بىلەن ھۆكۈمران تەنىقىلەرگە مۇناسىپ بولغان مەزھەپ گۇرۇھلارغا بۆلۈنۈپ كىشىلەرنىڭ كىشىلەرگە زۇلۇم سېلىشتىن ئىبارەت سىياسىدۇر. ئىسلامىيەت ئەمەستۇر. ئىسلامىيەت ئىگىسى بار بولغان ئىلىم بولۇپ، كىشىلەرنىڭ سىياسىسى ئەمەستۇر. بىلىم پۈتكۈل ئىنسانلارغا تەۋەدۇر، سىياسىي ئىدىيە پىكىرقاراشقا كىرىدۇ، چىشى بىلىم قاتارىغا كىرمەيدۇ.ئۇلۇغ بولغۇچى ئوغۇل ئەرسەك تۇغۇلۇر،كىچىك چاغدا ھەممە نىشان كۆرۈنۈر.مىستىنىزىنچىلار ئەقلىيەتچىلەردۇر: ئىنساننىڭ ھەممىسى باراۋەر بولۇپ، ئىرادە بېرىلگەنلىكى ئۈچۈن مېڭىسىدە خاتىرە تۇتىدۇ، قۇلىقى بىلەن ئاڭلايدۇ، تىلى بىلەن سۆزلەيدۇ، ئەقلى بىلەن ماددا ۋە روھنى تەپەككۇر قىلىدۇ، تەسەۋۋۇر ۋە تەسەۋۋۇپ قىلىدۇ، دەيدىغان ئەقلىيەتچىلەردۇر. ئىنسان مەكتەپكە كىرىپ بىلىم ئۆگىنىپ ئەقىللىق، بىلىملىك ئەخلاقلىق بولىدۇ. تۇغما ئەقىللىق، تۇغما بىلىملىك بولمايدۇ. ئىنسانلار دۇنياسىدىكى بارلىق ئىشلار ئەقىلنىڭ تەپەككۇر قىلىشى بىلەن ئەمەلىيەتتىن ئۆتكۈزۈلۈپ بىر تەرەپ قىلىنىدۇ، بىلىم شەكىللىنىدۇ، ئەقىل بىلىمنىڭ كۆۋرۈكىدۇر.ۋۇجۇدۇڭ ئۆيدۇر بېزەكلىك ئۆيۈڭ،سۈزۈك جان ئۆيدۇر سۈرەتتەك تېنىڭ.تەسەۋۋۇپچىلار ھەم ئەقلىيەتچىلەر ھەم ماددىيەتچىلەردۇر: تەسەۋۋۇپچىلار تۆت نەڭلىك تەپەككۇر قىلىپ، تۆت نەڭنى ھەم ماددا ھەم روھ دەپ ، ماددا بىلەن روھ بىر مەنبەلىك بىر ماكاندا تۇرىدۇ، ماددا ئۆي ياكى ماكان روھ ماددىنىڭ بېزىكى.ياكى جېنى ياكى فۇنكىسىيەسىدىن ئىبارەت. ئۆسۈملۈك، ھايۋان، ئادەم قاتارلىق ماددىلار جان ياكى روھ بىلەن ئۆسۈملۈكچە، ھايۋانچە فۇنكىسىيە ۋە ئىنسانىي ئەقىل فونكىسىيىسىنى جار قىلدۇرىدۇ، دەپ قارايدىغان تەسەۋۋۇپچىلار ھەم ئەقلىيەتچىلەر ھەم ماددىيەتچىلەردىن ئىبارەتتۇر.روھنى تەكىتلەپ ماددىغا سەل قارايدىغان ماتېرىيالىزم پىكىر ئېقىمىغا ئوخشىمايدىغان يېرى شۇكى، تەسەۋۋۇپچىلار روھ بىلەن ماددا ئىككىسىنى تەڭ تۇتۇشنى ئىبادەت قىلىش بىلەن تەڭ يېمەكئىچمەك، كىيىمكېچەك قاتارلىق لازىملىقلارنى تەييارلاپ، باشقىلارغا ئىقتىسات بىلەن ياخشىلىق قىلىشنى تەكىتلەيدۇ. مۇشۇ ئارقىلىق ئىدېئالىزم ۋە ماتېرىيالىزم قاتارلىق ئىككى پىكىر ئېقىمىنى مۇرەسسە قىلىدۇ. قۇتادغۇبىلىك تە بۇنداق نەزمىلەر خېلى كۆپ ساننى ئىگىلەيدۇ. ئىسلامىيەت ھېچقانداق ئىنكار قىلمايدۇ. ئەكسىچە ئىسلامىيەت ئالدى بىلەن ماددا تەبىئەتنى تۇپراق، سۇ، ھاۋا ۋە ئوتتىن ۋۇجۇتقا كەلتۈرۈپ، ماكاننى پۈتتۈرۈپ بولۇپ، ئاندىن ئىنساننى ياراتتى. ئارقىدىن ماددىلاردىن ئىنسان قانداق ئۆلچەملىك چىرايلىق يارىتىلغان؟نېمە ئۈچۈن ھەسەل ھەرىسى ھەسەل قۇسىدۇ؟ قۇرت نېمە ئۈچۈن يىپەك قۇسىدۇ؟ كېۋەز نېمە ئۈچۈن پاختا بېرىدۇ؟ ئىنساننىڭ ئىچىدىن چىققان بىلىملەر بىلەن تېبابەت ئىلىمنى شەكىللەندۈرۈپ دورا ياساپ، ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرلىشى ئۈچۈن، ھەسەل، يىپەك، ۋە پاختا قاتارلىقلارنىڭ قۇرۇلمىسى، ئىرسىيىتى، تەپەككۇر قىلىپ ماھىيىتىنى بىلىپ، چۈشىنىپ پايدىلىنىشقا يارىتىپ بەردى. روھ بىلەن ماددىنىڭ مۇناسىۋىتى، ئىسلامىيەت بىلەن تەبىئەتنىڭ مۇناسىۋىتى قۇياش بىلەن ئاي، يۇلتۇز، زېمىن، ئادەم ۋە شەيئىلەرنىڭ بىربىرىدىن ئايرىلالماسلىق، باغلىنىش، شەرت قىلىش مۇناسىۋىتىدۇر. ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىدە مۇتىيئەزىللەر قوزغىغان نەزەرىيىۋى بەسمۇنازىرىدە، تەبىئەتنى ماددا ئارقىلىق چۈشەندۈرۈپ باشلىنىپ كەتكەن. شۇ دەۋرنىڭ مەدەنىيەت سەۋىيىسىدە، ماددا ئارقىلىق ئىسلامىيەتنىڭ چۈشەندۈرۈش يەنە داۋاملاشسا، ئىلىم، ھايات، قۇدرەت، ئىرادە، ئاڭلاش، كۆرۈش، سۆزلەشتىن ئىبارەت يەتتە سۈپەتكە ئىگە ئاللاھقا ماددىي سۈپەت بېرىلىپ قالىدۇ، ئېزىپ كېتىمىز، خاتا يولغا كىرىپ قالىمىز دەپ ئەنسىرىگەن. ئىلىمنى ماددا بىلەن ماكان، زامان بىلەن تەپەككۇر قىلىپ ئىچكىرلەشنى توسقان. بۇ ئىنتايىن توغرا پىكىرقاراش بولۇپ، بارلىق مەۋجۇلۇقلارغا ماددىي سۈپەت بېرىشكە بولىدۇ. ۋەھالەنكى پەقەت يەككە ئاللاھقا ماددىي سۈپەت بېرىشكە، ھەر قانداق شەيئىلەرگە ئوخشىتىشقا بولمايدۇ. سۈپىتى ئىلىم قۇدرەت بولۇپ، دەۋر ۋە تەرەققىيات بۇنى ئىسپاتلاپ ۋە گۇۋاھلاپ بولدى. بۇ پىكىردىن شۇ دەۋردىكى ئىسلام ئالىملىرىنىڭ ئەقىلپاراسىتىگە بارىكاللا ئېيتىمىز، ئۇلارنىڭ بۇ تۆھپىسى، ئوتتۇرا ئەسىر ئىسلام مەدەنىيىتىنىڭ ئىنسانىيەت مەدەنىيىتىگە ئىلاھشۇناسلىق پەنلىرى بويىچە قوشقان بۈيۈك ئۆچمەس تۆھپىلىرى قاتارىدا ئورۇن ئالىدۇ. ئەمما قۇرئاندا كىشىلەرنىڭ ئارىلاشتۇرۇۋېتىشىنى ئالدىن مۆلچەرلەپ، ئىلىم ھەقنى پاك، چەكسىزلىك بىلەن روھنى پاك، چەكلىكلىك بىلەن ئايرىمئايرىم سۈپەتلەپ بايان قىلغان. شۇ دەۋرنىڭ مەدەنىيەت سەۋىيىسىدە بۇ ئىككى چەك ئايرىپ ئىزدەنسە، ئىسلامىيەتكە پايدىسىز ئىدى. مەزكۇر پىكىرقاراشتىن پايدىلانغان ھۆكۈمرانلار پىكىر ئېقىمى، ئەرەب تىلدا نازىل قىلغان قۇرئاننى خالىق، يەنى ياراتقۇچى دەيدىغان پىكىرقاراشنى ئوتتۇرىغا چىقىرىپ، يارالمىش قۇرئاننى يۇقىرىدىكى ئاللاھنىڭ يەتتە سۈپىتى بىلەن چۈمكىدى، ئورىدى. ئۇلار تەبىئەتتىكى تۇپراق، سۇ، ھاۋا ۋە ئوتتىن ئىبارەت تۆت نەڭنىڭ ۋارىيانتى سوغۇق، نەم، قۇرۇق ۋە ئىسسىقنى روھ دەپ چۈشەندۈرۈپ، تۆت نەڭ ئۈستىگە دەسسەتتى، تۆت نەڭنى تاشلىۋەتتى. ئىسلامىيەتنىڭ ماددىي دۇنيادىن ئايرىۋەتتى. ئىسلام دۇنياسى مەزھەپ، پىرقىلارغا بۆلۈنۈپ كەتتى. سوپىزمچىلارغا ئوخشاش ئىسلامىيەتنىڭ ئوڭدا، تەبىئەتنى سولدا تۇرغۇزۇپ پىكىر قىلغۇچىلار ، بىدئەت، دەھرى سوپىزمچىلار دەپ ئاتالدى. قۇرئان خالىق تەرەپتارلىرى ئىدىيالىزىم ئاتالدى. كىشىلەر ماددىنى تەپەككۇر قىلىشتىن ئەنسىرەيدىغان بولدى. ماددىنى تەپەككۇر قىلغۇچىلار ئەقلىيەتچىلەر دەپ تەنقىدلەندى، ماددىنى تىلغا ئالغۇچىلار ماددىيەتچىلەر، ماتېرىيالىسىتلار دەپ ئاتالدى. بۇنىڭ بىلەن ئىدىئولوگىيە، پىسخىكا جەھەتتىن تەدرىجى چېكىنىش يۈز بېرىپ، تەرەققىيات پۇرسىتىنى قولدىن بېرىپ قويدى.تېشىدىن قارا ئىچىگە تاپ گۇۋاھ،تېشىدەك ئىچى، ئىچىدەك تېشى ياسوپىزمچىلار ئەخلاق ئەھلىدۇر: ئادەم ئىلىم، بىلىم ۋە ئەقىل بىلەن ئەخلاق تىكلەيدۇ. ئەخلاق ئادەمنىڭ ۋىجدانى، ئىپپىتى، ھاياسى، زىننىتى گۈزەللىكتۇر. ۋىجدان قەلبىنىڭ سوتى، ئادالىتى تەرىپلىنىدۇ. ۋىجدان ئادىل، ئىپپەتلىك بولۇشنى ئۆلچەم قىلىدۇ. ئىپپەت ۋىجدانغا گۇۋاھئىسپات بېرىدۇ، ھايا بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. ھايا ئادەم بىلەن ھايۋاننى پەرقلەندۈرىدۇ. سۆزھەرىكەتتە ئىپادىلىنىدۇ. ئادەمنىڭ ۋىجدانى، ئىپپىتى، ھاياسى قاتارلىقلار كىشى زىننىتى دېيىلىدۇ. ئەخلاق ئادەمنىڭ تېشىدىن ئەمەس ئىچىدىن گۇۋاھ ئىزدەيدۇ. ۋىجدان، ئىپپەت، نۇمۇسىدىن ئىزدەيدۇ. بۇ گۈزەللىك دەپ ئاتىلىدۇ. گۈزەللىك ئىلىم، بىلىم، ئەقىل بىلەن ئەمەلگە ئاشىدۇ. ئەخلاق يالغۇز كىشىلىك مۇناسىۋەتكە ئەمەس، ھەممە ساھە كەسىپلەرگە ماس كېلىدۇ. ئەقلىيەتچىلىك جارى قىلىنمىسا، ئىمتىياز، بايلىق، گەپسۆز، كىيىمكېچەككە قاراپ، گۈزەل، ئەخلاقلىق دېيىش قىيىنغا توختايدۇ. شۇڭا سوپىزمچى ئەقلىيەتچىلەر ئەخلاق مىزانى تۈزۈشنى تەلەپ قىلغۇچىلار، ئەخلاق مىزانىغا رىئايە قىلغۇچىلاردۇر.ئوقۇش ئۆگۈتەر كۆر بىلىك بىلدۈرىدۇ،قارارسىز جاھاننى ساڭا بىلدۈرەر.مىستىنىزىمچىلار ئوبېيكتىپ رېئالىزىمچىلاردۇر: ئوقۇش يەنى ئىسلامىيەت تەبىئەتنى تۇپراق، سۇ، ھاۋا ۋە ئوتتىن ئىبارەت تۆت نەڭدىن ياراتتى. ئۇنىڭ ئىچىدە نۇرغۇن بىلىملەر، پەنلەر بار. شۇ بىلىمنى قاز، بىپايان جاھان ھەققىدە نۇرغۇن سېھرىيھېكمەتلەرنى قېزىپ ئېچىپ، پەنلەرنى ھاسىل قىل، تېخنىكا ئىجاد قىل، پەنلەر بىلەن ئىشلەپچىقىرىش، تۇرمۇشۇڭنى ياخشىلا، پۇل تاپقاندا كەمبەغەل، يېتىميېسىر، قېرى ئاجىز مىيىپلارنى يۈلە، كۈچۈڭ يەتسە ئاسماندا پەرۋاز قىل. دۇنياغا سەپسال، يۇرتۇڭنى كۆر، ئەتراپىڭغا باق، ئۆزگىرىشلەرگە نەزەر سال، كۆرۈپ تۇرۇپ كۆزۈڭنى يۇمۇۋالما، ئاڭلاپ تۇرۇپ قۇلىقىڭنى ئېتىۋالما، بىلىپ تۇرۇپ، گاچا بولۇۋالما، دەيدۇ. قۇتادغۇبىلىك تە تەكرار يېزىلغان كۆر، باق، ئاڭلا دېگەن سۆزلۈكلەرنىڭ كۆپلۈكى مىستىزىمچىلارنىڭ رېئالىزىمچىلار ئىكەنلىكىگە گۇۋاھ، ئىسپات بولىدۇ.يۇقىرىدا ۋەزىرچە پىكىر ئېقىمى، تەرەققىيات پىكىر ئېقىمى، ۋاسىتىچىلەر پىكىر ئېقىمى، سوپىزم، مىستىنىزىم، تەسەۋۋۇپچىلار پىكىر ئېقىمى ھەققىدە پىشمىغان قاراشلىرىمىزنى ئوتتۇرىغا قويدۇق. ئەمدى تەرىقەت پىكىر ئېقىمى ھەققىدە ئازتولا پىكىرلىرىمىزنى قويۇشقا توغرا كېلىدۇ. تەرىقەت پىكىر ئېقىمى مەزھەپ، سۆزلۈكلىرى، قاراشلىرى، ئالىم ۋە ئادەم سانى ئەڭ كۆپ، ئەڭ مۇرەككەپ، دىنى قىزغىنلىقى ئەڭ يۇقىرى بولغان پىكىر ئېقىمى بولۇپ، بۇ پىكىر ئېقىمىنى ھۆكۈمران تەبىقە قاراشلىرى بىلەن تەسەۋۋۇپ پىكىر ئېقىمىنىڭ ئارىسىدىن چىققان ئۆزگىچە مەزھەپ، سۆزلۈكلەر پىكىر ئېقىمى دەپ قارىدۇق. بۇ پىكىر ئېقىمىغا ئەگەشكۈچىلەرنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسىمى خەلق ئاممىسى، يېتىم، مىسكىن كىشىلەر بولۇپ، خانىقالاردىكى داشقازان ئۇلارنى بۇ مەزھەپكە مايىل قىلغان. بۇ مەزھەپتىكىلەرنىڭ قول بېرىش، مەسنەۋى ئوقۇش، نەققاش سىزىش، ساما ئۇسسۇلى ئويناش، جەررە سېلىش قاتارلىق ئەھۋاللىرىنى دىنىي قىزغىنلىق، تارىخ دەپ قارالسا بولىدۇ.مەنبە : :...
|
رەسەيدىڭ دوسى كىم، دۇشپانى كىم؟..انە، كوردىڭ بە؟ 4697 16 پىكىر 21 قازان, 2021 ساعات 13:34ءبىزدىڭ كەيىنگى كەزدەرى ەسىكتەن سىعالاۋعا عانا جارايتىن قاسيەتتى انا ءتىلىمىزدى مەملەكەتتىك مارتەبە العان ءوز ورنىنا قوندىرۋعا دەگەن تالپىنىمىز سولتۇستىكتەگى كورشىمىزدىڭ ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپءتى. سودان، باياعى ۇلى ورىستىق اۋرۋى ودان سايىن ۋشىعىپ، ورىس تىلدىلەردى بارلىق جەردە قورعاۋدى مىقتاپ قولعا العان كورىنەدى.بۇل جولدا ەشكىمدى ايامايتىندىعىن انىق كورسەتىپ وتىر. ءبىر كەزدەردە وسى وتىرىكتى جەلەۋ ەتىپ، ۋكراينا حالقىنىڭ قىرىمىن باسىپ الىپ، ودان سوڭ دونەتسك پەن لۋگانسك وبلىستارىن ولاردان ءبولىپ الىپ، كەرەك كەزىندە ۋكرايىندارعا ايداپ سالىپ، ۇنەمى اۋىزدىقتاپ ۇستايمىن دەگەن ءۇمىتى جەلگە ۇشتى. تاراس شەۆچەنكونىڭ ۇرپاقتارى تۇساۋلاۋعا كونبەدى. ارانداتۋلارىنا ۇنەمى تويتارىس بەرىپ وتىردى. ەندى وزدەرى 40 ميلليوننان اساتىن، ارجاعىندا ولارعا تىلەكتەس قالىڭ ەۋروپا جۇرتى مەن قاھارلى ناتو تۇرعاندىقتان، رەسەيدىڭ مىسى باسىلىپ قالدى. مولدوۆا دا ۋىسىنان شىعىپ بارادى. گرۋزيا تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىق. ءبىر كەزدە جالعىز گرۋزين رەسەيدى اشسا الاقىنىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستاپ، ابدەن تىزەسى باتقاندىقتان با، گرۋزياعا كەلگەندە تىزەلەرى قالتىراپ قالادى.ەندى ءوزىمىزدىڭ ورتالىق ازياعا كەلەر بولساق، مۇنداعى ەڭ ءالسىزى قازاق ەلى بولىپ شىقتى. قىرعىز باۋىرلارعا ونشا ءتىسى باتا قويمايدى. ويتكەنى، ولار رەسەيمەن تىكەلەي شەكارالاسپايدى. ونى جاۋلاپ الۋ ءۇشىن ەكىنشى ءبىر ەلدى باسىپ كىرۋى كەرەك. ول وتە قيىن. ال وزبەكتەرگە ورىستار قاشاندا سەسكەنە قاراعان. ءتىپتى سوناۋ كەڭەس وداعى كەزىندە الا تاقيالى اعايىندار انا ءتىلى مەن سالتداستۇرىنە اسا بەرىك ەدى. مىنە، قازىر دە ولار كەڭەس ناسيحاتى باسماشىلار دەپ، ەلدىڭ بارىنە جەكسۇرىن ەتىپ كورسەتكەن جانداردى ۇلتازاتتىق جولىنداعى كۇرسكەرلەر دەپ، اقتاپ الىپ جاتىر. بىزدە ءدال وسىنداي تۇركىستان لەگيونىنىڭ جاۋىنگەرلەرى جايلى الدەبىر ءسوز بولا قالسا، ويباي قازاقستاندا فاشيستەرگە قىزمەت ەتكەندەردى اقتاپ الىپ جاتىر دەپ، اتتانداپ شىعا كەلەتىن رەسەي وزبەكتەگە كەلگەندە جۇمعان اۋزىن اشۋعا جارامادى. ال ونداعى ورىس ءتىلىنىڭ جاعدايى تۋرالى ءسوز قوزعاۋعا مۇلدەم دارمەنى جوق.ال قازاقستانعا كەلگەندە ورىس تىلىنە قىسىم كورسەتىلىپ جاتىر دەگەن جەلەۋدى سىلتاۋ ەتىپ، اۋزىنا كەلگەنىن ايتادى، نەشە ءتۇرلى قوقانلوقى جاسايدى، ءتىپتى، جەرىمىزگە دە اشىقتاناشىق كوز الارتادى. مۇنداي ەسىرۋدىڭ وزىندىك سىرى بار، ارينە. بىرىنشىدەن، باساياعى 7 مىڭ شاقىرىمنان استام شەكارامىز اشىقشاشىق جاتىر دەسە دە بولادى. ونى قورعاۋعا مۇلدەم قاۋقارىمىز جوق. قورعار ەدىك، ەگەر ءبىز ارميامىزدى بۇگىنگى تاڭداعى ەڭ وزىق اسكەري تەحنيكاسى بار يزرايل، تۇركيا مەن اقش سەكىلدى ەلدەرمەن اسا تىعىز قارىمقاتىناس جاساپ، سولاردىڭ دەڭگەيىندەگى تەحنيكانى كوپتەپ ساتىپ الىپ، اسەكەرىمىزدى مۇزداي قارۋلاندىرساق. بۇعان، ارينە، كوز الداۋ ەسەبىندە قۇرىلعان ودكب دەگەن ۇيىمدى سىلتاۋراتىپ، الدىمەن رەسەيدىڭ ەش ۋاقىتتا جول بەرمەيتىندىگى ايدانانىق. ونسىز دا ءبىزدىڭ قارۋىمىزدىڭ بارلىعى دەرلىك رەسەيدىڭ ءونىمى. اسكەري قارۋ جونىنىەن تەك ءبىر ەلگە عانا تاۋەلدى بولۋدىڭ اسا قاتەرلى ەكەندىگىن اسكەرگە ەش قاتىسى جوق ادامداردىڭ قايقايسىسى دا بىلەدى.مىنە، وسىنداي وسال جەرىمىزدى جاقسى بىلگەن بۇل كورشىمىز ورىس ءتىلىن جەلەۋ ەتىپ، كەيىنگى كەزدەرى اشىق جاۋلىققا كوشتى. ارينە، سىنىققا سىلتاۋ تابىلا كەتتى. ءتىل مايدانى ۇيىمىنىڭ جەتەكشىسى قۋات احمەتوۆتىڭ دۇكەندەرگە بارىپ، قازاق تىلىندە قىزمەت ەتۋدى تالاپ ەتۋى ارقىلى تاراپ كەتىپ، رەسەيدىڭ قاتتى اشۋىزاسىن تۋدىردى. ولارداعى عالامتورى بار، قالعان ءباسپاسوزى بار، اقپارات قۇرالدارى اتتان، ورىستارعا، ورىس تىلىنە قىسىم كورسەتىلىپ جاتىر دەپ، ۇلارداي شۋلاپ، مۇنى بىتىسپەس مايدانعا اينالدىردى. قازاقستان بيلىگى قاتتى قىسىلدى. قىزاقىزا كەلە، مۇنى ۇڭگىردەگى ۇلتشىلدىق دەپ، باعا بەرىپ، الگى بەلسەندىلەردى جازالاۋعا ۋادە بەردى. ماسەلەنىڭ تىم ۋشىعىپ بارا جاتقاندىعىن بايقاعان قۋات اقىرى ۋكرايناعا بوي تاسالاپ ۇلگىردى. ءبىر قاراعاندا رەسەي جاعى تىنىشتالعان سەكىلدى ەدى. قازاقتىڭ ۇلتشىلدارى شەتەلگە قاشىپ كەتتى دەپ، الاقايلاپ جاتتى. وسىمەن ماسەلە شەشىلگەن سەكىلدى ەدى.جوق، قاتتى قاتەلەسىپپىز. جاقىندا بۇل داۋداماي قايتا كوتەرىلدى. بۇل جولعى باعىتى مەن ماقساتى ادام شوشىرلىق. قازاققا قارسى مايداندى ءپۋتيننىڭ ساياساتىن ناسيحاتتايتىن رەسەيدىڭ اتاقتى گازەتا.رۋ سەكىلدى پورتالداردىڭ قاتارىنا جاتاتىن لەنتا.رۋ پورتالى: مۇندا سەندەر كىم ەكەندىكتەرىڭدى ۇمىتپاڭدار دەگەن تاقارىبىن قازاقستاندا ورىس تىلىنە قارسى سوعىس جاريالاندى. ورىس ءتىلىن نە سەبەپتى ەلگە قاۋىپتى دەپ سانايدى؟ دەگەن ارانتداتۋشى تاقىرىپشامەن ادىپتەگەن ماقالامەن باستادى. ورىسشاسى: نا زابىۆايتە، كتو ۆى تۋت. ۆ كازاحستانە وبياۆيلي ۆوينۋ رۋسسكومۋ يازىكۋ. پوچەمۋ ەگو نە سچيتايۋت ۋگروزوي دليا سترانى؟ مۇندا باياعى قۋات احمەتوۆكە قايتا ورالىپ، ارازدىقتىڭ وتىن ودان ءارى ۇرلەي تۇسەدى. پورتالدىڭ ويىنشا بۇل داۋداماي شەشىلگەنمەن، ۇلكەن ءبىر پروبلەما قالىپ قويىپتى. قازاقستاندا كيريلليتسادان باس تارتۋ ءۇردىسى جالعاسا تۇسۋدە، ال ورىس ءتىلىنىڭ مارتەبەسى بىرتەبىرتە قۇلدىراپ بارادى ەكەن. ال ساياسي ەليتا بۇل ءۇردىستى اشىقتاناشىق قولداپ، مۇنى ەگەمەندىكتى نىعايتۋدىڭ كەپىلى دەپ سانايتىن كورىنەدى.بۇدان ءارى پورتالدىڭ جۋرناليستەرى بيلىكتەگى بەلگىلىبەلگىلى، حالىققا اسا سىيلى ازاماتتاردى الگىندەي ۇلتشىلداردى قولداۋشىلاردىڭ قاتارىنا قوسىپ، جاۋلارىنىڭ تىزىمىنە ەنگىزەدى. ماسەلەن، توقاەۆتىڭ كەڭەسشىسى ەرلان قارين اباەۆتىڭ ۇڭگىردەگى ۇلتشىلدىق دەگەن پىكىرىن سالعانناناق، بىردەن قولداۋدىڭ ورنىنا، ونىمەن كەلىسپەي، قايتا بىزدەگى ۇلتشىلداردى ءوز ىستەرى مەن پىكىرلەرىندە وتە ساق بولۋعا شاقىرىپتى. مۇنى از دەسەڭىز، رەسەيدىڭ پرەمەرءمينيسترى ميحايل ميشۋستين قازاقستانعا بارىپ، مۇنداعى ورىس ءتىلىنىڭ جاعدايى مەن وزدەرى ءتىل پاترۋلدەرى دەپ ايدار تاققان ەكسترەميستەردىڭ جاعدايى تالقىلانىپ جاتقاندا، تاعى دا شۋ شىعىپتى. ءدال سول كۇنى اتاقتى قۇقىق قورعاۋشى، ەۋرازيالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ دامۋىن قولداۋشى ەرمەك تايچيبەكوۆ جەتى جىلعا سوتتالىپتى. ءدال سول كۇنى ورىستادى جەك كورۋشلىگىمەن تانىمال بولعان رۋسوفوب اسقار وماروۆ قازاقستاننىڭ اقپارات ۆيتسەءمينيسترى بولىپ تاعايىندالىپتى.بۇل پورتالدىڭ جۋرناليستەرىنىڭ قازاقستان جايلى، ونىڭ باسشى قۇرامىنىڭ ءومىرباياندارىنىڭ ۇڭعىلشۇعىنا دەيىن بىلەتىندىگى ءتىپتى، تاڭ قالدىرادى. وسى ورايدا، بۇلاردى رەسەيدىڭ ارنايى قىزمەت ورگاندارى كەرەكتى اسا قۇپيا دەيتىن اقپاراتتارمەن جابدىقتاپ وتىراتىن شىعار دەگەن وي كەلەدى. ايتپەسە، وسى اسقاردىڭ ءبىر كەزدەردە كازينفورم اگەنتتىگىن باسقارىپ تۇرعاندا، ول رەسەي مەن وزبەكستاننىڭ ءبىراز جەرلەرىن قازاقستانعا قوسقان كارتا جاريالاعان ەدى دەگەن، ساۋەگەيلىگىن قالاي تۇسىندىك؟..بۇل پورتال بەلگىلى ساياساتتانۋشى ايدوس سارىمدى دا جاي قالدىرماپتى. ونىڭ كىناسى وسىناۋ قازاقستان پارلامەنتىنىڭ بىلدەي ءبىر دەپۋتاتى ءبىر كەزدەردە ساياسي قۋعىنسۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ جونىندەگى كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى ەسەبىندە قىلمىسكەر، باندالاردى اقتاپ ءسىرا، تۇكىستان لەگيونىنىڭ ساربازدارىن ايتاتىن شىعار, ۇنەمى رەسەيگە قارسى مالىمدەلەر جاسايتىن كورىنەدى.ارتىندا مىقتىلار تۇرعاننان با، بۇلار ەندى ەگەمەن ەلدىڭ ۇكىمەتىنە دە اۋىز سالۋدان تايىنبايدى. سويتەدى دە، ەلىمىزدىڭ ءبىلىم مەن عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆتى قارا تىزىمگە قوسىپ قويادى. ونىڭ كىناسى ءبىر كەزدەرى مەكتەپتەگى ءبىلىم بەرۋدى قازاق تىلىنە كوشىرۋ تۋرالى بارىپ تۇرعان ۇلتشىلدىق مالىمدەمەسى بولىپتى.وزدەرىنە جاۋ سانايتىن قارا تىزىمگە ەنگەندەر مۇنىمەن شەكتەلىپ قالمايدى. وعان الاش ايناسى مەن جاس الاش سەكىلدى گازەتتەر مەن قامشى پورتالى دا كىرىپ كەتكەن. بۇلارداعى ورىس تىلىنە قاتىستى ماقالاردى كوزىنەن ءتىزىپ، مۇقيات تالداۋىنا قاراعاندا بۇلارعا ءبىزدىڭ ەلدە مىقتى ءبىر اۋدارماشىلار توبى جۇمىس ىستەي مە دەپ قالاسىڭ. ەندى وسىدان كەيىن، ەلىمىزدە اتاقتى بەسىنشى كولوننا جوق دەپ ايتا الاسىز با؟ءبىر عاجابى، الگى رەسەيلىك جۋرناليستەر جوعارىدا اتالعان ازاماماتتاردىڭ لاۋازىمدى ىستەرىن عانا ەمەس، ولاردىڭ دۇنيە ەسىگىن اشقاننان بەرى نە ىستەپ، نە قويعاندارىن، قانداي مەكتەپكە بارىپ، قانداي وقۋ ورىندارىن بىتىرگەندەرىن، قانداي قىزمەت ساتىلارىنان وتكەندەرىن بەس ساۋساقتاي ءبىلىپ وتىر. دەمەك، ءبىزدىڭ ءبارىمىز دە رەسەيدىڭ ارنايى بارلاۋ قىزمەتىنىڭ قۇپيا تىزىمىندە جازۋلى تۇرمىز با؟ وندا ءومىرىمىز ءتىپتى دە قىزىق بولاتىن ءتۇرى بار.مىنە، تمد اياسىنداعى ەڭ جاقىن دوسىمىز دەيتىن ەلدىڭ سيقى وسىنداي. مۇنى ەندى شپيوندىق ارەكەت دەپ ساناماۋعا امالىڭ قالمايدى.جالپى، كورشىمىزدە ەكى ەلدىڭ اراسىنا وت جاعىپ، ءبىرءبىرىن جاۋلاستىرۋعا ۇمتىلعان ارەكەتى قازىرگى تاڭدا مۇلدەم ءورشىپ بارادى. لەنتا.رۋدىڭ پىكىرلەستەرى مەن جاقتاستارى، وزگەسىن بىلاي قويعاندا ءتىپتى، رەسەي پرەزيدەنتى جانىنداعى حالىقارالىق قاتىناستار جونىنىدەگى كەڭەستىڭ اتىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى وزىنەن دە تابىلىپ جاتىر.ماسەلەن، وسى كەڭەستىڭ مۇشەسى بوگدان بەزپالكو دەگەن ساياساتشىسىماق رەسەي جاۋلارىنىڭ قارا تىزىمىنە ءماجىلىستىڭ كەزەكتى ءبىر وتىرىسىندا ەلىمىزدەگى ماڭدايشالاردى قازاق تىلىندە جازىپ، قاجەت كەزىندە ورىس تىلىندە دە جازۋعا بولادى دەگەن ۇسىنىسى ءۇشىن، ءماجىلىستىڭ دەپۋتاتى، ەلىمىزدىڭ ۇلتجاندى ازاماتى بەرىك ابدىعاليۇلىن دا قوسىپ قويعان. ودان دا سۇمدىعى، بۇل ەش شىمىرىكپەستەن قازاق ءتىلىنىڭ جاناشىرلارىنا فاشيستەردىڭ جاساعان ارەكەتىن تاعۋعا دەيىن بارعاندىعى جاعا ۇستاتادى. ونىڭ ايتۋىنشا، سوناۋ 90شى جىلدارى وسىنداي اكتيۆيستەر ەلەن دەگەن ورىس قىزىن كور جاعاسىنا اپارىپ تۇرعىزىپ قويىپ، كەيىن قاتتى زورلاعان كورىنەدى. جانە دە ول بۇل مەنىڭ ەسىمدە دەپ شالقايادى.سوندا ءبىز حالقىمىزعا وسىلايشا اشىقتاناشىق جالا جاپقان ادامدى باسىنا سيپاپ قويا بەرەمىز بە؟ كۇنى ەرتەڭ مۇندايلار سوناۋ گيتلەر دوستارى سەكىلدى قازاقستانعا جاڭا، بىزگە قولايلى ءتارتىپ ورناتامىز دەپ، بەس قارۋىن سايلانىپ، جەتىپ كەلمەسىنە كىم كەپىل؟ ال مەن بۇعان ءتىپتى دە تاڭ قالماس ەدىم.رەسەي ەلشىسى قازاقستاننان تابانىن جالتىراتسىن!رەسەي ۋكرايناعا سوعىس اشا ما؟نوۆايا گازەتا: قازاقستان مەن رەسەي ەندى دوس ەمەس!
|
سوۋغا بېرىش ئادەتلىرىمىز تەڭرىتاغ تورى قازاقشا ئوسمانجان ھېمىت سوۋغا بېرىش ئۇزاق تارىختىن بۇيان شەكىللەنگەن، ئوخشىمىغان سورۇن ۋە ئوخشىمىغان ئۇسۇللار ئارقىلىق بىر بىرىگە سوۋغا تەقدىم قىلىشىپ، قەلبلەرنى يېقىنلاشتۇرۇپ كىشىلەر ئارا ئىناق، ئىتتىپاقلىق، دوستلۇقنى ئىپادىلەيدىغان بىر خىل ئادەت شەكلى. خەلقىمىز ئارىسىدىكى سوۋغا بېرىش ئادەتلىرى مەزمۇن، شەكىل، تۈر جەھەتتىن ئاستا ئاستا ئۆزگىرىپ ياكى ئەسلىي ھالىتى بويىچە داۋاملىشىپ كەلمەكتە. تۆۋەندە تۇرمۇشىمىزدا ئومۇملىشىۋاتقان سوۋغا بېرىش ئادەتلىرى ئۈستىدە توختىلىمىز. توي سوۋغاتلىرى توي تۆكۈنلەردە قىز يىگىتلەر بىر بىرىنى مۇۋاپىق كۆرسە كۆرۈشۈپ ئارزۇلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشنىڭ سىمۋولى سۈپىتىدە ئوغۇللار ئۈزۈك، ھالقا، قىزلار گۈل چېكىلگەن قول ياغلىق، سائەت ياكى قولدا ياسالغان بۇيۇملارنى سوۋغا قىلىشىدۇ. داستىخان تاشلاش ۋە تويلۇق مەسلىھەتلەردە ئوغۇل تەرەپ ئىقتىسادىي ئەھۋالىغا قاراپ، زىبۇ زىننەت، كىيىملىك رەخت، نان، قەنت گېزەك، چاي ۋە باشقا ئۇن، گۈرۈچ، ياغ دېگەندەك يېمەكلىكلەرنى ئېلىپ بارىدۇ. توي زىياپىتى ئۆتكۈزۈلۈۋاتقاندىمۇ خىلمۇخىل سوۋغا سالام بېرىش داۋاملىشىپ تۇرىدۇ. توينىڭ ئەتىسى قىز يىگىتنىڭ ئاتا ئانىسىغا سالامغا كىرگەندە قىزغا زىبۇ زىننەت، كىيىم كېچەك سوۋغا قىلىنىدۇ. يەڭگىلەرگىمۇ سوۋغا بېرىلىدۇ. يىگىتمۇ قىز تەرەپكە سالامغا بارغاندا سوۋغىغا ئېرىشىدۇ. يۈز ئاچقۇ كۈنىدە يەنە ئۆزئارا سوۋغا بېرىش ئادىتى بار. سۈننەت توي سوۋغاتلىرى ئوغۇللار خەتنە قىلىنغاندا، سۈننەت تويى بولغاندا ئادەتتە ئوغۇلغا تاغا، ھاممىلىرى پۇل، تاتلىق تۈرۈملەرنى، كىيىملەرنى، دوستلىرى بولسا ئويۇنچۇق سوۋغا قىلىدىغان ئادەت ئومۇملاشقان. سەپەر سوۋغىتى كىشىلىك تۇرمۇشتا تۈرلۈك ئىش بىلەن يۇرتىدىن چىقماقچى بولسا سوۋغا بېرىپ يوللۇق تۇتۇلىدۇ. سەپەرگە چىققانلارغا ئادەتتە پۇل، نان، كىيىم، رەخت، تۇرمۇش بۇيۇملىرى، ئوقۇشقا ماڭغانلارغا ئوقۇش قورالى، كىيىم، تۇرمۇش بۇيۇمى، پۇل، يېمەك ئىچمەك سوۋغا بېرىلىدۇ. سىرتقا سەپەرگە چىققانلارمۇ يوللۇق تۇتقانلارغا مۇۋاپىق خاتىرە بۇيۇم ئالغاچ كېلىدۇ. بايرام، خاتىرە كۈن، دوستلار يىغىلىشى، تەبرىكلەش سوۋغىتى بۇ تۈرلۈك بايرام، خاتىرە كۈنلىرىدە قارشى تەرەپ ياقتۇرىدىغان بۇيۇم، كىيىم كېچەك، زىبۇ زىننەت، تۇرمۇش لازىمەتلىكلىرىدىن سوۋغا بېرىشنى كۆرسىتىدۇ. كېسەل يوقلاش سوۋغىتى ئادەتتە كېسەل كىشى ئۆيدە بولسا نان، قەنت، گۆش، ئەگەر دوختۇرخانىدا بولسا مېۋە چىۋە، پۇل، ئاغرىققا لازىملىق نەرسە، گۈل قاتارلىقلار ئېلىپ بېرىلىپ، ئەھۋال سورىلىدۇ. ھازىر شاخسىمان سوۋغاتلار كۆپىيىپ كەتتى. دەۋر تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ غەربلەشكەن سوۋغا تۈرلىرى قوشۇلماقتا، سوۋغات بۇيۇملىرى تەييار بۇيۇم ياكى پۇلغا مەركەزلەشتى. سوۋغات رازىلىقى بىلەن بەرگەن قەرزگە ئايلىنىپ سوۋغاتنى سوۋغات ئارقىلىق قايتۇرۇش ياكى قىممەت ئالماشتۇرۇشقا ئوخشاش يېڭى ئىجادىيەتلەر پەيدا بولدى.قىسقىسى، ئۆزئارا سوۋغا سالام بېرىش كىشىلەرنىڭ مەنىۋىيىتىنى بېيىتىدىغان بىباھا ئەنئەنە بولۇش سۈپىتى بولۇش بىلەن بىللە مىللىي ئالاھىدىلىككە ئىگە سوۋغا ئادەتلىرىمىز مىننەتسىز، تەمەسىز ئېلىپ بېرىلىپ، كىشىلەرگە خۇشاللىق ۋە ياخشى تىلەكلەرنى ئېلىپ كېلىپ، روھى توسالغۇلارنى راۋانلاشتۇرۇشتا ئىجابىي رول ئوينايدۇ. شۇڭا، خەلقىمىزنىڭ سوۋغا بېرىش جەھەتتىكى ئەسلىي مىللىي ئەنئەنىسىنى ساقلاپ، كۆڭۈل ئىپادىلەشنى ئاساسىي ئورۇنغا قويۇپ، ساغلام يول ئارقىلىق بۇ گۈزەل ئەخلاقىمىزنى داۋاملاشتۇرۇش ھەر بىرىمىزنىڭ بۇرچىدۇر.
|
ەلوردا 27 قىركۇيەك، 2020ويىنساۋىق مەكەمەسىندە ايىپپۇل سالىندى، دەپ حابارلايدى . اكىمدىكتىڭ رەسمي سايتىنا سىلتەمە جاساپ.ءتارتىپ ساقشىلارى اۋرا تۇنگى كلۋبىنان تۇندە تىنىشتىقتى بۇزىپ، كاليان تۇتىنعان 65 ادامدى پوليتسياعا جەتكىزدى. كارانتيندى بۇزعانى ءۇشىن ويىنساۋىق مەكەمەسىنىڭ يەلەرى ايىپپۇل تولەيدى.26 قىركۇيەك كۇنى ساعات 01: 33تە 102 پۋلتىنە بەلگىسىز ادامداردان بىرنەشە رەت تەلەفون حابارلامالارى كەلىپ ءتۇستى. ولار نۇرسۇلتان قالاسى، تۇران كوشەسى، 2 ت.ج.، اۋرا تۇنگى كلۋبىندا جاستار شۋ شىعارىپ، تىنىشتىقتى بۇزعانىنا شاعىمداندى. بۇل فاكتىنى تەكسەرۋگە 10 ۋچاسكەلىك پوليتسيا ينسپەكتورى، 25 جەدەل ارەكەت ەتۋ جاساعى، 8 ۇشقىن ەكيپاجى 16 ينسپەكتور، ەسىل اۋدانىنىڭ پوليتسيا باسقارماسىنىڭ جەدەل تەرگەۋ توبى قاتىستى. تەكسەرۋ كەزىندە جەدەل تەرگەۋ توبى بۇل بۇزۋشىلىقتى فوتو جانە ۆيدەو جازبا ارقىلى تىركەدى. تۇندە تىنىشتىقتى، سونداياق كارانتين رەجيمىن بۇزعانى ءۇشىن 65 ازامات پوليتسياعا جەتكىزىلدى، دەپ حابارلادى ەسىل اۋداندىق پوليتسيا باسقارماسى.ءتارتىپ بۇزۋشىلارعا قاتىستى 65 اكىمشىلىك حاتتاما جاسالدى، ونىڭ 63ءى تۇنگى ۋاقىتتا تىنىشتىقتى بۇزعانى، ەكەۋى كاليان شەككەنى ءۇشىن. سونداياق ۇشقىن ەكيپاجدارى ماس كۇيىندە كولىك جۇرگىزۋدىڭ ءتورت فاكتىسىن جانە اۆتوكولىكتى قۇجاتسىز جۇرگىزۋدىڭ ءبىر فاكتىسىن انىقتادى.اۋرا تۇنگى كلۋبىنىڭ اكىمشىلىگىنە حالىقتىڭ سانيتارلىقەپيدەميولوگيالىق سالاۋاتتىلىعى سالاسىنداعى زاڭنامانىڭ تالاپتارىن، سونداياق گيگيەنالىق نورماتيۆتەردى بۇزعانى ءۇشىن ايىپ تاعىلدى.اۋرا تۇنگى كلۋبىنا، جك الانيا ديرەكتورى ۋسمانوۆا دينارا ەربولاتقىزىنا قاتىستى جينالعان ماتەريالدى زاڭدى پروتسەدۋرالىق شەشىم قابىلداۋ ءۇشىن نۇرسۇلتان قالاسى ەسىل اۋدانىنىڭ تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ باسقارماسىنا جىبەرۋ جوسپارلانىپ وتىر، دەلىنگەن حابارلامادا.ايتا كەتۋ كەرەك، بۇعان دەيىن تۇنگى كلۋبتىڭ يەسىنە كارانتين رەجيمىن بۇزعانى ءۇشىن التى رەت ايىپپۇل سالىنعان بولاتىن.
|
25 خىل ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرۈشتە كەم بولسا بولمايدىغان يېمەكلىكلەرئەلداۋا ساغلاملىق تورىئوزۇقلۇق تەڭشىگۈچى ئۇستازلار رەھبەرلەر تارمىقىدىكى 25 خىل ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرۈشتە كەم بولسا بولمايدىغان يېمەكلىكلەرنى ئاشكارىلىدى.ھەر كۈنى 25 خىل تاماق تۈرىنى يېيىش، تۆت پۇتلۇق ھايۋانلارنىڭ گۆشىنى ئاز يېيىش، گۆشنى ئاز يەپ، قارا ئاشلىقنى كۆپ يېيىش، ئاز مىقداردا كۆپ يېيىش..... نۆۋەتتە خەلق ئارىسىدا ئېقىپ يۈرگەن رەھبەرلەر تامىقى ساقلىقنى ساقلاشقا ئەھمىيەت بېرىدىغان خەلق ئاممىسىنىڭ دىققىتىنى تارتتى. ئاتالمىش 25 بولسا ئەمەلىيەتتە 25 خىل تاماقنىڭ تۈرىنى ئەمەس بەلكى ئوزۇقلۇقنىڭ تۈرىنى كۆرسىتىدۇ. ئوزۇقشۇناسلارنىڭ قارىشىچە، كۆپ تۈرلۈك سەي كۆكتاتلارنى يېيىش، گۆشنى ئاز يەپ، قارا ئاشلىقنى كۆپ يېيىش ناھايىتى ياخشى ئادەت ئىكەن، يەنە بىر بىر تەرەپتىن رەھبەرلەر تامىقىنىڭ ئاددىي ھەم ساپ ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.گۆش تۈرىدىكى يېمەكلىكلەرنى يەنى پاچاق نى قانچە ئاز يېسە شۇنچە ياخشىتۆت پۇتلۇقنى يېگەندىن ئىككى پۇتلۇقنى يېگەن ياخشى، ئىككى پۇتلۇقنى يېگەندىن پۇتى يوقنى يېگەن ياخشى. نۇرغۇن يىللار ئىلگىرى، دۆلىتىمىزنىڭ ئوزۇقشۇناسلىرى كىشىلەرنىڭ يېمەكلىك ئادىتىگە قارىتا يۇقارقىدەك قاراشنى ئوتتۇرىغا قويغان. تۆت پۇتلۇق كالا، قوي گۆشىنى يېگەندىن توخۇ، ئۆدەك قاتارلىقلارنىڭ گۆشىنى يېيىش، قۇش گۆشىنى يېگەندىن بېلىق تۈرىدىكى يېمەكلىكلەرنى كۆپرەك يېيىش دېگەن مەنىسى بار.مۇتەخەسسسلەرنىڭ كۆرسىتىشىچە، گۆشنى ھەددىدىن كۆپ ئىستېمال قىلغاندا ماي، ئاقسىل قاتارلىق ئوزۇقلۇق ماددىلار ئۆلچەمدىن ئېشىپ كېتىدىكەن. ئوزۇقلۇق نۇقتىسىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، ئاسماندا ئۇچىدىغان ۋە سۇدا ئۈزىدىغان ھايۋانلارنىڭ گۆشى ئاق گۆش بولۇپ، تەبىئىيلا يەردە يۈگرەيدىغان ھايۋانلارنىڭ قىزىل گۆشىگە قارىغاندا ئوزۇقلىقى تەكشى بولىدىكەن. بىراق ئوزۇقلىنىشنىڭ تەتقىق قىلىدىغىنى ئازدىن كۆپ قېتىم يېيىش پىرىنسىپىدۇر. يېمەكلىكنىڭ تۈرى كۆپ خىل بولغاندىلا ئاندىن ئوزۇقلۇق تەكشى بولىدۇ. مەلۇم يېمەكلىكنىڭ ئوزۇقلۇق قىممىتى ياخشى دەپلا قارىغۇلارچە ئىستىمال قىلىشقا بولمايدۇ.
|
يېقىندا تارقالغان ئۇچۇرلاردىن مەلۇم بولۇشىچە، شەرقىي تۈركىستاندا جازا لاگېرىغا قامالغان ياكى بىر مەزگىل قامىلىپ قويۇپ بېرىلگەن كىشىلەرنىڭ ئۇرۇقتۇغقانلىرى تۈرلۈك چەكلىمىلەرگە ئۇچرىغان.ئۇچۇردىن كۆرسىتىلىشىچە، جازا لاگېرىغا قامالغانلارنىڭ پەرزەنتلىرى ۋە تۇغقانلىرىنىڭ ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىغا قاتنىشىش سالاھىيىتى ئېلىپ تاشلانغان، مەكتەپ ۋە باغچىلارمۇ ئۇلارنىڭ پەرزەنتلىرىنى قوبۇل قىلىشنى رەت قىلغان.ئۇندىن باشقا جازا لاگېرىدىن چىققانلارغا تېرىلغۇ يەر بېرىلمىگەن، ئىدارەئورگانلارمۇ ئۇلارنى ئىشلىتىشنى رەت قىلغان. بۇرۇنقى ئىجتىمائىي ۋە داۋالىنىش سۇغۇرتىلىرى پۈتۈنلەي بىكار قىلىنغان. ھەتتا بانكىلارمۇ ئۇلارغا ھېساب ئېچىپ بەرمىگەن.بۇلاردىن سىرت ئوقۇغۇچىلار ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىغا قاتنىشىش ئۈچۈن قىزىل ناخشىلارنى ۋە شى جىنپىڭ ئىدىيەسىنى يادلاش تەلەپ قىلىنغان بولۇپ، نەچچىلىگەن سىياسىي كىتابلارنى تاماملىغاندىن كېيىن ئاندىن ئوقۇش پۈتتۈرۈش گۇۋاھنامىسىنى ئالالىغان.بۇ خەۋەر 1371 قېتىم كۆرۈلدى
|
سوعىمعا بايلانىستى ءداستۇرلى اتاۋلارحالىق تورابى2016.02.14 16:06 كەلۋ قاينارى : ءتاڭىرتاۋ تورابىقازاقتا سوعىم دەپ قىستىگۇنى جاتاجاستانىپ جەۋ ءۇشىن الدىنالا سويىلعان مالدى ايتادى. سوعىمدى كوبىندە قاراشا، جەلتوقسان ايلارىندا سويعان. وعان ءار ٴءۇيدىڭ ٴالاۋقاتىنا قاراي ءٴىرى قارادان تۇيە، جىلقى، سيىر، ۇساق مالدان قوي، ەشكى سويىلعان. ەرتە كۇزدە سويىلعان مالدى كۇزدىك دەپ تە اتاعان.قازاق ٴءۇشىن سوعىم دەسە قازى، قازى دەسە سوعىم ەسكە تۇسەتىنى شىندىق. سەمىرتىلگەن جىلقىنىڭ مايى كوبىنەسە قابىرعانىڭ ەتەك جاعىنا جىينالادى، ول سۇبە قابىرعانىڭ مايىمەن تۇتاسادى، وسى مۇشەنى قازاق قازى دەپ اتايدى.قول ۇزىك سوعىمدا، مال سويىپ قوناعاسى بەرگەندە، توي جاساعاندا توپقا، تويعا تىلەۋگە ارنالعان مال ەتىنەن مال سويىسقان ادامنىڭ ۇيىندەگىلەرگە كادەلى جىلىك بەرىپ جىبەرەدى.مال سويعاندا عانا ەمەس، قوي قىرىققاندا،ٴءجۇن ساباعاندا، قاپ توقىعاندا، كىيىز باسقاندا ۇيدە قالعاندارعا شوپتەن، جۇننەن وزىندىك سيلىق جىبەرەدى. مۇنى دا قول ۇزىك دەپ اتايدى.ۇلپەرشەك قازاق سوعىم سويعان كەزدە سوعىمنىڭ ۇساق ەتتەرى مەن قالعانقۇتقاندارىن تۇزداپ، دامدەپ ۇساق مالدىڭ قارنىنا سالىپ ساقتايدى. ونىڭ اۋىزىن اۋا وتپەستەي تۇيرەپ، بەلگىلى جەرگە اسىپ قويادى. ونى قىستاي جەمەي ساقتايدى، ابدەن سوعىم ەتى تاۋسىلىپ، قارا وزەك شاق باستالعاندا، ۇزىن سارى كەلگەندە اۋىل ابىسىندارى ءبىرىنءبىرى قوناققا شاقىرىپ، قارىنداعى ەتتى شاۋگىمگە سالىپ قايناتادى، قارا قۇرىم شاي ىشەدى. ونى قازاق ايەلدەرى ۇلپەرشەك دەپ اتايدى.ۇلپەرشەككە كادەلى جىلىك بولماعان سوڭ، ونى جىگىتتەرگە، ەرلەرگە بەرمەيدى. ونى ەركەكتەر جەسە وسەكشى بولىپ كەتەدى، قاتىنى قىز تۋادى دەپ ىرىمدايدى، ازىلدەيدى.قاپ قاعار قازاق ايەلدەرى جازدا ەت تاۋسىلعاندا، قىستا سوعىم ەتىن سالىپ ساقتاعان قاپتىڭ ٴءتۇبىن قاعىپ، ونداعى سىرگە جيار ەتتى اسادى. كورشىلەرىن شاقىرىپ، قاپتىڭ ٴءتۇبىن قاقتىق، قالعان ەتتى استىق، بولىسە جەيىك دەپ ويناپكۇلىپ وتىرىپ داستارقان كادەسىن جاسايدى. ونى قاپتىڭ ٴءتۇبىن قاعۋ نەمەسە قاپ قاعۋ دەپ اتايدى.قازاق كادەسىندەگى قاپ ءٴتۇبىن قاعۋدىڭ وزىندىك ىرىمى بار: سوعىمدى ٴاۋ باستان ٴبولىسىپ جەدىك، ەندى قالعانىن دا ٴبولىسىپ جەيىك، باسىندا بىرگە بولساق، اياعىندا دا ٴبىر جۇرەيىك، كەلەر جىلعى سوعىم دا شۇيگىن بولادى، كوپكە بۇيىرادى دەپ استى جالعىز جەۋدى، جەكە ٴجۇرۋدى جەك كورەدى. جاماعاتپەن تاتۋ بولۋدى وسىنداي كادە جولىنا سىيدىرىپ كەلگەن.ارسا جيار قىستاعى سوعىمنان قالعان ەتتەردى جازعىتۇرىم ارسادان الادى، قاپقا سالادى. ءٴبىراز ەتتى تاڭداپ قازانعا سالىپ اسادى، كورشىلەرىمەن بىرگە جەيدى. وسىنى ارسا جيار دەيدى. ارشا ءيسى سىڭگەن ءٴسۇرىنى جەپ وتىرعاندار داستارقان باتاسىن بەرەدى، كەلەر جىلى دا ارسا جيار جەگىزسىن دەپ جاقسى تىلەك، دۇرىس نيەت ءبىلدىرەدى.
|
مۇھەررىر : بۇئايشەم راخمان مەنبە: تىيانشان تورى 20190927 17:37تاماق يېگەندە چىش ئارىسىغا تاماق كىرىۋالسا، بەش خىل ئېغىز بوشلۇقى كېسەللىكى سەۋەبىدىن بولۇشى مۇمكىن.چىش مىلكى يىگىلەش ياشنىڭ چوڭىيىشىغا ئەگىشىپ، بىمارلاردا چىش ئەتراپى ياللۇغى قاتارلىق كېسەللىكلەر كۆرۈلىدىغان بولۇپ، چىش مىلكى بارغانسېرى يېگىلەپ، چىش ئارىلىقى كېڭىيىپ، يېمەكلىك ئاسانلا كىرىپ قالىدۇ.ئەقىل چىشى ئەقىل چىشى بىخلانغاندا، بوشلۇق يېتەرلىك بولمىغانلىقتىن، دائىم ئەتراپتىكى چىشلارنىڭ ئورنىنى ئىگەللەپ، يېمەكلىك تۇرۇپ قالىدۇ.قۇرت يېگەن چىش ئەگەر قۇرت يېگەن چىشنى ۋاقتىدا داۋالاتمىغاندا، تۆشۈك پەيدا بولۇپ، يېمەكلىك ئاسانلا تۆشۈككە كىرىپ قالىدۇ.چىش ئۇپراش چىش ئۇپرىغاندىن كېيىن، چىشنىڭ ئەتراپى ياكى چىشنىڭ ئۇچى ئۆتكۈرلىشىپ كېتىدۇ، تاماق چاينىغاندا يېمەكلىكتىكى تالالارنى چىشنىڭ ئارىسىغا كىرگۈزۈۋېتىدۇ. تاماق چىشنىڭ ئارىسىغا كىرىۋالغاندا يىپ بىلەن بىر تەرەپ قىلىش كېرەك، ئەگەر كۆپرەك نەرسە كىرىۋالغاندا دوختۇرخانىغا بېرىپ جىددىي بىر تەرەپ قىلىش كېرەك.تۆۋەندە چىش ئاسراشتىكى يەتتە خىل ئەپچىل چارىنى تونۇشتۇرىمىز.1. ئالما، سەۋزىنى كۆپرەك چايناش كېرەك. چۈرۈك يېمەكلىكلەر چىش چوتكىسىغا ئوخشاش چىش داغلىرىنى تازىلاشقا پايدىلىق.2. تەركىبىدە ئازراق سودا تەركىبى بولغان چىش پاستىسى تاللاش. ھەر كۈنى ئاز دېگەندە ئىككى قېتىم چىش چوتكىلاش، ئەڭ ياخشىسى ھەر بىر ۋاخ تاماقتىن كېيىن چىش چوتكىلاش كېرەك، بۇ چىش بىلەن چىش مىلكى ئوتتۇرىسىدىكى يېمەكلىك ۋە باكتېرىيە دېغىنى تازىلاشقا پايدىلىق.3. چىش يىپى ئىشلىتىش. چىش يىپى چىش چوتكىسى يېتىپ بارالمايدىغان چىش، چىش مىلكى يوچۇقلىرىنى تازىلاپ، قۇرت يېگەن چىش ۋە چىش مىلكى كېسەللىكلىرىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.4. تاماكا تاشلاش. ھەر قانداق تاماكا بۇيۇمى ئېغىز بوشلۇقى توقۇلمىلىرىنى زەخمىلەندۈرىدۇ ھەمدە چىش رەڭگىنى ئۆزگەرتىۋېتىدۇ. تاماكا يەنە ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنى ئاجىزلاشتۇرۇپ، چىش مىلكى يۇقۇملىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.5. ئېغىز چايقاش سۇيۇقلۇقى ئىشلىتىڭ. ھەر كۈنى رېتسېپسىز ئېغىز چايقاش سۇيۇقلۇقى ئىشلىتىپ داشقاللارنى تازىلاشقا ياردەم بەرسىڭىز، چىش باكتېرىيە دېغىنى ئازايتىپ، چىش مىلىكى ياللۇغىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى ياكى ئازايتقىلى بولىدۇ.6. ھەر يىلى ئىككى قېتىم چىش دوختۇرىغا كۆرۈنۈڭ. چىش دوختۇرى دەسلەپكى چىش مىلكى كېسەللىكىنىڭ ئالامەتلىرىنى بايقىيالايدۇ، كېسەللىك ئەھۋالى ئېغىر بولۇشتىن ئىلگىرى ۋاقتىدا داۋالاش كېرەك، يەنە كالتسىيلاشقان چىش دېغىنى تازىلاش كېرەك.7. كۆپرەك سۈت ۋە سۇ ئىچىپ بېرىش. ئادەم بەدىنىدىكى 95تىن يۇقىرى كالتسىينىڭ ھەممىسى چىشتا بولىدۇ، سۈت ئىچسە كالتسىي تولۇقلىنىدۇ، چىشنى كۈچلەندۈرىدۇ. سۇنى كۆپ ئىچكەندە يېمەكلىك ۋە باكتېرىيەلەرنى ئېقىتىپ كېتىپ، ئۇلارنىڭ تاماقتىن كېيىن يېپىشىۋېلىپ، كىسلاتا پەيدا قىلىپ چىشنى چىرىتىشىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ. ئەگەر تاماقتىن كېيىن چىش چوتكىلاشقا ياكى چىش يىپى ئىشلىتىشكە بولمىسا، بىر ئىستاكان ئىلمان قايناقسۇ ئىچىشمۇ ئېغىز بوشلۇقى ساغلاملىقىنى ساقلاشقا پايدىلىق.
|
ئىنجىل لۇقا 13توۋا قىلىش ياكى ھالاك بولۇشتوۋا قىلماسلىقنىڭ ئاقىۋىتى6ئاندىن، ھەزرىتى ئەيسا بۇ تەمسىلنى سۆزلەپ بەردى: بىر كىشىنىڭ بېغىدا بىر تۈپ ئەنجۈر دەرىخى بار ئىكەن. ئۇ كىشى بۇ دەرەختىن مېۋە كۈتۈپتۇ، لېكىن دەرەخ مېۋە بەرمەپتۇ.7ئۇ كىشى باغۋەنگە: قارا، ئۈچ يىلدىن بېرى شۇنچە كۈتسەم، بىر تالمۇ مېۋە بەرمىدى، ئۇنى كېسىۋەت! ئۇنىڭ بۇ يەردە يەر ئىگىلەپ تۇرۇشىنىڭ نېمە ھاجىتى دەپتۇ.8خوجايىن، يەنە بىر يىل ۋاقىت بېرىڭ. ئۇنىڭ تۈۋىدىكى توپىلارنى يۇمشىتىپ، ئوغۇتلاپ باقاي.9ئەگەر كېلەر يىلى مېۋە بەرسە، تېخى ياخشى. بەرمىسە، كېسىۋېتەيلى دەپتۇ باغۋەن.دەم ئېلىش كۈنى دوك ئايالنى ساقايتىشئۇرۇق ۋە خېمىرتۇرۇچ توغرىسىدىكى تەمسىللەر18ھەزرىتى ئەيسا تەلىم بېرىشنى داۋاملاشتۇرۇپ مۇنداق دېدى: خۇدانىڭ پادىشاھلىقى زادى قانداق؟ مەن ئۇنى قانداق سۈرەتلەپ بېرەي؟19ئۇ گويا بىر تال قىچا ئۇرۇقىغا ئوخشايدۇ. گەرچە قىچا ئۇرۇقى كىچىك بولسىمۇ، كىشى ئۇنى تېرىسا، ئۆسۈپ يېتىلىپ كۆچەتبولىدۇ. قۇشلار كېلىپ ئۇنىڭ شاخلىرىدا ئۇۋۇلايدۇ.2021ئۇنىڭدىن باشقا، خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنى نېمىگە ئوخشىتاي؟ ئۇ خۇددى خېمىرتۇرۇچقا ئوخشايدۇ. ئايال خېمىرتۇرۇچنى بىر خالتا ئۇنغا قوشۇپ يۇغۇرسا، بۇ خېمىرتۇرۇچ پۈتۈن خېمىرنى بولدۇرالايدۇ.ئەرشنىڭ تار ئىشىكى22ھەزرىتى ئەيسا يېرۇسالېمغا كېتىۋېتىپ، نۇرغۇن شەھەريېزىلاردىن ئۆتكەچ، تەلىم بېرىپ ماڭدى.23بىرەيلەن ئۇنىڭدىن: ئى تەقسىر، قۇتقۇزۇلىدىغانلارنىڭ سانى ئازمۇ؟ دەپ سورىدى.ھەزرىتى ئەيسا كۆپچىلىككە مۇنداق جاۋاب بەردى:24 ئاز بولسۇن، كۆپ بولسۇن، سىلەر تار ئىشىكتىن كىرىشكە تىرىشىڭلار. چۈنكى، نۇرغۇن كىشىلەر بۇ ئىشىكتىن كىرەي دېسىمۇ، كىرەلمەيدۇ.25ئۆينىڭ خوجايىنى ئىشىكنى تاقىغان ۋاقتىدا، سىلەر تاشقىرىدا تۇرۇپ: تەقسىر، ئىشىكنى ئېچىڭ! دەپ ئىشىكنى قاقساڭلار، ئۇ: ياق! ئاچمايمەن، چۈنكى سىلەرنى تونۇمايمەن دەيدۇ.26سىلەر: بىز سىز بىلەن ھەمداستىخان بولغان، سىزمۇ بىزنىڭ كوچىلىرىمىزدا تەلىم بەرگەن دېسەڭلار،27ئۇ سىلەرگە يەنە بىر قېتىم: سىلەرنى تونۇمايمەن، كۆزۈمدىن يوقىلىڭلار، ئەي يامانلىق قىلغۇچىلار! دەيدۇ.28سىلەر ئىبراھىم، ئىسھاق، ياقۇپ ۋە بارلىق پەيغەمبەرلەرنى خۇدانىڭ پادىشاھلىقى ئىچىدە، ئۆزۈڭلارنى بولسا سىرتقا قوغلىۋېتىلگەن ھالدا كۆرگىنىڭلاردا، ھەسرەتتە يىغلاپ، چىشلىرىڭلارنى غۇچۇرلىتىسىلەر.29ئۇ چاغدا، دۇنيانىڭ ھەممە جايلىرىدىن نۇرغۇن يەھۇدىي ئەمەسلەرنىڭ دۆلەتلىرىدىنمۇ نۇرغۇن كىشىلەر كېلىشىپ، خۇدانىڭ پادىشاھلىقىدا ھەمداستىخان بولىدۇ.30شۇنداق قىلىپ، كەينىدىكىلەر ئالدىغا ئۆتۈپ، ئالدىدىكىلەر كەينىدە قالىدۇ.ھەزرىتى ئەيسانىڭ يېرۇسالېمغا بولغان مېھىرمۇھەببىتى31دەل شۇ چاغدا، بىرنەچچە پەرىسىيلەر ھەزرىتى ئەيسانىڭ ئالدىغا كېلىپ: بۇ يەردىن باشقا جايغا كېتىڭ. ھىرود خان سىزنى ئۆلتۈرمەكچى، دېدى.32ھەزرىتى ئەيسا ئۇنىماستىن: سىلەر بېرىپ ئۇ تۈلكىگە مېنىڭ داۋاملىق جىنلارنى ھەيدەيدىغانلىقىم ۋە كېسەللەرنى ساقايتىدىغانلىقىمنى، ئۇزۇن ئۆتمەيلا يېرۇسالېمدا ۋەزىپەمنى تاماملايدىغانلىقىمنى دەڭلار.33شۇنداق ئىكەن، شۇ ۋاقىتقىچە يولۇمنى داۋاملاشتۇرمىسام بولمايدۇ. چۈنكى، بىر پەيغەمبەر ئۈچۈن ئېلىپ ئېيتقاندا، يېرۇسالېمدىن باشقا يەردە ئۆلتۈرۈلۈش مۇۋاپىق ئەمەستۇر.34ئەي يېرۇسالېملىقلار! پەيغەمبەرلەر ۋە خۇدا ئەۋەتكەن ئەلچىلەرنى چالماكېسەك قىلىپ ئۆلتۈرگەن يېرۇسالېملىقلار! گويا مېكىيان ئۆز چۈجىلىرىنى قانات ئاستىغا ئالغاندەك، مەنمۇ سىلەرنى قانچە قېتىم ئۆز قوينۇمغا ئالماقچى بولدۇم، لېكىن سىلەر ئۇنىمىدىڭلار.35مانا، ئەمدى خۇدا ئىبادەتخاناڭلاردىن ئايرىلىپ، سىلەرنى تاشلاپ كېتىدۇ. شۇنى بىلىپ قويۇڭلاركى، سىلەر: رەببىمىز ئەۋەتكەن قۇتقۇزغۇچىغا مۇبارەك بولسۇن! دەپ ماڭا ئىشەنمىگۈچە، مېنى قايتىدىن كۆرەلمەيسىلەر، دېدى.19بۇ يەردە تىلغا ئېلىنغان قىچا ئوتتۇرا شەرقتە ئۆسىدىغان، ياخشى ئۆسكەندە ھەتتا ئۈچ مېتىردىن ئېشىپ كېتىدىغان ئۆسۈملۈكنى كۆرسىتىدۇ.
|
ال شەتەلدەردەن كەلگەن اقشا قاراجاتىنىڭ كولەمى 256،2 ملرد تەڭگە. 2020 جىلدىڭ قاڭتارقاراشاسى ارالىعىندا كەلگەن اقشا كولەمىنەن 0،8 پايىزعا تومەن. سوندا شەتكە شىققان اقشا سىرتتان كەلگەن اقشا كولەمىنەن 4 ەسە كوپ ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. قازاقستاننان اۋدارىلعان اقشانىڭ ەڭ كوپ ۇلەسى وزبەكستانعا 278،5 ملرد تەڭگە تيەسىلى. مۇنداي دەرەكتى مالىمدەيدى. ودان كەيىنگى ورىنداردا تۇركيا 189،2 ملرد تەڭگە، رەسەي 162،1 ملرد تەڭگە ەلدەرى. ال قازاقستانعا جىبەرىلگەن اقشا كولەمى تۇرعىسىنان رەسەي 48،7 ملرد تەڭگە كوش باستايدى. ودان كەيىن وزبەكستان 44،5 ملرد تەڭگە مەن وڭتۇستىك كورەيا 36،2 ملرد تەڭگە ورنالاسقان.اقشانىڭ سىرتقا ۇلكەن قارقىنمەن شىعۋى اسا جاقسى قۇبىلىس ەمەس. قازىردىڭ وزىندە تەك جەكە تۇلعالاردىڭ شەكارا اسقان قاراجاتىنىڭ كولەمى 1 ترلن تەڭگە مەجەسىنە تاياپ قالعان. ءدال وسى ماسەلەگە پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆ ەرەكشە نازار اۋدارىپ، كاپيتال اعىنىن تەجەۋگە تاپسىرما بەرگەن ەدى.توتەنشە جاعدايدىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى جەكەلەگەن قارجىلىق جانە ونەركاسىپتىك توپتاردىڭ كاپيتالىن شەتەلگە، ونىڭ ىشىندە جالعان مامىلەلەر جاساۋ ارقىلى شىعارۋ قاۋپى جوعارى. ءبىز قازىردىڭ وزىندە جەكەلەگەن تۇلعالاردىڭ شوتتارىنداعى قوزعالىستاردى انىقتادىق. ۇلتتىق بانككە قارجى نارىعىن قاداعالاۋ جانە مونيتورينگتەۋ اگەنتتىكتەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ ەلدەن قاراجاتتى نەگىزسىز شىعارىپ جاتقان تۇلعالار مەن بارلىق ترانزاكتسيالارعا ناقتى تەكسەرىس پەن باقىلاۋ جاساۋدى تاپسىرامىن، دەگەن ەدى پرەزيدەنت ءماجىلىس وتىرىسىندا.بىلتىر شەتكە جىبەرىلگەن قاراجاتتىڭ 80 پايىزى زولوتايا كورونا تولەم جۇيەسى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلىپتى: 736،1 ملرد تەڭگە. ودان كەيىن 86،7 ملرد تگ، 55،6 ملرد تگ، يۋنيستريم 28،8 ملرد تگ جانە 10،2 ملرد تگ جۇيەلەرى ورنالاسقان.وسى ماسەلەگە وراي مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنان سوڭ ۇلتتىق بانك توراعاسى ەربولات دوساەۆ قاتاڭ قاداعالاۋ ەنگىزىلەتىنىن جاريالادى.ناقتى ەرەجە بۇزۋشىلىق بايقالعان جاعدايدا مۇنداي ماندەگى وپەراتسيالار جەدەل تۇردە توقتاتىلادى. قابىلدانعان شارالار اقشانى شىعارۋعا قارسى كۇرەستىڭ ۇزدىك الەمدىك تاجىريبەسىنە نەگىزدەلگەن جانە قاعيداتتارىن تولىعىمەن جۇزەگە اسىرادى. بۇل ترانسشەكارالىق كاپيتال اعىنىنىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتەدى. سىرتقى ەكونوميكالىق قىزمەتكە ادال قاتىسۋشىلاردىڭ، ونىڭ ىشىندە رەزيدەنتتەر مەن رەزيدەنت ەمەستەردىڭ قۇقىقتارى بۇزىلمايتىنىن جانە حالىقارالىق مامىلەلەردى جۇزەگە اسىرۋدا شەكتەلمەيتىنىن راستاعىم كەلەدى، دەدى ەربولات دوساەۆ.
|
بوتاي مادەنيەتىنە ارنالعان ەسكەرتكىشتى جاساۋعا رەسپۋبليكالىق بايقاۋ جاريالاندى18 ءساۋىر حالىقارالىق ەسكەرتكىشتەر مەن تاريحي ورىندار كۇنى. وسىعان وراي سقودا ەسكەرتكىشتەر اپتالىعى باستالدى. وسىلايشا ءار كۇنگە ءىسشارا جوسپارلانعان. ولار ءتۇرلى كورمەلەر، ونلاين كەزدەسۋلەر، كىتاپتاردىڭ تۇساۋكەسەرى جانە ەسكەرتكىشتەردىڭ بىرىندە سەنبىلىك ۇيىمداستىرىلماق. سونداياق تاراز قالاسىنا وقۋشىلارمەن، ستۋدەنتتەرمەن ونلاين ەكسكۋرسيا جوسپارلانعان.جالپى قازىر سقودا 597 تاريحيمادەني ەسكەرتكىش بار. ولاردىڭ 8ءىنىڭ رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار. 33 نىسان سولتۇستىك قازاقستاننىڭ ساكرالدى كارتاسىنا ەنگەن. ولاردىڭ 8ءىنىڭ جالپىۇلتتىق ماڭىزى بار.بىلتىر وسى كارتاعا كىرەتىن مەڭگەسەر كولىنىڭ ماڭى اباتتاندىرىلدى. ابىلايحاننىڭ رەزيدەنتسياسى جوندەلدى. بۇدان باسقا ورتالىق ساكرالدى قازاقستان كىتابىنىڭ 4تومىن ازىرلەپ، جارىققا شىعاردى. وعان سقو، پاۆلودار، شىعىس قازاقستان وبلىستارى ەندى. كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرى اپتالىق اياسىندا وتەدى.وتكەن جىلى وبلىستا ءۇش نىسان قالپىنا كەلتىرىلدى. ولار ابىلايحان رەزيدەنتسياسى، قالالىق مادەنيەت ءۇيى، ءسابيت مۇقانوۆتىڭ مۋزەيءۇيى. وسى ماقساتقا 65 ملن تەڭگە جۇمسالدى. ال كوپەس شامسۋتدينوۆتىڭ ءۇيى كاسىپكەردىڭ ءوز قاراجاتىنا ءالى جوندەلىپ جاتىر، دەيدى سقو تاريحي مۇرانى قورعاۋ جانە پايدالانۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى راحات مامبەتالينوۆ.اپتالىق پەتروپاۆلداعى بەينەلەۋ ونەرى مۇراجايىندا ۇيىمداستىرىلعان كورمەمەن باستالدى. بۇل جەردە مەملەكەت قورعاۋىنا الىنعان، ساكرالدى قازاقستانعا ەنگەن نىساندارمەن تانىسۋعا بولادى. سونداياق 20 عاسىردىڭ باسىندا شىعارىلعان پوشتا اشىقحاتتارى نازارعا ۇسىنىلعان. قىزىقتى جادىگەرلەردىڭ ءبىرى تاريحي ەسكەرتكىشتەردىڭ تابىلعان بولشەكتەرى ەسىك تۇتقالارى، توپسا، پەش قاقپاقتارى، ت.ب. زاتتار.راحات مامبەتالينوۆتىڭ ايتۋىنشا، بىلتىر ءۋاليحانوۆ اۋدانىنداعى قىزىل وبا قونىسىنا ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ جۇرگىزىلدى. بەس ادامنىڭ سۇيەگى تابىلىپ، نەگىزگى قورىم اشىلدى. 1337 جىلعى 4 كۇمىس مونەتا، اينا قازىپ الىندى. بيىل بۇل جۇمىستار جالعاسىن تابادى.بيىل بوتاي مادەنيەتىنە ارنالعان مۇسىندىك كومپوزيتسيانى جاساۋعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بايقاۋ جاريالاندى. وعان كەزكەلگەن ادام، ءمۇسىنشى، ساۋلەتشى قاتىسا الادى.ول 1 ءساۋىر مەن 5 مامىر ارالىعىندا وتەدى. وسى ارالىقتا ەسكيزدەرىن، كونسترۋكتسيالارىن ۇسىنۋعا بولادى. بايقاۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مەملەكەتتىك كوميسسيا شەشىم قابىلداپ، جەڭىمپاز ءوز جوباسىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك الادى. بۇل ەسكەرتكىش پەتروپاۆل قالاسىندا ورىن تەبەدى، دەيدى ورتالىق جەتەكشىسى.
|
ادەبيەت 4592 0 پىكىر 23 ناۋرىز, 2016 ساعات 11:20وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن . اقپاراتتىق پورتالى بەردىبەك سوقپاقباەۆتىڭ 1990 جىلداردان كەيىن ەش جەردە جاريالانباعان ەرگەجەيلى ەلىنە ساياحات :..?6094 اتتى حيكاياتىن جاريالاعان ەدى. ەندى مىنە، بەكەڭنىڭ وقىرمان ۇمىتا باستاعان تۋىندىلارىن كەزەككەزەگىمەن جاريالاۋدى قولعا الىپ وتىرمىز. بۇگىن وقىرماندارىمىزعا ابەكەڭنىڭ ساعاتى اتتى شاعىن عانا اڭگىمەنى ۇسىنۋدى ءجون سانادىق.بۇل سوعىس ۋاقىتى. سۇمبە دەيتىن جەردە جەتى جىلدىق مەكتەپتە مۇعالىممىن. ەر مۇعالىمدەر از، ۇشەۋ تورتەۋ عانا. وپشىلىگى ايەل مۇعالىمدەر.ىشىمىزدە جاسى قىرىقتان ارى ەڭكەيگەن ءابدىباي دەيتىن مۇعالىم بار. گەوگرافيا پانىنەن ساباق بەرەدى. باسقامىزعا قاراعاندا ەرەسەك اقساقالىمىز بولعاندىقتان ءبىز ونى سىيلاپ، ابەكە دەپ اتايمىز.ابەكەڭ شارىن دەنەلى، ءالجۋاز سارى كىسى. بەت ءبىتىمى ۇساق، قولدارى ايەلدىڭ قولى ءتارىزدى كىشكەنتاي. بىرەۋمەن امانداسساق قولىن الا جۇگىرەتىن ادەتى بار. سولبىرەيگەن ۇزىن جەڭنىڭ ىشنەن ساۋساقتارىنىڭ ءۇشىن ارەڭ تاۋىپ ۇستاعاندا، اپارىق، جىڭىشكە ساۋساقتارى ءشۇرشيىپ ۋىسىڭىزعا جۇعىپ بولماي قالادى.جازىقىسى بىردەي ابەكەڭ شالا تۋعان بالاداي دىمكەستەنىپ، جانىن كۇيتتەپ، قالىڭ كيىنىپ جۇرەدى. اسىرەسە، قىستىگۇنى ۇيىندەگى بار كيىمىن ۇستىنە قاباتتاپ جاپسىرىپ الادى.ابەكەننىڭ وزگە مۇعالىمدەردەن ءبىر ارتىقشىلىعى ونىڭ ساعاتىنىڭ بارلىعى. ابەكەڭنەڭ باسقا ءبىر دە ءبىر مۇعالىمدە ساعات جوق.مەكتەپتە ءبىر ساعات بار، ارزانقول قابىرعا سعات. مۇعالىمدەر بولمەسىنىڭ ءتور قابىرعاسىندا ءىلۋلى تۇرادى. مىنەزىن ادام ءتۇسىنىپ بولمايتىن يت ساعات. كەيدە كادىمگىدەي ساقىلداپ ءجۇرىپ تۇرادى، ەل كەيدە مەلشيىپ توقتاپ قالادى. وندايدا ونى جۇرگىزبەك بولىپ، مۇعالىمدەر ىستەمەگەن ايلانى ىستەيدى. شاڭعا تولىپ كەتكەن ىشكى مەحانيزمىن تازارتىپ، تابىلسا، ماشينا مايىمەن مايلايدى، تابىلماسا، شامنىڭ ىشىندەگى جەرمايدان قۇيادى. وعان دا جۇرمەسە، تاسىنا تاس قوسىپ بايلاپ، ول دا پا دىق ەتسە، سىرتقى ەسىككە سالىناتىن ۇلكەن قارا قۇلىپتى قوسا تاڭىپ تىركەپ، ايتەۋىر قالاي دا جۇرمەسىنە قويمايدى.ويتكەنى بۇل ساعاتتىڭ جۇرمەي، توقتاپ قالۋى، ول بۇكىل وقۋدىڭ توقتاۋىمەن بارابار. كەزەكشى ايەل ساباققا كىرۋگە، ساباقتان شىعۋعا قوڭىراۋدى سوعان قاراپ سوعادى ەمەس پە؟بىراق الگى انتۇرعاننىڭ ءجۇرىپ تۇرىپ تا تارتقىزاتىن ماشاقاتى ز ەمەس. ۋاقىتتان بىرەسە وزىپ كەتتى، بىرەسە قالىپ قويىپ، جۇرتتى شاتاستىرىپ بىتەدى. مۇعالىمدەردىڭ كەيبىرى الگى ساعاتتىڭ كەسىرىنەن ساباققا كەشىگىپ قالىپ، مەكتەپ باسشىلارىنان ءسوز ەستىپ، كەركىلدەسىپ جاتادى. مىنا ساعات دۇرىس ەمەس، دەپ، جاماناتتى ساعاتقا اۋدارادى.وسىنداي كەرىس تالاس تۋعاندا جۇرتتىڭ بەدەل كورىپ، قازى تۇتىپ جۇگىنەتىنى ابەكەڭنىڭ قالتا ساعاتى. ابەكە، قانەكەي، ءدال ۋاقىتتىڭ قانشا بولعانىن ءسىز ايتىپ جىبەرىڭىزشى؟ دەيدى.ابەكەڭ ءۇشىن بۇل از اۋرە ەمەس، سوندا دا ول بالسىنبەيدى. بەلىندەگى قايىس بەلبەۋدى شەشەدى دە، بىلاي الىپ قويادى. ودان سوڭ قوربيعان قالىن ىشىگىنىڭ تۇيمەلەرىن اعىتا باستايدى. ىشىكتىڭ ىشىنەن ماقتالى فۋفايكا كيگەن. ونىڭ تۇيمەلەرىن اعىتادى. ەڭ سوڭىنان سىرت جەيدەنىڭ تۇيمەلەرىن اعىتىپ، قولىن ومىراۋىنا سۇعىپ جىبەرەدى دە، كوكشىل شۇبەرەكتەن تىگىلگەن كىشكەنتاي مويىن قالتانى الىپ شىعادى. قالتانىڭ اۋزىنداعى ۇشكىل قاقپاقشاسى جانە دە تۇيمەلەۋلى. ونى اعىتادى، اق شۇبەرەككە ورالعان ساعاتتى الىپ شىعادى. ەندى شۇبەرەكتىڭ قاتتالعان كوپ وراۋلارىن جازا باستايدى. سونىڭ ەن اقىرىندا ارەڭ دەپ ساعاتتىڭ ءوزى كورىنەدى اۋ!بۇل قاقپاقتى شۇبالعان جىلان ءتارىزدى شىنجىر باۋى بار قالتا ساعات. ابەكەڭ ونى ەپپەن الادى دا، قاقپاعىن اشپاس بۇرىن اۋەلى قۇلاعىنا اپارىپ، تىڭداپ كورەدى. اۋرۋدىڭ جۇرەك سوعۋىن تىڭداعان دارىگەر ءتارىزدى. سودان سوڭ بارىپ قانا سەلت ەتكىزىپ قاقپاعىن اشىپ قارايدى. ون بىردەن وتىز... جەتى مينۋت كەتتى.ابەكەڭنىڭ ساعاتتى قاستەرلەپ ۇستاسى الگىدەي. ونى كۇن سايىن بۇرايتۇعىن بەلگىلى ۋاقىتى بار. سونى قازا جىبەرمەي، ءدال ءوز كەزىندە بۇراپ وتىرادى. جانە قالاي بولسا، سولاي بۇراماي، ءبىر، ەكى، ءۇش دەپ، تاپتىشتەپ ساناپ بۇرايدى.كوشەدە نەمەسە باسقاداي ءجۇردىمباردىم جەردىڭ بىرىندە كەزدەسىپ، ابەكەڭنەن ۋاقىت قانشا بولعانىن سۇراي قالساڭ، ول كىنالى ادامداي قينالىپ:ساعات قيىندا قالدى عوي، دەيدى.وسى جۋىردا مەن ابەكەڭدى الماتىدا ۋنيۆەرماگتىڭ الدىندا كەزدەستىردىم. ەكەۋىمىز كورىسپەگەلى قانشا جىل! مىجىرايعان كوسەلەۋ سارى شال بولىپتى. بەتالپەت، كوزدەرىنەن ءبىر دەگەننەناق تاني كەتتىم. سول الگى باياعى قاتقابات كيىنىپ، جەڭىنىڭ ءۇشى قولىنان وزىپ جۇرەتىن ءالجۋاز ابەكەڭ. ول دا مەنى بىردەن تانىدى. ەكەۋمىز شۇرقىراسىپ جاتىرمىز.مەنىڭ ەسىمە ساپ ەتىپ باياعى ابەكەڭنىڭ ساعاتى ءتۇستى. باياعى مەكتەپ، باياعى مۇعالىمدەر، باياعى الگى جۇرىسىندە بەرەكە بولمايتىن قابىرعا ساعات... سونىڭ ءبارى كوز الدىما سايراپ كەلە قالدى.ابەكەڭنەن ءالى سول مۇعالىمسىز بە دەپ سۇراپ ەدىم، بيىل پەنسياعا شىققانىن ايتتى. ابەكە، باياعىدا ءسىزدىڭ ءبىر قالتا ساعاتىڭىز بولۋشى ەدى، سول بار ما؟ دەدىم.ۇمىتپاعان ەكەنسىڭ عوي، بار. كارى جولداس ساعاتىم عوي. ۇستاپ ءجۇرمىن. كورسەتىڭىزشى، ابەكە؟ نەسىن كورەسىڭ، باياعى سول جامان ساعات. كورەيىن، سول ساعاتىڭىزدى ءبىر كورۋگە قۇشتارمىن.ابەكەڭ جانجاعىمىزدان اعىلعان حالىققا قاراپ الدى دا: قيىندا قالدى عوي، دەدى،مەن مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردىم ابەكە، ءسىز ونى ىشكى مويىن قالتاڭىزعا سالىپ جۇرەتىن ەدىڭىز، ءالى دە سويتەسىز بە؟ابەكەڭ باسىن شايقاپ، ول دا كۇلدى. ءا، سول ما! ونى دا ۇمىتپاعان ەكەنسىڭ عوي. قاراشى، ءبارىن ۇمىتپاپسىڭ...جانە ءبىراز سويلەسىپ تۇردىق تا، قوش ايتىستىق، ابەكەڭ ماگازينگە كىرۋگە بەت الدى دا، مەن تومەن ترامۆايعا قاراي كەتتىم. ارتىما بۇرىلىپ قاراسام، شۇبىرعان جۇرتپەن قاباتتاسىپ، ول ۇلكەن ەسىكتەن ەنىپ بارادى ەكەن. قاباتقابات كيىمنىڭ ەڭ ىشىندە، اۋزى تۇيمەلەنگەن مويىن قالتادا، اق شۇبەرەككە ورالعان، قاقپاقتى قالتا ساعات كەتىپ بارا جاتقانىن كوزىمە ەلەستەتتىم.ليتسەنزياسىنان ايىرىلعان جوو ستۋدەنتتەرى باسقا ۋنيۆەرسيتەتتەرگە قالاي اۋىسادى؟قانات بىرلىكۇلى 33994زىكىريا زامانحانۇلى 46799
|
قانداستارىمىزدىڭ ازاماتتىق الۋ ماسەلەسى ءالى قيىندىقتان شىعا الماي كەلەدى قازىبەك يسانۇرسۇلتان. قازاقپارات پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتات قازىبەك يسا ەلىمىزدە دەموگرافيا جانە كوشىقون جونىندەگى اگەنتتىكتى قۇرۋدى ۇسىندى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.نۇر سۇلتان. قازاقپارات قازاقستان حالىق پارتياسى فراكسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى بالا كۇتىمى بويىنشا جاردەماقىنى ۇلعايتۋدى ۇسىندى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.نۇر سۇلتان توكيو باعىتىنداعى ۇشاقتار جارتىلاي بوس ۇشادىنۇرسۇلتان. قازاقپارات نۇر سۇلتان توكيو باعىتىنداعى ۇشاقتار جارتىلاي بوس ۇشادى. 237 ادامعا شاقتالعان 757 اۋە كولىگىنىڭ قىزمەتىن ەڭ كوبى 36 ادام پايدالانادى.نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پارلامەنتتىڭ 4سەسسياسىن اشتىاستانا. قازاقپارات بۇگىن 6 سايلانعان ق ر پارلامەنتىنىڭ 4 سەسسياسى اشىلدى. ساسسيانى مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اشتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.زاعيپا باليەۆا سۋيتسيدكە قارسى بالالار قوزعالىسىن قۇرۋدى ۇسىندىاستانا. قازاقپارات قازاقستاننىڭ بالا قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلى زاعيپا باليەۆا سۋيتسيدكە بالالار قوزعالىسىن قۇرۋدى ۇسىندى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.قازاقستاندا بالالار كودەكسى ازىرلەنىپ جاتىراستانا. قازاقپارات قازاقستاندا بالالاردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەمەلەرى جۇيەلەنەتىن جاڭا بالالار كودەكسى ازىرلەنىپ جاتىر، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.ەكى جىلدا مەكتەپتەردى اعىلشىنشا ساباق بەرەتىن ۇستازدارمەن قامتۋ كۇمان تۋدىرادى دەپۋتاتاستانا. قازاقپارات 2020 جىلعا دەيىن مەكتەپتەردى اعىلشىن تىلىندە ساباق بەرەتىن مۇعالىمدەرمەن قامتۋ كۇماندى تۋدىرادى.ءماجىلىس ءتوراعاسى نازىك جانداردى 8 ناۋرىزبەن قۇتتىقتادىاستانا. قازاقپارات ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ ءتوراعاسى نۇرلان نىعماتۋلين ەلىمىزدەگى نازىك جانداردى 8 ناۋرىزبەن قۇتتىقتادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىنان كەيىن ماجىلىستە ۇلتى باسقا دەپۋتاتتار جاپپاي قازاقشا سايراپ كەتتىاستانا. قازاقپارات ۇكىمەتتەن كەيىن ىلەشالا بۇگىن ماجىلىسمەندەر دە جاپپاي قازاقشا سايرادى.حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ تۋرالى زاڭ جوباسى سىنعا ۇشىرادىاستانا. قازاقپارات رەسپۋبليكالىق تاۋ كەن ءوندىرىسى مەن مەتاللۋرگيا كاسىپورىندارى قاۋىمداستىعىنىڭ باسشىسى نيكولاي رادوستوۆەتس جاڭا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ءمادينا ءابىلقاسىموۆادان حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن پارلامەنتتەن قايتارىپ الۋدى سۇرادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.مۇحتار ەرمان ءماجىلىس كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ سايلاندىاستانا. قازاقپارات بۇگىن پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا پالاتانىڭ حالىقارالىق ىستەر، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنە جاڭا ءتوراعا سايلاندى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.زاڭنىڭ سياسى كەپپەي جاتىپ، وزگەرىس ەنگىزگەن دۇرىس ەمەس دەپۋتاتاستانا. قازاقپارات ق ر پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى سۆەتلانا بىچكوۆا زاڭ شىعارۋ جۇمىسىنىڭ باستى كەمىشىلىكتەرىن اتادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.ءماجىلىس ءتوراعاسى: جولداۋداعى 10 نەگىزگى مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋعا ءبىر كىسىدەي اتسالىسۋىمىز قاجەتاستانا. قازاقپارات ءماجىلىس ءتوراعاسى نۇرلان نىعماتۋلين پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىنا قاتىستى پىكىرىن ءبىلدىردى.
|
ابۋباكىر قايران. قوس مۇسكىن ادىرنا ۇلتتىق پورتالىومىرىندە ءدال مىنانداي بۋمابۋما كوپ اقشانى قولىنا ۇستاپ كورمەپتى. بەس ميلليون تەڭگە. قاقپاعى اشۋلى تۇرعان قارا ديپلوماتتىڭ ىشىندە قازقاتار بولىپ ءتىزىلىپ جاتقان كوكالا، قىزىلالا بۋمالاردان تاناۋ قىتىقتار جۇپار ءيىس اڭقيتىنداي مااۋ، ءتىپتى، الەمدە جوق ايشىقتارمەن ورنەكتەلگەن كىلەم تۇگىندەي بولىپ مىڭ قۇبىلعان ۇستىڭگى بەتىندە كولدەن كوتەرىلگەن ساعىمداي سيقىرلى ساۋلە دىرىلدەپ تۇرعانداي مااۋ! ايتەۋىر، وزىنە عانا تيەسىلى مول قازىناعا قاراعان سايىن ادام ايتقىسىز تىلسىم سەزىمدەردىڭ تەرەڭىنە باتىپ بارا جاتقانى انىق. الگى ساعىمداي بۇلدىرىلعان سيقىرلى ساۋلەنىڭ ۇستىنەن الاقانىمەن سيپاعىسى كەلىپ ەدى، ءدىرءدىر ەتكەن ساۋساقتارىن كورىپ، قولىن تەز تارتىپ الا قويدى. باياعىدا، جاس كەزىندە، ءوزى شوپىرى بولىپ جۇرگەن باستىعىنىڭ دا مول اقشاعا قولىن سوزعاندا، ساۋساقتارىنىڭ ءدال وسىلاي دىرىلدەگەنى ەسىنە تۇسە قالدى. ول وزىنە شەتەلدىك كولىك ساتىپ الماق بولىپ، مۇنى قاسىنا ەرتىپ، جيناق كاسساسىنا بارعان بولاتىن.ول بايقۇستىڭ ساۋساقتارى ۇزاق جىلدار بويى تىرنەكتەپ جيناعان اقشاسىنا دەگەن قيماستىقتان دىرىلدەگەن شىعار. ال بۇنىكى نە؟ مىناۋ كوپ اقشا ماڭداي تەرىن سىپىرىپ، تابانىنان تاۋسىلىپ ءجۇرىپ تاپقان قاراجاتى دا ەمەس، نەمەسە، توسىننان توسىن ءبىر جەردەن تاۋىپ العان ولجاسى دا ەمەس. اشىعىن ايتسا، اسپاننان تۇسكەن اقشا عوي بۇل! اللا! نە ويلاپ وتىر ءوزى؟! وسىدان التىاق اي بۇرىنعى ءومىرىن ەسىنە تۇسىرسە... قانداي ازاپ، قانداي توزاق!ايەلى مەن قايىن جۇرتىنىڭ تەپەرىشىنە شىداماي، ەكى قولىن توبەسىنە قويىپ، ءۇيدى دە، جۇمىستى دا تارك ەتىپ، بومج بوپ كەتتى ەمەس پە! بۇكىل جۇرت بومج دەپ اتايتىن باسپاناسىز، جاقىنجۋىقسىز، قاڭعىباس، بەيشارا ادامداردىڭ دا وزدەرىنە ءتان قوعامداستىعى، ءبىربىرىنە دەگەن جاناشىرلىعى بولاتىنىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس. قاي جەردە قونالقالىق ورىن بار، قاي جەردەن ءوز ىڭعايلارىنا كەلەتىن اقىلى جۇمىستار تابىلادى، ارزان كيىمكەشەك، توسەنىشتەر سياقتى كەرەكجاراقتاردى قايدان، قالاي تابۋعا بولادى... وسىندايلاردىڭ ءبارى بومجداردىڭ ءبىربىرىمەن جالعاسۋى ارقىلى ىسكە اسىپ جاتادى عوي. ولار ءبىرىنءبىرى ەشقاشان سىرتقا تەۋىپ، جاتىرقاماق ەمەس، كەرىسىنشە، قاشاندا قامقور پەيىلمەن جاقىنداسىپ جۇرگەندى ءتاۋىر كورەدى. ءوزىنىڭ قارنى قاتتى اشىپ تۇرسا دا، ءبىر جاپىراق قارا نانىن ءبولىسىپ جەۋگە دايىن تۇراتىن مارتتىكتەرى دە ءبىر ەرەسەن. قولدارىنا الدەقانداي مولىراق تابىس ءتۇسىپ قالعاندا، وزدەرىنە لايىق كوزدەن تاسا ءبىر جەرگە ايەلەركەگى جينالىپ، ساۋىق كەشتەرىن وتكىزەتىندەرى دە ءبىر جوسىن! سول بومجداردىڭ ءبىرى بولىپ سانالاتىن ءوزى وسىندا... مىناۋ حان سارايىنداي جەكەجايعا ءبىرىنشى قۇدايدىڭ، ەكىنشى كامقور قوجايىننىڭ جەتەلەۋىمەن كەلىپ، ورنىعىپ العان سوڭ، ءبىر ايداي عانا ماسايراعانداي بولىپ جۇردە دە، ەكى اي وتەروتپەستەن بۇرىنعى بومج كۇندەرىن ساعىنا باستادى ەمەس پە؟! ۇستىندەگى ءتاۋىر كيىمدەرى مەن الدىندا دايىن تۇراتىن تاماعى مەن شارابى دا جالىقتىرىپ جىبەرە جازدادىاۋ؟ ويتەتىن ءجونى دە بار. ەشقايدا شىعارمايدى. ەشكىممەن وڭاشا سويلەستىرمەيدى. تەلەفونى دا جوق. قوجايىننىڭ شاقىرعان قوناقتارىنىڭ اراسىندا اۋىلداس ءىنىسى بولىپ وتىرۋ دا ىڭعايسىز عانا ەمەس، ىرىقسىز، ىقتيارسىز ساتتەرىنىڭ قاتارىنان سانالاتىن بولدى. كەلگەن قوناقتاردىڭ كوپشىلىگى ءبىرىنىڭ اۋزىنا ءبىرى تۇكىرىپ قويعانداي. وزدەرى دە، سوزدەرى دە، كۇلگەن كۇلكىلەرى مەن وكپەلەسە قالاتىندارى دا، ءتىپتى، اراق شاراپ ءىشۋ مانەرلەرى دە ۇقساس، بىردەي. مۇنىڭ جاراتىلىسىندا ادام تانىعىشتىق قاسيەتى بار ەكەنى راساۋ، ولاردىڭ كۇلىپ وتىرسا دا، سۋىق جىلتىلدايتىن كوزدەرىندەگى جاۋىزدىق پەن جىرتقىشتىقتى، اراق ءىشىپ وتىرىپ اشىلىپ سويلەگەندەي بولسا دا، ءار سوزدەرىنەن جالعاندىق پەن جالداپتىقتى انىق بايقاپ وتىرادى.ءىشى پىسىپ، جالىققانىن بىلاي قويعاندا، سولارعا دەگەن ىزاسى مەن جيىركەنىشى قوسا قاباتتاسىپ، پاسىق قاۋىمنىڭ اراسىنان تەزىرەك سىتىلىپ كەتۋدىڭ امالدارىن قاراستىرادى. ولاردىڭ ىشىنەن زاڭ ادامدارى مەن نوتاريۋستەردى دە كورىپ ءجۇردى. الگىلەردىڭ سول جەردە وتىرعانداردان تۇك وزگەشىلىكتەرى جوق جىلميعان جۇزدەرىنە كوزى تۇسكەن سايىن: وسى ءبىزدىڭ قوعام نە بوپ بارا جاتىر؟! دەگەن ۋداي اششى ويلارعا دا مەلدەكتەي بەرەتىن. قازىرگى قوعامدى جەگىدەي جەپ بارا جاتقان پالەنى جەمقورلىق دەپ ءجۇر عوي، سول پالەنىڭ دە سيپاتىن وسى توبىردىڭ ءىسارەكەتتەرىنەن، سويلەگەن سوزدەرىنەن بايقاۋعا بولاتىن سياقتى... ەندى، مىنە، سول توبىردان دا، مىنا كەڭ سارايدان دا، ونىڭ قوجايىنىنان دا قۇتىلاتىن شاققا جەتىپ وتىر.ديپلوماتتىڭ قاقپاعىن جايىمەن جاۋىپ، مۇقيات كىلتتەدى دە، بۇرىشتا تۇرعان ۇلكەن شكافتىڭ ارتىنا جاسىردى. سەرەيگەن بويىن مەڭگەرە الماي قالعانداي، وڭعا، سولعا تەڭسەلىپ، بولمەنىڭ ءىشىن ءبىراز كەزىپ ءجۇردى دە، ۇلكەن شاراينانىڭ الدىنا بارىپ قالت توقتادى. قالايسىڭ، وقاس؟ دەدى ايناداعى بەينەگە. قونقاق مۇرىندى، قالىڭ قاباقتى، قاپقارا ساقالمۇرتى وزىنە بەك جاراسقان شەگىر كوزدىلەۋ سۇر جىگىت اينادان تەسىرەيە قارايدى. قىسقا قىرقتىرعان قايراتتى شاشىنىڭ ءار تالى قىبىرلاپ، قوزعالىپ تۇرعان سياقتى. قوس سامايىنىڭ كۇمىستەي اقتىعى دا اجارىن اشا ءتۇسىپتى. ءوزىنىڭ ەكى كوزىنىڭ بۇلىڭعىرىناي!ەەە! بۇل كوز نە كورمەگەن كوز! جاقسىنى دا، جاماندى دا، ادالدى دا، ارامدى دا. نەسىن ايتارسىڭ؟! ءبىر مىقتىنىڭ ماڭدايىنا باسقان جالعىز قىزىنا قۇمارتا قاراپ، عاشىق قىلعان دا وسى كوز! سول قىزدى الىپ تىنعان سوڭ، ءبىر ساتتە مىڭ قۇبىلعان جۇزىنەن نە ءتۇرلى قۇپيا سىرلاردى وقىپ، تانىپ تۇرعان دا وسى كوز! ءسۇيىپ العان جانجارىنىڭ ماشينا ىشىندە كوڭىلدەسىمەن قالاي ايقالاسىپ، ايمالاسىپ وتىرعانىن دا كورگەن وسى كوز! ءيا، بۇل كوز باياعى بالا كەزىندە، جاس شاعىندا جانجاعىنا نۇر شاشىپ تۇراتىن جاسىل جاۋھاردىڭ ءدال وزىندەي نۇرلى كوز ەدى، ال قازىر... كارى جولبارىستىڭ جاسىعان جانارىنان اۋمايدى. ءوزى قازىر وتىز بەس جاستا. ەندى وتىز بەس جىل ءومىر سۇرە مە، سۇرمەي مە؟ ونى ءبىر اللانىڭ ءوزى بىلەدى. ويلاپ تۇرسا، ارتىنا قارايلايتىن ەشكىمى دە، ەشتەڭەسى دە جوق ەكەن. اۋىلداعى ءىنىسى مەن اناسىن دا كورمەي كەتكەلى قاي زامان. جان اناسىن ساعىنىپ، ءبىر كورىپ قايتۋعا ءجۇز رەت وقتالىپ، ءجۇز رەت توقتالعان شىعار. ادام بالاسى دا جامان ۇيرەنگەن جانۋار سياقتى تەرىس جولعا ءبىر ءتۇسىپ كەتكەننەن كەيىن، قايىرا بويىن جيناپ الۋى قيىنعا سوعادى ەكەن. ەڭ سوراقىسى ءوزى تۇسكەن سول جولعا ەتى ۇيرەنىپ كەتەتىنى سونشالىق باسقا جولدىڭ ءبارى يرەلەڭ، بۇرالاڭ، كەدىربۇدىر سياقتى بولىپ، ۇرەي تۋعىزا باستايتىنداي. ومىرگە دەگەن قۇشتارلىعى دا تۇپكىلىكتى جويىلعان سوڭ، ارمان، ماقساتتان جۇرداي، ءۇمىتسىز دە تىلەكسىز كۇندەردىڭ تىركەسىنەن عانا تۇراتىن بوپبوس كەڭىستىكتە جالعىز قالادى. مىسالى، مۇنىڭ ءوزى اناسىنا بارماق تۇگىلى، ءوز اۋىلىنىڭ ادامدارىن سىرتىنان كورىپ قالسا بولدى تۇرا قاشاتىن كۇيگە جەتتى ەمەس پە؟! ايەلى مەن قىزى دا بۇعان دۇشپان بولىپ كەتكەلى قاشان. بارا قالسا، يت قوسىپ قۋاتىندارى ايدان دا انىق. قايتسە ەكەن؟ قايدا بارسا ەكەن؟.. وسى... بۇل نەگە دال بولىپ تۇر؟ ەل ءىشى التىن بەسىك دەگەن ءبىر تاماشا ءسوز بار ەمەس پە؟! اۋىلىنا نەگە كەتپەسكە؟ ەلىنە!.. اناسىنا!.. ىنىسىنە!..اياق ءدۇرسىلى ەستىلدى. بىرەۋ ەكىنشى قاباتقا كوتەرىلىپ كەلە جاتىر. قوجايىن شىعار. كەلەتىن ۋاقىتى بولدى. اينا الدىنان كەرى بۇرىلىپ، كەلە جاتقان ادامدى كۇتىپ الۋعا ىڭعايلاندى. قوجايىنى. وو، وكۋس! دەپ قۇشاعىن جايعان قوجايىننىڭ ەكى ەزۋى ەكى قۇلاعىندا ەكەن، قالايسىڭ؟ ءاي، وكۋس، سەنىڭ شۇكىرىڭ نە؟ بۇگىن اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلعان كۇن! دەدى قوجايىنى مۇنى قاپسىرا قۇشاقتاپ تۇرىپ، مىنە، بۇگىن ميلليونەرسىڭ. ەندى قالاي قاراي سامعايمىن دەسەڭ دە ءوزىڭ بىلەسىڭ. مەن اۋىلىما بارامىن. شەشەم مەن باۋىرىما كەتەمىن، دەدى وقاس ساپسالقىن ءوڭىن جىلىتپاي، سونداي بايلامعا كەلدىم، باسەكە. ءوزىڭ اقجارقىن، جايدارى جىگىت سياقتى ەدىڭ، اياق استىنان تاكاپپار بولا قالىپسىڭ عوي. الدە، اقشانىڭ بۋى ما؟ دەپ، بويىنا شىر بىتپەگەن ارىق ادام كۇيگەلەكتەنىپ قالعانداي بولدى. جۇپجۇقا بەت تەرىسىنىڭ ارعى جاعىنان كورىنىپ تۇرعانداي جاق سۇيەگى مەن شىقشىتى ۇزدىكسىز قيمىلداپ تۇرعانداي. اعى سارعايىپ كەتكەن ۇلكەن كوزدەرىنىڭ قاراشىعى دا ەكى جاققا توقتاۋسىز جۇگىرەدى. ءوڭى سارى ادام قىزارعىش كەلەدى، ال مۇنىڭ قوجايىنى لاپىلداپ، ورتەنىپ بارا جاتقان سياقتى. قاباعىڭدى قارىس ءتۇيىپ الىپسىڭ عوي. وسى سەن بەس ميلليوندى ازسىنىپ تۇرسىڭ عوي دەيمىن. ون بەس ميلليوندى العان، ساعان الىپ بەرگەن مەن ەكەنىمدى ۇمىتىپ تا قالدىن با؟ قولىڭنان جەتەلەپ ءجۇرىپ، جوعالىپ كەتكەن تولقۇجاتىڭدى دا الىپ بەردىم، كاسىپكەر رەتىندە يپىڭدى دا اشىپ بەردىم. بۇكىل سالىقتارىڭدى دا ءوز قالتامنان تولەپ تۇردىم. جارتى جىل بويعى جاتىن ورنىڭ مەن ىشەر تاماق، كيەر كيىمىڭدى دە قوس بۇعان. جاساعان جاقسىلىعىمدى دا ەسكەر. مەنىڭ اتىما اشتىرعان يپ دەگەنىڭىز ەندى نە بولادى؟ الاتىن كرەديتتى الىپ الدىم. ەندى ولار مەنىڭ قىر سوڭىمنان كالماي قويماي ما؟ ويبوي! دەپ قوجايىن كەكەي كۇلدى، سونى ۋايىمداپ وتىر ەكەنسىڭ عوي. مەن ساعان العاش كەزدەسكەنىمىزدەاق ايتتىم ەمەس پە؟ يپنى اۋادان جاسايمىز دەپ. ول يپنىڭ اتى بار، زاتى جوق. ءتۇسىندىڭ بە؟ ەندى يپ جوق. ءتۇسىندىم، دەدى وقاس، مەن ەلگە بارعان سوڭ، شەشەم مەن ىنىمە مىنا اقشانى قايدان الدىم دەيمىن؟قوجايىن قارقىلداپ كۇلدى. كوشەدەن التىن تاۋىپ الدىم دە. دەدى دە، كەنەتتەن الدەبىر قيسىندى ءۋاج ويلاستىرعانداي بولىپ، ەكى كوزىن تارس جۇمىپ، يەگىن كوككە كوتەرىپ، تۇرا قالدى. بىلاي دەپ ايت، دەدى سونسوڭ وقاسقا سۇق ساۋساعىن بەزەپ، التى اي بويى التايدى ارالاپ، التىن ىزدەۋشىلەرمەن ءجۇردىم دە. سونشاما ۋاقىتتا بار تاپقان التىنىمنىڭ قۇنى وسى عانا دە. بۇل تۋرالى ەشكىمگە ايتپاڭىزدار دە. التايدىڭ قاي جەرلەرىندە بولدىڭ؟ دەپ سۇراسا نە دەيمىن؟ كۇرشىم، قوتانقاراعاي دەي سال. سونىمەن... سەن ەلىمە كەتەمىن دەيسىڭ عوي. اۋىلىڭدى ايتقانسىڭ، بىلەم. اناڭا سوقا باسىڭ سوپيىپ جالعىز بارعانىڭ جاراسپايدى. ونىڭ ۇستىنە بەس ميلليون تەڭگەنى كوتەرىپ ءجۇرسىڭ. وتە قاۋىپتى. سىي قىلساڭ، سىپىرا قىل دەگەن ءسوز بار عوي، مەن سەنى اۋلىڭا جەتكىزدىرىپ تاستايىن دەپ تۇرمىن. ءۇش ءجۇز شاقىرىم دەگەن تۇك ەمەس. سەنى مەنىڭ كومەكشىم ساشا... سانات اپارادى. ونى اناڭ مەن ىنىڭە التىن ىزدەۋشىلەردىڭ باستىعى دەپ تانىستىر. سونسوڭ، بىتىرگەن جۇمىستارىڭ تۋرالى ونىڭ ءوزىاق سايراپ بەرەدى. ول ەسىك الدىندا. ماشينانى تەكسەرىپ جاتىر. مەن وعان ايتايىن. سەن ءازىر بول.قوجايىن اسىعا باسىپ شىعىپ كەتكەن سوڭ، اۋلا جاقتاعى تەرەزەنىڭ الدىنا بارىپ، دوڭكيگەن قارا ماشينانىڭ قاسىندا تۇرعان ەكەۋگە قارادى دا تۇردى. قوجايىن ساشاعا الدەنەلەردى جانىن سالا ءتۇسىندىرىپ جاتىر. ساشا قوجايىنعا ۇرەيلەنگەن ادام سياقتى ءۇرپيىپ قارايدى. ەندى ءبىر ساتتە باسىن شايقاپ، شەگىنىڭكىرەپ تە كەتتى. قوجايىن قاتتى اشۋلانعانداي بولىپ، ۇستىندەگى ۇزىن پلاشىنىڭ ەتەگىن كەرى سەرپىپ جىبەرىپ، ىشقىرىنىڭ ارتىنان بىردەڭەنى ساۋىرىپ الدى. وقاس انىقتاپ قاراپ ەدى، تاپانشا ەكەن.مىناۋ ساشانى اتىپ تاستايىن دەپ تۇر ما؟ دەپ شوشىپ كەتكەن وقاس، بويىن تەز جيىپ الا قويدى. ارقاسى شىمىرلاپ، جۇرەگى مۇزدادى.جوق، قوجايىن تاپانشانى كەزەنبەدى. ساشانىڭ قولىنا زورلىقپەن ۇستاتتى. سودان سوڭ، سۇق ساۋساعىن شوشاڭداتىپ، الدەنەلەردى ناقتالىپ ايتىپ، پارمەن بەرىپ جاتقانداي بولدى. تاپانشانى ساشاعا نەگە بەردى؟ اقشالى ادامدى اپارا جاتقان سوڭ، قارۋمەن ءجۇرسىن دەگەنى مە؟ الدە....وقاستىڭ كوز جانارى شاراسىنان شىعىپ كەتە جازداپ، ماڭايىنا الاق جۇلاق قارادى. دەرەۋ جول سومكەسىنىڭ سىرتقى قالتاسىنا سالىنعان كنوپكالى پىشىعىن الا قويىپ، سول جاق ىشكى قالتاسىنا سالىپ الدى. وسى ساتتە قوجايىننىڭ دا كەلە جاتقان دىبىسى ەستىلدى. ويلاعانىڭ بولا قويماس، باسەكە دەپ كۇبىرلەدى وقاس. ساعاتىنا قاراسا، كۇننىڭ باتۋىنا دا ءۇشءتورت ساعاتتاي عانا ۋاقىت قالىپتى. ءسىز مەنى قازىراق اتتاندىرايىن دەپ تۇرسىز با؟ دەدى وقاس كىرىپ كەلە جاتقان قوجايىنعا. ءيا. ارينە. بۇل تىم اسىعىس قوي. مەنىڭ ساتىپ الاتىن نارسەلەرىم بار. اۋىلىما قۇر قول بارمايمىن عوي ەندى. ءجا، ءجا، ءتۇسىندىم. قازىر ساشاعا ايتامىن. بازارعا سوعىپ، ءبارىن الاسىڭدار. كۇن ابدەن كەشكىرىپ كەتەدى عوي. مەن سوندا... اۋىلىما ءتۇن ىشىندە بارام با؟ ول بولمايدى عوي، باسەكە. بۇگىن ساۋدامىزدى جاساپ، ەرتەڭگى تاڭدا شىعىپ كەتەيىك.قوجايىن وقاستىڭ بەتىنە ويلانا قاراپ تۇرىپ: ماقۇل. بوپتى. دەدى دە، وندا، ءجۇر. ساشا سەنى بازارعا قازىراق اپارسىن، دەپ، وقاستى تومەنگە قاراي جەتەلەي جونەلدى.بۇلار شىعار كۇندى بەتكە الىپ، ۇلكەن جولمەن ىزعىتىپ كەلە جاتىر. رولدە وتىرعان ساشانىڭ ءوڭى قۇپقۋ، يمەك تۇمسىعى ودان سايىن ەڭكەيىپ، ۇستىنگى ەرنىمەن جاعالاسىپ تۇرعانداي. قارسى الدىنا قادالا شۇقشيعان قارا كوزدەرىنىڭ تۇبىنە قاسىرەت ارالاس قاتالدىق ۇيالاپ الىپتى. مىنەزىن ادام ۇعىپ بولمايتىن وسى جىگىتتىڭ قازىر نە ويلاپ وتىرعانىن وقاس وزىنشە شامالايدى. بۇل مەنى ءولتىرۋدىڭ امالايلاسىن جوسپارلاپ قويعان. ەندى سونىڭ ىڭعايىن قالاي كەلتىرۋدىڭ ءساتىن عانا كۇتىپ وتىر دەيدى ىشكى پايىمى. ءوزى دە قالتاسىنداعى سۋىق قارۋىن انداساندا سىرتىنان باسىپ، سيپالاپ قويادى.ساشا، باعانا، كولىككە مىنە سالىسىمەناق تۇسكە تامان وزەنگە ىلىگەتىندەرىن، سونىڭ جاعاسىندا ءوزى بىلەتىن ءبىر جايلى جەر بار ەكەندىگىن، سوندا بارىپ، سۋعا ءتۇسىپ، تاماق ىشەتىندەرىن ايتقان بولاتىن. ەە، مەنى سول جەردە ولتىرمەكسىڭ عوي دەپ ويلاعان وقاس، مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەرگەن. ساشا مۇنىسىن قۋانىپ تۇرعانى دەپ جورىدى ما، ارقاسىنان قاعىپ، وكۋس! ءبارى عاجاپ بولادى! دەدى. بۇعان ەشتەڭە سەزدىرمەۋگە تىرىسىپ وتىرسا دا، اپالاقتاعان تۇرىنەن قۇپيا سىرىن وقىپ قويعان وقاسقا وسىنىڭ ءبارى كۇلكىلى بولىپ كورىندى . مەن مۇنى ءولتىرىپ، قانىن ارقالامايمىن. جاي عانا جاراقاتتايمىن دەگەن بايلامىن دا جاساپ قويدى. تاپانشاسىن قولعا تۇسىرسە بولدى ەمەس پە؟! سەنىڭ مۇندا قىزمەتكە كەلگەنىڭە قانشا بولدى؟ دەپ سۇرادى وقاس، باعانادان بەرگى تىمتىرىس ۇنسىزدىكتى بۇزىپ. تاياۋدا بەس جىل بولدى. و و! تاجىريبەلى ەكەنسىڭ عوي. انا قوجايىن قانداي ادام ءوزى؟ بومجدارمەن كوپ اينالىسا ما؟ سوندا قالاي؟ ءبارىن التى اي اسىراپ، سودان سوڭ اقشاسىن ۇستاتىپ، قۇيرىعىنان ءبىر تەبە مە؟ الدە... نە دەگىڭ كەلىپ وتىر؟ الدە، سەنىڭ قولىڭا تاپسىرىپ، اۋىلىنا جىبەرە مە؟ اۋىلىما بارام دەگەن ءوزىڭ ەمەس پە؟ ءيا. ءوزىم. بۇرىنعى بومجداردى قايدا اپارىپ تاستادىڭ؟ نەشەۋىن؟ وي، كوپ ەمەس. ۇشەۋاق. وزدەرى كەتتى عوي. قالاعان جاقتارىنا. ۇستالاپ قالعاندارى جوق پا؟ساشا مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردى دە، ءبىر ساتتە قيسايا قالعان بەتاۋزىن ءبىر قولىمەن ۋقالاپۋقالاپ، قالپىنا كەلتىرگەندەي بولدى. ايتەۋىر، كەتتى عوي. ودان سوڭعىسىن مەن قايدان بىلەيىن، دەپ، قايتادان ءتۇيىلىپ الدى. وقاس مۇنىڭ جان دۇنيەسىن ءالى دە زەرتتەي ءتۇسۋ ءۇشىن جانە قوجايىننىڭ نە دەپ تاپسىرعانىن ءبىلىپ الماسا دا، سەزە ءتۇسۋ ءۇشىن سۇراقتارىن جالعاستىرا تۇسكەندى ءجون دەپ ءبىلىپ: قوجايىن اۋىلعا بارعان سوڭ نە دەپ ايتاتىنىڭدى ساعان تۇسىندىرەم دەپ ەدى عوي. ول نە دەدى؟ دەگەن ساۋال تاستادى. ساشا نە دەرىن بىلمەي، قاپىلدى دا قالدى. ءيا. ايتتى عوي، دەدى اقىرى. نە دەپ؟ سەن كىممىن دەيسىڭ؟ مەن... ساشا ءبىراق ساتتە تەرشىپ كەتكەندەي بولدى. مەن مەنمىن. كىممىن دەۋشى ەدىم؟ التىن ىزدەۋشى ەمەسسىڭ بە؟ قايداعى التىن؟ سەن دە ويدا جوقتى وتتاي بەرەدى ەكەنسىڭ. قىرتىپ.ساشا جىلدامدىقتى ازايتا باستادى. مىناۋ جەردە توقتايتىن ورىن بار. دارەت سىندىرىپ الايىق، دەپ بەتىنە قاراعاندا، وقاس ونىڭ جامان ويىن سۇپسۋىق مۇزداي كوزىنەن انىق وقىدى. كولىك توقتاعان ساتتەاق تەز قيمىلداپ، پىشاعىن سۋىرىپ الىپ، جارق ەتە تۇسكەن الماس ءجۇزىن ساشانىڭ كەڭىردەگىنە تىرەي قويدى. سول قولىمەن ونىڭ ارتىنا جاسىرىلعان تاپانشانى دا سۋىرىپ الدى. ەكى كوزى الاقانداي بولعان ساشا تىنىسى ءبىتىپ بارا جاتقانداي قىرىلداپ: وكۋس! مەنى ولتىرمە! مەنىڭ جازىعىم جوق قوي. اناۋ... اناۋ جۇمسادى عوي، دەگەن سوزدەردى عانا ايتىپ، ەكى قولىن كوتەرىپ، جالبارىنا باستادى. سەنىڭ ايەلىڭ، بالاشاعاڭ بار ما؟دەدى وقاس ىسىلداپ. جوق. مەن دە... مەن دە سەن سەكىلدى بومجبىن عوي. مەنى ولتىرمەشى. مەن سەنىڭ ايتقانىڭنىڭ ءبارىن ىستەيمىن. سەن نەشە بومج ءولتىردىڭ؟ ولتىرگەم جوق. قوجايىنعا ءولتىردىم دەپ وتىرىك ايتتىم. بىراق ولاردىڭ جارتى اقشاسى مەندە قالدى. ماعان دا سويتەر مە ەدىڭ؟ مۇنىڭ ۇلكەن ادامدىق ەكەن! دەپ، وقاس قارقىلداپ كۇلدى. وزگەنى ولىمنەن قۇتقاراسىڭ، ءوزىڭ دە باي تۇسەسىڭ. ەندى مەن سەنەن ءبىر تيىن دا اقشا المايمىن. ال مەنى وزەن جاعاسىنا نەگە اپارماق بولدىڭ؟ اقشا ساناۋعا. وسى جەردە دە ساناۋعا بولادى عوي. سەن وزەن جاعاسىنا بارۋدى كۇتپەياق باعانادان بەرى بار شىندىعىڭدى ايتقاندا، انا اقشانىڭ جارتىسىن ءوزىماق بەرەر ەدىم. ەندى كەش قالدىڭ. قانە، تەلەفونىڭدى شىعار!ساشا تەلەفونىن شىعاردى. ەندى، پوليتسيانىڭ تەلەفونىن تەر دە، وسى جەرگە شاقىر. تەز جەتىڭدەر دە. مۇنىڭىز نە؟ ماعان اقشا كەرەگى جوق. ءسىزدى قالاعان جەرىڭىزگە اپارىپ تاستايىن. قۇلىڭىز بولايىن! دەپ جالىندى ساشا. سەن قوجايىننىڭ قۇلى ەمەسسىڭ بە؟ ءيا. ول كىسى دە مەنى ولتىرمەك بولعان. ءوزى. سوندا اياعىن قۇشاقتاپ جىلادىم. مەندە دە ءبىر ديپلومات اقشا بار ەدى. تۋرا وسى سياقتى. قاتتى جالىنىپ ەدىم، ءومىر بويى قۇلىم بولىپ وتەسىڭ بە دەدى. مەن قۇلىڭ بولىپ وتەمىن دەپ انت بەردىم. ءدال وسى ءسىز سياقتى بومجداردى ولتىرۋگە الىپ شىعىپ، ولتىرمەي جىبەرگەن سەبەبىم دە ءوزىمنىڭ بۇرىنعىبومج بولعاندىعىمنان عوي. بومجدار ءبىربىرىنە جاماندىق جاسامايدى ەمەس پە؟ مەن دە سەنىڭ جانىڭدى قيدىم. سەن پوليتسيانى شاقىر. ولارعا: قوجايىندى ۇستاپ بەرۋ ءۇشىن ەكەۋمىز كەلىستىك دەيمىز... مىنا اقشانى قايتەمىز؟.. بىلاي بولسىن پوليتسياعا ءبىراق ميلليون ۇستاتامىز. بەرگەنى وسى! دەيمىز. ال قالعان ءتورت ميلليوندى ەكەۋمىز ءبولىپ الامىز. وسى قازىراق.ساشانىڭ ءوڭى كىرىپ، ءتىپتى، ىرجىڭ ەتىپ كۇلىپ جىبەرگەنىن ءوزى دە سەزبەي قالدى. ول ءابجىل قيمىلداپ، پوليتسيامەن حابارلاسۋعا كىرىستى.اقشالارىن ءبولىسىپ العان سوڭ، پوليتسيا جاساعىنىڭ كەلۋىن كۇتىپ، الۋان ءتۇرلى ويعا باتىپ، ابىرجىپ وتىرعان ەكەۋى، وزدەرىنىكىندەي قاپقارا ءبىر ماشينا قاستارىنا كەلىپ توقتاي قالعاندا، دەنەلەرى تۇرشىگىپ، جۇرەكتەرى اتقاقتاپ، قاتتى قورقىپ كەتتى.قارا كولىكتەن اتقىپاتقىپ شىققان ءۇش جىگىت تاپانشالارىن كەزەنىپ، كەلگەن بويلارىندا ساشا مەن وقاستى وتىرعان ورىندارىنان سۋىرىپسۋىرىپ الدى. ەكەۋىنىڭ دە قولىنا كىسەن سالعاننان كەيىن عانا قارا ماشينەدەن سوزالاڭداي تۇسكەن قوجايىننىڭ قۇپقۋ ءجۇزى مەن ءجىپجىڭىشكە سۇلباسى كورىندى. ول ماڭعازدانا باسىپ بۇلاردىڭ قاسىنا كەلدى. ءيا، قوس مۇسكىن، قالدارىڭ قالاي؟ دەدى كۇلىمسىرەي قاراپ. مەنى ۇستاپ بەرەمىن دەپ، وزدەرىڭ تۇتقىن بولدىڭدار. بىرەۋگە ور قازبا. قازساڭ تاياز قاز ءوزىڭ تۇسەرسىڭ دەگەن. سەن، ساشا، اينالايىن، ماشينانىڭ ىشىندە دىبىس تىڭداعىش قارا قوڭىز تۇرعانىن قالاي سەزبەي قالدىڭ؟ساشانىڭ ءوڭى كۇلگىن تارتىپ، تالىقسىپ كەتە جازدادى. وقاس قوجايىننىڭ بەتىنە تىك قاراپ تۇرىپ، ىزعارلانا سويلەدى: ەسىڭدە بولسىن، سەنىڭ اجالىڭ ەكەۋمىزدەن بولماسا دا، كۇندەردىڭ كۇنىندە ءبىز سەكىلدى ءبىر بومجدان بولادى. سول ساتتە وسى ءسوزىمدى ەسىڭە الارسىڭ! دەدى.قوجايىن: ەكەۋىن دە تاۋعا اپارىپ، ورتەپ جىبەرىڭدەر! دەدى دە، ەكى قولىن ارتىنا ۇستاعان كۇيى كولىگىنە قاراي بۇرىلىپ كەتتى.وسى كەزدە وزانداتىپ كەلە جاتقان پوليتسيا كولىگىنىڭ ءوزى كورىنبەسە دە، قۇلاق جاراتىن اششى دىبىسى انىق ەستىلدى. قوجايىن جالت قاراپ: تەز! ماشيناعا! كەرى بۇرىلىڭدار! انالارعا قارسى جۇرەمىز! دەدى.ەكى كولىك شۇعىل بۇرىلىپ، كەرى قاراي جونەلدى. قارسى كەلە جاتقان پوليتسەيلەر دە قاستارىنان زۋزۋ ەتىپ وتە شىقتى. ولار دا ەكى ماشينا ەكەن. ساشا بەتىن ەكى الاقانىمەن باسىپ، ەڭىرەپ جىلاپ جىبەردى. كەشىگىپ قالدى! ولار كەشىگىپ قالدى! دەپ ەڭكىلدەگەندە، وقاس ونى يىعىمەن قاعىپ: جىلاما باۋىرىم! بوسامايىق! نە كورسەك تە، تىك قاراپ تۇرىپ قارسى الايىق! دەپ جۇباتۋ ايتقان بولدى.وقاستىڭ كوز الدىنان بۇكىل ءومىرى تىزبەكتەلىپ ءوتىپ جاتقانداي. اكەسى الپىس جاسقا ەندى ءىلىنىپ تۇرعاندا اۋىرمايسىرقاماي ۇيقتاپ جاتىپ قايتىس بوپ كەتتى. وتە جۋاس ادام ەدى. ەكى ۇلىن ەكى تىزەسىنە وتىرعىزىپ الىپ، نەشە ءتۇرلى اندەر ايتاتىن. ءوزى گارموندى دا جاقسى تارتاتىن.مەكتەپتىڭ تۇنگى كۇزەتشىسى بولىپ جۇرگەن سوڭ با، ۇيدە بولاتىن كەزدەرى دە كوپ ەدى. سودان بولار، مەكتەپتە مۇعالىم بولىپ ىستەيتىن انالارىنان گورى بۇلار اكەلەرىنە جاقىنىراق تۇراتىن. انالارى، شىندىعىندا، وتە قاتال ادام ەدى. وسىدان ءتورت جىل بۇرىن ءتۇن ىشىندە ۇيىنە بارعاندا، مۇنىڭ قاسىنداعى ماس دوستارىمەن قوسىپ، وقتاۋمەن ساباپ قۋىپ شىققانىن قالاي ۇمىتار. سوندا دا جەتپىستەن اسىپ، سەكسەنگە كەلىڭكىرەپ قالعان سول اناسىن سوڭعى كەزدە قاتتى ساعىناتىن بولىپ ءجۇر.ءسىرا، مۇنى جاراتقاندا جاراتۋشىنىڭ كوڭىلى تۇسپەي قالعان بولۋ كەرەك. وسى جاسقا كەلگەنشە بار كورگەن قىزىققۋانىشى بالالىق، بوزبالالىق شاعىندا عانا قالىپتى. مەكتەپتى جاقسى بىتىرە تۇرىپ، ەكى رەت وقۋعا تۇسە المادى. جاس كەزىندە ەڭ ادەمى، ەڭ سىمباتتى جىگىتتەردىڭ ءبىرى ەدى، اسكەر قاتارىنا بارىپ كەلگەن سوڭ قالاداعى قىزىقتى كەشتەردىڭ، تويدۋمانداردىڭ گۇلى بولدى دا كەتتى. سودان كەيىن الگى مىقتىنىڭ قىزىن الدى. بۇعان جابىسقان سول قىزدىڭ ءوزى ەمەس پە ەدى؟! اقىرى نە بولدى؟ مۇنداي كەلىننىڭ كەرەگى جوق دەپ اناسى دا قانشا زارلادى. سول كەزدەردەاق ايىرىلىسىپ كەتۋى كەرەك ەدى. ءياءا، اللا تاعالانىڭ ءوزى مۇنىڭ جولىن ەشقاشان وڭعارماپتى. مىنە، قاراشى، رەتتەلەيىن دەپ تۇرعان مىنا شارۋانىڭ قالاي بىتشىت بولعانىن! اۋىلدا مۇنى ويلاپ اڭىراپ وتىرعان اناسىن دا ءبىر رەت كورە الماستان، و دۇنيەگە اتتانىپ كەتەتىن ءتۇرى بار. الدىنان نە كۇتىپ تۇر ەكەن؟ ءولىم بە، ءومىر مە؟..الدىڭعى كولىك اقىرىنداي باستادى. قوجايىن سوندا وتىر. بۇلاردىڭ جۇرگىزۋشىسى نە بوپ قالعانىن بىلگىسى كەلىپ، قارسى جولعا شىعىپ ەدى، زارەسى ءزار تۇبىنە كەتكەندەي ايعايلاپ جىبەردى. ويباي! توسقاۋىل! پوليتسەيلەر جولدى جاۋىپ تۇر! بىتتىك! قۇرىدىق!قوجايىننىڭ كولىگى توسقاۋىلعا تىرەلىپ بارىپ توقتاعاندا، ەكىنشى ماشيناداعى جىگىتتەر قوس بومجدىڭ قولدارىنا سالىنعان كىسەندى دە الىپ ۇلگەرگەن بولاتىن.الدىڭعى ماشينانىڭ ەسىگىن جايىمەن اشىپ، تاعى دا سوزالاڭداي تۇسكەن قوجايىن تاكاپپار كەيپىن بۇزباستان پوليتسەيلەرگە بەتتەدى. سالەمەتسىڭدەر مە، سۇڭقارلار! دەدى ول قارا كوزىلدىرىگىن كوزىنەن سىپىرىپ، سۇڭقار دەسە سۇڭقارسىزدار عوي! ءبىز، بىراق، قاشقىن قاراقشىلاردى سىزدەردەن بۇرىن ۇستادىق. مەنىڭ ماشينامدى ۇرلاپ، اقشامدى توناپ بارا جاتقاندار ناعىز قاراقشىلار. ەكەۋى دە مەنىڭ قىزمەتكەرلەرىم. مەنى تانىپ تۇرسىڭدار ما؟ مەن گاۋھار كومپانياسىنىڭ توراعاسىمىن! سىزدەرگە تەز جەتىڭىزدەر دەپ تەلەفون سوققان مەن ەدىم. كەشىرە كورىڭىز! كەشىگىپ قالدىق، دەدى مايور شەنىندەگى پوليتسەي قىلمىستىلار ءوز جازالارىن الادى عوي. بىزدەن ءسىز جىلدام ەكەنسىز. جارايدى، جارايدى. بارىنەن دە قاراقشىلاردىڭ ۇستالعانىنا قۋانايىق. سىزدەردى اۋرەلەگەنىم ءۇشىن ءوزىم دە ۇيالىپ تۇرمىن، دەدى گاۋھار كومپانياسىنىڭ توراعاسى.مايور پوليتسەي وعان قالپاعىن شەشىپ، باسىن ءيدى دە قاسىندا تۇرعاندارعا: ۇلكەن كىسىنى توناعان انا قىلمىسكەرلەردى اكەتىڭدەر! قاماڭدار! دەپ بۇيىردى.ارادا ەكى اي وتكەن سوڭ وقاس پەن ساشا دەگەن قوس مۇسكىن ماشينا ۇرلاعانى ءۇشىن جانە كوپ اقشا توناعانى ءۇشىن ون جىلدىق مەرزىمگە سوتتالىپ كەتتى. گاۋھار كومپانياسىنىڭ توراعاسى ساۋسالامات ءجۇرىپ جاتىر. قازىر تاعى دا ءبىر بومجدى باعىپقاعىپ جۇرگەن كورىنەدى.زەردەلى وقۋشىلارىنىڭ 98 ى ليتسەيلەرگە قابىلداندىقازاق ادەبيەتىندەگى فيرداۋسيدىڭ شاحناماسى ارناسى مۋلتفيلمدەردى قازاق تىلىندە كورسەتۋدى باستادىالماتىدا سالماعى 6 كەلىدەن اساتىن ءسابي ومىرگە كەلدىقازگيدرومەت جازعا ارنالعان اۋا رايى بولجامىن جاريالادىتوقاەۆ ۇكىمەت باسشىلىعىمەن كەڭەس وتكىزدى
|
شى جىنپىڭ ۋە پېڭ لىيۈەن جۇڭگو ئافرىقا ھەمكارلىق مۇنبىرى بېيجىڭ باشلىقلار يىغىنىغا قاتناشقان چەت ئەل باشلىقلىرى ۋە ئۇلارنىڭ جورىلىرىنى قارشى ئالدى20180905 16:41:54 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسى9 ئاينىڭ 3 كۈنى، دۆلەت رەئىسى شى جىنپىڭ ۋە رەپىقىسى پېڭ لىيۈەن بېيجىڭ خەلق سارىيىدا زىياپەت ئۆتكۈزۈپ، جۇڭگو ئافرىقا ھەمكارلىق مۇنبىرى بېيجىڭ باشلىقلار يىغىنىغا قاتناشقان چەت ئەل باشلىقلىرى ۋە ئۇلارنىڭ رەپىقىلىرىنى قارشى ئالدى.سۈرەتتە: شى جىنپىڭ كەچلىك زىياپەتتە سۆز قىلماقتا. شىنخۇا ئاگېنتلىقى مۇخبىرى شيې خۇەنچى فوتوسىشىنخۇا ئاگېنتلىقى، بېيجىڭ، 3 سېنتەبىر تېلېگراممىسى. دۆلەت رەئىسى شى جىنپىڭ ۋە رەپىقىسى پېڭ لىيۈەن 9 ئاينىڭ 3 كۈنى خەلق سارىيىدا زىياپەت ئۆتكۈزۈپ، جۇڭگو ئافرىقا ھەمكارلىق مۇنبىرى بېيجىڭ باشلىقلار يىغىنىغا قاتناشقان چەت ئەل باشلىقلىرى ۋە ئۇلارنىڭ رەپىقىلىرىنى قارشى ئالدى. لى كېچياڭ، لى جەنشۇ، ۋاڭ ياڭ، ۋاڭ خۇنىڭ، جاۋ لېجى، خەن جېڭ، ۋاڭ چىشەن قاتارلىق پارتىيە ۋە دۆلەت رەھبەرلىرى قاتناشتى.شۇ كۈنى كەچتە خەلق سارىيىدا چىراغ نۇرلىرى چاقناپ تۇراتتى، ساراي شاد خۇراملىق، ئىناق كەيپىياتقا تولغانىدى. شى جىنپىڭ ۋە پېڭ لىيۈەن ئەزىز مېھمانلار بىلەن سەمىمىي قول ئېلىشىپ كۆرۈشۈپ، ئۆزئارا ئەھۋال سوراشتى. 56 نەپەر شوخ، ئوماق ئۆسمۈر بالا قولىدا جۇڭگو ئافرىقا ھەمكارلىق مۇنبىرىگە ئەزا تەرەپلەرنىڭ دۆلەت بايراقلىرى، يىغىن بايرىقىنى كۆتۈرۈپ، جۇڭگو ۋە چەت ئەل باشلىقلىرى ۋە ئۇلارنىڭ جورىلىرىنى قولىدىن يېتىلەپ، كوللېكتىپ سۈرەتكە چۈشۈشىگە يول باشلىدى. شى جىنپىڭ بىلەن پېڭ لىيۈەن ھەرقايسى دۆلەت باشلىقلىرى ۋە ئۇلارنىڭ رەپىقىلىرى بىلەن سەددىچىن سېپىلى كەشتىلەنگەن تام رەسىم ئالدىدا خاتىرە سۈرەتكە چۈشتى. ئارقىدىن، تام رەسىم ئېچىلىپ، جۇڭگو ۋە چەت ئەل باشلىقلىرى ھەم ئۇلارنىڭ جورىلىرى خەنبەييۈ پەشتىقىنىڭ ئالدىدا توختاپ، بالىلار ئورۇنلىغان يەسىمەن گۈلى ناملىق خوردىن ھۇزۇرلاندى. زىياپەت زالىغا بارىدىغان يولنىڭ ئىككى تەرىپىدە، چىرايلىق كىيىنگەن ياشلار، ئۆسمۈرلەر ناخشا ئېيتىپ، ئۇسسۇل ئويناپ، يىراقتىن كەلگەن ئەزىز مېھمانلارنى قارشى ئالدى.زىياپەت زالى پانۇس ۋە رەڭدار لېنتىلار بىلەن زىننەتلەنگەن، ئەزىز مېھمانلار بىلەن لىق تولغانىدى. شادىيانە قارشى ئېلىش مۇزىكىسى ئىچىدە، شى جىنپىڭ ۋە پېڭ لىيۈەن ئەزىز مېھمانلار بىلەن بىرلىكتە زىياپەت زالىغا كىرىپ كەلدى.شى جىنپىڭ سۆز قىلىپ، جۇڭگو ھۆكۈمىتى ۋە جۇڭگو خەلقىگە ۋاكالىتەن ھەرقايسى دۆلەت باشلىقلىرىنى قىزغىن قارشى ئالدى. شى جىنپىڭ مۇنداق كۆرسەتتى: 12 يىلنىڭ ئالدىدا، جۇڭگو ئافرىقا باشلىقلىرى بېيجىڭدا خۇشال خۇرام جەم بولۇپ، دوستلۇق ئۈستىدە ئورتاق سۆزلىشىپ، ھەمكارلىق ئۈستىدە ئورتاق كېڭەشكەنىدى. 12 يىلدىن كېيىن، بىز بۇ يەردە قايتا بىر مەقسەتتە داغدۇغىلىق جەم بولۇپ، ئەسلىي مەقسەتكە ئەمەل قىلىپ، ئالدىنقىلارغا ۋارىسلىق قىلىپ، كېيىنكىلەرگە يول ئېچىۋاتىمىز. 12 يىلدىن بۇيان، جۇڭگو ئافرىقا مۇناسىۋىتى باشتىن ئاخىر ساغلام، تېز تەرەققىي قىلىپ، ھەرقايسى قاتلاملاردىكى ئالاقە تېخىمۇ قويۇقلىشىپ، ھەرقايسى ساھەلەردىكى ھەمكارلىق تېخىمۇ كۈچىيىپ، جۇڭگو ئافرىقا دوستانە چوڭ ئائىلىسىنىڭ كۈچى تېخىمۇ زورىيىپ، جۇڭگو ئافرىقا خەلقلىرىنىڭ تەقدىرى بىر بىرىگە تېخىمۇ زىچ باغلاندى. جۇڭگودىكى ئافرىقا ئامىلى بىلەن ئافرىقىدىكى جۇڭگو ئامىلى ئۆزئارا بىر بىرىنى تولۇقلاپ، جۇڭگو ئافرىقا خەلقلىرىنىڭ ئالاقىسى تېخىمۇ قويۇقلىشىپ، يارقىن نۇقتىلار ئارقا ئارقىدىن بارلىققا كەلدى.شى جىنپىڭ مۇنۇلارنى تەكىتلىدى: بىز تېخىمۇ قەتئىي ئىشەنچ ۋە ئىرادە بىلەن، تېخىمۇ زىچ جۇڭگو ئافرىقا تەقدىر ئورتاق گەۋدىسى بەرپا قىلىش ئۈچۈن بىرلىكتە پىلان تۈزۈپ، ئىنسانىيەت تەقدىرى ئورتاق گەۋدىسى بەرپا قىلىشقا تۈرتكە بولۇشنىڭ كۈچلۈك مېلودىيەسىنى ئورتاق ياڭرىتىمىز؛ جۇڭگو ئافرىقا ھەمكارلىقى سەككىز چوڭ ھەرىكەتنى ئومۇميۈزلۈك يولغا قويۇش يىرىك پىلانىنى بىرلىكتە تۈزۈپ، بىر بەلباغ، بىر يولنى ئورتاق كېڭىشىش، ئورتاق قۇرۇش، ئۇنىڭدىن ئورتاق بەھرىلىنىش ئۇلۇغ مۇساپىسىنى قول تۇتۇشۇپ ئىلگىرى سۈرىمىز؛ تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرنىڭ ئىتتىپاقلىقى، ھەمكارلىقىنى كۈچەيتىشكە بىرلىكتە ئەقىل ۋە كۈچ قوشۇپ، دۇنيا تىنچلىقى ۋە تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈشنىڭ كۈچلۈك تۈۋرۈكىنى ھەمكارلىشىپ ئورنىتىمىز. جۇڭگو ئافرىقا دۆلەتلىرى بىلەن بىللە، ھەرىكەت ئارقىلىق ۋەدىسىگە ئەمەل قىلىپ، ئەمەلىي ئىشلەش ئارقىلىق تارىخ يېزىپ، جۇڭگو ئافرىقا خەلقلىرىنىڭ تۇرمۇشىنى تېخىمۇ بەختلىك، گۈزەل قىلىپ، جۇڭگو ئافرىقا دوستلۇقىنىڭ ئەتىسىنى تېخىمۇ نۇرلاندۇرۇشنى خالايدۇ.مۇنبەرنىڭ ئورتاق رەئىسى، جەنۇبىي ئافرىقا زۇڭتۇڭى رامافۇسا ئافرىقا دۆلەتلىرىگە ۋاكالىتەن سۆز قىلدى. ئۇ مۇنۇلارنى بىلدۈردى: جۇڭگو ئافرىقا ھەمكارلىق مۇنبىرى جەنۇب جەنۇب ھەمكارلىقى ۋە كۆپ تەرەپلىك ھەمكارلىقنىڭ مۇھىم سۇپىسى. يالغۇز قىلغان ئىش تېز روياپقا چىقىدۇ، ئۇزاق داۋاملاشمايدۇ، ئاۋام قىلغان ئىش پۇختا بولىدۇ، ئۇزاققىچە راۋاجلىنىدۇ، ئافرىقا دۆلەتلىرىنىڭ 2063 يىل قارالمىسى ئۇلۇغ مەنزىلىنى ئىشقا ئاشۇرۇشىدا، جۇڭگو ئىشىنىشكە بولىدىغان ھەمكارلىق ھەمراھى بولالايدۇ. مۇنبەر بېيجىڭ باشلىقلار يىغىنى ئافرىقا جۇڭگو مۇناسىۋىتىنى جەزمەن يېڭى يۈكسەكلىككە كۆتۈرىدۇ. يىغىنغا قاتناشقان ھەرقايسى دۆلەتلەر باشلىقلىرى بىر مەقسەتتە ھەمكارلىشىپ، ئالدىنقىلارغا ۋارىسلىق قىلىپ، كېيىنكىلەرگە يول ئېچىپ، باشلىقلار يىغىنىنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك ئۆتكۈزۈلۈشىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىپ، يېڭى دەۋردىكى ئافرىقا جۇڭگو دوستانە ھەمكارلىقىغا پۇختا ئاساس سېلىشى كېرەك.زىياپەت شوخ، قىزغىن كەيپىيات ئىچىدە داۋاملاشتى. شى جىنپىڭ ھەرقايسى دۆلەتلەر باشلىقلىرى بىلەن سەمىمىي سۆھبەتلەشتى، جۇڭگو ۋە ئافرىقا دۆلەتلىرىنىڭ ئورتاق تەرەققىي قىلىشى، گۈللىنىپ ئىلگىرىلىشى، خەلقنىڭ بەختلىك، خاتىرجەم بولۇشى، جۇڭگو ئافرىقا ھەمكارلىق مۇنبىرىنىڭ يېڭى سەپەرگە ئاتلىنىپ، يېڭى سەھىپە ئېچىشى، بېيجىڭ باشلىقلار يىغىنىنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك ئۆتكۈزۈلۈشىنى بىرلىكتە ئۈمىد قىلدى.زىياپەتتىن كېيىن، شى جىنپىڭ ۋە پېڭ لىيۈەن ئەزىز مېھمانلار بىلەن بىللە ئەدەبىيات سەنئەت نومۇرلىرىنى كۆردى.سائەت 20 دىن 20 مىنۇت ئۆتكەندە، ئويۇن بوشلۇقتىكى ھەسەن ھۈسەن ناملىق ئۇسسۇل بىلەن باشلاندى. ئۇسسۇلچىلار يىپەك لېنتا بىلەن بوشلۇقتا ئۇسسۇل ئويناپ، دۈنخۇاڭ سەنئىتىنىڭ گۈزەل كۆرۈنۈشىنى قايتا نامايان قىلدى. دۇمباق ساداسى ناملىق دۇمباق مۇزىكىسىغا جۇڭگونىڭ دۇمباق مۇزىكىسى، ئافرىقىنىڭ بۇرۇندى چوڭ دۇمبىقى ۋە نىگېرىيە دۇمباق مۇزىكىسىنىڭ جەۋھەرلىرى يۇغۇرۇلغان بولۇپ، بۇ، ئىككى خىل مەدەنىيەتنىڭ ئىناق، تەڭ مەۋجۇت بولۇش قارىشىنى يەتكۈزۈپ، جۇڭگو ئافرىقا ھەمكارلىقىغا ئىلھام ۋە مەدەت بەردى. يىپەك يولىدىكى ئەكس سادا ناملىق خۇايىن ئەلنەغمىسى قەدىمقى بىلەن زامانىۋىلىقنىڭ مۇكەممەل بىرىكىشىنى نامايان قىلدى. جۇڭگو ئافرىقا چامباشچىلىق كۇرسانتلىرى بىلەن جۇڭگونىڭ نەي، كوتو چېلىش ئارتىسلىرى بىرلىكتە ئورۇنلىغان چامباشچىلىق روھىدا جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنىڭ ئۆزگىچە سېھرىي كۈچى نامايان قىلىندى. پادا پادا ناملىق قىزغىن، شوخ ناخشا ئۇسسۇلدا جەنۇبىي ئافرىقا خەلقىگە تونۇشلۇق ناخشا مۇزىكا بىلەن ئۇسسۇل ئورگانىك بىرلەشتۈرۈلگەن بولۇپ، ئافرىقا زېمىنىنىڭ قاينام تاشقىنلىققا چۆمگەن كەيپىياتىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ بەردى. جۇڭگو ئافرىقا سەنئەتكارلىرى سەھنىدە بىرلىكتە ئورۇنلىغان كىلاسسىك بالېت تىياتىرى دون كىخوتتىن ئارىيە نادىر چوڭ قوش كىشىلىك ئۇسسۇلدا بالېت ماھارىتى ئەڭ يۇقىرى سەۋىيەدە نامايان قىلىندى. باش تېمىلىق ناخشا تەقدىر ئورتاق گەۋدىسىدە ھەمكارلىشىپ ئورتاق پايدا ئېلىش، قول تۇتۇشۇپ تېخىمۇ زىچ جۇڭگو ئافرىقا تەقدىر ئورتاق گەۋدىسى بەرپا قىلىش، جۇڭگو خەلقى بىلەن ئافرىقا خەلقىنىڭ دوستلۇق بىردىنبىر داغدام يول، بىر مەقسەتتە گۈزەل كەلگۈسىنى ئورتاق بەرپا قىلىشتەك ئورتاق يۈرەك ساداسى ئىپادىلەندى. جۇڭگو ۋە ئافرىقا دۆلەتلىرىدىن كەلگەن ناخشا ئۇسسۇل ئارتىسلىرى چىرايلىق كىيىنىپ، بىرلىكتە سەھنىگە چىقىپ يېڭى دەۋر ئۇسسۇلى ناملىق ناخشا ئۇسسۇلنى ھېسسىياتلىق ۋە رىتىملىق ئورۇنلاپ، نەق مەيداندىكى ھەرقايسى دۆلەتلەردىن كەلگەن مېھمانلار بىلەن بىللە ناخشا ئېيتتى، ئۆسمۈرلەر، بالىلار سېھىرگەرلىك ماھارىتى ئارقىلىق جۇڭگو ۋە ئافرىقا دۆلەتلىرىنىڭ دۆلەت بايراقلىرىنى ئېچىپ، جۇڭگو ئافرىقا ئىتتىپاقلىقى ۋە ھەمكارلىقىغا، 2018 يىللىق جۇڭگو ئافرىقا ھەمكارلىق مۇنبىرى بېيجىڭ باشلىقلار يىغىنىنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك ئۆتكۈزۈلۈشىگە تىلەكداشلىق بىلدۈرۈپ، ئويۇننى يۇقىرى پەللىگە كۆتۈردى.دىڭ شۆشياڭ، ياڭ جيېچى، خۇاڭ كۈنمىڭ، سەي چى، ۋاڭ يى، جاۋ كېجى، خې لىفېڭ قاتارلىقلار يۇقىرىقى پائالىيەتكە قاتناشتى.سۈرەتتە: كەچلىك زىياپەتتىن ئىلگىرى، شى جىنپىڭ ۋە پېڭ لىيۈەن چەت ئەل باشلىقلىرى ۋە ئۇلارنىڭ رەپىقىلىرى بىلەن سەددىچىن سېپىلى كەشتىلەنگەن تام رەسىم ئالدىدا خاتىرە سۈرەتكە چۈشتى. شىنخۇا ئاگېنتلىقى مۇخبىرى جاڭ لىڭ فوتوسى
|
موسكۋادا قۇرۇلىۋاتقان بىر خىتاي ماللىرى سودا بازىرى موسكۋا ئاھالىسىنىڭ قاتتىق نارازىلىقىغا ئۇچرىماقتا. ئالدىنقى كۈنى موسكۋادا، بۇ سودا بازىرىغا قارشى كەڭ كۆلەملىك بىر نامايىش ئۆتكۈزۈلگەن.نامايىشتا مەزكۇر بازارنىڭ قۇرۇلۇشىنىڭ بىكار قىلىنىشى جىددىي ھالدا تەلەپ قىلىنغان. ئۇنىڭ ئالدىدا يەنە بىر خىتاي ماللىرى بازىرى، ئەتراپتىكى ئاھالىلەرنىڭ تەلىۋىگە بىنائەن تاقىۋېتىلگەن؛ بۇنىڭ بىلەن بۇ بازاردىكى بىر قىسىم خىتاي تىجارەتچىلەر يۇرتىغا قايتىپ كەتكەن؛ بىر قىسمى موسكۋا سودا سارىيى قاتارلىق چوڭ مەركىزى بازارلارغا كۆچۈپ كىرگەن؛ يەنە بىر قىسم سودىگەرلەر ئۈچۈن باشقا ئورۇندىن يېڭىدىن بازار سېلىنماقتا ئىدى.موسكوۋالىقىلارنىڭ خىتاي ماللىرى بازىرىغا قارشى تۇرۇشى، خىتاي تىجارەتچىلەرنىڭ مۇھىت تازىلىقىغا ئېتىۋار بەرمەسلىكى، توپ مال تارقىتىدىغان كونا قاتناش قوراللىرىنىڭ تېزدىن كۆپىيىپ كېتىشى قاتارلىق مۇھىت گۈزەللىكىگە قارىتا بۇزغۇنچىلىقى ئاساسلىق سەۋەپ بولغان. بۇنىڭدىن باشقا يەنە خىتاي ماللىرى بازىرىنىڭ كېڭىيىپ كېتىشى شۇ رايوندىكى يېنىك سانات كارخانىلىرىنىڭ تاقىلىپ كېتىشى، ئىشسىزلىقنىڭ كۆپىيىشى قاتارلىق مەسىلەرنى پەيدا قىلغان.شۇڭا ئۆتكەن ھەپتە بىر تۈركۈم كىشىلەر پرېزىدېنت ۋىلادىمىر پۇتىنغا ئوچۇق خەت يېزىپ، خىتاي ماللىرى ۋە خىتاي تىجارەتچىلەرنىڭ موسكۋادا كۆپىيىپ كېتىشىنى چەكلەشنى تەلەپ قىلغان. ئوچۇق خەتتە، خىتاي تىجارەتچىلەرگە قارىتا ھاقارەت مەنىسىدىكى سۆزلەرمۇ قوللىنىلغان.ئالدىنقى كۈنكى نامايىشتا، قاتتىق قار يېغىۋاتقىنىغا قارىماي، كۆپ ساندا كىشى نامايىشقا ئىشتىراك قىلغان.تۈركىيەنىڭ مەشھۇر دىنى ئالىمى ئېھسان شەنئوجاق تۈركلەرنى خىتاي ماللىرىنى بايقۇت قىلىشقا چاقىرىق قىلدىقاتتىق قار سەۋەبىدىن موسكۋا ئايرودرومىدا ئايروپىلانلار ئۇچالماي قالدىموسكۋادىكى پارتلىتىشنىڭ جاۋابكارلىقىنى چېچەنلەر ئۈستىگە ئالدىموسكۋا ئايرودرومىدا ئۆزىنى ئۆلتۈرۈۋېلىش خاراكتېرلىك پارتلىتىش ھۇجۇمى مەيدانغا كەلدىموسكۋادا سابىق سوۋېت جۇمھۇرىيەتلىرى پرېزىدېنتلىرى باش قوشتى
|
23 قىركۇيەك 22:41نۇرسۇلتان. قازاقپارات ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسى 75سەسسياسىنىڭ جالپى ساياسي دەباتتارىندا ءسوز سويلەگەن ق ر پرەزيدەنتى قاسىمجومارت توقايەۆ بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىك قۇرۋ تۋرالى ايتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ، سونداياق، پاندەميانىڭ الدىن الۋ جانە وعان قارسى كۇرەس سالاسىندا جەكەلەگەن مەملەكەتتەردىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ ماقساتىندا حالىقارالىق مەديتسينالىقسانيتارلىق ەرەجەلەردى قايتا قاراۋ قاجەتتىگى تۋىنداۋى مۇمكىن. ءبىز ب ۇ ۇ اياسىندا اۋرۋلار مەن بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى باقىلاۋ جونىندەگى وڭىرلىك ورتالىقتار جەلىسىن قۇرۋ يدەياسىن مۇقيات زەرتتەۋدى ۇسىنامىز، دەدى مەملەكەت باسشىسى.قاسىمجومارت توقايەۆ قازاقستان مۇنداي ورتالىقتىڭ ءبىرىن ءوز اۋماعىندا ورنالاستىرۋعا دايىن ەكەندىگىن باسا ايتتى.سوڭعى ءارى اسا ماڭىزدى ماسەلە: الەمدى جاۋلاعان جاھاندىق پاندەمياعا بايلانىستى بيولوگيالىق قارۋدى باقىلاۋ جۇيەسىن ازىرلەۋ جانە ىسكە قوسۋ ماسەلەسى بۇرىنعىدان دا وزەكتى بولىپ وتىر. قازاقستان ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ الدىندا ەسەپ بەرەتىن ارنايى كوپجاقتى ورگان بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىك قۇرۋدى ۇسىنادى. بۇل ورگاننىڭ قىزمەتى باكتەريولوگيالىق بيولوگيالىق جانە ۋلى قارۋدىڭ مول قورىن دايىنداۋعا، وندىرۋگە تىيىم سالۋ جانە ولاردى جويۋ تۋرالى 1972جىلعى كونۆەنتسياعا نەگىزدەلەدى، دەدى ق ر پرەزيدەنتى.
|
بۇل ءبىزدىڭ ازاماتتىق پارىزىمىز . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 07:18 20200408 : :.228320ۆولونتەرلەر قازىرگىدەي كەزدە قامقورلىق پەن كومەكتى قاجەت ەتەتىن قوعامنىڭ وسال توپتارىنا كومەك كورسەتۋدە. سونىمەن بىرگە تۇرعىندار اراسىندا ىندەتىڭ الدىن الۋ مەن ودان ساقتانۋعا قاتىستى جانجاقتى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. شتاب مۇشەلەرى تاراپىنان اقپاراتتىق پاراقشالار ازىرلەنىپ تاراتىلۋدا. ۆولونتەرلەر ءوز قولدارىمەن تىگىپ، تۇرعىندارعا تەگىن بەرىلگەن مەديتسينالىق بەتپەردەلەر دە ولارعا دەگەن ريزاشىلىق سەزىمىن تۋعىزدى. مۇنداي جىلى پىكىردى مۇقتاج جاندارعا شتاب مۇشەلەرىنىڭ قولىمەن جەتكىزىلىپ بەرىلگەن ازىقتۇلىك جيىنتىعى مەن گيگيەنالىق قۇرالدارعا قاتىستى ايتۋعا دا بولادى.اقتوبە وبلىستىق جاستار رەسۋرستىق ورتالىعىنىڭ باسشىسى گۇلنار قابيەۆانىڭ ايتۋىنشا، ۆولونتەرلەردىڭ قايىرىمدىلىققا تولى ءىسقيمىلدارى تۇتاستاي ءوڭىر بويىنشا كورىنىس تابۋدا. وبلىس اۋداندارى اراسىندا ونىڭ باستى لەگىن 19 توپتان قۇرالعان شالقار اۋدانىنىڭ ۆولونتەرلەرى باستاپ كەلەدى. ايماقتاعى ءاربىر ۆولونتەر توبىنىڭ وزگەنى قايتالاي بەرمەيتىن وزىندىك ءىسجوسپارلارى بار. بۇلار قوعامدىق ءومىردىڭ سان ءتۇرلى باعىتتارى بويىنشا قۇرىلعان. ايتسە دە ولاردىڭ ءبارىنىڭ الدىنا قويعان ماقساتتارى ورتاق. بۇل قيىن جاعدايعا تاپ بولعان الەۋمەتتىك توپتارعا قولۇشىن بەرۋ، دەيدى شالقار اۋداندىق جاستار رەسۋرستىق ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى جاننا ابدەنوۆا.بۇدان بولەك وبلىس اۋماعىندا قىزىل اي قوعامى وبلىستىق فيليالىنىڭ ۆولونتەر جاستارى مەن ورتالىعىنىڭ وكىلدەرى قايىرىمدىلىق قاعيداتتارىن ويداعىداي ورىنداپ جۇرگەنى دە وڭ پىكىرگە ابدەن لايىقتى. قازىرگى كەزدە وبلىس اۋماعىندا بەلگىلەنگەن ايرىقشا رەجىمدەگى شەكتەۋ شارالارىنا بايلانىستى جەتى بلوكبەكەت جاساقتالدى. ۆولونتەرلەر وسى ورىنداردا كۇندىزتۇنى جۇمىس ىستەپ جۇرگەن ماماندارعا كومەك بەرۋگە دە ءبىر كىسىدەي جۇمىلعان.بۇل باعىتتا م.وسپانوۆ اتىنداعى باتىس قازاقستان مەملەكەتتىك مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جاس دارىگەررەزيدەنتتەرىنەن قۇرىلعان ۆولونتەرلەر توبى ناعىز ەرلەر مەن قاھارماندارعا ءتان ءىسقيمىل كورسەتۋدە. ءار اۋىسىمدا 14 ادامنان تۇراتىن ۆولونتەرلەردىڭ جۇمىس ءتارتىبى وتە تىعىز ءارى وتە كۇردەلى. ولاردىڭ باستى مىندەتتەرى بەلگىلەنگەن نۇسقاۋلىققا سايكەس رۇقسات ەتىلگەن جۇرگىزۋشىلەر مەن كاسىپكەرلەرگە ارنايى قىزمەت توپتارى مۇشەلەرىنە جانە ترانزيتتىك تۇرعىنداردى مەديتسينالىق تەكسەرۋلەردەن وتكىزىپ، قىزۋىن ولشەۋ ءارى وزگە دە كلينيكالىق وزگەرىستەردى بايقاۋ بولىپ وتىر.ولاردىڭ جيناعان اقپاراتتارى ءوز كەزەگىندە تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى جانە قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ ماماندارىنا جولدانادى. ماسەلەنىڭ ارعى جاعى بەكىتىلگەن حاتتاما بويىنشا شەشىمىن تابادى.دارىگەر ۆولونتەرلەردىڭ ءبىرى رۋسلان اراقباەۆ اقتوبە اتىراۋ اۆتوتراسساسى باعىتىندا قويىلعان بلوكبەكەتتە تۇتاستاي تاۋلىك بويى ەكى ادامنان كەزەكشىلىككە تۇراتىنىن ايتىپ بەردى. جاس دارىگەررەزيدەنت وتباسىن قۇرعان، سابيلەرى بار. تۇتاستاي ەلىمىزگە قاۋىپقاتەر ءتوندىرىپ وتىرعان ىندەت كەزىندە وسىنداي شەشىم قابىلداۋدى ازاماتتىق پارىزىم دەپ ەسەپتەدىم. كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسى تارالۋىن نەعۇرلىم تەزىرەك تەجەسەك، قالىپتى ومىرگە سوعۇرلىم جاقىنداي تۇسەمىز. بۇعان ەشقانداي كۇمانىم جوق. وسىنداي وتە كۇردەلى كەزەڭدە ارىپتەسىم ارمان امانتاەۆ ەكەۋمىز جاي عانا باقىلاۋشى بولىپ قالعىمىز كەلمەدى، دەيدى رۋسلان.رۋسلاننىڭ ويتۇجىرىمىنا سايساق، وزدەرىمەن بىرگە بلوكبەكەتتەردە ۋاقىتپەن ساناسپاي كەزەكشىلىكتە جۇرگەن پوليتسيا مەن اسكەري قىزمەتشىلەر، سانيتارلىق دارىگەرلەر مەن دەزينفەكتور ماماندار، اتقارۋشى بيلىك وكىلدەرى دە ءدال وسىلاي ويلايدى. كەزەكشىلىك كەزىندە بىربىرىمىزبەن تەز ءتىل تابىسىپ كەتتىك. ارامىزدا ەشقانداي تۇسىنبەستىك تۋىنداعان ەمەس. ءارقايسىمىز ءوزىمىز اتقاراتىن مىندەتتەردى تەرەڭ سەزىنىپ ءجۇرمىز دەپ ايتقىم كەلەدى. الداعى ۋاقىتتا دا ءدال سولاي بولا بەرەتىنىنە سەنىمىم مول، دەپ تۇيىندەدى ول ءوز ويىن.ەلىمىزدىڭ ءار ازاماتى ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىن جاس ۆولونتەر دارىگەررەزيدەنت رۋسلانشا سەزىنە السا، ىندەتتى سوعۇرلىم تەزىرەك جەڭىپ شىعاتىنىمىز انىق.كەلۋ قاينارى: :...?41147753قازاقستاننىڭ ءبىرقاتار 2 مينوتكوكتەمگى ەگىس ناۋقانى و 2 مينوتالماتىدا كوروناۆيرۋستەن 5 مينوتكوروناۆيرۋس جۇقتىرۋدان 5 مينوتۆ ليۆي زادەرجان پروتۋرە 7 مينوتمارقۇم الماتىلىق پوليتس 8 مينوتۆلاديمير نيدەرگاۋس ۇزدى 11 مينوتءوندىرىس قۋاتتىلىعى 174 11 مينوتابايدا پوەما ۇشەۋ ەمەس، 13 مينوتۇلىبريتانيادا كارانتين 13 مينوتەسداۋلەت حالىقارالىق بە 13 مينوتشينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمە 13 مينوتشينجياڭ گازەتشىلىك مەدي 13 مينوتچەرنوگوريادا 19 13 مينوتبولات باقاۋوۆ ءىسى: باس 14 مينوتمينيستر اياگوزدەگى وقيع 20 مينوترۋمىنيانىڭ سپورت ءمينيس 20 مينوتءۇندىستاندا ىشكى اۋە رە 22 مينوتالەمدە كوروناۆيرۋسكە شا 23 مينوتقازاقستان مەن موڭعوليا 23 مينوتبۇگىن شەرتپە كۇي فەست 23 مينوتقايرات پەن استانانىڭ 23 مينوتەلىمىزدە ەت كولەمىنىڭ ء 26 مينوتتەلنۇسقا بەرۋدى باسىپ 26 مينوت8 969 ناۋقاس: ەلىمىزدە 29 مينوتقازاقستان مەن موڭعوليا 1 ساعاتماقتاارالدا سۋ شايىپ كە 1 ساعاتاقتاۋدا ماس كۇيىندە كول 1 ساعاتمەملەكەتتىك ەكى ءماجىلى 1 ساعاتبلوكپوستاعى كولىك اپاتى 1 ساعات
|
شاھرۇھ خان پېشقەدەم چولپان دىلىپ كۇمارنى يوقلاپ باردى سەنئەت ۋە دۇنيا دىلرام تورى !دىلرام تورىمۇنبەر مەدەنىيەت سەنئەت سەنئەت ۋە دۇنيا شاھرۇھ خان پېشقەدەم چولپان دىلىپ كۇمارنى يوقلاپ باردىكۆرۈش: 2391ئىنكاس: 0شاھرۇھ خان پېشقەدەم چولپان دىلىپ كۇمارنى يوقلاپ باردىۋاقتى: 2017818 17:52:49 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش كۆرۈش شەكلىشاھرۇھ خان كۆپ قېتىم ئۆزىنىڭ رىۋايەتلىك چولپان دىلىپ كۇمارنى بىر ئارتىس سۈپىتىدىلا ئەمەس بىر ئىنسان سۈپىتىدە ھۆرمەتلەيدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن. شاھرۇھ خاننىڭ ئېيتىشىچە ئۇنىڭ ئاپىسى ئىلگىرى ئۇنى دىلىپ كۇمارغا ئوخشايدۇ دەپ قارايدىكەنتۇق.شاھرۇھ خان:ئەمەلىيەتتە، مەن دىلىپ جانابنى كىچىك ۋاقتىمدىن باشلاپ تونۇيمەن. دادام ئۇنى تونۇيدۇ، ئۇلار ئىلگىرى يېڭى دېھلىدا بىر يەردە تۇراتتىكەنتۇق. مەن كىچىك ۋاقتىمدا دىلىپ جانابنى كۆپ قېتىم كۆرگەن. بىز دائىم ئۇنىڭ ئۆيىگە باراتتۇق، سايراجى دىلىپ كۇمارنىڭ ئايالى، ھىندىستاندا ھۆرمەتلىك كىشىلەرنىڭ ئىسمىنىڭ كەينىگە جى قوشۇلىدۇ ئەسلىيەلمەيدۇ لېكىن ئۇنىڭ دورىلىرىنى ھاممام لوندوندىن ئەۋەتىپ بېرەتتى. نۇرغۇن يىل ئۆتكەندىن كېيىين مەن كېتان مىختا بىلەن ئىشلىگەندە ئۇنىڭ ئىشخانىسىدا دىلىپ كۇمارنىڭ بىر سۈرىتىنى كۆردۈم، ئۇ ۋاقىتتا مەن بۇ مەنغۇ دەپ توۋلىۋەتكەن ئىدىم. ئۇ سۈرەتتە ئۇ ماڭا تولىمۇ ئوخشايتتى، توغرىسىنى ئېيتقاندا مەن ئۇنىڭغا ئوخشايتتىم. مېنىڭ دىلىپ جاناب بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىم فىلىمدىن ھالقىغان، دىلىپ جاناب ۋە سايراجى مېنى ئۆز ئوغلىدەك كۆرىدۇ دېگەن.تۈنۈگۈن ئاخشام شاھرۇھ خان دىلىپ كۇمارنىڭ تۇرالغۇسىغا بېرىپ ئۇنى يوقلىدى ۋە تۋېتىردا سۈرەتنى چىقاردى جاناب دوختۇرخانىدىن چىقىپ ئۆيگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن كۆپ ياخشى بولۇپ كېتىپتۇ، تەڭرىگە رەھمەت دەپ يازدى.ئىلگىرى دىلىپ كۇمار مۇكاپاتىنى قوبۇل قىلغاندا شاھرۇھ خان:دىلىپ ئەپەندى بۇ مۇكاپاتقا ئېرىشىشكە لايىق، ئۇ فىلىم ساھەسىنىڭ تۈۋرۈكى دېگەن.دىلىپ كۇمار، ئىسمى مۇھەممەد يۈسۈف خان، تراگېدىيە شاھى،تۇنجى خان دېگەن ناملار بىلەن تونۇلغان. ھىندىستان تارىخىدىكى ئەڭ زور تەسىرگە ئىگە، ئەڭ ئۇلۇغ ئارتىسلارنىڭ بىرى.دىلىپ كۇمار بىلەن شاھرۇھ خان يۇرتداش ھېسابلىنىدۇ، دىلىپ كۇمار پاكىستان پېشاۋۇر قىسا خاۋانى بازىرىدا تۇغۇلغان، شاھرۇھ خاننىڭ دادىسىمۇ شۇ يەرلىك.8, 20171120 21:24 , 0.341930 , 29 .
|
تەۋرات يارىتىلىش 42يۈسۈپنىڭ قېرىنداشلىرىنىڭ مىسىرغا ئاشلىق ئالغىلى بېرىشى1كەنئان زېمىنىدىمۇ ئاچارچىلىق بولغانىدى. ياقۇپ مىسىردا ئاشلىق بارلىقىنى ئاڭلاپ، ئوغۇللىرىغا: سىلەر بىربىرىڭلارغا قارىشىپلا تۇرامسىلەر! نېمىشقا بىر چىقىش يولى تاپمايسىلەر؟2ئاڭلىشىمچە، مىسىردا ئاشلىق بار ئىكەن. ئاچلىقتىن ئۆلۈپ كەتمەيلى. ئۇ يەرگە بېرىپ، بىرئاز ئاشلىق سېتىۋېلىپ ئەكېلىڭلار، دېدى.3بۇنىڭ بىلەن، يۈسۈپنىڭ ئون ئۆگەي ئاكىسى مىسىرغا ئاشلىق سېتىۋالغىلى باردى.4لېكىن، ياقۇپ يۈسۈپنىڭ ئىنىسى بىنيامىننى ئۇلار بىلەن ئەۋەتمىدى. چۈنكى، ياقۇپ ئۇنىڭ بىرەر يامانلىققا ئۇچراپ قېلىشىدىن قورقاتتى.5ئىسرائىلنىڭ ئوغۇللىرى ۋە باشقىلار ئاشلىق سېتىۋالغىلى مىسىرغا بېرىشتى. چۈنكى، كەنئاندىمۇ ئاچارچىلىق ئېغىر بولغانىدى.6يۈسۈپ مىسىرنىڭ باش ۋەزىرى بولغاچقا، ھەرقايسى جايلاردىن كەلگەنلەرگە ئاشلىق سېتىپ بېرىشكە مەسئۇل ئىدى. شۇڭا، يۈسۈپنىڭ ئاكىلىرى ئۇنىڭ ئالدىغا كېلىپ، بېشى يەرگە تەگكۈچە ئۇنىڭغا ئېگىلىپ تەزىم قىلدى.7يۈسۈپ ئاكىلىرىنى كۆرۈپلا تونۇپ قالدى، لېكىن تونۇماسقا سېلىۋېلىپ، ئۇلاردىن جىددىي قىياپەتتە: سىلەر قەيەردىن كەلدىڭلار؟ دەپ سورىدى. بىز كەنئاندىن ئاشلىق سېتىۋالغىلى كەلدۇق، دەپ جاۋاب بېرىشتى ئۇلار.8يۈسۈپ ئاكىلىرىنى تونۇغان بولسىمۇ، لېكىن ئۇلار يۈسۈپنى تونۇمىغانىدى.9ئۇ ئاكىلىرى توغرىسىدىكى كىچىك ۋاقتىدا كۆرگەن چۈشلىرىنى ئېسىگە ئېلىپ، مەقسەتلىك ھالدا ئۇلارغا: سىلەر جاسۇس، مەملىكىتىمىزنىڭ ئاجىز يەرلىرىنى چارلىغىلى كەلدىڭلار! دېدى. ياق جانابلىرى، كەمىنىلىرى ئاشلىق سېتىۋالغىلى كەلدى.11بىز ئاكائۇكىلار راستچىل ئادەملەرمىز، كەمىنىلىرى ھەرگىز جاسۇس ئەمەس! دەپ جاۋاب قايتۇرۇشتى. ياق، سىلەر مەملىكىتىمىزنىڭ ئاجىز يەرلىرىنى چارلىغىلى كەلدىڭلار! دەپ چىڭ تۇرۇۋالدى. ئى جانابلىرى، كەمىنىلىرى ئەسلىدە بىر ئاتىدىن ئون ئىككى قېرىنداش ئىدۇق. ئاتىمىز كەنئاندا تۇرىدۇ. ئەڭ كىچىك ئىنىمىز ئۇنىڭ يېنىدا قالدى، يەنە بىر ئىنىمىز بولسا ئۆلۈپ كەتكەن! دېدى.14يۈسۈپ يەنە چىڭ تۇرۇپ: ياق! مەن ھازىر ئېيتقاندەك، سىلەر راستتىنلا جاسۇس.15سىلەرنىڭ سەمىمىي ياكى سەمىمىي ئەمەسلىكىڭلارنى سىناش ئۈچۈن پادىشاھنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى، كىچىك ئىنىڭلار بۇ يەرگە كەلمىگۈچە، سىلەرنى ھەرگىز قويۇۋەتمەيمەن.16سىلەردىن بىرىڭلار بېرىپ، ئۇنى ئېلىپ كېلىڭلار. گېپىڭلار ئىسپاتلانغۇچە، قالغانلىرىڭلار بۇ يەردە زىنداندا تۇرىسىلەر. ئىنىڭلارنى ئەكەلمىسەڭلار، ھەممىڭلار چوقۇم جاسۇس بولۇپ ھېسابلىنىسىلەر! دېدى.17شۇنىڭ بىلەن، ئۇلارنى زىندانغا قاماپ، ئۈچ كۈن تۇتۇپ تۇردى.18ئۈچىنچى كۈنى، يۈسۈپ ئۇلارغا: مەن خۇداغا ئىخلاسمەن ئادەممەن. ئەگەر سىلەر مېنىڭ شەرتىمنى قوبۇل قىلساڭلار، بىر قوشۇق قېنىڭلاردىن كېچىمەن.19ئۆزۈڭلارنىڭ سەمىمىي ئادەم ئىكەنلىكىڭلارنى ئىسپاتلاش ئۈچۈن، بىر ئادىمىڭلارنى زىنداندا گۆرۈگە قويۇپ، قالغانلىرىڭلار قايتىپ، ئالغان ئاشلىقلارنى ئائىلەڭلەردىكى ئاچارچىلىقتا قالغانلارغا يەتكۈزۈپ بېرىڭلار.20ئاندىن، كىچىك ئىنىڭلارنى بۇ يەرگە ئېلىپ كېلىڭلار. شۇنداق قىلغاندىلا، سۆزۈڭلارنىڭ راستلىقى ئىسپاتلىنىدۇدە، ئۆلۈمدىن ئامان قالىسىلەر! دېدى.ئۇلار بۇ شەرتنى قوبۇل قىلىپ،21ئۆزئارا: بۇرۇن بىز ئىنىمىزغا زىيانكەشلىك قىلغاچقا، ئەمدى ئۇنىڭ قىساسىغا قالدۇق! بىز ئۇنىڭ ئازابىنى كۆرۈپ تۇرۇپ، يالۋۇرسىمۇ پىسەنت قىلمىغانىدۇق. شۇڭا، بۇ بالاقازاغا يولۇقتۇق! دېيىشتى. مەن سىلەرگە: بۇ بالىغا تەگمەيلى دېسەم، سىلەر ئاڭلىمىدىڭلار. ئەمدى شۇ قان قەرزىنى تۆلەيدىغان بولدۇق! دېدى.23يۈسۈپ ئۇلارنىڭ سۆزىنى چۈشەندى. ئاكىلىرى بولسا بۇنى بىلمەيتتى، چۈنكى يۈسۈپ ئۇلار بىلەن تەرجىمان ئارقىلىق سۆزلەشكەنىدى.24يۈسۈپ ئۆزىنى چەتكە ئېلىپ، يىغلاپ تاشلىدى. ئاندىن قايتىپ كىرىپ، شىموننى ئايرىپ، ئۇلارنىڭ ئالدىدا ئۇنى باغلاتتى.يۈسۈپنىڭ ئاكىلىرىنىڭ كەنئانغا قايتىشى25يۈسۈپ خىزمەتچىلىرىگە ئاكىلىرىنىڭ تاغارلىرىغا ئاشلىق تولدۇرۇپ، ئاشلىققا تۆلىگەن پۇللىرىنى تاغارلىرىغا سېلىپ قويۇشنى ۋە ئۇلارغا يوللۇق ئوزۇقتۈلۈك تەييارلاپ بېرىشنى بۇيرۇدى. ھەممە تەييارلىق پۈتكەندىن كېيىن،26ئۇلار ئالغان ئاشلىقلىرىنى ئېشەكلىرىگە ئارتىپ، يولىغا راۋان بولدى.27قونالغۇ جايغا بارغاندا، ئۇلاردىن بىرى ئېشەكلەرگە يەم بېرىش ئۈچۈن تاغىرىنى ئېچىپ، ئۆز پۇلىنىڭ تاغاردا تۇرغانلىقىنى كۆردىدە،28قېرىنداشلىرىغا: ئۇلار پۇلۇمنى قايتۇرۇۋېتىپتۇ. مانا تاغارنىڭ ئىچىدە تۇرىدۇ! دېدى. ئۇلار ھاڭتاڭ بولۇپ، قورققان ھالدا ئۆزئارا: بۇ، خۇدانىڭ بىزگە قىلغان نېمە ئىشىدۇ؟ دېيىشتى.29ئۇلار كەنئانغا قايتىپ كېلىپ، ئاتىسى ياقۇپنىڭ ئالدىغا كىرىپ، ئۆتكەن ئىشلارنى بىربىرلەپ سۆزلەپ بەردى.30ئۇلار مۇنداق دېدى: مىسىرنىڭ باش ۋەزىرى بىزگە قاتتىق گەپ قىلىپ، بىزنى ئۇلارنىڭ دۆلىتىنى چارلىغىلى كەلگەن، دەپ ئەيىبلىدى.31بىز ئۇنىڭغا: بىز جاسۇس ئەمەسمىز، بىز سەمىمىي ئادەملەر.32بىر ئاتىدىن جەمئىي ئون ئىككى قېرىنداش ئىدۇق، بىر ئىنىمىز ئۆلۈپ كەتتى. ئەڭ كىچىك ئىنىمىز كەنئاندا ئاتىمىزغا ھەمراھ بولۇپ قالدى دېگەنىدۇق.33بىراق، ئۇ: سىلەرنىڭ سەمىمىي ياكى سەمىمىي ئەمەسلىكىڭلارنى سىنايمەن. بىر ئادىمىڭلارنى قاماقتا تۇتۇپ تۇرىمەن. قالغانلىرىڭلار قايتىپ، ئالغان ئاشلىقىڭلارنى ئاچارچىلىقتا قالغان ئائىلەڭلەرگە يەتكۈزۈپ بېرىڭلار.34ئاندىن، كىچىك ئىنىڭلارنى مېنىڭ يېنىمغا ئېلىپ كېلىڭلار. شۇنداق قىلساڭلار، سىلەرنىڭ جاسۇس ئەمەس، بەلكى سەمىمىي ئادەم ئىكەنلىكىڭلارغا ئىشىنىپ، قېرىندىشىڭلارنى قايتۇرۇپ بېرىمەن. بۇ يەردە تۇرۇپ قېلىپ، ئوقەت قىلساڭلارمۇ بولىدۇ دېدى.35كېيىن ئۇلار ئاشلىقلارنى تۆككەندە، ئۆز پۇللىرىنىڭ تاغاردا ئىكەنلىكىنى كۆرۈشتى. ئاتابالىلار پۇل قاپچۇقلىرىنى كۆرۈپ، ئىنتايىن قورقتى.36ياقۇپ ئۇلارغا: سىلەر مېنى ھەممە ئوغۇللىرىمدىن ئايرىۋېتەمسىلەر؟ يۈسۈپ يوق بولدى، شىمونمۇ تۈگەشتى. ئەمدى بىنيامىننىمۇ ئېلىپ كەتمەكچى بولدۇڭلارمۇ؟ بالاقازانىڭ ھەممىسى مېنىڭ بېشىمغىلا كېلەمدىغاندۇ! دېدى.37رۇبېن ئاتىسىغا ۋەدە بېرىپ: ئەگەر مەن بىنيامىننى قايتۇرۇپ كەلمىسەم، مېنىڭ ئىككى ئوغلۇمنى ئۆلتۈرۈۋېتىڭ. كىچىك ئىنىمىز بىنيامىننى ماڭا ئامانەت قىلىڭ. مەن ئۇنى چوقۇم قايتۇرۇپ كېلىمەن، دېدى.38لېكىن، ياقۇپ ئۇلارغا: بۇ ئوغلۇم سىلەر بىلەن بارمىسۇن! ئۇنىڭ بىر قورساقتىن بولغان ئاكىسى ئۆلۈپ كېتىپ، يالغۇز قالدى. مۇبادا ئۇ يولدا بىرەر كۆڭۈلسىزلىككە يولۇقۇپ قالسا، مەن ھەسرەت چېكىپ ئۆلۈپ كېتىمەن، دېدى.
|
جالعان قۇجاتتار ارقىلى وتتالۋشىمەن كەزدەسۋگە كىرمەك بولعان ايەل ۇستالدىمەكەمە اكىمشىلىگىن الداۋ ارقىلى قازاقستان قالالارىنىڭ بىرىنەن جالعان قۇجاتپەن كۇيەۋىمەن ۇزاق مەرزىمدى كەزدەسۋگە كىرۋ ءۇشىن كەلگەن. الايدا مەكەمەنىڭ تاجىربيەلى قىزمەتكەرلەرى بىردەن جالعان قۇجاتتى انىقتاپ، پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن شاقىردى.قۇجاتتاردى تەكسەرۋ بارىسىندا قىزمەتكەرلەر قۇجاتقا قول قويعان تۇلعانىڭ قولى جالعان بولعانىن جانە قۇجاتتاردىڭ بەرىلگەن كۇنى تىركەۋ جاسالعان نومەردىڭ ءۇشىنشى ساندارىمەن ساي كەلمەيتىنى انىقتالدى.كەلگەن ادامنىڭ تۋىستىق بايلانىستى راستايتىن قۇجاتتارى ۇنەمى مۇقيات تەكسەرىلەدى. سوتتالعاننىڭ كەزدەسۋ كارتاسىندا ايەل جۇبايى دەپ كورسەتىلسە دە، ەرلى زايىپتىلاردىڭ ورتاق بالالارى بولماعانى ءۇشىن ۇزاق مەرزىمدى كەزدەسۋ ۇسىنۋ ءۇشىن راستايتىن قۇجات مىندەتتى بولادى. ساراپتاما ناتيجەلەرى دايىن بولعانشا، ايەل ادام كۋالىكتىڭ جالعان ەكەنىن مويىنداعان جوق، دەيدى مەكەمە باستىعىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان توكتىباەۆ.سەمەي قالاسىنىڭ اۋەزوۆ ءبولىمىنىڭ پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىمەن اتالعان ازاماتشاعا قاتىستى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قىلمىستىق كودەكسىنىڭ قۇقىقتار بەرەتىن نەمەسە مىندەتتەردەن بوساتاتىن كۋالىكتى نەمەسە وزگە دە رەسمي قۇجاتتى قولدان جاساۋ نە مۇنداي قۇجاتتى وتكىزۋ 385 بابىنىڭ 1ءبولىمى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى.ەندى زاڭ بۇزۋشىعا 2000 اەك دەيىن كولەمىندە ايىپپۇل نەمەسە ەكى جىلعا باس بوستاندىعىن شەكتەۋ قاۋپى بار.سەمەي وقيعا قىلمىس
|
سىرتقا چىقىش چەكلىمىلىرى پۈتۈنلەي ئەمەلدىن قالدۇرۇلىدۇ ئۇيغۇرچەسىرتقا چىقىش چەكلىمى...سىرتقا چىقىش چەكلىمىلىرى پۈتۈنلەي ئەمەلدىن قالدۇرۇلىدۇتۈركىيە جۇمھۇر رەئىسى رەجەپ تاييىپ ئەردوغان كابېنت يىغىنىدىن كېيىن، 1ئىيۇل 2021 دىن باشلاپ سىرتقا چىقىش چەكلىمىلىرىنىڭ پۈتۈنلەي ئەمەلدىن قالدۇرۇلىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى.تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى خەۋىرى: تۈركىيە جۇمھۇر رەئىسى رەجەپ تاييىپ ئەردوغان كابېنت يىغىنىدىن كېيىن، 1ئىيۇل 2021 دىن باشلاپ سىرتقا چىقىش چەكلىمىلىرىنىڭ پۈتۈنلەي ئەمەلدىن قالدۇرۇلىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى.رەجەپ تاييىپ ئەردوغان ۋۇخەن ۋىرۇسى 19 ۋاكسىناسى ئەملەش پىروگراممىسى توغرىسىدا توختىلىپ: يېقىنقى بىر ھەپتىدە نوپۇس نىسبىتى بويىچە ھېسابلىغاندا ئەڭ كۆپ ۋاكسىنا ئەملەنگەن دۆلەت بولدۇق. نىشانىمىز بىر قانچە ھەپتە ئىچىدە 18 ياشتىن يۇقىرى نوپۇسىمىزنىڭ ھەممىسىنى ئەملەشنى باشلاش دېدى.بۈگۈن ئەنقەرە ۋاقتى 19:57 گىچە تۈركىيە مىقياسىدا بىرىنچى ۋە ئىككىنچى قېتىملىق ئەملەنگەن ۋۇخەن ۋىرۇسى ۋاكسىناسى سانى 42 مىليون 677 مىڭ 214كە يەتتى.خەتكۈچ: ۋۇخەن ۋىرۇسى , كابېنت يىغىنى , ۋاكسىنا ئەملەش پىروگراممىلىرى
|
قوعام 5862 0 پىكىر 23 ماۋسىم, 2014 ساعات 16:54بەلگىلى جۋرناليست بەرىك ءۋالي وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمىنىڭ وكىمىمەن وبلىستىق ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى بولىپ تاعايىندالدى.بۇل تاعايىنداۋ وڭتۇستىك ايماقتىڭ ىشكى ساياساتىنىڭ جۇيەلەنىپ، تىڭ سەرپىنمەن دامۋىنا جانە وبلىستىڭ اقپاراتتىقيدەولوگيالىق ماسەلەسىنىڭ تياناقتى ءارى ۇلتتىقمەملەكەتتىك مۇددەمەن بايلانىستا ورلەي بەرەتىنىنىڭ انىق بەلگىسى. سەبەبى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى ءارى وبلىس اكىمى اپپاراتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە كىرىسكەن ەكى جىلعا جۋىق ۋاقىت ىشىندە بەرىك ءۋاليۇلى ايماقتىڭ اقپاراتتىق سالاسىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەردى. وبلىستىق ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ قالاي جانە قانداي دارەجەدە جۇمىس ىستەۋى كەرەكتىگىنىڭ بۇرىن بولماعان دەڭگەيىن كورسەتتى. ەندىگى جەردە كەز كەلگەن وبلىستىڭ اقپاراتتىق جۇمىسى بەرىك ءۋاليۇلى سالعان شكالامەن ولشەنەتىنىن ەشكىم جوققا شىعارا المايدى. مۇنى ءبىر دەڭىز. ەكىنشىدەن، بەرىك ءۋاليدىڭ وڭتۇستىككە كەلۋى، اتالعان وڭىردەگى يدەولوگيالىق ماسەلەنىڭ مەملەكەتتىڭ نەگىزگى ۇلتتىق تىرەكتەرىمەن ۇشتاسۋىنا جول اشتى. ماسەلەن، ەلدەگى بارشا ايماق قاسيەتتى مەرەكە تاۋەلسىزدىك كۇنىن كۇتپەستەن جاڭا جىلدىق شىرشا قۇرۋعا كىرىسكەندە وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا وبلىس اكىمىنىڭ ارنايى تاپسىرماسىمەن 17ءنشى جەلتوقسانعا دەيىن جاڭا جىلدى جارنامالاۋعا پارمەن بەرىلدى. ايماق باسشىسىنا ۇسىنىس جاساپ، ونىڭ ورىندالۋىنا مۇرىندىق بولعان دا بەرىك ءۋالي. مۇنى از دەسەڭىز، ناۋرىز مەيرامى تەك وڭتۇستىكتە عانا 9 كۇن قاتارىنان تويلاندى. مىنە، وسىنداي ۇلتتىق يدەولوگيالىق جۇمىستاردىڭ باسىقاسىندا جۇرگەن بەرىك ءۋاليۇلىنىڭ وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى بولىپ تاعايىندالۋى وڭتۇستىكتەگى مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ جاڭا ساپاعا، جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلگەندىگىنىڭ كورسەتكىشى. البەتتە، جاڭا ساپا، جاڭا دەڭگەي وڭتۇستىك ايماقتىڭ ىشكى ساياساتىن ىرىلەندىرىپ، ءار ءىسىن العا سۇيرەيتىنى انىق.وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى بەرىك ءۋاليدىڭ العاشقى مەملەكەتتىك قىزمەت باسپالدىعى. بەرىك ءۋاليدىڭ رەسمي تۇردە قىزمەتكە كىرىسۋى مەملەكەتتىك قىزمەتكەر كۇنى مەرەكەسىنە تۇسپاتۇس كەلىپ وتىر. بۇل دا جاقسىلىقتىڭ نىشانى.. اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ۇجىمى اتىنان بەرىك ءۋاليدى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى بولىپ تاعايىندالۋىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، جۇمىسىنا ساتتىلىك تىلەيمىز!قۇرمانعالي بەرىك ءۋاليۇلىقۇرمانعالي بەرىك ءۋاليۇلى 1977 جىلعى 4 قاڭتاردا شىعىس قازاقستان وبلىسى تارباعاتاي اۋدانى ويشىلىك اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ۇلتى قازاق، ءبىلىمى جوعارى. 1997 جىلى ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك تەاتر جانە كينو ينستيتۋتىن كينوتانۋشىرەداكتور ماماندىعى بويىنشا اياقتاعان، 2005 جىلى ءالفارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىن جۋرناليستيكا ماگيسترى ماماندىعى بويىنشا بىتىرگەن.ەڭبەك جولىن 1997 جىلى تاڭ تەلەراديوكومپانياسىنىڭ الماتى جاڭالىقتارى اقپاراتتىق باعدارلاماسىنىڭ رەپورتەرى، شىعارۋشى رەداكتورى، اپتا ايناسى باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى قىزمەتتەرىنەن باستاعان. 19981999 جىلدارى نتك تەلەارناسىنىڭ جاڭالىقتار اقپاراتتىق باعدارلاماسىنىڭ رەداكتورى، شىعارۋشى رەداكتورى بولىپ قىزمەت ەتتى.20002007 جىلدار ارالىعىندا 31 كانال تەلەراديوكومپانياسىندا قىزمەت ەتىپ، ينفورمبيۋرو اقپاراتتىق باعدارلاماسى قازاق رەداكتسياسىنىڭ رەداكتورى، شىعارۋشى رەداكتورى، جۇرگىزۋشىسى، باس رەداكتورى بولدى، ەركىن ءسوز باعدارلاماسىنىڭ اۆتورى ءارى جۇرگىزۋشىسى بولىپ ەڭبەك ەتتى، دودا قوعامدىقساياسي توكشوۋىنىڭ باس رەداكتورى، جۇرگىزۋشىسى قىزمەتتەرىن اتقاردى.2007 جىلدان 2012 جىلعا دەيىن حابار اگەنتتىگى اقى بەتپەبەت باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى، ۇكىمەت پەن الەۋمەت باعدارلاماسىنىڭ اۆتورى ءارى جۇرگىزۋشىسى، جاڭالىقتار اقپاراتتىق باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى بولىپ ەڭبەك ەتتى.ب.قۇرمانعالي سونىمەن قاتار ۆۆس بريتاندىق تەلەراديوكورپوراتسياسى قازاق قىزمەتىنىڭ شتاتتان تىس ءتىلشىسى قىزمەتىن اتقارىپ، اباي اتىنداعى الماتى مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى مەن ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەميسياىندا حالىقارالىق جۋرناليستيكا ءپانى بويىنشا ۇستازدىق ەتتى. ال 20092012 جىلدار ارالىعىندا نۇر وتان حدپ جانىنداعى جەمقورلىققا قارسى كۇرەس مەدياورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى قىزمەتىندە بولدى.2012 جىلعى قىركۇيەك ايىنان باستاپ وقو اكىمى اپپاراتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارىءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسى قىزمەتىن اتقارىپ كەلەدى.جەمىستى ەڭبەگى ءۇشىن بەرىك ءۋاليۇلى مەملەكەتتىك دارىن جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزىدىگىنە 20 جىل مەرەكەلىك مەدالىمەن جانە قر پرەزيدەنتىنىڭ العىس حاتىمەن ماراپاتتالعان. شىعارماشىلىق جۇمىستاعى جەتىستىكتەرى دە وڭ باعالانىپ، ەركىن ءسوز باعدارلاماسى ءۇشىن قازاقستان جۋرناليستەر وداعى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى 2003 ج., دودا توك شوۋى ءۇشىن قازاقستان جۋرناليستەر اكادەمياسى تاعايىنداعان التىن جۇلدىز سىيلىعىنىڭ يەگەرى 2006 ج. اتاندى، وركەندەۋ، دەموكراتيا جانە ءسوز بوستاندىعى ۇلتتىق كونكۋرسىندا يۋنەسكونىڭ 2004 ج. جانە مارات بارمانقۇلوۆ اتىنداعى ح حالىقارالىق شابىت شىعارماشىل جاستار فەستيۆالىنىڭ 2007 ج. ديپلومدارىمەن ماراپاتتالعان.
|
بېيجىڭ داشۆسى ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچىلار سۆھبەت يىغىنىدا قىلىنغان سۆزشىنجاڭ مۇسۇلمانلىرى تورى2018يىل5ئاينىڭ 2 كۈنىساۋاقداشلار، ئوقۇتقۇچىلار، يولداشلار:بۈگۈن كۆپچىلىك بىلەن ھەمسۆھبەتتە بولۇش پۇرسىتىگە ئېرىشكەنلىكىمدىن ئىنتايىن خۇشالمەن. يەنە ئىككى كۈندىن كېيىن 4 ماي ياشلار بايرىمى، شۇنداقلا بېيجىڭ داشۆسى قۇرۇلغانلىقىنىڭ 120 يىللىقى بولىدۇ. مەن ئالدى بىلەن پارتىيە مەركىزىي كومىتېتىغا ۋاكالىتەن بېيجىڭ داشۆسىدىكى بارلىق ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچىلار، ئىشچى خىزمەتچىلەر ۋە دۆلەت ئىچى سىرتىدىكى مەكتەپداشلار، ئېلىمىزدىكى ھەر مىللەت ياشلار ۋە ياش خىزمەتچىلەرگە بايراملىق سالام يوللايمەن!بېيجىڭ داشۆسى يېقىنقى يىللاردىن بۇيان شەرەپلىك ئەنئەنىگە ۋارىسلىق قىلىپ، سوتسىيالىستىك مەكتەپ باشقۇرۇش يۆنىلىشىدە چىڭ تۇرۇپ، ئەخلاق ئارقىلىق ئادەم تەربىيەلەشتە مول نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈردى، قوش ئەلا قۇرۇلۇشىدا كۆرۈنەرلىك ئۈنۈم ھاسىل قىلدى، ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتقا مۇلازىمەت قىلىشتا گەۋدىلىك نەتىجىگە ئېرىشتى، مەكتەپنىڭ تەرەققىيات تەپەككۇرى ئېنىق، مەكتەپ باشقۇرۇش ئەمەلىي كۈچى ۋە تەسىر كۈچى كۆرۈنەرلىك بولۇپ، كىشىنى تولىمۇ خۇشاللاندۇرىدۇ.4 ماي ھەرىكىتى بېيجىڭ داشۆسىدىن باشلانغان، ۋەتەننى سۆيۈش، ئالغا بېسىش، دېموكراتىك، ئىلمىي بولۇشتىن ئىبارەت 4 ماي روھى بېيجىڭ داشۆسىدىكى ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچى، ئىشچى خىزمەتچىلەرنى خەلق بىلەن بىرلىكتە يول ئېچىش، ۋەتەن بىلەن بىرلىكتە جاسارەت بىلەن ئىلگىرىلەشكە باشتىن ئاخىر رىغبەتلەندۈرۈپ كەلدى. ياشلىق غايە، ياشلىق ھاياتىي كۈچ، ياشلىق جاسارەت جۇڭگو روھى ۋە جۇڭگو كۈچىنىڭ ھاياتىي كۈچ مەنبەسى. جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشىنى ئىشقا ئاشۇرىدىغان بۈگۈنكى يېڭى مۇساپىدە، بېيجىڭ داشۆسىدىكى ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچىلار 4 ماي روھىنى داۋاملىق جارى قىلدۇرۇپ، مىللەت، دۆلەت ۋە خەلق ئۈچۈن يېڭى، تېخىمۇ زور تۆھپە قوشۇشى كېرەك.جۇڭخۇا مىللىتى 4 ماي ھەرىكىتىدىن جۇڭگوچە سوتسىيالىزم يېڭى دەۋرگە كىرگۈچە بولغان جەرياندا ئورنىدىن دەس تۇرۇش، بېيىشتىن قۇدرەت تېپىشقىچە بولغان ئۇلۇغ سەكرەشنى كۈتۈۋالدى. بۇ، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ تەرەققىيات تارىخى، شۇنداقلا ئىنسانىيەت جەمئىيىتىنىڭ تەرەققىيات تارىخىدىكى دەۋر بۆلگۈچ ئىش.مەن پارتىيە 19 قۇرۇلتىيى دوكلاتىدا دۆلىتىمىزنىڭ تەرەققىياتى توغرىسىدىكى ئىستراتېگىيەلىك ئورۇنلاشتۇرۇشنى ئوتتۇرىغا قويدۇم. ئۇ بولسىمۇ: 2020 يىلىغىچە ئومۇميۈزلۈك ھاللىق جەمئىيەت قۇرۇپ چىقىش، 2035 يىلىغىچە سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇشنى ئاساسىي جەھەتتىن ئىشقا ئاشۇرۇش، مۇشۇ ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىغىچە دۆلىتىمىزنى باي قۇدرەتلىك، دېموكراتىك، مەدەنىي، ئىناق، گۈزەل سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشقان قۇدرەتلىك دۆلەت قىلىپ قۇرۇپ چىقىش. مۇشۇ دەۋردە ياشاۋاتقان ياشلار ئېغىر ۋەزىپىنى زىممىسىگە ئالغان. مەن جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشى ھەرگىزمۇ داقا دۇمباق چېلىش بىلەن ئاسانلا ئىشقا ئاشۇرغىلى بولىدىغان ئىش ئەمەس، دېگەنىدىم. بىز بۇنىڭ ئۈچۈن تېخىمۇ مۈشكۈل ۋە جاپالىق تىرىشچانلىق كۆرسىتىشىمىز كېرەك. ياشلار جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشىنى ئىشقا ئاشۇرىدىغان جەڭگىۋار قوشۇنغا ئايلىنىپ، دۆلەت ۋە مىللەتنىڭ ئۈمىدىنى زىممىسىگە ئېلىشى كېرەك.ھەر بىر دەۋردىكى ياشلارنىڭ ئۆزىگە تۇشلۇق پۇرسىتى ۋە تەقدىرى بار. ئېسىمدە قېلىشىچە، بېيجىڭ داشۆسىدىكى ئوقۇغۇچىلار 1981 يىلى يەنيۈەندە ئىتتىپاقلىشىپ جۇڭخۇانى گۈللەندۈرەيلى دېگەن ياڭراق شوئارنى توۋلىغان. بىز بۈگۈنكى كۈندە بۇ شوئارنى يەنە توۋلاپ، ھەممە بىر نىيەتكە كېلىپ، جۇڭگو ئارزۇسىنى ئىشقا ئاشۇرۇش ئۈچۈن تىرىشىپ كۈرەش قىلىشىمىز كېرەك. ياشلار ئارزۇغا ئىنتىلگۈچى، شۇنداقلا ئارزۇنى روياپقا چىقارغۇچى. ئارزۇغا ئىنتىلىش كۈچلۈك ھېسسىيات ۋە غايىنى تەلەپ قىلىدۇ، ئارزۇنى روياپقا چىقىرىش تىرىشىپ كۈرەش قىلىش ۋە تۆھپە قوشۇشنى تەلەپ قىلىدۇ. ياشلار تىرىشىپ كۈرەش قىلىش داۋامىدا ياشلىق ھېسسىياتىنى نامايان قىلىپ، ياشلىق غايىسىنى قوغلىشىپ، ياشلىق جاسارىتى بىلەن تىرىشىپ كۈرەش قىلىپ، مىللەتنىڭ گۈللىنىشى ئۈچۈن يول ھازىرلاپ، ۋەتەن ئۈچۈن قولىدىن كېلىشىچە تۆھپە قوشۇشى كېرەك.يېقىنقى دەۋردىن بۇيان، دۆلىتىمىزنىڭ تارىخى بىزگە پەقەت سوتسىيالىزمنىڭلا جۇڭگونى قۇتقۇزالايدىغانلىقىنى، جۇڭگوچە سوتسىيالىزمنىڭلا جۇڭگونى تەرەققىي قىلدۇرالايدىغانلىقى ۋە جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشىنى ئىشقا ئاشۇرالايدىغانلىقىنى چۈشەندۈرۈپ بەردى. جۇڭگوچە سوتسىيالىزمدا قەتئىي چىڭ تۇرۇپ ۋە ئۇنى ياخشى راۋاجلاندۇرۇپ، دۆلىتىمىزنى سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشقان قۇدرەتلىك دۆلەت قىلىپ قۇرۇپ چىقىش ئۇزاق مۇددەتلىك ۋەزىپە، ئەۋلادمۇ ئەۋلاد كۈرەش قىلىشقا توغرا كېلىدۇ. بىزنىڭ بۈگۈنىمىز مۇشۇنداق قولغا كەلگەن، بىزنىڭ ئەتىمىز ياشلارنىڭ داۋاملىق كۈرەش قىلىشىغا، ئەۋلادمۇ ئەۋلاد ئىز بېسىپ ئۈزلۈكسىز ئىلگىرىلىشىگە موھتاج.مائارىپ گۈللەنسە دۆلەت گۈللىنىدۇ؛ مائارىپ كۈچەيسە دۆلەت قۇدرەت تاپىدۇ. ئالىي مائارىپ بىر دۆلەتنىڭ تەرەققىيات سەۋىيەسى ۋە تەرەققىيات يوشۇرۇن كۈچىنىڭ مۇھىم بەلگىسى. بۈگۈنكى كۈندە، پارتىيە ۋە دۆلەت ئىشلىرى تەرەققىياتىنىڭ ئالىي مائارىپ، ئىلىم پەن بىلىملىرى ۋە ئىختىساسلىقلارغا بولغان ئېھتىياجى ئىلگىرىكى ھەرقانداق چاغدىكىگە قارىغاندا تېخىمۇ تەخىرسىز بولۇۋاتىدۇ. مەن پارتىيە 19 قۇرۇلتىيى دوكلاتىدا ئالدىنقى قاتاردىكى داشۆ ۋە ئالدىنقى قاتاردىكى پەنلەر قۇرۇلۇشىنى تېزلىتىپ، ئالىي مائارىپنىڭ ئىچكى ئامىللىق تەرەققىياتىنى ئىشقا ئاشۇرۇش كېرەك دەپ ئوتتۇرىغا قويدۇم. ھازىر دۆلىتىمىزنىڭ ئالىي مائارىپ بويىچە ئوقۇتۇش كۆلىمى ۋە ھەر يىلى مەكتەپ پۈتكۈزىدىغانلارنىڭ سانى دۇنيادا بىرىنچى ئورۇندا تۇرسىمۇ، لېكىن كۆلەمنىڭ كېڭىيىشى سۈپەت ۋە ئۈنۈمنىڭ ئاشقانلىقىدىن دېرەك بەرمەيدۇ. ئىچكى ئامىللىق تەرەققىيات يولىدا مېڭىش دۆلىتىمىز ئالىي مائارىپ تەرەققىياتىنىڭ مۇقەررەر يولى.داشۆلەر ئەخلاق ئارقىلىق ئادەم تەربىيەلەيدىغان، ئىختىساسلىقلارنى يېتىشتۈرىدىغان، ياشلار بىلىم ئېلىپ، ئىقتىدارى ۋە قابىلىيىتىنى ئۆستۈرۈپ، ئارزۇسىنى قاناتلاندۇرىدىغان جاي. مەن مۇشۇ پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ، مەكتەپتە قانداق ئادەمنى تەربىيەلەش، ئادەمنى قانداق تەربىيەلەش توغرىسىدا ساۋاقداشلار ۋە ئوقۇتقۇچىلار بىلەن پىكىر ئالماشتۇرماقچىمەن.مەن ئاۋۋال شۇنداق ئېنىق جاۋاب بەرمەكچىمەنكى، بىزنىڭ مائارىپىمىز ئەخلاقىي، ئەقلىي، جىسمانىي، گۈزەللىك جەھەتلەردىن ئومۇميۈزلۈك يېتىشكەن سوتسىيالىزمنىڭ قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىزباسارلىرىنى تەربىيەلەپ چىقىشى كېرەك. مەن يېقىندا 13 نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى 1 يىغىنىدا بارلىق ۋەكىللەرگە: جۇڭگو خەلقىنىڭ خاراكتېرى ۋە تالانتى نەچچە مىڭ يىللار مابەينىدە تەرەققىي قىلىپ ھازىرغىچە داۋاملىشىپ كەلگەن جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنى يارىتىپلا قالماستىن، زامانىمىزدىكى جۇڭگونىڭ تەرەققىي قىلىشى ۋە ئىلگىرىلىشىگە، زامانىمىزدىكى جۇڭگولۇقلارنىڭ روھىي دۇنياسىغا چوڭقۇر تەسىر كۆرسەتمەكتە دېگەنىدىم. مەن جۇڭگو خەلقىنىڭ ئۇلۇغ ئىجادكارلىق روھى، ئۇلۇغ كۈرەشچانلىق روھى، ئۇلۇغ ئىتتىپاقلىق روھى، ئۇلۇغ ئارزۇ روھىنى تىلغا ئالدىم. بۇنداق ئۇلۇغ روھنى ئەۋلادمۇ ئەۋلاد جۇڭخۇا پەرزەنتلىرى ئىجاد قىلغان، توپلىغان بولۇپ، ئۇنىڭغا ئەۋلادمۇ ئەۋلاد ۋارىسلىق قىلىشقا توغرا كېلىدۇ.دۆلەت خەلققە تايىنىپ قۇدرەت تاپىدۇ، ئىختىساسلىقلار ئۆگىنىش ئارقىلىق كامالەت تاپىدۇ. سوتسىيالىزمنىڭ قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىز باسارلىرىنى يېتىشتۈرۈش پارتىيەمىزنىڭ مائارىپ فاڭجېنى، ئېلىمىزدىكى ھەر دەرىجىلىك مەكتەپلەرنىڭ ئورتاق تەقدىرى. داشۆلەر ياشلارنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىپ ئىختىساسلىقلارغا ئايلىنىشىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئالىي مەكتەپلەر سوتسىيالىزمنىڭ قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىز باسارلىرىنى يېتىشتۈرۈشتىن ئىبارەت بۇ نېگىزنى چىڭ تۇتقاندىلا، دۇنيادا ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدىغان جۇڭگوچە داشۆ قۇرۇپ چىققىلى بولىدۇ. بۇنىڭ ئۈچۈن تۆۋەندىكى ئۈچ تۈرلۈك ئۇللۇق خىزمەتنى چىڭ تۇتۇپ ياخشى ئىشلەش كېرەك:بىرىنچى، مەكتەپ باشقۇرۇشتا توغرا سىياسىي يۆنىلىشتە چىڭ تۇرۇش كېرەك. يوسۇننامە. داشۆدە مۇنداق دېيىلگەن: ئالىي مەكتەپلەرنىڭ رولى ئوقۇغۇچىلارنى ئەخلاق پەزىلەتلىك، خەلقچىل قىلىپ تەربىيەلەپ، كامالەتكە يەتكۈزۈش. قەدىمدىن ھازىرغىچە، جۇڭگودىن چەت ئەلگىچە، مائارىپ ۋە مەكتەپ باشقۇرۇشقا دائىر ئىدىيەۋى ئېقىم كۆپ، نەزەرىيەۋى كۆزقاراشلار بىردەك بولمىسىمۇ، بىراق مائارىپنىڭ ئىجتىمائىي تەرەققىيات ئېھتىياجلىق كىشىلەرنى يېتىشتۈرۈشتىن ئىبارەت بۇ نۇقتىدىكى تونۇشى بىردەك. ئىجتىمائىي تەرەققىيات ئېھتىياجلىق كىشىلەرنى يېتىشتۈرۈش، كونكرېت قىلىپ ئېيتقاندا، ئىجتىمائىي تەرەققىيات، بىلىم توپلاش، مەدەنىيەتكە ۋارىسلىق قىلىش، دۆلەتنىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشى، تۈزۈمنىڭ يۈرۈشۈشىگە ئېھتىياجلىق كىشىلەرنى يېتىشتۈرۈشنى كۆرسىتىدۇ. شۇڭا قەدىمدىن ھازىرغىچە، جۇڭگودىن چەت ئەلگىچە، ھەممە دۆلەت ئۆزلىرىنىڭ سىياسىي تەلىپى بويىچە ئادەم تەربىيەلىگەن، دۇنيادا ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدىغان داشۆلەرنىڭ ھەممىسى ئۆز دۆلىتىنىڭ تەرەققىياتى ئۈچۈن خىزمەت قىلىش داۋامىدا ئۆسۈپ يېتىلگەن. ئېلىمىزنىڭ سوتسىيالىستىك مائارىپى سوتسىيالىزمنىڭ قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىز باسارلىرىنى يېتىشتۈرۈشى كېرەك.ماركسىزم بىزنىڭ پارتىيە قۇرۇش، دۆلەت قۇرۇشتىكى تۈپ يېتەكچى ئىدىيەمىز، شۇنداقلا ئېلىمىز داشۆلىرىنىڭ ئەڭ يارقىن ئاساسى. بۇ يىل ماركس تۇغۇلغانلىقىنىڭ 200 يىللىقى، دۇنيا خەلقىنىڭ قەلبىدىكى ماركس ھازىرمۇ يەنىلا ئەڭ ئۇلۇغ مۇتەپەككۇر. جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسىنىڭ ئاساسلىق قۇرغۇچىلىرى ۋە دەسلەپكى مەزگىلدىكى داڭلىق پائالىيەتچىلىرى دەل بېيجىڭ داشۆسىدە خىزمەت قىلغان ياكى ئوقۇۋاتقان مەزگىلدە ماركسىزملىق ئەسەرلەرنى ئوقۇشقا، ماركسىزم ئىدىيەسىنى تارقىتشقا باشلىغان ھەمدە جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسىنىڭ قۇرۇلۇشىغا تۈرتكە بولغان. بۇ، بېيجىڭ داشۆسىنىڭ ئىپتىخارى، بېيجىڭ داشۆسىنىڭ شەرىپى. ماركسىزملىق نەزەرىيە بىلەن تەربىيەلىنىشنى چىڭ تۇتۇپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ماركسىزمنىڭ تارىخىي مۇقەررەرلىكى ۋە ئىلمىي ھەقىقىتى، نەزەرىيەۋى ئەھمىيىتى ۋە رېئال ئەھمىيىتىگە بولغان تونۇشىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇپ، ئۇلارنى ماركسىزملىق مەيدان، كۆزقاراش، ئۇسۇلدىن پايدىلىنىپ دۇنيانى كۆزىتىش ۋە تەھلىل قىلىشنى بىلىش يولىدا تەربىيەلەپ، دۇچ كېلىۋاتقان دەۋر تېمىسىنى ھەقىقىي چۈشىنىپ، دۇنيانىڭ تەرەققىيات يۈزلىنىشىنى چوڭقۇر ئىگىلەپ، جۇڭگو ۋە دۇنيانىڭ تەرەققىيات يۈزلىنىشىنى ئېنىق تونۇپ، ئوقۇغۇچىلارغا ماركسىزم ھەقىقىتىنىڭ كۈچىنى ھەقىقىي ھېس قىلدۇرۇپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشى ئۈچۈن ئىلمىي ئىدىيەۋى ئاساس سېلىش كېرەك. سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى بوشاشماي يېتىلدۈرۈش ۋە ئەۋج ئالدۇرۇشتا چىڭ تۇرۇپ، بارلىق ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچىلارنى سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنىڭ قەتئىي ئېتىقادچىلىرى، ئاكتىپ تارقاتقۇچىلىرى، ئۈلگىلىك ئەمەلىيەتچىلىرىدىن بولۇشقا يېتەكلەش كېرەك. جۇڭگوچە سوتسىيالىزملىق يول ئىشەنچى، نەزەرىيە ئىشەنچى، تۈزۈم ئىشەنچى، مەدەنىيەت ئىشەنچىنى دۇنيادا ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدىغان جۇڭگوچە داشۆ قۇرۇپ چىقىش ئىشەنچىگە ئايلاندۇرۇش كېرەك. بىز سوتسىيالىزمنىڭ قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىزباسارلىرىنى يېتىشتۈرۈشتە ئاكتىپ رول ئويناپ، ئۈنۈم ھاسىل قىلساقلا، داشۆلىرىمىزنىڭ دۇنيادا ئورنى بولىدۇ، سۆز ھوقۇقى بولىدۇ.ئىختىساسلىقلار ئەخلاقنى بايلىق بىلىدۇ؛ ئەخلاق ئىگىلىرى ئىختىساسلىقلارنى ئۇستاز بىلىدۇ. ئىختىساسلىقلارنى يېتىشتۈرۈش جەزمەن ئادەم تەربىيەلەش ۋە ئىختىساسلىقلارنى تەربىيەلەشنىڭ بىرلىككە كەلگەن جەريانى بولۇپ، بۇنىڭدا ئادەم تەربىيەلەش ئاساس. ئەخلاق بولمىسا ئادەم روناق تاپمايدۇ، ئادەم تەربىيەلەشنىڭ نېگىزى ئەخلاق يېتىلدۈرۈشتە. بۇ، ئىختىساسلىقلارنى يېتىشتۈرۈشنىڭ دىيالېكتىكىسى. مەكتەپ باشقۇرۇشتا بۇ قانۇنىيەتكە ھۆرمەت قىلىش كېرەك، بولمىسا مەكتەپنى ياخشى باشقۇرغىلى بولمايدۇ. ئەخلاق ئارقىلىق ئادەم تەربىيەلەشنىڭ ئۈنۈمىنى مەكتەپلەرنىڭ بارلىق خىزمەتلىرىنى تەكشۈرۈشنىڭ تۈپ ئۆلچىمى قىلىپ، مەدەنىيەت ئارقىلىق ئادەم تەربىيەلەش، ئەخلاق ئارقىلىق ئادەم تەربىيەلەشنى ھەقىقىي ئىشقا ئاشۇرۇپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىدىيەۋى سەۋىيەسى، سىياسىي ئاڭلىقلىقى، ئەخلاق پەزىلىتى، مەدەنىيەت ساپاسىنى ئۈزلۈكسىز ئۆستۈرۈپ، ئەخلاق پەزىلەتلىك بولۇش، ئاممىۋى ئەخلاققا بويسۇنۇش، شەخسىي ئەخلاقنى كۈچەيتىش كېرەك. ئەخلاق ئارقىلىق ئادەم تەربىيەلەشنى داشۆ قۇرۇش ۋە باشقۇرۇشنىڭ ھەرقايسى ساھەلىرى، ھەرقايسى تەرەپلىرى، ھەرقايسى ھالقىلىرىغا سىڭدۈرۈپ، ئادەم تەربىيەلەشنى يادرو، ئەخلاق يېتىلدۈرۈشنى ئاساس قىلىش كېرەك.ئىككىنچى، يۇقىرى ساپالىق ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنى بەرپا قىلىش كېرەك. ئىختىساسلىقلارنى يېتىشتۈرۈشتە ئاچقۇچ ئوقۇتقۇچىلاردا. ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىنىڭ ساپاسى ئالىي مەكتەپلەرنىڭ مەكتەپ باشقۇرۇش ئىقتىدارى ۋە سەۋىيەسىنى بىۋاسىتە بەلگىلەيدۇ. سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشقان قۇدرەتلىك دۆلەت قۇرۇش ھەر تەرەپ، ھەر ساھەدىكى مۇنەۋۋەر ئىختىساسلىقلارغا ئېھتىياجلىق. بۇ بىزنىڭ ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىمىزنىڭ ئىقتىدارى ۋە سەۋىيەسىگە يېڭى، تېخىمۇ يۇقىرى تەلەپ قويدى. ئوخشاشلا، ئۇچۇرلىشىشنىڭ ئۈزلۈكسىز تەرەققىي قىلىشىغا ئەگىشىپ، بىلىم ئېلىش ئۇسۇلى بىلەن ئۆگىتىش ئۇسۇلى، ئوقۇتۇش بىلەن ئوقۇش مۇناسىۋىتىدە ئىنقىلاب خاراكتېرلىك ئۆزگىرىش بولدى. بۇمۇ ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىنىڭ ئىقتىدارى ۋە سەۋىيەسىگە يېڭى، تېخىمۇ يۇقىرى تەلەپ قويدى.سىياسىي ساپا جەھەتتە قاتتىق سىناقلاردىن ئۆتەلەيدىغان، كەسپىي ئىقتىدار جەھەتتە كامالەتكە يەتكەن، ئادەم تەربىيەلەش سەۋىيەسى ئۈستۈن بولغان يۇقىرى ساپالىق ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنى قۇرۇش ئالىي مەكتەپ قۇرۇلۇشىدىكى ئۇل خىزمەت. سوتسىيالىزمنىڭ قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىزباسارلىرىنى يېتىشتۈرۈش يۈكسەكلىكىدە تۇرۇپ، ئالىي مەكتەپ ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىنىڭ ساپا تەلىپى، خادىملار قۇرۇلمىسى، تەربىيەلەش سىستېمىسى قاتارلىقلارنى ئويلىشىش كېرەك. يۇقىرى ساپالىق ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنى ياخشى ئوقۇتقۇچىلاردىن تەركىب تاپىدۇ، شۇنداقلا ئۇلارنى ياخشى ئوقۇتقۇچىلار تەربىيەلەپ يېتىشتۈرىدۇ. مەن 2014 يىللىق ئوقۇتقۇچىلار بايرىمىدا بېيجىڭ پېداگوگىكا داشۆسىدىكى ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچىلار ۋەكىللىرى بىلەن سۆھبەتلەشكەندە، قانداق قىلغاندا ياخشى ئوقۇتقۇچى بولغىلى بولىدىغانلىقى توغرىسىدا غايە ئېتىقادلىق بولۇش، ئەخلاق پەزىلەتلىك بولۇش، چوڭقۇر بىلىملىك بولۇش، مېھرىبان بولۇشتىن ئىبارەت تۆت تەلەپنى ئوتتۇرىغا قويغانىدىم. مەن بۈگۈن بۇنى يەنە بىر قېتىم تەكىتلىمەكچى.قەدىمكىلەر: ئوقۇتقۇچى باشقىلارغا ئۈلگە بولۇشى كېرەك دېگەن. ئوقۇغۇچىلارنىڭ نەزەرىدە، ئوقۇتقۇچىنىڭ سۆزى ۋە ھەرىكىتىنىڭ ئۆزى ئۈلگە بولۇپ، ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ھەربىر سۆز ھەرىكىتى ئوقۇغۇچىلارغا ناھايىتى زور تەسىر كۆرسىتىدۇ. ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئىدىيەۋى سىياسىي ئەھۋالى ناھايىتى كۈچلۈك ئۈلگىلىك خاراكتېرگە ئىگە. تەربىيەلىگۈچىلەر ئاۋۋال تەربىيەلىنىشتە چىڭ تۇرۇپ، ئوقۇتقۇچىلار ئوقۇغۇچىلارنىڭ ساغلام ئۆسۈپ يېتىلىشىگە يېتەكچىلىك قىلىدىغان ۋە يول باشلايدىغان مەسئۇلىيەتنى تېخىمۇ ياخشى زىممىسىگە ئېلىشى كېرەك.ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىنىڭ ساپاسىنى باھالاشنىڭ بىرىنچى ئۆلچىمى چوقۇم ئوقۇتقۇچىلىق ئەخلاقى، ئوقۇتقۇچىلىق ئىستىلى بولۇشى كېرەك. ئوقۇتقۇچىلىق ئەخلاقى، ئوقۇتقۇچىلىق ئىستىلى قۇرۇلۇشى ھەر بىر مەكتەپ دائىم بوشاشماي چىڭ تۇتىدىغان خىزمەت، بۇنىڭدا قاتتىق تۈزۈم، بەلگىلىمىمۇ بولۇشى ھەم كۈندىلىك مائارىپ تەپتىشلىكىمۇ بولۇشى كېرەك. ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىمىزنىڭ ئوقۇتقۇچىلىق ئەخلاقى، ئوقۇتقۇچىلىق ئىستىلى ئومۇمىي جەھەتتىن ياخشى، مۇتلەق كۆپ ساندىكى ئوقۇتقۇچى بىلىمگە ھۆرمەت قىلىپ، ئوقۇغۇچىلارغا كۆڭۈل بۆلۈپ، ئۆزىگە قاتتىق تەلەپ قويۇپ، باشقىلارغا ئۈلگە بولۇپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ھۆرمىتىگە ۋە ھىمايىسىگە ئېرىشتى. شۇنىڭ بىلەن بىللە، ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىدا يەنە بەزى مەسىلىلەرمۇ ساقلانماقتا. بىز كۆرۈلگەن مەسىلىلەرگە يۈكسەك ئەھمىيەت بېرىشىمىز، ئۇنى ئەستايىدىل ھەل قىلىشىمىز كېرەك. ئوقۇتقۇچىلارنى دەرس ئۆتۈپ ئادەم تەربىيەلەش بىلەن ئۆزىنى تەربىيەلەشنى بىرلەشتۈرۈشكە يېتەكلەپ، ئەخلاق ئارقىلىق ئۆزىنى كامالەتكە يەتكۈزۈش، ئەخلاق ئارقىلىق مەكتەپ قۇرۇش، ئەخلاق ئارقىلىق تەربىيەلەشنى ئىشقا ئاشۇرۇش كېرەك.ئۈچىنچى، يۇقىرى سەۋىيەلىك ئىختىساسلىقلارنى تەربىيەلەش سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرۈش كېرەك. قۇدۇق قازغۇچى شۇنچە چوڭقۇر قۇدۇقنىمۇ ئاز ئازدىن قېزىپ پۈتكۈزىدۇ. سوتسىيالىزم قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىزباسارلىرى ئالىيجاناب ئەخلاق ھەم ھەقىقىي قابىلىيەت، ئەمەلىي بىلىمگە ئىگە بولۇشى كېرەك. ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئالىي مەكتەپتە نېمە ئۆگىنىشى، نېمىنى ئۆگىنەلىشى، قانداقراق ئۆگىنىشى ئالىي مەكتەپلەرنىڭ ئىختىساسلىقلارنى تەربىيەلەش سىستېمىسى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك. ھازىر دۆلىتىمىزدە ئالىي مەكتەپلەرنىڭ قاتتىق دېتال شارائىتى زور دەرىجىدە ياخشىلاندى، بەزى مەكتەپلەرنىڭ قاتتىق دېتال شارائىتى دۇنيادا ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدىغان داشۆلەردىن ئانچە پەرقلەنمەيدۇ، بۇنىڭدا ئاچقۇچ تېخىمۇ يۇقىرى سەۋىيەلىك ئىختىساسلىقلارنى تەربىيەلەش سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرۈشتە. ئىختىساسلىقلارنى تەربىيەلەش سىستېمىسى چوقۇم قانداق ئادەمنى تەربىيەلەش، ئادەمنى قانداق تەربىيەلەشتىن ئىبارەت بۇ تۈپ مەسىلىنى ئاساس قىلىپ قۇرۇلۇشى كېرەك، چەت ئەللەرنىڭ پايدىلىق ئۇسۇللىرىنى ئەينەك قىلىشقا بولىدۇ، لېكىن چوقۇم جۇڭگوچە ئالىي مەكتەپ باشقۇرۇشتا چىڭ تۇرۇش شەرت.ئىختىساسلىقلارنى تەربىيەلەش سىستېمىسى پەنلەر سىستېمىسى، ئوقۇتۇش سىستېمىسى، ئوقۇتۇش ماتېرىيالى سىستېمىسى، باشقۇرۇش سىستېمىسى قاتارلىقلارغا مۇناسىۋەتلىك، ئۇنىڭغا سىڭدۈرۈلگىنى ئىدىيەۋى سىياسىي خىزمەت سىستېمىسىدۇر. پارتىيە رەھبەرلىكى ۋە پارتىيە قۇرۇلۇشىنى، ئىدىيەۋى سىياسىي خىزمەت سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىش يۇقىرى سەۋىيەلىك ئىختىساسلىقلارنى تەربىيەلەش سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرۈشنىڭ مۇھىم مەزمۇنى. پارتىيەنىڭ ئالىي مەكتەپلەرگە بولغان رەھبەرلىكىدە، سوتسىيالىستىك مەكتەپ باشقۇرۇش يۆنىلىشىدە چىڭ تۇرۇپ، خاسلىقىمىز ۋە ئەۋزەللىكىمىزنى ئۈنۈملۈك ھالدا سوتسىيالىزمنىڭ قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىز باسارلىرىنى يېتىشتۈرىدىغان ئىقتىدارغا ئايلاندۇرۇشىمىز كېرەك.بۈگۈنكى دۇنيادا پەن تېخنىكا ئۇچقاندەك تەرەققىي قىلماقتا. ئالىي مەكتەپلەر دۇنيا پەن تېخنىكىسىنىڭ يۇقىرى پەللىسىنى كۆزلەپ، ئاچقۇچلۇق ئورتاق تېخنىكا، ئالدىنقى قاتاردىكى يېتەكچى تېخنىكا، زامانىۋى قۇرۇلۇش تېخنىكىسى، ھالقىش خاراكتېرلىك تېخنىكا ئۆتكىلىگە ھۇجۇم قىلىشتا يېڭىلىق يارىتىشنى كۈچەيتىشى كېرەك. ئارىلاشما پەنلەر توپى ۋە كۈچلۈك پەن تېخنىكا ئۆتكىلىگە ھۇجۇم قىلىش كوللېكتىپلىرىنى زور كۈچ بىلەن تەشكىللەپ، پەنلەر ئارا ماس يېڭىلىق يارىتىشنى، دەسلەپكى ئىجادىي، سىستېمىلىق، باشلامچى تەتقىقاتنى قوللاشنى كۈچەيتىشى كېرەك. خەلقئارا سەۋىيەدىكى زور بىر تۈركۈم ئىستراتېگىيەلىك پەن تېخنىكا ئىختىساسلىقلىرى، پەن تېخنىكا باشلامچى ئىختىساسلىقلىرى، ياش پەن تېخنىكا ئىختىساسلىقلىرى، يۇقىرى سەۋىيەلىك يېڭىلىق يارىتىش كوللېكتىپلىرىنى يېتىشتۈرۈپ ۋە بارلىققا كەلتۈرۈپ، ئالدىن كۆرەرلىككە ئىگە ئۇل تەتقىقات، باشلامچى ئىجادىي نەتىجىلەردە تىرىشىپ زور بۆسۈش ھاسىل قىلىشى كېرەك.زامانىمىزدىكى ياشلار يېڭى دەۋر بىلەن تەڭ ئىلگىرىلەيدىغان بىر ئەۋلادتۇر. بىز دۇچ كەلگەن يېڭى دەۋر ھەم يېقىنقى زاماندىن بۇيانقى جۇڭخۇا مىللىتى تەرەققىياتىدىكى ئەڭ ياخشى دەۋر، ھەم جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشىنى ئىشقا ئاشۇرۇشتىكى ئەڭ ئاچقۇچلۇق دەۋر. ياشلار ھەم كەڭ تەرەققىيات بوشلۇقىغا ئىگە، ھەم ئۇلۇغ دەۋر بۇرچىنى زىممىسىگە ئالغان. ياشلار دۆلەتنىڭ ئۈمىدى، مىللەتنىڭ كەلگۈسى. مەن ھەر بىر ياشنىڭ سوتسىيالىزمنىڭ قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىز باسارلىرىدىن بولۇپ، دەۋر بۇرچىنى ئادا قىلىپ، خەلقنىڭ ئۈمىدىنى ئاقلىشىنى چىن دىلىمدىن ئۈمىد قىلىمەن. ياشلار ئۈچۈن ئېيتقاندا، بۇ، كىشىلىك ھاياتتىكى ئەڭ چوڭ پۇرسەت، شۇنداقلا كىشىلىك ھاياتتىكى ئەڭ چوڭ سىناق.2014 يىلى مەن بېيجىڭ داشۆسىگە كېلىپ ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچى ۋەكىللىرى بىلەن سۆھبەتلەشكەندە، ياشلارغا قەتئىي ئېتىقاد، ئېسىل ئەخلاق پەزىلەت، مول بىلىملىك بولۇش، قاتتىق سىناقتىن ئۆتەلەيدىغان ئىقتىدارغا ئىگە بولۇشتىن ئىبارەت تۆت تەلەپنى ئوتتۇرىغا قويغانىدىم. مۇشۇ پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ، مەن يەنە ياشلارغا بىر قانچە ئۈمىدىمنى ئوتتۇرىغا قويماقچى.بىرىنچى، ۋەتەننى سۆيۈش، ۋەتەنگە، خەلققە سادىق بولۇش كېرەك. ۋەتەننى سۆيۈش دۇنيادىكى ئەڭ چوڭقۇر قاتلاملىق، ئەڭ ئۇزاق داۋاملىشىدىغان ھېسسىيات، بىر ئادەمنىڭ ئەخلاق مەنبەسى، تۆھپە قوشۇش ئاساسى. سۇن جۇڭشەن ئەپەندى: ئادەم بولۇشتىكى ئەڭ مۇھىم ئىش ۋەتەننى سۆيۈشنى بىلىشتۇر دېگەنىدى. بىز دائىم ئادەم غۇرۇرلۇق، ئەخلاق پەزىلەتلىك بولۇشى كېرەك، دەيمىز. مەيلى غۇرۇر ياكى ئەخلاق پەزىلەتتە بولسۇن، ۋەتەننى سۆيۈش ئەڭ مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇ. بىز جۇڭخۇا پەرزەنتلىرى، بىز جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ تارىخىنى چۈشىنىپ، جۇڭخۇا مەدەنىيىتى گېنىغا ۋارىسلىق قىلىپ، مىللىي ئىپتىخارلىق تۇيغۇسىغا ۋە مەدەنىيەت ئىشەنچىسىگە ئىگە بولۇشىمىز كېرەك. ھەر ۋاقىت دۆلەتنى ئويلاپ، ھەممىلا يەردە خەلقنىڭ غېمىنى يەپ، دۆلەتكە پايدىلىق ئىشلارنى قىزغىنلىق بىلەن قىلىشىمىز، دۆلەتكە زىيانلىق ئىشلارغا لەنەت ئوقۇشىمىز كېرەك. ۋەتەننى سۆيۈشتە شوئار توۋلاش بىلەنلا توختاپ قېلىشقا بولمايدۇ، بەلكى ئۆز غايىمىزنى ۋەتەننىڭ ئىستىقبالى بىلەن، كىشىلىك ھاياتىمىزنى مىللەتنىڭ تەقدىرى بىلەن زىچ بىرلەشتۈرۈپ، ئامما ئارىسىدا يىلتىز تارتىپ، دۆلەتكە تۆھپە قوشۇشىمىز كېرەك.ئىككىنچى، ئىرادىگە ئىلھام بېرىپ، يۈكسەك ئىرادە تىكلەپ، كۈرەش قىلغۇچىلاردىن بولۇش كېرەك. سۇ شى: قەدىمدىن تارتىپ مۇۋەپپەقىيەت قازانغان، ئۇلۇغ نەتىجە ياراتقان كىشىلەردە ئىنسانىيەتتىن ھالقىغان، ھەممىنى بېسىپ چۈشىدىغان تالانت بولۇپلا قالماي، يەنە مەسىلىلەرگە يۈزلىنەلەيدىغان، مەسىلىلەرنى ھەل قىلالايدىغان جاسارەت ۋە قەتئىي تەۋرەنمەس ئىرادە بولغان دېگەن. ۋاڭ شوۋرېن: ئىرادە تىكلىمىگەندە، ھېچقانداق ئىشنى بىر باشقا ئېلىپ چىققىلى بولمايدۇ دېگەن. بۇنىڭدىن ئىرادە تىكلەشنىڭ بىر ئادەمنىڭ ھاياتىدا قانچىلىك مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە ئىكەنلىكىنى كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ. ياشلار كۈرەش قىلىش روھىنى يېتىلدۈرۈشى، غايىسى مۇستەھكەم، ئېتىقادى قەتئىي، قىيىنچىلىقتىن قورقمايدىغان، باتۇرانە يول ئېچىپ ئىلگىرىلەيدىغان، قەيسىرانە ئېلىشىدىغان، قەتئىي بوشاشمايدىغان بولۇشى كېرەك. بەخت كۈرەش قىلىشتىن كېلىدۇ، كۈرەش قىلىشنىڭ ئۆزى بىر بەخت. 1939 يىلى 5 ئايدا يولداش ماۋ زېدۇڭ يەنئەندە ئۈلگىلىك ياشلارنى تەبرىكلەش چوڭ يىغىنىدا: جۇڭگونىڭ ياشلار ھەرىكىتى ناھايىتى ياخشى ئىنقىلابىي ئەنئەنىگە ئىگە، بۇ ئەنئەنە دەل مەڭگۈ كۈرەش قىلىشتۇر. بىزنىڭ كوممۇنىستىك پارتىيەمىز بۇ ئەنئەنىگە ۋارىسلىق قىلغان، ھازىرمۇ ۋارىسلىق قىلىۋاتىمىز، بۇنىڭدىن كېيىنمۇ داۋاملىق ۋارىسلىق قىلىشمىز كېرەك دېگەن. جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشىدىن ئىبارەت جۇڭگو ئارزۇسىنى ئىشقا ئاشۇرۇش ئۈچۈن كۈرەش قىلىش بىز كىشىلىك ھاياتىمىزدا تەستە ئېرىشىدىغان پۇرسەت. ھەر بىر ياش بۇ ئۇلۇغ دەۋرنى قەدىرلەپ، يېڭى دەۋردىكى كۈرەش قىلغۇچىلاردىن بولۇشى كېرەك.ئۈچىنچى، راستچىل ئەمەلىيەتچىل بولۇپ، ھەقىقىي بىلىمنى كۆزلەپ، ھەقىقىي ئىقتىدار يېتىلدۈرۈش كېرەك. ئويۇلمىغان قاشتاشنىڭ قىممىتى بولماس؛ ئۆگەنمىگەن ئادەمنىڭ ئىززىتى بولماس. بىلىم ھەر بىر كىشىنىڭ تالانتلىق بولۇپ يېتىلىشىدىكى ئۇل تاش، ئۆگىنىش باسقۇچىدا بۇ ئۇل تاشنى جەزمەن چوڭقۇر، پۇختا قۇيۇش كېرەك. ئۆگىنىشتە جەزمەن راستچىل ئەمەلىيەتچىل بولۇپ، ھەقىقىي بىلىمنى كۆزلەپ، قائىدىنى بىلىپ، ئىشنىڭ يولىنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ، پارچە پۇرات ئۇچۇر، تېز تاماق خاراكتېرىدىكى بىلىم بىلەن قانائەتلىنىپ قالماسلىق كېرەك. بىلىم ئۆگىنىش ئارقىلىق، شەيئىلەرنىڭ تەرەققىيات قانۇنىيىتىنى ئىگىلەش، جاھان قائىدىسىنى چۈشىنىش، بىلىمنى بېيىتىش، نەزەر دائىرىسىنى كېڭەيتىش كېرەك. ئادەمنىڭ يوشۇرۇن كۈچى چەكسىز، پەقەت ئۈزلۈكسىز ئۆگەنگەندىلا، ئۈزلۈكسىز ئەمەلىيەتتىن ئۆتكۈزگەندىلا، ئۇنى تولۇق قېزىپ چىققىلى بولىدۇ. سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشقان قۇدرەتلىك دۆلەت قۇرۇشتا تەرەققىيات بىرىنچى مۇھىم ۋەزىپە، يېڭىلىق يارىتىش بىرىنچى ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچ، ئىختىساسلىقلار بىرىنچى بايلىق. ياشلارنىڭ ياخشى ئۆگىنىش مەزگىلىنى قەدىرلەپ، ھەقىقىي بىلىمنى كۆزلەپ، ھەقىقىي ئىقتىدار يېتىلدۈرۈپ، دۆلەتكە تېخىمۇ ياخشى شەرەپ كەلتۈرۈپ، خەلققە تېخىمۇ بەخت يارىتىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.تۆتىنچى، ۋەزىپىنى تىرىشىپ ئورۇنداپ، بىلىش بىلەن قىلىشنىڭ بىرلىكىنى ئىشقا ئاشۇرۇپ، ئەمەلىي ئىشلىگۈچىلەردىن بولۇش كېرەك. كىتابىي بىلىم نىسبەتەن يۈزەكى بولىدۇ، ئەگەر شەيئىلەرنى چوڭقۇر تونۇماقچى بولساق، يەنە ئەمەلىيەتتىن ئۆتكۈزۈشىمىزگە توغرا كېلىدۇ. ئۆگەنگەن نەرسە كىتابتىلا قالماسلىقى، ئۇنى كاللىمىزغا سىڭدۈرۈش بىلەنلا قالماي، ھەرىكىتىمىزدە ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، بىلىش بىلەن قىلىشنىڭ بىرلىكىنى ئىشقا ئاشۇرۇپ، بىلىش ئارقىلىق قىلىشنى ئىلگىرى سۈرۈپ، قىلىش ئارقىلىق بىلىشنى كۆزلىشىمىز كېرەك. خۇددى بىلىم ئالغۇچىلار بىلىم ئېلىشنى سەپەر قىلىشتىن باشلىغان، سەيياھلار بىلىم توپلاش ئارقىلىق كامالەتكە يەتكەن دېگەندەك. ھەر بىر ئىشنى مەيلى چوڭ ياكى كىچىك بولسۇن، پۇختا، ئەستايىدىل بولۇپ، بىر بىرلەپ قىلىش كېرەك. يول يېقىن بولسىمۇ، ماڭمىساق نىشانغا يېتىپ بارغىلى بولمايدۇ، ئىش كىچىك بولسىمۇ، قىلمىساق، مۇۋەپپەقىيەت قازانغىلى بولمايدۇ. بۇ مەڭگۈلۈك قائىدە. ئادەم بولۇش، ئىش قىلىشتا ئەڭ قورقۇنچلۇقى ئېغىزدىلا دەپ قويۇپ قىلماسلىق، نەزەرى ئۈستۈن، ھالى بوش بولۇش. مەيلى ئۆگىنىش ياكى خىزمەتتە بولسۇن، ئەمەلىيەتكە يۈزلىنىپ، ئەمەلىيەتكە چوڭقۇر چۆكۈپ، ئەمەلىيەتتىن ھەقىقىي بىلىم ئىگىلەش كېرەك؛ ناھايىتى ئېھتىياتچان، ئەمەلىي بولۇپ، بىر ئۈلۈش يەر تېرىپ، بىر ئۈلۈش ھوسۇل ئېلىپ، جاپا مۇشەققەتكە چىداپ ئەمەلىي ئىشلەش كېرەك. ياشلار تىرىشىپ غايىلىك، بىلىملىك، تالانتلىق، ئەمەلىي ئىشلىگۈچىلەردىن بولۇپ، يېڭى دەۋردە زور ئىشلارنى ۋۇجۇدقا چىقىرىشى كېرەك. مەن ئۇزاق مەزگىل خىزمەت قىلىش داۋامىدا ئەڭ چوڭقۇر ھېس قىلغىنىم شۇكى: سوتسىيالىزم ئىشلەشتىن ۋۇجۇدقا كەلگەن.مەن: جۇڭگو ئارزۇسى تارىخنىڭ، رېئاللىقنىڭ، شۇنداقلا كەلگۈسىنىڭ؛ بىز بۇ بىر ئەۋلادنىڭ، تېخىمۇ مۇھىمى، ياش ئەۋلادلارنىڭ. جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشىدىن ئىبارەت جۇڭگو ئارزۇسى ئاخىرقى ھېسابتا ئەۋلادمۇئەۋلاد ياشلارنىڭ كۈچ ئۇلاپ كۈرەش قىلىشى داۋامىدا رېئاللىققا ئايلىنىدۇ، دېگەنىدىم. يېڭى دەۋردىكى ياشلار يېڭى دەۋر باھار شامىلىغا جور بولۇپ، ۋەتەننىڭ بىپايان بوشلۇقىدا ياشلىق ئارزۇسىنى قاناتلاندۇرۇپ، سوتسىيالىزمنىڭ قۇرغۇچىلىرى ۋە ئىزباسارلىرى بولۇش بۇرچىنى دادىل زىممىسىگە ئېلىپ، ئومۇميۈزلۈك ھاللىق جەمئىيەت قۇرۇپ چىقىش، ئومۇميۈزلۈك سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشقان قۇدرەتلىك دۆلەت قۇرۇپ چىقىش ئۈچۈن تىرىشىپ كۈرەش قىلىشى كېرەك، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئۇلۇغ گۈللىنىشى بىزنىڭ كۈرىشىمىز داۋامىدا رېئاللىققا ئايلانغۇسى!شىنخۇا ئاگېنتلىقى، بېيجىڭ، 2ماي تېلېگراممىسى
|
قازاقستان ۇلتتىق بانكىندە تەڭگە باعامىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن 2 جەلتوقساندا وتكىزىلگەن ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنتسيالار تۋرالى ايتىلدى، دەپ حابارلايدى ..ۇلتتىق بانك وكىلىنىڭ ايتۋىنشا، 2 جەلتوقساندا بيرجاداعى تەڭگەدوللار ساۋداساتتىعىنىڭ كولەمى 292 ميلليون دوللارعا جەتتى، بۇل 2020 جىلدىڭ ساۋىرىنەن باستاپ قاراعاندا رەكوردتىق كورسەتكىش. قازاقستاننىڭ ۆاليۋتا نارىعى سىرتقى نارىقتارداعى جاعدايدىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى شەتەل ۆاليۋتاسىنا سۇرانىستىڭ ءوسۋ كەزەڭىن باستان وتكەرىپ وتىر.ساۋداساتتىق كولەمىنىڭ ءوسۋى جانە ءبىر دوللار ءۇشىن 436 تەڭگە بەلگىسىنە دەيىن باعامنىڭ السىرەۋى شەتەل ۆاليۋتاسىنا سۇرانىستىڭ ارتۋى اياسىندا ورىن الدى، ول مىناداي فاكتورلارعا تىكەلەي بايلانىستى بولدى، دەيدى ءاليا مولدابەكوۆا.بىرىنشىدەن، وميكرون شتاممىنىڭ تارالۋىنا قاتىستى الاڭداۋشىلىقتىڭ ارتۋىنا بايلانىستى مۇناي باعاسىنىڭ كۇرت قۇلدىراۋى سەبەپ بولدى. ماسەلەن، 1 جەلتوقساندا سۇرىپتى مۇنايدىڭ بەلگىلەنگەن باعاسى ءبىر باررەل ءۇشىن 70 دوللاردان تومەن ءتۇسىپ، بيىلعى جىلعى تامىزدان باستاپ ەڭ تومەنگى دەڭگەي 68،14كە جەتتى.ەكىنشىدەن، مۇناي باعاسىنىڭ جەرگىلىكتى ەڭ تومەنگى دەڭگەيگە دەيىن تومەندەۋى كومپانيالار مەن جەكە تۇلعالار تاراپىنان شەتەل ۆاليۋتاسىنا قوسىمشا ىشكى سۇرانىستى تۋىنداتتى، 1 جەلتوقسان قازاقستاندا دەمالىس كۇنى بولعاندىقتان، سۇرانىستىڭ ءبىر بولىگى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر ونلاين پلاتفورمالارى ارقىلى ىسكە اسىرىلدى.سوندىقتان جۇيەلەرى ۆاليۋتانى ونلاين ايىرباستاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن بارلىق بانكتەر 2 جەلتوقسان كۇنى تاڭەرتەڭ قىسقا پوزيتسيادا بولدى، ياعني ولار جۇمىس ۋاقىتىنان تىس ۋاقىتتا ءوز كليەنتتەرىنە ساتىلعان ۆاليۋتانى ساتىپ الۋعا ءماجبۇر بولدى. ال سۇرانىستىڭ ءبىر بولىگى ساۋداساتتىق اشىلعاننان كەيىن بىردەن بيرجا نارىعىنا ءتۇستى. سوندىقتان، كەشە بانكتەر ءوز كليەنتتەرىنە قىسقا پوزيتسيانى جابۋ جانە جاڭادان كەلىپ تۇسكەن وتىنىمدەردى ورىنداۋ ءۇشىن ۆاليۋتا ساتىپ الدى. ۇشىنشىدەن، شەتەل ۆاليۋتاسىنا ايتارلىقتاي سۇرانىس بەيرەزيدەنت ينۆەستورلار تاراپىنان دا تۋىندادى. دامۋشى نارىقتاردان ۆاليۋتانىڭ جاھاندىق اكەتىلۋى اياسىندا بەيرەزيدەنتتەر تەڭگەدەن شەتەل ۆاليۋتاسىنا كەرى كونۆەرتتەدى. سۇرانىستىڭ ارتۋى بانكارالىق نارىقتاعى باعا بەلگىلەۋگە اسەر ەتتى، مۇندا ساتىپ الۋ باعامى ءبىر دوللار ءۇشىن 441 تەڭگەگە دەيىن جەتتى.شەتەل ۆاليۋتاسىنا سۇرانىستىڭ ونىڭ ۇسىنىسىنان ايتارلىقتاي اسىپ ءتۇسۋى اياسىندا ۆاليۋتا نارىعىنداعى جاعدايدى تۇراقتاندىرۋ ماقساتىندا ۇلتتىق بانك 2 جەلتوقساندا 64،6 ملن اقش دوللارى كولەمىندە ينتەرۆەنتسيا جۇرگىزدى. بۇل الىپساتارلىق احۋالدىڭ كۇشەيۋىنە جانە ايىرباستاۋ باعامىنىڭ تۇراقسىزداندىراتىن اۋىتقۋلارىنا جول بەرمەۋگە مۇمكىندىك بەردى. بانكتەردىڭ قىسقا پوزيتسيالارىنا جانە بەيرەزيدەنتتەردىڭ شىعۋىنا بايلانىستى قوسىمشا سۇرانىس تولىق كولەمدە قاناعاتتاندىرىلدى، دەدى ۇلتتىق بانك توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ءاليا مولدابەكوۆا.
|
توخۇ گۆشى گۆشقۇش بېلىق تۇرلىرى ئاشپەز تور بېكىتىمەنبەسى : ئاشپەز تورى يوللىغۇچى : تەمزاتبەگ ۋاقتى : 20181030 كۆرۈلىشى : قېتىمتوخۇ گۆشى يۇمران ھەم تەملىك بولۇپ، كۆپ خىل پىشىرۇش ئۇسۇللىرىغا ماس كىلىدۇ. توخۇ گۆشىنى قورۇپ، شورپا سېلىپ يىيىشكىمۇ بولىدۇ ھەمدە سۇغۇق سەي تەييارلاپ يىيىشكىمۇ نىسبەتەن ماس كىلىدىغان گۆش تۈرى بولۇپ ھىسابلىنىدۇ.توخۇ گۆشى تۇرمۇشىمىزدا ئەڭ كۆپ ئۇچرايدىغان گۆش تۈرىدىكى يىمەكلىكلەرنىڭ بىر خىلى؛ توخۇ گۆشىنىڭ ئۇزۇقلۇق تەركىبى ئىنتايىن مول بولۇپ، بەدەننى قۇۋۋەتلەش ئۈنۈمى بار.خەنزۇچە ئاتىلىشى: ئىنگىلىزچە ئاتىلىشى: ئەكىس تەسىرى: يوقساقلاش ئۇسۇلى: يىڭى پېتى ساقلاش ياكى توڭلىتىپ ساقلاشھەر 100گىرام توخۇ گۆشى تەركىبىدە 74.2 گىرام سۇ، 21.5 گىرام ئاقسىل، 2.5 گىرام ياغ، 0.7گىرام قەنت، 111 كىلوكالورىيە ئىنىرگىيە، 11 مىللىگىرام كالتسىي، 190 مىللىگىرام فوسفور، 1.5 مىللىگىرام تۆمۈر، 0.03 مىللىگىرام تىئامىن، 0.09 مىللىگرام رىبوفلاۋىن، 8 مىللىگىرام نىكوتىنىك كىسلاتا، 1.1 گىرام كۈل ماددىسى بار.توخۇ گۆشىدە ۋىيتامىنلىق ماددىلار بار بولۇپ، ئۇنىڭ تەركىبىدىكى ئاقسىلنىڭ مىقدارى نىسبەتەن يۇقىرى، تۈرى بىرقەدەر كۆپ، ئۇنىڭ ئۈستىگە ھەزىم بولۇش نىسبىتى يۇقىرى بولۇپ، ئادەم بەدىنى تەرپىدىن ئاسانلا ھەزىم قىلىنىپ سۈمۈرلىدۇ ھەمدە بەدەن كۈچىنى ئاشۇرۇش، بەدەننى قۇۋۋەتلەش قاتارلىق ئۈنۈملەرنى كۆرسىتىدۇ. بۇندىن باشقا، توخۇ گۆشى تەركىبىدە ئادەم بەدىنىنىڭ ئۆسۈپيىتىلىشىگە قارىتا مۇھىم رول ئوينايدىغان فوسفاتىد تۈرىدىكى ماددىلار بار بولۇپ، دۆلىتىمىز پۇقرالىرىنىڭ يىمەكلىك تۈزۈلۈشىدىكى، ياغ ۋە فوسفاتىدلارنىڭ ئەڭ مۇھىم كىلىش مەنبەسىنىڭ بىرى. توخۇ گۆشىنىڭ ئۇزۇقلۇق يىتىشمەسلىك، سۇغۇقتىن قورقۇش، ئاسان چارچاپ ماغدۇرسىزلىنىش، ھەيىز قالايمىقان كىلىش، قان ئازلىق قاتارلىقلارغا قارىتا كۆرنەرلىك دەرىجىدە ياخشىلاش رولى بار.توخۇ گۆشى ئىستىمال قىلغاندا دىققەت قىلىشقا تىگىشلىك ئىشلار1. ئىستىمال قىلغاندا، شورپىسىنىلا ئىچىپ گۆشىنى قويۇپ قويماسلىق كىرەك.2. ئۇزۇن يىللىق توخ بېشىنى ئىستىمال قىلىشقا قەتئى بولمايدۇ.3. توخ قۇيرۇقىنىڭ ئۇچلۇق قىسمىنى ئىستىمال قىلىشقا قەتئى بولمايدۇ.4. توشقان گۆشى بىلەن بىرلا ۋاقىتتا ئىستىمال قىلماسلىق كىرەك.5. سازان بىلىق بىلەن بىرلا ۋاقىتتا ئىستىمال قىلماسلىق كىرەك.6. توخۇ گۆشى ئالۇچا بىلەن كىلىشمەيدىغان بولۇپ، ئىككىسىنى بىرگە ئىستىمال قىلغاندا ئىچ سۈرۈشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.7. توخۇ گۆشىنى سامساق بىلەن بىرگە ئىستىمال قىلىشقا ماس كەلمەيدۇ.8. توخۇ گۆشى بىلەن قىچا تالقىنىنى بىرگە ئىستىمال قىلىشقا بولمايدۇ.
|
ءبىزدىڭ ساپار جولىمىز شەكسىز دە شەتسىز جۇلدىزدار الەمى تيانشان تورىرەداكتور: گۇلنۇر زەينوللا كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى 20210917 10:36 عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ رۋحى جونىندە شولۋ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى لي گوليالتىن كۇز الاۋىنا شومعان ءشول جازيرا دالا، روشۇيداعى توراڭعىلار جولاۋشىنىڭ ورالۋىن كۇتىپ الدى.الدىن الا بەلگىلەنگەن مىندەت ورىندالعان سوڭ شىنجوۋ 12 نومىرلىدەگى 3 عارىشكەر الەم كەڭىستىگىندەگى 3 ايلىق ۇشۋ مەرزىمىن اياقتاتىپ، قايتار جولىنا ءتۇسىپ، باتىس سولتۇستىكتىڭ ءشول جازيرالى دالاسىنداعى دۇڭفىڭ قونۋ الاڭىنا ورالدى.قايتا ورالعان ساتتە الەم كەڭىستىگى سول باياعى الەم كەڭىستىگى بولعانىمەن، جۇڭگولىقتار مەملەكەتتىڭ شىت جاڭا بيىگىن تاعى ءبىر رەت وسى ارادا بەلگى ەتىپ قالدىردى شىنجوۋ الەم كەمەسى تۇڭعىش رەت تەز ۇشتاستى، ءتۇيىلىستى، تۇڭعىش رەت ءوزىنىڭ كەڭىستىك بەكەتىنە كىردى، الەم كەڭىستىگىندە ەڭ ۇزاق تۇردى، ەڭ ۇزاق مەرزىممەن بولمەدەن شىعىپ ارەكەت جاسادى...بۇل جۇڭگو عارىش ىستەرىنىڭ جاڭا بيىگى، سونداي اق جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ جاڭا بيىگى.جۇڭگو كەڭىستىك بەكەتى داۋىرىنە رەسمي كىرگەن ۋاقىت وسىندە تۇرىپ، جۇڭگو عارىش قىزمەتكەرلەرىنىڭ 29 جىلدان بەرى باسىپ وتكەن عالامات ساپارىنا قايتا قايىرىلا قاراساق، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلتتىق نامىسى مەن ماقتانىشىن قايتا قايتا كوتەرگەن رۋحتى بايقاماي تۇرا المايمىز. بۇل رۋح عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ رۋحى جاپاعا ەرەكشە ءتوزىمدى، سوعىس جۇرگىزۋگە ەرەكشە قابىلەتتى، قامال الۋعا ەرەكشە قابىلەتتى، ۇلەس قوسۋعا ەرەكشە پەيىل بولۋ، سونداي اق ۇلت رۋحىنا اينالعان باعالى بايلىق، ول ءار ۇرپاق عارىش قىزمەتكەرلەرىن اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋعا، ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەۋگە ىنتالاندىرىپ كەلەدى.1992 جىلى 9 ايدىڭ 21 كۇنى پارتيا ورتالىق كوميتەتى جۇڭگونىڭ عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ ينجەنەرياسىن رەسمي بەكىتىپ اتقاردى. سول كۇننەن باستاپ جۇڭگونىڭ عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ ىستەرى ەرەسەن جاپالى دا قيىن شارت جاعدايدا اقىرىن قادام الا باستادى.سول كەزدە سوۆەت وداعى 3 ۇرپاق الەم كەمەسىن الدەقاشان ۇشىرىپ، ساليۋت اتتى جانە بەيبىتشىلىك اتتى كەڭىستىك بەكەتىن سالىپ بولعان. ال، امەريكا الەم كەمەسىنەن عارىش ۇشاعىنا قاراي سەكىرۋدى ورىنداعان.شەتەلدەن كەش قالعان جاعدايدا ءبارىن تىڭنان باستاعان سان مىڭداعان عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرى كۇندىز ءتۇنى قامال الدى؛ جاراتىلىستىق ورتاسى ناشار ءشول جازيرا دالادا شىجىعان كۇن مەن قۇمدى بوراندى ەلەڭ قۇرلى كورمەي، عارىشقا ادام الىپ ۇشاتىن الەم كەمەسىن ۇشىرۋ الاڭىن سالدى؛ سىناق رەتىندە ۇشىرۋ جۇمىس ءتارتىبى جوق قيىنشىلىق الدىندا، نولدەن باستاعان، 10 نەشە ادامنان ۇيىمداسقان تاقىرىپتىق گرۋپپا بۇكىل ەلدى ارالاپ 2000نان استام كۇندىز ءتۇن تەكسەرۋ زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، سىناق رەتىندە ۇشىرۋ تەحنولوگياسىنىڭ شىت جاڭا جۇمىس ءتارتىبىن جوبالاپ شىقتى... قانشالىقتى ۇلكەن قيىنشىلىق بولسا دا جۇڭگونىڭ عارىش قىزمەتكەرلەرىن قايمىقتىرا العان جوق، ولار جاپانى داڭق، جاپانى قۋانىش دەپ ءبىلىپ، شوگەلدىلىكپەن ىستەپ، جاپا ماشاقات پەن حاۋىپ قاتەرلەرگە ءجيى ءجيى قارسى اتتانىپ، فيزيولوگيا مەن پسيحولوگيانىڭ ەڭ جوعارى شەگىنە دۇركىن دۇركىن سايىس جاريالادى.1998 جىلى 1 ايدىڭ 5 كۇنى اۋە ارمياسىنىڭ 1500دەن استام ۇزدىك ۇشقىشى اراسىنان دەن قويا تاڭدالعان 14 ادام بەيجيڭ عارىش قالاسىنا جينالىپ، جۇڭگونىڭ تۇڭعىش توپتاعى عارىشكەرى بولدى.اسپان مەن الەم ەكى دۇنيە، سوۆەت وداعىنىڭ عارىشكەرى لەونوۆ جاعىنان وبرازدى تۇردە كوككە شىعاتىن باسپالداق دەپ اتالعان، بۇل كوپتەگەن جاپالى جاتتىعۋلاردى قامتيدى.جوعارى جىلدامدىقپەن اينالاتىن سەنتردەن تەپكىش ماشينانىڭ ىشىندە ادەتتەگى ادامدار 3 دا 4 اۋىرلىق كۇش ۇدەۋىنە توزە الادى، ال عارىشكەرلەر 40 سەكۋندتاعى 8 اۋىرلىق كۇش ۇدەۋىنە ءتوزۋى كەرەك. جاتتىعۋ بارىسىندا ولاردىڭ بەس مۇشەسىنىڭ ءپىشىنى وزگەرىپ، كوز جاسى ەرىكسىز سىرتقا قاراي ۇشادى، كەۋدەسى قاتتى باسىلىپ، تىنىس الۋى ەرەسەن قيىنداسىپ بىلەگىن كوتەرە المايدى. ءبىر عارىشكەردىڭ شەشەسى كورگەن سوڭ، كوز جاسىن كولدەتە وتىرىپ قولىن سەرمەپ: كورمەيمىن، كورمەيمىن! دەي بەردى.مۇنداي جاتتىعۋدى جاساعاندا عارىشكەرلەردىڭ قولىندا قىزىل ءتۇستى كنۋپكا بولادى، ەگەر شىداي الماسا، قىزىل كنۋپكانى دەرەۋ باسىپ، ۋاقىتشا توقتاتۋدى ءوتىنىش ەتۋگە بولادى. ءبىراق، كۇنى بۇگىنگە دەيىن بۇل قىزىل كنۋپكانى ەشكىم باسقان ەمەس.جاپا ماشاقاتقا ەرەكشە ءتوزىمدى بولۋ عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ سالاسىنداعى ەرەكشە قىزمەت ورتاسىنان قالىپتاسقان دەۋگە بولادى. ءدال وسىنداي رۋحتىڭ شابىتتاندىرۋىندا ينجەنەريالىق زەرتتەپ جاساۋعا، قۇرۋعا جانە سىناق ەتۋگە قاتىناسقان جۇڭگونىڭ عارىش قىزمەتكەرلەرى ادام ويلاپ جەتە المايتىن ءتۇرلى قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ 1000 جىلدىق عارىشقا ۇشۋ ارمانىن جۇزەگە اسىردى.ءومىر ساپارىندا ەڭ ۇلكەن شابىتتاندىرۋ كۇشى نە؟ جۇڭگونىڭ عارىشقا ادام الىپ ۇشۋدى زەرتتەۋگە، سىناق ەتۋگە قاتىناسقان قىزمەتكەرلەرىنىڭ تالعامى جەكە ادامنىڭ دامۋىن وتاننىڭ عارىش ىستەرىنە تەرەڭ توعىستىرۋ.2008 جىلى 9 ايدىڭ 27 كۇنى قارا ءتۇستى ءتۇن پەردەسى مەن كوك ءتۇستى جەر شارىنىڭ شەندەسۋىندە، شىنجوۋ 7 ءنومىرلىنىڭ عارىشكەرى جاي جىگاڭ ۇشى قيىرسىز الەم كەڭىستىگىندە جۇڭگولىقتاردىڭ تۇڭعىش اياق ءىزىن قالدىردى، بەس جۇلدىزدى نارت قىزىل تۋ باياۋ جەلبىرەگەن سول ءبىر كورىنىس جۇڭگولىقتاردىڭ ماڭگىلىك ەستەمەسىنە اينالدى.الايدا، وسى تاريحي ءساتتىڭ استارىندا قورقىنىشتى ءومىر مەن ءولىم سىناعى جاتىر ەدى.جاي جىگاڭ بولمەدەن شىعاردا وربيتا بولمەسىنەن ءورت سيگنالى ءجيى ءجيى ەستىلەدى. الەم كەڭىستىگىندە تۋىلۋدان ەڭ قورقاتىن وسى شىرعالاڭ الدىندا جاي جىگاڭ ەش ءارى ءسارى بولماستان بولمەدەن سىرتقا شىعۋدى تاڭدادى. ول بىلاي دەدى: مەيلى قانداي جاعداي تۋىلسا دا، مىندەتتى ورىنداپ، بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋدى الەم كەڭىستىگىندە بيىك جەلبىرەتۋىمىز كەرەك.بۇل سونىمەن بىرگە جۇڭگو عارىش قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتاق جۇرەك ءۇنى ەدى.2003 جىلى 10 ايدىڭ 15 كۇنى ساعات 9دا جيۋچۋان جاساندى سەرىك ۇشىرۋ ورتالىعىندا تۇتقيىل وزگەرىس تۋىلىپ، چاڭجىڭ 2 ءنومىرلى راكەتاسى شىنجوۋ 5 ءنومىرلى الەم كەمەسىن الىپ، زەڭگىر كوككە تىك كوتەرىلدى. ياڭ لي ۋي باستابىندا ءبارى ءساتتى بولعانداي سەزىندى، ءبىراق كوپ وتپەي اۋرەشىلىككە تاپ بولدى راكەتا تۇتقيىل قاتتى سەلكىلدەپ، رەزونانس تۋدىردى.بۇدان بۇرىن ول مۇنداي جاتتىعۋدى كورمەگەن.ادام توزگىسىز ازاپتان دەنە مۇشەلەرىم كۇل تالقان بولىپ كەتكەندەي سەزىندىم. ياڭ لي ۋي: سول ساتتە قۇربان بولاتىن بولدىم دەپ ويلادىم، دەيدى.ياڭ لي ۋي قۇربان بولۋدان استە قورىقپايتىن. ساپارعا اتتاناردان بۇرىن، ول ءومىرىن قۇربان ەتۋگە ىشتەي دايىندىق جاساپ بولعان ەدى. ول ءوزى قۇربان بولىپ كەتسە كەلەسى مىندەت ورىندالماي، جۇڭگولىقتاردىڭ عارىشقا ۇشۋ ارمانىنىڭ جۇزەگە اسۋىنىڭ كەشەۋىلدەۋىنەن الاڭدادى.رەزونانس 26 سەكۋند جالعاستى. كەيىن بىرەۋلەر: 26 سەكۋند جۇڭگو عارىشكەرلەرىنىڭ ەرجۇرەك، قورىقپايتىن، وتان ءۇشىن باسىن ءباي تىككەن ادال نيەتىنە كۋا بولدى، دەپ باعا بەردى.18 جىلدان كەيىن ءداۋىر رۋحى شياڭجياڭدى نۇرلاندىردى اتىنداعى جۇلدىزدى اسپانعا كوز جىبەرىپ، الەم سارايىن تىلگە تيەك ەتۋ قيمىلى بەيجيڭ مەن شياڭگاڭ ەكى جەردە ءساتتى وتكىزىلدى. شياڭگاڭدىق ءبىر جاس وقۋشى ياڭ لي ۋيدان: عارىشكەر دەگەن وسى كاسىپتىڭ ەڭ كەرەمەت جەرى قايسى دەپ بىلەسىز؟، دەپ سۇرايدى.ياڭ لي ۋي: الەم كەڭىستىگىندە بۇكىل دۇنيە جۇزىنە جۇڭگونىڭ مەملەكەت تۋىن كورسەتكەن كەزىم. ءدال سول ساتتە مەن ءوزىمدى ەڭ كەرەمەت سەزىندىم، دەپ جاۋاپ بەرەدى.جەكە مۇراتتى وتاننىڭ تاعدىرىمەن تىعىز بايلانىستىرۋ، جەكە تالعامدى پارتيانىڭ قاجەتىمەن تىعىز بايلانىستىرۋ، جەكە مۇددەنى حالىقتىڭ مۇددەسىمەن تىعىز بايلانىستىرۋ جۇڭگو عارىش قىزمەتكەرلەرىنىڭ شايقاس جۇرگىزۋگە ەرەكشە قابىلەتتى بولۋىنىڭ قاينارى، قيان كەسكى شايقاس جۇرگىزۋگە ەرەكشە قابىلەتتى وسى جاۋىنگەر كوللەكتيۆتىڭ ۇزدىكسىز ەرەن ناتيجەلەر جاراتۋىنىڭ ەڭ ءتۇبىرلى سەبەبى.عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ ءبىر مەملەكەتتىڭ جالپىلىق مەملەكەت قۋاتىن ولشەيتىن ماڭىزدى بەلگى. ءبىرشاما كەش باستالعانىمەن، جۇڭگو عارىش قىزمەتكەرلەرى باستان اياق جوعارى باستامادا دامۋعا تاباندى بولىپ، دەربەس جاڭالىق اشىپ، قايراتتانا قامال الىپ، ءبىر قىدىرۋ وزەكتى تەحنيكالاردان ناتيجە جاراتىپ جانە ونى يگەرىپ، ءبىرشاما قىسقا ۋاقىت ىشىندە جۇڭگوشا عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ ينجەنەرياسىن دامىتۋ جولىمەن ءجۇردى.شىنجوۋ الەم كەمەسىن زەرتتەپ جاساۋدان باستاپ حالىقارالىق 3 ۇرپاق عارىشكەرلى الەم كەمەسىنىڭ ورەسىن كوزدەپ، 3 ادامعا 3 بولمە جوبالاۋ ۇلگىسىن تىكەلەي قولداندى؛ شىنجوۋ الەم كەمەسىن الىپ عارىشقا ۇشاتىن قاسيەتتى راكەتانى جاساۋ ءۇشىن، تاسىمال راكەتاسىن جوبالاۋ جاساۋ قىزمەتكەرلەرى 1000عا جۋىق تەحنيكادان قامال الىپ، چاڭجىڭ 2 ءنومىرلى راكەتاسىن دۇنيە جۇزىنە اتى ايگىلى التىن راكەتاعا اينالدىردى؛ عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ الاڭىن سالۋدا، جۇڭگوشا جالپى تۇلعالىق تەحنيكا جوباسىن قولداندى پەرپەنديكۋليار جالپى قۇراستىرۋ، پەرپەنديكۋليار سىناق، پەرپەنديكۋليار تۇتاس تۇلعالىق تاسىمال، قاشىقتان ۇشىرۋدى سىناق ەتۋ دۇنيە ءجۇزىنىڭ الدىڭعى قاتارىنان ورىن الدى... ءبىر قىدىرۋ جاڭا تەحنيكالاردىڭ، جاڭا جاسامپازدىقتاردىڭ، جاڭا جەتىستىكتەردىڭ بارلىعى جۇڭگونىڭ عارىش قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاڭالىق اشىپ، قامال الۋداعى اقىل پاراسات جاۋھارى.1999 جىلى 11 ايدىڭ 20 كۇنى تاڭ ءسارى، باتىس سولتۇستىكتەگى ءشول جازيرا دالا قويناۋى. سان مىڭداعان ادام سۇيەكتەن وتەتىن سارى ايازدا تەبىرەنە كۇتىپ تۇرىستى.ساعات 6دان 30 مينۋت وتكەندە، چاڭجىڭ راكەتاسى جۇڭگو ءوزى زەرتتەپ جاساعان شىنجوۋ 1 ءنومىرلى عارىشكەرسىز الەم كەمەسىن الىپ اسپان اياسىنا كوتەرىلدى ءارى كەلەسى كۇنى تاڭعا تاياۋ بەلگىلەنگەن قايتارىپ الۋ اۋماعىنا ءدال قوندى.بۇل جۇڭگونىڭ عارىش ىستەرىنىڭ قىسقا عانا 7 جىلدا دامىعان ەلدەر 30 40 جىل ۋاقىت جۇمساپ جۇرگەن جولدى باسىپ بولعاندىعىن اڭعارتادى.ەڭ لايساڭ جولعا عانا ەڭ انىق اياق ىزدەرى قالادى. وسىعان ۇقساس ءبىر ءتۇرلى رۋح، تەك سۇراپىل بوران شاشىننىڭ سىنىنان، ساتسىزدىكتىڭ، جەڭىلىستىڭ شىڭداۋىنان وتكەندە عانا سۇيەككە ءسىڭىپ، كوڭىلگە تەرەڭ ۇيالايدى.2021 جىلى 5 ايدىڭ 19 كۇنى كەشتە، تيانجوۋ 2 ءنومىرلى زات تاسىمال الەم كەمەسى ۇشىرۋعا 3 ساعاتقا جەتپەيتىن ۋاقىت قالعاندا، چاڭجىڭ 7 ءنومىرلى الىستان مەڭگەرىلەتىن 3 تاسىمال راكەتاسىنىڭ ءبىر قىسىم ءمان پارامەترىندە كەنەتتەن وزگەشە جاعداي بايقالىپ، ۇشۋدى كەيىنگە شەگەرۋگە ءماجبۇر بولدى.بۇل راكەتانىڭ ءساتتى ۇشىرىلا الۋ الماۋى جۇڭگو كەڭىستىك بەكەتى اسپان جەر تاسىمال ءدالىزىنىڭ ءساتتى قۇرىلا الۋ الماۋىنا سايادى، كەيىنگى ادام الىپ عارىشقا ۇشۋ جوسپارىنىڭ ءساتتى اتقارىلا الۋ الماۋىنا تىپتەن سايادى.كەلەسى ۇشىرۋ ۋاقىتىنا ءالى 9 كۇن بار. كىلتيپاننىڭ جاي جاپسارىن انىقتاۋ ءۇشىن، سىناۋشىلار اترەتىنىڭ مۇشەلەرى كيىمدەرىن كيىپ، بەت بۇركەۋىشتەرىن تاعىپ، كورۋ ارالىعى 50 سانتيمەتر كەلەتىن بولمەنىڭ ەسىگىنەن راكەتا بولمەسىنە تالاي رەت كىرىپ ەگجەي تەگجەيلى تەكسەردى.5 ايداعى حاينان، كەمە بولمەسىنىڭ سىرتىنداعى تەمپەراتۋرا 30 سەلتسي گرادۋستان، ىلعالدىق 90تەن استامعا جەتەدى. ال، راكەتا بولمەسىنىڭ ىشىندە نولدەن تومەن 183 سەلتسي گرادۋستىق تومەن تەمپەراتۋرا. اسا زور تەمپەراتۋرا پارقى چاڭجىڭ 7 ءنومىرلىنى سىناۋدا، ءاربىر سىناۋشىلار اترەتىنىڭ مۇشەسىن دە سىناۋدا. ولار بارلىعىندا العان بەتتەن قايتپاي، ارىنداي ءتۇسىپ، ماسەلە ورنىن تەزىرەك تۇراقتاندىرۋعا بەكىندى.5 ايدىڭ 25 كۇنى ءنول كۇيىنە كەلتىرۋ قىزمەتى اياقتالۋعا تايادى. 5 ايدىڭ 29 كۇنى ساعات 20دان 55 مينۋت وتكەندە، راكەتا ءساتتى ۇشىرىلدى!ءنول كۇيىنە كەلتىرۋ جۇڭگو عارىشكەرلەرى جاساعان اتاۋ. كىلتيپاننىڭ سەبەبىن تۋ باسىنان باستاپ ىزدەۋ دەپ قاراپايىم تۇسىندىرۋگە بولاتىن بۇل سويلەمدى 5 مازمۇنعا اشالادى. ءنول كۇيىنە كەلتىرۋ پرينسيبى مەن تالاي رەتكى ۇشىرۋ سىناعىنىڭ شىڭداۋىنان ءوتىپ قالىپتاسقان قاتاڭ دا ساق، مۇقيات ستيل جۇڭگونىڭ عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ ىسىندەگى تالاي رەتكى ءساتتى ۇشىرىلۋدى ورىندادى.وسكەلەڭ بورىش جۇڭگو عارىش قىزمەتكەرلەرىنىڭ قامال الۋعا ەرەكشە شەبەر رۋحىن قاۋلاتتى دەۋگە بولادى، مۇنداي رۋح جۇڭگو عارىش قىزمەتكەرلەرىن جاپا ماشاقات پەن حاۋىپ قاتەردەن قورىقپاي، باتىلدىقپەن شىڭعا شىعىپ، قىسقا عانا 29 جىلدا ادام وتىرمايتىن ۇشۋدان ادام الىپ ۇشۋعا دەيىنگى، ءبىر ادام ءبىر كۇننەن كوپ ادام كوپ كۇنگە دەيىنگى، بولمە ىشىندەگى تاجىريبەدەن الەم كەڭىستىگىندە جۇرۋگە دەيىنگى، الەم كەمەسىن جالعىز ۇشىرۋدان قۇرام تۇلعالىنىڭ ورنىقتى اينالىس جاساۋىنا دەيىنگى عارىش ىستەرى كەرەمەتىن جاراتۋعا شابىتتاندىردى.2021 جىلى 6 ايدىڭ 17 كۇنى ساعات 9دان 22 مينۋت وتكەندە، چاڭجىڭ 2 ءنومىرلى الىستان مەڭگەرىلەتىن 12 تاسىمال راكەتاسى جيۋچۋان جاساندى سەرىك ۇشىرۋ ورتالىعىندا وت الىپ اسپانعا كوتەرىلدى. شامامەن 573 سەكۋندتان كەيىن، الەم كەمەسى مەن راكەتا ءساتتى ءبولىنىپ، بەلگىلەنگەن وربيتاعا كىرىپ، 3 عارىشكەردى الەم كەڭىستىگىنە ءساتتى جەتكىزدى.اتتاناردىڭ الدىندا 3 عارىشكەر ۇشىرۋ الاڭىنان نەشە كيلومەتر الىستاعى دۇڭفىڭ توڭكەرىستىك قۇرباندار قابىرستانىنا ارنايى باردى. يۋانشۋاي، جياڭجۇننان جاي وفيتسەر جاۋىنگەرلەرگە، عىلىم تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنە دەيىن، وتاننىڭ عارىش ىستەرى ءۇشىن ءومىرىن ارناعان 760 نەشە ادام وسىندا ۇزاق ۇيقىدا جاتىر.پان رىنجين وسىلاردىڭ ءبىرى. 1998 جىلى 4 ايدىڭ 18 كۇنى شىنجوۋ 1 ءنومىرلى الەم كەمەسىنىڭ قاربالاس دايىندىعى ساتىندە، عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ الاڭى ەلەكتروماگنيتتىق جاناستىرۋ قىزمەتىنىڭ جاۋاپتىسى پان رىنجين قىزمەت ورنىندا زورىققانىنان جىعىلىپ ءتۇستى.كۇيەۋىنىڭ قىزمەتىن قولداۋ ءۇشىن، پان رىنجين شاڭحايداعى قىزمەتىنەن شەگىنىپ، كۇيەۋىنە ىلەسىپ ءشول جازيرا دالاعا كەلىپ، عىلمي زەرتتەۋ سىناعىنىڭ ءبىرىنشى شەبىنە كىرىستى. سىناۋ قىزمەتى كوبىنەسە دالادا جۇرگىزىلەدى، مەيلى شىجىعان جاز بولسىن، الدە قاقاعان قىس بولسىن، ول قىزمەت ورنىنان تاپجىلمادى.سول كۇنى ءتۇن ورتاسىندا، پان رىنجين قان قۇسىپ كەنەتتەن جىعىلىپ ءتۇستى. حال ۇستىندە جاتقاندا، ول كۇيەۋىمەن: الەم كەمەسى اسپانعا كوتەرىلگەندە ءبىر بىرىمىزگە ايتايىق دەپ ۋادەلەستى.قاھارمان اتاق، مۇددە ىزدەمەي، تەك قانا الەمگە ۇشۋ ارمانىنىڭ جۇزەگە اسۋىن تىلەدى. بۇگىن ءبىز قۇرباندى وسىعان دەيىن 12 شىنجوۋ الەم كەمەسى ءوزىڭىز ۇزاق ۇيقىدا جاتقان جەردەن الەم كەڭىستىگىن بەتكە الدى، جۇڭگولىقتاردىڭ الەم كەڭىستىگىندەگى مەكەنى سالىنا باستادى دەپ جۇباتا الامىز.جۇڭگو عارىش ىستەرى تاريحىنداعى كولەمى ايبىندى عاسىر اتتاعان ينجەنەريا رەتىندە، عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ ينجەنەرياسى اتقارىلعاننان بەرى، بۇكىل ەلدەگى نەشە مىڭ ورىندى، نەشە 100 مىڭ ادامدى ات سالىسۋعا ۇيىستىردى. ولار الدىڭعى جاقتا، الدە ارتقى جاقتا بولسىن، اتاق ابىرويعا بوي ۇرماي، كەلدى كەتتىمەن ساناسپاي، ءبىر ورتاق نىسانا ءۇشىن قۇدىرەتتى بىرىككەن كۇش قالىپتاستىردى. عارىشكەرلەر جۇيەسىنىڭ باس جوبالاۋشىسى حۋاڭ ۋيفىن ايتقانداي، عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ ىستەرى ناعىز جاي ىستەن كەرەمەت تۋدىرىپ، اتسىزدان ايگىلى جاسادى.رۋحتا تۇلعا بولمايدى، ءبىراق ول شەكسىز كۇش قاۋلاتىپ، ادامداردى اۋىر مىندەت ارقالاپ العا ىلگەرىلەپ، ارماندى جۇزەگە اسىرۋعا ىنتالاندىرادى. عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ رۋحى جۇڭگو عارىش ىستەرى قىزمەتكەرلەرىنىڭ عىلىم تەحنيكادا قۋاتتى ەل قۇرۋ ساپارىندا ورناتقان رۋحاني وشپەس ەسكەرتكىشى، ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك رۋحاني تامىرىنىڭ جالعاسى ءارى ايقىن داۋىرلىك ەرەكشەلىككە يە قىمباتتى رۋحاني بايلىق، ول جۇڭحۋا ۇلتىن قۇلشىنا العا ىلگەرىلەپ، داۋىردەن اتتاپ ءوتىپ، ەرلىكپەن العا تالپىنۋعا ماڭگى شابىتتاندىرا بەرەدى.
|
تاۋلار مەن پايعامبارلار .4 7 2020، 7، 22:26تاۋلار مەن پايعامبارلارتاۋلار جەر بەتىندەگى جازىقتاردان وقشاۋ كوتەرىلىپ جاتقان قاتپارلى جانە جاقپارلى قۇرىلىمدى بولىك دەسەك، ال پايعامبارلار ادامدار اراسىنان تاڭدالعان ٴارى باسقالاردان بيىك تۇراتىن جاراتۋشىنىڭ ەلشىلەرى ەكەنى بەلگىلى. سان جاعىنان الساق، الەمدە تاۋلار دا كوپ، پايعامبارلار دا از كەلمەگەن. الايدا، بۇلاردىڭ اراسىندا قانداي بايلانىس بولۋى مۇمكىن؟قاسيەتتى قۇراندا تاۋلار جايىندا مىنانداي مالىمەتتەر كەزدەسەدى:ٴبىز العاشىندا بۇل اماناتتى كوكتەر مەن تاۋلارعا بەرگەنىمىزدە، ولار قورقىپ، ونى الىپ جۇرۋدەن باس تارتتى، ادام بالاسى عانا وزىنە قابىلدادى احزاب سۇرەسى، 72 .ايتىلعان امانات: اقىلوي يەسى رەتىندە سانالى تۇردە مويىنسۇنۋ، ٴدىني مىندەتتەردى ورىنداۋ، سول جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ۇددەسىنەن شىعا ٴبىلۋ دەپ تاپسىرلەنگەن مۇحاممەد الي ٴاسسابۋني، سافۋاتۋتتافاسير.وسىعان ۇقساس ويدى مىنا اياتتان دا بايقايمىز:ەگەر ٴبىز بۇل قۇراندى تاۋعا تۇسىرگەنىمىزدە، سەن ونىڭ اللاھتان قورىققان كۇيى باس ٴيىپ، بىتشىتى شىققانىن كورەر ەدىڭ حاشر سۇرەسى، 21.بۇل قۇرانداعى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ تاۋ شىدامايتىنداي اۋىر ەكەنىن، ال سونى موينىنا العان ادام بالاسىنىڭ ودان بەيعام ٴومىر كەشىپ جاتقانىن اڭعارتۋدا.قازىرگى ۋاقىتتا عالىمدار تاۋلاردىڭ جەر استىنا كىرىپ تۇرعان بولىكتەرىنىڭ ايسبەرگتەر ٴتارىزدى اناعۇرلىم ۇلكەن ەكەنىن ٴارى بۇنىڭ جەر بەتىندەگى ورنىقتىلىق پەن تەپەتەڭدىكتى ۇستاپ تۇرعانىن انىقتادى. تاۋلاردى قازىق قىلىپ قاقپادىق پا؟ ٴنابا سۇرەسى، 7 جەردى تەڭسەلتپەسىن دەپ مىعىم تاۋلار ورنالاستىردىق ٴانبيا سۇرەسى، 31 دەگەن اياتتار وسىنى مەڭزەۋدە.تاۋلار ٴتۇز تاعىلارى مەكەندەيتىن، وزىنە ٴتان وسىمدىكتەرى بار، اۋاسى دا، سۋى دا ەڭ تازا ورىندار بولىپ تابىلادى.تاۋلاردان وزەن اعار سارقىراعان،ايناداي ساۋلە بەرىپ جارقىراعان.جەل سوقسا، ىستىق سوقسا ٴبىرقالىپتا،ارالاپ تاۋ مەن تاستى ارقىراعان، دەپ ىبىراي التىنسارين اتامىز سۋرەتتەگەندەي، بارلىق ٴموپمولدىر ٴارى تۇپتۇنىق سۋ قاينارلارى مەن بۇلاقتاردىڭ باستاۋ الاتىن جەرى تاۋلار. ال سول تاۋلاردان سىلدىراپ اققان بۇلاقتار تاڭدايى كەۋىپ شولدەگەن قانشا تىرشىلىك يەسىنىڭ ٴشولىن قاندىرىپ، قاجەتىنە جارايتىنى بەلگىلى. وسىنداي ەرەكشەلىكتەرىنەن بولار، وزىنە ٴتان تازالىعى، وزىنە ٴتان كىرشىكسىز سەنىمى، عيباداتى، ٴومىر ٴسۇرۋ سالتى مەن كوزقاراستارى بار پايعامبارلار دا تاۋدى جانىنا جاقىن تۇتقان. پايعامبارلاردان تاراعان تازا يمان اقيقاتى دا رۋحاني شولىركەگەن قانشا جاننىڭ مەيىرىن قاندىرىپ، رۋحاني كەسەلدەرىنە ەمگە جاراعان.تاۋلار مەن ادامزات تاڭداۋلىلارىنىڭ ٴوزارا بايلانىسى تىم ارىدەن باستاۋ الاتىن ٴتارىزدى. ويتكەنى، ادام اتا ا.س. جۇماقتان تۇسىرىلگەندە، حاۋا انامىز قازىرگى جيدداعا ساۋد ارابياسىنىڭ باتىس بولىگى، ال ٴوزى قازىرگى ٴۇندىستاننىڭ شىعىس جاعالاۋىنداعى سەيلون ارالىنداعى سەرەنديب اتتى تاۋعا اياق باسقاندىعى ايتىلادى. ريۋاياتتار بويىنشا، قىرىق جىل يا ەكى عاسىر كوزدەرىنەن جاس قۇرعاماي جىلاپ ٴجۇرىپ، تاۋبەلەرى قابىل بولعاندا، حاۋا انامىز ەكەۋى مەككەدەگى ارافات تاۋىندا جولىققان. ٴقازىردىڭ وزىندە راحۆان نە ادام دەپ اتالاتىن شريلانكاداعى سول تاۋدا ادام پايعامبارعا ٴتان اياق ٴىزى مەن كەڭ اڭعار بار. ٴتىپتى كەزىندە ادام اتاعا ٴتان ارنايى مەشىت تە بولعان ەكەن يبن حالدۋن. مۇقادديم. بەيرۋت. 1967. ب. 635.توپان سۋدان كەيىن نۇھ پايعامباردىڭ كەمەسى دە تاۋعا بارىپ توقتاعان. ول تاۋدىڭ ناقتى قاي تاۋ ەكەنى تالاس تۋدىرسا دا جۋدي، ارارات، قازىعۇرت ت.ب. تىرشىلىكتىڭ سول تاۋدان قايتا جاڭارىپ، جاندانعانى ٴسوزسىز.حازىرەت ٴيبراھيمنىڭ دە ا.س. پايعامبارلىعى تاۋداعى ۇڭگىرمەن بايلانىستى بولعان دەسەدى. ال مۇسانىڭ ا.س. جاراتۋشىمەن تىلدەسۋى دە باسقا ورىندا ەمەس، تاۋدا جۇزەگە اسقانى قىزىق. سينايداعى تۇر تاۋى قازىرگى ۋاقىتتا تۋريستەردىڭ كوپ باراتىن ورنى. وندا بىتشىتى شىعىپ شاشىلىپ كەتكەن تاۋ مەن باسقا دا بالقىپ، ەرىگەن تاۋلاردى كورۋگە بولادى. بۇل قۇبىلىس مۇسا پايعامباردىڭ جاراتۋشىمەن تىلدەسۋ كەزىندە ونى كوزىمەن كورگىسى كەلگەن قالاۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى. اللا تاعالا وعان ٴوزىن كورە المايتىندىعىن ايتىپ، نۇرىنان تاۋعا تۇسىرگەندە، تاۋدىڭ شىداماي ۇگىتىلىپ شاشىلىپ كەتكەن كورىنىسى ٴالى كۇنگە ٴوز بەينەسىن ساقتاپ تۇر. اللانىڭ نۇرىنا تاۋدىڭ دا شىداماعانىن كورگەندە مۇسا ا.س. سول جەردە ەسىنەن تانىپ قالعان.يسا پايعامباردىڭ ا.س. ومىرىندەگى كوپ وقيعالار دا تاۋمەن يەرۋساليمدەگى ەلەون تاۋى بايلانىستى. ونىڭ تاۋ باسىندا ايتىلعان ۋاعىزدارى حريستياندار ٴۇشىن ٴالى كۇنگە وزەكتىلىگىن ساقتاپ كەلەدى ناگورنايا پروپوۆەد.قاسيەتتى قۇران اياتتارىنىڭ العاش رەت نۇر تاۋىنىڭ حيرا ۇڭگىرىندە تۇسكەنىن، ٴماديناعا حيجرەتكە جولعا شىققان ۋاقىتىندا ٴساۋىر تاۋىنداعى ۇڭگىرگە بارىپ جاسىرىنعانىنا قاراساق، ارداقتى مۇحاممەد پايعامبارىمىزدىڭ س.ا.س. ٴومىرىنىڭ ماڭىزدى تۇستارى دا تاۋمەن بايلانىستى بولعانىن كورەمىز. ٴبىر جولى ۇحىد تاۋىنا قاراپ ۇحىد ٴبىزدى جاقسى كورەدى، ٴبىز دە ۇحىدتى جاقسى كورەمىز دەگەن ٴمۇسليم، ٴفادايل، 11. ٴتىپتى قاجىلىق دەگەنىمىز ارافاتقا شىعۋ دەگەن سوزىمەن قاجىلىققا بارىپ، تاقۋالىق بيىگىنە ۇمتىلعان مۇسىلمان ۇمبەتىنىڭ دە تاۋمەن جاقىندىعى بولعانىن قالاعانداي.ٴيا، قاي ۋاقىتتا دا تاۋلار قايسارلىق پەن ورلىكتىڭ، اسقاقتىق پەن بيىكتىكتىڭ ٴرامىزى بولىپ كەلدى. بالكىم، قايسار رۋحتى، ويى ۇشقىر، اقيقات جولىندا تاباندى، ادامزاتتى ورگە سۇيرەگەن بيىك پاراسات يەلەرىنىڭ دە تاۋعا قۇمارتۋى سوندىقتان بولار. مۇمكىن بۇنى الىپتاردىڭ ٴوزارا ۇندەستىگى دەۋ دۇرىس شىعار. ٴبىراق قانشا اسقاق، قانشا بيىك بولسا دا، تاۋلار دا جاراتۋشىعا باس يەدى.انت ەتەيىك، ٴبىز داۋىتكە تاراپىمىزدان ارتىقشىلىق بەردىك. ٴاي، تاۋلار، ونىمەن بىرگە ٴتاسبيح ايتىڭدار دەدىك. بۇنى قۇستارعا دا ايتتىق دەگەن ٴسابا سۇرەسىنىڭ 10اياتى تاۋلاردىڭ دا قۇلشىلىق جاسايتىنىن، اللانى زىكىر ەتەتىنىن بىلدىرۋدە.ەندەشە، ادامزاتتى اللانى تانۋعا، قۇلشىلىققا شاقىرعان تاۋ تۇلعالى پايعامبارلار مەن اللاعا باس يگەن، ٴتاسبيح، زىكىرمەن قۇلشىلىقتارىن جاسايتىن تاۋلاردىڭ اراسىندا ٴوزارا جاقىندىق بولۋى تابيعي سەكىلدى.30.04.2013 7054 باسىپ شىعارۋ
|
؛بۇل مەنىكى ەمەس؛. رەسەيلىك جۋرناليست نوبەل سىيلىعىنا قاتىستى مالىمدەمە جاسادى18 قازان, 04:41:1818 قازان , 04:41:1811 قازان, 2021 وزگەرتۋنوبەل سىيلىعى مەنىكى ەمەس, ول ومىردەن وزعان رەسەيلىك جۋرناليستەردىكى. ويىن وسىلاي جەتكىزگەن رەسەيلىك جۋرناليست دميتريي مۋراتوۆ نوبەل بەيبىتشىلىك سىيلىعىن قىزمەت بارىسىندا قازا تاپقان رەسەيلىك جۋرناليستەرگە ارنايتىنىن ايتتى.فيليپپيندىك جۋرناليست ماريا رەسامەن بىرگە ماراپاتتالعان دميتريي مۋراتوۆ ماسكەۋدىڭ ءباسپاسوز بوستاندىعىن شەكتەيتىن زاڭناماسىن سىنعا الىپ, رەسەيدەگى تاۋەلسىز باق جاعدايىن وتە قيىن جانە كۇردەلى دەپ سيپاتتايدى.رەسەيدە سوڭعى بىرنەشە اي ىشىندە ونداعان جۋرناليست پەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالى قىسىمعا ۇشىراپ, شەتەل اگەنتى نەمەسە قاجەتسىز ۇيىم رەتىندە ۇكىمەتتىڭ قارا تىزىمىنە ەنگەن. ؛دميتريي مۋراتوۆ رەسەيدەگى جۋرناليستيكانىڭ جاعدايى قيىنداعانىن, سەنزۋرالىق رەپرەسسياعا ۇشىراۋ جيىلەگەنىن ايتادى. ؛ول ماسكەۋدىڭ ءباسپاسوز بوستاندىعىن شەكتەيتىن زاڭناما ارقىلى كاسىبي جۋرناليستەردى ەلدەن كەتۋگە ماجبۇرلەۋىن كاسىبي تۇرعىدا تراگەديا دەپ اتادى.جۋرناليست نوبەل سىيلىعىنان الاتىن 1 ميلليون دوللارلىق سىياقىسىنىڭ ءبىر بولىگىن تاۋەلسىز جۋرناليستەرگە قولداۋ كورسەتۋگە جۇمساۋ تۋرالى جوسپارى بار ەكەنىن جەتكىزدى.ىلمەك سوزدەر: نوبەل رەسەيقامشى كوتەرگەن ماسەلە ىسكە اسقالى جاتىر. وزبەكالى جانىبەكوۆكە شىمكەنتتەن ەسكەرتكىش ورناتىلادى؛ولار كوبىنە كۇيزەلىستە جۇرەدى؛. بالالاردى كيبەربۋللينگتەن قورعاۋ جولى قانداي؟؛13 جاستان كەيىن داۋنمەن اۋىراتىن بالالار دالادا قالا ما؟؛. ارنايى ورتالىق جەتەكشىسىمەن سۇحباتقازاق نەگە مازاق بولا بەرەدى نەمەسە ۇلتارازدىق تۋدىرۋ قايتكەندە توقتايدى؟17 قازان 58317 قازان 30817 قازان 30317 قازان 21717 قازان 17211 قازان 1355713 قازان 559111 قازان 442312 قازان 340716 قازان 305913 قازان 3014
|
ءبىلىم 27 شىلدە، 2021 ستاندارتتارى بويىنشا وتكەن ەۋرازيا چەمپيوناتىندا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قۇراماسى جەتى مەدالعا يە بولدى. قازاقستان كوللەدجدەرىنىڭ ۇزدىك ستۋدەنتتەرىنەن جاساقتالعان كوماندا 2 كۇمىس، 5 قولا مەدال الدى. بۇل تۋرالى . قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ حابارلايدى. ستاندارتتارى بويىنشا ەۋرازيالىق چەمپيونات 7 ماۋسىم مەن 23 شىلدە ارالىعىندا ونلاين فورماتتا ءوتتى. قازاقستاندىق ستۋدەنتتەر رەسەي، قىتاي، ءۇندىستان، يران، ارمەنيا، بەلارۋس، وزبەكستان، قىرعىزستان جانە تاجىكستاننان كەلگەن قۇرداستارىمەن باسەكەگە ءتۇستى.بيىل ەۋرازيالىق چەمپيوناتتى ۇيىمداستىرۋعا قاتىسۋشى ەلدەردىڭ بارلىعى ات سالىستى. ولار الاڭدار جاساقتاپ، قاتىسۋشىلارعا قاجەتتى قۇرالجابدىقتاردى ۇسىندى. ەۋرازيا چەمپيوناتىنىڭ ماقساتى كادرلاردى دايارلاۋدا ۇلتتىق جۇيەلەردى ودان ءارى كەڭەيتۋ ءۇشىن جاڭا داعدىلار مەن تاجىريبە الماسۋ، دەپ اتاپ ءوتتى قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ناسىمجان وسپانوۆا.ۇلتتىق قۇراما ەۋرازيا چەمپيوناتىنا 9 قۇزىرەتتىلىك بويىنشا قاتىستى. ناتيجەسىندە قازاقستاندىق ستۋدەنتتەر ەلەكترومونتاجداۋ جۇمىستارى، گرافيكالىق ديزاين، شاشتاراز ونەرى، سىلاۋ جانە دەكوراتيۆتىك جۇمىستار، بيزنەسكە ارنالعان باعدارلامالىق شەشىمدەر، كونديتەرلىك ءىس جانە ءسان تەحنولوگيالارى سىندى 7 باعىت بويىنشا جۇلدەلى ورىندارعا يە بولدى.ۇلتتىق قۇرامانىڭ ەۋرازيا چەمپيوناتىنا قاتىسۋى حالىقارالىق قوزعالىسىن دامىتۋ جانە ىلگەرىلەتۋ بويىنشا تاجىريبە الماسۋعا ىقپال ەتەدى. سونداياق كادرلاردى دايارلاۋداعى الەمدىك ترەندتەردى زەردەلەۋگە، وتاندىق تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.ايتا كەتەيىك، حالىقارالىق قوزعالىسىنىڭ ماقساتى جۇمىسشى ماماندىقتاردى دارىپتەۋ جانە كادرلاردى كاسىبي دايارلاۋدىڭ ستاندارتتارىن ارتتىرۋ. قازاقستان قوزعالىسىنا 2014 جىلى قوسىلدى. سودان بەرى ۇلتتىق قۇراما حالىقارالىق جارىستارعا بەلسەنە قاتىسىپ جاتىر. جەتى جىل ىشىندە قازاقستان 50ءشى ورىننان 14ءشى ورىنعا كوتەرىلىپ، حالىقارالىق رەيتينگتەگى ورنىن نىعايتتى.
|
ساحناگەر2019 ۇلتتىق تەاتر سىيلىعىنىڭ يەگەرلەرى انىقتالدىرۋحانيات 18 جەلتوقسان، 2019124 رەت كورسەتىلدى وزگەرتۋنۇر سۇلتان قالاسىندا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى قازاقستان تەاترلار اسسوتسياتسياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ساحناگەر2019 ۇلتتىق تەاتر سىيلىعىنىڭ سالتاناتتى ماراپاتتاۋ كەشى ءوتتى. بۇل تۋرالى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.لاردىڭ قاتارىندا دراما، وپەرا، بالەت، قۋىرشاق، جاستار تەاترلارىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن، ايرىقشا دارىنى مەن شىعارماشىلىعى ارقىلى ەل ونەرىنىڭ دامۋىنا ەرەكشە ۇلەس قوسقان كاسىبي ماماندار بار. ادەتتەگىدەي ساحناگەر 2019 ۇلتتىق سىيلىعى 20182019 جىلدارداعى تەاتر ماۋسىمىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا باستى نوميناتسيا ساحناگەر سىيلىعى مەن ارنايى كۋبوگى 18 ۇزدىك مامانعا بەرىلدى.ۇزدىك دراماتۋرگ نوميناتسياسىمەن دراماتۋرگ روزا مۇقانوۆا ماراپاتتالدى. ال ۇزدىك رەجيسسەر نوميناتسياسىن گۇلسينا مەرعاليەۆا الدى.بيىل تر ونەرىنىڭ دامۋىنا قوسقان ەرەكشە ۇلەسى ءۇشىن نوميناتسياسى 4 ساحنا شەبەرىنە، ساحنالىق عۇمىر نوميناتسياسى شىعارماشىلىق ەڭبەك ءوتىلى ەلۋ جىلدان كەم ەمەس 2 ونەر ارداگەرىنە ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق مۋزىكالىق دراما تەاترىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى، اكتريسا، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى، قۇرمەت وردەنىنىڭ يەگەرى رىمكەش ومارحانوۆا ساحنالىق عۇمىر ارنايى نوميناتسياسىمەن، سوندايق ساحنادا ۇزدىك ونەرىمەن جارقىراپ كورىنگەن تالانتتى 30 جاس مامانعا ءۇمىت سىيلىعى تابىس ەتىلدى.اكتەر، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى نۇركەن وتەۋىل ۇزدىك اكتەرجاس اكتەر، كومپوزيتور، سەرپەر جاستار وداعى سىيلىعىنىڭ يەگەرى ولجاس جاقىپبەك ءۇمىت نوميناتسياسىمەن ماراپاتتالدى.ايتا كەتەيىك، ساحناگەر2019 ۇلتتىق تەاتر سىيلىعى ەلىمىزدىڭ مادەني كەڭىستىگىن بىرىكتىرىپ قانا قويماي، مەملەكەتىمىزدىڭ كوپۇلتتى تەاتر ونەرىنىڭ دامۋىنا تىرەك بولاتىن كوركەمدىك ەستەتيكالىق جانە رۋحاني قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتايدى. بۇگىنگى تەاتر ونەرى ۇردىسىندەگى جاڭاشىلدىق پەن ساحنالىق ىزدەنىستەردى كوپشىلىككە دارىپتەپ، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ بويىندا وتانسۇيگىشتىك قاسيەتتەر مەن ەلدىك سەزىمدەردى ارتتىرۋعا جول اشادى. سونىمەن قاتار بايقاۋ رەسپۋبليكالىق جانە وڭىرلىك تەاترلاردىڭ شىعارماشىلىق كەلبەتىن ساقتاۋ مەن دامىتۋداعى ءرولىن ايقىنداپ، دامىتۋعا مۇمكىندىك تۋعىزادى.
|
قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى: كەرەي مەن جانىبەك حان. بۇرىندىق پەن قاسىم حان .5 قاڭتار 2017, 12:39 28068 0 قوعام اقنيەت وسپانبايقازاق حاندىعىنىڭ پايدا بولۋى قازاقستان جەرىندە 1415 عع. بولعان الەۋمەتتىكەكونوميكالىق جانە ەتنيكالىقساياسي پروتسەستەردەن تۋعان زاڭدى قۇبىلىس. وندىرگىش كۇشتەردىڭ دامۋى، كوشپەلى اقسۇيەكتەردىڭ ەكونوميكالىق قۋاتىنىڭ ارتۋى، فەودالدىق توپتاردىڭ تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلۋى، وسى نەگىزدە ءابىلحايىر حاندىعى مەن موعولستان اراسىنداعى تارتىستىڭ ءورشۋى، الەۋمەتتىك قايشىلىقتاردىڭ ۇدەۋى 15 ع. 2 جارتىسىندا بۇل مەملەكەتتەردىڭ قۇلدىراپ ىدىراۋىنا اپارىپ سوقتىردى.اسىرەسە ءابىلحايىر14281468 جوشىشايبان داۋلەتشايح وعلاننىڭ ۇلى حاندىعى وتە ناشار ەدى. تەرريتورياسى باتىسىندا جايىقتان باستاپ، شىعىسىندا بالقاش كولىنە دەيىن، وڭتۇستىگىندە سىردىڭ تومەنگى جاعى مەن ارال وڭىرىنەن، سولتۇستىگىندە توبىلدىڭ ورتا اعىسى مەن ەرتىسكە دەيىنگى جەردى الىپ جاتتى. ءبىر ورتالىققا باعىنعان مەملەكەت بولمادى. كوپتەگەن ۇلىستارعا ءبولىندى. ولاردىڭ باسىندا شىڭعىس اۋلەتىنىڭ ءار تارماقتاعى ۇرپاقتارى، كوشپەلى تايپالاردىڭ بيلەۋشىلەرى تۇردى. ءابىلحايىر بيلىك ەتكەن كەزدە حالىق ءوزارا قىرقىس پەن سوعىستان شارشادى. 30 جج. ول توبىل بويىندا شايباني ۇرپاعى ماحمۇت قوجاحاندى تالقاندادى. سىر بويىنداعى دالادا جوشى اۋلەتىنىڭ ماحمۇتحانى مەن احمەتحانىنتوقا تەمىر تۇقىمى جەڭدى.1446 جىلى ءابىلحايىر تەمىر ۇرپاقتارى مەن اق وردا حاندارى ۇرپاقتارىنان سىر بويى مەن قاراتاۋ باۋرايىنداعى سىعاناق, سوزاق, اققورعان، وزگەنت، اركۇك سياقتى قالالاردى باسىپ الادى.1457 ج. ءۇزتەمىر تايشى باستاعان ويراتتاردان جايىلىم جەر ىزدەگەن تۇركىستان وڭىرىندە جەڭىلىپ قالدى. ماسقارا اۋىر شارت جاساسىپ، ويراتتار شۋ ارقىلى ءوز جەرلەرىنە كەتتى. ال ءابىلحايىر ءوز ۇلىسىندا ، قاتال ءتارتىپ شارالارىن ورناتۋعا كىرىسەدى. بۇل حالىق بۇقاراسىنىڭ وعان دەگە وشپەندىلىگىن كۇشەيتتى. ناتيجەسىندە حالىقتىڭ جارتىسى شىعىس دەشتى قىپشاقتان تۇركىستان القاپتارىنا جانە قاراتاۋ بوكتەرلەرىنەن جەتىسۋدىڭ باتىس وڭىرىنە كوشىپ بارۋلارى ەدى. ونى جانىبەك پەن كەرەي باسقاردى.دەشتى قىپشاق پەن جەتىسۋداعى كوشپەلى بۇقارا فەودالدىق قاناۋدىڭ كۇشەيۋىنە، سوعىستارعا نارازىلىق رەتىندە، حاندار مەن فەودالداردىڭ قول استىنان كوشىپ كەتىپ، قونىس اۋداردى. ءسويتىپ، 15 ع. 5070 جج، ياعني 1459ج. ءابىلحايىر حاندىعىنان جەتىسۋدىڭ باتىسىنا ەسەنبۇعا حان يەلىگىنە شۋ مەن تالاس وزەندەرىنىڭ جازىقتىعىنا كوشىپ كەلدى. ولاردىڭ قونىس اۋدارۋىنىڭ ءبىر سەبەبى، ولاردى شىڭعىس اۋلەتىنەن شىققان كەرەي حان مەن جانىبەك حاننىڭ جاڭا قالىپتاسىپ كەلە جاتقان قازاق حالقىنىڭ دەربەس مەملەكەتىن قۇرۋ، ونىڭ تاۋەلسىز ساياسي جانە ەكونوميكالىق دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ جولىنداعى قادامى مەن قىزمەتى ءوز ىقپالىن تيگىزدى. جەتىسۋ رۋلار مەن تايپالار مەملەكەت بىرلەستىگىنىڭ ورتالىپىنا اينالدى. ولاردىڭ سانى 200 مىڭ ادامعا جەتتى. موگولستان حانى ەسەنبۇعا ءوزىنىڭ سولتۇستىك شەكاراسىن قورعاتۋ ءۇشىن، سونداياق ءوزىنىڭ باۋىرى تيمۋريد ابۋ سايد قولداپ وتىرعان ءجۇنىستىڭ شابۋىنان باتىس شەكاراسىن قورعاتۋ ءۇشىن پايدالانعىسى كەلدى. جانىبەك قازاق حاندىعىنىڭ تۇڭعىش شاڭىراعىن كوتەرگەن باراق حاننىڭ ۇلى، ال كەرەي ونىڭ اعاسى بولات حاننىڭ بالاسى. باراقتان باستالاتىن قازاقتىڭ دەربەس مەملەكەتتىگى جولىنداعى كۇرەستى ونىڭ تۋعان ۇلى مەن نەمەرەسىنىڭ جالعاستىرۋى تابيعي قۇبىلىس. مىرزا مۇحامەد حايدار دۋلاتي قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعان ۋاقىتىن حيجرانىڭ 870 جىلىنا 14651466 جج. جاتقىزادى.كەرەي حان كيراي, گيرەي تۋعان، ولگەن جىلى بەلگىسىز 1473 قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ۇلى ەكى تاريحي تۇلعانىڭ ءبىرى، العاشقى قازاق حانى. اق وردانىڭ حانى ۇرىستىڭ ۇرپاعى. ۇرىس حاننان توقتاقيا، ودان بولات، ودان كەرەي حان تاراعان.تاۋاريحي گۋزيداي نۋسراتنامە دەرەگى بويىنشا، كەرەي حان بولاتتىڭ جالعىز بالاسى. 15 عاسىردىڭ ورتاسىنا دەيىنگى تاريحي وقيعالاردا كەرەي حان تۋرالى مالىمەتتەر كەزدەسپەيدى. مۇحاممەد حايدار دۋلاتيدىڭ تاريحي راشيدي اتتى ەڭبەگىندە كەرەي حان تۋىسى جانىبەك حانمەن بىرگە 15 عاسىردىڭ 50جىلدارىنىڭ اياعىندا قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋىنا قاتىستى وقيعالاردا العاش رەت اتالا باستايدى. وندا كەرەي حان مەن جانىبەك حاننىڭ ءابىلحايىر حاندىعىنان ءبولىنىپ، موعولستاننىڭ باتىسىنداعى شۋ بويى مەن قوزىباسى ءوڭىرى ارالىعىنا كەلىپ قونىستانعانى تۋرالى باياندالادى. بۇل ايماق سول جىلدارداعى موعولستان بيلەۋشىسى ەسەنبۇعا حان مەن ونىڭ تۋعان اعاسى ءجۇنىس حان يەلىكتەرىنىڭ اراسى بولدى.سوڭعى جىلدارى عىلىمي اينالىمعا ەنگىزىلگەن اڭىز مالىمەتتەرى بويىنشا، كەرەي حان مەن جانىبەك حان قول استىنداعى رۋتايپالارمەن 1457 جىلدىڭ كۇزىندە شۋ وڭىرىنە كوشىپ كەلگەن. ال 1458 جىلدىڭ كوكتەمىندە كەرەيدى حان ەتىپ كوتەردى. از ۋاقىت ىشىندە قازاق حاندىعىنداعى حالىقتىڭ سانى 200 مىڭنان اسىپ كەتەدى. كەرەي حان مەن جانىبەك حاننىڭ ارقاسىندا ەسەنبۇعا حان اعاسى جۇنىسكە قارسى كۇرەستە سەنىمدى، ءارى مىقتى وداقتاس تابادى. ءجۇنىس 146162 جىلى ەسەنبۇعا حان قايتىس بولعانعا دەيىن موعولستان تاعىنا قارسى ەشقانداي ارەكەت جاساي المايدى. 1461621469 جىلدارى موعولستان حانى دوسمۇحاممەدتىڭ ءمانسىز، ماعىناسىز جۇرگىزگەن ساياساتى سالدارىنان كەرەي حان جۇنىسكە قولداۋ كورسەتە باستايدى. اقىرى، 1469 جىلى دوسمۇحاممەد حان قايتىس بولعاننان كەيىن، موعولستانداعى بيلىك باسىنا ەش قيىندىقسىز ءجۇنىس حان كەلەدى. كەرەي حان تۇسىندا نەگىزى قالانعان قازاقموعولستان قاتىناسى 16 عاسىردىڭ 30جىلدارىنا دەيىن دوستىق، بەيبىت سيپاتتا بولادى. ءابىلحايىر حان كەرەي حان مەن جانىبەك حان ىقپالىنىڭ كۇشەيە باستاعانىنان قاۋىپتەنىپ، ولاردى دەر كەزىندە تالقانداۋ ماقساتىمەن 146869 جىلى جورىق ۇيىمداستىرادى. جورىق كەزىندە ءابىلحايىر حان اۋىرىپ، قايتىس بولادى دا، اسكەرى كەيىن ورالادى. كوپ ۇزاماي كوشپەلى وزبەكتەر مەملەكەتىندە بيلىك ءۇشىن تالاستارتىس باستالىپ كەتەدى. كەشەگى ءابىلحايىر حاننىڭ قارسىلاستارى احمەت پەن ماحمۇت حاندار، نوعاي مىرزالارى مۇسا مەن جاڭبىرلى، ءسىبىر حانى يباق، شايبانيلىق بەركە سۇلتان جانە قازاق حاندارى ءابىلحايىر حاننىڭ مۇراگەرى شايح حايدار حانعا قارسى شىعادى. تاۋاريحي گۋزيداي نۋسراتنامە دەرەگىندە قازاق حاندارى رەتىندە كەرەي حان مەن جانىبەكتىڭ ەسىمدەرى اتالسا، فاتحناما، شايبانينامە دەرەكتەرىندە تەك قانا جانىبەك حاننىڭ ەسىمى كەزدەسەدى. دەگەنمەن كەرەي حان ەسىمى تاريحي دەرەكتەردە سوڭعى رەت 147273 جىلدارى، ءجۇنىس حان ورداسىنا بۇرىش وعلان دەگەن سۇلتاننىڭ شابۋىل جاساۋىنا بايلانىستى اتالادى. سوعان قاراعاندا كەرەي حان 1470 جىلدىڭ باس كەزىندە قايتىس بولعان. اڭىز بويىنشا، كەرەي حان قازاق حاندىعىن 10 جىلداي بيلەگەن جانە حان تاۋى ەتەگىندە جەرلەنگەن.ءازجانىبەك حان, جانىبەك ءابۋسايد تۋعان جىلى بەلگىسىز 1480 قازاق حاندىعى مەن قازاق حاندارى اۋلەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، باراق حاننىڭ ۇلى، ۇرىس حاننىڭ شوبەرەسى. 15 عاسىردا ءومىر سۇرگەن. 1450 جىلعا دەيىنگى ءومىرى مەن قىزمەتى تۋرالى ناقتى دەرەكتەر جوق.ابىلقايىر حان ولىمىنەن كەيىن حان تاعى ءۇشىن بولعان ءوزارا قىرقىسۋلار دەشتىقىپشاقتا ءورشي ءتۇستى، وعان تۋعان جەرگە ورالۋدى كوزدەپ جۇرگەن جانىبەك حان مەن كەرەي حان دا ارالاسىپ كەتتى. ولار ابىلقايىر مۇراگەرى شەيححايدار حانمەن كەسكىلەسكەن شايقاسقا ءتۇستى. ءوز امىرشىلەرى تاراپىنان ەشقانداي كومەك الا الماعان شەيححايدار بيلىك ءۇشىن كۇرەستە جەڭىلىسكە ۇشىرادى. بۇدان كەيىن دەشتىقىپشاقتاعى بيلىك ورىس حاننىڭ تۇقىمدارى جانىبەك حان مەن كەرەي حاننىڭ قولدارىنا ءوتتى. ولار تاعى دا وتىز جىل بويى شايبانيلىقتارمەن تابان تىرەسە شايقاستى.بيلىكتىڭ ورىس حان تۇقىمدارىنىڭ قولىنا ءوتۋى دە كوشپەلى وزبەكتەر مەملەكەتىندەگى ساياسي جاعدايدى وزگەرتكەن جوق. دەگەنمەن، بۇل وقيعا كوشپەلى وزبەكتەر مەملەكەتى اتىنىڭ دەشتىقىپشاق بولىپ وزگەرۋىنە ىقپال ەتتى. ءبىر كەزدەرى موعولستانعا قونىس اۋدارعان ادامدار وزبەك ۇلىسىندا قازاقتار دەپ اتالا باستادى جانە بۇل اتاۋ بۇكىل حاندىققا تاراي باستادى. بيلىك ءۇشىن كۇرەس جانىبەك حان مەن ونىڭ ۇزەڭگىلەستەرى قازاقتاردىڭ بىرىگۋى مەن قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋىنا ۇلەس قوستى.15 عاسىر ورتا شانىندە ەجەلدەن جەتىسۋ ءوڭىرىن مەكەندەگەن تۇركى تايپالارى ءبىر ەتنيكالىق توپقا بىرىگە كەلە، قازاق حالقىن قۇرادى. جانىبەك حان مەن كەرەي حان جەتىسۋ ءوڭىرى، شۋ مەن تالاس وزەندەرىنىڭ بويىن مەكەندەگەن قازاقتاردىڭ باسىن قوسۋدا كوپ ەڭبەك ءسىڭىردى. بۇل ماقساتپەن ولار ءوزارا قىرقىسۋلاردى باسىپ، ءىرى فەودالداردى ماڭايىنا توپتاستىردى.جانىبەك حاننىڭ دەشتىقىپشاققا ورالعاننان كەيىن بيلىگىن كۇشەيتكەنى تۋرالى، ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى مەن ءولىمى تۋرالى دەرەكتەر جوق. ونىڭ ەسىمى تاريحي دەرەكتەردە سوڭعى رەت 1473 جىلى كەزدەسەدى. بۇدان كەيىنگى جىلدارى كەرەي حان تۋرالى عانا ايتىلعان. جانىبەك حان ءجيى بولاتىن شايقاستاردىڭ بىرىندە قازا تاپقان دەپ بولجاۋعا بولادى. ساقتالىپ قالعان حالىق اڭىزدارى مەن ولەڭدەرىندە جانىبەك حاندى ءاز جانىبەك دەپ اتاعان.بۇرىندىق حان 14801511 ج.ج. ارالىعىندا قازاق حاندىعىندا بيلىك قۇرعان كەرەي حاننىڭ ءۇش ۇلىنىڭ ءبىرى.بۇرىندىقتىڭ قاشان دۇنيەگە كەلگەنى بەلگىسىز. ورتا عاسىرلارداعى جازبا دەرەكتەردىڭ ۇزىكۇزىك مالىمەتتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، ونىڭ ءومىرىنىڭ 4050 جىلدىق كەزەڭىن قالپىنا كەلتىرۋگە بولادى.بۇرىندىق حاننىڭ ءومىرى قازاق حاندىعى تاريحىنىڭ العاشقى داۋىرىمەن تىعىز بايلانىستى. سوندىقتان دا حاندىق تاريحىنداعى ءىرى وقيعالار مەن دامۋلار ونىڭ ومىرىندەگى بەلەستەر بولىپ ەسەپتەلەدى. جازبا دەرەكتەردىڭ وتە تاپشىلىعىنا قاراماستان، بۇرىندىق حان ومىرىنەن بىرنەشە بەلەستى ايقىن كورۋگە بولادى.ونىڭ قازاق حاندىعى قۇرىلۋىنىڭ ەكىنشى كەزەڭدەگى اتقارعان ءرولى، بۇل شامامەن 14691472 جىلداردا بولعان14721473 جىلداردان عاسىردىڭ 90 جىلدارىنىڭ ورتاسىنا دەيىن، قازاق حاندىعىنىڭ باتىستا نوعاي مىرزالارىمەن جانە وڭتۇستىكتە سىر بويى قالالارى مەن وڭىرلەرى ءۇشىن كۇرەستەگى اتقارعان ءرولى عاسىردىڭ 90جىلدارىنىڭ ورتاسىنان عاسىردىڭ العاشقى 10 جىلدىعى ىشىندەگى قاسىم سۇلتانمەن اراداعى قايشىلىقتار، شايباني حانمەن وداقتاسۋ، قازاق قوعامىنداعى بەدەلىن جوعالتىپ، ەلدەن كەتۋى.بۇرىندىقتىڭ حاندىقتىڭ قۇرىلۋ ۇردىسىنە قاتىناسۋى 146973 جىلدارداعى وقيعالاردان كورىنەدى. وسى جىلدارى قازاق حاندىعىنا قاتىستى مىنانداي وقيعالار بولعان ەدى: 1469 جىلى ابىلقايىر حان موعولستاننىڭ باتىس جاعىنداعى قازاق حاندىعىنا قارسى جورىق ۇيىمداستىرىپ، سول جىلدىڭ قاراشاجەلتوقسان ايلارىندا ورتا جولدا قايتىس بولدى.كەرەيدەن سوڭ حاندىق بيلىك جانىبەك حانعا ءوتتى. ال بۇرىندىق بولسا ۇلىس باسقارىپ، جانىبەك حاننىڭ جارلىقتارىن ورىنداپ جۇرەدى. ءدال وسى جىلداردا العاش رەت بۇرىندىق ەسىمى حان دەگەن لاۋازىممەن جازبا دەرەك مالىمەتىنە ەنەدى. شايححايدارعا قارسى قازاق حاندىعى تاراپىنان كۇرەستى باسقارۋشى جانىبەك حان بولسا، ال ونى ىسكە اسىرۋشى بۇرىندىق بولعان. بۇل جونىندە دەرەك مالىمەتى بىلاي دەپ باياندايدى:جانىبەك حان ادامدارى ىشىنەن بۇرىندىق حان ءوز ۇلىسىن جيىپ، ابىلقايىر حان ۇلدارىنا تارپا باس سالدى. ولاردىڭ قارسىلاسۋعا كۇشتەرى جانجاققا بىتىراي قاشتى. بۇرىندىق كەيىن قايتقان سوڭ، ولار قايتا جينالىپ باس قوستى.دەرەك مالىمەتى بويىنشا، بۇرىندىق جانىبەك حان تاپسىرماسىن ورىنداۋشى، جورىقتىڭ ماقساتى دەشتى قىپشاقتاعى شايبانيلىق سۇلتانداردى جويۋ بولعان. جورىق ءبىرشاما ءساتتى اياقتالعانىمەن، نەگىزگى تۇپكى ماقسات ورىندالماعان سەكىلدى. بۇرىندىقتىڭ كەرى ورالۋىمەن، باس ساۋعالاپ قاشقان ابىلقايىر ۇلدارى قايتا جينالادى. سوعان قاراماستان بۇرىندىقتىڭ بۇل جورىعى ونى تاريحتا قالدىرادى. ءسويتىپ ول قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋ كەزەڭىنە، اسىرەسە ونىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە ءوز ۇلەسىن قوسادى.بۇرىندىق حاننىڭ قازاق تاريحىندا اتى جارقىراپ كورىنگەن تۇسى عاسىردىڭ 7090 جىلدارى بولدى. بۇل جىلدار قازاق حاندىعى ءۇشىن كۇشەيۋ، نىعايۋ جانە قازاق حالقىنىڭ ەتنيكالىق تەرريتورياسىن بىرىكتىرۋ جولىنداعى كۇرەس ءداۋىرى ەدى. داۋىردەگى ەڭ باستى وقيعاعا كورسەتىلگەن جىلدار ىشىندەگى قازاق حاندىعىنىڭ سىر ءوڭىرى ءۇشىن ماۋرەنناحرلىق بيلەۋشىلەرىمەن، شايبانيلىق سۇلتاندارمەن جانە موعولستان حاندارىمەن جۇرگىزگەن ۇرىستارى جاتتى. وسى ۇرىستاردا تاريح ساحناسىنا قازاق حاندارىنىڭ ەكىنشى بۋىنى: بۇرىندىق، قاسىم حاندار شىعىپ، قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ ودان ءارى كۇشەيىپ، نىعايۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسادى.سىر ءوڭىرى ءۇشىن بولعان كۇرەس جىلدارى قازاق حاندىعىن بۇرىندىق حان بيلەپ تۇردى. جانىبەك حاننىڭ قاشان قايتىس بولىپ، بۇرىندىقتىڭ قاي جىلداردان باستاپ بيلىك قۇرا باستاعانى بەلگىسىز. ول تۋرالى ەشبىر دەرەك جازباعان.سىر بويى دەپ وتىرعانىمىز سىرداريا وزەنىنىڭ ورتا اعىسى بويىنداعى جەرلەر. ع.ع. جازبا دەرەكتەر ءوڭىردى تۇركىستان ايماعى دەپ اتايدى. ايماق ءحى عاسىردان بەرى دەشتى قىپشاقتىڭ اجىراماس، قۇرامداس بولىگى جانە ونىمەن بىرگە ءبىرتۇتاس شارۋاشىلىق، مادەني، ەتنيكالىق، ءدىني، تىلدىك كەڭىستىكتى قۇراعان. تەك كەي تاريحي كەزەڭدەردە سىر ءوڭىرى ساياسي جاعىنان ماۋرەنناحرعا ۋاقىتشا قارادى. دەشتى قىپشاق پەن ماۋرەنناحر بيلەۋشىلەرى اراسىنداعى ع.ع. قارىمقاتىناستىڭ نەگىزگى نىسانى تۇركىستان ايماعى بولىپ سانالادى. دالەلدى بولۋى ءۇشىن ءحىءحىى عاسىرلارداعى قىپشاق حاندىعى مەن حورەزم مەملەكەتى، ءحىىى عاسىرداعى وردا ەجەن ۇلىسى مەن شاعاتاي ۇلىسى، ورىس حان مەن اقساق تەمىر، توقتامىس حان مەن اقساق تەمىر، باراق حان مەن ۇلىعبەك، ابىلقايىر حان مەن اقساق تەمىر ۇرپاقتارى اراسىنداعى ساياسي قاتىناستاردى ايتساق تا جەتىپ جاتىر. ساياسي قاتىناستار قازاق حاندىعى قۇرىلعاننان كەيىن دە جالعاسىن تاپتى. ايماق ءۇشىن كۇرەستىڭ باستالۋى بۇرىندىق حاننىڭ بيلىگى تۇسىنا ساي كەلەدى. ونىڭ قازاق تاريحىندا الاتىن ءرولى دە وسى سىر بويى ءۇشىن كۇرەستە كورىنەدى.سىر بويى ءۇشىن جۇرگىزىلگەن كۇرەستىڭ سەبەبىن ايتتىق، ال باستالۋىنا تۇرتكى بولعان وقيعاعا ابىلقايىر حاننىڭ نەمەرەسى مۇحامەد شايباني حاننىڭ ماۋرەنناحردىڭ قول استىنداعى تۇركىستان ايماعىنا كەلىپ بەكىنۋى بولدى. وسى جىلدارى ءوزارا فەودالدىق سوعىستاردى باستان وتكەرىپ جاتقان ماۋرەنناحر بيلەۋشىلەرىندە تۇركىستان ايماعىن قورعايتىنداي كۇش جوق بولاتىن. سوندىقتان ولارعا قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزگى جاۋى شايبانيلىق سۇلتانداردى قازاقتارعا قارسى قويۋ وتە ءتيىمدى ەدى.قازاق حاندىعى ماۋرەنناحر بيلەۋشىلەرىنىڭ بۇل ارەكەتىنە بىردەن قارسى شىعادى. قىس مەزگىلىنە قاراماستان بۇرىندىق حان باستاعان قازاق اسكەرلەرى مۇحاممەد شايباني حان بەكىنگەن سىعاناق، ساۋران جانە سوزاق وڭىرلەرىندە ۇرىسقا تۇسەدى. بىرنەشە رەت بولعان ۇرىستاردا جەڭىگەن شايباني حان قاشۋعا ءماجبۇر بولادى. ايماقتىڭ باسقا دا وڭىرلەرىنەن ايىرىلۋ قاۋپىن سەزگەن ايماقتىڭ اكىمى مۇحاممەد مازيدتارحان شايباني حاندى سامارقانعا كەتۋگە كوندىرەدى. وسىلايشا كۇرەستىڭ العاشقى كەزەڭى قازاق حاندىعى ءۇشىن ءساتتى باستالىپ، ايماقتىڭ سولتۇستىك وڭىرلەرى قازاق حاندىعىنا وتەدى. ورنى كەلگەندە ايتا كەتۋ كەرەك، بۇكىل حاندىقتى بۇرىندىق باسقارىپ، العاشقى جەڭىستەرگە قول جەتكىزىلسە دە، دەرەكتەردە اتاپ وتىلگەنىندەي، جانىبەك حان ۇلدارى قاسىم، جيرەنشە، ماحمۇد سۇلتاندار ەرەكشە كوزگە تۇسەدى. بۇل ۇرىستار شامامەن العاندا، 1470 جىلداردىڭ ورتاسىندا وتەدى.ال عاسىردىڭ 80جىلدارىندا شايباني مەن ماۋرەنناحر، بيلەۋشىلەرىنە ارقا سۇيەپ، ايماققا تاعى دا ەنىپ، سولتۇستىك ءوڭىردى باسىپ الادى. بۇرىندىق حان جانە جانىبەك حان ۇلدارىنىڭ قارسى قولدانعان ارەكەتتەرى ناتيجەسىندە ابىلقايىر حاننىڭ نەمەرەسى تۇركىستان ايماعىنان كەتۋگە ءماجبۇر بولادى. ال قازاق حاندىعى بولسا ايماقتىڭ سولتۇستىك ءوڭىرىن قورعاپ قانا قويماي، ايماقتىڭ ورتالىق جانە وڭتۇستىك وڭىرلەرىندە ءوز ىقپالىن كۇشەيتە باستايدى. نەگىزىنەن ايماقتا جانىبەك حاننىڭ 9 ۇلىنىڭ ىقپالاسەرى وسەدى. ولاردىڭ ۇلىستارى كەڭەيىپ، قالالار مەن جاقسى قىسقى جايىلىمدار سولاردىڭ يەلىگىنە كوشەدى. عاسىردىڭ 90جىلدارىندا بۇرىندىق حان مەن جانىبەك حان ۇلدارى اراسىندا قايشىلىقتار تۋا باستايدى. قايشىلىقتىڭ نەگىزىنە سىر وڭىرىندە جانىبەك حان ۇلدارىنىڭ ىقپالىنىڭ ءوسۋى مەن نىعايۋى جاتىر. ىشكى ساياسي ومىردەگى وسى قايشىلىق سىرتقى ساياساتقا دا ءوز سالقىندىعىن تيگىزەدى. سول سەبەپتى دە 149396 جىلدارى تۇركىستان ايماعى ءۇشىن بولعان ۇرىستار قيىن دا اۋىر، ۇزاق بولادى. شايباني حان بىردە موعول حانى جاعىنا، بىردە ماۋرەنناحرلىق بيلەۋشىلەر جاعىنا شىعىپ، ءوز باعىتىن وزگەرتىپ وتىرادى. ءتىپتى ول نەگىزگى قارسىلاسى بۇرىندىق حانمەن دە جاقىنداسۋعا ۇمتىلادى. جانىبەك حان ۇلدارىمەن اراداعى قايشىلىقتىڭ ودان ءارى شيەلەنىسۋى بۇرىندىقتى شايباني حانمەن وداقتاس ەتكىزەدى. ءسويتىپ، 1496 جىلى ءۇش جىلعا سوزىلعان ۇزاق ۇرىستاردان سوڭ سوعىسۋشى جاقتار كەلىسىمگە كەلەدى. كەلىسىمنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تۇركىستان ايماعى ۇشكە ءبولىنىپ، ونىڭ سولتۇستىگىندە قازاق حاندىعى، وڭتۇستىگىندە موعولستان، ورتالىعىندا شايباني حان بيلىك جۇرگىزۋگە ءتيىس بولادى.سونىمەن بىرگە بۇرىندىق حان مەن جانىبەك حان ەكەۋى اراسىنداعى وداقتاستىقتى تەرەڭدەتۋ ءۇشىن ەكى قىزىن شايبانيلىق ەكى سۇلتانعا ۇزاتادى. مۇنداي وداقتاستىققا قارسى جانىبەك حان ۇلدارى موعولستان حانىمەن جاقىنداسىپ، قارسى وداق قۇرادى. قاسىم سۇلتاننىڭ اعاسى ادىك سۇلتان موعول حانىنىڭ قارىنداسىنا ۇيلەنەدى. وسىلايشا، قازاق قوعامىنداعى حاندىق اۋلەت ىشىندە ءبىر بىرىنە قاراماقارسى كۇشتەر قالىپتاسادى. بۇرىندىق حان تۇسىندا عاسىر سوڭىندا قازاق حاندىعىنداعى ساياسي كۇشتەر ەكىگە ءبولىنىپ، ول حاندىقتىڭ سىرتقى ساياسي جاعدايىنا اسەرىن تيگىزەدى. بىراق قالىپتاسقان جاعداي بۇرىندىققا ابىروي اكەلمەيدى. حان رەتىندە مەملەكەتتەگى بارلىق ساياسي كۇشتەردىڭ باسىن قوسۋدىڭ ورنىنا، كەرىسىنشە ولاردىڭ ءبىربىرىنە قارسى تۇرۋىنا، ول كۇشتەردىڭ بىرىندە ءوزى بولۋى ونىڭ بەدەلىنىڭ قۇلدىراۋىنىڭ باسى بولدى. بۇرىندىق حان ءومىرىنىڭ قايعىلى جاعى دا وسىندا ەدى. عاسىردىڭ العاشقى 10 جىلدىعىندا بۇرىندىق حان ومىرىنە تۇبەگەيلى بەتبۇرىس اكەلگەن كۇردەلى ءىرى وقيعالار بولىپ ءوتتى. ول وقيعا تاعى دا مۇحاممەد شايباني حان ەسىمىمەن بايلانىستى ەدى. 1500 جىلدىڭ جازىندا سامارقان تاعىنا كەلگەن شايبانيلىق سۇلتان اينالاسى 34 جىل ىشىندە بۇكىل ماۋرەنناحردى بىرىكتىرىپ، موعولستاننىڭ قول استىنداعى تاشكەنتتى موعول حانىنان تارتىپ الدى. موعول حاندارى سۇلتان ماحمۇت پەن سۇلتان احمەت حاندار قولعا تۇسىرىلەدى، بىراق شايباني حان ولاردى بوساتىپ جىبەرەدى. ابدەن كۇشەيگەن مۇحاممەد شايباني حان 1505جىلدان 1510جىلعا دەيىن قازاق حاندىعىنا قارسى 4 رەت جورىق ۇيىمداستىرادى. جورىقتاردىڭ الدىنا قويعان ساياسي جانە ەكونوميكالىق ماقساتتارىنا قازاق حاندىعىن باعىندىرۋ نە السىرەتۋ جانە تۇركىستان ايماعىن ماۋرەنناحرعا قوسۋ جاتتى. بۇرىندىق حان ءدال وسى جورىقتار كەزىندە ۇلكەن قاتەلىكتەر جىبەردى دەپ ەسەپتەيمىز. وعان دالەلىمىز مىناداي: العاشقى ءۇش جورىق كەزىندە بۇرىندىق حان جاۋعا قارسى ەشقانداي شارا قولدانبايدى. شايباني حان ەمىنەركىن جانىبەك حان ۇلدارى: جانىشتىڭ، تىنىشتىڭ ۇلىستارىىن ويرانداپ، مىڭداعان مالجاندى ولجالايدى. ءتىپتى 1509جىلدىڭ قىسىندا بولعان ءۇشىنشى جورىق كەزىندە، ءوز ۇلىسىنا قاراي جاۋ اسكەرىنىڭ كەلە جاتقانىنان حاباردار بولىپ، ەشقانداي قارسىلىق كورسەتپەي، قاشۋعا ءماجبۇر بولادى. بۇرىندىق حاننىڭ شاراسىزدىق ءىسىن، ونىڭ ادەيى جاساعان جوسپارلى ويى دەپ تۇسىنەمىز. جانىبەك حان ۇلدارى نەعۇرلىم السىرەسە، سوعۇرلىم ونىڭ كۇشى ءوسۋى ءتيىس ەدى. بىراق ءبارى كەرىسىنشە شىقتى. 1510جىلدىڭ قىسىندا جاۋ تاعى دا قازاقتارعا جورىق جاسايدى. بۇل جولعى جورىق باعىتى قاسىم سۇلتان ۇلىسىنا قارسى باعىتتالادى. قاسىم رەسمي حان بولماسا دا، وسى جىلدارى ونىڭ بەدەلى بۇرىندىق حاننان دا كۇشتى ەدى.قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى كەزىندە بەلسەنە ارالاسىپ، ودان كەيىنگى كەزەڭدەردە حاندىقتىڭ كۇشەيۋىنە ءوز ۇلەسىن قوسقان بۇرىندىق حان عاسىردىڭ العاشقى جىلدارىندا ۇلكەن، مەملەكەتتىك دارەجەدە كورەگەندىك كورسەتە المايدى. ەلدىك مۇددەدەن جەكە، تار مۇددەگە كوشۋ ونىڭ بەدەلىن ءتۇسىرتتى، اتاقابىرويىن جوعالتتى. بۇرىندىق حاننىڭ تاعدىرى اركىمگە دە تاريحي ساباق بولا الادى.قاسىم حان 14451521 قازاقتىڭ ۇلى حاندارىنىڭ ءبىرى، قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى ءازجانىبەك حاننىڭ ورتانشى بالاسى. شەشەسى جاعانبەگىم شايباني اۋلەتىنىڭ اتاقتى حانى مۇحاممەد ءشايبانيدىڭ ءىنىسى ماحمۇد سۇلتاننىڭ شەشەسىنىڭ تۋعان ءسىڭىلىسىبۇرىندىق حان سامارقانعا كەتۋگە ءماجبۇر بولىپ، جات ەلدە قازا بولعان سوڭ، قاسىم حان بيلىكتى ءوز قولىنا الدى. 1511 جىلى قاسىم حان بيلىككە قول جەتكىزگەننەن كەيىن، قازاق حاندىعى قاسىم حاندىعى دەپ اتالا باستادى. قاسىم حان تۇسىندا قازاق حاندىعى ساياسي ىقپالىن كۇشەيتىپ، ءىرى جانە قۋاتتى حاندىققا اينالدى. قاسىم حاندىعىنىڭ اۋماعى باتىستا سىرداريانىڭ وڭتۇستىك جاعالاۋلارىنا دەيىن، وڭتۇستىكباتىسىندا تۇركىستان قالالارىنا دەيىن، وڭتۇستىكشىعىسىندا جەتىسۋدىڭ سولتۇستىك بولىگىنىڭ تاۋلارى مەن تاۋلى بوكتەرلەرىنە دەيىن سوزىلىپ جاتتى. كەيبىر مالىمەتتەر بويىنشا، قاسىم حان تۇسىندا قازاق حاندىعىنىڭ شەكاراسى سولتۇستىكشىعىستا ۇلىتاۋ قىراتتارى مەن بالقاش وزەنىنىڭ جاعالاۋىن قايتىپ، ال سولتۇستىكباتىستا جايىق وزەنىنە دەيىن جەتەتىن. قاسىم تۇسىندا قازاق حاندىعى حالقىنىڭ سانى ءبىر ميلليوننان اساتىن.قاسىم حان 1445 1521 جىلدارى قازاق حاندىعىنىڭ حانى 1511 1521, ءازجانىبەك حاننىڭ ۇلى. تاريحتا قاسىم حاننىڭ ەسىمى قازاق حاندىعىنىڭ كۇشەيۋى جانە نىعايۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى. جازبا دەرەكتەردە قاسىم حان 15 عاسىردىڭ 70 90 جىلدارى قازاق حاندىعىنىڭ سىر بويىنداعى قالالار مەن وڭىرلەر ءۇشىن جۇرگىزگەن كۇرەستەرگە بەلسەنە قاتىسادى، باسشىلىق ەتەدى. بۇل كەزدە قازاق حانى كەرەيدىڭ ۇلى بۇرىندىق, قازاق اسكەرىنىڭ قولباسشىسى قاسىم حان بولدى. وسى كەزەڭدەگى وقيعالاردى باياندايتىن دەرەكتەر قاسىم حاندى بەلگىلى سۇلتان جانە اتاقتى ءباھادۇر دەپ اتايدى. شيرەك عاسىرعا سوزىلعان سىر بويى ءۇشىن كۇرەستە قاسىم حان جانە ءازجانىبەك حاننىڭ باسقا دا ۇلدارى سىعاناق, ساۋران, وتىرار,سايرام تۇبىندە بىرنەشە رەت شايباني حان اسكەرىن تاستالقان ەتىپ جەڭەدى. 15 عاسىردىڭ 90 جىلدارى جاسالعان بەيبىت كەلىسىم بويىنشا قازاق حاندىعىنا سىعاناق پەن ساۋران وتەدى. بۇل قالالاردا جانىبەك حان ۇلدارى بيلىك جۇرگىزەدى. 15 عاسىر باسىندا ماۋەرانناحردى باعىندىرىپ، ۇلكەن كۇشكە يە بولعان مۇحاممەد شايباني حان 1506 10 جىلدارى ۇزدىكسىز ءتورت رەت قازاقتارعا جورىق ۇيىمداستىرادى. بۇرىندىق حان شايباني حاننىڭ العاشقى ءۇش جورىعىنا تويتارىس ۇيىمداستىرا المايدى. ونىڭ بەدەلى تومەندەيدى. ال جازبا دەرەكتەردە بۇل كەزدە قاسىم حاندىق بيلىكتە بولماسا دا، ونىڭ بەدەلى حاننان كۇشتى بولدى جانە ءوزىن دەربەس ۇستاۋ ءۇشىن بۇرىندىق حاننان الىستا كوشىپقونىپ ءجۇردى دەلىنەدى. 1510 جىلى شايباني حاننىڭ سوڭعى، ءتورتىنشى جورىعى ۇلىتاۋ وڭىرىندەگى قاسىم حاننىڭ ۇلىسىنا باعىتتالادى. قاسىم حان اسكەرى شايباني حان اسكەرىن تاستالقان ەتەدى دە، جاۋدى سىر بويىنان قۋىپ شىعادى. وسى جەڭىستەن سوڭ، ەشكىم دە بۇرىندىق حان تۋرالى ويلاماي، قاسىم حان بيلىگىن مويىندايدى. بۇرىندىق بولسا سامارقان جاققا كەتۋگە ءماجبۇر بولادى. 1511 13 جىلدارى قاسىم حان شايبانيلار ىسىمەن اينالىسادى. 1512 13 جىلى ەرتە كوكتەمدە قاراتالداعى قاسىم حانعا سايرام قالاسىنىڭ اكىمى قاتتابەكتەن ادام كەلىپ، قاسىم حان بيلىگىن الۋىن سۇرايدى. قاسىم حان قاتتابەكتىڭ ۇسىنىسىن قابىل الىپ، ول جاققا ءبىر ءامىرىن جىبەرەدى دە، ءوزى تاراز جاققا باعىت ۇستايدى. قاتتابەكتىڭ ۇسىنىسىمەن قاسىم حان تاشكەنتكە جورىق جاسايدى. بىراق جورىق ءساتسىز بولىپ، قاسىم حان سايرام ماڭىنا قايتا ورالادى. 1513 جىلى جازىندا شۋ بويىنداعى قاسىم حان ورداسىنا ءاندىجاننان موعول حانى سۇلتان سايد حان ەلشىلىكپەن كەلەدى. ونىڭ ماقساتى تاشكەنتتەگى ءسۇيىنىش حانعا، جالپى ماۋەرانناحرداعى شايبانيلار اۋلەتىنە قارسى بىرىگىپ كۇرەس ۇيىمداستىرۋ ەدى. قاسىم حان بۇل ۇسىنىسقا ديپلومات. جولمەن جاۋاپ بەرەدى. سۇلتان سايد حان ماقساتىنا جەتپەسە دە، قاسىم حاننىڭ كورسەتكەن قۇرمەتىنە وتە ريزا بوپ قايتادى. 1517 21 جىلدارى قاسىم حان قازاق حاندىعىنىڭ باتىسىندا بەلسەندى ساياسات جۇرگىزەدى. نوعايلاردىڭ ءبىر بولىگى قازاقتارعا قوسىلىپ، شەكارا ەدىلگە دەيىن جەتەدى. ورىس دەرەكتەرى بويىنشا قاسىم حان 1521 جىلى قىستا قايتىس بولادى. دەنەسى سارايشىقتا جەرلەنەدى. قاسىم حان تۇسىندا قازاق اتتى اسكەرىنىڭ سانى 300 مىڭ، حالقىنىڭ سانى 3 ملنعا جەتەدى. شەكارا باتىستا ەدىلگە، وڭتۇستىكتە تاشكەنتكە دەيىنگى جەرلەردى قامتىدى. قاسىم حان ءوز تۇسىندا بەرىك جانە ادال حانداردىڭ ءبىرى بولدى.قاسىم حاننىڭ تاريحتا ءۇش ۇلىنىڭ اتى قالعان. ولار: ماماش, حاقنازار حاندار جانە ابىلقايىر سۇلتان. ماماش حان قازاق حاندىعىنىڭ تاريحىنداعى الاساپىران كەزەڭدە بيلىك ەتىپ، قاقتىعىس كەزىندە قازا تاپقان. ال حاقنازار حان قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا ۇلى بيلەۋشى رەتىندە قالعانى بەلگىلى. ابىلقايىر سۇلتان يران شاحىمەن بولعان شايقاستا 1511 جىلى قازا بولعان.قاسقا جول دەپ اتالاتىن زاڭ، قازاق اراسىندا بۇرىننان قالىپتاسقان ادەتعۇرىپ ەرەجەلەرى نەگىزىندە قاسىم حان تۇسىندا جاسالعان. ونىڭ جاسالۋىنا سەبەپ بولعان جاعدايلار مىنالار:قاسىم حاننىڭ بيلىگى تۇسىندا كەرەي, جانىبەك جانە بۇرىندىق حاندار كەزىندەگى قازاق قوعامى اناعۇرلىم جوعارى ساتىعا كوتەرىلدىقازاق حالقىنىڭ ەتنيكالىق تەرريتورياسى تولىعىمەن بىرىكتىرىلدىحاندىق بيلىك ەتنيكالىق تەرريتورياعا تولىق تاراپ، ءرولى ارتتىقازاق حاندىعىنىڭ جاڭا قالىپتاسقان جاعدايىنا بۇرىنعى ادەتعۇرىپ زاڭى ساي كەلمەيدى.قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى مەن نىعايۋى ىشكى فەودالدىق قىرقىستار مەن الاساپىرانقىلىقتى اياقتاتتى، ۇنەمى ەر ءولىپ، ءورىس بۇزىلىپ وتىراتىن تايپالىق تالاستارتىستارعا تىيىم سالدى. ەل ىشىندە بەيبىت بەرەكە ورنادى. مۇنىڭ ءوزى كوشپەلى شارۋالاردىڭ بۇرىننان قالىپتاسقان داعدىلى داستۇرگە باي مال جايىلىستارىنان مەرزىم بويىنشا ءتيىمدى پايدالانۋىن، كەزىندە ءورىسقونىس، جايلاۋقىستاۋلارىنا كوشىپقونۋىن، بەيبىت ءومىر وتكىزىپ، وندىرىسپەن شۇعىلدانۋىن قامتاماسىز ەتتى. ءسويتىپ، الەۋمەتتىك وندىرگىش كۇشتەردى ءوسىردى.تەگتەر قازاق حاندىعى دەشتى قىپشاق جانىبەك پەن كەرەي قاسىم حان بۇرىندىق حان
|
شارۋالار قىركۇيەكتىڭ سوڭعى كۇندەرىنە دەيىن اۋا رايى بۇزىلىپ كەتپەسە، جۇمىستى تولىق اياقتايمىز دەپ وتىر. ايتەكە بي اۋدانىنىڭ شارۋا قوجالىقتارى كوكتەمدە 219 مىڭ گەكتارعا ءدان سەپكەن بولسا، ونىڭ 168 مىڭى ءداندى داقىل، 17 مىڭى مال ازىعى، 4 مىڭى مايلى داقىلدار بولاتىن. الايدا جازداعى قۋاڭشىلىق ەگىن شىعىمدىلىعىنا اسەر ەتكەندىكتەن، اۋدان القاپتارىندا بيىلعى استىق ءتۇسىمى گەكتارىنا 6 تسەنتنەردەن اينالىپ وتىر.مارتوك اۋدانىندا 126 مىڭ گەكتار القاپقا ەگىس ەگىلسە، ونىڭ 62 مىڭ گەكتارى ءداندى داقىل، 195 گەكتارى تارى، 5142 گەكتارى كۇنباعىس پەن جۇگەرى. اۋداندا ارپابيداي ەگىپ، كوكونىس وسىرەتىن 186 شارۋا قوجالىعى تىركەلگەن. جەرى قۇنارلى مارتوك اۋدانىنىڭ ەگىنشىلەرى كۇزدىك بيداي، تارى، جۇگەرى، كۇنباعىس ءوسىرۋدى جاقسى جولعا قويا باستادى. سونىڭ ىشىندە جۇگەرىنى سىعىمدالعان كۇيىندە ەكسپورتتاۋ جاقسى تابىس كوزى ەكەنىن ءتۇسىندى. وسى اۋداندا تاۋارلى ءسۇت فەرمالارىنىڭ كوبەيۋىنە بايلانىستى ءىرى قارا ازىعى ءۇشىن كۇزدىك بيداي ەگىستىگى كولەمى ۇلعايىپ كەلەدى. مارتوك اۋدانىنىڭ شارۋالارى بيىل كۇزدىك بيداي ءدانىن كوبىرەك سەبۋگە ازىرلەنسە، ال ەرتە كوكتەمدە ەككەن وسى داقىلدىڭ قازىرگى ءونىمى ءار گەكتارعا 13،5 تسەنتنەردەن كەلىپ وتىر.قوبدا، مارتوك، قارعالى اۋداندارى 30 جىل بۇرىن كوكونىس وسىرۋمەن ايگىلى بولسا، سوڭعى جىلدارى وسى داقىلداردى ەگۋدى مۇلدە ۇمىتتى دەۋگە بولادى. وسى كەزگە دەيىن جەرگىلىكتى رىنوكتى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ استراحان، ورىنبور، سامارا وبلىستارىنىڭ كوكونىستەرى مەن ءسۇت ونىمدەرى جاۋلاپ السا، قازىر اۋىلداعى قوجالىقتاردىڭ ونىمدەرى اقتوبە قالاسى مەن اۋدان ورتالىقتارىنداعى دۇكەن سورەلەرىنە ءتۇسىپ جاتىر.وسىلايشا ىندەتكە بايلانىستى رەسەيدەن كارتوپ، ءسابىز، قىرىققابات اكەلىنبەگەندىكتەن، اقتوبەنىڭ سۋپەرماركەتتەرى مەن بازار سورەلەرىندە جەرگىلىكتى ونىمدەردىڭ ساۋدالانا باستاعانى اۋىلداعى شارۋا قوجالىقتارىن ىنتالاندىرۋدىڭ ءتيىمدى جولى بولدى دەۋگە بولادى.دەگەنمەن، ەگىن وراعى تولىق اياقتالعان سوڭ وڭىردەگى قوجالىقتاردىڭ جۇمىستارىنا تولىق تالداۋ جۇرگىزىلىپ، قوجالىق يەلەرىنىڭ بارىمەن اشىق اڭگىمە وتكىزۋ قاجەتتىگى باسى اشىق ماسەلە بولىپ وتىر. ويتكەنى، شارۋالارى كەلىسپەي وتىرعان ۇساق شارۋاشىلىقتار يەلەرىنىڭ جەردى پايدالانۋ، سۋبسيديا الۋ، تەحنيكا ليزينگىنە قاتىستى ماسەلەلەرى وتە كوپ.
|
يېڭى تۇغۇلغان بالىلاردىكى قاناش بىلبىلىك بىلوگىباشبەتساغلاملىقيېڭى تۇغۇلغان بالىلاردىكى قاناشيېڭى تۇغۇلغان بالىلاردىكى قاناشتۇنۇش: يىڭى تۇغۇلغان بالىلاردىكى قاناش كۈپۈنچە بالىلارنىڭ بېشىدىكى قاناش، ئىششىق، كىندىكنىڭ قانىشى، قىز بۇۋاقلاردا جىسى يولنىڭ قانىشى قاتارلىق ئالامەتلەر بىلەن ئىپادىلىنىدۇ.1 باش قانلىق ئىششىقنىڭ سەۋەبى: تۇغۇتتا ھامىلنىڭ بالىياتقۇ ئىچىدە مىدىرلىشى بىلەن بالىنىڭ باش سۈڭىكى ئانىنىڭ داس قىسمىغا سۈركېلىپ قان تومۇرلارنىڭ يېرىلىشى ياكى تۇغۇت يۇلىنىڭ قاتتىقلىقى تۈپەيلىدىن بالىنىڭ بېشى قىسېلىپ قېلىپ باش سۈڭىكى ئاستىدىكى قان تومۇرلار يېىرلىپ، شۇ ئۇرۇنغا قان يىغىلىپ قېلىشتىن پەيدا بۇلىدۇ.2 كىندىك قاناشنىڭ سەۋەبى:كىندىك قاناشنىڭ سەۋەبى 2خىل بۇلىدۇ.1 كىندىك بېغىشى بۇۋاقلاردا كىندىك بوشراق بۇغۇلۇپ قالغان بولسا، كىندىك قۇرغاندىن كېيىن باغلاق بۇشاپ چۈشۈپ كتىىپ قانايدۇ. بەزىدە كىندىكنى باغلىغان يىپ بەك ئىنچىكە كېتىپ قانايدۇ. بەزىدە كىندىكنى باغلىغان يىپ بەك ئىنچىكە ياكى بەك چىڭ بۇغۇلغان بولسا كىندىكتىكى تومۇرنى ئىزىۋېىتپ قاناشنى پەيدا قىلىدۇ.2 كىندىك چۈشكەندىن كېيىن كىندىكنىڭ تۈۋىدىن قان سىرغىپ چىقىپ قانايدۇ.باش قانلىق ئىششىقنىڭ ئالامىتى:ئىششىق كۈپۈنچە بالا تۇغۇلۇپ بىرىنچى كۈنى بايقىلىدۇ. ئىششىقنىڭ ئورنى كۈپۈنچە بالا تۇغۇلۇپ بىرىنچى كۈنى بايقىلىدۇ. ئىشىشقنىڭ ئورنى كۈپۈنچە چۇقا سۈڭىكىدە ياكى چۇقا سۈڭىكىنىڭ ئارقا قىسمىدا بولۇپ، بەزىدە ھەرئىككى تەرەپتە قانلىق ئىششىق يۈز بىرىدۇ. ئىششىق ناھايىتى تىز چۇڭۇيۇپ بىرنەچچە كۈن ئىچىدە يۇقىرى پەللىگە چىقىپ كېيىن تەدرىجى كىچىكلەپ كېسەللەنگەن ئۇرۇندىكى تىرىنىڭ رەڭگى ئەسلىگە كىلىدۇ. ئايرىملاردا كېسەللەنگەن ئۇرۇن قىزىرىپ ئىششىغان جاي لۈمۈلدەيدۇ. باسقاندا ئولتۇرۇشمايدۇ. ئىششىقنىڭ دائىرىسى ئىنىق بۇلىدۇ. ئورنى سۈڭەكنىڭ ئۈستىدە بولۇپ سۈڭەك چاكىلىرىدىن ئۆتمەيدۇ. پەيدا بولغان جاي توختايدۇ. ئىششىقنىڭ چوڭ كىچىكلىكىگە قاراپ ئۇزۇن بولغاندا 3، 4ئاي قىسقا بولغاندا ئىككى ئايغىچە داۋاملىشىدۇ.بۇكېسەلنى مەخسۇس داۋالاشنىڭ ھاجىتى يوق. قۇشۇمچە كېسەللىكلەر قۇشۇلۇپ قالمىسىلا ھەممىسى ئۆزلۈكىدىن ساقىيىپ قالىدۇ. قۇشۇمچە كېسەللىك پەيدابولۇپ قېلىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن، تىرىسىنى مۇھاپىزەت قىلىپ، زىدىلىنىشتىن ساقلاش لازىم. شۇڭا داكىنىڭ قېتىغا پاختا ئېلىپ يۇمشاق قىلىنغان يۆگەك بىلەن بالىنىڭ باش قىسمىنى يۆگەپ سۈركۈلۈپ زىدىلىنىشتىن ساقلاشنىڭ ئۈزى كۇپايە قىلىدۇ.قىزىش ئەھۋالى كۈرۈلسدە قىزىتما قايتۇرغۇچى، ئىسسىقنى پەسەيتىپ ماددا تارقاتقۇچى دورىلار ئىشلىتىلىدۇ.ھامىلدارلار كۆپ يىيىشكە بولمايدىغان يېمەكلىكلەركۆرۈلىشى : 334391 قېتىم
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.