clui/it_pl_opus_dataset · Datasets at Hugging Face

it stringlengths 2 991 ⌀	pl stringlengths 1 1.19k ⌀
Potrebbero essere abbastanza lievi .	Mogą być one łagodne .
Potreste sviluppare nausea , mal di testa , i muscoli contratti , e potreste sentirvi con le ossa rotte .	Możecie mieć mdłości , ból głowy , skurcze mięśni lub czuć się , jakby łamano wam kości .
E questo è il nomignolo dato alla malattia .	Z tego powodu dengę zaczęto nazywać
La febbre delle ossa rotte , perché è così che vi sentite .	gorączką łamiącą kości , bo tak w istocie czują się chorzy .
La cosa strana è che una volta punti dalla zanzara e una volta contratta la malattia , il vostro corpo sviluppa gli anticorpi , quindi se venite punti di nuovo , non vi colpisce .	Co dziwne , po ugryzieniu przez komara i przebyciu choroby , nasze ciało wytwarza antyciała , zapobiegające ponownemu zarażeniu się tym samym typem wirusa .
Ma non è un virus , sono quattro , e la stessa protezione che vi danno gli anticorpi e vi proteggono dal virus che avevate prima in realtà vi rende molto più vulnerabili agli altri tre .	Jednak istnieje nie jeden , a 4 typy dengi , a te same antyciała , które chronią nas przed złapaniem wirusa tego samego typu , zwiększają naszą podatność na pozostałe trzy .
Quindi la volta successiva in cui prendete la febbre dengue , se si tratta di un ceppo diverso , siete più vulnerabili , è più probabile sviluppare sintomi peggiori , ed è più probabile sviluppare forme più severe , febbri emorragiche o shock circolatori .	Jeśli złapiecie dengę drugi raz , tym razem inny typ , jesteście bardziej podatni , prawdopodobnie objawy będą poważniejsze , i forma choroby cięższa , jak gorączka krwotoczna lub zespół wstrząsowy .
Quindi è meglio non prendere la dengue una volta , e certamente meglio non prenderla di nuovo .	Nie chcecie więc zachorować raz , a już na pewno nie dwa razy .
Allora perché si diffonde così velocemente ?	Dlaczego choroba tak szybko się rozprzestrzenia ?
E la risposta è la seguente .	Oto odpowiedź .
Questa è la Aedes aegypti .	Jest nią Aedes aegypti .
È una zanzara che , come suggerisce il nome , viene dal Nord Africa , ed è diffusa in tutto il mondo .	To komar , który pochodzi z Afryki Północnej i rozprzestrzenił się na całym świecie .
In realtà una singola zanzara viaggerà solo circa 200 metri in tutta la sua vita . Non vanno molto lontano .	Pojedynczy osobnik pokona zaledwie 180 metrów w ciągu życia . Nie podróżują daleko .
Quello che sanno fare molto bene è l' autostop , in particolare le uova .	Są jednak świetne w podróżowaniu autostopem , zwłaszcza ich jaja .
Depositano le uova in acqua dolce , qualunque superficie d' acqua , stagno fontana per uccelli , vaso di fiori , ovunque ci sia acqua dolce , depositano le uova , e se quell' acqua è vicina ad un carico , è vicina ad un porto o prossima ad essere trasportata , quelle uova verranno trasportate in giro per il mondo .	Złożą jaja w każdym zbiorniku wody , w basenie , kałuży , poidle dla ptaków , donicy z kwiatami ; gdziekolwiek jest woda , tam złożą jaja , a jeśli stanie się to w pobliżu statku , portu , czy innego środka transportu , wtedy jaja zostaną przewiezione na drugi koniec świata .
Ed è quello che è successo . Il genere umano ha trasportato queste uova in giro per il mondo , e questi insetti hanno infestato più di 100 paesi , e ci sono ora 2,5 miliardi di persone che vivono in paesi in cui risiede questa zanzara .	Tak własnie się stało . Ludzie rozwieźli te jaja dookoła świata , owady zaatakowały ponad 100 krajów , i obecnie 2,5 miliarda ludzi mieszka w państwach , które są ich siedliskiem .
Solo per farvi un paio di esempi di quanto sia accaduto rapidamente , a metà degli anni ' 70 i Brasile ha dichiarato , " " Non abbiamo Aedes aegypti " " , e attualmente spendono circa un miliardo di dollari all' anno per cercare di sbarazzarsene , per tenerla sotto controllo , solo una specie di zanzara .	Podam kilka przykładów na to , z jaką szybkością to nastapiło . W połowie lat 70 . Brazylia ogłosiła , że nie ma Aedes aegypti , a obecnie wydają miliard dolarów rocznie , aby się ich pozbyć , starać się je kontrolować , a to zaledwie jeden gatunek komara .
Due giorni fa , o ieri , non ricordo quando , ho visto un rapporto Reuters che diceva che a Madeira si sono verificati i primi casi di dengue , circa 52 casi , con probabili 400 casi ,	Wczoraj lub przedwczoraj Agencja Reutera ogłosiła , że Madera zarejestrowała pierwsze 52 przypadki dengi że Madera zarejestrowała pierwsze 52 przypadki dengi oraz 400 prawdopodobnych zarażeń .
Questo è accaduto due giorni fa .	To było zaledwie dwa dni temu .
Quel che è interessante è che a Madeira è comparso il primo insetto nel 2005 , ed eccoci qui , qualche anno dopo , i primi casi di dengue .	Co interesujące , owad dostał się na Maderę w 2005 r . , a już parę lat później mamy do czynienia z pierwszymi zachorowaniami .
Una delle cose che scoprirete è che dove va la zanzara , la dengue segue .	Gdzie przywędruje komar , tam zacznie się denga .
Una volta che la zanzara è insediata nell' area , chiunque arriva in quell' area con la dengue , verrà punto dalla zanzara , la zanzara pungerà qualcun' altro , qualcun' altro , qualcun' altro , fino ad avere un' epidemia .	Jeśli komar na danym obszarze ugryzie chorego na dengę po czym ugryzie inną osobę i tak dalej , wtedy zacznie się epidemia .
Quindi dobbiamo essere bravi a uccidere le zanzare .	Musimy więc zabijać komary skutecznie .
Voglio dire , non può essere tanto difficile .	To nie może być tak trudne .
Ci sono essenzialmente due modi .	Istnieją dwie metody .
Il primo metodo è l' utilizzo di larvicidi .	Pierwsza polega na użyciu insektycydów .
Si utilizzano sostanze chimiche . Le si mettono nell' acqua in cui si riproducono .	Rozpuszcza się je w wodzie , gdzie komary składają jaja .
In un ambiente urbano , è terribilmente difficile .	Jednak w miastach jest to wyjątkowo trudne .
Dovete mettere le sostanza chimiche in ogni stagno , mangiatoia , tronco d' albero .	Środki muszą znaleźć się w każdej kałuży , poidle dla ptaków , na każdym pniu drzewa .
Non è affatto pratico .	To po prostu niepraktyczne .
Il secondo metodo è quello di cercare di uccidere gli insetti mentre volano .	Drugi sposób to zabijanie owadów latających .
Questa è un' immagine di disinfestazione .	To zdjęcie przedstawia trucie dymem .
Quello che si sta facendo qui è mescolare sostanza chimiche in un fumo e sostanzialmente diffonderlo nell' ambiente .	Ktoś miesza środki chemiczne tworzące dym , który potem rozpyla się w okolicy .
Si potrebbe fare lo stesso con uno diffusore d' ambiente .	To samo można zrobić zwykłym aerozolem .
È veramente sgradevole , e se andasse bene , non ci sarebbe questo enorme aumento di zanzare e non avremmo questo enorme aumento della febbre dengue .	To naprawdę nieprzyjemne środki , a gdyby były skuteczne , nie byłoby tak gwałtownego wzrostu liczby komarów ani przypadków dengi .
Quindi non è molto efficace , ma è probabilmente la cosa migliore che abbiamo in questo momento .	Nie są szczególnie efektywne , ale na razie są naszą najlepszą bronią .
Detto questo , in realtà la migliore forma di protezione , e la mia migliore forma di protezione è una maglia a maniche lunghe e un po ' di DEET .	Najlepszą ochroną przed komarami jest koszula z długimi rękawami i środek odstraszający owady .
Ripartiamo da capo . Progettiamo un prodotto , da zero e decidiamo cosa vogliamo .	Zacznijmy więc jeszcze raz . Stwórzmy produkt , który będzie spełniał nasze potrzeby .
Chiaramente abbiamo bisogno di qualcosa di efficace nel ridurre la popolazione delle zanzare .	Potrzebujemy czegoś skutecznego w zmniejszaniu populacji komarów .
Non ha senso uccidere un po ' di zanzare qua e là .	Na nic zda się zabicie kilku tu i ówdzie .
Vogliamo qualcosa che riduca la popolazione in modo che non trasmetta più la malattia .	Potrzebujemy czegoś , co rozbije od razu całą populację , aby malaria się nie przenosiła .
Chiaramente il prodotto deve essere sicuro per gli esseri umani .	Produkt ten musi być bezpieczny dla ludzi .
Lo useremo dentro e intorno agli esseri umani .	Będziemy go stosowali w ich otoczeniu ,
Deve essere sicuro .	więc musi być bezpieczny .
Non vogliamo un impatto a lungo termine sull' ambiente .	Nie chcemy , aby szkodził środowisku .
Non vogliamo niente che non si possa disfare .	Nie chcemy , aby jego efekty były nieodwracalne .
Magari un prodotto migliore arriverà tra 20 , 30 anni .	Może za 20-30 lat znajdzie się coś lepszego .
Bene . Non vogliamo un impatto ambientale duraturo .	Ale do tego czasu nie chcemy niszczyć środowiska .
Vogliamo qualcosa che sia relativamente economico , o produttivo , perché ci sono tantissimi paesi coinvolti , e alcuni di questi sono mercati emergenti , sono paesi emergenti a basso reddito .	Chcemy produktu względnie taniego i opłacalnego , ponieważ w grę wchodzi wiele krajów : część z nich dopiero tworzy swoje rynki , część niedawno powstała i ma niskie przychody .
E infine , vogliamo qualcosa che sia destinato ad una sola specie .	Potrzebujemy też czegoś dostosowanego do tego gatunku .
Vogliamo sbarazzarci di questa zanzara che diffonde la dengue , ma senza toccare gli altri insetti .	Chcemy pozbyć się komarów roznoszących dengę , ale nie innych owadów .
Qualcuno è abbastanza benefico . Qualcuno è importante per l' ecosistema .	Niektóre z nich są pożyteczne , inne ważne dla naszego ekosystemu .
Questo non lo è . È invasivo .	Jednak te są najeźdźcami .
Ma non si vogliono toccare tutti gli insetti .	Nie chcemy pozbywać się wszystkich owadów ,
Vogliamo prendere solo questo .	chcemy tylko dorwać tego .
E la maggior parte del tempo , scoprirete che l' insetto vive dentro e attorno alla vostra casa , quindi — qualunque cosa facciamo è destinata a quell' insetto .	Przez większość czasu komar będzie żył w naszych domach i koło nich , i trzeba to wziąć pod uwagę myśląc o naszym produkcie .
Deve entrare nelle case della gente , nelle camere da letto , nelle cucine .	Musi się dostać do domów , do sypialni i kuchni .
Ci sono due caratteristiche della biologia della zanzara che ci aiuta veramente in questo progetto , ossia che i maschi non pungono .	Dwie cechy w biologii komara mogą nam pomóc w tym projekcie . Po pierwsze , tylko samice kąsają .
Solo le femmine di zanzara vi pungono .	Samce nigdy tego nie robią .
Il maschio non può pungere , non lo farà , non ha le parti della bocca per pungere .	Samce nie potrafią kąsać , nie mają niezbędnych do tego kłujek .
Lo fa solo la femmina .	Posiadają je tylko samice .
E il secondo è il fenomeno per cui i maschi sono molto , molto bravi a trovare le femmine .	Po drugie , wszystkie samce są niezwykle dobre w lokalizacji samic .
Se rilasciate un maschio di zanzara , e c' è una femmina nei paraggi , quel maschio la troverà .	Jeżeli wypuścisz samca w pobliżu samicy , on wkrótce ją znajdzie .
In sostanza , abbiamo usato questi due fattori .	Wykorzystaliśmy więc te dwa czynniki .
Ecco una situazione tipica , il maschio incontra la femmina , un sacco di piccoli .	W typowej sytuacji samiec spotyka samicę i mają potomstwo .
Una singola femmina deposita fino a 100 uova alla volta , fino a 500 uova in tutta la sua vita .	Samica jest w stanie złożyć nawet 100 jaj za jednym razem , a 500 w ciągu całego życia .
Se quel maschio porta un gene che causa la morte della prole , allora la prole non sopravvive , e invece di avere 500 zanzare che se ne vanno in giro , non ce n' è neanche una .	Jeśli jednak samiec jest nosicielem genu powodującego śmierć potomstwa , wtedy młode nie przetrwają , a zamiast 500 nowych komarów nie będziemy mieli żadnego .
E se ne mettete di più — le chiamerò sterili , la prole morirà a stadi diversi , ma le chiamerò sterili per il momento —	Nazwijmy te samce sterylnymi : choć bedą one miały potomstwo , które jednak zginie po jakimś czasie. choć bedą one miały potomstwo , które jednak zginie po jakimś czasie .
se mettete più maschi sterili nell' ambiente , allora le femmine avranno più probabilità di trovare un maschio sterile di uno fertile , e si ridurrà la popolazione .	Im więcej sterylnych samców w środowisku , tym większe prawdopodobieństwo , że samica wybierze sterylnego a nie płodnego partnera , co zmniejszy populację komarów .
I maschi andranno fuori in cerca di femmine , si accoppieranno . Se si accoppiano con successo , allora niente prole .	Samce będą poszukiwały samic , a gdy już je znajdą , nie będą miały szans na potomstwo .
Se non trovano una femmina , moriranno comunque .	Jeśli nie znajdą samicy , to też umrą .
Vivono solo qualche giorno .	Samce żyją zaledwie kilka dni .
E siamo esattamente a questo punto .	I na tym etapie teraz jesteśmy .
Questa è una tecnologia sviluppata alla Oxford University qualche anno fa .	Technologię tę opracowano parę lat temu na Uniwersytecie Oksfordzkim .
L' azienda stessa , Oxitec , ha lavorato molto negli ultimi 10 anni , su un percorso di sviluppo simile a quello che percorrerebbe un' azienda farmaceutica .	Nasza firma , Oxitec , pracowała nad nią przez 10 lat w sposób podobny do tego , w jaki pracuje się w firmie farmaceutycznej .
Circa 10 anni di valutazioni interne , test , per arrivare a questo stadio in cui pensiamo sia pronto .	Po 10 latach wewnętrznych testów uważamy , że jesteśmy gotowi .
Siamo usciti negli spazi aperti , sempre con il consenso delle comunità locali , sempre con i permessi necessari .	Rozpoczęliśmy testy w prawdziwym środowisku , zawsze za zgodą społeczności lokalnej , i uzyskaniu wymaganych pozwoleń .
Abbiamo fatto esperimenti sul campo nelle Isole Cayman , uno piccolo in Malesia , e altri due in Brasile .	Przeprowadziliśmy badania terenowe na Kajmanach i w Malezji , a także dwa w Brazylii .
E quali sono i risultati ?	Z jakimi wynikami ?
I risultati sono molto buoni .	Jak dotąd wyniki były bardzo dobre .
In circa quattro mesi di diffusione , abbiamo portato la popolazione delle zanzare — nella maggior parte dei casi abbiamo a che fare con villaggi di circa 2000 , 3000 persone , quel tipo di dimensione , siamo partiti da quelli piccoli — abbiamo ridotto la popolazione delle zanzare dell ' 85 % in circa quattro mesi .	W cztery miesiące od rozpoczęcia testów udało się zmniejszyć populację komarów . Najczęściej mieliśmy do czynienia z wioskami po 2-3 tysiące mieszkańców , dośc niewielkimi . Udało nam się zmniejszyć liczbę komarów o około 85 % w przeciągu 4 miesięcy .
E infatti dopo l' intervento i numeri diventano difficili da calcolare , perché non ce ne sono più molte .	Te , które zostały , trudno policzyć , bo jest ich tak niewiele .
Questo è quello che abbiamo visto nelle Cayman , è quello che abbiamo visto in Brasile in quegli esperimenti .	To zaobserwowaliśmy na Kajmanach , a także podczas badań w Brazylii. a także podczas badań w Brazylii .
E ora quello cha stiamo facendo è passare ad una scala superiore , a città di 50 000 abitanti , così possiamo vederlo all' opera in grande scala .	Teraz próbujemy rozszerzyć doświadczenia na miasto z około 50 tys. mieszkańców , aby zobaczyć to w większej skali .
Abbiamo un' unità di produzione a Oxford , a sud di Oxford , in cui produciamo queste zanzare .	Mamy jednostkę produkcyjną na południe od Oksfordu , gdzie tworzymy komary .
Possiamo produrle in uno spazio un po ' più grande di questo tappeto rosso , posso produrne circa 20 milioni a settimana .	Możemy je tworzyć , na przestrzeni trochę większej niż ten czerwony dywan , w liczbie około 20 milionów tygodniowo .
Possiamo trasportarle in tutto il mondo .	Możemy je transportować dookoła świata .
Non è molto costoso , perché è una tazza di caffè — una cosa grande quanto una tazza di caffè contiene circa tre milioni di uova .	Nie jest to drogie , gdyż pojemnik wielkości zaledwie filiżanki do kawy pomieści trzy miliony jaj .
I costi di trasporto non sono il problema più grosso . ( Risate ) Quindi ce l' abbiamo . Si potrebbe chiamare una fabbrica di zanzare .	Koszty transportu nie stanowią więc problemu . ( śmiech ) Istnieje więc fabryka komarów .
E per il Brasile , in cui abbiamo fatto degli esperimenti , il governo brasiliano stesso ha ora costruito la propria fabbrica di zanzare , molto più grande della nostra , e la utilizzeremo per ingrandirci in Brasile .	W Brazylii , gdzie przeprowadzaliśmy część badań , rząd sam wybudował taką fabrykę , sporo większą od naszej , którą wykorzystamy do większych badań w Brazylii .
Eccoci qui . Abbiamo spedito le uova di zanzare .	Wysłaliśmy tam już jaja .
Abbiamo separato i maschi dalle femmine .	Oddzieliliśmy samce od samic .
I maschi sono stati messi in piccoli barattoli e il camion percorre la strada e viaggiando rilascia i maschi .	Samce włożono do małych pojemników , które potem zabrano do samochodów i wypuszczano z nich komary podczas jazdy .
In realtà è un po ' più preciso di così .	Jest to trochę bardziej precyzyjne .
Le si rilasciano in modo da coprire bene l' area .	Musimy je wypuszczać w sposób zapewniający pełne pokrycie terenu .
Prendete una mappa Google , la dividete , scoprite quanto lontano possono volare , e vi assicurate di rilasciarle in modo da coprire tutta l' area , e poi tornate indietro , e in pochissimo tempo , si riduce la popolazione .	Teren na mapie dzieli się na części , oblicza , na jaką odległość komary latają i upewnić się , że wypuszczamy tak , aby pokryć cały teren . W bardzo krótkim czasie populacja komarów zmniejsza się znacząco .
Lo abbiamo fatto anche in agricoltura .	Zrobiliśmy tak także w rolnictwie .
Stanno comparendo diverse specie agricole e spero che presto saremo in grado di ottenere dei fondi in modo da tornare a cercare la malaria .	Pracowaliśmy nad kilkoma gatunkami szkodliwymi w rolnictwie i mam nadzieję , że wkrótce uda się zebrać fundusze , aby znów zająć się malarią .
Ecco a che punto siamo adesso , e solo qualche pensiero conclusivo , ossia che questo è un altro modo per la biologia di integrare la chimica in alcuni delle aree di progresso sociale , e questi approcci biologici si presentano in diverse forme , e quando pensate all' ingegneria genetica , ora abbiamo degli enzimi per i processi industriali , enzimi , enzimi geneticamente ingegnerizzati negli alimenti .	Na tym etapie jesteśmy obecnie . Mam parę uwag na koniec . To jest nowy sposób , w jaki biologia zaczyna uzupełniać chemię w dziedzinie postępu społecznego . To biologiczne podejście przybiera wiele różnych form ; pomyślcie o inżynierii genetycznej , o enzymach używanych w przemyśle , modyfikowanych genetycznie enzymach w żywności .
Abbiamo le coltivazioni geneticamente modificate , abbiamo i medicinali , abbiamo i vaccini , che usano tutti la stessa tecnologia , ma con risultati molto diversi .	Mamy rośliny transgeniczne , leki , nowe szczepionki wykorzystujące tę samą technologię , choć z innym rezultatem .

Potrebbero essere abbastanza lievi .

Mogą być one łagodne .

Potreste sviluppare nausea , mal di testa , i muscoli contratti , e potreste sentirvi con le ossa rotte .

Możecie mieć mdłości , ból głowy , skurcze mięśni lub czuć się , jakby łamano wam kości .

E questo è il nomignolo dato alla malattia .

Z tego powodu dengę zaczęto nazywać

La febbre delle ossa rotte , perché è così che vi sentite .

gorączką łamiącą kości , bo tak w istocie czują się chorzy .

La cosa strana è che una volta punti dalla zanzara e una volta contratta la malattia , il vostro corpo sviluppa gli anticorpi , quindi se venite punti di nuovo , non vi colpisce .

Co dziwne , po ugryzieniu przez komara i przebyciu choroby , nasze ciało wytwarza antyciała , zapobiegające ponownemu zarażeniu się tym samym typem wirusa .

Ma non è un virus , sono quattro , e la stessa protezione che vi danno gli anticorpi e vi proteggono dal virus che avevate prima in realtà vi rende molto più vulnerabili agli altri tre .

Jednak istnieje nie jeden , a 4 typy dengi , a te same antyciała , które chronią nas przed złapaniem wirusa tego samego typu , zwiększają naszą podatność na pozostałe trzy .

Quindi la volta successiva in cui prendete la febbre dengue , se si tratta di un ceppo diverso , siete più vulnerabili , è più probabile sviluppare sintomi peggiori , ed è più probabile sviluppare forme più severe , febbri emorragiche o shock circolatori .

Jeśli złapiecie dengę drugi raz , tym razem inny typ , jesteście bardziej podatni , prawdopodobnie objawy będą poważniejsze , i forma choroby cięższa , jak gorączka krwotoczna lub zespół wstrząsowy .

Quindi è meglio non prendere la dengue una volta , e certamente meglio non prenderla di nuovo .

Nie chcecie więc zachorować raz , a już na pewno nie dwa razy .

Allora perché si diffonde così velocemente ?

Dlaczego choroba tak szybko się rozprzestrzenia ?

E la risposta è la seguente .

Oto odpowiedź .

Questa è la Aedes aegypti .

Jest nią Aedes aegypti .

È una zanzara che , come suggerisce il nome , viene dal Nord Africa , ed è diffusa in tutto il mondo .

To komar , który pochodzi z Afryki Północnej i rozprzestrzenił się na całym świecie .

In realtà una singola zanzara viaggerà solo circa 200 metri in tutta la sua vita . Non vanno molto lontano .

Pojedynczy osobnik pokona zaledwie 180 metrów w ciągu życia . Nie podróżują daleko .

Quello che sanno fare molto bene è l' autostop , in particolare le uova .

Są jednak świetne w podróżowaniu autostopem , zwłaszcza ich jaja .

Depositano le uova in acqua dolce , qualunque superficie d' acqua , stagno fontana per uccelli , vaso di fiori , ovunque ci sia acqua dolce , depositano le uova , e se quell' acqua è vicina ad un carico , è vicina ad un porto o prossima ad essere trasportata , quelle uova verranno trasportate in giro per il mondo .

Złożą jaja w każdym zbiorniku wody , w basenie , kałuży , poidle dla ptaków , donicy z kwiatami ; gdziekolwiek jest woda , tam złożą jaja , a jeśli stanie się to w pobliżu statku , portu , czy innego środka transportu , wtedy jaja zostaną przewiezione na drugi koniec świata .

Ed è quello che è successo . Il genere umano ha trasportato queste uova in giro per il mondo , e questi insetti hanno infestato più di 100 paesi , e ci sono ora 2,5 miliardi di persone che vivono in paesi in cui risiede questa zanzara .

Tak własnie się stało . Ludzie rozwieźli te jaja dookoła świata , owady zaatakowały ponad 100 krajów , i obecnie 2,5 miliarda ludzi mieszka w państwach , które są ich siedliskiem .

Solo per farvi un paio di esempi di quanto sia accaduto rapidamente , a metà degli anni ' 70 i Brasile ha dichiarato , " " Non abbiamo Aedes aegypti " " , e attualmente spendono circa un miliardo di dollari all' anno per cercare di sbarazzarsene , per tenerla sotto controllo , solo una specie di zanzara .

Podam kilka przykładów na to , z jaką szybkością to nastapiło . W połowie lat 70 . Brazylia ogłosiła , że nie ma Aedes aegypti , a obecnie wydają miliard dolarów rocznie , aby się ich pozbyć , starać się je kontrolować , a to zaledwie jeden gatunek komara .

Due giorni fa , o ieri , non ricordo quando , ho visto un rapporto Reuters che diceva che a Madeira si sono verificati i primi casi di dengue , circa 52 casi , con probabili 400 casi ,

Wczoraj lub przedwczoraj Agencja Reutera ogłosiła , że Madera zarejestrowała pierwsze 52 przypadki dengi że Madera zarejestrowała pierwsze 52 przypadki dengi oraz 400 prawdopodobnych zarażeń .

Questo è accaduto due giorni fa .

To było zaledwie dwa dni temu .

Quel che è interessante è che a Madeira è comparso il primo insetto nel 2005 , ed eccoci qui , qualche anno dopo , i primi casi di dengue .

Co interesujące , owad dostał się na Maderę w 2005 r . , a już parę lat później mamy do czynienia z pierwszymi zachorowaniami .

Una delle cose che scoprirete è che dove va la zanzara , la dengue segue .

Gdzie przywędruje komar , tam zacznie się denga .

Una volta che la zanzara è insediata nell' area , chiunque arriva in quell' area con la dengue , verrà punto dalla zanzara , la zanzara pungerà qualcun' altro , qualcun' altro , qualcun' altro , fino ad avere un' epidemia .

Jeśli komar na danym obszarze ugryzie chorego na dengę po czym ugryzie inną osobę i tak dalej , wtedy zacznie się epidemia .

Quindi dobbiamo essere bravi a uccidere le zanzare .

Musimy więc zabijać komary skutecznie .

Voglio dire , non può essere tanto difficile .

To nie może być tak trudne .

Ci sono essenzialmente due modi .

Istnieją dwie metody .

Il primo metodo è l' utilizzo di larvicidi .

Pierwsza polega na użyciu insektycydów .

Si utilizzano sostanze chimiche . Le si mettono nell' acqua in cui si riproducono .

Rozpuszcza się je w wodzie , gdzie komary składają jaja .

In un ambiente urbano , è terribilmente difficile .

Jednak w miastach jest to wyjątkowo trudne .

Dovete mettere le sostanza chimiche in ogni stagno , mangiatoia , tronco d' albero .

Środki muszą znaleźć się w każdej kałuży , poidle dla ptaków , na każdym pniu drzewa .

Non è affatto pratico .

To po prostu niepraktyczne .

Il secondo metodo è quello di cercare di uccidere gli insetti mentre volano .

Drugi sposób to zabijanie owadów latających .

Questa è un' immagine di disinfestazione .

To zdjęcie przedstawia trucie dymem .

Quello che si sta facendo qui è mescolare sostanza chimiche in un fumo e sostanzialmente diffonderlo nell' ambiente .

Ktoś miesza środki chemiczne tworzące dym , który potem rozpyla się w okolicy .

Si potrebbe fare lo stesso con uno diffusore d' ambiente .

To samo można zrobić zwykłym aerozolem .

È veramente sgradevole , e se andasse bene , non ci sarebbe questo enorme aumento di zanzare e non avremmo questo enorme aumento della febbre dengue .

To naprawdę nieprzyjemne środki , a gdyby były skuteczne , nie byłoby tak gwałtownego wzrostu liczby komarów ani przypadków dengi .

Quindi non è molto efficace , ma è probabilmente la cosa migliore che abbiamo in questo momento .

Nie są szczególnie efektywne , ale na razie są naszą najlepszą bronią .

Detto questo , in realtà la migliore forma di protezione , e la mia migliore forma di protezione è una maglia a maniche lunghe e un po ' di DEET .

Najlepszą ochroną przed komarami jest koszula z długimi rękawami i środek odstraszający owady .

Ripartiamo da capo . Progettiamo un prodotto , da zero e decidiamo cosa vogliamo .

Zacznijmy więc jeszcze raz . Stwórzmy produkt , który będzie spełniał nasze potrzeby .

Chiaramente abbiamo bisogno di qualcosa di efficace nel ridurre la popolazione delle zanzare .

Potrzebujemy czegoś skutecznego w zmniejszaniu populacji komarów .

Non ha senso uccidere un po ' di zanzare qua e là .

Na nic zda się zabicie kilku tu i ówdzie .

Vogliamo qualcosa che riduca la popolazione in modo che non trasmetta più la malattia .

Potrzebujemy czegoś , co rozbije od razu całą populację , aby malaria się nie przenosiła .

Chiaramente il prodotto deve essere sicuro per gli esseri umani .

Produkt ten musi być bezpieczny dla ludzi .

Lo useremo dentro e intorno agli esseri umani .

Będziemy go stosowali w ich otoczeniu ,

Deve essere sicuro .

więc musi być bezpieczny .

Non vogliamo un impatto a lungo termine sull' ambiente .

Nie chcemy , aby szkodził środowisku .

Non vogliamo niente che non si possa disfare .

Nie chcemy , aby jego efekty były nieodwracalne .

Magari un prodotto migliore arriverà tra 20 , 30 anni .

Może za 20-30 lat znajdzie się coś lepszego .

Bene . Non vogliamo un impatto ambientale duraturo .

Ale do tego czasu nie chcemy niszczyć środowiska .

Vogliamo qualcosa che sia relativamente economico , o produttivo , perché ci sono tantissimi paesi coinvolti , e alcuni di questi sono mercati emergenti , sono paesi emergenti a basso reddito .

Chcemy produktu względnie taniego i opłacalnego , ponieważ w grę wchodzi wiele krajów : część z nich dopiero tworzy swoje rynki , część niedawno powstała i ma niskie przychody .

E infine , vogliamo qualcosa che sia destinato ad una sola specie .

Potrzebujemy też czegoś dostosowanego do tego gatunku .

Vogliamo sbarazzarci di questa zanzara che diffonde la dengue , ma senza toccare gli altri insetti .

Chcemy pozbyć się komarów roznoszących dengę , ale nie innych owadów .

Qualcuno è abbastanza benefico . Qualcuno è importante per l' ecosistema .

Niektóre z nich są pożyteczne , inne ważne dla naszego ekosystemu .

Questo non lo è . È invasivo .

Jednak te są najeźdźcami .

Ma non si vogliono toccare tutti gli insetti .

Nie chcemy pozbywać się wszystkich owadów ,

Vogliamo prendere solo questo .

chcemy tylko dorwać tego .

E la maggior parte del tempo , scoprirete che l' insetto vive dentro e attorno alla vostra casa , quindi — qualunque cosa facciamo è destinata a quell' insetto .

Przez większość czasu komar będzie żył w naszych domach i koło nich , i trzeba to wziąć pod uwagę myśląc o naszym produkcie .

Deve entrare nelle case della gente , nelle camere da letto , nelle cucine .

Musi się dostać do domów , do sypialni i kuchni .

Ci sono due caratteristiche della biologia della zanzara che ci aiuta veramente in questo progetto , ossia che i maschi non pungono .

Dwie cechy w biologii komara mogą nam pomóc w tym projekcie . Po pierwsze , tylko samice kąsają .

Solo le femmine di zanzara vi pungono .

Samce nigdy tego nie robią .

Il maschio non può pungere , non lo farà , non ha le parti della bocca per pungere .

Samce nie potrafią kąsać , nie mają niezbędnych do tego kłujek .

Lo fa solo la femmina .

Posiadają je tylko samice .

E il secondo è il fenomeno per cui i maschi sono molto , molto bravi a trovare le femmine .

Po drugie , wszystkie samce są niezwykle dobre w lokalizacji samic .

Se rilasciate un maschio di zanzara , e c' è una femmina nei paraggi , quel maschio la troverà .

Jeżeli wypuścisz samca w pobliżu samicy , on wkrótce ją znajdzie .

In sostanza , abbiamo usato questi due fattori .

Wykorzystaliśmy więc te dwa czynniki .

Ecco una situazione tipica , il maschio incontra la femmina , un sacco di piccoli .

W typowej sytuacji samiec spotyka samicę i mają potomstwo .

Una singola femmina deposita fino a 100 uova alla volta , fino a 500 uova in tutta la sua vita .

Samica jest w stanie złożyć nawet 100 jaj za jednym razem , a 500 w ciągu całego życia .

Se quel maschio porta un gene che causa la morte della prole , allora la prole non sopravvive , e invece di avere 500 zanzare che se ne vanno in giro , non ce n' è neanche una .

Jeśli jednak samiec jest nosicielem genu powodującego śmierć potomstwa , wtedy młode nie przetrwają , a zamiast 500 nowych komarów nie będziemy mieli żadnego .

E se ne mettete di più — le chiamerò sterili , la prole morirà a stadi diversi , ma le chiamerò sterili per il momento —

Nazwijmy te samce sterylnymi : choć bedą one miały potomstwo , które jednak zginie po jakimś czasie. choć bedą one miały potomstwo , które jednak zginie po jakimś czasie .

se mettete più maschi sterili nell' ambiente , allora le femmine avranno più probabilità di trovare un maschio sterile di uno fertile , e si ridurrà la popolazione .

Im więcej sterylnych samców w środowisku , tym większe prawdopodobieństwo , że samica wybierze sterylnego a nie płodnego partnera , co zmniejszy populację komarów .

I maschi andranno fuori in cerca di femmine , si accoppieranno . Se si accoppiano con successo , allora niente prole .

Samce będą poszukiwały samic , a gdy już je znajdą , nie będą miały szans na potomstwo .

Se non trovano una femmina , moriranno comunque .

Jeśli nie znajdą samicy , to też umrą .

Vivono solo qualche giorno .

Samce żyją zaledwie kilka dni .

E siamo esattamente a questo punto .

I na tym etapie teraz jesteśmy .

Questa è una tecnologia sviluppata alla Oxford University qualche anno fa .

Technologię tę opracowano parę lat temu na Uniwersytecie Oksfordzkim .

L' azienda stessa , Oxitec , ha lavorato molto negli ultimi 10 anni , su un percorso di sviluppo simile a quello che percorrerebbe un' azienda farmaceutica .

Nasza firma , Oxitec , pracowała nad nią przez 10 lat w sposób podobny do tego , w jaki pracuje się w firmie farmaceutycznej .

Circa 10 anni di valutazioni interne , test , per arrivare a questo stadio in cui pensiamo sia pronto .

Po 10 latach wewnętrznych testów uważamy , że jesteśmy gotowi .

Siamo usciti negli spazi aperti , sempre con il consenso delle comunità locali , sempre con i permessi necessari .

Rozpoczęliśmy testy w prawdziwym środowisku , zawsze za zgodą społeczności lokalnej , i uzyskaniu wymaganych pozwoleń .

Abbiamo fatto esperimenti sul campo nelle Isole Cayman , uno piccolo in Malesia , e altri due in Brasile .

Przeprowadziliśmy badania terenowe na Kajmanach i w Malezji , a także dwa w Brazylii .

E quali sono i risultati ?

Z jakimi wynikami ?

I risultati sono molto buoni .

Jak dotąd wyniki były bardzo dobre .

In circa quattro mesi di diffusione , abbiamo portato la popolazione delle zanzare — nella maggior parte dei casi abbiamo a che fare con villaggi di circa 2000 , 3000 persone , quel tipo di dimensione , siamo partiti da quelli piccoli — abbiamo ridotto la popolazione delle zanzare dell ' 85 % in circa quattro mesi .

W cztery miesiące od rozpoczęcia testów udało się zmniejszyć populację komarów . Najczęściej mieliśmy do czynienia z wioskami po 2-3 tysiące mieszkańców , dośc niewielkimi . Udało nam się zmniejszyć liczbę komarów o około 85 % w przeciągu 4 miesięcy .

E infatti dopo l' intervento i numeri diventano difficili da calcolare , perché non ce ne sono più molte .

Te , które zostały , trudno policzyć , bo jest ich tak niewiele .

Questo è quello che abbiamo visto nelle Cayman , è quello che abbiamo visto in Brasile in quegli esperimenti .

To zaobserwowaliśmy na Kajmanach , a także podczas badań w Brazylii. a także podczas badań w Brazylii .

E ora quello cha stiamo facendo è passare ad una scala superiore , a città di 50 000 abitanti , così possiamo vederlo all' opera in grande scala .

Teraz próbujemy rozszerzyć doświadczenia na miasto z około 50 tys. mieszkańców , aby zobaczyć to w większej skali .

Abbiamo un' unità di produzione a Oxford , a sud di Oxford , in cui produciamo queste zanzare .

Mamy jednostkę produkcyjną na południe od Oksfordu , gdzie tworzymy komary .

Possiamo produrle in uno spazio un po ' più grande di questo tappeto rosso , posso produrne circa 20 milioni a settimana .

Możemy je tworzyć , na przestrzeni trochę większej niż ten czerwony dywan , w liczbie około 20 milionów tygodniowo .

Possiamo trasportarle in tutto il mondo .

Możemy je transportować dookoła świata .

Non è molto costoso , perché è una tazza di caffè — una cosa grande quanto una tazza di caffè contiene circa tre milioni di uova .

Nie jest to drogie , gdyż pojemnik wielkości zaledwie filiżanki do kawy pomieści trzy miliony jaj .

I costi di trasporto non sono il problema più grosso . ( Risate ) Quindi ce l' abbiamo . Si potrebbe chiamare una fabbrica di zanzare .

Koszty transportu nie stanowią więc problemu . ( śmiech ) Istnieje więc fabryka komarów .

E per il Brasile , in cui abbiamo fatto degli esperimenti , il governo brasiliano stesso ha ora costruito la propria fabbrica di zanzare , molto più grande della nostra , e la utilizzeremo per ingrandirci in Brasile .

W Brazylii , gdzie przeprowadzaliśmy część badań , rząd sam wybudował taką fabrykę , sporo większą od naszej , którą wykorzystamy do większych badań w Brazylii .

Eccoci qui . Abbiamo spedito le uova di zanzare .

Wysłaliśmy tam już jaja .

Abbiamo separato i maschi dalle femmine .

Oddzieliliśmy samce od samic .

I maschi sono stati messi in piccoli barattoli e il camion percorre la strada e viaggiando rilascia i maschi .

Samce włożono do małych pojemników , które potem zabrano do samochodów i wypuszczano z nich komary podczas jazdy .

In realtà è un po ' più preciso di così .

Jest to trochę bardziej precyzyjne .

Le si rilasciano in modo da coprire bene l' area .

Musimy je wypuszczać w sposób zapewniający pełne pokrycie terenu .

Prendete una mappa Google , la dividete , scoprite quanto lontano possono volare , e vi assicurate di rilasciarle in modo da coprire tutta l' area , e poi tornate indietro , e in pochissimo tempo , si riduce la popolazione .

Teren na mapie dzieli się na części , oblicza , na jaką odległość komary latają i upewnić się , że wypuszczamy tak , aby pokryć cały teren . W bardzo krótkim czasie populacja komarów zmniejsza się znacząco .

Lo abbiamo fatto anche in agricoltura .

Zrobiliśmy tak także w rolnictwie .

Stanno comparendo diverse specie agricole e spero che presto saremo in grado di ottenere dei fondi in modo da tornare a cercare la malaria .

Pracowaliśmy nad kilkoma gatunkami szkodliwymi w rolnictwie i mam nadzieję , że wkrótce uda się zebrać fundusze , aby znów zająć się malarią .

Ecco a che punto siamo adesso , e solo qualche pensiero conclusivo , ossia che questo è un altro modo per la biologia di integrare la chimica in alcuni delle aree di progresso sociale , e questi approcci biologici si presentano in diverse forme , e quando pensate all' ingegneria genetica , ora abbiamo degli enzimi per i processi industriali , enzimi , enzimi geneticamente ingegnerizzati negli alimenti .

Na tym etapie jesteśmy obecnie . Mam parę uwag na koniec . To jest nowy sposób , w jaki biologia zaczyna uzupełniać chemię w dziedzinie postępu społecznego . To biologiczne podejście przybiera wiele różnych form ; pomyślcie o inżynierii genetycznej , o enzymach używanych w przemyśle , modyfikowanych genetycznie enzymach w żywności .

Abbiamo le coltivazioni geneticamente modificate , abbiamo i medicinali , abbiamo i vaccini , che usano tutti la stessa tecnologia , ma con risultati molto diversi .

Mamy rośliny transgeniczne , leki , nowe szczepionki wykorzystujące tę samą technologię , choć z innym rezultatem .