text
stringlengths 0
187k
|
|---|
خىتايدىكى ئۆسمۈر بالىلارنى سېتىش جىنايىتى يەنە بىر قېتىم ئاشكارىلاندى ئۇيغۇرخەلقئارا مەتبۇئاتلاردا خىتاينىڭ ئۆسمۈر بالىلارنى سېتىشقا دائىر قىلمىشلىرى كۆپلەپ ئاشكارىلانماقتا. ئەنگىلىيە تېلېۋىزىيىسى 4 قانىلىنىڭ كېلەر ئايدىن باشلاپ قويماقچى بولغان خىتايدا يۈز بېرىۋاتقان بالىلارنى سېتىشقا ئائىت ھۆججەتلىك فىلىمدە ھەر يىلى ئاز دېگەندە 70 مىڭ ئۆسمۈرنىڭ قانۇنسىز يوللار ئارقىلىق باشقا جايلارغا ئېلىپ كېتىلىدىغانلىقى تەسۋىرلەنگەن.خىتاينىڭ لوندوندا تۇرۇشلۇق باش ئەلچىخانىسى، ئەنگىلىيە تېلېۋىزىيىسى 4 قانىلىنىڭ مەزكۈر ھۆججەتلىك فىلىم ھەققىدە ئۆزلىرىنى ئالدىن خەۋەرلەندۈرمىگەنلىكىدىن قاتتىق نارازى بولۇپ، فىلىمدىكى مەزمۇنلارنىڭ توغرا ئەمەسلىكىنى، بولۇپمۇ فىلىمدە ئەكس ئەتتۈرۈلگەن جۇڭگونىڭ بىر پەرزەنتلىك سىياسىتىنىڭ بالىلارنى سېتىش جىنايىتى بىلەن ھېچقانداق مۇناسىۋىتى يوقلۇقىنى تەكىتلىگەن ھەمدە مەزكۈر فىلىمنى تارقاتماسلىق ئۈچۈن تىرىشقان.ئەنگلىيىدە چىقىدىغان تايمىز گېزىتىنىڭ خەۋىرىگە قارىغاندا، خىتاي باش ئەلچىخانىسى يەنە ئەنگىلىيىنىڭ ئاخبارات باشقۇرۇش ئىدارىسى بىلەن ئالاقە قىلىپ، 8 ئۆكتەبىر كۈنى قويۇلماقچى بولغان ھۆججەتلىك فىلىمنى قويماسلىقنى تەلەپ قىلغان. بۇ ئارىدا خىتاي ئەلچىخانىسىنىڭ ئاخبارات باياناتچىسى، جۇڭگو دائىرىلىرىنىڭ بالىلارنى سېتىش مەسىلىىسنى ئازايتىش ئۈچۈن زور تىرىشچانلىق كۆرسەتكەنلىكىنى، ھازىر ئەھۋالدا ياخشىلىنىش مەيدانغا كەلگەنلىكىنى ئىلگىرى سۈرگەن. ئەمما فىلىم مەسئۇللىرى خىتاي ئەلچىخانىسىغا ئۆزلىرىنىڭ فىلىم ئىشلەش جەريانىدا قولغا چۈشۈرگەن پاكىتلىق ماتېرىياللىرىنى يوللىغان.ئەنگىلىيە تېلېۋىزىيىسى 4 قانىلىنىڭ فىلىم ئىشلەش ئەترىتى، خىتاي ئۆلكىلىرىدە ئۆز بالىلىرىنى ساتقان ئاتا ئانىلار ۋە ئادەم بىدىكلىرىنىڭ بالىلارنى سېتىش جەريانىدىكى نەق مەيدان كۆرۈنۈشلىرىنى سىنئالغۇغا چۈشۈرۈۋالغان ئىكەن. مەزكۇر قانال ئىلگىرى ئۇيغۇرلارنىڭ ئاتوم سىناقلىرىنىڭ زىيانكەشلىكىگە ئۇچرىغانلىقىغا دائىر 2 قىسىملىق فىلىم ئىشلەپ تارقاتقان ئىدى. ئەقىدەقارا خۇمدان ۋەقەسىگە چېتىشلىق باش جىنايەتچى ئۆلۈم جازاسىغا ھۆكۈم قىلىندىگۇاڭدوڭ ئۆلكىسىدە جەمئىيەت قارا كۈچلىرى گۇرۇھى بىتچىت قىلىندى
|
چەتئەل ئىشتىياقى ۋە ئۇيغۇرلۇق ئەندىشىسى چەتئەل ئىشتىياقى ۋە ئۇيغۇرلۇق ئەندىشىسىۋەتەنگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن چەتئەلگە چىقىش قىزغىنلىقىنىڭ مەن ئامېرىكىغا ماڭغان 2009 يىلى باھاردىكىگە قارىغاندا مىسلىسىز كۈچەيگەنلىكىنى بايقىدىم. ئۈرۈمچىدە 2009يىلى تومۇزدىن بۇرۇن مۇنچە يەردە ئۆيىمىز بار دېگەندەك ئىبارىلەر بىلەن ماختىنىش مۇدىمىشكەن، ھازىر مۇنچە بالىمىز چەتئەلدە دېگەن سۆزلەر بىلەن پەخىرلىنىش ئالقىشلىنىدىغان بولۇپتۇ. قارىغاندا پاجىيەلىك كۈنلەردە بىخەتەرلىككە ئېرىشەلمىگەن ئۈرۈمچى ئۇيغۇرلىرى جاننىڭ ئامانلىقىغا پەخىرلەنگەن ئايۋان ساراينىڭ باش پاناھ بولالمايدىغانلىقىنى ئاڭقارغان بولۇشى مۇمكىن. ئۇلارنىڭ بالىمىز چەتئەلدە دېگىنى ، ئۇلار بىخەتەر جايدا، ئەسلا بوزەك قىلىنمايدىغان ماكاندا دېگەنلىكى بولسا كېرەك. ئۇلار بوۋىلار قالدۇرغان ئانا يۇرتۇڭ ئامان بولسا رەڭگى رۇيىڭ سامان بولماس دېگەن ھېكمەتنىڭ مەنىسىنى ئاشۇ ئەنسىز، تەشۋىشلىك كۈنلەردە سارغايغان چىرايلاردىن ئۆگەنگەندۇر. قەشقەرنىڭ پۇلدارلار قاتلىمىغا تەۋە شىركەتچى بايلار ئىچىدە بالىلىرىغا ئېنگىلىزچە ئۆگىتىدىغانلارنى ئاساسەن ئۇچراتمىدىم. پەقەت بىر قىسىم باي مەمۇرلارنىڭ ئەمدىلا تۆرت بەش ياشقا كىرگەن بالىلىرىنى ئېنگىلىزچە كۇرۇسقا بەرمەكچى بولۇشلىرى ماڭا ئۇيغۇرنىڭ نەچچە مىڭ يىللىق تىجارەت ئەنئەنىسى بېيىتقان پۇلدارلار بىلەن تۈزۈم سەۋەپلىك بېيىغان زامانىۋىي بايلار ئوتتۇرىسىدىكى سېلىشتۇرما بولۇپ تۇيۇلدى. قەشقەردە ئۈرۈمچىدىكى چەتئەل قىزغىنلىقىغا ئوخشايدىغان بىرەر گەۋدىلىك ھادىسىنى ئۇچراتمىدىم.قەشقەرگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن ئامېرىكىدا تۇرۇپ قالغان دوستلاردىن ئاڭلشىمچە مەن تۇرغان كانزاس شىتاتىغا 2011يىلى يېڭىدىن يىگىرمىدىن ئارتۇق ئۇيغۇر ياش كېلىپ ئورۇنلۇشۇپتۇ. ئەسلى 2011يىلى ئىيۇندا مەن ۋەتەنگە قايتىشتىن بۇرۇن پۈتۈن شىتات بويىچە ئۈچ ئۇيغۇر بار ئېدۇق. 2005يىلدىن 2011يىلغىچە بۇ شىتاتتا ئۇيغۇرلارنىڭ سانى ئەڭ كۆپ بولغاندىمۇ تۆرتتىن ئاشمىغانىكەن. ئامېرىكىدىكى چېغىمدا ئۇيغۇرلاردىن ئاڭلىشىمچە2009 يىلى تومۇزدىن 2010يىلىنىڭ ئاخىرىغىچە ئامېرىكىغا كەلگەن ئۇيغۇر 300دىن ئاشىدىكەن. 2009يىلى تومۇزدىكى پاجىيەدىن كېيىن ياۋرۇپادىكى مۇساپىرلار لاگىرلىرىغا قېچىپ كېلىپ پاناھلانغان ئۇيغۇرلارنىڭ سانىمۇ 1000دىن ئاشىدىكەن. تومۇزدىكى پاجىيە سەۋەبلىك ياۋرۇپاغا كۆچۈپ كەلگەن ئۇيغۇرنىڭ سانى 1949يىلدىن كېيىن غەرپ ياۋرۇپا ئەللىرىگە بېشىنى قولتۇقىغا قىسىپ تەۋەككۈل قىلىپ كەلگەن بارلىق ئۇيغۇرللارنىڭ ئومۇمى سانىدىنمۇ جىق ئىكەن. مەنچە 2009يىلى تومۇزدىن كېيىن ئۇيغۇرلارنىڭ چەتئەللەرگە تەلپۈنۈش دولقۇنىنى تارىختىكى1949 ۋە 1960يىللاردىكى چەتئەللەرگە يۈزلىنىش دولقۇنىدىن كېيىنكى ئۈچىنجى قېتىملىق مۇساپىرلىق دولقۇنى دېيىش مۇمكىن. ئەلۋەتتە، ئامېرىكىدىن قايتىپ ئۈرۈمچىدە جىق تۇرماي قەشقەرگە ئاتلانغانلىقىم ئۈچۈن ئۈرۈمچى ئۇيغۇرلىرىدىكى ۋە ئۈرۈمچىگە مۇساپىر ئۇيغۇرلاردىكى چەتئەل ئىشتىياقىنى يېتەرلىك ھىس قىلىپ يېتەلمىگەن بولۇشۇم مۇمكىن.كۆزىتىشىمچە چەتئەلگە تەلپۈنىۋاتقان گاھى كىشىلەرنىڭ مەقسىدى كېيىنكىلەرگە يېڭى ھاياتلىق موھىتى يارىتىش، ئەۋلادلارغا بىخەتەر، ئەركىن، باراۋەر، ئەۋزەل مەۋجۇدلۇق شارائىتى ئىزدەش ئىكەن. ياپۇنىيەدىكى بىر ئۇيغۇردىن گوللاندىيەدىكى بىر تېلۋىزور مۇخپىرىنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلىپ سىز نېمە سەۋەبتىن ياپۇنىيەگە كەلگەن؟ دېگەن سۇئالىغا ھېلىقى ئۇيغۇرنىڭبالامنىڭ مەندەك بوزەك بولماسلىقى ئۈچۈندەپ جاۋاپ بەرگەنلىكى رۇشەن ئېسىمدە. گاھى كىشىلەرنىڭ چەتئەلگە چىقىشتىكى مەقسىدى كىشىلىك سالاھىيىتىدە ئۆزگىرىش پەيدا قىلىش ئۈچۈن ئىكەن. قىزىقارلىق يېرى ئۇلار سالاھىيىتىدە ئۆزگىرىش بولۇش دېگەننى ھاكىمىيەتنىڭ نەزىرىگە ئىلىنىش دەپ چۈشىنىدىكەن. گاھى بىلمەسلەر چىگرىدىن چىقىپلا كەتسە ئەسلى ۋەتىنىدىكى ئىككىنجى پۇقرالىق سالاھىيىتى ئۆزگەرگەنلىك سەۋەبىدىن ئىشلارنىڭ يۈرۈشۈپ كېتىدىغانلىقىغا قايىل ئېكەن. بۇنداق تونۇشتىكى كىشىلەر مەندەك ئامېرىكىدا ئوقۇغان كىشىنىڭ قەشقەردە ئۇششاق بالىلارغا دەرس ئۆتۈپ يۈرۈشلىرىنى ئەقلىگە سىغدۇرالمايدىكەن. ھەتتا بەزىلەر دېپلۇمۇمنىڭ بار يوقلىقىنى سوراپ باققانمۇ بولدى. ئۇلا ھۆكۈمەتنىڭ ئەتىۋارلىشىغا ئېرىشمىگەن كىشىلەرنىڭ ئەتىۋارىدىن گۇمان قىلسا كېرەك.ۋەتەندە ئاڭلىغان پاراڭلاردىن قارىسام بەزىلەر رىياللىقتىن بىزارلىق، كەلگۈسىدىن ئۈمىدسىزلىك، بالىلارنىڭ ئىستىقبالى، مائارىپنىڭ نىمجانلىقى قاتارلىق سەۋەبلەر بىلەن چەتئەلگە ئىنتىلىدىكەن. يەنە بەزىلەر ئۇيغۇرنى ئىللەتلىك ھىساپلاپ بالىسىنى بۇ ئىللەتلەردىن خالى چوڭ قىلىش مەقسىدىدە چەتئەلگە يولغا سېلىۋاتقانلارمۇ بار ئىكەن. بەزىلەر جوڭگۇدا ئۇيغۇرنىڭ ئىستىقبالىدىن ئۈمىد ئۈزۈپ چەتئەللەردىن ئۇيغۇرغا چىقىش يولى ئىزدەش مەقسىدىدە مۇساپىرلىقنى ئىختىيار قىلىشىدىكەن. يەنە بەزىلەر ۋەتەندىكى مائارىپنىڭ ھېلى ساپا مائارىپى، ھېلى قوش تىللىق مائارىپ دەپ بالىلارنى ئىتائەتمەن يارىماسلارغا ئايلاندۇرۇۋاتقانلىقىدىن نارازى بولغاچقا مائارىپى تەرەققىي قىلغان غەرپكە ئىنتىلىدىكەن. يەنە بىر قىسىم كىشىلەر ۋەتەندە پەرزەنتلىرىگە ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنى تولۇق ئۆگىتىش ئەركىنلىكى بولمىغانلىق سەۋەبىدىن كۆچمەن بولۇشنى تاللايدىكەن. يەنە گاھىلار چەتئەلگە سەپەر قىلغاننى دىن يولىدا ھىجرەت قىلىش دەپ قاراپ پەيغەمبىرىمىزنىڭ سۈننىتى ھىساپلايدىكەن. قىزىقارلىق يېرى بەزىلەر چەتئەلگە چىققانلارنى مۇۋەپپەققىيەت قازانغۇچىلار دەپ قارايدىكەن. يېقىندا بىر سورۇندا ۋەتەندە بىر تىجارەت قىلىپ قاملاشتۇرالماي تىكىۋەتكەن بىرىنىڭ پارىڭى بولۇپ ئۇنىڭ نەدىلىكى سورالدى. مەن ئۇنىڭ تۈركىيەدە ئىكەنلىكىنى دېسەم بىر دوستىمىز، ۋاھ، خېلى ئىش قىلىپتۇ جۇمۇ! دەپ ماختاپ كەتتى.بىر جۈمەدە خاتىپ چەتئەلگە چىقىپ ھىجرەتتە ياشاشنى تەرغىپ قىلىدىغان بىر كىتابقا رەددىيە بەردى. كىتابتا مۇسۇلمان دۆلەتلىرىگە كۆچۈپ ئىمان ئىتىقادىنى ئەركىن داۋام قىلىپ ياشاش، ھۆر دۆلەتلەردە پەرزەنتلەرنى ئىمانلىق قىلىپ تەربىيەلەش تەرغىپ قىلىنغان بولسا كېرەك. خاتىپنىڭ ئېيتىشىچە كىتابتا كۆچمەنلىك ھىجرەت دەپ سۈپەتلىنىپتۇ. خاتىپ بۇنى ھىجرەت بولمايدۇ، سەپەر بولىدۇ، دەپ چەشەندۈردى. خاتىپنىڭ ئېيتىشىچە پەيغەمبىرىمىز مەككىنى ئازاد قىلغاندىن كېيىن ھىجرەتنىڭ ئاياقلاشقانلىقىنى جاكارلىغانىكەن. مەن 2004يىلى شۇنداق بىر گەپنى ئاڭلىغان ئېدىم. مالايسىيەدىكى مەكتەپلەرگە ئوقۇغۇچى تونۇشتۇرۇپ پۇل تاپىدىغان بىر ئۇيغۇر كىشى چەتئەلگە چىقىش سەۋداسىدا يۈرگەنلەرگە مالايسىيەگە چىقىپ ئوقۇشنى ھىجرەت قىلغانغا باراۋەر دەپ چۈشەندۈرۈپتىكەن. ئۇنىڭ قىلغانلىرىغا شۇ چاغدا خېلىلا غەزىۋىم كەلگەنىدى. كېيىنكى مۇساپىرلىق ھاياتىمدا ئۈرۈمچىدىكى ئۇيغۇر بايلار ۋە ئەمەلدارلارنىڭ پەرزەنتلىرىنىڭ ئىماندىن ئاجراپ كەتمەسلىكى ئۈچۈن ئۇلارنى مىسىر، ئەرەبىستان ۋە تۈركىيەلەرگە ئەۋەتىۋەتكەن ئىشلارغا شاھىد بولدۇم. تۈركىيەدە شۇنداق مەقسەدتە ئەۋەتىلگەن بىر بالىىنىڭ دوستۇمنىڭ كومپىيۇتىرىدا شەھۋانى كىنو كۆرۈۋاتقان ھالىتى كۆز ئالدىمدىن كەتمەيدۇ. مېنى ئەڭ يىرگەندۈرگىنى ئۇنىڭ قىلغان چىركىن ئىشىنى مېنىڭ كۆرۈپ قالغىنىم سەۋەبلىك خىجىل بولماقتا يوق، دوستۇمنىڭ ئۆيىگە شۇ ئىشتىن كېيىنمۇ پات پات كېلىپ تۇرىشى بولغان ئېدى. بەزىلەر تۈركىيە، ئەرەبىستان ۋە مىسىرلاردا مۇسۇلمانلارنىڭ مۇتلەق كۆپ نوپۇسنى تەشكىل قىلىدىغانلىقىغا قاراپ بۇ دۆلەتلەرگە بالىلىرىنى سەپەرگە يولغا سېلىشنى ھىجرەت دەپ چۈشەنگەن بولۇشى مۇمكىن. ئەمەلىيەتتە، ئائىلىدە، جەمئىيەتتە يېتەرلىك ئىسلامىي تەربىيەدە چوڭ بولمىغان بالىنى مەككە مۇكەرەمنىڭ ئىچىدىن ياتاق ئېلىپ بېرىپ ئوقۇتقان تەقدىردىمۇ يامانلىقلاردىن قول ئۈزىشى ناتايىن. مەن بەزىلەرنىڭ مۇشۇنداق يۇرت كۆرۈش، جاھاننى چۈشىنىشتىن ئىبارەت ئەڭ ئەقەللى بىر ئىشنىمۇ ھىجرەت دەپ پەدەزلەپ رىياكارساختىپەزلىك قىلىشلىرىنىڭ سەۋەبى ھەققىدە ئويلىنىپ قالىمەن. خاتىپ ئادەتتىكى كۆچمەنلىك سەپىرىنىڭ ھىجرەت ئەمەسلىكىنى ئالاھىدە مەسىلە سۈپىتىدە تىلغا ئالغانغا قارىغاندا بۇنداق ھىجرەت چىلىك خاھىشى خېلى ئېغىر بولسا كېرەك.چەتئەلدە ياشاۋاتقان بىر قىسىم دوستلارنىڭ قارىشىچە ۋەتەندە ياشىغانلىق خورلۇققا، زۇلمەتكە ۋە تەڭسىزلىككە رازى بولغانلىق؛ ئالغا ئىنتىلمەسلىك، ئىلىمدىكى دۇنياۋىي پەللىدىن ئۆزىنى قاچۇرۇپ ئادىل رىقابەتتىن ئۆزىنى قاچۇرۇش سانىلىدىكەن. ماگىستىرلىقتا ئوقۇۋاتقان چاغلىرىمدا تونۇشقان ساپالىق ئاغىنىلەرنى ئەسلەپ باقتىم. ئۇچاغلاردا ماگىستىرلىقتا ئوقۇغانلارنى چەتئەلگە چىقالايدۇ دەپ قاراش ئومۇملاشقانىكەن. راست دېگەندەك 90يىللارنىڭ ئاخىرىدا ئاسپىرانتلىقتا ئوقۇغانلارنىڭ كۆپىنچىسى ياپۇنىيە، ياۋرۇپا ۋە ئامېرىكىدا داۋاملىق ئوقۇۋېتىپتۇ ۋە ئىشلەۋېتىپتۇ. ئامېرىكىغا بارسام ئابدۇۋاسىت غولام دېگەن بىر ساۋاقدىېشىم سەنت لۇئىس ئۇنۋېرىستىتىدا يارىدەمچى پوروفېسسور بولۇپ ئىشلەۋېتىپتۇ. ئامېرىكىغا بارغىچە بولغان ئارىلىقتا مەن ئۇچراتقان ئۆزلىگىدىن ئېنگىلىزچە ئۆگەنگەن تىرىشچان دوستلارنى ئويلاپ باقتىم، ئاساسەن دېگۈدەك چەتئەللەردە ياشاۋېتىپتۇ. بۇرۇن ۋەتەندىكى چاغلىرىدا ئەل، ۋەتەن دەپ تەر تۆكۈۋاتقان ۋە ھازىرمۇ بۇ يولدا ئىزدىنىۋاتقان بۈگۈنكى ئۇيغۇرلارنىڭ بىر قىسىم سۆيۈملۈك كىشىلىرىنى ئويلاپ باقتىم ئۇلارمۇ چەتئەللەردە ئىكەن. بۇنداق تىرىشچان، ئىقتىدارلىق، ئۈلگىلىلىك كىشىلەرنىڭ چەتئەللەردە بولۇشى ۋە يۈزلىنىشى كىشىلەردە چەتئەل ئىشتىياقىنى قوزغىغان بولسا كېرەك.مەن 2009يىلى تومۇزدىن كېيىن بىر قىسىم ئۇيغۇر زىيالىلىرى رىياللىقتىن كەسكىن ئۈمىدسىزلەنگەن، ئۈرۈمچىدىكى ئۇيغۇر ئاۋام ھايات بىخەتەرلىكىدىن ئەنسىرەپ ساراسىمىگە چۈشكەن بىر پەيتتە ۋەتەنگە قايتىشنى قارار قىلدىم. شۇ ئارىدا ئامېرىكىدىكى نامى ئۇيغۇرلارغا سۆيۈملۈك بولغان بىر ئۇيغۇر ئالىم بىلەن قارارىم ھەققىدە تېلىپۇندا مۇنازىرىلىشىپ قالدىم. بۇ مۆھتىرەم ئاكىمىز مېنىڭ ئامېرىكىدا ياشاپ قېلىشىمنى تەۋسىيە قىلدى. مەن قارارىمنى ياقىلاپ داۋاملىق مۇنازىرە قىلىشقا باشلىغاندا ئىدارىسىنىڭ ماشىنىسى كېلىپ قالغان سەۋەبلىك گەپ ئۈزۈلدى. ئۇ كىشىنىڭ قارارىمنى قوللىشىنى بەكمۇ ئارزۇ قىلغانتىم. ئۇنىڭ قوللىشى مېنىڭ تەۋرىنىپ تۇرغان ئىرادەمنى چىڭىتالايتتى. ئامېرىكىدىكى تونۇش بىلىشلىرىم مېنىڭ قايتىپ كېتىدىغانلىقىمنى خىيالىغىمۇ كەلتۈرۈپ قويۇشمىدى. ھەتتا بەزى چاغلاردا مېنىڭ خىزمەت تېپىشىمغا يارىدەمدە بولىدىغانلىقىنى سەمىمىيلىك بىلەن يەتكۈزۈپ تۇرۇشتى. ئامېرىكىغا كەلگەن ئۇيغۇرلاردىن كېتىش خىيالى بارلار يوق ھىساپتا بولغاچقا قارشىلىققا ئۇچرىماسلىق ئۈچۈن كېتىش ھەققىدە قەتئىي سۆز ئاچمىدىم.ۋەتەنگە قايتىش ھەققىدىكى قارارىمنى ئالدى بىلەن يېتەكچىمگە دېيىشكە توغرا كەلدى. چۈنكى ئۇ مېنى يەنە 34 ئايلىق تەتقىقات يارىدەمچىسى قىلىپ تاللىغانىدى. بۇ خىزمەت بەدىلىگە مەن ھەقسىز ئوقۇغاننىڭ ئۈستىگە ئايلىق مۇقىم مۇئاشتىن بەھرىمەن بولاتتىم. ياخشى يېرى مۇشۇ پۇل بىلەن مەن دوكتۇرلۇق ئوقۇشۇمنى تاماملىيالايتتىم. ئېلخەت ئارقىلىق قايتىش قارارىمنى يەتكۈزگىنىمدە مۇئەللىمىم قارارىمغا ھەيران قالغاندەك راست دەۋاتامسەن دېگەندىن باشقىنى دېمىدى. مەن ئۇنىڭ قوللىشىنى قولغا كەلتۈرۈش ئۈچۈن باش قاتۇرۇپ ئۇزۇن بىر پارچە خەت يازغانىدىم. قايتىدىغاندا ۋەتەندىن ئەكەلدۈرگەن بەش ئالتە پارچە كىتابنى خاتىرە سۈپىتىدە ئۇنىڭغا قالدۇرۇپ كەتتىم ۋە ئارىسىغا ماڭا سىڭدۈرگەن ئەجرىگە رەھمەت بىلدۈرۈش مەزمۇنىدىكى ئۆز قولۇم بىلەن يازغان خەتنى قىستۇرۇپ قويدۇم. ئەسلى بۇ خەتنى كومپىيوتىردا يازساممۇ بولاتتى، لېكىن ھۆرمىتىم ۋە رەخمىتىمنى چوڭقۇرراق ئىپادىلىش ئۈچۈن ئاتايىن قولۇمدا يازدىم. ئەپسۇس، ھىچ بىر جاۋاپ بولمىدى. شۇنچە تىرىشچانلىقلىرىم بەدىلىگە پەقەت ئوقۇتقۇچۇمنىڭ چۈشىنىشىگە ئېرىشمەكچى ئېدىم، ئەمما ئېرىشەلمىدىم. شۇنچە ئۇزۇن شۇنچە ئەستايىدىل يازغان خېتىمنىڭ جاۋابسىز قېلىشى ئۇنىڭ مېنىڭ قارارىمنى قوللىمىغانلىقى ئېدى.2011يىلى ماينىڭ ئاخىرقى كۈنلىرى ناھايىتى جىددى ئۆتتى. دوستلۇرۇمنىڭ كەتمەسلىك ھەققىدىكى كۈلدۈرۈپ ۋە ئاغرىتىپ تۇرۇپ ئېيتقانلىرىغا يالغاندىن ماقۇل دەپ قويۇپ كېتىش تەييارلىقىنى پۈتكۈزۈپ بولدۇم. نېمە تەييارلىق بولاتتى! تاشلايدىغاننى تاشلاپ ئالىدىغاننى ئېلىپ چامدانلاشتۇردۇق شۇ. كىچىكىمدىن بىللە ئويناپ چوڭ بولغان بىر ئاغىنەم بولىدىغان، ماڭا ئەڭ قىيالمىغىنى شۇ بولدى. تېلىپۇندا چىرايلىق گەپ قىلدى. ئۆيىگە چاقىرىپ ئىككى كۈن تۇرغۇزۇپ نەسىھەت قىلدى. بىر ئاخشام ئۇخلىماي دېگۈدەك ياخشى سۆزلەرنى ئاڭلاپ پەقەت يۈز كېلەلمىدىم ۋە قايتماسلىققا قوشۇلغان بولدۇم. ئەرتىسى دەرىزىنى ئاچسام ھاۋا شۇنداق چىرايلىق. بۈگۈن ئەجەپ چىرايلىق كۈن بولۇپتۇ ھە! دېۋىدىم، ئاغىنەم؛ ھەئە، ماڭىمۇ بەك چىرايلىق كۈن بولغاندەك كۆرۈنۈۋاتىدۇ، سەن ئاخشام كەتمەسلىككە قوشۇلغان بولغاچقا دېمەسمۇ يالغان سۆزلىگىنىم ئۈچۈن يۈرۈگۈم ئېزىلدى. مەن بۇ يالغاننى ھەتتا ئەرتىسى ماڭىمەن دېگەن كۈنگىچە داۋاملاشتۇردۇم. ئۇ ھەركۈنى تېلىپۇن قىلاتتى. ئامېرىكىدا قالسام ئۇيغۇرلارغا تېخىمۇ كۆپ ئىش قىلىپ بېرەلەيدىغانلىقىم ھەققىدە مەسلەھەت بېرەتتى. ئۇ كومپىيوتۇر ئىلىمىنىڭ دوكتۇرى بولغاچقا گەپلىرى ئىنتايىن ئەمەلى ۋە قايىل قىلارلىق ئېدى. ئۇنىڭ يەنە كېتىشتە چىڭ تۇرساڭ سېنى ئايرۇدۇرۇمدا تۇتقۇن قىلىپ ئامبىرىمغا سولاپ قويىمەن. بىر قانچە كۈن قاماپ قويسام ۋىزاڭنىڭ ۋاقتى ئۆتىدۇ، كېتىمەن دەپمۇ كېتەلمەيسەن! دېگەنلىرى ھېلىمۇ ئېسىمدە.ماڭا ئەڭ تەسىر قىلغان بىر ئىش قىزىمنىڭ ئۇيغۇر دېگەن بۇ ئەڭ سۆيۈملۈك سۆزنى تەلەپپۇز قىلالمىغىنى بولدى. ئامېرىكىغا كەلگەن ئالدىنقى يېرىم يىلدا قىزىم ئۇيغۇرچە گەپ قىلساق ئۇيغۇرچە جاۋاپ قايتتۇراتتى. كېيىنچىرەك شۇنچە زورلىساقمۇ ئۇيغۇرچە گەپكە ئېنگىلىزچە جاۋاپ بېرىدىغان بولدى. دەسلەپتە بوۋا، مومىلىرىغا تېلىپۇن قىلىپ ھارمايتتى، ئۇيغۇرچە سەۋىيىسى زەيىپلەشكەنچە ئۆيدىكىلەر سۆزلىشىشنى تەلەپ قىلسىمۇ ئۇنىمايدىغان بولدى. بىر قېتىم تېلىپۇندا ئۆيدىكىلەر بىلەن سۆزلىشىۋاتساق يوق ئىشلارنى باھانىداپ خاپا قىلىپ قەتئىي گەپنى گەپكە قوۋۇشتۇرمىدى. دەرھال ئىنكاس قايتتۇرسام قاتتىق تېگىپ قويۇشتىن ئەنسىرەپ، ئاچچىقىم بېسىققاندا سورۇسام سىلەر تېلىپۇندا دېيىشىۋاتقان گەپلەرنى يا مەن بىلمىسەم، زېرىكمەمدىم. سىلەر نىمىشقا مەن بىلمەيدىغان ئىشلارنى، گەپلەرنى قىلىسلەر؟ دەيدۇ. بالامنىڭ دېگەنلىرى يوللۇق ئېدى. ئۇنىڭ بىلىدىغان گەپلىرى ئۇنىڭ تۇرمۇشىدا يۈز بېرىۋاتقان ئىشلار ھەققىدىكى پاراڭلار ئېدى. ۋەتەندىكىلەر بىلەن سۆزلىشىۋاتىمىز دېگىنىمىزدە بىز تېلىپۇندا ئۇ ياشاۋاتقان موھىتتىن ئاسمان زېمىن پەرقلىنىدىغان باشقا بىر دۇنيانىڭ گېپىنى قىلىۋاتاتتۇق. ئۇ دۇنيا ئۇيغۇر تىلىدا بەرپا بولغان دۇنيا، ئۇيغۇرنىڭ دۇنياسى ئېدى. ئامېرىكىدا چوڭ بولۇۋاتقان قىزىمنىڭ كۆرگەن، بىلگەن ۋە ھىس قىلغانلىرى ئۇنىڭ مىڭىسىگە ئېنگىلىزچە ئورۇنلىشاتتى. بىز بىر ئۆيدە ياشاۋاتقان بىلەن قىزىم ئېنگىلىز تىلى بىلەن بەرپا قىلىنغان ئېنگىلىزچە دۇنيادا، ئايالىم ئىككىمىز ئۇيغۇر تىلى بىلەن بەرپا بولغان ئۇيغۇرچە دۇنيادا ياشاۋاتاتتۇق. قىزىم بىزنى ياخشى كۆرەتتى، ئۇ بىزنى ئۆزى بىلەن بىر دۇنيادا كۆرۈشنى ئارزۇ قىلاتتى. ئۆزىنىڭ كاللىسىدىكى ئېنگىلىزچە دۇنيانىڭ تولىمۇ گۈزەل ئىكەنلىكىگە ئىشىنەتتى. ئۇ باشقا تىلدا يارالغان بىر دۇنيانىڭ ئۆزى ياشاۋاتقان دۇنيانى ئىستىلا قىلىشىنى قوبۇل قىلالمايتتى.بىر كۈنى ئايالىم تۈرك دوستلىرىمنىڭ ئاياللىرى بىلەن سۆھبەتكە بېرىپ ئامېرىكىنىڭ بولمىغۇر تەرەپلىرى ھەققىدە پاراڭلىشىپ قاپتۇ. بۇنى ئاڭلاپ تۇرغان قىزىم سىلەر نېمىشقا ئامېرىكىنىڭ يامان گېپىنى قىلىسىلەر، مەن ئامېرىكىلىق، مەن ئامېرىكىنى ياخشى كۆرىمەن دەپ ھەممەيلەننى ھەيران قالدۇرۇپتۇ. قىزىم بىر كۈنى مەن جەيسېىن بىلەن توي قىلىمەن دېگەن گەپنى كۆتۈرۈپ كەپتۇ. كۈلۈپ كېتىپ باشقا گەپ قىلمىدىم. جەيسېن دېگىنى قىزىم بىلەن يەسلىدە دائىم بىللە ئوينايدىغان قارا تەنلىك بالا ئېدى. قىزىم شۇ چاغدا تۆرت ياشتىن ئەمدى ئاشقان بولۇپ ئۇنىڭ كاللىسىدا ئادەم ۋە شەيئىلەر تۈرلەرگە ئايرىلىۋاتاتتى. ئۇنىڭ نەزىرىدە ئادەملەر ئاتابالا، قىزئوغۇل. ئەر خوتۇن، چوڭ كىچىك، ئامېرىكىلىقئۇيغۇر دېگەن تۈرلەرگە تەۋە ئېدى. ئۇ بۇنىڭ ئىچىدە ئۆزىنىڭ بالا، قىز، كىچىك، ئامېرىكىلىق دېگەن تۈرگە تەۋەلىكىنى چۈشەنگەندىن كېيىن ئەرخوتۇن دېگەن تۈرنى چۈشەنگەن ۋە بۇ تۈرگە تەۋە بولۇش ئۈچۈن ئۆزىگە لايىق بېكىتىپ چىققان ئېدى. ئەگەر ئوقۇرمەنلىرىمنىڭ ئېسىدە بولسا قىزىم، ئامېرىكا ۋە بىزنىڭ ئۇيغۇرلۇقىمىز دېگەن يازمامدا مەن قىزىمنىڭ يۇرتىنى بىلىشتىن بۇرۇن مىللىتىنى بىلگەنلىكىنى يازغانىدىم. بىر يىللىق ئامېرىكا ھاياتى قىزىمنىڭ تەۋەلىك چۈشەنچىسىدە زور ئۆزگىرىش پەيدا قىلغانىدى. ئۇ بۇ بىر يىلدا ئۆزىنى ئۇيغۇر دېيىشنى ئۇنۇتمىغان بىلەن ئۇيغۇرنى قانداق تەلەپپۇز قىلىشنى ئۇنۇتقان، ئامېرىكىنىڭ غەيۋىتىنى ياقتۇرمايدىغان دەرىجىدە ئامېرىكىلىق بولۇپ ئۈلگۈرگەنىدى.ۋەتەندە ئۇنىڭغا ئۇيغۇرلۇقنى شۇنچە بۇرۇن سىڭدۈرگەن ئامىل نېمە؟ شۈبھىسىزكى 2009يىلى تومۇزدىكى پاجىيە، ئاپتۇبوستا كىچىككىنە تۇرۇپ يەپ كەتكەن تاياق، كوچىدىكى رەھىمسىز سۈر توقاي قىلىشلار ۋە ئايلاپ دەرىزىدىن قاراشقىلا بولىدىغان لېكىن بىرمۇ ئۇيغۇرنى كۆرگىلى بولمايدىغان غېرىپ كوچىلار. ئەمدى قىزىمغا قارا تەنلىك جەيسېننى ئۆزى بىلەن ئوخشاش ئامېرىكىلىق دېيىشنى ئۆگىتىۋاتقان ئامىل نېمە؟ يەسلىدىكى باراۋەر مۇئامىلە، كوچىدىكى ئىللىق سالام، بازاردىكى قىزغىن مۇلازىمەت، ھەر قانداق يەردە شەرتسىز قوغۇدىلىدىغان ئىنساننىڭ ھۆرمىتى. قىزىمغا بۇلار يەسلىدە دەرسلىك بىلەن ئۆگىتىلمەيدۇ، قىزىم ئۆزىنىڭ بۇلاردىن بەھرىمەن بولۇشى كېرەكلىكى ھەققىدىكى تەشۋىقاتنى رادىيودىن ئاڭلىمايدۇ، لېكىن شۇ تەشۋىق قىلىنمىغان باراۋەرلىك، خاتىرىجەملىك، ئىتتىپاقلىق، ئىشەنچ، ئىززەت ئىچىدە ياشايدۇ. مانا بۇ ئۇنى ئامېرىكىلىق قىلىۋاتقان ئامىل . مەن بۇ موھىتنىڭ قىزىمنى ئامېرىكىلىق قىلىپ قويىشىدىن ئەنسىرىدىم. ئۇيغۇرۇمنىڭ نامىنى تەلەپپۇز قىلالمىغان قىزىمنىڭ ئۇيغۇرچە ھاياتىمبنىڭ بىر قىسمىغا ئايلىنىشىدىن گۇمان قىلدىم. مەنچە ھېيىت نامازلىرىدا دادىسى بىلەن بىر سەپتە تۇرالمىغان ئۇيغۇر ئۇيغۇر بولامايدۇ. ھېيىت نامىزىغا بارغۇچە مەھەللىدىكى جامائەت بىلەن يەتتە قېتىم تەكبىر ئېيتىپ يۈرىكى ئېرىمىگەن ئۇيغۇر ئۇيغۇر بولالمايدۇ. مەن قىزىمنىڭ ئىككى ھېيىتىمىزدا ئانىسى بىلەن قارا ياغلىقنى چېكىلەپ چىگىپ تۇغقانلىرى ئارىسىدا ئاتا بوۋىسىنىڭ قەبىرىسى ئالدىدا كۆزلىرى ياشلانمىسا، سۈرەئايەتلەرنىڭ سېھرىدىن ۋۇجۇدى لەرزىگە كەلمىسە ئۇنى ئۇيغۇر قىلالمايمەن. دادىسى جۈمەدىن كەلگىچە دادام نېمە تەبلىغ ئاڭلىغاندۇ، ئاللاھنىڭ سۆزلىرىدىن ماڭا نېمىلەرنى يەتكۈزەر دەپ يولۇمغا ئىنتىزار بولمىسا ئۇنى ئۇيغۇر قىلالمايمەن. ئۆلۈم نەزرىسىدىكى ئۈزۈلمەس قۇرئان ساداسىدىن، توي تۆكۈنلەردىكى مۇڭلۇق دۇئالاردىن روھىي تىترىمىسە مەن ئۇنى ئۇيغۇر قىلالمايمەن. مەم قىزىمنى ئۇيغۇرچە ناخشا مۇقام ئاڭلاپ مۇڭنىڭ نېمىلىكىنىڭ تېگىگە يەتسىكەن دەيمەن. ئۇيغۇرچە سامانى كۆرۈپ كۆڭلى شاتلانىسكەن، قانلىرى قاينىسىكەن دەيمەن. مەن قىزىمنى ئۇيغۇرلۇق سەۋەبىدىن چەتكە قېقىلسىكەن دەيمەن، مەن قىزىمنى ماڭا ئوخشاش ئۇيغۇرلۇقنىڭ كاساپەتلىرىدە تاۋلانسىكەن دەيمەن. ئۇ شۇندىلا ئۇيغۇر بولالايدۇ. مېنىڭ ئەڭ ئەنسىرەيدىغىنىم مەن يىغلاۋاتقان پاجىيەگە قىزىمنىڭ تەمكىن ئولتۇرۇپ ئەقلى تەھلىل يۈرگۈزىشى. مەندىن ئۇيغۇرچە ئۆگەنگەن ئامېرىكىلىق بىر دوستۇم ھېلىقى پاجىيەدىن كېيىن بىر ئىشنى دەپ بەردى. ئۇنىڭ بىر خەنزۇۋان ئوقۇغۇچىسى 2009يىلى تومۇزدىكى پاجىيەنى تىلغا ئېلىپ يىغلاپ كېتىپتۇ. ئۇ قىز ئۇيغۇرچە سۆزلىيەلمەيدىكەن. دوستۇم نېمىشقا يىغلايسەن دېيىشىگە نېمىقشا يىغلىمايتتىم، ئۇلار مېنىڭ قېرىنداشلىرىم تۇرسا دەپتۇ. مىللەتنىڭ بېشىغا كەلگەن دەرتئەلەم ئالدىدا دادىسىغا ئېسىلىپ يىغلاپ كەتمىگەن قىز ئۇيغۇرچە بىلگەن تەقدىردىمۇ ئۇيغۇر بولالمايدۇ. قىزىم ئامېرىكىدا چوڭ بولسا بۇنداق قىلالمايدۇ. مەن مېنى ئۇيغۇر قىلغان موھىتتا قىزىمنى ئۇيغۇر قىلىپ چىقىشنى قارار قىلدىم. بۇ مېنىڭ ئۈمىدىم، ھوقۇقۇم، خۇشاللىقىم، بەختىم.ئالدىنقى: قۇرئان دىكى ۋە ئۇيغۇرچىدىكى پەرقلىق ئۇقۇملاركـىيىنكى: ئۇيغۇرنى كىم تونۇيدۇ:...?چەتئەلئىشتىياقىۋەئۇيغۇرلۇقئەندىشىسى133888 دىن ئېرىشكەنبۇ بەتنى 3 يانۋار 2014 ئاخىرقى قېتىم 14:48 دا ئۆزگەرتكەن.
|
كاسىپكەرلەردىڭ بورىشىن كەشىرۋدىڭ مەحانيزمىن ازىرلەپ جاتىرمىز قارجى مينيسترلىگى ۇكىمەت27 جەلتوقسان 2018، 12:2527 جەلتوقسان 2018, 12:25 1626 0استانا، . ٴتىلشىسى. مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتىنىڭ ٴتوراعاسى مارات سۇلتانعازيەۆ ەلباسى جولداۋىنداعى تاپسىرمانى ورىنداۋ ماقساتىندا ٴتيىستى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتقانىن جەتكىزدى.ونىڭ ايتۋىنشا، سالىقتىڭ امنيستيانىڭ يگىلىگىن 90 مىڭنان استام كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسى كورەدى.بۇل قازىرگى تاڭدا قارىزى بار زاڭدى تۇلعا جانە شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرى. ولاردىڭ قارىزى 340 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. ەگەر ولار قارىزىن نەگىزگى قارىز 210 ملرد تەڭگە ۋاقىتىندا تولەسە، ٴبىز اكسيا اياسىندا 122 ملرد تەڭگە ۇستەمە اقى مەن 7،3 ملرد ايىپپۇلدى كەشىرەمىز، دەدى ول ۇكىمەتتىڭ ٴباسپاسوز ورتالىعىندا وتكەن بريفينگتە.وسى ورايدا مارات سۇلتانعازيەۆ اكسيا اياسىندا كاسىپكەرلەردىڭ قارىزىن كەشىرۋ مەحانيزمى ازىرلەنىپ جاتقانىن جەتكىزدى.قازىرگى تاڭدا ٴبىزدىڭ كوميتەت ۇستەمە اقىلار مەن ايىپپۇلداردى كەزەڭكەزەڭ بويىنشا كەشىرۋ مەزانيزمىن جانە مەملەكەتتىك كىرىستەر ورگانىنىڭ ارەكەتىن انىق ٴتۇسىندىرۋ بويىنشا ەرەجەلەر ازىرلەنىپ جاتىر. ول ەرەجە اۆتور ٴمينيستردىڭ قارجى ٴمينيسترىنىڭ اۆتور بۇيرىعىمەن بەكىتىلەدى. اتالعان بۇيرىق ادىلەت مينيسترلىگىندە تىركەلىپ جاريالانعان سوڭ، زاڭدى كۇشىنە ەنەدى، دەدى كوميتەت ٴتوراعاسى.ونىڭ ايتۋىنشا، اتالعان تىزىمگە ەنگەن بارلىق سالىق تولەۋشىنىڭ جەكە كابينەتتەرىنە نەگىزگى قارىزدى تولەگەن كەزدە، قانشا قارىزى كەشىرىلەتىنى تۋرالى ەلەكتروندى حابارلاما جىبەرىلەدى، ال كابينەتى جوقتارعا 1قاڭتاردان باستاپ، پوچتا ارقىلى جىبەرىلەدى.
|
رەسەي بەلارۋسكە 1,5 ميلليارد دوللار نەسيە بەرەدى626 5 پىكىر 15 قىركۇيەك, 2020 ساعات 14:28كۇنى كەشە عانا رەسەيدىڭ سوچي قالاسىندا، بوچاروۆ رۋچەي رەزيدەنتسياسىندا ورىس پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين مەن بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو ەكىجاقتى كەزدەسۋ وتكىزگەن ەدى.اتالمىش كەزدەسۋ بارىسىندا رەسەي بيلىگى بەلارۋسكە 1,5 ميلليارد دوللار كولەمىندە مەملەكەتتىك نەسيە بەرەتىن بولىپ كەلىسىلگەن. بۇل تۋرالى رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ايتتى.جاقىندا رەسەي ۇكىمەتىنىڭ توراعاسى ميحايل ميشۋستين بەلارۋسكە ءىسساپارمەن باردى. ول اۋقىمدى كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى. كەزدەسۋ ءبىزدىڭ ءوزارا ءىسقيمىلىمىزدىڭ بارلىق باعىتى بويىنشا جانە قارجى سالاسىندا تابىستى بولدى.رەسەي وسى قيىن ساتتە بەلارۋسكە 1,5 ميلليارد دوللار مولشەرىندە مەملەكەتتىك نەسيە بەرەدى دەپ كەلىستى. قازىر قارجى مينيسترلەرى كاسىبي دەڭگەيدە كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتىر، دەدى پۋتين.بەلارۋس ءۇشىن رەسەي نەگىزگى قارىز بەرۋشى مەملەكەتتىڭ ءبىرى. 2020 جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىنداعى ەسەپقيساپ بويىنشا، بەلارۋستىڭ رەسەيلىك نەسيەلەرى مەملەكەت قارىزىنىڭ 48 پايىزىن نەمەسە 7,92 ميلليارد دوللاردى قۇراپتى. 2008 جىلدان بەرى رەسەي ۇكىمەت مەن ۆەب بەلارۋسكە كەم دەگەندە 8 نەسيە بەرگەن ەكەن.ەلىندە سايلاۋدان كەيىنگى حالىق نارازىلىعى ءالى كۇنگە توقتاماعان بەلارۋس پرەزيدەنتىنىڭ بۇل ساپارى مەن، رەسەي بەرەتىن 1,5 ميلليارد دوللار قاراجاتقا قاتىستى حالىقارالىق ساراپشىلار پىكىرى ءارالۋان. كوبى مۇنى 2013 جىلعى ۋكرايناداعى جاعدايمەن سالىستىرادى. پۋتين بەلارۋستى 1,5 ميللياردقا ساتىپ الدى، دەۋشىلەر دە جوق ەمەس.زىكىريا زامانحانۇلى 46675
|
دىۋانۇ لۇغەتىت تۈرك تە كۆرسىتىلگەن سودا توغرىسىدا ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسىسىزنىڭ ئورنىڭىز: باشبەت مەدەنىيەت بوستانى دىۋانۇ لۇغەتىت تۈرك تە كۆرسىتىلگەن سودا توغرىسىدادىۋانۇ لۇغەتىت تۈرك تە كۆرسىتىلگەن سودا توغرىسىدايوللىغۇچى: ئاكادېمىيە يوللانغان ۋاقتى: 2013 يىل 26 يانۋار ئورنى: مەدەنىيەت بوستانىئاپتۇر: ئايشەمگۈل غۇلاممەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى ئۇيغۇر تىل ئەدەبىيات فاكۇلىتېتى 2008 يىللىق سىنىپ ئوقۇغۇچىسىقىسقىچە مەزمۇنى: بۇ ماقالىدەدىۋانۇ لۇغەتىت تۈرك تىكى ئۇيغۇرلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان تۈركىي تىللىق ھەر قايسى مىللەت، قەبىلىلەرنىڭ سودا ۋە ئىشلەتكەن پۇل، سودا ئېلىپ بارغان رايون، سودىدا قوللانغان سودا ئاتالغۇلىرى ۋە ئۇنىڭغا ئائىت بولغان نۇرغۇن بايانلار بار بولۇپ، بولۇپمۇ، ھەر قايسى قەبىلىلەرنىڭ ئىشلەتكەن پۇلى ۋە سودىدا قوللانغان سودا ئاتالغۇلىرى، بىر قاتار ماتىرىياللارنىڭ پۇل قىلىپ ئىشلىنىشى، قەيەرلەر بىلەن ئېلىپ بارغان سودا ئالاقىسى قاتارلىق مەزمۇنلار كۆرسىتىلگەن.بۇلارنىڭ ئىچىدە ئەڭ گەۋدىلىك بولۇپ كۆزگە چېلىقىدىغىنى بولسا، شۇ دەۋر خەلقىنىڭ ئىشلەتكەن پۇللىرى بولۇپ، شۇ پۇللارنى زادى قانداق ماتىرىياللارنى خام ماتىرىيال قىلىش ئارقىلىق شۇ پۇللارنى بارلىققا كەلتۈرگەن ۋە شۇ پۇللارنىڭ قىممىتىنى قانداق ھېسابلىغان قاتارلىقلار.ئاچقۇچلۇق سۆز: دىۋانۇ لۇغەتىت تۈرك، سودا، پۇل، سوداسېتىق ئاتالغۇلىرىھەر قايسى ساھەدىكى بىلىم ئىشتىراكچىلىرىغا مەلۇمكى، دىۋانۇ لۇغەتىت تۈرك ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇلۇغ ئالىمى، تىلشۇناس مەدمۇد كاشغەرىي يازغان، ئۇيغۇرلارنىڭ ئوتتۇرا ئەسىر تارىخىغا مەنسۇپ مەشھۇر يازما يادىكارلىق. قاراخانىيلار سۇلالىسى دەۋىردە ياشىغان تۈركىي تىللىق قەبىلە مىللەتلەر تىلللىرى سېلىشتۇرما تەتقىقاتىنىڭ ئۆچمەس نامايەندىسى. ئۇ مەزمون جەھەتتىكى چېتىلىش دائىرىسىنىڭ كەڭلىكى بىلەن قامۇس ئەسەر بولۇپ، خاتىرە، ئىزاھاتلىرىنىڭ چىنلىقى، ئىلمىيلىكى بىلەن ئۇيغۇر قاتارلىق تۈركىي تىللىق مىللەتلەرنىڭ ئوتتۇرا ئەسىر ھەمدە ئۇنىڭدىن ئىلگىرىكى دەۋرلىرىدىكى ماددىي، مەنىۋىي ئەھۋالى ئەينەن خاتىرىلەنگەن ئەبەدىيلىك ھۆججەتتۇر. مەھمۇد كاشغەرىي دىۋان دا تۈركىي تىللارنىڭ ھەر قايسى دېئالىكىت، شىۋە پەرقلىرىنى سېلىشتۇرۇش، ئىزاھلاشتا تولىمۇ ئىلمىي، ئەستايىدىل ۋە سەمىمىي پوزىتسىيىدە بولغان. ھەر قانداق بىر نەرسىنى چۈشەندۈرگەندە، ئۇنىڭ ئالاھىدىلىكى، سۈپىتى، خۇسۇسىيەتلىرىنى، شۇنداقلا ئۇلارنىڭ تەۋەلىكىنى ئىنچىكە كۆرسىتىپ بەرگەن. ئەگەر سىز دىۋان نى بىر قېتىم ئوقۇپ باقسىڭىز، ئۇنىڭ ئىچىدىكى يېزىلغان نەرسىلەرنىڭ نۇرغۇن ساھەگە چېتىلىدىغانلىقىنى ھېس قىلىسىز ئەلۋەتتە! بۇنىڭدىكى ھەر قايسى ساھەلەر دەپ ئۆتكىنىم بولسا، ئائىلە سەرامجانلىرى، ئىشلەپچىقىرىش سايمانلىرى، تىبابەتچىلىك دورىلىرى، يېمەكئىچمەك ناملىرى، زىبۇزىننەت، كىيىمكېچەك ۋە كىيىمكېچەك سايمانلىرى، يىپەك، سودا، ئۆيئىمارەت، قۇرۇلۇش، بوتانىكا، پەلسەپە قاتارلىق نۇرغۇن ساھەلەردىن چۈشەندۈرۈش بەرگەنلىكىنى كۆرىۋالغىلى بولىدۇ ھەمدە شۇلارنىڭ تەۋەلىكىنى، قايسى قەبىلىگە تەۋە ئىكەنلىكىنى، نېمىلەرگە ئىشلىتىدىغانلىقىنى ۋە ئۇلارنىڭ ئالاھىدىلىكلىرىنى توغرا ۋە ئىلمىي چۈشەندۈرۈشكە بەك دىققەت قىلغان.مەن بۇ مەۋسۈمدە بۇ دەرسنى ئاڭلىغاندىن كېيىن ۋە دىۋانۇ لۇغەتىت تۈرك نى ئۆگەنگەندىن كېيىن ، ماڭا ئەڭ تەسىر قىلغىنى شۇ دەۋر كىشلىرىنىڭ سودا توغرىسىدىكى پائالىيەتلىرى، قەيەرلەر بىلەن نىمە توغرىسىدا سودا ئالاقىسى قىلغان يەنى مەھمۇد كاشغەرى ئۆزى سىزغان شۇ دۇنيا خەرىتىسىدە كۆرسىتىلگەن ھەممە رايونلار بىلەن سودا ئالاقىسى قىلغانمۇ ياكى قانداق سودا ئالاقىسى قىلغان، قانداق تاۋارلار ئۈستىدە ۋە ياك باشقا نەرسىلەدىن ئالماشتۇرش ئېلىپ بارغانمۇ؟ دېگەندەك ئىشلەتكەن پۇل ۋە سوداسېتىق ئاتالغۇلىرى قاتارلىق مەزمۇنلار جەھەتتىن ئىزدەنگەنلىرىمنى ۋە قاراشلىرىمنى ئوتتۇرىغا قويماقچىمەن.قاراخانىيلا سۇلالىسى دەۋردە، ئۇيغۇرلارنىڭ سودىسى ئىنتايىن تەرەققىي قىلغان.نۇرغۇن جايلاردا بىر مۇنچە يېڭى گۈللەنگەن مۇقىم بازارلار شەكىللىنىپ، كۆپلەپ مېتال پۇل قۇيدۇرۇپ تارقىتىلغان. بۇ ئەھۋال مەزكۇر سۇلالىنىڭ سودا ئىشلىرىغا ناھايىتى ئەھمىيەت بەرگەنلىكىنى، سودا پائالىيىتىنىڭ ئەۋج ئالغانلىقىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرىدۇ. سانائەت ۋە سودا ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتى، ئىقتىساتنىڭ گۈللىنىشى، شەھەرلەرنىڭ كېڭىيىشى ۋە يېڭىدىن بارلىققا كېلىشىگە تۈرتكە بولدى. بۇ دەۋردە مىلادىنىڭ ئالدى كەينىدە بارلىققا كەلگەن مارالۋېشى يەنى بارچۇق ، ئاقسۇ يەنى ئەردەبىل، كۇچار، قەشقەر، ياركەند، خوتەن ئۇدۇن، بالاساغۇن، ياقالىغ، ئاشپارا، تىرمىز، بۇخارا، تالاس قاتارلىق قەدىمىي شەھەرلەر يەنىمۇ كېڭەيدى. ئارخىئولوگىك تەكشۈرەشلەرنىڭ نەتىجىسى 10ئەسىردىن 12ئەسىرگىچە ئىلى دەريا ۋادىسىدا 56 جايغا يېڭى بازار سېلىنىپ، ئۇنىڭ بەزىلىرىنىڭ شەھەرگە ئايلانغانلىقىنى تەستىقلايدۇ.تۆۋەندە مەن ئالدى بىلەن شۇ دەۋر كىشىلىرىنىڭ ئىشلەتكەن پۇلى تۈركىي تىللار دىۋانى دا كۆرسىتىپ ئۆتۈلگەن پۇللارنىڭ نامى ۋە سودىدا قوللانغان سودا ئاتالغۇلىرىنى چۈشەندۈرۈپ ئۆتەي. بۇنىڭدا مەن ھەر قايسى ماتىرىياللاردا چۈشەندۈرۈلگەن مەزمۇنلارنى كىرگۈزدۈم.مەنىسى ئېنى بىر يېرىم غېرىچ، بويى تۆت گەزلىك بىر بۆز سۇۋار قەبىلىسى شۇنىڭ بىلەن سوداسېتىق قىلىدۇ، 1توم، 106 بەت.مەنىسى بۆز 3 توم، 169 بەت.قامدۇ بويى تۆت گەز، ئىنى بىر غېرىچ كېلىدىغان بىر پارچە بوز، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇيغۇر خاننىڭ تامغىسى بېسىلغان بولۇپ، سوداسېتىقتا پۇل ئورنىدا ئىشلىتىلىدۇ. بۇ پۇل كونىرىسا ھەر يەتتە يىلدا بىر قېتىم يۇيۇپ ئۈستىگە باشقىدىن تامغا بېسىلىدۇ. بۇ قەشقەر پىداگوگىكا ئىنىستۇتى پەنتەتقىقات باشقارمىسى تەرىپىدىن چىقىرىلغان ئىلمىي ماقالىلەر توپلىمى 19801985.بۇ قامدۇ دېگەن پۇل توغۇرلۇق رېشات گەنچنىڭ تۈركىيە 11 ئەسىردىكى تۈركىي خەلقلەرنىڭ ئىجتىمائىي مەدەنىيىتىگە نەزەر دېگەن كىتابىدىمۇ يۇقىرىقىغا ئوخشاش چۈشەندۈرۈلگەن.بەنەك يارماق، مىس پۇلبۇ قەشقەر پىداگوگىكا ئىنىستۇتى پەنتەتقىقات باشقارمىسى تەرىپىدىن چىقىرىلغان ئىلمىي ماقالىلەر توپلىمى 19801985.بەنەك دىۋان دا باقىر دېيىلىدىغان بىر خىل مىس ئاقچىنىڭ جۇڭگودا ئاقىدىغانلىقى سۆزلەنگەن ۋە ئۇ ئېلىم سېتىمدا ئىشلىتىلىدۇ، دېيىلىدۇ. مەھمۇد كاشغەرىي يەنە بەنەك دېگگن سۆزنىمۇ مىس پۇل دەپ تەرىپلىگەن بولسىمۇ، بۇنى كىملەرنىڭ ئىشلەتكەنلىكى توغرىسىدا ھېچقانداق مەلۇمات بەرمىگەن.كۈمۈش كۈمۈش تەڭگە. چۈنكى تەڭگىنىڭ تەركىبىدە كۈمۈش بار. بۇ قەشقەر پىداگوگىكا ئىنىستۇتى پەنتەتقىقات باشقارمىسى تەرىپىدىن چىقىرىلغان ئىلمىي ماقالىلەر توپلىمى 19801985.ئۇرۇغلۇغ ئۇرۇغلۇغ ئالتۇن: ئاقچا قىلىپ قۇيۇلغان ئالتۇن، باشقىلاردىمۇ شۇنداق. تۈركىي خەلقلەر ئەرەبچە مېتال پۇل دېگەن سۆزنىڭ ئورنىدا ئۇرۇغلۇغ دېگەن سۆزنى قوللانغان.مەنىسى پۇل ياكى گۈل ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەرنىڭ توپى 1 توم، 106 بەت.مەنىسى يارماق، پۇل 3 توم، 57 بەت.مەنىسى يارماق، تەڭگە 3 توم، 588 بەت.مەن تۆۋەندە يەنە يۇقىرىدا سۆزلەنگەن پۇللار توغۇرلۇق قىسقىچە مەزمۇن قىستۇرۇپ ئۆتەي.مەھمۇد كاشغەرىينىڭ يازغانلىرىدىن قارىغاندا ئەسىردە تۈركىي خەلقلەر پۇلنى يارماق دېيىشەتتى. بىراق دىۋاندىن يارماقنىڭ قانداق پۇل ئىكەنلىكىنى بىلگىلى بولمايدۇ. مەھمۇد كاشغەرىي كىتابىنىڭ كۆپ يەرلىرىدە پۇلنى تىلغا ئالغان بولسىمۇ، ئۇ پۇللارنىڭ زادى قانداق پۇل ئىكەنلىكىنى بىلىش تەس. بىز دىۋان دىكى يارماق دېگەن سۆزنى ئەرەبچىدىكى دەرھەم دەپ تەرجىمە قىلغانلىقىغا قاراپ، يارماق نىڭ بىر خىل كۈمۈش پۇل ئىكەنلىكىنى بىلگىلى بولىدۇ. مەھمۇد كاشغەرىي يەنە كۈمۈش دېگەن سۆزنى تەڭگە دەپ ئىزاھلايدۇ. بۇنىڭ سەۋەبىنى : چۈنكى ئۇنىڭ تەركىبىدە كۈمۈش بار دەپ چۈشۈندۈرىدۇ. ئۇيغۇرلار يارماق نى باشقا تۈركىي خەلقلەردىن سەلپەل پەرقلەنگەن ھالدا يارتماق دەپ ئاتىغان بولۇپ، تۈركىي تىللار دىۋانى دا ئىككى خىل ئاتالغان، ئەمما بىر خىل مەنىنى بىلدۈرگەن.بۆز گە كەلسەك : تۈرك قوۋملىرى ئىچىدە سودىگەرچىلىكنى خېلى بۇرۇن باشلىغان ئۇيغۇرلارنىڭ مېتال پۇللىرىنىڭ يوقلىقىغا ۋە بارلىق پۇللىرى ئاشۇ خىل بۆزلەردىن ئىبارەت ئىكەنلىكىگە ئېشىنىش تولىمۇ قىيىن. ئەمەلىيەتتە مەھمۇد كاشغەرىيمۇ يارتماق دېگەن سۆزنى ئۇيغۇرچە دەرھەم دەپ چۈشەندۈرگەنلىكىنى يۇقىرىدا ئېيتىپ ئۆتكەنىدۇق. ئا.جافەر ئوغلۇ ھەم ئۇيغۇرلارنىڭ ئىنتايىن دىققەت قىلىشقا ئەرزىيدىغان مېتال پۇللىرى ۋە ئۆلچەم بىرلىكلىرى بارلىقىنى ئېيتىدۇ. قارىغاندا بۇ بۆز پۇل سودىنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ كېلىپ چىققان كۆپ مىقداردىكى پۇلنى ئوڭاي يۆتكەش ئېھتىياجىغا ئاساسەن ئۇيغۇرلار ئىجاد قىلغان ۋە ھازىرقى قەغەز پۇل ياكى چەك ئورنىدا ئىشلىتىدىغان نەرسە بولسا كېرەك.يەنە بىر تەرەپتىن ئالغاندا، بۆز پۇل ئەسىردىكى تۈركىي خەلقلەر دۇنياسىدا يالغۇز ئۇيغۇرلارغىلا خاس نەرسە ئەمەسلىكىمۇ مەلۇم بولۇۋاتىدۇ. جۈملىدىن سۇۋار قەبىلىسىمۇ ئەگىن دېيىلىىغان ۋە ئىنى بىر يېرىم غېرىچ، بويى تۆت گەز كېلىدىغان بىر خىل بۆزنى سوداسېتىقتا پۇل ئورنىدا ئشلىتەتتى. مەلۇم بولۇشىچەم سۇۋار شەھىرى ئىدىل بۇلغارلىرى دۆلىتىنىڭ ئاساسلىق شەھەرلىرىدىن بىرى ئىدى. بۇلغارلارمۇ ئىدىل دەريا قاتنىشى ئارقىلىق خېلى بۇرۇنلا ھەر قايسى خەلقلەر بىلەن بولغان مۇناسىۋەتنى تەرەققىي قىلدۇرغانىدى. ئۇلارمۇ بۆزنى سوداسېتىق ئىشلىرىدا ئىشلەتكەن. بۇنىڭدىن شۇنى كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى،بۇ بۆز پۇل نى پەقەت ئۇيغۇرلارلا ئەمەس، بەلكى بۇلغارلارنىڭمۇ ئىشلەتكەنلىكىنى بىلەلەيمىز.يەنە پۇلنىڭ قىممىتى توغرىسىدا چۈشەندۈرۈش بەرسەم:دىۋان دا پۇلنىڭ قىممىتى توغرىسىدىمۇ كۆرسەتمە بەرگەن بولۇپ، مېنىڭ بۇنداق دېيىشىمدىكى سەۋەب بولسا، تۈركىي خەلقلەر دۈگىلەك دېگەن سۆزنىڭ ئورنىداياپ دېگەن سۆزنى ئىشلەتكەنلىكىنى، مۇشۇ ئاساستا ئۇلار يۇمىلاق، دۈگىلەك پۇلنى ياپ يارماق دېيىشكەنلىكىنى، بۇ مۇناسىۋەت بىلەن يېنىمدا ياپ يارماق يوق دېگەن سۆز ئارقىلىق پۈتۈن پۇل يوق دېگەن مەنىنى ئىزاھلىغانلىقىنى، بۇنىڭلىق بىلەن پۈتۈن پۇل بىلەن چەتچۆرىسى بۇزۇلغان پۇللارنىڭ قىممىتىدە پەرق بارلىقىنى، پۇل بۇزۇلسا، قىممىتىنىڭ تۆۋەنلەيدىغانلىقىنى، بۇزۇلغان پۇللارغا قارىتا پۇچۇق پۇل دەپ پۇل ئاتالغۇسى ئىشلەتكەنلىكىنى كۆرىۋېلىشقا بولىدۇ. تۈركىي خەلقلەر بەزى ئىقتىسادىي قىيىنچىلىق تۈپەيلى، پۇچۇلانغان ياكى پارچىلانغان بەزى پۇللارنى مېتاللار بىلەن ئارىلاشتۇرۇپ، قىممىتى تۆۋەنرەك پۇل ياسىغانلىقىنىمۇ كۆرىۋېلىشقا بولىدۇ.سودىدا قوللانغان سودا ئاتالغۇلىرى:مەنىسى پايدا، نەپ بىرىنچى توم 87 بەتمەھمۇد كاشغەرىي بۇ سۆزنىڭ قايسى شېۋىدە ئىشلىتىلگەنلىكىنى ئېيتمىغان، ئەمما بۇ سۆزنىڭ ئۇيغۇرلارنىڭمۇ ئىشلەتكەنلىكىگە قاراپ، ئەسىردە خاقانىيە شېۋىسىدە شۇنداق دېيىلىدىغانلىقىنى ئېتىراپ قىلىش كېرەك. ئەمما ئاسېغ دېگەن سۆز ئورتاق قوللىنىلىدىغان سوداسېتىق ئاتالغۇسى ئىدى.مەنىسى قەرز ئېلىش 1 توم، 84 بەت.بۇ سۆز رېشات گەنچنىڭ تۈركىيە 11 ئەسىردىكى تۈركىي خەلقلەرنىڭ ئىجتىمائىي مەدەنىيىتىگە نەزەر دېگەن كىتابىدا كۆرسىتىلمىگەن. ئەمما تۈركىي تىللار دىۋانى دا بۇ سۆز بار.مەنىسى كۆپسىندى، كۆپ دەپ ھېساپلىدى مىسال ئادەم مېلىنى كۆپ دەپ ھېساپلىدى. 1 توم، 390 بەت.مەنىسى قىممەت 1 توم، 426 بەت.مەنىسى بېرىم مىسال قۇلنىڭ ھەر يىلى قۇل ئىگىسىگە بېرىدىغان بېرىمى. 1 توم، 145 بەتمەنىسى سودىگەر 1 توم، 146 بەتئۇيغۇرلارغا سارت دېگەن سودا ئاتالغۇسى پارسلاردىن كىرگەن. ئۇيغۇرلاردا سودىگەر دېگەن مەنىدىكى سارت دېگەن سۆز خېلىلا كەڭ مەنىدە قوللىنىلغان بولۇپ، مۇنداق بىر ماقالنى مىسالغا ئالىدۇ: سارتنىڭ ئازۇقى ئارىغ بولسا يولسا يەر. بۇ ماقالدا ئۆزىنى بەك پاك ۋە توغرا ھېسابلاپ مەيدىسىگە ئۇرىدىغان، بىراق سۆزىنىڭ ئەھدىسىدىن چىقالمايدىغان ئادەملەرگە قارىتىپ ئېيتىلدىغانلىقىنى چۈشەندۈرۈپ ئۆتكەن. ھەمدە يەنە ئىش پەيتىدە، سودىگەر پايدىدا دېگەن ماقالنى مىسالغا كەلتۈرۈپ، شۇ دەۋر كىشىلىىنىڭ سودىگەرلەرگە قارىتا قانداق كۆز قاراشتا ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ ئۆتىدۇ. بۇ سۆزلەر سودىگەرلەرنىڭ تەبىئىتى ۋە خاراكتىرىنى كۆرسىتىپ بەرگەندەك، سارت دېگەن ئىسىمنىڭ ماقالتەمسىلەردىن ئورۇن ئالغۇدەك دەرىجىدە ئۇزۇن تارىخقا ئىگە ئىكەنلىكىنىمۇ چۈشەندۈرۈپ ئۆتكەن.مەنىسى مەيخانا، قاۋاقخانا 1 توم، 463 بەتمەن بۇنى مىسالغا ئېلىشىمدىكى سەۋەب بولسا، دىۋان دا بۇ ئاتالغۇ ئۇچرىغانلىقى ۋە شۇ دەۋر كىشىلىرىنىڭ مەيخانا، قاۋاقخانا ئېچىش ئارقىلىقمۇ سودا قىلغانلىقى، بۇمۇ بىر خىل سودىنىڭ شەكلى ئىكەنلىكىنى كۆرىۋالغىلى بولىدۇ. ئەمما مەن كۆرگەن كىتابلاردا، بۇ ئىسىمنى ئالاھىدە تىلغا ئېلىپ ياكى مۇشۇنداق سودا قىلغان دەپمۇ كۆرسەتمەپتۇ،شۇڭا مەن بۇ ئىسىمنىمۇ مىسالغا ئېلىپ چۈشەندۈرۈشنى توغرا تاپتىم.مەنىسى سوداسېتىق 1 توم، 484 بەتمەنىسى بېرىم، قەرز 1 توم، 532 بەتئا.جەفەر ئوغلۇ بەرىم دېگەن سۆزنىڭ ئاساسىي مەنىسى قەرز دېگەنلىك بولىدىغانلىقىنى يېزىش بىلەن بىللە، ئالىم دېگەن سۆزنىمۇ قەرز دېگەن مەنىدە دەپ ئىزاھلىغان.مەنىسى ئالتۇن ۋاراق سېتىلىدىغان نەرسە 1 توم، 543 بەتمەنىسى سېتىلىدىغان نەرسە 1 توم، 655 بەت مەنىسى ساتتۇردى 2 توم، 261 بەتمەنىسى ساتىدىغاندەك كۆرۈندى 2 توم، 212 بەتمەنىسى قىممەت كۆردى، قىممەت سانىدى 2توم، 366 بەت.مەنىسى ساتتى 2 توم، 430 بەتمەنىسى دۈگىلەك جاۋىغا ھەر قاندان يۇمىلەق شەكىلدىكى نەرسىنى كۆرسىتىدۇ، 3 توم، 1 بەت.مەنىسى يۈك، ئارتىق، مال بۇ سۆز ئېغىرلىق ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش مەنىلەردىمۇ قوللىنىدۇ، 3 تو، 3 بەت.مەنىسى بەدەل بىر نەرسىنىڭ باراۋىرىگە بېرىلىدىغان ھەق، 3 توم، 9 بەت .مەنىسى بەيگە بۆلۈش بۆلۈشۈش ئات بەيگىسى ئىككى كىشى ئوتتۇرىسىدا مال ئۆلۈشۈش ، 3 توم، 11 بەت .مەنىسى يارماقلىق بولدى 3 توم، 160 بەت.مەنىسى ئىش ھەققى، ئىش ھەققى ئۈچۈن بېرىلگەن پۇل 3 توم، 203 بەت.مەنىسى زىيان، زەرەر مىسال ئۇنىڭغا كۆپ زىيان تەگدى، ، 3 توم، 218 بەت. رېشات گەنچنىڭ تۈركىيە 11 ئەسىردىكى تۈركىي خەلقلەرنىڭ ئىجتىمائىي مەدەنىيىتىگە نەزەر دېگەن كىتابىدا مۇنداق دەپمۇ كۆرسىتىلگەن: سودىدىكى زەرەر ۋە زىيان قور دېگەن سۆز بىلەن ئىپادە قىلىناتتى. ئېلىمسېتىمدا زىيان تارتقان چاغدا ئەر قور قىلدى دېيىشەتتى. بۇ سۆز زەرەرزىيان دېگەن مەنىدە بولۇپ، ئۇيغۇرچە خاتىرىلەردىمۇ ئوخشاش تەلەپپۇزدا قور دەپ ئۇچرايدۇ.مەنىسى قىممەتلىدى، باھاسى كۆتۈرۈلدى مىسال مال قىممەتلىدى، ، 3 توم، 361 بەت. مېنىڭچە مانا بۇ مىسال ئارقىلىق تۈركىي خەلقلەرنىڭ نېمىشقا پۇلنى پۇچىلاپ ياكى پارچىلاپ ئىشلەتكەنلىكىنى ۋە پارچىلاپ مېتاللار بىلەن ئارىلاشتۇرۇپ ئىشلەتكەنلىكىگە سەۋەب تاپالايمىز.مەنىسى ساتقۇسى كەلدى 3 توم، 387 بەت.مەنىسى ساتقۇسى كەلدىمەنىسى سودا قىلىشتى، سېتىشتى 3 توم، 458 بەت.مەنىسى ئۆتنە، قەرز 3 توم، 607 بەت.دىۋان دىكى مەن ئاڭار يارماق ئۆتۈنچ بەردىم، يەنى مەن ئۇنىڭغا پۇل ئۆتنە بەردىم دېگەن جۈملىدىن كۆرۈنۈپ تۇرۇپتىكى ئۆتۈنچ دېگەن سۆز ھازىرمۇ تۈركچدە ئەينى مەنىدە ئىشلىتىلىۋاتىدۇ. بۇنىڭدىن شۇنى بىلگىلى بولىدۇكى، تۈركىي خەلقلەر شۇ چاغدىمۇ ھازىرقىدەكلا ئېھتىياجلىق بولغان چاغلاردا بىربىرىدىن پۇل ئۆتنە ئېلىشاتتى. بۇ ئىجتىمائىي تۇرمۇشتا بولۇپ تۇرىدىغان تەبىئىي ئەھۋال. بەزىلەر يەنە ئۆتنە دېگەن مەنىدە ئۆتنۈ دېگەن سۆزنىمۇ ئىشلەتكەن.بۇلاردىن باشقا رېشات گەنچنىڭ تۈركىيە 11 ئەسىردىكى تۈركىي خەلقلەرنىڭ ئىجتىمائىي مەدەنىيىتىگە نەزەر دېگەن كىتابىدا مۇنداق بىر قانچە سودا ئاتالغۇسى بېرىلگەن، ئۇلار بولسا تۆۋەندىكىچە:كاپالەت: دىۋان دىكى ئوقا دېگەن سۆز ئەنە شۇنداق كېپىللىك، كاپالەت دېگەن مەنىنى بىلدۈرگەن. مىسالى بولسا: مەن ئانى ئوقا ئالدىم دېگەن جۈملىنىڭ مەن ئۇنى كېپىللىككە ئالدىم دەپ ئىزاھلىشى، كېپىل بولغۇچى ئورگانلارنىڭمۇ بارلىقىنى ئوچۇق كۆرسىتىپ بېرىدۇ.تۈركىي خەلقلەر كېپىل بولۇش دېگەن مەنىدە يەنە ئەل تۇتماق قول تۇتماق دېگەن سۆزنىمۇ ئىشلەتكەنلىكى مەلۇم. مەھمۇد كاشغەرىينىڭ بۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئەلىك تۇتقۇنچە ئوت تۇت يەنى كەپىل بولغۇچە ئوت تۇت دېگەن ماقالنى مىسالغا كەلتۈرۈشى دىققەت قىلىشقا ئەرزىيدۇ.بۇ مەنىدە ئەسىردە ئورتاق دېگەن سۆز ئىشلىتىلگەن. مەھمۇد كاشغەرىي ئورتاق دېگەن سۆزنى چۈشەندۈرۈش ئۈچۈن تۆۋەندىكى ماقالنى مىسالغا ئالىدۇ:ئورتاق، ئۆز ئورتىقىدىن ئارتۇق ئالماس. ئۇ بۇ ماقالنىڭ ئادەمنى ئىنساپلىق بولۇشقا ئۈندەپ دېيىلدىغانلىقىنىمۇ ئەسكەرتىپ ئۆتكەن.بۇ ماقالدىن قارىغاندا بەزى ھاللاردا شېرىكلەر بىربىرىنى ئالدايدىغان ئىشلارمۇ بولغانلىقى ئۈچۈن، مۇشۇنىڭدەك ماقاللارنىمۇ كۆرسىتىپ، مىسالغا ئالغان.يۇقىرىدا مەن تۈركىي خەلقلەرنىڭ پۇلى ۋە سودا ئاتالغۇلىرى توغرىسىدا ئۆزەمنىڭ ئىزدەنگەنلىرى ۋە بىر قىسىم كىتابلاردىن پايدىلىنىش ئارقىلىق چۈشەندۈرۈش بېرىپ ئۆتتۈم. ئەمدى تۆۋەندە مەن شۇ دەۋر تۈركىي خەلقلەرنىڭ قەيەرلەر بىلەن قانداق، نىمە توغرىسىدا سودا ئېلىپ بارغانلىقى توغرىسىدا چۈشەندۈرۈش بېرىپ ئۆتەي.تۈركلەرنىڭ باشقا دۆلەتلەر بىلەن بولغان سودا مۇناسىۋىتى توغرىسىدا1 چىن دۆلىتى بىلەن بولغان سودا مۇناسىۋىتى:دىۋان دا 20 خىلدىن ئارتۇق يىپەك كۆرسىتىلگەن بولۇپ، بۇلارنىڭ كۆپ قىسمىنى بىر خىل چىن يىپىكى، چىندا ئىشلەنگەن يىپەك رەخت، چىننىڭ يىپەك رەختى دېيىش ئارقىلىق، شۇ خىل يىپەك توقۇلما بۇيۇمنىڭ ئىشلەنگەن ئورنى بولغان چىن سۆزىنى قوشۇپ ئىزاھلىغان. بۇلاردىن شۇنى كۆرىۋېلىشقا بولىدىكى، شۇ دەۋر تۈركلىرىنىڭ چىن بىلەن بولغان سودا مۇناسىۋىتىنىڭ شۇنچە قويۇق بولغانلىقىنى كۆرىۋالغىلى بولىدۇ.ئەمدى بۇنداق دېگەنلىك، تۈركىي خەلقلەرنىڭ يىپەكچىلىك ئىشلىرى پەقەت تەرەققىي قىلمىغان دەيدىغان كۆز قاراشقا كېلىپ قالساق بولمايدۇ، چۈنكى ئۇيغۇرلار ياشىغان ۋە ھازىرمۇ ياشاپ كېلىۋاتقان كەڭ زېمىنلاردا ئېلىپ بېرىلغان ئارخېئولوگىيىلىك تەكشۈرۈش ۋە قېزىشلاردا بايقالغان زور مىقداردىكى يىپەك بۇيۇملار ۋە ئۇيغۇرلاردا ھازىرمۇ ئەنئەنىۋى ئىگىلىك سۈپىتىدە ساقلىنىپ كېلىۋاتقان پىلە بېقىپ پىلە چىقىرىش، ئەتلەس توقۇش قاتارلىق مەدەنىيەت رېئاللىقى، ئۇيغۇرلارنىڭ يىپەكچىلىك مەدەنىيىتىنىڭ ناھايىتى ئۇزاق تارىخقا ئىگە ئىكەنلىكىنى چۈشىنىشكە بولىدۇ. ئۇيغۇرلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھەر قايسى تۈركىي تىللىق مىللەتلەر ۋە باشقا مىللەتلەر ئارىلىشىپ ياشىغان زېمىنلاردىكى قەدىمىي كارۋان يوللىرى 19 ئەسىرنىڭ ئاخىرلىرىغا كەلگەندە يىپەك يولى دەپ ئاتالدى. ياۋروپا، ئاسىيا ۋە ئافرىقا قۇرۇقلۇقلىرىنى ئۆز ئارا تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان بۇ يولنىڭ ئوتتۇرا ئاسىيادىكى مۇھىم تۈگۈنلىرىدە تارىختىن بۇيان ئۇيغۇر قاتارلىق تۈركىي مىللەتلەرنىڭ ياشىغانلىقى ھەممىگە ئايان. يىپەكچىلىك تېخنىكىسىنىڭ راۋاجلىنىشى بىر دۆلەت ۋە بىر رايون خەلقلىرىنىڭ ماددىي جەھەتتىكى قىممەت قارىشى ۋە مەنىۋى گۈزەللىك قارىشىنىلا ئەمەس، ئاشۇ دۆلەت، رايونلارنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىيات ئۇلىنىڭ ناھايىتى پۇختا ئىكەنلكىنى چۈشەندۈرىدۇ. دېمەك، بىز بۇنىڭلىق بىلەن تۈركىي خەلقلەرنىڭ پەقەت چىن بىلەنلا ئەمەس، بەلكى ياۋروپا، ئاسىيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىكى چىن دىن باشقا باشقا دۆلەت، ئافرىقا قاتارلىق قىتئەلەردىكى دۆلەتلەر بىلەن ئۆز ئارا ھەرخىل تاۋار ئالماشتۇرۇش، بولۇپمۇ يىپەك ئالماشتۇرۇش ۋە يىپەك سودىسى قاتارلىق سودا مۇناسىۋەتلىرىنى ئورناتقانلىقىنى كۆرىۋالغىلى بولىدۇ ئەلۋەتتە ! مەن تۆۋەندە شۇ دەۋر تۈركىي خەلقلەرنىڭ چىنلار بىلەن بولغان چىن يىپەكلىرى توغرىسىدىكى سودا مۇناسىۋىتىدە ئاساسلىق بولغان چىن يىپەكلىرىنى جەدۋەل تۈزۈش شەكلى ئارقىلىق كۆرسىتىپ ئۆتەي:زەپىرەڭ يىپەك رەختبىر خىل چىن يىپىكىچىندا ئىشلەنگەن بىر خىل يىپەكيىپەك رەختنىڭ نامىقىزىل، سېرىق، يېشىل ۋە شۇنىڭدەك رەڭلەردىكى يىپەك دۇردۇنگۈل چىكىلمىگەن يىپەك رەختچىندا ئىشلەنگەن بىر خىل يىپەك رەختزەرباب، زەر بېسىلغان قىزىل رەڭلىك يىپەك رەختگۈللۈك يىپەك رەختتوق سېرىق رەڭلىك يىپەك رەختچىندىن كەلتۈرۈلىدىغان بىر خىل رەڭدار يىپەك رەختيىپەك رەخت ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش قولھۈنەر بۇيۇملىرىچىننىڭ سېرىق تەڭگە گۈللۈك قىزىل يىپەك رەختىيوللۇق يىپەك رەختھال، خانلار بايراق قىلىشقا، ئەمەلدارلار ئىگە قاپلاشقا ئىشلىتىدىغان ھال رەڭ يىپەك رەختبىر خىل چىن دۇردۇنىيەنە ئۇنىڭدىن باشقا، مەھمۇد كاشغەرىينىڭ دىۋان دا كۆرسەتكەن يىپەك رەختلەرنىڭ كۆپ قىسمىنى چىندا ئىشلەنگەن ، چىننىڭ بىر خىل يىپىكى دەپ چۈشەندۈرۈشنىڭ ئۆزى، چىن زېمىنلىرىدا يەنى ئىدىقۇت ئۇيغۇر ئېلى ۋە گەنجۇ ئۇيغۇر خانلىقىدا ياشايدىغان ئۇيغۇلارنىڭ ئۆزلىرى بىلەن يىلتىزداش بولغان، قەشقەردىن ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ئامۇ دەريا ۋادىسىغىچە تارقىلىپ ياشايدىغان خاقانىيە ئۇيغۇرلىرى بىلەن مەدەنىيەت ۋە ئىقتىسادىي ئالاقىلەردە ئەزەلدىن قويۇق باردىكەلدىسى بارلىقىنى چۈشەندۈرىدۇ. چىن تېررىتورىيىسىدىكى تات مۇسۇلمان بولمىغان ئۇيغۇرلار سودىگەرلەر ئۆزلىرىنىڭ ئالاھىدە مەھسۇلاتلىرىدىن يىپەك، دۇردۇن، كىمخاپلارنى قوشنا ئەللەردىن كەلگەن سودىگەرلەرگە ئۆز يۇرتلىرىدا توپ سېتىپلا قالماستىن، يەنە ئات، تۆگىلەرگە ئارتىپ تارىم ئويمانلىقى ئەتراپىدىكى بوستانلىقلارنى ۋە ئىلى ۋادىسىدىكى يايلاق زېمىنلارنى بويلاپ تاكى رىمغىچە سوزۇلغان يىپەك يولى ئارقىلىق خاقانىيە زېمىنلىرىدا، ھەتتا تېخىمۇ يىراق ئەللەرنىڭ بازارلىرىدا ساتقان. ئوتتۇرا ئەسىردە قاراخانىيلار خانلىقى، ئىدىقۇت ئۇيغۇر ئېلى، گەنجۇ ئۇيغۇر ئېلى، غەرپتىكى غەزنەۋىيلەرخانلىقى، سالجۇقىيلار خانلىقى قاتارلىق خانلىقلاردىكى تۈركىي تىللىق خەلقلەرنىڭ ئاسىيادىن ئافرىقىغىچە بولغان كەڭ زېمىنلارغا تارقىلىشىدەك ئەۋزەللىك، تىل ئورتاقلىقىغا ئىگە بولغان ئۇيغۇر قاتارلىق ھەر قايسى قەبىلىلەرنىڭ سوداتىجارەت ئىشلىرىنىڭ روناق تېپىپ، دۆلەت ۋە رايونلار ئىقتىسادىنىڭ گۈللىنىشىگە زور دەرىجىدە قولايلىقلانى ئېلىپ كەلگەن. شۇنىڭدەك قامدۇ يەنى بۆز دېگەندەك بىر نەچچە خىل پۇلنىڭ نامى ۋە ئۇنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنى كۆرسىتىلگەن بولۇپ، بۇلارنىڭ ھەممىسى باشقا مىللەت ياكى قەبىلە، دۆلەتلەر بىلەن بولغان سودىدا ئىشلىتىلىدۇ. ئۇنىڭدن باشقا يەنە چىن بىلەن بولغان چىن قاچىلىرى، يەنى چىن چىنىلىرى بولۇپ، دىۋان دا چىن چىنىسى چەلىڭ ئاياق دېيىلىدىغانلىقى سۆزلىنىدۇ. لېكىن مەھمۇد كاشغەرىينىڭ بەرگەن مەلۇماتىغا قارىغاندا ئەسىردە جۇلالىق ۋە چىرايلىق چىنەقاچىلارنى تۈركىي خەلقلەرمۇ ياسايتتى. ئۇ سىر دېگەن سۆزنى چىن قاچىلىرىنى سىرلاپ نەقىشلەيدىغان يىلىملىق بوياق دەپ ئىزاھلىغاندىن كېيىن، سىرلىق ۋە نەقىشلىق تۈرك قاچىلىرى ھەققىدىمۇ سۆزلەيدۇ. دىۋان دىكى ئۇ تۈرك قاچىسىغا سىر سۈردى دېگەن جۈملىدىمۇ، ئۇلار سىرلىق قاچاقۇچىلارنى ياسايدىغانلىقىنى ۋە ئۇنى تۈرك چاناغى دەيدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. ئومۇمەن مەھمۇد كاشغەرىينىڭ چىن چىنىلىرىنىڭ سىرلىنىشى ھەققىدە سۆز قىلىشتىكى مەقسىتى، فارفۇرچىلىقنىڭ مەنبەسى جۇڭگو بولغانلىقىدىن بولسا كېرەك.2 ھىندىستان بىلەن بولغان سودا مۇناسىۋىتى:تۈركلەرنىڭ ھىندىستان بىلەن بولغان سودا مۇناسىۋىتىدە،دىۋان دا ھىندىستاندىن كەلگەن ماللار، دەپ بەزى دورىلار تىلغا ئېلىنىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا ھېچقانداق بىر نەرسە ھەققىدە سۆزلەنمەيدۇ.شۇنىڭدىن شۇنى كۆرىۋېلىشقا بولىدۇكى، تۈركلەر ھىندىستان بىلەن پەقەت دورا ئالماشتۇرۇش ياكى ئۆزلىرىنىڭ دورىلىرىدىن قانائەتلەنمەي، ئۇ يەردىن دورا ئەكەلدۈراتتى.3 باشقا قوۋملار بىلەن بولغان سودا مۇناسىۋىتى:تۈركىي خەلقلەر باشقا بەزى قوۋملار مەسىلەن: ئەرەبلەر، ئەجەملەر ۋە باشقىلار بىلەنمۇ خېلى زامانلاردىن بېرى سودا ئالاقىلىرىدا بولغانلىقى مەلۇم. لېكىن مەھمۇد كاشغەرىي بۇ توغرىدا مەلۇمات بەرمەيدۇ. يەنە شۇنى تەكىتلەپ ئۆتىمىزكى، ماۋەرائۇننەھر بىلەن خارەزىم تۈركىي خەلقلەر ئەڭ كۆپ سودا قىلىدىغان ئۆلكىلەر ئىدى.مانا مۇشۇلاردىن كۆرىۋېلىشقا بولىدۇكى، قاراخارنىيلار خاندانلىقى بولسۇن ياكى قۇجۇ ئۇيغۇرلىرى بولسۇن، ئۇيغۇرلارنىڭ يەنى ئەسىر تۈرك خەلقلىرىنىڭ سودا ئىشلىرى ناھايىتى راۋاج تاپقان. نۇرغۇن جايلاردا بىر مۇنچە يېڭى گۈللەنگەن مۇقىم بازارلار شەكىللىنىپ، كۆپلەپ مېتال پۇل قۇيدۇرۇپ تارقىتىلغان. بۇ ئەھۋال مەزكۇر سۇلالىنىڭ سودا ئىشلىرىغا ناھايىتى ئەھمىيەت بەرگەنلىكىنى، سودا پائالىيىتىنىڭ ئەۋج ئالغانلىقىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرىدۇ. بۇلاردىن باشقا، ئۇيغۇر سودىگەرلەرنىڭ سودىغا قاتناشتۇرىدىغان مال تۈرلىرىمۇ كۆپەيگەن. مالنى مالغا ئالماشتۇرۇش ياكى پۇلغا سۇندۇرۇش ئۇسۇللىرى ئارقىلىق نۇرغۇن سودا شەكىللىرى ئارقىلىق، نۇرغۇن ئالتۇن، كۈمۈش قاتارلىق قىممەتلىك بۇيۇملار ئارقىلىق سودا قىلغان، مانا بۇلارنىڭ ھەممىسى بىزنىڭ تۈركىي خەلقىمىزنىڭ شۇ دەۋر سودىسىنىڭ نەقەدەر گۈللەنگەنلىكىنى ۋە تەرەققىي قىلغانلىقىنى كۆرىۋالغىلى بولىدۇ. دېھقانچىلىق ئىشلىرىدا يەرنى ئىجارىگە بېرىش ھەم يەرنى ئىجارىگە ئېلىش پائالىيەتلىرى بولغان. يەرنى ئىجارىگە ئالغۇچى بولسا ئىجارىكەش دەپ ئاتالغان. بۇ ھەقتە نىزاممۇلمۇلۇك دېگەن كىشىنىڭ سىياسەتنامە دېگەن ئەسىرىدە قىممەتلىك باھا بەرگەن. مانا بۇلاردىن يەنە شۇنى كۆرىۋېلىشقا بولىدۇكى، شۇ دەۋردە تۈركىي مىللەتلەر پەقەت ماللارنى ئۆز ئارا ئالماشتۇرۇشلا ئەمەس، بەلكى باشقا جەھەتلەردىمۇ ناھايىتى تەرەققىي قىلغانلىقىنى يەنى دېھقانچىلىق،قول ھۈنەرۋەنچىلىكنىڭ تەرەققىي قىلىشى ۋە سودىنىڭ تەرەققىي قىلىش تۈرتكىسىدە تۈركىي خەلقلەر ۋە باشقا دۆلەت ياكى قەۋملەر بىلەن بولغان مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش ئۈزلۈكسىز تەرەقىي قىلغان. شۇنىڭدىن كېيىنكى مەدەنىيەت، سودا، ئىقتىساد، تېخنىكا قاتارلىق نۇرغۇن تەرەپلەردە زور يۈكسىلىش ۋە تەرەقىياتلارنى بارلىققا كەلتۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينىغان.1. تۈركىي تىللار دىۋانى 1قىسىم، 2قىسىم، 3قىسىم2. رېشانت گەنچنىڭ تۈركىي تىللار دىۋانى دىن 11ئەسىردىكى تۈركىي خەلقلەرنىڭ ئىجتىمائىي مەدەنىيىتىگە نەزەر3. شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر 2009يىللىق 1سانىدا ئېلان قىلىنغان يولۋاس مۇھەممەتئىمىننىڭ دىۋانۇ لۇغاتىت تۈرك تە كۆرسىتىلگەن چىن يىپەكلىرى توغرىسىدا ناملىق ماقالىسى4. ئۇيغۇرلارنىڭ ۋە غەربىي يۇرتتىكى باشقا تۈركىي خەلقلەرنىڭ قىسقىچە تارىخى5. قەشقەر پىداگوگىكا ئىنىستوتىنىڭ 19801985، ئىلمىي ماقالىلەر توپلىمى6. ھاجى نۇر ھاجىنىڭ قاراخانىيلارنىڭ قىسقىچە تارىخى ناملىق كىتابىمەنبە: شەۋقى تورى :..66911.2013 يىل 4 فېۋرال سائەت 09:08شەۋقىي تورىدا، بۇ ئەسەرنىڭ ئاپتورى كىم؟ دەپ قالدۇرۇپ قويۇپتىكەنسىز. ئايشەمگۈل غۇلاممەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى ئۇيغۇر تىل ئەدەبىيات فاكۇلىتېتى 2008 يىللىق سىنىپ ئوقۇغۇچىسى2013 يىل 4 فېۋرال سائەت 09:37
|
باستاپقىجارىق نۇردىڭ ساۋلەسىەت جەمەس ەشان اتانىڭ تاشكەنت ماڭىنان كەلەس دالاسىنا قونىس اۋدارۋىونىڭ ەكى سەبەبى بولعان سياقتى. ءبىرىنشىسى دەپ، باسقىنشى ورىس ساياساتىن ايتۋعا بولادى. ورىس شەندىلەرى سوپىلىق جولدى ۇستانعانداردان، اسىرەسە ەشانداردان اياعىن تارتتى. قورىقتى دەسە دە بولادى.سول زاماندا قازىرگى وزبەكستان مەن وڭتۇستىك قازاقستاندا باسقىنشىلارعا قارسى ەشاندار ۇيىمداستىرعان ۇلكەن كوتەرىلىستەر بولعان. سوعان بايلانىستى ەشاندارعا سەنىمسىزدىك تۋىنداپ، قىسىمدار ءورشي تۇسكەن. سول كەزدە بولسا كەرەك، باسقا دا شەندى، شەكپەندىلەر قاتارىندا ورىس گەنەرالى ن.س. لىكوشين پاتشانىڭ نازارىن اۋداراتىن تومەندەگىدەي مالىمدەمەلەر جاساعان. ەشانداردىڭ ورتا ازياداعى ءبىزدىڭ يەلىكتەرىمىزگە اسەرىن تانىپ، ءبىلۋدى ءبىرىنشى كەزەككە قويۋىمىز كەرەك. دالا قازاقتارى اراسىندا سوپىلىقتىڭ كەڭ تارالۋىنا جول بەرىلمەۋى ءتيىس.ەكىنشى سەبەپ، ەت جەمەس ەشان ءوزى العاش ءدارىسىن تىڭداعان ديقان سالىقبەك احۋننان العان ءبىلىمىن تاجىريبەدە سىناپ، ىسكە اسىرعىسى كەلگەن.ونداي جەر كەلەس وزەنى جاعاسىنان بۇيىردى.انىعىراعى سونداعى قازاقتاردان شاقىرۋ بولدى.ءبىر زاماندارداعى ءبولىنىس بويىنشا، كەلەس وزەنىنىڭ ەكى بەتكەيى، شانىشقىلى تايپاسىنىڭ دارحان اۋىلىنان باستالىپ، مامىت جانە ارانشى اۋىلدارىنا دەيىنگى ارالىق قۇدايقۇلبەسۋىل جانە اجىكە اۋىلدارىنا تيەسىلى ەدى.وسىنداعى اعايىندار وزدەرىنە جەتەكشى بولاتىن ءبىر ەشاندى قاجەت ەتكەندى.اراداعى كەلىسىم شارتتى اجىكەنىڭ ىشىندەگى سەرنازار ەسىمدى جىگىت اعاسى جۇرگىزدى. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە،ەكى دوڭگەلەكتى ات ارباعا مىنگەن ەت جەمەس ەشان اتانى كەلەس وزەنىنىڭ وڭتۇستىك بەتكەيىن جايلاپ وتىرعان قۇدايقۇلبەسۋىلداردىڭ قىستاۋىنا سەرنازار اتا ەرتىپ كەلدى. ەل قۋانىپ قارسى الدى. ارنايى مال سويىپ، جاقىن ماڭداعى اعايىنداردى شاقىرىپ، اللا رازىلىعى ءۇشىن ساداقا اس بەردى.ەشانعا ارنايى التى قاناتتى ءۇي تىگىلدى. وسى كۇننەن باستاپ، كەلەس دالاسىنىڭ دامۋىندا بەتبۇرىستار باستالدى. ونىڭ باسىندا اللانىڭ سۇيىكتى قۇلى ەت جەمەس ەشان اتا تۇردى.1.ياسساۋي سوپىلىق مەكتەبىنىڭ تۇلەگى ەت جەمەس ەشان اتا ءبىلىمنىڭ شاريعات، تاريقات، اقيقات، ماعريفات ساتىلارىنان وتكەن.اللا تۋرالى اقيقاتتى بىلگەن. جاراتۋشىنىڭ نازارى تۇسكەن.قۇداي بەرگەن قاسيەتتەرگە يە بولعان. جەلەپجەبەۋشى دارەجەسىنە جەتكەن. وسىنداي اۋليە، اللا ءبارىن كورىپ تۇرعانداي ءىسارەكەتىمەن، ادالدىعىمەن، ادىلدىگىمەن ۇزاق جىلدار بويى كەلەس دالاسىندا ياسساۋي تاريحاتى نەگىزىندە ءدىني اعارتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى. جاماعاتپەن بىرگە زىكىر سالىپ، اللانى ۇنەمى بىرگە ەسكە الاتىن. ەشان اتا قاتىساتىن زىكىر، قازىرگى كەزدە بۇكىل ەلگە سۇرىقسىز، ەپەتەيسىز ەتىپ كورسەتىلىپ جۇرگەندەي جۇلقىنعان، بۇلقىنعان ەمەس ەدى. شەڭبەر جاساپ وتىرىپ،كەيدە تۇرەگەپ تۇرىپ، دەنەنى بوس ۇستاپ، زىكىردە اللا ھۋ باسەڭ داۋىستا قايتالانا ايتىلىپ، بار الەمدى جاراتۋشىعا ارنالعان ماداق سوزدەرگە جالعاساتىن. ەلگە، جەرگە، حالىققا جاقسىلىقتار تىلەپ، باتا جاساپ اياقتالاتىن. گەنەرال ن.س.لىكوشين كۋا بولعان زىكىر وسىلاي وتكەن. زىكىردىڭ سوڭى ەمشىلىككە، رۋحاني اڭگىمەگە، سۇراقجاۋاپقا جالعاساتىن.ەت جەمەس ەشان اتا جىل سايىن جاڭا جىل باستالعاندا كەدەيكەپشىكتەردى، جوقجۇقانالاردى قاتىستىرا وتىرىپ، بيىلعى جىلدىڭ ەلىمىزگە، جەرىمىزگە جانە ءاربىر جانۇياعا جاقسىلىقتار اكەلگەن جىل بولۋىن تىلەپ، ارنايى مال سويىپ، دەربىسانا ۇيىمداستىراتىن. قۇران وقىپ، سوڭىندا باتاتىلەك جاسايتىن.ەمشىلىك جاساعانىنان تۇسكەن تابىستارىن وزىنە قالدىرماعان. حالىقتان جانە مۇريدتەرىنەن كەلىپ جاتقان مال مەن مۇلىكتەرگە قوسىپ، حالىقتىڭ مۇقتاجىنا جاراتقان. كەلەس دالاسىندا مال باعىپ، ەگىن ەگىپ شاشىراپ جاتقان حالىققا جاقىن تۇستارداعى 4 جەردە قىلۋەتتەر قازدىرىپ، ءوزى سوندا ءجيىءجيى بارىپ حالىقپەن كەزدەسىپ تۇردى. جىل سايىنعى شىلدە ايلارىندا، سول قىلۋەتتەردىڭ كەزەگى كەلگەنىندە، اللاعا 40 كۇندىك ءمىناجاتىن جالعاستىردى.2.ەگىنشىلىكتى دامىتتى. سارىاعاش كۋرورتتارى ماڭىنان وتەتىن كەلەستىڭ سۋىن، ىسا اتا اۋليە كەسەنەسى تۇسىنداعى توعاننان الىپ، 4 شاقىرىم جەردەگى ءجۇز گەكتارداي جەردى سۋلاندىرىپ كەلگەن، قۇدايقۇل ارىقتى ودان ارى قاراي ون بەس شاقىرىمعا ۇزارتتى.ۇزىندىعى ءبىر جارىم شاقىرىمداي كەلەتىن توبەلەر تىزبەگىنىڭ استىنان سۋ وتكىزدى. تەرەڭدىگى ونونبەس قۇلاش كەلەتىن، قاتار جاتقان قۇدىقتار قازدىرىپ، ولاردىڭ ۇستىڭگى بەتىن بۇزباي كوپىر قالپىندا قالدىرىپ، تەك استىڭعى جاعىن ءبىربىرىنە قوستىردى. جاياۋ ادام جۇرە بەرەتىن تۋنەل پايدا بولدى. حالىق مۇنى تۋنەل دەمەستەن كەسكەن دەدى. قازىرگىدەي قۋاتتى دا، ەپتى تەحنيكالار جوق كەزدە، وسىنداي ينجەنەرلىك تاپقىرلىقپەن ىسكە اسىرعان تىرلىكتەرىنە تاڭعالماسقا شاراڭ جوق. وسى جۇمىستاردى اتقارۋ ءۇشىن جۇزدەگەن ادام تىنباي بىرنەشە اي جۇمىس ىستەدى. ولاردى اسسۋمەن،قۇرالسايمانمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ءوزىن ويلاپ كورسەڭىز، بۇل جۇمىستىڭ وڭاي بولماعانىن اڭعاراسىز.وسىلايشا توبەنىڭ ارعى بەتىندەگى عاسىرلار بويى قاڭسىپ جاتقان ونداعان گەكتار جەرگە سۋ اپاردى. ول جەرلەرگە باۋباقشا ەكتىردى. ەشان بازار مەن ونىڭ ارجاعىنداعى ەلدى مەكەندەردەن تاشكەنتكە بارا جاتقان نەمەسە كەلە جاتقان كەرۋەندەر، جەكە ادامدار ارنايى توقتايتىن. شاي ءىشىپ دەمالاتىن. سامساعان جەمىستەر مەن قاۋىنداربىزداردان اۋىز تيەتىن. كوشەتتەرى مەن تۇقىمدارىن الىپ كەتەتىن. سونىڭ ارقاسىندا جاڭادان پايدا بولعان ەشان باۋ اۋىلى شارتاراپقا بەلگىلى بولدى، اتى شىقتى. وسى اۋىلدا پاقسا دۋالدان وزىنە ءۇي سالدىردى.جانجاعىنا حالىق قونىستاندى. جاڭادان مازار ورنىن بەلگىلەدى. ونىڭ شىعىس جاعىنان جەر استى مەشىتىقىلۋەت قازدىردى. ونىڭ قازىلعانىنا ءبىر جارىم عاسىرداي بولسا دا، الىگە دەيىن بۇزىلماي،ەلدىڭ زيارات ورنى بولىپ تۇر.3.كەلەستە ساۋدانى دامىتتى.قازىرگى اباي كەنتىنىڭ شىعىس جاعىندا دالالىق بازار اشتى. باتىسىندا ماۋسىمدىق جارمەڭكەلەر ۇيىمداستىردى. وعان تاشكەنتتەن، تۇركىستاننان، سوزاقتان، شىمكەنتتەن جانە جاقىن ماڭداعى اۋىلداردان ساۋدا كەرۋەندەرى مەن وتاروتار قويلار،ءۇيىرءۇيىر جىلقىلار، كەلەكەلە تۇيەلەر، سيىر تابىندارى كەلەتىن. جارمەڭكە قازىرگى اباي كەنتى مەن بەسقۇبىر ەلدى مەكەنى اراسىن جالعاپ جاتتى. جارمەڭكەدە تۇرمىسقا قاجەتتىنىڭ ءبارى ساتىلاتىن. ىزدەگەنىڭنىڭ ءبارى تابىلاتىن. قاز قاتار تىگىلگەن كيىز ۇيلەردىڭ ادەمىلىگى بىرىنەن ءبىرى اسىپ تۇسەتىن. ءاربىر شاڭىراق قىمىز بەن قىمىران ۇسىناتىن. قازانداردا تاعامنىڭ نەبىر تۇرلەرى ءپىسىرىلىپ جاتاتىن. ايعا سوزىلاتىن جارمەڭكە بولعان سوڭ،وندا ويىنساۋىق تا،ايتىس تا،ءتىپتى كوكپار دا بولاتىن. ورتا ازياداعى جاقسىلار مەن جايساڭدار،نەبىر انشىلەر مەن بيشىلەر، سال سەرىلەر كەلەتىن.ءبىر ايدا بىتپەيتىن جارمەڭكەنىڭ جەرگىلىكتى حالىققا بەرەرى دە، ۇيرەتەرى دە كوپ بولعان.قازىرگى تاشكەنت، شىمكەنت، قىزىلوردا وبلىستارى اۋماعىندا ەت جەمەس ەشان اتانىڭ بارماعان جەرى، باسپاعان تاۋى قالماعان شىعار. وسى ايماقتاعى حالىقتىڭ ىشىنەن ەت جەمەس ەشان اتانىڭ كومەگىنە مۇقتاج بولعاندار، اۋليەنىڭ جۇرگەن جەرىن بىلمەسە دە، شىن نيەت ەتىپ، اتىن ايتىپ جالبارىنعاندارعا اۋليە كومەگىن بەرگەن. بۇل ءجاي اڭىز اڭگىمە ەمەس. بولعان وقيعالار ءالى دە حالىقتىڭ ەسىندە.شۇعاي حالفە كەنەبايۇلى
|
ئۇيقۇڭىزنىڭ سۈپەتلىك ياكى ئەمەسلىكىنى ئۆلچەپ بېقىڭخەلق تورى2020.06.04 16:36 مەنبە: تەڭرىتاغ ئۇيغۇرچە تورى1. ئۇيقۇغا كىرىشىشىم تەسرەكئۇيقۇغا كىرىش ۋاقتى 30 مىنۇتتىن ئېشىپ كېتىدۇ.1.بەلگىلىگەن ۋاقىتتا ئورنىدىن تۇرۇش. يۇقۇم مەزگىلىدە ئۆيدە ئولتۇرغاندا ۋاقىت ئەركىن بولغانلىقتىن، تۈنەيدىغانلار كۆرۈنەرلىك كۆپىيىپ، ئۇيقۇ سۈپىتى بىر مەسىلىگە ئايلاندى، بۇنىڭدىكى سەۋەبلەرنىڭ بىرى بىيولوگىيەلىك سائەتنىڭ قالايمىقان بولۇشىدۇر. شۇڭا ئۇيقۇ سۈپىتىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشتە بىيولوگىيەلىك سائەت ئىنتايىن مۇھىم. ئۇخلاش ۋاقتىنى تەشەببۇسكارلىق بىلەن كونترول قىلىش بەك تەس، لېكىن ئويغىنىش ۋاقىتىنى ئۆزى بەلگىلىسە بولىدۇ. ئادەتتە كەچ سائەت 11:00 ئەتراپىدا ئۇخلىسا، ئەتىگەندە مۇقىم ۋاقىتتا ئويغانغىلى، ۋاقىت ئۇزارغانسېرى بىيولوگىيەلىك سائەتنى ئەسلىگە كەلتۈرگىلى بولىدۇ.2. ئۆزىنى ئەركىن تۇتۇش. كۆپ ساندىكى ئۇيقۇسىزلىق قورقۇش، ئەندىشە قىلىش، جىددىيلىشىش، تەشۋىشلىنىش، مەيۈسلۈك قاتارلىق پاسسىپ كەيپىيات بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ، بىر قىسىم كىشىلەرنىڭ يەنە ئۇيقۇغا بولغان زىيادە تەشۋىشلىنىشى بىلەنمۇ مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ، مەسىلەن، كەچ كىرىشى بىلەنلا ئۇيقۇسىزلىقتىن قورقۇش، ئۇيقۇسى كەلگەنسېرى ئۇخلىيالماسلىق، ئۇيقۇسى كەلسىمۇ يەنە سەگەكلىشىپ كېتىش قاتارلىقلار. شۇڭا ئۇيقۇسىزلىقنى داۋالاشتا ئۇيقۇسىزلىققىلا دىققەت قىلماي، ئۇيقۇسىزلىقنى كەلتۈرۈپ چىقارغان سەۋەبلەرنى تۈگىتىش كېرەك. دائىم قوللىنىدىغان كەيپىياتنى ياخشىلاشتا دىققەتنى يۆتكەش، مۇزىكا ئارقىلىق داۋالاش ئۇسۇلى قاتارلىق ئۇسۇللارنى قوللانسىمۇ بولىدۇ.3. يېشىل تەڭشەش تەدبىرى. جۇڭيى تىبابىتىدە ئادەم روھىي ۋە جىسمانىي جەھەتتىن بىردەكلىككى ئىگە، بەدەندىكى ئىچكى ئەزالار، بەدەن ۋە قان، جىڭلو ئارقىلىق تەڭشەلگەندە ئۇيقۇغا ياردەم بەرگىلى بولىدۇ، دەپ قارىلىدۇ. مەسىلەن، جىڭلو پەللىسىنى ئۇۋۇلاش، پەللە ئۇۋۇلاش، قۇلاق سۇپرىسىنى ئۇۋۇلاش، پۇت چىلاش، تەيجى گۇمپىسى ئويناش، يېمەكلىك بىلەن داۋالاش قاتارلىقلار بولۇپ، مۇھىمى ئىزچىل داۋاملاشتۇرۇشتۇر.
|
توشقاندەك يۈز يىل ياشىغىچە، يولۋاستەك بىر يىل ياشا ھويلام تورىباشبەت سىياسەت توشقاندەك يۈز يىل ياشىغىچە، يولۋاستەك بىر يىل ياشائاپتور: ئارتۇچ بۇغراۋاقتى: دېكابىر 31, 2017 يازما: سىياسەتئىنكاس يوقئوقۇلۇشى: 32,114 قېتىمشەرقىي تۈركىستاندا خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرىغا بولغان قارشىلىق ھەرىكەتلىرىنىڭ ئېشىشىغا ئەگىشىپ، مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارمۇ تەڭ ماسلىشىپ، خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرىنىڭ شەرقىي تۈركىستان خەلقىغە قىلىۋاتقان زۇلۇمىنى ئاڭلىتىش، تىنچلىق شەكىلدە نامايىش ئېلىپ بېرىش ۋە تەشۋىق قىلىش، ئۆزلىرى تۇرۇشلۇق دۆلەتلەردىكى ئاخبارات ۋاستىلىرى ئارقىلىق، بايانات ئېلان قىلىپ دۇنياغا ئاڭلىتىپ، شەرقىي تۈركىستان مەسلىسىنى دۇنيا كۈن تەرتىۋىگە ئېلىپ كىردى.خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرى دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدا ھەرىكەتكە ئاتلانغان، ئۇيغۇر تەشكىلاتلارنىڭ ھەرىكىتىنى توسۇش ئۈچۈن ھەرىكەتكە ئۆتۈپ، بەزى دۆلەتلەردە خىتتاي تەرەپدارلىرىدىن تەشكىللەنگەن مۇھاجىرلار ئىشخانىسى ۋە ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىلىرىنى تەسىس قىلىشقا باشلىدى.خىتتاي تەسىس قىلغان ئۇيغۇر تىجارەتچىلەر ئۇيۇشمىسى قاتارلىق ئاممىۋى تەشكىلاتلار، مۇھاجىرەتتىكى بىر قىسىم كىشىلەرگە يېشىل چىراق يېقىپ بېرىپ، شەرقىي تۈركىستانغا تۇققان يوقلاشقا بېرىپ كېلىشتە ئاۋارىچىلىققا ئۇچراتماي، ئىشلىرىنى قولايلاشتۇرۇپ بەردى. يېگەن ئېغىز ئۇيۇلىدۇ دېگەندەك، بۇ يېشىل چىراقتىن ئۆتكەن ۋە ئۆتۈش تەماسىدا بولۇۋاتقان ئۇيغۇرلار بارلىق سىياسىي تەشكىلاتلاردىن يىراق تۇرۇش، ياۋروپا ۋە ئامېرىكىدىكى پاناھلىق تىلىگەن ئۇيغۇرلارنىڭ پاناھلىقى قوبۇل بولغاندىن كېيىن، ئاپتوماتىك ھالدا تەشكىلاتلاردىن ئايرىلىش، بەدەل ھەققى تولىمەسلىك، پائالىيەتلەردىن قېچىش قاتارلىق كېسەللەرگە گىرىپتار بولۇشقا باشلىدى. ئۇلارنىڭ باھانىسى بىردەك، ئانام رازى بولمىدى، ئۆيدىكىلەرنى ئاۋارە قىلىپ كەتتى دېگەندەك، پاناھلىقتىن بۇرۇن رازى بولغان ئانسى يېنىۋالغان، تۇتۇلمىغان تۇققانلىرى رۇخسەت چىققاندىن كېيىن تۇتۇلۇشقا باشلىغانخىتتاي تاجاۋۇزچىلىرىغا قارشى پائالىيەتكە قاتنىشىپ تۇرغان بەزى ئۇيغۇرلار رەسىمگە چۈشۈشتىن قاچىدىغان، ۋىدىئوغا چىقىپ قېلىشتىن ئەنسىرەيدىغان، ھەتتا چىقىپ قالغان بولسا، تەشكىلات تور بەتلىرىدىكى رەسىملەرنى ئۆچۈرۈۋېتىدىغان بولدى.بىر تۈرك مۇخبىر مەندىن سوراپ قالدى: سىلەر قىزىق ئىكەنسىلەر، شەرقىي تۈركىستاندا ئۇنداق زۇلۇم بولدى، بۇنداق زۇلۇم بولۇۋاتىدۇ دەپ ئاڭلىتىدىكەنسىلەر. ئەمما تېلىۋىزورغا چىق ياكى ئاۋازلىق زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىل، سېنىڭ دەردىڭنى بىز ئاڭلىتايلى دېسەك ياق بولمايدۇ، ۋەتەندىكى تۇققىنىمنى ئانداق قىلىۋېتىدۇ، مۇنداق قىلىۋېتىدۇ دەيدىكەنسىلەر؟ شۇ خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرىنىڭ سىلەرگە قىلىۋاتقان زۇلۇمىنى، يۈزۈڭلارنى ئېتىپ بولسىمۇ ئاڭلىتىشقا تىرىشماي قاچىدىكەنسىلەر. مەن بۇنى ھېچ چۈشىنەلمىدىم.زالىمنىڭ ئالدىدا تۇرۇپ ھەق سۆزلەشنىڭ ئىماننىڭ قانداق ھالىتى ئىكەنلىكىنى، سىلەردەك مۇسۇلمان ئۇيغۇرلار ئەلۋەتتە ياخشى چۈشىنىدۇ. لېكىن سىلەر بۇنىڭدىن باش تارتىدىكەنسىلەر.توغرا چۈشىنىمەن. چۈنكى خىتتايدەك بىر زالىم، ئىنسان قېلىپىدىن چىققان تاجاۋۇزچىنىڭ قولىدىن ھەر بالا كېلىدۇ. بۇنىڭلىق بىلەن خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرى سىلەرنى قورقتى دەپ زۇلۇمنى توختاتقىنى يوق، داۋاملىق كۈچەيتىۋاتىدۇ.نەچچە يۈز ئۇيغۇرغا يېشىل چىراق ياققان بىلەن، نەچچە مىليون ئۇيغۇر ئۆز ئۆيلىرىدە تۈرمىدىكىدەك ھايات كەچۈرمەكتە.بەلكىم سىلەردىن، يېقىندا ۋەتەندىن چىققان شاھىتلار تەرەپ تەرەپتىن ئۆزى شاھىت بولغان ئىشلارنى، ۋەقەلەرنى دۇنياغا ئاڭلاتسا، ئادىل ئابدۇلغەنىدىن نەچچە يۈز كىشى چىقسا، بىر ئادىل ئابدۇلغەنى ئاڭلاتقاندىن نەچچە ھەسسە جاراڭلىق چىقمامدۇ.باشقا قېرىنداش مىللەتلەرمۇ بىزنىڭ دەۋايىمىزغا يېقىندىن كۆز تىكىپ تۇرماقتا. ئۆتكەن يىلدىكى 5 ئىيۈل ئۈرۈمچى قىرغىنچلىقى نامايىشىغا قاتناشقان ئادەم سانىنىڭ، خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرىغا كەلتۈرگەن بېسىمى ئېغىر بولدى.دەۋا سېپىدىن ئايرىلىپ قالغان نۇرغۇن ئۇيغۇرلار ۋەتەنگە بېرىشنى، ۋەتەننى مۇستەقىل قىلىشتىن مۇھىم بىلىپ، دەۋا سېپىدىن يىراقلاشتى. ئۆزلىرى بىلەنلا چەكلىنىپ قالماي يەنە، ئەتراپىدىكى باشقا ئۇيغۇرلارنىمۇ ئۆزىگە ئوخشاش بولۇشقا ئۈندەپ، ئۆزلىرى سەزمىگەن ئاساستا خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرىنىڭ تەرىپىنى ئالدى ۋە خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرى ئۈچۈن شەرقىي تۈركىستان دەۋاسىنى خۈنۈكلەشتۈرۈشكە ھەسسە قوشۇشتى.ئۇچۇر ۋاستىلىرىدا خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرىغا قارشى سۆز قىلىش، خەۋەر، يازما تارقىتىشتىمۇ، خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرى بىلەن مەنپەئەتى بىرلىشىپ قالغانلار ئۈچۈن سىياسەتنى باشقا توپتا قىلىڭلاردەپ تەنبىھ بېرىدىغان سەھنىسىگە ئايلاندى.خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرى بارلىق شەرقىي تۈركىستانلىق ئۇيغۇرلارنى دۈشمەن دەپ بېكىتىپ تامغا ئۇرۇپ بولدى. پەقەت ھۆكۈمنى ئىجرا قىلىش ۋاقتىلا قالدى.مەن شۇنىڭغا ئىشىنىمەنكى، خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرى ۋاقتى كەلسە نۇر بەكرى بىلەن شوھرەت زاكىرنىمۇ ئېتىپ تاشلايدۇ.شۇنىڭ ئۈچۈن، خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرىنىڭ تازىلىق قەغىزى بولۇپ قالمايلى ۋە ئۇلارنىڭ تەرىپىنى ئېلىپ قالمايلى.شەرقىي تۈركىستان پۈتۈن شەرقىي تۈركىستان خەلقى پىداكارلىق كۆرسەتكەندە، ئىقتىسادىنى، ۋاقتىنى، جېنىنى تەقدىم قىلالىغاندا ئاندىن مۇستەقىل بولالايدۇ.شەرقىي تۈركىستاندىكى ئۇيغۇر پىدائىيلار خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرىدىن قورقماي شېھىت بولۇۋاتسا، چەت ئەلدىكى ئۇيغۇرلار قورقۇپ دەۋادىن يىراق تۇرۇپ، گەپمۇ قىلالماي كەشىمىزنىڭ كەينىگە دەسسەپ، يۈزىمىزنى داپتەك قىلىپ خىتتاي كونسۇلىدىن ۋىزا ئېلىپ، نومۇس قىلماي ۋەتەنگە ھىجىيىپ بارساق بىزگە يارىشارمۇ؟ تۈرمىدىكى ئۇيغۇرلارنى يوقلاپ بارالىساق، پۇل كىرگۈزۈپ تاماق ئېلىپ بېرەلىسەك، قۇتۇلدۇرۇپ ئېلىپ چىقالىساق بارساق بولىدۇ.بولمىسا ئۇلارنىڭ شېھىتلىق بەدىلىگە ئېرىشكەن چەت ئەلدىكى پاسپورت، ئىقامەتلىرىمىزنىڭ جاۋابىنى، قىسقا مۇددەتتە كېلىدىغان ئۆلۈم بىلەن ئاللاھنىڭ ئالدىغا بارغاندا جاۋاپ بېرىشىمىز مۇقەرەر.توشقاندەك يۈز يىل ياشىغىچە، يولۋاستەك بىر يىل ياشا دەيدۇ.زالىمغا كۈچۈكلىنىپ ياشاش بىزنى زۇلۇمدىن قۇتۇلدۇرۇپ قالغان بولسا ئىدى، بىز ئاللىبۇرۇن زۇلۇمدىن قۇتۇلغان بولاتتۇق.تاجاۋۇزچى خىتتايلارغا قارشى شەرقىي تۈركىستاندىكى پىدائىيلىق ھەرىكەتلىرى داۋامىدا، شەرقىي تۈركىستان مەسىلىسى خىتتاي تاجاۋۇزچىلىرىغا ئەڭ چوڭ بېسىم ئېلىپ كەلدى ۋە كېلىۋاتىدۇ.بىز بەرگەن پىداكارلىقىمىز سەۋەبلىك، خىتتاي تاجاۋۇچىلىرىنىڭ پېيىنى سىقىراتتۇق. ئۇيغۇرنى كۆرسە ۋەھىمە باسىدىغان ھالەتكە كەلدى. ئۇيغۇرغا كەيدۈرمىگەن دوپپىسى قالمىدى. ئەمما، ھەمما دوپپا ئۇيغۇرغا چوڭ كەلدى، ئۆزلىرى مازلىشىپ خەلقئارادا مەسخىرىگە قالدى.خۇلاسە شۈكى، شەرقىي تۈركىستانلىق قېرىنداشلىرىم شەرقىي تۈركىستاندا ئاللاھنىڭ قانۈنىنى ئۈستۈن قىلىش، قېرىنداشلىرىمىزنى قۇتۇلدۇرۇش، ئۇلارنىڭ ھەق ھوقوقىنى قولغا كەلتۈرۈپ مۇستەقىل، ھۆر ياشاشقا ئېرىشتۇرۇش ھەممەيلەنگە پەرز.بۇ ئۇزاق يول. ئاللاھ بۇ يولنى شەرقىي تۈركىستانلىقلار ئۈچۈن ئىمتىھان مەيدانى قىلدى. بۇ يولدا ئاللاھنىڭ دۈشمىنى بولغان تاجاۋۇزچى خىتتاينىڭ تەرىپىنى ئالامدۇق؟ ياكى ئاللاھنىڭ يولىنى تۇتامدۇق ؟ بۇ ئىمتىھاننىڭ نەتىجىسىنى بەلگىلەيدىغان مۇھىم تاللاشتۇر. شۇنىڭ ئۈچۈن دۇنيا ۋە ئاخىرەتتە ئاللاھقا يارىغان ھالەتتە ئاللاھقا يۈزلىنىش ئۈچۈن، ئاللاھنىڭ بىزگە كۆرسەتكەن يولىدا نەپسىمىزنىڭ كەينىگە كىرىپ كەتمەي، ئاللاھ رىزاسىنى كۆزلەپ ياشاشقا، شەرقىي تۈركىستاندىكى مەزلۇم مۇسۇلمانلارنى قۇتۇلدۇرۇش ئۈچۈن ھەرىكەت قىلىدىغانلارنىڭ سېپىدىن ئورۇن ئېلىشقا نېسىپ قىلسۇن!!
|
جىم كرايمېر: خىتاينىڭ پاي چەكلىرىگە ھەرگىزمۇ يېقىن كەلگۈلۈك ئەمەس! ئۇيغۇرئامېرىكا پاي چېكى بازىرى ھەققىدىكى ئىقتىسادىي مۇلاھىزىدە كۆزگە كۆرۈنگەن پۇلمۇئامىلە ئانالىزچىسى جىم كرايمېر يېقىندا تېلېۋىزىيەسىنىڭ خىتاي پاي چەكلىرى ھەققىدىكى سوئاللىرىغا جاۋاب بېرىپ مەن ھېچكىمگە خىتاي پاي چەكلىرىنى سېتىۋېلىشنى تەۋسىيە قىلمايمەن. ئۇلارنىڭ پاي چەكلىرىگە ھەرگىزمۇ يېقىن كەلگۈلۈك ئەمەس دېگەن.5يانۋاردىكى ۋىدىيو زىيارىتىدە جىم كرايمېر بۇ ھەقتە توختىلىپ خىتاي رەئىسى شى جىنپىڭنىڭ كاپىتالىزمنى ياخشى كۆرمەيدىغانلىقىنى، شۇنداقلا بۇنداق بىر دىكتاتورنىڭ قول ئاستىدىكى دۆلەتنىڭ پاي چەكلىرىدە ھېچقانداق ئىشەنچ بولمايدىغانلىقىنى ئالاھىدە تەكىتلىگەن. ئۇ بۇ ھەقتىكى سۆزلەرنى بەزى ئامېرىكا شىركەتلىرىنىڭ خىتاي پاي چېكى بازىرىغا مەبلەغ سېلىپ قوشلاپ پايدا ئالغانلىقى ھەققىدىكى خەۋەرگە باھا بەرگەندە قىلغان. شۇنداقلا بەزىلەرنىڭ ئالى بابا، بەيدۇ قاتارلىق خىتاي پاي چەكلىرىنى ئېلىپ باي بولغانلىقىغا قاراپلا خىتاي پاي چەكلىرىگە شۆلگەي ئېقىتىشنىڭ ئەخمەقلىق بولىدىغانلىقىنى ئالاھىدە تەكىتلەيدۇ.بۇنىڭغا ئوخشاپ كېتىدىغان سۆزنى زايوم پادىشاھى لەقەملىك مەبلەغ سالغۇچى جېففېرىي گۇندلاكمۇ قىلغان بولۇپ؛ خىتايغا مەبلەغ سېلىشقا بولمايدۇ. چۈنكى ئۇلارنىڭ ئۇچۇرلىرى يالغان. ئامېرىكاخىتاي مۇناسىۋىتىدىمۇ ئىشەنچ يوق. خىتايغا سالغان مەبلىغىڭىز بىر كېچىدىلا مۇسادىرە قىلىنىپ كېتىشى مۇمكىن دېگەن.مەلۇم بولۇشىچە، ئامېرىكاخىتاي مۇناسىۋىتىنىڭ يىرىكلىشىپ مېڭىشى مۇقىملىشىپ قېلىۋاتقاندا خىتايغا مەبلەغ سېلىش ياكى خىتاينىڭ نيويورك پاي چېكى بازىرىدىكى پايلىرىنى سېتىۋېلىش ھەققىدە كۆپلىگەن مۇنازىرىلەر ئوتتۇرىغا چىقماقتىكەن.
|
تۈرمىدىكى مەھبۇسلار نامازنى قەسىر ۋە جەملەپ ئوقۇسا بولامدۇ؟ ئىسلامى سۇئال جاۋاپتۈرمىدىكى مەھبۇسلار نامازنى قەسىر ۋە جەملەپ ئوقۇسا بولامدۇ؟تارقاتقان ۋاقىت : 16022015كۆرگۈچىلەر : 3282مېنىڭ ئوغلۇم ئالى مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى بولۇپ، تىنچلىق شەكىلدە ئىلىپ بېرىلغان نامايىشقا قاتنىشىپ قالغانلىق سەۋەبىدىن بەش يىللىق قاماق جازاسى بېرىلگەن. تۈرمە بىلەن بىز تۇرىۋاتقان جاينىڭ ئارىسى يۈز كىلومېتىردىن ئاشىدۇ. مۇشۇنداق ھالەتتە ئۇلار تۈرمىدە نامازنى قەسىر ۋە جەملەپ ئوقۇسا توغرا بولامدۇ؟ بولۇپمۇ ئۇلار جۈمە نامىزى ئوقۇشتىن چەكلىنىدۇ، ئۇلار ئون نەچچە ئايدىن بىرى جۈمە نامىزى ئوقۇيالمىدى؟، بۇ توغرىدا چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.ئەگەر مەھبۇس قامالغان تۈرمە ئۆزى تۇرىدىغان شەھەرنىڭ سىرتىدا بولۇپ، نامازنى قەسىر قىلىدىغان مۇساپىگە يېتىدىكەن، ئۇ تۈرمىدە بولسىمۇ مۇساپىرنىڭ ھۆكمىدە بولىدۇ، ئۇ كىشى ئۆزىنىڭ تۈرمىدىن قاچان چىقىشىنى بىلمىسە، تۇرمىدىن چىققىچە قەدەر نامازنى قەسىر قىلىپ ئوقۇيدۇ، زۆرۈر بولغاندا جەملەپ ئادا قىلىدۇ. مەھبۇس تۈرمىدە تۆت كۈندىن ئارتۇق تۇرۇشىنى بىلسىمۇ قاچان چىقىپ كېتىشىنى بىلمىگەنلىكى ئۈچۈن نامازنى قەسىر ئوقۇيدۇ.ئەمما ئۆزىنىڭ تۈرمىدە تۆت كۈندىن ئارتۇق تۇرۇشىنى ياكى بىر قانچە ئاي ياكى يىل تۇرۇشىنى بىلىدىكەن، ئۇ كىشى كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ قارىشىدا مۇساپىرنىڭ ھۆكمىدە بولمايدۇ، يەنى نامازنى تولۇق ئوقۇيدۇ.كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ قارىشىدا نامازنى قەسىر ئوقۇش دۇرۇس بولىدىغان سەپەر مۇساپىسى 80 سەكسەن كىلومېتىر ئەتراپىدا دەپ بېكىتىلگەن. كىمكى سەكسەن كىلومېتىر ياكى ئۇنىڭدىن يىراق بولغان جايغا سەپەر قىلىدىكەن ئۇ كىشى ئۆز يۇرت دائىرىسىدىن ئايرىلغاندىن باشلاپ نامازنى قەسىر قىلىدۇ ۋە جەملەپ ئوقۇشقا رۇخسەتتۇر. ھوشۇقىنى باسىدىغان ئاياغ بولسا ئۈچكېچە كۈندۈز ئۇنىڭغا مەسىھ قىلىدۇ، رامىزان بولسا روزا تۇتماي ئېغىز ئاچىدۇ.باشقا بىر يۇرتقا سەپەر قىلىپ ئۆزىنىڭ قاچان قايتىشىنى بىلمەيدىغان كىشىمۇ شۇ يۇرتتا تۇرغان مۇددەت جەريانىدا مۇساپىرنىڭ ھۆكمىدە بولىدۇ.ئىبنى قۇدامە رەھىمەھۇللاھ مۇغنى ناملىق ئەسىرى 2توم 215بەتتە مۇنداق دەيدۇ: بىر جايدا تۆت كۈندىن ئارتۇق تۇرۇشنى مەقسەت قىلمىغان كىشى گەرچە بىر قانچە يىل تۇرۇپ كەتسىمۇ نامازنى قەسىر قىلىدۇ، شۇنىڭدەك ئۆزىنىڭ ئىشىنى تۈگىتىمەن دەپ تۈگىتەلمىگەن ياكى جىھادقا چىقىپ قايتىپ كېلىپ بولالمىغان، ھۆكۈمەت تەرەپتىن تۈرمىگە سولانغان ياكى كېسەللىك سەۋەبىدىن بىر يەردە تۇرۇپ قالغان، ئۆز قارىشىدا قىسقا مۇددەتتە ياكى ئۇزۇن ۋاقىتتا ئىشىم پۈتىدۇ دەپ قارىغان كىشىلەر، يۇقىرىقى ھالەتلەرنىڭ نامازنى قەسىر قىلىپ ئادا قىلىدۇ.ئىبنى مۇنزىر رەھىمەھۇللاھ مۇنداق دەيدۇ: ئالىملار، مۇساپىر بىر يەردە مۇقىم تۇرۇشنى مەقسەت قىلماي گەرچە بىر قانچە يىل تۇرۇپ قالسىمۇ نامازنى قەسىر قىلىدۇ دېگەن كۆزقاراشتا بىرلىككە كەلگەن. بۇ ھەقتە تەپسىلى مەلۇماتقا ئېرىشىش ئۈچۈن 105844 نومۇرلۇق سوئالنىڭ جاۋابىغا مۇراجىئەت قىلىنسۇن.ئىككىنچى: تۈرمىدە يېتىۋاتقان مەھبۇسلارغا جۈمە ئوقۇش پەرز ئەمەس، ئەمما مۇمكىن بولسا ئۇلار تۈرمىنىڭ مەسچىتىدە توپلىشىپ جۈمە ئوقۇسا بولىدۇ، ئۇنىڭغا مۇمكىن بولمىسا ھەر كىم ئۆز كامېرىسىدا بەش ۋاقىت نامازنى ئادا قىلسا بولىدۇ.شەيخ ئىبنى باز رەھىمەھۇللاھ مۇنداق دەيدۇ: يۇقىرى دەرىجىلىك ئۆلىمالار ھەيئىتىنىڭ كېڭىشى بۇ مەسىلىگە تۆۋەندىكىدەك پەتىۋا بەرگەن: تۈرمىدىكى مەھبۇسلارنىڭ ھەممىسى ئۆز كامىرلىرىدا تۇرۇپ جۈمە نامىزى ۋە بەش ۋاقىت نامازنى بىر ئىمامغا ئەگىشىپ ئوقۇشقا قادىر بولالمايدۇ، پەقەت مىكرىپۇن ئارقىلىق ئىمامنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلىيالايدۇ، ئۇلارنىڭ مەسچىتكە بېرىشى مۇمكىن بولمىغانلىقى ئۈچۈن ئۇلارغا جۈمە نامىزى پەرز بولمايدۇ. ئەگەر تۈرمە مەسچىتىدە جۈمە نامىزى ئوقۇلىدىغان بولسا، شۇنداقلا ئۇلارنىڭ مەسچىتكە بېرىشى مۇمكىن بولسا، جامائەت بىلەن جۈمە نامىزى ئوقۇيدۇ، مۇمكىن بولمىسا جۈمەنىڭ ئورنىغا پېشىن ئوقۇيدۇ.تۈرمىدىكىلەرنىڭ ھەممىسى بىر مەسچىتتە ناماز ئوقۇشقا مۇمكىن بولمىسا، ھەر بىر كامىردىكىلەر ئۆز ئالدىغا جامائەت بولۇپ بەش ۋاقىت نامازنى ئۆز كامېرىلىرىدا ئوقۇيدۇ. پەزىلەتلىك شەيخ ئىبنى باز پەتىۋالىرى توپلىمى 12توم155156بەتلەر.سەئۇدى ئەرەبىستان ئىلمى تەتقىقات دىنى پەتىۋا تەشۋىقات كومىتېتى ئالىملىرى مۇنداق دەيدۇ: تۈرمىنىڭ ئىچىدە ياكى باشقا ئورۇندا جۈمە نامىزى ئوقۇلىدىغان بولسا، تۈرمىدىكىلەر بېرىپ ناماز ئوقۇشقا قادىر بولالىسا ئۇلارغا جۈمە ئوقۇش پەرز بولىدۇ. ئەگەر جۈمە نامىزىغا بېرىش ئىمكانىيىتى بولمىسا، پېشىن نامىزى ئوقۇيدۇ. سەئۇدى ئەرەبىستان ئىلمى تەتقىقات دىنى پەتىۋا تەشۋىقات كومىتېتى 8184.ئەگەر تۈرمىدىكى مەھبۇسلارغا سوت ھۆكۈم قىلىنغان بولسا، بۇ ھۆكۈم ئۇلارغا مەزكۇر تۈرمىدە ئىجرا قىلىنسا، ئۇ تۈرمىدە مۇقىمنىڭ ھۆكمىدە بولىدۇ، ئۇلارنىڭ نامازنى قەسىر قىلىشى، جۇغلاپ ئوقۇشى ۋە رامزاندا ئىپتار قىلىشىغا رۇخسەت قىلىنمايدۇ، ئۇلارنىڭ ھەر بىر بۆلىكى ئۆزىنىڭ كامېرىلىرىدا نامازنى جامائەت بولۇپ ئوقۇيدۇ، ئۇلارغا جۈمە ئوقۇش پەرز ئەمەس لېكىن تۈرمە باشلىقلىرى ئۇلار ئۈچۈن تۈرمە مەسچىتىدە توپلىشپ جۈمە ئوقۇشقا رۇخسەت قىلسا، ئۇ ۋاقىتتا جۈمە ئوقۇسا بولىدۇ.ئەمما مەھبۇسلار ئۆزلىرىنىڭ ئەتە قايسى تۈرمىدە بولىدىغانلىقىنى بىلمەيدىكەن يەنى ئۇلارنى سوت قىلمىغان بولسا، تۈرمىدە مەھبۇسلارنى بىر تۈرمىدىن يەنە بىر تۈرمىگە يۆتكەيدىغان ئىش بولسا، ئۇلار مۇساپىرنىڭ ھۆكۈمىدە بولۇپ، نامازنى قەسىر قىلىپ جۇغلاپ ئوقۇسا بولىدۇ. ئاللاھ تائالادىن زۇلۇمغا ئۇچرىغان ئەسىرلەرنى تۈرمىدىن ئازات قىلىشىنى، قىيىنچىلىقتا قالغان مۇسۇلمانلارنىڭ قىيىنچىلىقىنى ئاسان قىلىشنى سورايمىز.بۇ ھەقتە تېخىمۇ كۆپ مەلۇمات ھاسىل قىلىش ئۈچۈن 81421 نومۇرلۇق سوئالنىڭ جاۋابىغا مۇراجىئەت قىلىنسۇن.تۈرمىنىڭ قاراڭغۇ كامىرىلىرىدا ۋاقىتنى بىلمەيدىغان مەھبۇسلار ناماز بىلەن روزىنى قانداق قىلىدۇ؟نامازنى قەسىر قىلىپ ئۇقۇش دۇرۇس بولىدىغان مۇساپە توغرىسىدا
|
ئاتتىلا قانداق كىشى ؟ تارىخ بەتلىرى تارىخ بەتلىرى ئاتتىلا قانداق كىشى ؟ بۇ تېما 1166 قېتىم كۆرۈلدىئاتتىلا قانداق كىشى ؟ بۇ يازما تەرىپىدىن نادىرلاندى20111208 ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، . . ، ، . . . ، ، ، . . ، ، . . ، ، : ، . ، . . . ، ، ، ، . ؟ ، . . ، ، . ، ، ، ، ، . . . . . . : 12 : ، ، ، ، ، ، . ، . ، . ، . . . ، 476 . ، . ، . 53 . ، ، ، ، ، ، . . ، ، . ، . ، ، ، ، . ، . . ، . . . ، ، ، . ، . ، . ، ، . ، . ، ، . . ، ، ، ، . ، ، ، . . . . ، . ، . ، ، . . ، ، ، . ، . ، . ، . ، ، . . . ، . . . ، . . ، . ، . . ، ، . ، ، . ، . . ، . : .تەستىقلانغان ۋاقىت : 20111206, 23:48چوققا باش يازما ۋاقتى : 20111206 23:33 مىنىڭ چچ دىكى ئىسمىمۇ ئاتتللا..........بۈگۈن تولۇق بىلىۋالدىمچوققا 1 قەۋەت ۋاقتى : 20111207 00:43 نۇمۇرى : 4685موشۇنداق ياخشى مەزموننى بىزگە يەتكۈزگىنىڭىزگە رەھمەت .چوققا 2 قەۋەت ۋاقتى : 20111207 08:51 نۇمۇرى : 4648رەخمەت سىزگە،ياخشى تېما يوللاپسىز.چوققا 3 قەۋەت ۋاقتى : 20111207 09:17 ئاتتىلا توغرىسىدا تەپسىلى چۈشەنچىگە ئىگە بولدۇم ، رەھمەت سىزگە .چوققا 4 قەۋەت ۋاقتى : 20111207 12:14 بۇ تېمىدا ئاتتىلا توغرىسىدا تەپسىلىي مەلۇماتلار بار. كۆرۈپ قويۇڭلار.چوققا 5 قەۋەت ۋاقتى : 20111207 15:57 بۇ مەزمۇن 5قەۋەتتىكى دە20111207 15:57يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :مەن بۇ تېمىنى كۆرمەپتىكەنمەن.رەھمەت ئۇستاز......چوققا 6 قەۋەت ۋاقتى : 20111208 00:43 0.048421 4, :0110 09:08, 06003611
|
11 قازان 13:35الماتى. قازاقپارات الماتىدا رۋزۋددينوۆ اتىنداعى مەديتسينالىق ستوماتولوگيالىق كوللەدجى ستۋدەنتتەرىنە ءدىني ەكسترەميزمدى الدىن الۋ شارالارى تۋرالى ايتىلدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.اقپاراتتىق توپتىڭ ءتۇسىندىرۋ مۇشەسى، ءدىنتانۋشى مەيمانقوجا نۇرمۇحاممەد ستۋدەنتتەرگە جات اعىمداردان كەلەتىن قاۋىپ تۋرالى تۇسىندىرە وتىرىپ، ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى جۇرگىزىلىپ جاتقان مەملەكەتتىك ساياسات تۋرالى ايتتى.ونىڭ ايتۋىنشا، 20112019 جىلدار ارالىعىندا ءدىني ەكسترەميزمگە بايلانىستى 1000 عا جۋىق ادام قىلمىس جاساعان. ونىڭ ىشىندە 32 ادام قازىر تەمىر توردىڭ ار جاعىندا جازاسىن وتەپ جاتىر.سونىمەن قاتار، لەكتور ادامداردىڭ ءداستۇرلى كوزقاراستان قالايشا دەسترۋكتيۆتى اعىمعا اۋىپ كەتەتىنىن ءتۇسىندىردى.ادامدار قازىر ءدىندى سىرتقى فورماسىندا قابىلداي باستاعان. ال ءبىزدىڭ اتابابامىز ءدىندى جۇرەكپەن قابىلداعان. ونىڭ ءبارى ءبىزدىڭ ادەبيەتىمىزدەن، سالت داستۇرىمىزدەن كورىنىس تابادى. سالت داستۇرىمىزدە ىزگى يدەيالار، رۋحاني قۇندىلىقتار ساقتالعان. قىزداردىڭ سالەم سالعانى، بەتاشارى، ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت دەگەن دەگەن باۋىرماشىلدىقتىڭ بولۋى، تۋعان تۋىس اراسىنداعى قاتىناس. مۇنىڭ بارلىعى دىنمەن بىتە قايناسقان قۇندىلىقتارىمىز. تۋعان جەرىمىزدى، ءتىلىمىزدى، تاريحىمىزدى سىيلاۋدى دىنگە قاراما قايشى كەلتىرۋگە بولمايدى. سەبەبى ءبىزدىڭ داستۇرلەرىمىزدىڭ ىشىندە ءدىني قۇندىلىقتار بار. ونى بولەك شىعارۋعا قاراۋعا بولمايدى. رۋحاني قۇندىلىقتارىمىز ۇندەس. ال دەسترۋكتيۆتى دىندەگىلەر بۇل ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى مويىندامايدى. سودان بارىپ اداسقانىن بىلمەي قالادى، دەدى نۇرمۇحاممەد مەيمانقوجا.ايتا كەتۋ كەرەك، مۇنداي ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى قازىر الماتى قالاسىنىڭ كوپ ورىندارىندا ءوتىپ جاتىر. لەكتور قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 20172020 جىلدارعا ارنالعان ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتى تۋرالى ايتىپ بەردى.كەزدەسۋ بارىسىندا ستۋدەنتتەر وزدەرىن قىزىقتىرعان ساۋالدارعا ناقتى جاۋاپ الدى.
|
2021 5 2021 11:42نۇر سۇلتان. قازاقپارات ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ۇلى دالا ۇلاعاتتارى اتتى كىتابىنىڭ جالعاسىن ۇسىنامىز.ءدىن رۋحسىزدىق پەن قاناعاتسىزدىقتىڭ الدىنا قويىلعان ەڭ بەرىك قامالداردىڭ ءبىرى.ءدىن تۋرالى ءسوز، سايىپ كەلگەندە، ادامنىڭ جان دۇنيەسىنىڭ تازالىعى مەن ادامگەرشىلىگى تۋرالى ءسوز. ءدىن ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋ شارتىنىڭ قالىپتاسقان قاعيداتتارى ءارى ادامزات دامۋىنىڭ قۇبىلاناماسى.ءدىني نانىم سەنىم ادامزاتپەن بىرگە پايدا بولعان. ادامنىڭ تابيعات تىلسىمدارى مەن جۇمباقتارىن قابىلداۋ كەزىندەگى العاشقى ءىس ارەكەتتەرى ونىڭ تانىمىن تۋعىزدى. ءدىننىڭ قاينار كوزى سول باعزى زامانداردان باستاۋ الىپ، ۋاقىت وتە كەلە ول ءارتۇرلى اعىم، سان سالالى سەنىم سۇرلەۋى رەتىندە قالىپتاسا باستادى. ءدىندى زەردەلەۋ، ونى ءتۇسىنۋ باعىتىنداعى باستاپقى ىزدەنىستەر العاشقى قاۋىمدىق قۇرىلىس كەزىندە قالىپتاسا باستاعانى داۋسىز. ءبىزدىڭ زامانىمىزدا ول وراسان زور عىلىمي الەۋمەتتىك نىسانعا، فيلوسوفيالىق كاتەگورياعا اينالىپ، ەسەپسىز عىلىمي ەڭبەكتەر مەن سان جەتپەس ساراپتاۋ پايىمداۋلار جاريالانىپ جاتىر.جالپى، شاريعات تۋرالى قازىر بىرنەشە اعىم بار سىڭايلى. سولاردىڭ ءبىرى قۇدايسىزدىق پىكىرىن ۇستاناتىندار. ەكىنشىسى، يسلام دىنىنە تازا ۇلتشىلدىق تۇرعىسىنان قارايتىندار. ەندى بىرەۋلەرى يسلام ءدىنىنىڭ نەگىزدەرىن حالىقشىل مەملەكەتشىل تۇرعىدان تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ونىڭ قادىرىن بىلەتىندەر. وسى ءۇش باعىتتا دا ۇگىت ناسيحات جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر.قازىر العاشقى ەكى باعىتتىڭ ىشىندە ءدىني اعىمداردى دارىپتەيتىندەر، ول تۋراسىندا وتە ءجيى جازىپ، تىنباستان قىزمەت جاساپ جۇرگەندەر كوپ. بۇلاردىڭ كىتاپتارى مەن جيناقتارىن وقىپ العان ءدىني ساۋاتى ءالى كەمشىن ادام نەگىزگى ءدىن وسى ەكەن دەپ ويلايدى. سودان قاتەلىككە ۇرىنادى. ويتكەنى، ءدىني ساۋاتتىڭ ازدىعى، ءدىني ورىنداردىڭ تازا ءدىندى جالعان دىننەن اجىراتۋ باعىتىنداعى دارمەنسىز جۇمىستارى وسىنداي جاعداي تۋعىزىپ وتىر.يسلام ءدىنىن، ونداي ەلدەردەگى تۇرعىندار تولىق حابارى بولماعاندىقتان، قۇبىجىق ءدىن، زورلىق زومبىلىقتى ۇستاناتىن اعىم دەپ قابىلدايدى. سىرتتان تاڭىلعان ناسيحات تا سونى ۋاعىزداۋدا. اراب الەمىن ايتپاي اق قويالىق، ءوزىمىز بىلەتىن دەرەككە جۇگىنسەك، يسلام ءدىنى تۋرالى: تاريحى مەن فيلوسوفياسى، قۇقىعى مەن ەكونوميكاسى، وركەنيەتى مەن ونەرى، مادەنيەتى مەن ادەبيەتى دەگەن تاقىرىپتىق تانىمدىق ءارى عىلىمي ساراپتامالىق ەڭبەكتەر ءالى جان جاقتى تالدانىپ، جارىق كورگەن جوق. ءبىز اللاعا قۇلشىلىقتىڭ جالپى باستاۋىش كانوندارى نەگىزىندە ءجۇرىپ جاتىرمىز. حالىقتىڭ يسلام ءدىنى تۋرالى ءبىلىم تۇسىنىگى ءالى العاشقى كەزەڭدە قابىلدانعاننان كوپ اسا قويعان جوق. ءدىني سەزىمنىڭ بالاڭدىعى كۇندەلىكتى ومىردە اركەز بوي كورسەتىپ جاتادى.حالىقتىڭ ءدىني ساناسى بەرىك، كوزقاراسى تۇراقتى ءارى سەنىمدى بولعان جاعدايدا، ونىڭ ىنتىماعى مەن بىرلىگى، ءوز ەلىنىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭىنە دەگەن سەنىمى بەرىك بولا ءتۇسىپ، ءبىر ماقساتقا جۇمىلۋدىڭ نەگىزگى ۇستانىمى قالىپتاسادى. ءبىز حالىقتار دوستىعىن دامۋدىڭ العىشارتى رەتىندە ۇستانىپ كەلەمىز. بۇل دا بەرىك تۇجىرىم. ەندى وسىنى ءدىني نانىم سەنىمدەر تۇرعىسىنان بەكىتە تۇسسەك، حالىقتىڭ پاتريوتتىق سەزىمى جالاڭ ۇراننان گورى جالىندى رۋحقا اينالار ەدى.كەلەشەكتەن كۇدەر ۇزبەۋ سياقتى وتكەندەگىنىڭ ءبارىن بىردەي وزەككە تەبۋگە دە بولمايدى. يسلام دىنىنە دەيىن دە وسىناۋ بايتاق دالادا يماني نيەت پەن ادامگەرشىلىك ىزگى قارىم قاتىناستار بولعان. ەجەلگى عۇن پاتشالىعىنان بەرمەن قاراي ەلىمىز كوك تاڭىرىنە تابىنىپ ءومىر ءسۇردى. مۇنىڭ ءداستۇرلى ەلەمەنتتەرى حالقىمىزدىڭ ومىرىندە ءالى دە بار.نانىمىمىزداعى تابيعاتقا دەگەن قۇرمەتتى كوزقاراس، كۇن مەن ايدى قاسيەت تۇتۋ ءبىزدىڭ اتا بابا ءدىنىمىزدىڭ تاريحي كورىنىسى رەتىندە ءالى كۇنگە حالقىمىزبەن بىرگە جاساپ كەلەدى. ءبىز بۇل نانىم سەنىمدەردى ءوز ومىرىمىزدەن سىزىپ تاستاي المايمىز. قيسىندىق جانە ومىرشەڭدىك جاعىنان ونىڭ قازاق بالاسىن جاقسىلىققا، ىزگىلىككە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋدەگى ءرولى ءوزىنىڭ رۋحاني كۇشىن جويعان جوق. رۋحاني تازالىعىمىزدى ساقتاۋداعى تاڭىرلىك تۇسىنىكتەردى ءالى دە ىزگى ءدىننىڭ امالدارى رەتىندە تۇتىنۋدامىز.بۇل جاعىنان كەلگەندە، يسلام ءدىنىنىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى مەن ۇستانىمدارى ءبىزدىڭ بابالارىمىز ۇستانعان نانىم سەنىمدەرمەن ۇشتاسىپ جاتادى. سونىمەن قاتار يسلام دىنىندەگى قوناقجايلىق، مەيماندوستىق، كەمتار مەن كەدەيگە كومەك قولىن سوزۋشىلىق، باۋىرمالدىق سەكىلدى جاقسى ادەتتەردى وزگەلەرگە ونەگە رەتىندە ايتىپ جەتكىزۋ جاعى دا ۇندەس كەلەدى. ءارى ولاردىڭ مۇسىلماندىق قاعيداتتارمەن سايكەس كەلەتىندىگىنىڭ ءوزى كەرەمەت ەمەس پە؟! مەنىڭ بىلۋىمدە، مۇحاممەد پايعامبارىمىزدىڭ حاديستەرىنىڭ بىرىندە قۇران سۇرەلەرى مەن اياتتارىندا ناقتى امالى ايتىلماعان ماسەلەنى ۇلتتىق داستۇرلەردەن ىزدەگەن ءجون دەگەنگە ساياتىن ۇعىم دا بار. دەمەك، ارۋاقتى قۇرمەتتەۋ، بەيىت باسىنا بارىپ دۇعا باعىشتاۋدىڭ، ناۋرىزدى قۋانا قارسى الىپ، جاڭا تۋعان ايمەن امانداسۋدىڭ ءدىن الدىندا ەشقانداي دا ايىبى جوق. بۇلاردىڭ قاي قايسىسى دا اللا تاعالانىڭ ءوزى جاراتقان يگىلىكتەرىنە جاسالاتىن ءداستۇرلى قۇرمەت قانا.دانىشپان ابايدىڭ قۇدايشىلىق جۇرەكتە. قالپىڭدى تازا ساقتا دەۋى دە سودان.بۇل ماسەلەنى دە ءبىزدىڭ ءدىنباسىلار مەن وسى سالامەن اينالىسىپ جۇرگەن تەولوگ ماماندارىمىز دەندەپ اشىپ، دايەكتەپ، دەرەكتەپ بەرۋى قاجەت.كونە تاريحي يسلام ءدىنىنىڭ وركەنيەتتىك، گۋمانيستىك قالىپتارىن جان جاقتى بىلمەگەندىكتەن، ونى تەك كۇش كورسەتۋ، زورلىق جاساۋ ءدىنى دەپ تۇسىنۋشىلىك ەرتە زاماننان بار ەكەنىن ايتادى. بۇل بىلمەستىك سالدارى. بۇعان ءبىز ورە تۇرەگەلىپ داۋ ايتپاي، قايتا بايىپتى، تاريحي، عىلىمي تۇرعىدان دالەل كەلتىرىپ، پاراساتتى دەڭگەيدە تۇسىنىك بەرۋىمىز كەرەك. مۇنداي جاڭساقتىق قازىرگىدەي تەرروريزم مەن ەكسترەميزم سەكىلدى جاڭا عاسىردىڭ جويقىن ىندەتتەرى ءورشىپ تۇرعان كەزدە تىپتەن قاۋىپتى.يسلام ءدىنى ەشقانداي دا قۇبىجىق ءدىن ەمەس. بۇل پىكىردى كەز كەلگەن مۇسىلمان بالاسى قانداي جەردە، قانداي جاعدايدا بولماسىن، ايتىپ، ءتۇسىندىرۋى كەرەك. بۇل يماندىلىق پارىزى.ءوز ءدىنىڭدى قورعاپ، وعان دالەلسىز كەلتىرگەن زياندى تۇسىنىكپەن قايتارۋ ماقساتىندا يگى ارەكەت جاساساڭ، بۇل ۇلكەن ساۋاپ. ءبىر ادام ءبىر مۇسىلماندى ولتىرسە، ول جەر بەتىندەگى بارلىق مۇسىلماندى ولتىرگەنگە تەڭ دەگەن قاعيداتتى قۇران ايتادى. سول سەكىلدى يسلام ءدىنىنىڭ ىزگى جاعى مەن يگى قاسيەتتەرىن ايتقان ءاربىر مۇسىلمان بارلىق مۇسىلمانعا تيەسىلى ساۋاپتى الادى. ءبىز وسى پىكىردى ۇنەمى نازارىمىزدا، جۇرەگىمىزدە ۇستاۋىمىز كەرەك. ءبىراق بۇل يسلام ءدىنى باسقا دىندەردەن جوعارى تۇرادى دەگەن ءبىرجاقتى كوزقاراستى بىلدىرمەيدى. الايدا، ءبىزدىڭ دىنىمىزگە بەرىلىپ جاتقان جوسىقسىز باعا مەن ءجونسىز ويلاردى اۋىزدىقتاۋ ءۇشىن ءاربىر مۇسىلمان بۇلاردى ءبىلۋى قاجەت.قازىر يسلامداعى ەكىنىڭ ءبىرى بىلمەي ايتىپ جۇرگەن ماسەلە: جيھاد تۋرالى ماسەلە. جيھاد يسلام دىنىندە ايتىلاتىن ۇعىم ەكەنى راس. ءبىراق مۇنىڭ اياسىن تەك قانا لاڭكەستىكپەن شەكتەيتىن بولساق، قاتتى قاتەلەسەمىز. ونىڭ قازاقشا ۇعىمى بەلگىلى ءبىر ناتيجەگە، ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن كۇش قايرات جۇمساۋ، ىنتا جىگەر تانىتۋ، ماقسات ءۇشىن كۇرەسۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. بۇل ءسوزدى قازىر قارۋ الىپ سوعىسۋ، ءوزىن قۇرباندىققا شالۋ ماعىناسىندا قولدانىپ ءجۇر. قۇراندا جيھاد ءسوزى 35 جەردە كەزدەسەدى. سونىڭ تورتەۋىندە عانا سوعىس ۇعىمىندا قولدانىلعان. كوپ ادام ءوزىن مۇسىلمان ساناعانمەن، قۇراننىڭ جالپى ءمان مازمۇنىمەن دە تولىقتاي تانىس ەمەس. سوندىقتان شولاق تۇسىنىك شالا ۇعىمدى تۋعىزادى.ءدىني عۇلامالاردىڭ ەڭبەكتەرىندە ول ءسوز اللانى تانۋدىڭ جولىنداعى ساپار، ۇمتىلىس رەتىندە بەرىلەدى. وسى ماعىنا شىندىققا جاقىن. كەڭىنەن تۇجىرىمداعاندا ونىڭ ماعىناسى ادامنىڭ وزىمەن كۇرەسى، ءوز بويىنداعى جاعىمسىز ارەكەتتەردى جويۋ، ناداندىقپەن مايدانى، تۇرمىستىڭ جاقسارۋى جولىنداعى ەرىك جىگەر، سانانىڭ سىلكىنۋى سەكىلدى قاسيەتتەر بولسا كەرەك. شاريعاتتا ول ءسوز جاراتۋشىنىڭ شاپاعاتىن سەزىنۋ دەپ تە قولدانىلادى. يمان زاڭدىلىقتارىن زەرتتەۋشىلەر جيھاد ماجبۇرلىك جاعدايدان دا بولۋى مۇمكىن ەكەنىن جوققا شىعارمايدى. مىنە، وسى جاعداي كەلە كەلە قيت ەتسە، قارۋ الىپ سوعىسىپ، جازىقسىز جانداردىڭ قانىن توگىپ، اۋىر كۇنا ارقالاۋدىڭ سيپاتىنا اينالدى. ءبىز مۇنداي تۇسىنىكتى قىلمىس ءارى كۇنا دەپ ەسەپتەيمىز. دەمەك، بۇل تۇرعىدا ناداندىققا قارسى ارەكەت جاساعانىمىز ابزال.كەڭەستىك كەزەڭدەگى قىزىل تەرروردىڭ حالىقتاردى قۋعىن سۇرگىنگە ۇشىراتۋداعى زورلىق زومبىلىعىن ءوز ومىرىندەگى تۇرمىستىق تاۋقىمەتتەرمەن بىرگە بولىسكەن قازاق حالقىنىڭ سول كەزدەگى جان دۇنيەسىندەگى ءۇنسىز قارسىلىعى بولادى. قازاقتاردىڭ بوسىپ كەلگەن حالىقتاردى پانالاتۋى مەن ادامگەرشىلىك قولىن سوزۋى سول ناۋبەتكە ىشتەي قارسىلىق بولعان شىعار؟ قارا كۇشكە قارسى قاراپايىم اقىل پاراساتتى قولدانۋ ۇلى كۇرەس، يماني مايدان. دەمەك، ءبىزدىڭ حالقىمىز زايىرلى جيھادتىڭ ۇزدىك ۇلگىسىن كورسەتكەن جۇرت. بۇل ءبىزدىڭ بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن ماڭگىلىك ماقتان، ومىرلىك ونەگە بولسا كەرەك.يسلامداعى سول ادەمى ءادىپتى قازىر ءدىن بۇزارلار مەن باس بۇزارلار مۇلدەم تەرىس قولدانىپ ءجۇر. جيھاد ادامدى ءولتىرۋدىڭ امالى ەمەس، دۇشپاندىق جاعدايلاردا دا جول تابۋدىڭ قياناتتان تىس ارەكەتى بولۋى ءتيىس. جەكە ادامنىڭ جيھادى دەگەن ۇعىمنىڭ ءوزى تىم شارتتى. ءبىر ەل نەمەسە مەملەكەت رەسمي تۇردە ەكىنشى ءبىر ەلگە سوعىس جاريالاعاندا بولاتىن ەرەكشە ءىس ارەكەتتى سوعان جاتقىزۋعا بولاتىن شىعار، ال جەكە ادامنىڭ وزبىرلىعى بولماسا ادام ءولتىرۋ ارەكەتى شاريعاتقا ساي كەلمەيدى. الەمدىك لاڭكەستىك ءورشي تۇسكەن قازىرگى جاعدايدا ۇجىمدىق ۇرىسقا شىقتىق دەپ جۇرگەن وزبىر توبىردىڭ تاعىلىق ارەكەتىن ەشبىر ءدىننىڭ زاڭدىلىقتارىمەن اقتاپ الۋعا بولمايدى.كەيىنگى كەزدەردە سىرتتان ەنگەن سان ءتۇرلى اعىمداردىڭ اۋانىمەن باس كوزگە قاراماي ەلدى، جۇرت مۇددەسىنە قىزمەت ەتىپ جۇرگەن جەكە ازاماتتاردى ايىپتاۋ، ءتىپتى تۇقىرتا ەسە قايتارۋ سياقتى كەلەڭسىز ارەكەتتەر بوي كورسەتىپ قالىپ ءجۇر. جاماندى جاسىر، جاقسىنى اسىر دەمەي اق قويايىق، ءبىراق كوپكە كۇل شاشۋعا بولمايدى عوي. جاۋىردى جابا توقۋدىڭ دا قاجەتى جوق. سىن تۇزەلمەي، ءمىن تۇزەلمەيدى دەگەندى دە ەستەن شىعارماۋ كەرەك. ياعني، ايتىلعان سىن ەسكەرتپە ساليقالى بولىپ، ونىڭ قوعام دامۋىنا سەپتىگى تيگەنى ءجون. ال كولگىرسىگەن سىن سىماق كولدەنەڭ كوك اتتىنىڭ اۋجايىندا اداسىپ، سولاردىڭ ۇپايىن تۇگەندەپ جاتسا، ول بارىپ تۇرعان قىلمىس. سونى ويدان شىعارماۋ كەرەك.سودان كەيىن، دەموكراتيا دەگەن تەك قانا قۇقىقتار ەمەس، سونىمەن بىرگە ايتارلىقتاي مىندەتتەر جۇكتەيتىنىن دە ۇمىتۋعا بولمايدى. ەندەشە، اركىم اعات باسقان ارانداتۋ ارەكەتى ءۇشىن جاۋاپ بەرۋگە ءتيىس. يگىلىكتى ءىس قانا ىزگىلىكتى مۇراتقا جەتكىزبەك. مەملەكەت ماعان كومەك كورسەتپەدى دەپ كىنالاۋدان بۇرىن، مەن قوعامعا قانداي قولداۋ كورسەتتىم؟ دەگەندى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ الۋدىڭ دا ارتىقتىعى جوق.وسىندايدا الەمدىك دەڭگەيدەگى ايگىلى اقىنداردىڭ ءبىرى ا. س. پۋشكيننىڭ: مەن ءوز وتانىمدى، جەمە جەمگە كەلگەندە، جەردەن الىپ، جەرگە سالۋىم مۇمكىن. ءبىراق ونى بوگدە ەشكىمنىڭ تىلدەۋىنە ەشقاشان دا جول بەرە المايمىن! ، دەگەنى ەرىكسىز ەسكە ورالادى. ال ورالاتىن سەبەبى، جات جۇرتتىقتار كىنا تاعىپ، كۇندەيتىن ەمەس، تاڭدانىپ، مۇلتىكسىز مويىندايتىن ەل بولساق ەكەن دەگەن ارمان ۇلتتىڭ يماني ىزگى قاسيەتتەرىن كورسەتۋدىڭ ۇلگى تۇعىرى بولۋى شارت.وسىلاردى سوناۋ سيريادا سودىرلاردىڭ سويىلىن سوعىپ، تەك ءوزى عانا ەمەس، بۇكىل وتباسىن قۇرباندىققا شالىپ جۇرگەن، جەر جەرلەردە قولدارىنا قارۋ الىپ، ەل امان، جۇرت تىنىشتا مويىندارىنا قان جۇكتەپ جۇرگەن، ەڭبەك ەتپەي اق جاقسى تۇرمىس كەشكىسى كەلىپ، قىلمىسقا بارىپ، اداسىپ جۇرگەن جانسەبىل جاستار ۇقسا يگى ەدى. ولاردى تەك تەلەارنالار مەن ينتەرنەتتەن، باسقا دا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنان قۇيىلىپ جاتقان اسىرە ءمانسىز مالىمەتتەر تاربيەلەمەسە ەكەن. تەپسە تەمىر ۇزەتىن جىگىتتىڭ قولىنا قاندىاۋىز قارۋ الىپ، وق جاۋدىرۋى، ءسويتىپ، قوعام تىنىشتىعىن بۇزۋى كىمگە قاجەت؟ بەيكۇنا جانداردى جەر جاستاندىرىپ، انانى جەسىر، بالانى جەتىم اتاندىرعاندا ولار نە وپا تاپپاق؟ ءوزىنىڭ ادامگەرشىلىككە، يماندىلىققا جات قىلىعىمەن، جانتۇرشىگەرلىك جاۋىزدىعىمەن ونداعان وتباسىنىڭ شاڭىراعىن ورتاسىنا تۇسىرە ويرانداپ، قايعىدان قان جۇتقىزعان پەندەنىڭ كۇناسىن قۇداي قالاي كەشىرەدى؟!مۇنداي جاعدايلاردىڭ الدىن الۋدىڭ قانداي العىشارتتارى بار جانە جاستار اراسىنداعى جۇمىستى جەتىلدىرە جۇرگىزۋدىڭ قانداي ءتيىمدى تەتىكتەرى بار دەگەن سۇراقتار كىم كىمدى دە تولعاندىراتىنى ءسوزسىز. بۇل تۇرعىداعى ءىس شارالار مەن ونىڭ مەملەكەتتىك يدەولوگياسىمەن ەلىمىز جان جاقتى ءارى تۇراقتى تۇردە اينالىساتىن بولادى. ايتسە دە، كامەلەتكە تولعان ءاربىر ازامات ءوزىنىڭ كەز كەلگەن ارەكەتىن ويلانىپ ىستەۋى، قوعامدىق ءتارتىپ نورمالارىنا بۇقپانتايسىز باعىنۋى ءتيىس. ەشكىمنىڭ دە وبال مەن ساۋاپتى، زاڭدىلىق پەن ادامگەرشىلىكتى ۇمىتىپ، ناقاق كوزدىڭ جاسىنان ءوز جاعدايىن جاقسارتۋعا قۇقى جوق!قازاقستان تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا بەس رەت الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر جەتەكشىلەرىنىڭ سەزدەرىن وتكىزدى. مۇنداعى ماقساتىمىز، ەڭ الدىمەن، قازىرگى وزگەرمەلى الەمدەگى تۇرلەنىپ جاتقان ادام پيعىلىن ىزگىلەندىرۋ بولاتىن. ول ءۇشىن كلاسسيكالىق ءدىني اعىمداردىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماعىن قالىپتاستىرىپ، ادامزاتتىڭ ورتاق قۇندىلىقتارى نەگىزىندە ءبىر ارناعا جۇمىلدىرۋدى ماقسات تۇتتىق. بۇل تۇرعىدا اتقارىلعان جۇمىستاردى ءبىز ادامزات ءومىرىن جاقسى جاعىنان تۇزەۋگە باعىتتالعان ادامي ءىس ارەكەتكە قوسقان قازاقستان حالقىنىڭ ۇلەسى دەپ باعالايمىز. زور دا ساۋاپتى ءىس اتقاردىق دەپ ماقتانباي اق قويالىق، ءبىراق دىندەر اراسىنداعى ديپلوماتيانىڭ ءتىلى ىزگىلىك پەن يماندىلىق ەكەنىن تۇسىندىرۋگە بارىنشا ارەكەت جاسادىق.قازاقستان ءوزىنىڭ اتا زاڭىندا اشىق جازعانىنداي، زايىرلى مەملەكەت. ءدىن مەن مەملەكەت ءبىر بىرىنەن تاۋەلسىز. ءبىراق قانداي ءدىن بولماسىن، ول سول ايماقتاعى مەملەكەت دامۋىنا ءوزىنىڭ تەرىس اسەرىن تيگىزەتىن بولسا، ءبىز بۇعان جول بەرە المايمىز. ءبىز ءۇشىن مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعى، تىنىشتىعى، بەرەكە بىرلىگى ەڭ باستى قۇندىلىق. قاي ءدىننىڭ دە ىزگى دە يگى قاسيەتتەرىن پايدالانا وتىرىپ، حالىقتىڭ بەيبىت ءومىرى مەن قالىپتى تۇرمىس تىرشىلىگى ءۇشىن ورتاق مامىلە جولىندا جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزەمىز. بۇل مىندەتتى ورىنداۋعا تەك بيلىكتىڭ كۇشىن عانا ەمەس، اقىلدىڭ ءىسىن، پاراساتتىڭ پايىمىن پايدالانامىز.ءبىز 2015 جىلدىڭ قاراشاسىندا پاريجدە بولعان، 2016 جىلعى شىلدەدە نيتستسەدەگى، سونىمەن قاتار الەمنىڭ ءار شالعايىندا ءجيى قايتالانىپ جاتقان تەررورلىق قانتوگىستى وقيعالاردى دەر كەزىندە باتىل ايىپتاي وتىرىپ، الەمدىك لاڭكەستىك پەن تەررورشىلدىققا قارسى كۇرەستە بىتىسپەس قاعيدات ۇستاناتىنىمىزدى رەسمي تۇردە مالىمدەيمىز. بۇل جەكەلەگەن قاسكوي جانداردىڭ جاۋىزدىق ءارى ناداندىق ارەكەتى دەپ تۇسىنەمىز. سول كەزدىڭ وزىندە، اشىق ايتقانىمىزداي، بۇل جەردە يسلامنىڭ ەش كىناسى جوق. يسلامدا مۇنداي جوسىقسىز ارەكەتتەرگە بارۋ ەڭ اۋىر كۇنا دەپ سانالاتىنىن ءارقاشان اتاپ ايتۋدامىز. قازاقستان بۇل تۇرعىداعى ءوزىنىڭ ۇستانىمىن قاشاندا ءبىلدىرىپ كەلەدى. قازاقستان تەررورلىق تەرىس ارەكەتتەردىڭ كەز كەلگەنىنە ۋاقتىلى ءارى تايسالماستان قارسى تۇراتىن مەملەكەت.بالا جاستان اكە شەشەدەن كورگەن تاربيەمىز بار، العان ءتالىمىمىز بار، بىزدەگى تۇسىنىك يسلام ءدىنىنىڭ نەگىزگى شارتتارى مەن قاعيداتتارىنا تولىق ساي كەلەدى. قاي ءدىن بولسىن، ونىڭ قاي قايسىسىندا دا ادامعا ارنالعان يگى قاسيەتتەر انىق جازىلعان. ءبىر ءدىننىڭ ەكىنشى دىننەن باسىمدىعى جوق. ءبىراق ءدىنارالىق كەلىسپەۋشىلىكتى قوزدىراتىن دىنسىزدەر، ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ ماقسات مۇددەسىن كوزدەگەن كورسوقىر جاندار ءدىننىڭ اتىن جامىلىپ، زورلىق زومبىلىق جاساپ، كۇپىرلىككە بارادى. جالعاندىق سەكىلدى جاعىمسىز ارەكەتتەردى اقتاپ الۋعا تىرىسادى. بۇل ادەت قازىرگى لاڭكەستىك دەرتى ورشىگەن تۇستا تىپتەن ۋشىعا ءتۇستى. حالىقارالىق تەرروريزم تەرمينى سوزدىك قورعا تۇپكىلىكتى كىرگەن كەزدە وعان قارسى جەكە مەملەكەتتىڭ قاۋقارسىزدىعى دا انىق كورىنىپ وتىر.جالپى، قانداي دا ءبىر باستامانىڭ ءمانى مەن ماقساتى ىزگىلىك پەن يگىلىكتى كوزدەسە، ونى تۇسىنبەيتىن ادام، تىڭدامايتىن قۇلاق بولمايدى. الەم تاريحىندا ءداستۇرلى دىندەردىڭ باسشىلارى ءبىر جەردە وتىرىپ، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، ءدىننىڭ ادامزات وركەنيەتىندەگى گۋمانيستىك قىزمەتىن قايتادان جاڭعىرتۋ، ءدىنارالىق ارازدىقتى جويۋ، ءدىنارالىق ءۇنقاتىسۋدى بۇكىل ادامزاتقا پايدالى پىكىرلەستەر الاڭىنا اينالدىرۋ تۇرعىسىندا ۇجىمدىق ۇلاعات تانىتۋ بۇرىن بولماعان تاريحي وقيعا.ءبىزدىڭ حالقىمىز ەجەلدەن ىزگىلىك پەن ادامگەرشىلىكتى بويىنا سىڭىرگەن، جاقسىلىق پەن باۋىرمالدىق سەزىمىن جوعارى قويعان. ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاماۋدىڭ قاعيداتىن بالا جاستان جادىنا سىڭىرگەن، اتا بابانىڭ ۇلى ءتالىم تاربيەسىن ۇرپاعىنا اماناتتاپ، سالت ءداستۇردىڭ وزىق ۇلگىسىن ۇستانعان حالىق. قازاقتىڭ بالا تاربيەسىنە بايلانىستى ايتىلعان سوزدەرى مەن ىرىم نيەتتەرىن قاراپ وتىرساق، مۇندا تەك جاقسىلىق پەن ىزگىلىككە تاربيەلەۋ عانا بار. تەرەڭ ادامگەرشىلىك، بايىپتى يماني قاسيەت، كىمگە دە بولسىن، ادامي قامقورلىقپەن قاراۋ حالىقتىق قاعيدالاردان باستاۋ الىپ، عاسىرلار بويى ۇلتىمىزدىڭ ۇعىمى بولىپ جالعاسىپ وتىردى.مۇمكىن، ءبىز وسىناۋ الىپ ايماقتا، اتا بابانىڭ بىزگە قالدىرعان ۇلان عايىر جەرىندە ءوز تاۋەلسىزدىگىمىزگە قول جەتكىزىپ، تىنىشتىقتا باقىتتى عۇمىر كەشىپ جاتساق، سول جاقسىلىقتاردىڭ قايتارىمى، اللانىڭ بىزگە بەرگەن ريزاشىلىعى مەن مارحاباتى شىعار. جاقسىلىق كورسەم وزىمنەن، جاماندىق كورسەم وزىمنەن دەپ وسكەن حالىقتىڭ بالاسىمىز. وسى ءداستۇردى ۇستانا بەرسەك، كەڭ بولساق، كەم بولمايمىز.الەم كۇن سايىن قۇبىلىپ جاتىر. كۇش كورسەتۋ كوبەيىپ، زورلىق زومبىلىقتىڭ قارا نيەتى قاتىگەز سيپات الا باستادى. ءدىني ەكسترەميزم دەگەن دەرت شىقتى. لاڭكەستىكتىڭ جازىقسىز جانداردى قۇربان ەتۋى كەزەكتى ءبىر قىزىقتى وقيعا رەتىندە قابىلدانا باستادى. ەڭ الاڭداتارلىعى، الەم بۇعان ەلەڭدەپ، بۇل نەگە بۇلاي بولادى دەپ قاتال ساۋال قويماي، ءار ەل ءوزىمىز عانا امان بولايىق دەگەن توڭتەرىس ساياسات ۇستانا باستادى.تەرروريزم الەمدىك دەرت. بۇل زاۋالعا قارسى ادامزات بالاسى، بارلىق مەملەكەتتەر ماقساتتى تۇردە كۇش بىرىكتىرىپ، قارسى تۇرماسا، جاعداي جىل وتكەن سايىن، ءتىپتى اي وتكەن سايىن ۋشىعىپ، دۇنيە ءورت قۇشاعىنا اينالا بەرەدى. قايعىنىڭ بۇلتىن جامىلىپ، قاراقان باسىڭنىڭ قامىمەن بۇركەنىپ عۇمىر كەشەتىن بەيتاراپ ساياسات ەندى ورىندى امال، ورايلى ءىس ارەكەت بولا المايدى. الەمدىك تاجالعا بارا بار قارسىلىق، ءدىن تىلىمەن ايتقاندا، زۇلىمدىققا قارسى زايىرلى جيھاد قاجەت.قازىر وركەنيەتتەر قاقتىعىسىندا يسلام فۋندامەنتاليزمى تۋرالى الىپقاشپا ءسوز كوپ. ادامزات يسلامنان ۇرەيلەنە باستادى. بۇرىن قۇدايدان قورىقپاعاننان قورىق دەۋشى ەدى، ەندى قۇدايدان قورقاتىنداردان قورقۋ باستالدى. بۇل كەرەعارلىق. لاڭكەستەردە ۇلت، ءدىن بولمايدى. ولار ءدىن اتىن جامىلادى، ءبىراق جۇرەكتەرىندە يماني قاسيەتتەر جوق. بارى سونگەن. جۇرەكتەگى ىزگىلىك سونگەن كەزدە وشپەندىلىك باس كوتەرەدى. وشپەندىلىكتىڭ وكتەم كۇشى يماني قۇندىلىقتاردى قيراتىپ، ادام ساناسىن تەرىس ارەكەتتەر تۇيىعىنا اكەلىپ تىرەيدى. تۇيىقتان شىعۋدىڭ جولى يماني تۇراقتىلىق، ءدىني سالاۋاتتىلىق.2001 جىلعى 11 قىركۇيەكتەن كەيىن جاڭا ءداۋىر باستالدى دەگەن ۇعىم پايدا بولدى. شىنىمەن سولاي ما؟ بۇعان كەڭ اۋقىمدا قاراۋ كەرەك. قازىر ءدىني ارەكەتتەن دە سوراقى جاعدايلار بولىپ جاتىر. گەندىك ينجەنەريا، ادامدى كلونداۋ، باكتەريولوگيالىق، حيميالىق جويقىن قارۋلار سەكىلدى ادامزاتتىڭ جەر بەتىندەگى تىرلىگىنە اسا قاۋىپ توندىرەتىن يمانسىز جاعدايلار عىلىمنىڭ جەتىستىگى دەپ باعالانىپ، وسىدان شاش ەتەكتەن پايدا تاۋىپ جاتقاندار كوپ. قۇراندا بۇلاردىڭ ءبارى كۇپىرلىك، كۇنا دەپ سانالادى. اللا قۇدىرەتىنە شەك كەلتىرۋدىڭ ورىنسىز كورىنىسى دە وسى بولار. ادام ادامعا دوس دەگەن ۇلى قاعيدانى ۇستانۋ اللاعا ماڭگىلىك ماداق ايتۋدىڭ ايرىقشا كورىنىسى.امەريكانى ابىرجىتىپ، دۇنيەنى شۋلاتقان قىركۇيەكتىڭ قاندى وقيعاسى بۇرىنعى ءدىني فۋندامەنتاليزم دەگەن تەرميندى يسلام فۋندامەنتاليزمى دەگەن ۇعىمعا اۋىستىردى. تاريحقا جۇگىنسەك، فۋندامەنتاليزم يسلامعا عانا ەمەس، كاتوليككە دە، حريستياندىققا دا قاتىستى. ورتا عاسىرلارداعى ەۋروپا تاريحىن ەسكە الساق، نەبىر سۇمدىق جاعدايلار بوي كورسەتىپ شىعا كەلەدى. سول كەزدەگى ءدىني سوعىستار ادام ساناسىندا ءجۇردى. اراب الەمىن، يراندى ناعىز يسلام فۋندامەنتاليزمى دەپ قابىلداۋ ءۇردىسى كەيدە شىندىق شەكاراسىنان اسىپ كەتىپ جاتتى. ويتكەنى، جالعىزكىندىكتى الەم باقىلاۋدان شىعىپ بارادى.الەمدىك ءداستۇرلى دىندەردىڭ، جالپى ءدىني اعىمداردىڭ كانوندارى ۇقساس. ولار ولتىرمە، وتىرىك ايتپا، ءناپسىڭدى تىي، ادامعا جاقسىلىق جاسا. كوكتەن تۇسكەن ءتورت كىتاپتىڭ دا نەگىزگى ۇستانىمدارى وسى. ولار زامانىنا قاراي ءبىر ءبىرىن تولىقتىرىپ، دامىپ وتىرعان. بۇل اسىل جيناقتاردىڭ نەگىزگى شارتتارى، تۇجىرىمدارى، جالپى يدەياسى، ءدىني ۋاعىزدارى ءبىرىن ءبىرى تولىقتىرا وتىرىپ، ۇلى جاراتۋشىنىڭ ۇلىق پارمەنىمەن سوڭعى كىتاپتىڭ قاسيەتتى قۇران كارىمنىڭ تۇسۋىنە جول اشتى. ايقىن نارسە ءدىن ادامزاتتىڭ يماني قاسيەتتەرىنىڭ شاپاعاتتى شىندىققا بەيىمدەلگەن تۇجىرىمداماسى.وسى ورايدا جانە ءبىر ايتا كەتەتىن ماسەلە دە بار. قازىرگى جاستار يماني شاپاعاتتى قاسيەتتەردى قالاي ءتۇسىنىپ، قانداي دەڭگەيدە قابىلدايدى؟ قازىر ەلىمىزدە مەشىتتەر كوبەيدى. سونىمەن بىرگە، مەشىتكە باراتىن، نامازعا جىعىلعان جاستارىمىز دا مولايدى. يسلام ءدىنىنىڭ سان تاراۋ سۇرلەۋلەرى بار. ونىڭ ءبارىن اقىلمەن تاڭداماي، جۇرەكپەن تالعاماي قابىلداي بەرۋ دە بوي كورسەتىپ جاتىر. اللا دا، يمان دا جۇرەكتە. ەڭ الدىمەن، جاستار جۇرەگىن تازا ۇستاۋى قاجەت. ارينە، جاس كەزدە ەلىكتەۋ باسىم بولادى. ءبىراق جات ءدىني اعىمعا ەلىكتەۋ، ەلىگۋ قاۋىپتى ەكەنىن ۇمىتپاعان ءجون.اتا بابا ءداستۇرىن الدەبىر جات اعىمعا مانسۇق ەتىپ، ءدىني تەرىس اعىمنىڭ بايىبىنا بويلاماي، ءوز ۇستانعان باعىتىن دۇرىس دەپ قابىلدايتىندار پايدا بولدى. كوپكە توپىراق شاشىپ، كوكىرەكتەرىن تەرىس پيعىل نيەتكە جۇگىندىرگەن جاستاردىڭ رۋحاني يماني كوزدەرىن اشۋ ءبارىمىزدىڭ، سونىڭ ىشىندە وسى سالاعا تىكەلەي جاۋاپتى جانداردىڭ ابزال بورىشى. اداسقاندى دۇرىس جولعا سالۋ، كۇماندىنى اقيقاتتىڭ ارناسىنا باعىتتاۋ تۇرعىسىندا ءبىز اتقارار جۇمىستار قازىر وراسان زور. بۇل ءارى پارىز، ءارى مىندەت، ءارى ساۋاپ.كەيبىر جاستارىمىز جيھادتىڭ نەگىزگى شارتتارىن بىلمەگەندىكتەن ارام ويلى توپتاردىڭ ىقپالىنا ەرىپ، وتباسىنان بەزىپ، ءتىپتى اتا اناسىنان بويلارىن اۋلاق سالىپ، لاڭكەستىك نەمەسە سودىرلىق ارەكەتتەرگە باراتىن جەرلەردەن تابىلىپ، جاڭىلۋدا. اراب الەمىندە بولىپ جاتقان قاندى وقيعالاردى دۇرىس دەپ ساناپ، سونداي جانكەشتى ارەكەتتەردى شاريعاتپەن اقتاپ الۋعا تىرىسۋشىلىق ءدىننىڭ ادامگەرشىل قاعيداتتارىمەن مۇلدەم قابىسپايدى.ءدىني مەيرامداردا، قۇربان ايت، ورازا ايت، قادىر تۇنىندە مەشىتكە كەلەتىن حالىقتىڭ قاراسى قازىر وتە كوپ. بۇل جاقسىلىق. بۇل يماندىلىق. نامازعا جىعىلعان جاستاردى قاراپ تۇرساڭىز، ولاردىڭ دا ۇستانعان ءدىني نانىم سەنىمدەرى اركەلكى ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. جاستارعا ايتارىمىز: ءوز ءدىنىڭدى قادىر تۇت، وگەي دىنگە باس ۇرما. اللا ادال نيەتتە، جۇرەگىڭدى تازا ۇستا. ىزگىلىكتى قايىرىمدىلىقپەن ۇشتاستىر، يگىلىكتى ەلىڭە جاسا. توپشىل بولما، كوپشىل بول، حالقىڭدى قادىرلە، جۇرتىڭنىڭ سالت ءداستۇرىن قۇرمەتتە. ءدىن عىلىم، جان دۇنيە جاراسىمىن تابيعاتپەن ۇيلەستىر. عىلىمنىڭ عيبراتتى جولىن تاڭدا، ءبىلىمىڭدى جاقسىلىققا پايدالان. زاماننىڭ بولمىسىن اڭدا، تويشىل بولما، ويشىل بول.ۇرپاققا دەگەن العاۋسىز مەيىرىم مەن ىستىق ىقىلاس بىزگە كۇن سايىن عانا ەمەس، ساعات سايىن قاجەت. ول ءۇشىن ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى اۋەلى ءوز بويىمىزعا جيناقتاپ، سودان سوڭ سول يماني قاسيەتتەردى پەرىشتە پەيىل پەرزەنتتەرىمىزدىڭ ساناسىنا سىڭىرۋگە ءتيىسپىز. سوندا عانا جاس جەتكىنشەك قايسىبىر قارابايىر قاتەلىكتەردەن ادا بوپ، قاتىگەزدىكتەن الىس جۇرەر ەدى. تەك سونداي ۇرپاق قانا وبال مەن ساۋاپتى ساناسىندا سالماقتاي الماق.بۇلاردىڭ بارلىعى دا بىلگەنگە مارجان، بىلمەسكە ارزان. ارزاندى قىمباتقا اينالدىراتىن اقىل مەن پاراسات. جاراتۋشى ءبىزدى اقىل مەن پاراساتتان ايىرماسىن. سوندا عانا دوسقا كۇلكى، دۇشپانعا تابا بولمايمىز. : بيلئك جانة ساياسات, قوعام,
|
17 قاڭتار 11:15تۇركىستان. قازاقپارات قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاقتۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنە ەرەكشە مارتەبە بەرىلدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە سىلتەمە جاساپ.قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2020جىلعى 15 قاڭتارداعى جارلىعىمەن قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاقتۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى ەرەكشە مارتەبەگە يە بولدى.ۋنيۆەرسيتەت 1992جىلى ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن قازاقستاننىڭ ەجەلگى قالاسى تۇركىستاندا قۇرىلدى جانە بۇگىندە قازاقستانداعى جالعىز حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەت. وقۋ ورداسى حالىقارالىق كورپوراتيۆتىك باسقارۋدىڭ بىرەگەي جۇيەسىنەۇكىمەتارالىق وكىلەتتى كەڭەسكە، سەناتقا جانە باسقارۋشى كەڭەسكە يە. ءبىلىم بەرۋ قازاق، تۇرىك، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندە جۇرگىزىلەدى دەلىنگەن حابارلامادا.بۇگىنگى كۇنى الەمنىڭ ءبىر دە ءبىر مەگاپوليسى بىرەگەي مازمۇنمەن تولتىرىلعان جانە سۇرانىسقا ساي كاسىبي ماماندار دايارلاۋدى دامىتۋدىڭ باعىتتارىن انىقتايتىن عىلىمي جانە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى بولماسا، ەكونوميكالىق ورتالىق بولا المايدى.قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىمجومارت توقايەۆ بۇل ماسەلەگە، ياعني، ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋعا، ونىڭ حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي بولۋىنا، عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ ينتەگراتسياسىنا باسا نازار اۋدارىپ وتىر. بۇل، اسىرەسە، تۇركى الەمىنىڭ مادەنيرۋحاني ورتالىعى بولۋ جانە تۇركىستان وبلىسىنىڭ ءبىلىمعىلىم حابى رەتىندە دامۋ مىندەتتەرى تۇرعان تۇركىستان قالاسى ءۇشىن وتە ماڭىزدى.ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ەرەكشە مارتەبەسى وعان ۇلكەن اكادەميالىق جانە باسقارۋشىلىق دەربەستىك بەرە وتىرىپ، .. فيلوسوفيا دوكتورى مەن سالا بويىنشا دوكتور دارەجەسىن تاعايىنداۋعا، ءبىلىم باعدارلامالارىنىڭ مازمۇنىن انىقتاۋعا جانە جەكە ۇلگىدەگى ديپلومداردى بەرۋگە مۇمكىندىك جاسايدى. ءبىلىم گرانتىنىڭ قۇنى دا ارتادى. بۇل پروفەسسورلىقوقىتۋشىلىق قۇرامنىڭ جالاقىسىن ارتتىرۋعا جانە ماتەريالدىقتەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋدى جاڭارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ ءمالىم ەتتى مينيسترلىكتەن.بۇل شارالاردىڭ بارلىعى ۋنيۆەرسيتەتكە عىلىمي جانە پەداگوگيكالىق كادرلاردى تارتۋعا، وسى ايماقتىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرىپ، ونىڭ الدىنا قويىلعان ماقساتتارعا جەتۋگە ىقپال ەتەتىن بولادى.
|
پرەزيدەنت جولداۋىن ورىنداۋ ماقساتىندا ۇكىمەت جالپىۇلتتىق ٴىسشارالار جوسپارىن قابىلدادى جولداۋ09 قازان 2018، 10:47پرەزيدەنت جولداۋىن ورىنداۋ ماقساتىندا ۇكىمەت جالپىۇلتتىق ٴىسشارالار جوسپارىن قابىلدادى09 قازان 2018, 10:47 871 0بۇگىن ۇلتتىق ەكونوميكا ٴمينيسترى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ ۇكىمەتكە پرەزيدەنت جولداۋىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى جالپىۇلتتىق ٴىسشارالار جوسپارىنىڭ جوباسىن تانىستىردى، دەپ حابارلايدى . ٴتىلشىسى.جالپىۇلتتىق جوسپاردى ىسكە اسىرۋدىڭ التى ٴتۇيىنى بويىنشا 100 ٴىسشارا كوزدەلگەن.حالىق تابىسىنىڭ ٴوسۋى اتتى ٴبىرىنشى مىندەت شەڭبەرىندە 24 ٴىسشارا كوزدەلىپ وتىر. ولار جالاقىنىڭ ٴوسۋى جانە جاڭا جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋى ەسەبىنەن قازاقستاندىقتاردىڭ تابىسىن ارتتىرۋعا باعىتتالادى. اتاپ ايتقاندا، 2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرى كەزەڭكەزەڭىمەن كوتەرىلەدى. بيۋدجەت سالاسىنىڭ جۇمىسكەرلەرىنىڭ جەكەلەگەن ساناتتارىنىڭ جالاقىسى ۇلعايتىلادى. تابيعي مونوپوليالار تۇرعىن ٴۇي كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىنداعى زاڭناما جەتىلدىرەتىن بولادى. بيزنەستىڭ جول كارتاسى 2020 مەملەكەتتىك باعدارلاماسى جىل سايىن كەمىندە 30 ملرد تەڭگەمەن قوسا قارجىلاندىرا وتىرىپ، 2025 جىلعا دەيىن ۇزارتىلادى، دەدى ۇلتتىق ەكونوميكا ٴمينيسترى.سۇلەيمەنوۆ ٴۇش اۋىسىمدى مەكتەپتەر ماسەلەسىن شەشۋگە قانشا قارجى بولىنەتىنىن ايتتىجولداۋدا ايتىلعان تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ دەگەن ەكىنشى مىندەتتىڭ شەڭبەرىندە الەۋمەتتىك سەكتورعا جانە قاۋىپسىزدىككە باسا نازار اۋدارۋمەن بيۋدجەت شاراسىن قايتا قاراۋعا باعىتتالعان 22 شارا كوزدەلگەن.ٴبىلىم بەرۋ سالاسىندا وقۋشىلارعا ورىن تاپشىلىعىن جويۋ ٴۇشىن جانە ٴۇش اۋىسىمدى مەكتەپتەر ماسەلەسىن شەشۋ ٴۇشىن كەلەسى جىلى قوسىمشا 50 ملرد تەڭگە قارجىلاندىرۋمەن وڭىرلەردە مەكتەپ قۇرىلىسى باستالادى. مۇعالىمدەر مەن مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدار جۇمىسكەرلەرىن ىنتالاندىرۋ ٴۇشىن كەلەسى جىلى پەداگوگتار مارتەبەسى تۋرالى زاڭ ازىرلەنەتىن بولادى. دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا وسى جىلى استانادا ۇلتتىق عىلىمي ونكولوگيالىق ورتالىعىنىڭ قۇرىلىسى باستالادى، دەدى سۇلەيمەنوۆ.ۇلتتىق ەكونوميكا ٴمينيسترى مەديسينا قىزمەتتەرىنىڭ ساپاسىن ارتىرۋ ٴۇشىن 2019 جىلى 1 قاڭتاردان باستاپ ەمحانالار مەن اۋرۋحانالار مەديسينالىق قۇجاتتامانى قاعازسىز، سيفرلىق تۇردە جۇرگىزۋگە كوشەتىنىن اتاپ ٴوتتى.وسى شارالاردىڭ بارلىعى حالىقتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ٴۇشىن نەگىز بولادى، دەدى ول.ٴومىر سۇرۋگە جايلى ورتا قالىپتاستىرۋ دەگەن ٴۇشىنشى مىندەتتىڭ شەڭبەرىندە تۇرعىن ٴۇي جاعدايلارىن جاقسارتۋعا ەلدىڭ كەز كەلگەن ەلدىمەكەندەرىندە جايلى ٴارى ٴقاۋىپسىز ٴومىر سۇرۋگە باعىتتالعان 22 ٴىسشارا كوزدەلگەن.بولاشاقتا ەلدى اۋماقتىق كەڭىستىكتە دامىتۋدىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى بولجام سحەماسى جاڭا فورماتتا ازىرلەنىپ قابىلداناتىن بولادى. بۇل ەلىمىزدىڭ باسقارىلاتىن ۋربانيزاسياسىنىڭ جاڭا كارتاسىنا اينالادى. وڭىرلەردى دامىتۋدىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى باعدارلاماسىنىڭ ناقتى ٴىسشارالارىن، جوبالارىن قارجىلاندىرۋدى كورسەتە وتىرىپ، كەلەسى جىلدىڭ قاراشا ايىندا قابىلداناتىن بولادى. پراكتيكالىق شارالاردى ىسكە اسىرۋ ٴۇشىن نۇرلى جول، نۇرلى جەر مەملەكەتتىك باعدارلامالارىنىڭ مەرزىمدەرى 2025 جىلعا دەيىن ۇزارتىلادى، دەدى سۇلەيمەنوۆ.مينيستر قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىسىن تۇبەگەيلى جاقسارتۋ جانە ازاماتتار قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا حالىقپەن جۇمىس ىستەۋدىڭ جاڭا زاماناۋي فورماتىن قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى مونيتورينگىلەۋ جۇيەلەرىمەن قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەيتىن ىشكى ىستەر ورگاندارىن جاڭعىرتۋ بويىنشا جول كارتاسى قابىلداناتىن ايتتى. سوتتاردىڭ جۇمىس ىستەۋىنىڭ زاماناۋي فورماتىن جانە وزىق ەلەكتروندى سەرۆيستەردى ەنگىزۋ ارتىق سوت راسىمدەرىن قىسقارتۋ ارقىلى سوت جۇيەسىن جاڭعىرتۋ ودان ٴارى جالعاساتىن بولادى.ال ازاماتتاردىڭ سۇرانىسىنا بەيىمدەلگەن مەملەكەتتىك اقپارات اتتى ٴتورتىنشى مىندەت شەڭبەرىندە 19 ٴىسشارا كوزدەلگەن.جالپۇلتتىق جوسپار تانىستىرىلعان سوڭ ۇكىمەت مۇشەلەرى جارلىققا قول قويدى.وسى جارلىققا قول قويىلعاننان كەيىن مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇيىمداردىڭ ٴبىرىنشى باسشىلارى، ٴوڭىر اكىمدەرى جالپىۇلتتىق جوسپار بويىنشا ٴىسشارالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋىن جەكە باقىلاۋعا الىپ، ونىڭ ۋاقتىلى ٴارى ساپالى ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتەتىن بولسىن. ۇەم مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىنىڭ جوباسىن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە 12 قازانعا دەيىن وتكىزۋدى قامتاماسىز ەتەتىن بولسىن، دەپ تاپسىردى قر پرەمەرمينيسترى باقىتجان ساعىنتايەۆ.
|
شقودا تەرروريزمگە قارسى وپەراتسيا اياقتالدىبۇگىنگى تاڭدا شقوداعى جاعداي تۇراقتى. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى مەن ۇلتتىق ۇلاننىڭ اسكەري قىزمەتشىلەرى ەرەكشە رەجيمدە قىزمەت اتقارۋدى جالعاستىرۋدا. بۇل تۋرالى شقو پوليتسيا دەپارتامەنتى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسى تاتيانا كارپوۆا مالىمدەدى، دەپ جازادى ..ونىڭ دەرەگىنشە، تاۋلىك ىشىندە وبلىستا 102 ارناسىنا 592 ءوتىنىش ءتۇسىپ، ولاردىڭ بارلىعى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلدى. تالداۋعا سايكەس وتىنىشتەر سانىنىڭ ءوسۋى بايقالعان جوق. 16 قىلمىس ءىسى انىقتالىپ، ونىڭ 12ءسى اشىلدى.جاعدايدىڭ تۇراقتىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، تەرروريزمگە قارسى كۇرەس جونىندەگى رەسپۋبليكالىق جەدەل شتاب شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اۋماعىندا تەرروريزمگە قارسى وپەراتسيانى اياقتاۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. سونىمەن قاتار، بۇرىن بەلگىلەنگەن شەكتەۋلەرمەن توتەنشە جاعداي رەجيمى جالعاسۋدا. ساعات 23.00 دەن 07.00 گە دەيىن وڭىردە كومەندانتتىق ساعات جۇمىس ىستەپ تۇر، دەدى تاتيانا كارپوۆا.سونداياق ونىڭ اتاپ وتۋىنشە، 5 قاڭتاردان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنىڭ 478بابى بويىنشا 406 اكىمشىلىك حاتتاما تولتىرىلىپ، 341 ادام اكىمشىلىك جاۋاپقا تارتىلدى. ءبىر تاۋلىك ىشىندە وسى باپ بويىنشا 31 حاتتاما تولتىرىلىپ، 9 ادام اكىمشىلىك جاۋاپقا تارتىلدى.قىلمىستىق ىستەر بويىنشا ۇستالعانداردىڭ سانى 94 ادامدى قۇرايدى، سوتقا دەيىنگى تەرگەپتەكسەرۋ جۇرگىزىلۋدە. بارلىق ازاماتتاردى قولدانىستاعى شەكتەۋلەرگە شىدامدىلىق تانىتۋعا، توتەنشە جاعداي رەجيمىنىڭ تالاپتارىن قاتاڭ ساقتاۋعا شاقىرامىز، ويتكەنى بارلىق قابىلدانعان شارالار قوعامدىق ءتارتىپتى بۇزۋعا جول بەرمەۋگە جانە ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، سونداياق ارانداتۋشىلىققا بوي الدىرماۋعا جانە بۇزۋشىلىقتار تۋرالى پوليتسياعا حابارلاۋعا باعىتتالىپ وتىر، دەدى ول.
|
ھاجەت نامىزى مۇسۇلمانلار تورىباش بەت تەتقىقاتلار يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 201512241,305 قېتىم ئوقۇلدىسەۋر قىلىش ۋە ناماز ئوقۇش ئارقىلىق ياردەم تىلەڭلار. شۈبھىسىزكى، ناماز ھەقىقەتەن ئېغىر بىر ۋەزىپىدۇر. لېكىن ئۇ ئۆزلىرىنى تۆۋەن تۇتقۇچى ۋە ئاللاھغا ئېھتىرام بىلدۈرگۈچىلەر ئۈچۈن ئۇنداق ئەمەس بەقەرە 245.ئى مۇئمىنلار! سەبىر قىلىش ۋە ناماز ئوقۇش بىلەن ياردەم تىلەڭلار. شۈبھىسىزكى ئاللاھ سەبىر قىلغۇچلار بىلەن بىللىدۇر بەقەرە 2153.بۇ ئايەتلەرگە ئاساسەن ئاللاھ تائالادىن بىرەر ھاجىتىنى راۋا قىلىشىنى تىلىمەكچى بولغان كىشىنىڭ بۇ تىلىكىنى ناماز ئوقۇپ ئاندىن تىلىشى ياخشى بولىدۇ. تۆۋەندىكى ھەدىسلەرمۇ بۇنى تەكىتلەيدۇ:ئەبى دەردائ رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن رىۋايەت قىلىنىدۇكى، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: كىمكى كامىل تاھارەت ئېلىپ كامىل ئىككى رەكەت ناماز ئوقۇيدىكەن، ئاللاھ ئۇ كىشىنىڭ تىلىكىنى شۇ ۋاقىتنىڭ ئۆزىدە ياكى كېيىن ئىجابەت قىلىدۇ.ئابدۇللاھ ئىبنى ئەبى ئەۋفا رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دەيدۇ: رەسۇلۇللاھ مۇنداق دېگەن: بىر كىشىنىڭ ئاللاھقا ياكى ئادەم ئەۋلادىدىن بىرىگە بىر ئېھتىياجى چۈشسە تاھارەت ئالسۇن، تاھارەتنى كامىل ئالسۇن، ئاندىن ئىككى رەكەت ناماز ئوقۇسۇن، ئاندىن ئاللاھقا ھەمدۇسانا، پەيغەمبەرگە دۇرۇت ئېيتسۇن، ئاندىن مۇنداق دېسۇن:ھەلىم ۋە سېخىي ئاللاھتىن باشقا ئىلاھ يوق. ئەرشى ئەزىمنىڭ ئىگىسى ئاللاھ پاكتۇر. ئالەملەرنىڭ رەببى ئاللاھقا ھەمدۇسانالار بولسۇن. ئى ئاللاھ! مەن سەندىن سېنىڭ رەھمىتىڭگە ئېرىشتۈرىدىغان نەرسىلەرنى، مەغفىرىتىڭگە سەۋەب بولىدىغان نەرسىلەرنى سورايمەن. ھەر خاتالىقتىن پاك قېلىشنى، ھەر ياخشىلىقتىن قولغا كەلتۈرۈشنى، ھەر گۇناھتىن ساق قېلىشنى تىلەيمەن. ئى ئاللاھ! مېنىڭ قانداق گۇناھىم بولسا ئۇنى مەغپىرەت قىلماي قويمىغىن، مېنىڭ قانداق غەمقايغۇم بولسا ئۇنى كۆتۈرۈۋەتمەي قويمىغىن، سەن مېنىڭ قانداق ھاجىتىمدىن رازى بولساڭ ئۇنى راۋا قىلغىن، ئى ئەڭ رەھىم قىلغۇچى زات!. ئەھمەد 45589. تىرمىزى، سالات 348 479؛ ئىبنى ماجە، ئىقامەت 189 1384.
|
گېرمانىيەدە كىملىكى نامەلۇم كىشىلەر پارلامېنت بىناسىغا ئوت قويماقچى بولدى ئۇيغۇرچەگېرمانىيەدە كىملىكى ...گېرمانىيەدە كىملىكى نامەلۇم كىشىلەر پارلامېنت بىناسىغا ئوت قويماقچى بولدىگېرمانىيەدە كىملىكى نامەلۇم كىشىلەر فېدېراتسىيە پارلامېنتى بىناسىغا ئوت قويۇشقا ئۇرۇندى.تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى خەۋىرى: بېرلىن ساقچىلىرىنىڭ يەرلىك مەتبۇئاتلارغا بەرگەن باياناتىدا، فېدېراتسىيە پارلامېنتى بىناسىنىڭ شەرق تەرىپىدىكى ئۆزەك تاختىسى بىلەن تاقالغان دېرىزىنىڭ يېرىم كېچىدە ئاسان يانىدىغان سۇيۇقلۇق قۇيۇپ كۆيدۈرۈۋېتىلگەنلىكى بىلدۈرۈلدى.باياناتتا، ئوتنىڭ فېدېراتسىيە ساقچى ئىدارىسى خادىملىرى تەرىپىدىن ئۆچۈرۈۋېلىنغانلىقى ئۇقتۇرۇلدى.نەق مەيدانىدىن قېچىپ كەتكەن جىنايەتچىلەرنىڭ ئىزدىلىۋاتقانلىقى، ۋەقەگە قارىتا تەكشۈرۈشنىڭ باشلانغانلىقى تەكىتلەندى.خەتكۈچ: پارلامېنت , گېرمانىيە
|
بىردە ءبىر از ۇلتتى قاعىس قالدىرۋعا بولمايدى تيانشان تورىبىردە ءبىر از ۇلتتى قاعىس قالدىرۋعا بولمايدىرەداكتور: گۇلنۇر زەينوللا قىزى كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى تورى 20200613 12:01 باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ نيڭشيادا كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الىپ دوڭگەلەك داۋلەتكە ۇمتىلۋدى تەكسەرگەندىگى جونىندەحالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى دۋ شاڭزى، ۋاڭ حانچاۋ، شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ شياۋسۇڭ، جۋ جيچاينيڭشيانىڭ سولتۇستىك بولىگى چۋانچۇي دەپ اتالادى، حۋاڭحى وزەننىڭ يگىلىگى مول، جەرى جازىق، توعاندارى قايشالىسقان، وزەن كولدەرى كوپ، جياڭناننان اۋمايدى؛ ورتا بولىگى قۇبا ءتۇز، قۇرعاق، جاڭبىر از، قۇمدى بوراندى، جەرى قۇنارسىز؛ وڭتۇستىك بولىگى ادىرلى، جىرا جىقپىلدى كەلەدى، ىلعالدى، سۋىق، كەدەيلىگىمەن اتى الەمگە ايگىلى دەگەن اتى بار، مەملەكەت دارەجەلى كەدەي وڭىرلەردىڭ ءبىرى.كەدەيلىكتەن ارىلۋ نيڭشيانىڭ، اسىرەسە، وڭتۇستىك بولىكتەگى شيحايگۋ ءوڭىرىنىڭ عاسىرلار بويى شەشىمىن تاپپاي كەلگەن قيىن ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ەدى.20 نەشە جىلدان استام ۋاقىتتا، باس شۋجي شي جينپيڭ نيڭشياعا 4 رەت كەلدى. 1997 جىلى فۋجيان ولكەسىندە قىزمەت ىستەپ تۇرعان كەزىندە، ول فۋجيان مەن نيڭشيانىڭ سەلبەسىپ باعىتتامالى كومەكتەسۋ سۇيەمەلدەۋىنە باستاماشىلدىقپەن جاۋاپتى بولىپ، نيڭشياعا 1 رەت كەلگەن ەدى. شيحايگۋدەن كورگەن بىلگەندەرى ونى قاتتى تاڭ قالدىردى:ۇيىندە تۇگى جوق دەگەننىڭ نە ەكەنىن سوندا عانا شىنايى سەزىندىم. ۇيدە ۇستەل ورىندىق جوق، كورپە جاستىق تا جوق. جار دەگەندە جالعىز مۇلكى ءۇيدىڭ توبەسىندەگى ارقالىققا ىلىنگەن ءبىر ۋىس كەمپىرشاش قانا، وسى ءبىراز كەمپىرشاشتى ساتىپ شاي تۇز، ماي ساتىپ الادى ەكەن.كەيىنتىندە 2008 جىلى، 2016 جىلى 2 رەت نيڭشياعا كەلگەندە دە كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىن ءتۇيىندى تۇردە تەكسەردى.بۇل جولعى ساپارى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شەشۋشى شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋدىڭ شەشۋشى ساتىنە تۋرا كەلگەن ەدى. ول كەدەيلىكتەن ءالى ارىلىپ بولماعان كەدەي بۇقارانى ويلادى، كەدەيلىكتەن ەندى عانا ارىلعان، ءالى اۋقاتتانا قويماعان اۋىلداستاردى ەسىنەن شىعارعان جوق.6 ايدىڭ 8 كۇنىنەن 10 كۇنىنە دەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ نيڭشياعا بارىپ تەكسەرۋ زەرتتەۋ جۇرگىزدى. 3 كۇندە ۋجۇڭ مەن يىنچۋاندا بولىپ، شىلىڭگىر ىستىقتا دامىل تاپپاستان، اۋىل قىستاقتارعا بارىپ، حۋاڭحى وزەنىن كورىپ، الەۋمەتتىك اۋماقتاردى ارالاپ، اتىز باسىنا بارىپ، قايراڭ ءوڭىرىن كوردى.بارلىعى وزگەرگەن. 20 نەشە جىلدان بەرى، نيڭشيانىڭ قالا، اۋىلدارىنىڭ بەت بەينەسىندە جەر مەن كوكتەي وزگەرىستەر جارىققا شىعىپ، بۇقارانىڭ تۇرمىسى كۇن سايىن گۇلدەنە ءتۇستى.تەك جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ اۋەلگى ماقساتى مەن بورىشى عانا اۋەلگىدەي مىزعىماس قالپىن ساقتاعان.حۋاڭحى جاڭا قىستاعىندا وزگەرىستى كوردى1997 جىلى نيڭشياعا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋگە كەلگەن شي جينپيڭ كەلەلى ينجەنەريا دياۋجۋاڭ كوشى قونىنىڭ اتقارىلۋىن ىلگەرىلەتتى: جەر مەن سۋى ەل جۇرتىن باعا الماي وتىرعان شيحايگۋ بۇقاراسىن حىلانشان تاۋىنىڭ ەتەگىندەگى حۋاڭحى سۋارمالى وڭىرىنە كوشىرىپ اكەلدى. ول كوشىپ كەلگەندەر قىستاعىنا ميننيڭ قىستاعى دەگەن ات قويدى: ميننيڭ قىستاعى قازىر قۇمدى قايراڭدا بولعانىمەن، كەلەشەكتە التىن قايراڭعا اينالادى.قىس كەتىپ، جاز كەلىپ، ۋاقىت زۋلاپ جاتتى. 20 نەشە جىلدان بەرى، نيڭشيادا ءبىر ميلليونعا جۋىق بۇقارا وڭتۇستىك بولىكتەگى تاۋلى وڭىردەن كوشىپ شىقتى. تەك ميننيڭ قىستاعىنىڭ ءوزى ىركەس تىركەس 40 مىڭنان استام كوشىپ كەلۋشىنى قابىلدادى. كەشەگى كوگىندە قۇسى، جەرىندە ءشوبى جوق، بورانى قۇم شاعىلدى ۇشىرىپ جاتاتىن قۇمدى ءشول شىت جاڭا كەلبەتكە ەندى، ميننيڭ قىستاعىنىڭ دا دارەجەسى ءوسىپ ميننيڭ قالاشىعىنا وزگەردى. وسى جولى كەلگەندە باس شۋجي شي جينپيڭ ميننيڭ قالاشىعىنىڭ تاياۋداعى احۋالىن ارنايى سۇرادى.وسى جولعى ساپارىندا باس شۋجي شي جينپيڭ تاعى ءبىر ەكولوگيالىق كوشى قون قىستاعىن، ياعني حۋاڭحى وزەنىنىڭ جاعاسىنداعى جاڭا قىستاق حۇڭدى قىستاعىندا تەكسەرۋ زەرتتەۋ جۇرگىزدى.قىستاق نيڭشيانىڭ ورتا بولىگىنە، ياعني ۋجۇڭ قالاسى حۇڭسىباۋ رايونىنىڭ حۇڭسىباۋ قالاشىعىنا ورنالاسقان. بۇرىن بۇل جەر دە قۇبا ءتۇز ەدى، بوران سوققاندا ءبىر كەسە تاماقتىڭ جارتىسى قۇم بولاتىن. الدىڭعى عاسىردىڭ 90 جىلدارىنان باستاپ سۋ ناسوستارىمەن حۋاڭحىنىڭ سۋىن نەشە جۇزدەگەن مەتر بيىككە شىعارىپ، جاسىل شۇرات قالىپتاستىردى.حۇيزۋ تۇرعىن ليۋ كىرۇيدىڭ وتباسى بۇرىن شيحايگۋدەگى تاۋ قويناۋىندا تۇراتىن، 8 جىلدىڭ الدىندا وسى اراعا قونىس جاڭالاپ كوشىپ كەلىپ ورنالاسقان بولاتىن.باس شۋجي شي جينپيڭ ونىڭ ۇيىنە كەلدى. ليۋ كىرۇي باس شۋجيگە ءۇيىنىڭ ءىشى سىرتىن كورسەتىپ شىقتى. ەسىكتىڭ الدىنداعى سيىر قورا، رەتتى دە تازا شاعىن اۋلا، كەڭ دە جارىق جاتىن بولمە، تاپ تازا اس ءۇي. اس ۇيدە باس شۋجي قازاننىڭ قاقپاعىن اشىپ، توڭازىتقىشتى كورىپ، سۋدىڭ شۇمەگىن اشىپ، ەرەكشە تاپتەشتەي كورىپ شىقتى.قوناق بولمەدە ليۋ كىرۇيدىڭ وتباسىنداعىلار باس شۋجيدى قاۋمالاي وتىردى. ەرلى زايىپتى ەكەۋى، ۇلى مەن كەلىنى، نەمەرە ۇل قىزى ەرەكشە قۋاندى. باس شۋجي شي جينپيڭ ولاردان تاعى قانداي قيىنشىلىعى بارلىعىن سۇرادى. ليۋ كاريا باس شۋجيگە: 2 جىلدىڭ الدىندا كەدەيلىكتەن ارىلدىق! دەپ تەبىرەنە مالىمدەدى. ول ساۋساقتارىن بۇگىپ ەسەپ جاساپ كورسەتتى:ءوزى قىستاققا كىرە بەرىستەگى كولشىكتى قارايدى، جۇبايى جاقىن جەردە ۇساق تۇيەك جۇمىس ىستەيدى، ءبىر جىلدا از دەگەندە 20 30 مىڭ يۋان كىرىس تابادى؛ ۇلى مەن كەلىنى سول ماڭداعى توقىماشىلىق فابريكاسىندا جۇمىس ىستەپ، جىلىنا 50 60 مىڭ يۋان كىرىس تابادى؛ ۇيىندەگى 3 سيىرىنان ءبىر جىلدا 10 مىڭ يۋاننىڭ ۇستىندە تازا تابىس كىرەدى؛ وعان قوسا جەردى اينالىمعا سالۋ قاراجاتى، سەلبەستىككە جارنا قوسۋ قاراجاتى بار... بۇكىل وتباسىنىڭ جىلدىق كىرىسى 100 مىڭ يۋاننىڭ ۇستىندە.ليۋ كىرۇيدىڭ جۇزىنەن تابىس سەزىمى مەن مۇندالايدى. كىرىس مولايىپ، شىعىس تا ازايعان. جاقىن ماڭدا جۇمىستانعاندىقتان سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋگە قاجەتتى جاتىن ورىن قاراجاتى، تاماق قاراجاتى، قاتىناس قاراجاتى ۇنەمدەلگەن. استىقتى وزدەرى ەگەدى، ناۋقاس كورسەتسە، اۋىل قىستاق جاڭاشا سەلبەسىپ ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى بار، بالالار مىندەتتى وقۋ اعارتۋ بويىنشا ءبىلىم الادى. ول باس شۋجيگە مىنانى ايتتى: قانداي قيىن ءىس بولسا دا كوممۋنيستىك پارتيا اۋىلداستاردىڭ قيىنشىلىقتى شەشۋىنە كومەكتەستى، اۋىلداستار پارتيانىڭ ابزال ساياساتىنا شىن جۇرەكتەن العىس ايتىپ، كوممۋنيستىك پارتيانىڭ جان اشىر، حۋاڭحى وزەنىنىڭ سۋى بالداي ەكەنىن شىن مانىندە سەزىندى!.ول شيحايگۋدەگى اۋىلىنان كوشكەندە تارتىلعان كونە سۋرەتتى الىپ شىقتى.تاۋدىڭ تەرەڭ اڭعارى، توزىعى جەتكەن ءۇي، تەك قانا تابيعاتقا سۇيەنىپ جان باعاتىن، ءبىر داعار تۇقىمنان ءبىر قالپاق ءونىم الاسىڭ. باس شۋجي شي جينپيڭ سۋرەتتى الىپ زەر سالا كورىپ: كەشەگى مەن بۇگىنگى ۇقسامايدى، ەكى بولەك دۇنيە! دەدى اسەرلەنىپ.قىستاقتا باس شۋجي شي جينپيڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحىن ارنايى تەكسەردى: كوشىپ كەلگەندە بىرنەشە بولمەلى ادەمى ءۇي سالۋمەن جۇمىس بىتپەيدى. اۋىلداستار كوشىپ شىققان سوڭ، ورنىعىپ، اۋقاتتانا السا عانا، تامىر تارتا الادى.بۇل فۋجيان مەن نيڭشيا سەلبەسكەن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ زاۆودى، سەحتاعى جۇمىسشىلاردىڭ بارلىعى وسى ماڭداعى قىستاق تۇرعىندارى، كوبى قارتاڭ، ءالسىز، ناۋقاس جاندار. ولار اۋەلدە كەدەيلىكتەن ارىلتۋداعى قيىنشىلىق ەدى، بۇگىن ءۇيىنىڭ ىرگەسىندە جۇمىس ىستەپ، ءار كۇنى قاعاز جاشىككە تۇتقا ورناتىپ، ايىنا 1000 يۋان شاماسىندا كىرىس تابادى.سەحتىڭ جاۋاپتىسى باس شۋجيگە ءبىر بىرلەپ تانىستىردى. تانىستىرىپ قىستاق تۇرعىنى سۇڭ كارياعا كەلگەندە، باس شۋجي ودان قانشا جاسقا كەلگەنىن سۇرادى، سۇڭ كاريا باس شۋجيگە بيىل 63 جاستا ەكەنىن ايتتى. باس شۋجي شي جينپيڭ: مەنىڭ ءىنىم ەكەنسىڭ! دەدى ىقىلاسپەن. قىستاق تۇرعىنى جىڭ كاريا بيىل 67 جاستا، باس شۋجي وعان: ەكەۋىمىز جاستى ەكەمىز! دەدى.باس شۋجيدىڭ مۇنداي كىسىگە جاناسقىش ەكەنىن ويلاماعان جىڭ كاريا ەزۋى جيىلماي كۇلە بەردى. بىلتىر كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحى جۇمىسشى قابىلداۋ قۇلاقتاندىرۋىن شىعارعاندا، ول ءبىرىنشى بولىپ زاۆودقا قابىلداندى. ول باس شۋجيگە: تۇرمىسىمىز الدەقايدا جاقسارعان، بۇل جەردە جۇمىس ىستەپ اقشا تاۋىپ وتباسىنا قارايلاسۋمەن قاتار، كوپشىلىكپەن دە كەڭەس قۇرا الامىز، تاماشا! دەدى.سەحتىڭ قابىرعاسىندا، وتباسىمداعىلارمەن بىرگە دوڭگەلەك داۋلەتكە ۇمتىلامىن دەگەن جازبا ۇران ەرەكشە كوز تارتادى.باس شۋجي سەحتىڭ جاۋاپتىسىنا مىنانى ايتتى: كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحىن اشۋدىڭ ماقساتى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ. كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سيپاتىنا تاباندى بولىپ، قيىنشىلىعى بار بۇقارانى جۇمىستانۋعا كوبىرەك قابىلداۋ كەرەك. كاسىپورىنداردىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحىن اشۋعا ات سالىسىپ، الدىمەن بايىعاندار سوڭىنان بايۋشىلاردى جەتەكتەۋدىڭ ءمانى وتە زور.كۇرىش اتىزىندا مول ءونىم جىلىن تىلگە تيەك ەتتىحۋاڭحى نيڭشيانى بايىتتى. حۋاڭحى وزەنى چيڭتۇڭشيا قىساڭىنان وتكەن سوڭ، ارقىراعان اساۋ وزەن جايىلىپ اعىپ، تۇنبا جازىق قالىپتاسقان، بۇل تاريحتا حىتاۋ جازىعى دەپ اتالعان. يىنچۋان جازىعى حىتاۋ جازىعىنىڭ باتىسىنا ورنالاسقان، جايشىلىقتا شيتاۋ دەپ اتالادى. حان، تاڭ پاتشالىقتارىنان بەرى، بۇل جەردە توعان قازىلىپ سۋ تارتىلىپ، تىڭ اشىلىپ، سولتۇستىكتەگى جياڭنان دەپ اتالعان.حىلان اۋدانى يىنچۋان جازىعىنىڭ وزەگىنە ورنالاسقان. اپتاپ ىستىققا قاراماي، باس شۋجي شي جينپيڭ كۇرىش بالىقشىلىق كەڭىستىگى اۋىل قىستاق ەكولوگياسىن تاماشالاۋ باقشاسىنا كەلدى. وسى ەكولوگيانى تاماشالاۋ باقشاسى ءبىرتالاي جاسامپاز ادىستەردى العا قويىپتى: كۇرىش اتىزىندا كۇرىش ەگۋمەن قاتار، بالىق پەن قىسقىش وسىرەدى، بالىق پەن قىسقىش قايتا اينالىپ كۇرىش اتىزىن تىڭايتادى؛ شارۋالار جەردى اينالىمعا سالعان، ونىڭ ۇستىنە جۇمىس ىستەپ، جارنا قوسقان، سوندىقتان جۇمىسشى ءارى جارناگەر ەسەپتەلەدى؛ ساياحاتشىلار تاماشالاپ سەيىل قۇرا الادى، سونىمەن قاتار ءدامدى تاعامداردان اۋىز ءتيىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ساتىپ الادى. بۇل كەمەلدى ەكولوگيالىق تىزبەك ءارى ۇزارتىلعان كاسىپ تىزبەگى.كەدەيلىكتەن ارىلىپ دوڭگەلەك داۋلەتكە ۇمتىلۋ جولىندا، نيڭشيا وسى زامانعى ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ تيبىن جاڭالاۋ جولىن قاراستىرۋدا.باس شۋجي شي جينپيڭ تانىستىرۋدى تىڭداپ، باس يزەپ قۇپتادى: مۇندا 1 كاسىپ قانا ەمەس، تاعى 2 كاسىپ، 3 كاسىپ تە بار، سۋ بايلىعىنان پايدالانۋ ونىمدىلىگى جوعارىلاسا، ۇستەمە قۇن دا جوعارىلايدى.نيڭشيا ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى كورمە زالىندا، جاس كوكونىس، بالىق كىسىنى باۋراپ، جەمىس جيدەكتىڭ حوش ءيىسى اڭقىپ تۇر. باس شۋجي شي جينپيڭ ءبىر بىرلەپ ۇڭىلە قارادى. قىپ قىزىل ءتاتتى بۇرىش، مويىلداي قارا قىزاناق، ءدانى تولىق الاقات، جۇمساق تا ساپالى تاڭعىت قوي ەتى... بارلىعىنان نيڭشيانىڭ ەرەكشەلىگى مەن مۇندالايدى. ىندەت تۋىلعاننان بەرى، بۇل ارانىڭ اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىنىڭ ساپاسى جاقسى بولعاندىقتان، ساتىلۋ جولى تىم كوپ اسەرگە ۇشىرامادى، قايتا سۋىق تىزبەكتى تاسىمال ارقىلى جاڭا بازار اشتى. باس شۋجي بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ءبىز ىشكى سۇرانىستى كەڭەيتۋدى ءبىر ستراتەگيالىق نەگىز ەتۋىمىز كەرەك. جۇڭگونىڭ ءوزى ءبىر ۇلكەن بازار، ءبىر ميلليارد 400 ميلليون جان سانى بار تۇتىنۋ بازارى. بازاردى كەڭەيتۋ ساپالى ونىمدەردى قاجەت ەتەدى، كوكونىستىڭ ورنىنا جەمىستى قويۋ سياقتى تومەن دەڭگەيلى قۇرىلىس جۇرگىزۋگە بولمايدى.باس شۋجي شي جينپيڭ مۇنارا تۇعىرعا شىعىپ، الىسقا كوز جىبەردى. 1000 مۋلىق كۇرىش اتىزىندا جاسىل مايسالار تولقىپ تۇر.ول اتىز قىرىن جاعالاپ كۇرىش اتىزىنىڭ ورتاسىنا باردى. اتىزدا ەڭبەك ىستەپ جۇرگەن قىستاق تۇرعىندارى باس شۋجيدى كورىپ، جابال جانىنا كەلدى.ولار جاقىن ماڭداعى قىستاق تۇرعىندارى بولاتىن، ءار ايداعى ەڭبەكاقىسى 3000 يۋاننان استام، جىل اياعىنداعى پايدا ءبولىسى دە بار. ءبىر جاس قىستاق تۇرعىنى كۇلىپ تۇرىپ: ءبىز ءوز جەرىمىزدە ەگىپ جاتىرمىز، ياعني وزىمىزگە جالدانىپ جۇمىس ىستەيمىز! دەدى. ول باس شۋجيگە ءبىر مۋ جەردەن ءبىر جىلدا 800 يۋان جەردى اينالىمعا سالۋ قاراجاتى بەرىلەتىنىن، اۋىلداستاردىڭ جەردى كوپ اينالىمعا سالاتىندارىنىكى 30 40 مۋ، از اينالىمعا سالاتىندارىنىكى 10 مۋدان استام ەكەنىن، مۇنىڭ ءوزى ءبىرتالاي كىرىس ەكەنىن ايتتى.بارلىقتارىڭىز جارناگەر بولىپسىزدار عوي! دەگەن باس شۋجيدىڭ ءازىل سوزىنە اۋىلداستار جارقىلداي كۇلىستى.قوعامدىق قارجى كىرگىزۋ، كاسىپورىنداندىرىپ اينالىمعا سالۋ، شارۋالار جابال قاتىناسۋ، جەردى جارناعا قوسۋ، استىق بانكەسى، قارىز اقشا كەپىل قورى سياقتى جاڭا ۇلگىلەر جولعا قويىلدى... بۇرىنعى كۇرىش اتىزى كاسىپ سالاسى باقشا اۋماعىنا اينالدى، بۇرىن اتىزدا ەڭبەك ىستەۋدى عانا بىلەتىن شارۋالاردىڭ بارلىعى جاڭا ۇعىمداردى، جاڭا تەحنيكالاردى يگەرىپ الدى. باس شۋجي بىلاي دەپ تاپسىردى: اۋىل قىستاقتارداعى كاسىپ سالاسىن دامىتۋدا، ءسوز جوق، شارۋالاردىڭ نەگىزگى تۇلعالىق ورنىن كورنەكتىلەندىرىپ، قاي قاشان دا شارۋالاردىڭ مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋدى ءبىرىنشى ورىنعا قويۋ كەرەك، شارۋالاردىڭ دامۋ قابىلەتىن تارتىپ الۋعا نەمەسە السىرەتۋگە بولمايدى. شارۋالاردىڭ جەرىن الىپ الۋعا بولمايدى، دابىرالى ىستەپ جاتقانداي بولعانىڭمەن، ول شارۋالارمەن قاتىسسىز بولماۋى كەرەك. بىرگە بايۋ كەرەك.شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ تيبىن وزگەرتىپ دامىتۋدى ىلگەرىلەتۋ نيڭشيانىڭ جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ تاقىرىبىندا بولۋعا ءتيىستى ءمان. نيڭشيا حۋاڭحى وزەنىنىڭ سۋ بايلىعىن قاستەرلەپ، كۇرىش پەن سۋ قايشىلىعىن شەشۋگە ءمان بەرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كاسىپ قۇرىلىمىن رەتتەپ، سۋ ۇنەمدەيتىن، جوعارى ۇستەمە قۇندى ەگىنشىلىك، باعىمشىلىق كاسىپتەرىن بەلسەنە دامىتۋ كەرەك.نيڭشيادا حۋاڭحى وزەنى انا وزەن دەلىنەدى، حىلانشان تاۋى اتا تاۋ دەلىنەدى. حۋاڭحى وزەنىنىڭ سۋى وسى مەكەنگە ءنار بەرىپ، حىلانشان تاۋى قۇمنىڭ شىعىسقا كوشۋىن توسىپ، وسى جازىققا قالتقى بولىپ تۇر.باس شۋجي شي جينپيڭ اۆتوكولىكپەن حىلانشان تاۋىنىڭ شىعىس سىلەمىندەگى حۋاڭحى قايراڭىنا كەلدى. كورمە تاقتايىنداعى سۋرەتتە بۇرىن ۇرلاپ قازۋدان قالعان قىرىق تەسىك شۇقاناقتار كورسەتىلگەن، رەتتەۋ جونگە سالۋدان كەيىن دە انىق كورىنىپ تۇر. باس شۋجي كورمە تاقتايىنىڭ الدىندا تۇرىپ، الىستاعى اسقار حىلانشان تاۋىنا كوز جىبەرىپ، تەرەڭ ماعىنامەن بىلاي دەدى: ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋدە وتە زور بوداۋ بەرۋگە تۋرا كەلەدى، ءبىراق مۇندا ەشقانداي ەكى ۇدايلىق بولماۋى، ءسوز جوق، زور كۇش سالىپ جاقسى يگەرۋ كەرەك. نيڭشيا قايراڭ ءوڭىرىن رەتتەۋ جونگە سالۋ ارقىلى، ءجۇزىم ەگىنشىلىگىن دامىتتى، كاسىپ سالاسىن دامىتۋمەن قوسا، ەكولوگيانى دا جاقسارتىپ، كەرەكسىزدى اسىلعا اينالدىردى، شابىتتاندىرۋعا تاتيدى.سارى توپىراقتاعى قاموسى رەتكى قىزمەت تەكسەرۋ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ بيىلعى مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستەن كەيىنگى ءبىرىنشى رەتكى الىسقا شىعۋى.حالىقتى بارىنەن جوعارى قويۋ دەگەن نە؟ مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستە ول بىلاي دەدى: ءبىزدىڭ وسى ءداۋىر ادامدارىندا، ءسوز جوق، بۇقارامىزدى جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتەمىن، اسىرەسە، شارۋالاردى سۇيەمەلدەيمىن دەگەن ىنتا ىقىلاس بار بولۋى كەرەك.سارى توپىراقتاعى ىنتا ىقىلاس، سارى توپىراقتاعى قام. نيڭشيادا قىزمەت تەكسەرگەن كەزدە، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ قايتالاي باسا دارىپتەدى: مەيلى جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدا، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدا بولسىن، الدە وسىزامانداندىرۋدا بولسىن، بىردە ءبىر از ۇلتتى قاعىس قالدىرۋعا بولمايدى. ءار ۇلت بۇقاراسى ءبىر ۇلكەن وتباسى، قول ۇستاسا بىرگە ىلگەرىلەۋ كەرەك.جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى بۇرىن كەدەيلەردىڭ پارتياسى بولعان، بيلىكتى قولعا الۋى كەدەيلەردىڭ ەڭسەسىن كوتەرىپ، ازاتتىققا شىعۋى ءۇشىن. بيلىكتى قولعا العاننان كەيىن، بۇقارانى باقىتتى تۇرمىسقا كەنەلتۋ كەرەك. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان بەرى 70 جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى، ءتۇرلى ماشاقاتتار مەن كەدەرگىلەردى باستان كەشسەك تە، ءتۇرلى قيىنشىلىقتار مەن سىن سايىستارعا ۇشىراساق تا، بارلىعىن جەڭىپ وسى كۇنگە جەتتىك، سوندا سۇيەنگەنىمىز اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ بولدى.جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ، كەدەي حالىقتى تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن ارىلتۋ پارتيامىزدىڭ تاريحقا، حالىققا بەرگەن ايبىندى ۋادەسى. پارتيانىڭ 18 قۇرىلتايىنان بەرى، پارتيا ورتالىق كوميتەتى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ستراتەگياسىن بۇرىن بولىپ كورمەگەن تەبىنمەن اتقاردى، كەدەي حالىق 2012 جىلدىڭ اياعىنداعى 98 ميلليون 990 مىڭنان 2019 جىلدىڭ اياعىنداعى 5 ميلليون 510 مىڭعا ازايىپ، ءار جىلى، ءار اي، اۋەلى، ءار كۇنى كەدەيلىكتى ازايتۋعا قاتىستى سان سيفرلار وزگەرىپ وتىردى.باس شۋجي تەبىرەنە تۇرىپ بىلاي دەدى: ءبىز 1921 جىلى پارتيا قۇرىلعان كەزدە ورناتقان مۇرات بويىنشا جالعاستىرىپ ىستەپ، ءبىر قادام، ءبىر قادامنان جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى ايبىندى نىسانانى بەتكە الىپ ەكپىندەي ىلگەرىلەدىك. بيىل ءبىز ءبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتامىز. دوڭگەلەك داۋلەتكە جەتتىك پە، جەتپەدىك پە، شەشۋشىسى اۋىلداستارعا قاراۋ كەرەك، ماڭىزدىنىڭ ماڭىزدىسى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ. كەزەكتەگى جاعدايدان قاراعاندا، قازىرگى ولشەمدەگى كەدەيلىكتەن ارىلتۋ مىندەتىن ورىنداۋعا قابىلەت قارىمىمىز جەتەدى.كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ، كەرەمەت ناتيجەنى قولعا كەلتىرۋ زامانىمىزداعى ەڭ جاندى، ەڭ شىنايى، ەڭ يلاندىرۋ قۋاتىنا يە جۇڭگو حيكاياسى.ءىس باستالعاندا قاراپايىم دا جەڭىل بولعانىمەن، اياعىنا تاياعان سايىن زورايىپ اۋىرلاسادى. سوڭىنا قانشا تاياعان سايىن، شەشۋى قيىن ماشاقاتتى تۇيىندەر كەزدەسەدى؛ توسىن تاپ بەرگەن جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى قامال الۋدىڭ قيىندىعىن ارتتىردى. 2016 جىلى باس شۋجي شي جينپيڭ نيڭشيادا قىزمەت تەكسەرگەن كەزدە، سول جەردىڭ وزىنەن ماتەريال الىپ بىلاي دەپ مىسال كەلتىردى: ليۋپانشان تاۋى كەزىندە قىزىل ارميانىڭ ۇزاق جورىعىندا اسقان ەڭ سوڭعى بيىك تاۋى بولعانى سياقتى، كەدەي حالىقتى تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ءبىزدىڭ جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدا، ءسوز جوق، اسىپ وتۋگە ءتيىستى ەڭ سوڭعى بيىك تاۋىمىز.تەكسەرۋ زەرتتەۋ جۇرگىزۋ بارىسىندا، باس شۋجي نيڭشياداعى كەدەي حالىقتىڭ 2012 جىلعى 900 نەشە مىڭنان بىلتىرعى 18 مىڭ 800گە ازايعانىن ەستىگەننەن كەيىن، كوڭىل بولە: قايتا كەدەيلەسكەندەر كوپ پە؟ قايتا كەدەيلەسۋدىڭ سەبەبى نە ەكەن؟ دەپ سۇرادى.قايتا كەدەيلەسكەندەردىڭ كوبى ۇلكەن اۋرۋ، سالماقتى اۋرۋ سەبەبىنەن كەدەيلەسكەندەر، بىلتىر نيڭشيادا نەشە ون وتباسى قايتا كەدەيلەستى، بيىل دا از ساندى بۇقارا جۇمىسقا قايتا ورالۋ قيىن بولىپ، ىندەت سەبەبىنەن قايتا كەدەيلەستى، دەدى اۆتونوميالى رايونداعى جولداستار مالىمەت بەرىپ.شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: بارلىعى كەدەيلىكتەن ارىلۋ دەگەن كەدەيلىك بولماۋ دەگەندىك ەمەس، بارلىعىن ءبىراق تامامداۋ دەگەندىك ەمەس، قايتا كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ تاريحي كەزەڭى ورىندالدى دەگەن ءسوز. سالىستىرمالى كەدەيلىك ماسەلەسى ماڭگى ءومىر سۇرەدى، ءبىزدىڭ قيىنشىلىعى بار بۇقاراعا كومەكتەسۋ، سۇيەمەلدەۋ مىندەتىمىز ماڭگى جالعاسادى.مەن تالاي رەت كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، قالپاقتى الۋ سوڭعى نۇكتە ەمەس، قايتا جاڭا تۇرمىستىڭ، جاڭا كۇرەستىڭ باستاماسى دەپ باسا دارىپتەدىم. ادامداردىڭ تاماشا تۇرمىسقا دەگەن قاجەتىنىڭ كۇن سايىن ارتۋىنا ىلەسە، ءبىزدىڭ قىزمەتىمىز ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، كومەكتەسىپ سۇيەمەلدەيتىن سالامىز ۇزدىكسىز كەڭەيەدى. كەلەشەكتە اۋىل قىستاقتارداعى سالىستىرمالى كەدەي بۇقاراعا كومەكتەسۋ سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىن اۋىل قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ستراتەگياسىنا ەنگىزۋ كەرەك.ۋجۇڭ قالاسى ليتۇڭ رايونى جينحۋايۋان الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى ۋاڭ لانحۋا رەسپۋبليكامەن جاستى ساقا ۇلگى، الەۋمەتتىك اۋماق ەرىكتىلەرىنىڭ باستاماشىسى. باس شۋجيدى كورگەننەن كەيىن، ول اسەرلەنە: 2016 جىلى ءسىز نيڭشياعا كەلىپ تەكسەرۋ زەرتتەۋ جۇرگىزگەن كەزىڭىزدە ايتقان سوتسياليزم ەڭبەكتەنۋدەن كەلەدى دەگەن ءسوزىڭىز ەسىمنەن كەتپەيدى. سول كەزدە ەستىپ، كوزىمە جاس العان ەدىم. مەملەكەتتىڭ دامىپ بۇگىنگە جەتۋى وڭاي ەمەس، ءبىر قادام ءبىر قادامنان ەڭبەكتەنۋدەن كەلگەن دەدى.مۇندا ءسىز بەن قالىڭ ەرىكتىلەردە قامتىلعان، كوپشىلىك بارلىعى ەڭبەكتەنىپ جاتىر!، باس شۋجيدىڭ ءسوزى مەيىرىمدى دە قۋاتتى ەستىلدى.ءبىزدىڭ قىزمەتىمىزدە ءالى دە كوپتەگەن ولقىلىقتار بار بولسا دا، ىستەۋگە ءتيىستى ءىسىمىز ءالى كوپ. دەسەدە، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ ۇزدىكسىز قۇلشىنۋىندا، حالىق بۇقاراسىنىڭ ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر سۇرۋىندە، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋىندە، ءبىز، ءسوز جوق، اناعۇرلىم جاقسى، اناعۇرلىم باقىتتى تۇرمىس كەشىرەمىز. بىزدە سەنىم بولۋ كەرەك.حۇڭدى قىستاعىنداعى ليۋ كاريانىڭ قوناق بولمەسىندە، تاشتەك تاشتەك گۇلدەردىڭ حوش ءيىسى اڭقىپ تۇر. بۇرىن، اۋىلداستار تاۋ اڭعارىندا كۇنەلتىپ، قارنى اسقا جارىماي وتىرعاندا، گۇل وسىرۋگە زاۋقى قايدان سوقسىن. قازىر حۇڭدى قىستاعىنداعى بارلىق ۇيدە نەگىزىنەن گۇل وسىرىلەدى.تەرەزەدەن شۋاق توگىلىپ، توپ توپ، شوق شوق گۇلدەر كۇنگە قاراپ جايقالىپ تۇر.شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 ايدىڭ 11 كۇنى يىنچۋاننان بەرگەن حابارى
|
ھايات قانۇنىيىتى قالتىس ياشاشنىڭ بەش يولى ئۇيغۇر كىتاب تور بېكىتىھايات قانۇنىيىتى قالتىس ياشاشنىڭ بەش يولىتورغا يوللانغان ۋاقتى: 20200727 16:00:34ناملىق كىتاب نەشردىن چىقتىئىستانبۇلدىكى ئۇيغۇر كىتابخانىلىرىدا ئەرزان باھادا سېتىلىدۇ. تۈركىيە سىرتىدىكىلەر تۆۋەندىكى كىتابخانىلاردىن ئەكەلدۈرۈۋالساڭلار بولىدۇ:تەكلىماكان ئۇيغۇر نەشرىياتى كىتابخانىسىسۇتۇق بۇغراخان كىتابخانىسىكىتابنىڭ مۇقەددىمىسىدىن ئۆزۈندە:بىز مۇۋەپپەقىيەت ئاددىي ئۇقۇمغا ئايلانغان بىر دەۋردە، مىليونلىغان ئۇتۇق قازانغۇچىلارنىڭ ئارىسىدا ياشىماقتىمىز.ئۇنداقتا ئۆزىڭىزنى شۇ ئۇتۇق قازانغانلار قاتارىدا كۆرۈشنى خالامسىز؟!ئۇلاردىن ئېشىپ كېتىشنىچۇ؟!ئۇلار يېتەلمىگەن چوققىلارغا يېتىشنىچۇ؟!ئەلۋەتتە قالتىس كىشىلەردىن بولۇش ئۈچۈن سىزدە ئالاھىدە بىر تالانت بولۇشى كېرەك.تالانت دېگىنىمىز بىر ئادەم يېتىلدۈرىمەن دەپلا پەيدا قىلىۋالالايدىغان نەرسە ئەمەس. بەلكى ئۇنىڭ ئۆزىگە خاس قانۇنىيەتلىرى بار. ئادەملەر قەيەردە، قاچان، قانداق شارائىتتا بولمىسۇن، شۇ قانۇنىيەتلەرگە ماس ياشىغاندىلا قالتىس كىشىلەردىن بولالايدۇ.قالتىس ئادەملەر ئادەتتىكى ئادەملەرنىڭ ئەقلى يەتمەيدىغان ئىشلارنى ۋۇجۇدقا چىقىرالايدۇ. ئۇنداقتا ئۇلار بۇ ئىمكانىيەتنى قەيەردىن ئالىدۇ؟!ئەلۋەتتە ئۇلار ھايات قانۇنىيەتلىرى بويىچە ماڭىدۇدە، شۇنداق يۇقىرى چوققىلارغا چىقالايدۇ.بىز ئوتتۇرىغا قويىدىغان بۇ قانۇنىيەتلەر ھەرگىزمۇ رېئاللىقتا تەڭلىمىسى يوق، قۇرۇق خىياللار ئەمەس. بەلكى ئۇ، مەۋجۇدىيەتنىڭ قانۇنىيىتى ۋە ئۆزگەرمەس پىرىنسىپلاردۇر. شۇڭا بىز بۇلارنى شەرت ياكى باسقۇچ دەپ ئاتىماي، بەش قانۇنىيەت دەپ ئاتىدۇق.بۇ قانۇنىيەتلەر نېمە ئۈچۈن بەش بولۇپ قالدى؟!بەش دېگەن بۇ سان ئىنسان ھاياتىدا ئالاھىدە سىمۋوللۇق مەنىلەرگە ئىگە. مەسىلەن: قولىمىزدا بەش بارماق بار، پۇتىمىزدا بەش بارماق بار. ئىسلامنىڭ بەش ئاساسى بار. ئىنسان جىسىم، ئەقىل، روھ، ھېسسىيات، ئۆزلۈك جەۋھەر دىن ئىبارەت بەش ئېلېمېنتتىن تەركىب تاپقان. پۈتۈن ئىنسانلار بۇ بەش ئېلېمېنتتا ئورتاق.بارلىق ئادەملەردە جىسىم مەۋجۇت بولغاندەك ئەقىلمۇ مەۋجۇت، ھەتتاكى ھوشى جايىدا بولمىغان ساراڭلارنىڭمۇ گەرچە ئەقلى مۇكەممەل ئىشلەپ كەتمىگەن تەقدىردىمۇ، يەنىلا ئۇلاردا ئەقىل بار.بارلىق ئادەملەردە روھ مەۋجۇت، ناۋادا روھتىن مەھرۇم بولسا ئۆلۈك ھېسابلىنىدۇ.بارلىق ئادەملەردە قەلب بولىدۇ. گەرچە ئادەملەرنىڭ ئۆزىنى قانچىلىك ئىپادىلەشكە قارىتا بىلىشى ئوخشىمىغان تەقدىردىمۇ، بىراق ئۇلاردا ئۆزىنى ئىپادىلەشكە قارىتا بىر قىزىقىش بولىدۇ. شۇڭلاشقا بىز ئىنسان بەش ئامىلدىن تەركىب تاپقان دەپ كېسىپ ئېيتالايمىز. ئەلۋەتتە ساغلام ئىنسانىيلىق بەرپا قىلىش ئۈچۈن مەزكۇر بەش قانۇنىيەت ھايات قانۇنىيەتلىرىنى ئۆزىمىزدە ھازىرلىشىمىز كېرەك.مەزكۇر بەش قانۇنىيەت نېمە ۋەجىدىن شۇنچە مۇھىم بولۇپ قالدى؟بۇ قانۇنىيەتلەرنى ھازىرلىغاندىن كېيىن نېمە ئىشلار يۈز بېرىدۇ؟بىز تېمىنى تەگلەپ چۈشەنگىنىمىزدە مەزكۇر بەش قانۇنىيەتنىڭ ئىنسانغا ئۆزىنىڭ ئەسلى ئىنسانىيلىقنى قايتۇرۇپ بېرەلەيدىغانلىقىنى، ھېچ بولمىغاندا ھاياتلىق يۆنىلىشىنى رۇسلىۋېلىشىغا ياردەم بېرەلەيدىغانلىقىنى ھېس قىلالايمىز. ئەنە شۇ چاغدىلا ئادەملەر ئۆز ھاياتىنى ئۆرنەكلىك بىر ھالەتكە ئېلىپ كېلەلەيدۇ. چۈنكى، مەزكۇر قانۇنىيەتلەر ئەڭ مۇكەممەل ھاياتنىڭ يول خەرىتىسى بولالايدۇ. بۇ خەرىتىگە ئاساسەن كىشىلەر ئەڭ ئاۋۋال ئۆزىنى يېڭىۋاشتىن بەرپا قىلالايدۇ، ئاندىن كېيىن ئەتراپىدىكىلەرنىڭ ۋە بارچە خالايىقنىڭ ئۆزىنى قايتا قۇرۇپ چىقىشىغا ياردەم بېرەلەيدۇ.داۋامىنى كىتابتىن ئوقۇغايسىزكىشىلىك تەرەققىيات ھەققىدىكى يازمىلار بىرىنچى قىسىمداڭدار پەيلاسوپ نىچشېبىتەلەي قىزنىڭ بەختى
|
ەرتىستەگى ءبىرىنشى قىستاق ساياحاتتىڭ يگىلىگىن كوردىكۇمبىرلەگەن دومبىرا ءۇنى، اسقاقتاعان حالىق ءانى، جايناعان شام شىراق، جالىنداعان الاۋ... 1 ايدىڭ 30 كۇنى كەشتە لاۋلاعان جالىن كوتەرىلىپ، قۇلپىرما شامدار جايناپ، كوكتوعاي اۋدانى كوكتوعاي قالاشىعى تاراتى قىستاعىنىڭ اعاش ۇيلەرىنىڭ توبەسىندەگى، اۋلالارىنداعى ۇيىلگەن قارلاردى الۋان تۇسكە بوياپ، ساياحاتشىلاردىڭ كوز مەيىرىن قاندىردى.تاراتى قىستاعى ەرتىس وزەنىنىڭ باسىنداعى ءبىرىنشى قىستاق بولعاندىقتان، ەرتىستەگى ءبىرىنشى قىستاق دەپ اتالعان. 2018 جىلدان بەرى وسى قىستاق قىسقى ساياحاتپەن شۇعىلدانىپ، اس سۋ، قونالقى، ساياحاتتىق تاۋار سياقتى كاسىپ سالالارىن دامىتىپ، قىسقى ساياحاتتاعى ءسوزسىز باراتىن جەرگە اينالدى.قىستاق تۇرعىنى ەرلان ساۋلەت قىستاق جولى بويىنا ۇلكەن قازان استى، مازداعان وتقا قويىلعان قازانداعى بىلقىپ پىسقان قوي ەتىنىڭ حوش ءيىسى سونادايدان مۇرىن جارادى. الىستان كەلگەن دوستار كەلىپ ءبىر شىنى سورپا ءىشىپ، بوي جىلىتىپ الىڭىزدار. ول ارى بەرى قايشالىسىپ، كەشكى كورىنىستى تاماشالاپ جۇرگەن ساياحاتشىلاردى شاقىرىپ، ىقىلاسپەن شىنىعا بۋى بۇرقىراعان سورپانى قۇيىپ ۇسىنىپ جاتتى.ەرلان قىستاق تۇرعىندارىنا تانىمالى بايۋدىڭ باستاماشىسى، 2016 جىلى ول مالشىلار شاتتىعى ساياجايىن اشىپ، قىستاقتاعى ۇلكەن بايعا اينالدى. 2018 جىلى، تاراتى قىستاعى كوكتوعاي كورىنىس اۋماعىنا جاقىن بولۋداي جاعراپيالىق باسىمدىعىنا سۇيەنىپ، ساياحات كاسىبىن جالپى تۇلعالىق جوبا بويىنشا دامىتىپ، حالىقتىق تۇسەلحانا تۇلعالادى. ەرلان بىلاي دەدى: پارتيانىڭ ابزال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا داۋلەت جيىپ، ىرعىنعا كەنەلدىم. ءبىر ادامنىڭ بايۋى بايۋ ەمەس، كوپشىلىك بايىسا عانا بايىعاندىق ەسەپتەلەدى. ەرلاننىڭ باستاماشىلدىق ەتۋىندە قىستاقتا حالىقتىق تۇسەلحانا كووپەراتيۆى قۇرىلدى.قىستاق تۇرعىنى ماقپال شالقار مەن ناعاشى باۋىرى الپار بيموللا بىرلەسىپ قاراجورعا كەرۋەن سارايى حالىقتىق تۇسەلحاناسىن اشتى، ەكەۋى تۋادا جەز تاڭداي، بۇلبۇل كومەي بولعاندىقتان، حالىق اندەرىن شىرقاۋ حالىقتىق تۇسەلحانانىڭ ۇلكەن ءبىر ەرەكشەلىگىنە اينالدى. مەيلى اس سۋ، ءدامدى تاعام، الدە ۇلتتىق ءان ءبي ونەرى بولسىن، تۇگەلدەي بۇكىل ەلدىڭ جەر جەرىنەن كەلگەن ساياحاتشىلاردى باۋرادى. ساياحات قالتامىزدى قامپايتتى. 2019 جىلى وتباسىمىزدىڭ كىرىسى 100 مىڭ يۋان بولدى، دەدى الپار.قايتكەندە ساياحات كاسىبىن مىقتاپ ۇستاپ، جاقسى يگىلىكتەنۋگە بولادى؟ كوكتوعاي قالاشىعى قىستاقتاعى حالىقتىق تۇسەلحانالاردىڭ سىرتقى تامدارىن جاڭالادى، ىشكى بولىكتەرىن دە ارلەدى، پارىقتانۋىن كورنەكتىلەندىرىپ، ۇلكەنى ءۇي جيھازدارى، كيىم كەشەكتەن كىشكەنەسى مايلىق قاعاز قورابى، قابىرعاداعى قاپ جانە اسپا ساعات سياقتىلارعا دەيىن تۇگەلدەي جەرگىلىكتى ەرەكشەلىكتى كورنەكتىلەندىردى. تاراتى قىستاعى ساياحاتشىلارعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ جاۋاپتىسى نازيگۇل رازدان بىلاي دەدى: حالىقتىق تۇسەلحانا ساياحاتشىلاردىڭ دەمالاتىن ورنى عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، ۇلتتىق سالت سانانى جاقىننان سەزىنەتىن تۇعىر، كەلسەڭىز كەتكىڭىز كەلمەيدى، كەتسەڭىز تاعى كەلگىڭىز كەلەدى. 2 جىلدان بەرى ەرەكشە حالىقتىق تۇسەلحانا قىرۋار ساياحاتشىنى باۋرادى، تۇتاس قىستاقتاعى دامىپ، كەمەلدەنگەن حالىقتىق تۇسەلحانا 20 نەشەگە جەتتى. باسقا قىستاق تۇرعىندارى دا اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن ساتۋ، حالىقتىق تۇسەلحانالاردا جۇمىس ىستەۋ ارقىلى ساياحات كاسىبىنىڭ دامۋىنا ات سالىستى. ساياحات كىرىسى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جىلدىق كىرىسىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن يەلەدى.كوكتەم مەرەكەسى جاقىنداپ قالدى، بارلىق ۇيلەر قىزىل تۇمشالامالى شام اسىپ، شاعىن قىستاقتان مەرەكەلىك لەپ ەسىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىسى تۇمشالامالى شامداي قىزارىپ شالقي ءتۇستى.
|
جۇڭگو ا ق ش ەكونوميكا ساۋدا جوعارى دارەجەلى كەڭەسىندەگى ەكى جاقتىڭ جەتەكشىلەرى تەلەفوندا سويلەستى حالىق تورابىجۇڭگو ا ق ش ەكونوميكا ساۋدا جوعارى دارەجەلى كەڭەسىندەگى ەكى جاقتىڭ جەتەكشىلەرى تەلەفوندا سويلەستىشينحۋا اگەنتتىگى، 9 ايدىڭ 5 كۇنى، بەيجيڭ. ج ك پ ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسىنىڭ مۇشەسى، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ ورىنباسار زۇڭليى، جۇڭگو مەن ا ق ش تىڭ ەكونوميكالىق جاقتان جالپى بەتتىك تىلدەسۋى بويىنشا جۇڭگو جاقتىڭ باس جەتەكشىسى ليۋ حى ۋادە بويىنشا ا ق ش تىڭ ساۋدا ۋاكىلى لايتزەر، قازىنا مينيسترى مۋنۋچين تەلەفوندا سويلەستى. ەكى جاق 10 ايدىڭ باسىندا ۆاشينگتوندا جۇڭگو مەن ا ق ش تىڭ 13 رەتكى ەكونوميكا ساۋدا جوعارى دارەجەلى كەڭەسىن وتكىزۋگە قوسىلدى، وسىدان بۇرىن ەكى جاق قويۋ قارىم قاتىناستى ساقتايدى. قىزمەت جىگى 9 ايدىڭ ورتا شەنىندە مۇقيات كەڭەس وتكىزىپ، جوعارى دارەجەلى كەڭەستەردىڭ ماندىك ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزۋىنە تولىق دايىندىق جاسايدى. ەكى جاق ءبىر اۋىزدان بىلاي دەپ قارادى: ورتاق قۇلشىنىپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەت قولدانىپ، كەڭەسكە تاماشا شارت جاعداي جاراتۋ كەرەك. ساۋدا مينيسترلىگىنىڭ مينيسترى جۇڭ شان، جۇڭگو حالىق بانكەسىنىڭ باستىعى ي گاڭ، مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى نيڭ جيجى قاتارلىلار تەلەفوندا سويلەسۋگە قاتىناستى.
|
پاتمىچۇقكۇتۇپخانا ئورنىڭىز : كۇتۇپخانا ھايۋاناتلار پاتمىچۇقيوللانغان ۋاقتى : 20090529 16:08:06 كۆرۈلۈش سانى : 277خەلق ئارىسىدا پاتمىچۇق تام پاتمىچۇقى ئۈزۈلۈپ كەتكەن قۇيرۇقى ئادەمنىڭ قۇلىقىغا كىرىۋالىدۇ، دەيدىغان رىۋايەت بار، بۇ بىر خىل خاتا چۈشەنچە. پاتمىچۇقنىڭ قۇيرۇقىنى ئۈزۈۋېتىشى بىر خىل مۇداپىئە لىنىشتىن ئىبارەت. سىرتقى كۈچنىڭ تەسىرىدە تارتىلسا ياكى دۈشمىنىگە يولۇقسا، قۇيرۇقىنى ئۈزۈپ تاشلاپ قاچىدۇ. ئۈزۈلۈپ چۈشكەن بۆلىكىدە نېرۋا بولىدىغانلىقى ئۈچۈن بىر مەزگىل مىدىرلايدۇ. بۇ خىل ھادىسە بىئولوگىيىدە ئۆزى كېسىش دەپ ئاتىلىدۇ. پاتمىچۇقنىڭ تېنىنىڭ ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن10 سانتىمېتىر چىقىدۇ، كۆزى چوڭ، ھەرىكەتلەندۈرەلەيدىغان كۆز قاپىقى بولمايدىغانلىقى ئۈچۈن، كۆزى مەڭگۈ ئوچۇق تۇرىدۇ، كۆز قارىچۇقى بويىغا سوزۇلغان بىر يېرىقچىدىنلا ئىبارەت؛ پۇتلىرىنىڭ بارماقلىرى ياپىلاق، كەڭ، ئاستى تەرەپ تېرىسى پۈرمىلىشىدۇ. ئۈستىدە ئۇششاق بەزلىك تۈكلىرى بار، يېپىشقاقلىقى ئىنتايىن كۈچلۈك بولۇپ تامدا ۋە تورۇستا ئۆمىلەپ ماڭالايدۇ. پاتمىچۇق ئادەم چىشلىمەيدۇ، پاشا، چىۋىنلەرنى تۇتۇپ يەيدۇ، يەنە دورىلىق قىممىتى بار بولۇپ، شامال دارىش، تارتىشىپ ئاغرىش قاتارلىقلارغا شىپا بولىدۇ. قۇرۇتۇلغىنى تيەنلۇڭ دەپ ئاتىلىدۇ. پاتمىچۇق مەملىكەتنىڭ ھەرقايسى جايلىرىغا تارقالغان. دۆلىتىمىزدە ئالتە تۈرى بار، كۆپ ئۇچرايدىغانلىرى كۆپ ھالەتلىك پاتمىچۇق، ئۈزگۈچى پەردىسىز پاتمىچۇق، ئۈزگۈچى پەردىلىك پاتمىچۇق قاتارلىقلاردىن ئىبارەت.
|
تاعايىنداۋ 04 مامىر، 2019پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆ بىرقاتار تاعايىنداۋلار جاسادىپرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرى اسكەرلەرىنىڭ جاڭا قولباسشىلارىن تاعايىندادى. بۇل تۋرالى اقوردانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.پرەزيدەنت 04 مامىر، 2019قاسىمجومارت توقاەۆ حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتىن قابىلدادىقازاقستان پرەزيدەنتى قاسىمجومارت توقاەۆ حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى دارحان قىدىرالىنى قابىلدادى. بۇل تۋرالى اقوردانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.ساياسات 04 مامىر، 2019قىزىلوردادا تەشەلون جوباسى جۇزەگە اسۋداجوبا اياسىندا 200 ادام ستارتاپتار مەن تەحنولوگيالىق كاسىپكەرلىك بويىنشا ءبىلىم الادى. وقۋ ۇدەرىسى سەمينارلار مەن ۆوركشوپتار، كەزدەسۋلەر مەن بيزنەسويىندار تۇرىندە ۇيىمداستىرىلادى. بۇل تۋرالى قىزىلوردا وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.ەكونوميكا 03 مامىر، 2019ونلاين باقىلاۋ اپپاراتىنىڭ تيىمدىلىگى2020 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ تىركەۋ جانە دەرەكتەر جيناۋ فۋنكتسياسى بار ونلاين باقىلاۋكاسسالىق ماشينالارىن ەنگىزۋ كوزدەلگەن. مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى وسى ماسەلەنى ءتۇسىندىرىپ بەردى.گلينكا اتىنداعى مۋزىكا مەكتەبىنە ەستاي بەركىمباي ۇلىنىڭ ەسىمى بەرىلدىەكىباستۇز قالاسىنداعى گلينكا اتىنداعى مۋزىكا مەكتەبىنە ەستاي بەركىمباي ۇلىنىڭ ەسىمى بەرىلدى. بۇل تۋرالى كۇيشى قايرات ايتباەۆ ءوزىنىڭ فەيسبۋكتەگى پاراقشاسىندا جاريالادى.الماتى وبلىسىندا گازەتىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويى اتاپ ءوتىلدى گازەتىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ ءوتۋدى ايماقتار اراسىندا العاشقى بولىپ الماتى وبلىسى باستادى.بىرىڭعاي جيىنتىق تولەمدى ارقىلى تولەۋ مۇمكىندىگى ىسكە قوسىلدىۇلتتىق پوشتا وپەراتورى مەن بىرلەسە ارقىلى بىرىڭعاي جيىنتىق تولەمدى بجت تولەۋگە مۇمكىندىكتى ىسكە اسىردى. ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ ەلەكتروندىق اقشا جۇيەسىمەن ستراتەگيالىق ارىپتەستىگى جاقىن ارادا ارقىلى ينتەرنەتدۇكەندەردىڭ سالىقتارىن جانە تاۋارلارىن تولەۋدى باستاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.ەركىندىگى جوق ەلدىڭ ەرتەڭى جوقۇلتتىق تاۋەلسىزدىگىمىز ەل ەكونوميكاسى مەن ساياسات سالاسىنان وزگە رۋحانيات ارنالارىنىڭ دا باعىتباعدارىن ايقىنداپ، كەڭ ورىستەر اشتى. اسىرەسە ەلىمىزدىڭ تاريحى مەن سالتءداستۇرى، ءدىن مەن ءدىل اراقاتىناسى، مادەنيرۋحاني باعىتتار، ءتىل مەن ءتالىمتاربيە ارنالارى ايقىندالىپ، جاسامپازدىق جولىنا باتىل قادامدار جاسالدى. مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك ساياساتى، قوعامدىق ءومىردىڭ دامۋ ۇدەرىستەرى، اسىرەسە بۇل باعىتتا ءبىلىم مەن عىلىم، مادەنيەت پەن دەنساۋلىق سالاسىنىڭ باسىمدىق الۋى قالىڭ كوپشىلىكتىڭ ىقىلاسىن ارتتىرىپ، جاڭا ۋاقىتتىڭ رۋحىن پاش ەتتى.قازاقستان 03 مامىر، 2019الداعى سايلاۋ ەل دامۋىنا سەرپىن بەرەدىقازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى قازاقستان ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ قسزي ۇيىمداستىرۋىمەن قازاقستانداعى 2019 جىلعى سايلاۋ: ىشكى جانە سىرتقى ساياساتتىڭ ساباقتاستىعى مەن تۇراقتىلىعى تاقىرىبىندا ساراپشىلار پىكىرتالاسى ءوتتى.
|
الەۋمەتتىك سالا ينۆەستيتسيالارى كوبەيدىەكونوميكانىڭ، بانك سالاسىنىڭ جايكۇيى، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋداعى جەرگىلىكتى قامتۋ تۋرالى ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى ر.دالەنوۆ، ۇلتتىق بانك توراعاسى ە.دوساەۆ، قارجى ءمينيسترى ە.جاماۋباەۆ، ونەركاسىپ پەن ەنەرگەتيكا سەكتورىنداعى احۋال تۋرالى يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءمينيسترى ب.اتامقۇلوۆ جانە ەنەرگەتيكا ءمينيسترى ن.نوعاەۆ، اگروونەركاسىپتىك كەشەندەگى جاعداي تۋرالى اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى س.وماروۆ باياندادى.ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى رۋسلان دالەنوۆ حابارلاعانداي، قىركۇيەك ايىندا ەكونوميكادا وڭ ۇردىستەر بايقالدى. قىزمەت كورسەتۋ سالاسى جاندانا ءتۇستى. ناقتى سەكتوردا ءوسۋ ساقتالۋدا. قىركۇيەكتە ءوسۋ كورسەتكەن سالالار سانى ارتىپ، ەكونوميكا جاندانا باستادى. ناتيجەسىندە، جەدەل دەرەكتەر بويىنشا، ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ءوسۋ قارقىنى 8 ايداعى مينۋس 3دان قاڭتارقىركۇيەك ايلارىندا مينۋس 2،8عا دەيىن جاقساردى. جىلدىق ينفلياتسيا 7 دەڭگەيىندە ساقتالدى دەدى ر.دالەنوۆ.ەكسپورت 8 ايدا 31،9 ملرد اقش دوللارىن قۇراپ، تولەم تەڭگەرىمىنىڭ وڭ سالدوسىن 8،1 ملرد دوللار دەڭگەيىندە قامتاماسىز ەتتى. دايىن جانە وڭدەلگەن ونىمدەردىڭ ەكسپورتى ۇلعايدى. اعىمداعى جىلعى قاڭتارتامىزدا اۆتوموبيل ەكسپورتى 5،7 ەسە، فەرروسيليتسي 5،4 ەسە، كۇنباعىس مايى 86، تەمىردەن جاسالعان سوزبا سىم 33، تيتان قۇيمالارى 9،5عا ءوستى. 9 ايدا وڭدەۋ ونەركاسىبىندە ءوسۋ جالعاستى. اتاپ ايتقاندا، اۆتوموبيل جاساۋ 51،6، فارماتسەۆتيكا 39،8، دايىن مەتالل بۇيىمدارى 18،9، قاعاز ونىمدەرى 15،1 جانە جەڭىل ونەركاسىپ 14،1عا ءوستى.قۇرىلىس سەكتورى تۇراقتى قارقىنمەن دامىپ كەلەدى. ورىندالعان جۇمىستاردىڭ كولەمى 10،5عا ءوستى. جوعارى ءوسۋ تۇركىستان وبلىسىندا جانە شىمكەنت قالاسىندا بايقالادى. 9،6 ملن شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى. بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 9عا كوپ.ۇلتتىق بانك توراعاسى ەربولات دوساەۆتىڭ ايتۋىنشا، ەۋروايماقتا بيىلعى قىركۇيەكتە ىسكەرلىك بەلسەندىلىك ناشارلادى. رەسەيدە ونەركاسىپتەگى يندەكسى وسى جىلعى قىركۇيەكتە 51،1 تارماقتان 48،9 تارماققا دەيىن تومەندەدى. قازاقستاندا ىسكەرلىك بەلسەندىلىك يندەكسى قۇرىلىستاعى جانە قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنداعى ءوسۋ ەسەبىنەن وسى جىلعى قىركۇيەكتە ءبىر اي بۇرىنعى 45،4 تارماقتان 47،6 تارماققا دەيىن كوتەرىلدى. ونەركاسىپتە يندەكس 47،8 تارماققا دەيىن 0،5 تارماققا تومەندەدى.بيىلعى قىركۇيەكتە جىلدىق ينفلياتسيا 7 دەڭگەيىندە ساقتالدى. ازىقت ۇلىك تاۋارلارى باعاسىنىڭ جىلدىق ءوسۋى وسى جىلعى تامىزدا 10،9دان 10،8عا دەيىن ازداپ باياۋلادى. ەت جانە ءسۇت ونىمدەرى، جۇمىرتقا باعاسىنىڭ ءوسۋ قارقىنىنىڭ باياۋلاۋى بايقالدى. ازىقت ۇلىككە جاتپايتىن تاۋارلار باعاسىنىڭ جىلدىق ءوسۋى 5،5 دەڭگەيىندە ساقتالدى، اقىلى قىزمەتتەرگە باعانىڭ جىلدىق ءوسۋى بيىلعى تامىزدا 3،4دان قىركۇيەكتە 3،6عا دەيىن ەلەكتر ەنەرگياسىنا جانە ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىنە تاريفتەردىڭ ءوسۋى اياسىندا جەدەلدەتىلدى دەدى ۇلتتىق بانك باسشىسى.بيىلعى قىركۇيەكتە دامۋشى ەلدەردىڭ ۆاليۋتالارى كوروناۆيرۋسپەن اۋىرعاندار سانىنىڭ ءوسۋى اياسىندا السىرەدى. تۇرىك ليراسى ءبىر ايدا 5،2عا، رەسەي ءرۋبلى 4،9عا، ارگەنتينا پەسوسى 2،7عا السىرەدى. جالپى العاندا، قىركۇيەكتە دامۋشى ەلدەر ۆاليۋتالارىنىڭ يندەكسى 0،4 عانا قوستى. دامۋشى ەلدەر ۆاليۋتالارىنىڭ جالپى ديناميكاسى اياسىندا قازاقستاندىق تەڭگە ءبىر ايدا اقش دوللارى ءۇشىن 420،11 تەڭگەدەن 431،81 تەڭگەگە دەيىن 2،8عا السىرەدى.حالىقتىڭ كرەديتتەرى اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان بەرى 6،9 ترلن تەڭگەگە دەيىن 3،7عا ۇلعايدى. ونىڭ قۇرىلىمىندا تۇتىنۋشىلىق قارىزدار 4،2 ترلن تەڭگەگە دەيىن 0،6عا تومەندەدى، مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋ ەسەبىنەن يپوتەكالىق قارىزدار 2 ترلن تەڭگەگە دەيىن 14،6عا ۇلعايدى.ۇلتتىق بانك باسشىسى اتاپ وتكەندەي، قازاقستان ەكونوميكاسىن قولداۋ ءۇشىن مەملەكەت باسشىسىنىڭ داعدارىسقا قارسى باستامالارىن ىسكە اسىرۋ جالعاسۋدا. قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى باعدارلاماسى بويىنشا بيىلعى 9 قازانداعى جاعداي بويىنشا بانكتەر جالپى سوماسى 417 ملرد تەڭگەگە 450 ءوتىنىمدى ماقۇلداپ، 380،4 ملرد تەڭگە سوماسىنا 661 قارىز بەردى. توتەنشە جاعدايدىڭ ەنگىزىلۋىنەن زارداپ شەككەن شوب سۋبەكتىلەرىن جەڭىلدىكپەن كرەديتتەۋ باعدارلاماسى بويىنشا بيىل 9 قازاندا كاسىپكەرلەر 563،9 ملرد تەڭگە سوماسىنا 2 275 ءوتىنىم بەردى، 419،5 ملرد تەڭگەگە 3 887 قارىز بەرىلدى، ونىڭ ىشىندە 65،8 ملرد تەڭگە بۇرىن بەرىلگەن قارىزداردى وتەۋدەن تۇسكەن اقشا ەسەبىنەن بەرىلدى.پاندەميانىڭ تارالۋى ەكونوميكانىڭ بارلىق سەكتورلارىن تسيفرلاندىرۋدى جىلدامداتتى. قارجى نارىقتارى تەحنولوگيالىق ۇردىستەردىڭ ىقپالىنان تۇبەگەيلى قايتا قۇرۋ پروتسەسىنەن وتۋدە، مۇندا كوپ نارسە رەتتەۋشىنىڭ ءىسارەكەتىنە بايلانىستى بولادى دەدى ە.دوساەۆ.وسىعان بايلانىستى بيىل 17 تامىزدا ۇلتتىق بانك باسقارماسىنىڭ قاۋلىسىمەن قارجىلىق تەحنولوگيالار مەن يننوۆاتسيالاردى دامىتۋ جونىندەگى 20202025 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداما قابىلداندى. وسى تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋ اياسىندا اعىمداعى جىلعى 1 قازاننان باستاپ ۇلتتىق بانك قارجى ۇيىمىنا كەلمەياق قارجى قىزمەتتەرىن الۋ ءۇشىن ازىرلەنگەن قاشىقتان بيومەتريالىق سايكەستەندىرۋ سەرۆيسىن ونەركاسىپتىك پايدالانۋعا ىسكە قوستى. اعىمداعى جىلعى ساۋىردە جۇيە قاناتقاقتى رەجىمدە ىسكە قوسىلدى. وسى ۋاقىت ىشىندە سەرۆيس ەكىنشى دەڭگەيدەگى 11 بانككە حالىققا 2،8 ملن بانكتىك قىزمەت كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەردى دەدى ە.دوساەۆ.قاشىقتان بيومەتريالىق سايكەستەندىرۋ قارجى نارىعىنىڭ قاتىسۋشىلارىنا كليەنتتەردى قاشىقتان سايكەستەندىرۋگە جانە ولارعا بانكتىك شوتتار مەن دەپوزيتتەر اشۋ، تولەم كارتوچكالارىن شىعارۋ، كرەديت بەرۋ سياقتى قىزمەتتەردى كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل سەرۆيس الەمدەگى كۇردەلى ەپيدەميالىق احۋال اياسىندا جاڭا سىنقاتەرلەرگە جاۋاپ بەرەدى. سەرۆيس بانكتەرگە، سول سياقتى ساقتاندىرۋ كومپانيالارىنا، باعالى قاعازدار نارىعىنىڭ كاسىبي قاتىسۋشىلارىنا، تولەم جانە ميكروقارجى ۇيىمدارىنا دا قولجەتىمدى ەكەنىن اتاپ ءوتۋ ماڭىزدى.قارجى ءمينيسترى ە.جاماۋباەۆ مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە 6،1 ترلن تەڭگە سوماسىندا كىرىس تۇسكەنىن نەمەسە جوسپار 95،5عا اتقارىلعانىن ايتتى. سونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە 3 ترلن 853 ملرد تەڭگە سوماسىندا كىرىس ءتۇسىپ، جوسپار 85،8عا ورىندالعان. كىرىستەر بويىنشا جوسپاردىڭ اتقارىلماۋى 638 ملرد تەڭگەنى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە سالىقتار 791 ملرد تەڭگەگە. ال سالىقتىق ەمەس تۇسىمدەر 154 ملرد تەڭگەگە ارتىعىمەن ورىندالدى. نەگىزگى اتقارىلماۋ سومالارى قوسىلعان قۇن مەن كورپوراتيۆتىك تابىس سالىقتارىنا تيەسىلى بولدى.جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ كىرىستەرى 118عا ورىندالىپ، 2 ترلن 274 ملرد تەڭگەنى قۇرادى، جوسپار 348 ملرد تەڭگەگە اسىرا ورىندالدى. ونىڭ ىشىندە سالىقتار بويىنشا 319 ملرد تەڭگەگە. بارلىق وڭىرلەردە كىرىستەر بويىنشا جوسپارلار اسىرا ورىندالدى دەدى قارجى ءمينيسترى.مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ شىعىستارى 99،5عا، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ شىعىستارى 99،8عا، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ شىعىستارى 99،5عا اتقارىلدى. رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ شىعىستارى 10 ترلن 272 ملرد تەڭگەنى، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ شىعىستارى 5،6 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. سونىمەن قاتار وتكەن 9 ايدا كامەرالدىق باقىلاۋمەن سوماسى 9،1 ترلن تەڭگەگە 1،2 ملننان استام مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ءراسىمى قامتىلدى.ءوسۋدىڭ وڭ سەرپىنى ساقتالىپ وتىرماسەلەنى قورىتىندىلاعان ۇكىمەت باسشىسى اسقار مامين ەكونوميكانىڭ بازالىق سالالارىندا قابىلدانىپ جاتقان شارالار ارقىلى وسى جىلدىڭ توعىز ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءوسۋدىڭ وڭ سەرپىنى ساقتالعاندىعىن اتاپ كورسەتتى. وڭدەۋ ونەركاسىبىندە 3،3عا، ونىڭ ىشىندە فارماتسەۆتيكادا 39،8عا، دايىن مەتالل بۇيىمدارىن وندىرۋدە 18،9عا، ماشينا جاساۋدا 16،6عا، ونىڭ ىشىندە اۆتوموبيل جاساۋدا 51،6عا، سونداياق قاعاز ونىمدەرى وندىرىسىندە 15،1عا جانە جەڭىل ونەركاسىپتە 14،1عا ءوسىم قامتاماسىز ەتىلدى. قۇرىلىس كولەمى 10،5عا، تۇرعىن ءۇيدى پايدالانۋعا بەرۋ 9عا نەمەسە شامامەن 9،6 ملن شارشى مەترگە ۇلعايدى. اۋىل شارۋاشىلىعىندا 5عا تۇراقتى ءوسىم قامتاماسىز ەتىلدى، جاقسى ءونىم جينالدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ التىنۆاليۋتا رەزەرۆتەرى مەن ۇلتتىق قوردىڭ اكتيۆتەرى بيىلعى 1 قىركۇيەكتە 94،1 ملرد اقش دوللارىنا دەيىن ۇلعايدى.مەتالل كەنىن 1،2 جانە وزگە دە پايدالى قازبالاردى 0،4 ءوندىرۋ سەكىلدى تاۋكەن سەكتورىنىڭ ماڭىزدى باعىتتارى بويىنشا وڭ ديناميكا ساقتالۋدا. بۇل رەتتە وپەك قول جەتكىزىلگەن ۋاعدالاستىقتاردى ورىنداۋ قاجەتتىلىگى جاعدايىندا مۇناي ءوندىرۋدىڭ تومەندەۋى 3،5 بايقالادى.قىركۇيەكتە قىزمەت كورسەتۋ سەكتورى بەلسەندى تۇردە جاندانا باستادى تامىز ايىمەن سالىستىرعاندا، ساۋداساتتىق 2،7عا، بايلانىس 1،3عا، كولىك جانە قويمالاۋ 1،2عا ءوستى. قىزمەت كورسەتۋ سەكتورىنىڭ ءوسۋى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ بەلسەندىلىگىن كورسەتەدى، بۇل جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا جانە ازاماتتاردىڭ ءالاۋقاتىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتەدى. كورسەتكىشتەردىڭ تۇراقتى ءوسۋ ءۇردىسى جالپى ەكونوميكانىڭ قالپىنا كەلۋىن كورسەتەدى دەدى ا.مامين وسى ماسەلەلەر تۋرالى ءسوز قوزعاي كەلە.اقمولا، الماتى، جامبىل، قوستاناي، پاۆلودار، سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارى جانە شىمكەنت قالاسى نەگىزگى 7 كورسەتكىشتىڭ 5ءى بويىنشا الەۋمەتتىكەكونوميكالىق دامۋدىڭ ءوسۋىن قامتاماسىز ەتتى. اقتوبە، قاراعاندى، ماڭعىستاۋ، تۇركىستان، شىعىس قازاقستان وبلىستارىندا، نۇرسۇلتان جانە الماتى قالالارىندا 4 كورسەتكىش بويىنشا وڭ ديناميكاعا قول جەتكىزىلدى. مۇنايگاز سەكتورىنداعى ءوندىرىستىڭ تومەندەۋىنە بايلانىستى ارتتا قالعان وڭىرلەر اراسىندا قىزىلوردا، اتىراۋ جانە باتىس قازاقستان وبلىستارى بار.جالپى، قازاقستان ەكونوميكاسى پاندەميا مەن جاھاندىق ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ ەلەۋلى اسەرىنە قاراماستان، ناقتى سەكتوردا دا، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا دا كورسەتكىشتەردىڭ ءوسۋىن كورسەتۋدە دەدى ا.مامين بۇل جايىندا.ۇكىمەت باسشىسى وڭىرلەردىڭ اكىمدەرىنە مەملەكەت باسشىسى العا قويعان بارلىق مىندەتتەردى ءتيىمدى ىسكە اسىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جۇمىستى جانداندىرۋدى تاپسىردى.بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىنە قاتىستى جىل سوڭىنا دەيىن بەكىتىلگەن جوسپاردىڭ 100 ورىندالۋىنا قول جەتكىزۋ قاجەت. قازىرگى جاعدايلاردا بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۇرعىسىنان ورتالىق جانە جەرگىلىكتى ورگانداردىڭ باسشىلارى جىل سوڭىنا دەيىن ءتيىمدى جانە ۋاقتىلى يگەرۋدى قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس. جىل سوڭىنا دەيىن 3 اي قالدى جانە بارلىق جوبانى اياقتاپ، جوسپارلاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن بارلىق كۇشجىگەردى جۇمساۋ قاجەت، دەپ اتاپ ءوتتى پرەمەرمينيستر.رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ناقتىلاندىۇكىمەت وتىرىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 20202024 جىلدارعا ارنالعان الەۋمەتتىكەكونوميكالىق دامۋ بولجامى جانە 20202022 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتى ناقتىلاندى. كۇن تارتىبىندەگى ماسەلە تۋرالى ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى ر.دالەنوۆ، ۇلتتىق بانك توراعاسى ە.دوساەۆ، قارجى ءمينيسترى ە.جاماۋباەۆ، پرەمەرءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ءا.سمايىلوۆ باياندادى.ر.دالەنوۆ بايانداماسىندا اتاپ وتكەندەي، بولجامدى ناقتىلاۋدىڭ نەگىزگى فاكتورلارى 2019 جىلعى ءىجو بويىنشا وزەكتەندىرىلگەن ەسەپتىك دەرەكتەر، اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان بەرگى جەدەل دەرەكتەر، مۇناي ءوندىرۋدىڭ جوسپارىن تۇزەتۋ، سونداياق الەمدىك نارىقتاعى مۇنايدىڭ باعالانۋى بولىپ وتىر. ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، 2019 جىلعى وزەكتەندىرىلگەن ىشكى جالپى ءونىم كولەمى 0،9 ترلن تەڭگەگە ارتىپ، 69،5 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. بۇل اعىمداعى جىلعى بولجامدى ەسەپتەۋ بازاسىن ۇلعايتتى. سونىمەن بىرگە بولجامدا ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىنداعى، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنداعى ۇردىستەر مەن مۇناي باعاسىنىڭ كونيۋنكتۋراسى ەسكەرىلدى. الەمدىك ەكونوميكا ءوسىمى بويىنشا حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ كونسەنسۋسبولجامى اعىمداعى جىلى مينۋس 5دى قۇرايدى، ال 2021 جىلى ءوسىم كۇتىلۋدە.ەكونوميكا سەكتورلارىنىڭ اعىمداعى ۇردىستەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىزدىڭ باعالاۋىمىز بويىنشا، 2020 جىلعى ناقتى ءىجو ءوسىمى مينۋس 2،1دى قۇرايدى. 2020 جىلى نومينالدى ءىجو 69،8 ترلن تەڭگە كولەمىندە باعالانۋدا. ول بۇرىن ناقتىلانعان كورسەتكىشتەن 102 ملرد تەڭگەگە جوعارى. بۇل 2019 جىلعى بازالىق كورسەتكىشتەردىڭ وسۋىمەن بايلانىستى. ۇلتتىق بانكتىڭ باعالاۋى بويىنشا ينفلياتسيا 8دى قۇرايدى دەدى ر.دالەنوۆ.مۇنايدىڭ ەسەپتىك باعاسىن ەسكەرە وتىرىپ، مينيسترلىك بولجامدىق باعانى باررەلىنە 20 دوللاردان 40 دوللارعا دەيىن ارتتىرۋدى ۇسىنادى.قارجى ءمينيسترى ە.جاماۋباەۆ العاشقى ناقتىلاۋ كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىمەن كۇرەسۋگە جانە ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتىڭ باياۋلاۋى جاعدايىندا ەكونوميكا مەن بيزنەستى قولداۋعا باعىتتالعانىن اتاپ ايتتى. جالپى داعدارىسقا قارسى شارالاردى جانە پرەزيدەنتتىڭ جەكەلەگەن تاپسىرمالارىن قارجىلاندىرۋ ءۇشىن سول كەزدە بيۋدجەت شىعىستارى 1،4 ترلن تەڭگەگە ۇلعايتىلدى. ەكىنشى ناقتىلاۋدىڭ مىندەتى 19عا قارسى كۇرەس جونىندەگى ءىسشارالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋىن جالعاستىرۋ جانە ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن قولداۋ بولىپ وتىر، دەدى مينيستر.ە.جاماۋباەۆتىڭ ايتۋىنشا، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۇسىمدەرى 185 ملرد تەڭگەگە ۇلعايىپ، 12 ترلن تەڭگە كولەمىندە انىقتالدى. تاپشىلىق ءىجوگە 3،5 دەڭگەيىندە ساقتالدى. رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ شىعىستارى 205 ملرد تەڭگەگە ءوسىپ، 14،5 ترلن تەڭگەنى قۇرايتىن بولادى. قوسىمشا شارالاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن بيۋدجەت شىعىستارى جالپى سوماسى 296 ملرد تەڭگەگە وڭتايلاندىرىلدى.پرەمەرءمينيستردىڭ ورىنباسارى ءا.سمايىلوۆ 2020 جىلعا ارنالعان ماكروكورسەتكىشتەردىڭ بولجامىن ناقتىلاۋ ەلدەگى اعىمداعى جاعدايدى جانە الەمدىك كونيۋنكتۋرانى ەسكەرە وتىرىپ جاسالعانىن اتاپ ءوتتى. بولجام وزگەرىستەرى ناقتى سەكتور ءوسىمىنىڭ ساقتالۋىن جانە قىزمەتتەر سالاسىنىڭ بىرتىندەپ قالپىنا كەلۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، ناقتىلاۋدىڭ نەگىزگى مىندەتى دارىگەرلەرگە ماتەريالدىق قولداۋ كورسەتۋ جانە پاندەميانىڭ تارالۋىنىڭ ىقتيمال ەكىنشى تولقىنى بويىنشا الدىن الۋ شارالارىن قابىلداۋ بولدى. وسى مىندەتتەردى شەشۋ ءۇشىن بيۋدجەت شىعىستارى ۇلعايتىلدى. اعىمداعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ الدىنداعى بارلىق مىندەتتەر ورىندالادى دەدى ءا.سمايىلوۆ.ماسەلەنى قورىتىندىلاعان ۇكىمەت باسشىسى اسقار مامين كوروناۆيرۋس سالدارىنان بيۋدجەتكە وزگەرىستەر ەنگىزىپ، الەۋمەتتىك سالا مەن ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن قولداۋ قاجەت بولعانىن، ناقتىلانعان بيۋدجەتتىڭ جاڭا ولشەمدەرى مەملەكەت باسشىسىمەن كەلىسىلگەنىن اتاپ ءوتتى.
|
بايقاش 19ئوقۇشلۇقئەيسا مەسىھ بىلەن سامارىيلىك ئايالئىنجىل، يۇھاننا 4باب1ھەزرىتى ئەيسا يەھيا پەيغەمبەردىنمۇ كۆپ شاگىرت قوبۇل قىلىپ، ئۇلارنى چۆمۈلدۈرۈۋېتىپتۇ دېگەن خەۋەر پەرىسىيلەرگە يەتتى. 2ئەمەلىيەتتە ھەزرىتى ئەيسا ئۆزى ئەمەس، شاگىرتلىرى چۆمۈلدۈرەتتى. 3ئۇلارنىڭ خەۋەر تاپقىنىنى ئۇققان ھەزرىتى ئەيسا يەھۇدىيە ئۆلكىسىدىن چىقىپ يەنە جەلىلىيىگە كەتتى. 4يول ئۈستىدە سامارىيە ئۆلكىسىدىن ئۆتۈشكە توغرا كەلدى. 5بۇنىڭ بىلەن، ھەزرىتى ئەيسا سامارىيىنىڭ سىھار دېگەن يېزىسىغا كەلدى. سىھار بۇرۇنقى زاماندا ياقۇپ ئۆز ئوغلى يۈسۈپكە مىراس قىلغان يەرگە يېقىن بولۇپ، 6ياقۇپ قۇدۇقى دېگەن قۇدۇقمۇ شۇ يەردە ئىدى. ھەزرىتى ئەيسا سەپەردە چارچىغانلىقى ئۈچۈن قۇدۇقنىڭ يېنىغا كېلىپ ئولتۇردى. بۇ چۈش ۋاقتى بولۇپ، 78ھەزرىتى ئەيسانىڭ شاگىرتلىرى يېمەكلىك سېتىۋېلىش ئۈچۈن، شەھەرگە كىرىپ كەتكەنىدى.
|
تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىعى مەن ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 25 جىلدىعىنا وراي ەڭ ءبىرىنشى باقىتىم... اتتى رەسپۋبليكالىق ستۋدەنتتەر ايتىسى ءوتتى. ايتۋلى داستۇرگە اينالعان جىر دوداسىنا 10 اقىن قاتىسىپ، ءسوز سايىسىنىڭ كورىگىن قىزدىردى.ايتىستى اتالعان جوعارى وقۋ ورنىنىڭ تەلەراديو جانە قوعاممەن بايلانىس كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، اقىن سەرىكزات دۇيسەنعازين جۇرگىزىپ وتىردى.اۋىزدىعىمەن الىسقان جاس جۇيرىكتەردىڭ ونەرىن امانجول ءالتاي، داۋلەتكەرەي كاپ ۇلى، يرانعايىپ كۇزەمباەۆ، ەركەبۇلان قاينازاروۆ سەكىلدى ەلىمىزگە تانىمال ايتىسكەرلەرمەن بىرگە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ كاسىپوداق ۇيىمىنىڭ توراعاسى ماقسات ارالحانوۆ ساراپقا سالدى.ءتورت ساعاتقا سوزىلعان ءدۇبىرلى دودا تارتىسقا تولى بولدى. جاس اقىندار ەلىمىزدىڭ وتكەنى مەن كەلەشەگىن، مۇڭى مەن قۋانىشىن كوركەم سوزبەن ورنەكتەدى. قازاقى قالجىڭنىڭ دا ءتۇبىن ءتۇسىردى.سونىمەن ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندەگى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇكىلەپ جىبەرگەن اقىندارى جينالعان بايگەدە باس جۇلدەنى قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى بەكسۇلتان ورىنباساروۆ جەڭىپ الدى. ءبىرىنشى ورىندى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى تورەحان سوۆەت يەلەنسە، ەكىنشى ورىن ح.دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى فاريزا جەتپىسباەۆاعا بۇيىردى. ءۇشىنشى ورىندى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى مۇحيت باباقۇل قاناعات تۇتتى.سونداياق قاتىسۋشىلارعا جۇلدەدەن بولەك، ەلوردانىڭ رۋحاني ورتاسىنا اينالعان ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىندە قىزمەت ىستەپ، شاكىرت تاربيەلەگەن، بۇگىندە ارامىزدا جوق، حالقىمىزدىڭ ارداقتى ازاماتتارى اتىنان التى اتالىم تاعايىندالدى. ايتالىق، رىمعالي نۇرعالي اتىنداعى ارنايى جۇلدە م.اۋەزوۆ اتىنداعى وڭتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى ارداق ورىنبەككە بەرىلسە، ءدۇرالى دۇيسەباي اتىنداعى جۇلدەنى م.وتەمىسوۆ اتىنداعى باتىس قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى ءادىل احمەتوۆ الدى. مىرزاتاي سەرعاليەۆ اتىنداعى جۇلدەنى پاۆلودار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى ءجۇمالى ميزام يەلەنسە، ءناۋبات قاليەۆ اتىنداعى جۇلدەگە ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى مۇحتار ۇلعاسباەۆ لايىقتى دەپ تانىلدى. اقسەلەۋ سەيدىمبەك اتىنداعى جۇلدە ە.ا.بوكەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى جاندوس باقىت ۇلىنا بۇيىرسا، مىرزاگەلدى كەمەل اتىنداعى جۇلدە ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى ەراسىل بايمەنتاەۆكە تابىس ەتىلدى.سونىمەن قاتار ايتىسقا قولداۋ كورسەتكەن قازاقستاندىق سالالىق ءبىلىم جانە عىلىم قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىپوداعى بارلىق جاس اقىندى باعالى سىيلىقپەن ماراپاتتادى.
|
تىزە بۇگىلمەي، اياقتان قالساڭىز استانا اقشامى . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 13:45 20190808تىزە بۇگىلمەي، اياقتان قالساڭىز استانا اقشامىارتروز اياق سۇيەگىنىڭ شەمىرشەكتەرى ءمۇجىلىپ، جىلىكتىڭ باسى بىربىرىنە ۇيكەلگەننەن قاجالىپ، قالىپتى فورماسىنىڭ بۇزىلۋى. ول ەگدە ايەلدەردىڭ 8085 پايىزىندا كەزدەسەدى. ادامنىڭ سان سۇيەگىنىڭ تومەن بولىگى مەن ورتان جىلىكتىڭ تىزەگە بەكىگەن قوس سۇيەكتىڭ ورتاسىندا بۋىنداردىڭ قوزعالىسىن ۇستاپ تۇراتىن سۇيىقتىق بولادى. جىلدانجىلعا ول دا توزىپ، اۋىر سالماقتان ءبىر جاعىنا قاراي ىعىسىپ، شەمىرشەك جالاڭاشتانىپ قالادى. ۇستاپ تۇرعان سۇيىقتىق بولماعاننان كەيىن شەمىرشەك قاجالا باستايدى. تىزە اۋرۋى اياققا تۇگەل بەرىلىپ، وتىرىپتۇرعان سايىن سىرقىراپ، كۇشەيە تۇسەدى. اۋرۋدىڭ العاشقى كەزەڭىندە، ياعني كۇشقۋاتى بارىندا بۇعان اسا ءمان بەرمەيدى. ءارى مۇنىڭ ءوزى دە ومىرگە ءقاۋىپتى ەمەس. الايدا ۋاقىت وتە كەلە ادام اياقتان قالىپ، ءومىر ساپاسىن قيىنداتادى. كەسەل كەۋلەپ، ءۇشىنشى كەزەڭىنە وتكەندە وتا جاسايدى. بۋىنعا يمپلانتات سالىپ، اياقتاردىڭ ءتۇزۋ باسۋ بيومەحانيكاسىن قالپىنا كەلتىرەدى. بۇل 11،5 ساعاتقا سوزىلاتىن كۇردەلى وپەراتسيا. ءۇش اي وتكەندە بارلىق كورسەتكىشتەرى جاقسى بولعاندا عانا قالپىنا كەلەدى. بۇرىندارى مۇنداي ءادىس قولدانىلمايتىن. سۇيەك ارتروزىندا تىزەگە قوسىلىپ تۇرعان ەكى سۇيەكتىڭ باسىن تەگىستەپ كەسىپ، جالعاپ قوياتىن. ول كەزدە تىزە بۇگىلمەيتىن. وتكەن عاسىردىڭ 80جىلدارى مەديتسينادا جوعارى تەحنولوگيالىق ادىستەر مەن تىزەنى اۋىستىراتىن قاجەتتى ماتەريالدار ويلاپ تابىلىپ، كەڭىرەك قولدانىلا باستادى. ءبىزدىڭ دارىگەرلەر رەسەي، گەرمانيا بارىپ، تاجىريبە الماسۋ ارقىلى وقىپ ۇيرەنىپ، ونداي وتانى وزىمىزدە جاساۋعا مۇمكىندىك تۋدى.بۇل وتە كۇردەلى وتا ەكەنى جوعارىدا ايتىلدى. ءساتتى شىققان كۇننىڭ وزىندە اراعا بەسالتى جىل سالىپ قايتا ءىسىنىپ، ىرىڭدەپ كەتەتىنى دە كەزدەسەدى. سول ءۇشىن اۋرۋدىڭ الدىن العان ابزال. تىزە اۋىرا باستاعاننان ەمحاناداعى تراۆماتولوگورتوپەدكە تەكسەرىلىپ، اۋرۋدىڭ نەدەن بولعانىن انىقتاۋ قاجەت. بالشىقتىڭ ەمى جاقسى كومەكتەسەدى، جىلىنا ەكى رەت ستاتسيوناردا جاتىپ ەمدەلۋگە بولادى. وندا ءتۇرلى حوندرو، ياعني شەمىرشەك دەگەن سوزدەن شىققان، وسى توپتاعى دارىلەردى بەلگىلەيدى. بۇلار شەمىرشەكتى قورعايدى، قابىنۋ ۇدەرىسىن تەجەيدى. ودان بولەك، اۋرۋدىڭ ۋىتىن باساتىن دارىلەر بار. ايەلدەر مەنوپاۋزا باستالعاندا ەندوكرينولوگقا قارالىپ، ءوز دەنساۋلىعىنىڭ كورسەتكىشتەرىن انىقتاپ العان ءجون. ەگەر قاننىڭ قۇرامىن انىقتاپ، گورمونداردىڭ دەڭگەيىن تۇراقتى ۇستاسا، بۇل كەسەل اينالىپ ءوتۋى مۇمكىن. ءبىراق ايتا كەتەيىك، ەگەر ارتروز باستالسا، ونى توقتاتۋ قيىن.تىزە سىر بەرگەننەن ەمدىك جاتتىعۋلاردىڭ پايداسى كوپ. ەگەر كۇمان بولسا، ەمحاناداعى رەابيليتولوگدارىگەرگە كورىنىپ، ءتيىستى جاتتىعۋلارعا ماشىقتانىپ، اياقتىڭ بۇلشىق ەتتەرىن ساۋىقتىرۋدى ءجيى قايتالاپ، كۇندەلىكتى ادەتكە اينالدىرعان ءجون. جاتتىعۋدىڭ ەڭ قاراپايىم ءتۇرى شالقاسىنان جاتىپ ەكى اياعىن ۆەلوسيپەد ايداعانداي اينالدىرۋى ءتيىس. سكانديناۆيالىق ءجۇرىس تە كومەكتەسەدى. بۇگىندە شەتەلدە، اسىرەسە قىتايدا حالىق ەمدەرى دەپ تىزەنى تەسىپ، قانىن شىعارىپ، تاعى دا باسقا ەم جاساپ كەلەتىندەرى بار. ۋاقىت وتە ودان دا جەڭىلدىك بولماي، الدىمىزعا كەلىپ جاتادى. دۇرىسى ناۋقاس تۋرالى اقپارات الىپ، ونى ەمدەۋدىڭ جولىن ءوز دارىگەرلەرىمىزدەن ءسۇراپبىلىپ العان ابزال.كەلۋ قاينارى: :...?71032011
|
جەزقازعاندا عالىم جايلىبايدىڭ شىعارماشىلىق كەشى ءوتتى ەگەمەن قازاقستان گازەتىنىڭ رەسمي سايتىارداقتى اقىن عالىم جايلىبايدىڭ ەسىمى الاش جۇرتىنا جاقسى ءمالىم. ول تۇگىلى، قازىرگى تاڭدا پوەزيا تارلانىنىڭ جاۋھار جىرلارى شەت تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، شارتاراپقا دا تانىلا باستادى. مىنە، وسىنداي بيىك دەڭگەيگە كوتەرىلگەن اقىننىڭ جىر كەشىن الماتى نەمەسە استانا ەمەس، ءتىپتى وبلىس ورتالىعى قاراعاندى ەمەس، جەر اياعى الىستاعى جەزقازعاندا وتكىزىلۋىنىڭ وزىندىك سەبەبى بولدى. بۇل يگى ىسكە باستاماشى بولعان ارقانىڭ اتىمتاي جومارتى، ۇلتجاندى ازامات، وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى بەكزات التىنبەكوۆ ەدى. مەتسەناتتىڭ مەرەيتوي يەسىنە جاساعان توسىنسىيى جەزقازعاننىڭ جىرسۇيەر قاۋىمى ءۇشىن پاراساتتى پوەزيانىڭ ايتا جۇرەر اۋقىمدى مەرەكەسىنە ۇلاستى.جەزقازعان جەرۇيىعىم جۇرەكتەگى.. . اتتى جىر كەشى س. قوجامقۇلوۆ اتىنداعى قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىندا ءوتتى. كەش شىمىلدىعىن اتالعان تەاتردىڭ ارتىستەرى پۋبليتسيست اقىننىڭ قارا ورامال اتتى پوەماسىن وزەك ەتكەن قويىلىممەن ءتۇردى. ايتا كەتۋ كەرەك، الەمنىڭ 13 تىلىنە اۋدارىلعان بۇل تۋىندى شۆەتسيادا وتكەن 2017 ادەبي فەستيۆالىنىڭ پوەزيا اتالىمى بويىنشا جۇلدەگەرى بولعان. اتىشۋلى قارلاگ تىڭ قاپاسىندا تۋعان سابيلەردى انا قۇشاعىنان جۇلىپ الىپ، تور ىشىنە توعىتقان قاسىرەتتى جىلداردىڭ شەرىن ۇقتىرىپ، زارىن جەتكىزگەن ارتىستەردىڭ شەبەر ويىنى زال تولى كورەرمەننىڭ كوزىنە جاس الدىردى.كەش ساحنا تورىنەن ورىن العان اقىن جانە جۇرگىزۋشىنىڭ ەركىن ءۇنقاتىسۋى پىشىمىندە جۇرگىزىلدى. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، اقىن عالىم جايلىباي بۇگىنگى كۇندە ءوزىن عانا ەمەس، قوعامدى تولعاندىرعان وزەكتى ماسەلەلەر توڭىرەگىندە وي تولعادى. ويعا العان جوسپارلارىمەن ءبولىسىپ، جىرلارىن وقىدى.جەزقازعان قالاسىنىڭ اكىمى باتىرلان احمەتوۆ اقىندى مەرەيتويىمەن قۇتتىقتاپ، يىعىنا شاپان جاپتى، استىنا ات مىنگىزدى. بۇدان كەيىن مەرەيتوي يەسىن قۇتتىقتاۋشى قاۋىم كەزەك كەزەگىمەن ساحناعا كوتەرىلىپ، لەبىزدەرىن جەتكىزىپ، وزدەرىنىڭ اقجارما تىلەكتەرىن ءبىلدىردى. ولاردىڭ قاتارىندا مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسىنداعى وڭىرلىك حابتىڭ باسقارۋشى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ءاليحان بايمەنوۆ، تانىمال تەلەجۋرناليست نۇرتىلەۋ يمانعالي ۇلى، اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعى قاراعاندى وبلىستىق بولىمشەسىنىڭ ءتوراعاسى سەرىك اقسۇڭقار ۇلى جانە جەرگىلىكتى زيالى قاۋىم وكىلدەرى بولدى.عالىم جايلىبايدىڭ اۋەزدى جىرلارىنا جازىلعان اندەر دە كەڭ سارايدىڭ ىشىندە قالىقتادى. اسىرەسە، اقىننىڭ ەسىل اعادى ءانى كورەرمەن قاۋىمدى سارىارقانىڭ مايدا سالقىن سامالىنداي سەرگىتىپ، سىرلى سەزىم قۇشاعىنا بولەدى.اقىن جىر كەشى باستالماس بۇرىن قالاداعى 8 مەكتەپ گيمنازيانىڭ ۇستازدارى جانە وقۋشىلارىمەن جۇزدەستى. ءبىلىم ورداسىندا ول وسكەلەڭ ۇرپاق وكىلدەرىنىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىپ، ءوزىنىڭ سوڭعى كەزدەرى جازىلعان ولەڭدەرىن وقىدى. ودان كەيىن وقىرماندارمەن جۇزدەسۋ جەزقازعان قالالىق تاريحي ارحەولوگيالىق مۇراجايى قابىرعاسىندا جالعاسىن تاپتى. بۇل جەردە اقىنمەن بىرگە ەرە كەلگەن قوناقتار جەزقازعان ۇلىتاۋ ءوڭىرىنىڭ تاريحىنان سىر شەرتەتىن جادىگەرلەرمەن جانە قۇندى دەرەكتەرمەن تانىستى.ادەبيەتتىڭ اڭگىمەسى: تاكەنگە ورالۋ
|
رابىيە قادىر: خىتاينىڭ دېگىنى راست بولسا قالغان بالىلىرىمنى ۋە تۇغقانلىرىمنى كۆرسەتسۇن ئۇيغۇرخەلقئارا ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇقدېموكراتىيە فوندى نىڭ رەئىسى رابىيە قادىر خانىمنىڭ 4 پەرزەنتى.خەلقئارا ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇقدېموكراتىيە فوندى نىڭ رەئىسى رابىيە قادىر خانىمنىڭ ئەينى چاغدا ۋەتەندە قالغان ئەۋلادلىرى. بۇلارنىڭ بەزىلىرى خىتاي تۈرمىسىدە.رابىيە قادىر خانىمنىڭ نەۋرە قىزى قەدىريە قەيسەر يەرشارى ۋاقتى گېزىتى تارقاتقان ۋىدىيودا سۆزلەۋاتقان كۆرۈنۈش. 2020يىلى 10يانۋار.10يانۋار كۈنى خىتاينىڭ ھۆكۈمەت گېزىتى بولغان يەرشارى ۋاقتى گېزىتى تەرىپىدىن شىنجاڭ بۆلگۈنچىلىرىنىڭ تۇغقانلىرى ئۇلارنىڭ يالغانچىلىقىنى ئەيىبلىدى ماۋزۇلۇق بىر پارچە ماقالە ئېلان قىلىندى. ئۇلارنىڭ بۇ قېتىملىق نىشانى ئۇيغۇر رەھبەرلىرىدىن خەلقئارا ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇقدېموكراتىيە فوندى نىڭ رەئىسى رابىيە قادىر خانىم ۋە دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى رەئىسى دولقۇن ئەيسا ئەپەندىلەر ئىدى. خەۋەر تۆۋەندىكى جۈملىلەر بىلەن باشلانغان: شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ بىر نەپەر خادىمى دولقۇن ئەيسا ۋە رابىيە قادىردىن ئىبارەت ئىككى بۆلگۈنچىنىڭ تۇغقانلىرى بىلەن ئۆتكۈزۈلگەن زىيارەت خاتىرىسىنىڭ ۋىدىيوسىنى جۈمە كۈنىدىكى ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنىدا كۆرسىتىپ، ئۇلارنىڭ يالغانچىلىقلىرىنى ئاشكارىلىدى.خەۋەردىن مەلۇم بولۇشىچە، 10يانۋار جۈمە كۈنى ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ئاخباراتئۇچۇر ئىشخانىسىنىڭ باياناتچىسى گۈلى ئابلىم مەخسۇس ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنى ئۆتكۈزۈش ئارقىلىق رابىيە قادىر خانىم ۋە دولقۇن ئەيسالارنىڭ ئائىلىلىرى سۆزلىتىلگەن ۋىدىيونى كۆرسەتكەن. ئەمما يەرشارى ۋاقتى گېزىتى شۇ كۈنى ئىسپات سۈپىتىدە پەقەتلا رابىيە قادىر خانىمنىڭ ئائىلىسى سۆزلىتىلگەن ۋىدىيونى تىۋىتتىر ئارقىلىق خەلقئاراغا تارقاتقان. مەزكۇر ۋىدىيودا رابىيە قادىر خانىمنىڭ چوڭ ئوغلى قاھار ئابدۇرېھىم ۋە ئىككى نەۋرە قىزى سۆزلىتىلگەن، شۇنداقلا ئۇلارنىڭ ئۆيىدە ئۇسۇل ئويناۋاتقان كۆرۈنۈشلىرى كۆرسىتىلگەن.رابىيە قادىر خانىم رادىيومىزنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلىپ، خىتاينىڭ ۋىدىيودا ئاران ئىككى نەۋرىسى ۋە ئىككى بالىسىنى كۆرسىتىش ئارقىلىق ئامېرىكا ھۆكۈمىتى ۋە خەلقئارانىڭ كۆزىنى بوياشنى مەقسەت قىلغانلىقىنى بىلدۈردى.رابىيە قادىر خانىم ھەققىدە تارقىتىلغان ۋىدىيودا ئۇنىڭ ئايدىن قاھار دېگەن نەۋرىسى: ھازىر ئۈرۈمچىدە مېترو بار، بىز ئىشىك ئالدىدىلا بېلەت ئالالايمىز. دۇنياغا داڭلىق ماركىلارنىڭ كىيىملىرىنى خالىغانچە ئالالايمىز، مانا مۇشۇ تەرەققىيات ئەمەسمۇ؟ موما، بۇ يەر ھازىر سىز ئاڭلاتقاندەك ئەمەس دېگەن. ئۇنىڭ چوڭ ئوغلى قاھار ئابدۇرېھىم بىر مەسچىتتىكى تەبلىغ ئاڭلاۋاتقان كىشىلەر كۆرسىتىلگەن يەردە سۆز قىلىپ: ھۆكۈمەتنىڭ مەسچىتلەرگە كۆڭۈل بۆلىدىغانلىقىنى، مەسچىتلەردە قىشتا پار، يازدا سوغۇق ھاۋا تەڭشىگۈچ بارلىقىنى، مەسچىتلەرنىڭ ئىنتايىن يېڭى ۋە ئازادلىقىنى، بۇ يەردە بېسىم يوقلۇقىنى ئېيتقان.ئامېرىكادىكى ئۇيغۇر زىيالىيسى ئېلشات ھەسەن ئەپەندى بولسا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ھازىرغىچە مەنىۋى قىممەتلەرنى ھېسابقا ئالماي، مەنىۋى قىممەتلەرنى ماددىي بايلىق ئارقىلىق ئۆلچىمەكچى بولۇشى تولىمۇ كۈلكىلىك، دەپ كۆرسەتتى.رابىيە قادىر خانىم بولسا بۇ ۋىدىيودا ئائىلىسىدىكىلەردىن بىر قانچىسىنىڭلا كۆرسىتىلگەنلىكى، قالغان 31 كىشىنىڭ ئىزدېرىكى يوقلۇقىنى، بۇنىڭدىن سىرت يولدىشى سىدىق ھاجى روزى ئەپەندىنىڭ ئائىلىسى ۋە ئۇرۇقتۇغقانلىرىدىن 66 كىشىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان كۇچار، خوتەن، ئۈرۈمچى، قاتارلىق جايلاردىكى ئۇرۇقتۇغقانلىرىدىن جەمئىي 206 ئادەمنىڭ ئىزدېرىكى يوقلىغىنى بىلدۈردى.خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر ئېلىدە كىشىلەرنى لاگېرغا سولاشنى باشلىغان 2017يىلىدىن بۇيان 1 مىليوندىن 3 مىليونغىچە ئۇيغۇر، قازاق قاتارلىق مىللەت كىشىلىرىنىڭ لاگېرغا قامالغانلىقى مۆلچەرلەنمەكتە. چەتئەللەردىكى نۇرغۇن كىشىلەر ئۆزلىرىنىڭ لاگېرلارغا قامالغان ئۇرۇقتۇغقانلىرى ھەققىدە گۇۋاھلىق بېرىپ، ئۇلارنىڭ ئاقىۋىتىنى سۈرۈشتە قىلغان ۋە بۇ ھەرىكەتلەر خەلقئارالىق ئاخبارات ۋاسىتىلىرىنىڭ زور دىققىتىنى قوزغىغانىدى. خىتاي ھۆكۈمىتى بولسا يېقىندىن بۇيان مۇشۇ خىل ھەرىكەتلەردە سۈرۈشتە قىلىنغان خالنۇر، خېنىمخان تۇردى، ئېزىز نىياز قاتارلىق كىشىلەرنى ئېكرانغا چىقىرىش ئارقىلىق بۇ گۇۋاھلىق ھەرىكەتلىرىنىڭ يالغانچىلىقىنى ئىلگىرى سۈرمەكچى بولغان. ھالبۇكى ئېلشات ھەسەن ئەپەندى خىتاينىڭ بۇنداق تەشۋىقاتلىرى خىتاي ئىچىدىكى كۆرۈرمەنلەرنى ئالدىيالىسىمۇ، ئەمما چەتئەللەردە كارغا كەلمەيدىغانلىقىنى ئەسكەرتتى.رابىيە قادىر خانىممۇ سۆزىدە: ئەگەر خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇنىڭ ئائىلە ئەزالىرىنىڭ ۋە ئۇرۇقتۇغقانلىرىنىڭ سىرتتا ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلايمەن دېسە، چەتئەللىك مۇخبىرلارغا ئۇلارنىڭ ئاقسۇ كونا شەھەر، كۇچار، خوتەن، ئۈرۈمچى ۋە قارىمايدا تۇرۇۋاتقان يەرلىرىنى كۆرسىتىشى كېرەك، دېدى. رابىيە قادىر خانىمنىڭ قەيت قىلىشىچە، ئۇ بىر قىسىم پەرزەنتلىرىنىڭ شەكلى ئۆزگەرگەن قۇللار ئەمگىكىگە سېلىنىۋاتقانلىقىنى ئاڭلىغانلىقىنى ئەسكەرتىپ: مېنىڭ بالىلىرىم قۇللار ئەمگىكىدىن ئازاد قىلىنىشى كېرەك دېدى.رابىيە قادىر خانىم 11يانۋار كۈنى بۇ ھەقتە يەنە يازما باياناتمۇ ئېلان قىلىپ، خىتاي ھۆكۈمىتىدىن گۇناھسىز ھالدا تۈرمىدە يېتىپ چىققان ئوغۇللىرى ئابلىكىم ۋە ئالىمنى ھەم سىڭلىسى خەلچەم قادىرنى كۆرسىتىشنى تەلەپ قىلدى. ئۇ يازما باياناتىدا، خىتاينىڭ ھېلىھەم دۇنيانى ئالداشقا تىرىشىۋاتقانلىقىنى ئەسكەرتىپ: ئەگەر، خىتاينىڭ دېگەنلىرى راست بولسا، نېمىشقا مېنىڭ بالىلىرىم ماڭا تېلېفون قىلىپ بىر ئەھۋالمۇ سورىيالمايدۇ؟ دەپ سورىغان.دىققەت قوزغايدىغىنى، يەرشارى ۋاقتى گېزىتى خەۋىرىدە يەنە، شۇ كۈندىكى ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنىدا قويۇلغان دولقۇن ئەيسا ھەققىدىكى ۋىدىيودا ئۇنىڭ ئاچىسى ئارزۇگۈل ئەيسانىڭ ئىنىسىنى ئەيىبلەپ : بىزنىڭ ئاتا ئانىمىز قېرىلىقتىن ۋە كېسەللىكتىن ئۆلۈپ كەتكەن، بىراق مېنىڭ ئىنىم ئۇنى چەتئەلدە تۇرۇپ شىنجاڭنى قارىلاش ئۈچۈن قوللىنىپتۇ دېگەنلىكىنى بايان قىلغان، ئەمما بۇ ھەقتىكى ۋىدىيونى تارقاتمىغان.
|
سۋ، ەلەكتر جانە ادام رەسۋرسىن ۇنەمدەيتىن ەرەكشە جىلىجاي سالىپ جاتىرمىز جاس بيزنەسمەن اشىق اڭگىمە03 شىلدە 2017، 14:30سۋ، ەلەكتر جانە ادام رەسۋرسىن ۇنەمدەيتىن ەرەكشە جىلىجاي سالىپ جاتىرمىز جاس بيزنەسمەن03 شىلدە 2017, 14:30 3431 0مەملەكەت بيزنەستى دامىتۋعا، اسىرەسە ورتا جانە شاعىن بيزنەستىڭ كوسەگەسىن كوگەرتۋگە اركەز دەمەۋ بولىپ كەلە جاتىر. مەملەكەت جاساپ بەرگەن يگىلىكتى باعدارلامانىڭ ارقاسىندا تالاي كاسىپكەردىڭ تىرشىلىگى وڭالىپ، نەسىبەسى ارتتى. ٴقازىر ەلىمىزدە بيزنەسمەندەردىڭ جاڭا ٴبىر تولقىنى قالىپتاسۋدا. ولار تاۋەلسىزدىكپەن قۇرداس تۋعاندار. سولاردىڭ ٴبىرى ارمان توسقانبايەۆ. وتان اتاۋىمەن برەندتىك ساعاتتار شىعارىپ، سول ساعاتتى پرەزيدەنتتىڭ ٴوزى بىلەگىنە تاققانى بار ەدى بىلتىر. وسىنىڭ ٴوزىاق ارماننىڭ بيزنەس الەمىندە ٴبىرازدى مويىنداتقانىن، جاس بولسا دا بيىك بەلەستەردى باعىندىرىپ ۇلگەرگەنىن بايقاتاتىنداي. ٴبىراق، ٴبىر كاسىپپەن توقتالىپ قالاتىن ارمان جوق. شاماسى جەتسە بىرنەشە سالانىڭ قۇلاعىن ۇستاپ، ٴقالقادىرى جەتكەنشە بيزنەستى جانجاقتى باعىتتا دامىتۋعا قۇشتار. ماسەلەن، 23 جىل بۇرىن مال ازىعىن دايىنداپ بەرەتىن قۇرىلعىلاردى جاساپ، ەرەكشە سارىنداعى بيزنەستى جولعا قويا باستادى. ونىڭ بۇل باستاماسىنا مەملەكەت تە كومەك بەرىپ، 3 ملن تەڭگەنىڭ گرانتىن سىيعا تارتقان. ودان كەيىن تاعى ٴبىر تىڭ سالانىڭ تىنىسىن اشۋعا بەلسەنە كىرىسىپ كەتىپتى. ٴتىپتى جۋىردا يتاليادا ٴوزىنىڭ كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرىن دە جاساپ كەلگەن. تالانتتى، تابىستى جاسپەن ٴبىز دە پىكىرلەسىپ كوردىك، كوپ نارسە تۇيسىندىك. ەندەشە، ارماننىڭ باستامالارىمەن سىزدەر دە تانىس بولا وتىرىڭىزدار.ارمان، ٴوزىڭ بىرەر جىل بۇرىن قولعا العان گيدروپوندىق ادىسپەن وسىمدىك ٴوسىرۋ تۋرالى يدەيا قالاي تۋىنداپ ٴجۇر؟ مۇنداي ٴادىستىڭ ەرەكشەلىگى نەدە؟مەن رەسەيدە جۇرگەن كەزىمدە وسى يدەياعا قاتتى قىزىعىپ، ەلىمىزدىڭ سول كەزدەگى اۋىل شارۋاشىلىعى ٴمينيسترى اسىلجان مامىتبەكوۆكە حات جولداعان بولاتىنمىن. ول كىسى وتىنىشىمە قۇلاق اسىپ، مەنى قاراعاندى وبلىستىق اۋىلشارۋاشىلىق باسقارماسىنا جىبەردى. ال ول جاقتاعى باسشىلار قولداپ، ۇلكەن موتيۆاسيا بەرىپ، قولدان كەلگەنشە كومەكتى ايامايتىندارىن ايتتى. نەگىزىندە بيزنەستى ەندى باستاپ، قولعا الىپ جاتقان جاستار ٴۇشىن ٴجاي سوزبەن قولداۋدىڭ ٴوزى كەيدە شەشۋشى ٴرول ويناپ كەتەدى. سوندىقتان مەن وسىنداي رۋحاني قولداۋدىڭ وزىنە قاتتى ريزا بولدىم. ال رەسەيدەن كەلگەن كەزدە بۇل ٴىستى باستاپ، ٴبىر جولعا قويۋعا ماعان اكەم كومەكتەستى. ويتكەنى، ونىمەن ارنايى اينالىسىپ وتىرۋعا مەنىڭ ۋاقىتىم بولعان جوق. اكەمنىڭ باستاماسىمەن جاسالعان تاجىريبەلەر ٴساتتى ٴوتىپ، العاشقى ناتيجەلەردى دە كوپ ۇزاماي كورە باستادىق. ودان كەيىن ٴبىز جول كارتاسى باعدارلاماسى اياسىندا 3 ملن تەڭگە گرانت العان بولاتىنبىز. ول گرانتقا تەك قۇرالجابدىقتار عانا ساتىپ الىپ، ەڭ العاش رەت مال ازىعىن دايىندايتىن قۇرىلعىلار جاساپ شىعاردىق. ياعني، ول قۇرىلعىلار اۋىلشارۋاشىلىق جاعدايىندا قىسىجازى جاسىل ٴشوپ ٴوسىرىپ شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. توپىراقتى قاجەت ەتپەياق.بۇل قۇرىلعىنىڭ سايماندارى قايدا جاسالىپ شىعادى جانە بۇل ونىمدەرگە شەت ەلدەن ۇسىنىس بار ما؟ٴقازىر بۇل بيزنەسىمىزگە پاتەنت الدىق، ٴبىراق مەن مۇنى ٴبىزدىڭ ەلىمىزدە جاڭالىق دەپ ايتا المايمىن. ويتكەنى، بۇل كەڭەس وداعى كەزىندە 70 جىلداردان باستاپ دامىعان. ونداي كاسىپورىندار اتىراۋ، شىمكەنت قالالارىندا بار. ٴبىراق، وزىمىزگە ٴتان ەرەكشەلىكتەرىمىز دە بار، بىرىنشىدەن ساپا تۇرعىسىنان وزگە كاسىپورىنداردان ەش كەم تۇسپەيمىز، ەكىنشىدەن باعامىز دا 23 ەسە ارزان. ٴبىزدىڭ قۇرىلعىلاردىڭ مەتالدىق قۇرالجابدىقتارى، بولشەكتەرىنىڭ بارلىعىن قازاقستاندا شىعارامىز. ال ەلەكترونيكاعا قاتىستى جابدىقتاردى شەتەلدەن الدىرتامىز. باسەكەلەستەرىمىز بولسا بارلىعىن دەرلىك شەتەلدەن ساتىپ الادى نەمەسە دايىن كونسترۋكسيانى الىپ كەلىپ قازاقستان نارىعىنا ەنگىزەدى. كورشى رەسەيمەن سالىستىرعاندا ٴبىزدىڭ قۇرالجابدىقتار ٴۇش ەسە ارزان. بىزگە رەسەي، قىرعىزستان، ۋكراينادان كاسىپكەرلەر حابارلاسىپ، قۇرىلعىلارىمىزدى ساتىپ العىسى كەلەدى. ٴبىراق، ٴبىزدىڭ ەكسپورتتىق پروسەدۋرالاردىڭ قيىندىعى جانە قىمباتتىعىنا بايلانىستى ولاردى ساتۋ قيىنعا تۇسەدى. مىسالى، رەسەي مەملەكەتىن الاتىن بولساق ولاردا ەكسپورتقا شىققان زاتتارعا مەملەكەت سۋبسيديا بولەدى، سونىڭ ارقاسىندا ولاردىڭ شىعىندارى كىشكەنە ازىراق بولادى. ال ٴبىز رەسەيگە ٴوزىمىزدىڭ قۇرالجابدىقتارىمىزدى اپارعاندا ٴۇش ەسە قىمباتتايدى دا، باعاسى رەسەيلىك جابدىقتارمەن تەڭ بولىپ شىعادى. سوندىقتان ٴبىز ازىرشە قازاقستاندا عانا ساتامىز.توپىراقتى كەرەك ەتپەيدى دەدىڭ. سوندا جاساندى تۇردە ٴشوپ ٴوسىرۋ پروسەسى قالاي جۇزەگە اسادى؟ قاراپايىم وقىرمانعا تۇسىنىكتى ەتىپ اڭگىمەلەپ بەرشى؟مال ازىعىنا قولداناتىن ٴشوپ، بۇل ٴوسىپ كەتكەن ٴداندى داقىلدار. ارپا، بيداي دەگەن ٴداندى داقىلدار 78 كۇننىڭ ىشىندە سۋدىڭ ارقاسىندا 1520 سانتيمەتر بولىپ ٴوسىپ شىعادى جاسىل ٴشوپ بولىپ. وعان ول جەردە ەشقانداي توپىراق قولدانىلمايدى. 3 سانتيمەتر قالىڭدىقتا داندەر جايىلادى، توسەلەدى. سوسىن بەلگىلى ٴبىر رەجيم بويىنشا وعان سۋ جىبەرىلىپ تۇرادى. تاعى دا باسقا ٴوزىنىڭ تەحنولوگيالىق پروسەستەرى بار. وسىلايشا ول 8 كۇننىڭ ىشىندەاق 1520 سمگە بيىكتەيدى. ەڭ باستىسى بۇل جەردە سۋ مەن جىلۋ بولۋى كەرەك. كوبىسى مۇنداي پروسەستى جاساپ شىعۋ ٴۇشىن ارناۋلى جىلىجاي كەرەك دەپ ويلايدى. ٴبىراق، بۇعان جىلىجاي كەرەك ەمەس، مۇنى جەرتولەدە دە، قورادا دا جاساي بەرۋگە بولادى. ال ٴبىزدىڭ جاساپ شىققان قۇرىلعىلارىمىزدى كوبىنەسە وڭتۇستىك قازاقستان، الماتى جانە اقمولا وبلىستارىنىڭ شارۋالارى ساتىپ الادى. ال قالعان وبلىستاردىڭ ازىرشە بۇعان قىزىعۋشىلىقتارى اسا جوعارى ەمەس. دەسە دە ٴدال قازىرگى ساتتەگى ساتىلىمى ٴبىزدىڭ كوڭىلىمىزدەن شىعادى. دەگەنمەن، حالىق ٴالى دە بولسا بۇل قۇرىلعىلاردىڭ پايداسىن تۇسىنبەي جاتقان سىڭايلى. ياعني، وسىنى ساتىپ الۋ ارقىلى مال شارۋاشىلىعىنىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىگىن ارتتىرا تۇسۋگە بولادى. مىسالى، وسى قۇرىلعى وسىرگەن ٴشوپتى قولدانۋ ارقىلى مالدىڭ 20 پايىزعا ٴسۇتى كوبەيەدى، 15 پايىزعا ەتى ۇلعايادى. ٴوزىڭىز بىلەسىز، اسىرەسە كوكتەم مەن قىس كەزىندە دارۋمەن جەتىسپەي، مالدار السىرەپ كەتەدى. ال مىنا گيدروپوندىق ٴادىس، ياعني، داننەن ٴوسىپ شىققان جاسىل ٴشوپ مالدىڭ بويىنا قۋات سىيلاپ، ونىڭ ەت پەن ٴسۇت ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا وراسان زور پايداسىن تيگىزەدى. جانە وسى ٴشوپتى جەگەن مال اۋىرمايدى. ٴبىز ٴوز ٴونىمىمىزدى ساۋدالاماس بۇرىن، ادامدارعا ۇيرەتىپ، كورسەتەمىز، ولارعا ارنايى بەينەروليكتەر دە جىبەرەمىز.وسى قاۋىرت شارۋالاردىڭ بارلىعىن جالعىز ٴوزىڭ اتقارىپ جاتىرسىڭ با، الدە قاسىڭدا وي قوساتىن، قولداۋشى سەرىكتەستەرىڭ بار ما؟مەنىڭ ٴوزىمنىڭ جوعارعى ٴبىلىمىم جوق. قازىرگى جەتىستىگىمنىڭ بارلىعى بيزنەسكە ارالاسۋىممەن، ٴوز بەتىمشە ۇيرەنۋمەن كەلگەن تاجىريبەدەن تۋىنداپ وتىر. بيزنەس سالاسىندا دياس تاستانبەكوۆ دەگەن سەرىكتەسىم بار. ونىڭ دا ٴوز كومپانياسى بار. ەكى كومپانيا بولەك جۇمىس ىستەيدى. جاڭا جاسىل تەحنولوگيالار دەگەن كومپانيا مال ازىعىن وسىرەتىن گيدروپونيالىق قۇرالجابدىقتار شىعارىپ، ونى ساتادى. ال دياستىڭ كومپانياسى بىلتىرعى جىلدىڭ اياعىندا اشىلدى. دياس نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە، قبتۋدا جۇمىس ىستەگەن بىلىكتى مامان. شەففيلد ۋنيۆەرسيتەتىندە حيميا ماماندىعى بويىنشا ٴبىلىم الىپ كەلگەن. ٴوزى دە بۇرىننان وسىنداي تەحنولوگياعا قىزىعادى ەكەن. سول ەكەۋمىز بىلىمدەرىمىزدى بىرىكتىردىك. مەن ٴوز جاعىمنان قۇرالجابدىقتارمەن ٴبولىستىم، تەحنيكالىق تۇرعىدان. ول ٴوز تاراپىنان وسىمدىكتى ٴوسىرۋ تەحنولوگياسى جاعىنان كومەكتەسىپ جاتىر. وسىلايشا ٴبىربىرىمىزدى تولىقتىرىپ كەلەمىز دەسەك بولادى. قازىرگى كەزدە ٴبىز قاراعاندى قالاسىندا اۋماعى 400 شارشى مەتر بولاتىن جىلىجاي سالىپ جاتىرمىز. ول جەردە اەروپونيكالىق قۇرالجابدىقتار ورناتىلعان. سول جەردە ول قۇرىلعىلار ارقىلى كۇنىنە 30 كەلى ٴشوپ ٴوندىرىپ، ونى استانا قالاسىنداعى مەيرامحانالارعا تاراتامىز. العاشقى ناتيجەلەرى قىركۇيەك ايىندا بوي كورسەتىپ قالادى دەپ ۇمىتتەنىپ وتىرمىز. ەگەر ٴبارى ٴساتتى باستالاتىن بولسا، وندا ٴوزىمىزدىڭ جانە ينۆەستورلارىمىزدىڭ جوسپارى بويىنشا قازاقستاننىڭ ٴار قالاسىندا وسىنداي جىلىجاي پايدا بولماق. بۇل جىلىجايلاردىڭ ەرەكشەلىگى سول، ول ادام، سۋ، ەلەكتر رەسۋرستارىن ۇنەمدەيدى. ال مۇنداي جىلىجاي نە ٴۇشىن كەرەك؟ وسى جاعىن تارقاتايىن. قازىرگى تاڭدا ٴبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ مەيرامحانالارىنداعى قولدانىلاتىن شوپتەردىڭ 80 پايىزىن يزرايل مەملەكەتى اكەلەدى. ولار ايدالادان الىپ كەلەدى، ورتا جولدا ترانسپورتيروۆكاسى، سالىعى بار، سونىڭ وزىندە بىرەۋىنىڭ ٴوزى 3 جارىم مىڭ تەڭگەگە ساتىلادى. ٴبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز شەتتەن كەلەتىن يمپورتتى ازايتۋ، ٴوزىمىزدىڭ ونىمدەردى قولجەتىمدى ەتۋ جانە ٴار قالانىڭ جانىندا كىشكەنتاي جىلىجايلار سالۋ. ٴبىراق، بۇل جىلىجايلار كوپ ورىن المايدى. جانە ٴبىز ول جەردە باستىسى سۋدى ۇنەمدەيمىز. اەروپونيكالىق ٴادىستىڭ تيىمدىلىگى سول، ول جەردە سۋ تۇمانعا اينالادى. ٴسويتىپ وسىمدىكتەردىڭ تامىرلارىنا تۇمان رەتىندە بارادى. تۇماننىڭ ارتىقشىلىعى، سۋ سەكىلدى تامشىلامايدى، ونى بوشكەنىڭ ىشىنە جىبەرەتىن بولساڭىز، سونىڭ ٴىشىن تولىق قامتىپ شىعادى. وسىمدىككە قاجەتتى زاتتەكتەردىڭ بارلىعى سول تۇمان ارقىلى جەتكىزىلىپ تۇرماق. مۇندادا توپىراق قولدانىلمايدى.سوندا توپىراقتى نەمەن الماستىردىڭدار؟ ول زات وسىمدىككە قاجەتتى قورەكتى تولىق جەتكىزە الا ما؟توپىراقتىڭ ورنىنا قويىلاتىن سۋبستراكت دەگەن زات تۇمان ارقىلى كەلگەن پايدالى زاتتاردى وزىنە ٴسىڭىرىپ الىپ، وسىمدىكتىڭ ٴدانى مەن تامىرىنا جولدايدى. مۇنداي جىلىجايدى تمد بويىنشا ٴبىز ٴبىرىنشى بولىپ قولعا الىپ جاتىرمىز. ول جەردە رۋككولا، بازيليك، شپينات دەگەن وسىمدىكتەر وسىرىلەدى. بولاشاقتا بۇل جىلىجايدا قۇلپىناي مەن قىزىلشا وسىرسەك پە دەگەن ويىمىز بار. ٴبىز بۇل ارقىلى سۋ، توك ەنەرگياسىن، ادام رەسۋرستارىن ۇنەمدەي الامىز. ويتكەنى، مۇنداي جىلىجايدى قاراۋ ٴۇشىن ٴبىر ادام جەتكىلىكتى. سەبەبى بۇكىل پروسەستەر ەلەكترونيكا ارقىلى باسقارىلادى. ەگەر ٴىشى ىستىق بولىپ كەتسە، ارنايى تەرەزە قاقپاشالارى وزدەرى اشىلادى، سالقىنداتۋ كەرەك بولسا دا ٴوزى ىسكە قوسىلادى، سونداياق، جىلىجايدىڭ ىشىندە تەمپەراتۋرانى ٴتۇسىرۋ ٴۇشىن دە تۇمان قولدانىلادى. قازىرگى مەنىڭ العان پاتەنتىم دە گيدروپوندىق، اەروپوندىق ادىستەردى اۆتوماتيزاسيالاۋ دەپ اتالادى. ياعني، جوعارىدا ايتىپ وتىرعان جۇمىس پروسەستەرىن اۆتوماتيزاسيا جاسايدى. جانە بۇل وسىمدىكتەر كادىمگى توپىراقتا وسكەن وسىمدىكتەردەن قۇنارلىلىعى جاعىنان كەم تۇسپەيدى. ال بىزدە توپىراق جوق بولعاندىقتان، وسىمدىكتەر دە اۋىرمايدى. توپىراققا وسىرگەن كەزدە وعان جاقىن جۇرگەن نەشە ٴتۇرلى ٴپارازيتتى ٴولتىرۋ ٴۇشىن ٴتۇرلى دارىلەردى سەبەدى. ول توپىراق ارقىلى وسىمدىككە دە ٴسىڭىرىلىپ كەتەدى. ال ٴبىز بولساق ەشقانداي حيميكات قولدانبايمىز. توپىراق دەگەنىمىز نە؟ توپىراق دەگەنىمىز وسىمدىكتىڭ تامىرىن ۇستاپ تۇرادى. ونىڭ قۇرامىندا كەرەكتى ماكرو، ميكرو ەلەمەنتتەر ازوت، كاليي، كالسيي، ماگنيي بار. جاڭبىر جاۋعاندا نەمەسە سۋ قۇيعاندا بۇل اتالعان زاتتار ەريدى دە، وسىمدىكتىڭ تامىرىنا بارادى. ال ٴبىز سول پروسەستى باسقاشا جۇرگىزىپ، سول توپىراقتىڭ قۇرامىندا بار ەلەمەنتتەردى وسىمدىككە بىردەن بەرىپ جاتىرمىز.كەرەمەت ەكەن. ال بۇل جىلىجايدا ٴوسىپ شىققان ونىمدەردى قايدا جانە كىمدەرگە ۇسىناسىزدار؟ٴبىز جىلىجايدا وسكەن ونىمدەردى تەك مەيرامحانالارعا عانا ۇسىنامىز. استانا قالاسىندا 1900، ال الماتىدا 3800 مەيرامحانا بار. ولار كۇندەلىكتى كەم دەگەندە 10 كەلى جاسىل ٴشوپ قولدانادى. ال ٴبىزدىڭ جىلىجايىمىز كۇنىنە 30 كەلى ٴشوپ وسىرەدى. ال جوسپار بويىنشا 2018 جىلى ٴبىز بۇل كورسەتكىشتى وسى شارشى اۋماقپەن 200 كەلىگە دەيىن جەتكىزەمىز. جەردى دە، تەحنيكانى دا كوبەيتپەي كوپ ٴونىم الۋعا مۇمكىندىك الامىز. سەبەبى تەحنولوگيا بويىنشا ٴشوپ جوعارى قاراي جانە شەتكە قاراي وسەتىن بولادى. ەرتەڭگى كۇنى مۇنداي جىلىجايلار ٴار قالانىڭ جانىندا بولاتىن بولسا، وندا شەت ەلدەن مەيرامحانا شوپتەرىن تاسۋدىڭ ەش قاجەتى بولماي قالادى.ازىرگە اينالىسىپ جاتقان شارۋاڭىز وسى عوي. سوسىن، جاڭا دياس ەكەۋمىز ەكى كومپانيا رەتىندە ەكى جوبامەن اينالىسىپ جاتىرمىن دەپ قالدىڭىز. قۇپيا بولماسا، ەكىنشى جوبا نە جايلى؟ٴقازىر جاسىل مارس دەگەن جوبامەن اينالىسىپ جاتىرمىز. ايگىلى يلون ماسكتىڭ اعاسى وسىنداي ٴبىزدىڭ تەحنولوگيا بويىنشا جابىق كونتەينەردە وسىمدىك وسىرۋمەن اينالىسادى. ياعني، جابىق كونتەينەردى الىپ، سوندا اەروپوندى جابدىقتاردى ورناتۋ ارقىلى كۇننىڭ كوزىمەن وسىمدىكتەر وسىرەدى. سوندا ەرتەڭگى كۇنى عارىشقا ۇشسا دا، مارسقا بارسا دا وسىمدىكتەر ونىڭ ىشىندە وسە بەرەدى. مارستىڭ تارتىلىس كۇشى ٴبىزدىڭ جەرمەن بىردەي دەسە دە بولادى. جانە دە وندا سۋ رەسۋرستارىن ۇنەمدەۋ كەرەك، سەبەبى مارستا سۋ جوق نەمەسە تىم از مولشەردە. سوندىقتان ٴبىز جاساپ وتىرعان اۆتوماتيكالىق اەروپوندىق قۇرالجابدىقتار وسىعان ناعىز سايكەس كەلەدى. سول سەبەپتى ٴبىز ٴقازىر الماتىدا قازۇۋ قالاشىعىنىڭ ىشىندە وسىنداي ەكسپەريمەنتتەرىمىزدى جاساپ جاتىرمىز. كونتەينەردىڭ جانجاعى شىنىدان جاسالعان. توبەسى اشىق. مۇنى ەرتەڭگى كۇنى عارىشقا الىپ بارساڭىز دا، وسە بەرەدى. بۇل جوباعا جاسىل مارس دەگەن اتاۋ بەردىك، ال قاراعاندىداعى جىلىجايدىڭ اتاۋى جىلىجاي 3030 دەپ اتالادى. 30 سانىن قولدانۋىمىزدىڭ سەبەبى ول جەردە 30 اەروپونيكالىق قۇرىلعى بار، جانە كۇنىنە ول جىلىجاي 30 كەلى ٴشوپ وندىرەدى.جاقىندا يتاليادا كىتابىڭنىڭ تۇساۋكەسەرىن جاساپ كەلىپسىز. كىتاپ جازۋعا نە تۇرتكى بولدى؟الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى جاستار دا، ۇلكەن كىسىلەر دە ٴجيى جازىپ جاتادى. ٴبىرازى اقشام جوق، ٴبىراق بيزنەس اشقىم كەلەدى دەيدى. ەندى ٴبىرى اقشام بار، ٴبىراق بيزنەستىڭ قاي سالاسىنا بارۋدى تاڭداي الماي ٴجۇرمىن دەيدى. ٴبىرقاتارى تۋىستارىممەن بىرگە بيزنەس اشسام قالاي بولادى دەيدى، ايتەۋىر كۇن سايىن قويىلاتىن ساۋالدار لەگى ەش تولاستامايتىن. سوسىن بىرتىندەپ ينتەرنەت سايتتارىنا بلوگ جۇرگىزە باستادىم. جەكە پاراقشامدا دا ٴتۇسىندىرىپ جازىپ وتىراتىنمىن. ٴبىراق، ولاردىڭ بارلىعى استىنا ٴتۇسىپ كەتەدى دە، ادامدار قايتادان قايتالاپ سۇراي بەرەدى. سوسىن بارىپ نەگە قازىرگە دەيىن كورگەنبىلگەنىمدى كىتاپ قىلىپ جازباسقا دەگەن وي كەلدى. جاقىندا يتاليانىڭ تۋرين قالاسىندا كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرى جاسالدى. ال قازاقستاندا قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىندە قىركۇيەك ايىندا باسىلىپ شىعادى.
|
699 رەت كورسەتىلدىوتكەن جىلدىڭ باسىنان بەرى بالا وقىتامىز دەپ بيە ساتتىق،قىز وقىتامىز دەپ تۇيە ساتتىق،ىشەمىز، جەيمىز، كيىنەمىز دەپ،كەلەسى جىلى سيىر جىلى عوي دەپ سوڭعى سيىر ونى دا ساتتىق.قويىمىز كوپ ەدى، وي، ساتتىق!اياعىندا قوزى، لاق ساتتىق،شارۋانى ءوستىپ اقساتتىق.قوراداعى مالدى تۇگەل ساتتىق،ەرتۇرمان ساتتىق، جۇگەن ساتتىق،ساتپاعانىمىز قالمادى، كوپ ساتتىق.اقشا كەرەك بوپ، ءشوپ ساتتىق.ساتايىق پا، ساتپايىق پا؟ ۇرمەيتىن ءبىر ءيتىمىز بار ەدى،ءبىر كۇنى سول ءۇرىپ بەردى.ءۇش كەلىنشەك كىرىپ كەلدى.كوميسسيامىز دەپ،بىلەكتەرىن ءتۇرىپ بەردى.اعاشتاردى قاراپ شىقتى،نەشە ءتۇپ ورىك، نەشە ءتۇپ شيە،ەرىندەرى جىبىرلاپ، ساناپ شىقتىءيتىمىز تاعى ءۇرىپ بەردى،ءتورت كەلىنشەك كىرىپ كەلدى.سومكەلەرىنەن پاراق شىقتى،بۇلار الما اعاشتارىن ساناپ شىقتىءيتىمىز جانە ءۇرىپ بەردى،بەس كەلىنشەك كىرىپ كەلدى.سوسىن بەسەۋى بەس جاقتاننەشە ءتۇپ قىزان، نەشە ءتۇپ قيار،نەشە ءتۇپ سارىمساق بارىنقايتاقايتا ساناپ شىقتىبۇل ۇيگە اقشا شىعۋى مۇمكىن،ءيتىمىز جانە ءۇرىپ بەردى.كوميسسيانىڭ باستىعى ەدىم دەپ،كوزى ادەمى كەلىنشەك كىرىپ كەلدى.كەلىنشەكتىڭ كوزى دە ادەمى،ءوزى دە ادەمى،ءتىپتى، ءسوزى دە ادەمى ەكەن: اقشاعا بولماسا دا،باي مەن باقشاعا باي ەكەنسىز،مۇنى كوميسسيا دا قۇپتادى.قىسقاسى، جاردەم اقشا شىقپادى، كوپ نارسە ايتىپ كەتتىءسويتىپ جىلدىڭ سوڭعى كۇندەرى وسىلايشا قارجىدان قىسىلدىق،قىسىلدىق تا، تۇسىندىك،تۇسىندىك تە شەشتىك.شەشتىك تە اعاشتاردىءبىرازىن پەشكە جاقتىق،ءبىرازىن كورشىگە ساتتىق.ساتىپ جىبەردىك ءيتىمىزدى...سىعىپ وتىرمىز ءبيتىمىزدى.قورامىزدا مال جوق،اۋلامىزدا ءبىر ءتۇپ تال جوق،قىسقاسى، ءبىتىپ وتىرمىز.جىلدىڭ العاشقى كۇنىنەن سيىر جىلىندا كوميسسيانى قايتا كۇتىپ وتىرمىزالپىسباي بورانباي ۇلىال مەنىڭ جىلىم كەلىپ قۇداي وڭدادى. سيىردىڭ سىرى دەدىك پە؟.. اعىلتەگىل ايتايىن.و باستا، قاي زامان، قاي عاسىر ەكەنى بەلگىسىز، بىزدە جابايى كۇن كەشىپ، تاعى بوپ تاۋتاستا كۇن كەشىپپىز. تاعىلىق تىرلىگىمىزدەن حابارىمىز جوق، ايتەۋىر كۇندەردىڭ كۇنىندە قولعا ۇيرەتىلىپ، ادام اقىلىنىڭ ارقاسىندا سونىڭ قاراماعىنا ءوتىپ، ءتورت ت ۇلىگىنىڭ ساناتىنا قوسىلىپ، سانالى تىرلىككە كوشىپپىز عوي...تاريحتا نەم بار، تىرلىگىمدى ايتايىن...قازىر قوجايىنىمنان قاشىپ شىعىپ، تاۋتاستا جارتىلاي جابايى كۇي كەشۋدەمىن.انە ءبىر زاماندا، كەڭ قولتىق كەرگىگەن كەزەڭدە مەن عانا ەمەس، ەرتەڭگە ەرەنسىز بولىپ بۇتكىل جۇرتشىلىق اشىقشاشىق شالقىدى ەمەس پە.باسقادا نەم بار، ءوزىمىز تاڭ قىلاڭ بەرە كەرىلىپسوزىلىپ تۇرەگەپ، بۇزاۋعا ءيىلىپ، قوجايىننىڭ ساۋىپ سىپىرا بۇيدا جىپتەن بوساتقانى سول، ۋايىمقايعىسىز تالتاڭ باسىپ تاۋتاس ەتەگىندەگى ورىسىمىزگە كەتە باراتىنبىز. ويحوي، سول كەزدەگى سەنىكىمەنىكى دەلىنبەگەن داليعان دالانى ويلاسام ءمۇيىزىم سىرقىرايدى، ەمشەگىم سىزدايدى.نەسىن ايتايىن، جەكەمەنشىك كەلىپ ءورىس تارىلدى، جەلكە ءجۇن جىعىلدى ەمەس پە...قوجايىن دا قاۋقارسىز، نارىق زامانىنا ىلەسە الماي ەل قاتارلى تىرلىگىن تۇزەي الماي، بۇرىنعى ءورىس اتاۋلى قولدى بولىپ، ءبىز باياعى كەشكىلىك كەلىپ جەتىپ كۇيىس قايىرىپ تۇنەپ شىعاتىن قورادان كۇندىزءتۇنى شىعا المايتىن حالگە جەتتىك... قولعا قاراعان كۇندى دۇشپانىڭا بەرسىن... جەكەمەنشىك جەرى جوق قوجايىنىڭنىڭ بارىنان جوعى...قوجايىنىما جانىم اشيدى! ايتپاي كەلگەن الاساپىران زاماندا ازىپتوزدى دەسەم بولادى.ءبارى ساتۋلى، جەم جەمەگەلى قاشان، بەرگەن ءشوپشولاڭ، كاشەكپاسەكتى تالعاجاۋ ەتەمىز. ءبارى قۇرىقتالىپ، ءىشىپ جۇرگەن اعىلتەگىل سۋدىڭ سۇراۋى بولعاندا سۋالىپ كەتە جازدادىم.قيىندىقتان اشاتۇياق اتاۋلى ايىرباستالىپ، باعىم ءسۇتىمنىڭ ارقاسىندا بەلى قاتايماعان بۇزاۋىمنىڭ كوز جاسى بولىپ ءدىن امان ءجۇرىپ جاتقانىما تاۋبە دەيمىن.ءوستىپ جۇرگەندە وكىمەتتەن ساۋىپ وتىرعان سيىرى بار ءۇي الەۋمەتتىك كومەكتەن قاعىلسىن دەگەن قاراقاعاز شىعىپ شالقامىزدان ءتۇسىردى ەمەس پە. سونداعى الەۋمەتتىك كومەكپەن ءىلدالاپ وتىرعان قوجايىنىمنىڭ كۇڭىرەنگەن كوزجاسىن كورسەڭ...نە ىستەيىن، تۇلاپايى شىققان باسقا ءتورت ت ۇلىكتەن اۋليەمىن بە، كورەسىمدى كورەيىن، ماڭدايىما جازىلعانى بولار دەپ، قورا ماڭىندا اپىلتاپىل قامقارەكەتسىز ويناق سالىپ جۇرگەن بۇزاۋىما قاراپ قابىرعام سوگىلەدى، دەنەم تۇرشىگەدى.قۇداي وڭداپ، قوجايىنىم قيمىلعا كوشىپ، ءبىر تۇندە مەنى بۇيدالاپ الىپ جەتەكتەپ، قازىرگى كۇندىز پانام بولعان تاۋتاستاعى ۇڭگىردەن ءبىراق شىعاردى.ءبىر كۇن كۇندىز ەشقايدا اتتاپ شىعارماي ۇڭگىردە قاماپ وتىرىپ، قاس قارايا قوس ۋىس جەمىن بەرىپ، جەتەكتەپ سىرتقا شىعارىپ، اينالايىن تاۋتاستىڭ ءشوپشۇيگىنىنە جايىلتىپ، ءمولدىر بۇلاقتان سۋعارىپ، تاڭ سىز بەرە ۇڭگىرگە قايتا كىرگىزىپ، الاقان جايىپ، مەنىڭ اماندىعىمدى تىلەپ، كولكوسىر ءسۇتىمدى ساۋىپ الىپ جونىنە كەتتى...قانشا ميعۇلا سانالساق تا، جالماۋىزعا دا جان كەرەك، قوجايىننىڭ ايتقانىمەن ءجۇرىپتۇرۋعا ۇيرەنگەن باسىمىز كۇندىز اتتاپ شىقپاي كۇيىس قايىرۋمەن بولامىن دا، تۇندە جورتۋىلعا شىعامىن...قوجايىنىم دا قۋ، تاڭ سىز بەرە ۇڭگىرگە ورالسام قوس ۋىس جەمىن ۇسىنىپ ك ۇلىمدەپ سوندا كۇتىپ وتىرادى... قايتەيىن، قوجايىنعا ۇيرەنگەن باسىم، ونىڭ ۇستىنە قورادا قالعان بۇزاۋىما بولا ءيىلىپءيىپ ءسۇتىمدى اعىلتەگىل اعىتامىن.قوجايىن دا بىلەدى، تاۋتاستاعى قاسقىر باستاعان قاراقشىلاردى ەسكەرىپ، وتكەندە ءمۇيىزىمدى قايراپ ۇشكىرلەپ، كەلەسىسىندە ارتقى ەكى اياعىما تيگەنىن ءتىلىپ تۇسەر تاعا ورناتىپ بەردى...قامقورلىعىنا ريزامىن. ول دا سيىر سيپاعاندى بىلمەيدى دەگەندى ۇمىتىپ، كوندىككەن، ۇيرەتكەنىن لەزدە ۇعىپ العان مەنىڭ ءۇستىباسىمدى سيپالاپ، ءبىر ۋاق تازالاپ، تاراپ تا قويادى.ءسويتىپ، اعىلتەگىل ءىشىپجەمنىڭ ورتاسىندا جارتىلاي جابايى تىرلىك كەشۋدەمىن.بۇرىنعىداي ەمەس، قوڭدانىپ سەمىرىپ كەلە جاتقانىمدى سەزەمىن. ونىما قوجايىن دا ريزا. قوڭدانساڭ، كۇزگە امانەسەن بارساڭ. ول ۋاقىتتا قوراداعى بۇزاۋىڭ دا سۇتتەن شىعىپ ساناتقا قوسىلادى. ءبىزدىڭ دە ءتۇپتۇگەلدى ساتىپ، قالا ماڭىنا كوشىپ كەتەر مەزگىلىمىز دە بولادى دەگەن پيعىلىن دا سەزەمىن.مەنىڭ دە: امانەسەن كۇزدەن ءوتىپ، قاقاعان قىسپەن كەلىپ جەتكەن جاڭا جىل... سيىر جىلىندا قوجايىنىمنان بۇرىن ءبىر تۇندە قوراداعى بۇزاۋىمدى ەرتىپ اكەتىپ، مۇنداعى ۇڭگىردى تالاق ەتىپ، تاۋتاستىڭ ىقپىلجىقپىلىن ارتقا تاستاپ، سوناۋ قيانداعى ارقار مەكەن ەتكەن ماڭعا بارىپ تولىق جابايى كۇن كەشسەم دەگەن پيعىلىم بار.شىرشا جانىنداعى جىميىسجاڭا جىل داستارقانى باسىنداعى اڭگىمە. سەن نەعىپ ىشەر كەزدە كوزىڭدى تارس جۇمىپ الاتىن بولعانسىڭ؟ ايەلىمە رەمكەگە اراسام كزىم شىسىن دەپ ۋادە بەرىپ ەدىم...جىل تاقاپ، ساعات ءتىلى تۋرا ون ەكىنى تىقىلداتقاندا ءبارىمىز اققاينار ىشىمدىگىنىڭ تىعىنىن تىق ەتكىزۋدى داستۇرگە ەنگىزگەنىمىز قاشان...ەسكى جىلدىڭ سوڭعى كۇنى دۇكەنگە بارىپ سورەدەن اققاينار ىزدەپ ەدىم، باعاسى 650 مەن 950 تەڭگەلىك ەكى ءتۇرى تۇر ەكەن. ساتۋشىدان: بۇلاردىڭ ايىرماسى نەدە؟ دەپ سۇراپ ەدىم: 950 تەڭگە تۇراتىنى ساپاسى جاعىنان انىق اققاينارعا جەتەقابىل... دەگەنى.ەگەر اياز اتا قارسى جولىعىپ، سىزدەن ازماز تيىنتەبەن سۇراسا، وندا: بۇل قايىرشىلاردىڭ اياز اتاسى، نە اقشا قۇنسىزدانىپ، ينفلياتسيا تابالدىرىق اتتاعان بولدى دەگەن توقتامعا كەلۋىڭىزگە بولادى.ادەمى دە ۋىزداي اقشاقار دۇنيەمۇلكى قوماقيى سانتاكلاۋسقا كۇيەۋگە شىققىسى كەلەدى. ءوزىمىزدىڭ وتاندىق موجانتوپاي اياز اتالار حابارلاسپاياق قويسىن...
|
، 4 ، 11 ، 16 ، 16 ، 15 ، 4 ، 11 ، 20 ، 6 ، 14 ، 1 ، 19تەحنولوگيا 26 شىلدە، 2021وسىدان ون جىل بۇرىن بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان 2 بايلانىس جانە حابار تاراتۋ جەرسەرىگى ۇشىرىلعان ەدى. جەكەمەنشىك جەرسەرىكتى ۇشىرۋداعى ماقسات جالعىز ەلىمىزدى جوعارى دەڭگەيلى ينتەرنەت جانە بايلانىس قىزمەتىمەن قامتاماسىز ەتۋ. وبالى نە كەرەك، بۇل تاريحىمىزدا قولعا الىنىپ، مارەسىنە امانەسەن جەتكەن، پايداسىن تيگىزىپ تە جاتقان بىرەگەي جوبا بولدى. ايتپاقشى، عارىش اپپاراتىنىڭ قىزمەت ەتۋ ايماعى ءبىزدىڭ ەلدى عانا ەمەس، كۇللى ورتالىق ازيانى قامتيدى.قازىر وسى 2ءنىڭ قىزمەتىن ەل اۋماعىندا 13 مىڭنان استام جەر ستانساسى بار 15 نەگىزگى قازاقستاندىق وپەراتور پايدالانىپ وتىر. سپۋتنيك ىسكە قوسىلعاننان كەيىن بايلانىس وپەراتورلارىنا بايلانىس قىزمەتتەرىن ۇسىنۋ، اقپاراتتىق قىزمەت اياسىن كەڭەيتۋ، ەلەكتروندى ۇكىمەت، ينتەرنەت جانە ۇيالى بايلانىس جۇمىسىن جاقسارتۋ مۇمكىندىگى ايتارلىقتاي ءوستى. جەر سەرىگىنىڭ بەلسەندى ءومىر ءسۇرۋى 12،5 جىلعا ەسەپتەلگەن. تەحنيكالىق رەسۋرسى 14،5 جىلدى قۇرايدى. 2021 جىلدىڭ 16 شىلدەسىندەگى جاعداي بويىنشا عارىش كەمەسىنىڭ جۇكتەمەسى 70 پايىز دەڭگەيىندە ەكەن. ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سايكەس 2021 جىلدىڭ 16 شىلدەسىندەگى اقپار بويىنشا جەرسەرىك 3654 تاۋلىك بويى ۇشىپ ءجۇر، وسى ۋاقىت ارالىعىندا 13 مىڭ جەرسەرىكتىك باسقارۋ سەانستارى وتكىزىلدى، بايلانىس جانە حابار تاراتۋ عارىش اپپاراتتارىن باسقارۋدى قامتاماسىز ەتۋگە كەم دەگەندە 40 ينجەنەر قاتىستى دەلىنگەن تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىندە.بۇگىندە ەكى اپپاراتتان 2، 3 جانە اقكول اقمولا وبلىسى، كوكتەرەك الماتى وبلىسى دەپ اتالاتىن ەكى باسقارۋ كەشەنىنەن تۇراتىن عارىشتىق بايلانىس جانە حابار تاراتۋ جۇيەسى ستراتەگيالىق جانە اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىككە كەپىلدىك بەرە وتىرىپ، ەلىمىزدى بايلانىس جانە حابار تاراتۋ قىزمەتتەرىمەن تولىقتاي قامتاماسىز ەتىپ وتىر.سوڭعى جىلدارى قازىر عارىشتا جۇرگەن 2ءنى الماستىراتىن 2 جەرسەرىگىن قۇرۋ تۋرالى ءسوز بولا باستاعان. ءتىپتى جاڭا جەرسەرىكتىڭ عارىشقا 2024 جىلى ۇشاتىنى، ونى كومپانياسى جاسايتىنى دا بەلگىلى بولعان. بۇل ماقساتقا مەملەكەت 40 ملرد تەڭگە قاراستىرعان ەدى. الايدا ەل بۇل سالماقتى جوبادان باس تارتاتىن سياقتى. تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى باعدات ءمۋسيننىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان 2 جوباسىن توقتاتۋ ارقىلى ميللياردتاعان قارجىنى ۇنەمدەپ قالادى. بۇل تۋرالى ۆەدومستۆو باسشىسى پرەزيدەنتپەن كەزدەسۋىندە دە ايتتى. مۇنىڭ ەسەسىنە قازىر 2ءنى تومەن وربيتالىق جەرسەرىكتەرىنە الماستىرۋ ءۇشىن ، جانە جوبالارىمەن كەلىسسوز جۇرگىزۋدە.بىزدە 2 جانە 3 بايلانىس جەرسەرىكتەرى بار. 2024 جىلى 2 جۇمىسىن توقتاتادى. اۋەلدە ءبىز ونى الماستىرۋدى ويلاعانبىز، الايدا جانە سياقتى تومەن وربيتالى جەرسەرىكتەردىڭ دامۋى جاعدايعا باسقاشا قاراۋعا اسەر ەتتى. مەن 2 جوباسىن قاراستىرماۋدى ۇسىندىم. ويتكەنى الەمدە جاڭا تەحنولوگيالار دامىپ جاتىر. گەوستاتسيونارلىق سپۋتنيكتەر قاجەتتى جىلدامدىقتى بەرە المايدى. ياعني 2 جەرسەرىگى 8 مەگابيت بەرسە، تومەن وربيتالى جەرسەرىكتەر گيگابيتكە دەيىن جىلدامدىق بەرە الادى. ەكەۋىنىڭ ايىرماسى جەر مەن كوكتەي. سول سەبەپتى ءبىز ۋاقىتى وتكەن تەحنولوگيالارعا اقشا سالماۋىمىز كەرەك، دەگەن ەدى ب.مۋسين.حالىقارالىق جوبالارمەن كەلىسىم جاسالامىن دەگەنشە 2ءنىڭ مىندەتىن 3 اتقارا تۇرادى. رەسپۋبليكالىق عارىشتىق بايلانىس ورتالىعى اق باسقارما توراعاسى مالىك جۇيرىكتاەۆتىڭ ايتۋىنشا، 2 ءوز جۇمىسىن اياقتاعاننان كەيىن شامامەن 20242025 جىلدارى مەملەكەتتىك ورگاندار مەن كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ جەلىسى 3كە اۋىستىرىلادى. سونداياق تسيفرلى تەلەراديو تاراتۋ، ەلدىڭ قورعانىس جۇيەسىن قامتاماسىز ەتۋ دە 3ءتىڭ موينىنا جۇكتەلمەك. شامامەن 2029 جىلعا تامان 3تە عارىشتاعى ساپارىن ءتامامدايدى دەگەن جوسپار بار.مينيستر ايتىپ وتىرعان ايگىلى كومپانياسى جاساعان جاھاندىق سپۋتنيك جۇيەسى. ول ينتەرنەتى مۇلدەم جوق، قىمبات نەمەسە سەنىمسىز جەرلەردى جوعارى جىلدامدىقتاعى كەڭ جولاقتى ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتەدى. جالپى، ءتى سامعاتۋداعى بىرەگەي ماقسات كۇللى جەر ءجۇزىن ينتەرنەتپەن قامتۋ ەدى. ول ءۇشىن جەرگە جاقىن وربيتاعا 12 مىڭ سپۋتنيك شىعارىلۋى ءتيىس 10 ملرد دوللاردى كەرەك ەتەدى. قازىر تەك 1800ءى عانا شىعارىلعان جانە ولار سىناق جاعدايىندا جۇمىس ىستەۋدە. بارلىق قاجەتتى جەرسەرىكتەرى تۇگەل شىعارىلعان سوڭ ينتەرنەت تاراتۋعا رۇقسات الۋ بويىنشا كەلىسسوزدەردى باستايدى. الايدا ونداي رۇقساتتى الۋدى ءار ەل جەكە جۇزەگە اسىرۋى ءتيىس جانە بۇل پروتسەسس تىم ۇزاققا سوزىلۋى مۇمكىن. ازىرگە ينتەرنەتىنىڭ جۇكتەۋ جىلدامدىعى 135 مبيتس، ينتەرنەتتى بەرۋ جىلدامدىعى 25 مبيتس بولىپ تۇر. سيگنال ساپاسى ايتارلىقتاي تۇراقتى ەمەس. قانشالىقتى كوپ سپۋتنيك ۇشىرىلسا، سيگنال ساپاسى دا سونشالىقتى تۇراقتالا تۇسەدى.ءمۋسيننىڭ دە ءۇمىت ەتىپ وتىرعانى وسى . بۇل اقپاراتتىقكوممۋنيكاتسيالىق ينفراقۇرىلىممەن قامتىلماعان اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردى، ونەركاسىپتىك كاسىپورىنداردى، بيزنەسقاۋىمداستىقتى كەڭ جولاقتى ينتەرنەتپەن قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءاربىر ەلدى مەكەندى ينتەرنەتپەن قامتۋ ءۇشىن پەن كەلىسسوز ءجۇرىپ جاتىر. تەلەپورت ستانساسىن الماتى ماڭىنا ورنالاستىرۋ جانە سىناق ءۇشىن بەس ەلدى مەكەنگە قوسۋ تۋرالى الدىن الا كەلىسىم بار دەگەن ەدى ءبىر سوزىندە.قازىر اۋىل تۇگىل قالانىڭ وزىندە ينتەرنەت ءجيى تارتپاي قالىپ جاتادى. دەرەگى بويىنشا ەلىمىزدەگى ءموبيلدى ينتەرنەت جىلدامدىعى 53،38 مبيتسەكۋندتى قۇرايدى. ينتەرنەت جىلدامدىعى بويىنشا قازاقستان الەمدە 86ورىندا تۇر. وسى تۇرعىدان العاندا ب.ءمۋسيننىڭ تان باس تارتۋىن، يلون ماسك جوباسىنا ءۇمىت ارتۋىن تۇسىنۋگە بولاتىنداي.
|
مۇسۇلمانلار تورى جۈمەنىڭ سۈننىتى ۋە دۇئا 8جۈمەنىڭ سۈننىتى ۋە دۇئا 8باش بەت جۈمە نامىزى قۇرئان تەتقىقاتلىرى يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 20171030288 قېتىم ئوقۇلدىجۈمەدىن كېيىن سۈننەتئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دەيدۇ: پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام جۈمە كېيىن مەسچىتتىن ئايرىلماي تۇرۇپ ناماز ئۆتىمىگەن. مەسچىتتىن ئايرىلىپ ئۆيىدە ئىككى رەكەت ناماز ئۆتىگەن.پەيغەمبىرىمىزنىڭ جۈمەدىن كېيىنكى سۈننىتىنى باشقىلارغا ئېتىپ بەرگەن ئەنە شۇ ئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ جۈمە كۈنى جۈمە نامىزىنىڭ ئارقىسىدىن مەسچىتتىن چىقماي تۇرۇپ ئىككى رەكەت ناماز ئۆتىگەن بىر ئادەمنى كۆرۈپ ئۇنى سىلكىگەنلىكى، ئۇنىڭغا جۈمەنى تۆت رەكەت ئۆتىمەكچىمۇسەن؟ دېگەنلىكى، شۇنداقلا ئۆزىنىڭ ئادەتتە جۈمە نامىزىدىن قايتىپ بېرىپ ئۆيىدە ئىككى رەكەت ناماز ئۆتەيدىغان ۋە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇشۇنداق قىلاتتى، دەيدىغانلىقى رىۋايەت قىلىنىدۇ.رىۋايەت قىلىنىدۇكى، ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ جۈمەدىن كېيىن ئۆيىگە قايتىپ ئىككى رەكەت ناماز ئۆتەيتتى ۋە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇشۇنداق قىلاتتى، دەيتتى.ئاللاھ تەئالا جۈمە سۈرىسىنىڭ 9 ئايىتىدە جۈمە ئوقۇشقا ئەمىر قىلىپ بولغاندىن كېيىن 10 ئايىتىدە فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِي الْأَرْض دەيدۇ. ئاللاھ تەئالانىڭ بۇ سۆزىنى چۈشىنىشكە تىرىشايلى:بۇ ئايەتتىكى الصَّلَاةُ ناماز دىن، جۈمەنىڭ پەرزى مەقسەت قىلىنىدۇ. فەنتەشىرۇفَانتَشِرُوا دېگەن سۆزنىڭ بېشىدىكى فَ ھەرپىنىڭ بۇ يەردىكى مەنىسى دەرھال دېگەن بولىدۇ.بۇ ئايەت، ناماز دەپ تەرجىمە قىلىنغان ئەسسەلاتالصَّلَاةُ كەلىمىسىنىڭ بېشىدىكى ئەلىف لام ال ۋە تارقىلىڭلار دەپ تەرجىمە قىلىنغان فەنتەشىرۇ فَانتَشِرُوا كەلىمىسىنىڭ بېشىدىكى ف دىققەتكە ئېلىنىپ، جۈمەنىڭ پەرزى ئادا قىلىنىپ بولغاندا دەرھال زېمىنغا تارقىلىڭلار دېگەن شەكىلدە تەرجىمە قىلىنسا، تولۇق تەرجىمە قىلىنغان بولىدۇ.دېمەككى، جۇمۇئە سۈرىسىنىڭ 10 ئايىتىنىڭ مەزمۇنىغا ئاساسەن، جۈمە نامىزى ئوقۇلۇپ بولغاندىن كېيىن دەرھال تارقىلىپ كېتىش كېرەك. بۇنى يۇقىرىدىكى ھەدىسلەرمۇ تەكىتلەيدۇ.بۇ توغرىدا يەنە مۇنداق بىر ھەدىسمۇ رىۋايەت قىلىنىدۇ: پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: جۈمەدىن كېيىن ناماز ئوقۇماقچى بولساڭلار، تۆت رەكەت ئوقۇڭلار. لېكىن بۇ ھەدىس يۇقىرىقى ئايەتكە يەنى قۇرئان كەرىمنىڭ 62 سۈرىسى بولغان جۈمە سۈرىسىنىڭ 10 ئايىتىنىڭ مەزمۇنىغا ۋە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ جۈمەدىن كېيىن مەسچىتتىن چىقىپ ئۆيىدە ئىككى رەكەت ناماز ئوقۇيدىغانلىقىنى ئىپادىلەيدىغان ھەدىسلەرگە زىت كېلىدۇ. بۇ سەۋەبتىن بولسا كېرەك، بۇ ھەدىس بۇخارىدا يوق.جۈمە كۈنى دۇئا قوبۇل بولىدىغان پەيتجابىر ئىبنى ئابدۇللاھ رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن رىۋايەت قىلىنىدۇكى، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: جۈمە كۈنى بىر پەيت بار. مۇسۇلمان كىشى ئۇ پەيتتە ئاللاھتىن بىر نەرسە تىلىسە، ئاللاھ ئۇ كىشىگە تىلىگەن نەرسىسىنى بېرىدۇ. ئۇ پەيىتنى نامازدىگەردىن كېيىنكى ۋاقىتلاردىن ئىزدەڭلار.ئەنەس ئىبنى مالىك رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن رىۋايەت قىلىنىدۇكى، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: جۈمە كۈنى ئاللاھقا دۇئا قىلىدىغان پەيتنى ناماز دىگەردىن كۈن پاتقۇچىلىك بولغان ئارىلىقتىن ئىزدەڭلار.ئەبۇ ھۇرەيرە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇندا دەيدۇ: پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: جۈمە كۈنىدە بىر پەيت باركى، ئۇ پەيتتە بىر مۇسۇلمان ناماز ئوقۇپ ئاللاھتىن بىر نەرسە تىلىسە، ئاللاھ ئۇ كىشىگە تىلىگەن نەرسىسىنى چوقۇم بېرىدۇ. پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام بۇ ۋاقىتنىڭ ناھايىتى قىسقا ئىكەنلىكىنى قولى بىلەن ئىشارەت قىلىپ كۆرسەتكەن. بۇخارى، جۇمۇئە 39؛ مۇسلىم، جۇمۇئە 71؛ ئەبۇ داۋۇد، سالات 1252؛ نەسەئى، ئىمامە 873. ئەبۇ داۋۇد، جۇمۇئە 1127. ئەبۇ داۋۇد، جۇمۇئە 1128. مۇسلىم، جۈمە 68؛ ئەبۇ داۋۇد، جۈمە 1131؛ تىرمىزى، جۈمە 523. ئەبۇ داۋۇد، جۇمۇئە 1048. تىرمىزى، جۇمۇئە 489. بۇخارى، جۇمۇئە 37؛ مۇسلىم، جۇمۇئە 13.
|
16 يانۋار كۈنى خىتاي سودا گېزىتى دە بېرىلگەن خەۋەردە، مەزكۇر گېزىتنىڭ ئىككى نەپەر مۇخبىرى سەنشىدىكى داتۇڭ خۈييۈەن ناھىيىسىدىكى بىر قانۇنسىز ئېچىلغان لاياقەتسىز كۆمۈر كاننى زىيارەت قىلغىنىدا، كىملىكى ئېنىق بولمىغان بىر توپ كىشىلەرنىڭ زەربىسىگە ئۇچرىغان. مۇخبىر لەن چىڭچاڭنىڭ بېشى ئېغىر يارىلىنىپ، ھاياتىدىن ئايرىلغان. يەنە بىر مۇخبىر بولسا قاتتىق يارىلانغان.خىتاي سودا گېزىتى رەھبەرلىرىنىڭ نىڭ مەلۇم قىلىشىچە، ئۆلگۈچى لەن چىڭچاڭ مەزكۇر گېزىتنىڭ ۋاقىتلىك مۇخبىرى بولۇپ، خىزمەتكە چۈشكىلى تېخى ئەمدىلا بىر ئاي بولغان ئىكەن. لېكىن يەرلىك ھۆكۈمەت لەن چىڭچاڭنىڭ مۇخبىر ئىكەنلىكىنى ئېتىراپ قىلمىغان.مۇخبىرلارنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلغان خىتاي سودا گېزىتى دە ئىشلەيدىغان خىزمەتچىلەر گەرچە لەن چىڭچاڭ ۋاقىتلىق مۇخبىر بولۇپ ئىشلەۋاتقان بولسىمۇ، ئىدارىمىز چوقۇم ئۆز مۇخبىرىنىڭ ئىنسان ھوقۇقى ئۈچۈن داۋا قىلىدۇ دەپ بىلدۈرمەكتە. مېھرىبان
|
ءومىر قانداي تاماشا ادەبيەت باش بەت تارباعاتاي اقپارات تورابى 3.2ءومىر قانداي تاماشاجولدانعان ۋاقىتى : 2018828 12:25:39تەربەسە جانىمدى ءومىر ءانى،ارمانىم الدىمنان جولىعادى.وياتار ۇيقىمنان ءار تاڭ سايىن،ساعاتتىڭ سىڭعىرلى قوڭىراۋى.جەتەلەپ ءۇمىتىم ءوزى مەنى،جولىمنان جاقسى ادام كەزىگەدى.دوستاردىڭ دۋماندى ورتاسىندا،باقىتىم باعالى سەزىلەدى.قارايمىن ەرتەڭگە كوزىمدى الماي،جول جاتىر الىسقا سوزىلعانداي.اق ساۋلە، ارايعا شومىلعانداي،شىركىناي، تاماشا ءومىر قانداي.اۆتورى: قاباي سۇلەيمەن ۇلى
|
قوي شارۋاشىلىعى: مۇمكىندىكتەر مەن كەدەرگىلەر356 رەت كورسەتىلدىەلىمىزدىڭ ازىقت ۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، اۋىل حالقىنىڭ الەۋمەتتىكتۇرمىستىق جاعدايىن جاقسارتۋ مەن مال شارۋاشىلىعىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن ارتتىرۋدا ءداستۇرلى سالا قوي شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋدىڭ ماڭىزى ەرەكشە. رەسپۋبليكامىزداعى جايىلىمدىق القاپتاردىڭ مول قورى 182 ملن گا جانە كوشپەلى قوي شارۋاشىلىعى تەحنولوگياسىنىڭ ەرتە كەزدەناق قالىپتاسۋى سالانى دامىتۋدىڭ زور مۇمكىندىكتەرى.ەلىمىزدە 1930 جىلدارعا دەيىن نەگىزىنەن قۇيرىقتى قوي تۇقىمدارى 98 ءوسىرىلىپ، قىلشىق ءجۇن وندىرىلگەنى بەلگىلى. كەڭەس كەزەڭىندە الەمدىك ۇردىسكە بەتبۇرىس جاسالىپ، بيازى ءجۇندى قويلاردى وسىرۋگە پارمەن بەرىلدى. 198090 جىلداردا بيازى، بيازىلاۋ ءجۇندى قوي تۇقىمدارىنىڭ ۇلەسى 55 عا جەتتى، ودان وندىرىلگەن ءجۇن 6872، ونىڭ ىشىندە بيازى ءجۇن 8085دى قۇرادى. ءجۇن ءوندىرۋدىڭ كولەمى عانا ەمەس، ساپاسى دا ارتىپ، الەمنىڭ 12 الىسجاقىن ەلىنە جىلىنا 2530 مىڭ توننا ءجۇن ەكسپورتتالىپ، رەسپۋبليكاداعى جەڭىل ونەركاسىپ ورىندارىندا جان باسىنا شاققاندا 2،02،3 شارشى مەتر مولشەرىندە ساپالى ماتا دايىندالدى.تاۋەلسىزدىك العان تۇستا قوي سانى 36 ملنعا جەتىپ، جىلىنا 105 مىڭ توننادان اسا تابيعي ءجۇن، 267 مىڭ توننادان اسا سويىس سالماعىمەن ەت ءوندىرىلۋى، قوي شارۋاشىلىعىن دامىتۋ مۇمكىندىكتەرىنىڭ زور ەكەنىن دالەلدەدى.بۇگىنگى تاڭدا قوي باسىنىڭ جالپى سانى 18 ملن بولعانىمەن، بيازى جانە بيازىلاۋ ءجۇندى قويلار 2،3 ملن باستان اسپايدى. جالپى الىنعان 40 مىڭ توننا ءجۇننىڭ 7،1 مىڭ 18 تونناسى بيازى جۇنگە تيەسىلى، ياعني جۋىلعان ءجۇن ەسەبىمەن وندىرىسكە جارامدى 3،5 مىڭ توننا ءجۇن وندىرىلۋدە. حالىق شارۋاشىلىعىنا قاجەتتىلىگىن ەسكەرىپ، عىلىمي تۇرعىدان كەلسەك، ەلىمىزدەگى بيازى جانە بيازىلاۋ ءجۇندى قوي سانى 8 ملن باستان جوعارى بولۋى ءتيىس ەدى. ويتكەنى حالىقتى، اسىرەسە، بالالاردى ساپالى كيىممەن قامتۋعا جىلىنا ءار ادامعا كەمىندە 2 كگ قوي ءجۇنى تابيعي ءجۇن ەسەبىمەن، ونىڭ ىشىندە 1،5 كگ بيازى جانە بيازىلاۋ ءجۇن ءوندىرىلۋى كەرەگى انىقتالعان. سونىمەن، بيازى جانە بيازىلاۋ ءجۇندى قوي باسى قاجەتتى مولشەردەن 4 ەسەگە دەيىن از بولىپ وتىر. ەڭ سوراقىسى، جىل سايىن وندىرىلەتىن 40 مىڭ توننا ءجۇننىڭ 26 مىڭ 67 تونناعا جۋىعى جارامسىز ۋتيل بولىپ قالۋدا.رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، قازاقستان اۋماعىندا وندىرىلگەن بارلىق ءجۇننىڭ 11ى عانا وڭدەلەدى، وسى كورسەتكىش جۋىلعان بيازى ءجۇن ۇلەسىنە تيەسىلى. ەكسپورتتىق الەۋەتتى سارالاساق، بار جوعى 1 834،5 توننا بيازى ءجۇن سىرتقا ساتىلعان. سوڭعى بەس جىلدا ءجۇن ءوندىرىسى 8عا ارتقانىمەن، ەكسپورت 3،5 ەسەگە تومەندەگەن. رەسپۋبليكا كولەمىندە وڭدەۋ سالاسىنىڭ مۇمكىندىگىن سارالاساق، يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتى بويىنشا ءجۇن وڭدەۋ سالاسىنداعى 13 ارنايى مامانداندىرىلعان كاسىپورىننىڭ تەك تورتەۋى عانا وسى باعىتتا جۇمىس اتقارا الادى. مىسالى، فابريكا پوشتاراز كاسىپورنى ءجۇندى جۋ مەن شۇيكەلەنگەن ءجۇن وندىرۋگە مامانداندىرىلسا، شىمكەنتكاشەمير كاسىپورنى بيازى جانە قىلشىق ءجۇندى جۋىپ، ودان دايىن ءونىم الۋعا تەحنولوگيالىق تۇرعىدان جاساقتالعان. اتىراۋ وبلىسىندا كاسىپورنى ءجۇندى تولىعىمەن وڭدەۋ تەحنولوگياسىن يگەرگەن، كوبىنە، توقىما جامىلعى شىعارادى. الماتى وبلىسىندا كۋات لتد كاسىپورنى ءجۇندى وڭدەۋ ارقىلى نەگىزىنەن كيىز، ۇلتاراق، بايپاق وندىرەدى.بۇگىنگى تاڭدا، قوي شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ 80 دان استامى شاعىن قوجالىقتار مەن قوسالقى ءۇي شارۋاشىلىقتارىندا وندىرىلەدى. وسى ءۇردىس تەحنولوگيالىق جاڭالىقتار مەن عىلىمي جەتىستىكتەردى پايدالانىپ، سالانىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن ءتيىمدى پايدالانۋعا قولبايلاۋ بولىپ تۇر. سوندىقتان دا وندىرىلگەن ءجۇننىڭ ساپاسى سۇرانىسقا ساي كەلمەي، قوي ەتى، ونىڭ ىشىندە، الەمدىك نارىقتا ۇلكەن سۇرانىسقا يە قوزى ەتى تەك وتاندىق تۇتىنۋشىلاردىڭ قاجەتىن قامتاماسىز ەتەتىن مولشەردە عانا وندىرىلۋدە ۇەم ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2019 جىلى 151،932 مىڭ توننا قوي ەتى وندىرىلگەن، جان باسىنا شاققاندا 8،4 كگ عانا.الەمدىك نارىقتاعى ساپالى بيازى جۇنگە سۇرانىس ۇلكەن بولعانىنا قاراماستان، ەلىمىزدە جىل سايىن وندىرىلەتىن 7 مىڭ توننادان اسا بيازى جانە بيازىلاۋ ءجۇن 1 دوللارعا جەتپەيتىن باعامەن وتكىزىلۋدە نەمەسە مۇلدەم ىسكە اسپاۋدا. جىڭىشكەلىگى 1921 مكمگە دەيىنگى 1 كگ مەرينوس ءجۇننىڭ جاڭا زەلانديا مەن اۋستراليا نارىعىنداعى ورتاشا باعاسى 10 دوللاردان جوعارى. وسىنداي زور الەۋەتتى نەگە پايدالانباسقا؟اتالعان جايدىڭ ورىن الۋىنىڭ باستى سەبەپتەرىنە توقتالساق. بىرىنشىدەن، بيازى جانە بيازىلاۋ جۇندەردى ساپاسىنا، اسىرەسە ولاردىڭ جىڭىشكەلىگى مەن ۇزىندىعىنا، لاستانۋ دەڭگەيىنە ءتۇرلى قوسپالارمەن: قي، تىكەنمەن ارالاسۋى ساي جۇيەلەپ كلاسسيروۆكالاپ نارىققا ۇسىنۋ جۇمىستارى جۇيەسىزدىككە ۇشىرادى. كەڭەس كەزىندە وسى جۇمىستار جوسپارلى تۇردە اتقارىلىپ، مەملەكەتتىك باقىلاۋدا بولدى. قازىرگى ۋاقىتتا وسى باعىتتاعى جۇمىستى ۇيىمداستىرۋعا مەملەكەت تاراپىنان كوزقاراس، ال شارۋالار تاراپىنان تالپىنىس بايقالمايدى. ەكىنشىدەن، بيازى جانە بيازىلاۋ ءجۇننىڭ ساتىلماۋى وسى باعىتتاعى قوي تۇقىمدارىنىڭ وسۋىنە تەجەۋ بولىپ تۇر.سەبەبى، شارۋالار ءۇشىن تولدەرى العاشقى تاۋلىكتەردە كۇتىمدى قاجەت ەتپەيتىن قۇيرىقتى قوي تۇقىمدارىنىڭ قوشقارلارىمەن جاپپاي بۋدانداستىرۋ قولايلى. وسى ءۇردىستىڭ اسەرىنەن قوي ءجۇنى ارتەكتىلەنىپ، ونىڭ فيزيكالىقتەحنولوگيالىق ساپاسى ناشارلادى. بيازى ءجۇندى سۋبسيديالاۋ كەزىندە شيكىزاتتىڭ ساپالىق كورسەتكىشتەرى ەسكەرىلمەۋى ءجۇننىڭ ساپاسىن تومەندەتىپ، وتاندىق جەڭىل ونەركاسىپتىڭ قالىپتى جۇمىس ىستەۋىنە كەدەرگى كەلتىردى. وعان قوسىمشا، ءجۇن دايىنداۋ جانە ساتۋمەن اينالىساتىن قۇرىلىمدار جۇيەلى جۇمىس اتقارمادى. ال 2020 جىلدان باستاپ جۇنگە قاراستىرىلعان سۋبسيديانىڭ مۇلدەم توقتاۋى مەرينوس ءجۇندى قويلاردى وسىرۋگە ىنتالاندىرماي، ونىڭ دامۋىنا قولبايلاۋ بولىپ وتىر. نەگە؟ ويتكەنى بيازى جۇنگە بەرىلگەن 150 تەڭگە سۋبسيديا، سول ءجۇندى قىرقۋعا جۇمسالاتىن شىعىندى وتەۋگە عانا جارايتىن ەدى. سەبەبى ءبىر باس قويدى قىرقۋعا 350450 تەڭگە جۇمسالسا، بءىر قويدان العان 3 كگ جۇنگە 450 150 تگ ح 3 كگ 450 تەڭگە سۋبسيديا الاتىن ەدى. ال نارىقتاعى بيازى جۇنگە بەرىلەتىن باعا 350 تەڭگەدەن اسپايدى. سوندا، قوي باققان شارۋا ءبىر باس مالدان 1 مىڭ 350 تگ ح 3 كگ 1050 تەڭگەدەن اسپايتىن تابىس تابادى، وسى قارجىمەن شىعىن جابىلا ما؟بيازى جۇنگە دەگەن الەمدىك سۇرانىسقا وراي، قوي ءجۇنىنىڭ نارىقتاعى پارقىن الەمدىك دەڭگەيگە جەتكىزۋ مەملەكەت قۇزىرىنداعى ساياسات. بيازى مەرينوس ءجۇن ءوندىرىسىنىڭ ستاندارتقا ساي دامۋىن ساپالىق تۇرعىدان قاداعالاۋدى جۇزەگە اسىراتىن، زاماناۋي قۇرالجابدىقتارمەن قامتىلعان سەرتيفيكاتتالعان ءجۇن زەرتتەۋ ورتالىقتارىنىڭ قالىپتى رەنتابەلدى جۇمىس اتقارۋىنا مەملەكەتتىك تۇرعىدان جاعداي جاسالعانى ءجون. وسى ورايدا، بيازى ءجۇندى قوي شارۋاشىلىعى وركەندەگەن اۋستراليانىڭ ءىستاجىريبەسىن قولدانىپ، ءجۇندى ساپاسىنا ساي ساتۋدى شۇعىل قولعا الۋدى قاراستىرۋ كەرەك. جىڭىشكە تالشىقتى باعالى مەرينوس ءجۇنىن ءوندىرۋ بويىنشا كوشباسشى ەلدە ءجۇن نارىعىن رەتتەۋمەن اينالىساتىن بىرنەشە عاسىرلىق تاجىريبەسى بار اۋستراليا ءجۇن كورپوراتسياسى اجك جۇمىس ىستەيدى. ۇيىمداستىرۋ شارالارىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جالپى قىرقىلعان ءجۇننىڭ 8 مولشەرىندە سالىق الاتىن اجك جىلدار بويىنا جينالعان قارجىنىڭ 50 ىن رەزەرۆتىك باعامەن شيكىزات ساتىپ الۋعا، 44،0 ىن حالىقارالىق جانە ۇلتتىق ءجۇن ساۋداسى ءىسشارالارىن رەتتەۋگە، قالعان 6،0ىن عىلىميزەرتتەۋ جۇمىستارى شىعىندارىنا جۇمسايدى ەكەن. وسى ورايدا، مەملەكەت تاراپىنان قوي سالاسىنا ءمان بەرىلىپ، وسىنداي تەتىكتەردى نەمەسە بالاما جولدارىن قاراستىرعان ابزال.الەمدىك نارىقتا جىڭىشكە مەرينوس جۇنگە سۇرانىس ەشقاشان قاناعاتتاندىرىلعان ەمەس، باعا دا جوعارى دەڭگەيدە تۇراقتى ساقتالۋدا. وسىنى ەسكەرىپ، وتاندىق بيازى ءجۇندى قوي شارۋاشىلىعىندا جىڭىشكە تالشىقتى مەرينوس ءجۇن بەرەتىن، سالماق باساتىن، ءارى تەزجەتىلگىشتىك قاسيەتتەرى ۇتىمدى ۇشتاسقان قوي وتارلارىن كوبەيتىپ، ونى ودان ءارى اسىلداندىرۋ جۇمىستارىن جانداندىرۋ قاجەت. قوشقارلارى مەن ساۋلىقتارىنىڭ ورتاشا سالماقتارى، تيىسىنشە، 100120 جانە 6570 كگ، ال 20 اپتالىق ەركەك توقتىلارى 45 كگنان اساتىن، اۋستراليا ەتتى مەرينوسى مەن نەمىستىڭ دويچەمەرينوفلەيششاف تۇقىمىن ءتيىمدى ادىستەرمەن قارقىندى پايدالانۋ وتاندىق بيازى ءجۇندى قوي شارۋاشىلىعىنا تىڭ سەرپىن بەرەرى وندىرىستىك تاجىريبەدە دالەلدەندى.مىسالى، 2011 جىلى سەلەكتسيالىق جەتىستىك رەتىندە تىركەلگەن بيازى ءجۇندى قويدىڭ ەتتى باعىتتاعى جاڭا تۇقىمى ەتتى مەرينوس وسىعان دالەل. ەتتى مەرينوس تۇقىم شىعارۋ ۇردىسىندە مەرينوس ءجۇن مەن ساپالى قوزى ەتىن ءوندىرۋدى قامتاماسىز ەتەتىن، ءوز تولىنەن ءوسىرۋ ادىسىمەن شىعارىلعان باعالى تۇقىم.ەتتى مەرينوس تۇقىمىنىڭ ونىمدىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ سەكسەنىنشى جىلدارى قازاقتىڭ بيازى ءجۇندى قويىنىڭ ەتتىلىك قاسيەتىن ارتتىرۋ باعىتىمەن جۇرگىزىلدى. وسى قويلاردىڭ جەرگىلىكتى جەرگە بەيىمدىلىگىن پايدالانا وتىرىپ، ونىڭ ەتتىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ەتتى مال تاڭدالىپ، تۇقىمىشىلىك سەلەكتسيا ادىسىمەن ەتتى باعىتتاعى وتارلار سانى كوبەيتىلدى. سەلەكتسيالىق ءۇردىستىڭ سوڭعى كەزەڭدەرىندە ەتتىلىك قاسيەتتى كۇشەيتۋ ماقساتىندا نەمىستىڭ دەيچەمەرينوفلەيششاف قوشقارلارىنىڭ گەنەتيكالىق الەۋەتى قولدانىلدى. وسىنداي بۋدانداستىرۋدان الىنعان تۇقىمدار ءوز تولىنەن ءوسىرۋ جولىمەن كوبەيتىلىپ، تۇقىمىشىلىك سۇرىپتاۋعا باسىمدىق بەرىلدى. ارينە، ءجۇن ساپاسى نازاردان تىس قالعان جوق. ەرتە جەتىلگەن قوزىلاردى سول جىلى اتالىق رەتىندە پايدالانۋ ادىستەرى قولدانىلدى. سۇرىپتاۋ كەزىندە 67 ايلىعىندا 50 كيلو سالماقتان اساتىن قوشقار توقتىلار، ەتتىلىگى جاعىنان جانە ءجۇن ساپاسى بويىنشا قاتاڭ سۇرىپتاۋدان وتكىزىلىپ، كوبىنە، قولدان ۇرىقتاندىرۋ جولىمەن قارقىندى پايدالانىلدى. عالىمداردىڭ قولدانعان وسى ۇتىمدى شەشىمى وتە جاقسى ناتيجەسىن بەردى. بىرىنشىدەن، مالدىڭ ەتتىلىگى ارتتى، ەكىنشىدەن، قوزىلاردىڭ ەرتە جەتىلۋى تەكتىك قاسيەت رەتىندە قالىپتاستى.وسى تۇقىمداردىڭ جانە ونىڭ بۋدان قوشقارلارىن زاماناۋي دنقتەحنولوگيامەن باعالاپ، جاقسارتۋشى رەتىندە تانىلعاندارىن قويدى قولدان ۇرىقتاندىرۋدا قارقىندى قولدانۋ، الىنعان تولدەردى ءجۇن ساپاسى مەن تەزجەتىلگىشتىگى بويىنشا ىرىكتەۋ مەن جۇپتاۋدى جۇيەلى جۇرگىزۋ وتاندىق بيازى ءجۇندى قوي شارۋاشىلىعىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرارى داۋسىز.ءجۇندىەتتى باعىتتاعى تۇقىم قازاقتىڭ وڭتۇستىك مەرينوستارىنىڭ توزىمدىلىك قاسيەتتەرىن ساقتاي وتىرىپ، تىرىلەي سالماعى مەن ءجۇن ونىمدىلىگىنىڭ كولەمى مەن تەحنولوگيالىق ساپاسىن جاقسارتۋ وسى تۇقىمنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرىپ، تۇقىمنىڭ تەكتىك قورىن جەتىلدىرۋگە جول اشادى. ۇقساس ونىمدىلىك باعىتتاعى، ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك جانە سولتۇستىكشىعىس وڭىرلەرىنە كەڭىنەن تارالعان قازاقتىڭ سولتۇستىك مەرينوستارىنىڭ جويىلىپ كەتۋى اتالعان جۇمىستىڭ تەوريالىق جانە تاجىريبەلىك ءمانىن ارتتىرىپ، ارنايى شارالار كەشەنىن قابىلداۋدى جەدەلدەتۋدى قاجەت ەتەدى.قوي شارۋاشىلىعى سالاسىندا عىلىم مەن ءوندىرىستىڭ عاسىرعا جۋىق بىرلەسە جۇرگىزىلگەن جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە قىلشىق ءجۇندى قۇيرىقتى ساۋلىقتاردى شەتەلدەردەن اكەلىنگەن بيازى جانە بيازىلاۋ ءجۇندى قوي تۇقىمدارى قوشقارلارىمەن ۇرىقتاندىرۋدان الىنعان بۋدانداردى، سەلەكتسيا ماقساتىنا ساي، سۇرىپتاۋ مەن جۇپتاۋ ارقىلى شىعارىلعان، جەرگىلىكتى قويلاردىڭ توزىمدىلىك قاسيەتتەرى مەن شەتەلدىك تۇقىمداردىڭ جوعارى ونىمدىلىگى ۇتىمدى ۇشتاسقان 5 بيازى قازاقتىڭ بيازى ءجۇندى قويى، قازاقتىڭ ارقارمەرينوسى، قازاقتىڭ وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك مەرينوستارى، ەتتى مەرينوس، 4 بيازىلاۋ قازاقتىڭ ەتتىءجۇندى، قازاقتىڭ كروسسبرەدتى بيازىلاۋ ءجۇندى، اقجايىق ەتتىءجۇندى، قازاقتىڭ ەتتى تەز جەتىلگىش بيازىلاۋ ءجۇندى قويى ءجۇندى قوي تۇقىمدارى ساپالى ءجۇن ءوندىرىسى بويىنشا ەلىمىزدىڭ الەمدىك دەرجاۆالاردىڭ العاشقى وندىعىنا ەنۋىن قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، قوي ەتىن، ونىڭ ىشىندە قوزى ەتىن رەسپۋبليكادان تىس نارىققا ۇلكەن كولەمدە شىعارۋعا مۇمكىندىك بەردى.قازاقتىڭ بيازى ءجۇندى قويى، قازاقتىڭ ارقارمەرينوسى، قازاقتىڭ وڭتۇستىك مەرينوستارى 194666 جىلدار ارالىعىندا شىعارىلىپ، رەسپۋبليكا جانە ودان تىس ايماقتارعا قوي تۇقىمدارى مەن ولاردىڭ ونىمدەرى سەلەكتسيا جەتىستىگى مارتەبەسىندە كەڭىنەن تارالدى. ەت، ءجۇن ءونىمى جانە جەرگىلىكتى تابيعات جاعدايلارىنا بەيىمدەلۋشىلىك قاسيەتتەرى جاقسى ۇشتاسقان بۇل تۇقىمدار تاۋار وندىرۋشىلەر تاراپىنان سۇرانىسقا يە. تەك، قازاقتىڭ ارقارمەرينوسى عانا رەفورما جىلدارىندا ءبىرشاما ازايعانىمەن، تارالۋ ايماعىنىڭ تۇراقتىلىعىن ساقتاپ قالدى. باستى سەبەپ ولاردىڭ ۇشاسىندا تۇتىنۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى تاراپىنان سۇرانىس تومەن قۇيرىقتىڭ بولماۋىنان ماي ۇلەسىنىڭ تومەندىگى جانە مايدىڭ ەت ۇلپالارىنىڭ قۇرامىندا مارمارلىك مرامور سيپاتتا قالىپتاسىپ، ەتتىڭ قۇنارلىلىق جانە تاعامدىق قۇندىلىعىنىڭ جوعارى بولۋىن قامتاماسىز ەتۋى.وتاندىق بيازى جانە بيازىلاۋ ءجۇندى قوي تۇقىمدارىنىڭ وسى ەرەكشەلىگى مەن ونىڭ قۇيرىقتى قويمەن سالىستىرعاندا تولشەڭدىگىنىڭ جوعارىلىعىن 2530عا ۇتىمدى پايدالانۋ وسى باعىتتاردى وركەندەتۋگە جاڭا كوزقاراس قالىپتاستىراتىنى انىق. اتالعان تۇقىمداردان ىشىك، تون تىگۋگە پايدالانىلاتىن باعالى تەرى شيكىزاتتارىن الۋعا بولاتىنى جانە ونىڭ تاۋارلىق قاسيەتتەرى ادەمىلىگى، جىلىلىعى، جەڭىلدىگى قىلشىق ءجۇندى قويلارمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا جوعارى ەكەنى ەسكەرىلمەي كەلەدى.ءجۇن تالشىقتارىنىڭ ۇزىندىعى مەن جىڭىشكەلىگى قوي دەنەسىنىڭ ونە بويىندا بىركەلكى كەلەتىن، قىرقىلعان ءجۇننىڭ ۇزىندىعى 7 سمدەن، ءجۇن جىڭىشكەلىگى 60ساپادان 25 مكم تومەن ەمەس بيازى مەرينوس جۇنگە ساي كەلەتىن شيكىزات تەك جۇقا دا تىعىز تەرىدە عانا قالىپتاساتىندىعى عىلىمدا وتكەن عاسىردىڭ باسىندااق دالەلدەنگەن. وسى ونىمدىلىك باعىتتاعى قوي تۇقىمدارىن، قاراكول قويلارى سەكىلدى، تەك تازا تۇقىمدى ءوسىرۋ ارقىلى عانا جەتىلدىرۋگە بولاتىنىنا تاۋار وندىرۋشىلەر تاراپىنان جەتكىلىكتى ءمان بەرىلمەي كەلەدى. وسى ورايدا، قوي تۇقىمدارىن ونىڭ باعالى گەنوتيپتىك ەرەكشەلىكتەرىن ساقتاي وتىرىپ، اسىلداندىرۋ جۇمىستارىندا جوسپارلى پايدالانۋعا جاۋاپتى رەسپۋبليكالىق پالاتالار مەن سالانىڭ عىلىمي نەگىزدە دامۋىنا ادىستەمەلىك جەتەكشى، عىلىمي مەكەمە ق.ءۇ.مەدەۋبەكوۆ اتىنداعى قوي شارۋاشىلىعى عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارىنا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەدى.ات ۇستىندە كۇن كەشىپ، زات قادىرىن تەرەڭ تۇسىنگەن، قوي تەرىسىنە توعىز قابات تورقادان توقتىشاقتىڭ تەرىسى ارتىق دەپ باعا بەرگەن ەلدىڭ ۇرپاعى بىزگە اتاكاسىپكە قۇرمەتپەن قاراۋ، سالانى دامىتىپ، ءونىمىن ۇقساتا ءبىلۋ پارىز.شەتەلدىك تەزجەتىلگىش، ەتتى، ەتتىءجۇندى قوي تۇقىمدارىن پايدالانۋ ارقىلى بۋدان تولدەردىڭ ەت ونىمدىلىگى مەن تەزجەتىلگىشتىگىن ارتتىرۋعا بولادى. ول ءۇشىن بىرىنشىدەن، بۋداندارعا ءتيىستى ازىقتاندىرۋ، باعۋ جاعدايلارى جاسالىنۋى شارت. ەكىنشىدەن، قانداي تۇقىمدار پايدالانىلىپ، قانداي جاعدايلار جاسالسا دا ەت، ءجۇن، تەرى ونىمدىلىكتەرىنىڭ كولەمى مەن ساپاسىن قاتار ارتتىرۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل الەمدىك عىلىم مەن تاجىريبەدە سان رەت دالەلدەنگەن، تالاسسىز شىندىق. ايتىلعان ماسەلەلەر ەسكەرىلىپ، عاسىرعا جۋىق جۇرگىزىلگەن اسىلداندىرۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە 2016 جىلى عانا شىعارىلعان قازاقتىڭ ەتتى تەز جەتىلگىش بيازىلاۋ ءجۇندى قوي تۇقىمى بۇل پىكىرگە دالەل بولا الادى. جاقسارتۋشى گەنوتيپ رەتىندە بريتاندىق گەمپشير تۇقىمى قولدانىلىپ، ەتتىلىك، تەزجەتىلگىشتىك، تولشەڭدىك قاسيەتتەرىمەن كوزگە تۇسەتىن بۇل تۇقىم، ءجۇن ساپاسى بويىنشا كەز كەلگەن بيازى ءجۇندى قوي تۇقىمىمەن تەڭەسە المايدى.سەلەكتسيا جەتىستىگى رەتىندە سىناقتان ءوتۋى 199196 جىلدارعا، ياعني رەفورما كەزەڭىنە تۇستاس كەلگەن، بيازىلاۋ ءجۇندى قوي تۇقىمدارىنىڭ قازاقتىڭ ەتتىءجۇندى قويى، قازاقتىڭ كروسسبرەدتى بيازىلاۋ ءجۇندى قويى، اقجايىق ەتتىءجۇندى قويى شىعارىلۋى ءىس جۇزىندە ولاردىڭ قارقىندى ازايۋىمەن قاتار ءجۇردى. ەلىمىز قوي شارۋاشىلىعىنداعى ەڭ جاڭا تۇقىم قازاقتىڭ ەتتى تەز جەتىلگىش بيازىلاۋ ءجۇندى قويىنان باسقا اتالعان تۇقىمدار ءىس جۇزىندە جوعالىپ كەتۋ قاۋپى الدىندا تۇر. بۇل تۇقىمداردىڭ ەت ونىمدىلىگى مەن تەزجەتىلگىشتىك قاسيەتتەرىنىڭ جوعارىلىعىنا قاراماستان، تولدەرىنىڭ العاشقى تاۋلىكتەردە، قۇيرىقتى قوي تۇقىمدارىمەن سالىستىرعاندا، كۇتىمدى قاجەت ەتەتىندىگى، سونداياق بيازى جۇنگە بەرىلگەن مەملەكەتتىك سۋبسيديانىڭ بيازىلاۋ جۇنگە بەرىلمەۋى دە مال سانىنىڭ كۇرت تومەندەۋىنە اكەلىپ سوقتى.قوي شارۋاشىلىعىنىڭ كەلەشەگى قوزى ەتىن ءوندىرۋ جانە ەكسپورتقا شىعارۋمەن تىعىز بايلانىستى ەكەنىن ەسكەرسەك، وسى باعىتتاعى جۇمىستار تيىمدىلىگىن ەسەلەي ارتتىرۋعا بيولوگيالىق، گەنوتيپتىك ەرەكشەلىكتەرى بويىنشا بيازىلاۋ ءجۇندى قوي تۇقىمدارى بارىنشا ساي كەلەدى. قوزى ەتىن ءوندىرۋ ءىسىن جۇيەلى جولعا قويۋدا ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك، سولتۇستىكشىعىس ايماقتارىنىڭ ءتۇرلى سەبەپتەرمەن ەگىن ەگۋگە قولدانىلماي جاتقان شۇرايلى جەرلەرىن، سونداياق ۇلكەن قالالار بەلدەۋلەرىندەگى سۋلاندىرۋ مۇمكىندىگى جوعارى القاپتاردى وسى ينتەنسيۆتى تۇقىمداردى ءوسىرۋ ارقىلى يگەرۋدىڭ ءمانى وتە زور. بۇل ءىستىڭ مەملەكەت قاداعالاۋىمەن جانە ارنايى جوسپار بويىنشا ىسكە اسىرىلۋى، بىرىنشىدەن، سولتۇستىك شەكارالىق ايماقتاردى، وڭتۇستىكتەگى تىعىز ورنالاسقان حالىقتىڭ ەسەبىنەن، ءتيىمدى قونىستاندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋعا، ەكىنشىدەن، قوي شارۋاشىلىعىنىڭ لايىقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.بۇگىنگى تاڭدا ەتتىمايلى باعىتتاعى قوي تۇقىمدارى قازاقتىڭ قىلشىق ءجۇندى قۇيرىقتى قويى، ەدىلباي قويى، قازاقتىڭ ۇياڭ ءجۇندى قۇيرىقتى قويى، سارىارقا قىلشىق ءجۇندى قۇيرىقتى قويى، دەگەرەس قويى، ورداباسى قويى، گيسسار تۇقىمىنىڭ قان ۇلەسى تۇرلىشە بۋداندارى ەلىمىزدەگى وسى ت ۇلىك ءتۇرىنىڭ 80عا جۋىعىن قۇراپ وتىر. باستى سەبەپ ولاردىڭ كۇتىم تالعامايتىندىعى مەن قوزىلارىنىڭ تەزجەتىلگىشتىگى. ەكىنشىدەن، جۇنگە سۇرانىستىڭ بولماۋى دا وسى باعىتتاعى قوي تۇقىمدارىنىڭ كەڭ تارالۋىنا ىقپال ەتتى. قازىرگى كەزدە وڭتۇستىك جانە وڭتۇستىكشىعىس وڭىرلەردىڭ قۇيرىقتى ساۋلىقتارىنا گيسسار تۇقىمىنىڭ قوشقارلارىن پايدالانۋ ءۇردىسى بەلەڭ الىپ تۇر. ءىرى سالماقتى، قۇيرىق ۇلەسى ۇشانىڭ 30 عا جۋىعىن قۇرايتىن گيسسار تۇقىمى قوشقارلارىن پايدالانۋدىڭ ەتەك الۋىنا تۇرتكى بولعان جاي: بۋدان توقتىلاردىڭ تەزجەتىلگىشتىگى جانە جەرگىلىكتى قازاقتىڭ قىلشىق ءجۇندى قۇيرىقتى قويى توقتىلارىمەن سالىستىرعاندا 45 كگعا ىرىلىگى. كەمشىلىكتەرى: ءجۇن كولەمى مەن ساپاسىنىڭ تومەندىگى، قازاقستاننىڭ ءتۇرلى ايماقتارىنىڭ جاعدايلارىندا جايىلىمدا باعۋعا، اسىرەسە سولتۇستىك، باتىس، شىعىس جانە ورتالىق قازاقستاننىڭ قاتال قىسىنا گيسسار تۇقىمىنىڭ قان ۇلەسى جوعارى بۋدانداردىڭ بەيىمدەلۋشىلىك قاسيەتتەرىنىڭ تومەندىگى، جىل بويىنا جايىلىم ازىعىنا قوسىمشا ۇستەپ قورەكتەندىرۋدى قاجەت ەتۋى.وسى ورايدا ەلىمىزدە وسىرىلەتىن، قاراكول تۇقىمىنان وزگە، بارلىق قوي تۇقىمدارىنىڭ انالىق نەگىزى بولىپ تابىلاتىن قازاقتىڭ قىلشىق ءجۇندى قۇيرىقتى قويى مەن ونىڭ حالىق سەلەكتسياسى نەگىزىندە شىعارىلىپ، وتاندىق عالىمدار مەن ءوندىرىس ماماندارىنىڭ بىرلەسكەن ەڭبەگى ناتيجەسىندە جاقسارتىلعان توبى، ۇلتتىق برەند ەدىلباي تۇقىمىن تازا ساقتاپ قالۋ جانە ودان ارى جەتىلدىرۋ وتە وزەكتى دە كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە.قازاقستان مەن ودان تىسقارى ايماقتاردىڭ اپتاپ ىستىعى مەن قاھارلى ايازىنا بەيىمدەلۋشىلىك قاسيەتتەرى بويىنشا تەڭدەسسىز، سونداياق ۇشا سالماعى بويىنشا گيسسارلارمەن قاتارلاس، ال ەت ونىمدىلىگىنىڭ ساپاسى بويىنشا ەلەۋلى دەڭگەيدە جوعارى ۇشاداعى ەت ۇلپالارى ۇلەسىنىڭ جوعارى، قۇيرىق سالماعىنىڭ تومەندىگى ەسەبىنەن مال ەدىلباي تۇقىمىن ساقتاۋ مەن ودان ارى تازا تۇقىمدى ءوسىرۋدىڭ ارنايى باعدارلاماسىن قابىلداۋ مەن ىسكە اسىرۋعا تەز ارادا كىرىسۋ قاجەت.اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ دوكتورى،ۇلتتىق اگرارلىق عىلىمءبىلىم بەرۋ ورتالىعى مەكەمەسىنىڭ عىلىم جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار جونىندەگى باسقارۋشى ديرەكتورى
|
ەرتەڭ ەلوردادا 2018 حالىقارالىق كورمەسى اشىلادى ونەر14 قىركۇيەك 2018، 17:5814 قىركۇيەك 2018, 17:58 1806 015 قىركۇيەكتە گالەرەياسىندا العاش قازاقستاندىق 2018 حالىقارالىق كورمەسى ٴوز جۇمىسىن باستايدى، دەپ حابارلايدى . اقپارات اگەنتتىگى استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ ٴباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ. قازىرگى قازاقستاننىڭ بەينەلەۋ ونەرى حالىقارالىق بيەننالەسىنىڭ نەگىزگى شاراسى بولىپ تابىلادى جانە ٴۇش كورمە اياسىندا وتەدى. ٴىسشارانىڭ العاشقى تاقىرىبى . بۇل جوبا سۋرەتشىلەردىڭ ىشكى كوڭىلكۇيى مەن حالاحۋالىن، كەڭ اۋقىمدى ماسەلەلەر بويىنشا كوزقاراستارىن زەرتتەۋگە ارنالعان. بۇل ولاردىڭ جەكە وزدەرى جانە ماڭىزدى وقيعالار تۋرالى اڭگىمەلەرى، سونىمەن قاتار سۋرەتشىنىڭ شەكسىز ەۆوليۋسياسىندا، ونىڭ مەتامورفوزىندا، سونداياق شىعارماشىلىعىنداعى بۇرىلىس نۇكتەسىندە ماڭىزدى كەزەڭدى بەلگىلەۋ ٴۇشىن 600گە جەدەل فوتوسۋرەت جاساۋ مۇمكىندىگى.جوبا قاتىسۋشىلارى تولىق جەتىلگەن جانە شەتەلدە اتتارى تانىمال بولعان قازاقستاندىق جاس سۋرەتشىلەر. 20دان استام سۋرەتشى حالىقارالىق ٴىرى كورمەلەرگە قاتىسقان جانە شوۋعا ارنايى دايىندالعان ەڭبەكتەرىن ۇسىنادى. كورمە قاتىسۋشىلارىنىڭ اراسىندا تانىمال جاپوندىق فوتوگراف، مەن وبلوموۆ بەلگىلى اۆتوپورترەت سەرياسىنىڭ اۆتورى يكۋرۋ كۋۆادجيما بار. سونداياق، كوركەم ونەردى قادىرلەۋشى ەلوردالىقتاردىڭ نازارىنا ٴوز جۇمىستارىن لوندوندا اتى شىققان قازاقستاندىق ازا شادەنوۆا ۇسىنادى. ال جاس سۋرەتشى ٴادىل اۋبەكەروۆ استانا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىن قالا عيماراتتارىنىڭ ٴبىرىنىڭ قاسبەتىنە سالىنعان جاڭا ارتنىسانمەن قۋانتادى.سۋرەتتەر مەن ينستاللياسيالاردى كەلۋشىلەر گالەرەياسىندا جانە ونىڭ اينالاسىندا تاماشالاي الادى. پەن قاتار، ورتالىق ازيا ەلدەرى مەن قازاقستاننىڭ 16 جاس سۋرەتشىسىنىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان قايتا جۇكتەۋ. كەڭىستىكتى وڭتايلاندىرۋ كورمەسى وتەدى. ٴۇشىنشى كورمەسىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىلارى ەۋروپالىق وداق. جوبا شەڭبەرىندە قازاقستاندىق جانە ەۋروپالىق سۋرەتشىلەر توبى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ كيەلى ورىندارىن زەرتتەۋ بارىسىندا كوركەم جۇمىستارىنىڭ ناتيجەلەرىن ۇسىنادى.سونداياق، جوبا اياسىندا تانىمال سۋرەتشىلەردىڭ دارىستەرى، شەبەرسىنىپتارى مەن كۋراتورلىق ەكسكۋرسيالارى وتەدى. اشىلۋىندا ٴىسشارانىڭ ارنايى قوناعى الەمگە ايگىلى مۋزىكانت مەلبۋرن، اۆستراليا ونەر كورسەتەدى. كوركەم ماتىندە زاماناۋي تەحنولوگيالار مەن عىلىمي يننوۆاسيالاردى قولدانا وتىرىپ، جاڭا ەكسپەريمەنتتىك مۋزىكالىق شىعارمالارجازاتىن مۋزىكانت. ٴىسشارا ۇيىمداستىرۋشىلارى: قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق مۋزەيى رمم، رۋحاني جاڭعىرۋ باسقارۋ كەڭسەسى، . كۋراتورلارى: دينا بايتاسوۆا، اسەل احمەتجانوۆا. قايتا جۇكتەۋ. كەڭىستىكتى وڭتايلاندىرۋ كورمەسىنىڭ كۋراتورى: ايگۇل يبرايەۆا. كورمەسىنىڭ كۋراتورى: انۆار مۇسىرەپوۆ. كورمەسىنىڭ رەسمي اشىلۋى 15 قىركۇيەكتە ساعات 19:00دە گالەرەياسىندا وتەدى. مەكەنجايى: رەسپۋبليكا داڭع.، 33ا. كىرۋ تەگىن. كورمە 2018 ج. 28 قازانعا دەيىن جۇمىس ىستەيدى.
|
ەسىڭىز دۇرىس پا، ەلشى مىرزا؟ ادىرنا ۇلتتىق پورتالىەسىڭىز دۇرىس پا، ەلشى مىرزا؟بەيبىت باكىرۇلى اتامقۇلوۆتىڭ نازارىنا!ەكىءۇش كۇننەن بەرى جاڭاوزەن جۇرتى ءوز وكىمەتىنە، ءوز بيلىگىنە، ءوز پرەزيدەنتىنە دات ايتىپ، دابىل قاعىپ، قىتايدىڭ 55 زاۋىتىنىڭ قازاقستاندا سالىنۋىنا قارسىلىق ءبىلدىرىپ جاتىر. زاۋىتتاردىڭ سالىنبايتىنىنا باسقاباسقا ەمەس، پرەزيدەنتتىڭ ءوزى كەپىلدىك بەرۋى كەرەك دەگەن تالاپ قويدى. باتىستاعى جاڭاوزەن باستاپ بەرگەن قارسىلىق اكتسياسىن شىمكەنت، اقتوبە مەن استانا قولداپ، بۇگىن الماتى مەن سەمەي جالعادى.ال قىتايدىڭ قازاقستانداعى وكىلەتتى ەلشىسى شىجان سياۋ دەيتىن ادام ەلدىڭ ىشكى شارۋاسىنا بەتالباتى ارالاسقانداي بولىپ، جاڭاوزەندەگى ميتينگ تۋرالى . پورتالىنا پىكىر ايتىپتى. ءوز بيلىگىڭنىڭ كاسىبيلىگى مەن قۇزىرەتتىلىگىنە سەنىمسىزدىك ءبىلدىرىپ وتىرعان سەندەردىڭ، ەستەرىڭ دۇرىس پا؟ دەپتى. ايتپاقشى، ءبىز ماتەريالدى جازىپ جاتقاندا، . ەلشىنىڭ ەرسىلىقارسىلى سويلەگەن سۇحباتىن سايتتان الىپ تاستاپتى.الايدا، ەلشى شىجاننىڭ شامىرقانا سويلەگەنى .. سايتىندا تۇر ەكەن. سوندىقتان سىلتەمەنى سول جاققا بەردىك.ءسوزىن بۇرمالاپ، سىنىقتان سىلتاۋ ىزدەدى دەمەڭىزدەر، مىنە الگى ەلشىنىڭ ءوز ءسوزى:مەن مۇنداي وقيعامەن تانىسپىن. بىراق بۇل وقيعاعا قاتىستى پىكىر بىلدىرمەيمىن. سەبەبى ميتينگتەن كەيىن بريفينگ ءوتتى جانە وندا مەنىڭ ارىپتەستەرىم پىكىر ءبىلدىردى، تولىق تۇسىنىكتەمە بەردى. ولار 55 جوبانىڭ قايدان شىققانىن، قانداي جوبالار ەكەنىن جانە ولاردىڭ مەملەكەتتىك ساراپتامادان قالاي ءوتىپ جاتقانىن، ۇكىمەتارالىق ورتاق كوميسسيا ءاربىر جوبانى قالاي ىرىكتەيتىنى تۋرالى ايتىپ بەردى. وعان قوسارىم جوق. بۇل ءبىر جاعىنان. ەكىنشى جاعىنان، وسى ميتينگتە ايتىلىپ جاتقان ويلار وتە كۇلكىلى. سەبەبى ولار قازاقستاننىڭ ۇكىمەت ورگاندارىنىڭ قۇزىرەتى مەن كاسىبيلىگىنە سەنىمسىزدىك تۋعىزىپ وتىر. تەك سۇراق قويعىم كەلەدى: ەسىڭىز دۇرىس پا؟وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، 55 جوبانىڭ ءبىرىن مىسالعا ايتىپ كەتكىم كەلەدى. ول شىمكەنت مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى. وعان مەن بىلتىر باردىم. زاۋىت وتە ەسكى بولدى. 1985 جىلى سوۆەت كەزىندە سالىنعان. مودەرنيزاتسيالاۋعا دەيىن ول زاماناۋي تەحنولوگيالىق نورمالارعا سايكەس كەلمەدى. شىعاراتىن ءونىمنىڭ ساپاسى جاعىنان، ەكولوگياعا تيگىزەتىن اسەرىنىڭ زيانى جاعىنان دا وتە ناشار بولدى. وسى ايماقتاعى اۋانى لاستايتىن ەڭ باستى نىسان ەدى. ءبىزدىڭ جۇمىلدىرىلعان ورتاق كۇشىمىزدىڭ ارقاسىندا زاۋىت جاڭادان ىسكە باستاپ، تولىق رەجيمدە جۇمىس ىستەي باستادى. ونىڭ ارقاسىندا قازاقستان ءوزىن تەك ساپالى بەنزينمەن قامتاماسىز ەتىپ قويماي، جاقىن كورشى ەلدەرگە ەسكپورتتاي باستادى. رەسمي اقپاراتقا سۇيەنسەك، قازاقستان تمد ەلدەرىنىڭ ىشىندە بەنزين ەڭ ارزان مەملەكەت. ميتينگكە شىعۋشى وراتورلار، بۇعان نە ايتار ەدىڭىز؟.ەلشىنىڭ ءسوزىن ەستىدىك. ەندى سويلەمسويلەمى، جولجولىمەن جازىپ، ساراپتايىق...كىمنىڭ سوزىنە سەنەمىز؟بىرىنشىدەن، ولار 55 جوبانىڭ قايدان شىققانىن، قانداي جوبالار ەكەنىن جانە ولاردىڭ مەملەكەتتىك ساراپتامادان قالاي ءوتىپ جاتقانىن، ۇكىمەتارالىق ورتاق كوميسسيا ءاربىر جوبانى قالاي ىرىكتەيتىنى تۋرالى ايتىپ بەردى، دەپتى.ەلشىنىڭ سوزىنە سەنسەك، 55 جوبا دەگەن بار. ول جوبالاردى ەلارالىق ورتاق كوميسسيا ىرىكتەيدى. ءتىپتى، ول جوبالار مەملەكەتتىك ساراپتامادان دا ءوتىپ جاتىرمىس.ال 2 قىركۇيەكتە قر سىرتقى ىستەر ۆيتسەءمينتيسترى ەرمەك كوشەرباەۆ ينۆەستيتسيا تارتۋ تۋرالى بريفينگ وتكىزگەن. سول جيىندا جاڭاعى كوشەرباەۆ دەيتىن كىشى مينيستر قىتايدىڭ قازاقستانعا 55 زاۋىت سالاتىنى تۋرالى اڭگىمەنىڭ مۇلدە بولماعانىن ايتقان. . جازعان.مۇنداي حاباردى بلوگەرلەر ارقىلى تاراتىپ ءجۇر، الايدا مۇنداي باعدارلاما اتىمەن جوق. ەسكى زاۋىتتاردى ەشكىم كوشىرىپ الىپ كەلمەيدى. ارنايى بىرلەسكەن كوميسسيا بار، مۇندا بار جوبالار ىرىكتەۋ مەن ساراپتامادان وتەدى. ءارى كوبىنە مۇنداي جوبالاردى جەكە كاسىپكەرلەر جۇزەگە اسىرادى. سوندىقتان ەشكىم مۇندا ەسكى زاۋىتتاردى كوشىرىپ الىپ كەلمەيدى. تىپتى ولار قالاعان كۇننىڭ وزىندە ءبىزدىڭ كوميسسيا وعان مۇمكىندىك بەرمەيدى، دەگەن ەدى كوشەرباەۆ.2019 جىل. 29 ءساۋىر. قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قىتايعا باردى. الگى قحر توراعاسى شى جيڭ پيڭ دوستىق وردەنىمەن ماراپاتتايتىن كەز عوي. نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءبىل بەلدەۋ، ءبىر جول فورۋمىنا قاتىسقان. كەيىن قىتاي باسىلىمىنا سۇحبات بەرگەن. سول سۇحباتىندا قىتايدىڭ قازاقستانداعى 55 ءىرى جوباسىنىڭ 15ءى ءوز جۇمىسىن باستاعانىن، 11 نىسان بيىل پايدالانۋعا بەرىلەتىنىن ايتقان. ازاتتىق جازدى.ال كەشە ماڭعىستاۋ وبلىسى اكىمى سەرىكباي تۇرىموۆ زاۋىت سالۋعا رۇقسات بەرىلگەن جوق دەپ سويلەدى. جاس الاش گازەتى جازدى.55 قىتاي زاۋىتى كىرەتىن بىزدە مەملەكەتتىك باعدارلاما جوق. زاۋىت سالۋعا رۇقسات بەرىلگەن جوق. بىزگە ءونىم وڭدەۋ كەرەك. بىراق قىتاي ەمەس. رەسەي، اقش، يران باسقا دا ەلدەرمەن قارىمقاتىناسىمىز بار. قازاقستان وزىمەنءوزى دامي المايدى. باسقا ەلدەرمەن جانجاقتى قارىمقاتىستا داميدى. 55 زاۋىت بۇل جەرگە سالىنبايدى، دەگەن ەدى تۇرىموۆ.سونىمەن كىم وتىرىكشى؟ ەلشى مە، ەل باسقارۋشىلار ما؟ ەلباسىنىڭ سوزىنە سەنسەك، زاۋىتتار بار، ءتىپتى كەيبىرى جۇمىس جاساپ جاتىر، انە. ەلشى مەن كىشى مينيستر كوشەرباەۆتىڭ سوزىنە سەنسەك، جوبالار بار، بىراق ولاردى مەملەكەتتىك كوميسسيا ەلەكتەن وتكىزىپ جاتىر. دەمەك، ءالى قولدانىسقا بەرىلمەگەن. اكىمنىڭ سوزىنە سەنسەك، ونداي زاۋىت اتىمەن جوق.سونىمەن، ناقتىسى نە؟ كەشەلىبەرگى دابىلداتىپ جۇرگەن جۇرتقا ءدال جاۋاپتى كىم بەرەدى؟ كىشى مينيستر كوشەرباەۆ ءوز سوزىندە مۇنداي حاباردى بلوگەرلەر ارقىلى تاراتىپ ءجۇر، دەپ قالدى عوي. ءيا، الەۋمەتتىك جەلىدە ءارتۇرلى اڭگىمە ايتىلىپ ءجۇر. حالىق ولاردىڭ قايسىسىنا سەنۋى كەرەك؟ جۇرتتىڭ ميتينگكە شىعىپ، مازالانۋىنىڭ دا سەبەبى وسى ناقتى جاۋاپتىڭ جوقتىعىنان ەمەس پە؟ بىزشە بولسا، سولاي...ەلشى: ەسىڭىز دۇرىس پا؟ەكىنشىدەن، ارى قاراي: ەكىنشى جاعىنان، وسى ميتينگتە ايتىلىپ جاتقان ويلار وتە كۇلكىلى. سەبەبى ولار قازاقستاننىڭ ۇكىمەت ورگاندارىنىڭ قۇزىرەتى مەن كاسىبيلىگىنە سەنىمسىزدىك تۋعىزىپ وتىر. تەك سۇراق قويعىم كەلەدى: ەسىڭىز دۇرىس پا؟, دەپتى اناۋ كۇلەگەش ەلشى شىجان سياۋ.بۇل شىجان سياۋ دەيتىن شەتەل ازاماتى. سايكەسىنشە، شەتەلدىك دەپ ەسەپتەلەدى. قىتايدىڭ قازاقستانداعى وكىلەتتى ەلشىسى. ياعني، لاۋازىمدى ميسسياداعى ادام. ال كەز كەلگەن شەتەلدىك مەيلى ول قانداي مانساپتاعى ادام بولسا دا اۋەلى قر كونستيتۋتسياسىن، ونان سوڭ ونىڭ ادامدارى مەن ادامدارىنىڭ ارۇجدانىن كەمسىتۋگە جول بەرمەۋى كەرەك.ال بوتەن ەلدىڭ بىلدەي ەلشىسى دەيتىن لاۋازىمداعى ادامنىڭ ولاردىڭ ميتينگتە ايتىپ جاتقان ويلارى كۇلكىلى دەپ سويلەۋى قر ازاماتتارىنىڭ ۇستانىمپىكىرىن كەمسىتۋ ەمەي نەمەنە؟! ول از دەسەڭىز، اتا زاڭ بار. كونستيتۋتسيا. سول كونستيتۋتسيانىڭ 32 بابىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بەيبىت ءارى قارۋسىز جينالۋعا، جينالىستار، ميتينگىلەر مەن دەمونستراتسيالار، شەرۋلەر وتكىزۋگە جانە توسقاۋىلدارعا تۇرۋعا حاقىلى دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان. ءتىپتى بولماسا، قردا بەيبىت جينالىستار، ميتينگىلەر، شەرۋلەر، پيكەتتەر جانە دەمونستراتسيالار ۇيىمداستىرۋ مەن وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى 1995 جىلعى 17 ناۋرىزداعى 2126 زاڭى بار. وسى زاڭدا ميتينگتەر وتكىزۋدىڭ ءتارتىبى مەن ەرەجەلەرى ەگجەيتەگجەيلى جازىلعان.اتا زاڭنىڭ 24 بابىندا، 3 تارماعىندا: ەرەۋىل جاساۋ قۇقىعىن قوسا العاندا، زاڭمەن بەلگىلەنگەن تاسىلدەردى قولدانا وتىرىپ، جەكە جانە ۇجىمدىق ەڭبەك داۋلارىن شەشۋ قۇقىعى مويىندالادى دەپ جازىلعان.نەمەسە 33 باپ بار. وندا: قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتارىنىڭ تىكەلەي جانە ءوز وكىلدەرى ارقىلى مەملەكەت ءىسىن باسقارۋعا قاتىسۋعا، مەملەكەتتىك ورگاندار مەن جەرگىلىكتى ءوزىنءوزى باسقارۋ ورگاندارىنا تىكەلەي ءوزى جۇگىنۋگە، سونداياق جەكە جانە ۇجىمدىق وتىنىشتەر جولداۋعا قۇقىعى بار دەپ جازىلعان.2019 جىل. 17 ماۋسىم. قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىمجومارت توقاەۆ ارناسىنا سۇحبات بەرىپ، ميتينگ وتكىزۋگە رۇقسات بەرەتىن زاڭ قابىلدايتىنىن ايتتى.2019 جىل. 2 قىركۇيەك. پرەزيدەنت توقاەۆ قازاقستان حالقىنا جولداۋ جولدادى. وندا بەيبىت شەرۋلەر وتكىزۋگە رۇقسات بەرىلەتىنىن ايتتى.ال جۇرت كەشەدەن بەرى نە ءۇشىن ميتينگكە شىقتى؟ قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتى كونستيتۋتسياعا ساي، ءوز تالاپتىلەكتەرىن بەيبىت شەرۋ، ميتينگ، پيكەت ت.ب. ارقىلى بىلدىرۋگە قۇقىلى. پرەزيدەنت كونستيتۋتسيانىڭ كەپىلى گارانتى. سوندىقتان، جۇرت پرەزيدەنتتىڭ كەلۋىن، زاۋىتتاردىڭ سالىنبايتىنىنا كەپىلدىك بەرۋى تالاپ ەتتى. ول ءاربىر ازاماتتىڭ زاڭدى قۇقىعى. ال قازاقستان ازاماتتارىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىن مويىنداماۋ، كەمسىتۋ، ودان قالسا بالاعاتتاۋ قازاقستان كونستيتۋتسياسىن مويىنداماۋمەن پاراپار!55 جوبانىڭ بىرەۋى شىمكەنتتەگى زاۋىت ەكەنۇشىنشىدەن، شىجان سياۋ بىلاي دەيدى: 55 جوبانىڭ ءبىرىن مىسالعا ايتىپ كەتكىم كەلەدى. ول شىمكەنت مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى. وعان مەن بىلتىر باردىم. زاۋىت وتە ەسكى بولدى. 1985 جىلى سوۆەت كەزىندە سالىنعان. مودەرنيزاتسيالاۋعا دەيىن ول زاماناۋي تەحنولوگيالىق نورمالارعا سايكەس كەلمەدى. شىعاراتىن ءونىمنىڭ ساپاسى جاعىنان، ەكولوگياعا تيگىزەتىن اسەرىنىڭ زيانى جاعىنان دا وتە ناشار بولدى. وسى ايماقتاعى اۋانى لاستايتىن ەڭ باستى نىسان ەدى. ءبىزدىڭ جۇمىلدىرىلعان ورتاق كۇشىمىزدىڭ ارقاسىندا زاۋىت جاڭادان ءىس باستاپ، تولىق رەجيمدە جۇمىس ىستەي باستادى.2018 جىل. . اقپاراتتىق پورتالىندا قازاق مۇنايىنا قازاقتان باسقانىڭ ءبارى باستىق اتتى ماقالا جاريالاندى. وندا ءدال وسى شىجان سياۋ اۋزىنىڭ سۋى قۇرىپ ايتىپ وتىرعان شىمكەنت مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى تۋرالى دا ايتىلعان...شىمكەنت ءموز باقىلاۋشى اكتسيونەرى پەتروكازاحستانپەتروقازاقستان ينك. بۇل اكتسيونەرلەرى بولىپ 67 جانە قازمۇنايگاز ءبو 33 تابىلاتىن، مۇناي جانە گازدى ساتىپ الۋ، بارلاۋ، شىعارۋ جانە ءوندىرۋ، سونداياق مۇناي ونىمدەرىن ساتۋ بويىنشا قىزمەتتى جۇزەگە اسىراتىن كومپانيالار توبى.ۆەي يۋيسيان، پەتروكازاحستان ينك. كومپانياسىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى،ين سيانتسين، لوگيستيكا مەن ماركەتينگ جونىندەگى ۆيتسەپرەزيدەنتى،چجان پينچجان، الماتى فيليالىنىڭ باسشىسى،يان مينيۋي، قارجى ديرەكتورى،ۋ لينگان، پەتروكازاحستان قۇمكول رەسوريز باسقارما توراعاسى،تسزيان شي، پەتروكازاحستان ويل پروداكتس پرەزيدەنتى،تسزەن سيۋيدۋن، پەتروكازاحستان ويل پروداكتس ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جونىندەگى ۆيتسەپرەزيدەنتى،رۇستەم بەكتۇروۆ، ستراتەگيالىق كوممۋنيكاتسيا جونىندەگى ۆيتسەپرەزيدەنتى،بولات كوشەرباەۆ، پەتروكازاحستان قۇمكول رەسوريز ۆيتسەپرەزيدەنت،اسقار تۇرىسبەكوۆ، پەتروكازاحستان ويل پروداكتس ءبىرىنشى ۆيتسەپرەزيدەنتى،راقىمجان جانعابىلوۆ، پەتروكازاحستان ويل پروداكتس مودەرنيزاتسيا جانە دامۋ جونىندەگى ۆيتسەپرەزيدەنتى.ەسكەرتۋ! بۇل 2018 جىلعى دەرەك. قازىر باسشىلىق قۇرام وزگەرۋى مۇمكىن. الايدا ايتارلىقتاي ايىرماشىلىق بولا قويۋى ەكىتالاي..باسشىلىق قۇرامداعى باللانس 74. شىجان سياۋ مىرزانىڭ مەڭزەپ وتىرعان ورتاعى مەن ورتاق جۇمىلدىرىلعىن كۇشى وسى بولار، بالكىم؟! ءبىز بۇل زاۋىتتىڭ باسشىلىعىنداعى ونشاقتى ادامنىڭ عانا ەسىمسويلارىن ەكشەلەپ جازدىق. ال مۇنداعى قاراۋىلىنان قازانشىسىنا دەيىنگى بارلىق دەڭگەيدەگى جۇمىس كۇشى قانداي؟ ەتنيكالىق قۇرامى قانداي؟ جۇمىسشىلار اراسىندا ەتنيكالىق قۇرام تەپەتەڭدەگى ساقتالعان با؟ جۇمىس بەرۋشى تاراپ نەمەسە تاراپتار ەڭبەك اقىسىن تولەۋدە قازاقستاندىق جۇمىسكەرلەر مەن قىتايلىق جۇمىسكەرلەرگە تەڭ قاراي ما؟ بۇل تۋرالى اقپاراتتاردى ەلشى شىجان اشىق جاريالاي الا ما؟ ءاي، قايدام!ەلشى شىجان سياۋ ارانداتۋشى ما؟تورتىنشىدەن, قازاقستان تمد ەلدەرىنىڭ ىشىندە بەنزين ەڭ ارزان مەملەكەت. ميتينگكە شىعۋشى وراتورلار، بۇعان نە ايتار ەدىڭىز؟، دەپتى شامىرقانا سويلەپ.جاقسىاق، جوعارىداعى شالا ساۋاتتى سالاقۇلاش سوزدەردى شىجان ءوز ەلىنىڭ مۇددەسى تۇرعىسىنان سويلەپتى دەلىك. دەسە دە، بۇل دا اقتالمايتىن ارگۋمەنت.ال ەندى، ميتينگشىلەرگە قاراپ، قازاقستان بەنزينىن ارزانعا ساتىپ جاتىر، سەندەر سوعان نە ايتاسىڭدار، ال؟ دەگەنىن ديپلوماتيانىڭ قاي ساناتىنا جاتقىزامىز؟ ءبىز شىجاننىڭ جاڭاعى سوزدەرىن باسقاباسقا ەمەس، ءدال وسىلاي تۇسىندىك. ەلحالىقتىڭ كوڭىلى الاعاي دا بۇلاعاي بوپ تۇرعان وسى كەزدە ەلشىنىڭ بۇل ايتقاندارى بارىپ تۇرعان پروۆوكاتسيا!قر اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى 2014 جىلعى 5 شىلدەدەدەگى 235 قرز كودەكسى بار. اتالعان كودەكستىڭ 488 بابى، 2 تارماعىندا: ۇيىمدار باسشىلارىنىڭ جانە باسقا دا لاۋازىمدى ادامدارىنىڭ سانكتسيالانباعان جينالىسقا، ميتينگىگە، پيكەت قويۋعا، دەمونستراتسياعا نەمەسە وزگە دە كوپشلك سشاراعا قاتىسۋشىلارعا ءۇيجاي نە وزگە دە مۇلك بايلانىس قۇرالدارىن، كوبەيتۋ تەحنيكاسىن، جابدىق، كولك بەرۋ نەمەسە وسىنداي سشارالاردى ۇيىمداستىرۋ مەن وتكزۋ ءۇشن وزگە دە جاعدايلار جاساۋى جيىرما ايلىق ەسەپتك كورسەتكش مولشەرندە ايىپپۇل سالۋعا اكەپ سوعادى، دەپ انىق جازىلعان.ءيا، كەشەلىبەرى ەلىمىزدىڭ بىرنەشە قالالارىندا نارازىلىق اكتسيالارىنىڭ بولۋىنا ەلشى شىجان سەبەپكەر ەمەس. ميتينگكە ءبىرىنشى كەزەكتە اتقارۋشى جانە جوعارعى بيلىك سەبەپكەر. حالىق ءوز بيلىگىنىڭ، ءوز بيلىگىندەگى باسشىلاردىڭ شەشىمىنە نارازى. ءدال كەشەگى، بۇگىنگى ماسەلەدە بۇل قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ينۆەستيتسيالىق جوبا كەلىسىمى. ياعني، قىتايدىڭ 55 زاۋىتىنىڭ قازاقستاندا سالىنۋى ماسەلەسى. جۇرت وسىعان نارازى. سول ءۇشىن دە، ءوز پرەزيدەنتىنەن تۇسىنىكتەمە بەرۋدى تالاپ ەتۋدە. بۇل ءاربىر قازاقستان ازاماتىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقى! ال ەندى وعان ەلشىنىڭ ارالاسىپ، ازاماتتاردىڭ تاڭداۋ بوستاندىعىن كەمسىتۋى وتقا ماي قۇيعانمەن بىردەي بولدى.ءتۇيىن. ەلدەستىرمەك ەلشىدەن، جاۋلاستىرماق جاۋشىدان دەۋشى ەدى. شىجىڭدانىپ سويلەيتىن شىجان دەيتىن الگى اينەككوز، ادىرەم كەتكىر ەلشىدەن گورى، جاۋشى ما دەرسىڭ... ايتپەسە، ءوز بيلىگىنە، ءوز پرەزيدەنتىنە دات ايتقان ەلگە ەستەرىڭ دۇرىس پا دەگەندى ەستى ادام ايتپاسا كەرەكءتى.قر كونستيتۋتسياسىندا كورسەتىلگەن زاڭدار مەن كودەكستەردى ورەسكەل بۇزعان، قر ازاماتتارىنىڭ ۇستانىمپىكىرلەرى مەن تاڭداۋلارىن كەمسىتكەن ەلشى شىجان سياۋعا قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى شارا قولدانۋى كەرەك!ديپلوماتيالىق اكريديتاتسيا مەن رانگتى بەرەتىن ءدال وسى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى! دەمەك، بەرىلگەن اكريدتى كەرى قايتارىپ الۋعا دا قۇقىلى! ال ول ءۇشىن جوعارىداعى زاڭ بۇزۋشىلىقتار جەتكىلىكتى بولسا كەرەكءتى.ەلشىنىڭ دەگەنىنە قاراپ، زاڭىڭ سولقىلداق، مەملەكەتتىك قىزمەتتەگىلەرىڭ ءمىنايى بولسا، ارينە، شىجاندار شىجىڭدانىپ سويلەيدى دەمەسكە شاراڭ جوق.پاۆلوداردا قازاقتىلدى العاشقى مەكتەپليتسەيى بوي كوتەردى
|
.خەۋەرتورى, , , , , ئالما يوچۇق بايقىغۇچىلارغا بېرىدىغان مۇكاپات پۇلىنى كۆپەيتتىيوللانغان ۋاقىت : 12:27 02012020ئالما يېقىندا يوچۇق مۇكاپاتلاش تۈرىنى كېڭەيتىش پىلانىنى جاكارلىدى، مۇكاپات تۈرى بارلىق بىخەتەرلىك تەتقىقات خادىملىرىغا ئېچىۋېتىلدى، يەنە ئالما قارمىقىدىكى يوچۇق بارلىقى دوكلات قىلىنىدىغان ئۈسكۈنىلەرنىڭ كۆلىمى كېڭەيتىلدى. بۇ يىل 8ئايدا لاسۋىگاستا ئېچىلغان قارا قالپاقلىقلار بىخەتەرلىك يىغىنىدا، ئالما ئەمەلدارى مۇكاپاتلاش تۈرىنى كېڭەيتىدىغانلىقىنى، بىخەتەرلىك تەتقىقات مۇتەخەسسىسلىرىنىڭ ئالما مەھسۇلاتىدا بايقالغان بىخەتەرلىك يوچۇقىنى دوكلات قىلىشىنى قارشى ئالبۇنىڭدىن ئىلگىرى ئالما پەقەت تەكلىپ قىلىش ئۇسۇلى ئارقىلىق تاللانغان بىخەتەرلىك تەتقىقات خادىملىرىنىلا مۇكاپات بېرىش پىلانى بىلەن تەمىنلەيتتى، ئۇنىڭ ئۈستىگە پەقەت سىستېمىسىدىكى بىخەتەرلىك يوچۇقىنى قوبۇل قىلاتتى. بىراق يېڭى يىلدىن باشلاپ، ئالما بارلىق بىخەتەرلىك تەتقىقات خادىملىرىغا ئېچىۋېتىش بىلەن بىر ۋاقىتتا، مۇكاپات بېرىش پىلانىنى ، ، ، ۋە غىچە كېڭەيتتى. مۇكاپات بېرىش كۆلىمىنى كېڭەيتكەندىن باشقا، ئالما يەنە مۇكاپات پۇلىنى كۆپەيتتى. نىڭ خەتەرلىك دەرىجىسى ۋە مۇرەككەپلىكىگە ئاساساسەن، ئالما مۇكاپاتنىڭ يۇقىرى چېكىنى 200 مىڭ ئامېرىكا دوللىرىدىن بىر مىليون 500 مىڭ ئامېرىكا دوللىرىغا ئۆستۈردى. نۆۋەتتە يېڭى مۇكاپات بېرىش پىلانى كۈچكە ئىگە بولدى، قىزىقىدىغان تەتقىقاتچىلار ئالما تور بېتىگە كىرىپ، تېخىمۇ كۆپ تەپسىلاتلارنى ئىگىلىسە بولىدۇ.بىراق ئەڭ يۇقىرى مۇكاپات پۇلىغا ئېرىشىش ئۇنچە ئاسان ئەمەس، ئالما ئۇنىڭغا ناھايىتى يۇقىرى بوسۇغا قويغان. ئالىي مۇكاپات تۈرى ۋە ھەر خىل مۇكاپاتقا ئېرىشىش ئۈچۈن، تەتقىقاتچىلار چوقۇم يوچۇق توغرىسىدا ئېنىق دوكلات تاپشۇرۇشى كېرەك، بۇلار تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ: دوكلات قىلىنغان مەسىلىلەرنى تەپسىلىي چۈشەندۈرۈش. سىستېما تەسىرگە ئۇچرىغان ھالەتكە كىرىشنىڭ ھەرقانداق ئالدىنقى شەرتى ۋە قەدەمباسقۇچلىرىنى چۈشەندۈرۈش. دوكلات قىلىنغان مەسىلىلەردىن مۇۋاپىق، ئىشەنچلىك پايدىلىنىش. ئالما يېتەرلىك ئۇچۇر ئارقىلىق بۇ مەسىلىنى مۇۋاپىق ئەكس ئەتتۈرەلىشى كېرەك.ىدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن.كۆز تېگى كېسەللىكى ئېغىرلاشقاندا، كۆز ئەما بولۇپ قالىدىكەن ئالما يېقىندا يوچۇق مۇكاپاتلاش تۈرىنى كېڭەيتىش پىلانىنى جاكارلىدى، مۇكاپات تۈرى بارلىق بىخەتەرلىك تەتقىقات خادىملىرىغا ئې ..
|
8 قاراشا 2019, 11:02 1529 0 رۋحانيات حح عاسىر باسىنداعى قازاق تاريحىنداعى كورنەكتى تۇلعا، ساياسي قايراتكەر، اتى شىققان بەلگىلى اعارتۋشى، وقىمىستى. باسىن بىردەن اشىپ ايتاتىن جايت: بۇگىندە وسى ۇلاعاتى مول مۇستاقىم مالدىبايدىڭ نە ىزدەۋشىسى، نە ناسيحاتتاۋشىسى جوق. ارتىنان شام الىپ، ەشكىم ىزدەمەگەن سوڭ، تۇلعا دا تۇل. جوقتاۋشىسى بولماعان سوڭ، ەسىمى ۇزاق ۋاقىت شاڭ باسقان ارحيۆ سورەلەرىندە جاتىپ، ەڭبەگى ەلەۋسىز قالىپ كەلدى. ءار جىلدارى ءبىردىەكىلى زەرتتەۋشىلەردىڭ ولكە تاريحى تۋرالى ماقالالارىندا بولماسا، وقىتۋشى، الاش تۇلعاسى مۇستاقىم مالدىبايدىڭ ءومىر جولى، قوعامدىقساياسي قىزمەتى تۋرالى تولىق دەرەكتى كولەمدى دۇنيە جازىلماعان. ەل بىلەتىن مالىمەت از، دەرەك جوقتىن. بىراق مۇنىڭ ءبارى بوس ءسوز ەكەن. مۇستاقىمنىڭ بۇگىنگى قازاققا ىستەگەن قىزمەتى، اتقارعان ونەگەسى مول، ۇشانتەڭىز. ءسوز توركىنى ەسىمى رۋحاني جاڭعىرۋ الدىندا تۇرعان ۇلتتىق رۋحى بيىك ازامات مۇستاقىم مالدىبايدىڭ ءومىر جولى مەن قىزمەتى حاقىندا.مۇستاقىم مالدىباي 1880 جىلى قارقارالى ۋەزىنىڭ ەدىرەي بولىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ۋفا قالاسىنداعى تۇركى زيالىسى زيا كامالي ۇيىمداستىرعان اتاقتى عاليا مەدرەسەسىن تامامداعان. 19091912 جىلدارى جەتىسۋدىڭ قاراعاش قالاسىنداعى مامانيا مەكتەبىندە وقىتۋشى، وقۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، مەكتەپ ديرەكتورى قىزمەتتەرىن اتقارعان. ءبىز مامانيا مەكتەبىنىڭ تاريحىن زەرتتەپ ءجۇرىپ وسى كىسىنىڭ اتىجونىمەن تانىسىپ، بۇل كىم بولدى ەكەن؟، قاي ءوڭىردىڭ ازاماتى ەكەن؟ دەپ ويلادىق تا، بىردەن ەسىمسويىن جۇمىس جوسپارىنداعى تىزىمگە قوسىپ، مالىمەت جيناستىرا باستادىق. ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، الاشتانۋشى عالىم ساعىمباي جۇماعۇلدىڭ كەڭەسىمەن قاراعاندىلىق ولكەتانۋشى ەرمەك بالتاشۇلى، ادەبيەتتانۋشى سارجان تاكيروۆ، جۋرناليستزەرتتەۋشى مەيرامحان جاپەك، قىزىلجارلىق پروفەسسور زارقىن تايشىباي، سەمەيلىك ولكەتانۋشى مۇراتبەك كەنەمولدين سىندى بەلگىلى اعالاردىڭ الدىنان ءوتىپ، تۇلعا تۋرالى مالىمەت الماستىق. سوسىن، الماتىداعى عىلىم ورداسىنا قاراستى ورتالىق عىلىمي كىتاپحانانىڭ سيرەك قورىمەن جۇمىس ىستەي وتىرىپ، قايراتكەرقالامگەردىڭ ءۇش كىتابىن قازاقشا ەڭ جاڭا الىپپە، قازاقشا وقۋ كىتابى، يمان ءھام ناماز ياكي مۇسىلماندىق تاپتىق جانە ايقاپ، قازاق، سارىارقا، قازاق ءتىلى باسىلىمدارىنا شىققان بىرقاتار ماقالالارىن جيناستىردىق. احمەت بايتۇرسىنۇلى تۇزگەن الىپبيمەن توتە جازۋ جارىققا شىققان كىتاپتاردى قازىرگى ءالىپبي جۇيەسىنە ءتۇسىرىپ، ماقالالاردى توپتاستىرىپ بولعان سوڭ، ءومىر جولىنا قاتىستى مالىمەت، دەرەك جيناۋ كەرەك دەگەن وي تۋدى.سوسىن، كونەنىڭ كوزى بولعان، كەۋدەسى التىن تولى جاۋھار، الاشتىڭ ءىرىسى اتانعان، زامانىندا حالىق جاۋىنىڭ ۇرپاعى بولىپ تا، كەيىن ءوزى دە الاششىل دەگەن جەلەۋمەن اباي مۇراسىن زەرتتەگەنى ءۇشىن 25 جىلعا سوتتالعان ابايتانۋشى عالىم، پروفەسسور قايىم مۇحامەدحانۇلىنىڭ جەكە ارحيۆىندە بولۋى مۇمكىن دەگەن ۇمىتپەن اقساقالدىڭ قىزى، ۇلت مۇراسىنىڭ جاناشىرى، زەرتتەۋشى دينا قايىمقىزى اپايىما حابارلاسىپ، اكەسىنىڭ ارحيۆىنەن تۇلعا تۋرالى دەرەكتەر بولسا بەرۋىن ءوتىندىم. سونىمەن نە كەرەك، تۋرا 25 قىركۇيەك كۇنى 2019 جىل ەلەكتروندى پوشتاما ۇزىن سانى 32 قۇجات كەلىپ تۇر. جاۋھار تولى قايىم اعانىڭ ارحيۆىنەن شىققان قازىنا. ىجداعاتتى دينا اپكەمنىڭ قامقورلىعىمەن جولدانعان سارى قاعازدار. ءار قۇجاتتى جەكەجەكە اشىپ، ولگەنىم ءتىرىلىپ، وشكەنىم جانعانداي كۇي كەشتىم. بۇل قۇجاتتار پروفەسسور قايىم مۇحامەدحانۇلىنىڭ جيناستىرعان دەرەكتەرى، مۇستاقىمنىڭ اتاتەگىنە، وسكەن ورتاسىنا، ءومىر جولىنا قاتىستى تاريحي ماتەريالدار مەن شەجىرەلەر. بۇرىنسوڭدى ەش جەردە جاريالانباعان بۇل قۇجاتتار مۇستاقىمتانۋ عىلىمى ءۇشىن، تۇلعانىڭ ءومىر جولىن حرونولوگيالىق تارتىپپەن جۇيەلەۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى. ماسەلەن، 1984 جىلدىڭ 29 شىلدەسىندە قايىم اعا ءوزىنىڭ مۇستاقىم، عازيزا مالدىباەۆتار اتتى داپتەرىنە: مۇستاقىم ماتاقۇلى مالدىباەۆ 1882 جىلى كەيبىر قۇجاتتا 1880 جىلى تۋعان دەپ جازىلعان. ءوز قولىمەن تولتىرعان انكەتادا 1890 جىل دەپ كورسەتىلگەن سوڭ، ءبىز وسى جىلدى تۋعان جىلى دەپ سانايمىز ە. ن. سەمەي وبلىسىنىڭ قارقارالى ۋەزى ەدىرەي بولىسىنىڭ 12 اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. رۋى قاراكەسەك، شانشار كەلدىبەك. اكەسى ماتاق كەدەي شارۋا بولعان. ماتاقتىڭ ۇلكەن بالاسى ساۋلەت شارۋا, زەينەش، مۇستاقىم. مۇستاقىمنىڭ شىن اتى سيقىم ەكەن. مەدرەسەدە وقىپ جۇرگەندە ۇستازدارى بۇل ساعان لايىق ەسىم ەمەس دەپ، مۇستاقىم دەپ ات بەرگەن ەكەن دەپ مۇستاقىم تۋرالى ەستىپبىلگەنىن تولىق جازىپتى. ءبىز دە، باسقا زەرتتەۋشىلەر دە بۇل كۇنگە دەيىن مۇستاقىمنىڭ ازان شاقىرىپ قويعان شىن ەسىمى يا اكەسىنىڭ ەسىمى ماتاق ەكەنى تۋرالى بىلمەگەن ەدىك. قايىم مۇحامەدحانۇلىنىڭ جەكە ارحيۆىنەن الىنعان قۇجاتتار، اتاتەگىنە قاتىستى شەجىرەلەر قايراتكەردىڭ عۇمىرناماسىن تولىق ءارى شىنايى جازۋعا سەبەپكەر بولاتىن بىردەنءبىر نەگىزگى دەرەككە اينالادى. قايىم اعانىڭ جازعانىنا قاراعاندا، مۇستاقىم 5 جاسىندا اكەسىنەن ايىرىلىپ، شەشەسى ورىنجاننىڭ تاربيەسىندە وسكەن. جاستايىنان جوقشىلىق پەن تارشىلىقتى سەزىنىپ، تارىلىپ وسكەن بالا جالشى بولا ءجۇرىپ، ءوز بەتىنشە ساۋات اشىپ، ىزدەنگەن. تەك 13 جاسىندا عانا جۇيەلى ءبىلىم الۋىنا مۇمكىندىك تۋىپ، اتالاس تۋىسى ءمادي ءباپيۇلىنىڭ كومەگىمەن ۋفاعا اتتانعان ەكەن.مۇستاقىم مالدىباي شىن مانىندە قازاق رۋحانياتىنىڭ جوقشىسى، ۇلت ۇستازى بولا بىلگەن وتان كىسىسى ەدى. وتان كىسىسى دەپ ايرىقشالاۋداعى سەبەبىمىز كىتاپ نە وقۋلىق جوق قات زاماندا قازاق جاستارىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن، ساۋاتسىزدىق جايلاعان قازاق قوعامى ءۇشىن وقىتۋشىلىق قىزمەتىندەگى جەكە تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، كىتاپ جازىپ، وقۋلىق شىعارعان الاش مۇعالىمى ەدى، سونان سوڭ ءىى نيكولاي پاتشا تاقتان قۇلاپ، ۋاقىتشا بيلىك ورناعاندا ءوزى سىندى وقىعان قازاق ازاماتتارىمەن باس قوسىپ، الاش قالاسىندا سەمەي ازاتتىق تۋىن كوتەرىپ، ءى الاش اسكەري پولكىن قۇرۋعا اتسالىستى. سەمەيدەگى قازاق كوميتەتىنىڭ اعزاسى، قالالىق زەمستۆولىق كەڭەستىڭ ورىنداۋشىسى، كەيىننەن سوت قىزمەتتەرىن ابىرويمەن اتقارعاندى. 1917 جىلدىڭ كۇزىندە وتكەن سەمەي ۋەزدىك زەمستۆوسى دەپۋتاتتارىن سايلاۋ كەزىندە مۇستاقىم مالدىباەۆ 6 سايلاۋ وكرۋگى بويىنشا ءالىمحان ەرمەكوۆ، ءنازيپا قۇلجانوۆا، ايتمۇحامەد بولاتوۆپەن بىرگە دەپۋتاتتىققا سايلانعان. وسى جىلدارى سەمەي ۋەزدىك زەمستۆوسىندا حالىققا ءبىلىم بەرۋ جونىندەگى كوميسسيانىڭ مۇشەسى رەتىندە جۇمىس ىستەگەن. 19181919 جىلدارى الاش قالالىق دۋماسىنىڭ توراعاسى بياحمەت سارسەنوۆتىڭ ورىنباسارى بولىپ، شاھاردىڭ قوعامدىقمادەني ومىرىنە بەلسەنە ارالاسقان. مىسالى، شاكىرتتەرى جۇسىپبەك ايماۋىتۇلى، مۇحتار اۋەزوۆتەرمەن بىرگە اباي جۋرنالىن شىعارىپ، باس اقىندى تانىتۋعا ەڭبەك ءسىڭىردى. سارىارقا باسىلىمىنا الاڭ كوڭىلدەن تۋىنداعان ويلارىن ورتاعا سالىپ، پۋبليتسيستىك قىرىمەن تانىلدى. اراسىندا سەمەيدەگى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا قازىرگى م.اۋەزوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق دارەجەدەگى پەداگوگيكالىق كوللەدج وقىتۋشى بولىپ، ەر بالالارعا فيقھ پانىنەن ساباق جۇرگىزىپ، مۇسىلماندىقتىڭ شارتتارى مەن قاعيدالارىن وقىتقان. ءدال وسى سەميناريادا مۇستاقىمنىڭ الدىنان ەكى جۇزدەن استام قازاق، ورىس، تاتار بالاسى ءبىلىم العان. ىشىندەگى تانىمالى جۇسىپبەك پەن مۇحتار بولاتىن.مۇستاقىم 1908 جىلى عازيزا عاينۋللاقىزى 18921928 ەسىمدى تاتار قىزىمەن نەكەلەسىپ، وتباسىن قۇرعان. مەدرەسەنى تامامداي سالا، شاڭىراق كوتەرگەن وقىمىستىنىڭ سۇيىنبيكە 1914, تەمىرلان 1916, تولەگەتاي 1922, ءاليحان 1925 دەگەن بالالارى بولعان. سۇتكەنجەسىنىڭ ەسىمىن الاش كوسەمى، قاتارلاس بىرگە جۇرگەن اعادوسى ءاليحان بوكەيحاننىڭ قۇرمەتىنە قويعان ەكەن. مۇستاقىمنىڭ ۇرپاقتارى دا سوۆەتتىك تسەنزۋرانىڭ قىسپاعىنا ىلىگىپ، تاعدىر تاۋقىمەتىن تارتقان. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا سۇيىنبيكەنىڭ ۇلدارى، تەمىرلاننىڭ ءوزى، ۇلى جانە تولەگەتاي مەن ءاليحان دا قاتىسقان. سوعىستان امانەسەن كەلگەن بالالارى وقىپ، جەتىلىپ، سوۆەتتىك قازاقستاننىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان. مۇستاقىمنىڭ بولات، ەسەنبيكە، نۇربيكە ەسىمدى نەمەرەلەرىنىڭ مەديتسينا عىلىمىنىڭ دوكتورلارى، بەلگىلى حيرۋرگ، تەراپەۆت دارىگەر بولعانىن انىقتادىق.سارىارقانىڭ كەڭ پۇشپاعى، ماڭگى جاسىل قارقارالىنىڭ ەدىرەي باۋرايىندا تۋىپ، باشقۇرتتاردىڭ ۋفاسىندا وقىپ، باشقۇرتتاتار ەليتاسىنىڭ ورتاسىندا ازامات بولىپ ءوستى. جەتىسۋدىڭ قاراعاشىندا وقىتۋشى بولىپ، مامان قاجى اۋىلىندا مەيىربان ۇستاز اتانعان ساردار ودان ارى قاناتىن سەرمەپ، سەمەي ءوتتى، ومبى باردى. ورىنبور باسىپ، ترويتسكتە تۇردى. قايدا جۇرسە دە قازاعىنا، ەلىنە ادال ەڭبەك ەتتى. كوپ وقىپ، كوپ ىزدەنگەن مۇعالىمءدى. مۇستاقىم جازعان ءۇش كىتاپتىڭ ۇشەۋى دە سونداي جىلى وقىلادى. وزىنە تارتىپاق تاستايدى. قۇدىرەتى سول قازاقتىڭ انا ءتىلىنىڭ قۇنارلىلىعى، كىتاپ جازۋشىسىنىڭ ۇلتتىق رۋحى، ەلشىلدىگى. نە دەگەن كەمەڭگەر، نە دەگەن اقىلدى، نە دەگەن پاتريوت، ۇلتشىل ارىستار ەدى! كىتاپتىڭ ءار سويلەمى قىزىقتىرىپ، ىنتىقتىرادى. مىسالى، يمان ءھام ناماز ياكي مۇسىلماندىق دەگەن كىتابىنىڭ العى سوزىندە جازۋشى: ميللەتتىڭ ماعىنادا اتااناسى، مۇعالىم، مۇعاليما اپەندىلەر! ەكىنشى سىنىپقا ارنالعان بۇل مۇسىلماندىق كىتابىن سىزدەردىڭ الدارىڭىزعا ۇسىندىم. بۇل كىتاپتى جازۋعا سەبەپ مەكتەپكە كەلۋىنە ەكىنشى عانا جىل بولعان، ءوز تىلىندە ءجوندى سويلەي بىلمەگەن ءبىر قازاقتىڭ بالاسىنا ومىرىندە كورمەگەن، ارالاسپاعان قازاق ياكي باسقا ءبىر كىتاپتان وقىتۋ بۇرىنعى ەسكى مەدرەسەدە اراب قارپىن تاتار بالاسىنا پارسى تىلىنەن ۇيرەتۋ سىقىلدى. بۇلاي ايتۋ تايعا اتتىڭ جۇگىن سالۋ سىقىلدى. وسىلاي ەكەندىگى وقىتۋشىلارعا ماعلۇم شىعار دەپ جازعان. قايىرا وقىڭىزشى. نە دەگەن سوزدەر ەدى. جوق زاماندا ەلىنىڭ جىرتىعىن جاماپ، ولقىلىعىن تولتىرۋعا ۇمتىلعان جۇرەكتىڭ ءسوزى بۇل. تاعى دا مىسال كەلتىرەيىك: مەكتەپ كىتاپتارى، اسىرەسە باستاپقى ءتورت جىلدا وقۋ بالالاردىڭ انا تىلىندە بولۋ كەرەكتىگى ءبۇتىن دۇنيەنىڭ عىلمان پەداگوگتارى تاراپىنان تاستيح ەتىلگەن ءبىر ماسەلە. مىنە، ناعىز ۇلتشىل، ۇلكەن اعارتۋشىنىڭ ءسوزى. باستاۋىش سىنىپ تەك قانا انا تىلىمىزدە وقىتىلۋى كەرەك دەگەن ماسەلەنىڭ ءمانىسى قايدا جاتىر؟ بۇل ماسەلە سول ەسكى زاماندا كوتەرىلگەن. سودان بەرى مىنە، عاسىردان استام ۋاقىت وتسە دە قازاقتىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە قوردالانعان ماسەلە، تۇيتكىلدى ءتۇيىن وتە كوپ. كىتاپ جازاتىن ادام ەڭ الدىمەن انا تىلدە ەركىن ويلاي ءبىلۋى كەرەك، سوسىن، ونىڭ جۇرەگىندە ۇلتتىق ءنار، ۇلتتىق تانىم بولۋى كەرەك، ايتپەسە، ءبارى بەكەر. عىلىم، ينتەگراتسيا دامىماعان كەزەڭدە قاراڭعى جۇرتىن دامىعان، وزىق وزگە ەلدەرمەن تەرەزەسىن تەڭەستىرەمىن دەپ شارق ۇرعان ءازيز الاش قايراتكەرلەرىندەي پەداگوگ، اعارتۋشى بولۋ قايدا؟! سونىمەن، تاعى دا مۇستاقىم اعانىڭ سوزىنە كوڭىل بولەيىك: مەن الدىڭعى كۇندە ادام قاتارلى بولۋىن ءۇمىت ەتكەن قازاق بالالارىنا ءوز تىلىندە مەكتەپ كىتاپتارى بولۋىن شىن كوڭىلىممەن تىلەيمىن دەپ، وقۋلىق جازۋعا كىرىسكەن. تىلەۋىمدى جارىققا شىعارۋعا ءماجبۇر بولدىم. بارلىعىمىزدىڭ تۇپكى ارنامىز بولعان باستاپقى مەكتەپتەن وقۋ كىتاپتارىن تاراتارعا قازاق جاستارىنان پارىز. كولەڭكەدەن قورقىپ تۇرۋعا بولمايدى. كوكىرەك كەرىپ قىزمەت قىلۋ كەرەك. كوش جۇرە تۇزەلەدى دەگەن اتامىزدىڭ ماقالى بار ەمەس پە؟ دەپ ءوزىنىڭ ارمانتىلەگىن قازاق جاستارى ءۇشىن ورىنداپ، بۇكىل مەكتەپ مۇعالىمدەرى مەن اتاانا، وقۋشىعا ءۇمىت ارتىپ، وقۋلىعىن ۇسىنادى. ءبىر مەزگىلدە جۇرتتىڭ اعاسى، حالىقتىڭ كوز نۇرى بولاتىن ءازيز بالالارىمىزعا ءدىن يسلامنىڭ ەڭ كەرەكتى قاعيدالارىن بەك جەڭىل وسيەتىمدى ايتىپ ۇيرەتۋ وقىتۋشىلاردىڭ ءبىرىنشى ماقساتى بولۋ كەرەك دەپتى. كوردىڭىز بە، بالالاردى جۇرت اعاسى، حالىقتىڭ كوز نۇرى بولادى دەپ ءۇمىت ارتىپ، وقۋعا جەتەلەيدى، قاراڭعىلىق تۇنەگىنەن شىعۋعا ۇندەيدى. ۇلىسى ءۇشىن ۇمتىلعان، جۇرتى ءۇشىن جانىن قيعان ارىس ەدى عوي!2020 جىلى مۇستاقىم مالدىبايداي ۇلكەن قايراتكەردىڭ تۋعانىنا 140 جىل. وكىنىشكە قاراي، بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە مۇستاقىمنىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن ەشتەڭە جوق. مۇستاقىمدى ايالاۋ، قۇرمەتتەۋ تۋعان جەرىنەن، تۋعان جۇرتىنان باستالۋى كەرەك. ونىڭ ەسىمىن حالىق جادىندا ماڭگى ساقتاۋ ءۇشىن بىرقاتار ناسيحاتتاۋ، دارىپتەۋ جۇمىستارى جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلۋى ءتيىس. وسىعان وراي، قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەك پەن قارقارالى اۋدانىنىڭ اكىمى حالەل ماقسۇتوۆتىڭ اتىنا باسىلىم ارقىلى تومەندەگىدەي ۇسىنىس ايتامىز:مۇستاقىمنىڭ ەلى ەدى دەپ ەدىرەيگە جول تۇسكەندە، قارقارالىنى باسىپ، قۇنانباي قاجى مەشىتىنە ايالداپ، مۇستاقىم قىزمەت ەتكەن مەكتەپ بۇگىندە دۇكەن بولىپ تۇر پەن ءمادي ءباپيۇلى قامالعان تۇرمەنى قازىر مونشا كورەتىن ەدىك... بىراق ەدىرەيدەن ەل ۇدەرە كوشكەن، تەك جۇرتتىڭ ورنى مەن اتابابانىڭ زيراتى عانا قالىپتى. وزەكتى ورتەيتىن وكىنىش سول.تەگتەر مۇستاقىم مالدىباي ساياسي قايراتكەر
|
سۇحبات 27 قازان، 2021موڭعول ەلىندە اۋە كەمەسىن تىزگىندەۋگە قۇشتار قازاق اۋلەتى بار. بۇل اۋلەتتىڭ اۋەلگى ۇشقىشى شەتەل قازاقتارىنان شىققان العاشقى گەنەرال 1944 ج، موڭعوليا اۋە كۇشتەرىنىڭ باس قولباسشىسى 19391950 جايسانىپ رايىسحان ۇلى ءمۇدارىس بولسا، ەكىنشىسى ونىڭ ءىنىسى وتستاۆكاداعى پولكوۆنيك تاشتۋان توتەي ۇلى. تاكەڭ 1936 جىلى بايولكە ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن. رەسەي فەدەراتسياسى ريازان وبلىسى ساسوۆو قالاسىنداعى اۆياتسيا ۋچيليششەسىن جانە ماسكەۋ تۇبىندەگى گاگارين اكادەمياسىن بىتىرگەن. موڭعولياعا ەڭبەك سىڭىرگەن ۇشقىش 2000 ج.سۋرەتتە: گەنەرال جايسانىپ پەن ءىنىسى تاشتۋان. 1962 ج. بايولكە.ءۇشىنشىسى تاشتۋان اعامىزدىڭ ۇلكەن ۇلى اۋەز. ول 1963 جىلى بايولكە ايماعىندا تۋعان. قازىر كومپانياسىنىڭ بەلدى ۇشقىشى، 767300 ۇشاعىنىڭ ەكيپاج كومانديرى. ومبى ازاماتتىق اۆياتسيالىق ۇشۋتەحنيكالىق كوللەدجىن، كەيىن كيروۆوگراد جوعارى ۇشۋ اكادەمياسىن تامامداعان. ءتورتىنشىسى تاشتۋان قاريانىڭ ءىنىسى بولتايدىڭ بالاسى اسەت. بۇل ازامات قازىر ەيرباس ۇشاعىن تىزگىندەپ ءجۇر. بەسىنشىسى تاكەڭنىڭ كەنجە ۇلى ەسبولات. بۇل بالا اكەسىنىڭ جولىن قۋىپ، ساسوۆو اۆياتسيا ۋچيليششەسىن بىتىرگەن. ۇلىبريتانياجاپونيا بىرلەسكەن يزنەسس فيرماسىندا 737800 ۇشاعىنىڭ ەكيپاج كومانديرى. بۇل داڭعىل ءالى دە جالعاساتان ءتۇرى بار. تاكەڭنىڭ تۋعان ءىنىسى ءتابىلتاي قاريانىڭ ءبىر نەمەرەسى زامانبەك جۋىقتا ماجارستان ەلىندەگى ازاماتتىق اۆياتسيا وقۋىنا اتتانىپتى. بۇيىرسا، ءبىر اۋلەتتەن التىنشى ۇشقىش شىعادى.وسى ورايدا، جاسى سەكسەننىڭ بەسىنە اياق باسىپ وتىرعان، ۇشقىشتار ديناستياسىنىڭ كوزى ءتىرى كوشباسشىسى تاشتۋان اعامىزعا حابارلاسىپ، ونلاين سۇحباتتاستىق. تاشتۋان اعا، ءسىزدىڭ ۇشقىش بولۋىڭىزعا جايسانىپ اعاڭىزدىڭ كومەگى تيگەن دەيدى جۇرت. راس پا؟ راس. مەن ورتا مەكتەپتى ۇلانباتىر قالاسىندا ءبىتىردىم. ۇزدىك وقىعان بىرنەشە وقۋشىنى كەڭەس ەلىنە وقۋعا جىبەرەتىن بولدى. ىشىندە مەن بارمىن. ماعان ءۇش جوعارى وقۋ ورنىن كولدەنەڭ تارتتى. ءبىرىنشىسى، لەنينگراد قالاسىنداعى سپورت ينستيتۋتى. ەكىنشىسى حالىقارالىق شەت تىلدەر ينستيتۋتى. ءۇشىنشىسى يركۋتسك قالاسىنداعى قۇرىلىس ينجەنەرى ينستيتۋتى.ءۇش كۇن مۇرسات بەردى. وسى ۇشەۋىنىڭ ءبىرىن تاڭداۋىم كەرەك. جارايدى دەدىم. سودان اياڭداپ جايسانىپ اعاما كەلدىم. ول كەزدە كوكەمنىڭ بەدەلى سۇمدىق. موڭعولدار ءتىرى ءتاڭىر تۇتادى. بارىپ ءجونىمدى ايتتىم. وسىلاي دا وسىلاي. جاكەڭ مەنى تىڭداپ ازماز وتىردى. بۇل بولمايدى، دەدى: مەن ساعان قازىر حات جازىپ بەرەم. وسى قاعازدى الىپ اۋە قاتىناستارى كوميتەتىنە بار. پولكوۆنيك تسەرەندورجعا تىكە كىر!. كوكەمنىڭ بۇيرىعى قاتتى. بۇلتارۋ جوق بىزدە. سودان كوميتەتكە بارىپ، باستىعىنا كىرىپ، قولىمداعى حاتتى بەردىم. حاتتا نە جازىلىپتى؟ ونى ءوزىم دە بىلمەيمىن. ءسويتىپ تۇرعاندا تاعى بىرەۋلەر كەلىپ، الگىلەر ءوزارا اڭگىمەلەسىپ كەتتى. پولكوۆنيك ايتىپ جاتىر: مىنا بالا گەنەرال جايسانىپتىڭ باۋىرى ەكەن. اعاسىنىڭ جولىن قۋىپ، ۇشقىش بولعىسى كەلەدى. سوندا ءبىلدىم. جاكەڭ مەنى كەڭەس وداعىنا ۇشقىشتار دايارلايتىن وقۋعا جىبەرىڭدەر دەپ حات جازىپتى ەمەس پە.قولماقول كەڭەس ەلىنە ۇشقىشتىڭ وقۋىنا باراتىنداردىڭ تىزىمىنە قوستى دا جىبەردى. قولىما ەكى پاراق قاعاز ۇستاتتى دا: دەرەۋ اۋەجايعا تارت. بايولكەگە اتتاناتىن ۇشاققا وتىر. مىنا ەكى بيلەت بارىپقايتاتىن جول شىعىنىڭ. جولىڭ بولسىن! ءۇش اپتادان كەيىن وقۋعا اتتاناسىڭ، كەشىگىپ قالما، دەپ شىعارىپ سالدى.بۇل قاراڭعىلىقتى قويساڭشى. جاتاقحاناعا كەلسەم، بىرگە وقيتىن بايولكەلىك التى بالا ماشيناعا وتىرىپ، جازعى دەمالىسقا ۇيلەرىنە جۇرگەلى جاتىر ەكەن. سودان قىزىعىپ كەتىپ، كۋزوۆتىڭ ءبىر شەتىنە قىستىرىلىپ مەن دە وتىرىپ الدىم. ۇشاقتىڭ ەكى بيلەتى قالتادا شاڭشاڭ بولىپ جۇك كولىگىنىڭ ۇستىندە كەتىپ بارام. كۇن ىستىق، ماشينانىڭ سۋى قايناپ جۇرمەيدى. قوڭىر شيشاننىڭ ماشينانىڭ ىعىندا كولەڭكەلەپ جاتىپ، اسپاندا ۇشىپ بارا جاتقان اپپاق شاعالاداي ۇشاقتارعا قارايمىن. بەس ساعات ۇشىپ ۇيگە جەتىپ باراتىن اداممىن عوي. ەندى كەلىپ قىزىل قۇمدا كەسىرتكەمەن بىرگە تىپىرلاپ جاتىسىم مىناۋ. سونىمەن ارىپارشىپ بايولكەگە جەتتىڭىزدەر... زورعا دەگەندە جەتتىك. قايتاردا جولدىڭ ازابىنان اۋزىم قۇيىپ قالعان، ءارى قالتامدا بيلەتىم بار بولعاندىقتان ۇلانباتىرعا جۇرەتىن ۇشاققا كەلىپ شۇبار قاعازىمدى كورسەتتىم. ەكيپاج باستىعى كورىپ: مىنانى قاراڭدار، بايولكەدەن تاعى ءبىر جايسانىپ شىعاتىن بولدى، دەپ كۇلدى. كەشىكپەي رەسەيدىڭ جاسىل ورمانىن بەتكە الىپ تارتىپ وتىردىم. ءسويتىپ، رەسەيگە ۇشقىشتىڭ وقۋىنا كەلدىڭىز؟ ريازان وبلىسىنا قاراستى ساسوۆو دەگەن شاعىن قالا بار. وسىنداعى ازاماتتىق اۆياتسيا ۋچيليششەسىنە 10 بالا وقۋعا كەلدىك. مەن عانا قازاق، قالعاندارى موڭعول. جەرگىلىكتى حالىق موڭعول دەيتىن ەلدىڭ بارىن دا بىلمەيدى ەكەن. ءبىزدى قىتايلىقتار دەپ قابىلادى. ءۇش جىل وقىدىق.جازدا تەوريا، قىستا ۇشىپقونۋ تاجىريبەسىن جاسايمىز. قاراشا ايىندا 10 كۇنگە دەمالىس بەرەدى. ونىڭ 34 كۇنى پويىزدا كەتەدى. بايولكەدەگى ۇيىمە كەلىپ، ەكىاق كۇن قونىپ قايتا جولعا شىعامىن. شەشەم جارىقتىق جايسانىپتى جازعىرادى: ءوزى قاڭعىرعانىمەن قويماي، بالامدى دا قاڭعىرتىپ ورىستىڭ ۇشقىش وقۋىنا جىبەردى، بۇل دا ورىستان قاتىن اكەلە مە كىم ءبىلسىن...، دەپ ەڭىرەيدى. رەسەيدەن ازاماتتىق اۆياتسيانىڭ وقۋىن ءبىتىرىپ كەلگەن سوڭ العاش ۇشاققا وتىرىپ، اسپانعا كوتەرىلگەنىڭىز ەسىڭىزدە مە؟ وقۋدى 1960 جىلى ءبىتىرىپ ۇلانباتىرعا كەلدىك. بىزگە دەرەۋ اسكەري شەن بەردى. ءدال وسى جىلى بايولكە ايماعىنىڭ ورناعانىنا 20 جىل تولىپ، ۇلكەن توي بولعالى جاتىر ەكەن. تويعا ورتالىق پارتيا كوميتەتىنەن ادامدار بارىپ سىيسىياپات جاسايدى دەپ يل14 ماركالى ليۋكس ۇشاعىن دايىنداپ قويىپتى. باستىقتار الگى ۇشاقتىڭ تىزگىنىنە مەنى وتىرعىزىپ، بايولكەگە قاراي سامعاتىپ قويا بەردى. وسىلاي ۇشقىش بولىپ شىعا كەلدىم. ال ەندى ۇشقىش بولعاننان كەيىنگى حيكايالارىڭىزدى ايتا وتىرىڭىز؟ ول زاماندا باتىس ءۇش ايماق قوبدا، ۋبسى، بايولكەنىڭ ورتاسىنا ارنايى ءبىر ۇلكەن ۇشاق قاتىنايدى. ول قوبداعا تۇسەدى. ۇلانباتىردان قوبداعا كەلگەن جولاۋشىلاردى بايولكەگە تاسيتىن شاعىن، 14 كىسىلىك ان2 ۇشاعىم بار. كۇندە تاڭەرتەڭ تەپەڭدەپ قوبداعا بارامىن. جولاۋشىلاردىڭ قورجىنقوسپاعى مەن پوشتامدى سالىپ الىپ، تىرىلداتىپ جانجاققا شابامىن. وسىلاي 9 جىل جۇمىس ىستەدىم. بايولكەنىڭ جىقپىلجىقپىل شىڭقۇزدارىن جاتقا بىلەمىن. سايسايدى قۋالاپ تارتىپ وتىرام. ءبىزدىڭ ەلدىڭ تاۋلارىنان بۇلتتىڭ ءوزى اسا المايدى. شۋدا سياقتى باسىنا بايلانىپ تۇرادى. مەن بولسام، قاق جارىپ تارتا بەرەم. باسقا باسقا، جايلاۋدا وتىرعان ءوز اۋىلىم ۇستىنە كەلىپ، كيىز ءۇيدىڭ مۇرجالارىن جاناي ۇشام. جەلىدەگى قۇلىندار ۇركىپ، جەلىباۋ ءۇزىلىپ قىرعىن بولىپ قالادى. ءسىز سياقتى تاجىريبەلى ۇشقىشتى ورتالىققا شاقىرعان جوق پا؟ ورتالىق مەنى ارقامنان قاعىپ جاتىپ كەپ ماقتايدى. سەبەبى تاۋلى ولكەدە ۇشاتىن تاجىريبەلى ۇشقىش از. ولار: تاكە، ءسىز بولماساڭىز قىرىلىپ قالامىز، دەيدى. ءتۇبى قايىرلى بولسىن دەپ جۇرە بەردىم. ءبىز بالا كەزىمىزدە: تاشتۋان سامولەتىن موڭكۋقايىرحان شىڭىنىڭ ۇشار باسىنا قوندىرىپتى دەگەن اڭىز ەستۋشى ەدىك، شىندىعىندا سونداي بىردەڭە بولىپ پا ەدى؟ ە..ە، بۇل 1967 جىلدىڭ ەڭ سوڭعى كۇنى بولعان وقيعا. ەل جاڭا جىلعا دايىندالىپ جاتقان. ايماق ورتالىعىنان الىس، بۇلعىن سۇمىنىنا تاڭەرتەڭ ءبىر بارىپ كەلدىم. تۇستەن كەيىن قايتا ۇشتىم. قايتاردا كۇن كەشكىرىپ، مەن جەتكەنشە قاراڭعى تۇسەتىن ءتۇرى بار. جارىقتا اۋەجايعا جەتە الاتىن ەمەسپىن. ۇكىمەت بەكىتىپ بەرگەن ارنايى جولمەن عانا ۇشۋعا ءتيىسپىز. قىسقاسى، بەكىتكەن جولدى تاستادىم دا توتەلەپ تارتتىم. تەڭىز دەڭگەيىنەن 4300 مەتر بيىك موڭكۋقايىرحان دەيتىن شىڭ بار ەدى، الگىنى بوكتەرلەپ تارتىپ كەلەم. سالوندا جالعىز جولاۋشىم بار. ۇيدە وتىن جوق. بۇلعىننان ءتورت قاپ سەكسەۋىل تيەپ العام. ءبىر زاماندا بىقسىعان ءتۇتىن ءيىسى شىقتى. كابينانى ىستىق جالىن كەۋلەپ كەتتى. الدىڭعى تەرەزەدەن تۇك كورىنبەيدى. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟بۇرىن ارىبەرى وتكەندە بايقاپ جۇرەمىن، ىلديلاپ تۇسەتىن شاعىن جازىق تەپسەڭ بار ەدى، سونى مولشەرلەپ ۇشاقتى تومەن قاراي سىرعىتتىم. ءبىر زاماندا دوڭگەلەگى جەرگە ءتيدىاۋ، توقتاي الماي زىرلاپ كەلەم... تۇياعى ۇلكەن تاسقا تىرەلىپ، ۇشاعىم توقتاپ قالدى. ءتۇسىپ قاراسام، ۇشاقتىڭ سىرتى ماي شاشىراپ ساتپاقتانىپ قالعان. سالونعا كىرسەم، الگى جالعىز جولاۋشىم ەستەن تانىپ، قۇلاپ قالىپتى. ءاي، ولگەن جوقسىڭ، ءتىرىسىڭ!، دەپ ونى تۇرعىزىپ الدىم. يەن دالا، قۇز تاۋدىڭ بوكتەرىندە ەكى قازاق پەن ءبىر ۇشاق قار جاستانىپ، مۇز توسەنىپ تۇردىق تا قالدىق. سودان ارەكەتكە كوشتىك. مەن كابيناعا وتىرىپ الىپ، ۇشاقتى تومەن سىرعىتتىم. قاسىمداعى جولاۋشى ۇشاقتىڭ الدىنا ءتۇسىپ الىپ جاياۋ جۇگىرىپ وتىردى. ورما قۇز، تەرەڭ جىرا كەزىكسە ەسكەرتەدى. ءسويتىپ، جورعالاپ وتىرىپ ءولدىمتالدىم دەگەندە ەتەككە تۇستىك. ۇشاققا نە بولىپتى؟ موتورعا ماي ايدايتىن شلانگى جارىلىپ كەتىپتى. ەتەككە تۇسكەن سوڭ راتسيا ارقىلى ورتالىققا حابار بەردىم. تاڭ اتقانشا اينالانىڭ تاسىن تەرىپ اەرودروم جاساپ شىقتىق. ەرتەڭىندە، قاجەتتى بولشەكسايماندى الىپ ەكىنشى ۇشاق كەلدى. ۇشقىش قونا الماي، ابدەن يت اۋرەسى شىقتى. راتسيا ارقىلى ءايتءبۇيت دەپ ءجۇرىپ زورعا قوندىردىق. قايتا ۇشقاندا قيىندىق بولمادى ما؟ اكەلگەن سايماندى سالدىم دا، ۇشاقتى گۇر ەتكىزىپ وت الدىرىپ، سايدى قۋالاي جۇگىرىپ كوتەرىلىپ كەتتىم. ەكىنشى ۇشاقتىڭ ۇشقىشى ۇشا الماي تۇرىپ قالدى. راتسيامەن بايلانىسقا شىعىپ، جول كورسەتىپ تە قايران بولمادى. سودان ءوز ۇشاعىمدى جازىققا قوندىرىپ، قوي قايىرىپ جۇرگەن شوپان بالانىڭ اتىن سۇراپ الىپ، شاۋىپ وتىرىپ كەلىپ، ەكىنشى ۇشاقتى الىپ شىقتىم.وسى وقيعادان كەيىن مەنى ورتالىقققا شاقىردى. ۇلانباتىرعا بارعان سوڭ ان24 ۇشاعىنا وتىرعىزدى. بۇل 1968 جىل. ءبىر جىلدان كەيىن ورتالىق پارتيا كوميتەتى گاگارين اتىنداعى اسكەري ۇشقىشتار اكادەمياسىنا جىبەردى. وقۋعا 3 ادام باردىق. ءبىزدى يسترەبيتەل ۇشقىشى ەتىپ دايارلاپ شىعاردى. بىراق ءسىز وقۋ بىتىرگەن سوڭ اسكەري ۇتقىر ۇشاقتىڭ تىزگىنىن ۇستاعان جوقسىز. وعان نە سەبەپ؟ وقۋ ءبىتىرىپ كەلگەن سوڭ، دەنساۋلىعىما بايلانىستى ۇتقىر ۇشاققا وتىرۋدان باس تارتۋىما تۋرا كەلدى. سول سەبەپتى، ازاماتتىق اۆياتسياداعى قىزمەتىمدى جالعاستىردىم. 80جىلداردىڭ باسىندا ارنايى تاپسىرمامەن اۋعانستانعا ءجيى ۇشىپ بارىپ تۇردىڭىز... اۋعانستانعا جۇك تاسىدىق. كوبى ازىقت ۇلىك، كيىمكەشەك. ۇلانباتىردان ۇشىپ يركۋتسك، ءنوۆوسىبىردى باسىپ ءوتىپ، الماتىعا تۇسەمىز. ودان تاشكەنتكە بارامىز. وندا ماسكەۋدە ارنايى دايارلىقتان وتكەن ادامدار كۇتىپ وتىرادى. سولاردى كابيناعا سالىپ الامىز. ولار جولجونەكەي اۋعان جانە اعىلشىن تىلىندە سويلەپ، ءبىزدى كابۋلمەن بايلانىستىرادى.كابۋلعا ءتۇسۋ قيىن. قالانىڭ قاق توبەسىنە دەيىن 3،6 مىڭ مەتر بيىكتىكتى ۇستاپ ۇشامىز. ودان تومەندەسەڭ، تاۋعا بەكىنگەن جاۋ راكەتاسى قاعىپ تۇسىرەدى. سول سەبەپتى، تۋرا قالانىڭ توبەسىنە كەلىپ الىپ، 3،6 مىڭ مەتر بيىكتەن شىر اينالىپ، شەڭبەر جاساپ قۇلديلاپ تۇسەمىز. قايتا ۇشقاندا دا سولاي، كابۋلدى ءۇش اينالىپ ۇشاقتى ىشقىندىرىپ تارتىپ وتىرام... ايتپاقشى، سوناۋ ءبىر جىلدارى مۇساحان قاماتجان ۇلى دەيتىن قايراتكەر قازاقتى قاتتى ناۋقاس ۇستىندە ۇلانباتىردان الىپ ۇشىپ، ەلگە امان جەتكىزگەنىڭىز جايلى اعا بۋىن اقساقالدار اڭىز قىلىپ ايتىپ وتىرۋشى ەدى... مۇساحان مارقۇم كوپ جىل بايولكە ايماعىن باسقارعان ادام. وسى كىسى قاتتى سىرقاتتانىپ، ۇلانباتىرعا ەمدەلۋگە كەپتى. سودان دەنساۋلىعى ناشارلاپ، انەمىنە ءجۇرىپ كەتۋگە شاق تۇرادى. ەل باسقارعان سالاماتتى تۇلعا قالىڭ موڭعولدىڭ ىشىندە جان تاپسىرسا، سۇيەككە تاڭبا. قالاداعى وقىعان قازاقتار وسىلاي دەگەن سوڭ، اناۋمىناۋ جوق، حال ۇستىندە جاتقان مۇساحان اعانى سالىپ الىپ بايولكەگە تارتىپ وتىردىم. ۇشاعىم جاقسى، جاڭا ەدى. 50 كىسىلىك ان26 بولاتىن. جولاي بايولكەدەگى اۋەجاي كەزەكشىسىنە حابارلاسسام ايتادى: ەشقانداي ۇشاقتى قابىلداۋعا مۇمكىندىك جوق، اۋا رايى جامان. جاڭا عانا ءبىر ءۇيىر سيىرعا جاي ءتۇسىپ قىرىلىپ قالدى. كەلۋشى بولما!.ونى ەلەپ جاتقان مەن جوق، بايولكەنى بەتكە الىپ، تارتىپ كەلەم. تاياپ كەلىپ تاعى حابارلاسسام، كەزەكشى بەت قاراتپايدى. سودان قازاقشالاپ: ءاي، امانباي، سالوندا مۇساحان اعا كەلە جاتىر. اۋىر ناۋقاس ءولىپ كەتۋى دە مۇمكىن، ءتۇسۋىم كەرەك، دەدىم. امانباي جاۋاپ بەرۋگە ءداتى جەتپەي، بايلانىستى ءۇزىپ جىبەردى. ماعان تۇسۋگە رۇقسات بەرسە، باسى كەتەدى.ولگەي قالاسىنىڭ ۇستىنە تاياپ كەلسەم، شىنىندا قونۋعا مۇمكىندىك جوق ەكەن. شىڭدى بەل دەيتىن بيىك اسۋعا كەلىپ، ۇشاعىمدى ەڭكەيتىپ قاراسام، اۋدەم جەردە ولگەيىم جىمىڭداپ تۇر. اۋەجايدىڭ باتىس جاعىنان كەلدىم دە، توپ ەتىپ قونا قالدىم. ۇشاق جەرگە قونعان سوڭ، كىرپىگى قىبىرلاپ جاتقان مۇسەكەڭ كوزىن اشتى. سىرتقا شىعىپ، قارا توپىراعىن جاتا قالىپ يىسكەدى. كوپ كەشىكپەي دۇعاسىن ايتىپ باقيلىق الەمگە اتتانىپ كەتە بەردى. سوناۋ ءبىر جىلدارى بايولكەگە قوناققا كەلگەن جازۋشى ءسابيت مۇقانوۆتى ۇشاققا وتىرعىزىپ الىپ، نوعونۇر دەگەن اۋىلعا تويعا بارعان ەكەنسىز... ءيا، بۇل سول ان2 ۇشاعىن باسقارىپ جۇرگەن كەزىم عوي. 1967 جىلى اتاقتى جازۋشى ءسابيت مۇقانوۆ بايانولكەگە كەلدى. ايماق باسشىلارى تاراپىنان: سابەڭدى نوعونۇر اۋىلىنا ۇشاقپەن جەتكىزەسىڭ! دەگەن تاپسىرما ءتۇستى. تاۋەكەل! دەپ، سابەڭدى سالىپ الىپ تارتىپ كەتتىم. اۋىلدىڭ باس جاعىن الا، كەڭ جازىقتى قولايلاپ الدىم دا، ۇشاقتى جايلاپ قوندىردىم. شاپقىلاپ جەتىپ، قاۋمالاپ العان ەلدىڭ تاڭدانىسىندا شەك جوق. بۇل نوعونۇرعا تۇسكەن العاشقى ۇشاق ەدى. قازاقتىڭ ۇلى جازۋشىسى سابەڭە قىزمەت كورسەتكەن تاريحىم وسى.
|
قاسىمجومارت توقاەۆ پەن شاۆكات ميرزيوەۆ شاعىن قۇرامدا وتكەن مازمۇندى كەزدەسۋدەن كەيىن ەكى ەلدىڭ رەسمي دەلەگاتسيالارى مۇشەلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن كەلىسسوزدى كەڭەيتىلگەن قۇرامدا جالعاستىردى، دەپ جازادى . اقورداعا سىلتەمە جاساپ.پرەزيدەنتتەر ساۋداەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ، ونىڭ ىشىندە ءوزارا تاۋار اينالىمىن ارتتىرۋ، ينۆەستيتسيا تارتۋ جانە ونەركاسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى، قۇرىلىس، كولىك سالالارى بويىنشا كووپەراتسيانى دامىتۋ ماسەلەلەرىنە باسا ءمان بەردى. سونداياق سۋەنەرگەتيكالىق جانە مادەنيگۋمانيتارلىق سالالارداعى ءوزارا ىقپالداستىق ماسەلەسى تالقىلاندى.قاسىمجومارت توقاەۆ مىزعىماس دوستىق پەن تاتۋ كورشىلىككە نەگىزدەلگەن قازاقستان مەن وزبەكستان اراسىنداعى كوپجاقتى بايلانىستاردىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى. بۇگىندە قازاقستان مەن وزبەكستان اراسىنداعى مىزعىماس دوستىق پەن تاتۋ كورشىلىككە نەگىزدەلگەن سان قىرلى قارىمقاتىناستاردىڭ ستراتەگيالىق ىقپالداستىق رۋحىندا قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن ەرەكشە ريزاشىلىقپەن اتاپ وتەمىن. بىرلەسكەن كۇشجىگەرىمىزدىڭ ارقاسىندا قازاقوزبەك ىنتىماقتاستىعى بارلىق سالادا بۇرىنسوڭدى بولماعان شىڭدارعا كوتەرىلدى. قۇرمەتتى شاۆكات ميرومونوۆيچ، وسى وڭ ۇردىسكە ءسىز سۇبەلى ۇلەس قوستىڭىز، دەدى مەملەكەت باسشىسى.قازاقستان پرەزيدەنتى بۇگىندە ەكى ەل مەملەكەتارالىق سەرىكتەستىكتىڭ جارقىن ۇلگىسىنە اينالعان بەرىك ءارى ۇيلەسىمدى قارىمقاتىناس ورناتقانىن ايتتى. بارلىق دەڭگەيدە بەلسەندى ءارى اسا سەنىمدى ساياسي ديالوگ ورناتىلعان. ۇكىمەت دەڭگەيىندەگى جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر جانە پارلامەنتارالىق بايلانىستار دا نىعايىپ كەلەدى. تاراپتار كوپجاقتى قۇرىلىمدار مەن تەتىكتەر اياسىندا ءوزارا تابىستى جۇمىس ىستەپ جاتىر. قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ ايماقتىق جانە حالىقارالىق كۇن تارتىبىندەگى كوپتەگەن ماسەلەلەر بويىنشا، ونىڭ ىشىندە اۋعانستانداعى احۋالدى تۇراقتاندىرۋ ماسەلەسىنە قاتىستى كوزقاراستارى مەن ۇستانىمدارى ورتاق. ساۋداەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋدا تەڭدەسسىز ىلگەرىلەۋ بار. بيىلعى 10 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەكىجاقتى ساۋدا اينالىمى 30 پايىزعا ارتىپ، 3 ميلليارد دوللاردان استى. ءبىز جۋىق ارادا ساۋدا اينالىمىنىڭ كولەمىن 5 ميلليارد دوللارعا، ال ودان كەيىن 10 ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋ مىندەتىن قويدىق. پىكىرالماسۋ ناتيجەسىندە بۇل قول جەتكىزۋگە بولاتىن ماقسات دەگەن تۇجىرىمعا كەلدىك. ارينە، اتقارۋشى ورگاندار، ەڭ الدىمەن، ۇكىمەتتەرىمىز وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ءتيىستى جۇمىستاردى جۇرگىزۋگە ءتيىس، دەدى قاسىمجومارت توقاەۆ.تاراپتار گۋمانيتارلىق بايلانىستاردىڭ جاندانعانىن وڭ باعالادى. حالىقتارىمىزدىڭ ورتاق رۋحانيمادەني قۇندىلىقتارىن بايىتا تۇسكەن قازاقستان مەن وزبەكستان جىلدارى ەكى جاقتا دا اتاپ ءوتىلدى. مەملەكەتارالىق قاتىناستاردىڭ مارتەبەسىن وداقتاستىق دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرۋ جونىندەگى شەشىم ەكى ەل باسشىلارىنىڭ كەلىسسوزدەرى ناتيجەسىندە قول جەتكىزگەن ماڭىزدى ۋاعدالاستىقتاردىڭ ءبىرى بولدى. بۇگىن ءبىز مەملەكەتارالىق قاتىناستاردىڭ مارتەبەسىن وداقتاستىق دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرۋگە ۋاعدالاستىق. جاڭا عانا وسى ماسەلە بويىنشا پىكىر الماسىپ، مۇنىڭ ەلدەرىمىز اراسىنداعى مۇلدەم جاڭا ساپالى دەڭگەي ەكەنىن اتاپ وتتىك. ارينە، وداقتاستىق قاتىناستار مەملەكەتتەرىمىزگە ەرەكشە مىندەت جۇكتەيدى. مەن مەملەكەتارالىق كەڭەس قۇرۋ جونىندە ۇسىنىس ايتتىم. وسى كەڭەس اياسىندا ءبىز قاجەتسىز رەسميلىكتەن تىس، ىسكەرلىك نەگىزدە ءجيى باس قوسا الامىز، دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.ءوز كەزەگىندە شاۆكات ميرزيوەۆ شاعىن قۇرامدا وتكەن كەلىسسوزدىڭ مازمۇندى بولعانىن اتاپ ءوتىپ، ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا اينالىمىنىڭ رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتكەنىن جانە بىرلەسكەن جوبالاردىڭ ءساتتى جۇزەگە اسىرىلىپ وتىرعانىن ايتتى. ءبىز كوپ قىرلى ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى بويىنشا مۇددەلەرىمىز بەن ۇستانىمدارىمىزدىڭ ورتاق ەكەنىن تاعى دا دالەلدەدىك. ەلدەرىمىز اراسىندا ورناتىلعان جاقىن ءارى باۋىرلاستىق بايلانىستارىمىزدى جوعارى باعالايمىز. جاڭا عانا قاسىمجومارت كەمەل ۇلى حالىقتارىمىزدىڭ وسى ساپارعا ريزاشىلىق تانىتىپ جاتقانىن ايتتى. شىن مانىندە، شەكارا ماڭىنداعى ەكى ەلدىڭ دە تۇرعىندارى قاتتى قۋانادى. سەبەبى ءبىز ءجيى كەزدەسكەن سايىن ءوزارا قاتىناستارىمىز جاقسارا تۇسەدى. ماشينا جاساۋ، ەنەرگەتيكا، ەلەكتروتەحنيكا، حيميا، جەڭىل ونەركاسىپ، بانكتەر جانە باسقا دا سالارداعى كووپەراتسيا بويىنشا ءساتتى شىققان جوبالارىمىز بار، دەدى وزبەكستان پرەزيدەنتى.قاسىمجومارت توقاەۆ پەن شاۆكات ميرزيوەۆ كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى وداقتاستىق بايلانىستار تۋرالى دەكلاراتسياعا قول قويدى.بۇدان بولەك مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن رەسمي دەلەگاتسيالاردىڭ مۇشەلەرى تومەندەگى قۇجاتتارعا قول قويدى:قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا سوتتالعان ادامداردىڭ جازاىن ودان ءرى وتەۋ ءۇشىن بەرۋ تۋرالى شارتقازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جانە ولاردى جويۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق بويىنشا كەلىسىمقازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى عارىش كەڭىستىگىن بەيبىت ماقساتتاردا زەرتتەۋ جانە پايدالانۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمقازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى قازاقوزبەك كەدەندىك شەكاراسى ارقىلى قۇبىرجول كولىگىمەن جانە ەلەكتر بەرۋ جەلىلەرى بويىنشا ەنەرگيا رەسۋرستارىن وتكىزۋ كەزىندەگى بىرلەسكەن كەدەندىك باقىلاۋ تۋرالى كەلىسىمقازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى اراسىنداعى 20222023 جىلدارعا ارنالعان ىنتىماقتاستىق باعدارلاماسىورتالىق ازيا حالىقارالىق ونەركاسىپ كووپەراتسياسى ورتالىعىن قۇرۋ تۋرالى تۇجىرىمداماورتالىق ازيا حالىقارالىق ونەركاسىپ كووپەراتسياسى ورتالىعىن قۇرۋ تۋرالى بىرلەسكەن جوسپارتۇركىستانشىمكەنتتاشكەنت جوعارى جىلدامدىقتاعى ماگيسترالدىق قۇرىلىس جوبالارىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا بىرلەسكەن ءىسقيمىلدار جوسپارىقازاقستان رەسپۋبليكاسى ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسى ينۆەستيتسيالار جانە سىرتقى ساۋدا مينيسترلىگى اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم20212025 جىلدارعا ارنالعان قىزىلورداۇشقۇدىق اۆتوكولىك جانە تەمىرجول جولدارىنىڭ قۇرىلىسى جوباسىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى بىرلەسكەن ءىسقيمىلدار جوسپارىقازاقستان رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى اراسىنداعى ەنەرگەتيكا سالاسى بويىنشا ءوزارا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمقازاقستان رەسپۋبليكاسى ادىلەت مينيسترلىگى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسى ادىلەت مينيسترلىگى اراسىنداعى سوتساراپتاما قىزمەتى سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمقازاقستان رەسپۋبليكاسى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسى جۇمىسپەن قامتۋ جانە ەڭبەك قاتىناستارى مينيسترلىگى اراسىنداعى الەۋمەتتىكەڭبەك سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق نيەت تۋرالى مەموراندۋموزبەكستان رەسپۋبليكاسىنا تىكەلەي جەكە شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردى تارتۋدىڭ نەگىزگى شارتتارى تۋرالى كەلىسىمجوبالاردى بىرلەسىپ ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزگى شارتتارى تۋرالى مەموراندۋم.
|
ادەبيەت 14255 2 پىكىر 1 قازان, 2014 ساعات 10:23يت ۇرسە قۇت، ۇلىسا جۇتتايماس جاقىندا تاعى تۋدى، جاڭىلماسام بۇل ونىڭ 38ءشى كۇشىگى. جۇدىرىقتاي دەنەسىمەن وسىنشا كوپ كۇشىكتەگەنىنە قايران قالام. مەن وعان تاماق بەرگەن سايىن: تايماس، سەن جامان كۇشىك بولما، جاقسى تايماس بول، ساعان ءۇرىپ جۇرگەن جاراسادى، مىنا تابانىمىزدىڭ استىنداعى تۇراقتى سەن قىراعى كۇزەت!، دەيمىن. بۇل سوزدەردى ول تۇسىنەتىن شىعار، ويتكەنى مەن ونىڭ الدىندا وسى تىركەستى كوپ جىلدان بەرى بۇزباي قايتالاۋمەن كەلەم، نەگە ەكەنىن ءوزىم دە بىلمەيمىن، تايماستى كورسەم بولدى وسى سوزدەر تىلىمە ورالا كەتەدى...كوك قاعازدىڭ كۇشىمەن استانانىڭ ىرگەسىندەگى قوياندى اۋىلىندا ۇلتاراقتاي جەردىڭ يەسى اتانىپ، سول جەرگە ءۇي تۇرعىزباق بوپ تىربىنىپ جاتقان العاشقى كۇنى وسى كاندەك كۇشىك شاۋىلدەپ اۋلاعا ءوزى كەلدى. اۋلا دەپپىن عوي، ول كەزدە قايداعى اۋلا! تەك ۇزاق جوسپارداعى ۇلكەن ءۇيدىڭ باسسۇعارلىق ءبىر بۇرىشى دايىن بولعانشا پانالاي تۇرۋعا كيىز ءۇي تىگىپ قويعانمىن. مەنىڭ اۋلا دەپ وتىرعانىم سول كيىز ءۇيدىڭ اينالاسى بولاتىن.يت كەلگەن سول كۇنى ءبىز تۋىستۋعان دوسجارانمەن اسارلاتىپ، اقىلاتىپ ءجۇرىپ ءۇيدىڭ ىرگەتاسىن باستاپ قۇيىپ جاتقانبىز. كۇشىكتىڭ ماعان ۇناعانى ونىڭ شاۋىلدەگەن داۋسى ەدى... العاشقى ىشكەن جۋىندىدان كەيىناق ول مۇندا ءوزىن ەركىن سەزىندى. ارى بەرى جورتا جۇگىرىپ، كيىز ءۇيدى ءبىرەكى اينالىپ شىقتى دا، ىرگەگە تۇرا قالىپ ۇرە باستادى، سودان ۇلكەن جولداعى قايشىلاسىپ ءوتىپ جاتقان كولىكتەردىڭ دوڭگەلەگىنە جارماسا قۋالاپ، اۋدەم جەرگە بارىپ قايتا كەلدى. قانشىق ەكەن، قۋىپ جىبەرەيىك، دەدى قۇرلىسشى جىتتەردىڭ بىرەۋى. قازاق كاندەك ءيتتى اسىرامايدى، ءوزىنىڭ جارىماعان ءتۇرىن قاراشى! مۇنى قايتپەكسىڭ؟ دەدى تاعى بىرەۋى. جوق، بۇل ءۇردى، جۇمىستى باستاعان كۇنى كەلدى عوي، ەرتەڭ قۇماي تازى كەلگەنشە وسى كاندەك جۇرە تۇرسىن، دەدىم مەن قالجىڭداپ.يا، مەن كوشىپ جۇرگەلى قاي زامان، وردا بۇزار شاقتان اسقانشا تابان تىرەر تياناعىم بولمادى. ەندى مىنە، قۇداي قالاسا وسىندا تۇراقتايمىن، بۇل مەنىڭ العاشقى جەكە باسپانام بولماق. مەن وسى جەردىڭ يەسىمىن! مۇندا مەنىڭ ءۇيىم بولادى! قاراشى، انە، ەسىك الدىمدا ءيتىم ءۇرىپ ءجۇر، ول دا ءوز پاناسىن تاپقانداي. كاھ، كاھ، كاھ... كەلە عوي كۇشىگىم! كەل! مەن سەنى بۇدان بىلاي تايماس دەپ شاقىرام. دەنەڭ كىشكەنتاي ەكەن، بىراق سەن مەن ءۇشىن ۇلكەنسىڭ. سەن ءۇردىڭ، ۇرە بەر، تايماس! ءۇنىڭدى شىعارىپ ءۇرىپ جۇرگەنىڭ سەنىڭ بار ەكەنىڭنەن دەرەك بەرەدى، ءبىر جاعىنان سەن ەندى وسى اۋلانى كۇزەتەسىڭ!...سودان بەرى تابانى كۇرەكتەي ون جىل ءوتتى. توقىمداي اۋلا تايماستىڭ الەمىنە اينالدى، ول وسىندا ءالى ءجۇر. ەشكىمدى قاۋىپ جارالاپ جامان اتقا قالعان جوق، بىراق تىنباي ۇرەدى. تايماس سول اششى شاۋىلىمەناق بۇكىل اۋىلعا تانىمال بولدى. اسىرەسە مەكتەپ وقۋشىلارى ونىڭ كۇشىگىن الۋ ءۇشىن ءاردايىم ۇيگە قاراي ەنتەلەيدى. كەيبىرى ايقايلاپ ازىلدەپ وتەدى، ولار مەنىمەن جاقىن ارالاساتىن قوياندىلىقتاردىڭ بالالارى بولسا كەرەك. سەن جامان كۇشىك تاپپا، جاقسى تايماس تاپ، كۇشىكتەرىڭ قايدا سەنىڭ؟ سەن ولاردى قىراعى كۇزەتپەسەڭ الىپ كەتەمىز دەيدى... مۇناي كەزدە مەن ۇيدە وتىرىپ مىرس ەتەم، ال تايماس سىرتتا اششى داۋسىمەن ءشاۋ ەتە قالادى.تايماس ءار ءتورتبەس اي سايىن ىلىعادى، ءار جولى كەم دەگەندە ءبىر كۇشىك، كەيدە ءتىپتى بەسالتى كۇشىكتەن شۇبىرتادى. ول ىلىققاندا بۇكىل قوياندىنىڭ يتتەرى ءبىزدىڭ اۋلاعا جينالادى. سول كەزدە توبەتتىڭ نەشە ءتۇرىن كورەسىز، بىزگە ەلەۋسىز بولعانىمەن وزىنشە ءبىر ورتا پايدا بولادى مۇندا، يتتەردىڭ ءبارى ۇرپاق ءۇشىن ءوز مۇمكىندىگىن جىبەرمەۋگە تالپىنىپ جاتادى... ءبىربىرىمەن سويلەسكەن سىڭايلى ىرىلداسادى، تالاسادى، قىڭسىلايدى.بۇرىنعىداي ەمەس قازىر تايماستا اكىمدىك تاراپتان بەرىلگەن بولات تاڭبالى قۇجات بار، دەمەك ونىڭ مۇنداعى جۇرىستەرى زاڭدى. ول سونى بىلگەندەي كەيدە اۋىلدىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشى جاعىنا قىدىرىپ كەتەتىندى شىعاردى، دەسەدە العاشقى ادەتىنەن ەش جاڭىلعان جوق، ول توقتاۋسىز ءۇرىپ شاۋىپ جۇرەدى... مەنى ەركەلەپ قارسى الادى، ءۇرىپ شىعارىپ سالادى، مەندە بازاردان يتىمە جىلى جۇمساق بىردەمەلەر الا كەلەم. بۇل سالت ەكەۋارا بۇلجىماس ۋادەگە اينالعانداي. وعان ۇنەمى ءوز قولىممەن تاماق بەرەم، كەيدە تاماعىن جەپ تاۋىسقانشا قاراپ تۇرام، قاراپ تۇرىپ ويعا كەتەم...بالا كۇنىمدە ءبىزدىڭ ۇيدە وسى قاندەنمەن اتتاس تايماس دەيتىن ءبىر كارى توبەت بولعان. ونىڭ ۇلكەندىگى سونشالىق، جونى 56 جاستاعى مەنىڭ بويىمنان اسىپ تۇراتىن، تايىنشاداي ءداۋ ەدى. ءتۇرى تىم سۇستى، اشۋلى بولعاندىقتان ودان ادام تۇگىلى ماڭايداعى ماقۇلىقتار دا ۇركە قاشاتىن. كورەر كوزگە قانىشەردەي تايماس بىلايشا وتە مومىن، قويداندا جۋاس بولىپ قالعان. بالامىن عوي، مەن ونىڭ قۇلاعىنان سۇيرەلەپ، باۋرىنان تەكپىلەپ جاتسام دا ول ماعان ەش قارسىلىق كورسەتپەيتىن، كوزىن اشىپجۇمىپ ءمۇلايىمسىپ جاتا بەرەتىن. سەنەسىز بە؟ بايعۇستىڭ داۋسى جوق ەدى، مىلقاۋ بولاتىن. ەس بىلگەلى مەن ونىڭ ەڭ بولماعاندا ءبىر رەت ۇرگەن ءۇنىن ەستىمەپپىن. ايتسەدە، قىزىق! ءسال بۇرىندار بايلاۋدا تۇرعاندا، تايماس كەيدە وزىنشە ۇرگەن كەيىپ تانىتادى، اۋزىن اشىپجاۋىپ، كادىمگىدەي الاسۇرىپ، تىپىرلاپ جەردىڭ شاڭىن شىعارادى، بىراق قانشا بۇلقىنسا دا ودان ءۇپ ەتكەن ءۇن ەستي المايسىز، ويتكەنى ول ءتىلسىز عوي. تەك ىشقىنعان دەمى مەن ەسىكتەي كەۋدەسىنەن شىققان كۇشتى تىنىسى ونىڭ ءۇرىپ جاتقانىنان دەرەك بەرىپ تۇراتىن. بارابارا ءبارى ءوشتى، ءبىز الىپ ءيتتىڭ تەك ءتىرى جاتقان دەنەسىن عانا كورەتىن بولدىق...تايماستى كوزىن اشپاي تۇرىپ ءبىزدىڭ ۇيگە ءبىر تۋىسىمىز اكەلىپ تاستاپتى. ءبىتىمى تايداي تايسالماس كەيپىن بايقاعان اكەم وعان تايماس دەپ ات قويىپتى ءارى كۇندىزءتۇنى شىنجىرلاپ ۇستاپ، ءوز قولىمەن تاماقتاندىرىپ ءجۇرىپتى. ايتپاقشى، كۇشىك كەزىندە ول كادىمگى يتتەردەي ۇرگەن ەكەن، ەسەيە كەلە ارسىلداعاندا داۋسى جەر جارارداي بولىپتى. ول كەز مادەني سوققىدان ەسەڭگىرەگەن ەلگە ىشكى ولكەلەردەنىشكى قىتاي ساتىمساقكەلىمسەكتەردىڭ العاش كەلە باستاعان شاعى ەكەن. اۋىلدىڭ بەرەكەسى كەتىپ، ۇرلىققارلىق جيىلەپتى. ءدال سول تىنىشسىز ورتاعا قاس قىلعانداي ءبىزدىڭ تايماس تا تەز ءوسىپتى، ەكى ءۇش ايدا ايۋداي اقىرىپ شىعا كەلىپتى. مىناۋ ديۋ ما، نە؟ ادامدى كوزىمەن اق جۇتىپ قويارداي، مەن مىنادان قاتتى قورقتىم، دەپتى تىنىشتىق تەكسەرە كەلگەن ءبىر باسشى. قورىقپاڭىز! مەنىڭ جانىمدا تۇرعان ادامدى بۇل قاپپايدى. قازاقتار ءيتتى قۇت سانايدى. بۇل ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ كۇزەتشىسى عوي، دەپ كۇلىپتى اكەم. الگى باسشى دا، ودان كەيىنگى ۇلكەنكىشى تەكسەرەتىندەر دە، كەلگەن سايىن ۇيگە كەۋدەلەي كىرىپ تايماستى كورگەندە تىكسىنە قالىپ، تايساقتاي قاشاتىن بولىپتى. ءوز مىندەتىن ءمىنسىز وتەپ جۇگەن بۇل يتكە ۇيدەگىلەردىڭ سەنگەنى سونشالىق، ەسىك، تەرەزە، داربازا، قاشانى اشىق تاستاپ كەتە بەرەتىن بولىپتى. ويتكەنى ورىستەن قايتقان سيىر مەن اۋلاداعى تاۋىق قازدى توبەت قوراعا ءوزى قايرىپ كىرگىزەدى ەكەن. الىپ تايماستىڭ ايبارىنان سەسكەنگەن ۇرىلار سودان كەيىن ءۇيدى قويىپ ءبىزدىڭ كوشەنىڭ ماڭايىنا جولامايتىن بولىپتى.وسىلاي ءوتىپ جاتقان كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە تايماس ءتۇنى بويى ۇلىپتى، ۇلي ۇلي داۋسى قارلىعىپتى، جامان ىرىمعا بالاپ قاسىنا شوشىنا جەتكەن اكەم ونىڭ اۋزىنان قان اعىپ تۇرعانىن باقاپتى. سويتسە ءوزى قاباعان ءارى قاپساعاي يتكە ءتىسىن باسقان الدەبىرەۋلەر وعان اياۋسىز قاستىق سايلاپتى. انىعى، ءبىر كەسەك ەتكە ينە شانشىپ الدىنا تاستاعان كورىنەدى.ينە جۇتقان يت قاتتى اۋىرىپ ءولىمشى كۇيگە ءتۇسىپتى، ۇيدەگىلەر جالماجان مال دارىگەرلەرىنە جەتكىزىپتى. توبەتتىڭ كومەيىنە قادالعان تىكەندى دارىگەرماماندار ونىڭ القىمىن بورشالاپ ءجۇرىپ ارەڭ دەگەندە الىپ تاستاپتى. يت جاندى دەگەن ءسوز بەكەرگە ايتىلماعان عوي، تايماستىڭ ءوزى قاتەردەن امان قۇتىلىپتى، بىراق سودان باستاپ ول ۇرە المايتىن بولىپ قالىپتى، داۋسىن مۇلدەم جوعالتىپتى. ەڭ عاجابى، ول تىلىمەن بىرگە وزگە قاسيەتتەرىنەن دە بىرتىندەپ ايرىلا باستاپتى...تايماس كۇنى بويى ءتۇسىن سۋىققا سالىپ اۋلادا جاتادى. تاماقتى بەرسەڭ عانا جەيدى، ايتپەسە ىزدەمەيدى، اپتالاپ اش جاتا بەرەدى، قاشادان سىرتقا اتتاپ شىقپايدى. بۇرىندار ءوزى ءۇيىرىپ، ءوزى ايداپ اكەلەتىن سيىر مەن قاز ۇيرەكتەردە قازىر ونىڭ شارۋاسى جوق، بوتەن بىرەۋ باسىنان تەۋىپ كەتسەدە مىق ەتپەيدى. ەشكىمگە ەركەلەمەيدى، اۋەل دەسەڭىز قاسىنان وتكەن ىلىققان يتتەرگە دە ەرمەيدى. ءبىر سوزبەن ايتساق، يت يتتىك قاسيەتىن مۇلدەم جوعالتقان...يت قورلىقپەن وتكەن ءومىرىاي دەسەڭشى! دەگەنمەن قانشا ازعىنداپ توزسادا ول ءوزىنىڭ قازاقى ۇعىمداعى جاقسى يت ەكەنىن دالەلدەپ كەتتى، ولىگىن كورسەتكەن جوق، ءبىر كەشقۇرىم ءىزىمعايىم جوعالدى، قايدا، قالاي كەتكەنىن ەشكىم بىلمەيدى. ايتەۋىر ءبىرجولا كوزدەن عايىپ بولدى، ونىڭ سوڭىنان ىزدەۋ سالعان دا جان بولمادى...ودان بەرى كوپ جىل ءوتتى، تايماسقا تاماق بەرگەندە وسى اڭگىمە اۋىقاۋىق ەسىمە ءتۇسىپ كەتەدى... تىلدەسۋ دەگەن جان يەسى ءۇشىن ۇلكەن باقىت ەكەن عوي، ول ادام تۇگىلى يتكە دە قاجەت بولعانى ما؟ دەپ باس شايقايمىن. اتتەڭ، تايماساي! ۇرە العاندا عوي، شىركىن! انا تايداي دەنەسىمەن، انا ايبىندى بەينەسىمەن ول ءوزى سياقتى ءبىراز ءىرىنى سوڭىنا قالدىرار ەدى... امال نە! قور بولدى! تىلىنە جاسالعان قاستاندىق ونى ىلىككە العىسىز ەتىپ، تۇقىمىن تۇزداي قۇرتتى!ءجا، دوستارىم، وسى جەردەن دوعاردىم، ويتكەنى كوڭىلىم بوساپ كەتتى. انە، سىرتتا يت ۇلىپ جاتىر، كىشكەنتاي تايماسقا قاستاندىق جاسالماسا يگى ەدى! ءيتتىڭ ءتىلىن تۇسىنبەسەم دە قاراپ كەلەيىن...
|
كۆپ ئىقتىدارلىق 5.0 رول يىراقتىن كونترول قىلىنىدىغان مۇزىكا قويۇشنى كونترول قىلىشكۆك چىش يىراق ۋە ئۆگىنىش يىراق كۇنۇپكا تاختىسى يىراقپروگراممىلىق يىراقتىن كونترول قىلىش يىراقتىن كونترول قىلىش يىراقتىن كونترول قىلىشنى ئۆگىنىۋاتىدۇكۆپ ئىقتىدارلىق 5.0 ...كۆك چىش يىراقتىن كونترول قىلىش ...1. كىچىك ھەم ئېسىل ، سىز بىلەن بىللە ئېلىپ يۈرۈشكە بولىدۇ.2. يانفۇننى كونترول قىلىش: تېلېفونغا جاۋاب بېرىش ، تېلېفوننى ئېسىپ قويۇش ، ئالدىنقى ناخشىنى ، كېيىنكى ناخشىنى ، قويۇشنى ۋاقتىنچە توختىتىش ، ئاۋازنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ، ئاۋازنى تۆۋەنلىتىش ؛3. ماشىنا مۇزىكىسىنى كونترول قىلىش ، ۋېلىسىپىت مۇزىكىسىنى كونترول قىلىش ، موتسىكلىت ۋېلىسىپىت كونترول قىلىش ، قار تېيىلىش قاتارلىقلارنى ئىشلىتەلەيدۇ.4. مەھسۇلات كۆك چىش قانىلىنى ئىگىلىمەيدۇ. يانفون بۇ مەھسۇلات بىلەن ماسلاشتۇرۇلغاندىن كېيىن ، يەنە بىر كۆك چىش مەھسۇلاتى كۆك چىشلىق تىڭشىغۇچ ، كۆك چىش ئاۋازى ، ماشىنا كۆك چىش دېگەندەك ماسلاشتۇرۇلۇپ تېلېفوننى كونترول قىلىپ مۇزىكا ئاڭلايدۇ ۋە جاۋاب بېرىدۇ ۋە تېلېفوننى ئېسىپ قويىدۇ. بۇ ئاۋاز باشقا كۆك چىش مەھسۇلاتلىرى ئارقىلىق بولىدۇ.5. 4 سۇدىن مۇداپىئەلىنىش دەرىجىسى6. كۆك چىش 5.07. باتارېيەنىڭ سىغىمى: 200 .كۆك چىش قولسىز كۇنۇپكا مېدىيا كونتروللۇقى ۋە قولسىز بىر كۇنۇپكىنى بېسىش ئارقىلىق غا تېلېفون قىلىڭ. رول ياكى باشقۇرۇش تاختىسىغا كۇنۇپكا بىلەن بىخەتەر ۋە قۇلايلىق ئەقلىي ئىقتىدارلىق تېلېفونىڭىز يەتمىسىمۇ ئىقتىدارلارنى كونترول قىلىڭ.جاۋاب ئېسىش ، قويۇش توختىتىش ، ئالدىغا كەينىگە قايتىش ۋە ئاۋازنى تەڭشەش تېلېفونىڭىز يانچۇقىڭىزدا بولسىمۇ ، ھەميان ، تامغا چېتىلغان ، ياكى باشقا جايلاردا 40 فۇت يىراقلىقتا!كۆك چىش 3.0 ۋە ئۇنىڭدىن كېيىنكى ئالما ئۈسكۈنىلىرى 4.0 ياكى ئۇنىڭدىن يۇقىرى نەشرىنى قوللايدىغان ئاندىرويىد ئۈسكۈنىلىرى.كىرگۈزۈلگەن ئېغىزىنى ئىشلىتىپ كۇنۇپكىسىنى رولغا ئۇلاڭ ياكى ۋېلىسىپىت تۇتقۇچنىڭ ئۈستىدە ، كۆزىڭىزنى يولدا ، قولىڭىزنى چاقتا تۇرالايسىز. ئاۋاز سىمىنى چاتسىڭىز بولىدۇ قولسىز پاراڭلىشىش ئۈچۈن ماشىنا ستېرېئوغا كىرىڭ.كۆك چىش ئۇلىنىشى1. تېلېفونىڭىز ياكى تاختا كومپيۇتېرىڭىزنىڭ ئوچۇق ئىكەنلىكىنى جەزملەشتۈرۈڭ.2. بايقالغان ئۈسكۈنىلەر تىزىملىكىدىكى 009 نى تەكشۈرۈڭ.3. 009 نى تاللاڭ ۋە ئېچىلغان تىزىملىكنى ساقلاڭ.4. سەكرىمە تىزىملىكتىكى جۈپ كۇنۇپكىسىنى بېسىڭ.قولسىز تېلېفون قىلىشكەلگەن تېلېفون كەلگەندە ، تېلېفونىڭىز ياكى تاختا كومپيۇتېرىڭىزنى ئاۋاز سىمى بىلەن ماشىنا ستېرېئوسىغا ئۇلىسىڭىز ، ئاندىن كۇنۇپكىنى بېسىپ جاۋاب قايتۇرسىڭىز ياكى ماشىنا ھەيدىگەندە تېلېفوننى ئېسىپ قويسىڭىز بولىدۇ.كۆپ ۋاسىتىلىك ئىقتىدارلارنى ئىشلىتىش1. يەرلىك ئاۋاز ياكى سىن ئەپلىرىنى ئېچىڭ.2. ئويناش توختىتىش.3. ئاۋاز مىقدارىنى تەڭشەش ۋە يولدىن ئاتلاش.كۆك چىش نۇسخىسىتوك قاچىلاش ۋاقتى3.8 3.8 1.71. ئۈزۈلگەندىن كېيىن قايتا جۈپلەش. كۆك چىش ئۈزۈلگەندە ، ئۇزۇن كۇنۇپكا ۋە يېشىل كۇنۇپكىنى بېسىڭ كۆزنى چاقنىتىشقا باشلايدۇ. بۇ تېلېفونىڭىز بىلەن نىڭ قايتا ئۇلىنىشىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.2. كونترول كۇنۇپكىسىنى كونترول قىلالمىدى. سىز ئىشلەتمەكچى بولغان مېدىيا دېتالىدا قويۇش نى قولدا بېسىڭ ، ئاندىن كۇنۇپكا ئىقتىدارىنى قايتا سىناڭ.. يۇقىرىدا دېيىلگەندەك كۇنۇپكىنى ئۆچۈرۈپ قايتا جۈپلەپ سىناپ بېقىڭ.3. جۈپلىشىشكە ئامالسىز. كۆكچىش كۇنۇپكىسىنىڭ ئۈزۈلمىگەنلىكىنى تەكشۈرۈڭ.كۆك چىش قولسىز كۇنۇپكاتىرناق 3 چاپلاق ماشىنىدىكى ئاق يان چاپلاقمىكروفون ئاۋاز كابىلىئالدىنقى: ياردەمچىسى بىلەن كۆك چىش يىراقتىن كونترول قىلىشكېيىنكى: يىراقتىن كونترول قىلىشنى ئۆگىنىۋاتىدۇكۆك چىش يىراقكۆك چىش ھەممىباب يىراقكۆك چىش يىراقتىن كونترول قىلىش ياردەمچىسى بىلەن كۆك چىش يىراقتىن كونترول قىلىشسىمسىز مېدىيا كۇنۇپكىسى رول كونتروللىغۇچ ...ماشىنا سىمسىز ئۈچۈن كۆك چىش كۆپ مېدىيا كۇنۇپكىسى ...دوڭگۇەن دوتى ئوپتو ئېلېكترون چەكلىك شىركىتى 2009يىلدىن باشلاپ يىراقتىن كونترول قىلىش بىلەن شۇغۇللىنىپ كەلگەن. بىزنىڭ مەقسىتىمىز مەھسۇلات بىلەن تەمىنلەش ...ئەگەر ئېھتىياجلىق بولسىڭىز ، بىز بىلەن ۋاقتىدا ئالاقىلىشىڭ7قەۋەت ، 320نومۇر ، شىنفېڭ غەربىي يولى ، شىياڭ بازىرى ، دۇڭگۇەن ، گۇاڭدۇڭ ، جۇڭگو. 523710
|
? قازاقستاندا بيىل ساۋىر ايىندا دىني عيماراتتاردىڭ قۇرىلىسىن رەگلامەنتتەيتىن جاڭا نورمالار قابىلدانعان بولاتىن. ەندى مەكتەپتەن 300 مەتر اۋماقتا ورنالاسقان بارلىق مەشىت بۇزىلا ما?. پورتالىنىڭ مالىمدەۋىنشە, بۇل ماسەلەنى شىمكەنت قالاسى مەن تۇركىستان وبلىسىندا 800دەن اسىپ كەتكەن عيباداتحانالاردىڭ جايكۇيىن دىن قىزمەتكەرلەرى, دىن ىستەرى جانە قۇرىلىس باسقارمالارىنىڭ ماماندارى قاتىسقان كەڭەستە تالقىلانعان. ولاردىڭ قانشاسى زاڭدى, قانشاسى زاڭسىز سالىنعانىن شەنەۋنىكتەر ازىرگە انىقتاي العان جوق.وبلىستا سوڭعى ۇش جىلدا سەگىز مەشىت سالۋعا رۇقسات بەرىلگەن. قالعانى زاڭسىز سالىنعان دەيدى ساۋلەت جانە قالا قۇرىلىسى باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى.ەگەر ادام زاڭسىز عيباداتحانا سالسا, ول ونى وزى سۇرۋى تيىس. كەيىن ول جەرگە, قۇرىلىس سالۋعا قاجەتتى رۇقساتتاردى الىپ, تيىستى ورگانعا حابارلاۋعا مىندەتتى. سودان كەيىن قۇرىلىستى باستاۋعا رۇقسات ەتىلەدى دەيدى تۇركىستان وبلىسى ساۋلەت جانە قۇرىلىس باسقارماسىنىڭ باسشىسى باقىتباي دۇيسەبەكوۆ. مەشىت سالۋ باستاماسىن كوتەرەتىن ادامداردىڭ بىرازى رۇقسات المايتىندىقتان, وڭىردە زاڭسىز تۇرعىزىلعان مەشىتتەردىڭ سانى جىل ساناپ كوبەيۋدە. سونىڭ سالدارىنان اۋىلدار مەن وكرۋگتەردەگى كەيبىر دىني عيماراتتار كوبىنەسە بوس قالادى دەيدى جەرگىلىكتى شەنەۋنىكتەر.وبلىستا جانە شىمكەنتتە 800دەن استام مەشىت بار, كوبىسى بوس قالىپ جاتادى. وعان ادام سانىنىڭ جەتپەۋى نەمەسە قۇرلىس نورماسىنىڭ ساقتالماۋى سەبەپ بولادى. ول مەشىتتەرگە ەشكىم بارماعاندىقتان, بىز ونى عيبادات بولمەسىنە اينالدىرامىز دەيدى تۇركىستان وبلىسى دىن ىستەر باسقارماسىنىڭ باسشىسى سامات ساپارباەۆ. شەنەۋنىكتەر مەتسەناتتاردان قانداي دا بىر دىني نىساندى سالار كەزدە زاڭ نورمالارىن ساقتاۋدى وتىندى.وسى ماسەلەگە قاتىستى قازاقستان مۇسىلماندارى دىني باسقارماسىنىڭ مامانى ايقىنعا ارنايى جاۋاپ بەردى.باۋىرجان ەسماحان, قازاقستان مۇسىلماندارى دىني باسقارماسىنىڭ نايبمۇفتيى:دىني عيباداتحانالاردىڭ قۇجاتى زاڭ تالابىنا ساي بولۋى تيىسسوڭعى كۇندەرى باق بەتتەرىندە قازاقستاندا بيىلعى جىلدىڭ ساۋىرىندە دىني عيماراتتاردىڭ قۇرىلىسىن رەگلامەنتتەيتىن جاڭا نورمالار قابىلداندى. ەندى مەكتەپتەن 300 مەتر اۋماقتا ورنالاسقان بارلىق مەشىت سۇرىلەدى دەگەن اقپاراتتار تارادى. ماسەلەنىڭ مان جايىنا تەرەڭىرەك ۇڭىلىپ قارايىق.بۇگىندە تىركەلگەن, رەسمي جۇمىس ىستەپ تۇرعان مەشىتتەردىڭ سۇرىلۋى مۇمكىن ەمەس. سەبەبى, ول مەشىتتەر سالىنعان ۋاقىتتارىندا رەسمي رۇقساتىن العان. قۇجاتتارى تولىق بولىپ تابىلادى. ماسەلە مەشىت نەمەسە دىني عيبادات ۇيىن الداعى ۋاقىتتا سالۋعا قاتىستى بولۋى مۇمكىن. كەيبىر ازاماتتارىمىز اقپاراتتى بىردەن قابىلداپ, مەملەكەتتى قارالاپ جاتقان جازبالاردى دا كورۋگە بولادى. مەملەكەتتىك زايىرلى جۇيە دىندى مويىندامايتىن, دىنگە قارسى جۇمىس ىستەيتىن جۇيە ەمەس. وسىنى تۇسىنىپ الايىق. قايتا, كەرىسىنشە دىنيسەنىم بوستاندىعىن جانە قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەدى.بىرىنشىدەن, بارلىق دىني ۇيىمدار 2011 جىلى قابىلدانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دىني قىزمەت جانە دىني بىرلەستىكتەر تۋرالى زاڭى اياسىندا جۇمىس ىستەيدى. ەلىمىز بويىنشا 2012 جىلى رەسپۋبليكا بويىنشا بارلىق دىني بىرلەستىكتەر قايتا تىركەۋدەن وتتى. بۇگىندە قازاقستاندا جالپى سانى 18 كونفەسسييانى قۇرايتىن 3693 دىني ۇيىم زاڭ اياسىندا وز قىزمەتىن جۇرگىزىپ وتىر. ونىڭ 2500دەن استامى مەشىت. بۇل مەشىتتەردىڭ بارلىعى قازاقستان مۇسىلماندارى دىني باسقارماسى رەسپۋبليكالىق يسلامي دىني بىرلەستىگىنىڭ بۇدان ارى قمدب فيليالى رەتىندە تىركەلگەن. وسى زاڭ اياسىندا دىني بىرلەستىك فيليالدارىنىڭ جەر قۇجاتتارى, عيمارات قۇجاتتارى تالاپتارعا ساي, زاڭدى بولۋى كوزدەلدى. وسى نەگىزدە كوپتەگەن مەشىتتەر مەملەكەتتىك جەر اكتىسى مەن عيماراتىنىڭ قۇجاتتارىن تولىققاندى راسىمدەۋدى قمدب 2014 جىلدان باستاپ قولعا العان. سەبەبى, 2014 جىلدىڭ 30ماۋسىمىندا قابىلدانعان 2313 زاڭعا سايكەس, قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 2014 جىلدىڭ 1قىركۇيەگىنەن 2015 جىلدىڭ 31جەلتوقسانىنا دەيىن مۇلىكتى جارييا ەتۋ ناۋقانى جارييالانعان بولاتىن. وسى ناۋقان بارىسىن تيىمدى پايدالانىپ, مەشىت قۇجاتتارىن رەتتەۋگە وبلىس, اۋدان, اۋىل يمامدارى جاپپاي جۇمىلدىرىلدى. ولارعا وسى ناۋقاننىڭ تيىمدىلىگى مەن ماڭىزدىلىعى تۇسىندىرىلدى. تۋىنداعان ماسەلەلەر شەشىلىپ وتىردى. ناتيجەسىندە, كوپتەگەن دىني ۇيىمدار وزدەرىنىڭ عيماراتتارىن زاڭداستىرىپ الدى. ياعني, عيبادات ورىندارى جىلجىمايتىن نىسان رەتىندە ادىلەت دەپارتامەنتىنە تىركەلگەن مەشىتتەردىڭ بارى دە قمدبنىڭ فيليالى رەتىندە تانىلادى.ەكىنشىدەن, مەملەكەتتىڭ زايىرلى قاعيداتتارىن ساقتاۋ ماقساتىندا دىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترىلىگى 2017 جىلى دىني ادەبيەتتى جانە دىني مازمۇنداعى وزگە دە اقپاراتتىق ماتەريالداردى, دىني ماقساتتاعى زاتتاردى تاراتۋ ۇشىن ارنايى ستاتسيونارلىق ۇيجايلاردىڭ, سونداياق عيبادات ۇيلەرىنەن تىس جەرلەردە دىني ىسشارالاردى وتكىزۋگە ارنالعان ۇيجايلاردىڭ ورنالاستىرىلۋىن ايقىنداۋ جونىندەگى جاڭا نۇسقاۋلىق قابىلداعان بولاتىن. جاڭا نۇسقاۋلىققا ەنگىزىلگەن جاڭاشىلدىقتاردىڭ نەگىزگىسى تەمىر جول جانە اۆتوۆوكزالدار, اۋەجايلار مەن پورتتاردا دىني ىسشارالاردى وتكىزۋگە ارنالعان قۇلشىلىق بولمەلەرىن اشۋعا قاتىستى شەكتەۋدىڭ الىنىپ تاستالۋى. اتالعان وزگەرىس الىس جولعا شىعىپ, ساياحاتتايتىن دىندارلاردىڭ دىني قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ مەن ولارعا بارىنشا جاعداي جاساۋ ماقساتىندا ەنگىزىلگەنىن بىلەمىز. ەلىمىزگە قوناق رەتىندە كەلەتىن نەمەسە ەل اۋماعىندا ساياحاتتاپ جۇرەتىن دىندارلار ۇشاقتارىن نەمەسە قاتىنايتىن كولىك تۇرلەرىن كۇتىپ, اۋەجايلار مەن اۆتو جانە تەمىرجول ۆوكزالدارىنىڭ كۇتۋ بولمەلەرىندە ۇزاق ۋاقىت بويى وتىرۋعا ماجبۇر بولىپ جاتادى. سوندىقتان ولاردىڭ قۇلشىلىق جاساۋىنا اتالعان عيماراتتاردا ارنايى ورىندار بولۋى قاجەت.بۇرىندارى مەملەكەتتىك ورگانداردان 300 مەتر قاشىقتىقتا ورنالاسپاسا ۇيجايلاردا قۇلشىلىق بولمەلەرىن نامازحانا اشۋعا شەكتەۋ قويىلاتىن. ەندى 300 مەترگە دەيىنگى شەكتەۋ دىني بىلىم ۇيىمدارىن قوسپاعاندا, تەك بارلىق بىلىم مەكەمەسىنىڭ اۋماعىنا قاتىستى قولدانىلاتىن بولادى.سونىمەن بىرگە, قۇلشىلىق ەتۋ بولمەلەرىن اشقان ۋاقىتتا قۇلشىلىق جاساۋعا قاجەتتى جاعداي جاساۋ ۇشىن تيىستى تالاپتار ساقتالۋى كەرەك. دىني ىسشارالاردى وتكىزۋگە ارنالعان ۇيجايلاردىڭ جالپى اۋدانى 20 شارشى مەتردەن باستاپ 100 شارشى مەترگە دەيىن بولۋى قاجەت. سونداياق, ۇيجايلار كۇزەتتى باسقارۋ پۋلتىنە تىكەلەي شىعاتىن بەينەكامەرالارمەن جابدىقتالۋى تيىس. بۇدان بولەك, اتالعان ۇيجايلار دارەت الۋ ۇشىن قاجەتتى سانيتارلىق تاراپپەن قامتاماسىز ەتىلىپ, زاڭناماعا سايكەس سانيتارلىقەپيدەميولوگييالىق تالاپتارعا ساي بولۋى كەرەك.قوعامدىق ورىنداردا قۇلشىلىق بولمەلەرىن اشۋ نەمەسە اشپاۋ شەشىمىن عيمارات يەلەرىنىڭ وزدەرى قابىلدايدى.بۇگىنگى ۋاقىتقا دەيىن مەشىتتەردىڭ 90 پايىزعا جۋىعى قۇجاتتارى دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىز. تەك سوڭعى جىلدارى اشىلعان مەشىتتەردىڭ قۇجاتتارى ەندى راسىمدەلىپ جاتۋى مۇمكىن. تەك مەشىت سالۋشى كىسىلەر اۋەلى نەگىزگى رۇقساتتاردى العاننان كەيىن بارىپ مەشىت سالسا دەگەن نيەت. ول ۇشىن الدىمەن مەشىت ورنالاسقان جەردىڭ قۇجاتى مەملەكەتتىك جەر اكتىسى, ەكىنشى مەشىت عيماراتىنىڭ پايدالانۋعا جارامدىلىعىن راستايتىن قۇجاتى تەحپاسپورت جانە سوڭعىسى فيليال رەتىندە تىركەلگەنىن كۋالاندىراتىن قۇجاتىن راسىمدەۋى تيىس. بۇلاي بولماعان جاعدايدا دىني عيبادات ورىندارى زاڭسىز بولىپ تابىلادى.ازانباۋىرجان ەسماحانقازاقستان مۇسىلماندارى دىني باسقارماسىمەكتەپمەشىتنامازسوڭعى جاڭالىقتارماقسات 1 ميلليارد دوللار ساۋدا اينالىمىن ...قولقويۋسىز 3 تامىز, 2018 13:37 جاۋاپقارت كاسپييدەن سالەم
|
6 نۆۋەتلىك تۈرك تىلى قۇرۇلتىيىدا مەھمۇت قەشقىرى ئۇيغۇر6 . ، 10 20 .بۇ قۇرۇلتايغا 34 دۆلەت ۋە رايوندىن كەلگەن 478 بىلىم ئادىمى قاتناشماقتا. 1932 يىلىدىن بېرى چاقىرىۋاتقان مەزكۇر قۇرۇلتاي 1988 يىلىدىن تارتىپ 4 يىلدا بىر قېتىم چاقىرىلماقتا. بۇ قۇرۇلتايدا پەقەت تۈركچە ھەققىدە ئېلىپ بېرىلغان تەتقىقاتلارلا ئەمەس، پۈتۈن تۈركىي تىللار ھەققىدە ئېلىپ بېرىلغان تەتقىقاتلار ھەققىدە مۇلاھىزىلەر ئېلىپ بېرىلىدۇ.6 نۆۋەتلىك تۈرك تىلى قۇرۇلتىيى 2008 يىلى مەھمۇت قەشقىرى يىلى مۇناسىۋىتى بىلەن مەھمۇت قەشقىرىگە ئاتاپ ئۆتكۈزۈلگەن بولۇپ، قۇرۇلتاينىڭ 1 كۈنى مەھمۇت قەشقىرى ۋە ئۇنىڭ ئۆلمەس ئەسىرى تۈركىي تىللار دىۋانى ھەققىدە ئېلىپ بېرىلغان تەتقىقاتلار ئوقۇپ ئۆتۈلدى.بۇ قېتىمقى قۇرۇلتايغا ئۇيغۇر بىلىم ئادەملىرىدىن مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى ئوقۇتقۇچىسى پروفېسسور دوكتور ئابدۇرۇپ پولات، موللانىياز، نۇرگۇل، شۇنداقلا ئۇيغۇر دىيارىدىن ئىسلام شېرىپ ۋە ياپونىيىدىن كەلگەن قۇتلۇق ئەپەندىلەر قاتناشماقتا. ئۇيغۇر بىلىم ئادەملىرىنىڭ كۆپى مەھمۇت قەشقىرى ۋە ئۇنىڭ ئەسەرلىرى ھەققىدە ئېلىپ بارغان تەتقىقاتلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ ئۆتتى.بۇ قۇرۇلتايدا نۇقتىلىق ھالدا تۈركىي تىللارنىڭ، ئانا تىلنىڭ ساپلىقىنى قوغداپ قېلىشتىكى رولى تەكىتلەندى. بىز ئۇيغۇر زىيالىيلىرى بىلەن بۇ ھەقتە سۆھبەت ئېلىپ باردۇق.
|
1946 رەت كورسەتىلدىسۋرەتتەردى تۇسىرگەن ەرلان وماراۋدان وبلىستىڭ سولتۇستىكشىعىس اۋماعىندا ورنالاسقان. كاتونقاراعاي اۋدانى سولتۇستىك جانە سولتۇستىكشىعىس اۋماعىندا رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ التاي رەسپۋبليكاسىمەن شەكتەسەدى، وڭتۇستىك شىعىسىندا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىمەن، وڭتۇستىگىندە كۇرشىم اۋدانىمەن، سولتۇستىگىندە التاي اۋدانىمەن شەكارالاسادى، باتىس اۋماعىندا بۇقتىرما بوگەنى الىپ جاتىر.اۋداننىڭ اۋماعى 13،2 مىڭ شارشى كيلومەترگە تەڭ شقونىڭ اۋمااعىنان 4،6 قۇرايدى. اۋداندا 13 اۋىلدىق وكرۋگ، 51 اۋىلدىق ەلدىمەكەن بار.كاتونقاراعاي اۋدانىنىڭ اۋماعى جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىمەن دە سيپاتتالادى. ورنالاسۋىنا قاراي بيىك تاۋلى ايماق تۋندرالىقشالعىندىق. ورماندىتاۋلى ايماق ىلعالدى تاۋلى، ورماندى دالا ايماعى ىلعالدى، تاۋتۇزدىك ايماق بولىپ تورتكە بولىنەدى.
|
قىزىلوردا: اگروونەركاسىپتىك كەشەن ءونىمى ەكسپورتى ۇلعايدىوسىدان 3 جىل بۇرىن وبلىستىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋ باعىتىندا كەشەندى ماركەتينگتىك زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلگەن بولاتىن. سونىڭ نەگىزىندە وڭىردە اگروونەركاسىپتىك كەشەننىڭ اگروكارتاسى جۇزەگە اسىرىلۋدا.بۇگىندە جيىرما شاقتى ەلگە ەكسپورتتالاتىن اگروونەركاسىپتىك كەشەن ونىمدەرىنىڭ تىزبەسى 3تەن 19عا ارتتى دەيىن ارتتى. بىلتىر ەكسپورت كولەمى 7 پايىزعا ءوستى، ونىڭ 90 پايىزى قايتا وڭدەلگەن ءونىم. اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن قالدىقسىز وڭدەۋگە جاڭا تەحنولوگيالار تارتىلۋدا. بۇل تۋرالى وبلىس اكىمى قۋانىشبەك ىسقاقوۆ ەل الدىندا بەرگەن ەسەبىندە ايتتى.تاۋارلاردىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تۇرلەرىنە باعانى تۇراقتى ۇستاپ تۇرۋعا تۇراقتاندىرۋ قورىنىڭ سەرىكتەس ساۋدا جەلىلەرى ارقىلى قول جەتكىزىپ وتىرمىز. وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسىمەن الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىقت ۇلىك تاۋارلارىنىڭ باعا يندەكسى رەسپۋبليكا بويىنشا ءبىزدىڭ وبلىستا ەڭ تومەنگى ءوسىمدى 9،1 كورسەتتى، دەدى وبلىس اكىمى.وسى كوكتەمدە قالا ىرگەسىندەگى ماحانبەتوۆ اۋلىنداعى 2 گەكتارلىق جىلىجاي كەشەنىنىڭ العاشقى ءونىمى جينالادى. يسپاندىق تەحنولوگيا نەگىزىندە جۇمىس ىستەيتىن اۆتوماتتاندىرىلعان كەشەن قۇنى 1 ملرد تەڭگەدەن اسادى.
|
پادىشاھلار 1 15 مۇقېددېس كالام يەنگى يېزىق پادىشاھلار 1 151نىباتنىڭ ئوغلى يەروبوئام پادىشاھنىڭ سەلتەنىتىنىڭ ئون سەككىزىنچى يىلىدا ئابىيام يەھۇدانىڭ ئۈستىگە پادىشاھ بولۇپ2يېرۇسالېمدا ئۈچ يىل سەلتەنەت قىلدى. ئۇنىڭ ئانىسىنىڭ ئىسمى مائاكاھ بولۇپ، ئابىشالومنىڭ قىزى ئىدى.3ئابىيامنىڭ قەلبى بوۋىسى داۋۇتنىڭ كۆڭلىدەك خۇداسى پەرۋەردىگارغا پۈتۈنلەي بېغىشلانغان ئەمەس ئىدى، بەلكى ئاتىسى رەھوبوئامنىڭ ئۇنىڭدىن ئىلگىرى قىلغان بارلىق گۇناھلىرىدا ماڭاتتى.4شۇنداقتىمۇ داۋۇتنىڭ سەۋەبىدىن خۇداسى پەرۋەردىگار يېرۇسالېمدا ئۇنىڭغا يورۇق بىر چىراغنى قالدۇرۇش ئۈچۈن، داۋۇتنىڭ ئەۋلادىنى ئۇنىڭدىن كېيىنمۇ تىكلەپ تۇرغۇزدى ۋە يېرۇسالېمنى قوغدىدى.5چۈنكى داۋۇت پەرۋەردىگارنىڭ نەزىرىدە دۇرۇس بولغاننى قىلىپ، ھىتتىي ئۇرىياغا قىلغانلىرىدىن باشقا ئۆمرىنىڭ ھەممە كۈنلىرىدە پەرۋەردىگار ئۇنىڭغا ئەمر قىلغانلىرىدىن چىقمىدى.6ئەمدى ئابىيامنىڭ پۈتۈن ئۆمرىدە رەھوبوئام بىلەن يەروبوئام بىربىرى بىلەن جەڭ قىلىشىپ تۇردى.7ئابىيامنىڭ باشقا ئىشلىرى ۋە قىلغانلىرىنىڭ ھەممىسى يەھۇدا پادىشاھلىرىنىڭ تارىختەزكىرىلىرى دېگەن كىتابتا پۈتۈلگەن ئەمەسمىدى؟ ئابىيام بىلەن يەروبوئام بىربىرى بىلەن جەڭ قىلىشىپ تۇراتتى.8ئابىيام ئۆز ئاتابوۋىلىرىنىڭ ئارىسىدا ئۇخلىدى؛ ئۇلار ئۇنى داۋۇتنىڭ شەھىرىدە دەپنە قىلدى. ئاندىن ئوغلى ئاسا ئورنىدا پادىشاھ بولدى.9ئىسرائىلنىڭ پادىشاھى يەروبوئام سەلتەنىتىنىڭ يىگىرمىنچى يىلىدا ئاسا يەھۇدانىڭ ئۈستىگە پادىشاھ بولۇپ10يېرۇسالېمدا قىرىق بىر يىل سەلتەنەت قىلدى. ئۇنىڭ چوڭ ئانىسىنىڭ ئىسمى مائاقاھ بولۇپ، ئابىشالومنىڭ قىزى ئىدى.11ئاسا ئاتىسى داۋۇت قىلغاندەك پەرۋەردىگارنىڭ نەزىرىدە دۇرۇس بولغاننى قىلدى.12ئۇ كەسپىي بەچچىۋازلارنى زېمىندىن ھەيدەپ، ئاتابوۋىلىرى ياساتقان ھەممە يىرگىنچلىك مەبۇدلارنى يوقىتىۋەتتى.13ئۇ يەنە چوڭ ئانىسى مائاقاھنى يىرگىنچلىك بىر ئاشەراھ تۈۋرۈكنى ياسىغىنى ئۈچۈن خانىشلىق مەرتىۋىسىدىن چۈشۈرۈۋەتتى. ئاسا بۇ يىرگىنچلىك بۇتنى كېسىپ كىدرون جىلغىسىدا كۆيدۈرۈۋەتتى.14يۇقىرى جايلار يوقىتىلمىسىمۇ، ئاسانىڭ قەلبى ئۆمرىنىڭ بارلىق كۈنلىرىدە پەرۋەردىگارغا پۈتۈنلەي بېغىشلانغانىدى.15ھەم ئاتىسى ھەم ئۇ ئۆزى پەرۋەردىگارغا ئاتاپ ياسىغان نەرسىلەرنى، جۈملىدىن كۈمۈش بىلەن ئالتۇننى ۋە تۈرلۈك قاچاقۇچىلارنى پەرۋەردىگارنىڭ ئۆيىگە كەلتۈردى.16ئەمدى ئاسا ۋە ئىسرائىلنىڭ پادىشاھى بائاشا بارلىق كۈنلىرىدە بىربىرى بىلەن جەڭ قىلىشىپ تۇردى.17ئىسرائىلنىڭ پادىشاھى بائاشا يەھۇداغا قارشى ھۇجۇم قىلدى؛ ھېچكىم يەھۇدانىڭ پادىشاھى ئاسا بىلەن باردىكەلدى قىلمىسۇن دەپ، راماھ شەھىرىنى مەھكەم قىلىپ ياسىدى.18ئۇ ۋاقىتتا ئاسا پەرۋەردىگارنىڭ ئۆيىدىكى خەزىنىلەردە قالغان بارلىق ئالتۇنكۈمۈش ۋە پادىشاھنىڭ ئوردىسىدىكى خەزىنىلەردە قالغان ئالتۇنكۈمۈشنى ئېلىپ خىزمەتكارلىرىنىڭ قولىغا تاپشۇردى؛ ئاندىن ئاسا پادىشاھ ئۇلارنى دەمەشقتە تۇرۇشلۇق سۇرىيە پادىشاھى ھېزىئوننىڭ نەۋرىسى، تابرىمموننىڭ ئوغلى بەنھادادقا ئەۋەتتى ۋە شۇلار بىلەن بۇ خەۋەرنى يەتكۈزۈپ: ــ19مېنىڭ ئاتام بىلەن سىلىنىڭ ئاتىلىرىنىڭ ئارىسىدا بولغاندەك مەن بىلەن سىلىنىڭ ئارىلىرىدا بىر ئەھدە بولسۇن. مانا، سىلىگە كۈمۈش بىلەن ئالتۇندىن ھەدىيە ئەۋەتتىم؛ ئەمدى ئىسرائىلنىڭ پادىشاھى بائاشا بىلەن بولغان ئەھدىلىرىدىن قوللىرىنى ئۈزسىلە؛ شۇنىڭ بىلەن ئۇ مېنى قامال قىلىشتىن قول ئۈزسۇن ــ دېدى.20بەنھاداد ئاسا پادىشاھنىڭ سۆزىگە كىرىپ، ئۆز قوشۇنىنىڭ سەردارلىرىنى ئىسرائىلنىڭ شەھەرلىرىگە ھۇجۇم قىلىشقا ئەۋەتىپ، ئىجون، دان، بەيتمائاقاھدىكى ئابەل، پۈتكۈل كىننەرەت يۇرتى بىلەن نافتالىنىڭ پۈتكۈل زېمىنىنى بېقىندۇردى.21بائاشا بۇ خەۋەرنى ئاڭلاپ، راماھ ئىستىھكامىنى ياساشتىن قولىنى يىغىپ، تىرزاھقا بېرىپ تۇردى.22ئاسا پادىشاھ بولسا پۈتكۈل يەھۇدانىڭ ئادەملىرىنى ھېچبىرىنى قويماي چاقىرىپ يىغدى؛ ئۇلار بائاشا راماھ شەھىرىنى ياساشقا ئىشلەتكەن تاشلار بىلەن ياغاچلارنى راماھتىن توشۇپ ئېلىپ كەتتى. ئاسا پادىشاھ مۇشۇلارنى ئىشلىتىپ بىنيامىن زېمىنىدىكى گېبانى ۋە مىزپاھنى مەھكەم قىلىپ ياسىدى.23ئەمدى ئاسانىڭ باشقا ئىشلىرى، ئۇنىڭ زور قۇدرىتى، ئۇنىڭ قىلغىنىنىڭ ھەممىسى، شۇنداقلا ياسىغان شەھەرلەر توغرىسىدا يەھۇدا پادىشاھلىرىنىڭ تارىختەزكىرىلىرى دېگەن كىتابتا پۈتۈلگەن ئەمەسمىدى؟ لېكىن قېرىغاندا، ئۇنىڭ پۇتىدا بىر كېسەل پەيدا بولدى.24ئاسا ئۆز ئاتابوۋىلىرى ئارىسىدا ئۇخلىدى ۋە داۋۇتنىڭ شەھىرىدە دەپنە قىلىندى. ئاندىن ئۇنىڭ ئوغلى يەھوشافات ئورنىدا پادىشاھ بولدى.25يەھۇدانىڭ پادىشاھى ئاسانىڭ سەلتەنىتىنىڭ ئىككىنچى يىلىدا يەروبوئامنىڭ ئوغلى ناداب ئىسرائىل ئۈستىگە ھۆكۈم سۈرۈشكە باشلىدى؛ ئۇ ئىسرائىلغا ئىككى يىل پادىشاھ بولدى.26ئۇ پەرۋەردىگارنىڭ نەزىرىدە رەزىل بولغاننى قىلىپ ئاتىسىنىڭ يولىدا مېڭىپ، ئاتىسىنىڭ ئىسرائىلنى گۇناھقا پۇتلاشتۇرغان گۇناھلىرىدا ماڭدى.27لېكىن ئىسساكار جەمەتىدىن بولغان ئاخىياھنىڭ ئوغلى بائاشا ئۇنىڭغا قەست قىلىپ، ئۇنى فىلىستىيلەرنىڭ تەۋەسىدىكى گىببېتوندا ئۆلتۈردى. شۇ چاغدا ناداب پۈتۈن ئىسرائىللار بىلەن بىرلىكتە گىببېتونغا قورشاپ ھۇجۇم قىلىۋاتاتتى.28يەھۇدا پادىشاھى ئاسانىڭ سەلتەنىتىنىڭ ئۈچىنچى يىلىدا بائاشا نادابنى ئۆلتۈرۈپ، ئۆزى ئۇنىڭ ئورنىدا پادىشاھ بولدى.29ۋە شۇنداق بولدىكى، ئۇ پادىشاھ بولغاندا يەروبوئامنىڭ پۈتكۈل جەمەتىنى چېپىپ ئۆلتۈردى؛ پەرۋەردىگارنىڭ قۇلى شىلوھلۇق ئاخىياھنىڭ ۋاسىتىسى بىلەن ئېيتقان سۆزى ئەمەلگە ئاشۇرۇلۇپ، ئۇ يەروبوئامنىڭ جەمەتىدىن نەپىسى بارلارنى بىرىنىمۇ قويماي پۈتۈنلەي يوقاتتى.30بۇ ئىش يەروبوئامنىڭ سادىر قىلغان گۇناھلىرى ھەم ئۇنىڭ ئىسرائىلنى گۇناھقا پۇتلاشتۇرغان گۇناھلىرى تۈپەيلىدىن بولدى؛ ئۇ شۇلار بىلەن ئىسرائىلنىڭ خۇداسى پەرۋەردىگارنىڭ غەزىپىنى قاتتىق قوزغىغانىدى.31نادابنىڭ باشقا ئىشلىرى بىلەن قىلغانلىرىنىڭ ھەممىسى ئىسرائىل پادىشاھلىرىنىڭ تارىختەزكىرىلىرى دېگەن كىتابتا پۈتۈلگەن ئەمەسمىدى؟32ئاسا ۋە ئىسرائىلنىڭ پادىشاھى بائاشا بارلىق كۈنلىرىدە بىربىرى بىلەن جەڭ قىلىشىپ تۇردى.33يەھۇدانىڭ پادىشاھى ئاسانىڭ سەلتەنىتىنىڭ ئۈچىنچى يىلىدا ئاخىياھنىڭ ئوغلى بائاشا پۈتۈن ئىسرائىل ئۈستىگە تىرزاھتا ھۆكۈم سۈرۈشكە باشلىدى؛ ئۇ يىگىرمە تۆت يىل سەلتەنەت قىلدى.34ئۇ پەرۋەردىگارنىڭ نەزىرىدە رەزىل بولغاننى قىلدى؛ ئۇ يەروبوئامنىڭ يولىدا يۈرۈپ، ئىسرائىلنى گۇناھقا پاتقۇزغان گۇناھىدا ماڭدى. پادىشاھلار 1 14پادىشاھلار 1 16
|
ئارىيانلارنىڭ كىلىپ چىقىشىئورخۇن مۇنبىرى دۇنيا تارىخى ئارىيانلارنىڭ كىلىپ چىقىشىبۇ بەتتىكى يازما : ئارىيانلارنىڭ كىلىپ چىقىشىئارىيانلار مىلادىدىن بۇرۇنقى دەۋرلەردە ياۋروپا ۋە ئاسىيا قورۇقلۇقىدا پائالىيەت ئېلىپ بارغان، دۇنيا تارىخىغا چوڭقۇر تەسىر قالدۇرغان خەلقلەرنىڭ بىرى. ئارىيان دىگەن ئۇقۇم تار مەنىدە مىلادىدىن بۇرۇنقى 20001500يىللىرى ئېران ۋە ھىندسىتانغا باستۇرۇپ كىرگەن كۆچمەن چارۋىچى خەلقلەرنىلا كۆرسىتىدۇ. كەڭ مەنىدە ھىندىياۋروپا تىللىرىدا سۆزلىشىدىغان بارلىق خەلقلەرنى كۆرسىتىدۇ. ئارىيان دىگەن ئاتالغۇ ئەسلى قەدىمقى ھىندىئېرانلارنىڭ ئۆزىنى ئاتىشى بولۇپ ، ھىندى ياۋروپا تىللىرى تەتقىقاتىنىڭ چوڭقۇرلىشىشى نەتىجىسىدە قەدىمقى ھىندى ئارىيانلىرىنىڭ ياراتقان پارلاق مەدىنىيىتى ياۋروپا ئالىملىرى ئىچىدە زور زىلزىلە پەيدا قىلىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ھىندى ياۋروپا تىللىرىدا سۆزلىشىدىغان بارلىق خەلقلەرنىڭ ئەجدادىنى ئارىيانلار دەپ ئاتاش مودا بولۇپ قالىدۇ. بۇ نەزىرىيە 2دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە ئەڭ يوقىرى پەللىگە چىققان بولۇپ، ناتسىت گىرمانىيسى ئارىيانلار دۇنيادىكى ئەڭ ئېسىل ئېرىقتۇر، ئەڭ دەسلەپكى ساپ قانلىق ئارىيانلار كۆك كۆز، سېرىق چاچلىق بولىدۇ. ھازىر پەقەت گىرمانلارلا دۇنيادىكى ئەڭ ساپ ئارىيانلار ھىساپلىنىدۇ. باشقا ئېرقتىكىلەر پەس ئېرىقتۇر،ئۇلارنى يەرشارىدىن تازلىۋىتىش كىرەك دىگەندەك سەپسەتىلەرنى تارقىتىدۇ. ئەمىلىيەتتە ياۋروپانىڭ شىمالىدىكى فىنلاندىيە كۆك كۆز، سېرىق چاچلىق ئادەملەرنىڭ نىسبىتى ئەڭ يوقىرى دۆلەت بولۇپ، ھالبۇكى فىنلار ئورال تىللىرىدا سۆزلىشىدىغان خەلق ئىدى. . گىرمانىيە ناتسىتلىرىنىڭ دۇنيا خەلقىگە كەلتۇرگەن بالايى ئاپەتلىرى ۋە سەتچىلىكلىرى سەۋەبىدىن 2دۇنيا ئۇرۇشىدىن كىيىن ئارىيان دىگەن ئاتالغۇ پۇتكۇل ھىندىياۋروپا تىلىدا سۆزلىشىدىغان خەلقلەرنىڭ ئومومى نامى بولۇشتىن تەدرىجى قىلىپ قالىدۇ. ھازىر ئىلمى ئەسەرلەردە ھىندىياۋروپا تىلىدا سۆزلىشىدىغان خەلقلەر ئومومەن ھىندىياۋروپالىقلار دەپ ئاتىلىۋاتىدۇ.ھىندىياۋروپالىقلارغا دائىر تەتقىقات 18ئەسىردىن كىيىن باشلانغان بولۇپ، 18ئەسىرنىڭ ئاخىرلىرى ئەنگىلىيىنىڭ بىنگالدا تورۇشلۇق باش سوتچىسى ۋىليام جونىس ھىندى تىلى بىلەن ئىنگىلىز تىلى ئوتتورسىدىكى ئوخشاشلىقلارنى تۇنجى قىتىم بايقايدۇ، ۋە بۇ ساھەدە مەخسۇس تەتقىق قىلىش ئارقىلىق ھىندىياۋروپا تىللىرىنىڭ ئۆزئارا باغلىنىشىنى ئىسپاتلاپ چىقىدۇ، شۇنداقلا ھىندىياۋروپا تىل سېستىمىسى تەتقىقاتىغا ئاساس سالىدۇ.19ئەسىرنىڭ باشلىرىدىن باشلاپ ياۋروپا ئالىملىرى ئىنسانىيەت مەدىنىيىتىنىڭ باشلانغان جايىنى ئىزدەش بىلەن بىرگە ھىندىياۋروپالىقلارنىڭ ياكى شۇ چاغدىكى ئاتىلىشى بويىچە ئارىيانلارنىڭ كىلىپ چىققان ئەسلى ماكانى توغرىسىدىكى تەتقىقاتلارمۇ باشلىنىپ كىتىدۇ. ئارىيانلارنىڭ كىلىپ چىقىشى توغرىسىدىكى نەزىرىيىلەرمۇ ئارقا ئارقىدىن بارلىققا كىلىشكە باشلايدۇ. بىر قىسىم ئالىملار ئارىيانلار ياۋروپادا بارلىققا كەلگەن دەپ قارايدۇ. بەزى ئېران مۇتەخەسىسلىرى ئارىيانلار ئېران ئىگىزلىكىدە بارلىققا كەلگەن دەپ قارايدۇ، شۇنىڭدەڭ ئارىيانلار ھىندىستاندىن كىلىپ چىققان، ئوتتورا ئاسىيادىن كىلىپ چىققان، پامىر ئىگىزلىكىدىن كىلىپ چىققان، ھەتتا تىبەتشىزاڭ دا پەيدا بولغان دىگەندەك تۇرلۇك قاراشلارمۇ ئوتتورغا قويۇلىدۇ.ھىندىياۋروپا تىللىرىغا دائىر ئەڭ قەدىمقى يازما پۇتۇك ھىندىستاننىڭ قەدىمقى تارىخى كىتابى ۋىداس بولۇپ، مىلادىدىن بورۇنقى 1000يىللىرى سانسىكرىت تىلىدا پۇتۇلگەن، شۇڭا 19ئەسىردە ئالىملار سانسىكىرت تىلىنى ھىندىياۋروپا تىلىنىڭ ئەڭ قەدىمقى يىلتىزى، ئارىيانلارنىڭ ئەسلى ماكانى ھىندىستان دەپ قارىغان. ھىندىستانلىق ئالىملار تا ھازىرغا قەدەر ئارىيانلار سىرىتتىن ھىندىستانغا باستۇرۇپ كىرگەن دىگەن نەزىرىيەگە قارشى تورىدۇ. ئۇلار ھىندىستاننىڭ قەدىمقى مەدىنىيىتى ۋە ۋىداس دىگەن كىتابتىكى بەزى بىشارەتلەرگە ئاساسەن ئارىيانلارنىڭ ئەسلى ئەجدادى ھىندىستان ، ئۇلار ھىندىستاندىن باشقا جايلارغا كۇچۇپ بارغان دەپ قارايدۇ. ھەمدە غەرپ ئالىملىرىنىڭ ئارىيانلار سىرتتىن ھىندىستانغا كىرگەن دىگەن نەزىرىيىسى ھىندىستانلىقلارنىڭ مىللى روھىنى ئاجىزلىتىپ ھىندىستاننى داۋاملىق مۇستەملىكە قىلىش ئۇچۇن تېپىپ چىققان سەپسەتىسى دەيدۇ. ھىندىستانلىق ئالىملارنىڭ ئارىيانلارنىڭ مەنبىئى توغرىسىدىكى قارىشى ھىندىستاندىن چىقىش نەزىرىيىسى دەپمۇ ئاتىلىدۇ.ھىندىستان ۋە ئېران رىۋايەتلىرىدە ئارىيانلارنىڭ ئەجدادى ئىنتايىن سوغۇق تاغلىق رايوندا ياشىغانلىقى كۆرسىتىلگەن، شۇڭا بىر قىسىم ئالىملار ئارىيانلار ئەڭ دەسلەپ شىمالدىكى تاغلىق رايونلاردا پەيدا بولغان دەپ قارايدۇ. بۇ قاراشتىكىلەر يەنە ئىككى خىلغا ئايرىلىدۇ ، بىرقىسىملىرى پامىر ئىگىزلىكىدىن كىلىپ چىققان دەپ قارايدۇ. يەنە بىر قىسىملىرى تىبەتتىن كىلىپ چىققان دەپ قارايدۇ، شۇنداقلا قەدىمقى ئارىيانلارنىڭ جەسەتنى كۆيدۇرۇش ياكى قۇشلارغا يەم قىلىشتەك مىيىت ئۇزىتىش ئادەتلىرى ھازىرقى تىبەتلەرگە ئوخشايدىغانلىقىنى دەلىل كەلتۇرىدۇ. بۇ قاراش ياۋروپادا بىر مەزگىل ئەۋج ئالغان. 2دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە ناتسىت گىرمانىيىسى ئارىيانلارنىڭ پەيدا بولغان ئەسلى ماكانى قوياشقا ئەڭ يېقىن جاي يەنى تىبەت ئىگىزلىكى دەپ قارىغان، ھەتتا تىبەت ئىگىزلىكىگە مەخپى تەكشۇرۇش ئەترىتى ئەۋەتىپ ئارىيانلارنىڭ بۇشۇكىنى تاپماقچى بولغان. مەزكۇر تەكشۇرۇش ماتىرىياللىرى گىرمانىيە مەغلۇپ بولغاندىن كىيىن ئامىرىكىنىڭ قولىغا چۇشۇپ كەتكەن بولۇپ،مەخپىيەتلىك دەرىجىسى ئىنتايىن يوقىرى بولغاچقا تا ھازىرغا قەدەر ئاشكارلانمىغانمىش.ھىندىستان ۋە ئېران ئارىيانلىرىنىڭ قەدىمقى كىتابى ئاۋىستا ۋە ۋىداس لاردا ئوتتورا ئاسىياغا دائىر يەر جاي ناملىرى ئۇچرايدۇ. شۇڭا بەزى ئالىملار ئارىيانلارنىڭ ئەسلى ماكانى ئوتتورا ئاسىيادا بولۇشى مۇمكىن دەپ قارايدۇ. بۇلارنىڭ ئاساسلىق ۋەكىلى ماكس موللىر بولۇپ، ئۇنىڭ پىكرىچە ئاسىيا ئىگىز تۇزلەڭلىكى ئارىيانلارنىڭ ئەڭ بۇرۇنقى ئانا ماكانىدۇر. ئۇلار شۇ يەردىن غەرپكە كۇچۇپ ياۋروپاغا كەلگەن،شەرقى جەنۇپقا كۆچكەنلىرى ھىندى، ئېرانلارنىڭ ئەجدادى بولۇپ قالغان دەپ قارايدۇ.ئارىيانلارنىڭ ئەجدادى ياۋروپادا بارلىققا كەلگەن دىگەن نەزىرىيىنى تۇنجى بولۇپ ئەنگىلىيىلىك .. ئوتتۇرغا قويغان. ھازىر كۆپ ساندىكى ئالىملار ياۋروپا مەنبە نەزىرىيىسىگە مايىل. ئەمما بۇ قاراشتىكىلەرمۇ يەنە بىر قانچە خىلغا بۆلىنىدۇ. سابىق سۆۋىت ئىتتىپاقى ئالىملىرى تىلشۇناسلىق جەھەتتە قەدىمقى ھىندىئېران ئارىيانلىرىنىڭ تىلى ياۋروپا بالتىقسىلاۋىيان تىل گۇرۇپپىسىغا يېقىن بولغانلىقى ئۇچۇن، ئارىيانلارنىڭ كىلىپ چىققان ماكانى بالتىقجەنۇبى روسىيە يايلاقلىرى دەپ قارايدۇ. گىرمانىيە ۋە دانىيەدىكى بىر قىسىم ئالىملار ئارىيانلار گىرمانىيەنىڭ شىمالى، دانىيەنىڭ جەنۇبىدىكى رايونلاردا پەيدا بولغان دەپ قارايدۇ، يەنە بىر قىسىم ياۋروپا ئالىملىرى ئارىيانلارنى شىمالى ياۋروپادىكى سىكاندىناۋىيە يىرىم ئارىلىدا پەيدا بولغان دەپ قارايدۇ.سېلىشتۇرما تىلشۇناسلىق ساھەسىدىكى مۇتەخەسىسلەر ئۇيغۇرچىغا تەرجىمە قىلالمىدىم، تىلدىكى قەدىمقى جانلىقلارغا ئائىت ئاتالغۇلارنى تەتقىق قىلىدىغان پەن ئىلمى بۇيىچە سېلىشتۇرۇش ئارقىلىق ھىندىياۋروپا تىللىرىنىڭ ئەسلى ماكانى ياۋروپا دەپ جەزىملەشتۇرىدۇ. پىرافىسسور قاتارلىق ئالىملار پۇتكۇل ھىندىياۋروپا تىللىرىدا سۆزلىشىدىغان قەدىمقى ۋە ھازىرقى زاماندىكى خەلقلەرنىڭ تىلىدا پەقەت ئاتلانتىك ئوكيان ۋە بالتىق دېڭىزىدا ياشايدىغان جانلىقلارنىڭ ئاتالغۇلىرىنىڭ ئورتاق مەۋجۇدلىقىنى بايقىغان. شۇنداقلا ياۋروپادىكى ھىندىياۋروپا تىلىدا سۆزلىشىدىغان خەلقلەرنىڭ تىلىدا ھىندىستان،ئېران ياكى ئوتتورا ئاسىيادىكى قەدىمقى جانلىقلارغا ئائىت ئاتالغۇلار بايقالمىغانلىقىغا ئاساسەن، ئارىيانلارنىڭ ئەسلى ئەجدادى ياۋروپانىڭ ئاتلانتىك ئوكيان ياكى بالتىق دېڭىز بويلىرىدا پەيدا بولغان دىگەن نەزىرىيىنى ئوتتورغا قويىدۇ.1926يىلى داڭلىق ئارخىلوگ . . ئارىخىلوگىيىلىك تىپىلمىلارغا ئاساسەن، ئارىيانلارنىڭ ئەسلى ماكانى قارا دېڭىزنىڭ شىمالى ئېتىكى ۋە جەنۇبى روسىيە يايلاقلىرى بولۇشى مۇمكىن دىگەن قاراشنى ئوتتورغا قويىدۇ.1956يىلى خانىم ئارخىلوگىيىلىك تېپىلمىلارغا ئاساسەن، داڭلىق قورغان نەزىرىيىسىنى ئوتتورغا قويىدۇ. ئۇ مىلادىدىن بورۇنقى 50002500يىللىرى قارا دېڭىزنىڭ شىمالىدىن كاۋكاز رايونىغىچە، ۋولگا دەرياسى بويلىرىدىن سىبىرىيە تۇزلەڭلىكىگىچە بولغان زىمىنلاردا ياشىغان قەدىمقى كۆچمەن چارۋىچىلار ھىندىياۋروپا تىللىرىدىكى خەلقلەرنىڭ ئەجدادى دەپ قارىغان. ئۇ يەنە تۇخارلارنى ئوتتورا ياۋروپادىن م ب 1200يىللىرى شەرققە كۇچۇپ تاكى كەڭسۇغىچە بارغان دەپ قارايدۇ. توغرىلىق 80يىللىرىدىن كىيىنمۇ يەنە يېڭى يېڭى نەزىرىيىلەر مەيدانغا كىلىدۇ.تىلشۇناس .. ۋە . قاتارلىقلار تىل ماتىرىياللىرىغا ئاساسەن، ھىندىياۋروپا خەلقلىرىنىڭ ئەسلى ماكانى ئوتتورا شەرق دەپ تەشەببۇس قىلىدۇ. ئۇلار ئىپتىدائى ھىندىياۋروپا خەلقلىرى م ب50004000يىللار ئەتراپىدا ئاناتولىيە ۋە مىسوپوتامىيە دائىرىسىدە ياشاۋاتقان ئىپتىدائى سام تىللىرىدىكى خەلقلەر بىلەن خوشنا ياشىغان دەپ قارىغان. ھىندىياۋروپا تىللىرى بىلەن سام تىللىرىنىڭ ئاتالغۇلارنى ئەرئايال جىنىس بۇيىچە ئايرىشتەك گىرامماتىكىلىق خوسۇسىيەتلىرى ئوخشىشىپ قالىدۇ. روسچە ۋە ئەرەپچىدىن ئاز تولا خەۋىرى بار ئادەم بۇنى بىلىدۇ. بۇ خىل خۇسۇسىيەت باشقا تىل سېستىمىلىرىدا كۆرۇلمەيدۇ. ئۇلار 1984يىلى نەشىر قىلغان ھىندىياۋروپا تىللىرى ۋە ھىندىياۋروپا خەلقلىرى دىگەن كىتابى ئىلىم ساھەسىدە زور تەسىر قوزغايدۇ.1987يىلى ئەنگىلىيىلىك داڭلىق ئارخىلوگ كولىن . ئارخىلوگىيە ۋە تىلشۇناسلىق دىگەن كىتابىنى نەشىر قىلىدۇ. ئۇ ھىندىياۋروپا تىللىرى يايلاق مەدىنىيىتىنى ياراتقان خەلقلەر ئارىسىدا پەيدا بولۇپ ئاندىن تارقالغان بولماستىن، بەلكى م ب 7000يىللىرى ئاناتولىيەدىن مىسوپوتامىيەگىچە بولغان تارىختىكى تۇنجى دىھقانچىلىق مەدىنىيتى پەيدا بولغان جايدا پەيدا بولۇپ، تېرىقچى ئادەملەرنىڭ تارىختا كروماگنون ئادىمىمۇ دىيىلىدۇ تارقىلىشى بىلەن تەڭ تارقالغان دەپ قارايدۇ، ۋە ھىندىياۋروپا خەلقلىرىنىڭ ئانا ماكانى ئاناتولىيە دەپ تەشەببۇس قىلىدۇ.سابىق سۆۋىت ئىتتىپاق شەرقشۇناسى دىياكونوف.. ھىندىياۋروپا خەلقلىرىنىڭ ئانا ماكانى ئوتتورا شەرق دىگەن نەزىرىيىگە قارشى تورىدۇ. ئۇ ھىندىياۋروپا خەلقلىرنىڭ ئەجدادى بالقان رايونىدا پەيدا بولغان، گەرچە بۇ رايوندىكى م ب 60005000يىللىرى ئارلىقىدا شەكىللەنگەن دىھقانچىلىق ۋە ئۆي ھايۋانلىرىنى بىقىش ئىگىلىكى ئاناتولىيەدىن كەلگەن بولۇشى مۇمكىن بولسىمۇ، شۇنداقلا ئاناتولىيەدىكى مەدىنىيىتىنى ياراتقان خەلقلەرنىڭ ئەۋلادلىرى بولۇشى مۇمكىن بولسىمۇ، ئەمما ھىندىياۋروپا تىللىرى ئەڭ دەسلەپ بالقان رايونىدا پەيدا بولۇپ ئاندىن تارقىلىشقا باشلىغان دەپ قارايدۇ.ھىندىياۋروپا خەلقلىرىنىڭ كىلىپ چىقىش مەنبىئى يەنى تەتقىقاتىغا دائىر تالاشتارتىشلار 90يىللىرىمۇ توختاپ قالغىنى يوق. داڭلىق ئارخىلوگ .. ھىندىياۋروپا خەلقلىرىنىڭ ئەجدادى ئوكرائىنادا پەيدا بولغان دەپ قەتئى چىڭ تۇرىدۇ، ئامىرىكىلىق ئىنسانشۇناش دوكتور شەرقى ياۋروپادىن تىېپىلغان ئارخىلوگىيىلىك ئىسپاتلارغا ئاساسەن، ھىندىياۋروپالىقلارنىڭ ئەجدادى 6000 يىللار بۇرۇن ئوكرائىنادا ئات كۆندۇرگەن خەلقلەر بولۇشى مۇمكىن دەپ قارايدۇ.ھىندىياۋروپا تىللىرى ۋە ھىندىياۋروپا خەلقلىرىنىڭياكى ئارىيانلارنىڭ كىلىپ چىقىشى توغرىسىدا نۇرغۇن خەلقارالىق مۇھاكىمە يىغىنلىرى ئۆتكۇزۇلگەن بولسىمۇ ، ئەمما توغرىسىدىكى بۇ تالاشتارتىشلار تا ھازىرغا قەدەر ھەل قىلىنغىنى يوق. بەلكىم بۇنىڭ ھەل بولۇشىغا يەنە خېلى ئۇزۇن جەريان كىتىشى مۇمكىن.: 20071124 23:55 ئاپتورئورخۇن مۇنبىرى دۇنيا تارىخى 0.067823 3, :0215 08:19, : 06003667
|
سەربيادا اباي شىعارمالارى جيناعىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتىاباي 26 جەلتوقسان، 2020قازاقستاننىڭ سەربياداعى ەلشىلىگىندە قازاق ويشىلى جانە اقىنى اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ سەرب تىلىنە اۋدارىلعان شىعارمالار جيناعىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى، دەپ حابارلايدى .. بۇل تۋرالى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.ءىسشاراعا سەربيانىڭ كورنەكتى قوعام جانە ساياسي قايراتكەرلەرى، عالىمدار مەن ەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى.سەرب تىلىنە اقىننىڭ شىعارماسىن اۋدارۋ ۇلى ابايدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ ءوتۋ اياسىندا جۇزەگە اسىرىپ، ونىڭ ءومىربايانى، تاڭدامالى ولەڭدەرى مەن قارا سوزدەرى ەندى.قازاقستان ەلشىسى عابيت سىزدىقبەكوۆ ءوز سوزىندە اباي شىعارمالارىنىڭ اۋدارماسى ءاربىر سەرب وقىرمانىنىڭ قازاق حالقىنىڭ عاسىرلار بويى جيناقتالعان دانالىعى كورىنىس تاپقان ۇلاعاتتى تۇلعانىڭ ۇلى مۇراسىمەن تانىسا الاتىن جانە بۇگىنگى كۇنى دە وتە وزەكتى بولىپ قالا بەرەتىن جىرلارعا تولى بىرەگەي باسىلىم ەكەنىن اتاپ ءوتتى.ەلشىلىك اقىن كىتاپتارىن بيىلعى قاراشا ايىنان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان دوستىق قازاقسەرب مادەني ورتالىعىنا تابىس ەتتى، سونداياق جيناق سەربيانىڭ ۇلتتىق كىتاپحاناسىنا جانە بەلگرادتىڭ عىلىمي جانە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ كىتاپحانا قورلارىنا جىبەرىلەتىن بولادى.
|
قۇستار ءانى توتىنىڭ قوشتاسۋىنان باستالعانبۇل وقيعا 1960شى جىلداردىڭ ورتاسىندا بولعان ەدى. جامبىل قالاسىنىڭ ول كەزدە قالامىز جامبىل اتىندا بولاتىن ورتالىق الاڭىندا سول كەزدىڭ ولشەمىمەن العاندا وتە ۇلكەن زور عيمارات سالىنىپ، بىتۋگە تاياۋ بولاتىن.قۇجاتى بويىنشا ول جامبىل قالاسىنداعى رەسپۋبليكامىزعا بەلگىلى تەرى وڭدەۋ جانە اياق كيىم فابريكاسىنىڭ مادەنيەت ءۇيى بولۋعا ءتيىس ەكەن. مادەنيەت ءۇيىن جوسپارلاپ، ونىڭ سالىنۋىن تىكەلەي ءوزى قاداعالاپ وتىرعان سول كەزدەگى وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى اسانباي اسقاروۆ بولسا كەرەك. ۇلكەن زالى 720، كىشى زالى 150 كورەرمەنگە ارنالعان بۇل سارايدى اسانباي اسقاروۆ اعامىز وبلىستىق قازاق دراما تەاترىنا بەرىپ جىبەرگەن. ول كەزدە قازاق دراما تەاترى قالامىزدىڭ كوك بازار اتالىپ كەتكەن بولىگىنە جاقىن جەردەگى پاتشالىق رەسەي كەزىندە سالىنعان 160170 ورىندىق كىشكەنتاي عانا ساحناسى بار كەزىندەگى وفيتسەرلەر ۇيىندە ورنالاسقاندى. وبلىستىق قازاق دراما تەاترى جاڭا عيماراتقا كوشەردەن جارتى جىل بۇرىن اسانباي اسقاروۆ اعامىز مادەنيەت پەن ونەر باسشىلارىنىڭ ونىڭ ىشىندە تەاتردىڭ نەگىزىن قالاعان ءشارىپباي ساكيەۆ، مۇحامەدقالي تابانوۆ، ارتىستەر: تىلەك ەرعاليەۆ، التىن رۋجەۆا، گۇلجامال باتىرعاليەۆا ت.ب. باسىن قوسىپ اقىلداسقان. جاڭا سالىنىپ جاتقان عيماراتتىڭ ءوز ەرەكشەلىگىن ەسكەرىپ، كەيبىر تەحنيكالىق مامانداردى ورتالىقتان كۋرستاردان وتكىزۋ، ياعني جاڭا تەحنولوگيامەن جاراقتانعان عيماراتتا جۇمىس ىستەي الۋى ءۇشىن وقىتۋدى ۇيىمداستىردى. مۇندا تەاتردىڭ بۇرىنعى رەپەرتۋارىنداعى سپەكتاكلدەردىڭ دەكوراتسيالارىن ۇلكەن ساحناعا قايتادان لايىقتاپ، قايتادان جاساۋدى ۇيرەنۋى شارت ەدى. ءتيىستى قاراجات ماسەلەسىن شەشۋدى دە وسى كۋرستاردا وقىتقان.قويىلىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ ەڭ قيىنى جاڭا تەاتر شىمىلدىعىن قانداي سپەكتاكلمەن اشۋ ماسەلەسى بولسا كەرەك. اركىم ءوز ويلارىن، ۇسىنىستارىن ءبىلدىرىپ جاتتى. ونىڭ ءبىرىن دە ۇناتا قويماعان اسەكەڭ: بۇرىن ەش جەردە، ەش ساحنادا قويىلماعان، ۇجىم تۇگەل قاتىسا الاتىن ءىرى پولوتنو بولسىن! ىزدەڭدەر! دەپ تاپسىرما بەرگەن.ۇزاق ىزدەنىستەن سوڭ تەاتر باسشىلارى دراماتۋرگ ش.حۇسايىنوۆتىڭ ءالى ەش جەردە ساحنالانباعان توتىتاميللا اتتى مۋزىكالىق دراماسىنا توقتاعان. سپەكتاكلدىڭ قويۋشى رەجيسسەرى، تەاترىمىزدىڭ سول كەزدەگى باس رەجيسسەرى راشيدا شارافۋتدينوۆا، سۋرەتشىسى تەاتردىڭ باس سۋرەتشىسى گريگوري بەلوليپەتسكي، مۋزىكاسىن جازعان نۇرعيسا تىلەنديەۆ بولاتىن. كۇن سايىنعى رەپەتيتسيا الدىندا، تەاتردىڭ كىشى زالىنا قويىلعان جالعىز پيانينومەن نۇرعيسا اعامىز مۋزىكالىق رەپەتيتسيا جاسايدى. ارتىستەر تاراپىنان كەتكەن كەمشىلىكتەردى كەشىرە الماي، ورنىنان اتىپ تۇرىپ، قاسىمىزعا جەتىپ كەلگەن كەزىندە، ءوزىمىزدى قويارعا جەر تاپپايتىنبىز دەپ جانىندا بىرگە بولعاندار ءجيى ايتۋشى ەدى.مەن سپەكتاكلدەردىڭ كوپشىلىك ساحناسىنا قاتىسىپ ءجۇرىپ، 1967 جىلدىڭ باسىندا وسى تەاترعا اكتەر بولىپ ورنالاستىم.توتىتاميللا سپەكتاكلى كورەرمەندەردىڭ ءسۇيىپ كورەتىن، مۋزىكالىق، ءبيى مەن ءانى دە جەتەرلىك قويىلىم بولدى. جاڭادان جارقىراتىپ تىككەن قىزىلدىجاسىلدى كيىمدەرىمەن، سىعانداردىڭ قىزۋقاندى بيلەرىمەن كورەرمەندەردىڭ دەلەبەسىن قوزدىرىپ، ەسىن شىعاراتىن.ونداعى وقيعا عاسىردىڭ باسىندا قازاق دالاسىندا وتەدى. جايلاۋعا شىعىپ قونىستانعان داۋلەتتى كىسىنىڭ جەرىنە جاقىن سىعاندار اۋىلى قىستا ۋاقىتشا جايعاسادى. اربالارىن جوندەپ، اتتارىنىڭ بەلىن سۋىتىپ جۇرگەن سىعاندار اراسىنداعى تاميللا دەگەن سۇلۋ قىز قازاق جىگىتتەرىنىڭ دە كوزىنىڭ قۇرتىنا اينالادى. قىز سىعان بارونىنىڭ سۇيىكتىسى بولىپ شىعادى. ونى كورگەن اۋىل ادامدارى قىزدىڭ ءتۇرءتۇسى سىعانداردان وزگەشەلەۋ ەكەنىن اڭعارىپ، وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن وسى اۋىلدىڭ جوعالعان توتى دەگەن ءتورتبەس جاسار قىزىن ەسكە الادى. ءىزءتۇسسىز جوعالعان قىزدىڭ اتاستىرىلىپ قويعان جەرى، قالىڭ مالىنا دەيىن تولەپ قويعانى دا ەستەرىنە تۇسەدى. بۇل جاعداي قازاقتار مەن سىعاندار اراسىندا داۋداماي تۋعىزادى.بويجەتكەن تاميللانىڭ قازاق قىزى توتى ەكەنى انىقتالىپ، تاڭداۋدى توتىتاميللانىڭ وزىنە قالدىرادى. سوندا قىز: ەسىمدى بىلەربىلمەستەن بەرگى عۇمىرىم سىعاندار اراسىندا ءوتىپ كەلەدى. اكەم ءبىر سىعاندى بەتىمە كەلتىرگەن ەمەس. ەسىمە ەمىسەمىس الدەنەلەر بالالىق شاعىمنان تۇسكەنىمەن، مىنا سىعان اكەم مەن انامنىڭ مەيىرىمى ۇمىتتىرىپ جىبەرۋشى ەدى، دەپ ەلىمەن، جەرىمەن قوشتاسىپ سىعاندارمەن كەتە بارادى. ەلىمەن قوشتاساردا توتىتاميللا توتىنىڭ قوشتاسۋى دەپ اتالاتىن ءاندى ورىندادى. بۇل ءان كەيىننەن قۇستار ءانى اتىمەن بارىمىزگە بەلگىلى بولدى. كوڭىلى وياۋ، كوزى قاراقتى وقىرمان پەسانىڭ مازمۇنى مەن مىنا ءاننىڭ ءماتىنىنىڭ قانشالىقتى قابىسىپ، جىمداسىپ كەتكەنىن بايقار. ەندى ءار قازاق جاقسى بىلەتىن بۇل ءاننىڭ ماتىنىنە زەر سالايىق: جاز ءومىرىن ناز ءومىرىن قىسقارتىپ،بارا جاتىر، بارا جاتىرءبىر جالت ەتىپ وتە شىققان،وتە شىققان سەزىمدەي.ال ادامدار ك ۇلىپ باستاپ ءومىردى،كەتەرىندە جىلاي دا الماي،جىلاي دا الماي قالادى.تۋعان جەرىن قيماي كەتىپ،قيماي كەتىپ بارادى.ءدال قاي جىلى ەكەنى ەسىمدە قالماپتى، شاماسى 20032004 جىلداردىڭ ءبىرى بولۋى كەرەك. سول كەزدە بالدىرعان جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى بولعان تۇمانباي مولداعاليەۆ اعامىز جۋرنالدىڭ تارالىمى تۋراسىندا تاراز قالاسىنا كەلدى. ۇمىتپاسام، سونىڭ الدىندا عانا اعامىز جەتپىس جاسقا تولعان. ءوزىم وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى بولعاندىقتان، قىزمەت بابىنا بايلانىستى ول كىسىنى قارسى العانداردىڭ ءبىرى بولدىم. داستارقان باسىنداعى ءبىر وڭاشادا قۇستار ءانىنىڭ تاريحى تۋرالى سۇرادىم. ول كىسى ك ۇلىمسىرەي قاراپ: ەە! نۇرعيسا باۋىرىمىز قۇيىن ەدى عوي! وسىنداي دا وسىنداي پەسا قويىلماقشى. مازمۇنى مىنانداي، تەز ءسوزىن جازىپ بەر دەدى. ايتۋىنا بايلانىستى تۇسىنگەنىمدى جازىپ بەردىم. ارتىنشا پەسانى تاۋىپ الىپ وقىسام، لاعىپ كەتىپپىن. قايتا جازدىم، دەدى.بۇگىنگى كۇنى سول سپەكتاكلگە قاتىسقانداردان ساناۋلى عانا ارتىستەر قالدىق: توتىتاميللانىڭ ءرولىن ويناپ، توتىنىڭ قوشتاسۋى قازىرگى قۇستار ءانى ءانىن تۇڭعىش رەت ورىنداعان قازاق كسرءنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى گۇلبارشىن وسكەنباەۆا، قازاق كسرءنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى اتىركۇل دۇيسەكەنوۆا، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى نۋرسيپات سالىقوۆالار بار. بۇل سپەكتاكلدىڭ مۋزىكالىق پارتيتۋراسى تەاتر مۋزەيىندە ساقتاۋلى.انداساندا بولسا دا الماتىداعى پانفيلوۆ اتىنداعى پاركتە تىرنانى قۋالاپ جۇرگەن قارعالار تۋرالى اڭگىمەنى قۇلاعىمىز شالىپ قالاتىن. ونشا ءمان بەرە قويماۋشى ەدىم. ەگەمەن قازاقستان گازەتىندەگى 26 قىركۇيەك 2018 ج. ايناش ەسالي دەگەن ءجۋرناليستىڭ ءبىر سۋرەتتىڭ سىرى ايدارىمەن بەرىلگەن ديريجەردىڭ باقىتتى ءساتى اتتى ماقالاسىن وقىعان سوڭ، ءوزىم كۋا بولعان بۇل جايدى ايتپاسام بولماعانداي. بۇل ءان تۋرالى كىمنىڭ تاعى قانداي ءۋاجى بارىنان بەيحابارمىن، مەنىڭ كۋا بولعان جاعدايىم وسىنداي، اعايىن!الىبەك امزە ۇلى،
|
سايرام كۆلى : سۈزۈك سۇ، يېشىل ئوت چۆپلەر قوينىغا قايتىشمۇھەررىر : رەنا دانىيار مەنبە: تىيانشان تورى 20190709 17:51سايرام كۆلى مەنزىرە رايونىدىن بىر كۆرۈنۈش6ئاينىڭ 29كۈنى يان تېلېفوندا سۈرەتكە تارتىلغان.شىنخۇا تورى خەۋىرى: نۆۋەتتە، سايرام كۆلى ئەڭ گۈزەل پەسلىنى كۈتۈۋالدى، ئاپئاق بۇلۇت ۋە قارلىق تاغلار رەڭدار كۆل يۈزىگە سايە تاشلىسا، گۈزەل تاغ گۈللىرى كۆل بويىدا ئىرغاڭلايتتى. بۇ گۈزەل مەنزىرىنىڭ ئارقىسىدا يايلاقنى سايرام كۆلىگە قايتۇرۇپ بېرىش يۈرۈشلۈك مۇھىت ئاسراش تەدبىرلىرى ئەمەلىي ئۈنۈم ھاسىل قىلغان ئىدى. دۇ گاڭ فوتوسىسايرام كۆلى بويىدىن بىر كۆرۈنۈش6ئاينىڭ 27كۈنى سۈرەتكە تارتىلغان.ئىشچىلار بورا توشۇماقتا. بۇ بورىلار ئوتچۆپلەرنىڭ ئۈستىگە يېپىلىپ نەملىك ساقلاشقا ئىشلىتىلىدۇ 7ئاينىڭ 2كۈنى سۈرەتكە تارتىلغان.سايرام كۆلى بويىدا، بورىلار ئوتچۆپلەرنىڭ ئۈستىگە يېپىلىپ، نەملىك ساقلاشقا ئىشلىتىلىدۇ 7ئاينىڭ 2كۈنى سۈرەتكە تارتىلغان.سايرام كۆلىنىڭ ئوتتۇرىسىدىكى يەلكەنلىك كېمىنىڭ ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچى ئېلېكتىر كۈچىدىن كەلگەن 6ئاينىڭ 27كۈنى سۈرەتكە تارتىلغان.سايرام كۆلى بويىدىكى گۈزەل تاغ گۈللىرى 6ئاينىڭ 27كۈنى سۈرەتكە تارتىلغان.
|
15 قازان 16:02نۇر سۇلتان. قازاقپارات 10 قازاندا قىتاي ازاماتتارى مۇراگەر ءالىم ۇلى مەن قاستەر مۇساقانعا قاتىستى ق ر قىلمىستىق كودەكستىڭ 392بابى 1بولىگىندە قاراستىرىلعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسىن قاساقانا زاڭسىز ءوتۋ بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەكسەرۋ باستالدى،دەپ حابارلايدى قازاقپارات ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ق ك ش ق باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.ولار 14 قازاندا الماتى قالاسىنداعى شەكارا قىزمەتىنىڭ شىعىس وڭىرلىك باسقارماسىنا شەكارادان ءوتۋ جاعدايىن انىقتاۋ ءۇشىن شاقىرتىلعان بولاتىن. پروتسەستىك تارتىپپەن ۇستالمادى، قاماۋ شارالارى قولدانىلعان جوق. م. ءالىم ۇلى مەن ق. مۇساقان شىعىس ءو ب عيماراتىندا ءوز ەرىكتەرىمەن قالدى جانە ولارعا تاماق، جاتاتىن ورىن بەرىلدى، دەلىنگەن حابارلامادا.ۆەدموستۆونىڭ مالىمەتىنشە، ولار 1 قازاندا ق ح ر دان ق ر عا شەكارادان زاڭسىز وتكەندەرى تۋرالى الدىن الا ايتقان.وسىعان بايلانىستى، شەكارادان ءوتۋ جاعدايىن انىقتاۋ، سونداي اق بولجامدى قۇقىق بۇزعان جەردە پروتسەستىك جانە باسقا دا تەكسەرۋ ءىس ارەكەتتەرىن وتكىزۋ ءۇشىن 15 قازاندا ولاردى شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ زايسان قالاسىنا جەتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر. سونىمەن قاتار، ق. مۇساقان 2006 جىلعى 21 ماۋسىمدا مال ۇرلىعى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارۋ ماقساتىندا قازاقستان قىتاي شەكاراسىن بۇزعاندىعى بەلگىلى بولدى. ول كەزدە تەكسەرۋ جۇمىستارىنان كەيىن ق ح ر عا قايتارىلعان بولاتىن، دەلىنگەن حابارلامادا.شەكارا قىزمەتى وقيعانىڭ قولدانىستاعى زاڭنامالارىنا سايكەس جۇرگىزىلىپ جاتقانىن جەتكىزدى.ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ شەكارا قىزمەتى ق ح ر ازاماتتارى م. ءالىم ۇلى مەن ق. مۇساقانعا قاتىستى سوتقا دەيىنگى تەكسەرۋ، ولاردىڭ قۇقىقتارىنىڭ تولىق ساقتالۋىمەن، سونداي اق حالىقارالىق مىندەتتەمەلەرگە جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قولدانىستاعى زاڭنامالارىنا سايكەس جۇرگىزىلىپ جاتقانىن حابارلايدى، دەلىنگەن حابارلامادا.
|
تۇتقۇندىكى ۋراچ دوختۇر سايىتاجى قاسىمنىڭ ئىنىسى: ئاكام دۆلەت تېررورىنىڭ ھەم ئادالەتسىز كەسپىي رىقابەتنىڭ قۇربانى ئۇيغۇر25 يىللىق كېسىۋېتىلگەن، قەشقەر 2دوختۇرخانىنىڭ تاشقى كېسەللەر دوختۇرى، ۋراچ سايىتاجى قاسىم ئەپەندى ئائىلىسى بىلەن. ۋاقتى ۋە ئورنى ئېنىق ئەمەسبىز تۇتقۇندىكى ۋراچ دوختۇر سايىتاجى قاسىمنىڭ 25 يىللىق كېسىلگەنلىكىنى ئېنىقلاپ بولغاندىن كېيىن، ئۇنىڭ تۇتۇلۇش ۋە كېسىلىش سەۋەبى ھەققىدىمۇ مەلۇمات ئىگىلىدۇق. مەلۇم بولۇشىچە، سايىتاجى قاسىم خىزمەت مۇناسىۋىتى بىلەن تۆۋەنگە چۈشكىنىدە يوپۇرغىدا بىر ئاتالمىش تېررورچىلار چۈشكەن مېھمانخانىدا يېتىپ قالغانلىقى ئۈچۈن تۇتۇلغان. 2013 يىللىرى ئۇيغۇر رايونىدا ساقاللىق ۋە ھىجابلىق كىشىلەرنىڭ دوختۇرخانىغا كىرىشى چەكلەنگەن مەزگىلىدە، سايىتاجى قاسىم، ئۇلارنى ئۆيىگە بېرىپ داۋالىغانلىقى ئۈچۈن دۆلەتنىڭ دىنىي ئەسەبىيلىكنى تازىلاش سىياسىتىگە قارشى تۇرۇش بىلەن ئەيىبلىنىپ ئېغىرلىتىپ جازالانغان.25 يىللىق كېسىۋېتىلگەن، قەشقەر 2دوختۇرخانىنىڭ تاشقى كېسەللەر دوختۇرى، ۋراچ سايىتاجى قاسىم ئەپەندى ئوپېراتسىيە ئۈستىدە. ۋاقتى ۋە ئورنى ئېنىق ئەمەسبىز قەشقەر ۋىلايەتلىك 2 دوختۇرخانىنىڭ ۋراچ دوختۇرى سايىتاجى قاسىمنىڭ 25 يىللىق كېسىلگەنلىكىنى ئېنىقلاپ بولغاندىن كېيىن، ئۇنىڭ تۇتۇلۇش ۋە كېسىلىش سەۋەبى ھەققىدىمۇ مەلۇمات سورىدۇق. قەشقەردىكى ئالاقىدار خادىملار بۇ ھەقتە مەلۇمات بېرىشنى رەت قىلدى. مەلۇم بولۇشىچە، سايىتاجى قاسىمنىڭ ئامېرىكادىكى ئىنىسى ساۋۇتجان 2017 يىلى ئامېرىكاغا يولغا چىقىشنىڭ ئالدىدا، ئاكىسى بىلەن كۆرۈشكەن ۋە ئۇنىڭ تۇتۇلۇش سەۋەبىنى ساقچىخانا خادىملىرىدىن سۈرۈشتە قىلغان. ساقچى خادىملىرى ئۇنىڭغا، سايىتاجى قاسىمنىڭ يوپۇرغىدىكى بىر مېھمانخانىنىڭ ئالدىدا ماشىنىسىنىڭ رەسىمگە چۈشۈپ قالغانلىقى، مەزكۇر مېھمانخانىدا شۇ كۈنلەردە ئاتالمىش تېررورچىلار ياتقانلىقى ئۈچۈن سايىتاجى قاسىمنىڭمۇ سوراق قىلىۋاتقانلىقىنى بىلدۈرگەن.ئۇ، ئاكىسىنىڭ بىر كەسىپ ئەھلى ئىكەنلىكى ئۆز كەسپىي ئارقىلىق ئۆزىمۇ، جەمئىيەتمۇ رازى بولغۇدەك خىزمەت قىلغانلىقى، شۇڭا ئۇنىڭ، مىللەت ئۈچۈن خىزمەت قىلىش ئۈچۈن باشقا بىر يوللارنى تاللاش مۇمكىنچىلىكى يوقلۇقىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ. ئۇ سايىتاجى قاسىمنىڭ تۇتۇلۇشىدا، ئۇيغۇر رايونىدا شۇ مەزگىلدە قايتىدىن باشلانغان سىياسىي جۇدۇننىڭ سەۋەب بولغانلىقى يەنى ئۇنىڭ خىتاي دۆلەت تېررورىنىڭ قۇربانى بولغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.سايىتاجى قاسىمنىڭ تۇتقۇندا ئىكەنلىكىنى تىزىملىككە كىرگۈزگەن نورۋېگىيەدىكى ئۇيغۇريار فوندىنىڭ تۈركىيەدىكى ۋەكىلى باتۇر قاراخانلىنىڭ بايان قىلىشىچە، سايىتاجى قاسىمغا بىرقانچە خىل ئاتالمىش جىنايەت ئارتىلغان. بۇلاردىن بىرى، دۆلەتنىڭ دىنىي ئەسەبىيلىك سىياسىتىگە ئاستىرتىن قارشى تۇرۇش دەپ بېكىتىلگەن. سايىتاجىنىڭ، ئۇيغۇر رايونىدا ساقاللىق ۋە ھىجاپلىقلار دوختۇرخانىغا ئېلىنمىغان مەزگىللەردە، قېرىنداشلىق ۋە ئىنساندارچىلىق نۇقتىسىدىن ئۇلارنىڭ ئائىلىسىگە بېرىپ داۋالىشى بۇ ئاتالمىش جىنايەتكە پاكىت قىلىپ كۆرسىتىلگەن.ساۋۇتجان قاسىمنىڭ ئاكىسى سايىتاجى ھەققىدە بايان قىلىشىچە، سايىتاجى دەسلەپكى قېتىم تۇتۇلغاندا، ساقچىلار ئۇنىڭ خىزمەت ئورنىدىن كاپالەت خېتى تەلەپ قىلغان. ئەمما، ئەمما دوختۇرخانىنىڭ خىتاي رەھبىرى، بۇنداق بىر كاپالەتنامە يېزىپ بېرىشنى رەت قىلغان. ساۋۇتجاننىڭ دېيىشىچە، بۇنداق بولۇشىغا دوختۇرخانا باشلىقىنىڭ خىتاي بولۇشىدىن باشقا، سايىتاجىنىڭ كەسىپتە ئالاھىدە نەتىجە قازانىشىمۇ سەۋەب بولغان. يەنى دوختۇرخانا رەھبەرلىرى سايىتاجىنىڭ ناھىيەلەرگە دەۋەت قىلىنىشى ۋە ئىقتىسادىي جەھەتتىن روناق تېشپىىدىنمۇ بىئارام بولغان.تېلېفون زىيارەتلىرىمىز داۋامىدا، مەلۇم بىر ئىدارە خادىمى، سايىتاجى قاسىمنىڭ كومپيۇتېرىدىن ئاتالمىش قانۇنسىز ماتېرىياللار بايقالغانلىقى، بۇنىڭمۇ سايىتاجىنىڭ دىنىي ئەسەبىيلىككە باغلىنىپ جازالىنىشىغا يەنە بىر سەۋەب قىلىنغانلىقىنى ئىلگىرى سۈردى.باتۇر قاراخانلىنىڭ دېيىشىچە، سايىتاجى قاسىم ئانا تىلدىن باشقا ئىنگلىزچە ۋە خىتاي تىلىنىمۇ ياخشى بىلگەن زىيالىيلاردىن بولۇپ، مىللىتىنىڭ تەقدىرى ھەققىدە دۇنيادا بولۇۋاتقان ئىشلارغا كۆڭۈل بۆلگەن ۋە ئالاقىدار خەۋەر ماقالىلەرنى كۆرگەن بولۇشىمۇ مۇمكىن ئىكەن.يۇقىرىدا، قەشقەر ۋىلايەتلىك 2 دوختۇرخانىنىڭ ۋراچ دوختۇرى، سايىتاجى قاسىمنىڭ 25 يىللىق كېسلىشىنىڭ سەۋەبلىرى ھەققىدىكى ئېنىقلاشلىرىمىزنى دىققىتىڭلارغا سۇندۇق.
|
شپەكباەۆ اۋىلداعى سەرۆيسكە باعا بەردى30 شىلدە, 07:03:2130 شىلدە , 07:03:2120 قاراشا, 2020 اقتوبە وبلىسى وزگەرتۋ؛حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت؛ قاعيداتتارىنىڭ ورىندالۋىن باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرا وتىرىپ, اقتوبە وبلىسىنا جۇمىس ساپارىنىڭ ەكىنشى كۇنىن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت باسشىسى اليك شپەكباەۆ قارعالى اۋدانى قوسەستەك اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ ؛سەرۆيستىك اكىمدىگىنىڭ؛ قىزمەتىن تەكسەرۋدەن باستادى.؛سەرۆيستىك؛ نىسانداعى تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ تاجىريبەسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ساياساتتىڭ بارلىق تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەدى. ويتكەنى مۇنداي جۇمىس ۇلگىسى جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن جويادى جانە كۇندەلىكتى جۇمىستىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتەدى. ەگەر بۇرىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى الۋشى ازاماتتار ءتۇرلى عيمارات تابالدىرىقتارىن توزدىرۋعا ءماجبۇر بولىپ, ؛تامىرتانىستاردىڭ؛ كومەگىنە ءجيى جۇگىنەتىن بولسا, قازىرگى تاڭدا مۇنداي قاجەتتىلىكتىڭ جولى كەسىلدى. جاڭا ۇلگىدەگى سەرۆيستىك اكىمدىك جانىندا اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدىگىنىڭ بارلىق قىزمەتتەرى جۇمىس ىستەيدى: ؛قازپوشتا؛ بولىمشەسى, ۋچاسكەلىك ينسپەكتور جانە باسقالار.بۇدان بىلاي وسى تاجىريبەنىڭ ۇلگىسىندە اۋىلدارداعى بارلىق اكىمدىكتەر قىزمەت كورسەتۋدىڭ سەرۆيستىك ۇلگىسىنە كوشەدى. ولاردىڭ باستى ولشەمشارتى ؛ جۇمىستىڭ اشىقتىعى مەن قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ, سونداياق ازاماتتار ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋ. سونىمەن قاتار, بارلىق مەكتەپتەردىڭ ديرەكتورلارى ءوز كابينەتتەرىن 1قاباتقا اۋىستىردى, ال دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىنىڭ جارتىسى ازاماتتاردى قابىلداۋ ءۇشىن ؛ ؛ كابينەتتەرىن اشتى.؛مەن ازاماتتاردىڭ جايلىلىعى ءۇشىن بارلىق جاڭاشىلدىقتار شىن مانىندە ءتيىستى دەڭگەيدە جۇمىس ىستەيتىنىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن وڭىرلەر مەن اۋىلدىق وكرۋگتەردى ءوزىم ارالايمىن.بۇدان باسقا, جەرگىلىكتى جەرلەردەگى بيلىكتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى مەن پاراساتتىلىق دەڭگەيىن ارتتىرۋعا اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋدىڭ جاڭا تاجىريبەسى ىقپال ەتەتىن بولادى. سەبەبى سايلاۋشىلاردىڭ سەنىمىن اقتاۋعا دەگەن ۇمتىلىس ولار ءۇشىن باستى ىنتالاندىرۋ بولماق؛, دەدى ا. شپەكباەۆ.بۇدان ءارى بيزنەس سالاسىنداعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى زاڭنامانىڭ ورىندالۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ ماقساتىندا ول جەل ەنەرگەتيكاسى سەكتورىنداعى ؛؛ حالىقارالىق كومپانياسىنىڭ ەڭ ءىرى ينۆەستيسياسى سالىنعان ؛ ؛ جشس جەل ەلەكتر ستانسياسىنا باردى. جوباعا سالىنعان ينۆەستيسيالار كولەمى شامامەن 100 ميلليون اقش دوللارىن قۇرايدى. بىرەگەي نىساننىڭ قۋاتتىلىعى ؛ 48 مۆت, ءوڭىردى جىل سايىن 198 گۆت ساع كولەمىندە ەلەكتر ەنەرگياسىمەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل كولەم 20 مىڭ تۇرعىنى بار شاعىن قالا ءۇشىن جەتكىلىكتى. بۇدان باسقا, جەس اتموسفەراعا كومىرقىشقىل گازى شىعارىندىلارىنىڭ كولەمىن جىلىنا 172 مىڭ تونناعا قىسقارتادى.قازىرگى ۋاقىتتا وتاندىق بيزنەستى قولداۋ جانە قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ؛ ەلدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىندا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. وسىعان بايلانىستى كاسىپكەرلەر ءۇشىن بارىنشا قولايلى جاعدايلار جاساۋ قاجەت. بۇل رەتتە, ؛ ؛ جوباسى اياسىندا اگەنتتىك وسى جەل ەلەكتر ستانسياسىن قامقورلىعىنا الىپ, سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى سۇيەمەلدەۋىن ىسكە اسىراتىن بولادى.سونىمەن قاتار, ا. شپەكباەۆ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى سۇيەمەلدەنەتىن نىسان ؛ ؛اقتوبە؛ اكك؛ اق ارالادى. كاسىپورىن اقتوبە وبلىسىنداعى ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتى ىنتالاندىرادى, ونىڭ ىشىندە ينۆەستيسيالار تارتۋ دا بار. بۇگىنگى تاڭدا جوبالار قورجىنىندا جالپى سوماسى 124,4 ملرد تەڭگەگە 88 جوبا بار. جالپى, سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى سۇيەمەلدەۋ تۋرالى كەلىسىمگە جالپى سوماسى 4,2 ترلن تەڭگە بولاتىن 40 شەتەلدىك جانە جەرگىلىكتى ينۆەستور قول قويدى. جىل باسىنان قول قويىلعان مۇنداي كەلىسىمدەر سانى ؛ 10, ال سوماسى ؛ ؛28,1 ملرد تەڭگە.سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەتتىڭ باسشىسى بيزنەستى قورعاۋ جوباسى اياسىندا اگەنتتىكتىڭ تاعى ءبىر جوباسى ؛ ؛ەكوفەرما؛ جشس قۇلپىناي وسىرەتىن جىلىجايىنا تابان تىرەدى. ونىڭ تەحنولوگيالارى ساۋىردەن مامىرعا دەيىن ەگىن جيناۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بيىلعى جىلدىڭ 11 ايىندا مۇندا 20 توننادان استام قۇلپىناي ءوسىرىلدى.ىلمەك سوزدەر: شپەكباەۆ اقتوبە وبلىسى وڭداسىن ورازالين29 شىلدە 737629 شىلدە 2492
|
29سۈرە ئەنكەبۇت مەككەدە نازىل بولغان، جەمئىي 69 ئايەتئەلىف، لام، مىم .بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ الم 1 ئىنسانلار ئىمان ئېيتتۇق دەپ قويۇش بىلەنلا سىنالماي تەرك ئېتىلىمىز، دەپ ئويلامدۇ؟ . ئۇلاردىن بۇرۇن ئۆتكەنلەرنى بىز ھەقىقەتەن سىنىدۇق، ا ئىمانىدا راستچىللارنى چوقۇم بىلىدۇ، ئىمانىدا يالغانچىلارنىمۇ چوقۇم بىلىدۇ . يامان ئىش قىلىدىغانلار بىزدىن يەنى ئازابىمىزدىن قېچىپ قۇتۇلالايمىز دەپ ئويلايدۇ. ئۇلارنىڭ چىقارغان ھۆكمى نېمىدېگەن يامان! . كىمكى ا قا مۇلاقات بولۇشنى ئۈمىد قىلىدىكەن، بىلسۇنكى ا نىڭ بۇنىڭغا بەلگىلىگەن ۋاقتى چوقۇم يېتىپ كېلىدۇ، ا بەندىلىرىنىڭ سۆزلىرىنى ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، بەندىلىرىنىڭ تاشقى ۋە ئىچكى ئەھۋالىنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر . كىمكى جىھاد قىلىدىكەن، ئۇنىڭ قىلغان جىھادى ئۆزىنىڭ پايدىسى ئۈچۈندۇر، ا ھەقىقەتەن تامامى ئەھلى جاھاندىن بىھاجەتتۇر . شۈبھىسىزكى، ئىمان ئېيتقان ۋە ياخشى ئەمەللەرنى قىلغانلارنىڭ گۇناھلىرىنى يوققا چىقىرىمىز، ئۇلارنى ئەلۋەتتە قىلغان ئەمەللىرىنىڭ ئەڭ ياخشىسى بىىلەن مۇكاپاتلايمىز . ئىنساننى ئاتا ـ ئانىسىغا ياخشىلىق قىلىشقا بۇيرۇدۇق، ئەگەر ئاتا ـ ئاناڭ سېنى سەن بىلمەيدىغان نەرسىنى ماڭا شېرىك كەلتۈرۈشكە زورلىسا، ئۇلارغا ئىتائەت قىلمىغىن، سىلەر مېنىڭ دەرگاھىمغا قايتىپ بارىسىلەر، سىلەرگە قىمىشلىرىڭلارنى خەۋەر قىلىمەن . ئىمان ئېيتقان ۋە ياخشى ئەمەل قىلغانلارنى چوقۇم ياخشىلار قاتارىغا كىرگۈزىمىز . بەزى كىشىلەر: ا قا ئىمان ئېيتتۇق دەيدۇ، ا نىڭ يولىدا بىرەر ئەزىيەت تارتسا، كىشىلەر تەرىپىدىن يەتكەن كۈلپەتنى ا نىڭ ئازابى بىلەن ئوخشاش بىلىدۇ، ئەگەر پەرۋەردىگارىڭدىن مەدەت كەلسە: بىز ھەقىقەتەن سىلەر بىلەن بىللە ئىدۇق دەيدۇ. ا جاھان ئەھلىنىڭ دىللىرىدىكىنى ھەممىدىن ئوبدان بىلمەمدۇ؟ . ا مۆمىنلەرنى چوقۇم بىلىدۇ، مۇناپىقلارنىمۇ چوقۇم بىلىدۇ . كاپىرلار مۆمىنلەرگە: بىزنىڭ يولىمىز يەنى دىنىمىز غا ئەگىشىڭلار، سىلەرنىڭ گۇناھىڭلارنى بىز ئۈستىمىزگە ئالىمىز دېدى. كاپىرلار مۆمىنلەرنىڭ گۇناھلىرىدىن ئازراقمۇ ئۈستىگە ئالالمايدۇ، ئۇلار ھەقىقەتەن يالغانچىلاردۇر . ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ يۈكلىرىنى ۋە ئۇنىڭغا قوشۇپ باشقا يۈكلەرنى يەنى ئۆزلىرىنىڭ گۇناھلىرىنى ۋە ئازدۇرغانلىرىنىڭ گۇناھلىرىنى ئۈستىگە ئالىدۇ، قىيامەت كۈنى ئۇلار ئۆزلىرى ئويدۇرۇپ چىققان يالغان سۆزلىرى ئۈچۈن سوراققا تارتىلىدۇ . بىز ھەقىقەتەن نۇھنى قەۋمىگە پەيغەمبەر قىلىپ ئەۋەتتۇق، نۇھ قەۋمىنى تەۋھىدكە دەۋەت قىلىپ ئۇلارنىڭ ئىچىدە 50 يىل كەم 1000 يىل تۇردى نۇھ ئەلەيھىسسالامنىڭ قەۋمى بۇتپەرەس بولۇپ، ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىكىگە چىنپۈتمىدى. ئۇلار زالىم بولغانلىقلىرى يەنى كۇفرىدا ۋە گۇمراھلىقتا چىڭ تۇرۇپ ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغانلىقلىرىئۈچۈن، ا ئۇلارنى توپان بالاسى بىلەن ھالاك قىلدى . بىز نۇھنى ۋە كېمىدىكىلەرنى غەرق بولۇپ كېتىشتىن قۇتقۇزدۇق، توپاننى پۈتۈن ئەھلى جاھان ئۈچۈن ئىبرەت قىلدۇق . ئىبراھىمنىمۇ قەۋمىگە پەيغەمبەر قىلىپ ئەۋەتتۇق، ئۆز ۋاقتىدا ئۇ قەۋمىگە ئېيتتى: بىر ا قا ئىبادەت قىلىڭلارۋە ئۇنىڭدىن قورقۇڭلار، ئەگەر بىلسەڭلار مۇنداق قىلىش سىلەر ئۈچۈن ياخشىدۇر . سىلەر ا نى قويۇپ بۇتلارغىلا ئىبادەت قىلىسىلەر بۇتلارنى ئۆز قولۇڭلار بىلەن ياسىۋالغانسىلەر، بۇتلارنىڭ قولىدىن پايدا ـ زىيان كەلمەيدۇ ۋە يالغاننىلا ئويدۇرىسىلەر، سىلەرنىڭ ا نى قويۇپ چوقۇنۇۋاتقىنىڭلار يەنى بۇتلار سىلەرگە رىزىق بېرىشكە قادىر ئەمەس، رىزىقنى ا نىڭ دەرگاھىدىن تەلەپ قىلىڭلار رىزىق بېرىشكە پەقەت ا نىڭ ئۆزى قادىردۇر، ا قا ئىبادەت قىلىڭلار ۋە ئۇنىڭغا شۈكۈر قىلىڭلار، ا نىڭ دەرگاھىغا قايتۇرۇلىسىلەر .سىلەر مېنى ئىنكار قىلساڭلار ئىنكار قىلغانلىقىڭلار بىلەن ماڭا قىلچەزىيان يەتكۈزەلمەيسىلەر، پەقەت ئۆزۈڭلارغا زىيان يەتكۈزىسىلەر، سىلەردىن ئىلگىرىكى نۇرغۇن ئۈممەتلەرمۇ پەيغەمبەرلىرىنى ئىنكار قىلغان شۇنىڭ بىلەن ئۇلارغا ا ئازابى نازىل بولغان، سىلەرگىمۇ شۇنداق ئازاب نازىل بولىدۇ، پەيغەمبەرنىڭ مەسئۇلىيىتى پەقەت ا نىڭ ئەمرلىرىنى چۈشىنىشلىك قىلىپ يەتكۈزۈشتۇر . ئۇلار يەنى ئىنكار قىلغۇچىلار ا نىڭ مەخلۇقاتىنى دەسلەپتە يوقتىن قانداق بارلىققا كەلتۈرگەنلىكىنى، ئاندىن ئۇنى ئۆلگەندىن كېيىن تىرىلدۈرىدىغانلىقىنى كۆرمىدىمۇ؟ بۇ ا قا ھەقىقەتەن ئاساندۇر ئۇلار بۇنى قانداقمۇ ئىنكار قىلىدۇ، دەسلەپتە يارىتىشقا قادىر بولغان زات قايتا ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە ئەلۋەتتە قادىردۇر . ئېيتقىنكى، زېمىندا سەير قىلىڭلار، ا نىڭ مەخلۇقاتىنى قانداق قىلىپ يوقتىن بار قىلغانلىقىغا قاراڭلار، ئاندىن ا ئۇلارنى قىيامەتتە قايتا پەيدا قىلىدۇ، ا ھەقىقەتەن ھەممە نەرسىگە قادىردۇر . ا خالىغان ئادەمنى جازالايدۇ، خالىغان ئادەمگە رەھمەت قىلىدۇ، قىيامەتتە ا نىڭ دەرگاھىغا قايتۇرۇلىسىلەر . سىلەر مەيلى زېمىندا بولسۇن، مەيلى ئاسماندا بولسۇن،ا نىڭ ئازابى دىن قېچىپ قۇتۇلالمايسىلەر، سىلەرگە ا تىن بۆلەك دوستمۇ يوق، مەدەتكارمۇ يوق . ا نىڭ ئايەتلىرىنى ۋە ئۇنىڭغا مۇلاقات بولۇشنى يەنى ئاخىرەتنى ئىنكار قىلغانلار ئەنە شۇلار مېنىڭ رەھمىتىمدىن نائۈمىد بولدى. ئەنە شۇلار قاتتىق ئازابقا دۇچار بولىدۇ . ئىبراھىمنىڭ قەۋمىنىڭ جاۋابى: ئىبراھىمنى ئۆلتۈرۈڭلار ياكى كۆيدۈرۈڭلار! دېيىشتىن ئىبارەت بولدى. ا ئۇنى ئوتتىن قۇتۇلدۇردى ئۇلار ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامنى ئوتقا تاشلىغاندا، ا ئۇنىڭغا ئوتنى سورۇن ۋە ئامان جاي قىلىپ بەردى. ھەقىقەتەن بۇنىڭدا ئىمان ئېيتقان قەۋم ئۈچۈن ا نىڭ قۇدرىتىنى كۆرسىتىدىغان نۇرغۇن دەلىللەر بار . ئىبراھىم ئېيتتى: بۇ دۇنيادا بۇتلارغا چوقۇنۇش مەقسىتىدە يىغىلىشىڭلارنىڭ ئاراڭلاردىكى دوستلۇققا سەۋەب بولۇشى ئۈچۈن، ا نى قويۇپ بۇتلارنى مەبۇد قىلىۋالدىڭلار، ئاندىن قىيامەت كۈنى بەزىڭلارنى بەزىڭلار ئىنكار قىلىسىلەر، بەزىڭلارغا بەزىڭلار لەنەت ئوقۇيسىلەر يەنى قىيامەت كۈنى مەزكۇر دوستلۇق دۈشمەنلىككە ئايلىنىدۇ، ئەگەشتۈرگۈچىلەر ئەگەشكۈچىلەردىن ئادا ـ جۇدا بولىدۇ، ئەگەشكۈچىلەر ئەگەشتۈرگۈچىلەرگە لەنەت ئوقۇيدۇ، چۈنكى ئۇلارنىڭ دۇنيادىكى دوستلۇقى ا ئۈچۈن بولغان ئەمەس، سىلەرنىڭ جايىڭلار دوزاخ بولىدۇ، سىلەرنى دوزاختىن قۇتۇلدۇرىدىغان ھېچقانداق ياردەمچى بولمايدۇ . لۇت ئىبراھىمغا ئىمان ئېيتتى. ئىبراھىم ئېيتتى: مەن چوقۇم پەرۋەردىگارىم تەرىپىگە ھىجرەت قىلىمەن يەنى ا نىڭ رازىلىقىنى ئىزدەش يۈزىسىدىن ۋەتىنىمنى تەرك ئېتىپ، ا ئەمر قىلغان جايغا ھىجرەت قىلىپ بارىمەن. ا ھەقىقەتەن غالىبتۇر، ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر . ئىبراھىمغا ئىسھاقنى، يەئقۇبنى ئاتا قىلدۇق يەنى ئىبراھىم ئەلەيھىسسالام خۇدالىق ئۈچۈن قەۋمىدىن ئايرىلغاندىن كېيىن، ياخشى پەرزەنت ئىسھاقنى بەردۇق ۋە ئىسھاقنىڭ ئوغلى بولغان نەۋرىسى يەئقۇبنى بەردۇق، ئۇنىڭدىن كېيىن پەيغەمبەرلىكنى، كىتابنى يەنى ساماۋى كىتابلارنى ئۇنىڭ ئەۋلادىغا خاس قىلدۇق، دۇنيادىكى مۇكاپاتنى ئۇنىڭغا ئاتا قىلدۇق يەنى جەمئى دىنلاردا ئۇنى ياخشى نامغا ئىگە قىلدۇق، ئۇ ھەقىقەتەن ئاخىرەتتە ياخشى بەندىلەردىندۇر . لۇتنى قەۋمىگە پەيغەمبەر قىلىپ ئەۋەتتۇق، ئەينى ۋاقىتتا ئۇ قەۋمىگە ئېيتتى: سىلەر ھەقىقەتەن قەبىھ ئىش قىلىۋاتىسىلەر، سىلەردىن ئىلگىرى جاھان ئەھلىدىن بىرىمۇ مۇنداق قەبىھ ئىشنى قىلغان ئەمەس . سىلەر ھەقىقەتەن لىۋاتە قىلامسىلەر؟ يوللارنى توسۇپ بۇلاڭچىلىق قىلامسىلەر؟ سورۇنلىرىڭلاردا ئوپئوچۇق يامان ئىشلارنى قىلىۋېرەمسىلەر؟ ئۇنىڭ قەۋمىنىڭ جاۋابى: ئەگەر سەن راستچىللاردىن بولساڭ، بىزگە ا نىڭ ئازابىنى كەلتۈرگىن دېيىشتىنلا ئىبارەت بولدى . لۇت: پەرۋەردىگارىم! بۇزغۇنچى قەۋمگە قارشى ماڭا ياردەم بەرگىن يەنى ئۇلارنى ھالاك قىلىپ ماڭا ياردەم بەرگىن، ئۇلار بۇزغۇنچى ئەخمەقلەر بولۇپ، ئۇلارنىڭ تۈزىلىشى ئۈمىد قىلىنمايدۇ، ئۇلار گۇمراھلىققا، بۇزۇقچىلىققا چۆمۈپ كەتكەن دېدى . ئەلچىلىرىمىز يەنى پەرىشتىلەر ئىبراھىمغا پەرزەنت بېرىلىشتىن ئىبارەتخۇش خەۋەر ئېلىپ كەلگەن چاغدا، ئۇلار: بىز بۇ شەھەر ئاھالىسىنى چوقۇم ھالاك قىلىمىز، ئۇنىڭ ئاھالىسى ھەقىقەتەن زالىم ئىدى دېدى . ئىبراھىم: ئۇ شەھەردە لۇت بارغۇ يەنى لۇتقا ئوخشاش بىر ياخشى پەيغەمبەر تۇرۇۋاتقان شەھەر ئاھالىسىنى قانداقمۇ ھالاك قىىلىسىلەر؟ دېدى. پەرىشتىلەر ئېيتتى: بۇ شەھەردە بار كىشىلەرنى بىز يەنى لۇتنى ۋە ئۇنىڭغا ئەگەشكەن مۆمىنلەرنى ئوبدان بىلىمىز، ئۇنى ۋە ئۇنىڭ ئايالىدىن باشقا كىشىلىرىنى ئەلۋەتتە قۇتۇلدۇرىمىز، پەقەت ئايالى كۇفرىدا قەۋمىگە ھەمنەپەس بولغانلىقى ئۈچۈن قېلىپ ھالاك بولغۇچىلاردىن بولىدۇ . بىزنىڭ ئەلچىلىرىمىز لۇتقا كەلگەن چاغدا، لۇت ئۇلارنى قوغداپ قالالمايدىغانلىقىدىن ئەنسىرەپ قايغۇردى ۋە يۈرىكى سىقىلدى، ئۇلار ئېيتتى: سەن قورقمىغىن ۋە قايغۇرمىغىن، بىز چوقۇم سېنى ۋە ئايالىڭدىن بۆلەك كىشىلىرىڭنى چوقۇم قۇتۇلدۇرىمىز، پەقەت ئۇ قېلىپ ھالاك بولغۇچىلاردىن بولىدۇ . بۇ شەھەرنىڭ ئاھالىسى ا نىڭ ئىتائىتىدىن چىققانلىقلىرى ئۈچۈن، ئۇلارغا بىز چوقۇم ئاسماندىن ئازاب چۈشۈرىمىز . چۈشۈنىدىغان قەۋم ئۈچۈن ئىبرەت قىلىپ ئۇنىڭدىن يەنى شەھەر خارابىسىنىڭ ئىزلىرىدىن روشەن نىشاننى ھەقىقەتەن قالدۇردۇق . مەديەن ئاھالىسىگە ئۇلارنىڭ قېرىندىشى شۇئەيبنى پەيغەمبەر قىلىپ ئەۋەتتۇق، شۇئەيب: ئى قەۋمىم! بىر ا قا ئىبادەت قىلىڭلار، ئاخىرەت كۈنىدىن قورقۇڭلار، يەر يۈزىدە بۇزغۇنچىلىق قىلىپ پىتنە ـ پاسات تېرىماڭلار دېدى . ئۇلار شۇئەيبنى ئىنكار قىلدى، شۇنىڭ بىلەن ئۇلارغا قاتتىق زىلزىلە يۈزلەندى ـ دە، ئۇلار ئۆيلىرىدە ئولتۇرغان پېتى قېتىپ قېلىشتى . ئادنى ۋە سەمۇدنى ھالاك قىلدۇق، ئى ئەھلى مەككە! سىلەرگە ھەقىقەتەن ئۇلارنىڭ ھىجازدىكى، يەمەندىكى تۇرالغۇ جايلىرىدىن ئۇلارنىڭ ھالاك بولغانلىقى مەلۇم بولدى، شەيتان ئۇلارغا كۇقرىدىن ۋە گۇناھلاردىن ئىبارەت ئەمەللىرىنى چىرايلىق كۆرسەتتى، ئۇلارنى توغرا يولدىن توستى، ئۇلار ئەقىل ئىگىلىرى ئىدىلېكىن ئۇلار تەكەببۇرلۇق يۈزىسىدىن ئەقلىنى جايىدا ئىشلەتمىدى . دۇنيا ـ دەپنىسى نۇرغۇن قارۇننى، پىرئەۋننى ۋە ئۇنىڭ زۇلۇمدا ياردەمچى بولغان ۋەزىرى ھاماننى ھالاك قىلدۇق، شۈبھىسىزكى، مۇسا ئۇلارغا روشەن مۆجىزىلەرنى ئېلىپ كەلدى، ئۇلار زېمىندا چوڭچىلىق قىلدى يەنى ا قا ئىبادەت قىلىشتىن، پەيغەمبەرگە ئىتائەت قىلىشتىن بويۇنتاۋلىق قىلدى، ئۇلار ئازابىمىزدىن قېچىپ كېتەلمىدى . بۇ گۇناھكارلارنىڭ ھەربىرىنى گۇناھى تۈپەيلىدىن جازالىدۇق، ئۇلارنىڭ بەزىسىگە تاش ياغدۇردۇق، ئۇلارنىڭ بەزىسىنى قاتتىق تاۋۇش ھالاك قىلدى، ئۇلارنىڭ بەزىسىنى مال ـ مۈلكى بىلەن قوشۇپ يەرگە يۇتقۇزدۇق، ئۇلارنىڭ بەزىسىنى سۇدا غەرق قىلدۇق، ا ئۇلارغا زۇلۇم قىلمىدى، لېكىن ئۇلار ئۆزلىرىگە ئۆزلىرى زۇلۇم قىلدى . ا نى قويۇپ بۇتلارنى مەبۇد قىلىۋالغانلارنىڭ مىسالى ئۆي ياسىغان ئۆمۈچۈكنىڭ مىسالىغا ئوخشايدۇ يەنى ئۆمۈچۈكنىڭ ئۆيى ئۇنى ئىسسىق ـ سوغۇقتىن قوغدىيالمىغاندەك، ئۇلارنىڭ چوقۇنۇۋاتقان بۇتلىرىمۇ ئۇلارغا ھېچقانداق پايدا ـ زىيان يەتكۈزەلمەيدۇ، ئۆيلەرنىڭ ئەڭ ئاجىزى ئۆمۈچۈكنىڭ ئۆيىدۇر. ئەگەر ئۇلار بۇ ھەقىقەتنى بىلسە ئىدى بۇتلارغا چوقۇنمايتتى . ا ئۇلار ا نى تاشلاپ ئىبادەت قىلىۋاتقان نەرسىنى ئوبدان بىلىدۇ، ا غالىبتۇر، ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر . بىز ئىنسانلارغا قۇرئاندا ئۇلارنىڭ زېھنىغا يېقىنلاشتۇرۇش ئۈچۈن بايان قىلغان بۇ تەمسىللەرنى پەقەت ئالىملارلا چۈشىنەلەيدۇ . ا ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ھەق ياراتتى، ھەقىقەتەن بۇنىڭدا مۆمىنلەر ئۈچۈن ا نىڭ بىرلىكىنى كۆرسىتىدىغان دەلىل بار . ئى مۇھەممەد! ساڭا ۋەھىي قىلىنغان كىتابنى يەنى قۇرئاننى تىلاۋەت قىلغىن، نامازنى تەئدىل ئەركان بىلەن ئوقۇغىن، ناماز ھەقىقەتەن قەبىھ ئىشلاردىن ۋە گۇناھلاردىن توسىدۇ، ا نى ياد ئېتىش ھەممىدىن يەنى ئۇنىڭدىن باشقا ھەممە ئىبادەتتىن ئۇلۇغدۇر، ا قىلىۋاتقان ھەممە ئىشىڭلارنى بىلىپ تۇرىدۇ . ئەھلى كىتاب بىلەن پەقەت ئەڭ چىرايلىق رەۋىشتە مۇنازىرىلىشىڭلار، ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى زۇلۇم قىلغۇچىلار يەنى سىلەرگە قارشى ئۇرۇش قىلغۇچىلار ۋە فىدىيە بېرىشتىن باش تارتقۇچىلار بۇنىڭدىن مۇستەسنا، ئېيتىڭلاركى، بىزگە نازىل قىلىنغان كىتابقا ۋە سىلەرگە نازىل قىلىنغان كىتابقا ئىمان ئېيتتۇق، سىلەرنىڭ ئىلاھىڭلار ۋە بىزنىڭ ئىلاھىمىز بىردۇر، بىز ا قا بويسۇنغۇچىلارمىز . ئى مۇھەممەد! شۇنىڭدەك يەنى سەندىن ئىلگىرىكىلەرگە كىتاب نازىل قىلغاندەك ساڭىمۇ كىتاب يەنى قۇرئان نازىل قىلدۇق، بىز كىتاب بەرگەنلەر يەنى يەھۇدىيلار ناسارالار دىن قۇرئانغا ئىشىنىدىغانلار بار، بۇلاردىن يەنى مەككە ئاھالىسىدىن مۇ قۇرئانغا ئىشىنىدىغانلار بار، بىزنىڭ ئايەتلىرىمىزنى پەقەت كاپىرلارلا ئىنكار قىلىدۇ . ئىلگىرى سەن كىتاب ئوقۇشنى بىلمەيتتىڭ، خەت يېزىشنىمۇ بىلمەيتتىڭ، مۇبادا سەن كىتاب ئوقۇغان، خەت يازىدىغان بولساڭ ئۇ چاغدا ھەققە قارشى تۇرغۇچىلار چوقۇم گۇمانلىناتتى . ئۇنداق ئەمەس يەنى ئىش زالىملار گۇمان قىلغاندەك ئەمەس، قۇرئان ئىلىم بېرىلگەنلەرنىڭ كۆڭۈللىرىدە ساقلانغان روشەن ئايەتلەردۇر، بىزنىڭ ئايەتلىرىمىزنى پەقەت زالىملارلا ئىنكار قىلىدۇ . ئۇلار: نېمىشقا ئۇنىڭغا پەرۋەردىگارىدىن مۆجىزىلەر نازىل قىلىنمايدۇ دېدى. ئېيتقىنكى، مۆجىزىلەر ھەقىقەتەن ا نىڭ دەرگاھىدىدۇر مېنىڭ قولۇمدا ئەمەستۇر، مەن پەقەت بىر ئاشكارا ئاگاھلاندۇرغۇچىمەن . بىزنىڭ ساڭا ئۇلارغا تىلاۋەت قىلىنىپ تۇرىدىغان كىتابنى نازىل قىلغانلىقىمىز ئۇلارغا مۆجىزە بولۇشقا كۇپايە قىلمىدىمۇ؟ بۇ كىتابتا ئىمان ئېيتقان قەۋم ئۈچۈن شەك ـ شۈبھىسىز رەھمەت ۋە ۋەز ـ نەسىھەت بار . ئېيتقىنكى، مەن بىلەن سىلەرنىڭ ئاراڭلاردا مېنىڭ راست پەيغەمبەر ئىكەنلىكىمگە گۇۋاھ بولۇشقا ا كۇپايىدۇر، ا ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى ھەممىنى بىلىپ تۇرىدۇ، بۇتقا ئىشەنگەن، ا نى ئىنكار قىلغان ئادەملەر زىيان تارتقۇچىلاردۇر . ئۇلار سەندىن ئازابنىڭ چاپسان كېلىشىنى تەلەپ قىلىدۇ، ا ئۇلارنىڭ ھالاك بولۇشىنىڭ مۇئەييەن ۋاقتىنى بەلگىلىمىگەن بولسا ئىدى، ئۇلارغا ئازاب ئەلۋەتتە ئۇلار تەلەپ قىلغان ۋاقىتتىلا كېلەتتى، ئۇلارغا ئازاب چوقۇم ئۇلار خەۋەرسىز ھالەتتە تۇرغاندا ئۇشتۇمتۇت كېلىدۇ . ئۇلار سەندىن ئازابنىڭ تېز كېلىشىنى تەلەپ قىلىدۇ، شەك ـ شۈبھىسىزكى، جەھەننەم قىيامەت كۈنى كاپىرلارنى قورشاپ تۇرغۇچىدۇر . ئۇ كۈندە ئازاب ئۇلارنى ئۈستىلىرىدىن، ئاياغلىرىنىڭ ئاستىدىن ئورىۋالىدۇ. ا ئۇلارغا: دۇنيادا قىلغان ئەمەللىرىڭلارنىڭ جازاسىنى تېتىڭلار دەيدۇ . ئى مۆمىن بەندىلىرىم! مېنىڭ زېمىنىم ھەقىقەتەن كەڭدۇر، ماڭىلا ئىبادەت قىلىڭلار . ھەربىر جاندار ئۆلۈمنىڭ تەمىنى تېتىغۇچىدۇر، ئاندىن بىزنىڭ دەرگاھىمىزغا قايتۇرۇلىسىلەر . ئىمان ئېيتقان ۋە ياخشى ئەمەللەرنى قىلغان كىشىلەرنى جەننەتنىڭ ئاستىدىن ئۆستەڭلار ئېقىپ تۇرىدىغان ئالىي جايلىرىغا ئورۇنلاشتۇرىمىز، ئۇ يەرلەردە ئۇلار مەڭگۈ قالىدۇ، ياخشى ئەمەللەرنى قىلغۇچىلارغا بېرىلگەن مۇكاپات نېمىدېگەن ياخشى! . ئۇلار ھىجرەت قىلىشنىڭ جاپا ـ مۇشەققەتلىرىگە، ا نىڭ يولىدا يەتكەن ئەزىيەتلەرگە سەۋر قىلىدۇ، ھەممە ئىشلىرىدا پەرۋەردىگارىغا يۆلىنىدۇ . نۇرغۇن ھايۋانلار ئۆز رىزقىنى ئۈستىگە ئالالمايدۇ يەنى ئۆز رىزقىنى تېپىپ يېيىشتىن ئاجىزدۇر، ئۇلارنى ۋە سىلەرنى ا رىزىقلاندۇرىدۇ، ا سۆزۈڭلارنى ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، ئەھۋالىڭلارنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر . ئەگەر سەن ئۇلاردىن: ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى كىم ياراتتى، كۈننى ۋە ئاينى كىم بەندىلەرنىڭ مەنپەئىتى ئۈچۈن بويسۇندۇردى؟ دەپ سورىساڭ، ئۇلار چوقۇم: ا دەپ جاۋاب بېرىدۇ، ئۇلار قانداقمۇ ا نىڭ ئىبادىتىدىن باش تارتىدۇ! . ا بەندىلىرىدىن قايسى ئادەمنىڭ رىزقىنى كەڭ قىلماقچى بولىدىكەن، ئۇنى كەڭ قىلىدۇ، قايسى بەندىسىنىڭ رىزقىنى تار قىلماقچى بولىدىكەن ئۇنى تار قىلىدۇ، ا ھەقىقەتەن ھەممە نەرسىنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر . ئەگەر سەن ئۇلاردىن: بۇلۇتتىن يامغۇر سۈيىنى چۈشۈرۈپ ئۇنىڭ بىلەن ئۆلگەن زېمىننى تېرىلدۈرگەن كىم؟ دەپ سورىساڭ، ئۇلار چوقۇم ا دەپ جاۋاپ بېرىدۇ. ئېيتقىنكى، سىلەرگە قارشى پاكىتلار بار بولغانلىقتىن جىمى ھەمدۇسانا ا قا خاستۇر، بەلكى ئۇلارنىڭ تولىسى بۇ سۆزلىرىدىكى زىددىيەتنى چۈشەنمەيدۇ . دۇنيا تىرىكچىلىكى پەقەت ئويۇن ـ كۈلكە ۋە غەپلەتتىن ئىبارەتتۇر، شۈبھىسىزكى، ئاخىرەت يۇرتى ھەقىيقى ھايات يۇرتىدۇر، ئەگەر ئۇلار بىلسە ئىدى بۇ دۇنيانى ئۇ دۇنيادىن ئارتۇق كۆرمەيتتى . ئۇلار كېمىگە چىقىپ غەرق بولۇشتىن قورققان چاغلىرىدا، ا قا كامالى ئىخلاس بىلەن ئىلتىجا قىلىدۇ، ا ئۇلارنى ئامان ـ ئېسەن قۇرۇقلۇققا چىقارغان چاغدا بالا ـ قازادىن قۇتۇلدۇرغان ا نى ئۇنتۇپ، ناگاھان ا قا شېرىك كەلتۈرىدۇ . ئۇلار بەرگەن نېمىتىمىز يەنى دېڭىزدىن قۇتۇلدۇرغانلىقىمىزغا ناشۈكۈرلۈك قىلىپ باقسۇن، قالغان ئۆمۈرلىرىدىن بەھرىمەن بولسۇن، بۇلار ئىشنىڭ ئاقىۋىتىنى كەلگۈسىدە بىلىدۇ . ئۇلار يەنى مۇشرىكلار كۆرمەمدۇكى، بىز ھەرەمنى ئامان جاي قىلدۇق، ھالبۇكى، ئۇلارنىڭ ئەتراپىدىكى كىشىلەر ئەسىر ئېلىنىۋاتىدۇ ۋە ئۆلتۈرۈلۈۋاتىدۇ، ئۇلار باتىلغا ئىشىنىپ، ا نىڭ نېمىتىنى ئىنكار قىلامدۇ؟ . ا قا يالغاننى چاپلىغان ياكى ھەق كەلگەندە ئۇنى ئىنكار قىلغان ئادەمدىنمۇ زالىم ئادەم بارمۇ؟ جەھەننەمدە كاپىرلارغا جاي يوقمىدۇ؟ ئەلۋەتتە بار . بىز ئۈچۈن كۈرەش قىلغانلارنى ئەلۋەتتە يولىمىزغا يېتەكلەيمىز، ا ھەقىقەتەن ياخشى ئىش قىلغۇچىلار بىلەن بىللىدۇر .
|
قۇربانلىق مۇسۇلمانلار تورىباش بەت تەتقىقاتلار قۇرئان تەتقىقاتلىرى يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 201411032,161 قېتىم ئوقۇلدىقۇربانلىققىلىش، يەر يۈزىگە ئىنسان ئاپىرىدە بولغاندىن تارتىپ قىلىنىپ كەلگەن بىرئىبادەتتۇر. ئىنسانلاربۇ ئىبادەتنى پەيغەمبەرلىرىنىڭ كۆرسەتمىلىرى بويىچە قىلغاندا ئاللاھقائاتاپ، پەيغەمبەرلىرىنىڭ كۆرسەتمىلىرىدىن يىراقلاشقان چاغلىرىدا ئاللاھتىن غەيرىيگە ئاتاپ قىلىشقان.ئىبراھىم ۋە ئىسمائىل ئەلەيھىمەسسالامنىڭ يولىدىن يىراقلاشقان، شۇنداقلا دىنغا ئۆزلىرى چاغلاپ شەكىل بېرىشكەن مەككە مۇشرىكلىرى ئىبادەتلەرنىڭ شەرت ۋە شەكىللىرىنى ئۆزگەرتكەن، ھەتتا بەزى ئىبادەتلەرنى ئاللاھقا قىلماي، ئاللاھقا يېقىن، دەپ ئويلىغان خىيالى كىشىلەرنىڭ ھەيكەللىرىگە قىلغان. ئۇلار جۈملىدىن قۇربانلىق ئىبادىتىنىڭمۇ شەرت ۋە شەكىللىرىنى ئۆزگەرتكەن. ئاللاھقىلا قىلىنىشى كېرەك بولغان قۇربانلىقنىڭ بىر قىسمىنى ئۆزلىرى بەلگىلىگەن يەردە بۇتلىرىغا ئاتاپ قىلىشقان. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:وَجَعَلُواْ لِلّهِ مِمِّا ذَرَأَ مِنَ الْحَرْثِ وَالأَنْعَامِ نَصِيبًا فَقَالُواْ هَذَا لِلّهِ بِزَعْمِهِمْ وَهَذَا لِشُرَكَآئِنَا فَمَا كَانَ لِشُرَكَآئِهِمْ فَلاَ يَصِلُ إِلَى اللّهِ وَمَا كَانَ لِلّهِ فَهُوَ يَصِلُ إِلَى شُرَكَآئِهِمْ سَاء مَا يَحْكُمُونَمۇشرىكلار ئاللاھ ياراتقان ئېكىنلەردىن ۋە تۆگە، كالا، قوي، ئۆچكە قاتارلىق ھايۋانلاردىن ئاللاھ ئۈچۈن بىر نېسىۋە ئايرىپ، ئاندىن ئۆزلىرىنىڭ باتىل چۈشەنچىسى بويىچە: بۇ ئاللاھ ئۈچۈندۇر. بۇ شېرىكلىرىمىز ئۈچۈندۇر دېدى. ئۇلارنىڭ باتىل چۈشەنچىسى بويىچە شېرىكلىرىنىڭ نېسىۋىسى ئاللاھنىڭكىگە قوشۇلمايتتى. ئاللاھنىڭ نېسىۋىسى شېرىكلىرىنىڭكىگە قوشۇلاتتى. ئۇلارنىڭ بۇ ھۆكمى نېمىدېگەن يامان! ئەنئام 6136.ئاللاھ تائالا بۇتلارغا ئاتاپ قىلىنغان قۇربانلىقنىڭ گۆشىنى ھارام قىلغان، بۇتلارغا قۇربانلىق قىلىنىش ئۈچۈن تىكلەپ قويۇلغان تاشلارنىڭ ئۈستىدە قۇربانلىق قىلىشنى ۋە ئۇ يەردە قىلىنغان قۇربانلىقلارنىڭ گۆشلىرىنى يېيىشنى پاسكىنىچىلىق ۋە شەيتاننىڭ ئىشى، دەپ سۈپەتلەپ ئۇلاردىن يىراق تۇرۇشقا بۇيرۇغان، شۇنداقلا ئاخىرقى پەيغەمبىرى مۇھەممەد ئە.سنى ۋە ئۇنىڭ ئۇممىتىنى ئاللاھقا قۇربانلىق قىلىشقا ئەمىر قىلغان. شۇڭا مۇھەممەد ئە.س ۋە ئۇنىڭ ساھابىلىرى قۇربانلىق قىلغان.قۇرئان كەرىمدە بۇ ئىبادەتنىڭ ھۆكمى ھەققىدە روشەن ئايەتلەر بار بولسىمۇ مەزھەپلەرنىڭ كۆزقاراشلىرى پەرقلىق. مەسىلەن: ھەنەفىيە مەزھىپىدە قۇربانلىق قىلىش ۋاجىپ، قالغان ئۈچ مەزھەپتە سۈننەت. بىر مۇسۇلمان ئۈچۈن ئىبادەت دەپ قىلغان ئىشىنىڭ قۇرئان كەرىمدىكى ھۆكمىنى ۋە رەسۇلۇللاھ ئە.سنىڭ سۈننىتىدىكى تەتبىقىنى ئۆگىنىشى ئىنتايىن مۇھىمدۇر. شۇنىڭ ئۈچۈن مەن مۇناسىۋەتلىك ئايەت ۋە ھەدىسلەرنىڭ نۇرى ئاستىدا قۇربانلىق ھەققىدە ئىزدەندىم ۋە ئېرىشكەن مەلۇماتلىرىمنى قۇربانلىق ھەققىدە ساۋات سەرلەۋھەسى ئاستىدا جەملىدىم. بۇ تەتقىقاتنىڭ كەڭ ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىغا پايدىلىق بولۇشىنى ئاللاھتىن تىلەيمەن.1 قۇربان قۇربانلىق نىڭ مەنىسىئا قۇربان قربان دېگەن سۆزنىڭ لۇغەت مەنىسى:قۇربان قرباندېگەن سۆز ئەرەب تىلىدىكى قەرىبە، يەقرەبۇ، قەرۇبە يەقرۇبۇ قرب يقرب پېئىلىنىڭ مەسدىرى سۆزتومۇرى بولۇپ، لۇغەت مەنىسى يېقىنلاشماق، يېقىن بولماق، يېقىنچىلىققىلماق، دېگەنلىكتۇر. ئەھقاف سۈرىسىنىڭ 28 ئايىتىدىكى قۇربانەن قُرْبَانًا كەلىمىسى مانا مۇشۇ مەنىدە كېلىدۇ. ئاللاھ تائالا ئۇ ئايەتتە مۇنداق دەيدۇ:فَلَوْلَا نَصَرَهُمُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ قُرْبَانًا آلِهَةً بَلْ ضَلُّوا عَنْهُمْ وَذَلِكَ إِفْكُهُمْ وَمَا كَانُوا يَفْتَرُونَئۇلارنىڭ بىزنى ئاللاھقا يېقىن قىلىدۇ، دەپ ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنغان مەبۇدلىرى، نېمىشقا ئۇلارغا ياردەم قىلمىدى؟ بەلكى ئۇ مەبۇدلار ئۇلارنى تاشلىۋەتتى. ئۇ سۆز، ئۇلارنىڭ ئويدۇرمىسى ۋە ئاللاھقا چاپلىغان بوھتانىدۇر ئەھقاف 4628.ئە قۇربان قربان سۆزىنىڭ ئىستىلاھ مەنىسىقۇربانئاللاھ تائالانى رازى قىلىپ، يېقىنلىقىنى قازىنىش ئۈچۈن ھايۋان بوغۇزلىماقتۇر ۋە بۇ نىيەتتە بوغۇزلانغان ھايۋاندۇر. ئال ئىمران سۈرىسىنىڭ 183 ئايەتىدىكى قۇربانىن قُرْبَانٍ ۋە مائىدە سۈرىسىنىڭ 27 ئايەتىدىكى قۇربانەن قُرْبَانًا كەلىمىلىرى مانا بۇ مەنىدە كېلىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَيْنَا أَلَّا نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّى يَأْتِيَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ جَاءَكُمْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِي بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالَّذِي قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَئۇلار: ئاللاھ بىزنى، ئاسماندىن چۈشكەن ئوت كۆيدۈرۈۋېتىدىغان بىر قۇربانلىق مۆجىزىسى كۆرسەتمىگىچە ھېچبىر پەيغەمبەرگە ئىشەنمەسلىككە بۇيرۇغان، دېگەن كىشىلەردۇر. ئۇلارغا ئېيتقىنكى: مەندىن ئىلگىرى سىلەرگە نۇرغۇن پەيغەمبەرلەر ئوچۇق مۆجىزىلەرنى ۋە سىلەر دېگەن مۆجىزىنى ئېلىپ كەلدى. ئەگەر بۇ سۆزۈڭلار توغرا بولسا، ئۇلارنى نېمىشقا ئۆلتۈردۈڭلار؟. ئال ئىمران 3183.وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَيْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّكَ قَالَ إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَئى مۇھەممەد! ئۇلارغا ئادەمنىڭ ئىككى ئوغلىنىڭ خەۋىرىنى ئەينەن ئوقۇپ بەرگىن: ئۆز ۋاقتىدا ئۇ ئىككىيلەن بىرەردىن قۇربانلىق قىلغان ئىدى. بىرىنىڭ قوبۇل قىلىندى، يەنە بىرىنىڭ قوبۇل قىلىنمىدى. قۇربانلىقى قوبۇل قىلىنمىغىنى: مەن سېنى ئۆلتۈرۈۋېتىمەن دېۋىدى، قۇربانلىقى قوبۇل قىلىنغىنى مۇنداق دېدى: ئاللاھ پەقەت تەقۋادارلارنىڭكىنىلا قوبۇل قىلىدۇ. مائىدە 527.دېمەك، قۇرئان كەرىمدە 3 يەردە قۇربان دېگەن سۆز كەلگەن بولۇپ، ئۇلارنىڭ بىرى لۇغەت مەنىسىدە، ئىككىسى ئىستىلاھ مەنىسىدىدۇر. بەقەرە سۈرىسىنىڭ 196 ئايتىدىكىۋە ئەنئام سۈرىسىنىڭ 162 ئايىتىدىكى نۇسۇك نسك كەلىمىسى، ھەجسۈرىسىنىڭ 34 ۋە 67 ئايەتلىرىدىكى مەنسەك منسك كەلىمىسى ئەنە شۇ قۇربان دېگەن سۆز ئىپادىلىگەن مەنىنى ئىپادىلەيدۇ.ب قۇربانلىق قىلىشنىڭ شەرئى مەنىسى:قۇربانلىققىلىش، ئىقتىسادى يار بەرگەن كىشىلەر ھەر يىلى ھىجرىيە يىلنامىسى بويىچەزۇلھەججە 12 ئاي نىڭ 10 كۈنى ۋە داۋامىدىكى 3 كۈن، ئاللاھنىڭ نېمەتلىرىگە شۈكۈر ئېيتىش ۋەئاللاھقا يېقىنلىشىش مەقسىتىدە تۆگە، كالا، قوي ۋەئۆچكە قاتارلىقھايۋانلاردىن بوغۇزلاش ئارقىلىق ئۆزىنىڭ پىداكارلىق روھىنى ئىپادىلەيدىغان بىر تۈرلۈك ئىقتىسادىي ئىبادەتتۇر.زۇلھەججەئېيىنىڭ 10 كۈنى يەنى قۇربان ھېيت كۈنى ۋە داۋامىدىكى 3 كۈن ئىچىدەئۆلتۈرۈشكە ئاتالغان ۋە شۇ كۈنلەردە ئۆلتۈرۈلگەن ھايۋانغا قۇربانلىق،ئۇ ھايۋاننى يۇقىرىدىكى نىيەت بىلەن مەزكۇر كۈنلەردە ئۆلتۈرۈشكە قۇربانلىققىلىش دېيىلىدۇ.2 قۇربانلىق قىلىشنىڭ ھۆكمىقۇربانلىققىلىش، ئۇممەتنىڭ ئىچىدىن قادىر بولالىغانلارغاپەرزدۇر، قادىر بولالىغانلار قىلسا قادىر بولالمىغانلارنىڭ زىممىلىرىدىن ساقىت بولىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:1 قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ. لَا شَرِيكَ لَهُ وَبِذَلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَئېيتقىنكى: مېنىڭ نامىزىم، قۇربانلىقىم، ھاياتىم ۋە ماماتىم ئالەملەرنىڭ رەببى ئاللاھئۈچۈندۇر. ئاللاھنىڭ ھېچ شېرىكى يوقتۇر. مەن بۇنىڭغا بۇيرۇلدۇم. مەنمۇسۇلمانلارنىڭ ئاۋۋىلىدۇرمەن ئەنئام 6162163.بۇئايەتتە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ ئاللاھ تائالا تەرىپىدىن قۇربانلىققىلىشقا بۇيرۇلغانلىقى بايان قىلىنىدۇ. ئاللاھ تائالا بۇ بۇيرۇقنى كەۋسەر سۈرىسىدە بايان قىلىپ مۇنداق دەيدۇ:2 إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ. فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ. إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُئىمۇھەممەد! بىز ساڭا نۇرغۇن ياخشىلىقلارنى ئاتا قىلدۇق. ئۇنداقتا رەببىڭئۈچۈن ناماز ئوقۇ ۋە قۇربانلىق قىل. نەسلى ئۈزۈك كىشى سېنى دۈشمەن تۇتقۇچى كىشىدۇر قۇرئان كەرىمنىڭ 108 سۈرىسى كەۋسەر.پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام بۇيرۇلغانبىر ئىبادەت تەھەججۇد نامىزىدا بولغاندەك بۇ ساڭا مەخسۇس دېگەن مەنىدە بىر ئەسكەرتىش بىلەن كەلمىگەنلا بولسا، ئۇنىڭغا ئەينى زاماندا پۈتۈن ئۈممەتمۇ بۇيرۇلىدۇ. ئۇنىڭئۈستىگە تۆۋەندىكى ئايەتلەرنىڭ مەزمۇنى قۇربانلىق قىلىشنىڭ پۈتكۈلئۈممەتكە پەرز قىلىنغانلىقىغا، جۈملىدىن مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭئۈممىتىگىمۇ پەرز قىلىنغانلىقىغا كەسكىن بىر شەكىلدە دالالەت قىلىدۇ:3 وَلِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَإِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَبَشِّرِ الْمُخْبِتِينَبىزھەر ئۈممەتكە قۇربانلىق قىلىشنى بەلگىلىدۇق. بىز بۇنى، ئۇلارنىڭ ئاللاھرىزىق قىلىپ بەرگەن تۆگە، كالا، قوي ۋە ئۆچكىلەردىن ئىبارەت تۆت پۇتلۇقھايۋانلىرىنى بىسمىللاھ دەپ قۇربانلىق قىلىشى ئۈچۈن قىلدۇق. سىلەرنىڭئىلاھىڭلار يالغۇز بىر ئىلاھتۇر. ئۇنداقتا پەقەت ئۇنىڭغىلا بويسۇنۇڭلار. ئاللاھقا چىن قەلبىدىن بويسۇنغۇچىلارغا خۇش خەۋەر بەرگى ھەج 2234.يەنى ئاللاھ تائالا ھەر ئۇممەتكە، جۈملىدىن مۇھەممەد ئە.سنىڭ ئۇممىتىگل قۇربانلىق قىلىشنى بەلگىلىگەن.4 وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ. لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ. ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ.ئنسانلارنىڭ ئىچىدە ھەجنى ئېلان قىلغىن. ئۇلار پىيادە ۋە يىراق يوللاردىن كەلگەن ئۇرۇق ئۇلاغلار ئۈستىدە يېنىڭغا كېلىپ، مەنپەئەتلىرنى كۆرسۇن، ئاللاھ رىزىق قىلىپ بەرگەن تۆگە، كالا، قوي ۋە ئۆچكە قاتارلىق ھايۋانلىرىدىن بىلىنگۈچى كۈنلەردە بىسمىللاھ، دەپ قۇربانلىق قىلسۇن. ئى قۇربانلىق قىلغۇچىلار! قۇربانلىقىڭلاردىن ئۆزۈڭلارمۇ يەڭلار، موھتاجلارغىمۇ يېگۈزۈڭلار، ئۇلار بۇنىڭ بىلەن بىرلىكتە تەفەسىنى ئادا قىلسۇن، نەزىرلىرىگە ۋاپا قىلسۇن ۋە كونا ئۆي بولغان كەبىنى تاۋاپ قىلسۇن ھەج 222729.بۇ ئايەتلەردىن مۇنداق مەنىلەر چىقىدۇ: ئىبراھىم ئە.سنىڭ ھەجنى ئېلان قىلىشنى تۇيۇپ مەككىگە كەلگەنلەر ئۇ يەردە مۇنۇ تۆت ئىش ئۈچۈن كېلىدۇ:1 مەنپەئەتلىرىنى كۆرۈش،2 ئۆزلىرى بىلىدىغان كۈنلەردە قۇربانلىقلىرىنى بوغۇزلاش،3 تەپەسىنى ئادا قىلىش،4 كەبىنى تاۋاپ قىلىش. دېمەككى، قۇربانلىق ئىبادىتى ئۇلارنىڭ ئىچىدە قىلىنىپ كەلگەن بىر ئىبادەت، ئۇلار ئۇنىڭ قايسى كۈنلەردە بوغۇزلىنىدىغانلىقىنى بىلىدۇ.3 قۇربانلىق قىلىشنىڭ ھېكمىتىقۇربانلىق قىلىش، ئىسمىدىنمۇ مەلۇم بولغاندەك ئاللاھقا يېقىنلىشىش ئۈچۈن ئېلىپ بېرىلىدىغان ئىبادەتتۇر. چۈنكى ئاللاھ تائالانىڭ قۇربانلىق قىلىڭلار دېگەن مەزمۇندىكى سۆزلىرى: مۇئەييەن سۈپەتلەردىكى ھايۋانلاردىن مەلۇم كۈنلەردە بىسمىللاھ، دەپ بوغۇزلاش ئارقىلىق ماڭا يېقىنلىشىڭلار دېگەن مەنىنى ئىپادىلەيدۇ. بۇ ئايەتلەر قۇربانلىقنىڭ ھۆكمىدە زىكىر قىلىندى.ئە گۆش يېيىش ۋە يېگۈزۈشھېيت كۈنلىرى قۇربانلىق قىلىنغان مالنىڭ گۆشلىرىدىن قۇربانلىق قىلغۇچى كىشى ۋە ئۇنىڭ بالاچاقىلىرى يەيدۇ، شۇنداقلا ھېيتلاپ كەلگەنلەرگە سۇنۇلىدۇ ۋە پېقىر مىسكىنلەرگە ھەدىيە قىلىنىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:بىز سىلەرگە قۇربانلىق قىلىدىغان گەدىلىك ھايۋانلىرىڭلارنى ئاللاھنىڭ نىشانلىرىدىن قىلىپ بەردۇق. سىلەر ئۈچۈن ئۇ ھاياۋنلاردا ياخشىلىق بار. ئۇ ھايۋانلارنى قاتار تۇرغۇزۇپ قۇربانلىق قىلىشقا ھازىر ھالەتكە كەلتۈرگەن چېغىڭلاردا بىسمىللاھ، دەپ بۇغۇزلاڭلار. ئۇلارنىڭ يانلىرى يەرگە چۈشۈپ جېنى چىققاندا ئۇلاردىن يەڭلار، قانائەتچان موھتاجلارغا ۋە ئېھتىياجىنى بىلدۈرگەن موھتاجلارغا يېگۈزۈڭلار. ئاللاھ ئۇ ھايۋانلارنى سىلەرگە ئەنە شۇنداق بويسۇندۇرۇپ بەردى. شۈكۈر ئېيتقايسىلەر ھەج 2236.ئەئاللاھقا شۈكۈر قىلىشقۇربانلىق قىلىش ئاللاھ تائالا تۆگە، كالا، قوي ۋە ئۆچكە قاتارلىق ھايۋانلارنى بىزگە بويسۇندۇرۇپبەرگەنلىكى ئۈچۈن، بۇ ھايۋانلاردىن ئاللاھ بەلگىلىگەن كۈنلەرنىڭ بىرىدە ئاللاھ يولىدا سويۇشئارقىلىق ئاللاھقا شۈكۈر ئېيتقانلىق بولىدۇ. ھەج سۈرىسىنىڭ 36 ئايىتىنىڭ ئاخىرى يەنى ئۈستتە زىكىر قىلغان ئايەتنىڭ ئاخىرى بۇنىڭغا دالالەت قىلىدۇ.ب ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامنىڭ سۈننىتى تىرىلدۈرۈشئاللاھ تائالا ئەلچىلىرىدىن ئىبراھىم ئە.سدىن بىر ئىمتىھان ئالغان ۋە ئىبراھىم ئە.سنىڭ ئۇ ئىمتىھاندىن ئۆتكەنلىكىنى ئېلان قىلغان. قۇربانلىق قىلىش ئارقىلىق ئەنە شۇ ئىلاھىئىمتىھان ئەسلىنىدۇ ۋە زېھىنلەردە جانلاندۇرۇلىدۇ. ئۇ ئىمتىھاننىڭ جەريانى مۇنداق:ئۆز ۋاقتىدا ئىبراھىم ئەلەيھىسسالام ئوغلى ئىسمائىل ئەلەيھىسسالامنىقۇربانلىق قىلىپ چۈش كۆرگەن ۋەپەيغەمبەرلەرگە خاس ئىمانى ۋە ئاتىلارغاخاس مېھرى بىلەن ئوغلى ئىسمائىلغا: ئى ئوغۇلچىقىم! مەن سېنى قۇربانلىق قىلىپ چۈش كۆرۈپتىمەن، ئويلاپ باققىنا، سەن قانداق قارايسەن! دەيدۇ، ئوغۇل دادىسىغا: دادىكا! ساڭا بۇيرۇلغاننى قىلغىن. ئاللاھ خالىسا مېنىڭ سەۋر قىلغۇچىلاردىن ئىكەنلىكىمنى كۆرىسەن! دەپ جاۋاب بېرىدۇ.شۇنىڭ بىلەن: دادا بالا ئىككىيلەن ئاللاھنىڭ ئەمرىگە تەسلىم بولۇپ، ئىبراھىم ئوغلىنى دۈم ياتقۇزىدۇ، دەل بۇ ۋاقىتتا ئاللاھ تائالا ئىبراھىمئەلەيھىسسالامغا: ئى ئىبراھىم! سەن چۈشۈڭنى ئەمەلگەئاشۇردۇڭ! دەپ نىدا قىلىدۇ. ئاندىن: شۈبھىسىزكى بۇ، ئوپئوچۇق بىر ئىمتىھان ئىدى. بىز ئىبراھىمغا ئوغلىنىڭ ئورنىغا چوڭ بىر قۇربانلىق بەردۇق دەپئىبراھىم ئەلەيھىسسالامنىڭ ئىمتىھاندىن ئۆتكەنلىكىنىئېلان قىلىدۇ.4 قۇربانلىقنىڭ شەرتلىرىئەنئام سۈرىسىنىڭ 162 ۋە 163 ئايەتلىرى، كەۋسەرسۈرىسىنىڭ 2 ئايىتى، ھەج سۈرىسىنىڭ 34 ئايىتى قۇربانلىق قىلىشنىڭپەرز ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قۇيسا، ھەج سۈرىسىنىڭ 36 ئايىتى قۇربانلىققىلىنىدىغان ماللارنىڭ شەرتلىرىنى ۋە قۇربانلىقنىڭ گۆشلىرىنىڭ قانداققىلىنىشىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن بۇ يەردە ھەج سۈرىسىنىڭ 36 ئايىتىنىڭ بېشىدىكى ئەلبۇدنە دېگەن سۆز ئۈستىدە بىرئاز توختىلىشقا توغرا كېلىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ:وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ كَذَلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ. لَنْ يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ كَذَلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَبىز سىلەرگە قۇربانلىق قىلىدىغان گەۋدىلىك ھايۋانلىرىڭلارنى ئاللاھنىڭ نىشانلىرىدىن قىلىپ بەردۇق. سىلەر ئۈچۈن ئۇ ھايۋانلاردا ياخشىلىق بار. ئۇ ھايۋانلارنى قاتار تۇرغۇزۇپ قۇربانلىق قىلىشقا ھازىر ھالەتكە كەلتۈرگەن چېغىڭلاردا بىسمىللاھ، دەپ بوغۇزلاڭلار. ئۇلارنىڭ يانلىرى يەرگە چۈشۈپ جېنى چىققاندا ئۇلاردىن يەڭلار، قانائەتچان موھتاجلارغا ۋە ئېھتىياجىنى بىلدۈرگەن موھتاجلارغا يېگۈزۈڭلار. ئاللاھ ئۇ ھايۋانلارنى سىلەرگە ئەنە شۇنداق بويسۇندۇرۇپ بەردى. شۈكۈر ئېيتقايسىلەر. شۈبھىسىزكى، ئاللاھقا قۇربانلىقىڭلارنىڭ گۆشلىرىمۇ يەتمەيدۇ، قانلىرىمۇ يەتمەيدۇ. ئاللاھقا سىلەرنىڭ تەقۋادارلىقىڭلار يېتىدۇ. ئاللاھ ئۇ ھايۋانلارنى سىلەرگە ئەنە شۇنداق بويسۇندۇرۇپ بەردى. ئاللاھقا تەكبىر ئېيتقايسىلەر! ئاللاھ سىلەرگە توغرا يولنى كۆرسەتتى. ياخشى ئىش قىلغۇچىلارغا خۇش خەۋەر بەرگىن ھەج 223637.بۇ ئايەتلەرنىڭ قۇربانلىقنىىڭ شەرتلىرىگە دالالەت قىلىدىغان مۇھىم نۇقتىلىرى:1 ئەلبۇدنە الْبُدْنَ دېگەن كەلىمە. بۇ كەلىمە بەدەنە بدنة كەلىمىسىنىڭ جەمئىسى كۆپلۈك شەكلى بولۇپ، مەنىسى گەۋدىلىك، بەستلىك، كېلىشكەن، چىرايلىق دېگەنلىك بولىدۇ. بۇ كەلىمىنىڭ سۈپەت ئىكەنلىكى ۋە بۇ كەلىمىنىڭ بېشىدىكى ئەل ال،مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ ئۈممىتى قۇربانلىق قىلىدىغان ماللارنىڭگەۋدىلىك، بەستلىك، كېلىشكەن ۋە چىرايلىق ماللار بولۇشىنىڭ شەرتئىكەنلىكىگە دالالەت قىلىدۇ. بۇ ئۇ ماللارنىڭ مەلۇم ياشقا كىرگەن، سېمىز ۋە بېجىرىم بولۇشىنىڭ لازىملىقىنى تەلەپ قىلىدۇ .2 فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّئۇلارنىڭ يانلىرى يەرگە چۈشۈپ جېنى چىققاندا ئۇلاردىن يەڭلار، قانائەتچان موھتاجلارغا ۋە ئېھتىياجىنى بىلدۈرگەن موھتاجلارغا يېگۈزۈڭلار.قۇربانلىقتىن قان ئېقىتىشلا مەقسەت ئەمەس. ئەگەر ئۇنداق بولسا ئىدى، قۇربانلىق قىلىنىدىغان ھايۋاننىڭ قېنى چىقسىلا كۇپايە قىلغان بولاتتى. لېكىن قۇربانلىق قىلغۇچىنىڭ ئۆز قۇربانلىقىنىڭ گۆشىدىن ئۆزى يېيىشكە ۋە موھتاجلارغا يېگۈزۈشكە بۇيرۇلۇشى قۇربانلىق قىلىدىغان ھايۋاننىڭ سېمىز ۋە تېنى ساق بولۇشىنىڭ لازىملىقىنى تەلەپ قىلىدۇ.3 لَنْ يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْئاللاھقاقۇربانلىقلىرىڭلارنىڭ نە گۆشلىرى يەتمەيدۇ، نە قانلىرى يەتمەيدۇ. ئاللاھقاسىلەرنىڭ تەقۋادارلىقىڭلار يېتىدۇ.قۇربانلىقتىن ئاللاھقا يېتىدىغىنى ئۇنىڭ گۆشى ياكى قېنى ئەمەس، ئەكسىچە قۇربانلىق قىلغۇچىنىڭ تەقۋادارلىقىدۇر، خالاس. قۇربانلىق قىلىشتا ئاللاھقا بولغان تەقۋادارلىق ئەڭ قىممەتلىك ھايۋاننى يەنى سۈپەتلىك، ساغلام، سېمىز، بېجىرىم ۋە چىرايلىق ھايۋاننى قۇربانلىق قىلىش بىلەن ئەمەلگە ئاشىدۇ.پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ قۇربانلىق قىلىشقا بولىدىغان ھايۋانلار ۋە بولمايدىغان ھايۋانلارتوغرىسىدىكى ھەدسىلىرى ئەنە شۇ ھەج سۈرىسىنىڭ 36 ئايىتى بىلەن 36ئايىتىنىڭ مەنىلىرىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ.ئا قۇربانلىق قىلىشقا بولىدىغان ھايۋانلار:1 قۇربانلىق قىلىنىدىغان مال تۆگە، كالا، قوي ۋە ئۆچكە قاتارلىقھايۋانلاردىن بولۇشى لازىم. چۈنكى ئاللاھ تائالا ھەج سۈرىسىنىڭ 28 ۋە 34 ئايەتلىرىدەقۇربانلىق قىلىنىدىغان ماللارنى ئەنئام دەپ ئاتايدۇ. ئەنئام كەلىمىسى تۆگە، كالا، قوي ۋەئۆچكە قاتارلىق ھايۋانلارنىلا ئىپادىلەيدۇ. بۇنىڭغا ئاساسەن ئۆزى ھالال بولسىمۇ ئەنئام دېيىلمەيدىغان ھايۋانلارنىقۇربانلىق قىلىشقا بولمايدۇ. مەسىلەن: ئات، جەرەن، كېيىك، بېلىق، كەپتەر ۋە توخۇ قاتارلىق ھايۋانلارھالال بولسىمۇ، ئۇلارنى قۇربانلىق قىلىشقا بولمايدۇ. شۇڭا پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ۋە ساھابىلەر ئەنئام دېگىلى بولمايدىغان ھايۋانلاردىنقۇربانلىق قىلمىغان.2 يېشىغا توشقان بولۇشى لازىم. چۈنكى يېشىغا توشمىغان ھايۋان تاكامۇللاشمايدۇ، شۇنداقلا يۇقىرىدىكى ئايەتلەردە ئوتتۇرىغا قويۇلغان سۈپەتتە بولمايدۇ.پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: پەقەت چىشىگەن ھايۋاننىلا قۇربانلىققىلىڭلار. لېكىن چىشىگەن ھايۋان تاپالمىساڭلار، قوينىڭ 6 ئاينى توشقۇزۇپ بولغىنىنى قۇربانلىق قىلىساڭلار بولىدۇ.ھەدىستىكى چىشىگەن دېگەن سۆزنىڭ مەنىسى قۇربانلىق قىلىنىدىغان ھايۋانلاردا پەرقلىق بولىدۇ. مەسىلەن: تۆگىنىڭتۆت ياشنى توشقۇزۇپ بەش ياشقا ماڭغىنى، كالىنىڭ ئىككى ياشنىتوشقۇزۇپ ئۈچ ياشقا ماڭغىنى، قوي بىلەن ئۆچكىنىڭ بىر ياشنى توشقۇزۇپ ئىككى ياشقا ماڭغىنى چىشىگەن بولىدۇ. لېكىن ھەدىستىمۇ ئوتتۇرىغا قويۇلغاندەك قۇربانلىق قىلىش ئۈچۈن بۇنداق چىشىگەن ھايۋان تاپالمىغانلار 6 ئايلىقتىن ئاشقا پاقلاننى قۇربانلىق قىلسا بولىدۇ.ئە قۇربانلىق قىلىشقا بولمايدىغان ھايۋانلار:كور،توكۇر، قۇلىقى كېسىك، مۈڭگۈزىسۇنۇق، كېسەل ۋە بەك ئۇرۇق ھايۋانلارنىقۇربانلىق قىلىشقا بولمايدۇ. چۈنكى بۇنداق ھايۋانلار ھەج سۈرىسىنىڭ 36 ئايىتىدىكى ئەلبۇدنە گەۋدىلىك دېگەن سۈپەتكە ئۇيغۇن كەلمەيدۇ. مۇناسىۋەتلىك ھەدىسلەر:ئەلى ئىبىن ئەبى تالىپ رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دەيدۇ: رەسۇلۇللاھ ئە.سبىزنى قۇربانلىق قىلىدىغان ھايۋانلىرىمىزنىڭ كۆز ۋە قۇلاقلىرىغا دىققەت قىلىشقا، قۇلىقى ئۇچىدىن ياكى ياندىن كېسىلگەن، قۇلىقى يېرىلغان ياكى تېشىلگەن ھايۋاننى قۇربانلىق قىلماسلىققا بۇيرۇدى.بەرائ ئىبىن ئازىب رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن رىۋايەت قىلىنىدۇكى، رەسۇلۇللاھ ئە.س مۇنداق دېگەن: توكۇرلۇقى ئېنىق بولغان توكۇر، كورلۇقى ئېنىق بولغان كور كېسەللىكى ئېنىق بولغان كېسەل ۋە يىلىكى قۇرۇغان ئورۇق ھايۋان قۇربانلىق قىلىنمايدۇ.يەزىد زۇ مىسىر مۇنداق دەيدۇ: مەن ئۇتبە ئىبنى ئابدۇسسۇلەمىنىڭ يېنىغا كېلىپ: يا ئەبەۋەلىد! قۇربانلىق ئالاي دەپ چىققان ئىدىم، بولغۇدەك بىر نەرسە تاپالمىدىم، چىشلىرى چۈشۈپ كەتكەن بىر نەرسە بار ئىدى، ئۇنىڭغا كۆڭلۈم رازى بولمىدى. سىز بۇ ئىشقا نېمە دەيسىز؟ دېدىم،ئۇتبە: ئۇنى ماڭا ئەكەلمىدىڭىزمۇ؟ دېدى،مەن: سۇبھاناللاھ! ئۇ سىز ئۈچۈن جايىز، مەن ئۈچۈن جايىز ئەمەس؟ دېدىم،ئۇ مۇنداق دېدى: ھەئە، شۇنداق، سىز شەكلىنىۋاتىسىز، مەن شەكلەنمەيمەن. بىلىڭكى، رەسۇلۇللاھ ئە.س مۇنۇ ھايۋانلارنى قۇربانلىق قىلىشتىن توستى: قۇلىقى تۈۋىدىن كېسىك، مۈڭگۈزى تۈۋىدىن چىقىپ كەتكەن، بىر كۆزى قۇيۇۋېتىلگەن، ئورۇقلۇقىدىن ياكى كۈچسىزلىكىدىن پادىدىن ئايرىلىپ يېتىپ قالغان، پۇتى سۇنۇپ كەتكەن.5 قۇربانلىق قىلىشنىڭ ۋاقتىئاللاھ رىزىق قىلىپ بەرگەن تۆگە، كالا، قوي ۋە ئۆچكە قاتارلىق ھايۋانلىرىدىن بىلىنگۈچى كۈنلەردە بىسمىللاھ، دەپ قۇربانلىق قىلسۇن ھەج 2228.ئاللاھ تائالا بۇ ئايەتتە ھاجىلارنى يۇرتلىرىدا چېغىدا قىلىپ كەلگەن قۇربانلىقلىرىنى ھەج ئەسناسىدا ئەييامى مەئلۇمات أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍدا يەنى ئۆزلىرى بىلىدىغان كۈنلەردە قىلىشقا بۇيرۇيدۇ، بەقەرە سۈرىسىنىڭ 203 ئايىتىدە ئۇلارنى ئەييامى مەئدۇدات أَيَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ ساناقلىق كۈنلەردە زىكىر ئېيتىشقا بۇيرۇپ مۇنداق دەيدۇ:وَاذْكُرُواْ اللّهَ فِي أَيَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ فَمَن تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلاَ إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَساناقلىق كۈنلەردە ئاللاھقا زىكىر ئېيتىڭلار. كىمكى ئالدىراپ مىنادىن ئىككى كۈندە قايتسا، ئۇنىڭ ئۈستىدە ھېچ گۇناھ قالمايدۇ. كىمكى مىنادا يەنە بىر كۈن قالسا، ئۇنىڭ ئۈستىدىمۇ ھېچ گۇناھ قالمايدۇ. بۇ، تەقۋادار بولغانلار ئۈچۈندۇر. ئاللاھدىن قورقۇڭلار، بىلىڭلاركى سىلەر ئۇنىڭ ھۇزۇرىغا توپلىنىسىلەر بەقەرە 2203.ئەييام كۈنلەر يەۋم يومكۈننىڭ كۆپلۈك شەكلى جەمئىسى دۇر. ئەرەبچىدە كۆپلۈك شەكىل ئاز بولغاندا ئۈچنى كۆرسىتىدۇ، ئەگەر قەرىنە قوشما دەلىل بولسا ئۈچتىن ئارتۇق ساننى ئىپادىلەيدۇ.ئاللاھ تائالانىڭ أَيَّامٍ مَّعْدُودَاتٍساناقلىق كۈنلەر دېگەن سۆزى، داۋامىدىكى فَمَن تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلاَ إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ كىمكى ئالدىراپ مىنادىن ئىككى كۈندە قايتسا، ئۇنىڭ ئۈستىدە ھېچ گۇناھ قالمايدۇ. كىمكى مىنادا يەنە بىر كۈن قالسا، ئۇنىڭ ئۈستىدىمۇ ھېچ گۇناھ قالمايدۇ دېگەن سۆزىنىڭ دالالەت قىلىشى بىلەن ئۈچنى ئىپادىلەيدۇ. بۇ ئۈچ كۈن تەشرىق كۈنلىرى دەپ ئاتىلىدۇ ۋە بۇ كۈنلەردىمۇ قۇربانلىق قىلىشقا بولىدۇ. چۈنكى پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: تەشرىق كۈنلىرىنىڭ ھەممىسىدە قۇربانلىق قىلىشقا بولىدۇ.تەشرىق كۈنلىرى نەھىر كۈنىنى ھېيتنىڭ بىرىنچى كۈنىنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ. چۈنكى ھاجىلارنىڭ ساناقلىق كۈنلەردە ئاللاھقا زىكىر ئېيتىش يەنى ئاللاھۇ ئەكبەر، دەپ شەيتانغا تاش ئېتىش پائالىيىتى زۇلھەججە ئېيىنىڭ 11 كۈنى يەنى ھېيتنىڭ ئىككىنچى كۈنى باشلىنىپ ئۈچ كۈن داۋاملىشىدۇ. ساناقلىق كۈنلەردىن ئىبارەت بولغان بۇ ئۈچ كۈنگە نەھىر كۈنى ھېيتنىڭ بىرىنچى كۈنى قوشۇلسا بىلىنگۈچى كۈنلەر بولىدۇ. بۇ بىلىنگۈچى كۈنلەرنىڭ تۆت كۈن ئىكەنلىكىگە، ساناقلىق كۈنلەرنىڭ ئۈچ ئىكەنلىكى ۋە نەھىر كۈنىنىڭ بۇ ئۈچ كۈننىڭ ئىچىگە كىرمەيدىغانلىقى دەلىل بولىدۇ. بۇنى تۆۋەندىكى ھەدىسمۇ تەكىتلەيدۇ:ئۇقبەتەبنى ئامىر ر.ز دىن رىۋايەت قىلىنىدۇكى، رەسۇلۇللاھ ئە.س مۇنداق دېگەن: ئەرەفە كۈنى، نەھىر كۈنى ھېيتنىڭ بىرىنچى كۈنى ۋە تەشرىق كۈنلىرى بىز ئەھلى ئىسلامنىڭ بارىمىمىزدۇر. ئۇ كۈنلەر يېمەك ۋە ئىچمەك كۈنلىرىدۇر.پۈتۈن بۇلارغا ئاساسەن، قۇربانلىق قىلىشنىڭ ۋاقتى ھېيتنىڭ بىرىنچى كۈنى باشلىنىپ، ھېيتنىڭ تۆتىنچى كۈنى كۈن پاتقۇچىلىك داۋاملىشىدۇ. لېكىن ھېيت كۈننىڭ چىقىشى بىلەن ئەمەس، ھېيت نامىزىنىڭ ئوقۇلۇشى بىلەن باشلانغانلىقى ئۈچۈن قۇربانلىقنىڭ دەسلەپكى ۋاقتى ھېيت نامىزى ئوقۇلۇپ بولغان ۋاقىتتۇر. رەسۇلۇللاھ ئە.س مۇنداق دېگەن:قۇربانلىقىنى ھېيت نامازدىن ئىلگىرىكى بوغۇزلىغان كىشى بىلسۇنكى، بوغۇزلىغىنى، ئائىلىسىگە تەقدىم قىلغان گۆشتۇر، ئۇ ھەرگىزمۇ قۇربانلىق ئەمەستۇر.6 قۇربانلىققا ئالاقىدار باشقا مەسىلىلەر1 بىر قوي قۇربانلىق قىلىش پۈتۈن بىر ئائىلىگە كۇپايە قىلىدۇ. ئەبۇ ئەييۇب ئەلئەنسارى ر.ز مۇنداق دەيدۇ: رەسۇلۇللاھ ئە.سنىڭ دەۋرىدە بىر كىشى ئۈچۈن ۋە ئائىلىسى ئۈچۈن بىر قوي قۇربانلىق قىلاتتى. ئۇلار قۇربانلىقنىڭ گۆشىدىن ئۆزلىرى يەيتتى ۋە باشقىلارغا يېگۈزەتتى.2تۆگە يەتتە كىشىگە، كالا يەتتە كىشىگە قۇربانلىق بولىدۇ. چۈنكى پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ دەۋرىدە بىر تۆگە يەتتە كىشى ئۈچۈن، بىر كالا يەتتەكىشى ئۈچۈن قۇربانلىق قىلىنىدىغانلىقى رىۋايەت قىلىنىدۇ.3 قۇربانلىقنى ئۆلتۈرۈش جەريانىدا ئۇنىڭغا ئەزىيەت قىلىشقا بولمايدۇ. شۇڭا پىچاقنى چاقلاش يا بىلەش ئارقىلىق ئىتتىكلىتىش كېرەك. چۈنكى پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: شۈبھىسىزكى، ئاللاھ ھەر نەرسىگە ياخشىلىق قىلىش سۆيىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن مال بوغۇزلىساڭلار ياخشى بوغۇزلاڭلار، بىرىڭلار پىچىقىنى يىتتىكلەتسۇن ۋە بوغۇزلىماقچى بولغان مېلىغا راھەتلەتسۇن.4 مالغا پىچاق سۈرۈشتىن بۇرۇن بىسمىللاھ، ئاللاھۇ ئەكبەر دېيىش لازىم. بۇ پەرزدۇر. ھەج سۈرىسىنىڭ 34 ۋە 36 ئايەتلىرى بۇنىڭغا دالالەت قىلىدۇ.5 قۇربانلىقنىڭ گۆشىنى ئۈچكە تەقسىم قىلىپ، بىر قىسمىنى ئائىلىسىگە يېگۈزۈش،بىر قىسمىنى پېقىر مىسكىنلەرگە سەدىقە قىلىش، بىر قىسمىنى ئۇرۇق تۇغقان، قولۇم قوشنا ۋە دوست بۇرادەرلىرىگە ھەدىيە قىلىش ياخشىدۇر. چۈنكى ھەج سۈرىسىنىڭ 36 ئايىتىنىڭ مەزمۇنى بۇنىڭغا دالالەت قىلىدۇ.6 قۇربانلىقنىڭ تېرىسىنى ياكى سېتىپ پۇلىنى ياخشى يوللارغا سەرپ قىلىش ياخشىدۇر. چۈنكى قۇربانلىق قىلغۇچى قۇربانلىق ھايۋىنىنى ئاللاھ يولىدا ئاتىغانلىقى ئۈچۈن ئۇ ھايۋاننىڭ بىر پارچىسى بولغان تېرىسىنى ئاللاھ يولىدا بېرىۋېتىشى ياخشى ئىشتۇر.7 قۇربانلىقنى سويۇپ بەرگەن قاسساپقا قۇربانلىقنىڭ گۆشىدىن ياكى باشقائەزالىرىدىن مەسىلەن: كاللا پاچىقىنى، تېرىسىنى ئەجرىگە ھېسابلاپبېرىشكە بولمايدۇ. لېكىن قۇربانلىقنىڭ گۆشىدىن ئەجرىگە ھېسابلىماي بېرىشكە بولىدۇ.ئەلىرەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دەيدۇ: رەسۇلۇللاھ مېنى ئەۋەتىپ ئۆزىنىڭ قۇربانلىق تۆگىلىرىنى قۇربانلىققىلىشىمغا، ئۇلارنىڭ گۆش، تېرە ۋە يوپۇقلىرىنى سەدىقە قىلىشىمغا، ئۇلاردىن قاسساپقا بىر نەرسە بەرمەسلىكىمگە بۇيرۇدى. ئەلى ر.ز: قاسساپنىڭ ھەققىنى يېنىمىزدىن بېرەتتۇق، دەيدۇ. .بۇ ھەدىس يۇقىرىدىكى ئىككى مەسىلىگە دەلىل بولىدۇ.بۇ ئەسەر تۈركچەسى 2014 يىلى سۈلەيمانىيە ۋاقفى تەرىپىدىن چىقىرىلىدىغان كىتاب ۋە ھېكمەت ژورنىلىنىڭ 7 سانىدا نەشىر قىلىنغان. مائىدە سۈرىسىنىڭ 27 ئايىتىدە ئاتىمىز ئادەمئەلەيھىسسالامنىڭ ئىككى ئوغلىنىڭ قۇربانلىق قىلغانلىقىنىڭ بايان قىلىنىشىبۇنى كۆرسىتىدۇ. ئايەت مۇنداق: وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَيْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّكَ قَالَ إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ ئى مۇھەممەد! ئۇلارغا ئادەمنىڭ ئىككى ئوغلىنىڭ خەۋىرىنى ئەينەن ئوقۇپ بەرگىن: ئۆز ۋاقتىدا ئۇ ئىككىيلەن بىرەردىن قۇربانلىق قىلغان ئىدى. بىرىنىڭ قوبۇل قىلىندى، يەنە بىرىنىڭ قوبۇل قىلىنمىدى. قۇربانلىقى قوبۇل قىلىنمىغىنى: مەن سېنى ئۆلتۈرۈۋېتىمەن دېۋىدى، قۇربانلىقى قوبۇل قىلىنغىنى مۇنداق دېدى: ئاللاھ پەقەت تەقۋادارلارنىڭكىنىلا قوبۇل قىلىدۇ. مائىدە 527. قۇرئان كەرىمدە ئاللاھدىن غەيرىيگە ئاتاپ بوغۇزلانغان ھايۋاننىڭ گۆشىنىڭ ھارام قىلىنىشى بۇنىڭغا دالالەت قىلىدۇ. بەقەرە 2173؛ مائىدە 53؛ ئەنئام 6145؛ نەھل 16115. بەقەرە 2189، 196؛ ئەنفال 835. زۇمەر 393؛ يۇنۇس 1018. جاھىلىيەتتە كەبىنىڭ چۆرىسىدە تىكلەپ قويۇلغان بىر قىسىم تاشلاپ بولۇپ ئۇ تاشلارنىڭ ئالدىدا بۇتلارغا ئاتاپ قۇربانلىق قىلىناتتى ۋە قۇربانلىق قىلىنغان ھايۋانلارنىڭ قانلىرىدىن شۇ تاشلارغا سۇۋاپ قويۇلاتتى فەخرىددىن رازى 544 606 ھ، 1150 1210م، ئەتەپسىرۇلكەبىر، 5285. مۇشرىكلار كەبىنى تاۋاپ قىلىۋېتىپ مۇنداق دەيتتى: لَبَّيْكَ لاَ شَرِيْكَ لَكَ إِلاَّ شَرِيْكٌ ھُوَ لَكَ تمَلِكُهُ وَ مَا مَلَكَ خوش، مەن ئەمرىڭنى بەجا كەلتۈرۈشكە ھازىرمەن ئى ئاللاھ! سېنىڭ ھېچ شېرىكىڭ يوق، پەقەتلا بىر شېرىكىڭ بار، ئۇ ۋە ئۇ ئىگە بولغان ھەممە نەرسە سېنىڭ ئىلكىڭدە ئى ئاللاھ!. ئىبنى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دەيدۇ: ئۇلار لەببەيك لا شەرىيكە لەك خوش، مەن ئەمرىڭنى بەجا كەلتۈرۈشكە ھازىرمەن ئى ئاللاھ! سېنىڭ ھېچ شېرىكىڭ يوق دېگەن ۋاقىتلىرىدا مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام: ئىسىت سىلەرگە! بۇ يەردە توختىتىڭلار، بۇ يەردە توختىتىڭلار دەيتتى. مۇسلىم، ھەج 22، ھەدىس نومۇرى 1185. دېمەككى، ھەر قەبىلە ئۆزىنىڭ بۇتىنى ئاللاھنىڭ شېرىكى، دەپ ئېتىقاد قىلاتتى ۋە ئېكىنلىرى بىلەن تۆگە، كالا، قوي، ئۆچكە قاتارلىق ھايۋانلىرىدىن ئاللاھ ئۈچۈن بىر نېسىۋە، بۇتى ئۈچۈن بىر نېسىۋە ئايرىيتتى. ئايەتتە پۈتۈن مۇشرىكلارنىڭ بۇ باتىل قىلمىشى ئەيىبلىنىدۇ. ئىبنى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دەيدۇ: مۇشرىكلار ئېكىنلىرىدىن ۋە تۆگە، كالا، قوي، ئۆچكە قاتارلىق ھايۋانلىرىدىن ئاللاھ ئۈچۈن بىر ھەسسە، بۇتلىرى ئۈچۈن بىر ھەسسە ئايرىيتتى. ئۇلار بۇتلىرى ئۈچۈن ئايرىغىنىنى بۇتقا چىقىم قىلاتتى. ئاللاھ ئۈچۈن ئايرىغىنى بىلەن ئۆسمۈر بالىلارنى ۋە يوقسۇللارنى تەمىنلەيتتى ۋە ئۆزلىرى بۇنىڭدىن يېمەيتتى. ئەگەر ئاللاھ ئۈچۈن ئايرىغىنىدىن بۇتلار ئۈچۈن ئايرىغىنىغا بىر نەرسە چۈشۈپ كەتسە، ئۇنى شۇنداقلا تاشلىۋېتەتتى ۋە: ئاللاھ بۇنىڭدىن بىھاجەت دەيتتى. ئەگەر بۇتلار ئۈچۈن ئايرىغىنىدىن ئاللاھ ئۈچۈن ئايرىغىنىغا بىر نەرسە چۈشۈپ كەتسە ئۇنى ئېلىپ بۇتلىرىنىڭ ھەسسىسىگە قايتۇرۇۋېتەتتى ۋە: بۇ پېقىر دەيتتى. فەخرىددىن رازى 544 606 ھ، 1150 1210م، ئەتەپسىرۇلكەبىر، ج 5 158. بەقەرە 2173؛ مائىدە 53؛ ئەنئام 6145؛ نەھل 16115. مائىدە سۈرىسىنىڭ 3 ۋە 90 ئايەتلىرى. ئەنئام 6162 ۋە 163 ئايەتلەر، ھەج 2234، 36 ۋە 67 ئايەتلەر، كەۋسەر سۈرىسى بۇنىڭغا دالالەت قىلىدۇ. جۇندۇب ئىبنى سۇفيان ئەلبەجەلى ر.ز مۇنداق دەيدۇ: بىز بىر كۈنى رەسۇلۇللاھ ئەلەيھىسسالام بىلەن قۇربانلىق قىلدۇق. قارىساق، بىرقانچە كىشى قۇربانلىقلىرىنى ھېيت نامىزىدىن ئىلگىرى بوغۇزلاپتۇ. پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام قايتقان چېغىدا ئۇلارنىڭ قۇربانلىقلىرىنى نامازدىن ئىلگىرى بوغۇزلىغانلىقىنى كۆرۈپ مۇنداق دېدى: كىمكى نامازدىن ئىلگىرى بوغۇزلىغان بولسا ئورنىغا باشقا بىرىنى بوغۇزلىسۇن، كىمكى بىز ناماز ئوقۇپ بولغۇچە بوغۇزلىمىغان بولسا بىسمىللاھ دەپ بوغۇزلىسۇن بۇخارى، زەبائىھ ۋەسسەيد 5500؛ مۇسلىم، سەيد ۋە زەبائىھ ۋە ما يۇئكەلۇ مىنەلھەيۋان 1 1960، 2 1960، 3 1960؛ نەسەئى، داھايا 3 4368، 4398؛ ئىبىن ماجە، ئەداھى 12 3152.ئەنەس ر.ز مۇنداق دەيدۇ: رەسۇلۇللاھ س.ل.م يەتتە دانە تۆگىنى ئۆرە تۇرغۇزۇپ بوغۇزلىدى. مەدىنىدە مۈڭگۈزلۈك ئىككى ئالا قوچقارنى قۇربانلىق قىلدى. بۇخارى، ھەج 117، 119، جىھاد 104، 126؛ مۇسلىم ئەداھى 17 1966؛ تىرمىزى، ئەداھى 2 1494؛ ئەبۇ داۋۇد، ئەداھى 4 2793، 2794؛ نەسەئى، داھايا 2831 7، 219230؛ ئىبىن ماجە، ئەداھى 1 3120.ئەبۇ سەئىد ر.ز مۇنداق دەيدۇ: رەسۇلۇللاھ ئە.س مۈڭگۈزلۈك بىر قوچقارنى قۇربانلىق قىلدى. قوچقار قارىسىنىڭ ئىچىدە قارايتتى، قارىنىڭ ئىچىدە ماڭاتتى ۋە قارىنىڭ ئىچىدە يەيتتى يەنى قوچقارنىڭ تۇمشۇقى، كۆزلىرىنىڭ چۆرىسى ۋە پۇتلىرىنىڭ ئۇچلىرى قارا ئىدى مۇسلىم، ئەداھى 19 1967؛ تىرمىزى، ئەداھى 4 1496؛ ئەبۇ داۋۇد، ئەداھى 4 2796؛ نەسەئى، داھايا 14 7، 221؛ ئىبىن ماجە، ئەداھى 1 3120. ھەنەفىيە مەزھىپىدە قۇربانلىق قىلىش ۋاجبتۇر مەبسۇت 6171؛ ئەلكىتاب 1204؛ فىقھۇلئىبادات ھەنەفىيى 1205. ئەتتەلقىن 1262؛ ئەشرەفۇلمەسالىك 1121؛ بىدايەتلمۇجتەھىد 1595؛ فىقھۇلئىبادات مالىكى 1396؛ مۇغنىلمۇھتاج 4282؛ ئەلئۇم 2348؛ مۇختەسەرۇلمۇزەنى 1299؛ ئەلمۇھەززەب 174؛ مەتن ئەبى شۇجائ 1347؛ كىفايەتۇلئەخيار 1695؛ فىقھۇلئىبادات شافىئى 1793؛ ئەلمۇغنى 1195؛ ئەلئىقنائ 1408؛ مەنارۇسسەبىل 1189؛ ئەررەۋدۇلمۇربىئ 1291؛ ئەلئۇمدە 1206؛ ئەلكافى فى فىقھى ئىبنى ھەنبەل 1542؛ فىقھۇلئىبادات ھەنبەلىي 1493. لىسانۇلئەرەب،مۇئجەمۇ مەقايىسۇللۇغەت، مۇفرەدات ئەلفازىلقۇرئان، ئەسسىھاھ،ئەلقامۇسۇلمۇھىت قاتارلىق لۇغەت كىتابلىرىنىڭ ق ر ب بۆلۈمىگە قاراڭ. ھەج سۈرىسىنىڭ 28 ئايىتىدىن 37 ئايەتكىچە بولغان ئايەتلەرنىڭ مەزمۇنى بۇ مەنىگە دالالەت قىلىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ: وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا كېچىنىڭ بىر قىسمىدا ئويغىنىپ قۇرئان بىلەن تەھەججۇد نامىزى ئوقۇغىن، بۇ ناماز ساڭا ئارتۇقچە بىر ۋەزىپىدۇر. شۇنداق قىلساڭ رەببىڭ سېنى مەدھىيەلىنىدىغان بىر مۇقامغا ئېرىشتۈرىشى مۇمكىن ئىسرا 17779. تەفەسىنى ئادا قىلسۇن نىڭ مەنىسى توغرىسىدا تەپسىرلەردە ئاساسلىق ئىككى كۆزقاراش زىكىر قىلىنىدۇ. بىر كۆزقاراشقا ئاساسەن تەفەسنى ئادا قىلماق، ئېھرام سەۋەبىدىن بەدەندە پەيدا بولغان كىرلەرنى تازىلىماق، خۇسۇسەن تىرناقلارنى ئالماق، بۇرۇتنى كەسمەك، چاچنى چۈشۈرمەك قىرقىماق، دېمەكتۇر. يەنە بىر كۆزقاراشقا ئاساسەن تەفەسنى ئادا قىلماق، ھەم بۇ ئىشلارنى قىلماق ھەم ھەجنىڭ مىنا، ئەرەپات ۋە مۇزدەلىفىدە قىلىنىدىغان پائالىيەتلىرىنى ئادا قىلماق، دېگەن بولىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن بىزچە بۇ تەفەسىنى ئادا قىلسۇن نىڭ ئەڭ توغرا مەنىسى، ھەجنىڭ مىنا، ئەرەپات ۋە مۇزدەلىفىدە قىلىنىدىغان پائالىيەتلىرىنى ئادا قىلىپ تازىلىق قىلسۇن دۇر. بۇ قىسسە ساففات سۈرىسىنىڭ 102 ئايىتىدىن 107 ئايىتىگىچە بولغان ئايەتلەردە بايان قىلىنىدۇ. مۇسلىم، سەيد ۋە زەبائىھ ۋە ما يۇئكەلۇ مىنەلھەيۋان 13 1963؛ ئەبۇ داۋۇد، داھايا 52797 ؛ نەسەئى، داھايا 12 4378؛ ئىبىن ماجە، ئەداھى 73141. تىرمىزى، ئەداھى 6 1498؛ ئەبۇ داۋۇد، داھايا 6 2804, 2805, 2806؛ نەسەئى، ئەداھى 10 7, 217،11,12؛ ئىبىن ماجە ئەداھى 8 3142. مۇۋەتتا، داھايا 1 2,482؛ تىرمىزى، ئەداھى 5 1497؛ ئەبۇ داۋۇد، داھايا 6 2802؛ نەسەئى، داھايا 5، 6، 7 7,214, 215. ئەبۇ داۋۇد، داھايا 6 2803. مۇسنەد ئەھمەد، 27316، 317؛ بەيھەقى، ئەسسۇنەنۇسسەغىر مەناسىك 1832، ئەسسۇنەنۇلكۇبرا داھايا 9497، 498. ئەبۇ ۋادۇد، سەۋم 49 2419؛ تىرمىزى، سەۋم 59 773؛ نەسەئى، مەناسىك 195 5, 252. بۇخارى، ئەداھى 1، 4، 12، ئىيدەين 5، 23؛ مۇسلىم ئەداھى 16 1962؛ نەسەئى، ئىيدەين 30 3,193. تىرمىزى، ئەداھى 10 1505؛ ئىبىن ماجە، ئەداھى 2 3125، 10 3147؛ مۇسنەد ئەھمەد 29582. مۇسىلىم، ھەج 62350 1318؛ مۇۋەتتا، داھايا 9؛ ترمىزى، ھەج 66؛ ئەبۇ داۋۇد، داھايا 7؛ نەسەئى، داھايا 16. ئەبۇ داۋۇدنىڭ سۈنەن ناملىق ئەسىردىكى مۇناسىۋەتلىك رىۋايەت مۇنداق: جابىر ر.ز مۇنداق دەيدۇ: بىز رەسۇلۇللاھ ئە.سنىڭ دەۋرىدە بىر كالىنى يەتتە كىشى، بىر تۆگىنى يەتتە كىشى شېرىكلىشىپ قۇربانلىق قىلاتتۇق. ئەبۇ داۋۇد، داھايا 6 2807. نەسەئى، داھايا 21 4405، 26 4412؛ مۇسنەد ئەھمەد 28342؛ دارىمى، ئەداھى 10 2013؛ بەيھەقى، ئەسسۇنەنۇلكۇبرا 23 4479. بۇخارى، ھەج 112، 120، 122، ۋاكالەت 1؛ مۇسلىم، ھەج 348 1317؛ ئەبۇ داۋۇد، مەناسىك 20 1769؛ ئىبىن ماجە، مەناسىك 97 3099.
|
لۋ ءشۇن. مارجان سۇزگەن جازۋشىادەبيەت 27 مامىر، 2020ومىرگە ءبىر ءسات باسقاشا كوزبەن قاراۋعا ۇيرەتە الماسا، ونىڭ نەسى جازۋشى؟ سونى دەرەۋ تۇسىنە قويماي، بولعان وقيعانىڭ توڭىرەگىنەن اسپاي وتىرسا، نەسى وقىرمان! ادەبيەتتى استارلى شىندىقتىڭ ەستەتيكاسى دەۋ كەرەك. جازۋشى ونى قالاي قۇبىلتۋ كەرەك ەكەنىن ءوزى بىلەدى. ونىڭ كەيىپكەرلەرى بار ادامدار ما، جوق الدە ويدان جاسالعان بەينەلەر مە، ءدال سونداي وقيعا بولدى ما، جوق پا، ادەتتە بۇل ماسەلەلەردىڭ ماڭىزدىلىعى شەبەردىڭ جەتكىزۋى ءتيىس ويىنىڭ تاساسىندا تۇرادى.ادام جەۋ ەجەلدەن بار قۇبىلىس ەكەنىن بىلگەنىممەن، ونىڭ ونشا بايىبىنا بارماپپىن. زەرتتەپ كورەيىن دەپ تاريحىنا ۇڭىلسەم، ونداعى دەرەكتەردىڭ مەرزىمى جازىلماپتى. تەك قانا ءاربىر بەتىنە قايىرىم، ادەپ، مورال، مىنەز دەگەن سوزدەردى ايباقسايباق قىپ جازا بەرىپتى. جازۋشىنىڭ تەرەڭ دە ساۋلەلى جانىنان ءسۇزىپ الىنعان ءومىر شىندىعى وسى. ادەتتە ەڭ ادەمى سوزدەردى ەڭ زۇلىم ادامدار ايتۋعا اۋەس كەلەدى. بۇل ادەمى سوزدەر ادام جانىنىڭ مىڭ قۇپيالى قالتارىسىنان شىقپايدى. ولار جەبە سياقتى. بىرەۋدەن ەستىگەن، ءبىر جەردەن وقىعان، دۋالى اۋىز بىرەۋدەن قارىزعا الىنعان، يا، ءبىر كادەگە جاراتۋ ءۇشىن اركىم جانىنا بايلاپ جۇرگەن كادىمگى جەبە. بىرەۋلەر كادەسىنە جاراتا الادى، بىرەۋلەر جاراتا المايدى. ايىرماشىلىعى وسىندا عانا. ال ايتىلمايتىن، ەش جەردە تاڭبالانبايتىن سوزدەر شە؟ جالماۋىز نيەتتى كورسەتەتىن جيىركەنىشتى، سۇمپايى، كۇناھار سوزدەر. بۇل سوزدەردى تەجەپ تۇرعان نە؟ الدە بۇلار قاعازداعى قىزىلجاسىل، ادەمى جەبەلەردەن ۇيالا ما؟ الدە بۇلار جارىققا جارق ەتىپ شىعا كەلسە، تەك شىندىققا قىزمەت ەتەتىنىن شىنىمەن بىلمەي مە؟دجاو دەيتىن شونجار، سول ءوزى مەنەن قورقىپ جۇرگەن سياقتى ما، جوق الدە ماعان قاستاندىق جاساعالى ءجۇر مە، ايتەۋىر كوزقاراسى ءبىرتۇرلى.ءبورىلى اۋدانىنىڭ ءبىر جالگەر ديقانى قۋاڭشىلىقتان قاشىپ بىزگە كەلگەن بولاتىن. سوندا ول مەنىڭ اعاما: اۋىلىمىزداعى ءبىر ايتۋلى جەكسۇرىندى جۇرت ۇرىپ ءولتىرىپ ەدى، بىرنەشە ادام باتىر بولامىز دەپ ونىڭ جۇرەگىن سۋىرىپ الىپ مايعا قۋىرىپ جەپ قويدى، دەدى.بۇگىن ول وزىنشە تامىر ۇستايمىن دەگەن جەلەۋمەن مەنىڭ ارىقسەمىزدىگىمدى بايقاماق. سوسىن وسى ەڭبەگى ءۇشىن مەنىڭ ەتىمنەن كوجە قاتىقتىق الماق. مەنەن ۇيقى قاشا باستادى.ءتورت مىڭ جىل بويى توقتاۋسىز ادام ەتىن جەپ كەلگەن وڭىردە مەنىڭ دە تالاي جىلدىق ءومىرىم وتكەنىن بۇگىن عانا اڭعاردىم. قارىنداسىم شاڭىراققا ۇلكەن اعام يە بولعان كەزدە ءولدى. مۇمكىن اعام قارىنداسىمنىڭ ەتىن بىلدىرمەي تاماققا قوسىپ، بىزگە دە جەگىزىپ جىبەرگەن شىعار...مۇمكىن ادام ەتىن ءالى تاتىپ ۇلگەرمەگەن بالالار بار شىعار؟ بالالاردى قۇتقارايىق....سۇڭعىلا جازۋشىنىڭ قويانشىق كەيىپكەرى جۇيكەسى جۇندەي تۇتىلگەن مازاسىز ادام. ول كەز كەلگەن نارسەدەن، كەز كەلگەن ادامنان سەكەمدەنەدى. مەنى جەگەلى ءجۇر دەيتىن كۇدىكتى ويلارىن قاعاز بەتىنە تۇسىرە بەرەدى. بىلايشا قاراساڭ، ومىردە كەزدەسۋى مۇمكىن قاراپايىم وقيعا، قاراپايىم كەيىپكەر. ايتىلعان ويلارعا، وتكەن وقيعالارعا جىندىنىڭ ساندىراعى دەپ قاراساڭ، جەڭىل عانا نارسە. بىراق قوعامعا كادىمگى ەستى كوزبەن قارايتىن، ادامداردىڭ نيەتىن ەمەۋرىنىنەن تانيتىن جازۋشىعا مىڭميلليون وقىرماننىڭ باسىن قويانشىقتىڭ شاتپاقتارىمەن قاتىرىپ نە كورىندى؟ ءالسىزدى باسىنۋعا، قورعانسىزدى قورلاۋعا، اۋرۋدى اياۋعا، شالىس باسقاندى جازالاۋعا، اقىر سوڭىندا تەكەتىرەسكەندى ولتىرۋگە، ول ازداي تىرىدەي جەپ قويۋعا دايار تۇراتىن ادام تابيعاتىنداعى جاۋىزدىقتى كورسەتۋ ءۇشىن قويانشىقتىڭ قولجازباسىن جاريالادى ەمەس پە؟ەندىگى ءبىر اڭگىمەسى قۇسا. ادام جانىنىڭ قامىرىقتى، قايعىلى كۇيىن قارا سوزبەن ورنەكتەۋ وڭاي ەمەس. اقيقاتتى، شىندىقتى اركىم وزىنشە قابىلدايدى. بىرەۋ ونى كوتەرە الماعان سوڭ، وماقاسا قۇلايدى. بىرەۋدىڭ ج ۇلىنى ۇزىلەدى. ال بىرەۋلەر ءومىر بويى قۇسا بوپ وتەدى.جاڭا ۇيلەنگەن جۇپ نەگە اجىراستى؟ تىرشىلىكتىڭ قاتال سىناعىنان بىرگە وتۋگە نە كەدەرگى بولدى؟ ادام جانىنا ميكروسكوپپەن ۇڭىلەتىن سۋرەتكەر ەرلىزايىپتىنىڭ تابيعاتىنداعى الاقۇلالىقتى بىردەن الدىڭىزعا جايىپ سالادى. ەكەۋى ەكى ءتۇرلى ادام. بىرەۋى جاقسى كورگەندى ەكىنشىسى جاقسى كورمەيدى. بىرەۋى بايقاعاندى، ەكىنشىسى بايقامايدى. بىرەۋى قابىلداعاندى، ەكىنشىسى قابىلدامايدى. قىسقاسى، ەكەۋى ءبىرءبىرىن تولىقتىرمايدى. اجىراسىپ كەتەتىنى اڭگىمە باستالعاندا ايەلدىڭ ەرى الىپ كەلگەن گۇلدى سۋ قۇيماي، ءولتىرىپ الاتىنىناناق بەلگىلى بولادى...جالپى، اجىراسۋدىڭ سوڭى ەرىن قۇسالىققا سالدىرىپ، ايەلدى ولىمگە اپارعان شىعارمالار قاي ەلدىڭ ادەبيەتىندە دە از بولماسا كەرەك. بىراق وقيعانى ءوز حالقىنىڭ ءداستۇرى مەن تانىمى، پايىمى مەن كوزقاراسى تۇرعىسىنان ورنەكتەۋ، ءوز حالقىنا، ءوز قوعامىنا ءتان تىرشىلىكتىڭ ىرعاعىن بۇزباي كورسەتۋ حاس شەبەردىڭ عانا قولىنان كەلەدى. تىرشىلىكتىڭ قاتال سىناعى مەنمىن دەيتىن كەۋدەمسوقتىڭ ءوزىنىڭ اپىگىن باسىپ، نەبىر مارعاسقانىڭ جانىن جاسىتادى. ال ەستى جانعا دۇنيەگە كوزدى كەڭ اشىپ قاراۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتىپ كەتەدى. جازۋشى كەيىپكەرىنىڭ قۇسا ءحالى كاتارسيس سياقتى. ءبىر كۇنى ونىڭ جانى تازالاناتىنىنا، جادىرايتىنىنا سەنگىڭ كەلەدى...لۋ ءشۇن قىتاي ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى. تىرشىلىكتەن مارجان سۇزگەن ەرەكشە قابىلەت يەسى لۋ ءشۇن شىعارماشىلىعىنىڭ التىن ارقاۋى جۋڭگو حالقىنىڭ تۇرمىسسالتىنداعى، دۇنيەگە كوزقاراسىنداعى، اقىلويى مەن نانىمسەنىمىندەگى باستى ەرەكشەلىكتەر. ونىڭ كىشكەنتاي، ەلەۋسىز، ءتىپتى ءوز وزىنە كوڭىلى تولمايتىن كەيىپكەرلەرى ەشكىم كورمەيتىن، ەشكىم ءمان بەرمەيتىن دۇنيەلەردى بايقاپ، تالداپ، تارازىلايدى. ونىڭ سول كەيىپكەرلەرى بولاشاققا، جاقسىلىقتىڭ، ادىلدىكتىڭ ۇستەمدىك قۇراتىنىنا سەنەدى. بار جاماندىق مەنىمەن كەتسىن دەپ جانتالاسادى.
|
ەلدىك تاڭبا ەل مۇراتىقانشاما ۇرپاق اڭساپ، ارمانداپ، زارىعىپ جەتكەن تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەنىمىزگە دە ءۇش ون جىلدىقتىڭ ءجۇزى بولىپ قالدى. بوداندىقتىڭ قامىتى القىمنان الىپ، تىنىستى تالاي تارىلتتى. قاسىرەت تاڭباسىن دا كيگىزبەي قويمادى. بىراق قايسار قازاقتى نيەتى قاراۋلار جويا دا، جوعالتا دا المادى. ەلىمايلاپ! ءجۇرىپ قازاق ەلدىگىنە جەتتى. بۇرىنعى بابالار ءبورىلى بايراق، اق تۋ ۇستاسا، بۇگىنگى جۇرتىمىز ءۇش بىردەي ەلدىك بەلگىسىن ورنىقتىرىپ وتىر.ءيا، مەملەكەتتىك رامىزدەر، ونىڭ ازات ەلدە قابىلدانۋى قۇبىلىس. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ 1992 جىلى 4 ماۋسىمدا مەملەكەتتىك تۋىمىز بەن ەلتاڭبامىزدىڭ جانە ءانۇرانىمىزدىڭ مۋزىكالىق رەداكتسياسى تۋرالى تاريحي زاڭدارعا قول قويدى. 6 ماۋسىم كۇنى شارىقتا، شارلا، كوكتە، كوك بايراعىم ع.قايىربەكوۆ، دەپ اسپانمەن استاسقان كوك تۋ كوككە كوتەرىلىپ، شاراسى كەڭ شاڭىراق قاناتتى تۇلپار قاناتىمەن كومكەرىلگەن ەلتاڭبا تۇعىرعا قوندى. التى اي وتكەن سوڭ، ياعني 1992 جىلعى 11 جەلتوقساندا رۋحىمىزدى اسقاقتاتىپ مەملەكەتتىك ءانۇرانىمىزدىڭ ءماتىنى بەكىتىلدى. سودان بەرى دە 28 جىل وتە شىعىپتى.حالىقتىڭ قولداۋىمەن بەكىتىلگەن رامىزدەرىمىز اتا زاڭنىڭ 34بابىندا: اركىم رەسپۋبليكانىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىن قۇرمەتتەۋگە مىندەتتى دەپ تياناقتالدى. ۇلت رامىزدەرى ويسانامىزدى سەرپىلتىپ عانا قويماي، پاراساتپايىمىمىزدى بەكىتىپ، سەلكەۋى بار سەنىمدى ءبىرجولاتا ورنىقتىردى. سول قۇندىلىققا قاي كەزدە دە ق ۇلىقسىزدىق تانىتپاي، ادال قۇل بولا ءبىلۋ ۇلتىم دەگەن ويلى جانعا سىن. قىمباتىڭا باس يۋ دە وسكەندىكتىڭ بەلگىسى.ارعى اتام ەر تۇرىك، ءبىز قازاق ەلىمىز! دەپ جىر جامپوزى ماعجان جۇماباەۆ ايتقانداي، سول مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز قازىر قازاق ەلىن التى قۇرلىققا تانىتىپ، ابىرويىمىزدى اسىرىپ، بەدەلىمىزدى بيىكتەتىپ تۇر. تورتكۇل دۇنيەدە ءدۇيىم جۇرت جينالسا، الەم نازارىن اۋدارعان ءدۇبىرلى جارىس وتسە كوك تۋىمىز جەلبىرەپ، ءانۇرانىمىز شىرقالادى. مۇنداي ساتكە كۋا بولعان تۇستا، قانشا جەردەن توڭمويىن بولساڭ دا تولقىماي تۇرۋىڭ مۇمكىن ەمەس. ەل ازاماتىمىن دەپ ەڭسەڭدى تىك ۇستايسىڭ. رۋحىڭ كوتەرىلەدى. توڭىرەگىڭە مەن دە بارمىن دەيسىڭ. وسىندايدا كونفۋتسيدىڭ: الەمدى نىشاندار مەن رامىزدەر بيلەيدى، دەگەن ءسوزى ەرىكسىز ويعا ورالاتىنى بار.ەلدىكتىڭ باستى بەلگىلەرىنىڭ كوشباسى سانالاتىن رامىزدەرىمىزدى تانىپ ءبىلۋ ءىسى بۇگىندە بەكەمدەلىپ كەلەدى. جىل سايىن 4 ماۋسىم مەملەكەتتىك رامىزدەر كۇنى رەتىندە اتالىپ، بۇل قاپىسىز جالپىحالىقتىق ىسكە اينالدى. وسى حالىقتىق ءىستىڭ ورنىعۋىنا وزىندىك ۇلەسىن قوسىپ، العاش رەت ءرامىزدى تانۋ ءىلىمىن تۇڭعىش باستاعان ازامات، ول قارىمدى قالامگەر، قوعام قايراتكەرى ەربول شايمەردەن ۇلى ەدى. تۇڭعىش مەملەكەتتىك ءرامىزىمىزدى قابىلداۋ كوميسسياسىنىڭ حاتشىسى قىزمەتىن اتقارا ءجۇرىپ، تاريحي شەشىمدى جۇرتقا جەتكىزۋدە ونىڭ اتقارعان جۇمىسى ەرەكشە بولدى. باستاۋ باسىنان باستاپ اتقارىلعان جۇمىستى سارالاي جازىپ وتىردى.وسى ارادا ونىڭ ءوزىم عانا دەمەيتىن كىسىلىگى مەن كىشىلىگىن ەسكە تۇسىرە كەتەلىك. رامىزدەرىمىز قابىلدانعان سوڭ، حالقىم دەگەن قايسار قازاق سەيداحمەت بەردىقۇلوۆ سەرىكتەس ءىنىسى ءارى شاكىرتى ەربولعا: ەندى وسىنى تاريحيتانىمدىك تۇرعىدا حالىققا جەتكىزۋ سەنىڭ ەنشىڭدە، دەگەن تىلەگىن مۇلتىكسىز ورىنداپ، قىرۋار جۇمىستارىنىڭ اراسىندا جانكەشتىلىكپەن جازعان العاشقى ەڭبەگىن، قازاق ەلىنىڭ رامىزدەرى 1993 دەگەن تۋ تۇستەس كىتابىن شىعارىپ بەرگەنىن باقيعا اتتانعانشا ايتىپ ءجۇردى. ول كەزدە ۇلت ىسىنە ۇمتىلىس بولەك ەدى عوي. جيناق كەيىن كوركەم عىلىمي پايىمدارمەن تولىقتىرىلىپ، ءتۇرلى سۋرەتتەر قوسىلىپ، ەلدىك اڭسارعا ۇيىتىپ، ۇرپاقتى وتانشىلدىققا باۋلىپ، ورتاق مۇددەگە جۇمىلدىرىپ الدەنەشە رەت جارىق كوردى. الەمنىڭ التى تىلىنە اۋدارىلىپ، مەملەكەتىمىزدىڭ رامىزدەرىمەن بىرگە، ارعى تاريحىمىزدان دا حاباردار ەتكەنىن ەسكە سالا كەتەلىك. قازىر بۇل ەڭبەك ەلتانۋ الىپپەسىنە اينالدى دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس.وسى ارادا مىنا ءبىر ۇسىنىسىمىزدى بىلدىرە كەتسەك دەيمىز. وتكەن جىلى ەربول شايمەردەن ۇلىنىڭ كىندىك قانى تامعان جەر، الىپتار مەكەنى، قىزىلجار جۇرتشىلىعى تۇڭعىش ءرامىز تانۋشى ەربول شايمەردەن ۇلى دەگەن تاقىرىپتا ۇلكەن جيىن وتكىزدى. بۇل القالى جيىندا مەكتەپ وقۋشىسىنان باستاپ، بارلىق جۇرتشىلىق مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز تۋرالى وي ءبولىسىپ، قۇندىلىعىمىزدىڭ قۇنىن ارتتىرۋ ءۇشىن وسىنداي يگىلىكتى ءىسشارانى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە وتكىزسە دەگەن ۇسىنىستارىن بىلدىرگەن ەدى. شىنىندا، رامىزدەر كۇنىنە وراي، اتالعان تاقىرىپتا رەسپۋبليكالىق كونكۋرس ۇيىمداستىرىپ، جۇرتىمىز بىرگە جۇمىلسا ەلدىك بەلگىمىزدىڭ مارتەبەسى بيىكتەپ، كەيىنگى تولقىن تەرەڭ تانىپ بىلۋگە جول اشىلار ەدى. ەلدىك تاڭبانىڭ ەل مۇراتى ەكەنىن ءنتۇسىنىپ تۇيسىنەر ەدى.
|
دۇكەننىڭ كوكسەگەنى قازاق كوشىنىڭ توقتاۋى ما؟11519 72 پىكىر 22 ماۋسىم, 2017 ساعات 21:03قر باس پروكۋرورى ج.ق.اسانوۆقاقر شك ستەر ءمينيسترى ق.ن.قاسىموۆقاقۇرمەتتى جاقىپ قاجمانۇلى!سوڭعى ۋاقىتتا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىندا تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا كەلۋىنە شەكتەۋ قويىلعانى، ناقتالاپ ايتساق، ولاردىڭ شەتەلگە شىعۋ تولقۇجاتتارىنىڭ جيىلىپ الىنعانى، ەلىمىزگە كەلىپ تۇراقتى تىركەۋگە تۇرعان قانداستارىمىزدىڭ ەلىمىز تاراپىنان بەرىلگەن ىقتيارحاتىنا تارتىپ الىنعانى، ءسويتىپ قىتاي ۇكىمەتى جاعىنان تۋىسقاندرىمىزدىڭ ساياسي قىسىمعا ۇشىراپ جاتقانى تۋرالى سان ءتۇرلى اڭگىمەنىڭ باقتا ءجيى جازىلا باستاعانى ءمالىم.وسى ماسەلەگە بايلانىستى، ەۋرازيا ارناسىنىڭ جاڭالىقتار قىزمەتى تىلشىسىنە قىتايتانۋشى، ل.ن. گۋميلەۆ اتىداعى ەۇۋ فيلولوگيا فاكۋلتەتى قىتاي ءتىلى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، پروفەسسور، عىلىم دوكتورى، حالىقارالىق الاش ادەبي سىيلىعىنىڭ يەگەرى دۇكەن ءماسىمحانۇلى وزگەشە ءبىر پىكىر ايتتى.قىتايتانۋشى دۇكەن ءماسىمحانۇلىنىڭ ايتۋىنشا، قىتاي ۇكىمەتىنىڭ ول ەلدەگى ەتنيكالىق قازاقتارعا بۇلايشا قىسىم جاساۋىنا ەڭ باستى سەبەپ: بىرىنشىدەن، بۇعان مىنا ءدىني ەكسترەميزم قىتايداعى شىڭجاڭداعى كەيبىر جاعدايلار مۇرىندىق بولىپ وتىر. ياعني، شىڭجاڭنان كەلگەن قازاق اعايىندار، ۇيعىرلار. بۇلار وسى قازاقستانعا كەلىپ، ىقتيارحات الىپ نەمەسە ازاماتتىق العاننان كەيىن، كەيبىر جاستار سەرياعا بارىپ، جيھات سوعىسىنا قاتىسقان. ودان كەيىن كەيبىر جاستار نەمەسە جاسامىس كىسىلەر بولسا دا، ولار وسى قازاقستاندى ترانزيتتىك مەملەكەت ەتىپ، ساۋدا ارابياسىنا قاجىلىق ساپارعا بارىپ، سودان ارى قاراي قالىپ قويىپ، شىعىس تۇركىستاننىڭ ازاتتىعى دەگەن ۇيىمدارىنا قوسىلىپ، جالپى قىتايدىڭ ساياساتىنا قارسى ۇيىمدارعا مۇشە بولعان...دىعى ەكەن. پروفەسسور، عىلىم دوكتورى، حالىقارالىق الاش ادەبي سىيلىعىنىڭ يەگەرى دۇكەن ءماسىمحانۇلى بۇل پىكىردى جايدانجاي ايتپاسا كەرەك.د.ءماسىمحانۇلىنىڭ بۇل دەرەكتى قايدان العانىن نەمەسە بۇل سوزدەردى قانداي دەرەكتەرگە سۇيەنىپ ايتقانىنقازاقستان رەسپۋبليكاسىنا شىڭجاڭنان كەلىپ ىقتيارحات نەمەسە ازاماتتىق العان قانشا قازاق سەرياعا بارىپ، جيھات سوعىسىنا قاتىسقانىن جانە شىعىس تۇركىستاننىڭ ازاتتىعى دەگەن ۇيىمدارىنا قوسىلعانىنقازاقستان رەسپۋبليكاسىنا شىڭجاڭنان كەلىپ ىقتيارحات نەمەسە ازاماتتىق العان قانشا ۇيعىر سەرياعا بارىپ، جيھات سوعىسىنا قاتىسقانىن جانە شىعىس تۇركىستاننىڭ ازاتتىعى دەگەن ۇيىمدارىنا قوسىلعانىنقازاقستان رەسپۋبليكاسىنا شىڭجاڭنان كەلىپ، سەرياعا بارىپ، جيھات سوعىسىنا قاتىسقان جانە شىعىس تۇركىستاننىڭ ازاتتىعى دەگەن ۇيىمدارىنا قوسىلعان ۇيعىرلار بولسا، ول ۇيعىرلارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ىقتيارحاتىن نەمەسە ازاماتتىعىن كىم، قاشان، قانداي سەبەپپەن بەرگەنىن جەكەجەكە انىقتاپ، ءتيىستى اشىق اقپارات بەرۋلەرىڭىزدى، ەگەر بۇل دەرەك جالعان بولسا، دۇكەن ءماسىمحانۇلىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋلارىڭىزدى سۇرايمىن!
|
داعدارىسقا قارسى قابىلدانعان شارالار تيىمدىلىگىن كورسەتىپ وتىرەلباسى 05 ماۋسىم، 2020قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ توراعالىعىمەن سامۇرىققازىنا ۇلتتىق ءالاۋقات قورىن باسقارۋ جونىندەگى كەڭەستىڭ وتىرىسى ءوتتى.كەڭەستە سامۇرىققازىنا اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ قازىرگى قىزمەتى، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋ بويىنشا قابىلدانىپ جاتقان شارالار، سونداياق كەڭەستىڭ وتكەن وتىرىسىندا بەرىلگەن تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋ بارىسى قارالدى. جيىندا ءسوز باستاعان ەلباسى سامۇرىققازىنا قورى ەل دامۋىندا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن اتاپ ءوتتى. بيىل ءبىز اۋىر سىناقتارعا تاپ بولدىق. كوروناۆيرۋس پاندەمياسى جاھاندىق ەكونوميكالىق داعدارىسقا اكەپ سوقتى. الەمدىك ەكونوميكا مەن ساۋدا ءوسىمى توقتادى. بۇل فاكتورلاردىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزعا كەرى اسەرىن تيگىزىپ وتىر. وسى ورايدا قالىپتاسقان كۇردەلى احۋالعا تەز بەيىمدەلۋگە جانە داعدارىستى ەڭسەرۋگە سەپتىگىن تيگىزەتىن ەكونوميكانىڭ نەگىزگى درايۆەرلەرىن ايقىنداۋىمىز ءتيىس. ءساۋىر ايىندا ءبىز داعدارىستان كەيىنگى كەزەڭدە ەكونوميكامىزدى قالاي كوتەرۋ كەرەك ەكەنىن تالقىلادىق. پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆ ناقتى شارالار جونىندە مالىمدەمە جاسادى. ۇكىمەت ەكونوميكالىق ءوسىمدى قالپىنا كەلتىرۋ جوسپارىن بەكىتتى. بۇل شارالار دەر كەزىندە قابىلداندى جانە قازىرگى احۋالعا ساي ورىندالىپ جاتىر.ەكونوميكامىزدى ءارى قاراي دامىتۋدا سامۇرىققازىنا ۇلتتىق ءالاۋقات قورى باستى ءرول اتقارادى. قازاقستاننىڭ بارلىق نەگىزگى كومپانيالارى وسى قوردىڭ قۇرامىنا كىرەدى. قور كومپانيالارىنىڭ جيىنتىق اكتيۆتەرى 28 ترلن تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل ءىجوءنىڭ 40ى. مۇندا 300 مىڭ قىزمەتكەر جۇمىس ىستەيدى. قيىندىقتارعا قاراماستان كومپانيالاردىڭ ءبارى جۇمىسىن جالعاستىرىپ جاتىر. وتكەن جىلعى قور كورسەتكىشتەرىنىڭ ءوسۋ قارقىنى بيىل رەزەرۆ قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرگەنىن بايقاپ وتىرمىز. ەندى كومپانيالاردىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن ناقتى شارالار قابىلداۋ قاجەت، دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.كەڭەس وتىرىسىندا قوردىڭ قازىرگى جۇمىسى مەن جاڭا باستامالارى، وتاندىق شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋ ءىسشارالارى، تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋى جانجاقتى قارالدى. اتالعان ماسەلەلەر جونىندە الدىمەن سامۇرىققازىنا ۇلتتىق ءالاۋقات قورى اقنىڭ باسقارما توراعاسى احمەتجان ەسىموۆ بايانداما جاسادى. الەمدىك ەكونوميكادا ورىن العان رەتسەسسيا مەن قاۋىپتى ىندەتتىڭ كەڭىنەن تارالۋى قورعا كىرەتىن كومپانيالاردىڭ اعىمداعى جۇمىسىنا ايتارلىقتاي ىقپال ەتتى. وسىعان وراي كومپانيالاردىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان بىرقاتار شارالار قابىلدانىپ، ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. 19 پاندەمياسى، مۇناي باعاسىنىڭ تومەندەۋى، ۇلتتىق ۆاليۋتا باعامىنىڭ وزگەرۋى تەرىس اسەرىن تيگىزدى. قوردىڭ تازا كىرىسى بيىل 1،2 ترلننان 167 ملرد تەڭگەگە دەيىن تومەندەمەك. ەڭ كوبى قازمۇنايگاز 80عا دەيىن كىرىسىن جوعالتادى دەپ كۇتىلىپ وتىر. اۋە جانە تەمىر جولدارىنىڭ جولاۋشىلار اينالىمى كولەمى 40عا دەيىن ازايماق. وسىعان بايلانىستى بىرقاتار شارالار قولعا الىندى. قارجى رەزەرۆى قۇرىلدى، 8 ملرد سىرتقى قارىز وتەلدى. قازىرگى جاعدايدا كومپانيانىڭ كۇردەلى وپەراتسيالىق شىعىندارىن 429 ملرد تەڭگەگە وڭتايلاندىردىق. مۇنىڭ ءبارى بەلگىلى ءبىر قارجى رەزەرۆىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇل ەنەرگەتيكا، مۇنايگاز، ۋران، تەلەكوممۋنيكاتسيا، پوشتا جانە باسقا دا سالالار كاسىپورىندارىنىڭ جۇمىس ىستەۋىن، وندىرىستىك پەرسونالدى قىسقارتۋسىز ساقتاۋدى جانە قىزمەتكەرلەرگە جالاقىنى ۋاقتىلى تولەۋدى قامتاماسىز ەتەدى، دەدى ا.ەسىموۆ.ونىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتىق ەكونوميكانى جانە وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قولداۋ باعىتىندا كوپتەگەن جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. بىرىنشىدەن، ساتىپ الۋ تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋ قولعا الىندى. بۇل ءبىر كوزدەن اشىق تەندەرگە ءوتۋ. وسى ۋاقىت ىشىندە قور ءبىر كوزدەن ساتىپ الۋ كولەمىن 5 ەسەگە تومەندەتىپ جانە اشىق تەندەرلەردىڭ كولەمىن 5،5 ەسەگە ارتتىرىپتى. مۇنداي قادامدار 376 ملرد تەڭگەنى ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەردى. كەلەسى باعىت حولدينگ ىشىندەگى ساتىپ الۋدى وڭتايلاندىرۋ بولدى. بۇرىن حولدينگ ىشىندە 4،5 مىڭ پوزيتسيا بولسا، ول 21 ەسە تومەندەگەن. ال ساتىپ الۋ كولەمى اقشالاي 1،9 ترلن بولسا، قازىر 0،5 ترلن تەڭگە. بۇل باسەكەلى ورتاعا 819 ملرد تەڭگە بەرۋگە جاعداي تۋعىزدى. مۇنداي ساتىپ الۋلارعا 17 مىڭ بيزنەس سۋبەكتىسى قول جەتكىزدى جانە قور كومپانيالارى 52 ملرد تەڭگە ۇنەمدەدى.ەكىنشىدەن، سامۇرىققازىنا وسى جىلدى قازاقستاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قولداۋ جىلى دەپ جاريالاپ، بىرقاتار شارالاردى ناقتىلاعان. ولاردىڭ ءبىرى وففتەيك كەلىسىمشارت مەحانيزمى مەن يمپورتتى الماستىراتىن ءونىم تاپسىرىسىنا كەپىلدىك بەرۋ قۇرالى بولدى. وسى رەتتە ءبىزدىڭ ەلدە وندىرىلمەيتىن، بىراق كومپانيالار ءۇشىن قاجەت تاۋارلارعا تالداۋ جاسالىپ، ءبىراز جۇمىس اتقارىلعان. قور اتامەكەن ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىمەن بىرلەسىپ جاڭا وندىرىستەر قۇرۋ بويىنشا ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى قاراستىردى. ەندى ەكەۋى بىرگە 35 جىلعا ۇزاقمەرزىمدى وففتەيك كەلىسىمشارت جاساسپاق. جاڭا وندىرىستەردى قۇرۋ ءۇشىن ينۆەستيتسيا كولەمى 218 ملرد تەڭگەنى قۇراپ، 2 مىڭعا جۋىق جاڭا جۇمىس ورنى اشىلماق.سونىمەن قاتار ا.ەسىموۆ بىرقاتار ءىرى كومپانيالاردىڭ احۋالىنا توقتالىپ، ينۆەستيتسيالىق باعىتتاعى جۇمىستاردى دا ءسوز ەتتى. كوروناۆيرۋسقا، قاشىقتان جۇمىس ىستەۋگە قاتىستى جاعداي كەيبىر مۇمكىندىكتەردى انىقتادى. ىقشامدى ءارى ءتيىمدى اپپاراتتاردى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا باسقارۋ دەڭگەيىن 6دان 3كە دەيىن قىسقارتۋ ارقىلى بارلىق كومپانيانىڭ ۇيىمداستىرۋ قۇرىلىمدارى قايتا قارالدى. باسقارۋشى ديرەكتورلار سانى 89دان 44كە دەيىن ەكى ەسەگە قىسقاردى. دەپارتامەنت ديرەكتورلارى 308دەن 255كە دەيىن، ال ءبولىم باسشىلارى 259دان 65كە دەيىن قىسقارتىلدى. قازىر قازمۇنايگاز ۇلتتىق كومپانياسىندا ءتيىمسىز شىعىستاردى وڭتايلاندىرۋ جانە قىسقارتۋ بويىنشا كوپ جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر. ۇقساس كومپانيالاردىڭ وڭ تاجىريبەسى زەردەلەنۋدە. كومپانيا باسشىلىعى كەيبىر اكتيۆتەردى قوردىڭ كورپوراتيۆتىك ورتالىعىنا تىكەلەي باعىنۋعا بەرۋ تۋرالى ۇسىنىس ەنگىزەدى. ءوز تاراپىمىزدان بۇل تاسىلدەردى دۇرىس دەپ سانايمىز، دەدى ا.ەسىموۆ.بۇدان كەيىن ءسوز العان پرەمەرمينيستر اسقار مامين ۇكىمەت قورمەن بىرلەسىپ كەشەندى جوسپار ازىرلەگەنىن اتاپ ءوتتى. جالپى كەشەندى جوسپاردا كوزدەلگەن شارالار 6 ملننان اسا ادام قامتىلعان بىرقاتار سالالاردىڭ قالپىنا كەلۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. ۇكىمەت پەن قوردىڭ كەشەندى جوسپارى اياسىندا بىرلەسكەن جۇمىسىنىڭ ماڭىزدى باعىتى ونەركاسىپ، كولىك پەن لوگيستيكانى، تسيفرلاندىرۋدى دامىتۋ، يمپورت الماستىرۋ مۇمكىندىگىن ىسكە اسىرۋ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ەكونوميكاداعى ءرولىن كۇشەيتۋ، دەدى ۇكىمەت باسشىسى. ونىڭ ايتۋىنشا، جاھاندىق ءىجوءنىڭ ءوسۋ الەۋەتىنىڭ كۇرت قىسقارۋى، الەمدىك ساۋدا جانە سىرتقى سۇرانىس كولەمىنىڭ رەكوردتىق تومەندەۋى، ساۋداونەركاسىپتىك پروتەكتسيونيزمنىڭ كۇشەيۋى جاعدايىندا سامۇرىققازىنا ۇسىنىپ وتىرعان ءىسشارالار وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قولداۋدىڭ اجەپتاۋىر تەتىگىنە اينالادى.بۇل رەتتە قوردىڭ قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى سالالارىن قولداۋ ماقساتىندا جۇزەگە اسىرىپ جاتقان شارالارىنا بولەك توقتالعىم كەلەدى. وسى سالالار بويىنشا ىشكى الەۋەتتى كۇشەيتۋ ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ ءوزىنءوزى قامتاماسىز ەتۋىن جانە ۇزاقمەرزىمدى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ شەڭبەرىندەگى نەگىزگى مىندەت. اتالعان سانات بويىنشا قوردىڭ ساتىپ الۋلارىنداعى قازاقستاندىق وندىرۋشىلەردىڭ ۇلەسى وتكەن جىلعى 75دان بيىل 94عا دەيىن ارتتى. اسىرەسە جەڭىل ونەركاسىپ، تاماق، حيميا ونەركاسىبى، قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءوندىرۋ سالالارى بويىنشا وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەر بەلسەندىلىك تانىتتى. بۇگىندە ماشينا جاساۋداعى وتاندىق وندىرۋشىلەردىڭ ۇلەسىندە ۇلكەن ءوسىم بايقالدى، دەدى اسقار مامين. بۇعان قوسا پرەمەرمينيستر ۇلتتىق ءالاۋقات قورىنىڭ جەكەشەلەندىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارىن ىسكە اسىرۋ مەرزىمىن نەعۇرلىم قولايلى كەزەڭگە اۋىستىرۋعا قاتىستى ۇسىنىستارىن قولدادى، سونداياق قوردىڭ ىندەت قاۋپى ءتونىپ تۇرعان كەزدە قاشىقتان جۇمىس ىستەۋ تاجىريبەسىنە وڭ باعا بەردى.146 ميلليارد تەڭگە ۇنەمدەلدىبۇدان كەيىن قازمۇنايگاز ۇلتتىق كومپانياسى اقنىڭ باسقارما توراعاسى اليك ايدارباەۆتىڭ بايانداماسى تىڭدالدى. بىرىنشىدەن، داعدارىسقا قارسى ستراتەگيا ازىرلەندى. ولار ءبىزدىڭ قىزمەتىمىزدىڭ باستى ءۇش باعىتىن قامتيدى. ءبىرىنشى، قارجى قىزمەتى: قازمۇنايگازدىڭ قارجىلىق اعىنىن ارتتىرۋ مەن قارىزدىق مىندەتتەمەلەردى باسقارۋ. ەكىنشى، وپەراتسيالىق قىزمەت: قىزمەتتى شىعىنسىز كورسەتۋ ءۇشىن ءوندىرىستىڭ ءتيىمدى دەڭگەيىن قالىپتاستىرۋ. ءۇشىنشى، داعدارىستان كەيىنگى دامۋ: داعدارىستان كەيىنگى كەزەڭدە اكتيۆ پورتفەلدەرى قۇرىلىمىن وزگەرتۋ مەن باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ.بۇل باعىتتاعى العاشقى قادام ورتالىق اپپاراتتىڭ سانى مەن قۇرىلىمىن وزگەرتۋ، كومپانيا باسشىلارىنىڭ جالاقىسىن قىسقارتۋ بويىنشا جۇرگىزىلدى. سونداياق شىعىندارىمىزدى وڭتايلاندىرۋعا كىرىستىك. سونىڭ ارقاسىندا 2020 جىلى جالپى شىعىنداردى 146 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن ازايتۋعا مۇمكىندىك تۋدى. ال الداعى 5 جىل كولەمىندە ونى 730 ميلليارد تەڭگەگە تومەندەتۋ كوزدەلگەن. بۇل باعىتتاعى جۇمىس جالعاسا بەرمەك، ءالى دە وڭتايلاندىراتىن سالالار بار دەپ ەسەپتەيمىز. كومپانيانىڭ قارجىلىق مۇمكىندىگىن ساقتاپ قالۋ ماقساتىندا جەكەشەلەندىرۋ، ديۆەستيتسيا جانە باسقا دا شارالار جوسپارىن قايتا قاراستىرىپ جاتىرمىز، دەدى بايانداماشى.ا.ايدارباەۆ ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن ەلىمىزدە كوپتەگەن مۇنايگاز قۇبىرلارى سالىنعانىن اتاپ ءوتىپ، ولاردىڭ قىزمەتىن جۇرگىزۋ قازترانسگاز بەن قازترانسويل كومپانيالارىنا تيەسىلى بولعانىنا توقتالدى. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، وسى ەكى كومپانيانىڭ قىزمەتىن ورتالىقتان باسقارۋدى قازمۇنايگازعا جۇكتەۋ ءوز جەمىسىن بەرگەنىن جەتكىزدى. قازىرگى تاڭدا ەكى كومپانيا دا وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى ورىنداپ، دەربەس جۇمىس ىستەۋگە ابدەن توسەلدى. وسىعان بايلانىستى، قازترانسگاز كومپانياسىن سامۇرىققازىنا مەنشىگىنە بەرۋدى ۇسىنامىن. بۇل قادام باسقارۋ دەڭگەيلەرىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونداياق قازمۇنايگاز عا شىققاندا ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى مەملەكەتكە قالدىرادى. ءۇشىنشى، قازمۇنايگازدىڭ مۇناي مەن گازدى بارلاۋ، قازۋ جانە قايتا وڭدەۋگە، سونداياق مۇنايگاز حيمياسى بويىنشا جۇكتەلگەن مىندەتتەرگە نازار اۋدارۋعا جاعداي جاسايدى، دەدى ا.ايدارباەۆ.بۇدان كەيىن ا.ايدارباەۆ وپەك ەلدەرى داعدارىسقا بايلانىستى مۇناي ءوندىرىسىن ازايتقانىن، بۇل باستامانى قازاقستان دا قولداعانىن ايتا كەلە، قازمۇنايگاز قارجىلىق تۇرعىدا تۇراقتى. جاقىندا جۇمىس ءتارتىبىن قايتا قالىپتاستىرىپ، جاڭا ءادىستاسىلدەردى قولدانۋدى قولعا الدىق. داعدارىستى ەڭسەرۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ مۇمكىندىگىمىز جەتكىلىكتى، دەدى ا.ايدارباەۆ.بايانداماشىنىڭ ءسوزىن مۇقيات تىڭداعان ەلباسى استانانى گازداندىرۋ ماسەلەسىن سۇرادى. ا.ايدارباەۆتىڭ ايتۋىنشا، ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ قۇرىلىسى بىلتىرعى جەلتوقساندا اياقتالعان. قازىرگى تاڭدا قۇبىر دايىن. بيىل جىلىتۋ ماۋسىمى باستالعانعا دەيىن گاز قالاعا كىرگىزىلمەك.پرەمەرمينيستر ا.ءماميننىڭ سوزىنە قاراعاندا، ەلورداداعى جەس2ءنى گازعا كوشىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر. گاز جەتكىزۋ جەلىسىن سالۋ باستالىپ كەتتى. ەلورداداعى كوپتەگەن نىساندار گازعا اۋىسادى. تەمىرتاۋدى، ءىشىنارا قاراعاندى مەن جەزقازعاندى گازعا كوشىرۋ بويىنشا دا جۇمىس جاسالىپ جاتىر. ياعني قۇبىر بويىنداعى قالالار مەن ءىرى ەلدى مەكەندەر گازعا كوشىرىلەدى، دەدى ا.مامين.بۇدان كەيىن ءسوز العان قازاقستان تەمىر جولى ۇلتتىق كومپانياسى اقنىڭ باسقارما توراعاسى ساۋات مىڭباەۆ ءبىر جىلداعى جۇمىس قورىتىندىسىنا توقتالدى.بىلتىر جۇك تاسىمالى 2018 جىلعا قاراعاندا 1،8 پايىزعا، ترانزيتتىك تاسىمال 3،7 پايىزعا، كونتەينەردەگى ترانزيت 23،7 پايىزعا، وپەراتسيالىق كىرىسى 33 پايىزعا ارتتى. بۇل ناقتى اتقارىلعان جۇمىستىڭ ناتيجەسى. وپەراتسيالىق قىزمەت بويىنشا كەرى ناتيجە بار. ول كۋرستىق ايىرماشىلىققا بايلانىستى. كرەديتتىك قارىزدى 17 پايىزعا ازايتۋعا مۇمكىندىك تۋدى. وسىلايشا، قازىرگى مىندەتتەمە بويىنشا قازاقستان تەمىر جولى وزىنە قويىلعان مىندەتتى 100 پايىز ورىنداپ وتىر، دەدى س.مىڭباەۆ.جيىندا ودان ءارى الەمدەگى قازىرگى احۋالعا بايلانىستى اۋە تاسىمالىنىڭ جۇمىسى جونىندە ءسوز قوزعالدى. وسى ورايدا كومپانياسىنىڭ باسشىسى پيتەر فوستەر: كۇردەلى داعدارىستىق كەزەڭگە قاراماستان، جاڭا باعىتتار اشىلىپ جاتىر. قازىرگى جاعدايدا اۋە جۇك تاسىمالى سۇرانىسقا يە جانە وسى باعىتقا بەت بۇردى. باستاپقىدا تەك جولاۋشىلار تاسىمالدايتىن كومپانيا ەدىك. قازىر جۇك تاسىمالداۋ ماسەلەلەرىنىڭ ەگجەيتەگجەيىن قاراستىرىپ جاتىرمىز، دەدى.قور جۇمىسىن جوعارى باعالادىبايانداماشىلار ءسوزىن تىڭداعاننان كەيىن ەلباسى ن.نازارباەۆ قور كومپانيالارىنىڭ تيىمدىلىگىن ءارى قاراي ارتتىرۋ ءۇشىن ناقتى شارالار قابىلداۋدىڭ ماڭىزىن اتاپ ءوتتى. قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى قور كومپانيالارىن جەكەشەلەندىرۋ ماسەلەلەرىنە، ساتىپ الۋلار جانە وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قولداۋدا جەرگىلىكتى ۇلەستى ارتتىرۋ بويىنشا قابىلدانىپ جاتقان شارالارعا توقتالدى. سامۇرىققازىنا قورى دۇنيەدەگى ەڭ ۇزدىك تاجىريبەگە سۇيەنە وتىرىپ جاسالدى. نەگىزگى ماقسات ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ، ۇلتتىق كومپانيالار اكتيۆتەرىنىڭ باعاسىن كوتەرۋ. قور ءوزىنىڭ ميسسياسىن ورىنداپ كەلەدى، اسىرەسە كەيىنگى جىلدارى. قيىن كەزەڭدەردە ەكونوميكامىزدىڭ ناقتى قولداۋشىسى بولىپ، زور ۇلەس قوستى. مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا سامۇرىققازىنا قورى قۇرىلعاندا وعان ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى اكتيۆتەر ەندى. بۇل قادام ولاردىڭ قۇنىن قىمباتتاتىپ، كىرىستى ارتتىرىپ، وسى كومپانيالارداعى ءونىم شىعارۋ كولەمىن كوبەيتتى. بىلتىرعى جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، قور بۇكىل ونەركاسىپتىك جانە قارجىلىق باعىت بويىنشا وڭ ناتيجەگە قول جەتكىزدى. بىلتىرعى تابىس كولەمى 1،2 تريلليون تەڭگەنى قۇراسا، بيۋدجەتكە تولەم 1،1 تريلليون تەڭگە. جالپى، 20182019 جىلدارى قور مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ كىرىسىن سالىقتىق تولەم رەتىندە 2،2 تريلليون تەڭگەگە ارتتىردى. مىندەتتەردى تولەۋ بويىنشا ۇلتتىق قورعا 460 ميلليارد تەڭگە اۋدارىلدى. بۇل وتە جاقسى كورسەتكىش. مۇناي باعاسىنىڭ ارزانداۋى، جولاۋشىلار جانە جۇك تاسىمالىنىڭ ازايۋى، ەلەكتر ەنەرگياسىن جەتكىزۋدىڭ تومەندەۋى قور كومپانيالارىنىڭ وندىرىستىك جانە قارجىلىق كورسەتكىشتەرىنە كەرى اسەر ەتتى.سامۇرىققازىنا باسشىلىعى كوتەرگەن وپەراتسيالىق جانە اكىمشىلىك شىعىنداردى جەتىلدىرۋ جونىندەگى باستامالاردى قولدايمىن. مۇنىڭ قانشالىقتى دۇرىس جانە ءتيىمدى ەكەنىن وزدەرىڭىز كوردىڭىزدەر. ونىڭ ۇستىنە، بۇل ەلىمىزدەگى يندۋسترياسىن جەتىلدىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. كارانتيندىك شەكتەۋلەر الىنعاننان كەيىن دە قاشىقتان جۇمىس ىستەۋدى جالعاستىرۋعا قاتىستى قاناتقاقتى جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا كىرىسىپ كەتتى. بۇل وفيسكە، ترانسپورتتىق، تەحنيكالىق پەرسونالعا تولەنەتىن جانە باسقا دا شىعىندى ازايتۋعا كومەكتەسەدى، دەدى ن.نازارباەۆ.ەلباسى قابىلدانعان شارالارعا بايلانىستى قور وندىرىستىك باعىتتاعى قىزمەتكەرلەردى جاپپاي قىسقارتۋعا جول بەرمەگەنىنە توقتالدى. بۇعان دەيىن 1998 جىلعى داعدارىستى دا، 20082009 جىلدارداعى الەمدىك داعدارىستى دا ەڭسەردىك. مەن بۇكىل كومپانيالاردان جۇمىس ورنىن ساقتاپ قالۋدى سۇرادىم. ءتىپتى، ولارعا اقشا تولەمەسەك تە، جۇمىس ورنىڭ ساقتالادى دەپ ايتساڭ، بۇل وعان سەنىم ۇيالاتادى. ول قايتا ورالىپ، كومپانيادا جۇمىسىن جالعاستىراتىنىن بىلەدى. بۇل مىسالدار باسقالارعا دا ۇلگى بولۋى ءتيىس. وسى ءتاسىلدى بۇكىل جەردە قولدانۋ كەرەك. كەيىنگى ەكى جىل كولەمىندە قور 8 ميلليارد تەڭگەنىڭ سىرتقى قارىزىن مەرزىمىنەن بۇرىن تولەدى. بۇل قادام ۆاليۋتا كۋرسىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى جوعالۋى مۇمكىن 1 تريلليون تەڭگەنى ۇنەمدەۋگە كومەكتەستى. جوعارىدا ايتىلعان شارالار ۇكىمەتكە 120 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە ديۆيدەند تولەۋگە مۇمكىندىك بەردى. بۇل 2017 جىلعا قاراعاندا 10 ەسەگە كوپ.قازمۇنايگازدى قايتا قۇرىپ، قازترانسگاز بەن قازترانسويلدى سامۇرىققازىنانىڭ ەنشىلەس كومپانيالارى رەتىندە ءبولۋ جونىندەگى ۇسىنىستى قولدايمىن. بۇل قازمۇنايگازدىڭ باستى جۇمىسى مۇنايدى بارلاۋ، قازۋ جانە قايتا وڭدەۋگە باسىمدىق قويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ال جەتكىزۋمەن اينالىساتىن كومپانيالار ترانسپورتتىق مارشرۋتتى ارتاراپتاندىرۋعا جاعداي جاسايدى. قوردىڭ باسشىلىعىنا وسى ماسەلەنى تەز ارادا قاراپ، شەشىم قابىلداۋعا تاپسىرما بەرەمىن، دەدى ەلباسى.بۇدان كەيىن ن.نازارباەۆ قور كومپانيالارىن جەكەشەلەندىرۋ بويىنشا بىرقاتار تاپسىرما بەردى. ءبىز قازاتوموندىرىسءتىڭ اكتسيالارىن جەكەشەلەندىرۋ جۇمىسىن 25 پايىزعا ورىندادىق. سوندىقتان ينۆەستورلاردىڭ سەنىمىنە يە بولدىق. قازپوشتا قىزمەتىنىڭ ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى كومپانيا ستراتەگيالىق ينۆەستورعا تىكەلەي اتاۋدى ساتۋ ارقىلى بەرگەن ءجون. مۇنى ۇكىمەتپەن بىرگە انىقتاپ، بۇل ماسەلەگە بايىپپەن قاراۋ كەرەك. سامۇرىقەنەرگونى جەكەشەلەندىرۋ بويىنشا ايتار بولساق، مۇنى مەملەكەتكە ءتيىمدى بولاتىن جاعدايدا قاراستىرىپ، بۇل ماسەلەنى شەشۋ كەرەك. قازاقتەلەكومدى جەكەشەلەندىرۋ بويىنشا ونىڭ 10 پايىزىن بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنا ساتۋدى قولدايمىن. بۇل ازاماتتارىمىزدىڭ كومپانيا اكتسيونەرى بولۋىنا، ال قوردىڭ باستى اكتسيونەرى رەتىندە قالا بەرۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. ال قالعان كومپانيالار بويىنشا الەمدەگى جاعدايدى ەسكەرىپ، ولاردى قايتا قاراپ، جەكەشەلەندىرۋ بويىنشا جوسپاردى، ستراتەگيالىق اكتيۆتەردى قورعا قولايلى كەزەڭگە دەيىن كەيىنگە شەگەرۋ قاجەت. وسىعان بايلانىستى قورعا ۇكىمەتپەن بىرگە جەكەشەلەندىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارىن، سامۇرىققازىنانى ءارتاراپتاندىرۋ جونىندەگى باعدارلامانى قايتا قاراۋدى تاپسىرامىن.مەن قوردىڭ ساتىپ الۋلاردى جەرگىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ مەن وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قولداۋ جونىندەگى جۇمىسىن قولدايمىن. بۇل وتە ءتيىمدى جۇمىس. كەلىسىمشارتتىڭ وففتەيك قۇرالى وتاندىق وندىرۋشىلەردىڭ كەپىلدى تاپسىرىسى سەكىلدى. مەملەكەتتىك قۇرىلىمداعى وزگە دە حولدينگتەردە بارىنشا قولدانىلۋى ءتيىس. بۇل شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى قولداۋداعى ءتيىمدى ءادىس. قازىرگى تاڭدا جاڭا تاۋارلاردى ۇيىمداستىرۋ بويىنشا بىرقاتار وسىنداي كەلىسىمشارت جاسالعان. وسىنىڭ اسەرىنەن ەكى مىڭعا جۋىق جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى. بۇل قادام قازاقستاندىق ءوندىرىستىڭ قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى بويىنشا ۇلەسىن 2019 جىلى70 پايىزعا، بيىل 94 پايىزعا ارتتىردى، دەدى تۇڭعىش پرەزيدەنت.ەلباسى ءوزىنىڭ بەرگەن تاپسىرماسىنا سايكەس، كەلەشەك بۋىنعا ارنالعان بولاشاق قورى قۇرىلعانىنا ەكپىن بەردى. بۇعان العاشقى 100 ميلليون تەڭگە سالىندى. 2019 جىلى قارجىلىق پورتفەل بويىنشا كىرىس 11 پايىزدى قۇراسا، قازىر اكتيۆتەر 180 ميلليون تەڭگەنى قۇرادى. سوندىقتان قورعا ەسەپتەلگەن باعىت بويىنشا جۇمىسىن جالعاستىرىپ، قاجەت جاعدايدا اگرەسسيۆتى ينۆەستيتسيالىق ارەكەت قابىلداپ، پايدا مەن تاۋەكەلدى ەسەپتەپ ارەكەت ەتۋ كەرەك. سامۇرىققازىنا قورىن قۇرۋداعى ماقسات ەل بايلىعىن ەسەلەپ، جوعارى تەحنولوگيا مەن ءتيىمدى كومپانيا قالىپتاستىرۋ ەدى. مەن سىزدەردىڭ ۇكىمەتپەن بىرگە قويانقولتىق جۇمىس ىستەپ، قاجەتتى شەشىمدەر قابىلداپ جاتقاندارىڭىزدى كورىپ وتىرمىن. بۇل جۇمىستى ءارى قاراي جالعاستىرۋ كەرەك. مەملەكەتتىك قىزمەت جۇيەسى دە وسى تاسىلدەردى قولدانۋى كەرەك. ءبىز جۇيەلى جۇمىستىڭ جەمىسىن كورىپ وتىرمىز. كاسىپورىندار كۇردەلى احۋالعا قاراماستان، جۇمىسىن جالعاستىرىپ جاتىر. قىزمەتكەرلەر قىسقارعان جوق. جالاقى ۋاقىتىلى تولەنۋدە. قازىرگى ۋاقىتتا ەڭ ماڭىزدى ماسەلەلەر وسى، دەدى ەلباسى.كەڭەس قورىتىندىسى بويىنشا ەلباسى سامۇرىققازىنا باسشىلىعىنىڭ داعدارىسقا قارسى قابىلداعان شارالارىنىڭ ناتيجەسىن اتاپ ءوتىپ، بۇل تاجىريبەنى باسقا دا قۇرىلىمداردا قولدانۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى. قور باسشىلىعى دەر كەزىندە قابىلداعان شارالاردى قولدايمىن جانە وڭ باعالايمىن. ولار ءوز تيىمدىلىگىن كورسەتتى. داعدارىس كەزىندە مەملەكەت ەكونوميكانى قولداۋ ءۇشىن ۇلتتىق قوردان قىرۋار قارجى ءبولدى. الايدا وسى جاعدايدا سامۇرىققازىنا، كەرىسىنشە، ۇلتتىق قورعا 100 ملرد تەڭگە باعىتتادى، دەدى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى.
|
شى جىنپىڭ 20 دۆلەت گۇرۇھى رەھبەرلىرىنىڭ 16 قېتىملىق ئۇچرىشىش يىغىنىنىڭ 1 باسقۇچلۇق يىغىنىغا قاتناشتى ھەم مۇھىم سۆز قىلدىخەلق تورىشى جىنپىڭ 20 دۆلەت گۇرۇھى رەھبەرلىرىنىڭ 16 قېتىملىق ئۇچرىشىش يىغىنىنىڭ 1 باسقۇچلۇق يىغىنىغا قاتناشتى ھەم مۇھىم سۆز قىلدى2021.11.01 09:54 مەنبە: شىنجاڭ گېزىتىدۆلەت رەئىسى شى جىنپىڭ 10 ئاينىڭ 30 كۈنى بېيجىڭدا سىنلىق شەكىلدە 20 دۆلەت گۇرۇھى رەھبەرلىرىنىڭ 16 قېتىملىق ئۇچرىشىش يىغىنىنىڭ 1 باسقۇچلۇق يىغىنىغا قاتناشتى ھەم مۇھىم سۆز قىلدى.شى جىنپىڭ مۇنۇلارنى كۆرسەتتى: ھازىر، يېڭى تىپتىكى تاجسىمان ۋىرۇسلۇق ئۆپكە ياللۇغى يۇقۇمى سىجىل قايتا قايتا تەكرارلىنىۋاتىدۇ، دۇنيا ئىقتىسادىنىڭ قايتا جانلىنىشى ئاجىز، كىلىمات ئۆزگىرىشى خىرىسى گەۋدىلىك، رايون قىزىق نۇقتا مەسىلىلىرى كۆپ يۈزبېرىۋاتىدۇ. دۇنيادا 100 يىلدىمۇ بولۇپ باقمىغان زور ئۆزگىرىش ۋەزىيىتى ۋە ئەسىر يۇقۇمى ئالدىدا، 20 دۆلەت گۇرۇھى خەلقئارا ئىقتىسادىي ھەمكارلىقتىكى ئاساسىي مۇنبەر بولۇش سۈپىتى بىلەن، تېگىشلىك مەسئۇلىيەتنى زىممىسىگە ئېلىپ، ئىنسانىيەتنىڭ كەلگۈسى، خەلقنىڭ بەخت سائادىتى ئۈچۈن ئوچۇق، سىغدۇرۇشچان بولۇش، ھەمكارلىشىپ ئورتاق پايدا ئېلىشتا چىڭ تۇرۇپ، ھەقىقىي كۆپ تەرەپچىللىكنى ئەمەلىيەتتە كۆرسىتىپ، ئىنسانىيەت تەقدىرى ئورتاق گەۋدىسى بەرپا قىلىشقا تۈرتكە بولۇشى كېرەك.شى جىنپىڭ بەش تۈرلۈك تەكلىپنى ئوتتۇرىغا قويدى.بىرىنچى، ئىتتىپاقلىشىپ، ھەمكارلىشىپ، قول تۇتۇشۇپ يۇقۇمغا تاقابىل تۇرۇش كېرەك. خەلقئارا جەمئىيەت بىر نىيەتتە ھەمكارلىشىپ، يېڭى تىپتىكى تاجسىمان ۋىرۇسلۇق ئۆپكە ياللۇغى يۇقۇمىغا ئىلمىي پوزىتسىيە بىلەن تاقابىل تۇرۇپ ۋە ئۇنىڭ ئۈستىدىن غالىب كېلىپ، ئالدىنى ئېلىش تىزگىنلەش، داۋالاش ۋاسىتىلىرى ھەمكارلىقىنى كۈچەيتىپ، ئېغىر، زور تاسادىپىي ئاممىۋى سەھىيە ۋەقەلىرىگە تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك. 20 دۆلەت گۇرۇھى ئورتاق تونۇشنى مۇجەسسەملەش، بايلىقنى سەپەرۋەر قىلىش، ھەمكارلىققا تۈرتكە بولۇشتا يېتەكچىلىك رولىنى جارى قىلدۇرۇشى كېرەك.مەن يەنىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا يەر شارىۋى ۋاكسىنا ھەمكارلىقى ھەرىكىتى توغرىسىدا تەشەببۇس چىقىرىشنى خالايمەن: بىرىنچى، ۋاكسىنا پەن تەتقىقاتى ھەمكارلىقىنى كۈچەيتىپ، ۋاكسىنا كارخانىلىرىنىڭ تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەر بىلەن بىرلىشىپ تەتقىق قىلىپ ئېچىش، ئىشلەپچىقىرىش بىلەن شۇغۇللىنىشىنى قوللاش كېرەك. ئىككىنچى، ئادىل، ھەققانىي بولۇشتا چىڭ تۇرۇپ، تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرنى ۋاكسىنا بىلەن تەمىنلەش سالمىقىنى زورايتىپ، دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى ئوتتۇرىغا قويغان 2022 يىللىق يەر شارىۋى ۋاكسىنا ئەملەش نىشانىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈش كېرەك. ئۈچىنچى، دۇنيا سودا تەشكىلاتىنىڭ ۋاكسىنىنىڭ بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى كەچۈرۈم قىلىش توغرىسىدا بالدۇرراق قارار چىقىرىشىنى قوللاپ، ۋاكسىنا كارخانىلىرىنى تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرگە تېخنىكا ئۆتۈنۈپ بېرىشكە رىغبەتلەندۈرۈش كېرەك. تۆتىنچى، چېگرا ھالقىغان سودا ھەمكارلىقىنى كۈچەيتىپ، ۋاكسىنا ۋە خام ماتېرىيال سودىسىنىڭ راۋانلىقىغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك. بەشىنچى، ھەر خىل ۋاكسىنىلارغا ئادىل مۇئامىلە قىلىپ، دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ ۋاكسىنىنى جىددىي ئىشلىتىش تىزىملىكىنى ئاساس قىلىپ، ۋاكسىنىنى ئۆزئارا ئېتىراپ قىلىشنى ئالغا سىلجىتىش كېرەك. ئالتىنچى، يەر شارىۋى ۋاكسىنا ھەمكارلىقى، بولۇپمۇ تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرنىڭ ۋاكسىنىغا ئېرىشىشىنى پۇل مۇئامىلە مەدىتى بىلەن تەمىنلەش كېرەك.نۆۋەتتە، جۇڭگو 100دىن ئارتۇق دۆلەت ۋە خەلقئارا تەشكىلاتنى 1 مىليارد 600 مىليوندىن ئارتۇق ۋاكسىنا بىلەن تەمىنلىدى، بۇ يىل پۈتۈن بىر يىلدا باشقا دۆلەتلەرنى 2 مىلياردتىن ئارتۇق ۋاكسىنا بىلەن تەمىنلەيدۇ. جۇڭگو ھازىر 16 دۆلەت بىلەن ۋاكسىنىنى بىرلىشىپ ئىشلەپچىقىرىشنى قانات يايدۇرۇپ، 30 دۆلەت بىلەن بىرلىكتە بىر بەلباغ، بىر يول ۋاكسىنا ھەمكارلىق ھەمراھىلىق مۇناسىۋىتى تەشەببۇسىنى ئوتتۇرىغا قويدى. جۇڭگو تەرەپ ھەرقايسى تەرەپلەر بىلەن قول تۇتۇشۇپ تىرىشىپ، ۋاكسىنىنىڭ تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەردە ئومۇملىشىشى ۋە سېتىۋالالايدىغان بولۇشىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ، يەر شارىۋى ۋاكسىنا مۇداپىئە لىنىيەسى بەرپا قىلىش ئۈچۈن پائال تۆھپە قوشۇشنى خالايدۇ.ئىككىنچى، ماسلاشتۇرۇشنى كۈچەيتىپ، قايتا جانلىنىشنى ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك. ماكرولۇق ئىقتىساد سىياسىتىنى ماسلاشتۇرۇشنى كۈچەيتىپ، سىياسەتنىڭ ئىزچىللىقى، مۇقىملىقى، ئىمكانىيەتلىك سىجىللىقىنى ساقلاش كېرەك. ئاساسىي ئىقتىسادىي گەۋدىلەر مەسئۇلىيەتچان ماكرولۇق ئىقتىساد سىياسىتىنى قوللىنىپ، تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرگە سەلبىي تاشما تەسىر كۆرسىتىشىدىن ساقلىنىپ، خەلقئارا ئىقتىساد، پۇل مۇئامىلە سىستېمىسىنىڭ مۇقىم، ساغلام يۈرۈشۈشىنى قوغدىشى كېرەك.شۇنىڭ بىلەن بىللە كەلگۈسىگە نەزەر سېلىپ، يەر شارىۋى ئىقتىسادنى ئىدارە قىلىش سىستېمىسى ۋە قائىدىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، خەلقئارا ئىقتىساد ئەندىزىسىدىكى ئۆزگىرىشنى ھەقىقىي ئەكس ئەتتۈرۈپ، تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرنىڭ سۆز ھوقۇقىنى ئاشۇرۇش كېرەك. جۇڭگو خەلقئارا پۇل فوندى تەشكىلاتىنىڭ ئالاھىدە پۇل ئېلىش ھوقۇقىنى كۆپەيتىشىنى قارشى ئالىدۇ، يۇقۇمنىڭ تەسىرىگە ئېغىر ئۇچرىغان تۆۋەن كىرىملىك دۆلەتلەرگە قەرز بېرىشنى خالايدۇ.دۇنيا سودا تەشكىلاتىنى يادرو قىلغان كۆپ تەرەپلىك سودا تۈزۈلمىسىنى قوغداپ، ئوچۇق دۇنيا ئىقتىسادى بەرپا قىلىپ، تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرنىڭ ھوقۇق مەنپەئىتى ۋە تەرەققىيات بوشلۇقىنى كاپالەتلەندۈرۈش كېرەك. تالاش تارتىشنى ھەل قىلىش مېخانىزمىنىڭ نورمال ئايلىنىشىنى تېزدىن ئەسلىگە كەلتۈرۈپ، كەسىپ زەنجىرى، تەمىنلەش زەنجىرىنىڭ بىخەتەرلىكى، مۇقىملىقىنى قوغداش كېرەك. جۇڭگو تەرەپ كەسىپ زەنجىرى، تەمىنلەش زەنجىرىنىڭ ئېلاستىكلىقى ۋە مۇقىملىقى خەلقئارا مۇنبىرى ئۆتكۈزۈشنى تەشەببۇس قىلىدۇ، 20 دۆلەت گۇرۇھىغا ئەزا دۆلەتلەر ۋە مۇناسىۋەتلىك خەلقئارا تەشكىلاتلارنىڭ پائال قاتنىشىشىنى قارشى ئالىدۇ. جۇڭگو ھەرقايسى تەرەپلەر بىلەن بىرلىكتە بىر بەلباغ، بىر يولنى يۇقىرى سۈپەتلىك ئورتاق قۇرۇشتا تېخىمۇ كۆپ مول نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرۈشكە تۈرتكە بولۇشنى خالايدۇ.ئۈچىنچى، ئومۇمىي مەنپەئەتدار، سىغدۇرۇشچان بولۇپ، ئورتاق تەرەققىي قىلىش كېرەك. خەلقنى مەركەز قىلىشتا چىڭ تۇرۇپ، يەر شارىۋى تەرەققىياتنىڭ ئادىللىقى، ئۈنۈملۈكلۈكى، سىغدۇرۇشچانلىقىنى ئۆستۈرۈپ، ھەرقانداق بىر دۆلەتنى سەپتىن چۈشۈرۈپ قويماسلىققا تىرىشىش كېرەك. 20 دۆلەت گۇرۇھى تەرەققىياتنى ماكرولۇق سىياسەتنى ماسلاشتۇرۇشتىكى گەۋدىلىك ئورۇنغا قويۇپ، ئافرىقا ۋە ئەڭ تەرەققىي تاپمىغان دۆلەتلەرنىڭ سانائەتلىشىشنى ئىشقا ئاشۇرۇشىنى قوللاش تەشەببۇسىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشى كېرەك. تەرەققىي تاپقان ئىقتىسادىي گەۋدىلەر ھۆكۈمەت تەرەپنىڭ تەرەققىياتقا ياردەم بېرىش ۋەدىسىنى ئادا قىلىپ، تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرنى تېخىمۇ كۆپ بايلىق بىلەن تەمىنلىشى كېرەك. مەن بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىدا تەشەببۇس قىلغان يەر شارىۋى تەرەققىيات تەشەببۇسى 20 دۆلەت گۇرۇھىنىڭ يەر شارىۋى تەرەققىياتقا تۈرتكە بولۇش ئاساسىي مەقسىتى ۋە نۇقتىلىق يۆنىلىشىگە يۈكسەك دەرىجىدە ئۇيغۇن كېلىدۇ، ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ پائال قاتنىشىشىنى قارشى ئالىمەن.تۆتىنچى، يېڭىلىق يارىتىش ئارقىلىق تۈرتكە بولۇپ، ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچنى قېزىش كېرەك. 20 دۆلەت گۇرۇھى كۈچنى بىرلەشتۈرۈپ يېڭىلىق يارىتىشنىڭ ئېشىش يوشۇرۇن كۈچىنى قېزىپ، تولۇق قاتنىشىش، كەڭ دائىرىلىك ئورتاق تونۇش ھاسىل قىلىش ئاساسىدا قائىدە تۈزۈپ، يېڭىلىق يارىتىش ئارقىلىق تەرەققىياتقا تۈرتكە بولۇش ئۈچۈن ياخشى ئېكولوگىيە يارىتىشى كېرەك. مەقسەتلىك ھالدا كىچىك گۇرۇھ بولۇۋېلىش، ھەتتا ئىدېئولوگىيەنى پاسىل قىلىش پەقەتلا ئارازلىق پەيدا قىلىدۇ، توسالغۇلارنى كۆپەيتىۋېتىدۇ، بۇنىڭ پەن تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىشقا ئېغىر زىيىنى باركى، قىلچە پايدىسى يوق.رەقەملىك دەۋردىكى مەسئۇلىيەتنى ئورتاق زىممىگە ئېلىپ، يېڭىچە رەقەملىك ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى تېزلىتىپ، رەقەملىك تېخنىكىنىڭ ئەمەلىي ئىقتىساد بىلەن چوڭقۇر يۇغۇرۇلۇشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرنىڭ رەقەم جەھەتتىكى ھاڭنى تۈگىتىشىگە ياردەم بېرىش كېرەك. جۇڭگو يەر شارىۋى سانلىق مەلۇمات بىخەتەرلىكى تەشەببۇسىنى ئوتتۇرىغا قويدى، بىز ھەرقايسى تەرەپلەرنىڭ ئارزۇسىنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان، ھەرقايسى تەرەپلەرنىڭ ھوقۇق مەنپەئىتىگە ھۆرمەت قىلىدىغان رەقەملىك ئىدارە قىلىش خەلقئارا قائىدىسىنى تۈزۈش ئۈستىدە ئورتاق ئىزدىنىپ، ئوچۇق، ئادىل، ھەققانىي، كەمسىتىش بولمىغان رەقەملىك تەرەققىيات مۇھىتىنى پائال بەرپا قىلساق بولىدۇ. جۇڭگو رەقەملىك ئىقتىساد خەلقئارا ھەمكارلىقىغا يۈكسەك ئەھمىيەت بېرىپ، رەقەملىك ئىقتىساد ھەمراھلىق مۇناسىۋىتى كېلىشىمىگە قاتنىشىشنى ئىلتىماس قىلىشنى قارار قىلدى، ھەرقايسى تەرەپلەر بىلەن كۈچنى بىرلەشتۈرۈپ رەقەملىك ئىقتىسادنىڭ ساغلام، تەرتىپلىك تەرەققىياتىغا تۈرتكە بولۇشنى خالايدۇ.بەشىنچى، ئىناق بىللە ئۆتۈش، يېشىل، مەڭگۈلۈك بولۇشنى ئىشقا ئاشۇرۇش كېرەك. 20 دۆلەت گۇرۇھى ئورتاق، ئەمما پەرقلىق بولغان مەسئۇلىيەت پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇپ، كىلىمات ئۆزگىرىشىگە تاقابىل تۇرۇش پارىژ كېلىشىمىنى ئومۇميۈزلۈك ئەمەلىيلەشتۈرۈشكە تۈرتكە بولۇپ، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى كىلىمات ئۆزگىرىشى رامكا ئەھدىنامىسى 26 قېتىملىق ئەھدىنامە تۈزۈشكەن تەرەپلەر يىغىنى ۋە جانلىقلارنىڭ كۆپ خىللىقى ئەھدىنامىسى 15 قېتىملىق ئەھدىنامە تۈزۈشكەن تەرەپلەر يىغىنىنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك بولۇشىنى قوللىشى كېرەك. تەرەققىي تاپقان دۆلەتلەر بۇلغىما چىقىرىشنى ئازايتىش مەسىلىسىدە ئۈلگە بولۇپ، تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرنىڭ ئالاھىدە قىيىنچىلىقى ۋە كۆڭۈل بۆلۈۋاتقان مەسىلىلىرىگە تولۇق ئېتىبار بېرىپ، كىلىمات مەبلىغىنى يۈرۈشتۈرۈش ۋەدىسىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشى ھەم تېخنىكا، ئىقتىدار قۇرۇلۇشى قاتارلىق جەھەتلەردە تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەرنى مەدەت بىلەن تەمىنلىشى كېرەك.جۇڭگو ئىزچىل تۈردە دۆلەت ئەھۋالىغا ماس كېلىدىغان خەلقئارا مەسئۇلىيەتنى تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئۈستىگە ئېلىپ، ئىقتىسادنىڭ يېشىل تىپ ئۆزگەرتىشىنى پائال ئالغا سىلجىتىپ، ئۆز ئالدىغا كىلىمات ئۆزگىرىشىگە تاقابىل تۇرۇشنىڭ ھەرىكەت سالمىقىنى ئۈزلۈكسىز ئاشۇردى. جۇڭگو 2030 يىلىدىن بۇرۇن كاربون قويۇپ بېرىشنى چوققا قىممەتكە يەتكۈزۈش، 2060 يىلىدىن بۇرۇن كاربوننى نېيتراللاشتۇرۇشنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا تىرىشىدۇ. بىز ۋەدىمىزگە ئەمەل قىلىپ، لەۋزىمىزدە تۇرۇپ، ھەرقايسى دۆلەتلەر بىلەن قول تۇتۇشۇپ يېشىل، تۆۋەن كاربونلۇق، ئىمكانىيەتلىك سىجىل تەرەققىيات يولىدا ماڭىمىز.شى جىنپىڭ مۇنداق كۆرسەتتى: جۇڭگودا قەدىمكىلەر سەمىمىي كىشىنىڭ دوستى كۆپ دەپ ئېيتقان. بۇ دېگەنلىك، سەمىمىي بولۇش دوست تۇتۇشنىڭ ئاساسى دېگەنلىكتۇر. جۇڭگو سىرتقا ئېچىۋېتىشتىن ئىبارەت تۈپ دۆلەت سىياسىتىدە چىڭ تۇرۇپ، ئادەتتىن تاشقىرى چوڭ كۆلەملىك بازار ئەۋزەللىكى ۋە ئىچكى ئېھتىياج يوشۇرۇن كۈچىنى جارى قىلدۇرۇپ، قائىدە، قائىدە تۈزۈم، باشقۇرۇش، ئۆلچەم قاتارلىقلارنى تۈزۈم تىپىدە ئېچىۋېتىشكە كۈچەپ تۈرتكە بولۇپ، بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى قوغداش سالمىقىنى ئۈزلۈكسىز زورايتىپ، بازارلاشقان، قانۇنچىللاشقان، خەلقئارالاشقان تىجارەت سودا مۇھىتىنى سىجىل بەرپا قىلىپ، جۇڭگو ۋە چەت ئەل كارخانىلىرىنى ئادىل، ھەققانىي بازار تەرتىپى بىلەن تەمىنلەيدۇ. مەن شۇنىڭغا ئىشىنىمەنكى، جۇڭگونىڭ تەرەققىياتى ھەرقايسى دۆلەتلەرگە تېخىمۇ كۆپ يېڭى پۇرسەت ئېلىپ كېلىدۇ، دۇنيا ئىقتىسادىغا تېخىمۇ كۆپ يېڭى ھەرىكەت ئېنېرگىيەسى قوشىدۇ.شى جىنپىڭ ئاخىرىدا مۇنۇلارنى تەكىتلىدى: ئىنسانىيەت تەقدىرى ئورتاق گەۋدىسى بەرپا قىلىش دۇنيادىكى ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ بوشاشماي تىرىشچانلىق كۆرسىتىشىگە موھتاج. يولدا توسالغۇ كۆپ ھەم ئۇزۇن بولسىمۇ، ماڭساقلا مەنزىلگە يېتىپ بارالايمىز، بوشاشماي تىرىشساقلا، نىشانغا ھامان يېتەلەيمىز. بىز ئىتتىپاقلىشىپ، يۇقۇم تۇمانىنى بالدۇرراق تارقىتىۋېتىپ، قول تۇتۇشۇپ تېخىمۇ گۈزەل كەلگۈسىنى ئورتاق بەرپا قىلايلى.ئۇچرىشىش يىغىنىغا 20 دۆلەت گۇرۇھىنىڭ بۇ يىللىق رەئىس دۆلىتى ئىتالىيەنىڭ زۇڭلىسى دراجى رىياسەتچىلىك قىلدى. 20 دۆلەت گۇرۇھىغا ئەزا دۆلەتلەرنىڭ رەھبەرلىرى، مېھمان دۆلەتلەرنىڭ رەھبەرلىرى ۋە ئالاقىدار خەلقئارا تەشكىلاتلارنىڭ مەسئۇللىرى تور ۋە تور سىرتى بىرلەشتۈرۈلگەن شەكىل ئارقىلىق يىغىنغا قاتناشتى.دۆلەت كومىسسارى، قوشۇمچە دىپلوماتىيە مىنىستىرى ۋاڭ يى رەئىس شى جىنپىڭنىڭ ئالاھىدە ۋەكىلى سۈپىتىدە ئىتالىيەدە نەق مەيداندا يىغىنغا قاتناشتى.
|
ناگوياغا بارالمايدىغان بولدۇم مىكروسكوپتىكى ياپونىيەناگوياغا بارالمايدىغان بولدۇمگەرچە بارىنىڭ مۇسابىقىسىنى نەق مەيداندىن كۆرۈشنى شۇنچىلىك ئارزۇ قىلغان بولساممۇ، ئارىلىق يىراق ھەم ئىشلار ئالدىراش بولغاچقا ناگوياغا بارالمايدىغان بولدۇم. نەق مەيدان كۆرۈنۈشىنى سىنغا ئېلىپ قويۇپ ۋاقىت چىققاندا كۆرمەكتىن باشقا ئامال يوق ئوخشايدۇ ئۇنىۋېرسال مونولوگلار 2011 يىل 2 . ساماۋىي شاھمۇ توك تېجىدى يېڭى گالاكسىي ئېس 4 ناگوياغا بارالمايدىغان بولدۇمئۇيغۇربەگ 2011 يىل 3 00:30سىلەر تەرەپكە بېرىپتىمۇ؟مۇرشىدى 2011 يىل 3 05:13مەن تۇرۇۋاتقان يەردىن 350 كىلومېتىر يىراقلىقتىكى ناگويا دېگەن شەھەردە 4 چېسلا مۇسابىقىسى باركەن.ئۇيغۇربەگ 2011 يىل 3 00:33ھەزرىتىم، راست ماڭا بىر ئىشتا ياردەم قىلسىڭىز بولاتتى. مەن مۇشۇ ئارقىلىق ئۇيغۇرچە تىل بولىقىنى ھاسىل قىلىش تېخنىكىسىنى زادى ئەپلەشتۈرەلمىدىم. كەمىنەدە بىر تىل بولىقى بار ئىدى، ئەلۋەتتە، ئۇ ئىنگىلىزچە. بۇ تىل بولىقىنىڭ ئۇيغۇرچە ھالىتىنى ھاسىل قىلىۋالسام، بەلكىم ئۇيغۇرچە ئۇسلۇبلارنى تەقدىم قىلىشىمغا ئالاھىدە ياردىمى بولغان بولاتتىمۇرشىدى 2011 يىل 3 05:15 تا مەنمۇ تىل بولىقى ھاسىل قىلىپ باقمىغان. ئادەتتە تىل بولىقىنى ھاسىل قىلغىلى بولىدىغان ئۇسلۇب ياكى قىستۇرمىلارنىڭ تىل بولىقىمۇ قوشۇپ تارقىتىلىدۇ. تىل بولىقى يوقلىرىنى تەرجىمە قىلىشتا، ياكى تىل بولىقى ھاسىل قىلىشتا بىرمۇ بىر قولدا قىلىپ چىقىشقا توغرا كېلىدۇ دەپ ئويلايمەن. مەن يەنە ئىزدىنىپ باقاي.
|
خەفتەر ئىككىنچى كازافى بولۇپ قالارمۇ؟ جاھاندىكى ئىشلار باغداش تورىمەنبە: يەرشارى تورىتەھرىر: يوللانغان ۋاقتى: 20140603 19:17:41 يەر شارى ۋاقىت گېزىتى خەۋىرى: باغداش تورىدىن پەرىزات پولات تەرجىمىسىيېقىندا لىۋىيەنىڭ پايتەختى تېروپولىدا زوراۋانلىق توقۇنۇش يەنە بىر قېتىم يۈز بەردى. توقۇنۇشتا كازافىغا ئاسىيلىق قىلغان خەفتەر پەردە ئارقىسىدىن تەدرىجى تەختكە چىقتى. لىۋىيە ھۆكۈمەت تەرەپدارلىرى خەفتەرنى سىياسىي ئۆزگىرىشتىكى ئاچكۆز دەپ تەسۋىرلىدى. كۆپلىگەن لىۋىيەلىكلەرنىڭ نەزىرىدە خەفتەر يېڭى زوراۋان شەخىس بولۇپ، لىۋىيەدىكى ئىككىنچى كازافىدەپ قارالغان.خەفتەر لىۋىيەنىڭ ئىككىنچى چوڭ شەھىرى بەنغازىدا توغۇلغان،بىراق تۇغۇلغان يىلى ئېنىق ئەمەس. ئامېرىكا ۋاشىنگىتون پوچتا گېزىتى ئۇنى 71 ياشقا كىردى، دېگەن. فىرانسىيە ئاخبارات ئاگېنىتلىقى خەفتەرنى بەنغازىدا ھەربىيلىككە كىرىپ، ھەربىي مەكتەپتە ئوقۇغان، ئىلگىرى سوۋېت ئىتتىپاقىدا ھەربىي ئىشلار مەشىقى ئېلىپ بارغان، دەپ كۆرسەتتى. 1969يىلى، خەفتەر كازافىغا ئەگىشىپ ئېدىرىس پادىشاھلىقى بىلەن ئېلىپ بارغان 1سىنتەبىر سىياسى ئۆزگىرىشىگە قاتناشقان. كېيىن خافتەر باش شىتاب باشلىقى بولغان.1978يىلىدىن1987يىلىغىچە، لىۋىيە بىلەن چاد ئوتتۇرىسىدا ئۇرۇش يۈز بەرگەن مەزگىلدە، خافتەر قوشۇننى چادقا باشلاپ كىرگەن. ئاڭلاشلارغا قارىغاندا خافتەرنىڭ جەڭ مەيدانىدىكى ئىپادىسى ناھايىتى ياخشى بولۇپ، كازافى ئۇنىڭ ھوقۇقىغا تەسىر كۆرسىتىشىدىن ئەنسىرەپ، بارغانسېرى ئارقا سەپ قوللىشىنى ئۈزۈپ قويغان. 1987يىلى، خافتەر نەچچە يۈزلىگەن لىۋىيەلىك ئوفېتسىر، ئەسكەرلەر بىلەن چادتىكى دېدۇم ئۇرۇشىدا ئەسىرگە چۈشكەن. ھالبۇكى كازافى چادنىڭ چىگرا ئىچىگە قىسىم ئەۋەتكەنلىكىنى قەتئىي ئىنكار قىلغان، ھەتتا سىرتقا خافتەرنى تونۇمايدىغانلىقىنى، جاكارلىغان. شۇنىڭدىن تارتىپ ئىككىسىنى مۇناسىۋىتى يامانلاشقان.خافتەر چادقا تەسلىم بولغان ھەم قوشۇننى باشلاپ كازافى بىلەن ئۇرۇشۇشقا قوشۇلغان. شۇنىڭدىن باشلاپ، خافتەر كازافىنىڭ لىۋىيە دۆلىتىنىڭ خەلق ئارمىيىسى رەھبىرىگە قارشى كىشىگە ئايلانغان. ئۇچۇرلاردا كۆرسىتىلىشىچە، بۇ قىسىمغا ياردەم بېرىدىغىنى ئامېرىكىدىكى مەركىزىي ئاخبارات ئىدارىسى ئىكەن.1990يىلى چاد ھۆكۈمىتى سىياسىي ئۆزگىرىشىدىن كېيىن، يېڭىدىن تەخىتكە چىققان ئېتىرنال لىۋىيە بىلەن مۇناسىۋىتىنى ياخشىلاشنى ئۈمىد قىلغان ھەمدە خافتەرنى چادتىن مەجبۇرىي قوغلىۋەتكەن. مەركىزى ئاخبارات ئىدارىسىنىڭ ياردىمىدە، خافتەر ئافرىقىدىكى كۆپلىگەن دۆلەتلەرگە يۆتكەلگەن بولسىمۇ، ئەمما ئۇلارنىڭ ھېچقايسىسى ئۇنى قالدۇرمىغان. ئاخىرىدا، خافتەر ۋە ئۇنىڭ سەپداشلىرى ئامېرىكىغا بېرىپ، قېيىنچىلىقتىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن ۋېرگىنىيە شىتاتىنىڭ فوۋلىس چارچ شەھىرىدە ئولتۇراقلاشقان.2011يىلى لىۋىيە ئۇرۇشى باشلانغاندىن كېيىن، خافتەر دۆلىتىگە قايتىپ كازافىغا قارشى سىياسىي ھوقۇق كۈرۈشىگە قاتناشقان. كازافى ھۆكۈمىتىنى ئاغدۇرۇش كۈچىدە، خافتەر زور ئابرويغا ئېرىشكەن. مۇشۇ سەۋەبلىك، ئەينى چاغدا ئۆكتىچىلەرنىڭ بەزىلىرى خافتەردىن ئەيمەنگەن. كازافى ھۆكۈمتىنى ئاغدۇرغاندىن كېيىن، 100 دىن ئارتۇق ھەربىي ئەمەلدار خافتەرنى يېڭى ھەربىي ئارمىيەنىڭ باش شىتاب باشلىقىغا كۆرسەتكەن، بىراق ئاخىرىدا ئۇلارنىڭ ئارزۇسى ئەمەلگە ئاشمىغان.كىشىلەر خافتەرنى ئەمدى كەلمەيدۇ دېگەن قاراشتا تۇرغىنىدا، ئۇ قايتا ئاممىنىڭ كۆز ئالدىدا پەيدا بولغان. 2 ئايدا خافتەر تولۇق قۇراللانغان كېيىمى بىلەن لىۋىيەدىكى تېلىۋىزىيە پروگراممىسىدا چىقىپ، بۇ دۆلەتنى ئۆتكۈزۋالغانلىقىنى جاكارلىغان ھەمدە خەلق يىغىنىنى تارقىتىۋىتىشنى ئۆتۈنگەن. 18 ماي، خافتەر ئىتتىپاقداش ئارمىيسىنىڭ خەلق ئارمىيىسى قۇراللىق كۈچ بىلەن خەلق يىغىنىغا ھۇجۇم قىلغان. خافتەرنىڭ ھەربىي ئىشلاردىكى ۋەكىلى بولۇش سۈپىتى بىلەن، لىۋىيە ژاندارما قوماندانى فېرنانا خەلق يىغىنىنى تارقىتىۋەتكەنلىكىنى جاكارلىغان. 19ماي، لىۋىيەدىكى ئالاھىدە قىسىم، تۇبلۇغ ھاۋا ئارمىيىسى بازىسى خافتەرگە ساداقەتمەنلىكىنى جاكارلىدى. ئانالىزچىلار، لىۋىيەنىڭ شەرقىي قىسىم رايوندىكى سەرخىل قوشۇننىڭ قوللىشىغا ئېرىشىشى خافتەرنى لىۋىيەنىڭ شەرقىي قسىم رايونلىرىنى ئاساسى جەھەتتىن كونتىرول قىلىشى ئۈچۈن قىلچە خاتىرجەمسىزلەندۈرمەيدۇ، دەپ كۆرسەتتى. بىراق ئاچكۆز دەپ قارىلىۋاتقان خافتەر دۆلەت زېمىنىنىڭ يېرىمىغىلا قانائەتلىنىپ قالارمۇ؟ مۇناسىۋەتلىك مەزمونلارلېۋاندا سۈرىيە ھۆكۈمىتىنى قوللىغۇچىلار بىلەن قارشى تۇرغۇچىلار كەسكىن ئېلىشتىلېۋاندا سۈرىيە ھۆكۈمىتىنى قوللىغۇچىلار بىلەن قارشى تۇرغۇچىلار كەس...لىۋىيەدىكى پارلامېنىت بىناسى ھۇجۇمغا ئۇچرىدى لىۋىيە سەھىيە ئىدارىسىنىڭ بىر ئەمەلدارى تۈنۈگۈن لىۋىيەنىڭ شەرقىدىكى ئىككى قۇراللىق تەشكىلات ئارىسىدا قاتتىق توقۇنۇش يۈز بېرىپ، ئاز بولغاندا 79 ئادەمنىڭ ئۆلۈشىنى، 141 ئادەمنىڭ يارلىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلىقىنى ئېيتتى ئىچكى ئۇرۇش بۇلۇتلىرى لىۋىيەگە يېقىنلاپ قالدىلىۋىيە خەلق پارلامېنتىنىڭ باشلىقى نۇرى ئابدۇ ساھمىن 19ماي بۇيرۇق ئىمزالاپ، خەلق ئەسكەرلىرى قوراللىقلىرى لىۋىيە قالقىنى ئوتتۇرا قىسىم رايونى برىگادىسىدىن ترىپولىغا كىرىپ پايتەختىنىڭ ئامانلىقىنى قوغداشنى تەلەپ قىلدى بۇندىن ئىلگىرى زىنتا...لىۋىيە پايتەخت ئايرودۇرۇمى ھۇجۇمغا ئۇچرىدى16ئىيۇل، لىۋىيەنىڭ تېرپولى خەلقئارا ئايرودۇرۇمى ئەتراپىدا يەنە بىر قېتىم قوراللىق توقۇنۇش يۈز بەرگەن ئىگىلىنىشىچە، 13ئىيۇلدىن باشلاپ، زىنتان خەلق ئەسكەرلىرى قولىدىن ئايرودۇرۇمنىڭ كونترول قىلىش ھوقۇقىنى تارتىۋېلىش ئۈچۈن، دىنىي كۈچلەرنى قو...لىۋىيە دۆلەت ئىچىدە تۇقۇنۇش كەسكىنلەشتى،كۆپلىگەن غەرىپ دۆلەتلىرى پۇقرالىرنى چىكىنىشكە مۇراجەت قىلدىجۇڭشىن ئاگىنىتلىقىنىڭ 7ئاينىڭ 28كۈندىكى خەۋىرى،لىۋىيە دۆلەت ئىچىدە تۇقۇنۇش داۋاملىق ئەۋىج ئېلىۋاتقان بۇلۇپ،شۇ يەر ۋاختى 26چىسلادىن 27چىسلاغىچە لىۋىيەنىڭ ئىككىنجى چوڭ شەھىرى بىنغازىيدا يىڭى بىر قېتىملىق تۇقۇنۇش يۈز بىرىپ ئەڭ ئاز بولغا
|
نامازدا رۋكۋعتان كەيىن قولدى كوتەرۋ دۇرىس پا؟ قازاقستانداعى يسلام دىنى جاڭالىقتارى نامازدا رۋكۋعتان كەيىن قولدى كوتەرۋ دۇرىس پا؟قازىرگى تاڭدا سىرت مەملەكەتتەردە وقىپ كەلىپ، وزدەرىن تازا يسلامنىڭ وكىلدەرى، ٴسالاف دەپ اتايتىن، وزدەرىنىڭ شەت ەلدىك شەيحتارىنىڭ عانا كوزقاراسىن دۇرىس، قالعاندارىن اداسقان دەپ سانايتىن، شالا ساۋاتتى ٴدىنبۇزار شەيحسىماقتاردىڭ بار ەكەنى ٴمالىم. ۋاحاپشىلدىق ىندەتىنە شالدىققان وسى دىندە شەكتەن شىعۋشىلار ٴتورت ٴمازھابتى جوققا شىعارىپ، بەسىنشى جاڭا ٴمازھابسىز ٴمازھاب قالىپتاستىرۋعا تىرىسۋدا. ولار حانافي ٴمازھابىنىڭ نەگىزىندە سان عاسىرلار بويى وقىپ كەلگەن مۇسالمان حالقىمىزدىڭ نامازدارىن جارامسىزعا شىعارىپ، ەلدىڭ مازاسىن قاشىرۋ ارقىلى ٴدىني الاۋىزدىقتارعا بوي الدىرىپ، ۇلكەن بۇلىككە سەبەپ بولۋدا.وقىلدى 1364 رەت
|
24 قىركۇيەك 22:08نۇرسۇلتان. قازاقپارات وسى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا ماس كۇيدە ءۇش ادامدى ونىڭ ەكەۋى بالا قاعىپ كەتكەن ايەلگە سوت ۇكىم شىعاردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.2020 جىلدىڭ 16قىركۇيەگىندە نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ سارىارقا اۋداندىق 2سوتى ا. ج. ەرعازيناعا قاتىستى ۇكىم شىعاردى. ەرعازينانىڭ ەكى بالا مەن ءبىر ەرەسەك ادامدى قاعىپ كەتكەنى انىقتالدى. ونىڭ ەكەۋى اۋىر، بىرەۋى ورتا دارەجەدە جاراقات العان. سوت وتىرىسىندا جابىرلەنۋشىلەر زاڭ بويىنشا جازا بەرۋدى تالاپ ەتتى، دەپ حابارلايدى نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ سارىارقا اۋداندىق 2سوتىنان.ايىپتالۋشىنىڭ ادۆوكاتى ايەلدى باس بوستاندىعىنان ايىرماۋدى سۇراپتى. سەبەبى ونىڭ اياعى اۋىر، بالاسى دا بار. قىلمىستىق كودەكستىڭ 345بابى 1بولىگىمەن ايىپتالعان ادام ايىپپۇل تولەۋى، قوعامدىق جۇمىسقا تارتىلۋى نەمەسە 3 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلۋى كەرەك.سوت قىلمىستىڭ اۋىرلىعىن، بالالاردىڭ زارداپ شەككەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ايىپتالۋشىنى 2 جىل 6 ايعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ تۋرالى شەشىم شىعاردى. سونىمەن بىرگە سوتتالۋشى 10 جىلعا كولىك قۇرالىن جۇرگىزۋ قۇقىعىنان ايىرىلدى، دەپ حابارلايدى سوتتان.سوت ۇكىمى ءالى كۇشىنە ەنگەن جوق.ەسكە سالا كەتسەك، وسى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا نۇرسۇلتان قالاسىندا ماس ايەل ءۇش ادامدى كولىگىمەن قاعىپ كەتكەن بولاتىن. قالالىق پوليتسيا دەپارتامەنتى حابارلاعانداي، 22ماۋسىم كۇنى كەشكى ساعات 21.03 دا ماركالى كولىكتى تىزگىندەگەن ايەل بەيسەكوۆ كوشەسى جاعىنان قوسشىعۇل ۇلى كوشەسىمەن كەلە جاتىپ، جولدىڭ قارسى بەتىنە شىعىپ كەتكەن. وسىدان كەيىن ول جاياۋ ادامدار جۇرەتىن جولدا 2001، 2002 جانە 2018 جىلى تۋعان ءۇش ادامدى قاققان. زارداپ شەككەن 19 جانە 18 جاستاعى بويجەتكەندەر مەن 2 جاسار ءسابي ءارتۇرلى دەنە جاراقاتىمەن اۋرۋحاناعا جەتكىزىلگەن.
|
پېرۇ قايتا نىشان بەلگىلەش ئورنى پېرۇ بولسا جەنۇبىي ئامېرىكا جايلاخكان بىر دۇلات. ئۇنىڭ پايتاھتى بولسا لىما، ئاڭ قوڭ خاھرى بولسا لىما. دۇلات تىلى بولسا ئىسپان تىلى. ئازىركى پرېزىدېنت ئالان گارسىئا. بۇ دۇلات 1821 يىلى 7 ئاينىڭ 28 كۇنى مۇستاككىل بولگان، يار مايدانى 1 مىللىئون 285 مىڭ 220 كۇۋادىرات كىلومەتىر، نوپۇسى 28 مىللىئون 180 مىڭ، بۇلارنىڭ ئاسساسلىك دىنى كاتولىك دىنى.:...?پېرۇ130651 دىن ئېرىشكەنبۇ بەتنى 8 مارت 2013 ئاخىرقى قېتىم 18:09 دا ئۆزگەرتكەن.
|
قار، تۇمان، كۇشتى جەل جۇما كۇنگى اۋا رايى26 قاراشا 09:04نۇر سۇلتان. قازاقپارات 26قاراشادا اتموسفەرالىق اعىنداردىڭ اسەرىنەن ەلىمىزدىڭ باسىم بولىگىندە اۋا رايى قۇبىلمالى بولادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات قازگيدرومەتكە سىلتەمە جاساپ.ەلىمىزدىڭ باسىم بولىگىندە قار جاۋادى، وڭتۇستىك بولىگىندە قار ارالاس جاڭبىر جاۋادى، كەي كەزدە قاتتى نوسەر جاۋۋى ىقتيمال. تۇمان ءتۇسىپ، كوكتايعاق بولادى، بوران سوعادى، جەل كۇشەيۋى مۇمكىن. تەك رەسپۋبليكانىڭ باتىسىندا كۇن رايى اشىق بولادى. تۇركىستان وبلىسىنىڭ تاۋلى اۋداندارىندا جاياۋ بوران سوعادى، كوكتايعاق بولادى، تۇندە وبلىستىڭ باتىسىندا، تاۋلى اۋداندارىندا جەل 1520 مس كۇشەيەدى، اسۋلاردا جەلدىڭ جىلدامدىعى 25 مس جەتۋى مۇمكىن.جامبىل وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندە، تاۋلى جانە تاۋ بوكتەرى اۋداندارىندا تۇمان ءتۇسىپ، كوكتايعاق بولۋى مۇمكىن، وبلىستىڭ وڭتۇستىك باتىسىندا، سولتۇستىك شىعىسىندا، تاۋلى ايماقتاردا جەل 1520 مس جەتەدى، تۇندە ەكپىنى 2328 مس كۇشەيەدى.شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ شىعىس بولىگىندە، ورتالىعىندا، وڭتۇستىگىندە بۇرقاسىن سوعادى، كوكتايعاق بولۋى ىقتيمال، جەل 1520 مس، تۇندە ەكپىنى 25 مس جەتەدى. تاڭەرتەڭ جانە كۇندىز اقمولا وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندە، باتىسىندا جاياۋ بورانسوعۋى مۇمكىن، وڭتۇستىگىندە تۇمان تۇسەدى، سولتۇستىگىندە، شىعىسىندا، جەل 1520 مس كۇشەيەدى.قاراعاندى وبلىسىنىڭ شىعىسىندا تۇندە جاياۋ بۇرقاسىن سوعادى، كوكتايعاق بولۋى مۇمكىن، جەل 1520 مس كۇشەيەدى، وبلىستىڭ سولتۇستىگىندە تۇمان ءتۇسۋى مۇمكىن. قوستاناي وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندە جاياۋ بوران سوعادى، كوكتايعاق بولادى، جەل 1520 مس كۇشەيىپ، وبلىستىڭ وڭتۇستىگىندە تۇمان ءتۇسۋى مۇمكىن.اقتوبە وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندە تۇندە جاياۋ بوران سوعادى، جەل 1520 مس كۇشەيۋى مۇمكىن. سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ وڭتۇستىك باتىسىندا تۇندە جانە تاڭەرتەڭ تۇمان تۇسەدى، كۇندىز وبلىستىڭ وڭتۇستىگىندە جەل 1520 مس كۇشەيۋى مۇمكىن.الماتى وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندە جانە شىعىسىندا جەل 1520 مس كۇشەيەدى. پاۆلودار وبلىسىنىڭ وڭتۇستىك شىعىسىندا جاياۋ بوران سوعادى، وبلىستىڭ سولتۇستىگىندە تۇمان ءتۇسۋى ىقتيمال.قىزىلوردا وبلىسىنىڭ ورتالىعىندا، باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندە، اتىراۋ، ماڭعىستاۋ وبلىستارىنىڭ باتىسىندا تۇمان ءتۇسۋى مۇمكىن.
|
ياغاچچىلىق تېخنىكىسى 2 ئۇيغۇر كىتاب تور بېكىتىياغاچچىلىق تېخنىكىسى 2ئۇبۇلھاشىم قاسىم قايناقتورغا يوللانغان ۋاقتى: 20180125 01:30:23بۇ كىتاب ئچىلمايدىكەن. تۈزىتىپ قويغان بولسىڭىز. رەھمەتئاۋال ئەزالىق تىزىملىتىپ، ئاندىن ئەزا بولۇپ كىرگەندىن كېيىن كىتابلارنى بىمالال چۈشۈرەلەيسىز.يەنە بىرى بىر قىسىم كىتابلارلا ئەزالىق تەلەپ قىلىدۇ، كۆپىنچىسى تەلەپ قىلمايدۇ.ۋاقتى: 20180726 13:53:09ئۆستەڭ ۋە ئۇنىڭ قۇرۇلمىلىرىنى گىدراۋلىكلىق ھىساپلاشمېۋىلىك باغلارنى لايىھىلەش ۋە مېۋىلىك باغ بەرپا قىلىشيېزا تۇرالغۇ ئۆيلىرىنى لايىھىلەش ۋە سېلىششىنجاڭدىكى ئىسلام بىناكارلىق مەدەنىيىتى
|
بېيجىڭدىكى ئىككى يىغىننىڭ ئېچىلىش ھارپىسىدا خىتايدىكى 13 ئاخبارات ئورنى بىرلەشمە بايانات ئېلان قىلىپ، خىتاي ھۆكۈمىتىنى نوپۇس تۈزۈمىنى ئىسلاھ قىلىشقا چاقىردى. ئادەتتە خىتايدا ئاخبارات ئورۇنلىرى ھۆكۈمەتنىڭ تىلى سۈپىتىدە خىزمەت قىلىپ كەلگەچكە، يۈننەن ئۇچۇر گېزىتى قاتارلىق 13 گېزىت تەرىپىدىن ئېلان قىلىنغان بۇ بايانات، خەلقئارا جامائەتنىڭ دىققىتىنى تارتماقتا.خىتاينىڭ نۆۋەتتىكى تۈزۈمىدە، شەھەرگە ئېقىپ كىرگەن كۆچمەنلەر، داۋالاش سۇغۇرتىسى ۋە پەرزەنتلىرىنى مەكتەپكە تىزىملىتىش قاتارلىق مەسىلىلەردە، شەھەردە تىزىملىتىشى چەكلەنگەن. بۇ ئەھۋال شەھەر نوپۇسى بىلەن يېزا نوپۇسى ئارىسىدىكى پەرقنىڭ بارغانسېرى زورىيىپ مېڭىشىغا بەزىدە ۋاسىتىلىك بەزىدە بىۋاستە تەسىر كۆرسەتكەن.بۇ قېتىمقى نوپۇس تۈزۈمى ئىسلاھاتى تەلىپى، بېيجىڭدا ئېچىلىۋاتقان ئىككى يىغىن ۋەكىللىرىگە خىتابەن ئېلان قىلىنغان. ئەمما يىغىن ۋەكىللىرىنىڭ بۇ تەلەپنى يىغىندا مۇزاكىرە قىلىدىغان قىلمايدىغانلىقى ئېنىق ئەمەس. خەۋەرلەردىن قارىغاندا، مەزكۇر بىرلەشمە باياناتقا ئىمزا قويغان بىر قىسىم گېزىتنىڭ تور بەتلىرىدىن، بۇ بايانات بۈگۈن چىقىرىۋېتىلگەن. بۇنىڭغا ئاساسەن ھۆكۈمەت تەرەپنىڭ مەزكۇر باياناتىنىڭ تارقىلىشىغا چەكلىمە قويغانلىقى تەخمىن قىلىنماقتا.بىرلەشمە باياناتتا، كۆچۈش ئەركىنلىكى ئىنسان ھەقلىرىنىڭ بىر قىسمى دېيىلگەن. ئىنسان ھەقلىرى خىتاي ھۆكۈمىتى ئاڭلاشنى خالىمايدىغان ئاتالغۇلاردىن بىرىدۇر. بۇ سەۋەبلىك بىرلەشمە باياناتقا ئىمزا قويغان گېزىت باشقۇرغۇچىلىرىنىڭ ئاۋارىچىلىققا يولۇقۇپ قېلىش ئېھتىماللىقى پەرەز قىلىنماقتا.
|
جەمىستەن چيپس جاسايدىبۇگىندە كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋعا نيەتتى جاستارعا مەملەكەت تاراپىنان كورسەتىلىپ وتىرعان قولداۋ كوپ. تۇرعىنداردىڭ تىرلىگىن تىكتەۋگە، ءناسىبىن كاسىپتەن تابۋعا ارنالعان جوبالار اۋىلدا تۇرىپ تا العا باسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.ەلىمىزدەگى باستاۋبيزنەس جوباسى اياسىندا وقىعان گۇلفايرۋز راحمەتوۆا چيپس ءوندىرۋدى قولعا العان. بايزاق اۋدانىنىڭ قۇمجوتا اۋىلىندا تۇراتىن جاس كاسىپكەر 29 جاسقا دەيىنگى قايتارىمسىز گرانتتى جەڭىپ الىپ، مەملەكەت تاراپىنان بەرىلگەن 1،5 ميلليون تەڭگەگە كوكونىستەردى كەپتىرەتىن اپپارات ساتىپ الىپتى. قازىر ۇيىنەن ءتۇرلى جەمىستەردى كەپتىرىپ، چيپس شىعارۋدا.ول ونىمدەردى الما، اپەلسين، كيۆي، اناناس سەكىلدى جەمىستەردەن جاسايدى. ەش قوسپاسىز، تابيعي ونىمدەردى وندىرۋدەگى ماقساتى ءوزىنءوزى جۇمىسپەن قامتۋ ارقىلى وتاندىق كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ. الما جانە اپەلسين سياقتى جەمىستەردى بايزاق اۋدانىنان الامىز. بۇگىندە تۇتىنۋشىلار تاراپىنان از بولسا دا تاپسىرىس ءتۇسىپ جاتىر. ەگەر وتاندىق ونىمگە دەگەن سۇرانىس جاقسى بولسا، ءبىر كۇندە 200 قوراپقا دەيىن چيپس شىعارىپ بەرۋگە دايىنمىن. بۇل ءونىم اسىرەسە ديەتا ۇستايتىن ازاماتتار مەن بالالارعا وتە پايدالى. ەشقانداي حيميالىق قوسپاسى جوق، تازا ءونىم، دەيدى گۇلفايرۋز راحمەتوۆا.جاس كاسىپكەر شىعارعان ونىمدەرىن ازىرگە ينستاگرام الەۋمەتتىك جەلىسى ارقىلى جارنامالاپ ساتۋدا ەكەن. دەگەنمەن، ول تاراز قالاسىنداعى ءىرى ساۋدا نۇكتەلەرىنە ءونىمدى وتكەرۋ قيىنعا سوعىپ تۇرعانىن دا جاسىرمادى. دۇكەن سورەلەرىندە شەتەلدىڭ شىعارعان ونىمدەرى سامساپ تۇرعانىمەن، شىنىندا دا وتاندىق ونىمدەر از كەزدەسەدى. بۇل رەتتە مەملەكەتتىڭ قولداۋىن كورىپ وتىرعان گۇلفايرۋز راحمەتوۆا ەندى وڭىردە وتاندىق ونىمدەر توپتاستىرىلعان دۇكەندەر جەلىسى قۇرىلسا ەكەن دەگەن دە تىلەگىن جەتكىزدى. سوندا وزىمىزدەن شىعاتىن ونىمدەردىڭ ءبارى ءبىر جەردە ساتىلىپ، حالىقتىڭ دا سۇرانىسىنا يە بولار ەدى، دەيدى ول.
|
ئۇرۇق قانداق توشۇلىدۇ ۋە ساقلىنىدۇ؟ئەلداۋا ساغلاملىق تورىئۇرۇق قانداق توشۇلىدۇ ۋە ساقلىنىدۇ؟بالاغەت دەۋرنىڭ يېتىپ كېلىشىگە ئەگىشىپ، ئۇرۇقداندىكى ئۇرۇق كانالچىلىرى ئۈزلۈكسىز تۈردە ئۇرۇق ئىشلەپچىقىرىدۇ بۇ ئۇرۇقدان قوشۇمچە ئۇرۇقداندىكى ئۇششاق نەيچىلەر ئارقىلىق قوشۇمچە ئۇرۇقدانغا توشىدۇ ھەمدە ئۇنىڭدا ساقلىنىدۇ. قوشۇمچە ئۇرۇقدان ئۇرۇق پىشىپ يېتىلىدىغان ۋە ساقلانغان ئورۇن، ئادەتتە ئۇرۇقدان ئىشلەپچىقارغان ئۇرۇق ئىنتايىن يۇمران بولۇپ، قوشۇمچە ئۇرۇقداندا 5 25 كۈن تۇرغاندىن كېيىن بارا بارا پىشىپ يېتىلىدۇ ھەمدە ھەرىكەت قىلىدۇ. ئۇرۇقلاندۇرۇش ئىقتىدارىغا ئىگە بولىدۇ. قوشۇمچە ئۇرۇقدان يەنە ئاز مىقداردا سۇيۇقلۇق ئاجرىتىپ چىقىرىدۇ، ئۇرۇق مۇشۇ سۇيۇقلۇقنىڭ ۋە قوشۇمچە ئۇرۇقداننىڭ قىسقىراش كۈچى ياردىمى بىلەن سىرتقا توشۇلىدۇ. ئۇرۇقنىڭ ئۈزلۈكسىز ئىشلەپچىقىرىشقا، كونىنىڭ ئورنىنى يېڭىسى ئىگىلىشىگە ئەگىشىپ قوشۇمچە ئۇرۇقداندا ساقلانغان ئۇرۇق قەرەللىك ھالدا سىرتقا چىقىرىلىدۇ. ئۇرۇقنىڭ قوشۇمچە ئۇرۇقداندا ساقلىنىش ۋاقتى ئادەتتە يىگىرمە كۈن ئەتراپىدا بولىدۇ، بىرنەچچە ئايغا يېتىشىمۇ مۇمكىن، لېكىن ئۇزاق تۇرۇپ قالغان ئۇرۇقنىڭ ئۇرۇقلاندۇرۇش ئىقتىدارى تۆۋەنلەپ كېتىدۇ ھەمدە قوشۇمچە ئۇرۇقدان تەرىپىدىن ھەزىم قىلىنىپ كېتىدۇ.ئۇرۇق ئۇرۇقداندىن بەدەن سىرتىغا چىقىرىلىشتا تەرتىپ بويىچە ئۇرۇقداننىڭ چىقىرىش كانالچىسى، قوشۇمچە ئۇرۇقدان كانالچىسى ئۇرۇق نەيچىسى، مەنى چىقىرىش نەيچىسى ۋە سۈيدۈك يولىدىن ئۆتىدۇ، ئۇرۇقنىڭ چىقىرىلىشى مۇشۇ نەيچە كانالچىلارنىڭ ھەرقايسى قىسىملىرى ئوتتۇرىسىدىكى بىر قاتار ماس ھەرىكەتلەر ئارقىلىق تاماملىنىدۇ.ئالدىنقىسى : جىنسىي يۇقۇملۇق كېسەللىكلەسۆزنەككېيىنكىسى : جىنسىي كېسەللىكلەردە قايسى خىل گۇمانلىق ئالامەتلەر كۆرۈلىدۇ؟
|
ب.بايبەك: ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن 550 000 وتباسىعا 50 000 تەڭگەدەن بەرىلدى4 شىلدە, 12:12 2550 0 جاڭالىقتار اسىل تۇمارقۇرمەتتى دوستار، بارشاڭىزدى الداعى استانامىز نۇرسۇلتان كۇنىمەن قۇتتىقتايمىن! پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەك جەلىسىندەگى پاراقشاسىندا قۇتتىقتاۋ جازباسىن قالدىردى.قۇرمەتتى دوستار، بارشاڭىزدى الداعى استانا كۇنىمەن قۇتتىقتايمىن! ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا اكتسياسىنىڭ ءتورتىنشى كەزەڭى اتقارىلدى. ەلىمىزدىڭ اۋىلدىق ەلدى مەكەندەرىندەگى تاعى 80 مىڭنان استام مۇقتاج وتباسى 50 مىڭ تەڭگەدەن الدى.ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن قورىنىڭ بىرجولعى قارجىلىق قولداۋىمەن 550 مىڭنان استام وتباسى قامتىلدى. وتباسى مۇشەلەرىن قوسا ەسەپتەگەندە، بۇل 2 ميلليونداي قازاقستاندىق. پارتياسى مەن تۇڭعىش پرەزيدەنت قورى جەلىسى بويىنشا 300 مىڭداي وتباسى ازىقتۇلىك سەبەتىن الدى. بۇل ىسكە جاستار قاناتىنىڭ 5 مىڭنان استام ۆولونتەرى اتسالىستى.كەشە نۇرسۇلتان ءابىشۇلى قازاقستان حالقىنا ارنالعان ۇندەۋىندە اتاپ كورسەتكەندەي، ءبىز وتكەرىپ جاتقان كۇردەلى كەزەڭ بۇكىل ادامزاتتىڭ باسىنا تۇسكەن سىنسىناق. سىرقاتپەن كۇرەستىڭ ەڭ الدىڭعى شەبىندە جۇرگەن دارىگەرلەر ادامداردى امان الىپ قالۋ ءۇشىن بارلىق كۇشىن جۇمساۋدا. ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى مەن ۇكىمەتى قالىپتاسقان جاعدايدى تۇزەتۋ ءۇشىن قاجەتتى بارلىق شارانى قابىلداۋدا. الايدا كوپ نارسە وزىمىزگە بايلانىستى. حالقىمىز باسقا تۇسكەن قيىندىقتى ءوزىنىڭ قايراتجىگەرى، ۇيىمشىلدىعى، بولاشاققا دەگەن ۇمتىلىسى ارقىلى بۇكىل حالىقارالىق قوعامداستىقپەن بىرگە لايىقتى تۇردە ەڭسەرىپ، امانەسەن شىعارىنا سەنىمدىمىن. ءبىز تاعى دا جەڭىمپاز بولامىز. ەلىمىزدىڭ جاقسى كۇندەرى الدا. ءبىز بىرگەمىز! دەپ جازدى باۋىرجان بايبەك.
|
ەلوردادا جىرامانات كونتسەرتسپەكتاكلى ءوتتى9 جەلتوقسان, 13:20 341 0 نۇر وتان انار لەپەسوۆابۇل شارانىڭ وسى مەرەكەگە ورايلاستىرىلۋىندا دا ءمان بار. ويتكەنى باعزىدان جەتكەن بۇل جىرلاردا اتابابامىزدىڭ ارمانى مەن اڭسارى، ازاتتىق، ەلدىك يدەيالارى، كەلەر ۇرپاققا اماناتى جاتىر. ءداستۇرلى ونەرىمىز سان عاسىرلار بويى ۇرپاق تاربيەسىنە قىزمەت ەتكەن. سوندىقتان دا تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى ساتىنەناق ەلباسى، پارتياسىنىڭ توراعاسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۇلتىمىزدىڭ ۇلى مۇراسىن، وزىق داستۇرلەرى مەن مادەني قازىناسىن تۇگەندەۋگە، ولاردى زامانعا ساي تۇلەتىپ، جاڭعىرتۋعا ەرەكشە دەن قويدى. حالىقتىڭ پارتياسى رەتىندە دا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى دارىپتەيتىن ءىسشارالاردى قولداپ، ونىڭ ناسيحاتتالۋى مەن دامۋىنا بارىنشا ۇلەس قوسىپ كەلەدى. كەشە عانا ۇلتتىق سپورت سالاسىنىڭ ۇزدىكتەرى ماراپاتتالعان التىن تۇعىر سىيلىعىن تابىس ەتتىك. ۇلتىمىزدىڭ ءتىلى مەن ءدىلى، مادەنيەتى مەن سپورتى، ءانكۇيلەرى مەن جاۋھار جىرلارىنسىز حالقىمىزدىڭ رۋحى مىقتى بولماق ەمەس. ءبىز بولاشاقتا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتەمىز دەسەك، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز ارقىلى حالقىمىزدىڭ رۋحىن كوتەرۋىمىز كەرەك. بۇل باعىتتا پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆ ناقتى تاپسىرمالار بەردى. ەلىمىزدىڭ باستى ساياسي ۇيىمى پارتياسىنىڭ دوكتريناسىندا قامتىلعان باستى قۇندىلىقتارىمىزدىڭ ءبىرى دە وتباسى مەن ءداستۇر. وندا قازاق ءتىلىن، مادەنيەت پەن ءداستۇردى دامىتۋ ءبىزدىڭ ستراتەگيالىق باسىمدىعىمىز ەكەندىگى ناقتى كورسەتىلگەن، دەپ اتاپ ءوتتى باۋىرجان بايبەك.تۇڭعىش پرەزيدەنت ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تاريحي شەشىمىنىڭ ارقاسىندا بۇگىندە نۇرسۇلتان قالاسى قارقىندى دامىپ، بەيبىتشىلىك پەن بىرلىكتى ناسيحاتتايتىن جانە سونى ىسپەن دالەلدەيتىن الەم تانىعان استاناعا اينالدى. قازىر باس قالامىزدا 1 ملن 200 مىڭعا جۋىق حالىق بار. سونىمەن بىرگە حالقىمىزدىڭ سانى دا ءوسىپ كەلەدى. مىسالى، 1998 جىلى تسەلينوگرادتا تازا قازاق تىلىندە وقىتاتىن ءبىر عانا مەكتەپ بولدى. قازىر 36 تازا قازاق ءتىلدى مەكتەپ بار، جالپى 88 ءبىلىم ورداسىنىڭ قالعانى ارالاس مەكتەپ. بۇل ءتىلىمىز بەن ءدىلىمىز قايتا ورالدى دەگەن ءسوز. ەلباسى ساياساتى مەن كوپۇلتتى مەملەكەتىمىزدىڭ بىرلىگىنىڭ ارقاسىندا وسىنداي جەتىستىكتەرگە جەتىپ وتىرمىز. قازىرگى ۋاقىتتا پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆ مادەنيەت سالاسىنا، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى قولداۋعا جاعداي جاساپ، ءبىزدىڭ الدىمىزعا ناقتى مىندەتتەر قويىپ وتىر، دەدى التاي كولگىنوۆ.تەگتەر جىرشىتەرمەشىلەر جىرامانات8 جەلتوقسان, 2019 ساعات 09:26جىرشىتەرمەشىلەر ەلوردادا باس قوستىبۇگىن, 10:55 ۇلتتىق بانك 200 تەڭگەلىك مونەتالاردى اينالىمعا شىعاردىبۇگىن, 10:01 بۇگىن كۇن رايى قۇبىلمالى: قار ارالاس جاڭبىر جاۋادىبۇگىن, 09:48 پەدوفيلدەرگە حيميالىق كاستراتسيا جاسايتىن ارنايى ءدارى جوقبۇگىن, 09:03 تەكەلىدە جەر سىلكىندى2 كۇن بۇرىن ق.توقاەۆ ۇكىمەتكە كوروناۆيرۋستىڭ قازاقستان اۋماعىنا تارالۋىنا جول بەرمەۋدى تاپسىردى2 كۇن بۇرىن قاراپايىم اۆتوبۋستاردى جۇرگىزۋشىسىز باسقارىلاتىن اۆتوكاپسۋلالار الماستىرادى2 كۇن بۇرىن قىزىلوردا تۇرعىنى پويىز استىنا ءتۇسىپ كوز جۇمدى2 كۇن بۇرىن قازاقستاننىڭ 6 وڭىرىندە جول جابىق3 كۇن بۇرىن قرعندىدا تانك ترەناجەرى جاسالدى3 كۇن بۇرىن ينفلياتسيا دەڭگەيى بويىنشا چەمپيون بولدىق پرەزيدەنت3 كۇن بۇرىن تۇركيادا 6,8 بالدىق جەر سىلكىنىسى بولدى3 كۇن بۇرىن دەمالىس كۇندەرى قالىڭ قار ءتۇسىپ، بوران سوعادى4 كۇن بۇرىن بۇدان بىلاي ۇبتنى ونلاين تىركەلىپ تاپسىرۋعا بولادى4 كۇن بۇرىن ۆاشينگتوندا ءالفارابي مەن اباي بەينەلەنگەن مونەتالار مەن ماركالار شىعارىلدى4 كۇن بۇرىن كوروناۆيرۋس جۇقتىرعاندار سانى 630دان استى4 كۇن بۇرىن قىتايداعى ىندەتكە بايلانىستى بوكستان ىرىكتەۋ ءتۋرنيرىنىڭ مەرزىمى مەن وتەتىن ورنى وزگەردى4 كۇن بۇرىن قازاقستاننىڭ بىرنەشە وڭىرىندە ساباق توقتاتىلدى5 كۇن بۇرىن ءبىزدىڭ شاكەڭ5 كۇن بۇرىن قالانى كورگىمىز كەلدى: الماتى وبلىسىندا جوعالىپ كەتكەن 2 وقۋشى تابىلدى5 كۇن بۇرىن 2019 جىلى اقىلى جولداردان قانشا ءتۇسىم جينالدى؟5 كۇن بۇرىن ءدى قازاقشا سويلەتكەن رايسا5 كۇن بۇرىن ەلباسىن جىرىمەن تەبىرەنتكەن قازاق قىزى5 كۇن بۇرىن ەلدى نە ەلەڭدەتەدى؟5 كۇن بۇرىن ماقسات توي تويلاۋ ەمەس، وي تولعاۋ
|
سىرلىق غەلىتە تاغ ئىنگەن ئۇيغۇر مەدەنىيىتىقوي تاغدىن كۆرۈنۈشكەلپىن ناھىيەسىنىڭ ئاچال يېزا بازار مەركىزىدىن 29 كىلومېتىر يىراقلىقتىكى قاقاسلىقتا تۆت ئەتراپى قارا، قىزىل، ئاق، يېشىل، سېرىق، قوڭۇر ۋە مىستىن ئىبارەت يەتتە خخل رەڭدىكى تاغ بىلەن ئورالغان تاغلىق كەنت ـ ئىنگەن كەنتى بار. دېڭىز يۈزىدىن 2000 مېتىر ئېگىزلىككە جايلاشقان بۇ كەنت يىراقتىن قارىغاندا خۇددى ھەسەن ھۈسەنگە ئوخشايدۇ، كەنت تەۋەلىكىدە چوڭ كىچىك بىر قانچە تاغ ۋە ئېگىزلىك بار بولۇپ، ئەڭ ئېگىز تاغ ئۈستىدە ئۈچ بۇلاق بار. بۇلاق سۈيى ئىنتايىن سۈزۈك بولۇپ، تۆت پەسىلدىكى ئوتتۇرىچە تېمپىراتۇرىسى 36 37تىن ئۆزگەرمەيدۇ. بۇلاق ئەتراپىدا ئورمانلىق، ھەرخىل مېۋىلىك دەرەخلەر كىشىنىڭ زوقىنى كەلتۈرىدۇ. بولۇپمۇ يەتتە خىل رەڭدىكى ۋە ھەرخىل شەكىللەردىكى سىرلىق تاغ مەنزىرىلىرى كىشىلەردە ئۇنتۇلغۇسىز تەسىر قالدۇرىدۇ، بۇ يەردىكى ئۆرۈكلەر ئالاھىدە تەملىك.ئەڭ ھەيران قالارلىقى كەنت يولىغا يانداش جايدا بەئەينى قويغا ئوىشايدىغان بىر غەلىتە تاغنى كۆرىسىز، مانا بۇ كىشىلەر تەرىپلىشىدىغان قوي تاغ. قوي تاغ ھەققىدە خەلق ئارىسىدا مۇنداق بىر رىۋايەت تارقىلىپ يۈرمەكتە: ناھايىتى ئۇزاق يىللار ئىلگىرى ئىنگەنگە ماكانلاشقان بىر باتۇر تاغ ئەتراپىدا مال بېقىۋاتقاندا ئىككى بۆرە بىر قېرى ساغلىققا ھۇجۇم قىلىپ، ئېغىر يارىلاندۇرغانلىقىنى كۆرۈپتۇ. ئۇ غەزەپ بىلەن يېنىدىكى پالتىنى ئالدىغا ئېتىلىپ كېلىۋاتقان بۆرىگە قارىتىپ ئېتىپتۇ. بەختكە يارىشا پالتا بۆرىنىڭ دەل جايىغا تېگىپ شۇئان جېنىدىن ئايرىلىپتۇ. يەنە بىر بۆرە قورققىنىدىن تىكىۋېتىپتۇ. ئەسلىدە قۇتقۇزىۋېلىنغان قېرى ساغلىق ئەۋلىيا قوي بولۇپ، ھېلىقى باتۇر يىگىتنىڭ ھاياتىنى قۇتقۇزىۋالغانلىقىنى مىننەتدارلىقىنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن كىچىك قىزىنى شۇ يىگىتكە مەڭگۈلۈك ھەدىيەياتلىق قىلىپ بېرىپتۇ. شۇنىڭدىن ئېتىبارەن قوي ئىلاھى بۇ يەرنى مەڭگۈلۈك ماكان قىلىپ قېرىنداشلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداشنى نىيەت قىپتۇ. ئۇزۇن يىللارنىڭ ئۆتۈشى بىلەن ئەنە شۇ قوي تاغ شەكىللىنىپتۇ.ئىنگەن رايونى ئەتراپىدا يەنە ئوردا تاغخان ئوردىسىغا ئوخشايدۇ، پاراخوت تاغدولقۇنلۇق دېڭىزدىكى پاراخوتقا ئوخشايدۇ، ئەجدىھا تاغئاغزىنى يوغان ئېچىۋالغان ئەجدىھاغا ئوخشايدۇ، قارلىغاچ تاغباش قىسمى قارلىغاچ بېشىغا ئوخشايدۇ9، گېنېرال تاغگېنېرالغا ئوخشايدۇ قاتارلىق نۇرغۇن سىرلىق ۋە غەلىتە تاغ مەنزىرىلىرى بار. ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتىدىن ئېلىندى ئىدىقۇت قەدىمىي شەھىرى
|
تۇلپارنىڭ ئېشەككە ئايلىنىشىكاتىگورىيە: ئىلمىي ماقالىلەر يېڭلاش تارىخى: 20190413 15:38:32 جەمئى 560 قېتىم ئوقۇلغان.ئاپتورى: باراتجان ئىبراھىمئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرۈپ، بىر ئېلېكتىرون شىركىتىدە خېلى ئۇزۇن يىل ئىشلىگەن ئىدىم. بىراق شىركەت دىرېكتورى تۇيۇقسىز ۋاپات بولۇپ، ئورنىغا باشقا ئادەم ئولتۇرغاندىن كېيىن مەن ئىشتىن ھەيدەلدىم. سەۋەبى بولسا يېڭى دىرېكتور ناھايىتى ھاكاۋۇر، ماختانچاق ئادەم ئىدى. مەن ئەزەلدىن خۇشامەتچىلىكنى ياقتۇرمىغانلىقىم ئۈچۈن، ئۇنىڭ كۆزىگە سەت كۆرۈنۈپ قېلىپ، خىزمەتنىڭ ھۆددىسىدىن ياخشى چىقالمىدى دېگەن باھانە بىلەن ئىشتىن بوشىتىلغان ئىدىم. بۇ ئىشلارغا ئىچىم ئاچچىق بولۇپ تۇرغان كۈنلەرنىڭ بىرىدە گېزىتتىن بىر ھېكايە ئوقۇپ قالدىم. ئۇ ھېكايە ماڭا ناھايىتى تەسىر قىلغاچقا، سىلەر بىلەن تەڭ بەھرىلىنەي دەپ ئويلىدىم. ھېكايە مەزمۇنى مۇنداق ئىدى:بۇرۇننىڭ بۇرۇنىسىدا بىر ئادەمنىڭ نۇرغۇنلىغان قىممەت باھالىق تۇلپارلىرى ۋە نۇرغۇن ئېشەكلىرى بار بولۇپ، ئاتلىرى بىلەن ئېشەكلىرىنىڭ ئېغىلى ئۇدۇلمۇ ئۇدۇل ئىكەن. ئۇ ئادەم ئاتلىرىغا قوناق، ئارپا ۋە ياخشى ئوتچۆپلەرنى بېرىدىكەن. ئېشەكلىرىگە بولسا پەقەت قۇرۇق سامانلا بېرىدىكەن. ئېشەكلەر بۇنىڭدىن نارازى بولۇپ، ئاتلارغا ئۆچمەنلىك نەزىرىدە قارايدىكەن.كۈنلەرنىڭ ئۆتۈشىگە ئەگىشىپ، ئۇ ئادەمنىڭ ھالئەھۋالى ناچارلىشىشقا باشلاپتۇ. شۇنىڭدىن كېيىن ئۇ ئادەم ئاتلىرى ۋە ئېشەكلىرىگە ئوخشاش سامان بېرىدىغان، قوناق، ئوتچۆپلەرنى كۆپ ئىش قىلىپ خىزمەت كۆرسەتكەنلەرگە بېرىدىغان بوپتۇ. شۇنىڭ بىلەن ئېشەكلەر خوجايىنى ھەرقانداق ئىشقا بۇيرۇسا بەسبەستە جانجەھلى بىلەن ئورۇنداشقا باشلاپتۇ. لىكىن ئاتلار بولسا ئىگىسىنىڭ ئۆزلىرىنى ئېشەكلەر قىلىدىغان ئىشقا بۇيرۇغانلىقىدىن ئاغرىنىپ، ھېچقايسىسى ئېشەكلەردەك ئىشلەپ، خىزمەت كۆرسىتىشنى خالىماپتۇ. شۇنىڭ بىلەن ئۇ ئادەم يەمخەشەكلەرنى پەقەت ئېشەكلەرگىلا بېرىپ، ئاتلارغا ئازتولا قۇرۇق ساماندىن باشقا ھېچنېمە بەرمەپتۇ.كۈنلەرنىڭ ئۆتۈشىگە ئەگىشىپ ئېشەكلەر ياخشى يەملەرنى يەپ راسا سەمرىپتۇ. لېكىن ئاتلار بولسا خوجايىنىنىڭ ئۇلارغا قىلغان زۇلمىدىن ئورۇقلاپ، بىر تېرە، بىر ئۇستىخان بولۇپ قاپتۇ، ھەتتا بەزىلىرى يېرىم جان ھالەتكە چۈشۈپ قاپتۇ. بىر كۈنى ئاتلارنىڭ ئارىسىدىكى بىرسى ئېشەكلەرنىڭ ئېسىل يەم يېگىنىنى كۆرۈپ پەقەتلا چىدىيالماي، ئاخىرى بۇنچە قىينىلىپ ياشىغۇچە، بەرىبىر ئات دېگەن قۇرۇق ئاتاققا ھېچنېمە كەلمىگەندىكىن، ئېشەك بولسام نېمە بولۇپتۇ! پەقەت شۇ ئېشەك نېمە ئىش قىلسا شۇنى قىلسام، خىزمەت كۆرسەتسەملا ياخشى نەرسىلەرنى يېيەلەيدىكەنمەن. بۇ بۇنچە قىينىلىپ ياشىغىنىمدىن ياخشى، بولدىلا ئېشەك بولسام بولاي دەپ ئويلاپتۇ.ئەتىسى خوجايىن ئېشەكلەرنى ئىشلەتكىلى ئېلىپ ماڭغاندا ھېلىقى ئاتمۇ ئۇلار بىلەن بىللە چىقىپ ئىشلەپ، خىزمەت كۆرسىتىپ مۇكاپاتلىنىپتۇ. شۇنىڭدىن ئېتىبارەن ئۇ ئېشەكلەر ئارىسىدا ياشاپ، ئۆزىنىڭ ئات ئىكەنلىكىنىمۇ ئۇنتۇپ، ھەتتا تەقىتۇرقىمۇ ئېشەكلەرگە ئوخشاپ، پەرقلەندۈرگىلى بولمىغۇدەك بولۇپ كېتىپتۇ.بىر كۈنى ئۇ بىر ئاتنىڭ خوجايىنىنىڭ يامان گېپىنى قىلغىنىنى ئاڭلاپ قېلىپ، ئۇنى خوجايىنىغا مەلۇم قىلىپتۇ. خوجايىن بۇ ئىشنى ئاڭلاپ قاتتىق غەزەپلىنىپ، ئۇ ئاتنى ئېغىر جازالاپتۇ ھەمدە ھېلىقى مەلۇم قىلغان ئاتنى، ياق، ئاتتىن ئۆزگەرگەن ئېشەكنى مۇكاپاتلاپ، ئۇنىڭغا ئەڭ مۇنەۋۋەر ئېشەك دەپ نام بېرىپتۇ. كۈنلەرنىڭ ئۆتۈشى بىلەن بۇ مۇنەۋۋەر ئېشەك بۇرۇن ئۆزى بىر ئېغىلدا ياشىغان ئاتلارنى ئۆزىگە ئوخشاش ئېشەك بولۇشقا دەۋەت قىلىپ، ئۇلارنىڭمۇ ئېشەك بولۇپ خىزمەت كۆرسەتسە مۇكاپاتلىنىدىغانلىقىنى ئېيتىپ، خىزمەت ئىشلەشكە باشلاپتۇ. بۇ گەپلەرنى ئاڭلاپ بەزى ئاتلار ئۇنىڭ گېپىگە قوشۇلۇپ، ئېشەك بولۇپ، ئارقائارقىدىن خىزمەت كۆرسىتىپ مۇكاپاتلىنىپتۇ. بەزى ۋىجدانلىق ئاتلارنىڭ ئېشەك بولغۇسى كەلمەي، ئاچلىقتىن ئۆلۈشكە باشلاپتۇ . كۈنلەر ئۆتۈپ، ئايلار ئۆتۈپ، ئارقائارقىدىن ئۆلۈپ كېتىۋاتقان ئاتلارنى كۆرگەن باشقا ئاتلار ئامالسىز ئېشەك بولۇشقا مەجبۇر بولۇپ، ھەممىسى ئېشەكلەر قاتارىغا ئۆتۈپ كېتىپتۇ. شۇنىڭدىن كېيىن قېچىر دېگەن نام پەيدا بوپتۇ.شۇنداق، بۇ ھېكايىدە ئېيتىلغاندەك، رېئال تۇرمۇشىمىزدىمۇ ھەقىقەتەن ئاشۇنداق ئادەملەر ئاز ئەمەس. ھېكايىنى ئوقۇغاندىن كېيىن ئەتراپىمدىكى نۇرغۇنلىغان تۇلپار، دۇلدۇللارنىڭ ئېشەككە ئايلىنىپ كېتىۋاتقانلىقىدىن تولىمۇ ئەپسۇسلاندىم.كۆر ئېشەككە باش بولسا گەر تۇلپار،مادا ئېشەكمۇ گوياكى تۇلپاردەك چاپار.گەر تۇلپارغا بولسا ئېشەك سەردار،تۇلپارلارمۇ خۇددى ئېشەكتەك بولار.
|
12 مامىر, 2021 ساعات 13:38ادىلەت قۇدايى فەميدا. فوتو: اشىق دەرەككوزقازاقستاننىڭ كونستيتۋتسيالىق كەڭەسىنىڭ مالىمەتىنشە, پرەزيدەنت توقاەۆ ۆەدومستۆودانادۆوكات قىزمەتى تۋرالى زاڭعا ەنۋى ىقتيمال وزگەرىستەردىڭ اتازاڭعا سايكەستىگىن تەكسەرۋدى سۇرادى.ۆەدومستۆو وسى ءىس بويىنشا كونستيتۋتسيالىق كەڭەس وتىرىسىنا ماتەريالدار دايىنداۋ جۇمىستارى باستالعانىن حابارلاپ، ادۆوكاتتاردان 20 مامىرعا دەيىن جوباعا قاتىستى كاسىبي پىكىرۇستانىمدارىن جەتكىزۋدى سۇرادى.بۇل جونىندە 11 مامىر العاش ادۆوكات ايمان وماروۆا جەلىسىندەگى جەكە پاراعىندا بولىسكەن.كوكتەم تۋعالى بەرى ەلدەگى بىرقاتار زاڭگەرلەر مەن ادۆوكاتتار ادۆوكات قىزمەتى جانە زاڭگەرلىك كومەك قۇجاتتىڭ تولىق اتاۋى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ادۆوكاتتىق قىزمەت جءانە زاڭ كءومەگى مءاسەلەلەرى بويىنشا ءوزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى دەپ اتالادى تۋرالى زاڭعا ەنگىزىلەتىن تۇزەتۋلەردى الىپ تاستاۋدى تالاپ ەتكەن ەدى. ولار زاڭگەرلەر، ادۆوكاتتاردىڭ ءىسىن رەتتەۋگە باعىتتالعان تۇزەتۋلەر شىن مانىندە زاڭگەرلەردى مەملەكەتكە باعىندىرۋدى كوزدەيدى. تاۋەلسىز سالا مەملەكەتكە باعىنسا، ەلدە تاۋەلسىز زاڭگەرلەر قالمايدى دەپ الاڭداعان. ولار سوعان بايلانىستى ميتينگ دە وتكىزبەك بولعان. ادىلەت مينيسترلىگى تالاپكەر تاراپىنىڭ ءۋاجىن تەرىستەگەن.قۇقىق قورعاۋشىلار قىرىن قاراعان زاڭ جوباسى ءساۋىر ايىندا پارلامەنتتە تالقىلاۋدان ءوتىپ، پرەزيدەنتكە قول قويۋعا جىبەرىلگەن.كەيىنگى جيىرما جىل بويى جۇيەدە باس الماي جوعارعى سوت توراعاسى، باس پروكۋرور، سەنات سپيكەرى لاۋازىمدارىندا بولعان قايرات ءمامي توراعالىق ەتەتىن كەڭەسكە ەكسپرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ جانە التى ادام مۇشە. ولاردىڭ قاتارىندا اسحات داۋىلباەۆ، يوگان مەركەل، ۆيكتور مالينوۆسكي، راحمەت مۇقاشەۆ، الىبەك تەمىربەكوۆ، شاپاك ۋنزيلا بار.
|
ئۇيغۇر كومپيۇتېر ئىلىمى جەمئىيىتى تور بەتلەرنى ھەرقايسى تور كۆرگۈچلەردە ئۇيغۇرچە كۆرسىتىش، ۋە تور بەتلەرنى ھەرقايسى تور كۆرگۈچلەردە ئۇيغۇرچە كۆرسىتىش، ۋە تور بەتلەرنى ھەرقايسى تور كۆرگۈچلەردە ئۇيغۇرچە كۆريېزىلغان: شەنبە دېكابىر 17, 2011 10:58 بۇ تېمىنى ئوقۇشتىن بۇرۇن بۇندىن بىر يىل بۇرۇن يوللانغان 333333:..447911.تور بەتلەرنى ئۇيغۇرچە كۆرسىتىش ۋە 3 ھەققىدە دېگەن تېمىنى بىر كۆرۈپ چىقىڭ.بۇ تېمىدا توربەتلەردىكى ئۇيغۇر يېزىقىنى , , , , قاتارلىق تور كۆرگۈچلەردە نورمال كۆرسىتىش ھەققىدە توختىلىپ ئۆتىمىز. تېمىنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى توربەت لايىھەلىگۈچىلەرگە توربەت يۈزىدە ئۇيغۇرچە يېزىقنى نورمال كۆرسىتىشنىڭ پىرىنسىپى ھەققىدە ساۋات بىرىش. بۇ تېمىنى يېزىشتا 3 ئورگان تورى، مىكروسوفت ئورگان تورى، ئورگان تورى، ئورگان تورى ۋە بىر قىسىم پروگراممىرلار تورىدىكى مۇناسىۋەتلىك ماقالىلەر ئاساس قىلىپ يىغىنچاقلاندى.1. ئەڭ ئاۋۋال ئايدىڭلاشتۇرىۋېلىشقا تىگىشلىكى شۇكى، دېگەن باشقا ئالاھىدە نەرسە ئەمەس، ئۇمۇ , , لارغا ئوخشاش بىر خىل خەت نۇسخىسى فورماتى. مىكروسوفتنىڭ تور كۆرگۈچى ئەڭ باشتا مۇشۇ فورماتتىكى خەت نۇسخىسىنى قوللايدىغان بولغاچقا، بىزگە ئۇقۇمى ئالاھىدە شەكىلدە سىڭىپ كىرگەن. شۇڭا ھازىردىن باشلاپ نى ئالاھىدە ئۇقۇم شەكلىدە ئەمەس، , , لارغا ئوخشاش خەت نۇسخىسى فورماتى دەپ تونۇشۇڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.2. تور كۆرگۈچلەر قايسى خەت نۇسخىسى فورماتلىرىنى تور يۈزىدە ئىشلىتىشنى قوللايدۇ؟1 مىكروسوفتنىڭ تور كۆرگۈچى بۇ خىل تور يۈزى فونتى ئۇقۇمىنى ئەڭ باشتا ئۆزىگە مۇجەسسەملىگەن بولۇپ، فورماتىنى قوللايدۇ. شۇڭا 6, 7, 8, 9 قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى فورماتىنى ئىشلىتىشنى قوللايدۇ.2 زامانىۋىي تور كۆرگۈچلەرئەمەلىيەتتە 3 نى قوللايدىغان تور كۆرگۈچلەرنى دېمەكچىنىڭ ھەممىسى فورماتىدىكى فونتنى ئىشلىتىشنى قوللايدۇ. يەنى 9, , , , لارنىڭ ھەممىسى فورماتىنى قوللايدۇ.تەپسىلاتى: : 3.2: 3.1 : 25 2010 3.5: . 3.6 10 قوشۇمچە: كۆرۈپ تۇرۇپسىزكى 3.1 پەقەت فورماتنىلا تونۇيدۇ. شۇڭا نىڭ بۇ كونا نەشرىنىمۇ نورمال تونىسۇن دېسىڭىز كودقا فورماتتىن بىرنى قىستۇرسىڭىز بولىدۇ.يانفۇن بېتى ياسايدىغانلار ئۈچۈن3. بىز قانداق يازساق ھەممە تور كۆرگۈچتە توربەت يۈزىدىكى خەتلەرنى نورمال كۆرۈنىدىغان قىلالايمىز؟بۇ سۇئال يېقىندىن بىرى كۆپ سورىلىۋاتىدۇ. بولۇپمۇ , ,9 لاردا توربەت نورمال چىقمىدى دەيدىغانلار كۆپىيىپ قالدى. بۇ شۇ توربەتكە ئۇلانغان خەت نۇسخىسىقىسقىسى نى يۇقارقى تور كۆرگۈچلەرنىڭ قوللىمىغانلىقىدىن كىلىپ چىققان. سىز توربەتكە خەت نۇسخىسى ئۇلاش كودىيەنى ئۇلاش كودىنى مۇنداق يازسىڭىز يۇقارقى تور كۆرگۈچلەردىمۇ ئوخشاش كۆرۈنىدىغان قىلالايسىز.: :. : , . ئەسكەرتىش: بۇنى يېزىش بېلەن بىر ۋاقىتتا، سىز ئىشلىتىۋاتقان بار جايغا بىر فورماتىدىكى ئەسلى خەت نۇسخىسىنىمۇ قويىسىز. يۇقارقى كودتىكى ھۆججەت ئادرېسى ۋە ھۆججەت ئادرېسىنى ئۆزگەرتسىڭىز بولىدۇ.يۇقارقى كودقا چۈشەنچە:: بۇ سىز يازغان بەتنىڭ ۋە تە بېكىتكەن خەت نۇسخىڭىزنىڭ نامى.:. تىپىدىكى تور كۆرگۈچلەر بۇ كودنى تونۇيدۇ، ھەم فورماتىنى قوللىغىنى ئۈچۈن، بۇ ھۆججەتنى تارتىپ ئېلىپ ئىشلىتىدۇ.: , . باشقا تور كۆرگۈچلەر فورماتىنى قوللىمايدۇ، شۇڭا بۇ فورماتىدىكى ھۆججەتنى تارتىپ ئېلىپ ئىشلىتىدۇ. دېققەت: ناۋادا كومپيۇتېرىڭىزدا خەت نۇسخىسى بولمىسا ئاندىن بۇ ھۆججەتنى چۈشۈرۈپ ئىشلىتىدۇ. بۇ يەرگە يازىدىغىنىڭىز كومپيۇتېرغا قاچىلانغان خەت نۇسخىسىنىڭ ئىسمى. چوڭكىچىك يېزىلىشى پەرق قىلىدۇ، شۇڭا كومپيۇتېرغا قاچىلانغان خەت نۇسخىسىنىڭ ئىسمى بېلەن ئوپئوخشاش يېزىشىڭىز كېرەك.يەنە بىر تەرەپتىن بۇ خىل يەرلىكتە بار خەت نۇسخىسىنى تارتىپ ئېلىش بۇيرۇقىنى كۆپ قاتلاملىق يازغىلى بولىدۇ. ئەڭ ئالدىغا يېزىلغىنى ئەڭ ئاۋۋال تەكشۈرىلىدۇ، بار بولسا شۇنى ئىشلىتىدۇ. ناۋادا ئۇ بولمىسا ئاندىن كىيىنكىسىنى تەكشۈرىدۇ، بار بولسا ئىشلىتىدۇ. ناۋادا ھېچقايسىسى تېپىلمىسا ئاندىن ھۆججەتنى چۈشۈرۈپ ئىشلىتىدۇ. مەسىلەن:: , , , . بۇ كودنى قوشقاندىن كېيىن، 7, 7, 8 لەردە ئاۋۇ نى تارتىپ ئېلىپ ئىشلىتىدۇ. 9, , قاتارلىقلاردا ئەڭ ئاۋۋال كومپيۇتېرغا خەت نۇسخىسى قاچىلانغانمۇيوق شۇنى تەكشۈرىدۇ، بار بولسا شۇنى ئىشلىتىدۇ. ناۋادا تېپىلمىسا، ئاندىن كومپيۇتېرغ قاچىلانغانمۇيوق تەكشۈرىدۇ، ناۋادا تېپىلمىسا قاچىلانغانمۇ يوق تەكشۈرىدۇ. ناۋادا بۇلارنىڭ ھېچقايسىسى تېپىلمىسا ئاندىن ھۆججەتنى چۈشۈرۈپ ئىشلىتىدۇ. دېمەك كومپيۇتېردا يۇقارقى خەت نۇسخىسىنىڭ خالىغان بىرى بولسىلا توردىن چۈشۈرۈپ يۈرمەيدۇ. شۇڭا ئۇيغۇرچە توربەت يېزىۋاتقانلارغا يۇقارقى تولۇق شەكلىدە يېزىشنى تەۋسىيە قىلىمەن. ئەلۋەتتە، سىز باشقا خەت نۇسخىلىرىنى قوشسىڭىزمۇ بولىدۇ.4. ئۈستىدىكى خەت نۇسىخىسىنىڭ نامى، , لارنىڭ بىربىرى بېلەن مۇناسىۋىتى بارمۇ؟ئەڭ ئاددىي قىلىپ ئېيتقاندا يوق! . سىز پەقەت مۇنۇلارغا دېققەت قىلسىڭىز بولىدۇ.1 سىز ۋە تە بېكىتكەن خەت نۇسخىسىنىڭ ئىسمى بېلەن نىڭ كەينىگە يازغان ئىسىم ئوخشاش بولسۇن.2 سىز قىسمىغا يازغان ئىسىم خەت نۇسخىسىنىڭ كومپيۇتېرغا قاچىلانغاندىكى ھەقىقىي ئىسمى بېلەن ئوپئوخشاش بولسۇن.مۇشۇلارغا دېققەت قىلسىڭىزلا بولدى. مەسىلەن :مەن ۋە قا دەپ يازدىم دەيلى، ئاندىن مەندە خەت نۇسخىسىدا ياسالغان بىر ھۆججەت بار، يەنە بىر فورماتتىكى خەت نۇسخىسى نىڭ ئەسلى ھۆججىتى بار. بۇلارنى بىربىرىگە باغلاشتۇرۇپ ئىشلىتەلەمدىم؟ ئەلۋەتتە ئىشلىتەلەيمەن. ناۋادا مەن ھۆججەتنىڭ ئىسمىنى . دەپ، ھۆججەتنى . دەپ ساقلاپ ئۈستىدىكى كود يېزىلغان توربەتنى ئىجرا قىلسام نورمال ئىجرا بولىدۇ. يەنى، 6, 7, 8 لەر ھۆججەتنى تونۇيدۇ، شۇڭا مەن ئەسلىدە دەپ يازغان بولساممۇ، مۇشۇ ھۆججەتنى ئىشلىتىپ بەتنى ماڭا خەت نۇسخىسىدا كۆرسىتىپ بىرىدۇ. باشقا 9, , لار نى تونۇپ، بۇ بەتنى ماڭا خەت نۇسخىسىدا كۆرسىتىپ بىرىدۇ.كومپيۇتېرغا ھېچقانداق خەت نۇسخىسى ئورنىتىلمىغان ئەھۋال كۆزدە تۇتۇلدى. شۇنىڭ بېلەن بىر توربەت ئوخشىمىغان تور كۆرگۈچتە ئوخشىمىغان خەت نۇسخىسىدا كۆرۈنىدۇ، لېكىن ئۇيغۇرچە نورمال تونۇيدۇ.ھازىر بار تور كۆرگۈچلەرنىڭ ھەممىسى تور يۈزىدە مەلۇم خىل فورماتتىكى تور يۈزى خەت نۇسخىسىنى تارتىپ ئىشلىتىشنى تونۇيدۇ. شۇڭا توربېتىڭىزنى ھەرقانداق تور كۆرگۈچتە نورمال چىقسۇن دېسىڭىز ئۈستىدە بىز كۆرسەتكەن شەكىلدە يېزىڭ. ئاندىن ھۆججەت بار جايغا بىر ھۆججەتنى بىللە قويۇپ قويۇڭ. شۇنىڭ بېلەن توربېتىڭىز ھەممە تور كۆرگۈچتە نورمال چىقىدۇ.توربېتىڭىزدە خەتنى بەك ئالاھىدە كۆرسىتىشكە ئېھتىياجىڭىز بولمىسا، ئۈستىدىكى كودنىڭ قىسمىغا بىر نەچچە ئۇيغۇرچە خەت نۇسخىسىنى ئارتۇق يېزىپ قويسىڭىز سىزگە زېيىنىغا كەتمەيدۇ. سىز يازغان شۇ خەت نۇسخىسىنىڭ خالىغان بىرى زىيارەتچىنىڭ كومپىيۇتېرىدا بولسىلا بەت نورمال كۆرۈنىدۇ، بېتىڭىزنىڭ ئېچىلىشىمۇ تېز بولىدۇ.يۇقارقى سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن، سىزگە بۇنىڭدەك يېزىشنى تەۋسىيە قىلىمەن.سىزگە لازىم بولىدىغان ئۇنۋېرسال ۋە ھۆججەتلەرنى قوشۇمچە رايۇنىدىن چۈشۈرۈڭ. فونتىنىڭ سىغىمى بىر قەدەر كىچىك، ھەم تۆۋەن دەرىجىلىك ئېكرانلاردا سىلىقراق كۆرۈنۈدىغان بولغاچقا، مۇشۇ خەت نۇسخىسىنى تەۋسىيە قىلدىم.يېزىلغان: دۈيشەنبە فېۋرال 06, 2012 1:08 تەرىپىدىن يوللانغان بۇ ئۇسولنى سىناپ بېقىپ نەتجە چىقىرالمىدىم.مېنىڭ ئىشلىتىۋاتقىنىم مەزمون باشقۇرۇش سېستىمىسى بولۇپ، ئۇسلوب مۇندەرىجىسى ئىچىدە تۆۋەندىكىدەك ھۆججەتلەر بار ئىكەن:شۇ ئۇسلوبنىڭ مۇندەرىجىسىنىڭ ئاستىدىكى ھۆججەتلەر تۆۋەندىكىچە:. ، . ،. ،. ،. ،. ،7. ،8. ،. ، . .، . ، .، .، .، . ،.، . ، .يوقىرىدىكى بەزى ھۆججەتلىرىنىڭ ئىچىدە ... جۈملىسى بولۇپ ، شۇ ئۇسلوبنىڭ مۇندەرىجىسى ئاستىدىكى ھۆججەتلەر تۆۋەندىكىچە:،. ،6. ،. ،. ،7. ،8. ،. ، . .، . ، .، .، . ،.، ، .يوقىرىقى كودنى قايسى ھۆججەتنىڭ ئىچىگە قويسام بولىدۇ؟ قانداق شەكىلدە، قايسى قىسمىغا قىستۇرىمەن؟يېزىلغان: سەيشەنبە فېۋرال 07, 2012 2:11 ئەڭ ئاستىدىكى تەۋسىيە كودنى . قا قوشۇپ سىناڭ., ھۆججەتلەرنىڭ بېكىتىڭىزنىڭ باش مۇندەرىجىسىگە قويۇڭ.يېزىلغان: چارشەنبە فېۋرال 08, 2012 4:50 تۆۋەندىكىدەك ئۇسۇل ئارقىلىق بۇ مەسىلىنى ھەل قىلدىم:يوقىرىقى كودنى ئىشلەتكەندەتۆۋەندىكى يازمىدىكى قىسمەن ئەھۋاللاردا نورمال ئىجرا بولمايدىكەن.
|
5.5 ئۇيغۇرچە نۇسخىسى باش بېتى كۆرۈنۈشى 5.5 ئۇيغۇرچە نۇسخىسى باشقۇرۇش سۇپىسى كۆرۈنۈشىتور بېكىتىمىز 5.5 نى ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇپ ئىشلەتكەندىن كېيىن، ئۇيغۇر تور بېكەتلىرى ئارىسىدا ئىشلىتىش دولقۇنى كۆتۈرۈلدى. بولۇپمۇ بېكىتىمىز ئىشلەتكەن بىلەرمەن سۇپىسى ئۇيغۇر تور بەتچىلىكىدىكى يېڭىلىق بولۇش سۈپىتى بىلەن، بىلىم ھاجەتمەنلىرىنىڭ ھاجىتىنى راۋا قىلدى. شۇ جەرياندا بېكىتىمىز ئۇيغۇر تور بېكەتلىرى ئارىسىدا مۇئەييەن ئورۇنغا ئىگە بولدى.بۈگۈنگە قەدەر، بەزى تورداشلىرىمىز ئۆزى تەرجىمە قىلغان ياكى باشقىلار تەمىنلىگەن نى ئىشلىتىۋاتقانلىقىنى، لېكىن ئۆزىدىكى نۇسخىنىڭ ئۆلچەملىك بولماسلىقى سەۋەبىدىن دېگەندەك رازى بولۇپ كېتەلمىگەنلىكىنى ئېيتىشتى. بىز ئۇلارغا قولىمىزدىن كېلىشىچە ياردەم قىلدۇق ھەم نىڭ بەزى بۆلەكلىرىنى تەمىنلىدۇق. ھالبۇكى، ئۇيغۇر تور ئەمەلىيىتى نى تارقىتىش، تارقاتقاندىمۇ ھەقسىز تارقىتىشنى تەقەززا قىلاتتى.2010يىلى 7ئاينىڭ 6كۈنى بېكىتىمىز ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان 5.5 ئۇيغۇرچە نۇسخىسى تەتقىقات گۇرۇپپىسىنىڭ تەكشۈرۈشىدىن ئۆتۈپ، بېكەت باشلىقى قىسمەت تەتقىقات گۇرۇپپىسىغا قوبۇل قىلىندى. شۇنداق قىلىپ نى تارقىتىش شارائىتى ھازىرلاندى.ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇلغان 5.5 ھەققىدە1. ئالدى بەتنىڭ ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇش نىسبىتى 99 كە يەتكۈزۈلدى.2. باشقۇرۇش بېتى ئارقا سۇپا تەرجىمە قىلىنماي، يېزىق كىرگۈزۈلىدىغان ئورۇنلار ئۇيغۇرچە كىرگۈزۈش ھالىتىگە كەلتۈرۈلدى.3. ئۇيغۇرسوفت كوررېكتورىدىن پايدىلىنىپ تەرجىمە ئىملاسى تۈزىتىلدى.4. بەت يۈزى , لارغا ماسلاشتۇرۇلدى. تېخىمۇ مۇھىم بولغىنى تا تونۇماسلىق مەسىلىسى ھەل قىلىندى.5. ئىشلىگۈچى تەرەپ ئەسكەرتكەن ۋە ئۆزىمىز زۆرۈر دەپ قارىغان بىخەتەرلىك ياماقلىرى قاپلىۋېتىلدى.6. ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇلغان 5.5 سىستېمىسىنى قاچىلاپ ئىشلىتىشىڭىز ئۈچۈن، قوللايدىغان تور بوشلۇقى ۋە ساندان بوشلۇقى تەييارلىشىڭىز كېرەك.1. بېكىتىمىز ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇپ تارقاتقان 5.5 نىڭ بارلىق چۈشەندۈرۈش ھوقۇقى گۇرۇپپىمىزغا تەۋە.2. ئۇيغۇرچە نۇسخىدىكى 5.5 سىستېمىسى باش بېكەتنىڭ تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكەن، مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلار ئەنگە ئېلىنغان. شۇ سەۋەبلەرگە كۆرە، سىستېمىنىڭ ئەسلى ئىگىدارچىلىق ھوقۇقى ۋە ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇش ھوقۇقى ساقلاپ قىلىنىدۇ . جۈملىدىن بېكەت ئاستىدىكى نەشىر ھوقۇقىغا مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى باش بېكەت ۋە ئۇيغۇرچىلاشتۇرغۇچى ئۇچۇرلىرىنى چىقىرىۋېتىشكە، ئەقلىي مۈلۈك ئىگىدارچىلىق ھوقۇقىغا دەخلى قىلىشقا بولمايدۇ.3. بېكىتىمىز ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان 5.5 ھەقسىز تارقىتىلدى. ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ھەرقانداق شەكىل، ھەرقانداق سەۋەب بىلەن سېتىشىغا بولمايدۇ.بۇ يەردىن چۈشۈرۈڭ 1 بۇ يەردىن چۈشۈرۈڭ 2 بۇ يەردىن چۈشۈرۈڭ 31. بىزنى قوللىغان تورداشلارغا، نىڭ تەرجىمىسى ۋە باشقا خىزمەتلەردە جاپالىق ئەجىر قىلغان گۇرۇپپىمىز ئەزالىرىغا ئېھتىرام بىلدۈرىمىز.3. نى ئىشلىتىش جەريانىدا يولۇققان مەسىلىلەر، تەكلىپ، پىكىرلەر بولسا يوللاپ، كېيىنكى قېتىملىق نۇسخىنىڭ تېخىمۇ مۇكەممەل چىقىشىغا ھەسسە قوشۇشىڭىزنى سورايمىز.بۈگۈن 2020يىلى 6ئاينىڭ 30كۈنى، شىركىتىمىز كونا ھەمكارلاشقۇچىسى شىنجاڭ ئەلكىن يۇمشاق دېتال پەنتېخنىكا چەكلىك شىركىتى بىلەن يەنە بىر قېتىم ھەمكارلاشتى. ئەلكىن شىرك...شىركىتىمىز خادىملىرىنىڭ 2013يىلى ئەمگەكچىلەر بايرىمىلىق دەم ئېلىش ئۇقتۇرۇشى2013يىلى ئەمگەكچىلەر بايرىمى مۇناسىۋىتى بىلەن شىركىتىمىز خادىملىرى 2013يىلى 4ئاينىڭ 28كۈنىدىن 5ئاينىڭ 1كۈنىگىچە تۆت كۈن دەم ئالىدۇ. 2013يىلى 5ئاينىڭ 2كۈنى ...ئۇيغۇرقازاق قېرىنداشلىقىنى ئىلگىرى سۈرۈشنى ئالدىنقى نىشان قىلغان 5.5 قازاقچە نۇسخىسى بۈگۈن قولدىن چىقتى. سىستېمىنى ئېلان قىلىشتىن ئاۋۋال 5.5 قازاقچە...
|
قوعام 4821 0 پىكىر 20 ماۋسىم, 2014 ساعات 15:01ادەبيەت سەكتسياسى بويىنشاجايلىباي عالىم اقىن. توبىلعىجارعان ولەڭدەر، تولعاۋ جانە پوەمالار. قازاقستان جازۋشىلار وداعى ۇسىنعان.مۇحانبەتقاليۇلى قاجىعالي جازۋشى. تار كەزەڭ تاريحي رومانى. قازاقستان جازۋشىلار وداعى ۇسىنعان.ورالباەۆ وتەگەن ورالبايۇلى اقىن. قاعبانىڭ قارلىعاشتارى جىر جيناعى. استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگى ۇسىنعان.سالىقباەۆا گۇلنار اقىن. كەشىرىڭدەر كەلگەنىمدى ومىرگە ولەڭدەر جيناعى. پرەزيدەنت جانە حالىق رەسپۋبليكالىق قوعامدىقساياسي گازەتى ۇسىنعان.مۋزىكا، تەاتر جانە كينو سەكتسياسى بويىنشادۇيسەكەەۆ كەڭەس كومپوزيتور. 20092013 جىلدارى جازىلعان شىعارمالارى 12 ءان. قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى ۇسىنعان.كەسوگلۋ پانتەلەي لاكي كونستانتينوۆيچ ءانشى. پەسنيا دۋشا مويا اتتى جەكە كونتسەرتى. ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسى ۇسىنعان.قىدىربەك بالنۇر بالعابەكقىزى كومپوزيتور. رەكۆيەم ۆوكالدىسيمفونيالىق شىعارما. قازاقستان كومپوزيتورلار قاۋىمداستىعى قوعامدىق بىرلەستىگى ۇسىنعان.تەمەنوۆ تالعات دوسىمعاليۇلى رەجيسسەر. م.اۋەزوۆ ايقاراگوز... سپەكتاكلى قويۋشىرەجيسسەر. ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ ۇجىمى ۇسىنعان.بەينەلەۋ ونەرى جانە ساۋلەت سەكتسياسى بويىنشادوسماعامبەتوۆ داۋرەن تولەگەنۇلى ساۋلەتشى. قاراعاندى قالاسىنداعى ق.ساتباەۆقا ەسكەرتكىش. قاراعاندى وبلىسىنىڭ مادەنيەت، مۇراعاتتار جانە قۇجاتتاما باسقارماسى، قاراعاندى سۋرەتشىلەر وداعى، حالىقارالىق ق.ي. ساتباەۆ قورى ۇسىنعان.اۆتورلىق ۇجىم: ەسىم احمەتجان سماعۇلۇلى، ءابىلدا تولەگەن سىزدىقۇلى، رۇستەمبەكوۆ اقمىرزا يساۇلى، ەشكەنوۆ عازيز اقزامۇلى، كۇلباەۆ مۇراتبەك الماتى قالاسىنىڭ مەتروپوليتەنى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ساۋلەتشىلەر وداعى ۇسىنعان.اۆتورلىق ۇجىم: مىرزاحمەتوۆ اسقار يسابەكۇلى، اشىرباەۆ باقىتجان قۇدايبەرگەنۇلى، رۋستاموۆ ناسير اچيلوۆيچ، شۇمەنوۆ ءامىرحان بەكجانۇلى، بوكەباەۆ نۇرلىجان ماراتبەكۇلى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان تاريحيمونۋمەنتالدىق ساياباق كەشەنى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ساۋلەتشىلەر وداعى ۇسىنعان.
|
وتاندىق كينووندىرىس: مۇڭى مەن ءمىنى قازاقستان جانە الەمدەگى سوڭعى جاڭالىقتار . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى وتاندىق كينووندىرىس: مۇڭى مەن ءمىنى قازاقستان جانە الەمدەگى سوڭعى جاڭالىقتارۋاقىتى: 08:40 20190814ەلوردادا استانا فيلم كينوورتالىعى سالىنادى دەگەن اقپارات شىققان بولاتىن.كەيىن باق وكىلدەرى قازاقفيلمگە ۇقساس جاڭا كينوستۋديانىڭ قۇرىلىسى كەيىنگى شەگەرىلدى دەگەن اقپارات تاراتتى. جاڭا جوبا وتاندىق كينويندۋسترياعا قالاي اسەر ەتەدى. سالانىڭ دامۋىن نە تەجەپ تۇر.وتاندىق فيلمدەردىڭ 95 الماتىدا تۇسىرىلەدى. وسى رەتتە قازاقستانعا جاڭا كينوورتالىق قاجەت پە؟ وتاندىق كينويندۋستريانى دامىتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ ونىڭ جاۋابىن سالا ماماندارىنان سۇراپ كوردىك. پروديۋسەر ەرنار قۇرماشەۆ، ەلىمىزدە جاڭا ستۋديالاردى سالعانشا، وڭىرلەردە كينوتەاترلاردىڭ سانىن ارتتىرۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيدى.ەرنار قۇرماشەۆ، كينوپروديۋسەر: كينوزالداردىڭ جەتىسپەۋىنەن كىرىس كولەمى از بولىپ تۇر. بۇل مەملەكەت قارجىسى ەسەبىنەن تۇسىرىلەتىن فيلمدەرگە دە، جەكە ينۆەستورلاردىڭ قارجىسىنا تۇسىرىلگەن فيلمدەرگە دە قاتىستى. سالاداعى نارىق كولەمى 50 ميلليون دوللار شاماسىندا عانا.الماتىنىڭ تاعى ءبىر ارتىقشىلىعى كليماتىندا. ءوڭىردىڭ گەوگرافيالىق ەرەكشەلىگى قىستا قۇمدى جەردە، جازدا قار باسقان تاۋدىڭ باسىندا ءتۇرلى تۋىندى تۇسىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ال ەلورداداعى اۋا رايى كەرىسىنشە. باس قالانىڭ قىسى قارلى، ۇزاق، جازدا جەل. بۇل دالاداعى تۇسىرىلىمدەردىڭ ساپاسىنا اسەر ەتەدى.الەكساندرا پورشنەۆا، كينوسىنشى: مەن كينوستۋديالار مەن كينوتەاترلاردىڭ قۇرىلىسىنا قارسى ەمەسپىن. ماسەلە ولاردىڭ سالىنۋىندا ەمەس، قالاي جۇمىس ىستەيتىندىگىندە. جاڭا نىسانداردىڭ نارىققا اسەرى قانداي بولماق، سول ماڭىزدى. ەگەر استانالىق كينوورتالىق سوڭعى ۋاقىتتاعى قازاقفيلم سياقتى ءبىرسارىندى بولسا، ارينە وكىنىشتى.وتاندىق كينوونىمدەر بىربىرىنە ۇقساس، ءبىر سارىندى. سوندىقتان سالاعا شىعارماشىلىق سەرپىن جەتىسپەيدى، دەيدى سىنشىلار. وكىنىشكە وراي، كينويندۋستريادا 8090 جىلداردىڭ سوڭى مەن 2000 جىلداردىڭ باسىندا بولعان جاڭا قازاقستاندىق تولقىن ءقازىر جوق. سوندىقتان كەيىنگى ونىمدەردەگى ايىرماشىلىق شامالى.ماماندار تەلەفونعا كينو ءتۇسىرىپ جۇرگەن زاماندا، تەحنولوگيالىق مۇمكىندىكتەردىڭ جوقتىعىن ايتۋ بوس ءسوز دەپ ەسەپتەيدى. ءقازىر كەز كەلگەن جولمەن ساپالى ءونىم شىعارۋعا بولادى. تەك وزىڭە جاقىن جانر تاپساڭ بولعانى. ءبىراق ەلىمىزدە تاڭداۋ كوپ ەمەس. قازاقستاندىق كينو سالاسىن كومەديالار مەن كريمينالدى درامالار جاۋلاپ العان.اۆتورلارى: عازيزا مۇحامەدجانوۆا، مارك بريۋشكو، ەرمەك كەنشىمبەكوسى كاتەگوريا بويىنشا: قازاقستاندىق رەجيسسەرلەر قانشالىقتى قولداۋعا يە قازاقستاندىقتار كومەديالىق فيلمدەردى كورۋگە نەگە اۋەس كەلۋ قاينارى: :...?381034135
|
سمارتفوندى توعىز قاپ تيىنعا ساتىپ العان جىگىت ٴوز ارەكەتىن ٴتۇسىندىردى ارنايى جوبالارقوعام سمارتفوندى توعىز قاپ تيىنعا ساتىپ العان جىگىت ٴوز ارەكەتىن ٴتۇسىندىردى 17 قازان 2016, 21:18 2133 0اقشانى تيىنداپ جيناعان الماتىلىق تۇرعىن ونى بانككە بارىپ، كۋپيۋراعا اينالدىرماۋىنىڭ سەبەبىن ٴتۇسىندىردى، دەپ حابارلايدى . ٴتىلشىسى. سويتسەك، ول ەلەكترونيكا دۇكەنىنىڭ ساتۋشىلارىن تاڭعالدىرعىسى كەلىپتى.تەلەفونعا ٴبىر جارىم جىل بويى تيىن جينادىم. دۇكەندەگىلەر مەنى كورىپ، قاتتى تاڭعالدى. مەن كەشكى ساعات جەتىلەردە بارعانمىن، ٴبىراق ولار كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ كەلۋىمدى سۇرادى، دەيدى جاڭا سمارتفوننىڭ يەسى اناتوليي.ەرەكشە ساتىپ الۋشىنىڭ ايتۋىنشا، ول باستاپقىدا تيىنداردى ساناۋ ٴۇشىن بانككە بارىپ، قاپتاردى پلومبالاپتى. ٴبىراق دۇكەندەگىلەر بانكتىڭ پلومباسىنا سەنىڭكىرەمەي، تيىنداردى ساناپ شىعۋدى ۇيعارىپتى. ٴسويتىپ، دۇكەندەگىلەر تيىنداردى ٴتورت ساعاتتاي ساناعان، سەبەبى اناتوليي بەرگەن تيىندار 5 تەڭگە مەن 50 تەڭگە ارالىعىنداعى نومينالدا بولىپتى.مەندە 13 500 بەس تەڭگەلىك، 6 750 وندىق تيىن، 3 375 جيىرمالىق جانە 1350 ەلۋ تەڭگەلىك تيىندار بولدى، دەيدى اناتوليي.بانكتە بارلىعى ەسەپتەلدى، ٴبىراق ولاردى قاعاز اقشاعا اۋىستىرعىم كەلمەدى، سەبەبى وسىلايشا قىزىق بولادى عوي. دۇكەندە بارلىق دەرلىك ساتۋشى ساناۋعا قاتىستى، دەيدى ٴازىلقوي جىگىتالماتىلىقتىڭ ايتۋىنشا، ٴدال وسىلاي اقشا جيناۋ قويىلعان ماقساتقا جەتۋ جولىنداعى شىدامدىلىق پەن ونى ورىنداۋشىلىقتىڭ ناتيجەسى. سمارتفون يەسى مۇنداي ىسكە ٴبىرىنشى رەت بارعانىن ايتادى. ٴبىراق ول مۇنىمەن توقتاپ قالماي، الداعى ۋاقىتتا دا وسى ٴادىستى جاسايتىنىن ايتتى.الماتىدا ساتىپ الۋشى سيفرلىق تەحنيكا دۇكەنىنەن جاڭا سمارتفون الۋ ٴۇشىن توعىز قاپ تيىن بەرگەن بولاتىن. قاپتارداعى تيىننىڭ مولشەرى 240 مىڭ تەڭگەنى قۇراعان.2333 0 19 اقپان ديماشتىڭ بولاشاعى الاڭداتادى...120 0 19 اقپان الماتى وبلىسىندا قار كوشكىنى ٴجۇرۋى مۇمكىن186 0 19 اقپان ەلىمىزدىڭ باسىم بولىگىندە تۇراقسىز اۋا رايى ساقتالادى10050 0 18 اقپان جامبىل وبلىسىنداعى ساربازدار قازا تاپقان اسكەري ٴبولىمنىڭ ۆيدەوسى جاريالاندى0 ٴبىلىم عىلىم 15:35 جاس عالىمدار نەنى ارماندايدى؟ 36220 سپورت 13:21 قانات يسلام: ماعان كانەلو مەن كوتتونى بەرىڭىزدەر 11408
|
رۇسىيەنىڭ لىۋىيە سىياسىتى ئۇيغۇرچەرۇسىيەنىڭ لىۋىيە سىي...ھۆرمەتلىك رادىيو ئاڭلىغۇچىلار! كۈنتەرتىپ ۋە ئانالىز ناملىق پىروگراممىمىزنىڭ بۈگۈنكى بۆلۈمىدە سىياسەت، ئىقتىساد ۋە جەمئىيەت تەتقىقاتلىرى فوندى جەمئىيىتى نىڭ تاشقى سىياسەت تەتقىقاتچىسى جان ئاجۇن تەرىپىدىن تەييارلانغان رۇسىيەنىڭ لىۋىيە سىياسىتى تېمىلىق ئانالىزنى دىققىتىڭلارغا سۇنىمىز.لىۋىيە شىمالىي ئافرىقا، شەرقىي ئاق دېڭىز ۋە جەنۇبىي ياۋروپانى بويلىغان گېئوپولىتىكا جۇغراپىيەلىك سىياسەت لىق ئورنى جەھەتتىن مۇھىم دۆلەت بولۇپلا قالماستىن، ئۆز نۆۋىتىدە يەنە ئېنېرگىيە مەنبەسى جەھەتتىنمۇ ئىنتايىن باي بىر دۆلەت. شۇڭلاشقا لىۋىيەدە داۋاملىشىۋاتقان كۈچ كۈرىشىدە رايون خاراكتېرلىق ۋە يەر شارى خاراكتېرلىق كۈچلەر لىۋىيەدە تەسىر كۈچىگە ئىگە بولۇشنى ۋە لىۋىيەنىڭ كەلگۈسىنى شەكىللەندۈرۈشتە بەلگىلىگۇچى رولىغا ئىگە بولۇشنى ئارزۇ قىلىشماقتا. رۇسىيە بۇلارنىڭ ئالدىنقى قاتارىدا تۇرىدۇ.لىۋىيە 2011 يىلى قاززافى ئاغدۇرۇلۇشتىن ئىلگىرى، سوتسىيالىستىك بىر دۆلەت بولۇشىغا قارىماي، رۇسىيەدىن ئايرىم ۋە مۇستەقىل يول تۇتۇپ كەلگەن ئىدى. شۇنداقتىمۇ لىۋىيە رۇسىيە مۇناسىۋەتلىرى ئىنتايىن چوڭقۇر ھەربىي ۋە ئىقتىسادىي ھەمكارلىقنى ئۆز ئىچىگە ئالاتتى. لېكىن بۇ ھەمكارلىق سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ يېمىرىلىشىدىن كېيىن، رۇسىيەنىڭ لىۋىيەگە يۈرگۈزۈلگەن خەلقئارا ئېمبارگولارنى سىياسى جەھەتتىن قوللىشى بىلەن ئاخىرلاشقان ئىدى. كېيىنچە پۇتىن بىلەن كۈچىيىشكە باشلىغان رۇسىيە، دۇنيا سىياسىي سەھنىسىدىن قايتا ئورۇن ئالدى. لىۋىيە بىلەن بولغان مۇناسىۋەتلىرىنىمۇ ئەسلىگە كەلتۈردى. مۇھىم قورالياراغ ۋە ئېنېرگىيە سودىسى كېلىشىملىرى ئارقىلىق لىۋىيەدە تەسىر كۈچىنى ئاشۇرۇشقا باشلىدى، تاكى ئەرەب باھارىنىڭ تەسىرىدە دۆلەتتە ئىنقىلاب باشلانغانغا ۋە چەتئەلنىڭ ئارىلىشىشىغىچە.شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى رەھبەرلىكىدىكى ئارىلىشىش قاززافىنى ئاغدۇرۇپ تاشلىشىشى بىلەن تەڭ رۇسىيە لىۋىيەدە ئويۇن سىرتىدا قالدۇرۇلدى. رۇسىيە لىۋىيەدە داۋاملىشىۋاتقان ئىچكى توقۇنۇشلارغا ئۇزۇن مەزگىلگىچە تاماشىبىن پوزىتسىيەسى تۇتۇپ كەلدى. ئاخىرىدا دۆلەتتە شەكىللەنگەن ھاكىمىيەت بوشلۇقىدىن پايدىلىنىپ 2017 يىلى قايتىدىن ئاكتىپ ھالغا كېلىشكە باشلىدى. ئىسيانچى گېنېرال ھافتەر بىلەن يېقىنلىشىپ، ۋاگنېر غا ئوخشاش ياللانما ھەربىي قىسىملىرىنى لىۋىيەگە يۆتكەش ئارقىلىق دۆلەتنىڭ شەرقىدە نوپۇزغا ئېرىشتى ۋە ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكى قاتارلىق دۆلەتلەر بىلەن ئالاقىسىنى كۈچەيتىشنى تاللىدى.بۈگۈنكى كۈندە رۇسىيەنىڭ لىۋىيە سىياسىتى رەسمىي ھالدا لىۋىيە دۆلەتلىك مۇرەسسەلەشتۇرۇش ھۆكۈمىتى ۋە لىۋىيە دۆلەت ئارمىيەسى نى سۆھبەت ئۈستىلىگە ئېلىپ كىلىشنى مەقسەت قىلماقتا. بىتەرەپ سودىيە نىڭ رولىنى ئېلىشقا ئۇرۇنغان رۇسىيە ئۆزىنى كرىزىسنى سىياسىي يول بىلەن ھەل قىلىشنىڭ تەشەببۇسچىسى سۈپىتىدە كۆرسەتمەكتە. بىراق نەخ مەيداندىكى ئەھۋال بۇنىڭ ئەكسىچە بولماقتا. رۇسىيەنىڭ ئىسيانچى ھافتەر قىسىملىرىغا پەقەتلا سىياسىي ئەمەس، بەلكى ھەربىي ياردەم قىلىۋاتقانلىقىمۇ مەلۇم. رۇسىيە قوراللىرى زىچ ھالدا ھافتەر ئۇنسۇرلىرىنىڭ قولىدا كۆرۈلمەكتە ۋە رۇسىيەنىڭ ياللانما ئەسكەرلىرىمۇ توقۇنۇش رايونلىرىدا ئورۇن ئالماقتا. شۇنداقتىمۇ رۇسىيە ھەم ياللانما ئەسكەرلەرنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى، ھەم قورال سېتىپ بېرىۋاتقانلىقىنى داۋاملىق رەت قىلىپ كەلمەكتە.يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، رۇسىيە لىۋىيە سىياسىتىدە ياللانما ئەسكەرلەر ۋە ئالاقىلىشىش گۇرۇپپىسى قاتارلىق ئەنئەنىۋى بولمىغان ئۇسۇل لارنى قوللىنىشقا مايىللىقىنى نامايان قىلدى. بۇ نۇقتىدىن رۇسىيەنىڭ ئوتتۇرا شەرقتىكى ۋەكىللىك رولىنى ئويناۋاتقان چېچەن جۇمھۇرىيىتى پىرېزىدېنتى رامزان قادىروۋ رۇسىيەنىڭ لىۋىيەدىكى تاشقى سىياسىتىنىڭ يۆنىلىشىنى زور دەرىجىدە شەكىللەندۈرمەكتە. بۇنىڭدىن باشقا يەنە، رامزان قادىروۋ، مەسلىھەتچىلىرىدىن ئادام دېلىمخانوۋ ۋە لېۋ دېنگوۋ بىلەن بىرلىكتە 2015 يىلى قۇرۇلغان لىۋىيە رۇسىيە ئالاقىلىشىش گۇرۇپپىسىنى تەشكىل قىلماقتا.ئاخىرىدا، رۇسىيە لىۋىيەدىكى ھاكىمىيەت بوشلۇقىدىن پايدىلىنىپ ئۇرۇش مەيدانىدا مۇئەييەن تەسىرگە ئىگە بولدى. ئىسيانچى ھافتەرنى ھەربىي جەھەتتىن قوللاشقا باشلىدى. سەيفۇلئىسلام ۋە قاززافى ئائىلىسى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشقا باشلىدى. ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكى ۋە مىسىر قاتارلىق دۆلەتلەر بىلەن ھەمكارلىشىش ئارقىلىق ۋاگنېر نى لىۋىيەگە ئورۇنلاشتۇردى، بولۇپمۇ لىۋىيەنىڭ شەرقىدە كۆرۈنەرلىك تەسىرگە ئېگە بولدى.ھازىرقى ۋەزىيەتتە بولسا، ئاساسلىقى ئۆزىنىڭ تەسىر كۈچىنى ساقلاپ قېلىشنى ئارزۇ قىلماقتا. رۇسىيەنىڭ لىۋىيەدىكى نىشانلىرىدىن يەنە بىرسى، روسنېفت ، تاتنېفت ۋە گازپروم قاتارلىق رۇسىيە ئېنېرگىيە شىركەتلىرىگە مۇۋاپىق ساھە يارىتىدىغان شەكىلدە سىياسىي مۇھىت پەيدا قىلىپ، ئاقدېڭىز ئېنېرگىيە بازىرىدا ئۈنۈملۈك بىر ئاكتىيورغا ئايلىنىشقا ئۇرۇنماقتا. ئۇنىڭ ئۈستىگە، رۇسىيەنىڭ لىۋىيە ئىچىدىكى ھاكىمىيەت كۈرىشىگە قاتنىشىشى ئۇنىڭ دۆلەتتىكى مەۋجۇتلۇقىنى مۇقىملاشتۇرىدىغان ھەر خىل سىياسىي مەنپەئەتلەرگە ئېرىشىش ئارزۇسى بىلەن بەلگىلەنمەكتە. بۇنىڭدىن باشقا يەنە، رۇسىيە ئافرىقا قىتئەسىدىكى، بولۇپمۇ شەرقىي ئاق دېڭىز رايونىدىكى مەۋجۇتلۇقىنى كېڭەيتىشنى نىشان قىلماقتا. بۇ ئارقىلىق رايوندىكى ئەڭ ئۇزۇن ئاقدېڭىز دېڭىز قىرغىقىغا ئىگە ۋە ئېنېرگىيەگە باي لىۋىيەنى رۇسىيەنىڭ تاشقى سىياسەت كۈن تەرتىپىدە تۇتماقتا. گەرچە ئىقتىسادىي ئەھمىيىتى زور بولسىمۇ، لىۋىيەدىكى توقۇنۇشىنى ھەل قىلىش رۇسىيەگە نىسبەتەن ئەڭ مۇھىم مەسىلىلەرنىڭ بىرسى ئەمەس. شۇنداقتىمۇ رۇسىيە لىۋىيە كرىزىسىغا قاتنىشىش ئارقىلىق باشقا رايون ئاكتىيورلىرىغا ئۆز تەسىرىنى نامايان قىلىشنى مەقسەت قىلماقتا.
|
كاتىگورىيە: ئىلمىي ماقالىلەر يېڭلاش تارىخى: 20110910 11:47:51 جەمئى 6596 قېتىم ئوقۇلغان.لىۋىيە تېرورلۇقنىڭ يېڭى بۆشىكىگە ئايلىنىپ قالامدۇيوق؟لىۋىيەنىڭ ئۇرۇش ۋەزىيىتى تەرەققىي قىلىپ بۈگۈنگىچە بېسىقىپ بولالمىغان بولسىمۇ، لېكىن قازافىي دەۋرى كەلمەسكە كەتتى. لىۋىيە بىلەن ئوخشاش تارىخى بار ئىراقتىمۇ بەزى ئەربابلار لىۋىيە ئۇرۇشىدىن كېيىن كىلىپ چىقىدىغان بىخەتەرلىك بوشلۇقى تېرورچىلارغا قايتا تەشكىللىنىش ھەتتا قايتۇرما ھۇجۇم قىلىش پۇرسىتى يارىتىپ بېرىپ، داۋالغۇش بولىۋاتقان دۇنيادا يەنە بىخەتەرلىك ۋەزىيىتىنىڭ مۇقىم بولماسلىقىدەك ئەھۋال پەيدا قىلىشىدىن ئەندىشە قىلماقتا.باغدات ئۇنىۋېرسىتىتىنىڭ بىر سىياسىيشۇناسلىق پروفېسسورى بىر مۇخبىرىنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلغاندا مۇنداق دېگەن: كېيىنكى قازافىي دەۋرىدىكى لىۋىيەنىڭ يەنە بىر ئىراق ياكى ئافغانىستانغا ئايلىنىپ قېلىش خەتىرى بار.سادام ھۆكۈمىرانلىق قىلغان مەزگىلدە، بازا تەشكىلاتى ۋە ئۇنىڭ ئىراقتىكى پائالىيىتى ناھايىتى چەكلىك ئىدى. لېكىن سادام ئاغدۇرۋېتىلگەندىن كېيىن، يېڭى ھۆكۈمەتنىڭ باشقۇرۇش ئىقتىدارى ئاجىزلاپ، ھەربىي ساقچى قىسمىنىڭ ئىقتىدارى تۆۋەنلەپ، بازا تەشكىلاتىنىڭ تەرەققىي قىلىپ زورۇيىشىغا پۇرسەت يارىتىپ بېرىپ، بۈگۈنكىدەك ئىراقتا زوراۋانلىق پائالىيەتلىرى توختىماسلىقتەك ھالەتنى پەيدا قىلدى.بۇ پروفېسسور يەنە مۇنداق دەپ قارىدى: لىۋىيەدىكى ئۆكتىچىلەر ھوقۇق تۇتۇقاندىن كېيىن مۇشۇنىڭغا ئوخشاش ۋەزىيەتكە دۇچ كېلىدۇ. ئۆكتىچىلەر ھوقۇق تالىشىش كۈرىشىنى تېزدىن ئاياغلاشتۇرۇپ، ئىتتىپاقلاشقان، ئۈنۈملۈك ھۆكۈمەت قۇرمىسا، دۆلەتنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلىيالىشى ناھايىتى تەس. قازافىي ھۆكۈمىرانلىقىنىڭ ئاخىرقى باسقۇچىدا غەرب ئەللىرىگە تايىنىش ئالامەتلىرىنى ئاشكارىلاپ، ئۆزى كونتىروللىقىدىكى دۆلەت ماشىنىسىنىڭ تېرورلۇق كۈچلىرىنىڭ لىۋىيەدىكى ھەرىكىتى ۋە تەرەققىياتىنى چەكلەش ئىقتىدارى بار بولۇپ، ئۇنىڭ ھەمكارلىقىدا خەلقئارا تېرورلۇققا قارشى تۇرۇش ۋەزىيىتى پايدىلىق ئىدى. ئۇنىڭ گۇمران بولۇشى تېرورلۇق كۈچلىرىنىڭ بۇ رايوندىكى پاندورا سېھىرلىك قۇتۇسىنى ئېچىپ بەردى.ئافغانىستاندىكى تالىبان ئىتتىپاقىغا ئوخشاش لىۋىيەدىكى ھەر قايسى قوراللىق كۈچلەر ئارىسىدىمۇ ھەمكارلىق ناھايىتى ئاز ھەتتا زىددىيەت مەۋجۇت. تەھلىلچىلەر مۇنداق دەپ قارىدى: لىۋىيەدىكى ئۆكتىچىلەر گۇرۇھى دېگەن بۇ ئاتالغۇ مەلۇم جەھەتتىن چەتئەلنىڭ ئۆز خاھىشى بويىچە ئۇلارغا بەرگەن بەلگىسى. قازافىيغا قارشى ئۆكتىچىلەر لاگىرىدىكى ئوخشىمىغان قوراللىق كۈچلەرگە نىسبەتەن ئېيتقاندا، ھەر بىر مەزھەپتىكىلەر ئۆز رايونى ۋە قەبىلە ئالاھىدىلىكىنى گەۋدىلەندۈرۈشنى خالايدىغاندەك قىلاتتى. بۇ كىشىلەرنىڭ پەقەت بىرلا ئورتاقلىقى بار، ئۇ بولسىمۇ لىۋىيە دۇچ كەلگەن مەسىلىنى قورال كۈچى ئارقىلىق ھەل قىلغىلى بولىدىغانلىقىغا ئىشىنىش. بۇ بەلكىم كەلگۈسىدىكى قالايمىقان ۋەزىيەتكە تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن، ئەمما بۇ تېرورچىلار كۆرۈشنى خالايدىغان ئەھۋال بولۇشى مۇمكىن.ئىراق تۇلاس ئۇنۋېرسىتىتىنىڭ بىر سىياسىيشۇناسلىق پروفېسسورى مۇخبىرىنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلغاندا مۇنداق دېدى: غەرب ئەللىرى لىۋىيە مەسىلىسىدە ئاك فورماتسىيىسى ئاددىيلاشتۇرۇلغان تەپەككۇر خاتالىقىنى قايتا سادىر قىلىپ، لىۋىيەدىكى ئۆكتىچىلەرنىڭ مۇرەككەپلىكىنى تونۇپ يەتمىدى. ئۇ مۇنداق دېدى: غەرب ئەللىرىنىڭ نەزىرىدە نامايىش دېموكىراتىيەگە ۋەكىللىك قىلىدۇ، قازافىيغا قارشى تۇرۇش ئەركىنلىكتىن دېرەك بىرىدۇ. ئەمەلىيەتتە، نامايىشچى قوشۇن ئىچىدە شۇنداقلا قازافىي بىلەن ئۇرۇش قىلىۋاتقان قوشۇن ئىچىدىكى كىشىلەرنىڭ مۇرەككەپلىكى كەلگۈسى بىخەتەرلىككە تەھتىت پەيدا قىلىدىغان يوشۇرۇن ئاپەت بولۇش مۇمكىن.لىۋىيەدىكى ئۆكتىچىلەر لاگېرىنىڭ سابىق ئالىي ھەربىي قوماندانى يۇنۇس 28ئىيۇل ئۆكتىچىلەر لاگېرى بەنغازىدا قەستلەپ ئۆلتۈرۈلدى.تۇلاس ئۇنۋېرسىتىتىنىڭ پروفېسسورى مۇنداق دەپ قارىدى: غەلبە ھارپىسىدا، قوماندان ھىچ گەپتىن ھېچ گەپ يوق ئۆلۈپ قالدى. بۇ ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى ئىچكى كۈرەشنىڭ جىمجىت باشلانغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ.ئىچكى قىسمىدىن پارچىلانغان ھۆكۈمىران ئاپپارات دەل تېرورچىلار كۈچىيىپ كېتىدىغان تۇپراق.لىۋىيەنىڭ تېرورچىلارنىڭ شادلىق بېغىغا ئايلىنىپ قېلىشىدىن ساقلىنىش ئۈچۈن، ئىراق ئالىملىرى لىۋىيەدىكى ئۆكتىچىلەرگە مۇنداق ئۈچ تەكلىپ بەردى:بىرىنچى، ئۆكتىچىلەر ھوقۇق يۈرگۈزگەندىن كېيىن، ئامېرىكىنىڭ ئىراققا باستۇرۇپ كىرگەندىن كېيىن ئۆتكۈزگەن ئەڭ چوڭ خاتالىقى بولغان قىسىم ئارىسىدىن سادام رەھبەرلىكىدىكى ئەرەب گۈللىنىش سوتسىياللىستلار پارتىيەسىنىڭ ئەزاسى ۋە ئۇنىڭ قوللىغۇچىلىرىنى تازىلاشتىن ساقلىنىش. چۈنكى بۇنداق قىلغاندا تېرورچى تەشكىلاتلارنىڭ مەخسۇس تەربىيەلەنگەن، تەجىربىلىك قوراللىق خادىملىرىغا بىۋاستە ياردەم بەرگەن بولىدۇ. لىۋىيەدىكى ئۆكتىچىلەر ئامال بار قازافىينى قوللاشتىن ۋاز كەچكەن سابىق ھەربىي ساقچى كۈچلىرى بىلەن ھەمكارلىشىپ، دۆلەتنىڭ مۇقىملىقىنى بىرلىكتە قوغداش ئۈچۈن تىرىشىشى كېرەك.ئىككىنچى، قازافىي ھەل قىلمىغان قەبىلە مەسىلىسىنى تىرىشىپ ھەل قىلىپ، نۇرغۇن قەبىلىلەر ئارىسىدا مەنپەئەت باراۋەرلىكىنى ئىشقا ئاشۇرۇش. بۇ جەھەتتە، مۇھىم مەسىلە نېفىت پايدىسىنى قانداق تەخسىم قىلىش. بۇندىن كېيىن، نېفىت كىرىمىنى تەخسىملەش زىددىيىتى دۆلەت ئىچىدىلا مەجۇت بولۇپلا قالماستىن، يەنە ئۆكتىچىلەر گۇرۇھىنى قوللاۋاتقان ھەر قايسى خەلقئارا كۈچلەرگىمۇ چېتىلىدۇ. بۇ زىددىيەتلەر مۇۋاپىق ھەل قىلىنمىسا، لىۋىيەنى رايون بىخەتەرلىكىدىكى يېڭى جەڭ مەيدانىغا ئايلاندۇرۇپ قويۇشى مۇمكىن.ئۈچىنچى، ئامال بار ئۆز كۈچىگە تايىنىپ، غەرب دۆلەتلىرىنىڭ تەسىرىنى كىچىكلىتىش كېرەك. لىۋىيە ۋەزىيىتى مۇقىملاشقاندىن كېيىن، نۇرغۇن ياۋرۇپا ئامېرىكا دۆلەتلىرى ئالدىراپ تىنەپ ئايرىلدى. لىۋىيە مۇشۇ پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ غەربنىڭ بەلگىسىنى سويۇپ تاشلاپ، تېرورچى كۈچلىرىنىڭ ئۆز چېگرىسىدە غەرب ئەللىرىگە قارشى سەۋەبلەر بىلەن مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇش ۋە تەرەققىي قىلىشقا باھانا ئىزدىشىگە يول قويماسلىق كېرەك.مەنبە: تەرجىمە ماتېرىيال
|
36 جوودارۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلاماسى بويىنشا كافەدرالار اشىلدىجۇما, 25 مامىر 2018893 4 پىكىر 10 قاڭتار, 2018 ساعات 10:16جاڭا جاعدايدا جاڭعىرۋعا دەگەن ىشكى ۇمتىلىس ءبىزدىڭ دامۋىمىزدىڭ ەڭ باستى قاعيداسى. ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن وزگەرە ءبىلۋ كەرەك. وعان كونبەگەندەر تاريحتىڭ شاڭىنا كومىلىپ قالا بەرەدى.مەملەكەت باسشىسىنىڭ بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ ماقالاسىنانمەملەكەت باسشىسىنىڭ بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ اتتى باعدارلامالىق ماقالاسى 2017 جىلدىڭ باستى وقيعالارىنىڭ ءبىرى بولدى.قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ سانانى جاڭعىرتۋدىڭ جالپى قوعامعا، جانە ءاربىر جەكە قازاقستاندىققا قاتىستى بىرنەشە باعىتىن ناقتىلادى، ونىڭ ىشىندەگى ەڭ ءبىرىنشىسى باسەكەگە قابىلەتتىلىك: قازىرگى تاڭدا جەكە ادام عانا ەمەس، تۇتاس حالىقتىڭ ءوزى باسەكەلىك قابىلەتىن ارتتىرسا عانا تابىسقا جەتۋگە مۇمكىندىك الادى.باسەكەلىك قابىلەت دەگەنىمىز ۇلتتىڭ ايماقتىق نەمەسە جاھاندىق نارىقتا باعاسى، يا بولماسا ساپاسى جونىنەن وزگەلەردەن ۇتىمدى دۇنيە ۇسىنا الۋى. بۇل ماتەريالدىق ءونىم عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە، ءبىلىم، قىزمەت، زياتكەرلىك ءونىم نەمەسە ساپالى ەڭبەك رەسۋرستارى بولۋى مۇمكىن. بولاشاقتا ۇلتتىڭ تابىستى بولۋى ونىڭ تابيعي بايلىعىمەن ەمەس، ادامدارىنىڭ باسەكەلىك قابىلەتىمەن ايقىندالادى.سونىمەن قاتار، جەكە تۇلعالاردىڭ داعدىلارى مەن بىلىمدەرىنەن باسقا، ۇلتتىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگى ەكونوميكالىق پراگماتيزم جانە ۇتىمدى مىنەزقۇلىق قاعيداسىنا نەگىزدەلگەن ەكونوميكالىق ادامعا، مىنەزقۇلقىنىڭ بىرتىندەپ وزگەرۋىمەن قامتاماسىز ەتىلۋى مۇمكىن.بۇل مىنەزقۇلىقتاعى ەكونوميكالىق پراگماتيزم، ول ءوز مۇمكىندىكتەرىن جانە الەۋەتىن ەسكەرە وتىرىپ، ناقتى ماقساتتارعا قول جەتكىزۋگە نازار اۋدارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.ەكونوميكالىق ادامعا باعىتتالعان نازاردىڭ وزگەرۋى سونىمەن قاتار موتيۆاتسيا سيپاتىن وزگەرتۋدى، ماتەريالدىق فاكتورلاردىڭ ءرولىن تومەندەتۋدى جانە ادامنىڭ رۋحاني قاجەتتىلىكتەرىن ارتتىرۋدى بىلدىرەدى.وسىعان بايلانىستى، كەزكەلگەن ۋاقىتپەن جۇرەتىن ءار ادام، بەلگىلى ءبىر قاسيەتتەردىڭ جيىنتىعىنا يە بولۋى كەرەك، نەمەسە قازىرگى تىلمەن ايتقانداعى قۇزىرەتتىلىك دەپ ايتۋعا بولادى. نەگىزگى فاكتورلار كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىق، شەت تىلدەرىن ءبىلۋ، مادەني اشىقتىق. تۇرعىنداردىڭ قازاقستانداعى زاماناۋي قوعامنىڭ قۇزىرەتتىلىگىن مەڭگەرۋ ماقساتىنداعى مەملەكەتتىك ساياسات بەلسەندى تۇردە جۇرگىزىلۋدە.قسزي ساراپشىلارى تاراپىنان 2017 جىل بويىنشا باعدارلامالىق ماقالانىڭ ورىندالۋىنا العاشقى يۆەنتتالداۋ جۇرگىزىلدى. باعدارلاما اياسىندا يدەولوگيالىق دەرەكتەردى العا جىلجىتۋ ماقساتىندا ەلىمىزدە 200دەن استام پىكىرتالاس الاڭدارى قۇرىلدى، شىعارماشىلىق كونكۋرستار مەن فەستيۆالدار، سەمينارترەنينگتەر مەن ماستەركلاسستار، كەزدەسۋلەر، دوڭگەلەك ۇستەلدەر، تاقىرىپتىق كەشتەردى قوسا العاندا 500دەن استام جوبا جۇزەگە اسىرىلدى.ءبىر ايتا كەتەرلىگى، رۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلاماسى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلعان جوبالار وتكەن جىلى پاريجدە يۋنەسكو شتابپاتەرىندە تانىستىرىلعان بولاتىن، بۇل، ءسوزسىز، حالىقارالىق مادەني ديالوگتى نىعايتۋداعى ماڭىزدى قادام بولدى.پراگماتيزم، باسەكەگە قابىلەتتىلىك، ءبىلىم تابىنۋشىلىق يدەياسىن ناسيحاتتاۋ بارىسىندا، جاستار رەسۋرستىق ورتالىقتارىمەن 3 800 استام ءىسشارا وتكىزىلدى.ءارتۇرلى پلاتفورمالاردا 74 مىڭنان استام ماتەريالدار جاريالاندى، 1700 يميدجدىك روليكتەر شىعارىلدى، 5 816 ساراپتامالىق ماتەريالدار دايىندالدى، 68 الەۋمەتتانۋلىق زەرتتەۋلەر مەن ساۋالنامالار جۇرگىزىلدى.باعدارلامانى ىسكە اسىرۋعا جاستار قوزعالىسىنىڭ كەڭ توبى 1400 استام جاستار ۇيىمدارى تارتىلدى، سونداياق، شالعاي وڭىرلەرگە باراتىن جاستاردىڭ اقپاراتتىق توپتارى دا قۇرىلادى.ەلىمىزدىڭ 36 جوعارى وقۋ ورىندارىندا رۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلاماسى بويىنشا ارنايى كافەدرالار اشىلدى، ونىڭ ىشىندە ادام كاپيتالىن دامىتۋ يدەياسى بويىنشا ارنايى پاندەر ەنگىزىلدى.وسىلايشا، باسەكەلەستىكتىڭ زاماناۋي جاعدايىندا باسەكەگە قابىلەتتى شىعارماشىلىق، جەكە جانە كاسىبي تابىسقا قول جەتكىزە الاتىن ماماندار قاجەت. بىلىكتىلىگى مەن ءبىلىمى بار، سونداياق شەشىمدەردى قابىلداۋ كەزىندە پراگماتيزم مەن ۇتىمدىلىققا يە جەكە تۇلعا نارىقتىق ورتا مەن باسەكەلەستىككە بەيىم بولادى، ول سايىپ كەلگەندە ادامي كاپيتالدىڭ ساپاسىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى، بۇل ءوز كەزەگىندە ۇلتتىق باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى بولىپ تابىلادى.وسىلايشا، سالىستىرمالى تۇردە قىسقا مەرزىم جىلعا تولمايتىن كەزەڭ اياسىندا، قوعامدىق ءومىردىڭ بارلىق دەڭگەيلەرىندە ناقتى كوپ جۇمىس اتقارىلعاندىعىن اتاپ وتكەن ءجون. رۋحاني جاڭعىرۋ قوعامدىق سانانى جاڭعىرتۋ باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا بارلىق ورتالىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار، ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى، كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدار جانە ەتنومادەني بىرلەستىكتەر قاتىستى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسىن بەلسەندى قولدايتىن قازاقستاندىق جاستاردىڭ قاتىسۋى ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون.نۇرقاتوۆا ليازات تولەگەنقىزىقر پرەزيدەنتى جانىنداعى قسزي الەۋمەتتىكەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ باسشىسىكوشىمىزدىڭ باعىن نە بايلايدى؟نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازاقستاندىقتارعا بەينەۇندەۋ جولدادىاكەش بايباتىر 46550جانەركە جانبولاتقىزى 47918
|
سپيكەردىڭ ايتۋىنشا، ەڭ الدىمەن شەكارالاس رەسەي، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇرىكمەنستان جانە قىتاي نارىقتارىندا ساۋدا جاساۋ قاجەت. بۇل ەلدەرمەن ترانسشەكارالىق ىنتىماقتاستىق ءۇشىن بارلىق قۇقىقتىق جاعدايلار جاسالعان.2022 جىلعا قاراي قازاقستاننىڭ شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورتىنىڭ كولەمى 1،5 ەسەگە ارتادى. وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا رەسەيمەن ساۋدا اينالىمىنىڭ ۇلەسى قازاقستانداعى جالپى ساۋدانىڭ 19،5 پايىزىن، ياعني 18،5 ملرد اقش دوللارىن، قىتايمەن 12،3 پايىزىن، ياعني 11،7 ملرد دوللاردى قۇراسا، وزبەكستانمەن 40 پايىزعا ءوسىپ، 2،9 ملرد دوللارعا، قىرعىزستانمەن 1 پايىزعا ءوسىپ، 900،5 ملن دوللارعا، تۇرىكمەنستانمەن 0،1 پايىزعا ءوسىپ، 98،1 ملن دوللارعا جەتتى، دەدى ۆيتسەمينيستر.قازاقستان رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ بىرقاتار ءوڭىرى ءۇشىن باستى ساۋدا ارىپتەسى بولىپ تابىلادى. ءبىزدىڭ ەلدىڭ 7 وبلىسى مەن رەسەيدىڭ شەكارالاس 11 ءوڭىرى اراسىنداعى ساۋدا اينالىمى وتكەن جىلعى سىرتقى ساۋدا اينالىمنىڭ 10 پايىزىن قۇرادى. ەكى ەلدىڭ شەكارالاس وڭىرلەرىندەگى ساۋدا كولەمى 2018 جىلى 1،5 پايىزعا ءوستى.اتاپ وتەرلىك ءبىر قۋانىشتى جاعداي، رەسەيگە شىعاراتىن وڭدەلگەن ونىمدەرىمىز ەكسپورتىنىڭ 18 پايىزعا وسكەنى بولدى. شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورتتىڭ ارتۋ قارقىنىن كورسەتەتىن بۇل دەرەك قازاقستان تاۋارلارىنىڭ كورشى ەلدەردە باسەكەگە قابىلەتتى ەكەندىگىن بىلدىرەدى.بۇگىندە ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورتتى جانداندىرۋ ماقساتىندا جەتكىزىلەتىن تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ تۇرلەرىن كەڭەيتۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزۋدە. ناتيجەسىندە، قازاقستاننىڭ ەكسپورتقا شىعارۋ ءۇشىن الەۋەتى بار تاۋارلار تۇرلەرىن ايقىندادى. ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ۆيتسەءمينيسترى قازاقستان كورشى مەملەكەتتەرگە قانداي تاۋارلاردى ساۋدالاي الاتىنىن ءتىزىپ بەردى. ماسەلەن، ءبىز رەسەيگە باعىتتالعان ەكسپورتتى 87 تاۋارلىق پوزيتسياعا دەيىن ارتتىرا الامىز. قازاقستاندىق نارىقتان رەسەيگە مەتالل، حيميا ونەركاسىبىنىڭ تاۋارلارى، ازىقت ۇلىك، ۋران مەن باسقا دا تاۋارلار تارتىمدى. ءبىز ولارعا 245،6 ملن دوللاردىڭ تاۋارىن تاسىمالداي الامىز. سول سەكىلدى، قىتايعا قۇنى 1،6 ملرد دوللارلىق 60 تاۋار ءتۇرىن جىبەرەرلىك الەۋەت بار. اتاپ ايتقاندا، ول جاققا تەمىر مەن بولاتتىڭ يلەمدەلگەن ءتۇرىن، جارتىلاي فابريكاتتار مەن ۋران، كۇكىرت، بيداي، ماي ونىمدەرىن، كونديتەرلىك ونىمدەردى شىعارا الامىز. ودان بولەك، قىتايعا ءبىزدىڭ ەلدەن بۇرىن اپارىلماعان وكسيد، تسەمەنت، مەتالدىڭ بولەك تۇرلەرى سەكىلدى تەڭ تاۋاردىڭ 30 ءتۇرىن ساۋدالاۋعا مۇمكىندىك بار، دەدى ۆيتسەمينيستر. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندىق كاسىپكەرلەر تۇرىكمەنستانعا قۇنى 123 ملن دوللارعا تەڭ تاۋاردىڭ 40 ءتۇرىن، وزبەكستانعا 210 ملن دوللارلىق 70 تاۋار ءتۇرىن شىعارا الادى.وسى رەتتە ۆيتسەمينيستر رەسەي نارىعىنا تاۋار شىعاراتىن وتاندىق كومپانيالاردىڭ جەكەلەگەن پروبلەمالارىنا دا توقتالىپ ءوتتى.وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، رەسەي ۇلكەن مەملەكەت بولعاندىقتان، وندا ساپالى تاۋار شىعاراتىن كومپانيالاردىڭ سانى وتە كوپ. سوندىقتان ساپالى تاۋارلارمەن بىرىنشىدەن باسەكەلەستىككە ءتۇسۋ كەرەك. ودان بولەك، باسقا مەملەكەتتەردەن يمپورتتالاتىن تاۋارلار دا بار. ولارمەن دا باسەكە قىزۋ بولۋى ءتيىس. ۇشىنشىدەن، ولاردى ۇتقاننان كەيىن عانا كەدەرگىلەر پايدا بولۋى مۇمكىن. ماسەلەن، رەسەي نارىعىنا تاۋار شىعاراتىن قازاقستاندىق زەنچەنكو كومپانياسى ول ەلدىڭ ساۋدا سورەلەرىندە تەك 23 پايىزدىق مۇمكىندىك بەرىلەتىنىن ايتقان ەدى. بۇل بويىنشا ءبىز ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىمەن جۇمىس جۇرگىزدىك. ماسەلە تەكسەرىلىپ جاتىر، دەدى ول.ۆيتسەءمينيستردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، قازاقستاندىق بيلىك وتاندىق كومپانيالار بەتپەبەت كەلگەن ماسەلەلەردى شەشۋگە تىرىسادى. كوپتەگەن كومپانيا بىزگە پروبلەمالارىن ايتپايدى. ويتكەنى ولار كەلەسى جولى رف بازارلارىندا تاۋارىمىزدىڭ جولى جابىلا ما دەپ قورقادى. جالپى، ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى قازاقستاندىق تاۋارلاردىڭ شەتەلدە وتكىزىلۋىنە مۇددەلى. ءبىز كاسىپكەرلەرىمىزدىڭ مۇددەسىن قورعاپ، بارلىق ءتۇيىندى ماسەلەلەردى شەشكىمىز كەلەدى. الايدا ول پروبلەمالار تۋرالى قورىقپاي ايتۋ كەرەك. ماسەلەگە كەزىكتىڭ بە، سابىرلى تۇردە سۇراقتاردى پىسىقتاپ، ورتاعا سالۋ قاجەت. سوندا عانا بىزدە ارىپتەستەرىمىزگە قارسى ناقتى ارگۋمەنتتەرمەن شىعا الار ەدىك. بالكىم، ءبىر جەردە تەحنيكالىق قاتەلىك بولۋى مۇمكىن، ءبىر جەردە ءتىپتى تۇسىنىسپەۋشىلىك تۋىنداعان بولار. سول سەبەپتى ءبىزدىڭ تاۋاردى كورشى ەلدەردىڭ نارىقتارى قولدان كىرگىزبەي وتىر دەۋگە بولمايدى. ءاربىر جاعدايدى جەكەجەكە قاراستىرعان ابزال، دەدى ۆيتسەمينيستر.
|
ەلوردا ەلباسىنىڭ ەڭ ۇلى تۋىندىسىبۇگىندە تۋريزم ءاتۇستى قاراۋعا بولاتىن سالماقسىز سالا، بولاشاعى جوق باعىت ەمەس. كەرىسىنشە، ەلگە كەلۋشىلەردىڭ ەسەبىنەن ەڭسەسىن تىكتەپ، تابىسىن ارتتىرىپ، بيۋدجەتىن تولىقتىرىپ وتىرعان مەملەكەتتەر جەتكىلىكتى. ەبىن تاپقاندار ەلدى قىزىقتىرىپ، جۇرتتى ءسۇيسىندىرىپ ءجۇر. بارىن باعامداپ، جوعىن تۇگەندەي بىلگەن مۇنداي مەملەكەتتەر ورمانكولىن، اسقار تاۋىن، جازيرا بەلىن، جانعا جاعىمدى جاعاجايىن ناسيحاتتايدى. وتكەن ءۇش ونجىلدىقتا قازاقستان دا بۇل سالادا كەنجەلەپ قالدى دەپ ايتا المايمىز. ماسەلەن، جىل وتكەن سايىن كوركى كوپشىلىكتى تاڭقالدىرعان ەلوردا تورىنە كەلۋشىلەردىڭ قاتارى تولىعا ءتۇستى. تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ ءتول تۋىندىسى بۇگىندە كوز سۇيسىندىرەدى.ەلورداداعى تۋريزم تۋرالى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءبىر سوزىندە ءبىز ىشتە دە، سىرتتا دا جاپپاي ءتۋريزمدى دامىتۋ قاجەتتىگى جايلى بۇرىننان بەرى ايتىپ كەلەمىز. استانا بۇل ماسەلەدە رەسپۋبليكادا ايرىقشى ورىندى يەلەنۋى، بۇكىل الەمنىڭ تۋريستەرى تارتىلاتىن ورتالىق بولۋى ءتيىس. مەن وسىعان تىرىسۋدامىن. قالانىڭ عيماراتتارى، ساۋلەت بەينەسى بىرەگەي، ءبارى ءتۋريزمدى دامىتۋعا سايكەس كەلەدى. قازىر استاناعا ىسكەرلىك جانە باسقا دا ماسەلەلەر بويىنشا كەلگەن كەز كەلگەن ادامدى تۋريست دەپ ساناۋعا بولادى، دەگەن بولاتىن.راسىمەن دە، وسى كۇنگى ەل استاناسى ءسوزسىز الەمنىڭ تۋريستەرى تارتىلاتىن ورتالىققا اينالىپ شىعا كەلدى. بۇل، ەڭ الدىمەن، ەلباسىنىڭ ەرەن ەڭبەگى. ەڭ باستىسى، ەلوردانىڭ گۇلدەنگەنى ەلدىڭ تۇرلەنگەنى. سەبەبى التايدان اتىراۋعا، ارقادان الاتاۋعا دەيىنگى تەڭدەسسىز تەرريتوريادا قانات جايعان قازاق ەلىنىڭ جۇرەگى دە، تۇعىردان تۇسپەس تىرەگى دە وسى شاھار. ەلورداداعى تۋريزم دامىسا ەل اۋماعىنداعى تۋريزم دە تۇلەي تۇسەدى.بۇل رەتتە، مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءسوزى ويعا ورالادى: ءبىز، قازاق حالقى، ۇلى تاريحي تۇلعالاردىڭ ءىزباسار ۇرپاعى ەكەنىمىزدى ەشقاشان ۇمىتپاۋىمىز قاجەت. اتابابالارىمىزدىڭ رۋحىن ءتۋريزمنىڭ وزىق ۇلگىلەرى ارقىلى دارىپتەۋىمىز كەرەك. ءبىز سالالىق مەملەكەتتىك باعدارلاما قابىلدادىق. ول تولىققاندى جۇزەگە اساتىن بولسا، ءتۋريزمنىڭ ىشكى جالپى ونىمدەگى ۇلەسى 8عا جەتەدى. سىرتتان كەلەتىن تۋريستەر سانى 9 ملن، ال ىشكى تۋريستەر سانى 8 ملن ادام بولادى. ال تۋريزم سالاسىندا جۇمىسپەن قامتىلعاندار سانىن 650 مىڭ ادامعا جەتكىزۋ كەرەك. تۋريزم وتە كۇردەلى سالا. وعان ءتيىستى ماماندار كەرەك. سول سەبەپتى ءبىز تۋريزم ماماندارىن دايىندايتىن ۋنيۆەرسيتەت اشۋ قاجەت دەگەن شەشىم قابىلدادىق.نۇرسۇلتان قالاسى ەلىمىزدىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق، مادەني ورتالىعى عانا ەمەس، بۇدان بۇرىن شەتەلدىك، وتاندىق ازاماتتاردى وزىنە تارتىپ تۇراتىن تۋريستىك شاھار. مۇنداي قادام الدەقاشان جاسالىپ قويعان. ەندىگى ماقسات ەل استاناسىنداعى وسى سالانى دامىتۋ، جاڭعىرتۋ، جاڭا بەلەسكە كوتەرۋ. بۇعان قاجەتتىنىڭ بارلىعى بار. ءبىرىنشى باعىت وقيعالىق، ءىسشارالار ءتۋريزمىن دامىتۋ، الەم چەمپيوناتتارىن كوپتەپ ۇيىمداستىرۋ. ەكىنشى باعىت مەديتسينالىق تۋريزم. حالىقارالىق ساراپشىلار نۇرسۇلتاندا مەديتسينالىق ءتۋريزمنىڭ ۇلكەن الەۋەتىن كورىپ وتىر. اككرەديتتەگەن جەتى ۇيىمنىڭ التاۋى استانامىزدا ورنالاسقان. ۇشىنشىدەن، نۇرسۇلتان ەۋرازياداعى ۇزدىك كورمە ورتالىعى. ءبىز حالىقارالىق كونگرەستەر مەن كونفەرەنتسيالار قاۋىمداستىعىنىڭ ەۋرازياداعى ەڭ ءىرى مۇشەسىمىز. حالىقارالىق دەڭگەيدەگى شارالار شەتەلدىك قوناقتاردى كوبەيتىپ قانا قويماي، قالا ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى، دەيدى نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ.ەلباسى ۇسىنعان بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمانى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى 100 ناقتى قادام ۇلت جوسپارىنىڭ نۇرسۇلتان قالاسىن زەرتتەۋشىلەردى، ستۋدەنتتەردى، كاسىپكەرلەردى، بۇكىل وڭىردەن تۋريستەردى تارتاتىن ەۋرازيانىڭ ىسكەرلىك، مادەني جانە عىلىمي ورتالىعىنا اينالدىرۋ دەپ اتالاتىن 69تارماعى بار. بۇگىندە وسى تارماقتى جۇيەلى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا قالالىق ينۆەستيتسيالاردى دامىتۋ ورتالىعى جشس نۇرسۇلتان قالاسىن تارتىمدى تۋريستىك باعىت رەتىندە دامىتۋ، جوسپارلاۋ جانە ىلگەرىلەتۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇمىس اتقارىپ كەلەدى.ىسكەرلىك تۋريزم ىلگەرى باسىپ كەلەدىقالانى ىسكەرلىك ءتۋريزمنىڭ باعىتى رەتىندە ىلگەرىلەتۋ جانە دامىتۋ شەڭبەرىندە دەستيناتسيانىڭ بەلسەندى ماركەتينگ قۇرالدارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن ىسكەرلىك ءىسشارالاردى بيددينگ تارتۋعا وتىنىمدەر بەرۋ جۇرگىزىلەدى. وسىلايشا، 2021 جىلى باساياعى بارلىعى 7 ءوتىنىم بەرىلدى. ونىڭ قاتارىندا 2023 جىلى ۇيىمداستىرىلاتىن جوعارى ءبىلىم ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىكتەر جەلىسىنىڭ كونفەرەنتسياسى 2023 جىلعا نەگىزدەلگەن حالىقارالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالار جانە تۋريزم فەدەراتسياسى 2024 جىلعا بەلگىلەنگەن حالىقارالىق شاڭعى سپورتى فەدەراتسياسىنىڭ كونگرەسى 2024 جىلعا جوسپارلانعان كاكاو بۇرشاقتارىن وندىرۋشىلەردىڭ دۇنيەجۇزىلىك كونگرەسى جانە 2025 جىلعا كوزدەلگەن دۇنيەجۇزىلىك گاستروەنتەرولوگتەر كونگرەسى، 2026 جىلعا جوسپارلانعان حالىقارالىق گەوگرافيالىق وداقتىڭ ايماقتىق كونفەرەنتسياسى 2026 جىلى وتەتىن كلينيكالىق حيميا جانە زەرتحانالىق مەديتسينا فەدەراتسياسىنىڭ حالىقارالىق كونگرەسى بار.قاۋىمداستىق مۇشەلەرىنىڭ داۋىس بەرۋى نەگىزىندە نۇرسۇلتان قالاسى 2023 جىلى جوعارى ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋ اگەنتتىكتەرىنىڭ حالىقارالىق جەلىسىنىڭ كونفەرەنتسياسىن وتكىزۋ قۇقىعىن جەڭىپ الدى. بۇل كونفەرەنتسيا 2023 جىلعى مامىرماۋسىم ايلارىنا جوسپارلانىپ وتىر. اتالعان ءىسشارا 4 كۇندە اقىلى نەگىزدە 300دەن استام دەلەگاتتىڭ باسىن قوساتىن بولادى. سونداياق 2022 جىلعى مامىردا نۇرسۇلتان قالاسىندا وتەتىن دۇنيەجۇزىلىك بيزنەس كونفەدەراتسياسىنىڭ ءىسشاراسىن بەدەلدى ماراپاتتاۋ ءراسىمىن تارتۋعا بۇرىن بەرىلگەن ءوتىنىمنىڭ ناتيجەسى شىقتى.ىسكەرلىك ءتۋريزمدى دامىتۋدىڭ قوسىمشا تەتىگى نارىقتىڭ ستەيكحولدەرلەرىمەن جەرگىلىكتى سالالىق قاۋىمداستىقتار، كورپوراتيۆتىك سەكتور وكىلدەرى جانە سەرۆيستىك كومپانيالار ارىپتەستىك قاتىناستار ورناتۋ سانالادى. وسىعان بايلانىستى، سەرىكتەستىك قاۋىمداستىقتارمەن جۇمىس بويىنشا 33 مۇشە، كورپوراتيۆتىك سەكتور وكىلدەرىمەن جۇمىس بويىنشا 26 مۇشە ارىپتەستىك باعدارلامالارىن جانە قالانىڭ سەرىكتەستىك باعدارلاماسىن 62 قاتىسۋشى كومپانيا جۇرگىزەدى. سونىمەن قاتار 2021 جىلدىڭ 56 مامىرىندا يندۋسترياسى بويىنشا ونلاين ترەنينگ ۇيىمداستىرىلدى. ونى حالىقارالىق سپيكەر كومپانياسىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى، دوكتور روب دەۆيدسون لوندون، ۇلىبريتانيا وتكىزدى. ترەنينگكە بارلىعى 49 ادام قاتىسىپ، ورامدى ويلارىن ورتاعا سالدى.بۇگىنگى تاڭدا ەل استاناسىندا ىسكەرلىك ءتۋريزمنىڭ جەتەكشى كومپانيالارى مەن كاسىبي ساتىپ الۋشىلار حالىقارالىق قاۋىمداستىقتار، تۋريستىك وپەراتورلار جانە ت.ب. ءۇشىن تانىستىرۋ تۋرلارىن ۇيىمداستىرۋ جوباسى ءساتتى ىسكە اسىپ كەلەدى. اتالعان تۋرلاردىڭ باستى ماقساتى نۇرسۇلتان قالاسىن ءتۋريزمنىڭ باعىتى رەتىندە ىلگەرىلەتۋ، سونداياق حالىقارالىق ءىسشارالاردى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ قالانىڭ تۋريستىك الەۋەتى تۋرالى تانىمتۇسىنىگىن ارتتىرۋ، ەلوردادا ىسكەرلىك ءىسشارالاردى تارتۋعا جاردەمدەسۋ سانالادى. ماسەلەن، تۇركيا كومپانيالارى ءۇشىن العاشقى تۋر ۇيىمداستىرىلدى. بۇعان قوسا، ماجارستان، رەسەي فەدەراتسياسى جانە ءباا كومپانيالارى ءۇشىن تاعى 3 تۋر قولعا الىنادى. تۋريستىك كارتاسىن 500 مىڭ ادام ساتىپ الدى2021 جىلى مامىردا تۋريستىك كارتاسىنىڭ جارتى ميلليونىنشى ساتىلىمى .. پورتالىندا تىركەلدى. ارينە، 19 پاندەمياسى جاعدايىندا ەلورداعا قىزىعۋشىلىق تانىتقان شەتەلدىك تۋريستەر سانى قىسقارعانى انىق. الايدا ەلىمىزدىڭ تۇكپىرتۇكپىرىنەن اتباسىن بۇرعان مەيماندار سانىنىڭ وسكەنى بايقالادى. پاندەميا جاڭا شەشىمدەردى تابۋعا سەرپىن بەردى. بيىل ءساۋىر ايىندا قالالىق ينۆەستيتسيالاردى دامىتۋ ورتالىعىنىڭ قولداۋىمەن كومپانياسى تۋريستەرىنە ارنالعان سمارتكارتانىڭ ونلاين ساتىلىمىن .تە ىسكە قوستى. ەندى بيلەتتەردى ونلاين ساتىپ الۋ سەرۆيسىندە . ارقىلى اۋە نەمەسە تەمىرجول بيلەتتەرىن عانا ەمەس ونلاين سمارتكارتاسىن دا ساتىپ الۋعا بولادى. جوباسىن دامىتۋ اياسىندا شەكتەۋ شارالارىن ۇستانا وتىرىپ، قولداۋىمەن كومپانياسى بايتەرەك مونۋمەنتىندە ورنالاسقان تۋريستىك اقپاراتتىق ورتالىقتا اۆتونومدى روبوتكەڭەسشى ورناتتى. ەلوردانىڭ ۇزدىك ورىندارى تۋرالى اقپاراتتارعا قانىق، بالالار ءۇشىن دە، ەرەسەكتەر ءۇشىن دە قىزىقتى ەكسكۋرسيا وتكىزە الادى. سول سياقتى كارتاسىن ساتادى. بۇل يننوۆاتسيالىق، قاۋىپسىز جانە ينتەراكتيۆتى شەشىم پاندەميا كەزىندە ءتۋريزمدى دامىتۋ مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتىپ قانا قويماي، جاقسى جاققا دامىتىپ، كەيىنگى كەزەڭگە بەيىمدەلۋگە كومەكتەسەدى. بۇل تۋريستەردىڭ بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايى، تاۋەلسىزدىك سارايى، ۇلتتىق مۇراجاي، تريۋمفالدى اركا، بايتەرەك مونۋمەنتى، وكەاناريۋم، دجۋنگلي پاركى جانە سووداعى شولۋ دوڭگەلەگى، نۇرالەم 2017، اتامەكەن كەشەنى، الجير مۇراجاي كەشەنى، جانە تەپلوحودپەن ساياحات جاز مەزگىلىندە سىندى ءتۇرلى ورىندارعا جاسايتىن ەكسكۋرسياسى. وسىلايشا، ەلوردانىڭ كورىكتى جەرلەرىن ارالاپ قانا قويماي، كارتانىڭ قولدانىلۋ مەرزىمىندە قالا اۆتوبۋستارىندا تەگىن ءجۇرۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلادى. قازىرگى ۋاقىتتا كارتانىڭ قۇنى 5 990 تەڭگەدەن باستالادى قۇنى كارتانىڭ ارەكەت ەتۋ مەرزىمىنە بايلانىستى وزگەرەدى. بۇل رەتتە سمارتكارتا يەسىنىڭ اقشالاي قاراجاتىن شامامەن 70عا ۇنەمدەيدى. كارتاسىن .. جانە . سايتتارىنان ساتىپ الۋعا بولادى. سونداياق بولاشاقتا كومپانياسى ءوزىنىڭ برەندتەلگەن ءونىمىن شىعارۋدى جانە كارتالارىن اۋە كومپانياسىنىڭ سايتىندا ساتۋدى جوسپارلاپ وتىر. تۋريستەر اعىنىن ارتتىرادىنۇرسۇلتان قالاسىنىڭ تۋريزم سالاسىنداعى سوڭعى جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى 2021 جىلعى مامىردا قالانىڭ اتتى سەرىكتەستىك باعدارلاماسىنىڭ باستالۋى. بۇل قالاداعى ءتۋريزمنىڭ بارلىق سۋبەكتىلەرىن ءبىر ماقساتپەن بىرىكتىرەتىن العاشقى باعدارلاما كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن جاقسارتىپ، پاندەميادان كەيىن ەلوردانىڭ تۋريستىك اعىنىن ارتتىرادى. قازىرگى ۋاقىتتا باعدارلاما ورنالاستىرۋ ورىندارى ، تاماقتانۋ نىساندارى ، كورىكتى جەرلەر ، سەرۆيستىك ورىندار جانە كولىك كومپانيالارى بويىنشا سەرتيفيكاتتاۋدى قامتيدى.كوشپەلى تەكسەرۋ ناتيجەلەرى قوناقجايلىق سەكتورىنداعى 12 كومپانيانىڭ تالاپتارعا سايكەستىگىن راستادى جانە سايكەستىك سەرتيفيكاتىن الدى. ودان ءارى باعدارلامانىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارى كاتالوگتارىنىڭ بازاسىندا جاريالانادى. ولار قازاقستاننىڭ الەمدەگى ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەرى جانە قازاقستانداعى باسقا ەلدەردىڭ وكىلدىكتەرى، حالىقارالىق كولىك توراپتارى اۋەجايلار، ۆوكزالدار، سونداياق حالىقارالىق قوناق ۇيلەر بازاسىندا تاراتىلادى.مەديتسينالىق تۋريزم ەلوردا دامۋىنىڭ ەرتەڭىتۋريستىك قىزمەتتىڭ تاعى ءبىر باعىتى مەديتسينالىق ءتۋريزمدى دامىتۋ. مەديتسينالىق تۋريزم نۇرسۇلتان قالاسىندا دامۋ الەۋەتى جوعارى باعىت بولىپ سانالادى. ويتكەنى قالادا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى نەعۇرلىم وبەكتيۆتى جانە بەدەلدى حالىقارالىق سەرتيفيكاتتاۋ، ونىڭ ىشىندە بۇكىل قازاقستان بويىنشا 6 ۇيىم ورنالاسقان. مەديتسينانىڭ سۇرانىسقا يە باعىتتارى: كارديوحيرۋرگيا، نەيروحيرۋرگيا، ستوماتولوگيالىق كومەك، بۋىنداردى پروتەزدەۋ، رەپرودۋكتيۆتى مەديتسينا ەكو، پلاستيكالىق حيرۋرگيا.قالانى مەديتسينالىق دەستيناتسيا رەتىندە ىلگەرىلەتۋدىڭ نەگىزگى ارتىقشىلىقتارى: شەتەلدىكتەر ءۇشىن مەديتسينالىق قىزمەتتەردىڭ باعاسى الەمدىك باعادان تومەن مەديتسينانىڭ بەلگىلى ءبىر سالالارىنداعى ورتالىق ازياداعى كوشباسشىلىق نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ كولىكتىك قولجەتىمدىلىگى. وسى مەديتسينالىق ءتۋريزمدى دامىتۋ شەڭبەرىندە كوشپەلى جانە قارسى اقپاراتتىق تۋرلاردى ۇيىمداستىرۋ، مامانداندىرىلعان كورمەلەرگە قاتىسۋ، تۋرلاردى جىلجىتۋ جوسپارلانۋدا. جەرگىلىكتى تۋروپەراتورلارمەن بىرگە اقپاراتتىق قولداۋ كورسەتىلۋدە.سونداياق نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ كينو دەستيناتسياسى رەتىندە ىلگەرىلەتۋ جانە قالادا كينو ءتۋريزمىن دامىتۋ جوسپارلانۋدا. ءتۇسىرىلىم الاڭى رەتىندە قالادا لوكاتسيالار ۇسىنۋ قالانىڭ تۋريستىك الەۋەتىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ءتيىمدى قۇرالى سانالادى. تانىمال فيلمدەردىڭ ءتۇسىرۋ ورىندارى كەيىن ءتۋريستىڭ باعىتىن تاڭداۋداعى ماڭىزدى فاكتورلاردىڭ ءبىرى بولادى. حالىقارالىق تاجىريبە: ەڭ جارقىن مىسالدار ۆلاستەلين كولەتس جانە يگرا پرەستولوۆ سياقتى جوبالاردىڭ تۇسىرىلىمدەرى. ۆلاستەلين كولەتس جاڭا زەلانديادا: تۋريستەر سانىنىڭ ءوسۋى 2000 جىلى 1،7 ملن ادام بولسا، 2006 جىلى ءتۇسىرىلىم ورنىنا 2،4 ملن ادام يگرا پرەستولوۆ دۋبروۆنيك، حورۆاتيادا: تۋريستەردىڭ جالپى سانى 2008 جىلى تۇسىرىلىمگە دەيىن 8 ملن ادام بولسا، 2013 جىلى 184 ملن ادامعا جەتتى. سەريالدىڭ ءتۇسىرىلىم ورىندارىنا ساياحات: 2015 جىلى 300 ملن ادام 2018 جىلى كۇنىنە 8 مىڭنان استام ادام.قازىردىڭ وزىندە كينوتۋريزم باعىتىن دامىتۋ جۇمىستارى باستالدى. 2021 جىلدىڭ جازىندا ەلوردادا ۋكراينانىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى جانە دريفتينگ بويىنشا چەمپيوناتتاردىڭ بىرنەشە مارتە جەڭىمپازى الەكساندر گرينچۋكتىڭ قاتىسۋىمەن بەينەروليگىنىڭ ءتۇسىرىلىمى حالىقارالىق فيلمدەردى، جارنامالىق روليكتەردى، كليپتەردى جانە باسقا دا ءىسشارالاردى تۇسىرۋگە ارنالعان كينودەستيناتسيا الاڭى رەتىندە قالا برەندىن ىلگەرىلەتۋ ماقساتىندا وتكىزىلدى.حالىقارالىق زەرتتەۋلەرگە سايكەس، كوپتەگەن تۋريستەر جارنامالار مەن كينو ەپيزودتارىندا كورگەن ساياحات ورىندارىن تاڭدايدى. بەينەروليكتە ەلوردا جاڭا ديناميكالىق، بىرەگەي جانە زاماناۋي قىرىنان كورسەتىلگەن. ءتۇسىرىلىم قالامىزدىڭ زاماناۋي ساۋلەتى اياسىندا سول جانە وڭ جاعالاۋدىڭ ەڭ ادەمى جانە كورنەكتى ورىندارىندا ءوتتى. بەينەروليك يدەياسى نۇرسۇلتان قالاسى جاڭا لوكاتسيا بولىپ تابىلاتىن جارىس ويىنى.تۋريستىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ شەڭبەرىندە دە 2021 جىلى بىرقاتار جوبالار ىسكە اسىرىلدى. ماسەلەن، قالانىڭ تۋريستىك تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋ، ءتۋريستىڭ قولايلى جاعدايلارىن قالىپتاستىرۋ، سونداياق نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ ءيميدجىن جاقسارتۋ، تۋريستىك يندۋستريا سۋبەكتىلەرىن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا جانە دەڭگەيىن جەتىلدىرۋگە ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا 2021 جىلى نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ سەرۆيس جانە تۋريزم كوللەدجىنىڭ جانە 25 قوناق ءۇيدىڭ قىزمەتكەرلەرىنە كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ بويىنشا كۋرستار وتكىزىلدى. سونداياق، قالادا ەلەكتروساموكاتتاردى مينۋت سايىن جالعا الۋ بويىنشا ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە اسىرىلدى. ينۆەستورلار جشس جانە جشس. قالالىق كەڭىستىكتە پايدالانىلاتىن ەلەكترساموكاتتاردىڭ جالپى سانى 850 بىرلىكتەن استام.ەلوردانىڭ كورىكتى جەرلەرىمەن تانىسۋ ءۇشىن حالىقارالىق ينتەرنەتپلاتفورمادا جاياۋ اۋديوەكسكۋرسيا . جوباسى ەنگىزىلدى 150 نىسان بويىنشا 6 تىلدە ورىس، قازاق، اعىلشىن، تۇرىك، نەمىس، قىتاي تىلدەرى. بيىل پايدالانۋشىلار سانى 25 مىڭنان استى. اۋديو ەكسكۋرسيالاردىڭ ينتەرنەتپلاتفورماسى تەگىن، قولجەتىمدى جانە الەمدە تانىمال، ونى وفلاين رەجىمىندە دە قولدانۋعا بولادى، بۇل، اسىرەسە، ساياحاتشىلار ءۇشىن ىڭعايلى.ەلورداعا كەلگەن ءاربىر قوناقتا قالا تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ، تۋريستىك، كولىكتىك جانە الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم وبەكتىلەرى، كورىكتى جەرلەر تۋرالى قاجەتتى انىقتامالىق اقپارات بەرۋ، سونداياق ەلورداداعى قوناق ۇيلەر مەن قوعامدىق تاماقتانۋ وبەكتىلەرى تۋرالى اقپارات بەرۋ ءۇشىن 2 تۋريستىك اقپاراتتىق كيوسك جۇمىس ىستەيدى: نۇرسۇلتان نازارباەۆ حالىقارالىق اۋەجايى 1تەرمينالى جانە استانا بايتەرەك مونۋمەنتى.سونىمەن قاتار اعىمداعى جىلدىڭ تامىز ايىنان باستاپ 1 قاراشاعا دەيىن اربات نۇرسۇلتان اۋماعىندا اقپاراتتىق كيوسك اشىلدى. بۇل اقپاراتتىق كيوسكىدە ماۋسىمدىق جۇمىس رەجىمى ورناتىلعان كوكتەمنەن كۇزگە دەيىن. وسى جىلدان باستاپ اقپاراتتىق كيوسكىدە ەلوردا قوناقتارىنىڭ 9 مىڭنان استام ءوتىنىشى وڭدەلدى. سونىمەن قاتار انىقتامااقپاراتتىق قولداۋ كورسەتۋ ماقساتىندا قالا قوناقتارى مەن ەكسپاتتارىنىڭ ىڭعايلى بولۋى ءۇشىن ەلوردادا 8 800 080 38 38 بىرىڭعاي تۋريستىك ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. 1 مىڭنان استام قوڭىراۋ وڭدەلدى.سونىمەن قاتار ەلوردادا تۋريستىك ەكسكۋرسيالىق اۆتوبۋس باعىتى جۇمىس ىستەيدى. 3 500دەن استام ساپار جاسالدى. قازىرگى ۋاقىتتا نۇرسۇلتان قالاسىنداعى ەكسكۋرسيالىق اۆتوبۋسى ەلورداعا بارعان كەزدە كورىكتى جەرلەردىڭ ءبىرى جانە ۆيزيت كارتوچكاسى سانالادى جانە تۋريستەردىڭ كەلۋى ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋعا، قالانىڭ تۋريستىك تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان. اۆتوبۋستار اۋديوگيدتەرمەن جابدىقتالعان، وندا تۋريستەرگە ەكسكۋرسيا 8 تىلدە قازاق، ورىس، اعىلشىن، قىتاي، نەمىس، تۇرىك، فرانتسۋز، يسپان ۇسىنىلادى.2021 جىلى ماركەتينگتىك قىزمەتتەر مەن ناۋقاندار اياسىندا بىرقاتار كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزىلدى. بۇگىنگى تاڭدا دا 416 جاريالانىم جانە تە 338 جاريالانىم ازىرلەندى جانە جاريالاندى. سونداياق ەلوردانىڭ تۋريستىك الەۋەتى تۋرالى 35 بەينەروليك ءتۇسىرىلىپ، جاريالاندى. بۇل جاريالانىمدار ينتەرنەتتەگى ماركەتينگتىك ناۋقاندا كەلەسى كورسەتكىشتەرگە يە بولدى: قامتۋ 9 364 861 ادام ءوزارا ارەكەتتەسۋ 2 ملن قامتۋ 10 547 857 ادام ءوزارا ارەكەتتەسۋ 1،5 ملن كونتەكستىكمەديالىق جارناما 400 مىڭعا جۋىق سايتقا كىرۋ 2 ملننان استام قارالدى. بارلىق جاريالانىمدار تۋريستىك جانە الەۋەتىن ىلگەرىلەتۋگە، قالادا وتەتىن ءىسشارالاردى، استانانىڭ كورىكتى جەرلەرىن جانە باسقا دا ءىسشارالارىن ىلگەرىلەتۋگە باعىتتالعان.
|
ساياھەت: شىنجاڭدا 3 كەسىپنىڭ تەرەققىياتىنى يېتەكلىدىشىنجاڭدىكى نوپوزلۇق ئاخبارات تورىشىنجاڭ گېزىتى تورىساياھەت: شىنجاڭدا 3 كەسىپنىڭ تەرەققىياتىنى يېتەكلىدى2017.10.07 12:00 مەنبە: شىنجاڭ گېزىتىساياھەتچىلەر 6 ئاينىڭ 11 كۈنى تەڭرىتاغ بوغدا كۆلى مەنزىرە رايونىدا سەيلى قىلماقتا. جېن مېي فوتوسىبۇ يىلقى قۇربان ھېيت مەزگىلىدە شىنجاڭدا دۆلەت ئىچى سىرتىدىن 6 مىليون 17 مىڭ قېتىم ساياھەتچى كۈتۈۋېلىنىپ، ئىچكى ساياھەت ئىستېمال قىممىتى 8 مىليارد 420 مىليون يۈەنگە يېتىپ، كۈتۈۋېلىنغان ساياھەتچى ۋە ساياھەت ئىستېمال ئومۇمىي قىممىتى جەھەتتە يېڭى رېكورت يارىتىلدى. بۇلتۇرقى قۇربان ھېيت مەزگىلىدە دۆلەت ئىچى سىرتىدىن 3 مىليون 272 مىڭ قېتىم ساياھەتچى كۈتۈۋېلىنىپ، 1 مىليارد 496 مىليون يۈەن ئىچكى ساياھەت ئىستېمال قىممىتى يارىتىلغانىدى.پارتىيە 18 قۇرۇلتىيىدىن بۇيان، بولۇپمۇ ئاپتونوم رايونلۇق 9 قېتىملىق پارتىيە قۇرۇلتىيىدىن بۇيان، ئىجتىمائىي مۇقىملىق ۋە ئەبەدىي ئەمىنلىك باش نىشانى زىچ چۆرىدىلىپ، تەمىنلەش ھالقىسىدىكى قۇرۇلمىلىق ئىسلاھات ئومۇميۈزلۈك ئىلگىرى سۈرۈلۈپ، بىر قاتار تەدبىرلەرنىڭ يولغا قويۇلۇشى تېزلىتىلىپ، شىنجاڭنىڭ ساياھەتچىلىكىدە ساغلام، تېز يۈكسىلىش ۋەزىيىتى بارلىققا كەلتۈرۈلدى.26 ئاپتوموبىل بىلەن 9 ئاينىڭ 19 كۈنى بېيجىڭدىن يولغا چىققان 65 ساياھەتچىدىن تەشكىللەنگەن ئۆز ئاپتوموبىل ساياھەت ئەترىتى 9 ئاينىڭ 23 كۈنى ئۈرۈمچىگە كەلدى. بۇ بېيجىڭ شىنجاڭ يۇقىرى سۈرئەتلىك يولى دۆلەت يولى 7 لىنىيەسىنىڭ ئىچكى موڭغۇل شىنجاڭ بۆلىكىدە 7 ئاينىڭ 15 كۈنى قاتناش باشلانغاندىن كېيىن، شىنجاڭغا كەلگەن كۆلىمى ئەڭ چوڭ ئۆز ئاپتوموبىل ساياھەت ئەترىتى ھېسابلىنىدۇ.جۇڭگو غەربىي رايون ئۆز ئاپتوموبىل ساياھىتى بىرلەشمىسىنىڭ رەئىسى، بېيجىڭ نىشانلىق ھەرىكەت ئاپتوموبىل كۇلۇبىنىڭ باش مۇدىرى جاۋ شياڭجيې مۇنداق دېدى: ئىلگىرى ئۆز ئاپتوموبىل ساياھىتى ھەۋەسكارلىرى بېيجىڭدىن شىنجاڭغا كېلىشتە كۆپىنچە دۆلەت يولى 30 لىنىيەسىنىڭ ليەنيۈنگاڭ قورغاس يۇقىرى سۈرئەتلىك يولىدا ماڭاتتى، بېيجىڭ شىنجاڭ يۇقىرى سۈرئەتلىك يولىدا قاتناش باشلانغاندىن كېيىن، مۇساپە 1300 كىلومېتىر قىسقاردى، لىنىيە بويىنىڭ مەنزىرىسىمۇ ناھايىتى گۈزەل، بۇ يولنى ئېلىمىزدىكى دەرىجىسى ئۆستۈرۈلگەن ھەقىقىي 66 نومۇرلۇق تاشيول دېيىشكە بولىدىكەن.شىنجاڭدىكى تۆمۈريول تارماقلىرى بۇ يىل ئىچكىرىدىكى تۆمۈريول تارماقلىرى بىلەن بولغان ھەمكارلىقنى تېخىمۇ كۈچەيتىپ، ساياھەت مەخسۇس پويىزلىرىنى شىنجاڭغا كىرگۈزۈشنى سىجىل ئىلگىرى سۈردى، بۇ يىل 6 ئايدىن 10 ئايغىچە شىنجاڭغا قاتنىغان ساياھەت مەخسۇس پويىزى 160قا يەتتى.قۇربان ھېيت مەزگىلىدە شىنجاڭدىكى تۆمۈريول تارماقلىرى 820 مىڭ 200 قېتىم يولۇچى توشۇدى، بۇنىڭ ئىچىدە بىۋاسىتە لىنىيە ئارقىلىق 198 مىڭ 800 قېتىم يولۇچى، كىچىك بېكەتلەر ئارا 621 مىڭ 400 قېتىم يولۇچى توشۇلدى. ئۈرۈمچى ۋوگزالى بىلەن ئۈرۈمچى جەنۇبىي ۋوگزالىدا توشۇلغان يولۇچى 67 مىڭ 316 مىڭ قېتىمغا يېتىپ، بۇلتۇرقى ئوخشاش مەزگىلدىكىدىن 36.4 كۆپەيدى؛ غۇلجا ۋوگزالىنىڭ كۈندىلىك يولۇچى توشۇش مىقدارى تۇنجى قېتىم 10 مىڭ 294 قېتىمگە يېتىپ، بۇلتۇرقى ئوخشاش مەزگىلدىكىدىن 26.9 كۆپەيدى.ئىستاتىستىكىغا ئاساسلانغاندا، قۇربان ھېيت مەزگىلىدە شىنجاڭدىكى ئايرودۇرۇملاردا 2057 قېتىم نۆۋەتچى ئايروپىلان قاتناپ، 222 مىڭ 400 قېتىم يولۇچى توشۇلغان، بۇ بۇلتۇرقى ئوخشاش مەزگىلدىكىدىن 18 كۆپەيگەن.كۈز كىرگەندىن بۇيان، جۇخارگۈلى، توغراقلىقتىن ھۇزۇرلىنىش قاتارلىق شىنجاڭنىڭ كۈزلۈك خاس ساياھەتچىلىكى ئاقسۇ، كورلا، قەشقەر قاتارلىق ئاۋىياتسىيە لىنىيەلىرىدىكى يولۇچىلارنىڭ سىجىل ئېشىشىغا تۈرتكە بولدى، ئايروپىلانلارنىڭ تولۇش نىسبىتى 80تىن كۆپەيدى.ئاپتونوم رايونلۇق ساياھەت تەرەققىيات كومىتېتىدىن ئىگىلىشىمچە، چاغان مەزگىلىدە ئاپتونوم رايونىمىزدا دۆلەت ئىچى سىرتىدىن 1 مىليون 514 مىڭ قېتىم ساياھەتچى كۈتۈۋېلىنىپ، ئىچكى ساياھەت ئىستېمال قىممىتى 1 مىليارد 610 مىليون يۈەنگە يېتىپ، 20.06 ۋە 21.97 كۆپەيگەن؛ 1 ماي بايرىمىدا 1 مىليون 352 مىڭ قېتىم ساياھەتچى كۈتۈۋېلىنىپ، ئىچكى ساياھەت ئىستېمال قىممىتى 886 مىليون يۈەنگە يېتىپ، 17 ۋە 18.4 كۆپەيگەن. تاڭزۇڭزا چاغىنىلىق قىسقا دەم ئېلىش مەزگىلىدە 1 مىليون 284 مىڭ قېتىم ساياھەتچى كۈتۈۋېلىنىپ، ئىچكى ساياھەت ئىستېمال قىممىتى 840 مىليون يۈەنگە يەتكەن؛ روزا ھېيت مەزگىلىدە ئاپتونوم رايونىمىزدا كۈتۈۋېلىنغان ساياھەتچى 1 مىليون 73 مىڭ قېتىمغا يەتكەن، بۇنىڭ ئىچىدە بىر كېچە قونۇپ ساياھەت قىلغانلار 392 مىڭ 100 قېتىمگە، بىر كۈنلۈك ساياھەت قىلغانلار 680 مىڭ 900 قېتىمگە يېتىپ، ساياھەت بازىرى سىجىل جانلانغان.ئاپتونوم رايونلۇق 9 قېتىملىق پارتىيە قۇرۇلتىيىدا 3 كەسىپنى زور دەرىجىدە تەرەققىي قىلدۇرۇشتا چىڭ تۇرۇپ، ساياھەتچىلىكنى كۈچەپ يۈكسەلدۈرۈپ، ساياھەت كەسپىنى ئىستراتېگىيەلىك تۈۋرۈك كەسىپكە ئايلاندۇرۇش نىشانى ئوتتۇرىغا قويۇلدى. شىنجاڭنىڭ ساياھەتچىلىكىدە ھازىر 2017 يىلى دۆلەت ئىچى سىرتىدىن كۈتۈۋېلىنىدىغان ساياھەتچىنى 100 مىليون قېتىمغا يەتكۈزۈش نىشانىغا قاراپ پۇختا قەدەم تاشلانماقتا.ھازىر ئاپتونوم رايونىمىزدىكى دۆلەت 5 دەرىجىلىك ساياھەت مەنزىرە رايونلىرى 2010 يىلىنىڭ ئاخىرىدىكى ئۈچتىن كۆپىيىپ، 12گە يېتىپ، غەربىي رايوندىكى ئۆلكە، ئاپتونوم رايونلار ئىچىدە 1 ئورۇنغا ئۆتتى.شىنجاڭدا 2017 يىلى 436 ساياھەت تۈر قۇرۇلۇشىنى باشلاش، 25 مىليارد 300 مىليون يۈەن مەبلەغ سېلىش، سېلىنىدىغان مەبلەغ 100 مىليون يۈەندىن ئاشىدىغان تۈرنى 73كە يەتكۈزۈش پىلانلانغانىدى. 7 ئاينىڭ 31 كۈنىگىچە 10 مىليارد 600 مىليون يۈەن مەبلەغ سېلىنىپ، سېلىنما سوممىسى، كۆلىمى قاتارلىقلاردا تارىختىكى ئەڭ ياخشى سەۋىيە يارىتىلدى. پۇقراۋى كاپىتالنىڭ ئىگىلىگەن نىسبىتى تەخمىنەن 70كە يېتىپ، پۇقراۋى كاپىتالغا تايىنىپ مەبلەغ سېلىش قىزغىنلىقى يۇقىرى كۆتۈرۈلدى.شىنجاڭنىڭ ساياھەت بايلىقى ۋە بازار يوشۇرۇن كۈچىنى كۆرۈپ يەتكەن بەزى چوڭ كارخانا گۇرۇھلار، ساياھەتچىلىكتە كۈچلۈك كارخانىلار كەينى كەينىدىن شىنجاڭغا ماكانلىشىپ، ساياھەت تۈرلىرىگە پائال مەبلەغ سالدى.شۇنىڭ بىلەن بىللە، ئاپتونوم رايونىمىز ساياھەت ئەندىزىسىنى كۈچەپ ئىلگىرى سۈرگەنلىكتىن، كۆپ خىل كەسىپلەرنىڭ يۇغۇرما تەرەققىيات ئەندىزىسى تېزدىن شەكىللەندى. ساياھەت ئەندىزىسىدە چىڭ تۇرۇشنى ساياھەتچىلىكنىڭ تەمىنلەش ھالقىسىدىكى قۇرۇلمىلىق ئىسلاھاتىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇش، ساياھەت تەرەققىيات بوشلۇقىنى كېڭەيتىش، ساياھەتنىڭ كەسىپ ھالىتىدە يېڭىلىق يارىتىشتىكى مۇھىم بۆسۈش ئېغىزى سۈپىتىدە چىڭ تۇتۇپ، قاتناش، تۆمۈريول، پۇقرالار ئاۋىياتسىيەسى، زېمىن بايلىقى، تەنتەربىيە، مەدەنىيەت قاتارلىق تارماقلار بىلەن بولغان ئالاقىنى ھەقىقىي كۈچەيتىپ، خىزمەتتىكى تەشەببۇسكارلىقنى كۈچەيتىپ، ساياھەت كەسپىنى بىر تۇتاش ماس تەرەققىي قىلدۇرۇشقا رەھبەرلىك قىلىش ئىقتىدارىنى ئۈزلۈكسىز ئۆستۈردى.ساياھەتچىلىك شىنجاڭنى مۇقىم قىلىش، خەلقنى بېيىتىشتىكى مۇھىم تۇتقىغا ئايلاندىنۆۋەتتە شىنجاڭ ساياھەتچىلىكىنىڭ شىنجاڭنى مۇقىم قىلىش، خەلقنى بېيىتىشتىكى رولى كۈنسېرى گەۋدىلەندى. شىنجاڭ ساياھەتچىلىكىدە يېزا كەنت ساياھىتىنى كۈچەپ تەرەققىي قىلدۇرۇش مۇھىم نۇقتا قىلىنىپ، بايلىق ئەۋزەللىكىگە ئىگە رايون ھەم ساياھەتچىلىككە ماس كېلىدىغان نامرات رايونلاردا ساياھەتچىلىك ئارقىلىق خەلقنى بېيىتىش، نامراتلارنى دەل جايىدا يۆلەش كەسىپ سىستېمىسىنى كۈچەپ بەرپا قىلىپ، ساياھەتچىلىك ئارقىلىق خەلقنى بېيىتىش، ساياھەتچىلىك ئارقىلىق نامراتلىقتىن قۇتۇلدۇرۇشقا كۈچ سەرپ قىلىندى. نامرات ئامما ساياھەتچىلىك ئارقىلىق كىرىمىنى كۆپەيتىشكە يېتەكلىنىپ، دېھقان چارۋىچىلارنىڭ كىرىمىنى ئاشۇرۇش يولى كېڭەيتىلدى.2020 يىلىغىچە شىنجاڭدىكى كەنت دەرىجىلىك ساياھەت نۇقتىلىرىدا دۆلەت ئىچى سىرتىدىن 40 مىليون قېتىمدىن كۆپرەك ساياھەتچى كۈتۈۋېلىنىپ، كەنت دەرىجىلىك ساياھەت نۇقتىلىرىنىڭ ئىستېمال سوممىسى 70 مىليارد يۈەندىن ئاشۇرۇلىدۇ، ساياھەتچىلىك ئارقىلىق نامراتلىقتىن قۇتۇلدۇرۇشتىكى ئۈلگىلىك ناھىيە رايوندىن 20سى بەرپا قىلىنىپ، ئاپتونوم رايونىمىزدىكى ئارخىپ تۇرغۇزۇلۇپ كارتا بېجىرىلگەن، ساياھەتچىلىكنى يۈكسەلدۈرۈشكە ماس كېلىدىغان 600 نامرات كەنتنىڭ ساياھەتچىلىكنى يۈكسەلدۈرۈشىگە مەدەت بېرىلىدۇ، يېزا كەنتلەردە ساياھەتچىلىك كەسىپكارلىرى 1 مىليونغا يەتكۈزۈلۈپ، ئاپتونوم رايونىمىزدىكى 300 مىڭ نامرات ئاممىنىڭ نامراتلىقتىن قۇتۇلۇشى ئىلگىرى سۈرۈلىدۇ.ساياھەتچىلەر 3 ئاينىڭ 18 كۈنى توقسۇن ناھىيەسىنىڭ غولبويى يېزىسىدىكى ئۆرۈك چېچەكلىرىنى تاماشا قىلماقتا. مۇخبىرىمىز تاڭ كەندۇڭ فوتوسىئاپتونوم رايونىمىز ئىچى سىرتىدىن كەلگەن ساياھەتچىلەر 6 ئاينىڭ 17 كۈنى ئۈرۈمچى ۋوگزالىدا شىمالىي شىنجاڭدىكى ئالتۇن ئۈچ بۇرجەكنى ئايلىنىپ ساياھەت قىلىدىغان تۇنجى ساياھەت مەخسۇس پويىزىغا چىقىشقا تەييارلانماقتا. مۇخبىرىمىز زۇ يى فوتوسى20 مىڭدىن كۆپرەك ساياھەتچى 6 ئاينىڭ 17 كۈنى قورغاس ناھىيەسىدىكى مەلىكە جېيۈ ئۈستىقۇددۇس باغچىسىدا گۈللەرنى تاماشا قىلدى. مۇخبىرىمىز تاڭ كەندۇڭ فوتوسىشېنجېندىن كەلگەن ساياھەتچىلەر 9 ئاينىڭ 23 كۈنى قەشقەر قەدىمىي شەھىرىنى سەيلە قىلماقتا. شۇ كۈنى شېنجېن شىنجاڭ ناملىق تۇنجى ساياھەت ئارقىلىق شىنجاڭغا نىشانلىق ياردەم بېرىش مەخسۇس پويىزى قەشقەرگە كەلدى. ئادىلجان ئابدۇقادىر فوتوسى10 مىڭ ساياھەتچى 5 ئاينىڭ 28 كۈنى جامبۇلاق مەنزىرە رايونىدا ھۈپپىدە ئېچىلغان كۈركۈمگۈللەرنى تاماشا قىلماقتا. مۇخبىرىمىز تاڭ كەندۇڭ فوتوسى
|
جاقسى كورشى باسىڭدى باعالار 06 قاراشا 2018، 10:57جاقسى كورشى باسىڭدى باعالار06 قاراشا 2018, 10:57 309 0اۋىلدىق جەردە وسكەندىكتەن بە، كوپ جايعا كوز جۇما قاراماي باعامداپ وتىرامىز. ٴوزىمىزدى بالالىق شاقتان قالىپتاستىرىپ، بالاپانداي باۋلىپ، قاتارعا قوسقان ەلدەگى اعايىننىڭ قاشاندا ورنى بولەك پە دەگەن ويعا قالامىن. اسىرەسە، ت ۇلىمشاعىمىز جەلبىرەپ، جەلمەن جارىسىپ ويناقتاعان بال داۋرەنىمىزدىڭ ٴبارىن كوز الدىمىزعا ٴبىر ٴسات ەلەستەتەمىز. الدىمەن سول كيەلى مەكەندەگى قۇداي قوسقان كورشىلەرىمىز ەسكە تۇسكەندە جۇرەكتە ساعىنىش ويانىپ، ولاردىڭ اماندىعىن تىلەپ، وتكەن كۇندەردى ەسكە الامىز.اتاانامىزدىڭ بەرگەن ۇلاعاتى دا سانامىزدا سامالاداي جارقىراپ تۇر. ولار ادامنان و دۇنيەگە بارعاندا الدىمەن اتااناڭا قالاي قارادىڭ، ەكىنشى، ۇستازىڭدى قۇرمەت تۇتتىڭ با، ۇشىنشىدەن، كورشىڭە نە ىستەدىڭ، ٴتاتۋتاتتى تۇردىڭ با؟ دەگەن سۇراقتار كولدەنەڭنەن تارتىلادى دەپ جاتاتىن. سوندىقتان اتاانانى رەنجىتپەي، ۇستازىڭدى بارىنشا سىيلاڭدار، كورشىمەن ٴتاتۋتاتتى تۇرۋدى ۇيرەنىڭدەر، ولاردىڭ شاماسى جەتپەي جاتقان جۇمىسىنا جۇگىرىپ بارىپ قول ۇشىش سوزىڭدار، سوندا اللا تاعالا سەندەردى راحىمىنا بولەيدى دەگەن اقىلىن ۇزبەيتىن. قاراپ وتىرساق، وسى قاراپايىم عانا ٴۇش قاعيداتپەناق جەتكىنشەكتىڭ ادامي كەلبەتىنىڭ قالىپتاسۋىنا ۇلكەندەر اسا ٴمان بەرگەن ەكەن.بىربىرىمەن كوڭىلى سۋىسپاي، قاتار قونعان كورشىلەر بارابارا تۋىستاي بولىپ، بىتە قايناسىپ كەتەدى ەمەس پە؟!جامان كورشىڭ اسىڭدى باعالار، جاقسى كورشىڭ باسىڭدى باعالار، دەيتىن قازاق بالاسى ولارمەن ٴاردايىم تاتۋ تۇرعاندى قالايدى. بالا كەزدەن انا سۇتىمەن بەرىلىپ، اكەشەشەنىڭ اتقارعان ىسىمەن ارتىنداعى ۇرپاققا ۇلاساتىن حالىقتىق تاربيە كورشىلىك حاقىنا قالاي نازار اۋدارعانى اڭعارىلادى. ول كەزدە كورشىلەر اراسىنداعى تاتۋلىق ەرەكشە ەدى. اتاانا تاراپىنان ەشقانداي بۇيرىق بولماسا دا، تانىمتۇيسىگىمىزدە بىربىرىمىزگە قۇرمەت ٴبىزدى ٴبىر ٴۇيدىڭ بالاسىنداي، قوس قولدىڭ سالاسىنداي باۋىرمالدىققا باستايتىن. انالارىمىز سيىر ساۋىپ كەلە جاتقان شەلەگىن ۇيگە كىرگىزبەي جاتىپ، ويىن بالاسى ٴبىزدى شاقىرىپ، اناۋ ٴشاربان اپاڭنىڭ سيىرى تۋمادى، اعارعاننان قينالىپ وتىرعان شىعار دەپ ۇيدەن ىدىس اكەلىپ ٴسۇت قۇيىپ اپارىپ بەر دەپ ٴبىزدى جۇمسايتىن. انامىزدىڭ ايتقانىن بۇلجىتپاي ورىنداپ، ۇلكەننىڭ ريزاشىلىعى مەن باتاسىن الاتىنبىز. بىزدە ٴسۇت بولماي جاتسا، ول كىسىلەر اكەلىپ بەرىپ، سۇتتەي ۇيىعان بەرەكە ورنايتىن. كورشىلەر جينالىپ كيىز باساتىن، كورپە كوكتەيتىن، ٴجۇن تۇتەتىن. ٴبىز سول اۋىزبىرلىكتى كورىپ، جاقسى ادامداردىڭ شاراپاتى مەن ماحابباتىنا بولەنىپ، بوي تۇزەدىك. ەڭبەكتىڭ، دوستىڭ، كورشىنىڭ ٴقادىرىن تۇسىنەتىندەي دارەجەگە جەتتىك. مىنە، تاربيە مەكتەبى دەگەن وسىندا ەكەن عوي. ٴبىر ناندى ٴبولىپ جەگەن كورشىلەرىم سوندىقتان جۇرەگىمنىڭ تورىندە تۇر. ولار الىستان سىيلاسىپ، تەك تويتومالاقتا باس قوساتىن تۋىسباۋىردان مەنىڭ جانىما اناعۇرلىم جاقىن.مەنىڭ باقىتىما وراي قالادا كوپقاباتتى ۇيگە قونىس اۋدارعان كەزدە جاقسى كورشىلەر بۇيىردى. ولار بىزگە قاراماقارسى پاتەردەگى جۇماش، شىنار دەگەن جانى جايساڭ كەرەمەت جاندار ەدى. مەنىڭ جانىمدا انام مەن اكەم بىرگە تۇردى. قارتايعان شاعىندا ٴجيى اۋىراتىن. ٴبىرىنشى قاباتتا مارقۇم ٴشارىپ دەگەن اعامىز تۇردى. كولىگى بار بولاتىن. اكەم توسەك تارتىپ جاتقاندا اۋرۋحاناعا ٴۇشىنشى قاباتتان كوتەرىپ ٴتۇسىرىپ، كولىگىمەن اپارىپ جاتقىزاتىن. ٴبىربىرىمىزدىڭ ۇيىمىزگە ٴجيى باس سۇعاتىنبىز. ولار كوبىندە ٴبىزدىڭ پاتەردە ۇلكەن كىسىلەرگە سالەم بەرىپ، جاعدايىن سۇراپ كوپ كەلەتىن. ەسىك ايقارا اشىق. ەسىمدە، ٴبىزدىڭ ۇيگە ٴبىر سىيلى قوناق كەلەتىن بولدى. كورشىدەگى شىنار اپام كىلەمىنە دەيىن اكەلىپ توسەپ، ٴتۇننىڭ ٴبىر ۋاعىنا دەيىن ۇيىقتاماي قوناق كۇتتى. ٴبىرىنشى قاباتتاعى ساۋلە اپامىز جىلىجۇمساق تاماعىن انام مەن اكەمنىڭ اۋزىنا توساتىن. بەسىنشى قاباتتا ٴقازىر ەكەۋى دە مارقۇم بولىپ كەتكەن جۇماعازى مەن بيسەن، باقىت، ٴتورتىنشى قاباتتا مالىك پەن گۇلنار، باقىتجان مەن گۇلسارا، نۇرلان مەن جانات، گۇلنار مەن ورىنباسار، ٴبىرىنشى قاباتتا تىنىم دەگەن اياۋلى كورشىلەرىم تۇردى. مەن سول كوپقاباتتى ٴۇيدى 30 جىلدان اسا ۋاقىت قونىس ەتتىم. ٴبىزدىڭ ورتاق پودەزىمىزگە سول ۋاقىتتا قانشاما ادام كەلىپ كەتىپ، ۋاقىتشا تۇرىپ جاتتى. ٴبىراق جوعارىدا اتى اتالعان مەيىرىمدى ادامدار سانامدا عۇمىرلىق داستانداي بولىپ جاتتالىپ، ٴار تاڭىما شۇعىلاسىمەن ساۋلە شاشىپ تۇر.ال قازىردە كورشى اقىسى ٴتاڭىر اقىسى دەگەن ٴسوزدىڭ ٴمانماعىناسى، قادىرقاسيەتى وزگەرگەندەي. بۇيىردەن قىسقان قيىندىق دەيىن دەسەڭ، قان مايدان بولىپ جاتقان تار زاماندا دا قوڭسىلاس قونعان ۇيدەن حال سۇراسىپ، ٴبىر ٴتىلىم قارا ناندى ٴبولىپ جەپ، قازانى ورتاق، ۋايىمقايعىسى ٴبىر بولعان. ونى ٴبىز كونەكوز قاريالاردان ەستىپ، كوركەم شىعارمالاردان وقىپ ٴجۇرمىز. كەشەگى كەڭەس ۇكىمەتىمەن ٴومىرى ساباقتاسىپ جاتقان بىزبەن زامانداس ورتا جاستاعى نەمەسە وعان تاياپ قالعان كىسىلەردىڭ كوپشىلىگى كورشى الدىنداعى پارىزى مەن ساۋاپتى ىستەردەن بەيحابار دەپ ايتۋعا كەلمەيدى. زامانعا ىعىستىرىپ، ادامنىڭ ارۇجدانى الدىنداعى ازاماتتىق بەينەسىن استە تومەندەتۋگە بولمايدى. ٴار ادامنىڭ جۇرەگىندە يمان، شاپاعات نۇرى جومارتتىققا، باۋىرمالدىققا جەتەلەسە، قاتالدىق پەن ساراڭدىق ىعىسىپ، مەيىرىمگە جول اشارى انىق. مەيىرىم وركەن جايسا، ەڭ الدىمەن كۇندە كورىپ، ساۋلىق سۇراسىپ، ديدارلاسىپ جۇرگەن كورشىڭمەن نەگە كۇندە بولماسا دا، وقتاتەكتە جۇزدەسىپ، ەمەنجارقىن اڭگىمە دۇكەن قۇرماسقا. مەن كەيدە اسىرەسە، كوپقاباتتى ۇيلەردە تۇراتىنداردان ەستيمىن، ەسىك قاعىپ، جەتى نان كۇلشە تاراتساڭ الماي جاتادى دەپ. ٴتىپتى، ٴبىر پودەزدە تۇرىپ جاتقان كورشىلەر ٴبىرىنىڭبىرى اتىن بىلمەيدى دەگەندى. ول اقىلعا سىيمايدى. ادامدى داستارحان تاتۋلاستىرادى، ٴتۇزدام بىرىكتىرەدى. بابالارىمىز ورتاق قازان اسىپ، سيىرى تۋسا ۋىز كوجە جاساعان، ناۋرىزكوجە پىسىرگەن، كەلىنى بالا كوتەرسە قۇرساق توي جاساپ شاقىرعان. سوندا اۋىزبىرلىكتى ويلاپ، ەڭ ٴبىرىنشى كورشىكولەمگە قازىنالى داستارحاننان ٴدام تاتقىزعان. قازاقتىڭ بۇرىنعى اتا داستۇرىندەگى جورالعىلاردىڭ بارىندە كورشىنىڭ ەسىمى ارداقتالادى.سوندىقتان تاماعىڭمەن ەمەس، قاباعىڭمەن سىيلا دەگەن ادەمى ٴسوزدى قاپەرگە الىپ، كورشىلەرگە سىيقۇرمەت كورسەتكەنىمىز ٴجون بولار. ول جۇرەگىمىزدىڭ كەڭدىگىن، مەيىرىمنىڭ مولدىعىن كورسەتىپ جاتادى.مۇحتار شەرىم. و، مۋراتچيك!
|
نېمە ئۈچۈن كىلىماكتىرىيە دەۋرىدە بەدەن چېنىقتۇرۇش كېرەك؟ بىلبىلىك بىلوگىباشبەتساغلاملىقنېمە ئۈچۈن كىلىماكتىرىيە دەۋرىدە بەدەن چېنىقتۇرۇش كېرەك؟نېمە ئۈچۈن كىلىماكتىرىيە دەۋرىدە بەدەن چېنىقتۇرۇش كېرەك؟0 41 تىزلا ئوقۇپ بولىسىزكىلىماكتېرىيە دەۋرى ئاياللارنىڭ ھاياتىدىكى مۇھىم بۇرۇلۇش.ئۇ سىزگە ئاۋارىچىلىق تېپىپ بېرىش ئۈچۈن ئەمەس، پەقەت ئۆزىڭىزنىڭ ھالىدىن ياخشى خەۋەر ئېلىشىڭىزنى ئەسكەرتىش ئۈچۈن كېلىدۇ. كىلىماكتىرىيە دەۋرىگە دۇچ كەلگەن ئاياللارغا نىسبەتەن، قەرەللىك ھالدا بەدەن چېنىقتۇرۇش ئىنتايىن مۇھىم.چۈنكى ئۇ سىزنى نۇرغۇن پايدىلىق تەرەپلەر بىلەن تەمىنلەيدۇ، ئاساسلىقى تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:1. بەدەن ئېغىرلىقىنىڭ ئېشىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.ئاياللاردا كۆپ ھاللاردا ھەيز توختىغان مەزگىلدە مۇسكۇل سۈپىتى ناچارلىشىدۇ ھەمدە قورساق قىسمىدىكى ماي كۆپىيىدۇ، قەرەللىك بەدەن چېنىقتۇرۇش بەدەن ئېغىرلىقىنىڭ ئېشىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا پايدىلىق.2. راك كېسىلىگە گىرىپتار بولۇش خەۋپىنى تۆۋەنلىتىدۇ.ھەيز توختىغان مەزگىلدە ۋە ئۇنىڭدىن كېيىنكى ھەرىكەت بەدەن ئېغىرلىقىڭىزنى يېنىكلىتىشكە ياكى ساغلام بەدەن ئېغىرلىقىڭىزنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ. بۇ سىزنى سۈت بېزى راكى، بوغماق ئۈچەي راكى ۋە بالىياتقۇ ئىچكى پەردە راكىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان تۈرلۈك راكلارنىڭ ھۇجۇمىدىن ساقلاپ قېلىشى مۇمكىن.3. سۆڭەكنى كۈچەيتىدۇ.ھەرىكەت ھەيز توختىغاندىن كېيىنكى سۆڭەك ماددىسىنىڭ ئېقىپ كېتىشىنى ئاستىلىتىپ، سۆڭەك سۇنۇش ۋە سۆڭەك شالاڭلىشىش كېسىلىنىڭ خەۋپىنى تۆۋەنلىتىدۇ.4. باشقا كېسەللىكلەرنىڭ خەتىرىنى ئازايتىدۇ.ھەيز كېسىلىش دەۋرىدە بەدەن ئېغىرلىقىنىڭ ئېشىشى سالامەتلىكىڭىزگە ئېغىر تەسىر كۆرسىتىدۇ.بەدەن ئېغىرلىقى ئېشىپ كەتسە يۈرەك كېسىلى ۋە 2 تىپلىق دىيابېت كېسىلىگە گىرىپتار بولۇش خەۋپى ئېشىپ كېتىدۇ، ھالبۇكى دائىم چېنىققاندا بۇ خەۋپلەرنى تۈگەتكىلى بولىدۇ.ئۇنداقتا، ھەرىكەت كىلىماكتىرىيە دەۋرىدىكى بەدەن بەلگىلىرى ۋە كېسەللىك ئالامەتلىرىگە قانداق تەسىر كۆرسىتىدۇ؟چۈنكى ئېغىرلىقى ئېشىپ كېتىش ياكى سەمىرىپ كېتىش بەلكىم ھۆل ئىسسىق بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولۇشى مۇمكىن، گەرچە ھەرىكەت قىلىش ھۆل ئىسسىق ۋە ئۇيقۇ توسالغۇسىنى يېنىكلىتىش قاتارلىق كىلىماكتىرىيە دەۋرىدىكى كېسەللىك ئالامەتلىرىنىڭ ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇلى بولمىسىمۇ، ئەمما دائىم ھەرىكەت قىلىش سىزنىڭ ساغلام بەدەن ئېغىرلىقىڭىزنى ساقلاپ، بېسىمىڭىزنى يېنىكلىتىشكە ياردەم بېرىدۇ ھەمدە تۇرمۇش سۈپىتىڭىزنى يۇقىرى كۆتۈرىدۇ.كۆپ ساندىكى ساغلام ئاياللارغا نىسبەتەن، سىزنىڭ ھەر ھەپتىدە ئاز دېگەندە 150 مىنۇت مۇۋاپىق ئوكسىگېنلىق ھەرىكەت قىلىشىڭىزنى ياكى ھەر ھەپتىدە ئاز دېگەندە 75 مىنۇت قاتتىق ئوكسىگېنلىق ھەرىكەت قىلىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىز.ئۇنىڭ ئۈستىگە، ئەڭ ياخشىسى بىر كۈنگە ئەمەس، بەلكى ئوتتۇرىچە بىر ھەپتە ئىچىدىكى ھەر بىر كۈنگە بۆلۈنگەن بولۇشى كېرەك.ئوكسىگېنلىق ھەرىكەت ئارتۇقچە بەدەن ئېغىرلىقىڭىزنى چۈشۈرۈپ، ساغلام بەدەن ئېغىرلىقىڭىزنى ساقلايدۇ.بولمىسا تېز مېڭىش، ئاستا يۈگۈرۈش، ۋېلىسىپىت مىنىش، سۇ ئۈزۈش ياكى سۇدا ئوكسىگېنلىق ھەرىكەت قىلىشنى سىناپ بېقىڭ. ئەگەر سىز ئىلگىرى ئاساسەن چېنىقمىغان بولسىڭىز، ھەر كۈنى 10 مىنۇتتىن باشلاپ، كۈچلۈكلۈك دەرىجىسى ۋە داۋاملىشىش ۋاقتىنى تەدرىجىي ئاشۇرۇڭ.بۇنىڭدىن باشقا، كۆپچىلىكنىڭ ھەر ھەپتىدە ئاز دېگەندە ئىككى قېتىم كۈچ مەشىقى قىلىشىنى تەۋسىيە قىلىمىز.قەرەللىك كۈچ مەشىقى بەدىنىڭىزدىكى ياغنى ئازايتىپ، مۇسكۇللىرىڭىزنى كۈچەيتىپ، كالورىيەنى تېخىمۇ ئۈنۈملۈك كۆيدۈرۈشىڭىزگە ياردەم بېرىدۇ.دەسلەپتە باشلىغاندا گانتېل ، قارشىلىق كۈچى بەلبېغى قاتارلىق يېتەرلىك ئېغىرلىق ياكى قارشىلىق كۈچى ھەركىتىنى تاللاپ، 12 قېتىمدىن تەكرارلاپ، مۇسكۇللىرىڭىزنى چېنىقتۇرسىڭىز بولىدۇ.مۇسكۇلىڭىزنىڭ تېخىمۇ كۈچلۈك بولۇشىغا ئەگىشىپ، قارشىلىق كۈچىنى تەدرىجىي ئاشۇرالايسىز.سىز يەنە ئازراق كېرىلىش ھەرىكىتى قىلسىڭىز بولىدۇ.سوزۇش جانلىقلىقنى يۇقىرى كۆتۈرۈشكە پايدىلىق، ھەر قېتىم چېنىقىپ بولغاندىن كېيىن ئازراق ۋاقىت چىقىرىپ سوزۇش ھەركىتى ئىشلەش كېرەك، چۈنكى مۇسكۇللار ئىسسىغاندا تېخىمۇ ئاسان سوزغىلى بولىدۇ.كىلىماكتىرىيە دەۋرىدىكى ئاياللارغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، سىز يەنە تۇراقلاشتۇرۇش ۋە تەڭپۇڭلاشتۇرۇش مەشىقى قىلىشىڭىز كېرەك.تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاش مەشىقى مۇقىملىقنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ، يىقىلىپ چۈشۈشنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا پايدىلىق.مەشىق قىلىش ئۇسۇللىرىمۇ ناھايىتى ئاددىي، مەسىلەن: چىش چوتكىلىغاندا بىر پۇت بىلەن ئۆرە تۇرۇش، تەيجى گۇمپىسى قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى ناھايىتى پايدىلىق.كۈندە ھەرىكەت قىلىشىڭىزنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن، سىز رېئال، ئەمەلگە ئاشۇرغىلى بولىدىغان نىشاننى بېكىتسىڭىز بولىدۇ، ھەمىشە ئەتە كۆپ ھەرىكەت قىلىشقا قەسەم بەرمەڭ. سىزنىڭ قىلىشقا تېگىشلىك ئىشىڭىز، پەقەت ھەر كۈنى كەچلىك تاماقتىن كېيىن 30 مىنۇت پىيادە مېڭىش شۇنداق ئاددىي.مۇھىمى، دەرھال ھەرىكەتكە كېلىش.باشقىلار بىلەن، مەسىلەن: ھەمراھىڭىز، دوستىڭىز ياكى قوشنىڭىز بىلەن بىللە ھەرىكەت قىلسىڭىزمۇ، سىزنىڭ داۋاملاشتۇرۇشىڭىزغا ياردەم بېرىدۇ.ئاخىرىدا، ئېسىڭىزدە بولسۇنكى، چېنىقىش ئۆيىگە بېرىپ بەدەن چېنىقتۇرۇشىڭىزنىڭ ھاجىتى يوق.نۇرغۇن پائالىيەتلەر، مەسىلەن: ئۇسسۇل ۋە باغۋەنچىلىكمۇ سىزنىڭ سالامەتلىكىڭىزنى ياخشىلايدۇ.لېكىن سىز نېمىنى تاللىشىڭىزدىن قەتىينەزەر، ۋاقىت سەرپ قىلىپ بەدەن قىزىتىش ھەرىكىتى ئېلىپ بېرىشىڭىز ھەمدە بىخەتەرلىككە دىققەت قىلىشىڭىز كېرەك.يۈز چاپلىقى چاپلىغاندا دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك نۇقتىلارھۆسۈن گۈزەللەشتۈرۈش ئۈنۈمى ئەڭ يۇقىرى مېۋىلەركۆرۈلىشى : 548073 قېتىم
|
مامان جۇكەمبايەۆ پەن ماتياس كەزدەسۋىنە بولجام جاسادى4 مامىر 22:46نۇرسۇلتان. قازاقپارات لاتىن امەريكالىق . پورتالىنىڭ ءتىلشىسى كارلوس گونسالەس پۋەرتوريكالىق سابريەل ماتياستىڭ 161، 16 ك و قازاقستاندىق بوكسشى باتىر جۇكەمبايەۆتان 180، 14 ك و قاي جەرى باسىم ەكەنىن ايتتى.سونداياق ول . پورتالىنا بەرگەن پىكىرىندە بۇل كەزدەسۋدە قاي بوكسشىنىڭ فوۆاريت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.ءبىزدى كەرەمەت كەزدەسۋ كۇتىپ تۇر. جۇكەمبايەۆ پەن ماتياستىڭ بوكس ءستيلى ءارتۇرلى. قازاقستاندىق بوكسشىنىڭ تەحنيكاسى مىقتى. ال ونىڭ قارسىلاسى قارا كۇشكە سەنگەن جىگىت. سوندىقتان دا بۇل كەزدەسۋدىڭ جەڭىمپازى كىم بولاتىنىن ءدوپ باسىپ ايتۋ قيىن. مەنىڭ ويىمشا، جۇكەمبايەۆتا ۇپايمەن جەڭەتىن مۇمكىندىك بار. ماتياس بولسا نوكاۋتقا تۇسىرۋگە تىرىسادى.باتىر بۇعان دەيىن نوكداۋندا بولعان. سابريەل بارلىق كەزدەسۋىن نوكاۋتپەن اياقتاعان. ونىڭ ۇستىنە ماتياس جەڭىلگەن. پسيحولوگيلىق تۇرعىدا جۇكەمبايەۆقا قاراعاندا دايىن. بۇل كەزدەسۋدىڭ ماڭىزدىلىعى دا جوعارى. قاي جەڭگەنى چەمپيوندىق بەلبەۋگە ءبىر قادام جاقىندايدى. سول سەبەپتى مەن بۇل جەردە فوۆاريت جوق دەپ ەسەپتەيمىن. كىم مىقتى دايىن بولادى، سول جەڭىسكە جەتەدى، دەيدى گونسالەس.ايتا كەتەيىك، بۇل كەزدەسۋ 29مامىر كۇنى لوساندجەلەستە كاليفورنيا شتاتى، ا ق ش جوسپارلانعان بوكس كەشىندە وتەدى.قاي جەڭگەنى چەمپيوندىق بەلبەۋىنىڭ مىندەتتى قارسىلاسى بولادى. بۇل جۇكەمبايەۆ ءۇشىن ا ق ش جەرىندەگى العاشقى ايقاس بولماق.
|
شينجياڭدىق ايەلدەردىڭ، اپەكە سىڭلىلەردىڭ جارقىن جولىن بوگەۋگە جول بەرمەيمىز تيانشان تورىشينجياڭدىق ايەلدەردىڭ، اپەكە سىڭلىلەردىڭ جارقىن جولىن بوگەۋگە جول بەرمەيمىزرەداكتور: سايراش تۇرارجان كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى تورى 20210330 10:30شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق ايەلدەر بىرلەستىگى:تاياۋدا امەريكاداعى، باتىس جاقتاعى جۇڭگوعا قارسى كۇشتەر ايتىلمىس زورلىقپەن ەڭبەككە سالدى دەگەن سىلتاۋمەن شىلعي وتىرىكتى ويدان قۇراستىرىپ، شينجياڭ ماقتاسىنا شەكتەۋ قويدى. ولاردىڭ شينجياڭنىڭ تىنىش، جاراسىمدى، ورنىقتى جاعدايىن بۇلدىرۋگە، كۇيە جاعۋعا، كىر كەلتىرۋگە ۇرىنۋى بارىپ تۇرعان ەسەك دامە، قۇر قيال! بۇعان شينجياڭداعى ءار ۇلت ايەلدەرى، اپەكە سىڭلىلەر قاتتى كەكتەنەدى ءارى باتىل قارسى تۇرادى.شينجياڭنىڭ ماقتا كاسىبى شينجياڭداعى اپەكە سىڭلىلەردىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ، بايۋىنىڭ ماڭىزدى جولى. شينجياڭدا ماقتا ەگۋگە قاجەتتى ەرەكشە شارت جاعداي بار، شينجياڭنان شىعاتىن ۇزىن تالشىقتى ماقتانىڭ سورتى جاقسى، ءونىم مولشەرى جوعارى، قاجەتسىنۋدى قامداي الماي كەلەدى. شينجياڭنىڭ ابزال كاسىپ سالاسى رەتىندە، ماقتا كاسىبى شينجياڭ ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا تىرەك بولۋدا جانە بۇقارانىڭ تىنىش ءومىر، شات شادىمان تۇرمىس كەشىرۋىن قامتاماسىز ەتۋدە. سونىمەن قاتار، مەملەكەتتىڭ ماقتا كاسىپ سالاسى ستراتەگيالىق جوباسى مەن ءتۇرلى ساياساتىنىڭ زور كۇشپەن قولداۋىندا، شينجياڭ بۇكىل ەلدىڭ توقىماشىلىق، كيىم كەشەك كاسىبىندە قارجى قوسۋ ەڭ قىزعىندى، وزىندىك قۇنى ەڭ تومەن، دامۋى ەڭ تەز وڭىرگە اينالدى. ماقتا كاسىبىنىڭ العا باسۋى، دامۋى بۇكىل شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ جەمىسى. سونىمەن قاتار، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسى دا ماقتا كاسىبىنىڭ ەڭ ۇلكەن يگىلىككە كەنەلۋشىسى. قاراپايىم ماقتاشىلار قاجىرلى ەڭبەگى ارقىلى عىلمي ەگىمشىلىككە سۇيەنىپ، قىسقا عانا بىرنەشە جىلدا بايۋ شەبەرىنە اينالعان حيكايالار كوپتەپ كەزدەسەدى. شينجياڭنىڭ اۋىل قىستاقتارىندا كوپتەگەن اپەكە سىڭلىلەر قاجىرلى ەڭبەگى ارقىلى ءۇمىت وتىن قاۋلاتىپ، ماقتا اتىزىنان التىنداي جارقىراعان بولاشاق تاپتى. ءار جىلعى التىن كۇزدىڭ 9 ايىندا اپەكە سىڭلىلەر ماقتا تەرۋ ەڭبەگىنە ات سالىسىپ، 2 ايدان استام ۋاقىت ماقتا تەرىپ، ارتقان كىرىسىن 10 مىڭ يۋاننان اسىرادى.شينجياڭنىڭ توقىماشىلىق، كيىم كەشەك كاسىبى سالاسى وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ ارتىق ەڭبەككۇشتەرىن باسقا سالاعا ويىستىرىپ جۇمىستاندىرۋ بارىسىن جەبەپ، كوپتەگەن اۋىل قىستاق ايەلدەرى شارۋادان كاسىپ سالاسى جۇمىسشىسىنا اينالىپ، توقىماشىلىق ءوندىرىس جەلىسىندە كوركەم تۇرمىستارىن كەستەلەۋدە. قاشقار قالاسى نازارباق قالاشىعى چۇمبۇس قىستاعىنىڭ تۇرعىنى رابيگۇل تۇردى ءۇيىنىڭ ماڭايىنداعى كاسىپ سالاسى باقشاسىندا جۇمىستانعانىنا 3 جىل بولدى. جەتىك تىگىنشىلىك تەحنيكاسىنا سۇيەنگەن ونىڭ ورنىقتى كىرىسى بولدى. قاشقار قالاسى بەسكەرىم اۋىلى بويلا قىستاعىنداعى بايۋعا باستاماشى ايەلدەر قۇرعان 3 كيىم كەشەك تىگۋ سەلبەستىك كووپەراتيۆى كووپەراتيۆ شارۋا وتباسى فورماسىمەن 40 نەشە ايەلدىڭ ءۇيىنىڭ قاسىنان جۇمىستانۋ ارمانىن جۇزەگە اسىردى. اقتاۋ اۋدانىنداعى ءبۇۋزورا روزى شينجياڭنىڭ توقىماشىلىق، كيىم كەشەك كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ءتيىمدى ورايىندا جينجىن قول كەستە كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، 100دەن ارتىق اپەكە سىڭلىلەردى باستاپ بايۋ جولىنا بىرگە قادام تاستادى. ماقتا ەگۋدەن ماقتا تەرۋگە، ودان ماقتا ونىمدەرىن ءوندىرۋ، مانەرلەۋگە دەيىنگى ءبىر قىدىرۋ كاسىپ سالاسىن دامىتۋدا ايەلدەر تۇگەلدەي يگىلىككە كەنەلۋشى دەۋگە بولادى.شينجياڭنىڭ ماقتا كاسىبى شينجياڭ مەن ىشكى وڭىرلەردەگى ايەل جۇرتشىلىعىنىڭ ارالاسۋ، ىشتەسۋ، توعىسۋ تۇعىرىن قالىپتاستىردى. شينجياڭنىڭ ماقتا كاسىپ سالاسىنىڭ جەدەل دامۋى ءار جىلى گانسۋ، شانشي، سىچۋان، چۇڭچيڭ، حىنان، شاندۇڭ، جياڭسۋ سىندى جەرلەردەن ماقتا تەرەتىن جۇمىسشىلاردى شينجياڭعا كەلۋگە باۋرادى، ولار شينجياڭعا كەلىپ ماقتا تەرگەن مەزگىلدە شينجياڭداعى ءار ۇلت ايەلدەرىمەن، اپەكە سىڭلىلەرمەن تاماقتا، جاتىن ورىندا، ەڭبەكتە بىرگە بولىپ، ەتەنە ارالاسىپ، تەرەڭ قارىم قاتىناس ورناتتى، ءوزارا ۇيرەنىپ، بىرگە العا باسىپ، تەرەڭ دوستىق ورناتىپ، ۇلتتار ىنتىماعى گۇلى جۇرەك تۇكپىرىندە تەرەڭ تامىر تارتتى. شينجياڭنىڭ ۇلتتىق كيىم كەشەك، ءزىننات بۇيىمدار كاسىپ سالاسىن دامىتۋدى ىلگەرىلەتۋدە شينجياڭ ىشكى وڭىرلەردەگى قولونەر بۇيىمدارى، كەستەشىلىك كاسىبى سىندى جاقتارداعى ايەل مايتالماندارمەن تەحنيكالىق شەبەرلىك اۋىس كۇيىسىن جاساپ، شينجياڭنىڭ كيىز باسۋ، قىرعىز كەستەسى سياقتى فاكتورلارى بۇكىل ەلگە بەت الدى، سىچۋان كەستەسى، حۋنان كەستەسى سياقتى فاكتورلار شينجياڭنىڭ كيىم كەشەكتەرىنە، ءزىننات بۇيىمدارىنا ءسىڭىرىلىپ، شينجياڭنىڭ كيىم كەشەك، ءزىننات بۇيىمدارىنىڭ، قولونەر بۇيىمدارىنىڭ ءتىپتى دە الۋان ءتۇستى، سان سالالى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. مادەنيەت پەن كوركەمونەردىڭ توعىسۋى شينجياڭ مەن ىشكى وڭىرلەردەگى ايەلدەردىڭ، اپەكە سىڭلىلەردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن اناعۇرلىم تەرەڭدەتە ءتۇستى.شينجياڭداعى ءار ۇلت ايەلدەرىنىڭ ەڭبەكپەن جۇمىستانۋعا قاتىناسۋى بۇكىلدەي ءوز ەرىكتەرىمەن، ءوز قالاۋلارىمەن بولادى. باقىت كۇرەستەن كەلەدى. شينجياڭداعى ءار ۇلت اپەكە سىڭلىلەر ءومىردى قىزۋ سۇيەدى، كوركەم تۇرمىسقا تالپىنۋ اياق الىسى ەجەلدەن توقتاعان ەمەس، ءبىز جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىندا ەڭبەكشىل قوس قولىمىزعا سۇيەنىپ كوركەم تۇرمىسقا كەنەلە الاتىنىمىزعا كامىل سەنەمىز. جۇمىستانۋ جاعىندا ءار ۇلت اپەكە سىڭلىلەر بۇكىلدەي ءوز ەركىمەن جۇمىستانادى، زاڭ بويىنشا ەڭبەك توقتامىنا قول قويىپ، ەڭبەك قاتىناسىن بەلگىلەپ، ەڭبەكاقى ۇقىعى، تىنىعۋ دەمالىس الۋ ۇقىعى قاتارلىلاردان يگىلىكتەنەدى. ايەلدەردىڭ جۇكتىلىك مەزگىلىندەگى، بوسانۋ مەزگىلىندەگى، بالاسى ومىراۋداعى كەزىندەگى زاڭدى ۇقىق مۇددەسى دە زاڭنىڭ قورعاۋىندا بولادى. ءار ۇلت ايەلدەرى ءوز قالاۋىمەن ەرىكتى تۇردە، كوڭىلدى بەينەدە ءوندىرىس، تۇرمىسقا ارالاسادى، ولاردىڭ جۇزىنەن ەسكەن سەنىم كۇلكىسىنەن اق ولاردىڭ شۇعىلدانىپ جاتقان كاسىپتەرىن قىزۋ سۇيەتىندىگىن جانە ودان قاجىمايتىندىعىن كورۋگە بولادى.امەريكاداعى، باتىس جاقتاعى جۇڭگوعا قارسى كۇشتەر ەندىگارى شينجياڭعا جالا، كۇيە جاعا بەرمەڭدەر. ءبىزدىڭ قۇدىرەتتى وتانىمىز بار، جۇدىرىقتاي جۇمىلعان باۋىرلاستارىمىز بار، سەندەردىڭ سۇرقيا ماقساتتارىڭ ماڭگى ىسكە اسپايدى! شينجياڭداعى ءار ۇلت اپەكە سىڭلىلەردىڭ جارقىن جولى بارعان سايىن داڭعىلدانا بەرەدى!
|
2021 قىزدارعا ارنالعان حالىقارالىق ماتەماتيكالىق وليمپيادادا نۇرسۇلتان قالاسى 9 زەردە مامانداندىرىلعان مەكتەبىنىڭ 11سىنىپ وقۋشىسى ءدىلناز ۋاليەۆا ءوز ءبىلىمىن دالەلدەپ، جۇلدەلى ەكىنشى ورىنعا يە بولدى، دەپ حابارلايدى . ەلوردا اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتىنا سىلتەمە جاساپ.قازاقستان قۇراماسى سوڭعى بەس جىلدا ءدال وسى وليمپيادادا ۇزدىك ناتيجە كورسەتىپ كەلەدى. بيىل دا بۇل ءبىلىم دوداسى ەلىمىز ءۇشىن جەمىستى بولدى. بۇل وليمپيادا مەكتەپ وقۋشىلارىنا ارنالعان بولسا دا تاپسىرمالار دەڭگەيى وتە جوعارى.جىل سايىن ماتەماتيكادا ءوز قابىلەتىن كورسەتكىسى كەلەتىن قاتىسۋشىلار سانى ارتىپ كەلەدى. وسى مەرەيتويلىق جىلدا 10 جىل الەمنىڭ 55 ەلىنىڭ اتىنان قاتىسقان قىزدار وسىنداي بەدەلدى ماتەماتيكالىق وليمپياداعا قاتىسۋعا نيەت بىلدىرگەن.ايتا كەتەيىك، ءدىلناز ۋاليەۆا وسىعان دەيىن قىزدارعا ارنالعان ەۋروپالىق ماتەماتيكالىق وليمپيادانىڭ ىرىكتەۋ كەزىندە جوعارى ناتيجە كورسەتىپ، قاتىسۋشىلار اراسىندا جەكە رەيتينگتە ءبىرىنشى بولدى.وليمپيادا 2021 ءدىلناز ۋاليەۆا
|
قازاق سامبوشىلارىنىڭ ىشىندە كسرونىڭ ەرەسەكتەر چەمپيوناتىندا ولجاعا ەڭ كوپ كەنەلگەن جامبىلدىق بالۋان الماس مۇسابەكوۆ ەكەن. كەڭەس وداعىنىڭ ەكى دۇركىن چەمپيونى، التى مارتە جۇلدەگەرى. ونىڭ بۇل رەكوردىن قازاق سامبوشىلارىنان ەشكىم وزگەرتە العان جوق. قادىرلى وقىرمان، الماستىڭ ۇستازى كەڭەس وداعىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى مارات جاقىتتىڭ تامىرى تەرەڭگە بويلاعان باپكەرلىك بىلىگىنىڭ ءبىر ۇشىن وسى جەردەن ىزدەۋ كەرەك.سۋرەتتە: ايتۋلى باپكەر مارات جاقىت پەن ەۋروپا چەمپيونى الماس مۇسابەكوۆ. 19721973 جىلدارى ساعادات حانباتىروۆ اعانىڭ قول استىندا جاتتىعۋ جاسادىم، دەيدى الماس بالۋان سوناۋ كوكورىم شاعىن ەسكە ءتۇسىرىپ. سامبونىڭ ءبىراز ءادىسءتاسىلىن ۇيرەنە كەلە، مارات جاقىتقا اۋىسسام دەگەن وي تۋدى. مارات اعا جامبىلداعى ەڭ ءبىر بەدەلدى باپكەر ەكەنىنە قاراماي، قاشان كورسەڭ دە كىلەمدە جۇرەدى. قاپتاعان بالاعا ءادىس ۇيرەتۋدەن جالىقپايدى، شارشامايدى. ءبىر كۇنى ساعادات اعانىڭ باتاسىن الىپ، مارات جاقىتتىڭ قاراماعىنا كوشتىم. الماستىڭ دۇركىندۇركىن جەڭىستەرى ءبىزدى دە كۇرەسكە ەلىكتىردى، دەيدى اتاقتى بالۋاننىڭ دوسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى دوسبەرگەن تامبيەۆ. ءوزى ءبىر سۇيكىمدى بوزبالا. كۇرەسى سۇمدىق. ءبىزدىڭ بايزاق اۋدانىنداعى كەڭەس اۋىلىنىڭ بار بالاسىنىڭ الماس دەسە كوزدەرى جارق ەتە قالاتىن. ۇستىندەگى كيىمىنە قىل جۇقپايدى. سونداي ادەمى كيىنەدى. استىنداعى ۆەلوسيپەدىن قازىرگى مەرسەدەستەن كەم ۇستامايدى.ء الى ەسىمدە. كستوۆو قالاسىنداعى جارىستا الماس دوسىم كسرونىڭ ەكى دۇركىن چەمپيونى، رەسەيلىك ۆلاديمير بەلوۆتى 11:0 ەسەبىمەن ۇتىپ جاتىپ، سوڭعى مينۋتتا قايىرا تارتۋ بولەۆوي ادىسىنە ءتۇسىپ قالدى. الماستىڭ قولىن ەكى اياقتىڭ ورتاسىنا سالىپ، شىنتاق تۇبىنەن قايىرا تارتقاندا ءبىزدىڭ جىگىتتىڭ تامىرلارى ادىرايىپ، قولى شىنتاق تۇبىنەن شارت سىنۋعا شاق قالدى. دوسىم ارەڭ شىداپ جاتىر. مىنا جاقتا ءبىز شىرىلداپ تۇرمىز. انانىڭ ايايتىن ءتۇرى جوق. اقىرى، الماس تىستەنگەن كۇيى توتەپ بەردى. كەڭەس وداعىنىڭ ءار تۇكپىرىنەن جينالعان بالۋاندار مەن ماماندار، زال تولى جانكۇيەر سول جولى الماستىڭ جانكەشتىلىگىنە تىك تۇرىپ قول سوقتى. مامان رەتىندەگى پىكىرىم: مۇسابەكوۆتىڭ بالۋاندىق دەڭگەيى وليمپيادا چەمپيونى جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆتەن كەم ەمەس.ەندىگى ءسوزدى بالۋاننىڭ ۇستازى مارات نۇرمۇحامەد ۇلى جالعاسىن: بالۋاندىق الماستىڭ سۇيەگىنە بىتكەن قاسيەت دەسەم، ارتىق ەمەس. كەڭەس وداعى سامبونى عىلىمي جاعىنان جەتىلدىرۋگە بارىن سالدى. سونىڭ ناتيجەسىندە سامبو كۇرەسىنىڭ ادىستەرى 11 توپقا جىكتەلدى. مىسالى، توبىقتان قاعۋ ءادىسى ءوز الدىنا جەكە توپ بۇل ءادىس ىشتەن قاعۋ، سىرتتان قاعۋ، قارسىلاستى قۋالاپ ءجۇرىپ قاعۋ، ت.ب. تارماقتارمەن تارقاتىلىپ، جىكتەلىپ كەتە بەرەدى. ال قايىرا تارتۋ بولەۆوي ءادىسى ءوز الدىنا جەكە توپ، وسى ءادىستىڭ 40قا تارتا ءتۇرى بار. كسرو قۇراماسىنىڭ عىلىمي توبىنىڭ ساراپتاۋى بويىنشا جوعارىداعى 11 تاراۋلى ادىستەردى سول كەزدە تۇگەل جاساعان قۇراماداعى جالعىز بالۋان مۇسابەكوۆ ەكەن. دالەل كەلتىرەيىن. مەنىڭ بەك قاديشين دەگەن شاكىرتىم كەڭەس وداعىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى، پروفەسسور ەۆگەني چۋماكوۆتىڭ قول استىندا، ماسكەۋدە ءبىراز جىل ەڭبەك ەتتى. بەك كەڭەستىڭ سامبو قۇراماسىنىڭ عىلىمي توبىنىڭ مۇشەسى. سول ءىنىم قۇراماداعى بالۋانداردىڭ جارىس ۇستىندەگى ءادىستاسىلدەرىن تالداي كەلە، الماس مۇسابەكوۆ سامبو ادىستەرىنىڭ 11 توبىن مەڭگەرگەن دەگەن قورىتىندى جاسايدى. مۇنى ەستىگەن ەۆگەني چۋماكوۆ تاڭ قالعانىن جاسىرا المادى. سەبەبى كسرو قۇراماسىنداعى الەم چەمپيوندارىنىڭ وزدەرى ءۇشءتورت ءادىستى قاپىسىز، شەبەر جاسايدى. كوپ بالۋان بەلدەسۋگە شىققاندا قارسىلاسىنا ءبىر قىرىنداپ قارسى تۇرسا، مۇسابەكوۆ ەكى يىعىن تەڭ ۇستاپ، تۋرا ۇمتىلادى. بۇل قارسىلاس ءۇشىن وتە ىڭعايسىز پوزيتسيا. سەبەبى الماستىڭ قاي تۇستان قارماق تاستايتىنى جۇمباق. مارات اعاي جاتتىعۋعا ءاتۇستى قاراعان ەمەس، دەيدى الماس مۇسابەكوۆ. ول كىسى كۇرەسەر الدىندا شاكىرتتەرىنىڭ ەتىن قىزدىرۋعا قاتتى ءمان بەرەتىن. ءادىسايلانى ءار بالاعا ءوزى ۇيرەتەدى. سول ادىستەردى جەتىلدىرۋ ءۇشىن جانىن اياماي تەر توگەدى. ءادىستى پىسىقتاۋ ءۇشىن بىزبەن بەلدەسىپ، قاتە، كەمشىلىگىمىزدى تۇزەپ وتىرادى. ءادىستى جەتە مەڭگەرگەنىڭشە سان مارتە قايتالاتىپ، اششى تەرىڭدى سىعىپ الادى. جاتتىعۋدى مەرەكە، دەمالىس كۇندەرى دە ۇزبەيدى. نەبىر اپتاپ ىستىقتا دالادا تەر توگەتىنبىز. جىگىتكە قاجەت ءتوزىم، تاباندىلىق، بالۋاندىق شەبەرلىك قاسيەتتەرىن ءبىز اعايدان ۇيرەندىك. ال مارات اعا زالعا كەلمەسە، جاتتىعۋدىڭ ءسانى بولمايتىن. اعايدىڭ ورتامىزدا جۇرگەنىنىڭ ءوزى بىزگە قانات ءبىتىرۋشى ەدى. جارىسقا ۇستازبەن بىرگە بارساڭ، ارقاڭدى الاتاۋعا تىرەگەندەي سەنىمدى جۇرەسىڭ. ال قاسىڭدا اعاي بولماسا، كوڭىلىڭ ءبىرتۇرلى قوڭىلتاقسىپ، جالعىزسىراعانداي كۇي كەشەسىڭ. اعاي بالۋانداردى قاتتى ۇستادى. مەن جاسىم 62دەن اسسا دا، ءالى كۇنگە دەيىن مارات اعامنىڭ بەتىنە كەلگەن ەمەسپىن. اعايدىڭ الدىندا ءوزىمدى ءالى كۇنگە دەيىن شاكىرت سەزىنەمىن. ...1981 جىلى قاراعاندىدا بولعان كسرو چەمپيوناتىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تەحنيكالىق شەبەرلىگى ەڭ كەمەل بالۋان اتاندىم. ناقتىلاي ايتسام، قارسىلاستارىما 13 رەت ۇمتىلىپ، سونىڭ 10ىندا ادىستەرىم ءساتتى شىعىپتى. ءسويتىپ، تەحنيكالىق شەبەرلىك، پايدالى قيمىل ساراپتاماسى بويىنشا كسرو قۇراماسىنداعى بارلىق بالۋاننان وزىق تۇردىم. بۇل مارات جاقىت ۇستازىمنىڭ مەنى ساپالى ءارى جۇيەلى باپتاۋىنىڭ ناتيجەسى بولاتىن.ءيا، 1981 جىلدىڭ شىلدە ايىندا قاراعاندى قالاسىندا سامبودان كسرونىڭ 35ءشى چەمپيوناتى دۇركىرەپ ءوتتى. مارات باپكەر مەن الماس بالۋان وداقتىق چەمپيوناتقا تىڭعىلىقتى ازىرلەندى. بۇل باسەكە قازاقستاننىڭ سامبو كۇرەسى ءۇشىن تاريحي چەمپيونات بولدى. بۇعان دەيىنگى 34 بىرىنشىلىكتە رەسپۋبليكانىڭ بىردەءبىر سامبوشىسى كەڭەس وداعى چەمپيوناتىنىڭ التىن تۇعىرىنا شىعا الماسا، قاراعاندى كىلەمىندە تەمىرحان دوسمۇحامبەتوۆتىڭ شاكىرتى ايتجان شاڭعاراەۆ 48 كيلو سالماقتا، مارات جاقىتتىڭ شاكىرتى الماس مۇسابەكوۆ 52 كيلودا كسرو چەمپيوندارى اتاندى.الماس مۇسابەكوۆ ناعىز زار كۇيىندە جۇرسە دە الەم چەمپيوناتىنا جولى تۇسپەدى. كسرو چەمپيوناتتارى مەن كۋبوك باسەكەلەرىندە الەم چەمپيوندارى يۋري كرۋگلوۆ، سەرگەي تەرنوۆىح، بابامۇراد فايزيەۆ، گۋرگەن تۋتحالياندى، الەم چەمپيوناتىنىڭ جۇلدەگەرلەرى ۆلاديمير بەلوۆ، گەننادي بەلوگلازوۆتى، باسقا دا مىقتىلاردى جىققانىنا قاراماي، 1984 جىلى ەكىنشى مارتە وداق چەمپيونى اتانسا دا، ماسكەۋدەگى سامبو قوجايىندارى مارات جاقىتتىڭ وسى شاكىرتىن دۇنيەجۇزىلىك بىرىنشىلىككە اپارماي قويدى. بۇل وتارلاۋشى جۇيەنىڭ سپورتتاعى سوراقىلىعىنىڭ ءبىر عانا كورىنىسى.الماس مۇسابەكوۆ 19771989 جىلدارى قازاقستان ۇلتتىق قۇراماسىنىڭ كاپيتانى بولدى. ءيا، الماس سول كەزەڭدە كوش باستاعان سەركە ەدى. تالاي جارىستا جىگىتتەردى باستاپ كىلەمگە شىقتى، سوڭىنان ەرگەن ىنىلەرىنە جەڭىس جولىن كورسەتە ءبىلدى. بوز كىلەمدە عانا ەمەس، تۋرنيككە تارتىلسا دا، الاتاۋدىڭ قۇز بەتكەيلەرىندە قۇلدىراڭداپ جۇگىرسە دە كوشتىڭ الدىن بەرمەيتىن. قايراتى قابىنداپ، جۇلقىنىپ تۇرعان كەزىندە ماسكەۋ اياعىن تۇساپ الەم چەمپيوناتىنا جىبەرمەگەن الماس اعامىز ازاتتىق جىلدارىندا سول وكىنىشتىڭ ەسەسىن قايتاردى. الماس مۇسابەكوۆ ارداگەرلەر اراسىنداعى الەم چەمپيونى!بىردە مارات ۇستازى: سەن وسەك ايتپايسىڭ، بىرەۋدىڭ ۇستىنەن ارىز جازبايسىڭ، بىرەۋدى جاماندامايسىڭ، دەسە الماس: وعان ۋاقىتىم جوق. سەبەبى ءسىزدىڭ قاسىڭىزدا ءجۇرمىن، دەپ جاۋاپ قايتارىپتى.ەندى قازاق سپورتىنىڭ ارداگەرى عازىم جارىلعاپوۆ بالۋان ىنىسىنەن قازىر قايدا ءجۇرسىڭ؟ دەپ سۇراسا كەرەك. الماس: اعايدىڭ قاسىندامىن، دەپتى. سوندا عازىم اعاسى: سەن قانداي ازاماتسىڭ! اعايدىڭ جانىندامىن، دەگەن ءبىر اۋىز ءسوزىڭنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى!، دەپ ىنىسىنە شىنايى رازىلىعىن بىلدىرگەن ەكەن.الماس بولسا، سول قاراپايىم قالپى. ءالى كۇنگە دەيىن كۇرەس دەسە، جانى جاي تاپپايدى. اعايدىڭ بەتىنە تۋرا قارايمىن. ءادىلىن ايتامىن، دەيدى سامايىن قىراۋ شالعان ارداگەر بالۋان. ۇستاز بەن شاكىرتتىڭ تاعدىرى توعىسقانىنا 48 جىل بولىپتى...
|
ئامېرىكا فرانسىيەنى ئاۋسترالىيە سۇ ئاستى پاراخوتى توختامىدىن چىقىرىۋەتكەندىن كېيىن، فىرانسىيە ھۆكۈمىتى بۇنىڭغا جاۋابەن ئامېرىكا ۋە ئاۋسترالىيەدىكى باش ئەلچىسىنى قايتۇرۇۋېلىشنى قارار قىلغان.رويتېرس ئاگېنتلىقىنىڭ خىتاي خەلق تورى ئۇيغۇرچە قانىلىنىڭ 17سېنتەبىر بېيجىڭدىن بەرگەن تېلېگراممىسى خەۋىرىنى نەقىل ئېلىپ خەۋەر قىلىشىچە، فىرانسىيە جۈمە كۈنى ئامېرىكا ۋە ئاۋسترالىيەدىكى باش ئەلچىلىرىنى قايتۇرۇۋېلىشنى قارار قىلغانلىقىنى ئېيتقان. ئىلگىرى ئاۋسترالىيە، ئامېرىكا ۋە ئەنگلىيە كېلىشىم ھاسىل قىلىپ، 40 مىليارد دوللار قىممىتىدىكى فىرانسىيە لايىھەلەپ ياساپ چىققان سۇ ئاستى پاراخوتىنى سېتىۋېلىش سودا كېلىشىمىنى بىكار قىلغان.فىرانسىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرى لې درىئان بايانات ئېلان قىلىپ، پىرېزىدېنت ماكروننىڭ ۋەقەنىڭ ئېغىرلىقى سەۋەبىدىن بۇ كەم ئۇچرايدىغان قارارنى چىقارغانلىقىنى ئېيتقان.ئاقساراي ئەمەلدارى ئىپادە بىلدۈرۈپ، ئامېرىكا فىرانسىيەنىڭ باش ئەلچىسىنى قايتۇرۇۋېلىش قارارىدىن قاتتىق ئەپسۇسلىنىدۇ. كەلگۈسى بىر نەچچە كۈن ئىچىدە بىر يەرگە كېلىپ، ئىختىلاپنى ھەل قىلىشقا تىرىشىدۇ دېگەن.مەلۇم بولۇشىچە، ئامېرىكا، ئەنگلىيە ۋە ئاۋسترالىيە مۇشۇ ھەپتىنىڭ بېشىدا كېلىشىم تۈزۈپ، ئۆزلىرىنىڭ ھىندىتىنچ ئوكيان رايونى ئۈچۈن بىخەتەرلىك شېرىكلىك مۇناسىۋىتى ئورنىتىدىغانلىقىنى، بۇنىڭ ئاۋسترالىيەنىڭ ئامېرىكىنىڭ يادرو ئېنېرگىيەلىك سۇ ئاستى پاراخوتىنى سېتىۋېلىشىغا ياردەم بېرىش ۋە فىرانسىيە لايىھەلىگەن سۇ ئاستى پاراخوتى كېلىشىمىنى بىكار قىلىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغانلىقىنى ئېيتقان.بۇ خەۋەر 724 قېتىم كۆرۈلدى
|
سەيسەنبى، 28 قاڭتار، 2020جازۋشىنىڭ جاڭا كىتابىازامات ەسەنجول 23 قاراشا، 2017تاياۋدا بەلگىلى جازۋشى جولتاي جۇماتءالماشۇلىنىڭ تابيعاتپەن بەتپەبەت اتتى قازاق جانە ورىس تىلىندە اڭشىلىق، ساياتشىلىق ءھام تابيعات قىزىقتارى تاقىرىبىنداعى ەڭ قىسقا اڭگىمەنوۆەللالارى توپتاستىرىلعان جيناعى جارىق كوردى. جاڭا تۋىندى كورسەك، قۇنىعا وقيتىن ادەتىمىزبەن كىتاپتى ءاپساتتە تاۋىسىپ تاستادىق. وقىرماندى جەتەلەپ وتىراتىن ءتىلى جەڭىل، ايشىقتى وقيعالارمەن ورىلگەن كوركەم دۇنيە كوڭىلىمىزدەن شىقتى.جيناق ەكى بولىمنەن تۇرادى: العاشقىسى قاراتاۋ حيكايالارى بولسا، ەكىنشىسى بۋراباي باللادالارى دەپ اتانعان. ءبىرىنشى بولىمگە باساياعى 26 ويماقتاي اڭگىمە كىرگەن. وندا قارت اڭشى مەن جاس بالانىڭ اڭعا شىققان وقيعالارى، كوپتى كورگەن قاريانىڭ اڭشىلىق اڭگىمەلەرى باياندالادى. ءبىز قالامگەردىڭ قارت قاراتاۋدىڭ باۋرايىندا دۇنيەگە كەلگەنىن بىلەمىز. سوندىقتان با، بالانىڭ بەينەسىنەن جازۋشىنىڭ جەتكىنشەك كەزىن كورگەندەي بولدىق. ءويتكەنى قانداي سۋرەتكەر بولسا دا، اۋەلى ءوزىنىڭ باسىنان كەشكەن نەمەسە ومىردە ءوز كوزىمەن كورگەندەردى شىعارماسىنا استارلاپ بولسا دا ارقاۋ ەتەتىنى حاق. قالامگەر اڭشى قاريانىڭ بولمىسىن ۇتىمدى دەتالدارمەن ءدال بەرە بىلگەن. ونىڭ بويىنان بىردە دانا، بىردە بالا، قىسقاسى، دالا قازاعىنىڭ بوياماسىز كەلبەتىن كورەمىز. كىتاپتاعى تۋىندىلاردان كوتەرىپ تۇرعان جۇگى اۋىر، ادامدى تەرەڭ مۇڭعا باتىراتىن فيلوسوفيالىق ويلاردى دا بايقادىق.ماسەلەن، جاس لاق جاس بالا سەكىلدى دەگەن اڭگىمەنى الايىق. قىسقا عانا، ءارى كەتسە ءبىر بەتتەن اسپايدى. مۇندا قارت اڭشى مەن جاس بالانىڭ اڭعا شىققانداعى ءبىر وقيعانى وزەك ەتەدى. اتاي مىلتىق اتقان ورنىنان تاپجىلار ەمەس. بىرەۋىن ءدوپ كوزدەپ، جاتقىزعاناۋ! وزگەلەرى تىمتىراقاي قاشىپ بارادى. بىراق اتاي قوزعالمايدى. اقبوكەندى قويا تۇرىپ، قالەكەڭە جاقىندادىم. مىلتىعىنا سۇيەنىپ ءالى وتىر. ۇلكەن كىسىنىڭ بولماشىعا قامىققان كوڭىلسىز كۇيىن العاش كورۋىم بۇل. قالەكە، مۇنىڭىز نە دەدىم ابىرجىپ. ول ۇندەگەن جوق. كارى جانارىنان ەرىكسىز لىپ ەتىپ ىتقىپ شىققان ءمولدىر تامشىلار ءاجىمدى بەتكە جول سالىپ، سىرعىپ بارىپ، قاۋ ساقالعا ەنىپ، جوق بولىپ كەتىپ جاتىر. وسى جەردەگى مىنا ءبىر ۇزىندىگە، ۇزىندىدەگى ويعا زەر سالىڭىز. قاريا تىرشىلىكتىڭ ءدامىن ەندى تاتا باستاعان قىپقىزىل قانعا بويالىپ جاتقان لاقتىڭ ولىگىن كورىپ: وزگەسى بولسا ءبىرسارى، جاپجاس لاعى ەكەن. ەگەر جاس بالا شەتىنەسە، ادام عوي، قانداي قايعىرار ەدى. جاس لاق تا جاس بالا سەكىلدى كوڭىلىمدى تولقىتىپ، ويىما قايداعىجايداعىنى تۇسىرگەنىن كورمەيمىسىڭ! مۇمكىن انا ۇركە قاشقان كوپ توبىر كيىكتىڭ ىشىندە مىنا بەيكۇنا لاقتىڭ ەنەسى دە ەڭىزتەڭىز جىلاپ بارا جاتقان شىعار. قارعاپ، لاعنەت ايتىپ بارا جاتقان شىعار بىزگە دەپ قاپالى ويعا باتىپ، قامىعا كۇرسىنەدى. وسىنى وقىعاندا قاريا عانا ەمەس، وقىرمان رەتىندە ءبىز دە ءارىءسارى كۇيگە تۇستىك. ەگەر دە وسى شىعارمانى قولعا مىلتىق ۇستاپ، اڭشىمىز دەپ كەۋدە كەرىپ، جەلىك قۋىپ، تالاي اقبوكەندى قانعا بوكتىرىپ جۇرگەن پەندەلەر وقىسا قانداي كۇيگە تۇسەر ەدى دەپ ويلادىق.جالپى، قاراتاۋ حيكايالارىنداعى اڭگىمەلەردى قىزىعىپ وقيسىز. ونداعى وقيعالاردىڭ ءبارى ۇنامدى، شىنايى بەدەرلەنگەن. شىنايى شابىتتان قۇيىلىپ تۇسكەن جازبالار سەكىلدى كورىندى. اڭشى اقساقالدىڭ بولمىسى دا ادامدى تارتىلىس كۇشىندەي تارتىپ وتىرادى. وعان كەيبىر قىلىقتارىنا كەيدە كۇلىپ، كەيدە مۇڭايىپ قالاسىز. اۆتور قوجاناسىر قارت دەگەن اڭگىمەدە قاريانىڭ مىنەزقۇلقىن ءدال سۋرەتتەيدى. ول بولمىسىندا قىزىق جاراتىلعان، ءار ساتتىك قيمىلى وزگەلەردەن وقشاۋلانىپ تۇراتىن كىسى. جاسى جەتپىستى القىمداعان بۇل ادامنىڭ تىرشىلىك ادەتى دە تىپتەن وزگەشەلەۋ: تۇيىق مىنەزدى جان ادەتتە تاۋ قۇلاپ جاتسا دا تىرس ەتپەي جۇرەدى ال كەيدە سول سالماقتى قالپىنان اياق استىنان جالت بەرىپ، وزگەرىپ سالا بەرەدى تۇككە تۇرماس نارسەگە شارتپۇرت اشۋلانىپ، تۇتىگىپ الا جونەلەتىنى بار. مىنە، وسىداناق، شەجىرەشىل قالاباي قاريانى ءوز كوزىمەن كورمەسەڭىز دە، كوز الدىڭىزعا بەينەسى دوڭگەلەپ كەلە قالادى.ايتپاقشى، جىلقىنىڭ جىلاعانىن كورگەنىڭىز بار ما؟ ءوز باسىم، اۋىلدا تۋسام دا كورگەن جوقپىن. بىراق جىلقى جىلاسا، ءبىر جاماندىق بولادى دەۋشى ەدى ۇلكەندەر. جىلقىنىڭ جىلاۋى دەگەن اڭگىمەدەگى وسى ويىمىز بەن قالاباي قاريانىڭ شەرتكەن سىرى ۇندەسەدى ەكەن. شىعارمادان تۇسىنگەنىمىز: ومىردە ادامعا ما، مالعا ما جاسالعان قانداي قياناتتىڭ كىمكىمگە دە ءتۇبى ەشقانداي وپا بەرمەيتىنىن قالامگەر تۇسپالداپ ايتادى.ال ەكىنشى بولىمدەگى بۋراباي باللادالارىنا تاڭعى شىقتاي مولدىرەپ تۇسكەن تابيعات نوۆەللالارى جيناقتالعان. ونى ءبىر دەممەن وقىپ شىقتىق. وقىعان ساتتەناق قانت قيىعىنداي ەري جونەلەتىن تۋىندىلاردى وقىرمانداردىڭ ءوز ەنشىسىنە قالدىرعىمىز كەلدى.تۇجىرىپ ايتقاندا، قازاق ادەبيەتى دەيتىن الىپ مۇحيتقا تار دۇنيە دەگەن وتكەن عاسىردا حالقىمىز باستان كەشكەن وقيعالاردىڭ كەڭ كولەمدى پانوراماسىن كوركەم سۋرەتتەگەن سۇيەكتى ءۇش كىتابىمەن قوسىلىپ، اۋزى دۋالى اعا جازۋشىلاردىڭ باتاسىن العان، قالامى قارىمدى قالامگەر، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى جولتاي جۇماتءالماشۇلىنىڭ كەزەكتى جاڭا كىتابى دا وقىرماندار ريزاشىلىعىنا بولەنەرى داۋسىز دەپ ويلايمىن.عىلىمنىڭ جاعىپ شىراعىنحاكىم اباي ەۋروپا تورىندەكۇدىگى كوپ كوروناۆيرۋس25 قاڭتار، 2020 71جۇقپالى دەرتتىڭ جولىن كەسۋ كەرەك17 ساعات بۇرىن 70قالدىرعان ءىزىڭ ماڭگىلىك17 ساعات بۇرىن 66اباي مۋزەيىنىڭ كورمەسى25 قاڭتار، 2020 44تازا جىگىتتەردىڭ تاسى ورگە دومالاپ تۇر2 تامىز، 2018 31228 ماۋسىم، 2018 141سابانتوي مەرەكەسى تويلاندى26 ماۋسىم، 2018 14726 ماۋسىم، 2018 118
|
12 تامىز، 2019كوپ بالالى انالارعا كومەك كورسەتىلدىقايىرىمدىلىق اكتسياسى ءوتتى.اباي ەلىنە تاعزىم فورۋمى ءوتتىابايدىڭ اندەرى شىرقالىپ، كۇيلەرى تارتىلدى، شىعارمالارىنان ۇزىندىلەر وقىلدى.70 وزەنكول جاعاسى قوقىستان تازارتىلدى ەكولوگيالىق اكتسياسى وبلىستا 27 شىلدەدە باستالعاندى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا وڭىردەگى سۋ قويمالارى مەن دەمالىس اۋماقتارىنان توننالاعان قوقىس شىعارىلدى. اسىرەسە اكتسيانىڭ ەكىنشى اپتاسىنا ايماق تۇرعىندارى بەلسەنە قاتىستى. بۇل جولعى تازالىق شاراسىنا 30 مىڭعا جۋىق ادام جينالدى. سەمەي 13 مىڭ اداممەن كوش باستاسا، وسكەمەندە 7350، التايدا 2312 ادام قولدارىنا كۇرەكتىرما ۇستادى.
|
ئۇيغۇر ئېلىدىن 2500 يىل بۇرۇنقى زوروئاستىر قەبرىستانلىقى تېپىلدى ئۇيغۇرخىتاي ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ ئارخېئولوگلار ئۇيغۇر ئېلىنىڭ تاشقورغان ناھىيىسىدىن 2500 يىل بۇرۇنقى دەۋرگە ئائىت زوروئاستىر ئاتەشپەرەسلىك قەبرىستانلىقىنى تاپقان.ئارخېئولوگلار كاربون 14 تەجرىبىخانىسىدا تەكشۈرۈپ، 3050 مېتىر ئېگىزلىكتىن تېپىلغان مەزكۇر قەبرىستانلىقنىڭ بۇنىڭدىن 2500 يىل بۇرۇن ياسالغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويغان.زوروئاستىر دىنىي ئوتقا چوقۇنىدىغان قەدىمكى ئىران دىنىي بولسىمۇ، بىراق مەزكۇر دىنغا ئائىت قەدىمىي ئىزلار ئوتتۇرا ئاسىيادا كەڭ ئۇچرايدۇ.شىنخۇا ئاگېنتلىقىنىڭ خىتاي ئارخېئولوگلىرىدىن نەقىل كەلتۈرۈپ خەۋەر قىلىشىچە، قەبرىستانلىقتىكى مۇنبەر نۇر چېچىپ تۇرغان كۈنگە ئوخشىتىلىپ ئاق ۋە قارا تاشتىن ياسالغان. قارا تاش زوروئاستىر دىنىدىكى قاراڭغۇلۇق ياكى يامانلىققا، ئاق تاش يورۇقلۇق ياكى ياخشىلىققا ۋەكىللىك قىلىدىكەن.ئارخېئولوگلار يەنە، قەبرىستانلىقتىن دىئامېتىرى 30 سانتىمېتىرلىق ياغاچ ئىسرىقدان تاپقان.ئارخېئولوگلارنىڭ ئىلگىرى سۈرۈشىچە، قەبرىستانلىقنىڭ قۇرۇلۇشى ۋە ئۇنىڭدىن تېپىلغان بۇيۇملار زوروئاستىر دىنىنىڭ ئاساسلىق ئالاھىدىلىكلىرىنى ئەكس ئەتتۈرىدىكەن.قەبرىستانلىقتىن يەنە، مېسسوپاتامىيەدىن كەلگەن كەھرىۋا، يۇڭ توقۇلما، يىپەك كىيىملەر تېپىلغان. مەزكۇر بۇيۇملارنىڭ بىر قىسمى ئىراندىن كەلگەن، يەنە بىر قىسمى ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ يەرلىك بۇيۇملىرى بولۇپ، بۇ ئۇيغۇر ئېلىنىڭ قەدىمكى مېسسوپاتامىيە ۋە ئىران بىلەن بولغان قويۇق مەدەنىيەت ئالاقىسىنى چۈشەندۈرۈپ بېرىدىكەن.خىتايدىكى ئاق پىرامىدا تارىخىنىڭ سىرلىرى
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.