clui/it_pl_opus_dataset · Datasets at Hugging Face

it stringlengths 2 991 ⌀	pl stringlengths 1 1.19k ⌀
Ho iniziato a lavorare nel settore industriale ma non ero così contento di contribuire al benessere di una società dei consumi attraverso una modalità lineare , dall' estrazione alla manifattura .	Zacząłem pracować w tej branży , ale nie byłem naprawdę szczęśliwy , pracując na rzecz materialistycznego społeczeństwa konsumpcyjnego , w liniowym trybie wydobycia i produkcji .
Ho lasciato il mio lavoro per concentrarmi su un problema reale : le mine antiuomo .	Rzuciłem pracę , by zająć się prawdziwym problemem : minami lądowymi .
Siamo nel ' 95 .	Przenieśmy się teraz do roku ' 95 .
La Principessa Diana annuncia in TV che le mine creano una barriera strutturale per qualsiasi sviluppo , ed è vero .	Księżna Diana stwierdza w telewizji , że miny lądowe tworzą strukturalną barierę dla rozwoju . I tak jest .
Finché esisteranno questi ordigni o il sospetto della loro esistenza , non puoi avventurarti nel territorio .	Póki te urządzenia tam są , lub jest podejrzenie ich obecności , nie można wejść na dany teren .
In effetti fu lanciato un appello mondiale per sviluppare nuovi sistemi sostenibili di rilevamento laddove sono più necessari , ossia principalmente nei Paesi in via di sviluppo .	To był ogólnoświatowy apel o nowe wykrywacze łatwe w utrzymaniu w miejscach , w których są potrzebne , czyli głównie w krajach rozwijających się .
Noi abbiamo scelto i ratti .	My wybraliśmy szczury .
Mi chiederete perché ?	Dlaczego mielibyśmy wybrać szczury ?
Non sono forse nocivi ?	Czyż nie są szkodnikami ?
Beh , in effetti — contrariamente a quanto si pensi — i ratti sono delle creature altamente sociali .	Cóż , właściwie szczury są — przeciwnie do tego , co większość ludzi o nich myśli — bardzo towarzyskie .
E di fatto sono il nostro prodotto — ciò che state vedendo qui .	A tu widzicie nasz produkt .
Qui da qualche parte c' è una mina .	Gdzieś tu jest mina .
Qui vedete un operatore Africano qualificato col suo ratto che lo precede mentre esplora l' area .	Widzicie operatora , wyszkolonego Afrykanina , ze swym szczurem , który chodzi w lewo i prawo .
Qui l' animale trova una mina .	W tym momencie zwierzę znajduje minę .
Gratta appena con le zampe al di sopra della mina	Szczur drapie ziemię ,
e torna dall' istruttore per la sua ricompensa in cibo .	i wraca po nagrodę-smakołyk .
Molto , molto semplice .	Bardzo , bardzo proste .
E molto sostenibile in questo ambiente .	Łatwe do utrzymania w tym środowisku .
Ecco l' animale che riceve la sua ricompensa .	Tutaj zwierzę dostaje swój smakołyk .
Ed ecco come funziona .	I tak to działa .
Molto , molto semplice .	Bardzo , bardzo proste .
Ma perché dovremmo usare i ratti ?	Dlaczego mielibyśmy używać szczurów ?
I ratti vengono usati sin dagli anni 50 del secolo scorso per tantissimi esperimenti .	Szczury były używane od lat ' 50 ubiegłego wieku w rozmaitych eksperymentach .
I ratti hanno più materiale genetico specializzato per l' olfatto di qualsiasi altra specie di mammifero .	Szczury mają więcej materiału genetycznego odpowiedzialnego za zmysł węchu , niż jakikolwiek inny gatunek ssaków .
Hanno un' estrema sensibilità olfattiva .	Są nadzwyczaj wrażliwe na zapach .
Inoltre dispongono di meccanismi per la mappatura di questi odori e per comunicarla ad altri .	Mają też mechanizmy do przetwarzania informacji zapachowych i do komunikowania się na ich temat .
Ma come riusciamo a comunicare con loro ?	A jak my komunikujemy się ze szczurami ?
Non parliamo la loro lingua ma abbiamo un dispositivo sonoro , uno strumento usato comunemente per l' addestramento che potete vedere qui .	Nie mówimy po szczurzemu , ale mamy kliker , standardowy przyrząd do szkolenia zwierząt , który widzicie tutaj .
Questo strumento emette un suono particolare , un clic che vi aiuta a rafforzare alcuni comportamenti .	Kliker wydaje specyficzny dźwięk , dzięki któremu można wzmacniać wybrane zachowania .
Innanzitutto associamo il rumore alla ricompensa in cibo un composto di banana e noccioline somministrato con siringa .	Po pierwsze , kojarzymy dźwięk klikera z nagrodą-smakołykiem , którym jest tłuczony banan z orzeszkami w szprycy .
Una volta che l' animale associa il rumore al cibo — ossia rumore uguale cibo — lo mettiamo in una gabbia con un buco , dove l' animale impara ad infilare il muso nel buco che nasconde un obiettivo olfattivo , e a rimanerci per cinque secondi — cinque secondi è molto per un ratto .	Od momentu , gdy zwierzę skojarzy klik z jedzeniem — klik , jedzenie , klik , jedzenie — więc klik oznacza jedzenie — umieszczamy je w klatce z otworem , i zwierzę uczy się wsadzać nos w otwór , pod którym umieszczony jest testowany zapach , i trzymać go tam przez 5 sekund — 5 sekund , to długo dla szczura .
Una volta imparato , rendiamo il compito un po ' più difficile .	Gdy zwierzę się tego nauczy , czynimy zadanie nieco trudniejszym .
Gli insegniamo ad individuare l' odore in una gabbia con diversi buchi , fino a 10 .	Szczur uczy się , jak znaleźć docelowy zapach w klatce z wieloma otworami , nawet dziesięcioma .
Poi l' animale impara ad andare al guinzaglio all' aperto e ad individuare gli obiettivi .	Potem zwierzę uczy się chodzić na smyczy na otwartym terenie i znajdować cele .
Nella fase successiva impara a trovare mine vere in veri campi minati .	W następnym kroku , zwierzęta uczą się szukać prawdziwych min na prawdziwych polach minowych .
I ratti vengono esaminati e accreditati secondo standard internazionali proprio come accade per i cani .	Są one sprawdzane i certyfikowane zgodnie ze standardami Międzynarodowej Akcji Minowej . Tak samo jak psy , muszą zdać egzamin .
Il test si svolge in un' area di circa 400 mq	Składa się on z 400 metrów kwadratowych ,
dove vengono piazzate delle mine a caso . E l' istruttore e il suo ratto devono trovare tutti gli obiettivi .	na którym jest pewna liczba min rozmieszczonych losowo , gdzie treser ze swym szczurem muszą znaleźć wszystkie cele .
Se ci riesce , viene rilasciata una licenza che accredita l' animale ad operare sul campo — esattamente come si fa per i cani .	Jeśli zwierzę to osiągnie , dostaje licencję i jest certyfikowane jako gotowe do działań w terenie — tak samo , jak psy .
Forse con una piccola differenza : l' addestramento dei ratti costa un quinto di quello dei cani .	Może z jedną małą różnicą : możemy szkolić szczury za jedną piątą ceny szkolenia psa minowego .
Questa è la nostra squadra in Mozambico . Un istruttore della Tanzania che addestra questi tre Mozambicani .	To jest nasz zespół w Mozambiku . Jeden tanzański treser , który przekazuje swoje umiejętności trzem mozambijskim współpracownikom .
Dovreste vedere l' orgoglio negli occhi di questa gente .	Powinniście zobaczyć dumę w oczach tych ludzi .
Posseggono un' abilità che li rende molto meno dipendenti dall' aiuto estero .	Mają oni umiejętność , która sprawia , że są oni o wiele mniej zależni od zagranicznej pomocy .
Inoltre questa piccola squadra , naturalmente non da sola , perché c' è bisogno di mezzi pesanti e di sminatori al seguito .	Co więcej , ten mały zespół — oczywiście , prócz nich , potrzeba ciężkich pojazdów i saperów w dalszej części .
Ma con questo piccolo investimento sui ratti abbiamo dimostrato in Mozambico che possiamo ridurre il costo al metro quadrato di circa il 60 percento rispetto al costo corrente — due dollari al mq , mentre noi scendiamo a 1.18 , e possiamo scendere ancora .	Jednak tą małą inwestycją w zdolności szczurów , pokazaliśmy w Mozambiku , że możemy zredukować koszt rozminowania metra kwadratowego do 60 % aktualnej ceny — 2 $ za metr kwadratowy , my to robimy za 1.18 $ 2 $ za metr kwadratowy , my to robimy za 1.18 $ i nadal możemy obniżyć tę cenę .
Questione di proporzioni .	Kwestia skali ,
Usando più ratti possiamo ottenere un risultato maggiore .	jeśli da się sprowadzić więcej szczurów , możemy jeszcze bardziej poprawić ten wynik .
Abbiamo un sito dimostrativo in Mozambico .	Mamy w Mozambiku ośrodek pokazowy .
11 governi Africani hanno capito che possono ridurre la dipendenza dall' estero usando questa tecnologia .	11 afrykańskich rządów przekonało się , że mogą stać się mniej zależnymi dzięki użyciu tej technologii .
Hanno siglato un accordo e un trattato di pace nella regione dei Grandi Laghi . E stanno utilizzando i nostri eroici ratti per bonificare le aree sui rispettivi confini .	Podpisały one pakt pokojowy oraz traktat w regionie Wielkich Jezior . Wspierają szczurzych bohaterów , by oczyściły one ich wspólne granice z min .
Ma lasciate che ora vi parli di un problema molto diverso .	Lecz pozwólcie mi nawiązać do zupełnie innego problemu .
Lo scorso anno circa 6000 persone sono rimaste vittime di mine , ma nello stesso periodo in tutto il mondo circa 1.9 milioni di persone sono morte di TBC come prima causa di infezione .	Około 6 000 ludzi w ostatnim roku weszło na minę lądową , ale na całym świecie w ostatnim roku niemal 1.9 miliona ludzi zmarło z powodu gruźlicy jako głównego czynnika zakaźnego .
Specialmente in Africa dove TBC e HIV sono fortemente correlati , c' è un enorme problema comune .	Zwłaszcza w Afryce , gdzie gruźlica i HIV są mocno powiązane , jest to ogromny , powszechny problem .
Con il microscopio , la procedura consigliata dall' OMS , si raggiunge un' efficacia diagnostica tra il 40 e il 60 percento .	Mikroskopia , standardowa procedura WHO osiąga od 40 do 60 % niezawodności .
In Tanzanie — le cifre non mentono — al 45 percento della popolazione — pazienti di TBC — viene diagnosticata la TBC prima della loro morte .	W Tanzanii — liczby nie kłamią — tylko u 45 % pacjentów z gruźlicą jest ona wykrywana zanim umrą .
Questo vuol dire che , se avete la TBC , sarà probabile che non venga mai diagnosticata , ma forse morirete per infezioni secondarie causate dalla TBC .	To oznacza , że jeśli masz gruźlicę , masz większą szansę , że zostanie ona niewykryta , więc umrzesz z powodu wtórnych zakażeń .
Ma nel caso in cui fosse diagnosticata in tempo , si potrebbe cominciare subito il trattamento . E sarebbe utile anche si fosse già positivi all' HIV .	Jeżeli jednak jesteś zdiagnozowany wcześnie można rozpocząć leczenie . Ma to sens nawet w przypadku ludzi z HIV .
Perché la TBC si può curare anche in quel caso .	Można wyleczyć gruźlicę nawet u ludzi z HIV .
Nella mia lingua , l' olandese , il nome per la TBC	W naszym języku , holenderskim , nazwa gruźlicy
è ' tering ' , la cui etimologia riporta all' odore del catrame .	brzmi : tering . Co , etymologicznie , odnosi się do zapachu smoły .
Già nell' antica Cina e in Grecia , ad esempio Ippocrate , hanno di fatto pubblicato e documentato che la diagnosi della TBC si può fare basandosi sulle sostanze volatili emanate dai pazienti .	Już starożytni Chińczycy oraz Grecy , Hipokrates , udokumentowali , że gruźlica może być zdiagnozowana na podstawie wyziewów wydychanych przez pacjentów .
E allora abbiamo raccolto qualche campione — per fare delle prove — dagli ospedali , usandoli per addestrare i ratti e vedere se funzionava , ebbene pensate che abbiamo raggiunto l ' 89 percento di sensibilità e l ' 86 percento di specificità disponendo più ratti sulla stessa fila .	A więc zebraliśmy kilka próbek — tylko jako sposób testowania — ze szpitali , wyszkoliliśmy na nich szczury i sprawdziliśmy , czy to działa , i uważamy , że możemy osiągnąć czułość 89 % i dokładność 86 % używając kilku szczurów po kolei .
Ecco come funziona . E davvero , si tratta di tecnologia generica .	Tak to właśnie działa . I naprawdę , jest to standardowa technologia .
Per ora parliamo di esplosivi , di tubercolosi , ma potete immaginare che si potrebbe estendere a molto altro .	Mówimy teraz o materiałach wybuchowych , gruźlicy , ale możecie sobie wyobrazić , można tam właściwie podłożyć cokolwiek .
Come funziona ?	Więc jak to działa ?
In una cassetta abbiamo 10 campioni .	Mamy kasetę z 10 próbkami .
Questi si mettono tutti nella gabbia .	Wkładamy te 10 próbek do klatki naraz .
Per l' animale ci vogliono solo due centesimi di secondo per individuare l' odore , e dunque è un' operazione molto veloce .	Zwierzę potrzebuje tylko dwóch setnych sekundy by rozróżnić zapach , działa niesamowicie szybko .
Qui già stiamo al terzo campione .	Tutaj jest już przy trzeciej próbce .
E ' un campione positivo .	To jest pozytywna próbka .
Allora si fa un clic e arriva la ricompensa .	Szczur słyszy klik i przychodzi po nagrodę-smakołyk .
E in questo modo , molto velocemente , possiamo subito avere una seconda opinione su quali pazienti siano poisitivi e quali negativi .	Dzięki tej szybkiej procedurze , możemy mieć dodatkową opinię , by dowiedzieć się , którzy pacjenci mają gruźlicę , a którzy nie .
Solo come indicazione , mentre usando un microscopio si possono analizzare 40 campioni al giorno , un ratto ne può analizzare la stessa quantità in soli sette minuti .	Dla porównania , podczas gdy analityk może przetworzyć 40 próbek dziennie , szczur może przetworzyć tę samą liczbę próbek w ciągu zaledwie 7 minut .
Una gabbia come questa — ( Applausi ) Una gabbia simile — lavorando con due ratti , e noi al momento ne abbiamo 25 addestrati per la TBC — in una sola giornata può verificare 1680 campioni .	Klatka taka jak ta — ( Brawa ) Klatka taka jak ta — pod warunkiem , że masz szczury , a my mamy obecnie 25 szczurów wykrywających gruźlicę — Klatka taka jak ta , przez cały dzień , może obsłużyć 1 680 próbek .
Pensate al potenziale di questa tecnica — rilevamenti ambientali di agenti inquinanti nel suolo , ispezioni doganali per l' individuazione di merci illecite nei container e così via .	Możecie sobie wyobrazić potencjalne pochodne zastosowania — analizy środowiskowe wykrywanie zanieczyszczeń w glebie , zastosowania przy odprawach celnych , wykrywanie niedozwolonych dóbr w pojemnikach i tak dalej .
Ma torniamo alla tubercolosi .	Ale trzymajmy się gruźlicy .
Voglio mostrarvi brevemente le barre blu si riferiscono ai risultati delle indagini al microscopio nelle cinque cliniche di Dar es Salaam che ha una popolazione di 500.000 persone , con 15.000 richieste di analisi .	Chcę podkreślić , te niebieski słupki są wynikami samej mikroskopii w 5 klinikach w Dar es Salaam w Tanzanii na populacji wynoszącej 500 000 ludzi , gdzie 15 000 zgłosiło się do wykonania testu .
Analisi al microscopio per 1.800 pazienti .	Mikroskopia dla 1 800 pacjentów .
E quando abbiamo sottoposto questi campioni ai ratti abbiamo constatato che siamo riusciti ad aumentare la percentuale di individuazione di campioni positivi di oltre il 30 percento .	I tylko poprzez zaprezentowanie próbek szczurom i ponowną analizę tych wyników byliśmy w stanie zwiększyć wskaźnik wykrywalności o ponad 30 % .
Nel corso dello scorso anno , in vari intervalli di tempo , siamo stati in grado di aumentare i casi individuati in cinque ospedali di Dar es Salaam dal 30 al 40 percento .	Przez cały zeszły rok , w zależności od tego , który okres weźmiecie pod uwagę , konsekwentnie zwiększaliśmy wskaźnik wykrywalności w 5 szpitalach w Dar es Salaam o 30 do 40 % .
Ed è un risultato notevole .	Jest to więc naprawdę znaczący wynik .
Sapendo che un paziente con diagnosi mancata può infettare fino a 15 persone — persone sane — ogni anno , è evidente che abbiamo potuto salvare molte vite .	Wiedząc o tym , że pacjent niewykryty przez mikroskopię zaraża do 15 osób — zdrowych ludzi — na rok , możecie być pewni że uratowaliśmy mnóstwo istnień .
O , perlomeno , le hanno salvate i nostri eroici ratti .	Nasi szczurzy bohaterowie uratowali wielu ludzi .
Il nostro prossimo obiettivo è la standardizzazione di questa tecnologia .	Kolejnym krokiem jest teraz standaryzacja tej technologii .
Ci sono cose semplici come ad esempio il piccolo laser nel buco della gabbia in cui il ratto infila il muso per cinque secondi .	Są to proste rzeczy jak , na przykład , mamy mały laser w otworze do wąchania gdzie zwierzę ma trzymać nos przez pięć sekund ,
Quindi occorre standardizzare questo .	po to , by wystandaryzować tę procedurę .
E poi il cibo usato per la ricompensa , e per la semi-automazione in grado di replicare l' addestramento su vasta scala e beneficiare un maggior numero di persone .	Musimy także wystandaryzować kulki , nagród-smakołyków , oraz częściowo zautomatyzować ten proces w celu replikacji na dużo większą skalę , by wpłynąć na życie dużo większej liczby ludzi .
In conclusione , all' orizzonte esistono altre applicazioni .	Pojawiają się także inne zastosowania .
Questo è un prototipo di una ratto-camera , cioè un ratto che indossa un supporto con una telecamerina , che può infilarsi tra le macerie per trovare le vittime di un terremoto e così via .	Tutaj jest pierwszy prototyp naszego szczura-kamerzysty , ze szczurzym plecakiem z kamerą , który może przejść pod gruzami , by wykrywać ofiary po trzęsieniu ziemi .
E ' ancora in fase di sviluppo .	Jest to na etapie prototypu .
Qui ancora non abbiamo creato un protocollo .	Nie mamy jeszcze działającego systemu .
Concludendo vorrei dire che potreste pensare che questi progetti siano concentrati sui ratti , ma in ultima analisi lo facciamo per le persone .	By zakończyć , chciałbym powiedzieć , możecie myśleć , że te projekty dotyczą szczurów , lecz ostatecznie dotyczą one ludzi .
Si tratta di mettere in grado comunità vulnerabili di affrontare difficili , costosi e pericolosi compiti di rilevamento di pericoli , usando solo risorse locali — abbondantemente disponibili .	Chodzi o wzmacnianie osłabionych społeczności by stawiły czoła trudnym , kosztownym oraz niebezpiecznym zadaniom humanitarnym związanym z wykrywaniem , przy pomocy lokalnych zasobów , których jest pod dostatkiem .
Dunque si tratta di qualcosa di molto diverso , cioè fare in modo di prestare molta attenzione alle risorse che ci circondano , sia ambientali che tecnologiche , animali o umane .	Czymś zupełnie nowym jest kwestionowanie waszej percepcji na temat otaczających was zasobów , czy to środowiskowych , technologicznych , zwierzęcych lub ludzkich .
Ed interagire con esse in modo armonioso e rispettoso per rendere possibile un' attività sostenibile .	By z szacunkiem harmonizować się z nimi i pielęgnować zrównoważony rozwój świata .
Molte grazie .	Bardzo dziękuję .
( Applausi )	( Brawa )
La grossa differenza è il valore legato al denaro .	Wielkie pozostałości są zawsze wyceniane w pieniądzu .
Cerchiamo sempre di avere maggiore valore dal denaro .	Cały czas staramy się dostać wartość w pieniądzach .
Quello che non cerchiamo è valore per tanti , mentre generiamo valore per il denaro .	Czego nie szukamy to wartość dla wielu [ ludzi ] , podczas , gdy generujemy wartość dla pieniędzy .

Ho iniziato a lavorare nel settore industriale ma non ero così contento di contribuire al benessere di una società dei consumi attraverso una modalità lineare , dall' estrazione alla manifattura .

Zacząłem pracować w tej branży , ale nie byłem naprawdę szczęśliwy , pracując na rzecz materialistycznego społeczeństwa konsumpcyjnego , w liniowym trybie wydobycia i produkcji .

Ho lasciato il mio lavoro per concentrarmi su un problema reale : le mine antiuomo .

Rzuciłem pracę , by zająć się prawdziwym problemem : minami lądowymi .

Siamo nel ' 95 .

Przenieśmy się teraz do roku ' 95 .

La Principessa Diana annuncia in TV che le mine creano una barriera strutturale per qualsiasi sviluppo , ed è vero .

Księżna Diana stwierdza w telewizji , że miny lądowe tworzą strukturalną barierę dla rozwoju . I tak jest .

Finché esisteranno questi ordigni o il sospetto della loro esistenza , non puoi avventurarti nel territorio .

Póki te urządzenia tam są , lub jest podejrzenie ich obecności , nie można wejść na dany teren .

In effetti fu lanciato un appello mondiale per sviluppare nuovi sistemi sostenibili di rilevamento laddove sono più necessari , ossia principalmente nei Paesi in via di sviluppo .

To był ogólnoświatowy apel o nowe wykrywacze łatwe w utrzymaniu w miejscach , w których są potrzebne , czyli głównie w krajach rozwijających się .

Noi abbiamo scelto i ratti .

My wybraliśmy szczury .

Mi chiederete perché ?

Dlaczego mielibyśmy wybrać szczury ?

Non sono forse nocivi ?

Czyż nie są szkodnikami ?

Beh , in effetti — contrariamente a quanto si pensi — i ratti sono delle creature altamente sociali .

Cóż , właściwie szczury są — przeciwnie do tego , co większość ludzi o nich myśli — bardzo towarzyskie .

E di fatto sono il nostro prodotto — ciò che state vedendo qui .

A tu widzicie nasz produkt .

Qui da qualche parte c' è una mina .

Gdzieś tu jest mina .

Qui vedete un operatore Africano qualificato col suo ratto che lo precede mentre esplora l' area .

Widzicie operatora , wyszkolonego Afrykanina , ze swym szczurem , który chodzi w lewo i prawo .

Qui l' animale trova una mina .

W tym momencie zwierzę znajduje minę .

Gratta appena con le zampe al di sopra della mina

Szczur drapie ziemię ,

e torna dall' istruttore per la sua ricompensa in cibo .

i wraca po nagrodę-smakołyk .

Molto , molto semplice .

Bardzo , bardzo proste .

E molto sostenibile in questo ambiente .

Łatwe do utrzymania w tym środowisku .

Ecco l' animale che riceve la sua ricompensa .

Tutaj zwierzę dostaje swój smakołyk .

Ed ecco come funziona .

I tak to działa .

Molto , molto semplice .

Bardzo , bardzo proste .

Ma perché dovremmo usare i ratti ?

Dlaczego mielibyśmy używać szczurów ?

I ratti vengono usati sin dagli anni 50 del secolo scorso per tantissimi esperimenti .

Szczury były używane od lat ' 50 ubiegłego wieku w rozmaitych eksperymentach .

I ratti hanno più materiale genetico specializzato per l' olfatto di qualsiasi altra specie di mammifero .

Szczury mają więcej materiału genetycznego odpowiedzialnego za zmysł węchu , niż jakikolwiek inny gatunek ssaków .

Hanno un' estrema sensibilità olfattiva .

Są nadzwyczaj wrażliwe na zapach .

Inoltre dispongono di meccanismi per la mappatura di questi odori e per comunicarla ad altri .

Mają też mechanizmy do przetwarzania informacji zapachowych i do komunikowania się na ich temat .

Ma come riusciamo a comunicare con loro ?

A jak my komunikujemy się ze szczurami ?

Non parliamo la loro lingua ma abbiamo un dispositivo sonoro , uno strumento usato comunemente per l' addestramento che potete vedere qui .

Nie mówimy po szczurzemu , ale mamy kliker , standardowy przyrząd do szkolenia zwierząt , który widzicie tutaj .

Questo strumento emette un suono particolare , un clic che vi aiuta a rafforzare alcuni comportamenti .

Kliker wydaje specyficzny dźwięk , dzięki któremu można wzmacniać wybrane zachowania .

Innanzitutto associamo il rumore alla ricompensa in cibo un composto di banana e noccioline somministrato con siringa .

Po pierwsze , kojarzymy dźwięk klikera z nagrodą-smakołykiem , którym jest tłuczony banan z orzeszkami w szprycy .

Una volta che l' animale associa il rumore al cibo — ossia rumore uguale cibo — lo mettiamo in una gabbia con un buco , dove l' animale impara ad infilare il muso nel buco che nasconde un obiettivo olfattivo , e a rimanerci per cinque secondi — cinque secondi è molto per un ratto .

Od momentu , gdy zwierzę skojarzy klik z jedzeniem — klik , jedzenie , klik , jedzenie — więc klik oznacza jedzenie — umieszczamy je w klatce z otworem , i zwierzę uczy się wsadzać nos w otwór , pod którym umieszczony jest testowany zapach , i trzymać go tam przez 5 sekund — 5 sekund , to długo dla szczura .

Una volta imparato , rendiamo il compito un po ' più difficile .

Gdy zwierzę się tego nauczy , czynimy zadanie nieco trudniejszym .

Gli insegniamo ad individuare l' odore in una gabbia con diversi buchi , fino a 10 .

Szczur uczy się , jak znaleźć docelowy zapach w klatce z wieloma otworami , nawet dziesięcioma .

Poi l' animale impara ad andare al guinzaglio all' aperto e ad individuare gli obiettivi .

Potem zwierzę uczy się chodzić na smyczy na otwartym terenie i znajdować cele .

Nella fase successiva impara a trovare mine vere in veri campi minati .

W następnym kroku , zwierzęta uczą się szukać prawdziwych min na prawdziwych polach minowych .

I ratti vengono esaminati e accreditati secondo standard internazionali proprio come accade per i cani .

Są one sprawdzane i certyfikowane zgodnie ze standardami Międzynarodowej Akcji Minowej . Tak samo jak psy , muszą zdać egzamin .

Il test si svolge in un' area di circa 400 mq

Składa się on z 400 metrów kwadratowych ,

dove vengono piazzate delle mine a caso . E l' istruttore e il suo ratto devono trovare tutti gli obiettivi .

na którym jest pewna liczba min rozmieszczonych losowo , gdzie treser ze swym szczurem muszą znaleźć wszystkie cele .

Se ci riesce , viene rilasciata una licenza che accredita l' animale ad operare sul campo — esattamente come si fa per i cani .

Jeśli zwierzę to osiągnie , dostaje licencję i jest certyfikowane jako gotowe do działań w terenie — tak samo , jak psy .

Forse con una piccola differenza : l' addestramento dei ratti costa un quinto di quello dei cani .

Może z jedną małą różnicą : możemy szkolić szczury za jedną piątą ceny szkolenia psa minowego .

Questa è la nostra squadra in Mozambico . Un istruttore della Tanzania che addestra questi tre Mozambicani .

To jest nasz zespół w Mozambiku . Jeden tanzański treser , który przekazuje swoje umiejętności trzem mozambijskim współpracownikom .

Dovreste vedere l' orgoglio negli occhi di questa gente .

Powinniście zobaczyć dumę w oczach tych ludzi .

Posseggono un' abilità che li rende molto meno dipendenti dall' aiuto estero .

Mają oni umiejętność , która sprawia , że są oni o wiele mniej zależni od zagranicznej pomocy .

Inoltre questa piccola squadra , naturalmente non da sola , perché c' è bisogno di mezzi pesanti e di sminatori al seguito .

Co więcej , ten mały zespół — oczywiście , prócz nich , potrzeba ciężkich pojazdów i saperów w dalszej części .

Ma con questo piccolo investimento sui ratti abbiamo dimostrato in Mozambico che possiamo ridurre il costo al metro quadrato di circa il 60 percento rispetto al costo corrente — due dollari al mq , mentre noi scendiamo a 1.18 , e possiamo scendere ancora .

Jednak tą małą inwestycją w zdolności szczurów , pokazaliśmy w Mozambiku , że możemy zredukować koszt rozminowania metra kwadratowego do 60 % aktualnej ceny — 2 $ za metr kwadratowy , my to robimy za 1.18 $ 2 $ za metr kwadratowy , my to robimy za 1.18 $ i nadal możemy obniżyć tę cenę .

Questione di proporzioni .

Kwestia skali ,

Usando più ratti possiamo ottenere un risultato maggiore .

jeśli da się sprowadzić więcej szczurów , możemy jeszcze bardziej poprawić ten wynik .

Abbiamo un sito dimostrativo in Mozambico .

Mamy w Mozambiku ośrodek pokazowy .

11 governi Africani hanno capito che possono ridurre la dipendenza dall' estero usando questa tecnologia .

11 afrykańskich rządów przekonało się , że mogą stać się mniej zależnymi dzięki użyciu tej technologii .

Hanno siglato un accordo e un trattato di pace nella regione dei Grandi Laghi . E stanno utilizzando i nostri eroici ratti per bonificare le aree sui rispettivi confini .

Podpisały one pakt pokojowy oraz traktat w regionie Wielkich Jezior . Wspierają szczurzych bohaterów , by oczyściły one ich wspólne granice z min .

Ma lasciate che ora vi parli di un problema molto diverso .

Lecz pozwólcie mi nawiązać do zupełnie innego problemu .

Lo scorso anno circa 6000 persone sono rimaste vittime di mine , ma nello stesso periodo in tutto il mondo circa 1.9 milioni di persone sono morte di TBC come prima causa di infezione .

Około 6 000 ludzi w ostatnim roku weszło na minę lądową , ale na całym świecie w ostatnim roku niemal 1.9 miliona ludzi zmarło z powodu gruźlicy jako głównego czynnika zakaźnego .

Specialmente in Africa dove TBC e HIV sono fortemente correlati , c' è un enorme problema comune .

Zwłaszcza w Afryce , gdzie gruźlica i HIV są mocno powiązane , jest to ogromny , powszechny problem .

Con il microscopio , la procedura consigliata dall' OMS , si raggiunge un' efficacia diagnostica tra il 40 e il 60 percento .

Mikroskopia , standardowa procedura WHO osiąga od 40 do 60 % niezawodności .

In Tanzanie — le cifre non mentono — al 45 percento della popolazione — pazienti di TBC — viene diagnosticata la TBC prima della loro morte .

W Tanzanii — liczby nie kłamią — tylko u 45 % pacjentów z gruźlicą jest ona wykrywana zanim umrą .

Questo vuol dire che , se avete la TBC , sarà probabile che non venga mai diagnosticata , ma forse morirete per infezioni secondarie causate dalla TBC .

To oznacza , że jeśli masz gruźlicę , masz większą szansę , że zostanie ona niewykryta , więc umrzesz z powodu wtórnych zakażeń .

Ma nel caso in cui fosse diagnosticata in tempo , si potrebbe cominciare subito il trattamento . E sarebbe utile anche si fosse già positivi all' HIV .

Jeżeli jednak jesteś zdiagnozowany wcześnie można rozpocząć leczenie . Ma to sens nawet w przypadku ludzi z HIV .

Perché la TBC si può curare anche in quel caso .

Można wyleczyć gruźlicę nawet u ludzi z HIV .

Nella mia lingua , l' olandese , il nome per la TBC

W naszym języku , holenderskim , nazwa gruźlicy

è ' tering ' , la cui etimologia riporta all' odore del catrame .

brzmi : tering . Co , etymologicznie , odnosi się do zapachu smoły .

Già nell' antica Cina e in Grecia , ad esempio Ippocrate , hanno di fatto pubblicato e documentato che la diagnosi della TBC si può fare basandosi sulle sostanze volatili emanate dai pazienti .

Już starożytni Chińczycy oraz Grecy , Hipokrates , udokumentowali , że gruźlica może być zdiagnozowana na podstawie wyziewów wydychanych przez pacjentów .

E allora abbiamo raccolto qualche campione — per fare delle prove — dagli ospedali , usandoli per addestrare i ratti e vedere se funzionava , ebbene pensate che abbiamo raggiunto l ' 89 percento di sensibilità e l ' 86 percento di specificità disponendo più ratti sulla stessa fila .

A więc zebraliśmy kilka próbek — tylko jako sposób testowania — ze szpitali , wyszkoliliśmy na nich szczury i sprawdziliśmy , czy to działa , i uważamy , że możemy osiągnąć czułość 89 % i dokładność 86 % używając kilku szczurów po kolei .

Ecco come funziona . E davvero , si tratta di tecnologia generica .

Tak to właśnie działa . I naprawdę , jest to standardowa technologia .

Per ora parliamo di esplosivi , di tubercolosi , ma potete immaginare che si potrebbe estendere a molto altro .

Mówimy teraz o materiałach wybuchowych , gruźlicy , ale możecie sobie wyobrazić , można tam właściwie podłożyć cokolwiek .

Come funziona ?

Więc jak to działa ?

In una cassetta abbiamo 10 campioni .

Mamy kasetę z 10 próbkami .

Questi si mettono tutti nella gabbia .

Wkładamy te 10 próbek do klatki naraz .

Per l' animale ci vogliono solo due centesimi di secondo per individuare l' odore , e dunque è un' operazione molto veloce .

Zwierzę potrzebuje tylko dwóch setnych sekundy by rozróżnić zapach , działa niesamowicie szybko .

Qui già stiamo al terzo campione .

Tutaj jest już przy trzeciej próbce .

E ' un campione positivo .

To jest pozytywna próbka .

Allora si fa un clic e arriva la ricompensa .

Szczur słyszy klik i przychodzi po nagrodę-smakołyk .

E in questo modo , molto velocemente , possiamo subito avere una seconda opinione su quali pazienti siano poisitivi e quali negativi .

Dzięki tej szybkiej procedurze , możemy mieć dodatkową opinię , by dowiedzieć się , którzy pacjenci mają gruźlicę , a którzy nie .

Solo come indicazione , mentre usando un microscopio si possono analizzare 40 campioni al giorno , un ratto ne può analizzare la stessa quantità in soli sette minuti .

Dla porównania , podczas gdy analityk może przetworzyć 40 próbek dziennie , szczur może przetworzyć tę samą liczbę próbek w ciągu zaledwie 7 minut .

Una gabbia come questa — ( Applausi ) Una gabbia simile — lavorando con due ratti , e noi al momento ne abbiamo 25 addestrati per la TBC — in una sola giornata può verificare 1680 campioni .

Klatka taka jak ta — ( Brawa ) Klatka taka jak ta — pod warunkiem , że masz szczury , a my mamy obecnie 25 szczurów wykrywających gruźlicę — Klatka taka jak ta , przez cały dzień , może obsłużyć 1 680 próbek .

Pensate al potenziale di questa tecnica — rilevamenti ambientali di agenti inquinanti nel suolo , ispezioni doganali per l' individuazione di merci illecite nei container e così via .

Możecie sobie wyobrazić potencjalne pochodne zastosowania — analizy środowiskowe wykrywanie zanieczyszczeń w glebie , zastosowania przy odprawach celnych , wykrywanie niedozwolonych dóbr w pojemnikach i tak dalej .

Ma torniamo alla tubercolosi .

Ale trzymajmy się gruźlicy .

Voglio mostrarvi brevemente le barre blu si riferiscono ai risultati delle indagini al microscopio nelle cinque cliniche di Dar es Salaam che ha una popolazione di 500.000 persone , con 15.000 richieste di analisi .

Chcę podkreślić , te niebieski słupki są wynikami samej mikroskopii w 5 klinikach w Dar es Salaam w Tanzanii na populacji wynoszącej 500 000 ludzi , gdzie 15 000 zgłosiło się do wykonania testu .

Analisi al microscopio per 1.800 pazienti .

Mikroskopia dla 1 800 pacjentów .

E quando abbiamo sottoposto questi campioni ai ratti abbiamo constatato che siamo riusciti ad aumentare la percentuale di individuazione di campioni positivi di oltre il 30 percento .

I tylko poprzez zaprezentowanie próbek szczurom i ponowną analizę tych wyników byliśmy w stanie zwiększyć wskaźnik wykrywalności o ponad 30 % .

Nel corso dello scorso anno , in vari intervalli di tempo , siamo stati in grado di aumentare i casi individuati in cinque ospedali di Dar es Salaam dal 30 al 40 percento .

Przez cały zeszły rok , w zależności od tego , który okres weźmiecie pod uwagę , konsekwentnie zwiększaliśmy wskaźnik wykrywalności w 5 szpitalach w Dar es Salaam o 30 do 40 % .

Ed è un risultato notevole .

Jest to więc naprawdę znaczący wynik .

Sapendo che un paziente con diagnosi mancata può infettare fino a 15 persone — persone sane — ogni anno , è evidente che abbiamo potuto salvare molte vite .

Wiedząc o tym , że pacjent niewykryty przez mikroskopię zaraża do 15 osób — zdrowych ludzi — na rok , możecie być pewni że uratowaliśmy mnóstwo istnień .

O , perlomeno , le hanno salvate i nostri eroici ratti .

Nasi szczurzy bohaterowie uratowali wielu ludzi .

Il nostro prossimo obiettivo è la standardizzazione di questa tecnologia .

Kolejnym krokiem jest teraz standaryzacja tej technologii .

Ci sono cose semplici come ad esempio il piccolo laser nel buco della gabbia in cui il ratto infila il muso per cinque secondi .

Są to proste rzeczy jak , na przykład , mamy mały laser w otworze do wąchania gdzie zwierzę ma trzymać nos przez pięć sekund ,

Quindi occorre standardizzare questo .

po to , by wystandaryzować tę procedurę .

E poi il cibo usato per la ricompensa , e per la semi-automazione in grado di replicare l' addestramento su vasta scala e beneficiare un maggior numero di persone .

Musimy także wystandaryzować kulki , nagród-smakołyków , oraz częściowo zautomatyzować ten proces w celu replikacji na dużo większą skalę , by wpłynąć na życie dużo większej liczby ludzi .

In conclusione , all' orizzonte esistono altre applicazioni .

Pojawiają się także inne zastosowania .

Questo è un prototipo di una ratto-camera , cioè un ratto che indossa un supporto con una telecamerina , che può infilarsi tra le macerie per trovare le vittime di un terremoto e così via .

Tutaj jest pierwszy prototyp naszego szczura-kamerzysty , ze szczurzym plecakiem z kamerą , który może przejść pod gruzami , by wykrywać ofiary po trzęsieniu ziemi .

E ' ancora in fase di sviluppo .

Jest to na etapie prototypu .

Qui ancora non abbiamo creato un protocollo .

Nie mamy jeszcze działającego systemu .

Concludendo vorrei dire che potreste pensare che questi progetti siano concentrati sui ratti , ma in ultima analisi lo facciamo per le persone .

By zakończyć , chciałbym powiedzieć , możecie myśleć , że te projekty dotyczą szczurów , lecz ostatecznie dotyczą one ludzi .

Si tratta di mettere in grado comunità vulnerabili di affrontare difficili , costosi e pericolosi compiti di rilevamento di pericoli , usando solo risorse locali — abbondantemente disponibili .

Chodzi o wzmacnianie osłabionych społeczności by stawiły czoła trudnym , kosztownym oraz niebezpiecznym zadaniom humanitarnym związanym z wykrywaniem , przy pomocy lokalnych zasobów , których jest pod dostatkiem .

Dunque si tratta di qualcosa di molto diverso , cioè fare in modo di prestare molta attenzione alle risorse che ci circondano , sia ambientali che tecnologiche , animali o umane .

Czymś zupełnie nowym jest kwestionowanie waszej percepcji na temat otaczających was zasobów , czy to środowiskowych , technologicznych , zwierzęcych lub ludzkich .

Ed interagire con esse in modo armonioso e rispettoso per rendere possibile un' attività sostenibile .

By z szacunkiem harmonizować się z nimi i pielęgnować zrównoważony rozwój świata .

Molte grazie .

Bardzo dziękuję .

( Applausi )

( Brawa )

La grossa differenza è il valore legato al denaro .

Wielkie pozostałości są zawsze wyceniane w pieniądzu .

Cerchiamo sempre di avere maggiore valore dal denaro .

Cały czas staramy się dostać wartość w pieniądzach .

Quello che non cerchiamo è valore per tanti , mentre generiamo valore per il denaro .

Czego nie szukamy to wartość dla wielu [ ludzi ] , podczas , gdy generujemy wartość dla pieniędzy .