Datasets:

danielpleus

/

wiki-nds

like 0

2539

https://nds.wikipedia.org/wiki/Wizebsk

Wizebsk

Wizebsk (Witebsk, wittrusch: Віцебск) is ene Stadt vun etwa 340.000 Inwahners in Wittrussland. Wizebsk weer in de eerste Tied en Hoben an de Düna (Daugav). Vun 1320 weer se in't Grotfürstendom Litauen un kehm 1569 to Polen. 1597 kreeg Wizebsk de Stadtrechten noh't Recht vun Meideborg. Bi de eerste Poolsche Deelung 1772 kehm Wizebsk noh Russland. Hie weer Marc Chagall boren. Vör de Tweede Weltkrieg weer hie de Hälft vun de Inwahners jödsch. Dor dat Nazi-Regime worrn över 4000 Joden bi de Oplösung vun de Ghetto erschossen. Wizebsk is een vun de twee Städer in Wittrussland in de Niege Hanse. Schores Iwanowitsch Alfjorow, de Physiknobelpriesdräger vun 2000, is hie geboren. Wizebsk hett en kunsthistorisch belangriek Rooothuus. Siet 1991 gifft dat hie Chagall-Festivals. Oort Wittrussland

2540

https://nds.wikipedia.org/wiki/Sprockh%C3%B6vel

Sprockhövel

Sprockhövel is ene lütte Stadt in’t südelke Ruhrrebeet, in'n Iämpe-Ruhr-Kreis. Sprockhövel is in’t märkische Suerland, dat to Westfalen hört. De Naam keem vun’t latinsche „Spurka“ - wat Machandel un dat oldüütsche Wort „huvele“, wat „Hövel“ heet. Sprockhövel heet so „Machandelhövel“. Disse Machandelhövel weern ok op’t ole Wapen vun de Gemeente, wat drie Machandelströker op dree Hövel harr. Siet 1975 gifft dat dat Wappen, wat nu in Gebruuk is. Över de Jahrhunnerte weer Sprockhövel anne Grens ten Bergisch Land. Sprockhövel is ene vun de grötste Gemeenten in’t Ruhrrebeet süüden vun den Hellweg, de keen Isenbahnverkehr hebben. In Sprockhövel leven 26.132 Minschen (Stand: 2005) up een Flach van 47,78 km². De Ministerpräsident vun Mekelnborg-Vörpommern, Erwin Sellering, is in Sprockhövel boren. Oort Iämpe-Ruhr-Kreis

2541

https://nds.wikipedia.org/wiki/Waltrop

Waltrop

Waltrop is ene lütte Stadt in't Riäkelhusen, de östelkste in'n Kreis Riäkelhusen. Waltrop hett keen Personen-Isenbahnverkehr, män en Snelbus. Hie is dat Schiffshebewerk Henrichenburg vun en Kanal. Hie gift dat en Heimatmuseum, Rieselfelder un Kanalsystem, dat ok för Yacht- un Ruderschipper te bruuken is. De Stadt hett 29.345 Inwahner (Stand: 31. Dezember 2018) up en Flach van 47,09 km². De Stadrechte kreeg Waltrop an'n 30. Januar 1939. Buwerke De Zeche Waltrop vun inst warr ten Gewerbepark umbut. St. Laurentius Kapelle in Waltrop-Leveringhausen "Tempelchen", dat ölste bewahnte Fachwerkhus vun Westfalen Schleusenpark Weblinks Offizielle Website vun de Stadt Waltrop Oort Stadt Noordrhien-Westfalen

2542

https://nds.wikipedia.org/wiki/Kamp-Lintfort

Kamp-Lintfort

Kamp-Lintfort is ene Bergbustadt in't rhiensche Ruhrrebeet. Se is in'n Kreis Wesel. 39.594 Inwahners leevt dor vundagen (Juni 2006). Hier weer dat beröhmte Zisterzienserkloster Kamp. Kamp-Lintfort liggt bi Duisborg. Hier weer 1945 en Drepen vun de Allierten. De Delen vun de Stadt sün: Lintfort Kamp Eyll Geisbruch Gestfeld Hoerstgen Kamperbruch Kamperbrück Rossenray Saalhoff Weblenks Oort Stadt Noordrhien-Westfalen

2543

https://nds.wikipedia.org/wiki/Neukirchen-Vluyn

Neukirchen-Vluyn

Neukirchen-Vluyn is ene Stadt mit 29.000 Inwahners in't rhiensche Ruhrrebeet twüschen Rheurdt un Duisborg. Se is in'n Kreis Wesel. Neukirchen-Vluyn liggt an dat Enn vun en Snelbus noh Duisborg. Neukirchen-Vluyn weer vun 1913 bet 2001 ene Bargbustadt. In Neukirchen-Vluyn is de Neukirchener Erziehungsverein, ene grote evangeelsche Institutschoon för de Jugend. Hier is ok de Neukirchener Mission tohuus, ene evangeelsche Mission, de mit de Evangeelsche Gesellschap för Düütschland tosamensloten is. Weblinks Website vun de Stadt Neukirchen-Vluyn Oort Stadt Noordrhien-Westfalen

2544

https://nds.wikipedia.org/wiki/Br%C3%BCgge

Brügge

Brügge (nedderlandsch Brugge, franzöösch Bruges) is de Hööftstadt vun de belgisch Provinz West-Flannern. Brügge weer in de Hansetied ene vun de groten Städer vun den fläämschen Hannel mit de Hanse. Hüdigendags wahnt um un bi 117.000 Inwohners in de Stadt. Hier ward de westfläämsche Dialekt vun’t Nederlannsch snackt. De Ooltstadt vun Brügge ut dat Middelöller is in de List vun dat UNESCO- Weltkulturarv upnahmen wurrn. Se hett de Form vun en Ei un is um un bi 430 ha groot. In Brügge leevt um un bi 117.000 Inwahners, dormank bi 20.000 Lüde in dat Zentrum. De Stadt is de Setel vun enen kathoolschen Bischop. Brügge hett dat Eurokolleg, ene Elite-Hoogschole. Brügge is de enige belgische Stad in de Niege Hanse. Weertschopplich is Brügge hüdigendags vun Belang sunnerlik dör sien Haben, de slank wassen deit. Man ok Turisten ut de ganze Welt weert vun de ole Stadt antrocken. Naam Wo de Naam vun herkummt De ollste Born, wo de Naam vun de Stadt up schreven steiht, sund en Reeg vun Münten ut dat Johr 875. Dor heet de Stadt Bruggia un Bruccia up. Wo de Naam vun herkummt, weet numms so akraat. Unner Umstänn steckt dor de Kelten ehr Naam for de Reie-Beeke achter. De Reie is hüdigendags in en Kanal umboot wurrn. Se strööm dör Brügge dör un münn in de Noordsee. Bi de Kelten hett se den Naam Rogia harrt, wat „Hillig Water“ bedüden deit. De kelten hefft Beken un Borns as Gott-Wesens ankeken un dat is wohrschienlich, datt de Kelten ehr Naam an den Waterloop in Brügge backen bleven is. Mit de Tied schall denn ut den Naam vun dat Water, Rogia oder Ryggia, ok de Naam vun de Stadt wurrn sien: Bryggia. Dat is mööglich, datt in latere Johrhunnerte ok dat Ooldnoordsche Woort bryggja en Rull speelt hett. Dat heet so veel, as Landungsbrugge oder Anleggkaje. Vun um un bi 800 af an hett dat ja veel Kontakte mit Skandinavien geven, vunwegen den Hannel oder ok vunwegen de Rövereen dör de Wikingers in düsse Landstreken. De Naam Brügge klingt ok nich veel anners, as Bryggen, de histoorsche Haven vun Bergen in Norwegen, wat, just so, as Brügge, vun dat 14. Johrhunnert af an en wichtige Stadt vun de Hanse ween is. Minner wohrschienlich is en Afkumst vun dat Woort Brugge/Brüch, vunwegen, datt dat denn, na de Spraakgeschicht, ehrder Briigge heten möss (vergliek engelsch bridge, ooldeng. brycc, freesch brigge oder bregge, gallisch briva). Ok en Afkumst vun dat Woort Burcht (Borg) is ehrder unwohrschienlich: vergliek t.B. mit Oudenburg un Aardenburg, de, just so, as Brügge, up en wichtigen Weg for den hannel legen hefft. Binaams un Ökelnaams Regelmotig warrt vun Brügge snackt, as vun dat Venedig vun den Norden. Dat liggt an de velen Grachten un Bruggen. De meisten vun düsse Grachten weert in Brügge ok Reien nömmt, vunwegen de Reie-Beeke. En annern Binaam vun Brügge is de Breydelstadt. Düsse Naam kummt vun Brügge sien Volkshelden ut dat 14. Johrhunnert vun her. Dat weer Jan Breydel. De Ökelnaam vun de Inwahners vun Brügge is (Brüggsche) Koppkranke (Up Fläämsch: (Brugse) zotten). Den Naam hefft se vun düsse Legenn: Nadem se den Kaiser Maximilian I. in ehrn Striet um Unafhängigkeit en Tied lang inspeert harrn, hett de, as he wedder freekamen weer, verbaden, in Brügge noch en Johrmarkt oder anners en Fest af to holen. Nu gungen de Brüggers bi un wollen em begöschen. Se fiern en groot Fest, em to Ehren, un achterna beden se em, he müch doch wedder en Johrmarkt tolaten. Bovenhen harrn se noch en annern Wunsch: He scholl jem Verlööf geven, en nee Huus for de Stadt ehre Koppkranken up to bo'en. Man he harr noch nich wedder vergeten, wat se mit em maakt harrn un anter: „Sluut alle Porten vun Brügge to un Ji hefft en Huus for de Koppkranken“ Geschicht De eersten teken for Leven up de hüdigen Brüggschen Kuntreien stammt ut dat 2. Johrhunnert n. Chr. Dormols hett dat dor en Gallo-Röömsche Wahnstäe geven. Twuschen dat 9. un 12. Johrhunnert is de Stadt vunwegen ehrn wichtigen Haben to en internatschonal Zentrum vun den Hannel utwussen. Just drauh de Haven Probleme to kriegen, vunwegen dat Sand un Schlick de See tospölen döen twuschen de Stadt un de hüdige Küst, as 1134 bi en Stormfloot de Zwin tostann kamen is, en Fohrgööl twuschen Brügge un de See. So bleev dat wieterhen mööglich, vun de Stadt ut mit Scheepe na See to kamen. 1089 weer Brügge al to de Hööftstadt vun de Graafschop Flannern utropen wurrn un vun dat 13. bit to dat 15. Johrhunnert konn Brügge ankeken weern as de weertschoppliche Hööftstadt vun Noordwest-Europa. Vunwegen siene Bedüdung as Zentrum vun den Welthannel is in Brügge de eerste Börse up de ganze Welt inricht' wurrn. Dat 14. Johrhunnert kann Brügge sien Gollen Johrhunnert nömmt weern. In de Tied hefft in de Stadt um un bi 46.000 Inwahners leevt. De Binnenstadt hett en tweeten Stadtwall kregen. Bit up den hüdigen Dag hefft dor de Porten vun den Tahn vun'e Tied överstahn. Dat Förstenhuus vun Burgund hett Brügge to siene Residenz maakt un allerhand grootardige Künstlers sund dor denn henkamen, sunnerlich Malers un Architekten. Dat bedüüd, datt de Stadt up dat Flach vun de Bokunne, Kunst un Kultur unbannig riek wurrn is. Blot een Denkmal ut düsse Johre is dat wunnerbore Raathuus vun Brügge. Mit den Dood vun Maria vun Burgund, den lesten Hartog Karl den Stolten siene Dochter, in dat Johr 1482 bedüüd en Wenne for de Stadt. Maria weer freet mit den latern Düütschen Kaiser Maximilian I. Na ehrn Doos trock sik dat Förstenhuus ut de Stadt torüch un dat Enn vun Brügge as Metropole vun'n internatschonalen Hannel weer al in Sicht. Binnen een Johehunnert hett Antwerpen düsse Rull vun Brügge overnahmen. Mit Brügge gung dat bargdal. In de Johre vun 1592 bit 1713 weer Flannern, tohopen mit de Süüdlichen Nedderlannen in de Hand vun Spanien. Unner Ludwig XIV. hett Frankriek fökener versöcht, dat ganze Land in to nehmen. So weern dat unruhige Johre, wo de Stadt jummers deeper afsacken dö. Na de Spaniers un de Franzosen kreeg Öösterriek dat Land in siene Hannen, denn kemen, unner Napoleon, wedder de Franzosen un 1830 weer Brügge denn en Deel vun dat, nu unafhängige, Belgien. Vun 1600 bit 1885 höör Brügge to de poverigsten Städer in Flannern. Ok mit de Industrie weer in de Stadt toeerst nich veel los. Amenne weer dat de Roman Bruges-la-Morte'' vun Georges Rodenbach, de dor for sorgen dö, datt wedder up de Stadt keken wurrn is. In dat Book warrt Brügge as povere Stadt, man ok vull vun Geheemnisse, henstellt. Miteens dreih sik dat internatschonale Interesse wedder na de Stadt to. As de Seehaven in Zeebrugge 1896 boot wurrn is, gung dat ok mit de Weertschop wedder beter. De Utstellung over de Fläämsche Primitiven in dat Johr 1902 weer dor de Anfang vun, datt Kultur un Turismus vun dor af an so bannig tonahmen hefft. In de beiden Weltkriege hett Brügge meist nix afkregen. 1971 sund de Gemarken vun de Stadt duchtig wat grotter maakt wurrn, as se mit de Randgemeenden dor umto tohopenslaten wurrn is. In dat Johr 2000 is de Stadt in de List vun dat UNESCO-Weltkulturarv upnahmen wurrn. Un in dat Johr 2002 is Brügge de Kulturhööftstadt vun Europa ween. Panoramas Oort Brügge Belgien Hanse Oort mit Seehaven

2546

https://nds.wikipedia.org/wiki/Germaansche%20Spraken

Germaansche Spraken

De germanschen Spraken sünd een Tweeg vun de indogermaanschen Spraken, so as all de annern Spraaken in Europa vandag mit Utnahm vun dat Finnsch, Ungarsch, Estnisch, Törksch un anner Törkspraaken un de Spraak vun de Basken. Woans dat dorto keem As uns Vöröllern ut dar Rebeet vun Persien un den Kaukasus na Westen un Norden trocken sünd, dor güngen de Greken na Grekenland, de Römers na Italien un de Kelten na Düütschland un Frankriek, later ok na Britannien. De Slaven seten sik rund den Dnjepr an, wo vandag de Ukraine is. De Germanen harrn sik denn rund de Ostsee nederlaaten. För düsse Tied geiht de Wetenschop vun en hypothetisch Protogermanisch ut. För düsse Tied hebbt wi meist keen opschreven Belegg, vun wegen dat de Greken un Römers sich nich so faken na Norden opmookt harrn un uns Vöröllern dat nich so mit dat Schrieven harrn. So wat üm dat 1. Johrhunnert harrn sik de Nord- un Westgermanschen Spraken optrennt. Al vörher harrn sik de Ostgermanschen Spraken aftrennt, wat de Goten snackt harrn. So wat bi 500 n.Chr. geev dat denn de eersten opschreven Tüügnissen vun de germaanschen Spraken, t.B. de Bibel vun den Goten Wulfila. Dat Ostgermansche is denn na de Völkerwannerung meist doodbleven. Spraakgrenz De Spraakgrenz twüschen Nordgermansch un Westgermansch is de düütsch-däänsche Grenz. Freuger (üm 1000 n.Chr.) leeg se an de Eider, nu twüschen Flensborg un Noordfreesland. Dat Utnannergahn vun de Nord- un Westgermanschen Spraken hett 'n Slag duert. Al üm 900 n.Chr. weer dat noch so, dat de Hillige Ansgar, de en Franke weer, in dat Klooster Corvey Sassisch harr leern mööt, vör dat he na de Sweden to't Missioneern is. Un mit sien Sassisch weer he denn ok in Däänmark un Sweden klorkomen. De Ünnerscheed twüschen Sassisch un de södlichen Westgermansche Spraken, so as Olfränksch, weer grötter. Dorüm harr Karl de Grote ok angelsassische Mönken för dat Missioneeren vun de Sassen nahmen. Översicht över de germanschen Spraaken An düsse Sted sünd blots de gröttern Spraakgruppen Westgermaansche Spraken Angelsassische Spraak (Olingelsch), Middelingelsche Spraak Ingelsch (hett franzööschen un latinschen Influss) Scots Yola Kontinentalwestgermansche Spraaken Freesche Spraak Westfreesche Spraak Oostfreesche Spraak mit Saterfreesche Spraak Nordfreesche Spraak mit Hallun, Sölring, Ömrang, Föring Nedderdüütsche Spraken Ooldsassisch Middelnedderdüütsch Plattdüütsch Westnedderdüütsch Nordneddersassisch (wat de meeste nedersassischsnackende snackt) Dithmarsch Ollnborger Platt Sleswigsch Holsteensch Nordhannoversch Oostfreesch Platt Emslänner Platt Westfälschet Platt Oostfälschet Platt Oostnedderdüütsch Mekelnborg-Vörpommersch Platt Mekelborger Platt Oostpommersch Middelpommersch Mark-Brannenborger Platt Nedderpreußisch Plautdietsch Nedderfranksch Nedderlannsche Spraak West-Vlaams Zeeuws Hollandsch Utrechts-Alblasserwaards Oost-Vlaams Brabants Südgeldersch (Niederrheinisch, Oostnedderfranksch) Limborgsch (Niederrheinisch, Oostnedderfranksch) Afrikaans Kaapse Afrikaans Oosgrensafrikaans (Oosgrens-Afrikaans) Oranjerivier-Afrikaans Oos-Kaapse Afrikaans Oorlams Nedderlandsch-neddersassisch Grunnengs un Noord-Drents Westerwolds Midden-Drents Zuid-Drents Twentsch Twents-Graafschaps Stellingwarfs Veenkoloniaals Gelders-Overijssels en Urks Achterhoeks Sallands Veluws Noord-Veluws Oost-Veluws Kollumerlands Hoochdüütsch Baiersch Nordbairisch Mittelbairisch Südbairisch Schwääbsch Alemannisch Middelalemannisch Hochalemannisch Höchstalemannisch Niederalemannisch Oberfränkisch Ostfranksch Süüdfränksch Rhienfränksch Pfälzisch Pennsilfaanisch Mittelhessisch Nordhessisch Osthessisch Moselfranksch Lothringer Platt Ripuarisch Döringsch Obersächsisch Nordobersächsisch Lausitzisch-Neumärkisch Schlesisch Hochpreußsch Jiddisch Westjiddisch Oostjiddisch Wymysorys Unserdeutsch Oostgermaansche Spraken Gootsch (doodbleeven) Krimgootsche Spraak (üm 1800 doodbleewen) Burgundsche Spraak (doodbleven) Vandaalsch (doodbleeven) Noordgermaansche Spraken Westskandinaavsch (Inselskandinaavsch) Ieslandsch Färöersch Nynorsk Oostskandinaavsch (Kontinentaalskandinaavsch) Bokmål (Norwegen) Sweedsch Däänsch Gutamål (op Gotland, Sweden) Luudschuuwen Een Spraakphänomen bi de indoeuropääschen un sünnerlich bi de germanschen Spraaken is dat Luudschuuwen. Dat heet, dat wisse Luud sick na bestimmte Regelns ännert harrn. 1. Luudschuuwen (Aftrennen vun de germanschen Spraaken) p → f: t.B. pater (lat.) → Vadder t → th: d, t.B. tres (lat.) → dree (engelsch three) k → h: t.B. kardia (lat.) → Hart d → t: t.B. decem (lat.) → tein; dentes (lat.) → Teihn 2. Luudschuuwen (Aftrennen vun dat Hoogdüütsche) k → ch: t.B. ik/ick → ich (hoogdüütsch) d → t: t.B. Dag, day (engl.) → Tag (hoogdüütsch) t → s: wat → was t → z: Tied → Zeit; Timmermann → Zimmermann t → tz: sitten, sit → sitzen p → f: slapen, sleep → schlafen; Schipp, ship → Schiff p → pf: Peper, pepper → Pfeffer v, w, f → b: Wief (Wiewer), wife (wives) → Weib (Weiber); leev (leewer) → lieb (lieber) Enkeld Nahwiesen Weblinks "The Linguasphere Register", Zone 52- Germansche Spraaken Spraakgrupp Germaansch

2547

https://nds.wikipedia.org/wiki/Noordgermaansche%20Spraken

Noordgermaansche Spraken

De Noordgermaanschen Spraken sünd en Deel vun de germaansche Sprakfamilie. Dor höört de germaanschen Spraken vun Skandinavien to. Noordgermaansche Spraken Westskandinaavsch (Inselskandinaavsch) Ieslandsch Färöersch Nynorsk Oostskandinaavsch (Kontinentaalskandinaavsch) Bokmål (Norwegen) Schwedsch Däänsch Spraakgrupp Noordgermaansch

2548

https://nds.wikipedia.org/wiki/Oostgermaansche%20Spraken

Oostgermaansche Spraken

De oostgermaanschen Spraken sünd en Koppel vun utstorven germaansche Spraken. Vun dissen Spraken hebbt wi bloots vun een Spraak opschreven Texten, dat is de gootsche Spraak. Blang de gootsche Spraak warrt ok vun de Spraak vun de Vandalen un de burgundsche Spraak annahmen, dat se oostgermaansch weern, man genau weten kunnt wi dat nich, weil dor nix opschreven overleevt hett. Spraakgrupp Oostgermaansch Gifft dat nich mehr

2549

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gootsche%20Spraak

Gootsche Spraak

De gootsche Spraak (op Gootsch: gutisko razda) is en oostgermaansche Spraak, vun de wi dör de Wulfilabibel, en Översetten vun de Bibel ut dat 4. Johrhunnert, Bescheed weet. De Spraak is germaansch, man de hett ok grote Ünnerscheden to de annern bekannten germaanschen Spraken. Un dat is ok de eenzige oostgermaansche Spraak, vun de wi een groten Barg vun Text hebbt. Annere oostgermaansche Spraken sünd to'n Bispill Burgundisch, Valisisch un Suevisch. De gootsche Spraak is üm dat Jahr 700 doodbleven. Blots op de Krim lett dat so, dat dor een lütte Koppel vun Goten jümehr Spraak bet ca. 1800 bewahrt hebbt. Dann is ok dat Krimgootsch utstorven. Geschicht Dat gifft blots wenig Spraaktüügnissen för düsse Spraak, dat utföhrlichste is de Wulfilabibel, de ok Codex Argentus nöhmt warrt. De anneren Tüügnissen sünd to'n Bispill Runeninschriften, de Skeireins, Delen vun en Klenner of Urkunnen ut dat 6. Johrhunnert. De Goten hett verschedene Rieken upbuen künnt. Sogor bit to dat iberische Halveiland hefft se Macht hatt. Dörüm gifft dat ok vundaag noch Luutphänomenen in de spaansche Spraak, de vun de gootsche Spraak kümmt. Bispillen för disse Luden sünd: [], [], [], [] un [] (as dat gootsche "þ"). Over disse Tosammenhang is noch nich kumplett nawiesen worrn. So reckt de Geschicht vun düsse Spraak vun dat 4. Johrhunnert, as de gootsche Wulfilabibel schreven worr, bit to den Ünnergang vun dat Westgootenriek in de Johr 711 un vun dat Oostgootenriek 555. Luutlehr In dat Gootsche gifft dat fief korte un söven lange Vokalen: 1 Bloots = υ, οι in greeksche Lehnwöör (swnagoge = συναγωγή, Lwstrws = Λύστροις). 2 Vör (taíhun „Tein“, waúrd „Woort“), in de Reduplikatschoonssülv (saíslep „slep“) un in greekschen und latienschen Lehnwöör (apaústaúlus = ἀπόστολος, laíktjo = lectio). 3 Bloots us Uttuuschdehnen (brāhta < *branhtē „broch“). De Vokale "e" un "o" sünd jümmers lang, dat lange "i" warrt dör "ei" dörstellt. De Konsonanten sünd: 1 In'n Utluut na en Nasal. 2 In'n Anluut un na en Nasal. 3 In'n Inluut. 4 In'n Utluut oder vör en stimmlosen Konsonant. 5 Vör en Konsonant. 6 Vör velaren Okklusiven. De Wessel vun dat Germaansche to dat Gootsche weer nich so intensiv. Tominnst liggt dat döran, dat de eersten germaanschen Spraaken dree Johrhunnerte na dat Gootsche överlevert worrn sünd. Welke Luutregeln existeern over: germ. e > goot. i (ock in Diphthong eu > iu) i un u warrt vör r, h, to aí of anners utdrückt aú open maakt. Utluutverharten: b, d, g, z warrt in een afsluuten Utluut un vör s to f, þ, h (g), s Verscharpen: ww, jj > ggw (triggws „tru“), ddj (-waddjus „Wand“) Grammatik In'n Gootschen gifft dat vördergrünnig veer Kasus; dat sünd de Nominativ, de Genitiv, de Dativ un de Akkusativ. De eersten beiden kümmt ok in de Nedderdüütsche Spraak vör, de letzten beiden sünd in Nedderdüütsch en Kasus, allerdings sünd disse Kasus in dat Nedderdüütsche blots noch rudimentäär vörhannen. Over ok en Vokativ is bi welke Wöör noch vorhannen in dat Gootsche, vör allen bi de Substantivklassen, wo de Wöör in den Nominativ op -s ennt. Denn is de Vokativ mit den Akkusativ glieklüden. En Instrumentalis is blots bi welke Personaalpronomen uttomaken. Personalpronomen De Deklinatschoon vun de Personalpronomina ut dat Gootsche: De Steern (*) betekent rekonstruerte, nich nawiesene Formen. Spraakbispill Dat Vadderunser in beiden Spraken, Gootsch un Nedderdüütsch. Gootsch: Atta unsar, þu in himinam, weihnai namo þein. Qimai þiudinassus þeins. Waírþai wilja þeins, swe in himina jah ana aírþai. Hlaif unsarana þana sinteinan gif uns himma daga. Jah aflet uns þatei skulans sijaima, swaswe jah weis afletam þaim skulam unsaraim. Jah ni briggais uns in fraistubnjai, ak lausei uns af þamma ubilin. Unte þeina ist þiudangardi jah mahts jah wulþus in aiwins. Nedderdüütsch: U(n)s Vadder in'n Himmel! Laat hilligt warrn dien Naam. Laat kamen dien Riek. Laat warrn dien Willen so as in'n Himmel, so ok op de Eerd. Uns dääglich Brood giff u(n)s vundaag. Un vergiff u(n)s u(n)se Schuld, as wi de vergeven hebbt, de an u(n)s schüllig sünd. Un laat u(n)s nich versöcht warrn. Mak u(n)s frie vun dat Böse. Denn dien is dat Riek un de Kraft un de Herrlichkeit in Ewigkeit. Amen. Weblenken Indraag to de gootsche Spraak in de Enzyklopädie vun den Europääschen Oosten (PDF-Datei; 119 kB) (hoogdüütsch) Project Wulfila (engelsch) Gootsche Miszellen (hoogdüütsch) Gootschspraakkurs in 9 Lexen för nix (hoogdüütsch) Innernettoptritt vun den Vereen vun de gootsche Spraak (hoogdüütsch) Een kummenteerte Lenksammeln to't Gootsche (hoogdüütsch) Dat „Gotische Elementarbuch“ vun Wilhelm Streitberg in't Faksimile (hoogdüütsch) Gootsch Wöörbook vun Gerhard Köbler (hoogdüütsch) De Morphologie vun dat Gootsche in'n Verliek mit de Morphologie vun dat Krimgootsche (hoogdüütsch) Videos mit Lesungen op Gootsch Historie Oostgermaansch Spraak Gifft dat nich mehr

2551

https://nds.wikipedia.org/wiki/Matth%C3%A4usevangelium

Matthäusevangelium

Dat Evangelium nah Matthäus oder kört Matthäusevangelium is een vun de veer kanoonschen Evangelien vun dat Nee Testament. Formal wurrd dat traditschonell as eerst Book vun dat Nee Testament dorstellt un vun Form un Inholt her mit dat Markus- un Lukasevangelium to de synoptischen Evangelien tellt. Ümstreden is bither man, in welker tietlich Reegfolg dat to de steiht. Schriever In de Schriften vun de Ole Karken (Papias, Irenäus, Tertullian, Origenes, Eusebius vun Cäsarea) heet dat ganz overeen, dat geev de veer Evangelien vun Matthäus, Markus, Lukas un Johannes. Wat Matthäus angeiht, is vun dat 2. Johrhunnert af an so lehrt wurrn: Matthäus hett dat Evangelium schreven. He weer de Apostel un vörmolige Töllner. He hett sien Evangelium an un for sik in den hebrääschen Dialekt schreven. . Dat Evangelium is vun Matthäus up Hebrääsch för Joden schreven wurrn, de to'n Gloven an Jesus Christus kamen weern. In de Nutied warrt man in de moderne Bibelexegese vun en ganze Reeg vun Forschers seggt, Matthäus kann gor nich de Schriever vun dat Evangelium ween hebben. Se hoolt sik lever an de Tweeborntheorie vun de Synoptischen Evangelien. Se gaht dor vun ut, dat en Apostel as Schriever vun dat Evangelium nich de Schrift vun en Nich-Apostel (Markus) as Grundlaag for sien Wark bruukt harr. Bovenhen warrt annahmen, Papias vun Hierapolis harr gor nich dat Evangelium meent, man den Born Q, as he vun Matthäus siene Logia snackt hett. Man is bit up düssen Dag jummers noch keen Text vun den Logienborn Q funnen wurrn. Vundeswegen is nich ganz klaar, of dat so en Born oberhoop geven hett. Annere Theologen seht dat so, dat Papias siene Meenung anspelen deit up en eerste Form vun Matthäus sien Evangelium up Aramääsch (aramääsch Uur-Matthäus). Hebrääsche oder aramääsche Texte vun dat Evangelium sünd bit up düssen Dag to nargens funnen wurrn. Dat Evangelium, so, as wi dat kennt, is in Koine-Greeksch schreven wurrn. Belege Evangelium

2554

https://nds.wikipedia.org/wiki/Nieg%20Testament

Nieg Testament

Dat Ne'e Testament is de twede Deel vun de Bibel. Dat Ne’e Testament (Greeksch: Καινή Διαθήκη, Kainē Diathēkē) is de Naam för de christliche Schriften, de na’t Olde Testament schreven wöden. Et wödt ok mangs dat Greeksche Testament or de Nee’e Verbunnen nöömt. De originalen Texte wöden in Koine Greeksch vun diverse Autörs na 45 na Chr. un vör 140 na Chr. schreven. De Böök wöden met de Tiet to een Book binanner gättert over’nen Tietrum vun mehrere hunnert Johren. Dat Nee’e Testament is een zentralet Element vun’t Christendom un heff ene grote Rulle spöölt bi’t Entstahn vun de moderne westliche Werlt. Böök Ok wenn wat christliche Sekten in Meening ofwiekt vun wat för Böök nun to’t Nee’e Testament höört, is de grote Mehrheet vun enen Kanon vun Söventwintig Böök overtücht. Dat hett, dat disse 27 Böök autoritären Charakter hebbt, anners as t. B. annere christliche Böök ut de sölde Tiet. Bi de Kanon höört de fief geschichtlichen Böök, dat sünd de veer "Evangelien"; een Book over’t Werk vun de Apostels in de frohe Kerk (hierbi is besünners Paulus to nömen). Dit Book, de Apostelgeschicht, is togeliek ok een Vervolg to’t derde Evangelium; 21 frohe Brefe, schreven vun diverse Autörs un bestoht meest ut christliche Rööde un Instruktionen; Ene apokalyptische Prophezie, de, wat den Stiel angeht, up sik de 22. Breef is. Ok wenn de Tietaspekt för de Faders vun de Kanon wichtig west heff, is de Folge vun de Böök nich in strikt chronologische Order. De Evangelien Ietern vun de Evangelien vertellt over dat Werk vun Jesus vun Nazareth. De traditionelle Autor wödt äyt bi ieter Inleeden nöömt. Moderne Gelerden sünd sik dor vundaag nich heelmaals over eenig wel, woneer, or in wat för Förm ieter Evangelium in’n Beginn schreven wööd. Dat Evangelium nah Matthäus, wödt traditionell de Apostel Matthäus, Söhn vun Alphäus toschreven. Dat Evangelium nah Markus, wödt traditionell Markus de Evangelist toschreven, de as Dolmetscher vun Simon Petrus in Rom de sinne Erinnerungen opschreven had. Dat Evangelium nah Lukas, wödt traditionell Lukas toschreven, eenen Doktor un Mitarbeyder vun Paulus ut Tarsus. Dat Evangelium nah Johnnes, wödt traditionell de Apostel Johnnes, Söhn vun Zebedäus toschreven. De eersten dree wödt meesttieden as de Synoptische Evangelien klassifizeert. Se hebbt stärk overeenkummende Berichte over Ereignisse in’t Leven vun Jesus. Dat Evangelium na Johannes steht dor üm sinne heelmaals eegenen Beschrieven vun Wunner un Utsegen vun Jesus, de anners nergens to finnen sünd, mehr vör sik sölds. Kiek dorför ok bi: Synoptisch Probleem Apostelgeschicht In dat Book vun de Daden vun de Apostels, of eenfach de Apostelgeschicht, wödt over de Daden vun de Apostels na de Dood vun Christus un dat Entstahn vun de Kerk vertellt. Traditionell wödt de sölde Lukas as de Autor sehn, de ok dat Evangelium schreven heff, wat ok vundaag vun kin Wetenschopper antwiffelt wödt. Beede Böök sünd an eenen Theophilus adresseert. De Apostelgeschicht is also quasi een Vervolg vun dat Evangelium. Paulinische Breev Bi de Paulinischen Breev (or Corpus Paulinum) wödt Breev reekend, de Paulus vun Tarsus traditionell toschreven wödt. Bi wat vun de Breev is sinne Autörschup twiffelhaft, un in eenen Fall (Hebräers) haast overall afstreden (kiek bi Kapitel over Autörschup unnern). Et wödt annömmen, dat Paulus sinne Breev an Schrievers dikteert heff, un in wat Fälle wödt extra schreven, dat `dit´ Paulus sinne eegen Handschrift is. Dat sünd dan meesttieden Gröten an’t Eende vun eenen Breef. Disse sünd unnern met een * markeert. De Inholl vun dat Niege Testament De Evangelien Matthäusevangelium Markusevangelium Lukasevangelium Johannesevangelium De Geschicht vun de Gemeen Apostelgeschicht De Breven vun Paulus Römerbreef eerste Korintherbreef tweete Korintherbreef Galaterbreef Epheserbreef Philipperbreef Kolosserbreef eerste Thessalonicherbreef tweete Thessalonicherbreef eerste Timotheusbreef tweete Timotheusbreef Titusbreef Philemonbreef de anneren Breven Hebräerbreef Jakobusbreef eerste Petrusbreef tweete Petrusbreef eerste Johannesbreef tweete Johannesbreef drütte Johannesbreef Judasbreef de Prophetie Johannes sien Apenbaarn Bibel Christendom

2555

https://nds.wikipedia.org/wiki/Bibel

Bibel

De Bibel Hebrääsch: תנ״ך tanakh, Greeksch: η Βίβλος hē biblos) (ok De Hillige Schrift, Dat Book, Gott sien Woort oder De Schrift), vun Greeksch (τα) βίβλια, (ta) biblia (up platt: De Böker) is de hillige Schrift vun dat Christendom. Se hett twee Delen: dat Ole Testament un dat Niege Testament. Vunwegen datt dat ole Testament ok de Jöden ehr Hillig Schrift is, warrt dat ok de jöödsche Bibel nömmt. Spraken De Bibel is öbersett in unbannig veel Spraken. Man to'n eersten Mal upschreven is se (so, as se hüde dorsteiht) man bloß in dree Spraken: In Hebrääsch sünd de mehrsten Deele vun dat Ole Testament upschreven und in Greeksch dat Nee Testament. Een paar Böker ut dat ole Testament (Daniel un Esra) sünd noch in Aramääsch schreven. Dat is Jesus siene Spraak, de sik vun dat 6. Johrhunnert vör Christus af an in Palästina utbreedt hett. Vertellen un Upschrieven De Bibel is nich vun'n Himmel fullen. Anners, as dat in annere Religionen begäng is (kiek ok bi Koran), meent de meisten Christen nich, dat jem ehr Hillig Book vun Gott süms schreven is. Klaar is: In dat Ole un dat Nee Testament gifft dat allerhand Böker. Jedet is in sien Tiet vun sien Schriever oder ok vun mehr Schrievers schreven un tohopenstellt wurrn. Dat Ole Testament Dat hett Hunnerte vun Johre duurt, bit dat ole Testament feerdig weer, so as dat nu vörliggen deit. Un ehr öberhaupt een Woort upschreven wurrn is, hett dat Hunnerte vun Johre geven, dor hefft de Lüde sik de Geschichten, de wi vundage lesen könnt, bloß vertellt vun Generation to Generation. Dorbi hefft se de Geschichten natüürlich ok verännert un torechtmaakt för ehre Tiet. Ok as de Geschichten tohopensammelt weeren, weeren se noch nich feerdig. In dat eerste Book vun't Ole Testament, dat 1. Book Mose (oder Genesis) gifft dat eenen ganzen Stremel vun Vertellen ut ganz verscheden Tieden. De sünd eerst mit de Jahren tohopenkamen un so inordent wurrn, as de nu dorstaht. Un ok, as allens upschreven weer, güng dat fudder. Toeerst geev dat lüttjere Böker, wo de enkelten Geschichten in tosamensammelt wurrn sünd. Düsse lüttjeren Böker sünd denn later tohopenwussen mit annere Böker. De Wetenschop vun dat Ole Testament hett rutfunnen, dat de Böker vun den Jahwisten un vun den Elohisten un vun de Preesterschrift tohopenschreven wurrn sünd. De Lüde, de dat maakt hefft, weert de Redaktion benömmt. Een vun de wichtigsten Redaktionen is de vun de Deuteronomisten ween. Dat weer een Grupp oder een School vun Theologen in de Tiet nah den groden Ünnergang vun Jerusalem in dat Jahr 587 v.Chr., de de ganzen Hilligen Schriften nah jem ehr Insichten öberarbeit hefft. De Kanon vun dat Ole Testament is eerst in de Tiet üm Jesus rüm afslaten wurrn. So is dat Ole Testament nich up eenmal torechtmaakt wurrn, man dat hett Jahrhunnerte duurt, ehr dat so utseeg, as dat nu is. Dat is ok de Orsaak, datt de öllern Delen vun düt Book hebrääsch, man de jüngern aramääsch sünd. Mit de Tied hett sik de Spraak in Israel ännert und hebreesch is torüchweken vunwegen de Moderne Spraak Aramääsch. Dor sünd Delen vun de jüngsten Böker vun dat Ole Testament um up Aramääsch schreven. Dat Nee Testament Veel anners is dat bi dat Nee Testament ok nich lopen. Toeerst weeren de Wöör un Geschichten vun Jesus dor. De sünd wieder vertellt wurrn vun Lüde, de dat süms höört harrn. Denn güng dat eerst mal een ganze Tiet, dat nix upschreven wurrn is, man bloß wieder vertellt. Wenn een dorvun utgeiht, dat Jesus üm dat Jahr 30 rüm an't Krüüz slahn wurrn is, denn so hett dat een Generation lang bloß Vertellen, man keen Böker öber em geven. De öllsten Texten ut dat Nee Testament sünd ok keen Evangelien, man Breven, de de Apostel Paulus schreven hett. In de Wetenschop vun dat Nee Testament warrt hüdigendags annahmen, dat de 1.Breef an de Thessalonichers vun den Apostel Paulus dat öllste Schrieven ut dat Nee Testament is. Denn kaamt eerst de ganzen annern Breven (Römerbreef) un eerst üm de Jahren ründ üm 70 n. Christus ümto sünd denn ok de Synoptischen Evangelien upschreven wurrn. Wenn een genau henkieken deit, kann een in dat Nee Testament ok Stücken finnen, de sünd öller, as de eerste Breef an de Thessalonichers. Dat sünd man bloß korte Stücken ut de Tradition, de denn inboot wurrn sünd in de Breven oder ok in de Evangelien. De Kanon vun dat Nee Testament is üm un bi 200 nah Christus torecht ween. Bibel op Plattdüütsch Vör Luther Lübecker Bibel. Steffen Arndes, Lübeck 1494 Kölner Bibel. Heinrich Quentell/Bartholomäus von Unckell, Köln 1478/1479 Halberstädter Bibel. Lorenz Stuchs, Halberstadt 1522 Eine westfälische Psalmenübersetzung aus der ersten Hälfte des 14. Jahrhunderts. ünnersöcht un rutgeven vun Erik Rooth, Uppsala 1919 Na Luther Johannes Bugenhagen: Bugenhagen-Bibel. Dat Nye Testament düdesch. Mit nyen Summarien edder kortem vorstande vp eyn yder Capittel. Peter Quentel, Köln 1528 De Biblie vth der vthlegginge Doctoris Martini Luthers yn dyth düdesche vlitich vthgesettet mit sundergen vnderrichtingen alse men seen mach. Dietz, Lübeck 1533/1534 Biblia: dat ys de gantze Hillige Schrifft, Düdesch : Vpt nye thogerichtet, vnde mit vlite corrigert. Hans Lufft, Wittenbarg 1541 Barther Bibel. Barth 1588 Moderne Mundoorden Oldig Boekhoff: Dat näie Testament in dat ostfräske Plattdüts. Auerk 1915 Heinrich Stolte: Übertragung der Bücher und Briefe des Neuen Testamentes in das Brockhäger Platt. 1933 (nich in Druck rutkamen) Johannes Jessen: Dat Ole un dat Nie Testament in unse Moderspraak. Göttingen 1933/1938, ISBN 3-525-60319-3 (Neeoplaag) Ernst Voß: Dat Ni Testament för plattdütsch Lüd in ehr Muddersprak oewerdragen. Berlin 1929, ISBN 3-438-02602-3 (Neeoplaag) Paul Köppen: Dat Bok Hiob. Auerk 1953 Karl Homuth: Dat Oll Testament plattdütsch. Dei Lihrbäuker. Aldenborg 1963 Heinrich Kröger, Rudolf Gensch: Das oole Testament för jeden Sünndag. Soltau 1975 Rudolf Muuß: Dat Niee Testament Plattdüütsch. Breklum 1975, ISBN 3-7793-0614-X Gerrit Herlyn: Dat Neei Testament weergeven un wiedergeven in oostfreeske Taal. Weener 1983, 2 Bänn Gerrit Herlyn: 66 Pessalms weergeven un wiedergeven in oostfreeske Taal. Weener 1985, ISBN 3-88761-029-6 J. J. Neufeld: Daut Niehe Tastament en Psalme - Plautdietsch. Winnipeg/Hillsboro 1987, ISBN 0-919797-76-8 Friedrich Wille: De Plattduitsche Baibel. Einbeck 1990 Herbert Ruhberg: Lektionar - Texte ut dat Ole Testament. Hamborg 1995 Karl-Emil Schade: Dat Ole Testament. Niemünster 1995, ISBN 3-529-04958-1 Hans Meinhold: Dat Nieg Testament-Bauk in lütt Riemels, uck en poor Psalmen, dat „Vadder uns'“ un noch wat ... Soltau 1999 Erwin Möller: Jesus owwer sia... De sialigmaken Kunne van iusen Herrn un Heiland Jesus Krist. Ränghiusen 2000, ISBN 3-928700-57-X Erwin Möller: Häolt jui wacker! de Breiwe iuden Nuigen Testamente. Ränghiusen 2001, ISBN 3-928700-61-8 Elmer Reimer: Daut Niehe Tastament. 2001 Horst Ludwigsen: Dat Olle Testament. Altena 2003, ISBN 3-926890-24-X Karl-Emil Schade: Dat Niee Testament. Niemünster 2003, ISBN 3-529-04961-1 J. J. Neufeld, Ed Zacharias, Isaak Doerksen u. a.: De Bibel, Plautdietsch. Winnipeg 2003, ISBN 0-921788-97-5 J. H. Friesen: Daut Niee Testament. Heimerzheim 2004 Christian Fuhst: Dat Plattdüütsch Nee Testament. Bliersdörp 2004 Anne van der Meiden: Biebel in de Twentse sproake. Enskede 1996-2004, 5 Bänn Liudgerstichten: Biebel. Biebel in t Grunnegers. NBG, 2008, ISBN 978-90-8912-007-6 Stellingwerfs Eigen: Stellingwarver Biebel. Kiek ok bi Bibelexegese Plattdüütsche Bibelöversetten Weblenken Markus 10 op Platt (mp3) Lenken to de Themen Kark un Bibel bi plattnet.de (hoochdüütsch) Vergliek van de verlören Söhn in de Dialekten vun de Nedderlannen (nedderlandsch) Christendom Bibel

2559

https://nds.wikipedia.org/wiki/2005

2005

Dat Johr 2005 weer keen Schaltjohr un hett dorum 365 Dag harrt. Politik un Sellschop 1. Januar: Luxemborg övernimmt de Vörsitt in’n Europääschen Raat. 1. Januar: Samuel Schmid ward Bundspräsident vun de Swiez. 1. Januar: Start vun dat Arbeitslosengeld II. 1. Januar: Start vun de LKW-Maut in Düütschland. 20. Januar: George W. Bush sprekt de Eid för sien tweede Amtstied as Präsident vun de USA. 30. Januar: Eerste fre’e Parlamentswahlen in’n Irak. 20. Februar: Landdagswahl in Sleswig-Holsteen. 19. April: Erwin Teufel schall as Ministerpräsident vun Baden-Württemberg trüchpetten. 19. April: Joseph Ratzinger warrt to’n Paapst wählt un gifft sik den Naam Benedikt XVI. 25. April: EU-Butenministerdrapen mit Ünnerteken vun de Bitrittsverdräg vun Bulgarien un Rumänien. 22. Mai: Landdagswahl in Noordrhien-Westfalen 24. Mai: Oskar Lafontaine trett ut de SPD ut. 23. Juli: Anslääg in Scharm el Scheich (Ägypten) von de Terrorgrupp Al-Qaida köst tominnst 88 Minschen dat Leven. 16. August: Bi en Goddesdeenst steekt en malle Fru ut Rumänien Frère Roger doot. He weer Grünner un Prior vun de ökumeensche Meende vun Taizé. 18. September: Bundsdagswahl in Düütschland 3. Oktober: Mit de Törkie schall över dat Bipetten in de EU verhannelt werrn. 7. November: Henning Scherf gifft Bott as Bremer Börgermeester. 8. November: Jens Böhrnsen (SPD) warrt nee Börgermeester vun Bremen. He is de 7. Bremer Börgermeester na den Tweeten Weltkrieg. Nee Bremer Senat un Landsregeern vun Bremen is de Senat Böhrnsen I 10. November: In de jordaanschen Hööftstadt Amman kummt 53 Minschen bi Sprengstoff-Anslääg in dree internatschonale Hotels üm. 22. November: Angela Merkel (CDU) wurrd vun den Düütschen Bundsdag as eerste Fru in de Historie vun de Bundsrepubliek Düütschland in dat Amt vun den Bundskanzler wählt. Wetenschap un Technik 14. Januar: De Landeeenheet Huygens vun de Ruumsond Cassini landt op de Saturnmaand Titan. 18. Januar: De eerste Airbus A380 ward fertig. April: Dat Hubble-Teleskop ward 15. Johr ol. Mai: Eerst Start vun een Space Shuttle no de Columbia-Katastrophe. 4. Juli: De Sonde Deep Impact trifft den Komet Tempel 1. September: China will dat Ruumschipp Shenzhou 6 mit twee Taikonauten an Bord in een Eerümlopbohn starten. Weertschap 1. Januar: Courantreform in de Törkie; süs Nullen werrn streken un ut de Lira ward de Nieg Törksch Lira. 25. Januar: Infineon slött dree Halvleederwarken in Berlin, München un Longmont (USA). Kultur 1. Januar: Cork is de nieg Kulturhööftstadt vun Europa April: Dat nee schottsche Parlament in Hollyrood in Edinburgh lett de Schottsch-Gäälsche Spraak as een vun de dree Spraken in Schottland offiziell gellen 30. Oktober: De Fruunkark in Dresden ward no den över teihn Johr duernden Wederopbu weiht. Sellschap 16. bet 21. August: XX. Weltjugenddag 2005 in Köln. Düütsch Evangeelsch Karkendag in Hannober. 25. März bet 25. September: Expo 2005 in de Präfektur Aichi, Japan. Sport 26. Februar bet 5. März: Special Olympics Winterspeelen in Nagano, Japan. 6. Juli: Dat International Olympisch Komitee schall in Singapur över de Oord entschieden, an den de XXX. Olympisch Speelen 2012 stattfinnen schall. Boren Storven 1. Januar: Paul Michaelis, düütsch Maler un Perfesser (* 1914) 1. Januar: Shirley Chisholm, US-amerikaansch Politikerin, eerste swaarte Afordnete in't US-Repräsentantenhuus (* 1924) 1. Januar: Willem Scholten, nedderlannsch Politiker (* 1927) 2. Januar: Arnold Denker, US-amerikaansch Schachspeler (* 1914) 3. Januar: Paul Darragh, irisch Springrieder (* 1953) 3. Januar: Will Eisner, US-amerikaansch Comic-Tekner (* 1917) 3. Januar: László Vadász, ungaarsch Schachgrootmeester (* 1948) 4. Januar: Robert Heilbroner, US-amerikaansch Volkswertschapler (* 1919) 5. Januar: Alfred Freiherr von Oppenheim, düütsch Privatbankier (* 1934) 10. Januar: Jan Schotte, belgisch Kardinal (* 1928) 10. Januar: Joséphine Charlotte, luxemborgsch Groothartogin (* 1927) 10. Januar: James Forman, US-amerikaansch Börgerrechtler (* 1928) 10. Januar: Spencer Dryden, US-amerikaansch Slagtüüchspeler (* 1938) 10. Januar: José Manuel Pérez, spaansch Motorradfohrer (* 1963) 11. Januar: Thelma White, US-amerikansch Schauspeelerin (* 1910) 12. Januar: Amrish Puri, indisch Schauspeeler (* 1932) 12. Januar: Manfred Fuhrmann, düütsch Philooge (* 1925) 13. Januar: Helmut Losch, düütsch Gewichtheber (* 1947) 14. Januar: Rudolph Moshammer, düütsch Modemaker (* 1944) 15. Januar: Victoria de los Angeles, spaansch Opernsingerin (* 1923) 15. Januar: Walter Ernsting, düütsch Science-Fiction-Autor (* 1920) 17. Januar: Zhao Ziyang, chineesch Politiker (* 1919) 17. Januar: Hildegard Joos, österrieksch Malerin (* 1909) 17. Januar: Virginia Mayo, US-amerikaansch Filmschauspeelerin (* 1920) 19. Januar: Hans Gratzer, österrieksch Regisseur un Theaterleeder (* 1941) 20. Januar: Per Borten, norweegsch Politiker (* 1913) 25. Januar: Ray Peterson, US-amerikaansch Singer (* 1939) 30. Januar: Maurice Desimpelaere, belgisch Radrennfohrer (* 1920) 9. Februar: Josef Rasselnberg, düütsch Footballnatschonalspeler (* 1912) 7. März: Walter Arendt, düütsch Politiker un Bundsminister (* 1925) 8. März: Larry Bunker, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1928) 12. März: Norbert Callens, belgisch Radrennfohrer (* 1924) 15. März: Jean-Pierre Genet, franzöösch Radrennfohrer (* 1940) 31. März: Claus Jurichs, düütsch Schauspeler un Synchroonsnacker (* 1935) 22. April: Erika Fuchs, düütsche Översettersche (* 1906) 17. Mai: Keiiti Aki, japaansch Eerdphysiker un Seismoloog (* 1930) 2. Juni: Mike Marshall, franzöösch-US-amerikaansch Schauspeler (* 1944) 6. Juni: Anne Bancroft, US-amerikaansch Schauspelerin (* 1931) 11. Juni: José Beyaert, franzöösch Radrennfohrer (* 1925) 20. Juni: Jack St. Clair Kilby, US-amerikaansch Ingenieur, Utfinner un Nobelpriesdräger (* 1923) 4. Juli: John Stubblefield, US-amerikaansch Jazz-Musiker (* 1945) 8. Juli: Peter Boenisch, düütsch Journalist un Regierensspreker (* 1927) 17. Juli: Geraldine Fitzgerald, irsch-amerikaansch Film- und Theaterschauspeelerin (* 1913) 19. Juli: Edward Bunker, US-amerikaansch Krimi-Autor (* 1933) 20. Juli: James Doohan, kanaadsch Schauspieler (* 1920) 21. Juli: Tamara Lund, finnsch Opernsingerin und Schauspelerin (* 1941) 25. Juli: Albert Mangelsdorff, düütsch Jazzmusiker (* 1928) 31. Juli: Wim Duisenberg, nedderlannsch Politiker, eerste Präsident vun de Europääsche Zentraalbank (* 1935) 8. August: Barbara Bel Geddes, US-amerikaansch Schauspelerin 21. August: Marcus Schmuck, öösterrieksch Bargstieger (* 1925) 26. August: Hans-Rainer Frede, düütsch Politiker un Landdagsafordneter vun Neddersassen (* 1932) 28. August: Hans Clarin, düütsch Schauspeler 2. September: Fiede Kay, plattdüütsch Singer un Leedermaker (* 1941) 11. September: Al Casey, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1915) 14. September: Robert Wise, US-amerikaansch Speelbaas un Filmproduzent (* 1914) 17. September: Joel Hirschhorn, US-amerikaansch Komponist un Leederschriever (* 1937) 20. September: Edmund Wilkens, düütsch un plattdüütsch Schriever (* 1932) 27. September: Ronald Golias, brasiliaansch Schauspeler un Komiker (* 1929) 28. September: Pol Bury, belgisch Maler un Bildhauer (* 1922) 19. Oktober: Uwe Brauns, düütsch Politiker un Landdagsafordneter (* 1938) 24. Oktober: Rosa Parks, US-amerikaansch Minschenrechtsaktivistin un Börgerrechtlerin (* 1913) 28. Oktober: Richard Errett Smalley, US-amerikaansch Chemiker un Nobelpriesdräger (* 1943) 29. Oktober: Julius Yeshu Çiçek, Arzbischop van de Syyrsch-orthodoxe Kark van Antiochien in Middeleuropa (* 1942) 3. November: Hans Timmermann, düütsch Schauspeler, Regisseur un Översetter (* 1926) 15. November: Hanne Haller, düütsche Slagersingersche, Komponistin, Ledermakersche, Produzentin un Toonmeestersche (* 1950) 19. November: Bob Enevoldsen, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1920) 7. Dezember: Adrian Biddle, britisch Kameramann (* 1952) Nobelpriesen Medizin oder Physiologie: Theodor Hänsch, John Lewis Hall, Roy Jay Glauber Physik: Yves Chauvin, Richard Royce Schrock, Robert Howard Grubbs Chemie: Barry James Marshall, John Robin Warren Literatur: Harold Pinter Freeden: Mohammed el-Baradei, Internatschonale Atomenergie-Organisatschoon Wertschapswetenschapen: Robert Aumann, Thomas Crombie Schelling

2561

https://nds.wikipedia.org/wiki/Krimgootsche%20Spraak

Krimgootsche Spraak

De krimgootsche Spraak weer wohrschienlich een Dialekt vun de Gootsche Spraak. Dat gifft ok de Theorie, dat de Spraak en Dialekt twüschen Nedderlannsch und Nedderdüütsch weer. En Deel vun de Goten harr sik op de Krim ansiedelt. Historie Wi weet vun disse Spraak man bloots, weil Oghier G. Busbecq, de in dat 16. Johrhunnert as Botschafter in dat osmaansche Riek arbeit hett, een Breef na Huus schreven hett. Un in düssen Breef vertellt he vun disse Spraak un he hett ok een List vun ca. 80 Wöör op Krimgootsch opschreven. Un dat is allens. Man vun disse lütte List kunnt wi sehn, dat disse Spraak vun dat Gootsche afstammt. Aver ok vele Spuren vun dat Nedderlannsche und Nedderdüütsche sünd dör to sehn. Dat Krimgootsch is woll üm und bi dat Johr 1800 doodbleven. List vun krimgootsche Wöör Düsse Wöör hett Busbecq upschreven: broe „panis (= Broot)“ plut „sanguis (= Bloot)“ hoef „caput (= Kopp [→ Hööft])“ schieten „mittere sagittam (= scheten)“ knauen tag „bonus dies (= Goden Dag)“ reghen „pluvia (= Regen)“ bruder „frater (= Broder)“ schuuester „soror (= Süster)“ alt „senex (= oolt)“ wintch „ventus (= Wind)“ siluir „argentum (= Sülver)“ goltz „aurum (= Gold)“ fisct „piscis (= Fisch)“ thurn „porta (= Döör)“ sune „sol (= Sunne)“ mine „luna (= Maand)“ bars „barba (= Boort)“ handa „manus (= Hand)“ boga „arcus (= Bogen)“ brunna „fons (= Soot)“ waghen „carrus (= Wagen)“ apel „pomum (= Appel)“ schlipen „dormire (= slapen)“ kommen „venire (= kommen)“ singhen „canere (= singen)“ lachen „ridere (= lachen)“ geen „ire (= gahn)“ oeghene „oculi (= Ogen)“ stul „sedes (= Stohl)“ hus „domus (= Huus)“ salt „sal (= Salt)“ Spraak Germanen Gifft dat nich mehr Oostgermaansch

2562

https://nds.wikipedia.org/wiki/Westgermaansche%20Spraken

Westgermaansche Spraken

De westgermaanschen Spraken sünd en Deel vun de germaanschen Spraken, wat ene Spraakfamilie is. To disse Spraakfamilie höört to: Hoochdüütsch Jiddisch Luxemborgsch Nederlannsch Afrikaans Neddersass'sch Frees'sch Ingelsch Scots mit all de Spraken un Dialekten de dorvun afstammt. Westgermaansch un Noordgermaansch hüüt De gröttste Ünnerscheed twüschen de westgermaanschen un de noordgermaanschen Spraken is, dat de westgermaanschen den bestimmten Artikel vör dat Woord hebbt un de noordgermaanschen den bestimmten Artikel achter dat Woord anhangt. Bispeel Westgermaansche Spraken: Neddersassisch: de Tiet, de Tieden Engelsch: the time, the times Nedderlandsch: de tijd, de tijden Hoochdüütsch: die Zeit, die Zeiten Ooltenglisch: sēo tīd, þā tīda Ooltsassisch: thiu tīd, thia tīdi Oolthoochdüütsch: diu zīt, dia zīti Noordgermaansche Spraken: Sweedsch: tiden, tiderna Norweegsch: tiden, tidene Ieslandsch: tíminn, tímar Kritik an "Westgermaansch" Na Menen vun den Spraakwetenschoppsmann Friedrich Maurer is "Westgermaansch" man en Konstrukt. Besünners draff en nich glöven, dat in ole Germaansche Tieden dat al so weer. So kann dat ook wesen, dat dat sonöömte "Noordseegermaansch" (Ingväonsche Spraken) fröher en Middelding twüschen Noord- un Binnengermaansch weer. Literatur Friedrich Maurer: "Dichtung und Sprache des Mittelalters: Gesammelte Schriften", Bern, München: Francke 1971 Spraakgrupp Westgermaansch

2563

https://nds.wikipedia.org/wiki/Essen

Essen

Essen es met 580.000 Enwönner dä veedgröße Stadt en Nordrhien-Westfalen, Dütschland. Öt lett em Zentrum vam Ruhrgebiet anne Ruhr on anne Emsche. Essen gehört taum Landschaffsverband Rhienland on taum Regionalverband Ruhr. Essen es dä Sitz vam Ruhrbistum. Wirtschaft En Essen gätt öt dä Hööftzentralen van Innogy, RWE, E.ON, Steag, Aldi-Nord, Deichmann, Evonik Industries, Hochtief on vam twedgrößen Dagesbla'e van Dütschland, dä Westdütsche Allgemeine Ziedong (Funke Mediengruppe). Kultur Bedüent send dä Zeche Zollverein, öt Mönster van Essen, öt Folkwangmuseum, öt Ruhrlandmuseum, dä Philarmonie, dä Lechburg, dä Villa Hügel, öt Slott Borbeck, öt Aaltotheater, öt Grillotheater, öt Dütsche Plakatmuseum on öt Kunsthuus Essen. Essen woe em Johr 2010 Kulturhööftstadt van Europa on es Gröne Hööftstadt van Europa em Johr 2017. Stadtdeele van Essen Stadtbezirk I Stadtmidde/Frillendörp/Huttrop 01 Essen-Stadtkern 02 Essen-Ostviertel 03 Essen-Nordviertel 04 Essen-Westviertel 05 Essen-Südviertel 06 Essen-Südostviertel 11 Essen-Huttrop 36 Essen-Frillendörp Stadtbezirk II Ruttenscheed/Bergerhausen/Rellinghausen/Stadtwald 10 Essen-Ruttenscheed 12 Essen-Rellinghausen 13 Essen-Bergerhausen 14 Essen-Stadtwald Stadtbezirk III Essen-West 07 Essen-Ollendörp 08 Essen-Frohnhuusen 09 Essen-Holsterhuusen 15 Essen-Fulerum 28 Essen-Hatzper 41 Essen-Margarethenhöhe Stadtbezirk IV Borbeck 16 Essen-Schönnebeck 17 Essen-Beddingroode 18 Essen-Frentrop 19 Essen-Delfken 20 Essen-Gasche 21 Essen-Borbeck-Mitte 22 Essen-Baukholt 23 Essen-Berge Stadtbezirk V Ollenessen/Kampe/Vüegelheem 24 Essen-Ollenessen-Nord 25 Essen-Ollenessen-Süd 40 Essen-Kampe 50 Essen-Vüegelheem Stadtbezirk VI Cat´nberg/Schonnebeck/Stankenberg 37 Essen-Schonnebeck 38 Essen-Stankenberg 39 Essen-Cat´nberg Stadtbezirk VII Steele/Kray 34 Essen-Steele 35 Essen-Kray 45 Essen-Freisenbruch 46 Essen-Horst 47 Essen-Leythe Stadtbezirk VIII Essen-Ruhrhalbinsel 31 Essen-Hesing 32 Essen-Kupperdrei 33 Essen-Byfang 43 Essen-Öwerruhr-Hinsel 44 Essen-Öwerruhr-Holthusen 48 Essen-Ollendörp Stadtbezirk IX Wadden/Kettwig/Brieney 26 Essen-Brieney 27 Essen-Schür 29 Essen-Wadden 30 Essen-Heidhusen 42 Essen-Fischlaken 49 Essen-Kettwig Städtepartnerschaffen van Essen Sunderland (Grootbritanien), siet 1949 Tampere (Finnland), siet 1960 Grenoble (Frankriek), siet 1974 Nischni Nowgorod (Russland), siet 1991 Tel Aviv-Jaffa (Israel), siet 1991 Zabzre (Polen), siet 1953/2000 Lüü ut Essen 1884, 20. August, Hermann Hagedorn 1889, 27. November, Hermann Witte 1896, 24. März, Franz Blücher 1899, 8. August, Willi Schlüter 1907, 13. August, Alfried Krupp von Bohlen und Halbach 1908, 1. Juli, Peter Anders 1910, 6. Februar, Vera Brühne 1921, 11. Mai, Hildegard Hamm-Brücher 1923, 18. Dezember, Illo Schieder 1924, 23. April, Ruth Leuwerik 1924, 16. August, Ralf Bendix alias Dr. Karl-Heinz Schwab 1926, 30. September, Heinz-Horst Deichmann 1927, 2. Oktober, Uta Johanna Ingrid Ranke-Heinemann 1929, 16. August, Helmut Rahn 1930, 30. Januar Alfred Herrhausen 1934, 2. Juni, Karl-Heinz Feldkamp 1936, 16. März, Elisabeth Volkmann 1936, 28. März, Jürgen Lodemann 1938, 9. August, Otto Rehhagel 1940, 29. Dezember, Brigitte Kronauer 1943, 7. November, Bert Rürup 1946, 1. Juni, Werner Müller 1946, 6. November, Jürgen Bartsch 1947, 11. August, Diether Krebs 1948, 15. Juni, Johann Schulz-Clahsen 1956, 19. Juli, Juliane Werding 1960, 16. April, Sonja Leidemann 1968, 5. März, Petra Winkler 1967, 20. April, Ingo Appelt 1969, 10. November, Jens Lehmann 1983, 7. Dezember, Linda Bresonik 1988, 8. August, Mandy Islacker Weblinks essen.de (hoogedütsch) zollverein.de (hoogedütsch) Biller ut Essen opp guenter-pilger.de (hoogedütsch) Oort Stadt Essen Noordrhien-Westfalen Düütschland Artikel op Borbecksch Platt Hanse

2565

https://nds.wikipedia.org/wiki/Tunxdrup

Tunxdrup

Tunxdrup is en lütt Dörp wat to Papenborg höört. Et licht an de Grenz to de Nedderlannen un an de Bundsautobahn 31. Tunxdrup hett ungefäähr 200 Inwahners. Dör Tunxdrup löpp uk de Eems. Tunxdrup häv 'n Sej un 'n Campingplatz. Oort Landkreis Emsland

2566

https://nds.wikipedia.org/wiki/Nikosia

Nikosia

Nikosia (greeksch: Λευκωσία, törksch: Lefkoşa) is de Hööftstadt vun Zypern un hett 177.410 Inwahners (1992). Oort Zypern Hööftstadt Stadt

2569

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ozeanien

Ozeanien

Ozeanien warrt de Länners un Inseln in den Pazifik naamt. Ozeanien warrt af un an ok as en eegen Eerddeel ansehn, dormit elk Land to en Kontinent toordent warrn kann. Ozeanien is ok de Naam vun en fiktiven Staat in de Roman 1984 vun George Orwell. He ümfaat dor obers Amerika un England. Eerddeel

2570

https://nds.wikipedia.org/wiki/Dietrich%20Engelhus

Dietrich Engelhus

Dietrich Engelhus (* 1362 in Einbeck, † 5. Mai 1434) weer en Schriever un Chronist. Engelhus keem ut en rieke Familie. He studeer siet 1381 in Prag un keem 1393 no Erfurt, woneem he 1397 sien Examen maakt hett. Siet 1406 oder 1407 weer he Rektor vun de Latienschool vun Chöttingen un arbeed later ok in annere Städer as Schoolmeester. Sien Warken weern verscheeden Weltchroniken. Warken Nova Chronika Deutsche Chronik Promptus Mann Schriever Latiensch Boren in dat 14. Johrhunnert Storven in dat 15. Johrhunnert

2618

https://nds.wikipedia.org/wiki/Si%C3%A4lm

Siälm

Siälm is ene Stadt in’t westfälsche Ruhrrebeet. Siälm weer mol in’t Mönsterland un is nu in’n Kreis Unna. De Stadt harr de Naam „Seliheim“. Vun de Namen „Selheim“ und „Selhem“ keem „Selm“. De Tahl vun de Inwahners vun Siälm weer 1933 10.935 un 1939 10.570. Bi de Volkszählung vun de 17. Mai 1939 läwten dao blots twee Joden in Siälm. 1847 geev dat 68 Joden, de in Siälm-Bork läwten. Hie weer ene Synagoge, de al 1818 in en Dokument weer. Bet ter Riekskristallnacht 1938, bi de de Binneninrichtung deelwies bruaken warr un de Synagoge plündert warr, warr se permanent för’t Gebet bruukt. Ingemeenden 1975 warrn Siälm, Bork un Cappenberg de Gemeente Selm. Siet 1977 harr Siälm dat Stadtrecht. Weblinks Offizielle Website van de Stadt Oort Stadt Noordrhien-Westfalen

2619

https://nds.wikipedia.org/wiki/Semitsche%20Spraken

Semitsche Spraken

De semitschen Spraken sünd en Spraakfamilie, de in Noordafrika un in Nahoost snackt warrt. Tosamen sünd dat ca. 180 Millionen Minschen, de so en Spraak snacken deit. De wichtigsten semitschen Spraken sünd: Araabsch Hebrääsch Amhaarsch Spraakgrupp Semitsch

2620

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hebr%C3%A4%C3%A4sche%20Spraak

Hebrääsche Spraak

De Hebrääsche Spraak (op hebrääsch: עברית [‘Ivrit]) höört to den noordwestlichen Twieg vun de Semitschen Spraken to. Dor is se en Deel vun de Afroasiaatschen Spraken mit. Historie De Jöden ehr Hillige Schrift is in dat 1. Johrdusend v. Chr. to'n gröttsten Deel in Hebrääsche Spraak upschreven wurrn. Bit to de Tiet, as König Nebukadnezar vun Babylon in dat Johr 587 v. Chr. Jerusalem innehm un den eersten Tempel in'n Dutt hau, weer Hebrääsch de Jöden ehr Mudderspraak. Vunwegen dat en groot Deel vun de Inwahners vun Jerusalem in dat Exil na Babylon wegsleppt wurrn is, keem de babyloonsche Amtsspraak Aramääsch mank jem up. Dor sünd latere Schriften in de Bibel üm up Aramääsch schreven. To Jesus siene Tiet weer Hebrääsch nich mehr all Jöden ehr Muderspraak. Ok Jesus hett sachs Aramääsch snackt. As de latere röömsche Kaiser Titus in dat Johr 70 ok den tweeten Tempel in Dutt haut harr, bleev Jerusalem nich länger dat Zentrum vun dat jöödsche Leven. Dat weer nu in Galiläa. Mit de Hebrääsche Spraak is dat in düsse Johren noch minner wurrn. Man eerst vun dat Johr 200 af an is Hebrääsch nich mehr as Spraak för den Alldag bruukt wurrn. Man in de wieden Kuntreien vun de Religion bleev Hebrääsch as en Sakralspraak lebennig. De Spraak is in de Liturgie vun de jöödschen Goddesdensten bruukt wurrn. Ok Böker över Philosophie, Medizin un Recht sünd in düsse Tieden schreven wurrn, un ok Gedichten. Up düsse Aart kemen doch jummers wedder nee Wöör in de Spraak un dat güng wieder mit de Spraak. Dat gifft dor ok Berichten över, dat de jöödschen Gemeenden, de allerwegens över de Welt hen leven döen, de Hebrääsche Spraak bruken konnen, wenn se sik verstahn wollen. Nutiet Mit dat Hebrääsche as Mudderspraak güng dat an't Enne vun dat 19. Johrhunnert wedder los. 1889 grünn Eliezer Ben Jehuda in Jerusalem den „Raat vun de Hebrääsche Spraak“. He harr sik vörnahmen, de Spraak, de siet meist 1700 Johren nich mehr snackt wurrn weer, ok in'n Alldag wedder lebennig to maken. Vun dor af an is de hüdige Neehebrääsche Mudderspraak Iwrit upkamen. De Ünnerscheden twuschen dat Bibelsche Hebrääsch un de moderne Spraak Iwrit sünd man lüttjet un ringer as de Verscheel vun Ooltgreeksch un Neegreeksch. Dat liggt dor an, dat Iwrit an un for sik dor fuddermaken dö, wo de Masoreten vun Tiberias in dat 2. Johrhunnert uphöört harrn. Iwrit is dor de enzigst Sakralspraak in de Welt mit, wo dat slumpt is, dor en Alldagsspraak vun to maken. De eerste Ministerpräsident vun Israel weer David Ben Gurion. He hett seggt: „Wenn Mose hüdigendags torüchkamen dö un dö üm en Stuck Broot bidden, denn döen wi em verstahn“. Standardspraak Hebrääsch Bibel

2623

https://nds.wikipedia.org/wiki/Rheinberg

Rheinberg

De Stadt Rheinberg liggt in't rhiensche Ruhrrebeet. Rheinberg hett de Delen Alpsray, Annaberg, Borth, Budberg, Eversael, Millingen, Orsoy, Orsoyerberg, Ossenberg, Vierbaum un Wallach. Historie Hie geev datt bet't 18. Johrhunnert de Festung Rheinberg, de vun spansche un welke annere Soldaten hollen warr. Rheinberg is siet 1232 ene Stadt un hett vandage etwa 30.500 Inwahners. Jürgen Möllemann weer hie op't Gymnasium. De ehemaalsche Verkehrsminister Kurt Bodewig in't Kabinett Schröder I (SPD) is vun hie. Kultur un Buwarken Altes Rathaus Hus "Im Scheffel" Pastershus Katholsche Kark St.Peter Evangelsche Kark Zollturm (Pulverturm) Alte Kellnerei Underberg Stammhaus / Underberg Palais Spanischer Vallan Kamper Hof De Bohnhoff Rheinberg liggt en halv Kilometer westelk vun't Stadtzentrum. De Industrie vun de Stadt is in belangrieke Wies Produktion un Soltbergbu vun de Deutschen Solvay-Werke geprägt. Noh welke Jahre, in de dat hie blots Verwalten vun de Underberg KG geev, ward hie wedder de Underberg-Söpke makt. In Rheinberg gifft dat de Messe Niederrhein. Hie gifft dat de Future Store vun de Metro-Konzern, de bi enige Datenschützer negativ opfallt un as Testlabor vun de Metro gält. Oort Noordrhien-Westfalen

2624

https://nds.wikipedia.org/wiki/John%20Brinckman

John Brinckman

John Frederic Brinckman (* 3. Juli 1814 in Rostock; † 20. September 1870 in Güstrow) weer en plattdüütschen Schriever. Leven Sien Vader, de Koopmann un Koptein Caspar Christoph Michael Brinckman, versünk 1824 mit Schipp un Mannschap vör Jütland. Siene Moder weer Dochter vun de Havenkommandant Ruth in Göteborg in Sweden. Vun 1834 bet 1837 studeer he Juristeree in Rostock. He hett donn ok Kuntakt mit de Burschenschaften hatt, so dat he denn ok vör Gericht müsst. Sien Straf weer obers utsett, doch studeern kunn un wull he ok nich wieder. So gung he denn nah Amerika, wo he denn ok mit de Literatur in Kuntakt keem, de laterhen heel wichtig vör sien eegen Warken warden sull. Nah twee Johrn güng he denn wedder nah Mekelnborg trüg, worüm, dat weet man nich. 1842 bet 1846 weer he Huuslehrer bi Herrn von Schack op Gut Rey bi Neukalen un bi Herrn von Le Fort (Klosterhauptmann in Dobbertin bi Goldbarg). He weer mit satirisch Lyrik Deel vun de Revolutschoonsbewegung 1848/1849. Brinckman weer Lehrer för Ingelsch, Franzöösch un Latiensch, un geev Privatstünnen in Spaansch. Siet 1854 schreev John Brinckman plattdüütsche Warken, de hem bekannt mekten. Brinckman weer verheiraadt mit Elise Burmeister (1821–1904). De beiden harrn den Söhn Max Brinckman (18. Dezember 1846-22. Mai 1927), de later na Horborg gahn is. He weer Ünnernehmer, hett aver ok en Book op Plattdüütsch rutbröcht. Warken Voß un Swinegel odder Dat Brüden geiht um. Opitz, Güstrow 1854 Kasper Ohm un ick. Opitz, Güstrow 1855 Vagel Grip. Opitz, Güstrow 1859 Peter Lurenz bi Abukir. Rostock 1868 Uns’ Herrgott up Reisen. Ein Stippstürken. Kuhn, Rostock 1870 Höger up. Mottje Spinkus un de Pelz. De General-Reeder. Dree plattdüütsche Vertellen, Werther, Rostock 1886 Von Anno Toback ... Süsserott, Berlin 1905 Böker över Brinckmann Wolfgang Siegmund: John Brinckman - 1814 bis 1870. Ein Lebensbild. Altstadt-Verl., Rostock 2000 ISBN 3-930845-68-7 Weblenken Mann Mekelnborg-Vörpommern Schriever Plattdüütsch Boren 1814 Storven 1870 Börger von Düütschland

2625

https://nds.wikipedia.org/wiki/Dinslaken

Dinslaken

Dinslaken is ene Stadt mit 67.114 Inwahners (Stand: 31.12.2021) up en Flach van 47,66 km2 an de Rhien in't Ruhrrebeet. Dinslaken is in de Kreis Wesel un hett ene Grens mit de Stadt Duisborg. Historie 1273 kreeg Dinslaken vun de Graf Dietrich VII. vun Kleve de Stadtrechten 1478 kreeg Dinslaken dat Marktrecht 1540 warr Dinslaken Hansestadt 1897 Bubeginn för dat Walzwerk „Deutscher Kaiser“ 1912 Beginn vun de Kaulbergbu op dat Bargwerk Lohberg 1975 Der Kreis Dinslaken warr Deel vun'n niegen Kreis Wesel Hier gifft dat de Autobahn vun Arnem noh Overhus. Weblenks DNB-Katalog Oort Stadt Kreis Wesel Noordrhien-Westfalen Hanse

2626

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hi%C3%A4tten

Hiätten

Hiätten is ene Stadt in’n Kreis Riäkelhusen in’t nördelke Ruhrrebeet mit 65.931 Inwahners. Hiätten is de tweedgröttste europääsche Stadt, de nich an de Personen-Iesenbohnverkehr anbunnen is. Hiätten is en Voroort vun Gelsenkiärken. De Delen vun de Stadt sünd Hiätten-Midde, Hiätten-Süd-West, Hiätten-Süd-Ost, Disteln, Scherlebeck, Langbaukem, Paschenberg, Westerholt un Bertlich. Westerholt weer bet 1975 en Gemeente. Ut Westerholt keem de Familie vun Georg Simon Ohm un ok de SPD-Direktkandidaten Joachim Poß un Norbert Formanski. De Stadt liggt an de Iämscher. In Hiätten is ok de Waldfriedhof der Stadt Wanne-Eickel. Oort Noordrhien-Westfalen

2627

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hamminkeln

Hamminkeln

Hamminkeln is ene Stadt an'n Rhien in't Ruhrrebeet un Rhienland mit 27.711 Inwahners (31. Dezember 2010). De Delen sün: Brünen Dingden Hamminkeln Loikum Mehrhoog Ringenberg Wertherbruch Footnoten Oort Noordrhien-Westfalen

2628

https://nds.wikipedia.org/wiki/Voerde

Voerde

Voerde is ene Stadt an den Rhien in't Ruhrrebeet in'n Landkreis Wesel mit 35.889 Inwahners (Stand 31.12.2021) up en Flach van 53,49 km². De Delen vun de Stadt sün Emmelsum, Friedrichsfeld, Götterswickerhamm, Holthausen, Löhnen, Mehr, Mehrum, Möllen, Ork, Stockum, Spellen un Voerde. Voerde is bi de Autobohn 3, de vun Overhus noh Arnem geiht. Voerde hett mehr Grönen-Stemmenandeele denn veele annere Städer in't nördelke Ruhrrebeet. Weblinks Oort Stadt Kreis Wesel Noordrhien-Westfalen

2629

https://nds.wikipedia.org/wiki/Fr%C3%B6nnenbi%C3%A4rg

Frönnenbiärg

Frönnenbiärg is ene Stadt in’t Märkische Suerland mit 23.128 Inwahners, de to’t Ruhrrebeet höört. De Delen vun de Stadt sünd Altendorf, Ardey, Bausenhagen, Bentrop, Dellwig, Frohnhausen, Frömern, Frönnenbiärg, Langschede, Neimen, Ostbüren, Stentrop, Strickherdicke un Warmen. Frönnenbiärg liggt an de Ruhr un is in den Kreis Unna. Vun Frönnenbiärg geiht ene Bahn na Düörpm. Weblinks Oort Stadt Noordrhien-Westfalen

2631

https://nds.wikipedia.org/wiki/Schweierte

Schweierte

Schweierte (haugdüütsch Schwerte) is ene Stadt an de Grens vun’t Märkisch Siuerland un’t Ruhrrebeet. Schweierte het ene Grenz to Delen vun Düörpm. De Spielbank Hohensyburg is bi Schweierte. Schweierte hett in de Deel Villigst de Evangelische Studienstiftung. Schweierte is in’n Kreis Unna. Oort Noordrhien-Westfalen Hanse

2632

https://nds.wikipedia.org/wiki/List%20vun%20de%20Freekarken%20in%20D%C3%BC%C3%BCtschland

List vun de Freekarken in Düütschland

Altkatholische Kirche Apostolische Kirche Bund Evangelisch-Freikirchlicher Gemeinden (Baptisten un Freier Brüderkreis) Bund evangelisch-reformierter Kirchen in der Bundesrepublik Deutschland Bund Freier evangelischer Gemeinden Bund freikirchlicher Pfingstgemeinden (inst Arbeitsgemeinschaft der Christengemeinden in Deutschland), in Heilbronn Gemeinschaft entschiedener Christen Evangelische Brüder-Unität Evangelisch-methodistische Kirche Freie Volksmission (inst Christliche Missionsunternehmen) Freier Brüderkreis Freikirchlicher Bund der Gemeinde Gottes Gemeinde Christi Gemeinde der Christen Ecclesia Gemeinde Gottes (Anderson) Gemeinde Gottes (Cleveland) Gemeinde Jesu Christi in Deutschland Heilsarmee Kirche des Nazareners Kirche Gottes in Christus (grote amerikansche Church of God in Christ) Luthersche Freekarken Mennoniten Mülheimer Verband Freikirchlich - Evangelischer Gemeinden (in't 20. Jahrhunnert Christlicher Gemeinschaftsverband Mülheim an der Ruhr) Philadelphia-Verein Quäker wecke Reformeerte Karken Sövenden-Dags-Adventisten Spätregen-Mission Vereinigte Pfingstkirche Volksmission entschiedener Christen (Deel vun de Bund freikirchlicher Pfingstgemeinden) Düütschland Christendom

2633

https://nds.wikipedia.org/wiki/Builefeld

Builefeld

Builefeld () is en Stadt in Westfalen in'n Nordossen vun Noordrhien-Westfalen. De Kreisfrie Stadt is de gröttste Stadt in de Region Ostwestfalen-Lippe. De Inwahnertahl vun Builefeld överschritt 1930 de 100.000-Grenz un makt de Stadt to en Grootstadt. Hüüt heurt se mit eer üm 329.000 Inwahners to de 20 gröttsten Städer vun Düütschland. Siet 1969 is Builefeld Universitätsstadt. Tosammen mit Hiarwede un Gütsel ward se to de Ballungsrebeden vun Düütschland teihlt. Geografie Builefeld liggt an'n Foot vun den Osning vör den nördlichen Utgang vun de Builefelder Pass. De högste Punkt in'n Stadtrebeet liggt in Lämershagen bi 320 m över Normalnull, de neernste Punkt liggt in Brake an de Aa (73 m). Dat Rathuus liggt op en Höög vun 113 m. De gröttste Utdehnen vun dat Stadtrebeet is vun Norden no Söden 19 km un vun Wessen no Oosten 21 km. Dor is keen grötteren Fluss in dat Stadtrebeet vun Builefeld. De ole Stadtkern liggt nördlich vun den Osning, direkt södlich slött sik de Industrie-Stadtbezirk Brackwede an, de to'n Deel in'n Builefelder Pass liggt. Hinner de Spaarnbuarch, in'n Osning un in'n Builefelder Pass liggt Gadderboom. De Osning is de Watersnaat. In ole Tiden hebben se de överen Deel vun de Bäke Lutter, de eggentliks inne Siäne fleet, dör de nache Builefelder Siet umleggt. Södlich vun Brackwede liggt en Reeg Stadtveedel, as Sennestadt oder Quelle. Nördlich vun de Stadtkern, ook an'n Foot von'n Osning, liggen de Böargerpark, de „Alm“ (Dat is de groote Footballweese vun den Vereen Arminia.), un de Unversität. Nördlich, östlich un westlich vun de ole Stadt liggt en Reeg Stadtveedel, as Schilske, Heepen oder Jüarmke (*). Bevor de Grünnung vunne Stadt de Dörpken Bilivelde lag inne Kerkspeel vun Heepen. Schilske liggt bi de Johannesbäke. Inne Tid vun Napoleon wor dor de snaat tween Frankriek in'n Norden un de Künningriek Westfalen. Geograafsch liggt Builefeld in dat Ravensbiärger Hüggelland, in'n Oosten riekt sien Stadtrebeet an de Snaat vun't Lippske Land un in'n Söden bis inne Senne. (* Achtung, de Ravensbiärgers spreken J wie hoochdüütsch G, un G spreken se an'n Woartbeginn wie ch.) Builefeld-Verswöören Mancheiner seggt, dat Builefeld üawerhaupt nich existieren daie. Oawer dat is nich richtig. Wer sick süms en Bild doavan maken will, kann dat deon. Kiek auk Geschichte vun Builefeld Weblenken Websteed von Builefeld (hoochdüütsch) Oort Builefeld Osning Hanse

2634

https://nds.wikipedia.org/wiki/Mennoniten

Mennoniten

De Mennoniten sünd een protestantsche Freekark. De hebbt üm un bi 1,3 Millionen Liddmaten, dorvun sünd ca. 40.000 in Düütschland. De Mennoniten sünd tosammen mit de Hutterers en Deel vun de Dööpers oder Dööpgesinnten, de in de Reformatschoonstiet opstohn sünd. Dat heet, dat se keene lütte Kinner dööpt, weil de noch nich sülben glöven köönt, dat se kenn Eed swören wullt un dat de enkelte Gemeenten sülvständige sünd. De Mennoniten sün ok ene Freedenskark, dat heet dat se de Krieg stets ablehnen un keene Soldaten sien süllt. Wichtigst för de Mennoniten ehre Theologie is de Bargpredigt. In't 16. Johrhunnert geev dat vele theologische Richtungen so as de flämische, waterlandsche un de freesche Richtung. Achteran sünd de Lammisten (Remonstrantische Dööpgesinnte) un ok Sonisten opstohn. All düsse Gruppen gifft dat so nu nich mehr. 1693 hebben sick in de Swiez de Amischen afspleten un in't 19. Johrhunnert hebben sik de Mennonitischen Brodergemeenten grünnt. Amische un Mennonitische Brodergemeenten gifft dat hüüt noch. In Friechstadt in Sleswig warr in de Hansetied ene flämsche Mennonitengemeente gründet, de sik mit de freesche un de süüddüütsche Mennonitengemeente verenigt. In Danzig, Emden, Leer, Hamborg un Nörden weern flämsche Mennonitengemeenten, de sik later mit de freesche Mennonitengemeenten verenigt hebben. Ene Ansiedlung vun Mennoniten ut Düütschland, de vun fläämsche Afkumst weern, wear Chortitza in de Ukraine. In Grunneng geev et vun 1554 bet 1809 ene flämsche Mennonitengemeente, de 1809 mit de Vereenigde Vlaamsche en Waterlandsche Gemeente fusioneert hett. In Amsterdam, Haarlem, Ljouwert, Okkum, Königsberg un Rotterdam geev et uck fläämsche Mennonitengemeenten. In Westfalen geev et in’t 18. Johrhunnert twee Mennonitengemeenten, ene in Hamm un ene in Päitershaugen. An't End vun't 19. Johrhunnert is hier vun Lü ut de Nedderlannen de Gemeente in Gronau gründ't wurrn, de uck vandage noch dao is. Noh den Tweeten Weltkrieg geev et uck wedder mehr, as man blot ene Gemeente in Westfalen, de Mennonitische Kirche von Westfalen, de in Builefeld, Ossenbrügge un annere Öörd Godsdienste harr un de 1952 gründ’te Mennonitengemeente in Espelkämpe. Vandage sünn in welke westfälsche Städer grote Mennonitengemeenten, uck Hamm, Builefeld un Espelkämpe. Vele Mennoniten wurrn verfolgt un sünd utwannert, so dat hüüt in över 60 Länner Mennoniten leevt. De gröttsten Andelen hebbt de USA un Kanada (42 %); Afrika (Tansania un annere) (28 %), Asien un Australien (16 %); de Karibik, Middel- un Södamerika (9 %) un Europa (5 %). En Deel vun de Mennoniten snackt ok noch Pennsylvaniadüütsch un Plautdietsch, wat to’t Plattdüütsche höört. 1925 hebbt de Mennoniten mit de Mennonitische Weltkunferenz en international Verband grünnt. Literatur Alfred Neufeld: Was wir gemeinsam glauben. Täuferisch-mennonitische Überzeugungen. Schwarzenfeld 2008 (Neufeld), ISBN 978-3-937896-68-7 Diether G. Lichdi: Die Mennoniten in Geschichte und Gegenwart. Von der Täuferbewegung zur weltweiten Freikirche. 2. Auflage. Weisenheim 2004, ISBN 3-88744-402-7 Weblenken Arbeitsgemeinschaft vun de mennonitische Gemeenten in Düütschland Mennonitische Weltkunferenz Vereen Plautdietsch-Freunde Mennoniten-Forum Protestantismus

2635

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hattingen

Hattingen

Hattingen is ene Stadt an de Ruhr in Westfalen. Se liggt bi Baukem un hett en vun de högste Andeele vun Studenten vun de Baeukemer Ruhr-Universität. Hattingen is in de Ennepe-Ruhr-Kreis, wat de riekste Landkreis in’t Ruhrrebeet is. Hattingen is an’t End vun de Stratenbohn nah Baukem un de S-Bahn 3 noh Overhus. Se hett de Delen Blankenstein, Bredenscheid-Stüter, Hattingen-Mitte, Holthausen, Niederbonsfeld, Niederelfringhausen, Niederwenigern, Oberelfringhausen, Oberstüter, Welper un Winz-Baak. Weblenks Oort Iämpe-Ruhr-Kreis Hanse

2636

https://nds.wikipedia.org/wiki/I%C3%A4mpedal

Iämpedal

Iämpedâl (düütsch: Ennepetal) es äine Stadt em südlicken Ruhrgebeit. Se was 1949 ût dä Gemeinden Milspe un Voerde billt. Frögger harre se dao ’ne Kleinbaohn. Owwer dä Kleinbaohnfirma hett vandâge Omnibusse en Gebrûk. Iämpedâl liett en diäm Iämpe-Ruhr-Kreis, bekker sein Landraotsamt en Schwelm hett. Dä Iämpe-Ruhr-Kreis es dä rîkeste Landkreis em Ruhrgebeit. Dä Stadtdäile sin: Ollenvoerde (2014: 3705 Inwüöhner) Bülbringen / Oberbuer (1497) Büttenbiärge (3578) Haosperbiecke (1310) Küönigsfelle (1114) Ölkinghûsen (573) Rüggebiärge (1507) Voerde (7537) Iämpedâl hiett bînaoh 30.000 Inwüöhner op 57,42 km². Weblenks Websteed vun Iämpedal (hoochdüütsch) Oort Stadt Iämpe-Ruhr-Kreis

2637

https://nds.wikipedia.org/wiki/Schwelm

Schwelm

Schwelm is ene Stadt in’t ööstlich Ruhrrebeet an de Grenz to't Bergisch Land in'n Regerungsbezirk Arensperg. Se is de Kreisstadt vun’n Iämpe-Ruhr-Kreis un nah de Fläch de lüttste Stadt vun Noordrhien-Westfalen. Dor leevt up 20,5 km² 29.858 Inwahners (Dez. 2005). Dat sünd 1.456 Inwahners up een Quadratkilometer. Stadtrechten hett Schwelm toeerst in dat Johr 1496 kregen. De Stadtdelen heet hier Naoberschapen. Dor gifft dat dartein vun, de dat Schwelmer Heimatfest maken: Aechte de Muer Brunnen Fronhof Linderhausen Loh Möllenkotten Oberstadt Oehde Ossenkamp Parlament Rote Wasser Winterberg zur alten Post Annere Steden in’n Kreis sün Witten un Gievelsbiärg. Boren in Schwelm 1899, 23. Juli, Gustav Heinemann, † 7. Juli 1976 in Essen, Politiker (CDU, SPD), MdB, MdL (Noordrhien-Westfalen), Bundspräsident (1969-74), Bundsminister, NRW-Landsminister 1926, 31. Januar, Johannes Joachim Degenhardt, † 25. Juli 2002 in Patterbuorn, Kardinal un Arzbischop 1931, 3. Dezember, Franz Josef Degenhardt, Ledermaker 1941, 7. September, Friedrich Niewöhner, Philosophiehistoriker 1948, 10. September, Martin Grötschel, Mathematiker un Dräger vun den Leibnizpries 1950, 13. Oktober, Rolf Rüssmann, Footballspeler un -manager († 2. Oktober 2009) 1959, 17. Juni, Judith Kuckart, Schrieversche 1981, 24. November, Olivia Luczak, Amateurboxerin Oort Iämpe-Ruhr-Kreis

2638

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gievelsbi%C3%A4rg

Gievelsbiärg

Gievelsbiärg is ene Stadt in dat süden Ruhrrebeet mit 32.990 Inwahners. Se liggt in de Iämpe-Ruhr-Kreis, en Deel vun dat westfälsche Ruhrrebeet mit en relativ hogen Status. Mittmang dörch dat Stadtrebeet geiht de Flöötken Iämpe. Gievelsbiärg hett ene S-Bahn no Hagen un Wupperdaal. Gievelsbiärg is twüschen Bräckfelle, wat de südenst Stadt vun dat Ruhrrebeet is, un Witten. Am 7. November 1225 warrt de Arzbischop vun Köln un Verweser vun dat Düütsche Riek, Engelbert vun Berg, vun sienen Verwandten Friedrich vun Isenberg in Gievelsbiärg an’e Siet bröcht. 1970 sünd mit de Gemeenreform de Gemenen Asbieck, Berge un Silschede to Gievelsbiärg kamen. Weblenks Websteed vun Gievelsbiärg (hoochdüütsch) Oort Iämpe-Ruhr-Kreis Noordrhien-Westfalen

2639

https://nds.wikipedia.org/wiki/Christendom

Christendom

Dat Christendom is een Abrahamitsche Religion, de op dat Leven, den Dood an't Krüüz un dat Opstahn vun den Doden vun Jesus vun Nazareth baseert is, so as dat in dat Niege Testament opschreven is. De Mehrtall vun den Christen glöövt, dat dat bloots een Gott gifft, man dat disse Gott sik den Minschen as een dree-enig Gott, as dree Personen wiest hett. Dat is de Lehr vun de Trinität. Christen glöövt ok, dat Jesus den Juden ehr Messias is, so as dat vun den Propheten in dat Ole Testament vörherseggt weer. Dat Woort „Christ“ kummt ut dat Greeksch un stammt vun dat Woort Χριστός (Khristós) af, dat heet „salvt“. Dat is de Översetten vun hebrääsch משיח (Moshiach), wat dann ok as "Messias" latiniseert warrn is. Un "Christ" heet dann "een, de to Christus tohöört". De Katholieke Kerk is de grööste gelööfsrichting binnen dat Christendom. Christendom Religionsgemeenschop

2640

https://nds.wikipedia.org/wiki/Christ

Christ

Een Christ is een Minsch de an Jesus Christus glöövt, dat he Gott sien Sohn is, un de so leven wull as Jesus dat lehrt hett. Christendom

2642

https://nds.wikipedia.org/wiki/Jesus%20Christus

Jesus Christus

Jesus Christus (vun Greeksch Ἰησοῦς [Iēsoûs], dat is sien Naam op Greeksch, un Χριστός [Christós]), dat heet „salvt“) is na den Gloven vun de meisten christlichen Karken de Herr, de in'n Himmel an Gott siene Sieten regeern deit. In düssen Artikel steiht, wat de Karken vun Jesus gloven deit, un woans he in jemehr Dogma to den Messias maakt wurrn is. Wat över den Minschen Jesus bekannt is un woans he wohrschienlich leevt hett warrt in den Artikel Jesus vun Nazareth behannelt. De Christen glöövt, dat he en histoorsche Persoon weer, de so vun ca. 6-2 v. Chr. bet ca. 29-33 n. Chr. leevt hett. Un ok de Mehrtall vun de Wetenschopler glöövt dat. Na dat, wat us de Bibel vertellt, hett Jesus in Galiläa un Judäa predigt, un de Römers hebbt em achterna an't Krüüz slaan. Un an den dritten Dag is he dann vun den Doden opstahn. Dat, wat Jesus daan un lehrt hett, is för de Christen dat Fundament vun dat Christendom. Jesus hett sik süms de "Minschensöhn" nömmt. Dat is en Woort ut dat Book Daniel ut dat Ole Testament. Dat bedütt, datt he dacht hett, he is en ganz besunnerer Minsch, eegentlich man mehr as en Minsch. "Minschensöhn" bedütt mehr as en Minsch, anunförsik en Gottminsch, de Kraft un Macht hett, allens to bestimmen. Christendom Theologie Mann Person ut de Bibel Storven in dat 1. Johrhunnert

2645

https://nds.wikipedia.org/wiki/Anguilla%20%28Eiland%29

Anguilla (Eiland)

Anguilla is een britische Insel in de Karibik. Se höört to de Lüttjen Antillen un is en Deel vun de Brittschen Överseekuntreien. Geschichte Anguilla is wohrschienlich vun de Tied um 1300 v. Chr. an bewahnt dör de Kariben. De öllsten Överreste vun en Siedlung stammt ut dat Johr 600 n. Chr. Dat gifft Lüde, de meent, Christoph Kolumbus harr dat Eiland 1493 funnen, man wiss is, datt de Franzoos Pierre Laudonnaire 1565 dor henfohrt is. De eerste Kolonialmacht ut Europa, de datt up Anguilla afsehn harr, weer de Republiek vun de Söven Vereenigten Nedderlannen. De West-Indische Compagnie güng 1631 bi un hett dor en lüttjet Fort boot. De Spaniers hett de Insel 1633 erovert un dat Fort to Dutt maakt. De Hollänners hefft de Steene denn bruukt, um en anner Fort up dat Nabereiland Sint Maarten up Schick to bringen. Vun düt ole nedderlannsche Fort sünd hüdigendags keen Sporen mehr to finnen un numms weet, wo dat mol legen hett. 1650 sünd Kolonisten ut dat Königriek England vun St. Kitts her röverkamen un hefft sik dor ansiedelt. Se hefft Mais un Tabak anplant. 1656 sünd se avers verdreven wurrn vun de Kariben un 1666 hett Frankriek dat Eiland besett. Een Johr later, 1667, is dat Eiland mit den Freden vun Breda wedder brittsch wurrn. Man dat is doch keen Freden twuschen de Britten un de Franzosen wurrn. So hefft de Britten twuschen 1744 un 1744 den franzöös’schen Deel vun Sint Maarten vun Anguilla ut besett’. De Britten wollen up dat Eiland en Reeg vun Plantagen inrichten. Dor hefft se denn allerhand Slaven för ut Afrika inföhrt. Man vunwegen dat ungünstige Klima is ut de Planteree nix wurrn. Nadem de Slaveree in dat Slavery Abolition Act vun 1834 afschafft wurrn is, sünd de meisten Planters wedder torüchgahn na Europa un hefft sik um de vörmoligen Slaven nich mehr scheert. De Tahl vun Inwahners is denn afsackt vun 10.000 up 2.000. Toeerst hett de Kolonie as en Deel to Antigua tohöört, man denn is se unner de Verwaltung vun St. Kitts in de Kolonie Saint Christopher, Nevis un Anguilla unnerbrocht wurrn. Düsse Konföderatschoon kreeg an’n 27. Februar 1967 en egene Regeerung. Man de Inwahners vun Anguilla föhlen sik achteran stellt un hefft dat denn up Unafhängigkeit afsehn. So geev dat 1967 up dat Eiland keen Plaster- oder Asphaltstraten, keen Stroom, keen Telefoon, keen Drinkwater un keen Habenanlagen. An’n 11. Juli 1967 is en Referendum afholen wurrn över de Unafhängigkeit. 1813 Inwahners hefft dor för stimmt un bloß man 5 dor gegen. De Britten hefft avers nich mitmaakt. Denn is en Twuschentied-Regeerung inricht’ wurrn un Anguilla kreeg för een Johr to’n Deel en egene Regeerung. 1969 is en tweet Mol afstimmt wurrn. 4 Inwahners hefft dor för stimmt, in de Konföderatschoon mit St. Christopher un Nevis torüch to gahn un 1739 weern dor gegen. Foorts is denn de Unafhängigkeit vun dat Eiland utropen wurrn. Man an’n 19. Määrt al hefft 400 brittsche Fallschirmjägers de ole Ordnung wedder herstellt. Vun dor af an weer Anguilla De facto en Kolonie för sik. Amenne is Anguilla an’n 19. Dezember 1980 denn doch offiziell afscheedt wurrn vun St. Christopher un Nevis un is en egene Kolonie vun dat Vereenigte Königriek wurrn. Politiek Vun 1980 af an hett Anguilla so en egen Regeerung. Hööft vun den Staat is de brittsche Königin Elisabeth II.. Se warrt vertreden dör ehrn Gouverneur. De Regeerung besteiht in’n Momang ut twee Parteien: Anguilla National Alliance un de Anguilla Democratic Party. De Baas vun de Regeerung is de Premierminister. Gouverneur: Alistair Harrison Premier: Osbourne Fleming Geographie Anguilla liggt in’n Osten vun Puerto Rico un de Jumferninseln, nöördlich vun Sint Maarten un höört to de Lüttjen Antillen mit to. Dat Eiland is man platt un dor wasst nich veel Planten up, vunwegen dat de Grund schraa is. Rund um dat Eiland to liggt noch en paar Eilannen. De meisten vun jem sünd man lüttj un numms wahnt up jem. Bekannt dünd düsse: Anguillita Dog Island Prickly Pear Cays Sandy Island Scrub Island Seal Island Sombrero (ok woll: Hat Island) Weblenken Websteed vun de Regeerung vun Anguilla Anguilla sien Amt för Frömmenverkehr The Anguillian Newspaper Anguilla

2646

https://nds.wikipedia.org/wiki/Aruba

Aruba

Aruba is en Inselstaat in de süüdliche Karibik. Dat Land is 193 km² groot un dormit dat lüttste vun de so nömmten ABC-Eilannen. As egenstännigen Staat is Aruba een vun de dree Länner, de tohopen dat Königriek vun de Nedderlannen utmaakt. De annern beiden sünd de Nedderlannen sülms un de Nedderlannschen Antillen. Aruba höört to de Inselkeed vun de Lüttjen Antillen un liggt bi 25 km nöördlich vun Venezuela. Geographie Aruba liggt vun de ABC-Eilannen an'n meisten in'n Westen un is dor ok dat lüttjeste vun. Dat Land is meist sied, bi 30 km lang un bit 9 km breet. De hööchste Barg is de Jamanota mit 188 m. In den Westen gifft dat kilometerwiese bloß man witten Strand, man in'n Osten is en Felsenküst. Klima, Planten un Deerter Aruba liggt buten de Orkaanzoon. Dat ganze Johr över schient de Sunne, man de Passatwind küllt de Luft doch af. Up de Insel wasst dannige Kakteen, Aloen un Divi-Böme. All dat kann een sik in den Natschonalpark Arikok ankieken. Infrastruktur Up dat Eiland gifft dat man blots een Flaaghaven, dat is de Queen Beatrix International Airport, (IATA-Kood: AUA) Geschichte 1499 hefft de Spaniers Aruba funnen un besiedelt. 1636 hefft de Hollänner de Insel övernahmen. In't 19. Johrhunnert is dor Gold funnen wurrn. So is Aruba weertschopplich vun Belang ween. In de lesten Johrteinte vun dat 20. Johrhunnert is dat up de Insel bargup gahn vunwegen den Upswung mit den Tourismus. 1986 hett sik Aruba offiziell vun de Nedderlannschen Antillen verafscheedt un is en unafhängigen Staat binnen dat Königriek vun de Nedderlannen wurrn. Al 1990 hett de Staat vun Aruba dor um beden, nu nich wieter to verhanneln över de vullstännige Unafhängigkeit vun düt Königriek. Inwahners De Inwahnertahl in Aruba wasst in jedet Johr in'n Döörsnitt um 6,1 %. Dor liggt dat in de ganze Welt an veerte Stäe mit. Weblenken Aruba Karibik

2647

https://nds.wikipedia.org/wiki/Noordersteed

Noordersteed

Noordersteed () is ene Stadt in Sleswig-Holsteen mit 71.284 Inwahners (Stand vun’n 30. September 2005). Norderstedt is de föfftgröttste Stadt in Sleswig-Holsteen, mit en Flach vun 58,1 km². Se liggt in de Kreis Sebarg. In’t Süden is de Stadtdeel Langenhoorn vun Hamborg. Weblenken Websteed vun de Stadt (hoochdüütsch) Oort Stadt Kreis Sebarg

2648

https://nds.wikipedia.org/wiki/Niem%C3%BCnster

Niemünster

Niemünster (ok Neemünster, hoochdüütsch Neumünster) is en Stadt mit ca. 80.000 Inwahners in Holsteen. Dat is de eenzige kreisfriee Stadt in Sleswig-Holsteen, de jümmers ünner 100.000 Inwahners harr. Niemünster is en Stadt, wo inst vele Lü in de Industrie Arbeit harrn. Niemünster weer lang een vun de dree kreisfrieen düütschen Steden, de den hööchsten Andeel vun de Sozialhülp leven Lü harrn. As in de anner vun disse dree Steder geev dat hier en evangeelsche Gesangbookverlag. Dat Wöörbook Plattdüütsch-Hoochdüütsch vun Johannes Sass worr hie vun de Wachholtz-Verlag herutgeven. Niemünster hett een hogen oostpreuß'schen Andeel. De kathoolsche Pädagogik- un Psychologie-Schrieversch Christa Meves is ut Niemünster. Oort Niemünster

2649

https://nds.wikipedia.org/wiki/Husum

Husum

Husum (up freesch Hüsem) is de Kreisstadt vun den Kreis Noordfreesland. Dor wahnt na’n Stand vun 31. Dezember 2011 22.135 Inwahners. De Stadt wurrd in de Literatur ok as Graue Stadt am Meer betekent. De Stadt liggt dree Kilometer von de Noordsee af an de kanaliseerte Husumer Aue un hett enen lütten Haven. Husum is de Heimat von den Dichter Theodor Storm, de ok up Platt schreven hett. Husum is de Utgangspunkt för Besöken na de Halligen. Oort Kreis Noordfreesland

2650

https://nds.wikipedia.org/wiki/FFC%20Brauweiler%20Pulheim%202000

FFC Brauweiler Pulheim 2000

De FFC Brauweiler Pulheim 2000 is en Fruen-Bunnsliga-Vereen bi Köln un warr de 1. Juli 2000 gründ't. De Vereen kehm ut de Fruen-Mannschapen vun Grün-Weiß Brauweiler. De Fruen vun Grün-Weiß Brauweiler weern 1997 düütsche Meester un Pokalsieger. De Vereen is vandage in de 2. Bunnsliga. De Speele vun de Vereen sün in de Abtei Sportpark. Tina Theune-Meyer, de siet 1996 Bunnstrainerin is, weer inst hie Speelerin. Weblinks Siede vun de FFC Brauweiler Pulheim 2000 e.V. Sportvereen Noordrhien-Westfalen

2651

https://nds.wikipedia.org/wiki/TuS%20Niederkirchen

TuS Niederkirchen

De TuS Niederkirchen is en düütschen Sportvereen. De Vereen is bi’n Football aktiv, aver ok bi Tennis un Turnen. De Froonslüüd weren in’n Football lange Tiet in de Bundsliga. De Verein warr in dat Jahr 1900 grünnt. Vun 1969 an geev dat denn ok ene Mannschop för Froonslüüd. De sünd 1990 in de eerste Liga opstegen un 1993 düütsch Meester wesen. In’t Johr 2000 is de TuS Niederkirchen denn aver ut de Bundsliga afstegen. 2002 keem de TuS Niederkirchen wedder in de Bundsliga, is aver glieks wedder in de Rejonalliga afstegen. In de Rejonalliga hebbt se den eersten Platz maakt un sünd in de twete Liga opstegen, de dat Johr ganz nee weer. Sportvereen Düütschland Footballvereen

2652

https://nds.wikipedia.org/wiki/Wetter%20%28Ruhr%29

Wetter (Ruhr)

Wetter (Ruhr) is ene Stadt an de Ruhr in’t Ruhrrebeet mit 28.037 Inwahners up en Flach vun 31,47 km² in Noordrhien-Westfalen. Se is Deel vun de westfaolske Iämpe-Ruhr-Kreis, wat ener as de westfaolske Taunus sehn kann. Wetter hett ene Stadtbohn noh Düörpm un Hagen. Wetter is kene grote Stadt, män belangriek in de Historie vun de Landeskarklich un freekarklich Prostestantismus. Wetter weer in de Hanse, män is nich in de Niege Hanse. Beröhmte Lü Henriette Davidis Friedrich Harkort Hoffmann von Fallersleben Freiherr vom Stein Alfred Rethel Eduard Scheve, geboren 1836 Volmarstein, wat nu en Deel vun Wetter is. He gründ’t de evangelsch-freekarklich Diakonie un Butenmission Peter Strauch, de Vörsitter vun de Bund Freier evangelischer Gemeinden un Dichter vun’t Lied Licht leuchtet auf. Firmen Demag Cranes & Components GmbH Taprogge GmbH ABUS Burg Wächter Weblenken Oort Stadt Iämpe-Ruhr-Kreis Hanse

2653

https://nds.wikipedia.org/wiki/Santen

Santen

Santen (düütsch: Xanten) is ene vun de öllste Städer in’t Rhienland an de Rhien. Santen harr inst de Naam Tronje. Santen liggt an de Rhien un weer en römschet Lager, wat nu de Archäoloogsch Park Xanten is. De hillge Norbert, de Arzbischop vun Meideborg weer, keem ut Santen. In’t Nibelungenleed keem Siegfried ut Santen. Ok Hagen vun Tronje, wat ja Santen is, keem vun hie. Santen is in’n Kreis Wesel, wat en Kreis in’t Ruhrrebeet bi Duisborg is. De Stadt har Enn Dezember 2009 tosamen 21.536 Inwahners up en Rebeet vun 72,4 km². Weblenks Oort Noordrhien-Westfalen Hanse

2655

https://nds.wikipedia.org/wiki/VfL%20Wulfsborg

VfL Wulfsborg

De VfL Wolfsburg is en Sportvereen in de Stadt Wulfsborg in Neddersassen. He is grünnt wurrn an'n 12. September 1945. Hüdigendags höört dor bi 5.200 Liddmaten in 29 Afdelen to. In dat Johr 2001 is de VfL Wulfsborg-Football GmbH grünnt wurrn. Unner düssen Naam speelt de Lizenzspeler-Mannschoppen in de düütsche Football-Bundsliga vun de Froons- un de Mannslüüd. Vun den 28. November 2007 af an höört de GmbH to 100% to de Volkswagen AG. De Mannschop in düsse Speeltiet In düsse Saison speelt de VfL Wulfsborg mit düsse Mannschop: Stadion De Vereen speelt in de Volkswagen-Arena in Wulfsborg. Vörmolige Spelers Stefan Effenberg, een vun de beröhmtesten düütschen Spelers, end't sien Tiet in de Bundsliga in Wulfsborg. Wat de Vereen schafft hett Düütsch Meester: 2008/09 Düütsch Viezmeester: 2014/15 DFB-Pokalsieger: 2014/15 Sportvereen Düütschland Footballvereen

2656

https://nds.wikipedia.org/wiki/Bottrop

Bottrop

Bottrop is ene grote Stadt in't nördelke Ruhrrebeet, in't Vest Riäkelhusen. Gladbeck höör in de 1970er Johren för en korte Tied to Bottrop to. Stadtdelen sünd Batenbrock, Boy, Ebel, de Eigen, Ekel, Feldhausen, Fuhlenbrock, Grafenwald, Hardinghausen, Holthausen, Im Loh, Kirchhellen, Kuhberg, Lehmkuhle, Overhagen, Vonderort, Welheim un Welheimer Mark. Politik In de Stadt Bottrop gifft dat ringere FDP- un Grönen-Andeele, as annerwegens in dat Ruhrrebeet. Just so, as in Witten bedeeligt sik bannig veele Wahlberechtigten an de Wahlen. Vergleken mit den Rest vun't Ruhrrebeet gifft dat In Bottrop tämlich veele Stimmen för de CDU (bloß nich in den Bezirk Süüd). De Katholizismus is hier so stark, as in wenig annere Städer in't Ruhrrebeet. Ok de Kommunismus kann sik sehn laten. Bottrop harr noh de Krieg dat beste Resultat vun de KPD mang de Stadtkreisen in Düütschland. Nu gifft dat wedder ene Fraktion vun de DKP. Bottrop gellt bi veele Lü as Stadt mit veele poolsche Inwahners, man hüdigendags sünd dat nich so veele, as in annere Städer. Bekannte Lüüd Josef Albers August Everding Theo Jörgensmann Oort Bottrop

2657

https://nds.wikipedia.org/wiki/Herne

Herne

Herne is ene grote Stadt in't westfälsche Ruhrrebeet, de 1975 ut de groten Städer Wanne-Eickel un Herne makt warr. Met sien nördlichen Deel ligt Herne an de Iämscher. De Rhien-Herne-Kanal hett sien Naam vun de Stadt. In Sodingen gifft dat de grötste gebäudeintegrierte Solaranlage in de Werlt. Herne is ene vun de dichtestbesiedelten Städer in Düütschland. Herne is de tweedlüttste, noh Offebach, vun de Fläche in Düütschland. Herne is, noh Gelsenkiärken un Hamm de ärmste grote Stadt in Noordrhien-Westfalen. Stadtbezirke Stadtbezirk Herne-Mitte: Baukau, Herne, Holsterhausen Stadtbezirk Eickel: Eickel, Röhlinghausen Stadtbezirk Sodingen: Börnig, Holthausen, Horsthausen, Sodingen Stadtbezirk Wanne: Baukau (kl.D.), Crange, Unser Fritz un Wanne Partnerstäder Hénin-Beaumont, Frankriek, sied 1954 (sied 1971 ok mit Beaumont) Wakefield, England, Vereenigt Königriek vun Grootbritannien un Noordirland, sied 1956 Insel Ometepe, Nicaragua, sied 1988 Belgorod, Russland, sied 1990 Eisleben, Sassen-Anholt, Düütschland, sied 1990 Konin, Polen, sied 1991 Bökers un anneres över Herne Westfälisches Städtebuch; Band III 2. Teilband aus Deutsches Städtebuch. Handbuch städtischer Geschichte – Im Auftrage der Arbeitsgemeinschaft der historischen Kommissionen und mit Unterstützung des Deutschen Städtetages, des Deutschen Städtebundes und des Deutschen Gemeindetages, hrsg. von Erich Keyser, Stuttgart, 1954 Grundriss zur deutschen Verwaltungsgeschichte 1815–1945, hrsg. von Walther Hubatsch, Band 8: Westfalen. Marburg an der Lahn, 1980, ISBN 3-87969-123-1 Jede Menge Herne. Die Geschichte einer Ruhrgebietsstadt, ein Film von Norbert Kozicki, BRD, 1996 Robert Grabski: Herne in alten Ansichten, Zaltbommel/Niederlande, 1977 Frank Braßel/Michael Clarke/Cornelia Objartel-Balliet (Hrsg.): Nichts ist so schön wie…. Geschichte und Geschichten aus Herne und Wanne-Eickel, Essen, 1991, ISBN 3-88474-365-1. Barbara Dorn/Michael Zimmermann: Bewährungsprobe. Herne und Wanne-Eickel 1933–45. Alltag, Widerstand und Verfolgung unter dem Nationalsozialismus, Bochum, 1987, ISBN 3-88339-584-6 Norbert Kozicki: „Der Kaiser ist weg!“ Die Novemberrevolution in den Ämtern Wanne, Eickel, Herne und Sodingen. Ein Beitrag zur lokalen Geschichte der Arbeiterbewegung, Herne, 1986 Norbert Kozicki: Herne in alten Ansichten, Band 2, Zaltbommel/Niederlande, 1992, ISBN 90-288-5398-7 Friedhelm Wessel: Grubengold und Kumpelriviera, Wartberg-Verlag 2007, ISBN 3-8313-1812-3 Friedhelm Wessel: Rund um Piepenfritz – Alltag in einer Kolonie, Sutton-Verlag 2008, ISBN 978-3-86680-401-2 Friedhelm Wessel: Die Zeche Friedrich der Große - Geschichte und Geschichten rund um „Piepenfritz“ in Herne, Regio-Verlag 2010, ISBN 978-3-929158-24-3 Focus 50/2000, 83 Städte im Test. Rudolf Eistermann u. a. (Hrsg.): Unser Horsthausen: Geschichte und Geschichten erlebt und aufgeschrieben von Horsthauser Rentnern. Frischtexte Verlag, Herne 1999, ISBN 978-3-933059-00-0 Wolfgang Viehweger: Spur der Kohle: Europa in Herne und Wanne-Eickel. Frischtexte Verlag, Herne 2000, ISBN 978-3-933059-03-1 Heinz-Joachim Barsickow: Politische Lager und Reichstagswahlen im Raum Herne vor dem Ersten Weltkrieg. Bochum: Universitätsverlag Brockmeyer, 2004 (Bochumer Historische Studien, Neuere Geschichte Bd. 18) - 285 S. - ISBN 3-8196-0660-2 Nawies Weblenks Websteed vun Herne Gemeen Oort Herne

2658

https://nds.wikipedia.org/wiki/SC%20Freiborg

SC Freiborg

De SC Freiborg is en Football-Vereen ut de Bundsliga bi de Froons- un de Mannslüüd. Van 1991 bit 2007 weer de Trainer vun de Mannslüüd Volker Finke, boren in Nienborg. Jörg Heinrich, Jens Todt un annere beröhmte Footballspelers hebbt bis den SC Freiborg speelt. De SC Freiborg speelt in’t MAGE SOLAR Stadion. Dat weer mol dat Dreisamstadion, wat in de eerste Bundsligasaison stets utverkoopt weer, wat dat eerste Mol weer, dat dat bi en Vereen so weer. Sportvereen Baden-Württemberg Footballvereen

2659

https://nds.wikipedia.org/wiki/Castrop-Rauxel

Castrop-Rauxel

Castrop-Rauxel is ene Stadt in'n Kreis Riäkelhusen in'n Nörden vun't Ruhrrebeet. Castrop-Rauxel gifft dat, wiels hie Bergbu weer. Castrop-Rauxel liggt twüschen Herne un Düörpm. Catrop-Rauxel is de eenzig Gemeente vun'n Kreis Riäkelkusen op't Rebeet vun de ehemaalsche Graafschap Mark. As Wattsche, Gelsenkiärken un wenige anner Rebeden vun de Grafschaap Mark, weer dat Rebeet vun't Castrop-Rauxel vun uns Tied, denn sterker kathoolsch. De Vörsitter vun de Junge Union, NRW-Binnenminister un Landdagspräsident vun inst Josef Hermann Dufhues weer vun hie. Ok Wolfram Wuttke, de mit de 1. FC Kaiserslautern 1990 Pokalsieger weer un Klaus Fichtel sünd vun hie. Oort Noordrhien-Westfalen

2660

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gladbeck

Gladbeck

Gladbeck is en Stadt in’n Kreis Riäkelhusen. Dor leevt 75.520 Inwahner (31. Dez. 2009) up en Rebeet von 35,9 km². Gladbeck harr na de Tweete Weltkrieg bannig gaude Resultate vun de KPD un denn ok vun de DKP. Gladbeck weer kort in de 1970er Jahr Deel vun Bottrop. Gladbeck liggt twüschen Bottrop un Gelsenkiärken in’n Westen vun Riäkelhusen. Dat Stadion Gladbeck faat 37.684 Lüüd. Vundaag is dat Landsleistungsstüttpunkt för Lichtathletik. Oort Noordrhien-Westfalen

2661

https://nds.wikipedia.org/wiki/Datteln

Datteln

Datteln is ene Stadt in't nördelke Ruhrrebeet, in'n Kreis Riäkelhusen. Datteln is bi Düörpm in't Vest Riäkelhusen. Datteln liggt an de Datteln-Hamm-Kanal Wesel-Datteln-Kanal Düörpm-Eems-Kanal Rhien-Herne-Kanal un is de gröttste Kanalknotenpunkt in Europa. Oort Noordrhien-Westfalen

2663

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ri%C3%A4kelhusen

Riäkelhusen

Riäkelhusen () is de Kreisstadt vun den Kreis Riäkelhusen, wat de gröttste düütsche Kreis is. Riäkelhusen is ene grote Stadt in’t Vest Riäkelhusen. In Riäkelhusen is en Deel vun de FH Gelsenkiärken. Riäkelhusen weer vör den Tweeten Weltkrieg ene vun de wichtigsten Städer vun de poolsche Diaspora in Düütschland. Vandage gifft dat hie nu in’n Radiosender Funk im Vest poolsche Sendungen. In’t Jaor 2005 hett de Plattdeutsche Bühne 100-jäöriget Jubiläum fiert. Riäkelhusen hett dat gröttste Ikonenmuseum in de westelke Welt. De Delen vun de Stadt sün Berghausen, Bockholt, Essel, Grullbad, Hillen, Hillerheide, Hochlar, Hochlarmark, König Ludwig, Röllinghausen, Speckhorn, Stuckenbusch un Suderwich. Hape Kerkeling un Renate Künast sün ut Riäkelhusen. Riäkelhusen is de Stadt, in de de ehemaalsche MdL Jamal Karsli läwt, en Mann, de de FAKT-Partei gründt hett, de de eerste Ortsverband in Riäkelhusen hett. Riäkelhusen is an de Autobahn un een vun de End vun de S-Bahn 2. De Stadt hett 114.003 Inwahner (Stand: 31. Dezember 2016) up en Flach van 66,5 km². Bekannt Lüüd ut de Stadt Renate Künast (1955) düütsch Politikerin un Bundsministerin Ludger Pistor (*1959) düütsch Schauspeler Oort Kreis Riäkelhusen Stadt

2664

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hagen

Hagen

Hagen is en Stadtkreis un de Stadt mit de gröttste düütsche Fern-Universität. Hagen liggt in't Ruhrrebeet un in't Märkisch Suerland. In't Johr 1970 hett Hagen noch 250.000 Inwahners hatt. Vele Lüüd trocken aver in't Ümland in de lüttere Städer. Detwegen hett Hagen hüüttodags blots üm de 200.000 Inwahners. De Arbeidslosenandeel liggt bi etwa 12 %. Hagen hett in Süden van de Stadt veel Waldflach; de Waldandeel liggt bi 41 % van dat Stadtrebeet. Dat is de gröttste Andeel vun de Städer in Noordrhien-Westfalen. Sport Hagen is de Stadt vun den düütschen Basketball-Bund. De Basketballvereen Phoenix Hagen speelt in de 1. Bundsliga. RW Hagen is in de Tennis-Bundsliga, de SV Hohenlimburg is in de Fruen-Waterball-Bundsliga un dat Tri-Team-Hagen is in de tweede Triathlon-Bundsliga. Beröhmte Lüüd ut Hagen Friedrich Harkort (1793–1880) Vader vun't Ruhrrebeet, liberale Politiker Gustav Harkort (1795–1865) Karl Ernst Osthaus (1874–1921) Oscar Funcke (1885–1965) Georg von Detten (1887–1934), Politiker (NSDAP), MdR (1933-1934) Hans Heinrich Nieland (1900–1945 ?), Politiker (NSDAP), MdR, Landroot vun Hagen, Overbörgermeester vun Dresden (1940-1945) Hugo Paul (1905–1962); Politiker, (KPD), MdR, MdB, MdL (NRW) Luise Rehling, CDU, eerste Fru in’t Europarlament Fritz Steinhoff (1897–1969), Politiker (SPD), MdL (NRW) Baldur Springmann (1912–2003); Politiker (Bündnis 90/Die Grünen; ÖDP) un rechte Schriftsteller Arthur Axmann (1913–1996), Politiker (NSDAP) Liselotte Funcke (1918–2012), Politikerin (FDP), MdB, MdL (NRW) Willy Weyer (1917–1987), Politiker (FDP, MdB, MdL (Nordrhein-Westfalen) Jürgen Hubbert (* 1939), DaimlerChrysler AG in Stuttgart Airman (Stefan Vallbracht) (* 1973) Barbara Morgenstern (* 1971) Inga Humpe (* 1953), Annette Humpe (* 1950) Karl Halle, alias Sir Charles Hallé (1819–1895) Lutz Eikelmann (* 1967) Michael Burkat Mousse T. (Mustafa Gündogdu) (* 1966), DJ, Musiker, Remixer un Produzent Nena (Gabriele Susanne Kerner) (* 1960) Heinrich Hawick (1906–1945) Alfred Dörner (1906–1971) Ernst Meister (1911–1979) Emil Schumacher Stadtdelen Mittelstadt (2,7 km² - 21.748 Inwahners) Altenhagen (4,4 km² - 19.024 Inwahners) Hagener Hochschulviertel (3,5 km² - 12.832 Inwahners) Ämst (4,3 km² - 11.151 Inwahners) Wehringhausen (5,6 km² - 16.609 Inwahners) Vorhalle (12,5 km² - 11.128 Inwahners) Böele (17,1 km² - 28.019 Inwahners) Haspe-Ost (14,7 km² - 17.921 Inwahners) Haspe-West (7,5 km² - 13.017 Inwahners) Eilpe (18,5 km² - 12.120 Inwahners) Dahl (32,6 km² - 5.524 Inwahners) Lennetal (14,3 km² - 5.035 Inwahners) Honlimburg Oort Noordrhien-Westfalen Hanse

2665

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hiarwede

Hiarwede

Hiarwede () is de tweetgröttste Vörstadt vun Builefeld. Hiarwede weer in de Hanse un is nu in de Niege Hanse. Hiarwede is Kreisstadt von’n Kreis Hiarwede. Hiarwede is vun de fief gröttste Städer in Ostwestfalen-Lippe de REP-fründlichste. De Vörsitter vun de ehemaalsche Partei Rechtsstaatlicher Offensive, de mal de Partei vun Schill weer, leevt hier un is hier ok in 'n Stadtraat. Hiarwede is de Stadt, ut de Carl Severing, ener vun de eerste beropen evangelsche SPD-Politiker, keem. In Hiarwede leven 2007 65.019 Minschen up een Flach van 79,16 km². Hiarwede is Mitglied in de Westfälischen Hansesteden un de neei Hanse. Hiarwede hett den amtlich Naam Hansestadt siet 2013. Geografie Stadtgliederung Siet 1969 besteiht de Stadt ut 12 Stadtdelen (Inwahnerzahlen Stand 31. Dezember 2015): Mit Hiarwede-Stadt is de Karnstadt meent, wo se bit to'n den 1. Dezember 1968 existierte. Sie besteiht ut der Innetadt un de Feldmarken, de keen egen Stadtdelen sünd. Politik Stadtraat De Raat de Stadt Hiarwede hett aktuell 44 Sitzen. Daarbi kummt de Börgmester als Vörsitter van de Raat. De Mitglieder van de Raat sünd för de Düür van fiff Johren wählt. 1UWG HBB: (Hoochdüütsch) Unabhängige Wählergruppe Herforder Bürger Bündnis Nawiesen Oort Stadt Kreis Hiarwede Hanse

2666

https://nds.wikipedia.org/wiki/KBC%20Duisburg

KBC Duisburg

De KBC Duisburg (Kaßlerfelder Ballspiel Club) is en düütsche Mannen-DFB-Vereen in de Kreisliga. Dat geev ene Fruenmannschap in de Vereen, de de Meesterschap 1985 un de DFB-Pokal 1983 kreeg. Vandage gifft dat blots en Duisborger Fruen-Bundesliga-Vereen, de FCR Duisburg. Duisburg, KBC Duisburg, KBC

2667

https://nds.wikipedia.org/wiki/SC%2007%20Bad%20Neuenahr

SC 07 Bad Neuenahr

De SC 07 Bad Neuenahr is en DFB-Vereen in Bad Neuenahr-Ahrweiler bi Bonn in Rhienland-Palz. De Fruen weern 1978 düütsche Meester. De Fruen sün in de eerste Bunnsliga. De Vereen speelt in't Apollinaris-Stadion. De Speelerinnen Célia Okoyino da Mbabi un Sandra Minnert vun de SC 07 sün in't Natschonaalteam. Weblenks www.sc07badneuenahr.de Sportvereen Rhienland-Palz

2668

https://nds.wikipedia.org/wiki/Kalkar

Kalkar

Kalkar is ene Stadt in de nedderrhiensche Kreis Kleve, Noordrhien-Westfalen. Hie geev dat inst den Plaan, en Karnkraftwark to buen, män dat is nie woorn. En Deel vun Kalkar is Grieth, wat in de Hanse weer. De Stadt is in de Niege Hanse. In Kalkar leben 14.076 Inwahners (Stand: 2005) up een Flach van 88,2 km². Weblenks Oort Noordrhien-Westfalen

2669

https://nds.wikipedia.org/wiki/Seehusen%20%28Ooltmark%29

Seehusen (Ooltmark)

Seehusen () is ene Gemeente in de Ooltmark in’n Landkreis Stendal in’n Noorden vun Sassen-Anholt. Se harr in’t Johr 2003 1.955 Inwahners. Seehusen weer vun 1358 bet 1488 in de Hanse un is nu in de Niege Hanse. Oort Landkreis Stendal

2670

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ventspils

Ventspils

Ventspils (haugdüütsch Windau) is ene Hobenstadt in Lettland an de Ostsee. Dat gifft hie 50 000 Inwahners. De Stadt weer Liddmaat vun de Hanse un is in de Niege Hanse. Oort Hanse Lettland Oort mit Seehaven

2671

https://nds.wikipedia.org/wiki/La%20Rochelle

La Rochelle

La Rochelle is en Stadt in Frankriek an’n Atlantik in’n Bezirk Charente-Maritime mit ruchweg 76.000 Inwahners. De Stadt is in’t 10. Johrhunnert grünnd wurrn. In’t Middelöller weer La Rochelle ingelsch. La Rochelle weer in de Hansetied dat gröttste Zentrum vun’t Heer un annere Saken vun de Hugenotten. La Rochelle is vandage en Havenstadt mit Bischop. La Rochelle is de enige franzöössche Stadt, de in de Niege Hanse is. Weblenken La Rochelle La Rochelle Aktuell Oort Frankriek

2672

https://nds.wikipedia.org/wiki/Smolensk

Smolensk

Smolensk is ene Stadt mit 300.000 Inwahners in Russland an de Dnjepr, twüschen Wittrussland un Moskau. Smolensk höör fröher to dat Grootförstendom Litauen un denn to't Grootförstendom Moskau. Bi Smolensk weer dat rus’sche Massaker von Katyn in de Tweete Weltkrieg. Smolensk is in de Niege Hanse. Russland Oort

2673

https://nds.wikipedia.org/wiki/Derpt

Derpt

Derpt or Dörpt (eestnisch Tartu, hoochdüütsch un poolsch Dorpat) is ene Stadt mit 100.000 Inwahners in Eestland. Hier gifft dat ene belangrieke Universität, an de Wilhelm Ostwald weer. Derpt is de kulturell Hööftstadt vun Eestland. De Theoloog Adolf von Harnack weer ut Derpt. Derpt is ene Hansestadt. Vandage gifft dat hie de Verein der Deutschen in Eestland. Oort Eestland Hanse

2674

https://nds.wikipedia.org/wiki/Nedderd%C3%BC%C3%BCtsch

Nedderdüütsch

De Begreep Nedderdüütsch steiht för westgermaansche Spraken (de anglofreeschen Spraken utnahmen), de den tweten germaanschen Luudwannel nich mitmaakt hebbt. De Begreep steiht also för dat Plattdüütsche un dat Nedderfränksche tohoop. He warrt faken aver ok för dat Plattdüütsche alleen bruukt. Dat Woort Nedderdüütsch steiht för dat Düütsch vun de nedderen Lannen. De Nedderlannen hören lang to dat Düütsche Riek un sehn sik as jüst so düütsch as de Rest vun dat düütsche Rebeet. In dit Rebeet reck dat Rebeet, dat den tweten germaanschen Luudwannel nich mitmaakt hett, vun de Noordspitz vun Frankriek bi Düünkarken över de Rebeden vun de hüdigen Staten Belgien, de Nedderlannen, Noorddüütschland un noch wieder na Polen un bet in’t Baltikum. Dat weer nu dat Nedderdüütsche, de Rest kreeg den Naam Hoochdüütsch weg, leeg dat doch egalweg veel höger. Eerst nadem de Nedderlannen denn en egen Staat weren un ehr Amtspraak denn nich mehr Düütsch nömen wullen (harr mit de hauchdüütsche Amtspraak vun den Staat Düütschland ja ok nich veel gemeen) un jemehr Spraak na dat Land den Naam Nedderlandsch geven harrn, dor füngen de Lüüd an, blots noch den Rest, de nu vun dat Nedderdüütsche nableven weer, Nedderdüütsch to nömen, dat Plattdüütsche. De Utdruck Nedderdüütsch weer nie en en Begreep för en eenheitlich Spraakrebeet, dat also op’n Stammboom enen Telg billt. Nedderfränksch un Neddersassisch weren ünnerenanner nich veel neger verwandt as se dat ok mit dat Hoochdüütsche weren. Spraakwetenschop

2676

https://nds.wikipedia.org/wiki/Nilo-Saharanische%20Spraken

Nilo-Saharanische Spraken

De Nilo-Saharanische Spraken sünd en Spraakfamilie. Koman Spraken Sudansche Spraken Zentralsudanische Sprachen Nordsudanische Spüraken Kunama Saharo-Sahelische Spraken Sahara-Spraken Sahelische Spraken Fur-Spraken Trans-Sahel-Spraken West-Sahel-Spraken Songhai-Spraken Maban-Spraken Ostsudanische Spraken Astaboran-Spraken Nara West-Astaboran-Spraken Nubische Spraken Tama-Spraken Kir-Abbaia-Spraken Jebel-Spraken Kir-Spraken Nuba-Barg-Spraken Daju-Spraken Surma-Nilotische Spraken Surmaspraken Nilotische Spraken Rub-Spraken Spraakgrupp Nilo-Saharaansch

2677

https://nds.wikipedia.org/wiki/Nilotische%20Spraken

Nilotische Spraken

De Nilotische Spraken sünd Ostsudanesische Spraken, de in en groot Rebeet vun den Süüdsudan bet noh Tansania tohuse sund. Se warrn vun de Nilotische Völker snackt. Dat gifft dree Kategorien: Ostnilotische Spraken Süüdnilotische Spraken Westnilotische Spraken Spraakgrupp Nilootsch

2678

https://nds.wikipedia.org/wiki/Ostnilotische%20Spraken

Ostnilotische Spraken

De Ostnilotische Spraken sün en Deel vun de Nilotische Spraken: Bari-Spraken Teso-Lotuko-Maa: Teso-Turkana-Spraken Teso Turkana Karimojong Lotuko-Maa: Lotuko-Spraken Lotuko Lopit Lokoya Dongotono Ongamo-Maa-Spraken Ongamo Maa-Spraken Maasai Camus Samburu Spraakgrupp Nilootsch

2679

https://nds.wikipedia.org/wiki/Brailen

Brailen

Brailen (hoochdüütsch: Brilon) is en Hansestadt in Noordrhien-Westfalen, in’n Hochsauerlandkreis. Dor leevt hüdigendags (Dez. 2005) 27.004 Inwahners up 228,99 km². De Stadt liggt bi 450 m hooch över NN. Börgermeester is Franz Schrewe vun de SPD. Historie Brailen weer 1444 de Hööftstadt vun’t kurkölnisch Hartogdom Westfalen. Brailen weer vun 1818 bet 1974 Kreisstadt. Brailen is in de Niege Hanse. Beropen Persönlichkeiten Friedrich Merz, de vun 2000 bet 2002 Vörsitter vun de CDU/CSU-Frakschoon in de Bunnsdag weer, is ut Brailen. Verkehr Vun de Bohnhoff Brailen-Wald gifft dat ene Isenbohn na Hagen. Oort Noordrhien-Westfalen Hanse

2681

https://nds.wikipedia.org/wiki/SG%20Essen-Sch%C3%B6nebeck

SG Essen-Schönebeck

De SG Essen-Schönebeck is en Fruen-Bunnsliga-Vereen ut Essen in’t Ruhrrebeet. De Nationaalspeelerin Stephanie Mpalaskas kehm 2005 vun en anner Bunnsliga-Vereen, de FCR Duisburg. Sportvereen

2682

https://nds.wikipedia.org/wiki/TSV%20Crailsheim

TSV Crailsheim

De TSV Crailsheim is en DFB-Vereen in’t nördelke Württemberg. De Fruen speelen in de eerste Bundsliga un de Mannen in de Overliga. Weblenken Vereenssiet Footballvereen

2683

https://nds.wikipedia.org/wiki/Naugard

Naugard

Naugard (russ’sch: Weliki Nowgorod) is ene grote Stadt in Russland. In de Hansetied weer dat de för de Handel vun de Hanse belangriekste Stadt in Russland. Naugard is ene Universitätstadt. Naugard is in de Niege Hanse. Naugard weer inst de Stadt vun de rusch Grootfürst. Naugard weer in de Tied vun 1050-1250 ene vun bannig wenige Städer, in de ok de infachen Lü schrieven kunnen. De russche Zar Iwan II. mek 1494 dat Hansekontor in Naugard dicht. Dat gifft Böker, de secht, dat Naugard en egen Dialekt vun de Russ’sche Spraak hett. Oort Russland Hanse

2684

https://nds.wikipedia.org/wiki/Marseille

Marseille

Marseille [maʁ.ˈsɛj] is (okzitaansch Marselha) is de gröttste Stadt in Okzitanien un de tweetgröttste in Frankriek. Marseille is in den Bezirk Bouches-du-Rhône in de Provence. Marseille hett en groten Hoben un worr vun Greeken grünnt. In Marseille warrt Franzöösch un ok 'n beten Araabsch snackt. Okzitaansch is nich mehr so wichtig. Marseille is en Partnerstadt vun Hamborg. Se harr 2004 808.700 Inwahners up en Flach van 240,62 km². Oort Stadt Frankriek Oort mit Seehaven

2685

https://nds.wikipedia.org/wiki/Provence

Provence

De Provence (franzöösch: Provence [pʁɔ.ˈvɑ̃ːs], okzitaansch: Prouvènço/Provença) is en groot Rebeet in Frankriek, dat sien Naam vun de röömsche Provinz vun Narbonne hett. De Provence is in den süüden Deel vun Frankriek, in Okzitanien. De gröttste Stadt is Marseille. Na de Tiet vun Martin Luther geev dat hie veele Hugenotten. Vör de Hugenotten weern hie ok wecke Albigenser un Waldenser, wat twee evangeelsche Minnerheiten sünd/weern. Nu is dat Rebeet Deel vun de Region Provence-Alpes-Côte d'Azur. Hier warrt vundaag mehr Franzöösch as Okzitansch snackt. De provenzalsche Dichter Frederic Mistral hett den Nobelpries för Literatur kregen. De Provence hett vangdaag en hooge Arbeitslosigkeit. De Provence is nich bannig industriell, ok wenn dat hie welke Hobenstäder gifft. De Bezirke in de Provence sünd: Alpes-de-Haute-Provence Bouches-du-Rhône Var Vaucluse Weblinks Région Provence-Alpes-Côte d’Azur (franzöösch) Comité Régional de Tourisme Provence-Alpes-Côte d’Azur (franzöösch) Verein „Alpes de Lumière“, Haute-Provence: Erhaltungsmaßnahmen und Bildungsangebote (franzöösch) Fédération historique de Provence (franzöösch) – wissenschaftliche Gesellschaft zur Erforschung der Geschichte der Provence Frankriek

2686

https://nds.wikipedia.org/wiki/Karibik

Karibik

De Karibik is een Rebeet vör de Waterkant vun Amerika mit een paar groten un velen lütten Inseln. Ehrn Naam hett de Karibik vun dat Indianer-Volk vun de Kariben. De See, de von’n Bagen von de karibischen Eilannen von’n Atlantik afdeelt warrt, heet Karibische See. Karibik Noordamerika See

2688

https://nds.wikipedia.org/wiki/Bi%C3%A4kem

Biäkem

Biäkem (haugdüütsch Beckum) is ene Hansestadt in’n Kreis Warnduorp in’t Mönsterland. Dor leevt up 11,39 km² alltohopen 37.472 Inwahners (Dezember 2005). Dat sünd 336 Inwahners up een km². Biäkem weer bet 1974 Kreisstadt. Biäkem liggt bi Aulen an de Werse. In en Deel vun Biäkem, in Neebeckum weer Jürgen Möllemann Lehrer. De israelsche Publizist Uri Avnery is ut Biäkem. Biäkem liggt twüschen dat Ruhrrebeet un Builefeld. Dat gifft veel Iesenbahnverkehr noh’t Ruhrrebeet un Builefeld. Oort Noordrhien-Westfalen Hanse

2689

https://nds.wikipedia.org/wiki/Vrene

Vrene

Vrene (hoochdüütsch Vreden) is ene lütte Stadt in’t Mönsterland mit 22.723 Inwahners (Stand: Dezember 2006) up een Flach van 135,83 km². Vrene liggt in’n Kreis Borken in Noordrhien-Westfalen. Vrene is in de Niege Hanse un hett een Grenz mit de Nedderlannen. Urkundlich nömmt is de Stadt eerstmals in dat Johr 839. To de Tiet hebbt se dor ok een Damenstift gründ. In dat Johr 1252 hett Vrene de Stadtrechte kregen. Oort Kreis Buorken Hanse

2690

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gronau%20%28Leine%29

Gronau (Leine)

Gronau is ene Stadt an de Leine in de Landkreis Hilmessen in de sauer Deel vun Neddersassen. Se hett 5500 Inwahners. Se is in de Niege Hanse. Kunsthistorisch vun Belang sün hie de Engelbrechtensche Hoff vun 1590, ene luthersche un ene kathoolsche Kark. In't Medeloller weer hie ene Borg vun den Bischop vun Hilmessen. Oort Landkreis Hilmessen Hanse

2691

https://nds.wikipedia.org/wiki/Frohnhuusen

Frohnhuusen

Frohnhuusen is de Deel vun Essen, de de meeste Inwahners hett. In Frohnhuusen sün veele Lüüd ahn Arbeit. Frohnhuusen liggt twüschen Ollendörp un Holsterhuusen. In Frohnhuusen gifft dat twee S-Bahnhöffe, Essen-West un Essen-Frohnhuusen. In Frohnhuusen gifft dat de Alfred-Krupp-Schole. Vun Frohnhuusen geiht ene Stadtbahn noh Mölm. Frohnhuusen hett ene Grens mit Mölm. Oort Essen

2692

https://nds.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6rbach

Körbach

Körbach is ene Hansestadt in Hessen. Ernst Welteke un Matthias Reim sün ut Körbach. Körbach is de Kreisstadt vun’n Landkreis Waldeck-Frankenberg. Körbach ward traditschonell ten Westfäälsche Dialektrebeet tählt. Körbach hett ene Isenbohn noh Schweierte. Weblenken Oort Landkreis Waldeck-Frankenberg

2694

https://nds.wikipedia.org/wiki/Oostmiddeld%C3%BC%C3%BCtsch

Oostmiddeldüütsch

Oostmiddeldüütsch is en hoochdüütsche Dialekt. Dat gifft de Formen Thüringisch, Obersächsisch, Nordobersächsisch, Schlesisch, Lausitzisch-Neumärkisch un Hochpreußisch. En Deel vun't Südmärkische is dat Berlinerische. Oostmiddeldüütsch wörr ok in Oostpreußen snackt, in de hochpreußische Form, mehrst Ermländisch. Enkeld Nahwiesen Spraakvarietät Hoochdüütsch

2695

https://nds.wikipedia.org/wiki/Anklam

Anklam

Anklam is ene Hansestadt mit 15.000 Inwahners in Mekelnborg-Vörpommern. Sei lieggt in' Landkreis Vörpommern-Griepswoold. Anklam weer inst Deel vun de swedsche Kolonie Vörpommern. Annere Hansestäder in Vörpommern sünd Griepswoold un Stralsund. Beröhmte Anklamer Otto Lilienthal (1848–1896), Erfinner un Flugpionier, Broder von Gustav Lilienthal Gustav Lilienthal (1849–1933), Bumeester, Erfinner un Sozialreformer, Broder von Otto Lilienthal Heinrich Hannover (* 1925), Advokaat un Schrieversmann Günter Schabowski (* 1929), Politiker bi de SED Rüdiger Joswig (* 1949), Schauspeler un Synchroonsnacker Judith Zander (* 1980), düütsche Schrieverin Matthias Schweighöfer (* 1981), Schauspeler Oort Stadt Landkreis Vörpommern-Griepswoold Hanse

2696

https://nds.wikipedia.org/wiki/Allefelle

Allefelle

Allefelle is en Hansestadt an de Leine in den Kreis Hilmessen in’t Söden vun Neddersassen mit 23.000 Inwahners. De Stadt hett welke kunsthistorisch wichtige Buwarken, t.B. de Latienschool vun 1610, dat Roothuus vun 1586 un de lutheersche Kark St. Nikolai. Oort Landkreis Hilmessen Hanse

2697

https://nds.wikipedia.org/wiki/Attendorn

Attendorn

Attendorn is ene Hansestadt in’n Kreis Olpe in’t Suerland. In’t Middelöller geev dat hier twee grote Handelsweeg. Attendorn weer in de Hansetied in’t Kurkölnisch Suerland. Attendorn hett in sien Rebeet de Biggesee. Oort Kreis Olpe Hanse

2701

https://nds.wikipedia.org/wiki/Sonnern

Sonnern

Sonnern is ene Stadt in't Suerland, in'n Hoochsuerlandkreis. Sonnern is in de Niege Hanse. Dat gifft hier de Sorpesee. An’n Sorpesee liggt ok Langesked, wat vandage to Sonnern höört. De Bunnspräsident Heinrich Lübke keem ut en Dorp, wat nu Deel vun Sonnern is. Sonnern is bi Essel. Franz Müntefering weer in Sonnern in de School. Oort Noordrhien-Westfalen

2704

https://nds.wikipedia.org/wiki/Minden

Minden

Minn () is ene Grote Kreisstadt an de Werser in Oostwestfalen-Lippe. Dor leevt hüdigendags bi 80.000 Minschen. In Minn sitt de Kreis Minn-Lübbcke, de to’n Regeernsbezirk Deppelt in Noordrhien-Westfalen tohören deit. De Stadt liggt wat bi 40 km noordööstlich vun Builefeld, bi 55 km westlich vun Hannober un bi 100 km süüdlich vun Bremen. De Kuntreien üm de Stadt ümto heet dat „Minner Land“. Spraak Ümgangsspraak in Minn is de hoochdüütsche Spraak. Wat dat Plattdüütsche angeiht, warrt hier en noordneddersassisch-oostfäälschen Grenzdialekt snackt. Verkehr Schipperee Minn hett en Hoben. In Minn liggt dat Waterstratenkrüüz vun den Middellandkanal un de Werser. Historie Hinnerk de Lööw wurr hier in den Dom an’n 1. Februar 1168 mit den engelschen König Richard Löwenhart siene Süster Mathilde verheirodt. Dat gifft in Minn den enzigen Dom in den evangeelschen Deel vun Westfalen. De Dom in Minden weer in’t Middeloller ene Bischopskark un is kathoolsch bleven, ofschoonst de Stadt an’n 13. Februar 1530 en evangeelsche Karkenordnung annahmen hett. De Prediger Nikolaus Krage weer dat, de in Minden de Reformatschoon inföhrt hett. In dat Middelöller hett Minden to de Hanse tohöört. Stadtdelen To Minn hören vandage ook Meißen Bärenkämpen Bölhorst Dankersen Dützen Haddenhausen Häverstädt Hahlen Kutenhausen Leteln-Aminghausen Meißen Minderheide Päpinghausen Rechtes Weserufer Rodenbeck Stemmer Todtenhausen Beröhmte Lüüd ut Minn Meister Bertram Volker Petersen Friedrich Wilhelm Bessel Franz Boas Edelgard Bulmahn Karoline von Humboldt Sabine Leutheusser-Schnarrenberger Gertrud von le Fort Otto Wilhelm von Königsmarck Pauline von Mallinckrodt Freiherr Ludwig von Vincke Peter Hahne Günter Nolting (Liddmaat vun de Bunnsdag) Lothar Ibrügger (Liddmaat vun de Bunnsdag) Karl Senne Oort Noordrhien-Westfalen Hanse

2706

https://nds.wikipedia.org/wiki/Nederduitse%20Gereformeerde%20Kerk

Nederduitse Gereformeerde Kerk

De Nederduitse Gereformeerde Kerk (NGK) is de gröttste calvinistisch Kark in Süüdafrika. De Nederduitse Gereformeerde Kerk weer in de Tid vun de Apartheid för de Apartheid, män nu is se toleranter. Veele Boeren sün in de NGK. De Nederduitse Gereformeerde Kerk wüll sik mit annere calvinistisch Karken tosammenlüten. Bet dat 20. Jahrhunnert harr de gröttste Kark in de Nedderlannen de Naam Nederduits-Gereformeerde Kerk. Weblenken Websteed vun de Kark Reformeerte Kark in Süüdafrika

2707

https://nds.wikipedia.org/wiki/Gereformeerde%20Kerken%20vrijgemaakt

Gereformeerde Kerken vrijgemaakt

De Gereformeerde Kerken vrijgemaakt is ene Kark ut de Mitt vun't 20. Johrhunnert. De Kark hett nu om 270 Gemeenen. De Unnerscheed vun de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt un de Protestantse Kerk in Nederland is ene striktere Ethik un en annere Lehr, to'n Bispeel bi de Evolutschoon un Fruen in de Kark. Dagblaad un Politik Dat Nederlands Dagblad, gründ't 1944 as en illegal Dagblaad mit de Naam Reformatie-stemmen, is de Zeitung vun de Kark. De Chefredakteur Jongeling weer bet 1975 Vörsitter vun de GPV, wat ene gereformeerde Partei weer. Weblinks Steed vun de Kark Forum vun de Kark Reformeerte Kark in de Nedderlannen

2708

https://nds.wikipedia.org/wiki/Christelijke%20Gereformeerde%20Kerken

Christelijke Gereformeerde Kerken

De Christelijke Gereformeerde Kerken sünd ene reformeerte Kark in de Nedderlannen. De Kark hett een egen Theologisch Universiteit in Apeldoorn. Bi de Christelijke Gereformeerde Kerken sün 180 lokale Karken. Se hebben mehr denn 75.000 Lü. In Amerika gifft dat de Christian Reformed Church. De Publikatschoonen vun de Kark sün De Wekker, Doorgeven un Vrede over Israël. Ähnelke Karken sün de Christian Reformed Church in Amerika, de Gereformeerde Kerke in Süüd-Afrika un de Free Church of Scotland in't VK. Reformeerte Kark in de Nedderlannen

2710

https://nds.wikipedia.org/wiki/Schalke

Schalke

Schalke is en Stadtdeel vun Gelsenkiärken. De hett en Rebeet vun 7,35 Quadratkilometern un 24.084 Inwahner (Stand: 2008). Schalke weer in't 19. Jahrhunnert ene rieke un natschonaalliberal regeerte Gemeend. Bekannt is de Stadtdeel dör den Footballvereen FC Schalke 04. De FC Schalke 04 weer veele Mol düütsche Meester un speelt in de Football-Bundsliga. Oort Noordrhien-Westfalen

2711

https://nds.wikipedia.org/wiki/DSC%20Arminia%20Builefeld

DSC Arminia Builefeld

De Düütsche Sport Club Arminia is en düütsche Mannen-Football-Vereen ut Builefeld, de den nich offiziellen Titel Rekordupstieger driggt. Arminia Bielefeldt is al seben Mal in de Bundsliga upstegen (1970, 1978, 1980, 1996, 1999, 2002 und 2004. Meist güng dat denn ober fix wedder bargdal. Bloß in de Johren mank 1980 un 1985 un hüüttodaags (vun 2004 af an) konn de Mannschup sik länger as twee Speeltieden in de Bundsliga holen. De Vereen harr in de Speeltied 1971/1972 en Schandal mit Schalke-Speelers, de dat Resultat harr, dat de Vereen de Lizenz verloor. Arminia warrt as wieder rechts as annere Vereenen ankeken, to'n Bispeel de SC Freiborg. Dat gifft hier Hooligans, de för de Hamborger SV un gegen Preußen Münster sünd. Dat Stadion vun den Vereen is de Schüco-Arena (Alm). Neben Football weert in den Vereen ok noch Hockey un Ieskunstloop bedreben. Grünnt wurrn is de Vereen an'n 3.Mai 1905 as 1.Bielefelder FC Arminia. In de Johren mank 1988 un 1995 hett Bielefeld in de drüttklassig Amateuroberliga/Regionalliga speelt. Hüdigendags (Juli 2009) höört 11.687 Liddmaten to den Vereen to. Vun 2004 - 2009 hett de Mannschop in de eerste Football-Bundsliga mitmaakt, man vun Summer 2009 af an is se wedder in de 2. Football-Bundsliga togange. In de Saison 2010/11 kunnen se ok dor den Afstieg nich verhinnern un speelt af de Saison 2011/12 in de 3. Bundesliga. Wat de Vereen schafft hett Beste Platz in de 1. Bundsliga: Platz 8 in de Saison 1982/83 un 1983/84 Meester in de 2. Bundsliga: 1999, 2020 Meester 2. Bundsliga Noord: 1978, 1980 Westdüütsche Meester: 1921/22, 1922/23 Meester Regionalliga West/Südwest: 1995 Westfalen-Meester: 1912, 1921, 1922, 1923, 1924, 1925, 1926, 1927, 1933, 1962, 1990 Westdüütsche Pokalwinner: 1966 Westfäälische Pokalwinner: 1908, 1932 WFV-Pokalwinner: 1966, 1974 DFB-Pokal: Halffinal 2005 (0:2 gegen Bayern München), 2006 (0:1 gegen Eintracht Frankfurt) un 2015 (0:4 gegen VfL Wolfsburg) Bitherto hett Bielefeld dree mal up Platz Een in de 1.Bundsliga stahn. Spelers un Trainers in de Speeltiet 2009/2010 In de Saison 2009/2010 speelt Arminia Builefeld mit düsse Mannschop: Builefeld, DSC Arminia Builefeld, DSC Arminia Builefeld, DSC Arminia

2719

https://nds.wikipedia.org/wiki/Brakel%20%28Kreis%20H%C3%B6xter%29

Brakel (Kreis Höxter)

Brakel is ene lütte Stadt in de Midde vun’n Kreis Höxter in Ostwestfalen-Lippe. Sei liagt in de Midden van de Nethegau. Sei was Medglied in de Hanse un nu ok in de Niege Hanse. Brakel hett en Boahnhoff. De Boahn was boud in de Jahren 1864 un 1865. Dao gifft dat ene Verbindung noa Brunswiek. De Bunnesstraat 64 föhrt vun Mönster noa Leipzig. Oort Noordrhien-Westfalen Hanse

2721

https://nds.wikipedia.org/wiki/Hilmessen

Hilmessen

Hilmessen (, ) is en grote Hansestadt in Nedersassen mit 101.744 Inwahners up en Rebeet vun 92,2 km² (Stand 31.12.2017). Hilmessen hett twee Bischöp (een is kathoolsch un een is serbsch-orthodox) un is een vun de Ostfälsche Städer mit den gröttsten kathoolschen Andeel. Hilmessen hett ook en Landkreis, in de Allefelle is. Hilmessen is en Stadt mit en Museum mit ’n groten ägyptischen Sammlung. Hie gifft dat ok en lütte Universität. Bekannt Lüüd ut de Stadt Andreas Bovenschulte (*1965), Politiker un Börgermeester vun Bremen Wolfgang Danne (*1941), Ieskunstlöper Websteden Oort Landkreis Hilmessen Hanse

2722

https://nds.wikipedia.org/wiki/Soltwedel

Soltwedel

Soltwedel () is ene Hansestadt in Sassen-Anholt. Soltwedel hett 21.000 Inwahners un liggt in de Olmark, de Deel vun Sassen-Anholt, in de de mehrsten Lüüd leevt, de Plattdüütsch snackt. Soltwedel is de Kreisstadt vun den Olmarkkreis Soltwedel. Wegen de Lorenzkark is Soltwedel an de Straat vun de Romanik. In Soltwedel weer vun 1943 en Deel vun dat Konzentratschoonslager Neigamm. In Soltwedel gifft dat de Amerikalien, en Iesenbahnverbindung vun Berlin na Bremen. Oort Oltmarkkreis Soltwedel

2723

https://nds.wikipedia.org/wiki/Kornelius%20Wiebe

Kornelius Wiebe

Kornelius Wiebe (* 19. Oktober 1955 in Urusu, Tatarstan; † 22. Juni 2015 in Taschkent) weer de Bischop vun Usbekistan vun de Evangelsch-Luthersche Kark in Russland, de Ukraine, in Kasachstan un Middelasien. He weer en Düütschen vun mennonitisch Afkomst. Mann Bischop Evangeelsch-luthersch Boren 1955 Storven 2015 Börger von Usbekistan Börger von de Sowjetunion