transcription
stringlengths 1
97
| segmentation
stringlengths 1
103
| pos_glosses
stringlengths 1
96
| glosses
stringlengths 1
141
| translation
stringlengths 2
129
|
---|---|---|---|---|
Fijat ke man benaa
|
fijat ke man benaa
|
ADV PART ART S
|
fijate que ART venado
|
Fijate que ese venado.
|
kita' tzii tren ji'non li .
|
kita' tzii t-r-en jii'non li
|
NEG ADJ INC-E3-VT AFI DEM
|
NEG bueno INC-E3-hacer AFI DEM
|
No esta bien lo que hace.
|
Tren famar rib' li bee ,
|
t-r-en famar r-ib' li bee
|
INC-E3-VT VT E3S-SREL DEM S
|
INC-E3-hacer afamar E3S-SREL DEM camino
|
Se afamava en el camino.
|
cha' taq tra ixpaqar cha'.
|
cha' taq tra ixpaqar cha'
|
VI PL DIM S VI
|
decir PL DIM sapo decir
|
Decían los sapitos dice.
|
Si pwes
|
si pwes
|
ADV ADV
|
si pues
|
Si pues.
|
i kabalmente xkwintqa' tra ixpaqar .
|
i kabalmente x-kwin-tq-a' tra ixpaqar
|
CONJ ADV COM-S-PL-ENF DIM S
|
CONJ cabalmente COM-poder-PL-ENF DIM sapo
|
Y cabalmente pudieron los sapitos.
|
tra nuch' qe .
|
tra nuch' qe
|
DIM ADJ PART
|
DIM pequeño PART
|
Solamente son pequeñitos.
|
Per man jun xinyol mir ,
|
per man jun x-in-yol mir
|
ADV ART NUM COM-A1S-VT ADV
|
pero ART uno COM-A1S-contar hace@un@momento
|
Pero uno que conte hace un rato.
|
nimi' lajori xk'isi' ral istorya .
|
nim-i' lajori x-k'is-i' ral istorya
|
ADJ-ENF ADV COM-VT-ENF DIM S
|
grande-ENF ahora COM-terminar-ENF DIM historia
|
Es grande ahora se termino está historia.
|
Re juun anm ,
|
r-e jun ánim
|
E3-SREL NUM S
|
E3-SREL uno mujer
|
De una mujer.
|
jun ra q'opoj anm .
|
jun ra q'opoj ánim
|
NUM DIM S S
|
uno DIM señorita mujer
|
Una jovencita.
|
Jb'iij Lupaa ,
|
j-b'iij lupaa
|
E3S-S NOM
|
E3S-nombre guadalupe
|
De nombre guadalupe.
|
re Lupaa jb'iij ra , ra anm .
|
re lupaa j-b'iij ra ra ánim
|
PRON NOM E3S-S DIM DIM S
|
él/ella guadalupe E3S-nombre DIM DIM mujer
|
Ella guadalupe es su nombre de la jovencita.
|
Re , re jchuuch jqaaj ,
|
re re j-chuuch j-qaaj
|
PRON PRON E3S-S E3S-S
|
él/ella él/ella E3S-mamá E3S-papá
|
Los, sus papas.
|
wi' jchuuch wi' jqaaj .
|
wi' j-chuuch wi' j-qaaj
|
EXS E3S-S EXS E3S-S
|
EXS E3S-mamá EXS E3S-papá
|
Tiene mamá y tiene papá.
|
I diske ,
|
i diske
|
CONJ ADV
|
CONJ dice@que
|
Y dice que.
|
kaa bes kwand titaqsajk .
|
kaa bes kwand ti-taq-sáj-ik
|
??? ADV ADV INC-VT-PAS-SC
|
cada vez cuando INC-mandar-PAS-SC
|
Cada ves cuando lo mandan.
|
Ta' tkojon chuch jchuuch ,
|
ta' t-koj-on ch-uch j-chuuch
|
NEG INC-VT-AP PREP-SREL E3S-S
|
NEG INC-meter-AP PREP-SREL E3S-mamá
|
No obedece a su mamá.
|
ni ta' tkojon chuch jqaaj .
|
ni ta' t-koj-on ch-uch j-qaaj
|
CONJ NEG INC-VT-AP PREP-SREL E3S-S
|
CONJ NEG INC-meter-AP PREP-SREL E3S-papá
|
Y no respeta a sus papás.
|
I re trena'n loke , loke neen raj tren ,
|
i re t-r-en-a'n loke loke neen r-aj t-r-en
|
CONJ PRON INC-E3S-VT-ENF ADV ADV INT E3S-VT INC-E3-VT
|
CONJ él/ella INC-E3S-hacer-ENF loque loque INT E3S-querer INC-E3-hacer
|
Y ella hace lo que ella quiere hacer.
|
trena'n .
|
t-r-en-a'n
|
INC-E3S-VT-ENF
|
INC-E3S-hacer-ENF
|
Si hace.
|
I re loke neen tichokon jwi'l .
|
i re loke neen ti-chokon j-wi'l
|
CONJ PRON ADV INT INC-ADV E3S-SREL
|
CONJ él/ella loque INT INC-sirve E3S-SREL
|
Y ella lo que ella necesita por ella.
|
Tril tichokoni'n jwi'l tril .
|
t-r-il ti-chok-on-i'n j-wi'l t-r-il
|
INC-E3-VT INC-ADV-AP-ENF E3S-SREL INC-E3-VT
|
INC-E3-ver INC-sirve-AP-ENF E3S-SREL INC-E3-ver
|
Mira que ella necesita.
|
I baa titaqsaj , titaqsaj anm ri .
|
i baa ti-taq-sáj ti-taq-sáj ánim ri
|
CONJ VOC INC-VT-PAS INC-VT-PAS S DEM
|
CONJ va INC-mandar-PAS INC-mandar-PAS mujer DEM
|
Y va de mandar demandar esa mujer.
|
I kita' tikojoon ,
|
i kita' ti-koj-on
|
CONJ NEG INC-VT-AP
|
CONJ NEG INC-meter-AP
|
Y no obedece.
|
xaq derepent xijsaj re jun welte .
|
xaq derepeet x-ij-sáj re jun welte
|
PART ADV COM-VT-PAS PRON PRON ADV
|
PART de@repente COM-decir-PAS él/ella uno ves
|
Derrepente le dijeron a ella una ves.
|
Aat lajori tib'ab'ene' tal kosa ,
|
aat lajori ti-b'a-ben-e' tal kosa
|
PRON ADV INC-DIR-VT-ENF ADJ S
|
tú/usted ahora INC-DIR-hacer-ENF tal cosa
|
Vos ahora vas hacer tal cosa.
|
xyu'tzajch .
|
x-yu'tza-j-ch
|
COM-VT-E3S-DIR
|
COM-decir-E3S-DIR
|
Le dijeron.
|
cha' re .
|
cha' re
|
VI PRON
|
decir él/ella
|
Le dijo él.
|
No loke kosa tb'ab'ene' lajori ,
|
no loke kosa t-b'a-b'e-ne' lijori
|
ADV ADV S INC-DIR-VT-ENF ADV
|
no loque cosa INC-DIR-hacer-ENF ahora
|
No lo que la cosa que vas hacer ahora.
|
tb'a tzeke' jun b'o'j kinaq'.
|
t-b'a tzak-e' jun b'o'j kinaq'
|
INC-DIR VT-ENF NUM S S
|
INC-DIR cocer-ENF uno olla frijol
|
Vas ir a cocer una olla de frijoles.
|
Disk ,
|
disk
|
ADV
|
dice@que
|
Dice que.
|
cha' taq re .
|
cha' taq re
|
VI PL PRON
|
decir PL él/ella
|
Le dijerón a ella dice.
|
Ay neen ku' moo jtzekik tanb'an ,
|
ay neen k'u moo j-tzek-ik t-an-b'an
|
VOC INT PART ADV E3S-VT-SC INC-A1S-VT
|
¡hay ! INT PART modo E3S-cocer-SC INC-A1S-hacer
|
Hay que modo cocer lo hago. (como cocerlo pues)
|
cha' re cha'.
|
cha' re cha'
|
VI PRON VI
|
decir él/ella decir
|
Dijo ella dice.
|
Noo loke jtzekik tab'an ,
|
noo loke j-tzek-ik t-a-b'an
|
ADV ADV E3S-VT-SC INC-E2S-VT
|
no loque E3S-cocer-SC INC-E2S-hacer
|
No lo forma de cocer que tienes que hacer.
|
ri' tb'aye' juun , juun juj tajkiil re ,
|
ri' ti-b'a-ye' juun juun ju-j tajkiil re
|
DEM INC-DIR-VT NUM NUM NUM-E3S S PRON
|
DEM INC-DIR-dar uno uno uno-E3S mandado él/ella
|
Si le vas a dejar un un mandado a ella.
|
re jun awech'elxik .
|
r-e jun aw-ech'elxiik
|
E3-SREL NUM E2-S
|
E3-SREL uno E2-familiar
|
De un tu familiar.
|
A kom seyama jun awech'elxik ,
|
a-kom se yama jun aw-ech'elxiik
|
CONJ-ADV ADV ADJ NUM E2-S
|
CONJ-como se llama uno E2-familiar
|
A como se llama un tu familiar.
|
ke wi' chanaqaj .
|
ke wi' ch-a-naq-aj
|
ADV EXS PREP-E2S-ADV-PART
|
que EXS PREP-E2S-serca-PART
|
Que esta serca de vos.
|
O atnika' atilw neen , neen moo tab'an .
|
o' at-nik-a' at-il-w neen neen moo t-a-b'an
|
CONJ A2S-PART-ENF A2S-VT-PART INT INT ADV INC-E2S-VT
|
CONJ A2S-PART-ENF A2S-ver-PART INT INT modo INC-E2S-hacer
|
O tú miras pues que modo bas hacer.
|
Tu'tzaj jwi'l jqaaj ,
|
t-u'tzaj j-wi'l j-qaaj
|
INC-VT E3S-SREL E3S-S
|
INC-decir E3S-SREL E3S-papá
|
Le dijo por su papá.
|
jwi'l jchuuch .
|
j-wi'l j-chuuch
|
E3S-SREL E3S-S
|
E3S-SREL E3S-mamá
|
Por su mamá.
|
Antonses re kita', kita',
|
antonses re kita' kita'
|
ADV PRON NEG NEG
|
entonces él/ella NEG NEG
|
Entonces no hay no hay.
|
kita', kita' xtaaw rk'i rch'exik li tijb'iij .
|
kita' kita' x-taaw r-k'i r-ch'exik li ti-j-b'iij
|
NEG NEG COM-VI E3S-SREL E3S-S DEM INC-E3S-VT
|
NEG NEG COM-llegar E3S-SREL E3S-familiar DEM INC-E3S-decir
|
No no llego con su familiar que dijo.
|
Si no ke mas ke xtaw rk'i juj tiit'.
|
si no ke mas ke x-taw r-k'i ju-j tiit'
|
ADV ADV ADV ADV ADV COM-VT E3S-SREL NUM-E3S S
|
si no que más que COM-llegar E3S-SREL uno-E3S abuela
|
Si no que mas que llego con una su abuelita.
|
Tons jtiit' jb'iij Liya ,
|
tons j-tiit' j-b'iij Liya
|
ADV E3S-S E3S-S NOM
|
entonces E3S-abuela E3S-nombre María
|
Entonces la abuela se llama Maria.
|
cha'.
|
cha'
|
VI
|
decir
|
Dice.
|
Tiit' neen moo tinb'an cha' nikare ,
|
tiit' neen moo t-in-b'an cha' nika-re
|
S INT ADV INC-A1S-VT VI PART-ENF
|
abuela INT modo INC-A1S-hacer decir PART-ENF
|
Abuela por que haces le dijo.
|
cha'.
|
cha'
|
VI
|
decir
|
Dice.
|
Ke loke lajori tab'an
|
ke loke lajori t-a-b'an
|
PART ADV ADV INC-E2S-VT
|
que loque ahora INC-E2S-hacer
|
Que lo que ahora tienes que hacer.
|
ri' tatzek jun rajb'aq'wich ra kinaq'
|
ri' ti-tzak jun ra-j-b'aq'-wi-ch ra kinaq'
|
DEM INC-VT NUM DIM-SC-S-DIR-DIR DIM S
|
DEM INC-cocer uno DIM-SC-pepita-DIR-DIR DIM frijol
|
eso coces un granito de frijol le dijerón.
|
cha'.
|
cha'
|
VT
|
decir
|
Dice.
|
I jun rajb'aq'wich ra kinaq'.
|
i jun ra-j-b'aq'-wich ra kinaq'
|
CONJ NUM DIM-E3S-S-S DIM S
|
CONJ uno DIM-E3S-pepita-ojo DIM frijol
|
Y un granito de frijol.
|
Kita' tatzaq ni kib',
|
kita' ti-tzaq ni kib'
|
NEG INC-VT ART NUM
|
NEG INC-hechar no dos
|
No hechas ni dos.
|
ni uxib',
|
ni uxib'
|
ADV NUM
|
ni tres
|
Ni tres.
|
ni kiijab',
|
ni kijab'
|
ADV NUM
|
ni cuatro
|
Ni cuatro.
|
ni job' jb'aq'wich .
|
ni job' j-b'aq'-wich
|
ADV NUM E3S-S-S
|
ni cinco E3S-pepita-ojo
|
Ni cinco pepitas o granitos.
|
Si no ke juun qe tatzek xutzaj ,
|
si no ke juun qe ti-tzek x-utzá-j
|
ADV ADV ADV NUM PART INC-VT COM-VI-SC
|
si no que uno PART INC-cocer COM-decir-SC
|
Si no que uno nada mas le dijerón.
|
cha'.
|
cha'
|
VI
|
decir
|
Dice.
|
Toos neen k'u moo tinb'an ,
|
toos neen k'u moo t-in-b'an
|
ADV INT PART ADV INC-E1S-VT
|
entonces INT PART modo INC-E1S-hacer
|
Entonces que es lo que boy hacer.
|
tcha',
|
t-cha'
|
INC-VI
|
INC-decir
|
Decia.
|
tcha',
|
t-cha'
|
INC-VI
|
INC-decir
|
Decía dice.
|
tcha' Lupaa .
|
t-cha' Lupaa
|
INC-VI NOM
|
INC-decir guadalupe
|
Decía Lupaa.
|
Si tintzek juj rajb'aq'wich ,
|
si t-in-tzek ju-j r-aj-b'aq'-wich
|
ADV INC-E1S-VT NUM-E3S E3-AGT-S-S
|
si INC-E1S-cocer uno-E3S E3-AGT-pepita-ojo
|
Si pongo a cocer un solo granito.
|
ta' tren per ni chweyn ,
|
ta' t-r-en per ni ch-we-yn
|
NEG INC-E3-VT ADV PART INC-E1S-PRON
|
NEG INC-E3-hacer pero ni INC-E1S-yo
|
No alcanza ni para mi.
|
tcha' re cha'.
|
t-cha' re cha'
|
INC-VI PRON VI
|
INC-decir él/ella decir
|
Le dijo a ella dice.
|
A' noo ,
|
a noo
|
CONJ ADV
|
CONJ no
|
A no.
|
tcha' re cha'.
|
t-cha' re cha'
|
INC-VI PRON VI
|
INC-decir él/ella decir
|
Le dijo ella dice.
|
Noo lajori tinb'an mejor ,
|
noo lajori t-in-b'an mejor
|
ADV ADV INC-A1S-VT ADV
|
no ahora INC-A1S-hacer mejor
|
No ahora loque boy hacer mejor.
|
ri' tink'am b'i juun , juun , juun job' jb'aq'wich .
|
ri' t-in-k'am b'i juun juun juun job' j-b'aq'-wich
|
DEM INC-A1S-VT DIR NUM NUM NUM NUM E3S-S-S
|
DEM INC-A1S-recibir DIR uno uno uno cinco E3S-pepita-ojo
|
Si yo llevo unos unos unos cinco granitos.
|
I ri' li tinch'aje',
|
i ri' li t-in-ch'aj-e'
|
CONJ DEM DEM INC-A1S-VT-ENF
|
CONJ DEM DEM INC-A1S-lavar-ENF
|
Y eso es lo que voy a labar.
|
cha'.
|
cha'
|
VI
|
decir
|
Dice.
|
I kesi wi' jun ra b'inb'el ja',
|
i ke-si wi' jun ra (b'inb'el) ja'
|
CONJ ADV-ADV EXS NUM DIM ??? S
|
CONJ que-si EXS uno DIM ??? agua
|
Y que si hay un caminito de agua.
|
ri , ri chi jnaqajaq jun ra tb'en ra ja'.
|
ri ri chi j-naqaj-aq jun ra t-b'en ra ja'
|
DEM DEM PREP E3S-ADV-PL NUM DIM INC-VI DIM S
|
DEM DEM PREP E3S-cerca-PL uno DIM INC-caminar DIM agua
|
Si si serca de ellos hay un caminito de agua. (arrollo)
|
Pur jun ra xo'l suwaan .
|
pur jun ra xo'l suwaan
|
ADV NUM DIM SREL S
|
puro uno DIM SREL barranco
|
Parece en medio de un barranco.
|
Derepent xi', xi' xijk'ome'.
|
derepent xi' xi' x-i-j-k'om-e'
|
ADV VI VI COM-DIR-E3S-VT-ENF
|
de@repente ir ir COM-DIR-E3S-recibir-ENF
|
De repente fue fue a traer.
|
Per si tintzaq ab'aj pijpech ,
|
per si ti-in-tzaq ab'aj pi-j-pech
|
ADV ADV INC-E1S-VT S PREP-E3S-S
|
pero si INC-E1S-hechar piedra PREP-E3S-compañero
|
Pero si le hecho piedras con ellos.
|
neen k'u tren ra , ra , ra b'o'j ri ,
|
neen k'u t-r-en ra ra ra b'o'j ri
|
INT PART INC-E3-VT DIM DIM DIM S DEM
|
INT PART INC-E3-hacer DIM DIM DIM olla DEM
|
¿Que hara pues esta olla?
|
tcha' re cha'.
|
t-cha' re cha'
|
INC-VI PRON VI
|
INC-decir él/ella decir
|
Decia ella dice.
|
Si tintzaq ab'aj pijpech kinaq',
|
si t-in-tzaq ab'aj pu-j-pech kinaq'
|
ADV INC-E3S-VT S PREP-E3S-S S
|
si INC-E3S-hechar piedra PREP-E3S-compañero frijol
|
Si le hecho piedras con los frijoles.
|
neen k'u moo ri tren ,
|
neen k'u moo ri t-r-en
|
INT PART ADV DEM INC-E3-VT
|
INT PART modo DEM INC-E3-hacer
|
¿Y que es lo que hace?
|
tcha' re cha'.
|
t-cha' re cha'
|
INC-VI PRON VI
|
INC-decir él/ella decir
|
Decia ella dice.
|
Baay xaa ,
|
baay ???
|
VOC ???
|
baya ???
|
Baya.
|
xok chij ,
|
x-ok chi-j
|
COM-VI PREP-E3S
|
COM-entrar PREP-E3S
|
Empezó a.
|
ra anm li jb'ij Lupaa .
|
ra ánim li j-b'ij ???
|
DIM S DEM E3S-VT ???
|
DIM mujer DEM E3S-decir ???
|
la mujer se llama Lupa.
|
Xok chij chomorsajk
|
x-ok chi-j chomorsa-j-ik
|
COM-VI PREP-E3S VT-SC-SC
|
COM-entrar PREP-E3S pensar-SC-SC
|
Empezo a pensar.
|
i baa jchomorsaj tren .
|
i baa j-chomorsa-j t-r-en
|
CONJ VOC E3S-VT-SC INC-E3-VT
|
CONJ va E3S-pensar-SC INC-E3-hacer
|
Y va de pensar está haciendo.
|
Neen k'u moo ri tinb'an ,
|
neen k'u moo ri t-in-b'an
|
INT PART ADV DEM INC-E1S-VT
|
INT PART modo DEM INC-E1S-hacer
|
En que modo puedo hacer.
|
neen k'u moo ri tinb'an .
|
neen k'u moo ri t-in-b'an
|
INT PART ADV DEM INC-A1S-VT
|
INT PART modo DEM INC-A1S-hacer
|
Que modo puedo hacer.
|
sera ke iin tinwaa'x chij ,
|
sera ke iin t-in-waa'x chi-j
|
ADV PART PRON INC-E1S-VI PREP-E3S
|
sera que yo INC-E1S-estar PREP-E3S
|
Sera que puedo estar en.
|
chijchi' ra ja' ri .
|
chi-j-chi' ra ja' ri
|
PREP-E3S-S DIM S DEM
|
PREP-E3S-orilla DIM agua DEM
|
En la orilla de esta agua.
|
Para ke ta' inijk'am b'ik ra ja'.
|
para ke ta' in-i-j-k'am b'ik ra ja'
|
ADV ADV NEG A1S-E1S-E3S-VT DIR DIM S
|
para que NEG A1S-E1S-E3S-recibir DIR DIM agua
|
Para que no me lleve el agua.
|
Per si ra ja',
|
per si ra ja'
|
ADV ADV DIM S
|
pero si DIM agua
|
Pero si el agua.
|
ta' raj nimal ,
|
ta' ra nim-aal
|
NEG DIM ADJ-SAB
|
NEG DIM grande-SAB
|
Pero como no es grande.
|
tcha',
|
t-cha'
|
INC-VI
|
INC-decir
|
Decía dice.
|
tcha' nika' anm jb'iij Lupaa .
|
t-cha' nika' anim j-b'iij Lupaa
|
INC-VI PART S E3S-S NOM
|
INC-decir PART mujer E3S-nombre guadalupe
|
Decía la mujer de nombre guadalupe.
|
Pero iin neen moo tinb'an .
|
pero iin neen moo t-in-b'an
|
ADV PRON INT ADV INC-A1S-VT
|
pero yo INT modo INC-A1S-hacer
|
Pero yo que modo puedo hacer.
|
I xok
|
i x-ok
|
CONJ COM-VI
|
CONJ COM-entrar
|
Y entro.
|
i baa tontal
|
i baa tontal
|
CONJ VOC S
|
CONJ va tonterías
|
Y va tonterias.
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.