id
stringlengths 1
6
| url
stringlengths 32
143
| title
stringlengths 1
79
| text
stringlengths 7
183k
|
|---|---|---|---|
2726 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Neeapostoolsche%20Kark | Neeapostoolsche Kark | De Neeapostoolsche Kark (NAK) is de veertgröttste Religionsgesellschop in Düütschland. De NAK hett Sakramente, ok dat Sakrament vun de Versiegelung, wat sünners is. De NAK hett Apostel ok in uns Tiet.
De NAK hett den Sünndag as de theologisch Dag vun de Week.
Ähnelke Reljonsgemeenschoppen sünd:
Kathoolsche Apostoolsche Kark
Reformeert-apostoolsch Gemeendbund
Christendom |
2727 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Reformeerte%20Kark | Reformeerte Kark | De reformeerte Kark is en tosammenfatend Utdruck för de protestansch Karken, de up dat Warken un Lehren van Johannes Calvin un Ulrich Zwingli in de Swiez torügg gahn. Daarum worden reformeerte Karken ok faken Calvinistisch Karken nömt.
De Calvinismus is en van de beid grote Utrichtens, de bi'd Reformatschoon rutkomen sünd. De anner bünd de Lutheraners. Dat gift en paar lüttje Unnerscheden in de Gloov. So hebben de Refoormeerten de Upfaten, dat dat hilig Abendmahl blot en symboolsche Hanneln is. Un dat gift de so nömt Prädestinatschoonslehr. De seggt ut, dat all Minschen vör dat Leven al vun Gott ten Hil oder Daud bestimmt sünd. Man dat is in de enkelde Karken maal mehr, maal minner en Saak van Belang.
In Dütschland gift dat de "Evangeelsch-reformeerte Kark – Synode van de reformeerte Karken in Bayern un Noordwest-Düütschland" un welke Freekarken, ten Bispeel de Altreformierte Kirche un de Bund evangelisch-reformierter Kirchen in der Bundesrepublik Deutschland. Mennig Lanneskarken in Düütschland hebben ok reformeerte un luthersche Gemeenten. De worden meest Unierte Karken nömt.
Wenn ok tüsken Luthersche un Reformeerte lüttje Unnerscheden bestahn, so hebben beid Karken en Karkengemeenskupp siet de Leuenberger Konkordie (Gemeenskupp van evangeelsche Karken in Europa). Wenn en Lutherscher Christ in en Oort wahnt, waar dat blot en refoormeerte Gemeente gift, denn hört he daarto. Un annersrum is dat nett so. So waard dat to'n Bispööl in Oostfreesland faken maakt, umdat daar in lüttje Dörpen meest blot en Kark, en luthersche of refomeerte, steiht.
In de Nedderlannen sünd de meesten protestansch Christen reformeert. Vördem sük dree protestansch Karken tosammensluten hebben, wassen de beid Gröttsten reformeerte Karken.
Christendom |
2730 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Pskow | Pskow | Pskow (Pleskau, Russ’sch Псков, poolsch Psków) - is ene Stadt in't westelke Russland mit 207.100 Inwahners (1996). De Hooftsehenswördigketen sün de Kreml un de Karken. In Pskow gifft dat elektrotechnisch un Maschinenbuindustrie.
Historie
Pskow is ene vun de öllste Städer in Russland. Se weer vun 1138 in de Republik Naugard, vun 1510 in't Fürstendoom Moskau, weer in de Hansetied en vun de belangriekste Handelsstäder in Russland. Vör de russ’sche Kunst weer Pskow in't Medeloller wichtig, ten Bispeel Architektur un Ikonenmalerie. Pskow is in de Niege Hanse.
Oort
Russland |
2731 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Twer | Twer | Twer (russ.: Тверь; vun 1931-1990 noh de rusch Staatsoberhaupt Kalinin) is en Stadt mit över 370.000 Inwahners in Noordwestrussland. Hie gehn de wichtigste Verkehrsverbinnen vun Moskau noh Sankt Petersborg. In Twer gifft dat Universitäten un dat Hotel Ossenbrügge. Ossenbrügge is de düütsche Partnerstadt vun Twer. Dat giftt hie welke Düütsche. Twer liggt an de Wolga. Twer is in de Niege Hanse. In Twer gifft dat ene Philharmonie, ene Pinakothek un de Reispalast vun Katharina de Grote. Dat Stadtzentrum is en Gesamtkunstwark ut de Klassizismus.
Hoge Scholen:
Staatliche Universität Twer
Staatliche Medizinakademie Twer
Staatliche Technische Universität Twer
Militäruniversität vun de Luftafwehr
Marschall G.-K.-Schukow-Militärakademie vun de Grenzschuultruppen
Russland
Oort |
2732 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Tichwin | Tichwin | Tichwin is ene Stadt mit circa 70 000 Inwahners in de Leningrader Oblast in Nordwestrussland, wat ok vandage de Nam Leningrad hett. Tichwin is in de Niege Hanse. In Tichwin gifft dat Maschinen-, Metall un Holtindustrie. Tichwin weer in't Medeloller en Besitt vun Naugard. Siet 1773 is Tichwin Stadt. Nikolai Rimski-Korsakow worr in Tichwin geboren. Vandage gifft dat en Rimski-Korsakoff-Museum in Tichwin.
In Sankt Petersborg gifft dat den Tichwin-Karkhoff. Do sün vele beröhmte Lü begraben:
Fjodor Dostojewski - (1821-1881)
Michail Glinka - (1804-1857)
Modest Mussorgski - (1839-1881)
Marius Petipa - (1818-1910)
Nikolai Rimski-Korsakow - (1844-1908)
Nikolai Rubinstein - (1835 - 1881)
Fjodor Ignatjewitsch Strawinski - (1843 - 1902)
Pjotr Iljitsch Tschaikowski - (1840-1893)
Russland
Oort |
2733 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Kingisepp | Kingisepp | Kingisepp (rusch Кингисепп) is ene Kreisstadt mit över 50.000 Inwahners in de Leningrader Oblast twischen Sankt Petersborg un Narwa. Kingisepp is 138 km södewestelk vun Sankt Petersborg. De Stroom Lug vun de Stadt geiht 40 km wieder in't Finnsch Haff. Kingisepp harr 1970 17 000 Inwahners. In'n Kreis um Kingisepp gifft dat dat Volk vun de Woten. In Kurganen in't Rebeet um Kingisepp worrn arabsche un anner Münten ut de 8. -10. Johrhunnert funnen.
Kingisepp worr 1384 as Borg Jam but. Kingisepp harr vun 1707 bet 1922 de Nam Jamburg. 1922 kreeg de Stadt na'n Vörsitter vun de kommunistisch Partei vun Estland de Naam Kingisepp. Bi Kingisepp weern inst Pälzerkolonien. Vör den eersten Weltkrieg weer nich veel minder denn de halve Bevölkerung om Jamburg Finnsch. Kingisepp worr 1784 Stadt. Kingisepp is in de Niege Hanse. In Kingisepp ward Wodka mokt. Kingisepp liggt an de Iesenbohn vun Tallinn noh
Sankt Petersborg. Nich wiet vun Kingisepp is dat Haff vun Narva. Narva is de nördöstelkste Stadt in Estland un hett en internatschonaal Hoben. Bi Kingisepp is en groten See.
Dat geev ok en Stadt mit den Naam Kingisepp, inst Arensburg, in Estland, man vundaag heet de wedder Kuresaare.
Oort
Russland |
2734 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Belosersk | Belosersk | Belosersk is ene Stadt mit 12.000, 1959 noch 13 800, Inwahners in Karelien, en Nördwestelke Deel vun Russland. De Stadt is an de Witte See, wat en Deel vun de Kanalsystem, wat de Wolga, de Ostsee un dat Witte Meer verbind't is. De Stadt hett en Hoben an de Witte See. Mit Ladoga, Naugard, Poltesk un Rostow is Belosersk ene vun de öllste Städer in Russland. 1360 warr de Stadt noh de Mongolentied nieg gründ't. Siet 1670 gifft dat hie ene Kathedrale, 1690 kehm de tweede. In Belosersk gifft dat Fisch- un Holtindustrie. Siet 2001 is Belosersk in de Niege Hanse.
Weblinks
Offizielle Website van de Stadt (russisch)
Russland
Oort
Stadt |
2735 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Iwangorod | Iwangorod | Iwangorod is ene Stadt in Ingermanland in Noordrussland. Se is an de westelke Grens to Estland. Op de annere Siet vun de Jrens, op de anner Siet vun de Stroom Narva gifft daut de Stadt Narva, wo de meeste Lüüd Russen sün, un wo de Hermannsburg liggt. In Iwangorod gifft dat uck ene Borg. Nich wiet vun Iwangorod sün de Steden Sankt Petersborg un Kingisepp.
Oort
Russland |
2737 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ruihen | Ruihen | Ruihen (Rüthen) is ene lütte Stadt in'n westfälschen Kreis Saust. Se liggt an'n Westfalenwanderweg vun Hattingen noh Altenbeken. Ruihen is de Stadt, ut de de ehemalsche CDU-MdB Jürgen Augustinowitz is. Ruihen weer in't Medeloller in't kurkölnisch Hartogdoom Westfalen. Ruihen is in de Niege Hanse.
To Ruihen höört Kollenhaordt, wat inst ene Stadt weer. Bi Ruihen liggt ok Beälke, wat inst ene Stadt weer, män vandage to de Stadt Waossen höört.
Weblenken
Websteed vun de Stadt (hoochdüütsch)
Noordrhien-Westfalen
Oort |
2738 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Weliki%20Ustjug | Weliki Ustjug | Weliki Ustjug (Великий Устюг, poolsch Wielki Ustjug) is ene Stadt in de Oblast Wologda in Nordwestrussland. an de Jug. Bi Hie vereent sik de Jug mit de Suchona ter Sewernaja Dwina. Weliki Ustjug warr in't Medeloller gründ't as hie in de Noberschaap Finnenstämme läwten. Weliki Ustjug is in de Niege Hanse. Weliki Ustjug is de Stadt, in de in de Folklore Ded Moros, de rusche Wintermann läwt. De nächste Flughoben is in Kotlas. Weliki Ustjug weer in't Medeloller en belangriek Hannelsdarp.
Oort
Russland |
2739 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Nederduitsch%20Hervormde%20Kerk | Nederduitsch Hervormde Kerk | De Nederduitsch Hervormde Kerk (NHK) is ene reformeerte Kark in Süüdafrika. De NHK gift dat siet 1804, as en lüttjer Tall vun Lü in de Nederduitse Gereformeerde Kerk ene nee Kark grün't hebben. 1853 warr se sülfständig. 1859 warr se de Staatskark in Transvaal. De NHK weer lang blots ene Kark för Boeren, män vandage sün ok veele vun de welke 100.000 in de NHK vun annere Herkumst.
Weblenken
Websteed vun de NHK (afrikaansch)
Reformeerte Kark in Süüdafrika |
2741 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Narva | Narva | Narva (poolsch Narwa) is ene vun de gröttsten Städer in Eestland. Narva is ene Hansestadt an de Fluss Narva.
Över 90 % vun de Lü in Narva sün Russen, män dat gifft ook de Verein der Deutschen in Narva. Hie gifft dat de Hermannsburg. Narva is dat Zentrum vun de russ’sche Minnerheit in Eestland un de villicht belangriekste Stadt vun de eestnisch Industrie. Narva is de Nordöstelkste Stadt in Eestland. Se hett ene Jrens mit Iwangorod, wat ene Stadt in Russland op de anner Siet vun de Fluss Narva is. Narva harr inst ene Börse. Narva höörte vun 1220 to Däänmark, wat de Borg but. Vun 1346 hörte Narva ten Düütsche Orden. Narva hörte latter to Sweden, män later weer hie de rusche Zar Peter de Grote as in wenig Städer för dat Stadtbill belangriek.
Kunsthistorisch belangriek is sünners dat Roothuus.
Oort
Eestland |
2742 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Garl%C3%A4 | Garlä | Garlä () is en lütte Hansestadt in den Oltmarkkreis Soltwedel. Garlä liggt twüschen Berlin un Hannober in’n Noorden vun Sassen-Anholt. De Stadt hett 23.628 Inwahner (Stand: 31. Dez. 2011) up en Rebeet vun 632,2 km². Se is nah Berlin un Hamborg nah de Flach de dartgröttste Stadt vun Düütschland, aber blots de Karnstadt vun Garlä wiest städtische Strukturen up, de övrigen 48 Oortsdeelen un de tallriek Wahnplätz liggen verstreet in'n ländlichen Ruum.
Vör de Stadt weer an’n 13. April 1945, 24 Stunnen vör dat Kommen vun de amerikaanschen Soldaten, en Massaker an mehr as 1000 KZ-Häftlingen. Dor hett man nu een Gedenkplatz maakt, de „Gedenkstätte Isenschnibbe“ heet.
Literatur
Herbert Becker: Gardelegen – Tausend Jahr einer Stadt. Sutton, Erfurt 2011, ISBN 978-3-86680-840-9.
Helmut Friedrich (Hrsg.): Gardelegen – Im Strom der Zeit. Stadtspegel Garlä
Helmut Friedrich (Hrsg.): Die alte Hansestadt Gardelegen. Stadtspegel Garlä, Garlä 2011.
Peter Flick: Gardelegen in alten Ansichten. Europäische Bibliothek, Zaltbommel 1997, ISBN 90-288-5293-X.
Weblinks
Offizielle Website vun de Hansestadt Garlä
Oort
Stadt
Oltmarkkreis Soltwedel
Hanse |
2743 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Lemge | Lemge | Lemge (haugdüütsch Lemgo) is ene Hansestadt in Lippe, wat en Deel vun Ostwestfalen-Lippe is. In Lemge wahnt um un bi 42.600 Inwahners (12.2005).Dat Roothus weer in de Hansetied dat Roothuus vun de grötste Stadt in Lippe. Lemge is för siene Hexenprozesse bekannt. Engelbert Kämpfer, de Begrünner vun de Japanologie weer ut Lemge. Lemge is ene Stadt mit Japanschunterricht. De Bunnskanzler Gerhard Schröder mek in Lemge siene Lehr. De Mehrheit vun de Börgers in uns Tiet höört tot de luthersch "Klass" vun de Lippisch Lannskark, de ene reformeert Mehrheit hett.
Oort
Noordrhien-Westfalen |
2744 | https://nds.wikipedia.org/wiki/F%C3%B6rsnau | Försnau | Försnau (hoochdüütsch Fürstenau) is ene lütte Stadt in de nördelke Deel vun den Landkreis Ossenbrügge in Neddersassen. Se harr 2004 9.819 Inwahners. Försnau liggt in de Samtgemeende Försnau.
De Stadt Försnau warr dat eerste Mol 1344 as „Vorstenowe“ genannt. Hier gifft dat ook ene Borg, de för de Bischop vun Ossenbrügge but warr.
1642 kreeg Försnau de Stadtrechte.
De 1. Juli 1972 warrn de Gemeenten Försnau, Hollenstede, Schwogstrup un Settrup ter Stadt Försnau verenigt.
Weblinks
Websteed vun de Stadt (hoochdüütsch)
Oort
Landkreis Ossenbrügge
Hanse |
2745 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Havelberg | Havelberg | Havelberg is en lütte Hansestadt in den Landkreis Stendal in de Prignitz an de Grenz tau de Olmark. In’t 10. Johrhunnert wörr hier dat Mischoonsbisdom gründt, wat dat nu nich mehr gifft, Havelberg liggt vundaag in’t Bisdom Meideborg. An’n 16. August 1170 is de Dom inwieht wurrn. Vundaag is Havelberg in’n Noorden vun Sassen-Anholt an de Havel.
Havelberg hett 6.567 Inwahner (Stand: 31. Dezember 2017) up en Flach van 149,12 km².
Oort
Landkreis Stendal
Hanse |
2746 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Wi%C3%A4rl | Wiärl | Wiärl is ene Stadt an den Hellweg in'n Kreis Saust. Se liggt twüschen dat Ruhrrebeet un't Sauerland in de Sauster Börde. Wiärl is in de Niege Hanse. Wiärl weer in de Hansetied en Deel vun't kurkölnisch Rebeet. Franz von Papen, de 1932 Riekskanzler weer, kehm ut Wiärl un Hedwig Dransfeld, de lang KFD-Vörsitterin weer, starv hie. In Wiärl is dat grötste Völkerkundemuseum in Westfalen. Wiärl hett ene Schol dat Werler Modell för Schöler ut Osteuropa.
De Stadt hett Inwahner 31.782 (31. Dez. 2009) up en Rebeet vun 76,35 km².
Noordrhien-Westfalen
Oort
Hanse |
2747 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Medebach | Medebach | Medebach is ene Hansestadt mit 8.294 Inwahners (Tahl vun’n 31. Dezember 2003) in’t Suerland in Noordrhien-Westfalen. Hessen is an de Grenz vun’t Rebeet vun de Stadt. Medebach weer in de Hansetied in’t kurkölnisch Hartogdom Westfalen un is nu in de Hoochsuerlandkreis.
Oort
Hoochsuerlandkreis |
2748 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Kyritz | Kyritz | Kyritz is ene lütte Stadt in Brannenborg (Landkreis Oostprignitz-Reppin) bi de Kyritzer Seenkette. De Stadt hett 10.000 Inwahners.
De Stadt hett ok de Nam Kyritz an der Knatter. De vele Watermölen an ene Becke sün de Grund dorvun.
En anner Stadt in Nordwestbrannenborg is Wittstock.
Kyritz is in de Niege Hanse.
Oort
Landkreis Oostprignitz-Reppin |
2749 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Pritzwalk | Pritzwalk | Pritzwalk is ene lütte Stadt in’n Landkreis Prignitz in Nordwestbrannenborg mit 13.000 Inwahners. Dat gifft ene Isenbohnverbindung noh Wittstock. Herbert Quandt, de inst de Bayerischen Motorenwerke harr, weer ut Pritzwalk. De Börgermeester is Wolfgang Brockmann vun de FDP. Pritzwalk is in de Niege Hanse. In Pritzwalk is ene Hallenkark ut de Gotik.
De Kreisstadt is Perleberg. En anner Stadt in’t Rebeet is Wittenberge.
Oort
Landkreis Prignitz |
2750 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Merseburg | Merseburg | Merseburg is en düütsche Stadt in’n Süden vun Sassen-Anholt bi Halle. De Stadt hett 34.190 Inwahners (Stand: 2006) up en Flach van 36,08 km².
De Lüüd in’t Rebeet Merseburg snackt siet’t Middelöller Hoochdüütsch. Merseburg hett siet’t Middelöller ok en Doom, män siet de Tied vun Martin Luther gifft dat hier keen Bischop mehr. Vör de Tied vun’t Drüdde Riek weern in den Bezirk Merseburg, de dat siet mehr denn 50 Jahr nich mehr gifft, extrem vele Nazi- un KPD-Stimmen. In Merseburg geev dat in de Tied vun de DDR bannig slecht Lucht, wiels dat hier Bruunkahlbargbo geev. Merseburg is in de Niege Hanse.
Weblenken
Oort
Sassen-Anholt |
2751 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Tangerm%C3%BCnn | Tangermünn | Tangermünn is en lütte Hansestadt in de Olmark in’n noorden Deel vun Sassen-Anholt, se liggt an de Ilv in den Landkreis Stendal.
De groot Tied vun Tangermünn was dat 14. Johrhunnert, as Karl IV. Kaiser was, Tangermünn was een besooners beleefd Plaats vun de Monarch. Dat Roothuus is ut dat 15. Johrhunnert un besünners antokieken sünd ok de Fachwarkhüser in dat historisch Zentrum. Eeen anner Siegenswürdigkeit is de Grete-Minde-Denkmal.
De Stadt is in de Niege Hanse.
In Tangermünn leven 9493 Inwahner (Stand: 31. Dez. 2007) up en Rebeet vun 22,01 km².
Oort
Landkreis Stendal |
2752 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Perlberg | Perlberg | Perlberg is ene lütte Hansestadt in de Prignitz in’t nordwestelke Brannenborg, de ook Kreisstadt vun den Landkreis Prignitz is. Dor leven 12.390 Inwahner (Stand: 30.09.2010) up en Flach vun 137,81 km².
De Stadt is an de Isenbohn vun Wittenberge noh Wittstock. Perlberg is siet 1239 Stadt, wat se noh’t Soltwedeler Recht warr. In’t 17. Johrhunnert sunk de Tahl vun de Inwahners op minder denn 10 % vun de Minschen vör’n Krieg. De westdüütschen Partnerstäder vun Perlberg sün Kaarst, Pinnbarg un Norderstedt.
Oort
Landkreis Prignitz |
2754 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Demmin | Demmin | Demmin is en lütte Hansestadt in Vörpommern, wat en Deel vun dat düütsche Land Mekelnborg-Vörpommern is. Demmin weer bet 2011 de Kreisstadt vun’n Landkreis Demmin un liggt siet 2011 in’n Landkreis Mekelbörgsche Seenplatt.
Geografie
Demmin liggt Münn vun de Trebel un an de Tollense in de Peene, jüst in den Noordoosten vun Mekelnborg-Vörpommern. En Stadt bi Demmin is de Reuterstadt Stemhagen.
De Naam
De Naam Demmin keem vun’t slaavsche Woort timänie, wat morastig Rebeet heet.
Historie
Demmin kreeg twüschen 1236 un 1249 lübsch Recht.
Oort
Landkreis Mekelbörgsche Seenplatt
Hanse |
2762 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Meppen | Meppen | Meppen oder ok Möppen is en düütsche Stadt in Neddersassen un liggt an't Eems. Meppen is de Kreisstadt vun den Landkreis Emsland. Meppen weer Liddmaat vun de Hanse is in de Niege Hanse. Dat gifft hie de Wehrtechnische Dienststelle vun de Bundswehr. De Iesenbohn vun Mönster noh Emden geiht över Meppen.
Ludwig Windthorst, een vun de Grünner vun de Düütsche Zentrumspartei, harr sien Wahlkreis in Meppen.
Politik
Stadtraat
Städerfründskuppen
Ostrolenka (Polen)
Söhns un Döchter vun de Stadt
Alwin Schockemöhle (* 1937), Springrieder
Oort
Stadt
Hanse
Landkreis Emsland |
2763 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Turku | Turku | Turku [] (sweedsch Åbo) is de fievtgröttste Stadt in Finnland. Dor leven 187.604 Inwahner (Stand: 2016) up en Flach vun 306,41 km². Turku is de Hööftstadt vun de Provinz Turku-Pori in'n Süüdwesten vun Finnland un de öllste finnsche Stadt. De Doom vun Turku is de öllste Kark in Finnland.
Turku is en Universitäts- un Havenstadt un Seet vun en lutherschen Bischop.
De Stadt weer bet in't 19. Johrhunnert de wichtigste Stadt in Finnland. Vundag gifft dat dor en Steernwacht un Schippbu. Turku is de enzige finnsche Stadt in de Niege Hanse.
Nah de Stadt is ok de Asteroid Turku nömmt wurrn. In dat Johr 2001 weer Turku Europääsch Kulturhööftstadt.
Söhns un Döchter vun de Stadt
Johan Gadolin (1760-1852) finnisch Chemiker
Literatur
Philip Ward: Finnish cities: Travels in Helsinki, Turku, Tampere and Lapland (= Oleander travel books). Oleander Press, Cambridge, England / New York, N. Y., USA 1987, ISBN 0-906672-98-8.
Weblinks
www.turku.fi – offizielle Internetpräsenz (finnisch, sweedsch, engelsch)
Informationen. In: www.turkutouring.fi (finnisch, düütsch, engelsch u. a.)
Die Schären. In: www.saaristo.org (finnisch)
Informatschonen to de Europääsch Kulturhööftstadt Turku 2011. In: www.turku2011.fi (finnisch, sweedsch, engelsch)
Oort
Stadt
Finnland
Oort mit Seehaven |
2764 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Stendal | Stendal | Stendal is de Kreisstadt von’n Landkreis Stendal in Sassen-Anholt. Se is ene vun de gröttsten Städer in de Olmark. De Hansestadt Stendal liggt an de Uchte. Dor gifft dat vele Buwarken ut de Gotik, to’n Bispeel Karken un dat Roothuus. Stendal is de Stadt, ut de Johann Joachim Winckelmann, de Begrünner vun de Archäologie keem. Dat St. Katharinenklooster is vundaag dat Olmärkisch Museum. In Stendal gifft dat ok dat Theater vun de Olmark Stendal. De Schrieversche Irina Korschunow wörr hier boren. Stendal hett siet 1859 ene Iesenbahnverbindung na Meideborg.
Oort
Landkreis Stendal |
2765 | https://nds.wikipedia.org/wiki/P%C3%A4rnu | Pärnu | Pärnu (dt. Pernau) is ene Hobenstadt mit um un bi 45.000 Inwahners in Eestland.
Pärnu is dat wichtigste Seebad in Eestland. In’t Stadtzentrum gifft dat de Elisabethkark, de Katharinenkark, de Rode Toorn, de Villa Amende un dat Tallinner Door. De Stadt hett en groten Yachthoben. Hier gifft dat dat David-Oistrach-Festival.
De Stadt is 1241 vun’n Düütschen Orden grünnt wurrn. Pärnu is Liddmaat vun de Hanse ween (as iesfree Hoben bannig wichtig in Livland). Siet de Livlannschen Krieg höör de Stadt to Sweden, noh den Noordschen Krieg keem se to’t Russ’sch Riek. De Universität Derpt weer hier vun 1699 bet 1710 un hett hier hüdigendags en Kolleg.
Oort
Eestland |
2766 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Viljandi | Viljandi | Viljandi (haugdüütsch: Fellin) is ene Hansestadt in Eestland. Viljandi is de Hööftstadt vun'n Kreis Viljandi in'n Södossen vun Eestland, in'n eestensch Deel vun Livland.
Siet dat 13. Johrhunnert hörte de Stadt to de Krüüzrüters. 1224 begunn de Bu vun de Ordensborg, de ene Tied de grötste in't Baltikum gäld. 1238 kreeg Viljandi de Stadtrechten vun'n Ordensmeester Wilhelm von Schurborcht. Anfang vun't 14. Johrhunnert worr Viljandi Leed vun de Hanse. Vijandi weer ene Tied lang poolsch. In't 19. Johrhunnert weer se ene vun de för den eestensch Nationalismus wichtigste Steder. In Viljandi is de Juli dat Volksmusikfestival.
Vandage is hie de Verein der Deutschen in Viljandi.
Weblenken
Oort
Eestland |
2767 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Goldingen | Goldingen | Goldingen (lettsch Kuldīga) is ene Stadt mit 11768 Inwahners (2016) in’t södwestelk Lettland. De Stadt is de Hööftstadt vun’n Kreis Kuldiga.
Kuldīga worr dat eerste Mol 1242 genannt. De Stadt keem 1368 in de Hanse. Vun 1596 bet 1636 weer Kuldīga de Hööftstadt vun’t Hartogdom Kurland vun de Düütsche Orden.
Een vun de grötste Waterfälle in Europa is hier.
Oort
Lettland |
2768 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Limbazi | Limbazi | Limbaži (Lemsal) is ene Hansestadt nördöstelk vun Riga mit 7805 Inwahners (2016). De Stadt om ene Bischopsborg kreeg al in't Medeloller de lübsch Stadtrechten. Se weer in't Rebeet vun de Düütsche Orden. So is Limbaži ene vun de öllsten Städer in Livland. Limbaži is so nördelk as Visby in Sweden un Aberdeen in Schottland.
Limbaži is twüschen de Stadt Wolmar un't Meer.
Oort
Lettland
Stadt
Hanse |
2769 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Cesis | Cesis | Cesis (inst Wenden) is ene lütte Stadt an de Aa in Livland in Lettland mit 2818 Inwahners (Stand 2016). In't Medeloller weer hie ene Borg vun de Livländer Orden, wo de Landmeester för Livland weer. Cesis worr noh lübsch Recht Stadt.
Cesis weer an de Hansestrat vun Riga noh Tartu.
Siet 1889 gifft dat hie ene Isenbohn.
In de St. Johanniskark, de gröttste Kark in Livland is to't Bispeel Wolter von Plettenberg begraven. Cesis is as ook de Städer Valmiera, Limbazi un Straupe dicht bi in de Niege Hanse. Disse Städer weern inst in de Hanse. Cesis is vandage ene Kreisstadt.
Oort
Lettland |
2770 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Valmiera | Valmiera | Valmiera, inst Wolmar, is ene Hansestadt in de Nörden vun Lettland, in Livland, bi Estland. Se liggt an de Fluss Gauja bi de Gauja-Natschoonalpark.
Die Stadt kreeg dat lübsch Stadtrecht in't 14. Johrhunnert un weer denn ene belangrieke Hansestadt.
Valmiera harr de Düütsche Orden un anner Länner as Herren. Vun de ole Stadt is blots de Simeonskark bliwen.
Vandage gifft dat hie dat Deutsche Haus Luca.
Oort
Lettland |
2771 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Straupe | Straupe | Straupe, inst Roop is ene lütte Hansestadt in Livland in Lettland. Straupe weer in’t Middelöller in’t Rebeet vun de Düütsche Orden.
As ok de Städer Limbaži, Cesis un Valmiera in 50 km Radius is de Stadt in de Niege Hanse. 484 Inwahners (2015).
Oort
Lettland |
2772 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Nyk%C3%B6ping | Nyköping | Nyköping is ene Stadt in de swedsch Landschap Södermanland.
Nyköping liggt mier denn ene Autostund södelk vun Stockholm.
In de Stadt läwen 31.000 Inwahners, de gesamte Gemeente hett 49.000 Inwahners.
In de Warken vun Saab-Ana wehrn Autos makt.
In Nyköping liggt de internatschoonale Flughoben Skavsta (ook: Stockholm-Skavsta). Dat is en alternativ Flughoben. Nyköping is in de Niege Hanse.
Oort
Sweden |
2773 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Skan%C3%B6r%20med%20Falsterbo | Skanör med Falsterbo | Skanör med Falsterbo is en vun de södelkste Öört in Sweden. Skanör med Falsterbo is en lütte Deel mit 7000 Inwahners vun de rieke Gemeente Vellinge bi Malmö in Schonen in Sweden. Skanör weer in de Hansetied för de Vörarbeedung vun Soltherringe belangriek. De swedsche Architekt Alfred Grenander weer in Skanör. Skanör med Falsterbo is in de Niege Hanse.
En Deel vun de Oort is Falsterboev.
Sweden
Oort |
2774 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Werben | Werben | Werben is en lütte Hansestadt in de Verwaltungsgemeinschaft Arneburg-Krusemark in den Landkreis Stendal in de Olmark in Sassen-Anholt. De Stadt wörr 1005 dat eerste Maal nöömt, weer wiels se an de Ilv liggt, för den Hannel un’t Handwark belangriek.
In den Dörtigjohrigen Krieg weer Werben vun sweedsche Soldaten besett.
Dat gifft ene Fähr na Havelberg. In Werben leevt 900 Inwahners.
De PLZ is 39615 un dat Auto-Kennteken SDL.
Weblenks
Siete mit Lage vun de Stadt
Oort
Landkreis Stendal
Hanse |
2775 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Telligte | Telligte | Telligte (hoochdüütsch Telgte) is ene lüttje Stadt an de Eems in’t Mönsterland in Noordrhien-Westfalen. Dor leevt up 90,6 km² üm un bi 19.528 Inwahners. Telligte liggt 15 km in’n Oosten vun Mönster. De Stadtrechten hett Telligte al 1238 kregen. En Deel vun Telligte is Wesbiärm. Ostbiärm is en Darp, wat ene egen Gemeente is. De Bischop vun Mönster harr in’t 16. Johrhunnert korte Tied siene Residenz in Telligte. Bekannt is de Stadt vunwegen dat röömsch-kathoolsche Hilligdom vun Maria. Dat gifft ene Marienwallfahrt vun Ossenbrügge noh Telligte. Günter Grass hett dat Book „Das Treffen von Telgte“ schreven. Dor geiht dat üm Schrievers ut de Tiet vun den dörtigjöhrigen Krieg, as Andreas Gryphius, Paul Gerhardt un annere, de to en Drepen in düsse Stadt tohopen kaamt.
Telligte is in de Niege Hanse.
Noordrhien-Westfalen
Oort |
2776 | https://nds.wikipedia.org/wiki/%C3%9Csseler | Üsseler | Üsseler is ene lütte Stadt mit 16.000 Inwahners in’n Süden vun Neddersassen. Se liggt in’n Landkreis Nuurten twüschen Göttingen un Lippe noh bi de Barglanschap Solling un Hessen. Üsseler hett en historisch Stadtzentrum mit en Roothuus ut de 17. Johrhunnert un Fackwarkhüüs. Üsseler is in de Niege Hanse. Üsseler weer in’t Middelöller in’t Hartogdom Brunswiek. De Stadt un de ehemaalsche Borg warrn in dat 13. Johrhunnert but.
In Üsseler is de evangelsch-luthersche Johanneskark ut’t 13. Johrhunnert. In de Kark sün enige Kunstwarken.
Oort
Landkreis Nuurten |
2782 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Reynke%20de%20Vos | Reynke de Vos | Reynke de Voss is de Hööftfigur vun en Reeg vun Fabeln ut'n Medeloller.
In de Fabeln geiht dat üm de Voss Reynke, de vun Leuw Keunig Nobel inbestellt ward, vun wegen dat de Wulf Isengrim eem verscheeden Vergahn vörholt, de Wulf lett verscheeden Beester vörpetten, üm de Vergahn vörtodregen. De Vos bewiest dorbi obers jümmer weer, dat sien Slauheet Stärk överdrapt.
De Fabel mookt jümmer weer Anspeelen op de Adel un de Karkenlü, so dat se as en Satire op de ole Sellschapsornen vun't Medeloller anseihn werrn kann.
En vun de eersten Varianten is de olfranzeusch Roman de Renart vun Pierre de Saint-Cloud, de twüschen 1175 un 1250 entstanden is. Een plattdüütsch Variatschon werr 1498 in Lübeck schreven. Op dit Book stütt sik ok dat Versepos vun Johann Wolfgang von Goethe vun 1794 un een Prosastück vun Johann Christoph Gottsched.
Literatur |
2783 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Fabel | Fabel | De Begreep Fabel (vun latiensch: fabula Vertellen, Sage) meent en in Versen oder Prosa verfaat Vertelln mit belehrende Afsicht, in de Deerter, Planten oder anner Fabelwesen minschliche Egenschapen hebben. De Dramatik vun de Fabelhanneln teelt op en belehrende Slusspointe, en Moral, hen.
As Schöpper vun de europäschen Fabeln gellt Äsop, den sin Wark över Phaedrus, Babrios un Avianus Ingang in dat medelollerlich Europa funn. Fabelliteratur etableerte sik vör allen in de Tied vun'n Humanismus.
Ok in Indien geev dat Fabeln (Pancatantra).
Wichtige Fabeldichter sünd Hans Sachs, Jean de La Fontaine, Jean-Pierre Claris de Florian, Christian Fürchtegott Gellert oder Magnus G. Lichtwer ween. Gotthold Ephraim Lessing billt den Afsluss vun de klassische düütsche Fabeltraditschon. In Russland weer Iwan Krylow een vun de wichtigsten Fabeldichter.
Fabelnamen
In de Deerfabeln hebbt de Fabeldeern all en charakteristisch Fabelnaam.
Fabelnamen in de germansche Fabeltraditschon
Aadboor - Stork
Adelheid - Goos
Äugler - Kniepen
Bellyn - Widder
Bokert - Bever
Boldewyn - Esel
Bruun - Boor
Ermelyn - Vosssch
Gieremund - Wulfsch
Grimbart - Grevel
Henning - Hahn
Hinze - Kater
Isegrim - Wulf
Hinze - Kater
Kratzefuß? - Hohn
Lamp - Haas
Lütke - Kraan
Lynx - Luks
Markart - Häher
Martin - Aap
Merkenau - Kreih
Murner - Katt
Nobel - Leuw
Petz - Boor
Pflückebeutel? - Raav
Reynke - Voss
Tybbke - Aant
Wackerlos - Hund
Literatur |
2784 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Plattd%C3%BC%C3%BCtsche%20Schrieveree | Plattdüütsche Schrieveree | De Begreep plattdüütsche Schrieveree meent de helen schreven Warken in plattdüütsche Spraak.
Ooldsassisch
De eersten Warken, de överlevert sünd, sünd ut de sassische Tied. De mehrst Texten ut disse Tied kemen vun de Missionaren, de de Sassen to dat Christendom bekehren wullen. Dat sünd to’n Bispeel de Heliand, de üm 830 schreven worrn is, un de Genesis, vun de aver blots Delen nableven sünd. Ok dat Sassische Dööplöffnis harr mit de Mession bi de Sassen to doon. Dat fallt bi de ooldsassische Schrieveree op, dat de Texten faken vun Lüüd schreven sünd, de sülvst kene Sassen weren, denn dat weren ja vör allen de Franken, de de Texten schreven hebbt, de Sassen to bekehren. Dat gifft mit dat Wessobrunner Schöpfungsgedicht un dat Hildebrandsleed to’n Bispeel twee Texten, de in een afsünnerlich Mengsel ut Ooldsassisch un Ooldbairisch schreven sünd. Aver na disse Phaas vun de Mission is de plattdüütsche Schrieveree to Enn dat 9. Johrhunnert wedder inslapen.
Middelsassisch
Eerst mit dat 13. Johrhunnert is dat mit de plattdüütsche Schrieveree wedder mehr worrn. Sünnerlich dör den Influss vun de Hanse weer dat late Middelöller de Hoochtied vun dat Plattdüütsche un dormit ok vun de plattdüütsche Schrieveree. Middelnedderdüütsch weer de Spraak vun Hannel, vun dat Recht un vun de Diplomatie. Un dat nich blot in Plattdüütschland sülvst, man ok in dat kumplette Rebeet, in dat de Hanse togang weer, weer Plattdüütsch faken de Spraak för Saken, de na annere Länner gahn schullen, vun de Nedderlannen un England bet na Eestland un Russland un ok in Skandinavien.
Optakt för disse middlere Periood weer de Sassenspegel vun Eike vun Repgow (1224 bet 1231). Veel Prosa weer in disse Tied schreven, so as Rechtsböker un Chroniken, to'n Bispeel Eike vun Repgow sien Sassenspegel un de Sassische Weltchronik vun Hermen Bote an dat Enn vun dat 15. Johrhunnert. Dat geev ok vele Böker, in de vun historsche Saken vertellt warrt, as över Störtebeker; ok dat Möhlenleed höört dorto. Epik weer mit de höfisch Romanen ok dorbi, so as Flos unde Blankeflos (üm 1350), Valentin und Namenlos oder De Deif van Brugghe (beide üm 1450). De 1498 in Lübeck schreven Reynke de Vos weer en Satier op de Sellschapsornen vun dat Middelöller. Wiedere wichtige Böker weren dat Boek von veleme Rade (1490 bet 1493), de Köker (1520) un De Schichtbok (1510 bet 1513), de all vun Hermen Bote sünd. En wichtig Schauspeel is dat Redentinsche Oosterspeel wesen, in dat de Figurn vun dat stedisch Leven op de Figuren vun Oostern överdregen sünd.
Neeplattdüütsch
Plattdüütsch in Düütschland
Vun dat 17. Johrhunnert af an weer dat Plattdüütsche na den Neddergang vun de Hanse stark ünner hoochdüütschen Druck un de Lüüd in de Steder spreken jümmer mehr ok hoochdüütsch. In Plattdüütsch weer mehrst blots noch Riemels in Dialekt schreven. En Wark ut dat 18. Johrhunnert weer de Vierländer Idyllen vun Johann Hinrich Voß (1777/1778). Ut dat 19. Johrhunnert is dat Book Quickborn. Volksleben in plattdeutschen Gedichten dithmarscher Mundart vun Klaus Groth (1852). Dorna warrt mehrst vun de plattdüütschen Autoren Romanen schreven. Wichtig weren dorbi Fritz Reuter, John Brinckman, Gorch Fock, Johann Hinnerk Fehrs, Georg Droste, Rudolf Kinau, Augustin Wibbelt un Wilhelmine Siefkes. Fritz Stavenhagen un Hermann Boßdorf schreven Dramen. Lyrik möken Greta Schoon, Erna Taege-Röhnisch, Norbert Johannimloh, Waltrud Bruhn un Renate Molle. Ok Höörspelen hebbt se op Plattdüütsch maakt, ünner annern Hinnerk Kruus, Heinrich Schmidt-Barrien, Johann D. Bellmann, Wolfgang Sieg un Ursel Meyer-Wolf.
Plattdüütsch in de Nedderlannen
To de öllsten Warken op Nedersaksisch (Plattdüütsch uut de Nedderlannen) höört twee Komödien uut de Provinz Oaveriessel: De Historie van Lukevent of 't Samenspraeck van Knubbe, Stortentuen un Lukevent un Een Overijsselsche Vrijagie van Lubbert Boukslach unde Smudde-Mulen Swenne (in dat Book Den Westfaelschen Speel-Thuyn, 1661 rutkamen in Amsterdam). Eerst um de drüdde un veerte Dekade vun ´t 19. Jahrhunnert kreeg de plattdüütsche Schrieveree in de Nedderlannen wat mehr Opswung.
En (lütte) literarische Nedersaksische Szeen geff dat vundaag in de Provinzen Grunneng, Drenthe un Freesland (de Stellingwarver Romanschriever Johan Veenstra). In de Provinzen Oaveriessel un Gelderland is wol Schrieveree up Platt, mann geff dat keen strukturelle Heruutgevers vun Nedersaksische Literatur. In Grunneng is de Stichting t Grunneger Bouk en wichtige Heruutgever vun Literatur up Platt. In Drenthe spöölt Het Drentse Boek, de Bokenofdelen vun 't Huus van de Taol, ne Slötelrolle.
Wieder geff dat siet 1979 för Schrieveree up Drèents dat literarische Tiedschrift Roet. In Grunneng gaav dat vun 1982 bet 2015 Krödde. Disse Tiedschriften sünd en Bispöl west för Diesel, "dat oostfreeske Bladdje", in Oostfreesland. Diesel keem uut vun 1992 bet 2018. Upstünds geff dat för literarische Schrieveree up Grunnegs siet 2016 dat Webschrift Oader.
To de wichtigen Schrievers in’n 20. un 21. Jaarhunnert höört:
föör Grunneng: Jan Boer, Sien Jensema, Simon van Wattum, Saul van Messel, Gerrit Wassing, Kees Visser, Tonko Ufkes, Jan Glas (Freudenthal-Pries 2006), Aly Freije (Freudenthal-Pries 2008)
föör Drenthe: Hans Heyting, Roel Reijntjes, Gerard Nijenhuis, Martin Koster, Marga Kool, Gerard Stout, Jan Veenstra, Anne Doornbos, Marga Zwiggelaar
föör Stellingwarf: Hendrik Johannes Bergveld, Hendrik Vondeling, Oene Bult, Lodewijk Hooghiemstra, Johan Veenstra, Benny Holtrop
föör Sallaand: Johanna van Buren, Herman Korteling, Broos Seemann, Gerard Werkman, Klaas Würsten, Riek van der Wulp-Heutink
föör Twente: Gerard Vloedbeld, Johan Gigengack, Willem Wilmink, Gerrit Klaassen, Frank Löwik, Goaitsen van der Vliet, Theo Vossebeld
föör ’n Achterhook: Gerrit Jan Meinen, Gerrit Odink, Henk Krosenbrink (Freudenthal-Pries 2001), Riek Beskers, Henk Lettink, Sebastiaan Roes
föör de Veluwe: Hermen Bomhof, Bertus van den Bremen, Aaltje van den Bremen-Van Vemde, Alie Th. Groenhuizen, Henk Dijkslag, Arie Hofstede
Plautdietsch
To de wichtigsten Schrievers op Plautdietsch höört Arnolt Ditj un Ruben Ap. Mit de plautdietsche Schrieveree hett dat eerst temlich latt anfungen, n dat 20. Johrhunnert.
Weblenken
Websteed vun de Plattdüütsche Bio- un Bibliografie (hoochdüütsch)
Literatur
Plattdüütsch |
2786 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Callao | Callao | De peruansche Hobenstadt Callao hett 830.728 Inwahners (Stand 1. Januar 2004) op en Fläck vun 146,98 km². De Inwahners nennt sick sülvs „Chalacos“.
Callao billt mit Lima en urban Eenheet, is obers politsch en separate Region vun Peru.
Weertschap
In de Stadt ward ünner annern petrocheemsche Produkten, Düngermiddel, Textilien un Ledderwaren produzeert.
De Hoben vun Callao is en vun de wichtigsten Fischeree- un Hannelshobens vun Södamerika un mookt 75 % vun de Im- un Exporten vun Peru ut. He besitt utdehnte Köölhuus-Kapazitäten un en Reeg Dröögdocks.
Wichtigste Exportgöder vun de Haven sünd Eerdöl, Kopper, Iesen, Sülver, Zink, Blie, Buumwull, Zucker un Kaffee.
Geographie
Vör de Küst liggt en poor Inseln, La Isla San Lorenzo, Isla El Frontón, de Islas Cavinzas un de Islas Palomino, wo en grotte Seeleuwen- un Seevagelkolonie in en nohbi intakten Ökosystem levt.
Historie
Callao weer 1537 vun Francisco Pizarro an de Callao-Bucht grünnt un weer gau de wichtigste Hoben för den spanschen Hannel an'n Pazifik. In de Tied vun dat Vizekeunigtum werrn veele Göter ut de Rebeeten vun Peru, Bolivien un Argentinien mit Mulis över de Anden un över den Hoben vun Callao no Panama bracht, wo se över Land an den Atlantik transporteert un wieder no Spanien bracht worden.
In't 16. Johrhunnert weer de Hoben Utgang vun en poor spaansche Expeditionen in den Pazifikruum, obers ok mierfack vun ünnerscheedlich ingelsche un nederlannsche Piraten angrepen, ünner annern Francis Drake, Tom Cavendish, Jorg Spitberg un Jacob Clerk. An'n 28. Oktober 1746 weer de Stadt dör en swor Eerbeben un een Tsunami zerstört un üm 5000 Minschen bleven dood, eentig 200 Inwahners kemen mit'n Leven dorvun.
De Vizekeunig José Manso de Velasco lett de Stadt weeropbuen un en Feste (Castello de Real Felipe) buen, de an de Küst överhalv vun de Hoben to'n Schutz vun de Stadt steiht.
To de Tied vun de södamerikansch Befriensorlog tegen Spanien werr Callao stark ümkämpt. 1823 lannt Simón Bolívar in Callao un dree Johr laater in't Jahr 1826, as Peru ar en unafä¤ngig Land weer, verseukt de Spanier eer freuhere Kolonie weer an sik to rieten un de Hobenstadt antogriepen. Dat weer obers ahn Spood.
1851 weer de eerst Isenbohnstreck vun Södamerika twüschen Callao un Lima but.
An'n 24. Mai 1940 weer de Stadt weer vun en swor Eerbeben bedropen.
An'n 28. April 1947 weer Thor Heyerdahl vun Callao ut to sien eerste Expedition mit de Kon-Tiki startet.
An de Küst liggt dat Colegio Militar Leoncio Prado, de peruansche Militär-Hoogschool, de ok en wichtig Rull in de Roman La Ciudad y los Perros (1962) vun den peruanschen Schriever Mario Vargas Llosa speelt.
Hüüt is in Callao en Militärgefängnis, in den ünner annern de Föhrer vun de Rebellengrupp Sendero Luminoso Abimael Guzmán un de wegen Korruptschoon veroordeelte freuhere Baas vun'n Sekerheetsdeenst ünner Präsident Alberto Fujimori Vladimiro Montesino inhafteert sünd.
1966 ward de Natschoonale Technische Universität in Callao grünnt.
Oort
Peru |
2787 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Lima | Lima | Lima is de Hööftstadt vun Peru un vun de Region Lima Metropolitana. Se is de gröttste Stadt vun’t Land un liggt an de Pazifikküst. Lima is Wertschaps- un Kulturzentrum vun Peru mit Universitäten, Hoochschoolen, Theaters, Museen un Gallerien. De Stadt Callao liggt blangen bi Lima un is mit de Stadt tosammen wuchsen.
Historie
Lima weer an’n 18. Januar 1535 vun den spanschen Konquistador Francisco Pizarro ünner de Naam „Ciudad de los Reyes“ (Stadt vun de Keunige) grünnt.
He but Lima to en vun de wichtigsten spanschen Stüttpunkten in Södamerika ut.
1551 werr de „Universidad Mayor de San Marcos“ as eerste Universität in Södamerika dör Benediktinermönchen grünnt.
An’n 28. Oktober 1746 bleven dör en Eerdbeven 600.000 Minschen in un üm Lima dood.
Vun 1881 bet 1883 werr Lima dör chilensche Truppen besett.
In’n April 1997 ennt en 126-dage duernde Börgnaam in de Residenz vun de japansche Botschaper mit de Sturm dör Regeerntruppen. En Börg hett en Hartinfarkt, twee Soldaten un 14 Rebellen bleven dood.
Flach un Inwahners
All Angaven sünd vun’n Stand vun 1. Januar 2004.
Stadt Lima (Ciudad Lima)
Flach: 825,88 km²
Inwahners: 6.621.350
Inwahnerdicht: 8017,33 Inwahners/km²
Ciudad Lima is de eegentlich Stadt ahn de Vöroortgördel. Se ümfaat 31 Stadtdistrikten (Distritos).
Region Lima Metropolitana
Flach: 2.672,28 km²
Inwahners: 7.091.677
Inwahnerdicht: 2.653,79 Inwahner/km²
To Lima Metropolitana heuren ok de twölv Distrikten (Distritos), de de Stadt Lima ümgeven, allens tosammen 43.
Gran Lima
Flach: 2.819,26 km²
Inwahners: 7.922.405
Inwahnerdicht: 2.810,10 Inwahner/km²
As Gran Lima ward de Agglomeration, oder ok Metropolregion Lima betekent. Dorbi hannelt sik dat üm de 43 Distrikten (Distritos) de to de Region Lima Metropolitana heurt un de 6 Distrikten (Distritos) vun de Region Callao.
Verwaltensindeelen
De 31 Distrikten (Distritos) vun de Stadt Lima:
Ate
Barranco
Breña
Cercado de Lima
Chorillos
Comas
El Agustino
Independencia
Jesús María
La Molina
La Victoria
Lince
Los Olivos
Magdalena del Mar
Miraflores
Pueblo Libre
Puente Piedra
Rimac
San Borja
San Isidro
San Juan de Lurigancho
San Juan de Miraflores
San Luis
San Martin de Porres
San Miguel
Santa Anita
Santa Rosa
Santiago de Surco
Surquillo
Villa El Salvador
Villa María del Triunfo
De twölv Lima ümgevenden Distrikten (Distritos):
Ancon
Carabayllo
Chaclacayo
Cieneguilla
Lurigancho
Lurin
Pachacamac
Pucusana
Punta Hermosa
Punta Negra
San Bartolo
Santa Maria del Mar
Seihnswürdigkeeten
De Olstadt vun Lima mit eer Straten, de as en Scachbrett anleggt sünd, steiht siet 1991 ünner de Schutz vun de UNESCO un heurt dormit to dat Weltkulturarv vun de Minschheet.
An de „Plaza de Armas“ steiht dat Raathuus, de Regeernpalast ut dat Johr 1938, de Kathedral vun 1755 un dat erzbischopliche Palais. Dat lohnt sik ok de Palasten ut de Kolonialtied antokieken, dat Museum vun de Inkakultur un dat Goldmuseum (museo d'oro).
Wertschap un Verkehr
De Stadt is Industriezentrum vun Peru mit Eerölraffinerien, Licht-, Textil-, Leder-, Fahrtüüch-, Levensmiddel- un chemscher Industrie un ok en wichtigen Straten- un Iesenbohnknütt.
De internatschonale Flughoben vun Lima heet „Jorge Chavez International Airport“.
Biller
Oort
Peru
Hööftstadt
Stadt |
2791 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Osterburg | Osterburg | Osterborg () is en lütte Hansestadt in den Landkreis Stendal in de Olmark in noorden Sassen-Anholt. Osterborg is siet 1208 ene Stadt. Vun’t 13. Johrhunnert weer de Stadt in Brannenborg. In den Dörtigjohrigen Krieg wörr de Stadt verwüüst.
Oort
Landkreis Stendal |
2792 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hasel%C3%BCnne | Haselünne | Haselünne oder ok Lünne is de öllste Stadt in’t Emsland in Neddersassen. Haselünne weer in’t Medeloller en Hoff vun’t Klooster Corvey in Höxter. Haselünne is an de Hase un hett 13.141 (Stand: 31. Dez. 2020) Inwahners up en Rebeet vun 159,43 km². Haselünne weer lang in’t Fürstbisdom Mönster. In Haselünne sün Omnibusse vun de Emsländische Iesenbahngesellschaft, de Verbindungen noh annere Gemeenten in’t Emsland sün.
Weblinks
Offizielle Siet vun de Stadt Haselünne
Hüüsverteeken vun de Stadt Haselünne
Oort
Stadt
Landkreis Emsland
Hanse |
2793 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Lippstadt | Lippstadt | Lippstadt is ene Hansestadt in’n Kreis Saust in Medelwestfalen an de Lippe. De Daagblatt is de Patriot. In de late Hansetied weer Lippstadt luthersch, wat vandage ganz anners is. En Deel vun Lippstadt is Lipperode, wat bet 1947 in’t Land Lippe weer. De Hella KGaA Hueck & Co. is hie. Hie gifft dat en Isenbohn vun Patterbuorn noh Düsseldörp. In Eickelborn is de Klinik für Psychiatrie un dat Westfälische Zentrum für Forensische Psychiatrie. Lippstadt is de Stadt ut de de rechtskatholsche schwarze Brief is.
Anton Praetorius, Martin Niemöller, Karl-Heinz Rummenigge, Michael Rummenigge un Udo Ulfkotte sünd ut Lippstadt.
Oort
Noordrhien-Westfalen |
2794 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ibig | Ibig | Bad Ibig (hoochdüütsch Iburg) is ene lütte Stadt in’n Landkreis Ossenbrügge in’t westelk Neddersassen an de Grens to Noordrhien-Westfalen.
Bet 1932 weer de Stadt in de egen Landkreis, män is vandage in de Landkreis Ossenbrügge. In de Tied vun’t röömsche Riek vun de düütsche Natschoon weer de Stadt in’t Fürstbisdom Ossenbrügge un weer vun 1100 de Oort, wo de Bischöpe läwten. Denn in Hannober, wat vun 1866 en Deel vun Preußen weer. Vun 1254 un siet 1959 is Ibig ene Stadt. Siet 1967 heet de Stadt Bad Ibig.
Oort
Landkreis Ossenbrügge
Hanse |
2797 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Melle | Melle | Melle is mit eben över 46.000 Inwahner (Stand:31.12.2013) de gröttste Stadt in' Landkreis Ossenbrügge un liggt in Neddersassen, etwa in de Midden vun Ossenbrügge (25 km westlich), Herford (25 km östlich) un Builefeld (25 km südlich), tüschen dat Wiehengebirge in' Norden un den Teutoburger Wald in' Süden. De Stadtdeelen Buer, Bruchmühlen, Riemsloh, Neuenkirchen un Wellingholzhausen grenzen an da Bundsland Noordrhien-Westfalen.
Fröhe Tüügnisse vun hör Grünnen recken bit up dat Johr 800, den Bau vun de Oorkark un den Meyerhof, torüch. Dat eerste Mal, dat Melle in en Oorkunn nömmt wurr, weer dat Johr 1169. De ehmalge Burgmanns- un Hansestadt deen siet dat 12, Johrhunnert mit dat Slott Gersmold un de Grönenburg den Hochstift Ossenbrügge as Sekerung.
1969 fier de Stadt hör 800-johriges Bestahn. All to hör Grünnenstiet wurr de hör ümgeven Landschap as Grönegau „Region in't Grööne“ betekent. Ok hüüd is Melle mit sien Park- un Waldflächen immer noch en Stadt in'z Gröönt. Siet dat Uplösen vun den Landkreis Melle un de Ingleedern vun all Gemeenden vun den Landkreis an' 1. Juli 1972 is Melle mit en Rebeet vun 254 km² de dartgröttste Stadt in Neddersassen.
De Stadt, de in de Niege Hanse is, hett völ Partnergemeenden so as New Melle in den USA, Melle (Frankriek) in Frankriek un Regenwalde in Polen.
Bekannte Personen ut Melle
Karl Wedekind (1809–1881), Unternehmer und Mäzen
Ludwig von Hammerstein (1832–1905), Jesuitenpater und geistlicher Schriftsteller.
Albert Bitter (1848–1926), apostolischer Vikar von Schweden, Erzbischof in Stockholm.
Otto von Pestel (1848–1919), Landrat des Landkreises Melle un preußischer Politiker.
Wilhelm Fredemann (1897–1984), Rektor, Schriftsteller und Historiker.
Josef Stock (* 1938), ehemaliger Innenminister von Needersachsen un Bürgermeester in Melle.
Karl-Dieter Möller (* 1945), ehemaliger Fernsehjournalist, bis 2010 justizpolitischer Korrespondent der ARD.
Christoph Büttner (* 1949), Admiralstabsarzt der Bundeswehr.
Ulrich Schröder (* 1952–2018), Bankmanager, Vorstandsvorsitzender der KfW Bankengruppe.
Ludger Stühlmeyer (* 1961), Musikdirektor ACV, Musikwissenschaftler un Komponist.
Literatur
Maria Heilmann: Geschichte der St. Matthäus Pfarre zu Melle. Dargestellt nach Urkunden und Regesten. Phil. Diss. Münster 1938.
Heimatverein Melle (Hrsg.): Grönenberger Heimathefte. 27 Utgaven fortloopend siet 1957.
Landkreis Melle (Hrsg.): Der Grönegau in Vergangenheit und Gegenwart. Heimatbuch des Landkreises Melle. Fromm, Ossenbrügge 1968.
Edgar Schroeder (Hrsg.): Melle in acht Jahrhunderten. Ernst Knoth, Melle 1969.
William und Ulrike Sheldon: Im Geist der Empfindsamkeit. Freundschaftsbriefe der Mösertochter Jenny von Voigts. Heimatverein Melle und Verein für Geschichts und Landeskunde Osnabrück (Hrsg.), Wenner Ossenbrügge 1971.
Fritz-Gerd Mittelstädt (Hrsg.): Meller Jahrbuch. 21 Utgaven fortloopend siet 1983.
Paul Burhoff: St. Matthäus Melle. Aus dem Leben einer Kirchengemeinde. Verlag Sutmöller/Scholten, Melle 1983.
Hartmut Wippermann (Hrsg.): Melle. Bilder aus der Vergangenheit (6 Bd.). Verlagshaus Fromm, Ossenbrügge 1983 - 2007.
Wilhelm Knigge: Meller Geschichte – Rückblicke. Verlag Sutmöller/Scholten, Melle 2002. ISBN 978-3-9807651-4-5
Weblinks
Internetupträe vun de Stadt Melle
Oort
Landkreis Ossenbrügge |
2798 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Evangeelsch-reformeerte%20Kark | Evangeelsch-reformeerte Kark | De Evangeelsch-reformeerte Kark (kumpleet Naam: "Evangeelsch-reformeerte Kark – Synode van de reformeerte Karken in Bayern un Noordwest-Düütschland") is de eenzige blot reformeerte Kark vun de Evangeelsche Kark in Düütschland (EKD). De Evangeelsch-reformeerte Kark is een lütte Kark, män in vele düütsche Länners. De meeste Liddmaten vun disse Kark sünd in Neddersassen, besünners in Oostfreesland un de Graafskupp Bentheim. Bannig wenige Gemeenten kehmen vun de Hugenotten as de in Hannober un Cell, wat Verenigungen vun düütsche un Hugenottengemeenten weern.
De Kark hett hör Hööftseet in Leer. Präsident van de Kark (dat is sowat as'n Bischop) is Jann Schmidt.
Evangeelsch-reformeerte Kark in Bayern
De gröttste Gemeenten vun de evangeelsch-reformeerte Kark in Bayern sün de St. Martha-Gemeente in Nürnbarg, de Gemeente Leipzig un de Gemeente München-Isarvorstadt.
Dat gifft ok lütte düütsche Gemeenten in Bayern in Schwabach, Herbishofen (inst zwingliansch), München-Neuperlach, Marienheim, Bad Grönenbach (inst zwingliansch) ,Bayreuth un de ut ene Hugenotten- un ene düütsche Gemeente
entstanden Gemeente Erlangen. Dat gifft ungarsche Gemeenten in München un Nürnbarg.
De lütte Gemeenten vun de Kark, de nich in Bayern sün, sün de Chemnitzer Gemeente, de vun Hugenotten gründ'te Stuttgarter Gemeente un de Wallonsch-Nederlannsche Gemeente Hanau (Översettung vun de Nam vun de Gemeente).
Christendom
Reformeerte Kark |
2805 | https://nds.wikipedia.org/wiki/San%20Francisco | San Francisco | San Francisco is mit 776.773 Inwahners de veertgröttste Stadt vun de US-amerikansche Bundsstaat Kalifornien.
Geografie
San Francisco liggt in’n Noorden vun Kalifornien an de San Francisco Bay an de Küst vun’n Pazifik. Dorüm is dat Klima ok dat heele Johr dör sünnerlich mild mit koolen Sommern fast ahn Regen un warmen Wintern.
De Stadt liggt blangen de San-Andreas-Stören un is dorüm en Risikorebeet för Eerdbeven.
Inwahners
San Francisco hett no de Zensus vun 2000 776.773 Inwahners. Mit 6.400 Inwahners pro Quadratkilometer is de Stadt en vun de Städer mit de gröttste Inwahnerdicht vun de USA. 50 % vun de Inwahners sünd Witte, 31 % Asiaten, 14 % Latien-Amerikaners un 8 % Swatte.
Historie
Fröher leeven de de Indianer vun den Stamm vun de Muwekma Ohlone in de Bucht vun San Francisco.
1776 keemen de eersten Europäer in dat Rebeet, in dat hüüt de Stadt liggt. Dat weern spaansche Missionaren, de en Kark but un eer Siedlung no Franz vun Assisi San Francisco de Asís naam hebbtt.
Dör de Mexikansch-Amerikansch Krieg keem de Stadt 1846 in’n Besitt vun de USA. In de Kalifornsch Goldruusch, de 1848 anfungen hett, prospereerte de Stadt un wuss dörbi vun üm 900 op över 20.000 in een Jahr.
An’n Morgen vun de 18. April 1906 weer de Stadt vun en Eerbeven un en Füer, dat dör dat Beben utlöst weer, toschannen komen. Meest ward de Antahl vun Doodsoppern op 700 taxeert, en poor Bornen spreken vun en dree- bit veermol högere Tahl.
1945 weer de Charta vun de Vereenten Natschoonen hier entworpen.
In de 1960er vun dat 20. Johrhunnert weer de Stadt en Zentrum vun alternativ Bewegungen as de Hippies. De Hippiebewegung hett 1967 in’n Summer of Love eern Hööchpunkt in de Stadt. Sünnerlich de Studenten vun de University of California in Berkeley hebbt dor Influss hebbt.
Siet de 1970er weer de Stadt ook en Zentrum vun Homosexuelle, sünnerlich in de Castro District. De Stadt gellt bit hüüt as „de“ homosexuell Stadt vun de USA.
To’n Enn vun dat 20. Johrhunnert weern de Stadt un dat Silicon Valley blang de Stadt Zentrum vun de Informationstechnik.
Seihnswürdigkeeten
Exploratorium (Science Center)
Golden Gate Park
Golden Gate Bridge
Telegraph Hill mit Coit Tower
Haven un Fisherman’s Wharf
Alcatraz
Cable Car (Straatenbohn)
Transamerica Pyramid
Lombard Street
Painted Ladies
Sport
San Francisco hett twee groote Sportmannschoppen:
San Francisco 49ers (American Football)
San Francisco Giants (Baseball)
Oort
USA
Oort mit Seehaven |
2807 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Marienm%C3%BCnster | Marienmünster | Marienmünster is en Stadt in Noordrhien-Westfalen un höört to den westfäälschen Kreis Höxter.
De Stadt Marienmünster worr de 1. Januar 1970 dör de Verenigung vun de dovör sülfständigen Titularstäder Bredenborn un Vörden un de Gemeenen Altenbergen, Born, Bremerberg, Eilversen, Großenbreden, Hohehaus, Kleinenbreden, Kollerbeck mit Langenkamp, Löwendorf mit Saumer, Münsterbrock mit Abtei un Oldenburg un ok Papenhöfen mit Bönekenberg maakt. De Stadtverwaltung is in Vörden.
Marienmünster hett över 5000 Inwahners.
Gemeenraat
De 22 Sitze vun de Gemeenraat sün so:
CDU 12
SPD 3
UWG 4
WGB 3
Buwarken
Marienmünster hett de Abtei Marienmünster mit en kunsthistorisch wichtigen Orgel.
Slott Vörden, mit schmucken Slottpark.
Oort
Kreis Höxter |
2812 | https://nds.wikipedia.org/wiki/J%C3%B6rk | Jörk | Jörk () is en Oort in de Gemeen Jörk in’n Landkreis Stood in Neddersassen. Jörk is de Hööftoort vun Oolland, wat en vun de gröttste Obstanborebeden in Europa is.
Jörk liggt as Stratendörp an de Landsstraat 140 un is indeelt in Westerjörk (westen von de Krüzung mit de K 26) un Oosterjörk (oosten von de Krüzung mit de K 26). Ok en Deel von Achterdiek un Gehrden warrt to Jörk totellt.
Geografie
Jörk is een von de söven Gemeendelen von de Gemeen Jörk. De annern sünd: Bossel, Eestbrügg, Hoov, Königriek, Loodkup un Moorenn.
Historie
Verwaltungsgeschicht
De Oort weer vör 1885 Deel von dat Amt Jörk un weer denn in’n Kreis Jörk. 1932 is dat an’n Landkreis Stood kamen.
Inwahnertall
Politik
Börgermeesters
–30. Juni 1972: Hinrich Schleßelmann
Kultur un Seihnswürdigkeeten
In Jörk warrt jümmer an dat twete Wekenenn in’n Advent bi de Börgeree Wiehnachtsmarkt fiert.
Buwarkens
In’t heel Oolland finnt sik good erhaltene ole Fachwarkhööv mit Prunkpoorten, de Ollanner Doren.
Ankiekensweert is ok dat Raathuus - de Gräfenhoff - de en Historie hett, de bit in’t 12. Johrhunnert trüchgeiht. Sünnerlich de Trokamer in’n eersten Stock is good un original erhalten.
Weertschop un Infrastruktur
Jörk gellt na dat Regionale Ruumordnungsprogramm as Grundzentrum för de Öörd in de Ümgegend.
Ünnernehmens
In de Straat Westerjörk hett de Volksbank Stood-Cuxhoben en Filiaal.
Ver- un Entsorgung
För dat Afwater is de Afwaterverband Oolland un Geestrand mit dat Klärwark Wetterndörp tostännig.
Lüüd
Elton, TV-Entertainer
Footnoten
Weblenken
Oollanner Blötenfest (hoochdüütsch)
Oollanner Blötenkönigin (hoochdüütsch)
Oort
Landkreis Stood |
2816 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Dollar | Dollar | Dollar is de Naam vun de Geldsoort vun en poor Länner. Dat Teken $ steiht för den Dollar. De Naam leet sik vun de Daler af.
De Dollar is de Naam vun de Couranten in den USA (USD), Kanada (CAD), Australien (AUD), Niegseeland (NZD), Singapur (SGD), in Hongkong (HKD), op de Bahamas, op Barbados, in Belize, op de Bermudas, in Brunei, Fidschi, Guyana, Jamaika, Liberia, Namibia, op de Salomonen, in Simbabwe, Taiwan un in Trinidad un Tobago.
Dat Dollarteken is en swungene S-Lien mit twee parallelen piellieken Lienen. Dat Teken ward toeerst in Mexiko för de Peso bruukt. De Lüüd schreeven Ps för Peso, mit de Tied fing dat s obers an, to domineern un ward över dat P schreeven, so dat dat bald kuum mier to erkennen woor un denn as en Lien schreeven ward. As de USA denn unafhängig warrn, hebbt se dat Symbol ut Mexiko övernommen. Se hebbt dat obers ümdüüt un mit twee Lienen schreeven, dat de Lienen nich vun en P kummt, man vun en U. Dat Teken weer so as Verbinnen vun US (de Afkörten för United States) düüt.
De annern Länner, in de mit Dollar tahlt ward, hebbt de Naam all vun de USA övernommen.
In niegere Tekensätz ward dat Dollar-Teken meest mit een pielliek Lien dorstellt.
Kiek ok
Cent, Euro, Peso.
Müntteken |
2818 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Euro | Euro | De Euro (Symbol €) is de Geldsoort vun de Europääsche monetäre Union. He warrt vun de Europääsche Zentralbank kontrolleert un is de offiziell Betahlmiddel vun dörteihn vun de Staaten in de EU un süss Staaten, de nich in de EU sünd.
De Euro gellt siet 1999 as Bookgeld. An’n 1. Januar 2002 werr de Euro ok as Bargeld – Münten un Banknoten – inföhrt un löste de fröher in de deelnehmenden Länner gülligen Müntteken af. Een Euro is ünnerdeelt in 100 Cent.
Disse Länner hebbt den Euro as nieg Geld inföhrt:
Belgien (inföhrt as Bookgeld 1999/ inföhrt as Bargeld 2002)
Düütschland (1999/2002)
Finnland (1999/2002)
Frankriek (1999/2002)
Grekenland (2001/2002)
Irland (1999/2002)
Italien (1999/2002)
Luxemborg (1999/2002)
Nedderlannen (1999/2002)
Österriek (1999/2002)
Portugal (1999/2002)
Spanien (1999/2002)
Slowenien (2007/2007)
Malta (2008/2008)
Zypern (2008/2008)
Slowakei (2009/2009)
Eestland (2011/2011)
Lettland (2014/2014)
Litauen (2015/2015)
En poor Staaten hebbt bi dat Geld Tosamenslüss mit Staaten hatt, de nu de Euro inföhrt hebbt, un hebbt dorum ok offiziell de Euro annahmen:
Andorra
Monaco
San Marino
Vatikanstadt
Annere Staaten hebbt de Euro inföhrt, ahn dat de EU tostimmt hett:
Kosovo
Montenegro
De Staaten Däänmark, Sweden un Grootbritannien hebbt sik entschieden, den Euro vöreerst nich intoföhren.
Buten vun Europa hebbt ok en poor Rebeden de Euro inföhrt. Dat sünd de franzöösch Överseedépartements Franzöösch-Guayana, Guadeloupe, Martinique, Mayotte un Réunion un de Rebeeten Saint-Pierre un Miquelon.
In dat Johr 2007 ännert sük de Weertsieden van de Euro-Münten. Bi de 10-, 20- un 50-Cent-Stücken wiest denn en Europakoort ahn Lännergrenzen und de Werttallen sünd anners ünnerleggt. Bi de Euro-Stücken is de Europakoort denn ok ännert. 1-, 2- un 5-Cent-Münten wurd aber nich ännert.
Weblenken
Euro - Noten un Historie (hoochdüütsch un engelsch)
Müntteken |
2820 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Goralen | Goralen | Goralen (poolsch Górale) sün en lütten poolsche Stamm in de Tatra in de Söden vun de Bezirk Kleenpolen an de slowaksche Grens. In de Slowakei läwt se in Orava, Kysuce un de Zips.
Städer, wo Goralen läwen, sün Nowy Targ un Zakopane in Kleenpolen. In de Tweete Weltkrieg geev dat ene Germaniseerungsakschoon mit de Naam Goralenvolk.
Polen
Volksgrupp |
2821 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Polanen | Polanen | De Polanen (Polanie) weern en ursprünglik Stamm vun de Polen. De Naam harr de Bedütung Lannmänner oder Buern. Dat geev ok en Abodritenstamm un en Ostslawenstamm mit de Naam Polanen.
De Hööftoort weer dat Darp Gnesen. De anner Zentren vun de polansche Staat weern Ostrów Lednicki, Posen un Giecz. Popiel, Siemowit, Lestko un Siemomysł weern de historisch kloren Hartögen vun de Polanen. Denn kregen se ok Kujawien, Grootpolen un Masowien un vereenigten sik mit anner Stämm.
Noh de Polanenstaat keem vun 960 de polaansche Piasten-Dynastie, vun Mieszko I., de sik tegen de sassisch Graf Wichmann II. verdeffenderen müss.
Dat gifft de Hypothese, dat se in't Land twüschen Oder un Wießel wannerten.
Polen
Volksgrupp |
2822 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Masowier | Masowier | De Masowier (poolsch: Mazowszanie) sünd en westslawisch Volksstamm vun den Polen ut Masowien in Polen. Konrad vun Masowien reep den düütschen Orden in't Land. Frederic Chopin weer vun hie. Vundaag snackt se Masowisch, wat in den Bezirk Masowien snackt warrt. De gröttste Stadt in Masowien is vundaag
Warschau, wat ok de Hööftstadt vun den Bezirk Masowien is. De annern groten Stader sünd Radom un Płock.
Polen
Volksgrupp |
2824 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Bund%20Evangelisch-reformierter%20Kirchen%20Deutschlands | Bund Evangelisch-reformierter Kirchen Deutschlands | De Bund evangelisch-reformierter Kirchen Deutschlands is siet 1928 ene kalvinistisch Freekark mit de Zentrale in Brunswiek. De Liddmaten sün Gemeenten in Brunswiek, Bückeburg, Dresden, Göttingen, Hamborg un Stadthagen.
De Gemeenten in Göttingen, Stadthagen, Bückeburg, Brunswiek un Dresden worrn vun Hugenotten gründ't.
De evangelsch-reformeerte Kark in Hamborg weer ene Verenigung vun de Hugenottengemeenten in Hamborg un Altno un de düütsche reformeerte Gemeenten in Hamborg un Altno.
Siete vun de Gemeente in Brunswiek
Siete vun de Gemeente in Dresden
Siete vun de Gemeente in Göttingen
Siete vun de evangelsch-reformerte Kark in Hamborg
Christendom |
2825 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Evangelische%20Br%C3%BCder-Unit%C3%A4t | Evangelische Brüder-Unität | De Evangelische Brüder-Unität is ene evangelsche Freekark, de 1722 vun düütschsprakige Flüchtlinge ut Mähren in Herrnhut in de Lausitz gründt worr. Siet lange Tied gifft se de Andachtsklenner Losungen herut, vandage ok in vele Spraken. De Evangelische Brüder-Unität hett traditschonell en relativ grote Arbeit in anneren Eerddelen.
De Gemeente in Berlin-Neukölln is ut de Fusion vun ene vun de öllste Gemeenten, ene tschechsche un ene düütsche worrn. De Gemeente in Berlin-Midde, de Gemeente in Ringe un veele anner Gemeenten sün noh de Krieg gründt worrn.
Christendom |
2826 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ringe | Ringe | Ringe is ene lütte Landgemeente in't düütsche Bunnsland Nedersassen, an de nederlannsche Grens.
En Deel vun Ringe is Neugnadenfeld, wat 1946 för Vertriebene gründ't worr. Do is ene Kark vun de Evangelische Brüder-Unität. Ringe höört ten Bezirk Weser-Ems.
Oort
Landkreis Groafschup Bäinthem |
2827 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Johann-Vanotti-Gymnasium%20Ehingen | Johann-Vanotti-Gymnasium Ehingen | Dat Johann-Vanotti-Gymnasium Ehingen vun't Lann Baden-Württemberg liggt in Ehingen an de Donau in Württemberg.
De School worr vun Benediktiner gründ't. Ok lang later harr de katholsche Kark dor en Konvikt Bedütung för de Schol.
De School harr vandage ca. 1000 Schöler un harr veele Richtungen.
Beröhmte Lü ut dese Schol:
Andreas Eschbach, Schriever
Michael Guggemos, Juso-Bundesvörsitter (1986 bet 1988)
Walter Kasper, Kurienkardinal
Franz Kiraly, jüngste Abiturient in de düütsche Narkriegshistorie (mit 14 Johr)
Oswald Metzger, Grönen-Politiker
Johannes Baptista Sproll, Bischop un NS-Gegner
Konrad Weiß, Schriever
Hermann Weller, Indolog un Latinist
Heinz Wiese, ehemaalsche CDU-Liddmaat vun de Bunnsdag
Gymnasium
Baden-Württemberg |
2828 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ludwigsgymnasium%20Saarbr%C3%BCcken | Ludwigsgymnasium Saarbrücken | Dat Ludwigsgymnasium Saarbrücken is de öllste Schol in’t Saarland. Dat Ludwigsgymnasium worr 1604 vun Ludwig II. von Nassau-Weilburg, Fürst in Saarbrücken, grünnt.
Se gellt as dat Muster-Gymnasium in’t Saarland, un de humanistische Bildung harr grote Belang. Dat geev un gifft en humanistisch Deel mit Latien, Franzöösch un Greeksch un en ol-niesprakelk Deel mit Latien, Franzöösch un Ingelsch as Fremdspraken. De twete Fremdspraak Franzöösch weer ene saarländsche Sünnerheit, wiels dat en Staatsverdrag twüschen Düütschland un Frankriek geev.
Siet de Scholjahr 1991/1992 gifft et ok en blots niesprakelk Deel mit Spraken Franzöösch-Ingelsch-Spaansch.
Vandage sünd hier över 850 Schöler.
Willi Graf, de in de Weiße Rose weer, mek hier 1937 sien Abitur.
Gymnasium
Saarland |
2829 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Balve | Balve | Balve is ene westfälsche Stadt mit 12.000 Inwahners in'n Märkischen Kreis in't Sauerland. Balve weer inst in de Grafschaft Arnsberg un in't kurkölnisch Hartogdoom Westfalen. Balve is in de Niege Hanse. Dat gifft de Theorie, dat Balve in de Thidrekssaga, de skandinavsche Variante vun't Nibelungenleed nömmt is.
Oort
Noordrhien-Westfalen
Hanse |
2830 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Nieheim | Nieheim | Nieheim is ene lütte Hansestadt in'n Kreis Höxter in Ostwestfalen-Lippe in Noordrhien-Westfalen in Düütschland. Nieheim is en Luftkuroort un hett 8000 Inwahners. Nieheim hett de enige westfälsche Beek, de in en Gewölbesystem ut de Medeloller löpt. Hie is de Gesamtdüütsche Bildungsstätte vun de Düütsche Jugend in Europa, de Jugend vun de Bunn vun de Vertriebenen. De Buwer vun de Freedenskark in Hiroshima, de Jesuit Hugo Makibi Enomiya-Lassalle, kehm ut Nieheim.
Oort
Noordrhien-Westfalen |
2831 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Niggenroe | Niggenroe | Niggenroe () is en lütte Hansestadt in’n Märkischen Kreis un in’t Märkisch Suerland. Se hett mehr as 12.000 Inwahners. Hier gifft dat de Hönnetalbahn na Unna un dat Waldstadion.
Weblenken
Oort
Noordrhien-Westfalen |
2832 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Aulen | Aulen | Aulen () is ene Stadt in dat Mönsterland in’n Noorden vun dat düütsche Bundsland Noordrhien-Westfalen. Se höört to’n Kreis Warnduorp in’n Regierungsbezirk Mönster. Wegens de Industrialiseerung worr Aulen ene Industrie- un Bargbustadt. Dat Bargwark Westfalen geev dat bet 2000. Aulen weer lang in’t Ruhrrebeet. Aulen liggt an de Isenbohn vun Builefeld noh Mönster un vun Builefeld in’t Ruhrrebeet. Aulen liggt twüschen Biäkem un Hamm.
Boren in Aulen
in’t 14. Jahrh.: Johann vun Aulen, Wiehbischop vun Köln
1571: Peter Kleikamp. He is 1615 anschulligt wurrn, he harr as en Warwulf Ossen un Schaap reten. He is in en Prozess as Töverer verordeelt un up'n Brandstapel verbrennt wurrn.
1773: Clemens August Droste to Vischering, Arzbischop vun Köln (b. in Aulen-Vorhelm)
1783: Caspar vun Geismar, he wüss dat aftowennen, dat de Stadt Weimar vun Napoleon sien Truppen in Dutt leggt un utplünnert wurr.
1791: Katharina Sibylla Schücking, Dichtersche
1878: Elisabeth Tombrock, hett den Oorden „Missionsschwestern von der unbefleckten Empfängnis“ grünnt
1862: Augustin Wibbelt, westfäälsch-plattdüütschen Schriever (b. in Vorhelm)
1902: Alfred Kitzig, Grafiker
1925: Imo Moszkowicz, Regisseur, Schriever un Schauspeler, vun den 5. März 2006 af an Ehrenbörger vun Aulen
1952: Wendelin Wiedeking, Vorstandsvörsitter vun de Porsche AG
1973: Nova Meierhenrich, Moderatorsche un Schauspelersche
1983: Alexander Klaws: En vun de Winners bi „Deutschland sucht den Superstar“ (Düütschland söcht den Superstar)
Oort
Noordrhien-Westfalen
Hanse |
2838 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Burchard%20Christoph%20von%20M%C3%BCnnich | Burchard Christoph von Münnich | Burchard Christoph Graaf von Münnich (* 19. Mai 1683 in Neenhuntorp in de Graafschop Ollnborg; † 16. Oktober 1767) in St. Petersborg in Russland) weer en düütschen Ingenieur, Politiker un Generalfeldmarschall. He deen toeerst in de franzöösche Armee. Later stünn he in Deensten vun Hessen-Kassel un vun Russland.
Friedrich II. vun Preußen meende, he weer „de Prinz Eugen von de Russen“, Katharina II. nöömde em as „den Vadder von dat russische Riek“, un in den Romaan von Melchior Vischer ward he as „Ingenieur, Feldherr und Hochverräter“ betekent. He weer de Söhn von den Diekvogt Anton Günther von Münnich, de up den Mönnikhoff Neenhuntorp bi Berne läävde un wegen siene Verdeenste um den Diekbo an de Werser un an de Hunte von den däänschen König in den Grafenstand hieft woor.
Leven
Burchard Christoph leerde al as Jung’ all de Arbeit un Sorgen um Dieken, Siele un Schlengen gründlich von sienen Vadder kennen. Darna woord he Offizier un nehm unner Prinz Eugen an den Spaanschen Arvenkrieg deel. Siene Waterbo-Kennisse kemen em goot topass, as he vun den Hessen-Kasselschen Landgrafen Karl den Updrag kreeg, enen Kanal vun den sien nee Stadt Sieborg na Kassel hen to boen. Korte Tiet weer he as Generaal in Deensten von den sassisch-polnischen König August, un denn mellde he sik in Petersborg bi den Zar Peter den Groden. De stellde em as Generalleutnant un Baas von all siene Festungs- un Waterbowarken in. Münnich bode den Ladoga-Kanaal. Dat weer domaals en Wark, över dat de ganze Welt sik wunnern muss. Mit 49 Jahr woor he Generalfeldmarschall, broch dat russische Heer in de Reeg, nehm de Sassen, Polen un Franzosen de Stadt Danzig af, joog de Törken ut Russland herut un woor in den russischen Grafenstand upnahmen. Bi den Striet um de Fraag, well de neegste Zar weern schull, woor he Premierminister. Aver bold darna leet de Zarin Elisabeth I. em wegen Hoochverraat to’n Dood veroordelen. De Dodesstraaf woor in levenslängliche Verbannung na Sibirien umwannelt. Na 20 lange Jahren keem he wedder free. As he al 79 Jahr oolt weer, settde Katharina II. em noch eenmaal as Generaaldirektor von all russische Havens un Kanaals in.
Na Neenhuntorp un Ollnborg, wor he sik den Christoffer-Hoff kofft harr, keem he nich mehr hen. He sturv mit 84 Jahr un woor up sien Goot Luna bi Dorpat bisett. In de Petersborger Eremitage steiht ene Büst von den Mann, den sien Naam vele Russen, aver man wenig Ollnborgers kennt.
Munnich, Burchard Christoph von
Munnich, Burchard Christoph von
Munnich, Burchard Christoph von
Munnich, Burchard Christoph von
Boren 1683
Storven 1767 |
2840 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Maximiliansgymnasium%20M%C3%BCnchen | Maximiliansgymnasium München | Dat Maximiliansgymnasium is en humanistisch Gymnasium vun den Staat Bayern in München in dat vörmolige Alternativen-Veedel Schwabing, wat vandage en CSU-Landdagswahlkreis is. Dat Maximiliansgymnasium gifft dat siet 1849 un is ene vun de öllsten un beröhmtesten Scholen in München. Franz Josef Strauß möök hier 1935 sien Abitur.
Weblenken
Websteed vun't Maximiliansgymnasium München (hoochdüütsch)
Gymnasium
Bayern |
2841 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Unserdeutsch | Unserdeutsch | Unserdeutsch is neben Namibia-Kökendüütsch de tweete Pidginspraak, de op Düütsch baseert. Dat is so liek to't Hoochdüütsch vun Düütschland, dat een seggen kann, dat dat en Dialekt vun de Hoochdüütsche Spraak is. Dat is meist dootbleven, dat gifft vundaag weniger as 100 Lüüd, de dat noch snacken, all in Papua-Neeguinea. Unserdeutsch harr en grote histoorsche Bedüden för de relativ grote Kreoolspraak Tok Pisin.
Literatur
Mühlhausler, Peter, 1977. Bemerkungen zum "Pidgin Deutsch" von Neuguinea. In: Molony, C., Zobl, H., Stolting, W. (eds.), "German in Contact with other Languages", Kronberg, Scriptor Verlag, p. 58-70
Mühlhäusler, Peter, 1984, "Tracing the roots of pidgin German", in: "Language and Communication" 4 (1): 27–57.
Martin Pütz, Habilitationsschrift, Universität Duisburg
Craig Volker, "Rabaul Creole German Syntax. Working Papers in Linguistics", University of Hawaii 21:153-189, 1989
Kontaktvarietät
Hoochdüütsch |
2842 | https://nds.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCnnich | Münnich | Münnich is de Familiennaam von
Anton Günther von Münnich (1650–1721), düütschen Böverdiekgreev,
Burchard Christoph von Münnich (1683–1767), düütschstämmigen Generaalfeldmarschall un Politiker in russ’sche Deensten,
Ferenc Münnich (1886–1967), ungaarschen Politiker,
Johann Rudolf von Münnich (1678–1730), ollnbörgschen Diekgreev un Kanzlieraad,
Karl Ludwig Münnich (1890–1984), düütschen Dichter,
Karl-Otto Münnich (1925–2003), Perfesser an de Universität Heidelbarg,
Michael Münnich (* 1963), düütschen Radrennfohrer,
Ralf Münnich (* 1964), düütschen Mathematiker,
René Münnich (* 1977), düütschen Rennfohrer, Rennstallbesitter un Ünnernehmer,
Richard Münnich (1877–1970), düütschen Musikwetenschopper un Musikpädagoog,
Sascha Münnich (* 1977), düütschen Sozioloog,
Wilhelm Münnich (Guillermo Münnich; 1876–1948), chileenschen Dokter un Politiker.
Münnich betekent ok
Münnich Motorsport, düütschen Motorsportrennstall,
Münnich, düütsch-russ’sch Eddelfamilie. |
2846 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Romani | Romani | Romani is en indoeuropääsche Spraak oder Grupp vun Spraken vun de Roma in Europa un anneren Eerddelen. Se höört to de indoarische Spraken. Gröttere Minnerheiten, de disse Spraak snackt, sünd in Bulgarien, Jugoslawien, Rumänien, de Slowakei un Ungarn. Romani is in Düütschland anerkannte Minnerheiten-Spraak.
De Dialektgruppen sün, mit Länners (unvullstännig):
Nordliche Konglomeration (Finnland, Düütschland, Frankriek, Italien)
Nordöstliche Dialektfamilie (Polen, Russland)
Nördliche Zentrale Dialekte (Polen, Slowakei, Tschechien)
Südliche Zentrale Dialekte (Ungarn)
Vlach-Dialektfamilie (Grekenland, Russland, Bulgarien, Rumänien, Serbien) inklusive Kalderash un Lovari
Südbalkan I-Konglomeration (Noordmakedonien, Serbien, Törkie, Bulgarien)
Südbalkan II-Familie (Noordmakedonien, Bulgarien, Rumänien)
Spraak
Indoarisch |
2847 | https://nds.wikipedia.org/wiki/P%C3%A4lzisch | Pälzisch | Pälzisch is en hoochdüütsche Dialekt vun't Westmitteldeutsch in Rhienland-Palz, Hessen, Frankriek, dat Saarland un Baden. De Subdialekten vun't Pälzische sün Westpfälzisch in'n Saarpfalzkreis, Frankriek un Rhienland-Palz, Pensilfaanisch in de USA, Vorderpfälzisch in de Palz, Kurpfälzisch in Hessen un Baden, to wat ok dat Mannemerische hört, un tominst inst ok dat galizisch-pfälzische. Pennsilfaanisch is en Dialekt, de in de USA snackt ward un ook anner süüddüütsche un ingelsche Elemente hett. De gröttsten Städer, in de pälzisch snackt ward, sün Ludwigshafen, Mannem un Kaiserslautern. En ähnelk Dialekt is dat Hessische. In en bannig lütten Deel vun't nördelke Rhienland ward ook Pälzisch snackt, män nich in Mainz. Dat Pälzisch hett de Sünnerheet, dat hie de Fruen dat genus neutrum hebben. De beröhmteste Autoren op Pälzisch weern Franz von Kobell un Paul Münch. En Bispeelsatz vun't Pfälzisch is In de Palz geht de Parrer mid de Peif in die Kerch. In't Pälzisch ward wo mit den Bedüden , de bruukt. Pälzisch worr lang ok in veele Därper in Osteuropa snackt. De anner Rheinfränkische Dialekte sünd Hessisch un Südrheinfränkisch.
Dat Woort wesen (sinn), vergleken mit annere Spraken
Weblenken
Siete vun ene Pennsilfaanisch-Gesellschap in Düütschland
Spraakvarietät
Hoochdüütsch |
2848 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Ludwig%20M%C3%BCnstermann | Ludwig Münstermann | Ludwig Münstermann (* 1575?, † 1638/1639?) weer en beröhmte Hamborger, villeicht aber ok Bremer Bildhauer, de to Graaf Anton Günthers Tieden vele Kunstwarken in de Karken von de Graafschup Ollnborg tostannen brocht hett.
As annerwegens in Düütschland de Dörtigjohrige Krieg in’n Gang weer, kunnen de Karkengemeenden in dat Ollnborger Land sik dat leisten, ehre Karken mit nee'e Altaren, Kanzeln un Epitaphen smuck maken to laten.
Münstermanns Kunstwarken höört to dat Beste, wat de Manierismus in Nordwestdüütschland vörbrocht hett. Veele, to’n Bispell de Kanzeln in Hohenkarken, Roonkarken, Schwei, Olenesch un Berne oder de Altaren in Varel, Blexen un Tossens, sünd na’n tweten Weltkrieg reinefeert woorn.
Literatur
Martha Riesebieter: Ludwig Münstermann. Ein Beitrag zur Geschichte der frühen niederdeutschen Barockplastik. Verlag Klinkhardt & Biermann, Berlin 1930.
Peter Königfeld, Günter Goege, Klaus Thönes: Die Farbigkeitder Bildwerke Ludwig Münstermanns, in: Hans-Herbert Möller (Hrsg.): Restaurierung von Kulturdenkmalen. Beispiele aus der niedersächsischen Denkmalpflege (= Berichte zur Denkmalpflege, Beiheft 2), Niedersächsisches Landesamt für Denkmalpflege|Niedersächsisches Landesverwaltungsamt – Institut für Denkmalpflege, Verlag CW Niemeyer, Hameln 1989, ISBN 3-87585-152-8, S. 286–292.
Wilhelm Knollmann, Dietmar Jürgen Ponert, Rolf Schäfer: Ludwig Münstermann. Isensee Verlag, Oldenburg 1992, ISBN 978-3-89442-134-2.
Holger Reimers: Ludwig Münstermann. Zwischen protestantischer Askese und gegenreformatorischer Sinnlichkeit. Jonas Verlag, Marburg 1993, ISBN 978-3-89445-152-3.
Dietmar Jürgen Ponert: Münstermann, Ludwig. In: Neue deutsche Biographie (NDB), Band18, Verlag Duncker & Humblot, Berlin 1997, ISBN 3-428-00199-0, S. 545 f.
Dietmar J. Ponert und Rolf Schäfer: Ludwig Münstermann, 2 Bände (Text- und Tafelband). Verlag Schnell & Steiner, Regensburg 2016, ISBN 978-3-7954-3166-2.
Rolf Schäfer: Münstermann – Bilder. Isensee Verlag, Oldenburg 2017, ISBN 978-3-7308-1398-0.
Weblenken
Münstermann in de Katalog vun de Deutsche Nationalbibliothek
Ludwig Münstermann in dat Kulturportal Werser-Eems
Personennaamdatei
Münstermann, Ludwig
Münstermann, Ludwig
Boren in dat 16. Johrhunnert
Storven in dat 17. Johrhunnert |
2850 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hessisch | Hessisch | Hessisch is ene hoochdüütsche Dialektgrupp, de ähnelk ten Pfälzisch is. De Dialekt hett de Formen Nordhessisch, Osthessisch un Mittelhessisch.
Nich in't ganze Hessen ward Hessisch snackt. De Komödianten Badesalz snacken een Mischmasch vun Hessisch un Standardhoochdüütsch.
Spraakvarietät
Hoochdüütsch |
2852 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Holsterhuusen%20%28Essen%29 | Holsterhuusen (Essen) | Holsterhuusen is de veertgröttste Stadtdeel vun Essen. Holsterhuusen liggt twüschen Frohnhuusen un Rüttenscheid. Holsterhuusen hett ene Ünnergrunnbohn noh Gelsenkiärken. In Holsterhuusen is de medizinisch Fakultät vun de Universität Duisborg-Essen. Hie is ok dat Universitätsklinikum. Holsterhuusen is de Deel vun Essen wo de School Beatae Mariae Virginis is. Dat is en Gymnasium un ene vun de gröttste allgemeenbildend Schoolen in Noordrhien-Westfalen.
Holsterhuusen weer inst in de Gemeente Borbeck. Dat weer noh de Krieg dat gröttste tosammenhangen Wedderupburebeet in Westdüütschland. Dor Holsterhuusen geiht de Autobahn 40, inst Bundsstraat 1.
Oort
Essen |
2855 | https://nds.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCnstermann | Münstermann | Münstermann is de Familiennaam von
Albert Münstermann (1930–2013), düütschen Heimaatpleger,
Carl von Münstermann (1843–1930), düütschen Inschenör,
Dieter Münstermann (* 1969), Swiezer Footballtrainer,
,
Henricus Münstermann († 1537), düütschen Preester,
Joseph von Münstermann (1773–1842), düütschen Politiker,
Lasse Münstermann (* 1979), düütschen Snookerspeler,
Ludwig Münstermann (1560/1575–1638/1639), düütschen Bildhauer un Holtsnittjer,
Paul Münstermann (1932–2010), düütschen Narichtendeenstler,
Per Christian Münstermann (* 1999), düütschen Radrennfohrer,
Peter Münstermann (* 1956), düütschen Politiker,
Willi Münstermann († 1982), düütschen Ünnernehmer un Mäzen. |
2857 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Helmstidde | Helmstidde | Helmstidde is ene Stadt in de Deuregio Ostfalen in Nedersassen. Se is Kreisstadt vun’n Landkreis Helmstidde. In Helmstidde hett de Deuregio ok dat Ostfälische Institut, vun de dat Informatschoonsblatt Ostfalenpost is. Vun Helmstidde na Sassen-Anholt geiht de historisch Iesenbahn Ostfalen Courier. In Helmstidde, wat in de Niege Hanse is, is de IKK Ostfalen.
Helmstidde harr inst ene Universität, de vun't Königriek Westfalen oplööst wörr, män dat gifft hier noch de ehemalige Universitätsbibliothek. Helmstedt liggt twüschen de Autobohn 2 un de Elm in’t brunswieksch Land. Helmstidde liggt an de fröhere Grens twüschen de Düütsche Demokraatsche Republiek un de Bundsrepubliek Düütschland. Hier is vundaag dat Zonengrenzmuseum.
In Helmstidde leben 25.389 Inwahners (Stand: 30. Juni 2005) up een Flach van 46.97 km².
Websteden
Landkreis Helmstidde
Oort
Hanse |
2858 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Katharineum | Katharineum | Dat Katharineum in Lübeck is vundaag en deelwies humanistisch Gymnasium.
Dat worr 1531 grünnt, wiel de Karkornen vun Johannes Bugenhagen in Kraft treed. De eerste Rektor weer Hermann Bonnus.
De School liggt to’n groten Deel in de historisch Buwarken vun dat ehemaalsche Franziskanerklooster St. Katharinen.
Dat Katharineum is dat Vörbeld för de School, op de Hanno Buddenbrook in Thomas Mann sien „Buddenbrooks“ geiht.
Beröhmte Schöler:
Miguel Alexandre
Friedrich Christian Benedikt Avé-Lallemant
Werner Bergengruen
Hans Blumenberg
Mathieu Carrière
Ernst Curtius
Theodor Eschenburg
Jürgen Fehling
Emanuel Geibel
Rudolf Heberle
Joachim Jungius
Heinrich Mann
Thomas Mann
Erich Mühsam
Friedrich Overbeck
Gustav Radbruch
Fritz-Dietlof von der Schulenburg
Werner von Siemens
Theodor Storm
ok beropen: dat Krippenspeel in de St.-Aegidien-Kirch
Gymnasium
Lübeck |
2859 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hameln | Hameln | Hameln is ene Hansestadt in Neddersassen an de Werser. Se hett 58.000 Inwahners un is för de Saag över de Rattenfänger Bunting, de Carl Zuckmayer literarisch bearbeit hett, beröhmt. Dat gifft hie de Stadtbohn 5 noh Hannober. In de Nutied weer Hameln in't Königriek Hannober un anner Welfenstaaten. In Hameln weer ene grote Militärbasis vun Grootbritannien.
In Hameln is de Rattenfängerhalle. In Hameln gifft dat de Bank BHW, inst Beamtenheimstättenwerk. Grote Delen vun't Stadtzentrum sün ut't Medeloller. Kunsthistorisch belangrieke Buwarken sün bannig veele hie, ten Bispeel de Werserrenaissancebu Rattenfängerhus un dat Dempter-Hus. Dat Mönster St. Bonifacius ut de Gotik is ene grote Hallenkark mit en romanisch Torm bi de Mönsterbrügge. Hameln is noh an Ostwestfalen un't Weserbergland. In't Stiftsherrenhus is dat Städtisch Museum, wat ok de Rattenfängersaag ten Thema hett. In Hameln is ene Wallstrat, wo ok twee ole Törme sün. Siet 1975 steiht vör dat historisch Zentrum de Rattenfängerborn. De zentrale Steede vun de ole Stadt is de Markt, wat de Sammelsteede vun de Inkoopsstraten is. De luthersche Kark St. Nikolai, de inst de Kark vun de Visser un Schippslü weer is hie. Hameln is de Stadt vun de Deister- und Weserzeitung (DEWEZET).
Bekannt Lüüd, de in Hameln boren sünd
Felicitas Hoppe (* 1960), Schrieverin
Horst Dieter Kallerhoff (1923-2001), düütsch Offizier
Weblenken
Siete vun de Stadt Hameln
Siete vun de DEWEZET
Siete vun dat Mönster St. Bonifatius
Siete vun de Kark St. Nicolai
Oort
Stadt
Hameln
Hanse |
2860 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Gemeinde%20Gottes%20%28Anderson%29 | Gemeinde Gottes (Anderson) | De Gemeinde Gottes (Anderson) (Church of God (Anderson)) is ene evangeelsche Freekark. 750.000 Minsche in de Welt sün in de Kark. De Kark glöwt an de Verbalinspiratschoon, de Vergäwung vun de Sünn un de Erfahrung vun Hilligung. De Gemeinde Gottes is in vele Länners.
In Indien sün mindestens 40 000 Liddmaten, sünners Assam, Bengal, Orissa un de Söden vun't Land.
Christendom |
2861 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Naumborg | Naumborg | Naumborg an de Saale is ene Stadt in'n Süden vun Sassen-Anholt in't Wienburebeet Saale-Unstrut - de Stadt liegt anne Münn vun de Unstrut in de Saale.
De Stadt hett 29.359 Inwahner (Stand: Dezember 2006) up en Flach vun 86,04 km² un is in de Niege Hanse. Se is dat eerste Mal 1012 oorkundlich nömmt wurrn.
Naumborg hett en beröhmte Dom St. Peter un Paul, wiels dat inst en Bischop harr. In'n gotischen Dom sünd de Figuren vun Uta un Ekkehard, de sind wie ook de Lettnerrelief vun de Naumborger Meester. In Naumborg steiht ok dat Mariendor ut dat Middelöller.
Friedrich Nietzsche un Johann Wolfgang von Goethe leven in Naumborg.
Vun 1278 an weren hier de Naumborger Messen. In de Tied vun de Düütsche Demokratische Republiek weer hier Maschinenbuindustrie.
Oort
Sassen-Anholt |
2863 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Stedinger | Stedinger | De Stedinger sünd de Bewahner von de historische Landschup Stedingen an de Unnerwerser twüschen de Ochtum un de Hunte. Dat sassisch-freesche Burenvolk verwegerde um 1229 den Arzbischop Gerhard II. vun Bremen den schulligen Teihnten. Mit Verlööf von den Paapst woorn de Stedinger in den Karkenbann leggt. En Heer unner dat Leit von den Arzbischop sienen Broder woor utschickt, um de Stüren mit Gewalt intodrieven. De Suldaten woorn aver dootslaan, eder dat se in dat Stedingerland infallen kunnen. Darna woor gegen de Stedinger wegen Ketteree to enen Krüüztog upropen. An'n 27. Mai 1234 drung een grodet Krüüzfahrerheer över ene Schippsbrügg in dat Land in un kreeg dat Burenvolk unner. De meisten Stedinger woorn dootslaan. De Ridders nehmen dat gode Land un de rieken Hoofsteden in Besitt. De wenigen Stedinger, de överbleven, druffen as Knechte oder Hüürlü blieven. Dat Land woor twüschen Bremen un Ollnborg updeelt.
De öllsten Afdrücke von dat Stedinger Segel stammt ut de Tiet um 1400. De Segel is aver veel öller. Kunstkenners betüügt, dat de Krüüzform un de darstelle Figur in dat 13. Johrhunnert trüggwiest. En Bremer Segelforscher meent, dat man de Jahrestahl aflesen kann. Dat geiht so:
Up de Balkenennen von dat Krüüz sünd 4 x 3 C to sehn. C is dat röömsche Teken för 100. De 12 C staht for dat Jahr 1200. Uterdem kann man up de Dreepassennen 25 Nagelköpp tellen, dat gifft denn mit de 12 C de Tahl 1225. Wenn man de veer Nagelköpp in den Umschrift ok noch mittellt, kummt de Tahl 1229 tostannen, un dat is genau dat Jahr, wo de Stedinger den Arzbischop sien Söldnerkoppel afwehrden un sik sülfstännig maakden. Na ehren Unnergang in dat Jahr 1234 weer dat Segel för lange Tiet verswunnen. Eerst um 1392 keem dat woller to'n Vörschien.
Literatur
Jens Schmeyers: Die Stedinger Bauernkriege. ISBN 3-927697-38-9
Gerold Meiners: Stedingen und die Stedinger. ISBN 3-920-699-85-8
Volksgrupp
Historie
Bremen
Stedingen |
2864 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Mathematik | Mathematik | De Mathematik is een formale Wetenskap, de, döör logiske Definitschonen sülvst skapene Strukturen, unnersügt. Se is uut et Riäken un Miäten hervörkuomen un daint as Behülpswetenskap för annere Wetenskapen so as Physik, Chemie, Biologie, Spraokwetenskap un alle Ingenieurwetenskapen.
Geschichte
Mit den Begreep Mathematik wurr ehrmaals de gesamte Wetenschop betekent. Eerst laterhen, as de Wetenschop sik in enkelte Dele upklöven de, verstund man unner Mathematik dat, wat man ok vundaag darunner versteiht, nämlich de Lehr van de Tahlen un Formen. Woans un wennehr de Mathematik ehren Anfang nehm, dat lett sik nich mehr faststellen. Se existeert al so lang, as dat Minschen gifft. Tominnst existeer se al bi de eersten Minschen, wenn de t.B. dat Wild in glieke Delen updelen mussen un denn nix anners deen, as mit Bröök to reken. De Mathematik geiht up socke eenfachen Vörgänge trüch.
Rullen vun de Mathematik in de Wetenschoppen
Of de Mathematik en Natuurwetenschop is, warrt al lang diskuteert: Wiel de Mathematikers nix mit de Natuur in den strengen Sinn to doon hett, meent wecke Lüüd, dat de Mathematik keen Natuurwetenschop sien kann. Aver an wecke Universitäten gifft dat ok en Dr. rer.nat., wenn en Mathematiker in Mathematik promoveert hett, wiel de Mathematikers dor bi de natuurwetenschopliche Fakultät höört. Op de Fraag, to "welk" Wetenschoppen de Mathematik höört, gifft dat woll keen rechte Antwoort, man en Sellschopswetenschop is dat woll nich.
Indelen vun de Mathematik
De Mathematik kann in twee grote Rebeden indeelt warrn, de Reine Mathematik un de Anwennte Mathematik.
To de Reine Mathematik höört disse Delen:
Algebra (t.B. elementare oder algebraische Tallentheorie, Algebra, Geometrie)
Analysis (t.B. Analysis, Funkschonentheorie - dat is de "Analysis", de sik mit de komplexen Tallen befaat -, gewöhnliche un partielle Differentialglieken)
Topologie (t.B. mengentheoretische odder algebraische Topologie)
un in de Anwennte Mathematik gifft dat disse Delen:
Numerik (t.B. vun Differentialglieken, lineare Gliekensystemen oder vun dynamischen Systemen)
Stochastik
Kombinatorik (de Wetenskap van't tällen)
Graphentheorie
Mathematik |
2866 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Johanneum | Johanneum | Dat Johanneum, de "Gelehrtenschule des Johanneums", ward 1529 vun Johannes Bugenhagen grünnt un is dat öllste Hamborger Gymnasium.
De School weer eerst in’t säkulariseert St.-Johannis-Kloster, vun wat et sien Naam hett, trock in de 19. Johrhunnert an de Steede vun de ehemaalsche Doom un 1914 in de Komplex vun Buwarken vun uns Tied.
Hie worr dat Patriziat vun de Stadtrepubliek humanistisch billt. Georg Philipp Telemann un Philipp Emanuel Bach weern hie Kantoren.
Ok vandage kann ener hie sien Abitur mit Latien un Ooltgreeksch maken.
Beröhmte ehemaalsche Schöler:
Ralph Giordano
Friedrich Hebbel
Gerrit Heesemann (Lotto King Karl)
Heinrich Hertz
Gerhard Herzberg
Walter Jens
Johann Georg Mönckeberg (1766–1842)
Johann Georg Mönckeberg (1839–1908)
Hans Erich Nossack
Wolfgang Petersen
Hjalmar Schacht
Friedemann Schulz von Thun
Gottfried Semper
Kurt Sieveking
Aby Warburg
Johann Hinrich Wichern
Axel Zwingenberger
Gymnasium
Bezirk Hamborg-Noord |
2867 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Stood | Stood | Stood () is en Stadt in de Gemeen Stood in’n Landkreis Stood in Neddersassen. Se liggt twüschen Cuxhoben un Hamborg.
Geografie
Stood liggt an den westlichen Rand vun Oolland an de Swing, blangen de Elv. In’n Noorden liggt Keden. De Stadt liggt in en Landschap vun flache Maschen un dorin op en Geestspoor, de in de Maschen rinragen deit un bet 14 Meter (Spegelbarg, Steed vun de fröhere Borg) över de Masch rutkickt.
Historie
De eersten Siedlers kemen al üm 1000 v. Chr. in dat Rebeet üm Stood. In’t 8. Johrhunnert v. Chr. entstünn denn en Siedlung mit Hoben. In dat Johr 994 weer de Siedlung vun de Wikingers plünnert un Stood weer dat eerste Mol as Stethu nöömt. 1209 verlehn de Kaiser Otto IV. Stood dat Stadtrecht. Üm 1250 pett de Stadt de Hanse bi. 1279 geev sik de Börgerraat en egen Verfaat. In den Dörtigjohrigen Krieg keem dat Arzbisdom Bremen un dormit ok Stood an Sweden. De Sweden hebbt Stood as Festung utboot.
Vun 1712 bet 1715 weer de Stadt denn bi Däänmark un keem denn to dat Kurförstendom Hannover.
1867 is de Status von Stood as Festung opgeven worrn. De letzten Anlagen von de Festung sünd 1882 dalbraken worrn. 1880/1881 is de Nedderelvbahn anleggt worrn un Stood hett en Bahnhoff kregen. De Verkehr von’n Bahnhoff Horborg hett an’n 1. April 1881 anfungen, de Verkehr över Stood rut bet na’n Bahnhoff Himmelpoorten an’n 1. Juli 1881. Von’n 1. November 1881 af an weer denn de ganze Streck bet na’n Bahnhoff Cuxhoben in Bedriev.
Stood is in’n Tweten Weltkrieg an’n 1. Mai 1945 von de Briten innahmen worrn.
1924 sünd de Gemenen Brunshusen un Stodersand Deel von de Gemeen Stood worrn. De Gemeen Stood harr dormit dat eerste Maal direkten Togang to de Elv. 1926 is Kamp ok Deel von de Gemeen worrn. Mit de Gemeenreform in Neddersassen to’n 1. Juli 1972 sünd denn ok noch de Gemenen Bützfleet, Haddörp, Hagen, Schölisch un Wiepenkathen mit de Gemeen Stood tohoopgahn.
Stadtdelen
De öllsten Stadtdelen von Stood blangen de Ooldstadt sünd de Vörstäder, de sik vör de Stadtdoren billt hebbt: de Schipperdoorsvörstadt vör dat Schipperdoor, de Soltdoorsvörstadt vör dat Soltdoor, de Kedenerdoorsvörstadt vör dat Kedenerdoor un de Hogendoorsvörstadt vör dat Hogendoor. An de Schipperdoorsvörstadt hebbt sik de Rebeden von’n Hogenwedel un den Swarten Barg anslaten.
Na Süden to weren Kamp un Lütt Thun fröher egenstännige Öörd, de vondaag aver mit Stood tohoopwussen sünd. Ok Schölisch in’n Noorden un Hahl in’n Westen sünd mit Stood tohoopwussen. De Öörd Barg, Riensföör un Groot Thun liggt vondaag direkt vör de Stadt. Aver besünners in Riensföör sünd toletzt grote Neeborebeden utwiest worrn.
De Stadtdeel Kopenkamp liggt in’n Süden von de Ooldstadt un is in de Johren 1920 anleggt worrn. Dat Oollanner Veerdel in’n Oosten von de Ooldstadt un in’n Süüddeel von de Soltdoorsvörstadt is ut de Johren 1960. De Stadtdeel Ottenbeek is na 1994 op dat Gelänn von de Von-Goeben-Kasern anleggt worrn. Dat Benedixland, dat direkt an’n Bahnhoff un an de Ooldstadt liggt, is dör den fuchten Masch-Ünnergrund bet in dat 21. Johrhunnert Wischen bleven, warrt nu aver ok beboot.
De Dörper Haddörp, Wiepenkathen un Hagen sünd rüümlich noch trennt von de Stadt, aver dör grote Neeborebeden al dicht an de Stadt ranwussen. An’n stärksten en egen Charakter behollen von de Öörd von de Gemeen Stood hett Bützfleet, dat fiev Kilometer in’n Noorden von Stood liggt.
Annere Öörd, de deelwies al lang to Stood höört, aver jümmer separate Öörd billt hebbt, sünd de Hööv Parlbarg, Bockhorst, Steernbarg, Hasenwinkel un Brocklosenbossel un de Öörd Snee, Hörn, Brunshusen, Stodersand, Stodermoor un Steenbeek.
Inwahnertall
Religion
Evangeelsch-luthersche Kark
Stood is von öllers evangeelsch-luthersch präägt. De eerste Wilhadi-Kark stammt ut dat 11. Johrhunnert, de hüdige Wilhadi-Kark ut dat 14. Johrhunnert. De Cosmae-Kark is ut dat 13. Johrhunnert. Cosmae un Wilhadi hebbt 1529 de Reformatschoon inföhrt un sünd luthersch worrn. Dat Marienklooster, dat siet 1141 bestahn hett, is 1568 luthersch worrn, dat Johannisklooster is al vör de Reformatschoon ingahn un dat Georgsklooster hett de Reformatschoon al fröh vörandreven. De eerste luthersche Preddigt weer 1522.
In’t Middelöller hebbt noch en Reeg annere Karken in Stood bestahn (ünner annern Pankratius-Kark, Nicolaus-Kark, Hillig-Geist-Kapell, Gertruden-Kapell).
As Stood in de twete Hälft von dat 20. Johrhunnert stark wussen is, sünd denn noch wedder ne’e luthersche Karken boot worrn: de Johannis-Kark weer 1956 trech un de Markus-Kark in Hahl 1965.
Vondaag is Stood Seet von’n Karkenkreis Stood un von’n Sprengel Stood. Üm un bi 60 % von de Lüüd in Stood sünd evangeelsch-luthersch.
Kathoolsche Kark
De eerste kathoolsche Kark weer de Joseph-Kark 1879 un de twete de Hillig-Geist-Kark 1960. De beiden Karken höört to dat Dekanat Ünnerelv binnen dat Bisdom Hilmssen.
Annere christliche Karken
Stood hett en Gemeen von de Sülvstännige Evangeelsch-Luthersche Kark, en Baptistengemeen in’n Bund Evangeelsch-Freekarkliche Gemenen in Düütschland, de Fre’e evangeelsche Gemeen, de Freekark von de Söventen-Dags-Adventisten, de Neeapostoolsche Kark, de Kark Jesu Christi von de Hilligen von de Letzten Daag (Mormonen) un Jehova sien Tügen.
Islam
Siet de twete Hälft von dat 20. Johrhunnert hebbt sik in Stood ok veel Moslems ansiedelt. Se hebbt 1982 de törksche Mevlana-Camii-Moschee grünnt, 2008 de Baitul-Karim-Moschee von de Ahmadiyya-Muslim-Gemeenschop boot, un 2009 de araabsche At-Taqwa-Moschee grünnt.
Jodendom
De eerste Nawies för Joden in Stood is von 1344. Wohrschienlich hett dat aver siet dat 15. Johrhunnert keen jöödsche Gemeen mehr geven. Eerst in dat 17. Johrhunnert hett dat wedder en gröttere Grupp Joden in Stood geven. En Tied lang hebbt se sogor en egen Synagoog hatt, de se von de Stadt kregen hebbt. Eerst in dat 19. Johrhunnert hebbt de Joden denn wedder en Synagoog hatt, de in de Hökerstraat ünnerbröcht weer (Synagoog Stood). De Gemeen weer aver jümmer temlich lütt, jümmer so bi 20 bet 40 Lüüd. In de Tied von’n Natschonalsozialismus sünd de letzten Joden denn deporteert un ümbrocht worrn oder emigreert. Sietdem hett dat keen jöödsche Gemeen mehr geven in Stood.
Wapen un Flagg
Dat Wapen von de Stadt wiest op blauen Grund en sülvern Slötel, de mit’n Boort na baven vörn wiest. Schildhollers sünd twee Griepen mit gollen Mahn, gollen Flögels, rode Tung un rode Klauen. De beiden Grießen staht över en Mottoband mit de Bookstaven S.P.Q.ST. (latiensch för Senatus Populusque Stadensis: „De Raad un de Börger von Stood“).
De Slötel stammt ut dat Wapen von dat Arzbisdom Bremen. De Schild as Wapen von Stood is von Münten al ut dat 13. Johrhunnert nawiest. De Griepen un dat Motto sünd eerst in dat 19. Johrhunnert toföögt worrn.
Politik
Stadtraad
Börgermeesters
Stadtdirekters
Ehrenbörgers
De Stadt Stood hett en Reeg Lüüd to Ehrenbörgers maakt. För de Ehrenbörgers na 1972 kiek bi de Gemeen Stood.
19. November 1864: Gottlieb Wilhelm Freudentheil
1884: Andreas von Müller
1892: Carl Ludwig Neubourg
1908: Heinrich Holtermann
1961: Ludwig Jürgens
1964: Hans Wohltmann
Kultur un Seihnswürdigkeiten
Olstadt mit olen Hoben
Swedenspieker
Kark St. Cosmae mit Arp-Snitger-Orgel
Wilhadi-Kark
Verenen
De freewillige Füürwehr Stood is 1860 grünnt worrn un de Schüttenvereen 1854.
Markt
Wekenmarkt gifft dat jeden Middweken un Sünnavend op’n Peermarkt un in de Holtstraat. Twee Maal in’t Johr gifft dat Johrmarkt: an’t Wekenenn na Oostern den Vörjohrsmarkt un an’t drüdde Wekenenn in’n September den Harvstmarkt. Düsse beiden Märkt sünd op’n Platz an’n Sann, in de Brede Straat, de Holstraat un op’n Peermarkt. In de Tied von de Johren 1980 bet Harvst 2009 is de Johrmarkt nich in de Binnenstadt, man op’n Festplatz in de Horbörger Straat ween.
De eersten Wiehnachtsmarkt in de Adventstied in Stood hett dat 1967 geven. De Markt is in de Binnenstadt twüschen Peermarkt un Fischmarkt un duurt von’n Maandag vör den eersten Advent bet to’n 30. Dezember.
Weertschop un Infrastruktur
Stood billt en Middelzentrum för de Öörd in de Ümgegend.
Stood as Deel von de Gemeen Stood gellt as Utfloogsoort (Stand 1. Januar 2015). Dat bedüüdt ünner annern, dat na dat Neddersassische Gesett över de apenen Tieden un de Verkoopstieden von Ladens Ladens ok sünndags apenmaken dröfft.
Ünnernehmens
In Stood an’n Peermarkt hett de Volksbank Stood-Cuxhoben ehren Sitt.
In de Soltdoorsvörstadt sitt dat Ünnernehmen Kurotec-KTS. En Reeg wichtige Ünnernehmens, de mit’n Naam Stood verbunnen sünd, liggt buten de Karnstadt, ünner annern in dat Industrierebeed op’n Bützfletersand.
Karnkraftwark
Bi Stood steiht dat tweetöllste kommerziell bedreven Karnkraftwark vun Düütschland. 1972 weer dat Wark mit Druckwaterreaktor in Bedriev nommen. Vun 1984 an weer denn Feernwarms an de Salien afgeven, de blangenan legen hett. Dat Wark weer an’n 14. November 2003 stilllegt. De Nettoleisten weer 630 Megawatt.
Verkehr
Stood liggt an de Bundsstraat 73 twüschen Hamborg un Cuxhoben, wat een vun de meestbefohrene Bundstraten vun Düütschland is.
2007 is de Lien S 3 vun de S-Bahn Hamborg vun Hamborg bet no Stood verlängert worrn.
De B 73 schall dö den Bu vun de A 26 entlast warrn, de aver noch nich trech is. Ok de Küstenautobahn A 20 schall in de Neegd von Stood langs föhren.
Na de Stoder Geest in’n Süüdwesten in Richt op Bremervöör to geiht de Bundsstraat 74 un na Noorden na Keden de Landsstraat 111.
Stood hett en Bahnhoff an de Nedderelvbahn (Bahnhoff Stood), de von Cuxhoben na Horborg geiht.
Gesundheit
Dat Stoder Krankenhuus (bedreven von Elbe Kliniken Stade-Buxtehude) liggt in’n Süüdwesten von de Stadt op’n Swarten Barg, dicht bi de Krüzung von de B 73 un B 74.
Mit de Klinik Dr. Hancken an de Harsfeller Straat gifft dat in Stood ok noch en Privatklinik, de sik op Radiologie, Nuklearmedizin un Strahlentherapie spezialiseert hett.
Scholen
In Stood doot de Hauptscholen An’n Hogenwedel un Thuner Straat, de Realscholen An’n Hogenwedel un Camper Höh, de Integreerte Gesamtschool Stood un de Grundscholen Montessori-School, An’n Borggraven, Camp, Pestalozzi un Bockhorster Weg liggen.
Ans gifft dat in Stood noch de Beroopscholen Stood I, Stood II un Stood III, de Förderscholen Friedrich-Fröbel-School un Ottenbeek un de Gymnasiums Athenäum un Vincent-Lübeck-Gymnasium un de Fre’e Waldorfschool Stood na de Waldorfpädagogik.
Freetied
Stood hett dat Swemmbad Solemio.
Lüüd
Johann Friedrich Ernst Albrecht (1752–1814), Schriever, Dokter
Stefan Aust, Chefredaktör von’n Spiegel
Dirk Dammann, Footballspeler
Johann Diecmann, (1647–1720) Pädagoge un lutherschen Theoloog
Paul Diercke
Horst Eylmann, Politiker un Bundsdagsafordneter
August Karl von Goeben (1812–1880), preußischer Generol
Wilhelm Heinrich Jobelmann (1800–1878), Stadtgeschichtsschriever un Begrünner vun en geregelt Beroopsschoolwesen in Stood
Tabea Kemme, Footballnatschonalspelerin
Amalie Wilhelmine von Königsmarck
Amalie Wilhelmine von Königsmarck (um 1663–1740), Süster vun Aurora vun Königsmarck
Aurora von Königsmarck (um 1663/1670–1728), Leefste vun August den Starken, Pröpstin vun dat Stift Queddelnborg
Otto Palandt
Rainer Sass
Juliette Schoppmann
Verena Westphal, Animatschons- un Grafikdesignerin
Gustav Wyneken
Literatur
Martin Böcker, Peter Golon: Die Orgel-Stadt Stade. Weltberühmte Orgeln und 600 Jahre Orgelbau. Book mit CD. Orgelakademie, Stood 2004, ISBN 3-931879-30-5
Jürgen Bohmbach: Stade. Von den Siedlungsanfängen bis zur Gegenwart. Stadt Stood, Stood 1994
Jürgen Bohmbach (Rutgever): Urkundenbuch der Stadt Stade. Lax, Hilmssen 1981, ISBN 3-7848-3013-7
Carl-Wilhelm Clasen, Oskar Kiecker, Gottfried Kiesow: Die Kunstdenkmale der Stadt Stade. 1960
Fritz Dressler, Manfred Sack: Stade. Ellert und Richter, Hamborg 2004, ISBN 3-8319-0128-7 (Bildband)
Wilhelm Heinrich Jobelmann, W. Wittepenning: Versuch einer Geschichte der Stadt Stade. 3 Hefte. Pockwitz, Stood 1869–1874 (Nee bearbeidt von Max von Bahrfeldt: Geschichte der Stadt Stade. Pockwitz, Stood 1897)
Friedrich Adolf Schröder: Stadt im Strom der Zeit. Das tausendjährige Stade. Stood 1993, ISBN 3-921942-08-X
Hans Wohltmann: Die Geschichte der Stadt Stade an der Niederelbe. 3. Auflage. Stader Geschichts- und Heimatverein, Stood 1956
Oliver Falkenberg, Linda Sundmaeker: Stade & Das Alte Land. Edition Temmen, Bremen 2007, ISBN 978-3-86108-958-2
Footnoten
Weblenken
Websteed von de Gemeen Stood (hoochdüütsch)
Oort
Landkreis Stood
Hanse |
2869 | https://nds.wikipedia.org/wiki/August%20Hinrichs | August Hinrichs | August Hinrichs (* 18. April 1879 in Ollnborg; † 20. Juni 1956 in Huntlosen), weer Dischermeester un Schriever. He schreef en Sozialdrama un en Historiendrama, de 1909 un 1911 in dat Theater in Ollnborg upföhrt woorn. In ganz Düütschland woor he bekannt dör siene plattdüütschen Buurnkummödies. De perfekt upboote „Swienskummödie“ woor verfilmt un weer as „Krach um Jolanthe“ in all düütsche Kinos to sehn. 1933 schreef August Hinrichs den Text för dat Stedinger-Spill, dat 1934 in Olenesch un up de Freelichtbühne in Bokkholtsbarg upföhrt woor. De Natschoonalsozialisten keem dat domaals goot topass, wiel se dachen, dat wecke Gedanken in dat Stück mit ehre Vörstellungen von Bloot un Bodden, von Ehre un Heldendoom övereenstimmen deen un sik up Platt un up ene Bühne licht unner de Lü bringen leten. De Natschoonalsozialisten weern darvon övertüügt, dat Hinrichs ehr Mann weer, un na 1945 bleef dat darum nich ut, dat he unner den Verdacht stund, dat he sik schullig maakt harr. Dat Gegendeel is aver de Fall. In siene literarischen Arbeiden is naarns nich wat von Faschismus to finnen, un dat gifft Bewiese darför, dat he sik för Lü, de von dat Dritte Riek verfeemt weern, insett hett. De Ollnborger sehgen darum ok kienen Grund, ehren Dichter de Ehrenbörgerrechte aftoerkennen un de nedderdüütsche „August-Hinrich-Bühne“ enen annern Naam to geven.
1944 hett he de Ehrenbörgerschaft vun de Stadt Ollnborg kregen und de is hüm ok nicht we’er aferkannt wurrn.
Warken
Plattdüütsche Theaterstücken
Swienskummedi. in dree Ennens, Quickborn-Verlag, Hamborg 1930 (ok op Hoochdüütsch, Nedderlandsch, Fläämsch, Sweedsch översett, ok as Film rutkamen)
Wenn de Hahn kreiht. in dree Ennens, Quickborn-Verlag, Hamborg 1933 (ok op Hoochdüütsch, Franzöösch, Nedderlandsch, Fläämsch, Sweedsch översett, ok as Film rutkamen)
För de Katt. in dree Ennens, Quickborn-Verlag, Hamborg 1943 (ok op Hoochdüütsch, Sweedsch, Norweegsch översett, ok as Film rutkamen)
De Aukschon. in een Optog, Bültmann, Ollnborg 1913
Diederk schall freen. in een Optog, 1918
Marie. in een Optog, Friesenverlag, Bremen un Willemshoben 1922
Jan is König. in een Optog, Quickborn-Verlag, Hamborg 1930
De Latinsche Bur. Quickborn-Verlag, Hamborg 1949
Alltomal Sünner. in een Optog, Quickborn-Verlag, Hamborg 1951 (ok vun Anton Aulke as Wi hewt all kien rein Gewietten op Mönsterlänsch översett)
De kloke Heini. in een Optog, Quickborn-Verlag, Hamborg 1953
Hoochdüütsche Theaterstücken
Krach um Jolanthe. Drei-Masken-Verlag, Berlin 1933 (Swienskummedi op Hoochdüütsch)
Wenn der Hahn kräht. Drei-Masken-Verlag, Berlin 1933 (Wenn de Hahn kreiht op Hoochdüütsch)
Für die Katz. E. Huyke, Leipzig 1943 (För de Katt op Hoochdüütsch)
Siebzehn und Zwei. in een Optog, Deutscher Laienspielverlag, Weinheim an der Bergstraße 1955 (ok op Nedderlandsch översett)
Freie Bahn dem Tüchtigen. Drei-Masken-Verlag, Berlin 1931
Nur eine Mark. Drei-Masken-Verlag, Berlin 1932
Hoochdüütsche Filmen
Krach um Jolanthe (D, 1934), Speelbaas Carl Froelich, mit Marianne Hoppe, Olaf Bach, Albert Lieven
Wenn der Hahn kräht (D, 1936), Speelbaas Carl Froelich, mit Heinrich George, Hans Brausewetter, Marianne Hoppe
Für die Katz (D, 1940), Speelbaas Hermann Pfeiffer, mit Hilde Jansen, Axel Monjé, Rudolf Platte, Lina Carstens
Jolanta - den gäckande suggan (S, 1945), Speelbaas Hugo Bolander und Oscar Winge, mit Oscar Winge, Ninni Löfberg, Thor Modéen
Das fröhliche Dorf (D, 1955), na Krach um Jolanthe, Speelbaas Rudolf Schündler, mit Hannelore Bollmann, Carl Hinrichs, Gerhard Riedmann
Weblenken
Mann
Schriever
Plattdüütsch
Hoochdüütsch
Dräger vun’t Bundsverdeenstkrüüz
Boren 1879
Storven 1956
Börger von Düütschland |
2871 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Christianeum | Christianeum | Dat Christianeum is en humanistisch Gymnasium in Othmarschen in Hamborg in’n Bezirk Altno.
Dat Krischaneum wurd 1688 as Latienschool in Altno grünnt, wat dortiets to Sleswig-Holsteen tohören dä. Sleswig-Holsteen weer dormals däänsch. Et harr dor Stiftungen vun 1725 an mit ene vandage noch belangrieke Bibliothek (Wiegendruck vun Dantes „Divina Commedia“). Et weer vun 1738 bet 1771 en Hochschool mit al Fachberieke vun de damalsche Tiet. 1864 wurd Altno en Oort in Preußen, 1937 in Hamborg. Över de Johrhunnerte harr dat Krischaneum ene Konkurrenz to’n Johanneum vun de Binnenstadt in Hamborg. De Historiker Theodor Mommsen un de Filossof Friedrich Paulsen weern ok op dat Krischaneum.
Dat dat rieke Börgerdoom an de Ilv vun Nienstedten bet Blankenese all lang siene Kinner to’n Christianeum sendt, weer för dat Niveau un de Pinunsen vun de School good. 1965 kemen de Deerns an’e School; ok Bettina Röhl weer Krischaneerin.
1969 meek de School twee nördddüütsche Ännerungen: de Schölermitberootung bi Tügniskonferenzen un dat Wahlfach Russ’sch an de Steede vun Greeksch. Ok 2005 kann ener dor mit Latien un Greeksch oder Russ’sch oder Mandarin sien Abitur moken. Dat Hin un Her vun de Schölers na Sankt Petersborg löppt gau.
Kiek ok
Gymnasium
Bezirk Altno |
2873 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Theodorianum | Theodorianum | De Historie vun't Gymnasium Theodorianum in't Stadtzentrum vun Patterbuorn in Noordrhien-Westfalen is in ene Tied vun mier as 1000 Johr. De eerste Tied vun de School is dat 8. Johrhunnert. Vun de ehemalsch karolingsch Domschool worr in de Hansetied dat humanistisch Gymnasium Salentinianum un dat theodorianische Gymnasium vun de Jesuiten. Dor de Övergang noh Preußen ward de School en neuhumanistisch Gymnasium. Vandage is de School dat enig humanistisch Gymnasium in Paderbuorne un is de latste Schol in ene Bischopsstadt in Ruhr-Westfalen, de in de 5. Klass blots Klassen mit Latien hett. Vandage is de School nich mier typiseert.
Friedrich Wilhelm Weber (1813 - 1894)
Karl Weierstraß (1815 - 1897), Mathematiker
Wilhelm Waldeyer (1836 - 1921), Anatom
Wilhelm Schneider (1847 - 1909), Bischop vun Paderbuorne
Franz Hitze (1851 - 1921)
Clemens Bäumker (1853 - 1924), Philosophiehistoriker
Engelbert Humperdinck (1854 - 1921), Komponist
Caspar Klein (1865 - 1941), Erzbischop vun Paderbuorne
Johannes Linneborn (1867 - 1933), Dompropst
Wilhelm Cuno (1876 - 1933), Riekskanzler
Paul Lejeune-Jung (1882 - 1944)
Gymnasium
Noordrhien-Westfalen |
2874 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Poitevin-saintongeais | Poitevin-saintongeais | Poitevin-saintongeais (Parlanjhe, Parlange) is ene gallo-romansche Spraak vun ene nich groote Tahl vun Minsche in Frankriek, meest Poitou-Charentes. De Bezirke, wo dat snackt ward sün Vendée, Deux-Sèvres, Vienne, Charente, Charente-Maritime, Gironde un Loire-Atlantique. Dat is ene vun de Regionalspraken vun Frankriek. Dat is ene vun de langues d'oïl män hett Tekens vun de Okzitansche Spraak. De Spraak is op de Grens twüschen de twee Spraken, wat ok an de Historie vun de Oortsnamen to sehn is. De langues d'oïl gungen wieder noh Söden un kreegen Tekens vun de Okzitansche Spraak.
François Rabelais schreev dat he düsse Spraak leerte.
De eerste schrewen Bruuk vun düsse Spraak weer in't 13. Johrhunnert. De eerste druckte Text weer vun 1554. Traditschonell sün Dramen un Monologe för de Literatur vun't Poitevin-saintongeais de gröttste Deel. Vun't 19. Johrhunnert gaevv dat Journalistik in disse Spraak (sünners siet dat Weekblad Le Subiet vun 1901). 1973 kehm ene Standardschrievwies, de nun sik dorchsett hett.
Textbispeel:
Poitevin-saintongeais: Le poetevin-séntunjhaes ét de l'aeràie daus parlanjhes d'oéll, mé le cote l'aeràie de çhélés d'o. O fét que l'at daus marques daus deùs bords. Mé l'at étou daus marques rén qu'a li.
Platt: Dat Poitevin-saintongeais is ut de Zone vun de langues d'oïl, män se grenzt an't Rebeet vun de okzitansche Spraak. Dat mokt dat dat Tekens vun de twee Rebeete hett. Män dat hett ook Tekens, de en egen sün.
Langues d'oïl
Frankriek |
2875 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Russische%20Spraak | Russische Spraak | Russ’sch (rus. русский язык, русский) is een slaavsche Spraak in Osteuropa un Asien. De Spraak warrt vun 163,8 Mio. Lüde as Muddersprake un vun 114 Mio. Minschen as Tweetsprake snackt.
Russ’sch is Amtsspraak vun Russland, Wittrussland (tohopen mit Wittruss'sch). Bovenhen is dat offizielle Spraak in Kasachstan (tohopen mit Kasachisch as Amtsspraak), Kirgisistan (tohopen mit Kirgisisch as Amtsspraak) un de Autonome Republiek Krim, de to de Ukraine tohöörn deit (tohopen mit Ukrainsch un Krimtartaarsch). Ok in en Reeg vun Oblasten in de Süüdoostukraine is se en regionale Amtsspraak. Dor gifft dat avers vunwegen de Politik allerhand Striet um.
Alfabet
Standardspraak
Russ’sch |
2877 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Hoochd%C3%BC%C3%BCtsch | Hoochdüütsch | {{Infobox Spraak
|Spraak= Hoochdüütsch
|Länner=Düütschland, Österriek, Swiez, Luxemborg, Liechtensteen, Italien (Süüdtirol), Belgien (Eupen), Namibia, Däänmark (Noordsleswig)Annere mit över 100.000 Spreker:Brasilien, Argentinien, Australien, Kasachstan, Polen, Ungarn
|Spreker= 101 Millionen
|Klassifikatschoon=* Indo-Germansch
Germansch
West-Germansch
|KSpraak= Hoochdüütsch
|Amtsspraak= Düütschland, Österriek, Swiez, Luxemborg, Liechtensteen, Belgien, Italien, Däänmark
|ISO1= de
|ISO2B= ger
|ISO2T= deu
|ISO3= deu
}}
Hoochdüütsch (Hauchdüütsch, Hoogdüütsch) höört to de westgermaansche Spraaken, de en Deel vun de indogermansche Spraaken sünd. In Düütschland un veer annere Staaten is disse Spraak de Amtsspraak.
Dat gifft 'n ganzen Barg hoochdüütsche Dialekten, kiek bi Düütsche Spraak#hoochdüütsche Dialekte''.
Enkeld Nahwiesen |
2881 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Warberich | Warberich | Warberich oder Warborg is ene Arzbischopsstadt in'n Kreis Höxter in Westfalen. Warborg liggt in Noordrhien-Westfalen, in Oostwestfalen an de Grenz to Hessen. De Stadt hett mehr as 20.000 Inwahners. De gröttste Vörstadt is Schkjerbe. Warberich is dat Middelzentrum vun ene Landweertschapsregion, ok wenn all Gemeenden in'n Kreis Städer sün.
Verkehr
Vun1849 af an gifft dat in Warberich en Bahnhoff un de Stadt is an den Iesenbahn-Verkehr anbunnen. Hüdigendags kann een ok mit den ICE noh Süüddüütschland föhren. Mit de Anslusssteed Warburg vun de A 44 (Oost-West-Verbinnen) is de Gegend an dat Autobahnnett anbunnen; de A 7 (Noord-Süüd-Ass) is nich wiet un löppt bi Kassel langs.
Historie
Dat geev hier en sassischen Adelssitz in't 8. Johrhunnert. Om 1000 geev dat hier en Borg vun Graaf Dodiko op de Wartberg.
Wegens de Daud vun de Graf Dodiko keem sien Land an den Bischop vun Patterbuorn. Nich veel later kreg de Bischop de Rechten vun den Graaf. In't 12. Johrhunnert kreeg de ole Stadt Stadtrecht. De Neestadt Wartberg is in dat 13. Johrhunnert vun den Bischop vun Patterbuorn gründ't wurrn. De ole un de niege Stadt worrn Liddmaten vun de Hanse. 1436 worrn de Steden verenigt. 1568 worr dat Raathuus twischen de vörmoligen Steder buut. De Dörtigjohrige Krieg weer för de Stadt de Grund för den Neddergang. Eerst 1892 harr Warburg de Schulden ut de Dörtigjohrig Krieg aftahlt.
Johann Conrad Schlaun worr 1695 in Nörde bi Warberich boren. Vun 1802 weer Warberich preuß’sch, man vun 1807 bet 1812 höör dat to Napoleon sien Königriek Westfalen.
1933 kreeg de Düütsche Zentrumspartei 67,2 % un de NSDAP 21,8 %. 1983 worr Warberich bi de Grünnung Liddmaat vun de Westfäälsche Hansebunn. De Börgermeester is Tobias Scherf vun de CDU. Hier gifft dat dat Gymnasium Marianum, wat ene ole School is. Dat Hamborger Bankhus Warburg hett sien Naam vun en Familiennaam, de vun düsse Stadt herkamen deit.
Ook anner Steden in'n Kreis sünd in de Niege Hanse, ten Bispeel Höxter un Brakel.
Warbericher Sieten
http://www.warburg.de
http://www.thw-warburg.de
http://www.marianer.de
Footnoten
Oort
Noordrhien-Westfalen
Hanse |
2883 | https://nds.wikipedia.org/wiki/H%C3%B6xter | Höxter | Höxter is ene Stadt mit över 30.000 Inwahners in't Werserbarglann an de Werser. Höxter liggt in Ostwestfalen in Noordrhien-Westfalen.
Historie
Corvey un Höxter
As Ludwig de Fromme dat Klooster Corvey an de Werser in dat Johr 822 grünnen dö, geev he Höxter an dat Klooster. Dat Klooster in Corvey weer weer bet 1803 de Seet vun en religiösen Staat in't Hillige Röömsche Riek vun de Düütsche Natschoon. 100 Johr lang weer Corvey de eenzige Stäe in dat Land vun de Sassen, wo een studeern kunn. Ansgar, de later Bischop vun Hamborg un Bremen weer un dat Christendom na Skandinavien broch, güng hier na School. Hrabanus Maurus, de Schriever vun Enzyklopädien un ok Arzbischop vun Mainz mit den Titel Praeceptor Germaniae, wat Lehrmeester vun Düütschland heet, weer hie ook an de School aktiv. Veel later is Hoffmann von Fallersleben Bibliothekar in de Klosterbibliothek ween. Hüdigendags sitt dor en germanistisch Institut vun de Patterbuorner Universität in. De Bibliothek hett över 60.000 Böker un ene vun de gröttste Sammlungen vun engelsche Literatur in Düütschland. Dat Westwark vun de ehemaalsche Kloosterkark is dat öllste Buwark ut dat Middelöller in Westfalen. Dat Buwark worr noh de Dörtigjohrig Krieg wedder upbut. Dat keem 1740 to Enn. Vandage hört dat Slott de Hartöög vun Ratibor, de ook Försten vun Corvey sünd. De Schrieverin Agnes Miegel ut Oostpreußen schreev över Corvey: Würde mich jemand fragen, was er sehen müßte im Weserland, wenn ihm nur ein einziger Tag dafür bliebe, so würde ich ihn nach Corvey führen.
Historie vun de Stadt Höxter
1250 kreeg Höxter de Stadtrechten. Vun 1295 af an höör de Stadt to de Hanse mit to.
Dat Raathuus vun Höxter worr 1613 in de Werserrenaissance but. In't Tillyhuus vun 1598 weer woll in de Dörtigjohrig Krieg de Feldherr Tilly. De dörtigjohrig Krieg weer de gröttste Katastrophe in de Historie vun de Stadt. Kunsthistorisch vun Bedütung is ook de Dechanei vun 1561. Dat öllste Buwark, wat vandage noch ganz steiht is de Kark St. Kiliani. En gotisch Kunstwark is de Marienkark. In't 17. Johrhunnert weer Höxter 100 % luthersch, män siet lang sün hie mier katholsche denn evangeelsche Inwahners. Vandage is Höxter ene vun de Steden vun de Fackhoogschool Lippe un Höxter. In de Söden vun Höxter is de Cheruskerweg. In Höxter löpen dree Beken dor de Stadt. Ene anner Kreisstadt bi Höxter is Holtsminne in Neddersassen. Op de anner Siet vun de Werser is de Solling. De längste Stedenpartnerschaft vun Höxter is mit Corbie in de Picardie in Nordfrankriek, wat de Nam Corvey gäwen hett. De anner Städer in'n Kreis, wo dat kene Darpgemeenten gifft, sün Bad Driburg, Beverungen, Borgentreich, Brakel, Marienmünster, Nieheim, Steinheim, Warburg un Willebadessen. Wilhelm Raabe hett in sien Roman Höxter und Corvey över de Öörd Höxter un Corvey schrewen.
Höxter is as ok veele anner Steden in'n Kreis in de Niege Hanse.
De ehemaalige SPD-Liddmaat vun de Bunnsdag Wolf-Michael Catenhusen un Thomas von Heesen, de Speler, Trainer un Manager vun DSC Arminia Bielefeld ween is, stammt ut Höxter.
Weblinks
Website van de Stadt Höxter
Oort
Stadt
Noordrhien-Westfalen
Hanse |
2884 | https://nds.wikipedia.org/wiki/P%C5%82ock | Płock | Płock (Utspraak []) is de derdgröttste Stadt in Masowien, wat de Bezirk in Polen is, in de ok de Hööftstadt Warschau is. Płock (hoochdüütsch inst Plozk) is ene Stadt mit 128.000 Inwahners (2003) an de Wießel nördwestelk vun Warschau, män nich in de Ballungsregion Warschau. Płock weer vun 1975 bet 1998 Hööftstadt vun sien egen Bezirk. Vun 1806 bet 1815 weer de Stadt de Hööftstadt vun en napoleonsch Bezirk. Płock weer ene vun de Hööftöört vun’t Hartogdoom Masowien. Siet 1031 is Płock ene Stadt. In’t 12. Johrhunnert worr de Nam Płock dat eerste Mol nannt. De Płocker Dom hett Gräber vun poolsche Hartöge. Dat Politechnika Warszawska, ene technisch Hoochschool, hett hier en Deel. PKN Orlen, de gröttste poolsche Eulgeselsschap is hie. Dat gifft hier en Pipeline vun Russland na Düütschland. Ene altkatholsche Kark, de Kościół Starokatolicki Mariawitów het hier sien Sitz. In Płock gifft dat de eerste-Liga-Vereen Wisła Płock.
Oort
Polen |
2885 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Serbokroaatsche%20Spraak | Serbokroaatsche Spraak | Serbo-Kroaatsch is ene süüdslaavsche diasistem un de gemeen Amtsspraak vun Kroatien un Bosnien-Herzegowina. Dat is de in all Delen vun't Land offizielle Spraak in Serbien un Montenegro. Serbokroaatsch hett ok vele Lüüd, de dat as Moderspraak snackt in Düütschland, Österriek un anner Länner.
In Ungarn warrt de Dialekte:
De torlakisch Dialekte sünd (4):
belogradčik-Trn-Breznik in Bulgarien (ekavich-šwakavich)
srvljiško-zaplanjski in Serbien un Bulgarien (ekavich-šwakavich)
timočko-lužnički in Serbien (ekavich-šwakavich)
prizrensko-južnomoravski in Serbien, Kosovo un Noordmakedonien (ekavich-dekavich)
De štokavisch Dialekte sünd (7):
kosovsko-resavski (varianten smederevsko-vršački) in Serbien un Kosovo (ekavich-dekavisch)
šumadijsko-vojvodanski in Serbien (ekavisch-dekavisch)
zetsko-južnosandžacki in Montenegro (ijekavisch-đekavisch)
istočnobosanski in Bosnien-Herzegowina (ijekavisch-ščakavisch)
istočnohercegovački in ijekavich varijenten (Bosnien-Herzegowina-(ijekavisch-ščakavisch)) , (Montenegro-(ijekavisch-đekavisch)), (Serbien-(ijekavisch-ekavisch)) un (Kroatien (ijekavisch-štokavich)).
zapadni-ikavski in Kroatien in Bosnien-Herzegowina (ikavisch)
slavonski in Kroatien (ikavisch, ekavisch, ijekavisch)
čakavisch Dialekten (Kroatien) sünd (6):
buzetski (ekavich-kajkavisch)
sjevernočakavski (ekavisch)
srednjočakavski (ekavisch-ikavisch)
jugozapadni istarski (ikavisch-štokavisch)
južnočakavski (ikavisch)
lastovski (ijekavisch)
Kajkavisch Dialekten (Kroatien) sünd (6):
zagorsko-medimurski (ekavisch in varianten ijekavisch)
krizevačko-podravski (ekavisch)
turopoljsko-posavski (ekavisch)
prigorski (ekavisch-čakavisch)
donjosutlanski (ikavisch-čakavisch)
goranski (ikavisch)
Spraak
Slaavsch |
2887 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Wipperf%C3%BCrth | Wipperfürth | Wipperfürth is ene Hansestadt in de Oberbergisch Kreis. Se is de öllste Stadt in't Bergisch Land un wurr 1131 eerstmals schriftlich nöömt. Se hett 20.879 Inwahner (Stand: 31. Dezember 2021) up en Flach van 118,3 km².
Wipperfürth liggt an de Fluss Wupper, vun de se ok de Nam hett.
De Stadt Wipperfürth hett 8 Bezirke:
Binnenstadt Wipperfürth
Egen
Kreuzberg
Ohl
Agathaberg
Thier
Wipperfeld
Hämmern
1328 begunn in Wipperfürth de Prägung vun Groschen in Düütschland.
Beröhmte Lü, de mit de Stadt in Verbindung weern:
Konrad Martin (1812-1879), Bischop vun Patterbuorn
Alois Pollender (1800-1879), Entdecker vun de Miltbrandbazillus (1855)
Joseph Mausbach (1861-1931), Moraltheolog, Sozialethiker, Parlamentarier
Ernst Lotz (1887-1948), Eerste Kultusminister vun Rhienland-Palz
Franz Rudolf Bornewasser (1866-1951), Bischop vun Trier siet 1922
Udo Lattek
Literatur
Peter Opladen, Das Dekanat Wipperfürth, Siegburg 1955;
Anneliese Triller/Jörg Füchtner, Das Abschriftenbuch der Stadt Wipperfürth, Essen 1969;
Frank Berger/Fred Antweiler, Wipperfürth gestern und heute, Remsched 1984
Fred Antweiler/Frank Berger, Wipperfürth und seine Kirchdörfer, Bergisch Gladbach 1986.
Oort
Stadt
Noordrhien-Westfalen
Hanse |
2891 | https://nds.wikipedia.org/wiki/M%C3%BChlhausen | Mühlhausen | Mühlhausen is de Kreisstadt vun’n Unstrut-Hainich-Kreis in Döringen. Die Stadt liggt an de Fluss Unstrut un hett 38.000 Inwahners.
Mühlhausen hett de gröttste Stadtkirmes vun Düütschland
De Partnerstäder sünd:
Tourcoing (Frankriek)
Eschwege (Hessen)
Mönster (Noordrhien-Westfalen)
Kronstadt (Russland)
Mühlhausen weer lang in de Hanse un siet 1310 mit de Hansestäder Erfurt un Nordhausen in de
Döringer Dreestäderbund. Mühlhausen weer Friee Rieksstadt.
Mit de Buernkrieg worr Mühlhausen dor Thomas Müntzer ten Zentrum vun de Bewegung. Noh de Nedderlaag vun der Buern worr de radikale Reformater Thomas Müntzer vör de Doren vun de Stadt hinricht.
In de VEB Mikroelektronik »Wilhelm Pieck« worrn hie de meest bruukte Heimcomputer-Serie vun de DDR maakt: de Kleencomputer KC 85/2, KC 85/3 un KC 85/4.
Scholen in Mühlhausen
Albert-Schweitzer-Gymnasium
Tilesius-Gymnasium
Evangelisches Gymnasium
Berufliches Gymnasium
Forstbergschule
Margaretenschule
Martinischule
Nikolaischule
Stadtbergschule
Thomas-Müntzer-Schule
Websteden
Unstrut-Hainich-Kreis
Oort
Hanse |
2892 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Spraken%20in%20Frankriek | Spraken in Frankriek | Spraken in Frankriek:
Romansche Spraken:
langues d'oïl:
Franzöösch
Picardsch
normand
Walloonsch
champenois
lorrain
franc-comtois
Bourguignon-Morvandiau
gallo
poitevin-saintongeais.
Frankoprovenzalisch
Okzitansch (Langue d'oc)
Katalanisch
Korsisch
Germansche Spraken:
Nedderlandsch-Nedderfränksche:
Westflämsch
Hoochdüütsche Dialekten:
Moselfranksch (Lëtzebuergesch)
Lothringer Platt
Pfälzisch (in’n Norden vun Elsass)
Elsässerditsch
annere Regionalspraken:
Bretoonsch
Baskisch
Spraken ut de nich-europääsche Deel vun Frankriek:
galibi
wayana
palikur
arawak
wayampi
emerillon
nyelâyu
kumak
caac
yuaga
jawe
nemi
fwâi
pwaamei
pwapwâ
cèmuhî
paicî
ajië
arhâ
arhô
ôrôwe
sîchë
tîrî
xârâcùù
xârâgùrè
drubéa
numèè
nengone
drehu
iaai
fagauvea
tahitien
marquisien
langue des Tuamotu
langue mangarévienne
langue de Ruturu
langue de Ra'ivavae
langue de Rapa
walissien
futunien
shimaore (mahorais)
shibushi (malgache)
Kreols
Ok Arabsch, Berberspraken, Hmong, Armensch, Romani, Jiddisch un anner Spraken worrn in Frankriek snackt.
Spraak
Frankriek |
2897 | https://nds.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A4zession | Präzession | Präzession is allgemeen de Ännern vun de Laag vun en roteernden Krüsel op den en Kraft wirkt. Meest is de Präzession vun de Eerdass meent.
De Präzession is ok bi en Speeltüüchkrüsel to seihn. Wenn de Dreihass vun de Krüsel nipp un nau pielliek to de Eerdöverfläck steiht, wirkt keen Dreihmoment op em, de Gravitatschoon is parallel to disse Dreihass. Dorüm bleevt de Ass pielrecht un dor is keen Präzession.
Wenn man de Krüsel aver schreeg afsett, würr he ümkippen, wenn he nich roteern würr. Aver dör de Dreihmoment warrt he stabiliseert.
Präzession vun de Eer
De Eer hett keen naue Kugelform, man dör de Rotatschoon hett de Eer en Äquaterwulst vun 21 km. Dör de Tidenkraft vun Maand un Sünn kriegt de Eer en Dreihmoment, dat to de Präzession vun de Eerdass föhrt. De vulle Präzessionsperiood duert 25.780 Johr, dat is denn een platonisch Johr.
De Maandbohn sülvs hett ok en Präzessionsbewegen mit en Periodenläng vun 18,6 Johr, wat mit eer Negen vun 5° un de wesselnden Knüttenlaag to doon hett. Dit hett ok en lütten Effekt op de Präzession vun de Eerass vun circa 20 Bagensekunnen. De Nickbewegen vun de Eerdass, de dorbi optridd, heet Nutatschoon.
Bedüden
De Präzession vun de Eerdass föhrt dorto, dat dat tropische Johr, dat sik no den Winkel vun de Eerdass to de Sünn richt, en beten kötter is as dat siderische Johr. Dorüm ännert sik de Snittlien Äquater-Ekliptik (de Fröhjahrspunkt), de as en Oort „Nullmeridian“ dent. Dorüm ännern sik ok de Positschonen vun de Steern an'n Heben langsom - üm circa 0,01° pro Johr.
Dit Effekt is al siet över 2000 Johr künnig. De greksche Astronom Hipparchos hett üm 150 v. Chr. de Steernöört vun sien nieg Steernkatalog mit de Daten ut en poor hunnert Johr ole Opteken vergleken un markt Ünnerscheeden. De Babylonier hebbt aver sachts al 170 Jahre fröher de Präzession opdeckt.
Astronomie |